Masen, Palaestra eloquentiae ligatae, Pars II.

im. 001

PALAESTRA
Eloquentiae Ligatae.
PARS II.
QUAE COMPLECTITUR
???Poesin Elegiacam,
Heroicam,
Lyricam.
Praeceptis et historiis rarioribus,
cum Exemplis singulorum Poematum
Illustrata.
AUCTORE
R. P. JACOBO MASENIO
e Societate JESU.
EDITIO NOVA
Priori longe Correctior.

COLONIAE AGRIPPINAE,
Apud Hermannum Demen.
Anno M. DC. LXXXIII.
Cum Privilegio Superiorum.
???

im. 002

???

BENEVOLO LECTORI.

ALteram tibi partem exhibeo Palastra literariae, in qua particularibus ad quamliber poesin institutionibus
exercitationes propriae, et variorum exempla poematum accessere; non quod ea ab aliis suis antehac
partibus absoluta non prodiissent: sed quod eo discrimine ac varietate in volumen unum, de qualibet
poesi, ad ju venentis usum, a nemine congesta sint. Deinde, quod in iisdem poematibus plerarumque
retum tam naturalium, quam moralium magis obvias Poetis descriptiones complexus fuerim, qua una re
nihil hanc artem spectanti potest esse ad profectum expeditius, cum, quocunque incedant Vatem in
amoenas fere rerum descriptiones sese effundant. Neque ex phrasiologiis usque adeo promptum sufficitut
praesidium; ut quae per retum describenda rum partes raro digestae, non nisi imperfectam earum
imaginem oculis subjiciant, multo etiam praester sua in aliquo poesios corpoore membra intueri, quam
disjectas eantum, velut ex naufragio, rabulas. Sunt veto et optimorum e prisca eruditione autorum
exempla in manibus, nec a nobis omnino praeterita, sive laudem illa, sive animadversionem aliquam juxta
sanae ptaeceptionis receptaeque disciplinae leges meterentur, qua tamen ultima, citra necessitatem
abstinendum duximus; quod pronum sit in longo itinete nonunquam offendere, neque id exprobrate
humanitatis caritatis tamen aliorum subsequentium lapsibus detecto errandi periculo, prospicere Accedit,
quod non pauci vetetum in iis scribendiargumentis versati sint, quae rudi ad scelera etiamnum juventuti
flammas vitiorum subministrent, et per

suadeant ignoramda, ut iccirco quae rectae insticutioni paratae sunt arres, in flagitiorum alimenta
convertantur, nec abs te sit, piis dicendi exercitationibus Romanae habitum eloquentiae induere. Quod, ut
cultissimae, hac aerate, eruditionis viri (quorum apud nos quoque memoria est) sat feliciter sunt assecuti
ita nobis conatus non defuit. qui ab omni barbarie et peregrina obscuritate aversi, adoptimos quosque
linguae Latinae principes animum calamumque vertimus; ne exemplis aliud, quam praeceptis tradetemus.
Ut tamen peritis etiam sagittariis nonnunquam scopo tela excidunt, ita cum iisdem veniam merebor, si
quando imprudens a linea deflexerim. Fave, et vale.

ELEGIACA POESIS.

QUas universim de ligata eloquentia praeceptiones tradidi, has nunc propius ad cujusque poematis formas
affectionesque adhibere nec esse est: ut praeviis, veluti ductus doctusque, exemplorum vestigiis, quo recta
facilique via eundum, hujus artis studiosus, intelligat.

Ab infimo scribendi genere, quld Elegiaci est carminis. ordior neglecto Epigrammate. Hoc einim, licet
elocutione facillimum sit; inventione tamen, si suis partibus adsolvatur prorsus est singulare, atque ingenii
adinirationem ac voluptatem omni orationi conciliandam inprimis opportumum; ut iccirco separato libello
operam dederim, quo facilitatem et copiam eidem compararem. Nunc Elegiae propria breviter expendam.

CAPUT I. De materia elegia ejusque conceptuum varietate.

HOratius in Arte sua inquit, de elegiae materia.
Versibus tempariter junctis querimonia primum.
Post etiam juncta est voti sententia compos.

Imo postea epistolarum etiam vice fungi coepit, atque omnem earum complecti varietatem et materiam
nec laudestantum, reprehensiones, vota, gratulationes, praecepta, amores, sed et bella ac triumphos
narrare. Nulli tamen perinde materiae, quam lugubri convenit, cuia prima institutioneatque ipso adeo
nomine luo (quasi Eleo ogia dicas] est desti. nata, Amoris porro etiam
affectionibus inprimis servit; cum molliores amm orum im petus idoneis numetis exprimat.

1. Conceptus Elegiarum plane est facilis et obvius, nam una etiam ratio ad rem propositam stabiliendam
ornandamque sufficit. quemad modum in Lyricis, ita pene res in Elegiae habet conceptibus, ut proinde
Tarquinius Gallutius easdem ablegaritad Lyram. Verum ego in Lyricis grandioris plertumque apparatum
styli requiro, ut proinde Elegias, quamvis materiae et concipiendi ratione hinc non amoveam, formae
tamen adscribendi

genere in subsellio poesios inferiori collocem: quod ut plurimum humili, licet ornatu pure cultu, incedant;
Lyrica phalerato magis verborum lenocinio augustiorique sententiarum lumine extollantur, ut proinde hi
poema tum characteres nequaquam sint negligendi. Materiam conceptumque nemini defuturum arbittor,
qui quidem aliquam epistola rum contexendarum rationem perceperit, nilenim prohibet quo minus
quodvis soluti epistolii argumentum his versibus serviat.

II. Plusartis in ornamentis conceptuum adhibendis pono. Ornantur autem, vel per similitudines et parium
dispariumve rerum exempla; vel perantiquorum expositos ritus historinsve, vel per fabulas fictionesve, de
quibus prolixe lib. 1. part. 1. egimus; vel per vota, praesagia, imagines et simulacra etiam per somnum
objecta, vel per digressiones descriptionesque rerum adjunctarum, quas Magistri in hac arte, Episodia,
voce Graeca, appellant; vel denique per expositionem adjuncterum aliumque ejus generis cultum. Quam
rem, ut aliqua exemplorum diversitate declararem, nonnullas argumentis ornamentisque dissimiles
exhibui Epistolas, quibus rudior duci docerique juventus poterit; cum Ovidius unius Potissimum
argumenti cultusque reliquerit.

1. Epist. Argumentum est. Ferdinandus Gonzaga filio suo Aloysio Societatem Jesu ambienti dissuadet
propositum. Rationem unam solamque adfert; quod teneriori nequesat constanti aetati convenire id
minime judicet. Quot hic alia su pperebant argumenta? annon decus, et honor familiae ad posteros
Propagandus? marchionatus dignitas, et opum affluentia? Populi favor, ae desiderium optimi Principis, et
spes in illo protegendae patriae? exempla pietatis cum dignitate ad majorem subditorum fastum
conjungenda? Haec alia que ejus generis neglecta uno ad facundam poesin argumento suffieiente.

Oranmenta hujus concoptus sunt, comparationes a simili et exemplo ductae quod hae ad persuasionem,
cum voluptate inculcan dam, valeant.

Respensoriae exemplum aliquod adjeci, quae eadem via, rationem rationi, et comparationem
comparationibus opponit. Estque in hoc responde~di genere illustrior quidam eloquentiae campus: quod
nervosae objectorum solutioni, hujus carminis numeri inprimia faveant.

2. Epist Argumentum est. Legati Principum Europae exstimulentur ad pace~. Rationes petuntur a belli
pertinacis damnis.

Ornamenta conceptus vix adhibentur, iccirco quod rationes plures a belli incommodis petitae hic corpus
Epistolae satis amplificent.

3. Epist. Argumentum. Fabius Chisius Cardinalitia purpura honoratur, ob sapientiam et virtutem.

Ornatur fictione imaginis per somnum objectae, quae Ho noris virtutisque insignia ac monumenta
complectitur.

4. Epist. Argumentum. Arnoldus Comes de Geleheen in S. Caes. Majest. Cubicularium, ob scientiae et
virtutis dotes, adscitus, ad clavem auream accipiendam (quae illius honoris symbolum est) invitatur.

Orantur ex adjunctis tum clavium ritlbus ac symbolis, tum personae ad illarum usum admissae.

5. Epist. Argumentum. Ferdinando a Furstenberg in Italiam granseuntifelix iter autor precatur, ideoque
celerem equum, nec Alpes difficiles.

Ornatur quidem veterum equorum inductione Amphionisque faxa trahentis, et Hannibalis aceto
emollientis, sed duo bus potiffimum episodiis Academiarum Italiae, et antiquioris Romae descriptione.

6. Epist. Argumentum. Petrus Sibenius Abbas Glad bacensis, cum duobus Fratribus Paulo, et Martino,
sapeinter ac pie calcato mnndo Religionem ingressi, in diversis Ordinibus unanimes vivunt.

Oranatur perbrevi quidem episodio Dalenae patriae flammis exustae, tum petriad honorem per virtutes
evecti; sed inprimis araductis ab antiquitate fabulis, et historiis, in comparationem adhibitis.

III. Porro cum episodia sint in Elegis frequentia; pars illa quide~non necessaria, sed saepe, ubi scite
adhibentur, elegans, atque inter doctos no~ infrequens; de opportuno horum usu paucis disserendum, ac
per exempla quoque ducendum lectorem existimavi, Est autem Episodium, digressio quadam ad
deseriptionem rei alterius, nosteo preposito alienae, sed tamen cum illo conjuncta. In quam Poeta excurrit,
tanquam viator amoenitatis gratia, in pratum viae conterminum. Tale igitur Episodium est, quod abesse a
poemate qui dem potest, sine argume~ti et conceptus propositi eversione, non tamen sine gratiae et

ornatus jactura. Cavendum vero'ne parum opprtune episodia, nimiumque are, proposita aliena inducantur,
ut a Propertio lib. 3 Eleg 10 factum, ubi rurpe feminarum, quibus se tradideratat servitium aversatus,
qtque ab Exemplo Cleopatrae Romanis Ducibus im perantis digressus ad Romanorum bella, in eis,
tanquam propositi immemor, coneludit.

Varietas quaedam episodiorum tibi in lacrymis nostris suppeditabitur, ubi sen Elegiae idem materiae
argumentum (quod est dolor Petri ob Christum a se in domo Caiphae negatum) complexa, variis
potissimum episodiis, in alio atque alio concentus ornatu, proponuntur quod consulto factum; ut in eadem
mareria facilius ornandi varietatem copiamque agnosceres, appreben deresque. Expono breviter.

Elegia 1. Argumentum est. Dolet Petrus in domo Caiphae a femina se exterritum, negasse Christum.

Ornatur historia et expositio facti male omintis praesagiis, et diris imprecationibus in seipsum tanti
oriminis autorem detortis, potissimum vero dissimilium comparatione,

Eleg. 2. Argumentum idem. Ornatur portemtosis visis et episodiis, ductis ex Christi factis beneficiisque
male usurpatis.

Eleg. 3. Resadem Ornatur Episodiis et ex historiae adjunctae oppositis, tum etiam ex causis mali, ac
denique pesona D. Virginis et Petri petitis.

Eleg. 4 Ornatur adjunctis loci et temporis, cum inductione figurati somnii, quo et Petrus ipse est
repraesentatus.

Eleg. 5. Idem Episodiis a persona Petri ejusque factorum oppositione, denique et Gallicinio desumptis
ornatur.

Eleg. 6. Argumentum idem ornatur fingularibus dolentis amantisque affecti ionibus, at que ad poenam
omnem oblatiome; comparationibus ex Davidis et Magdalenae poenitentis contiliatione ductis.

Universim in his, ad idem argumentum diducendum spestanibus, quan dam habes dolentsi amantisque
imaginem; ut ruemadmodum formam omnem affectumque induat, haud tifficulter agnoscas.

CAPUT II. De materiae, ejusque quantitatis partibus.

EXordium, aut a Numinis invocatione, ut non raro Tibullus; aut quod usitatius est, a re ipsa, ut fere
Ovidius et Propertius, licebit sumere, per figuram aliquam interrogando, vovendo minando, admirando,
expostulando, animata aut inanimata compellando.

Propositio aperta rei scribendae necessaria non est sed in ipso scriptionis discursu haec miscetur.

Narratio, Elegiae ab Epica longe diversa est: nam hic longe diductis narrationibus insistitur; in Elegia
summatim carptimque aliqua exponuntur, ornatu aliquo cum similitudinum exem plorumve, tum
epiphonematum sententiarumque medio. Vide in Lacrymu n. 10. 20. 90. 130. 230, 260. etc. Ex quibus etia
m locis et varietatem narrandi, et ordinem sine ordine laudatum eperies. Exempla vero, modo similia, ut n
400. modo dissimilio, ut n. 70. nunc majora, nunc minora seryient, ut n. 39. in quibus nimius Ovidii
luxus, et praeter hunc nimia etiam Propertii Obscura et fabulosa antiquitas erit evitanda. Similitudines
inprimis gratiam Elegiis conciliant, praesertim si locum sententiarum vulgo receptarum occupent.
Consule Epist. 1. et eius respomsoriam. Vel si cum oppositione aliqua sint conjunctae, ut in Lacrymis n.
20. et 22. Idem etiam aliquando secum, prodiverso statu consideratum ornate comparabitur, ut ib. n. 310,
et 350. Fictiones moderate usurpatas hoc carmen ad mittit; vota rerum nostras licet vites exce dentium, (ut
n. 210. 300. et 420.) somnia (ut n. 240.) praesagia (ut n. 13. et 100.) ingere at que introducere opportune
elegans est. Quanquam et fictio quando que, ut in Lyricis, sic Elegiis totum poema occupare possit; ut
factum Epistola la 3. Causae item, quae minime videntur causae argutae usurpatae (de quibus in
Epigrammatis actum) gratiam meremtur. Vide Lacryma, n. 145. 162. 181. et 276.

Permutatio adhaec rerum et affectuum admirationem et vim. Elegiae conciliant n 155. usque ad 170 et
300 usque ad 315. et 380. Oppositio denique rerum factorumque inprimis venusta est, n. 170. et seq acn.
311. et 351. Quae ornamenta pleraque in unius argumenti carmen aggesta aftectionem aliquam sapere
possent. Verum mihi abs revisum non fuit, si uno themate atque

imagine colecta, velut in compendio, simul spectanda et aestimanda proponerem. Ceterum in Epistolis ea
moderatione his usus sum, quae affectationis tabem non reformidet.

Epifodium, cum necessarium non sit, tortum ac pervim accertitum esse non debet. Offerat sese potius,
quam ut anie ex latibulis eruatur, ne que longum nimis in Elegiis sit, nisi admodum rei pro pinquum, ut
illa, in epist. 7. ad Romtpetam, urbis descriptio, neque in digressionibus absoluta haereat oratio; sed as
propositum sese in exitu recipiat, ut ibid. factum intelliges.

Epilogi, ut exordii, incerta lex est, aut einim in expositione rerum facta sub sistitur, et sententioso carmine
ut plurimum concluditur, aut versu sententiave qua coeperat, reperita vates finit: aut aliquo se exsolvit
voto suspensis ad tholum muneribus; aut aram, monumentum, tumulum erigit, inscribere perpetuae
posterorum memoriae. Vide in Epist, nostris, tum Ovidii praesertim Phyllidis ad Demophontem, et
Didonis ad Aeneam.

CAPUT III. De forma cultuque sermonis elegiaci, ejusque in rebus di versis diver sitate.

CUltus sermonis poetici universim, ut p. 1. l. 2. c. 1. ex Aristotele tradimus, in duabus potissimum dotibus
consi stit. Prima est, ut cum perspicuitate illustris et a vulgo remota sit; alrcra quae priorem limitat, est, ut
decore composita sit, tam membris, si ve partibus ornatae elocutionis apte inter secohaerentibus, quam
con veaienser ad rerum per sonarumque exprimendarum naturam, quae, ut aliis aliisque substratis orationi
rebus gravior leviorve reperitur; ita aequum est, elocutionem accommodaci. Et haec causa est, cur res
graviores plerumque heroicis mandentut versibus, leviores Elegiis committantur; quod illis carminis
numeti majestatem quandam orationi induant; hujus leviori pede ad finem prosiliant. Quod si tamen in
Epopoejam res humiles, in Elegiam magnae incidant, minori majorive verborum delectu apparatuque id
agendum; ut oratio cum rebus, nunc illustrius, nun humilius incedendo, conveniat; quia haec imago
quaedam rerum est, quae si rusticum in nobilis, aut hunc in rustici sche mate proponat, ine ptire
existimatur. Cumigitur res in nostra potestate non sint; contra oratio sit quoddam tigmentum nostrum,
quod ad objectae creaturae speciem, tanquam

simulacrum, essormamus; alia sane membra illis aliis coloribus, umbris, lineamentisque effingenda sunt.
Ut icc irco appareat, quan tum aberrent, qui uno omnia peicillo ducunt, suoque discrimine distinguenda
confundunt. Quod si tamen grandibus verbts, ob carminis ingenium locus in re grandi non fuerit, figuris
agendum illud est, quod verbis commode nequit: nam et his quaedam illustran di orationem vis inest.
Videmus enim et viliores telas certa figura ac schemate nobilorum etiam corporibus non inscite aptari.
Quibus, ut decet, siappositis, facilius erit de Elegiae cultu seorsim constituere.

Ante omnia monedus hujus artis studiosus est (quod nescio an cujusquam hactenus praeceptionibus
observatum fuerit.) Duplicis esse generis coepisse carmen Elegiacum, postqum a re lugubri et illa'quae
affectibus tenerioribus, doloris atque amoris esset obnoxia, ad aliarum rerum descri ptiones, laudesque
atque enocomia, cum rerum, tum personarum transferri visum est. Nam si rebus tam diversis orationis
habitus cultusque aptandus sit, planum est tandem utrobique specie~ laudari vix posse. Et nisi hebes
fueris, observabis alio Nasonem in Fastis, alio in Epistolis heroidum colore res ducere, illic sine impetu
tempestatis floret, placidaque in aura amoenus est; hic omni affectu volvitur, omnem que pene tormaam
verbis, senten tiis, figurisque induit, quo genio non raro Propertius, tum saepius etiam Tibullus, frigidior
plane amator, destituitur; licet phrasi nequa quam humiliori ferantur. Vicissent, si solo verborum et
phrasium, absque illo figurarum colore, res agena fuisset: nunc victi concedunt, qura rebus minus scite
orationem addixerunt, illic ubi potencioribus, [ut in amoris dolorisque regno fit] affectibus indulgendum,
ceterum in am oeniori rerum descriptione plerumque inagis florent, licet minus suavi oratione decurrant.
Unde diser imen sane est, ut inter res turbates quietasque, tristes ac laetas, sic inter orationem de utraque
in Elegiis materia, illa enim affectibus variis miscenda, tanquam mare inquietum fluctibus, erit; haec
placidi amnis instar limpido pacatoque deducenda flumine. Quocirea ab ipso vocis etymo et praecipuo
doloris affectu illam dicemus lugubrem; han contra, a rebus plerumque amoenis jucundam: quanquam illa
et ceteros patriatur, amoris praesertim affectus, et haec, res etiam horrida, ut tem pestatum avernique
descriptiones, admittat. Universim de utraque iliud te observare operae pretium erit. (quod ad

characterem usriusque discernendum spectas lugubrem in verborum delectu neglectiorem esse, tenuique
stylo duci, in figuris vero variam admirabilemque efferri sublimius; iucundam exopposito in figuris
parcam, et genetis infimi, in verbis vero, tropis, lententiisque exquisitam atque ordnis medii. Quod cum
exemplo magis, quam longo doctrinae eircuitu explicetur, vide Annum nostrum ubi amoenioris poesios in
distichis lineamenta duximus; contraque intuere, et compone Petri Lacrymas aliis coloribus distinctas: et
scribendi discrimen haud leve animadvrtes. In Epistolis vero utrumque characterem mixtum reperies
prout res ususque postulate est visus.

Ornatus itaque hujus poesios, ut cum admiratione perspicuus, cum decore etiam, et suo in corpore, et
convenienter re bas cultus sit quinque potissimum in rebus spectandus erit.

Primo delectus junctur aque verborum apta requiritur, de qua re part. 1. lib. 2, actum prolixius. Proprium
vero Elegiae est 3. Quod asperiores in verbis literas, et vocalium consonantiumque duriorem iinter vicinas
syllabas collisionem reformidet. 2. Epitheta peregrma, ut plurimum, grandiaque repudiat; molioribus,
quae quedulces involvunt metaphoras, laetatur, plus tamen Elegiae, quam jucundam dicimus, indulgetur;
ut quae crebrioribus juxta grandioribusque adjunctis delectatur, cum flore quodam et luxu orarionis magis
ad oftentationem, quam impertum efferatur. 3. Verba amat pura, aperta suavia et perspicua, antiquatorum
novatorum que, nisi raroae venuste adhibeantur, inprimis fastidiens. 4. Ejusdem modiac temporis
frequens recursus, ut apud Tibullam sunt, discubuisse, pertimuisse, continnasse, eo dem praesertim
carminis loci, est devitandus.

Secundo membrorum aepradcbet esse, conjunctio, sententiarumqise delectus. Proprium hic elegiae est 1.
Ut membra sint brevia ac Laune pura, quae ta men a soluti sermonis usu, aut verbo aut epitheto, aut
metaphora rarori, aut toto constructionis habitu eleventur. 2. Ut Petiodi non magnae ambitiofae que, sed
disticho plerumque uno cireumscriptae, aut sensum rerminent, aut cerre membris tam absolutis definiant,
ne imperfecta prorsus suspendatur oratio; hoc enim esset recepto numerorom obluctari penderi,
inclmatum que per vim suspemdere, ac male fecum collidere sermonem, ut qui verba numeria pugnantia
coacaervet Quod intercetera Catulli vitia jure putabitur

Quem ego poeram ris nunquam, qui in Elegiis laudantur, nec illo quidem ad Comam Berenices et
Mallium celebri apud nonnulios Encomiastas carmine, accensendum aliter duxero, quam ut vertustae
quandam poesios imaginem rudi ductam colore repraelentet.

Tertio Figuras haec poesis, cum jucunda est, raras moderateque elatas patitut; secus vero lugubris suisque
indulgens affectionibus quae in omnem versatur partem, ideoque omnem formam atque impetum
figurarum, pro affectuum varietate assumit. Porro cum molles vehementesque saepe dolentis amatisque
animi motus sint suavi quadam viassurgere simui inflectique figurae debent, ut memtis im petum imiratrix
poesis assequatur, ad quod in ceteris valent Apostrophe ad pares vel dispares personas, adhibitis
collationibus dirigendae; ut in Lacrymis factum n. 50. quin et rationeatque anima cawrentia alfoqui
ornatum est nt n. 125. Prosopopoeja hic etiam miram vim habet ut n 107 usquead 130. et 190 hyperbole
quandoque locum invemt, ut n 315. et 425. Subjectio frequen 5 esle potest, ut n. 253. et 350. et 385 stem
Deprecatio n. 357. et 387 etc. Opratio n. 343. Deploratio n. 200! Execratio n. 365. Exclamatio et
Parentheses crebrius interponuntur, cum triste ac grave inprimis facinus, aut res admiratione digna
explicatur, ut n. 25. 59. etc. Correctio, qua excusatio interposita nova rursus accusatione destruitur, multur
habet venustatis, atque ad motum idonea est ur n. 130, usque ad 180 Epiphonemata subinde interserenda
ut n. 375 Repetitio magna etiam virtute ad motum pollet, praesertim si intetrogationi sit conjuncta, hanc in
lacrymis multis locis, in principio, medio ac fine, omni pene varieate adhibuimus. Vide n. 120. 264. 352.
368. 388. 392, 409 etc. Porro Quantum interrogatio opportune adhibita atque etiam exclamatio ad
orationem acuendam valeane in 2. Epist. nostra, qua pacem suademus, facile animadvertes.

Quarto haec poesis cum in humili fere dicendi genere versetur, modo sententiarum gnomicarum ubi de
poribus inprimis agitur, luminibus delectatur; modo argute dictorum nervis opportune stringitur illius?
ornamenti schemata in prima Gonzaga Epistola ejutque, responsione in venies: alteriane quaedam in
Epist. 2. ad Legato? praecipue tamen in Lacrymis deprehendes. Habetqua cultus ille vim quandam cum
volupsate persnadendi, cum altissime animis istae dictionis illeses brae insideana, et serius

obliterentur. Quanquam, ur in'culto habitu omnis macula gravius offendit, ita pueriliter captatae argutiae,
leviterque in splendida oratione vibratae displicent Ex hoc ornatu infta quaedam per Ovidii Episto las
seligam, ut disertius intelligas, quis qualisque is esse possit.

Quinto in numeris Elegia suavitatem amat quam prae reliquis unus est Ovidius felicissime assecutus.
Vitanda itaque ejusdem literae crebra repetitio, afper vocalium concursus, elisionesque et hiatus, quibus
veltardatur pronuntiatio, vel literae sine gratia absorbentur Dictiones item monosyllabicae in finali
caesura displicent: nisi forte alia, quae mitiget enunciationem monosyllaba praecedat, sic toleratur
consequar ista sat est. Polysyllaba ac praesertim trisylla ba in fine Pentametri ingrata sint, in illis
Progertius q2uandoque affectate gravis, in his vero etiam Catullus ingtate languidus. Ovidius vero in
utrisque cavendis nimium pene religiosus. Nihil enim prohibebit aliquando haec inserere, uti etiam
tolerare elisiones, cum haesitatio, moeror, languor defectioque animi significanda erunt, gratiamque ctiam
hoc pacto sermoni conciliabunt.

CAPUT. IV. Qui potissimum autores, et quibis in dotibus ad imitationom propos endi sint, quibus in vitiis
declinandi.

SUperest potissimum hujs palaestrae officium, styli ductus et optimorum Poetarum aemulatio. Spectare
tantum et legere in hac arena superyacaneum pene fuerit, nisi ad usum exercitasioneimque, tam
praeceptorum quam vatum ars oculis hausta traducatur. Verum quos tibi hic, caste Lector, tuto satis
autores proponam, ambiguus haeteo Innocentia adolescentum pudorque honestus res eit vitro fragilior, ad
Poetarum amores, quos veteres ubique spargunr, veluti scopulum allisa, frangitur, ut multi cum ex his
discunt, pereant. Quare veteres illos qui in hoc genere scribendi lau dantur maxime ut Ovidium, Tibullum,
Propertium, nisi obscoenitate et amoribus proscriotis, juventuti non suasero; quidqmd contra oblatrent
impuritatis hodie Magistri, quorum plerique religionis naufragium jam perpessr, pudorie jacturam non
aestimant, adeoque Eunuchos hos nostros Poeras, puto videlicet ore, proseindunt, omnemaue in nos, hujus
poesios exisium decernere ausos, bilem evomunt.

Attamen hos ex alto Musarum prostitutores despicimus, securi, etiam in ipsa virtutis atque integritatis
arce, bonarum artium posseslores. Sus voluta bium diligat, nihil haec ad Minervam. Ethnico ego ore
illorum impudentiam confundam. Legatur sane Ovidius. atque illic legatur, ubi sic loquitus de Amoris
remedie.

Eloquar invitus teneros ne tange Poetas:
Submoveo dores impius ipse meas.
Callimachum fugito, non est inimicus amori;
Et cum Callimacho, tu quoque Coe, noces.
Me certe Sappho meliorem fecit amicae,
Nec rigidos mores Teia Musa dedit.
Carmina quis potuit tuto legisse Tibulli?
Vel tua, cujus opus Cynt hia sola fuit?
Quis potuit lecto durus discedere Gallo?
Et mea, nescio quid carmina tale sonant.

Hem amorum Patroni huic frontem, si quam habetis, affricate, ut vel a gentili discat erubescere. Se,
Gallum, Tibullum, et cum lua Cynthia Properrium, negat tuto, et a constante obdurato Amoribus pectore,
legi posse, iis scilicet locis, quibus Amores adumbrant, tam ferreum non existirnat esse, qui his lectis
intellectisque non emollescat. Quid vero Tibullus et Propertius sine Amoribus, fere passim insertis,
tractant; Ovidius multis locis pure fluit, aliis seipsum damnat, tantum veritati pondus inest, ut invitis
nonnunquam excidat. De me libere fatebor, hac perculsum formidine, adduci nunquam poruisse, ur, sive
in hac, sive in alia pocsi, quam universam prope discendo docendo que in scholis volvi, incorrectum
quempiam ex notaris hoc vitio autoribus evolverim. Et sane nihil opus multitudine: unus etiam Ovidius, in
Elegiis castigatis, perfectronis avido ad omnem hac in poesi loquentiam suffecerit.

Porro ut hujus vim arten; que Poetae, tum etiam ceterorum, facilius, et legende pervadas, et imitande
assequaris, sumpto aliquo scribendi argumento, eosdem inter se componam. Illud esse poterir, quo conjue
ahsenti conjugi desiderium reditus axponar Quod dissolutis versibus, ut propius intuearis, tale ex Tibullo
adfero, magisque poerico diverso charactere designo.

Quid prodest, o Neaera, votis [ad Superos fufis) implesse caelum, et blanda, cum multa prece dedisse
thura? Non (cupio) in signis (esse) conspicuusque clara domo; ut e limine test marmoris

Prodirem! aut ut tauri mei multa rovocarent jugera, et terra benigna magnas messesdaret; led ut long e
recum vitae gaudia sociarem, et senecta nostra in tuo sinucaderet; Tunc, cum permenso tempore lucis
defunctus, Lethaeanudus rate ire cogerer etc. O niveam mihi lucem, et o diem terque quaterque felicem,
quiste poterit mihi reddere! At si Deus meus aversa non audiat aure quaecunque pro dulci reditu voventur:
nec regna me juvent, nec aurifer amnis Lydius, nec opes quas orbis terrarum sustiner. Haec alti cupiant,
mihi paupere cultu securo licerat cara posse frut conjuge.

Haec pleraque infimo scribendi charactere exarat vides, sive stylum sive affectum autoris spectes, quae
lib. 3. Elg. 3. sic Tibulius versibus illigavit.

1. Quid prodest coelum votis impplesse Neaera?
Blandaquecum multa thura dedisse prece?
2. Non ut marmorei prodirem e limine tecti,
Insignis clara conspicuumque domo.
3. Aut ut multa mei renovarent jugera tauri,
Et magnas messes terra benigna daret;
4. Sed tecum ut longae so cia rem gaudia vitae,
Inque tuo caderet nostra senecta sinu.
5. Tunc cum permenso defunctus rempore lucis,
Nudus lethaea cogerer ire rate, etc.

Iam Propertium in materia simili loquentem audiamus, ut emineat qua potissimum scribendi ratione
dissideant.

Haec Arethusa mittit mandata Lycotae suo, si meus esse potes, cum toties absis. Siqua tamen lecturo tibi
pars deerit oblita (lituris) haec e meis lacrymis facta erit litura, aut siqua te incerto tractu fallet littera,
signa erunt dextrae meae jam morietis, Te modo viderunt iter atos per ortus Bactra, Te munit o oquo
hostis Sericus, ae Hiberni Geta pictoque curru Britannia, et discolor Indus Eoa ustus aqua etc. Heu portis
omnibus noxia mea pendeme vota texitur haec lacerna quartacastris tuis. Oecidaet, qui immerita in arbore
vaellum carpsit, et rauca per ossa tubas struxit, dignior qui funem torqueat Oeno obliquo et aternus tuam
Aselle samen pascat Die mihi num teneros lacertos loriea uriti num gravis basta imbelles atterit manus:
etc Felix Hippolyte, quanuda papilla arma tultit, et molle caput barbaratexit galea, utina Romanis puellis
castra patuissent, fida tua essem militia sarcina: nec Seythtea me tardarent juga, cum alta, pater Africus
aquas frigore in glaciem nectit.

Animadvertes opinor hunc poetico mag is per ardua loca passu fncedere: paucis, quae exordio Elegiae
habentur, demptis. Maec ita Propertius carmine est com plexus.

1. Haec Arethusa suo mittit mandata Lycotae.
Cum toties absis, si potes esse meus.
2. Si qua tamen tibi lecturo pars oblita deerit.
Haec erit e lacrymis tacta litura meis.
3. Aut siqua incerto fallet te, littera tractu,
Signa meae dextrae jam morienris erunt.
4. Te modo viderunt iteratos Bactra per ortus,
Te modo munito Sericus hostis equo.
5. Hibernique Getae, pictoque Britannia curru,
Ustus et Eo a discolor Indus aqua. etc.
6. Omnibus, heu portis pendent mea noxia vota.
Texitur haec castris quarta lacerna tuis.
7. Occidat, immerita qui carpsit in arbore vallum,
Et struxit queruias rauca per ossa tubas.
8. Dignior obliquo funern qui torqueat Oeno,
Aeternusque tuam pascat Aselle famem, etc.

Ovidius hoc scribendi argumento integrum implevit Heroidum librum. Epistolam 3. eodem sensu orditur,

Littera quam legis Graeca, a rapta venit Briscide, vix bene barbarsca msnu notae ta Lacrymae lituras,
fecere, quacunque aspicies, sed tamen pandera hae lacrymae vot is habent [Epistola vero 2. sic loquitur)
Demophoo~, tua te Phyllis, Rhodopeia hospita ultra te~pus promissum abesse, queror Cum semel lunae
cornua pleno orbe corssent, anchora tua nostris littoribus pact a est Lunae quater (interea) lat uit quater
orbe toto recre vit, nec Acta as rates unda Sit binis vehit. Si te~pora numeres quae amantes bene
numeramus, ante suum die~ nostra non venit quereta. Lenta quoque spes fuit, tarde (ill) credimus quae
laedut credita, (haec) numc et in vita amante, no cent. Saepe mihi pro te mendax fui, saepe putavi notos
procelloso, alba referre velae. Devovi Thesea, quia te nollet dimittere, forsitam tamen ille tuos cursus nom
tenuit. Interum timui, ne dum ad Hebri tendis vada, puppis naurfrage cana aqua foret mersa. Ut tu valeres,
scelerate Deos saepe supplex prece, ihuricremis focis devenerata sum. Saepe vetos coelo pelagoque
faventes videns, mihi ipsa dixiulle, si valet, venit. Denique ad causas fui ingeniosa, et quidquid obstat
properamtibus, fidus amor finxit. At tu abes entus, nec jurata te Numina

rediscunt, nec amoye nostro motus redis. Ventir, o dEmophoon et vela dedisti, et verba: vela reditu, vetba
fide queror carcere etc. Ah furiola (ego] laceras etiam puppes refeci, ut carina, qua desererer, firma foret:
et dedi remigium quo abires me fugiturus Heu vulnera meis telis facta patior! etc. Tuis verbis et amans et,
femina decepta sum. Dii faciant, ut ista sit tuae laudis summa, et media in urbe inter Aegidas statuaris,
etc.

Quae Poeta Ep 2. ita jucundo facilique numero adstrinxit,

1. Hospita, Demophoon, tua te Rhodopeia Phyllis.
VItra promissum tempus abesse queror.
2. Cornua cum Lunae pleno semel orbe coissent,
Littoribus nostris anchora pacta tua est.
3. Luna quater latuit, tot quater orbe recrevit:
Nec vehit Actaeus Sithonis ora rates.
4. Tempora sinumeres, bene quae numeramus amantes;
Non venit ante suam nostra querela diem.
5. Spes quoque lenta fuit: tarde, quae credita laedunt,
Credimus: in vita nunc et amante nocent.
6. Saepesui mendax pro te mihi: saepe putavi
Alba proceliosos vela referre Notos.
7. Thesea devovi, quia te demittere nollet:
Nec tenuit cursus forsitan ille tuos.
8. Interdum timui, ne dum vada tendis ad Hebri,
Merla foret cana naufraga puppis aqua.
9. Saepe Deos supplex, ne tu fcelerate perires,
Sum prece thuricremis devenerata focis.
10. Saepe videns ventos coelo pelagoque faventes,
Ipsa mihi dixi, si valet, ille venit.
11. Denique fidus amor, quid quid properantibus obstat,
Finxit, et ad causas ingeniosa fui.
12. ???tu lentus abes, nec te jurata reducunt
Numine; nec nostro motusamore redis.
13. Demoplioon ventis, et vela, et verba dedisti,
Vela queror reditu, verba carere fide. etc.
14. An laceras etiam puppes furiosa refeci,
Vt qua desereret firma earina foret,
15. Remigiumque dedi, quo, me fugiturus, abires,
Heu parior telis vulnera facta meis! etc.
16. Sum decepta tnis et amans, et femina, verbis,
Dii faciant laudis summa sit ista tuae!

Plane haec suaviori condiuntur varianturque facundia, quam vis in illa brevitate unius exempli vix satis
discrimen illud eminere possit.

1. Conceptibus et argumentorum inventione am oenior, raxior, subtiliorque Ovid. est. In omnem se
partem ad doloris amorisque affectiones explicandas converrir, idque merito, cum in conjugibus
amantibusque perabsentiam divulsis hae maxime dominentur. Frigi dior argumentorum inventor Tibullus,
ut Neaerae absentis reditum se desiderare vehementer ostendat; Rihil sese opes quascunque sine illa
facere dictitat, quarum deinde insistit descriptioni, ac denique absque Neaera gravem sibi esse vitam
commemorat. Propertius plusculum ad affectum disertus, bellorum quibus sponlus detinetur instructores
detestatur; metuit, ne tenerum arma nimium gravent, conjugis virique labores ingeniose commemorat,
nuntia minus fausta exponit, optat Romanis in castris locum feminis dari etc. Ovidius pari inventionis
flicitate, et temporis, quo separentur, longitudinem, et spem deceptam, execrationes adversus detinentes,
vota ad superos pro reditu, fidem neglectam, illaudatam fraudem, operam, opem que male im pensam etc.
persequitur, rationibus ad teneriorem affectum exprimendum opportunis, aliis Propertii argumentis, in
fimili materia, ususalibi.

Ornamenta argumentorum, ut sunt modicae, nec nisi raro productae ficti ones, praesagia, somniorum
imagines, permutatio rerum affectuumque improvisa, aut factorum oppositio, et quandoque etiam episo
dia, tum potissimum similitudines rezum et factorum exempla, apud Ovidium quoque illustriora, quam
ceteros reperies. Et quanquam in hac Elegia pauca sint ejuscemodi lumina: in quibus etiam Propertius
certat, vincitur vero Tibullus (qui ultima Elegiae parte, sed dispari eloquentia, eodem sensu, concludit)
tamen ex tota poesi inter se collatae quivis illud facile agnoscet.

2. Elocutionis forma, quam hoc Ilco potissimum expendendam duxi, in Qvid. Elegiis proprie dictis plane
est accommodatior, verba mollius composita, et ad numeros suaviores passim inflexa. Longior praesertim
in fine, at que inprimis trisyllabica evitata. Quis enim illa Tibulli laudaverit? Lib. 2. Eleg. 4.

1. Seu veniet tibi mors, neque erit, qui lugeat ulius,
2. Nec qui det moestas munus in exequias,
3. At bona, quae nec avara fuit centum licet annos,
4. Vixerit, ardentem fl ebitur ante rogum,

5. Atque aliquis senior, veteres veneratus amores.
6. Annua constructo serta dabit tumulo.

In 1. versu durum neque erit Rectius dixeris Seu tibi mors veniet, nec erit etc. praesertim cum nec in
altero respondeat, in 2. ut tot monosyllabaconcurrentia evitentur, malim Qui qua feras moestas
polylyllabicum verbum exequias, hoc loco in re tristi non aspernabor. In 3. numerus cadens in licet,
displicet, minus ingeatum quoad numerum foret, centum illa per annos. In 6. Ianguida nimis ad metrum
voce tumu o concluditur oratio.

Nequeilla ex Properti Elegia 20. lib 1. probavero.

1. Hic erat Arganti Plegte sub vertice montis,
2. Grata domus Nymphis humida Thynaicis
3. Quam su pra nulli pendebant debira curae,
4. Roscida deiertis poma sub arboribus.
5. Et circum irriguo surgebant libia prato,
6. Candida purpureis mista papaveribus.
7. Quae modo decerpens tenero pueriliter ungui,
8. Proposito florem praetulit officio. etc.
9. Tandem haurire parat demistis flumina palmis,
10. Innixus dextro plena trahens humero.

Ingrata haec polysyllaborum in fine iteratio est, in laeta praesertim materia. Iam vero et obscuritas in 1.
disticho, ob loci et epithetorum ab ignotis nimium rebus petitorum ignorationem, displicet; deinde 8. ac
20. versu, obscura et ignobilis phrasis. In quibus et alibi Propertio aqua haeret, ut patet supra disticho 7.
eximio caetera Poetae.

Gratior in numeris Propertius, quam Tibullus qui fere aliquanto est segnior, quam par, supra in lib. 3. Eleg
3. per spondeaos exorsus plerosque versus, in affectu tamen desiderii amorisque im potentis et inqnieri.
Accedit adsunctorum cum suo substantivo parum grata copulatio, ut ibidem disticho 3 Et magnas
messester a benigna daret. In quibus ommbus Ovidius exquisitior, qui etiam non dixisset, cum Propertio.
6. pendent mea noxia vota. Nec cum eodem duro versu. Siqua tamen tibi lecturo pars oblita deerit.

Denique Propertius hoc in phrasi vitii habet quod illam ad heroici carminis majestatem saepius extollat; ut
proinde characterem huic carmini idoneum ubique non observer, adeoque non relinquat locum, quo
sublimior Poeta transeat. Quae res ex resolutis supra distichis facile patescit; cum in postremis versibus

omnia poeticis locutionibus efferantur, quae velut condimenta tantum huic catmini aspergenda, ut a
Tibuilo Ovidioque rectius factum est.

Ornamenta elocutionis; ut sunt tropi et figurae, gnomicae irem sententiae, et argutae conclufiones; in
Ovidio nobiliores, quam in ceteris reperiuntur. Et his inprimis delectantur Elegiae, quae lacrymas et
affectiones dolentium amantiumque teneriores pro sequuntur, illis enim magnopere animatur: atque in
omnoem partem flectitur oratio. Talis, ut pauca ex superioribus tangam, illa est Nasonis repetitio dist. 3.
Luna quater latuit. quater recrevit, est deinde oppositio inter verba et vela vento data dist. 13 est causa non
causa dist. 14. et 15. est et ironica esprobratio sceleris dist. 16. et seq. quae pleraque epigraminatici
aliquid condimenti habent. Sed alibi in figuras profusior est. Suavis in repetionibus inprimis est,
quandoque usque und affectationem. Sic Epist. 3 Hercid dict. 3. Ita Briscis Achilli loquitur.

Si mihi pauca quetide te dominoque viroque
Fas est; de domino pauca viroque querar.
Non ego poscenti quod sum cito tradita Regi,
Culpa tua est, quam via haec, quoque culpa tua est.
Nam simul Eurybates me Talthyhiusque vocarunt,
Eurybati data sum Talthybioque comes. etc.

Qnorsum in singulis distichis iterata repetitio et prima quidem coacta magis, quam venusta, ultiam
ambigua satis ad iaudem reptehensionemve suspensa lance? Quid enim virtutis otationi, ut omnis figura
solet, imprimat, non omnino liquet, nisi putes acclerationem hoc pacto facilius designari. Secunda
correctionem elegantem complectitur. Apta ibidem repetitio.

Propter me mota est, propterme desinat ira,
Simque ego tristitiae causa modusque tuae.
Nec tibi trupe puta precibus succumbere nostris,
Conjugis Oenides versus in arma prece est etc.
At si versus amortuus est in ta dia nostri,
Quam sine te cogis vivere, coge mori.

Sane plutimum haec venustatis, ab oppositione repetitioni admista, ut et illud lb.

Vinco animos iramque tuam, qui cetera vincis. Sentenriosum illud est Phaedrae ad Hippolytum ep. r.
otium suadentis.

Quod caret alterna requie durabile non est.
Haec reparat vires sessa que membra levat.
Arcus et arma tuae tibi sunt imitanda Dianae,
Si nunquam cesses tendere, mollis erit.
Et illud medta ad Iasonom Ep. 11.
Est aliqua ingratosmeritum exprobrare voluptas,
Hac fruar, haec de te gaudia solaferam.
Epist. 17. Helena Paridi.
Est virtus placidis abstinuisse bonis.
Tarda solet magnis rebus inesse fides?
An nescis longas Regibus esse mauns?

Quin et venuste aliquando allegoriae sententiosae in ducuntur utibid.

Sed nimium properas et adhuc tua messis in herba est,
Et Epist. 5 Paris.
Quid facis Oenoneiquid arenae semina mandas?
Non profectutis littora bobus aras.

Porto ex Epigrammatum fontibus [de quibus separato opus eulo disserui) haec poesis Elegiaca inprimis
irrigatur, quo in genere Ovidius ceteris longe exquisitior, unionesque non raro in hoc mari, quanquam ex
Tenerisnonnunquam concha, sufficit.

Ex fonte oppositorum passim obvia reperies. Sic oppositionc imparium ludit. Epist. 7. Dido ad Aeneam.

Sed meriti famam, corpusque animum que pudicum,
Cum male petdiderim, perdere verba leve est.

Et ibi dem oppositione ejusdem cum seipso, quae plus subtilitatis habet.

Coepisti melius quam desinis; ultima primis
Cedunt: dissimiles hic vir et ille puer.

Quid, quod ex alienatis, suavissimoargutiarum fonte, plutimum Naso propinat, raris in hac realiorum
veterum exemplis. De solis, ut coepis Episto lis Heroidum quaedam delibabo. Epist. 5. Conone Paridem
his verbis, ati'promisisse fidem.

Cum Paris Oenone poterit spirare, relicta:
Ad fontem Xanthi versa recurret aqua.
Sub jicit Oenone
Xanthe retro propera, versaeque recurrite lymphae,
Sustinet Oenonen deseruisse Paris.
Et Ep. 8. Dejanita Herculi captivae lolesamore capto.

Gratulor Oebaliam titulisaccedere nostris;
Victorem victae succubuisse queror.

Epist. 13. Laodamia Protesilao ita bene precatur ad Trojanos loquens.

Parcite Dardanidae de tot precor hostibus uni.
Ne meus ex illo corpore sanguis eat.
Et ad ipsum bellise discrimini objicientem.
Inselix quae primam vitum lugebit ademptum;
Dii faciant ne tu strenuus esse velis.
De imagine ipsius ib.
Crede mihi pius est, quam quod videatur imago.
Adde sonum cerae Protesilaus erit.

Epist. 14 Hypetmenestra Lynceo viro ase contra parontis mandatum non occiso.

Clausa domo teneor gravibusque coercita vinclis.
Est mihi supplicii sausa, suisse piam.
Quod manus extimuit jugulo demittere ferrum,
Sum rea: laudarer si scelus ausa forem.
Epist. 16. Cassandra Paridi Helenam classe rapturo.
Quo ruis, exclamat reseres, incen dia tecum,
Quanta per has, nescis, flamma petaturaquas?
Epist. 17. Helena Paridiad perfidiam sollicitanti.
Desine molle precor verbis convellere pectus:
Neve mihi, quam te dicis amare, noce.
Epist. 18. Leander Heroni absenti.
Septima lux agitur, spatium mihi longius anno,
Et quo non possum corpore, mente feror.
Et Luna ib. Quantum cum radiis fulge argentea puris
Concedunt flammis sidera cuncta ruis.
Tanto formosis formosior omnibus illa est:
Si dubitas caecum Cynthia lumen habes.
Et de frequenti per nata tionem transitu.
Iam patetattritus solitarum limes aquarum,
Ignotum nec me piscibus esse reor.
Frigora ne possim gelidi sentire ptofundi,
Qui calet in cupido pectore praestat amor.

Comparationum etiam atque Exemplorum scite adhibendorum prae cereris egregius est artisex, inprimis
de Remedio Amoris seribens. Sic Ep. 7. praeclate dictum.

Quam male inaequales veniunt ad aratra juvenci,
Tum premitur magno conjuge nupta miner.
Et ep. 17. Dum novus est potius coepto pugnemus amoti,
Flamma recens parva sparsa resedit aqua.
Et ibid. Tale nihil timeo, sed nec Medea timebat,
Fallitur augurio spes bona saepe suo.

Allusioni eruditae servit (quiuam in fontibus Epigrammaticis quartum statui) quod ibidem proxime
subjicitur.

Non honor est, sed onus, species laesura ferentes:
Si qua voles apte nubere, nube pari.
Et quod seq. Epist. 10,
Hoc ego. Quod voci deerat plangore replebam
Verbera cum verbis mista fuere meis.
Epist. 16. Paris Helenae.
Da modo te; quae sit Paridis constantia nosces;
Flamma rogi, flammas finiet una meas.
Et ib. Saepe mero volui flammam compescere; at illa
Crevit, et ebrietas ignis in igne fuit.

Hasargutae dictionis gemmas, nemo perinde ut Naso feliciter usurpavit, quas meosecrevi judicio ut te
pari, ad hunc delect um observatione instruerem. Sic et rarae quaedam phrases Observari poterunt, quae
illo censu dictorum non continentur, ut Medea Iasoni exitium precata subjicit epist. 12.

Et ep. 13. Quamtum perfidiae tecum scelerate perisset;
Hel Par. Spes bona sollicito victa timore cadit.
Epist. 17. Et laudem de me nullus adulter habet, nempe quode me deceperit.
Et ib Excepto, redii passa timore, nihil.
Et ib. Ad possessa venis praereptaque gadia serus.
Spes sua lenta suit, quod petisalter habet.
Et ib. Sed sine, quam tribuit sortem fortuna, tueri.
Necspolium nostri turpe pudoris habe.
Et ibid. mollis form a juveni.--- Quod fortia facta loquaris.
A verbis facies dissidet illa tuis.

In his omnibus, ut eminere Ovidium phrasi huic carmini digna manifestum est, ita ad hujus poesios
iuavitatem persectionemque co nes quen dam ante alios ejusdem lectionem suaserim, quauquam et
Tibullum in rerum descriptione, iis, ub. Purus est locis a manibus non eripiam: Propertio etiam ad
humiliorem

ftylum non extollendum, locum meo arbitratu indulgeam. Quae causa, cur et cavenda maxime signaverim.

CAPUT V. De dupleiei imitandi et perfectae elequentie assequendi ratione, viaa scilieet resolutionis, et
compositionis.

DUplex via ext, qua ad hanc eloquentiam proxime inceditur. Una resolutionis est, qua optimorum
Poetarum laborem et poeticos numeros, in solutiam orationem redigimus, et ad sua veluti revocamus
atque expendimus principia; uti cum mixtum corpus in sua elementa resolvitur: altera compositionis, qua
principia et elementa prima apte reperta, poeticisque ornamentis cluta, in versus numerosque concinnos,
ad probatorum autorum exemplum digerimus. Illa ordine princeps est, atuqae hane faciliorem praestat
aditum. Nam ut horologii incogniti hactenus artificium imitatutus quispiam, suo illnd primum observatin
corpote, deinde vero in singula resolutum membra pratibus explorat perpenditque singulis, eaque conatur
aemulatricve efformare in dustria, ut pari ordine constructioneque demumcoalescant; ita in liberali etiam
hac harte res habet; potestque mediocriter in rebus grammaticis eruditus, cui verborum aliqua, quam vis
sine nitore ac numero copia affluit, ad hujus eloquentiae atcem apicem que proprio marte, hac via haud
difficulter penetrare.

Cum vero resolutionis argumentum supra dederim, ubi ve. teres in eadem materia Poetas invicem expendi
dijudicavique: non est, cur huic insistam fusius; tantum mone, convenire, ut co pacto laxata extnumeris,
tan quam vinculis, oratio subinde ad numerum stylumque historicum redigatur, mutatisiis, quae
poeticorum aliqua vinculorum lineamenta in corpore orationis relinquunt, unde etiamnum ale incedens
claudicat, et inconcinne sermo haeret, deinde, ut quidquid poeticam licentiam redolet, amoveatur, cum hic
non modo nullam mereatur gratiam, verum etiam effundat. Hinc non suaserim (ut superioris capitis
esemplo utar) eum Tibullo in soluta oratione dicendum Quid prodest votis coelum implevisse et cum
multa preco dedisse Snperis thura. Licet enim parum a Rhetore haec phrasis abhorreat, au dacior tame~
tropus est, implere coelum vatis: nec dare hura satis oratori conveneiens: cum ei, vel proprium, vel
opportunc

translatum vertbum usurpandum sit; quorum neutrum vox dare hoc loco praestat, in cendimus enim, aut
offerimus thura Superis den ique et minutae nimium voculae (quales in hoc carmine resoluto deprehen
duntur) jure in virili oratione displiceanta; ut hic sunt cum mulia precedare thura. Quocirca ita hanc
orationem inflectendem Rhetori censeo.

Quid prodest o Neaera nos votis implorasse Super os ac multis cum prectbus thura obtulisse: Equidem
non magnopere cupio in sig nisconspicuusque clara videri in domo, non marmareo exirede limine non
multa arare jugera, magnasque ex agra messer colligere, sed lenga potius vitae gaudia tecum jucunde
sociare, meamque tuo in sinusenectam deponere, quando permenso bujus vitae tempore, et hac desunctus
luce, nudas ad sipulchrum transmittar. etc.

Vis ex Nasonis poesi nommulla etiam hoc pacto dissolvam, iis quibus commode Rhetori licet usurpatis
retentisque? Accipe in exemplo quoque superius adducto ex Epist. 2.

Tua Phyllis o Demophoon, Rhodopeid quondam hospita, ultra promissum tempus abesse te merito
queritur Siquidem a quo iepore tua nostro in litore jasta est anchora, Luna quater decrevit acerevitque nec
interca classis ulla per Oceanum advehitur. Si temporae numeves, qua amantes bene numeramus,
immatura nostra querela non est. etc. Ex quibus animadvertes connexiones etiam a Poetis non nunqua. ???
numetorum gratia praeteriri, ac vice versa oratores solutos eorundem causa, obiva quandoque verba
aspetnari, ut hic sunt, ante dsem venit querelae, ut Poeta dixeraat, verbis in oratione nimium attenuatis,
parumquiue numerose sonantibus, quae exercitatio qurium judicio ponderanda reliuguimus. Iam ad
compo sitionis viam convertimur, quae, ubi prior recte explorata fuerit, facile tenebitur

In via compositionis, ante omnia Scholae nostrae institutio p. 1.l 2. C. 25 diligenter expendenda erit, ut
intelligas quemadmodum simplex phrasis ad poeticae constructionis dignitatem extollenda sit. quodhic
non recolo. Demus igitur haec ex Plinii Caecil. Epist. ultima lib 4 tibi poetice reddenda obtigisse ubiad
lacin ium de sonte sic sctibit.

Fons or stur in momte, per saxa decurrit, excipitur c anatiumcula manufacta: ibi paululum retentus in
Larium laecum decidis. Hujus mira natura, ter in diestatis auctibus ac diminutionib, creseit decreseitque.
Cernitur idpalam et cum summa voluptaete deproehemditur. Iuntae rocumbis, ac vesectis, atque etiamex
ipse fonte [nam est frigidis simus)

petas? Interim ille certic dimensisque momentis, vel subir abitur, vel aessurgit. Annulum, seu quid alind
ponis in sicco, alluitur sensim ac novisime operitur: detegitur rur stes paulatimque deseritur etc.

Haec ut pocticae dictioni aptes ante omnia explortatum esse debet; quae verba, quaeque phrases illo, quod
cogitas, carmini idonea. Et primo quidem exiguus de verbis labor erit, utcunque de mensuris poeticorum
Pedum instructo, Polysyllabica, raro locum inveniunt. Unde hinc statim coenaetiuncula, diminutionibus:
paululum quoque operitur etc. excluduntur. Phrasis vero etiam ista: summa cum voluptate deprehenditur.
Item Sensim ac novissime operittor etc. Quocirca in plerisque similibus verba ac Phrasis novam da,
sumpto uno substantivo et verbo altero carmini idoneo, tum deinde juxta leges c. ante citato p 1.l.2.
praescritas incedendum, prout plus minusve in stylo assurgitur. Exempli gratia. In praesenti materia; Fons
eritur de monte, ut aptes ad versum elegiacum, sufficiet mutare oritur, iuc adit, et dices Fons de monte
cadit, nisi malis, retentis omnibus dicere: Fons de monte erttur quod sine vitio poteris, ut vero reliquum:
per saxa decurrst; ad implendem versum adhibeas, recte praeter veibi mutationem [quae non solet esse, in
magna plerumque copia, difficilis) epithetum ad substantivum adjunges dicendo: per lubrica saua volutus.
Quod siamplificare et extollere hanc vellex phrafin: Fons roitur de monte: juxta regulas p.1.l.2.c.25.
praescriptas, ex uno hoc substantivo, aliude ducendum esset, altero in genilivo casu usur pato, ut montis
vertice vel alvo, quibus si deinde sua dederis epitheta, facile mensuram implebis: nam ut horum ubique
copia affluit, ita complendis versibus perquam sunt opportuna. Dicas igitur, licebit.

Irriguum liquida fontem mons arturit alvo.
Aut certe Surgit ab irriguo liquidus fons vertice montis.

Sic et in altero novum adjicias substantivum isti sententiae conveniens v.g. decutrit viam et facile hunc
versum elicies.

Quiterit obstreperis lubricasaxa viis.
Aut certe. Quicadit attritis per cava saxa viis.

Porro sequens phrasis plus habet difficultatis ob substantirum carmini reluctans: cujus plcrumque mutatio
magis est ardua, ut proinde rudem aliquem synonymorum apparatum p.1. l. 2. c. 5 insttuxerim. In
praesenti igitur phrafi: excipitur coenatiumcula manufacta; si heroicum versum cogites, coenatio pro
coenasiunculae servite poterit, vetumin folo nominandi casu, ut iccirco

verbum quoque ablativum postulans mtandum sit Quod si dixeris: Hunc substructa capit canatio: nimis nu
da vide tut locutio, et versus imperfectus minusapte in Elegis cadensmalim itaque proximum, quo fons
excipitur, in strumentum exprimi, quod concha esse poterat. Undo dices.

Hunc excisa cava recipit coenatio concha.

Si tamen versum malis pentametrum; ita rejectis ceteris loqui poteris.

Quem capit artifici concha cavata manu.

Ex resolutione enim epitheti: manufacta (quod versibus minus est idoneum) oritur illud: artisici facta, aut
cavata manu. Quae vero ex horum resolutione ubertas existat docui loc. cit. c. 25. Quare nunc lubet, illa
quae supra ex Pilinio adduxi versibus reddere. Tu singula modo jam coepto expende, neque post laborem
aliquem insignitead omnem facilitatem fructu destitutum experieris, in hoc enim quod attigi puncto,
summa pene difficultatis ad hujus eloquentiae perfectionem assequendam vertitur, modo illo judicio
polleas, quo vile possis a pretioso, discetnere, accipe nunc prout vertimus.

Fons de mente cadit, per lubrica saxa volutus:
Quem capit artifici concha cavata manu.
Inde retardatis paulum dum substitir undis,
Volutiur in Larium, qua via facta lacum.
Una dies triplici videt hunc accrescere fluctu,
Et lapsu triplici diminuisse vadum.
Illa palam spectare fuit non parva voluptas,
Atque epulis haustos jungere fonte scyphos.
Hunc dimensa suis momentis eripit hora:
Quasque rapit, certo tempore reddit aquas.
Annulus in sicca forsa tellure locatus,
Obtegitur fluctu, deseriturquesuo etc.

Quaedam hic ex oratione soluta minus versibus opportuna, rejecta in venies; cum ad rei substantiam
exponendam minime facerent: adjuncta rursum nonulla, quae illam non subverterent, Captatas atiam,
paululum inflexa phrasi usitatas Poetarum figuras, quibus rei inanimae sensum tribuunt: ut cum dixi dies
vidct; hora eripit. Quae in praeceptionibus, quae generatim Poesi dedimus, versato deesse vix poterunt.
Mallem vero historicum ab iterata ejusdem rei narratione abstinuisse, neidem propemodum tertio et
quinto disticho cogeret repetere.

Haec exercitatio quam utilis, tam necessaria est, ad utriusque orationis solutae ligataequiue discrimen
observandum Tamdiu vero in ptima resolutionis via novellus poeta occupandus erit, dum hanc denique
compositionis assequatur. Quod si tamen conanti sese difficultas adhuc major objecerit, ad hujus artis
rudimenta hoc sese pacto conferat.

Sumat facile aliquod poema principio, ejusquesensum sententiamquiue universim soluto ipse orationis
genere, usitata bonis authoribus phrasi exponat saepius; quam si non assequatur satis, ex probatis etiam
phrasilogis colligat ita cum aliquoties in via resolutionis progressus fuerit, ad compositionis viam transeat,
et in materia versibusidonea boni oratoris aut historici locum accipiat, cumque phrasibus poeticis, (metris
etiamnum neglectis) exornare laboret, qua in re, si vites de esse senserit, poeticarum phrasium liburm ad
hoc exercitium ledulo adhibeat, et abesse hic ipsius conatus ab egregio ad hanc eloquentiam fiuctu non
poterit, demum, ubi promptiorem ad hoc genus scriptionis calamum expertus fuerit, solutum orationis
numerum vinculis adstringat poeticis, idque in una carminis specie, dum ea penitus animo insederit. Quod
difficile non erit, postquam proposito sibi alicujus Poetae carmine observaverit, quae in illo vrba, et
quibus potissimum hoc illudquiue verborum genus locis deserviat. Qua rursum in re magno pere rudiori
adhuc ingenio profuerit, in distichis praesertim ejusmodi substantiva cum verbis deligere, quibus apte, vel
versum, vel rotum etiam distichon absoluvat: nam epithera, quae plerumque in vrsibus praemittenda sunt,
ob varietatem copiamquiue facilius numeris includuntur.

CAPUT VI. Imitatio in via compositionis quatuor potissimum rerum est cujus praxis declaratur, et vitia
deteguntur.

AD hoc eloquentiae genus perfecte assequendum imitatio bonorum autorum apprime est utilis Hanc
quadruplicem porissimum esse aliam alia perfectiorem, ac praeter has mixtam unam ex omnibus
faciliorem magisquiue laudatam ceteris docui 1.p.l.2.c.26. quo lectorem remitto. Hoc vero imitandi
studium, ita esse exercendum judicio, uta facilioribus ejus ducatur principium.

Licetquiue hac in re, tam novorum, quam vetrum exemplis insistere, modo illi tales sint, quiantiqua Latini
sermonis puritate fluant: nam hi saepe et materia selectiore et majoribus conceptuum ornamentis, denique
et figuris illustrioribus (quae in suam quaeque imitandi rationem cadunt) elucescunt. Ostendit sane hac
aetate nostra P Hermannus Hugo, P. Antonius Deslon. PP. Verpaeus et Vincartius Hoschius, aliiquiue
nonnulli Societatis Jusu Poetae, res sacras materiem poesi idoneam esse: aliis etiam divinarum
historiarum ornamentis, non minus, quam fabulis adinsigenem cultum extolli posse, suis hic etiam
fictionibus locum ese. Eloquio deinde ex Latiisfontibus ducto nihil admodum veteribus, praetersolam
aetatis autoritatisquiue (qua adillorum ultimo judicium transitur) praerogativam, concessere. Imo vero
decl nandos nobis, et gentilitiae superstitionis et impurae Veneris sco pulosantiqui objiciunt; nihil hi quos
dixi, recentiores fugiendum continent, multaetiam in veteribus irrepertu habent amplectenna. Visin his
felicem quoque Nasonis in Heroidum Epistolis imitatorem cetnere. Remondi Alexiadem consule, et talem
reperies, quam tu juxta nullo etiani verecundiae detrimento, postis imitari.

Qui tamen explorato, se cum antiquis sentire, volet cognoscere; huic, saltem in illo imitandi genere, quod
eandem in simili materia, aur similem ineadem materia elocutionis formam sectatur, ad verba phrasiquiue
eorum recurrendum erit, qui aureae aetatis scriptores habentur: ne sensim; ut in aliis firei linguis videmus,
et superioribus seculis in hac eadem factum animadvertimus, a prisco nitore ad barbariem degeneremus.
Quod hac etiam aetate [ut res omnis suum hostem patitur) quosdam ampullatae eloquentiae venatores
moliri frustra animadvertimus. Verum prudens quisque aestimator literarum, tantum ab illis, quantum illi
a priscis Romanae puritatis Magistris in stylo formando abetit.

Nunc quemadmodum practice in Elegiaco carmine imitatio instituenda sit, videamus. Quatuor potissimum
sunt, quae imitari liceat. 1. Materia seu res concepta. 2. Ornamenta materiae, seu modus ornate
concipiendi. 3. Strylus sive elocutionis forma. 4. Ornamenta styli, sive figurae orationis. Per haec singula
imitator incedere poterit, simile quippiam in hac illave parte effingendo, nonnullis etiam, [si phrasiologiae
periodos integras ex. ciperis, quas sibi ex alieno, tanquam proprium vendicare, turpe

sit) ex propriis autori ad se traductis. Porro ut exemplo res pateat accipiamus, brevitat is gratia, illa
superius ex Tibullo, Propertio et Ovidio adducta. Inter hos facillimus imitatu Tibullus est, quia epithetis
copiosior florentiorquiue ut plurimum est, conceptibus eorumquiue ornamentis magis obvius, figuris
minus excultus, quae omnia ad prom ptiorem imitationem faciunt, cum epithetorum facilis, in majori
copia, sit inflexio, cerera nthil ardui contineant. Ergo illa, quae ex l.3.Eleg. 3. recitavim us, sic imitemur
in materia simul et stylo.

Apud illum conjunx ob absentiam conjugis queritur. Nos fingamus animam Christo devotam,
ejusabsentiam dolenter ferre. Hac imitatione posita, retinere cetera praeterstylum licebit, quanquam
ornamenta rari nihil complectantur Dicamus igitur, stylo etiam perimitationem inflexo.

Quid juvat effusis coelos implere querelis,
Thuricremisquiue Deum sollicitare socis?
Non ego nobilium titulos carasquiue parentum,
Non peto marmoreae limina clara domus;
Non centena meis utarentur jugera tauris,
Et mihi det messes prodiga terra suas:
Hoc precor, aeternae properes solatia vitae,
Inquiue tuam redeat vita relicta manum:
Tunc quando obscuras tumuli devolvar ad umbras,
Et stygia rapiet cymba charontis aqua.

En prorsus in materia simili phrasin proxime similem. tu expende quemadmodum nuncepitheta, nunc
etiam substantiva et verba, nunc utraque illorum permutara sint. Ut vero practice hujus rei facilitatem
agnoscas: expendamus substantiva, a quibus si totam phrasin mutare statueris, auspicandum, hic Coelum
et votis occurrunt. Do illo in synonymis p.1.l.2.c.3. reperishunc versum varietatem suppeditantem.

Astra, aether; Coelum, Polus, Axis, Sidus, Olympus.
De altero. Supplicium, at que preces, oratio, vota, querelae.

His singulatim expensis facile verbum ac deinde et epithe idonea reperientur: iuxtaquiue leges phrasin
aliquam variandi, P. 1.l.2.c.25. traditas, imitator aliis aliisquiue phrasibusa ffluet. v. g. unius substantivi
cum verbo mutationem quaeramus.

Quid prodest cupidis impellere sidera votis?

Quid prodest itaerata polis immittere vota?
Quid complesse juvat flagrantibus ather a votis?
Quid precor immeritis juvat astra lacessere votis?
Irrita quid Vacuas jaculamur vota suo auras?
Quid toties surdo votis famulamur Olympo etc.

Ita fialiterum substantivum cum verbo idoneo variatum conjungas, iternm se nova variandi imitan dique
ratio offeret. Mutemus simul loquen di figuram.

Desine supplicibus coelosincessere verbis.
Non auditurm prectous lassamus Olympum.
Irrita non flectet rigidos oratio coelos etc.

Imitatio igitur in ftylo hic etiam sat diserte expressa est, oftensumquiue quanta haec varietate possit
institui.

Difficilior aliquanto Ovidii est imitatio, licet facilior ejus sit phrasis, causa est singularis loquendi ratio et
ornamenta, cum dictionis, tum materiae, quibus non saepe par, raro exquisitius aliquid haberi potest.
Imitemur illa, quaeex Epist. Heroidum 2. supra etiam produximus, utque Phyllis Demophontem suum. sic
pia Anima hanc vitam pertaesa Christum morari quaeratur, modo potissimum figuriquiue loquendi
imitatione expressis.

Conqueror aosentern rua te promissa morari,
Et sine te longos, Christe, redire dies,
Saepius, ut duxit rutilos Aurora jugales;
Ultima lux, dixi, nascitur illa mihi.
Mille dies redeunt, bigasquiue Aurora reducit;
Sed mihi dilectum tempora nulla vehunt.
Si sentire queas, bene quae sentimus amentes:
Corsoret, accepto vulnere, molle tibi.
Lentus edaxquiue amor est. tardetrabs dura favillam
Concipit, at totam corripit igne domum.
Saepe meas verbis decepi credula curas:
Finxi saepe tuosaure bibisse sonos.
Sidera devovi, quia te dimirtere nollent:
Quaeque reluctantem me retineret, humum.

Animadvertes opinor non tam phrasine me, quam genium catminis Ovidiani imitartum esse: cum alia
pletaque dixerim, modo tamen non alio Potext tamen, in hoc scribendi genere, quandoque eadem phrasis
in allum sensum detorqueri, ut hoc loco in penultimo factum carmine. ut Naso dixit:

Thosea devovi, quia te dimirtere nollet.

Haecad Ovidii illum genium, quo potissimum alios vincit, assequendum, imprimis est utilis exercitatio;
plus tamen aliquantulum difficultatis habet ceteris: nam nateriae ejusque orna, entorum imitatio nihil in
elegis ardui continet: cum ex obviis fere ista perantur; variatio etiam phrasium puerilis, haec contra virilis
sit imitatio.

Neque veroita presse imitatori alterius vestigiis insistendum, modo accisis quibusdam mcedere strictius;
modo laxus habenas licebit effundere. Sic quod Epist. 5. Oenone Paridi apud Nasonem his versibus
objicit.

Cum Paris Oenone poterit spitare relicta,
Ad fontem Xanthi versa recurret aqua.
Xanthe retro propera versaeque recurrite Lymphae,
Sustinet Oenonem desernisse Paris.

Haec Franc. Remondus Soc. Iesu sic in sua Alexiade Eleg 3. est imitatus.

Ante suos fluvii revocabunt ad caput undas,
Et partum falso semine fundet humus.
Quam te nos virgo ludamus amore fugaci,
Aut violem pacti foedera conjugii.
Ad caput, o fluvii vestros revocate liquores.
Da partus alio semine terra tuos:
Me facilem his nuper dictis elusit Alexis,
Et tacitam blanda texuit arte fugam.

Idem ego in sacrymis D. Petri versu 300. paulo etiam prolixius expressi; ad quoste remitto. Cum hoc
carmine plerosque affectus ovidianos et loquendi figuras, quamvis remotiori passim imitatione,
exposuerim.

Huc enim denique Poetae est contendendum, ut nihil exaliis transumptum appareat, quo tuam sterilitatem
profitearis, ne exalieno videaris ornatu nitescere. Tuum esse convenit, quo orneris: nisi ut Cornicula in
aliorum plumis risum non erubescas.

Haec postquam assecutus fueris, atque alicubi cum Ovidio, nonnunquam ut in Fastis neglectiori, nimium
teserpere existimes, praesertim ubi gravior materia assurgendum suaderet, ad castigatam Propertii te
poesin transfer, aut sparsa in Claudiani operibus disticha, hisque illa, qua dixi duxique in Tibullo,
imitationis via insiste, ea tamen discretionis lege, quae parum laudata rejiciat, ac probatioribus tantum
insistat. E. G. illa suparius

adducta, postremis versi bus Magdale na Christi absentiam in morte sratris aegre sustinens imitetur.

Christe, tuus stygiam fractus procumbit in urnam,
Lazarus auxilio non remorante veni.
Te modo Bethsaidae viderunt climate caeci,
Purpurea sensit Te Chananaea Tyro,
Quod desperatis piscina Probatica morbis,
Novimus hoc verbis Te potuisse sacris.
Cessit aquosus hydrops Solymaeis nuper in agtis,
Paruit imperio lepra relicta tuo.
Quanta Palaestinas implent miracula terras!
Hoc viduata domus, nostra patrocinio est.

Crebriora in his reperies eprtheta gradiora verba, ducta frequentius in comparationem exempla; sed in illis
affectatio, in hisetiam vitan da obscuritas, ut paucis distichis, ex remota imitatione ductis, fecimus.
Ceterum lectio optimorum Poetarum colla tioque, atque etiam earum in quibusse mutuo excedunt
elegantiarum designatio observatioque profecturo hac in arte necessarie est.

Vitanditamen inprimis erunt inanes illi verborum propolae, qui ita raritatem admirationemque phalerata
supetbe dictione aucupantur, ut quidquid usitatum est. fasti diose respuat, et velsesqui pedalia vocum
prtenta, vel tranclationum prodrgia, vel epithet orum peregrina examina, vel hyperbolas dictionum, vel
hellenismos tam vocum, quam phrasium passim in poesin congerunt, ut bacchari magis, quam loqui
videantur. Nolo ad cujusquam reprehensionem et hujusaevi Poetarum exem plis uti, quos stupidiores
nonnulli admiratores ptae Ovidiana puritate amplexantur, quia vocum magis strepitum sectantur, quam
sensum, quod infirmio ris judicii vitium, cum in pueris crepitaculorum sonitu captis jam viri rideamus, in
poesi etiam robustiores facile despicremus, ut qui voces non proter seipsas, sed aptam, rerum
adumbrationem institutas intelligemus. Nostro itaque exemplo utamur, quo superiores Magdalenae
querelas ad Christum de frattemagis ampullata, phrasi extollamus.

1. Iam Phlegethontea frater jactandus in alga
2. Triste Charontae remige calcat iter.
3. Christe, Machaonio morbum proscribe lacerto,
4. Exanimemque animam sub tua sussa voca.

5. Quid det Orontaeo medicus cataplasmata succo,
6. Qui dia pasma ferat, tu satis unus eris.
7. Verba tibi sunt herba potens, si jusseris, ibit
8. Exul fraterno pestis ab hospitio.
9. Heu Libitina suos intentata varior ungues,
10, Et nauli repetit sueta tributa Charon.
11. Ah cele rem apportes gressum, Chananeia seu te,
12. Seute Bethsaidae deveneretur humus.
13. Te passim motbosa lues apoplecticus horror,
14. Tequiue elephas turpis, tequiue anasarca fugit.

En delicatiora poesios embammata, qualia Asiaticorum olim, nunc etiam Germanorum Italorumquiue
nonnulli stomachi esuriunt. Acfater me quondam adolescentem his pastum ecligmatis, quae nunc fastidio,
postquam cultioris literaturae lima expolit us, illam coepi linguae scabritiem deponere. Et quanquam in
propositis versibus nihil sit, quod aliquo veterum Poetarum exemplo defendi nequeat, tamen pauca sunt,
quae laudem merentur, quid importune adhibentur.

1. Enim, quod tumidioribus Poetis familiare est, multum hic verborum, parumrei. Adfer opem o Christe
fratri, qui moritur! tora est oratio uscue ad v 11. et quot hic ampullae vocabulorum otosae ad hanc rem
significandam prodiguntur! at queutinam multi his adhuc limitibus orationem constringerent, qui
existimant nihil sibi ex fabulosa antiquitate intactum relinquendum.

2. Substantiva hic nimium remota per tropum adhibentur utalga v. 1. pro unda putenti, in qua solet
crescere. et v. 3. lacerto pro manu, et v. 8. hospitto pro corpore. Audacioribus hisce tropis non ornatur,
sed frigescit oratio.

2. Adjectiva, seuepithera, velaffectate grandia sunt: ut v.1. Thlegethontaa, praesertim cum similia plura
recurant: vel minuta nimium, idquiue velsono, ut v. 10. sueta; vel signisicatione, ut v13. morhosa: vel
male novata, ut v. 2. Charontao remige, pro Charonte: vel nimium peregrina, ut v.5. Orontao, vel male
convehientia, ut v.3. Mathaonio, et v.9. vaarior.

3. Verba, vel propria non proprie, ut deceret, usutpata, utv 10 reperit propetit: vel translata inconvententer,
ut v. 2. lemige calcat, pro sulcat, vel potius scindet, ut tempore cohaeraet, et v. 3. proscribe laccrto, pro
manu, ne utrumque diverfis tropis alienetur.

4 Vocum Graecarum quaesita pom pain Latinis odiosa est, nisi extorqueat necessitas, ut v. 13. factum
unde, v. 5. cataplasmata, et v. 6. dtapasma, et v.14. anasarca proseriptionem merentur: quanquam prima
vox a diversis, altera a Martiali, sed opportunius usurpata sit.

5. Phrases omnino frigidae sunt v. z et 4. et. 8. dum contra judicium peccarum in fabulosis Magdalenae
tributis, quae vitia his bullatis vatibus plane sunt familiaria, ut et priseae superstitionis fabulas Christianis
disciplinis ridicula misceant, (quid enim Magdalenae cum Libitian et Charonte in retam seria? v.9. et 10)
et dum rata sectantur, frigidissimam orationem effutiant.

6. Ornamentum putidum et hebes argutatio est v. 4. Exanimis anima, nec v. 7. multum venustatis habet.
Verba tibi sunt herba.

Jam leviora non tangam ab his etiam Poetis in numerorum pondere saepe neglecta. ut quid enim v.11.
Ahcelerem apportes gressum! ubielisio ae deinde spondei, id quod voce petitur, numero evertunt, cur non
dicat potius? Ab precer, acclerae, vel Appropera, celer approperae.

Vides quot manipuli tribulorum in parva se offerant segete, Prodiit, hac aetate, unus in Germania alterin
Belgio Poeta, qui uterque (ille tamen inprimis) hujusmodi censura perstringi meretur. Quorum ego
quidem parco nominibus, hoc tamen libere assero, non ad emolumentum magnum eloquentiae hos partus
effudisse. Quod nulla invidia, (quam non merentur,) sed cautelae gratia monere libuit; ut quorundam
imprudentium ad hos scopulos offensiones verterem, et in tot saeculis probato ad cloquentiam tramite
continerem.

EPISTOLA I. Ferdinandus gonzaga Aloysium filium a via et proposito Religionis revocare conatur.

QUam tibi nunc mirto, reddes Gonzaga salutem;
Cum te reddideris spes mea, nate patri.
Cerne meas lacrymas (nec enim simulabo dolrem)
Cerne preces, gnato supplicat ipse pater.
Ne pereas oro; decet isthaec cura parentem,
Te procul a tristi qui cupit esse rogo.
Praecipitem video rapi inconsulta voluntas:
Quaquiue negant vires, hac jubet ire via.

An nescis; laedunt teneros juga dura juvencos;
1. Quae volat ante diem plumea truba, perit.
Dum rudis est patrio satiatur bucula campo;
Dum tener, in pratis exspatiatur, equus.
Praeripis aetati, nondum haec concedit eremum,
Fac humeris tantum par onus esse ruis.
Non ego, nate, tibi Pater adversaboreunti,
Eripiamque tua praestita vota manu.
I, licet, justos concede laboribus annos,
His aetas nondum est usibus apta tibi.
Qui puer es, cur aequa viro moliris? et iplos
2. Visa fuit moles tanta gravare viros.
Ille per Hipponis quondam celebertimus oras,
Quemque Tagesteae progenuere domus,
Vir fuit hoc tanto cum sese accenderet ausu,
Vix tamen huic vires attulit ipse pares.
Vir fuit ipse tuus, modo quem sectabere ductor,
Quem constat pavido contremuisse metu,
Quod Lojola timet, poteris Gozaga timere;
Qui fuit, hunc etiam te decet esse virum
Hoc precor, hoc moneo nolim te cedere votis;
3. Loiolae similem te magis esse velim.
Si parere voles melius parebis utrique,
Illus exemplo consilioque meo.
Est aliquid quo coeca solet peccare juventus,{Iu venta, in Proposita saepe inconstans. et a caepta religtone
cum decoreresisit.}
Ingenii vitio quaelibet aura movet.
Quod placuit rudibus, dum ferbuit impetus, annis.
Vidimus hoc multis displicuisse viris.
Testis Hero, mumdum primo qui fugrat aevo;
Hic visus mundum rursusadire senex,
Testis et Origenes pueris generosus Amori,
4. Non bene consulto rescidit ense caput.
Qui vizit juvenis castae sine crimine vitae,
In senio fidei terpis adulter erat.
Ne nimium properes, semel ut penetraveris intro,
Non licet illatos inde referre pedes.
Semper aperta via est, dum nondum claustra subisti;

Cum semel intraris semper operta via est.
Integra libertas nullo discrimine constat;
Perdita diserimen non leve mentis habet.
Nitimur in vetitum, dum lebei tate potimur;
5. Subdimus im posito libera colla jugo.
Ast ubi libertas viclis adstricat tenetur,
Subtrahimus justo colla premenda jugo.
Heu metuo, ne quod sua fit temeraria virtus,
Hoc luat infami nomine tora domus.
Dum licet obsistas et partae consule famae,
Causa tua haec omnis posteritatis erit.
Negligis hic patrem, serosque ex patre nepotes,
Cunctorum labes unius errorerit.
Ergo redi, doneo maturs firmor annis,
6. Et facienda scias, et patienda feras.
Si quis amor matris mattem ne sperne vocantem;
Si quis amor patris, ne quoque sperne patrem.
Hic, atque illa rogat; mater sine pignore moesta,
Et senii fessus debilitate pater.
Poscimus auxilium, prius haec compone sepulcro,
Quae de sublato mors dabit ossasene.
Audioran proprium spernes modo dure parentem
Hactenus obsequio qui mihi natus eras?
Ne precor, historiae sit pars haec ultima nostrae
7. Desertum, in senio mejacuiste patrem.
Aloysius parti respondet, atque in via et proposito pethstit.
Quam praesens nequeo, tibi reddant astra salutem:
Quae venit inde salus, plenior esse solet.
Cum dederis lacrymas, lacrymis pensamus easdem:
Non tamen expressit moeror, amorefluunt.
Quam cuperem gaudere Patrem! laetarer et ipse,
Materies certe nulla dolo ris eram.
Ne peream moneor; juvat hic audire parentem:
Ne peream coepiti cuta laboris erit.
Fluctuat in certis jactatus motibus orbis,
8. Tutius in placidis cymba feretur aquis.
Non ego me primum ventis his cre do ferendum,
Plurimus hoc nostrum navita carpit iter.

Necceler'aetatem cupido praeverto labore:
Immatura polo vixsolet esse dies.
Qui tener insueta stivam cervice juvencus;
Suscipit, in bobus fortis atatra feret.
Qui rudis adsuescit, discet parere lupqtis:
Qui sero patitur frena repugnat equus.
Quae rosa purpureo vernat spectabilis aevo.
9. Carpitur; exustis displicet illa comis.
Quae prior erubuit fecundis uva racemis,
Uva solet primo gratior esse botro.
Aetas nostra Deo est puerilibus aptior annis,
Primitias operum vendicat ille sibi.
Me calybita docet qua sintaetate colendi
Coelicolae, quantum prima juventa ferat.
Illud Aquinatum lumen, fideique, virilem
Praevertit juvenis religione togam.
Vix ubi praetextam posuit Iosaphatus, eremum
10. Praeposuit sceptris, Indica terra, tuis.
Invenies prima nondum lanugine tinctos,
Quos ubi divio traxit amore polus.
Non honor illecebris, non mollia lina voluptae
Hos coelipoterant illa queare procos:
Non pater inflexit, quamvis obnisus euntes
Sed prope calcatum praeteriere patiem.
Forte dabat mater lacrymas, sprevere dolentem:
Brachia praeten dit brachia pulsa tulit.
Et pretium, at que preces et verbera spreta videmus.
11. quos Deus impellit nulla repulsa tenet.
Mitius ingenium nobis natura reliquit,
Non ea vis animi visa fuisse mei.
Oravi matrem, favit persuasa roganti:
Oiavi patrem, nexuit ille moras.
Dutavi, contraque moras patientia longas
Profuit, hac victus crederis esse pater.
Quid male relcamas. Quod tot potuere renelli.
Ne, rogo, Gonzagas hoc modo posse neges.
Das Augustinum mihi Lojolamque sequendos:
12. Quis neget Edmundum me quoque posse sequi?
Nos juvenes tecte juvenes facienda docebunt.
Sit Lojola viris Dux, Calybita mihi.

Quid; quod utrumque virum memorent doluisse, juventam
Tam male consultis interiisse viis?
Hinc lusctae, stimulique graves, radixque malorum
???ltius, in tenero pectore nata stetit.
Quod prius indultum est stulto, sine laudibusaevo,
Materies illis longa dolris erat.
Nemo senex do luit Superis quod serviit infans;
13. Quod non servierit saepe senex doluit.
Si quis retro pedem vitio deflexit iniquo;
Illius exemplo cautior esse sciam.
Effugiunt reliquae, socia pere unte, columbae:
Quaeque parem videt in stamine, transit avis.
Ut vires scopulos laesae docuere carinae.
Quo cadis, hoc alter tutius ibit iter.
Nec libertati metuas, pater optime, nostrae:
Libertas tantum nomen inane fuit.
Hactenus infesto tencor captivus in orbe;
14. Nunc libertatem vincula rupta dabunt.
Rex in servitio est caste qui servit olympo;
Servus in imperio est quisquis in orbe regit.
Virtus sola praeest, vitum servire videmus
Imperium nullum majus in orbe sui est.
Aspicis ad quantos aspiret natur honores?
Sunt quae deserui vilia magna peto.
Quid tibi cum fama est? famam virtute paramus.
Si cupias famam quarere, quaere polum.
Hoc iter insistam, quamvis ringatur avernus;
15. Proderit ad stimulos fama petira meos.
Proderit hoc studio suadere virentibus annis.0
Quem bibit olla recens spirat odore diu.
Hoc pede, quo tendunt pueri, constantius itur.
Quam juvenis didicit vir solet ire viam.
Unde pater revocas, Deusipse vocavit, euntem.
Quid petis? an potior vis pater esse Deo?
Obstabit mater? matrem hic contemnere possum.
Si pater obsistas, hic quoque sperno patrem.
Attamen haud spernam; supplex prostratus ad aras
16. In votis eritis maxima cura meis.
Hoc erit auxilium quo natus utrumque parentem
Prosequar, obsequium poscitis? illud erit.

Cetera vana reor. Quis te componat in urna.
Neglige, sufficiant astra Deusquiue ribi.
Astra tibi rursum jungant, tua pignora, natos.
Haec desiderii meta, caputquiue mei est.

EPISTOLA II. Ad Reverendissimos, Excellentissimos, Illustrissimosque Dominos, D. Mediatores Pucis.
FABIUM CHISIUM, SEDIS APOstolicae Nuntium, nunc Pont. Max. et ALOISIUM CONFARENUM,
Venetae Reip cererosquiue Europaeokum Principum Legatos Monasterii V Vestphalorum congregatos.
Anno, quo DICVnt paX paX, qVVM non esset paX. Jer. 3.

BEllorum fatis est. quid adhuc extendimusiras,
Et male conserta stringimus arma manu?
Opprimatarma quies, nudetur Casside Pallas.
17. Et placidum cingat mitis oliva cput.
Illa dies veniat, quae tela ligonibus aptet.
Quaequiue suum Martem cogar adire jugum.
Audior? an contra Pacem lituiquiue, tuoaeque,
Immanique sono tympana quassa fremunt?
O Furiae! quid adhuc telis haurire cruorem?
Quid juvat alterna caede madere sagum?
Ah! satis irarum est. Pacem Mars ipse requirit,
Armaquiue defessas vix habitura manus.
Yam prope ter denas pugnar Germania messes;
18. Hostibus hinc spolium, civibus inde suis.
Et seges armorum est qua late campus inundat:
Pro spicis numerat spicula moestus ager.
Scinditur oppositis cum milite rustie us armis,
Hic Cereris sicam, Marspitris iste quatit.
Heu! male conveniunt cum rastris castra, ligones
Cum mucone, gravi, tibia parva, tuba.

Vestite tela, precor, crudele refigite ferrum,
Etmodo sit vomis, quod prius hasta fuit.
Scuta procul galeaequiue virum, saevaequiue bipennes,
19. Dextra regat calamum, nec caput aere gravet.
Sint procul insesti mavortia signa, Dracones,
Et repetant Gothecam, quae male fudit, humum.
Bellatrixquiue lovis, Martis quiue animosa volucris,
Post pugnata diu praelia, pace vacent.
Speramus. Tarpeja procul dedit omina Rupes,
Qualia Lamechidae candida vexit Avis.
Creverat immensis super aequora fluctibus aequor,
Et cum valle suas mons habitabataquas.
Omnia Pontus erant cunctis fuit unda sepulcrum,
20. Noeticae patiens quae fuit unda ratis.
Una igitur medio pedndebat inaequore puppis,
Nec nisi de Coelo signa salutie erant.
Occano deerat, quem figeret anchora, fundus:
Et deerat portus quo sua vela daret.
Donec oliviseris se nota eolumba racemis
Obtulit, ad positos caussa futura metus.
Ah! nova diluvies armorum fusa peragor
Nil miseris reliquum, nec sine clade facit.
Om nia crudeles bellorum involvere fluctus
21. Ceruimus in Martis nunc mare cuncta ruunt.
Ille per immensas aestum diffundit renas,
Demersoquiue ferox victor in Orbe furit.
Sed tamen ausonia novus emicat ales ab utbe,
Quidquiue oliae frondes, spemquiue salutis habet.
Hanc pius ostentat Chisius quem Roma quietem
Ingenio miti conciliare jubet.
Obsequimur, tantoquiue viro submittimus hastas.
An furor im perium pro ratione gerit?
Vah male bacchantem rabiem! quae tanta furoris
22. Vis queat atroces infatuare Getas?
Obsequimur? jam pressa gemit reverentia legum,
Et perit obtento fasque pudorquiue sago.
Obscquimur? cultis pietas avellitur aris,
Squalidaquiue innocuo templa cruore madent.
Omnia vis pro jure regit, sceptra inde timentur,
Inde ziment; bellum civis et hostis alit.

Exulat omnis amor, vilescit gratia frarrum,
Cuncta fides, ferro Judice, strata jacet.
Cur homini tam durus homo est quem sanguis et aether
23. Quem ligar, aeterna cum ratione, fides?
Et lupus est conviva lup, sibi parcere norunt.
Vix homini parcit nunc lupus alter homo.
Turae favet Turcae, patitur sua nomina Perses:
Tento aliis fidus, non tamen ipsie sibi est.
Opatriae crudelis amor convertite ferrum
Si dignus gladio quaeritur, hostiserit.
Ille per Eoas hostis notissimus oras,
Qui Solymae (quantum dedecus!) arva tenet.
Quem quondam subversa Rhodos, quem Candia nuper.
24. Suftinuit, quem fert Pannonis ora Ducem.
Scilicet hunc patimur nostris adolescere terxis,
Hunc Europaeo cernimus orbe frui.
Hic caret invidia, quantumvis invidus, hostis,
Hic'rapit im punis sceptra, fidemque premit.
Ah infame jugum! sed adhuc torpemus inertes.
Porrigi musque pigrasad nova vincla manus,
Pro pudorlutsorva Teuto cervice minihren
Inciso? turpi compede membra gravet?
Et torpemus adhuc! vecors Germania secum
25. Dissidet, ac priscae nil probitatis habet?
Quid vos Relligio, fine Relligione, fatigat?
Quidque Status ratio, quae ratione caret?
Quid cultas regionis opes, fallaxque metallum
Quaeritis? in puncto vertitur ista bilanx.
Dic quotus hoc fruitur; peperit quod fortiter ensis?
Quod venit ex rapto quaelibet aura rapit.
Dic quotus ex gladio dudum victore triumphat?
Qui multos ferro messuit, ipse cadet.
Vidimus, adversas acies stravisse Tyrannum;
26. Vidimus, et verso sidere, victus erat.
Vidimus elatis victricia signa trophaeis
Tollere bellantem; vidimus, enie ruit.
Quot fortes heroum animas sub tartara misit
Haec bellilrabies, invidiae que Iues!
Per brevis aetatis bellique haec fulmina cense;
Fulmina sunt, tantum promicuere, jacent.

Quisquis adhuc tumidis Heros Mavortius armis
Exultas neque fers, Pacis amore, moram:
Cense agedum quotquot res spesque accendit inanis;
27. Quis seit, an haec inter nomina nomen eris?
Cetera vanescent, parvum memorabere nomen,
Et referent de te forsitan; iste fuit.
Quantus erat Gothicis, bellator maximus, armis
Gustavus, de quo dicimus; iste fuit.
Quam VVallensteinium vidit Germania magnum:
Contractis humeris dicimus; ille fuit.
Quid Tylios fortes memorem, Banirosque minaces?
Quid Pappenhemios Tamberiosque Duces?
Nomina clara quidem virtute, aut crimine rerum,
28. Sed brevis his belli fructus, honorque fuit.
Hos uno complexa fuit Germania Marte,
Hos uno Martis condidit illa rogo.
Non referam viles animas, acnomina vulgi.
Non armatorum millia multa virum.
Bis denas memini bellis oceumbere messes;
Hine miles segetes messuit; inde viros.
Unica tot memorat clades hos terra per annos;
Ut vix historiae sit meritura fidem.
Nunc vada mutavit Rhenus, nunc fonte Visurgis
29. Discolor, et rubris Vistula fluxit aquis.
Nunc quoque Danubius truncata cadavera vexit,
Sanguineoque Albis flumine tardus iit,
Et Nicrus obstupuit fluctus, Moenusque cruentos;
Turbatisque amnes erubuere vadis.
Ah satis, ah satis est effusum sanguinis! enses
Ponite, et alterna Pace coite manus.
Quisquis es in similem furis uno Patre creatum:
Illa feras agitet, non decet ira viros.
Et furis in Christi ptetioso fonte renatum;
30. In Tutcas potius saeviat iste furor.
Forsitan et junctas cognato sanguine dextras
Stringitis; o rabies cruda gravisque nimis!
Saepe per innocuos ferrum transfigitur artus.
Parcite, qui fecit diluat ipse nefas.
Pars quota regnorum est, pro qua decernitur armis?
Exilis terrae portio; vilis humus.

Viceris Incertum est, quo possessurus honore,
Quo possessurus plebis amoie tuae.
Nec juvat obsequium, stricto mucrone, coactum.
31. Exiguo regnes tempore spretus eris.
Cum nimis excrescit metuenda potentia regni,
Nascitur in propriis miles, et hostis agris.
Non deerit vindex gladio, dum vindice saevis,
Ponderibus nudant maxima quaeque suis.
Imperium felix angusto limite constat,
Ne magnum cupias si cupis esse tuum.
Nulla salus bello est, qua mvis felicibus alis
Palma tibi plaudat, rara perzennis erit.
Vinceris, et vincis; spem desperatio frangit.
32. Nemo potest tuto dicere; victor ero.
Et venit et refugit dubiis victoria pennis.
Elatus premitur tempore, pressus ovat.
Ludimus in variis tantum successibus Orbis;
Alter in alterius casibus, ipse cadit.
Ut perimant pereantquiue viri, fera tela geruntur.
Qui dat, nec patitur vulnera, ratus erat.
Saepe caput nostrum tardo Fortuna furore
Praeterit, in nostrum saepe refusa caput.
Quisquis es illatis durus crudeliter armis,
33. Vix molles poteris Mortis inire vias.
Unica tam gravium Pax est medicina malorum.
Ah pereat, nisi quis bella perire cupit!
Ille decus regnis leges ex urbibus aufert,
Templa fide spoliat, Relligione Decum.
Non ego vos simili rear exardescere flamma,
Quotquot ad optatae Pacis adeftis opus.
Haec quae vaticinor, mala vos meministis abunde;
Saepe oculus testis, saepe querela fuit.
Vos pietas, vostangit honos. Patriaeque, Dei,
34. Vos (nisi quis fingat verba) quietis amor.
Pergite bellorum Domini Facisquiue sequestri.
Mars cedat, victrix Pax sine Marte, regat.
Pergite, civilis clamat plebs, clamat agrestis,
Illa suas supplex tendit. et illa manus.
Forte manus desunt, sub militis ense relictae,
Pro manibus vultu supplicat illa pio.

Forsitan ora etiam crudeli vulnere squalent
Gratiaquiue in vultu nulla precantis adest:
Plangit adhuc pectus, laerymas cum sanguine fundit,
35. Pondus inest Iacrymis, vulnera pondus habent.
Pergite pacisici bellum sopire Quirites,
In vidua clamar femina pressa domo.
Multa domo pulas est eircum stant pignora matrem,
Et del peratae pacis amore gemunt.
Virgo suum deflet raptum cum Pace pudorem,
Aggemit huic simili labe notata parens.
Hic videt elatas patria de sede favillas,
Et tardae nimium Pacis anhelat opem.
Ille suos media socios amittit arena.
36. Sperataeque diu Pacis anhelat opem.
Facis anhelat opem, quidquid metuenda minatur.
Et quidquid patitur, Pacis anhelat opem.
Vos spectant haec vota Duces, vos lumina Mundi,
Quos capit exiguo VVestphala terra polo.
Inprimis Te, Magne Fabi qui missus ab oris
Romulidum, nostro sidus in orbe micas.
Tuque etiam, Veneti quem dat Respublica regni,
Contarene decus gentis amorquiue tuae.
Denique quos juncto submisit Gallia Sveco,
37. Aut ded it Hesperium, Teutonicumque solum.
Nec puto, despicitis lacrymas, et vota precantum;
Ad lacrymas etiam flectitur ipse Deus.

EPISTOLA III. Eminentissimo Principi Fabio Chifio, S. R. E. Catdinali autor recens oblatam favet
purpuram cum vaticinio de pontificatu.

NUnc age pulcher Honos, et quae fub im agine somni,
Lusisti, tacito schemate facta refer.
Hoc Chisio debemus adhuc. Reveren tia tanti
Praesulis impensum poscit Hono ris opus.
Vix satis Eoi rubuere crepuscula Coeli,
Ecce coronatis visa quadriga jugis

Ibat equus oerivce tumens, hinnitibus audax,
38. Et crinitus apex, et juba cuique volans,
Pegaseis circum vestirus corpora plumis.
Suspensos medio librat in Orbe gradus:
Ordine ter geminus. Phalerae radiantur ab auro,
Assyrio tectus murice utrum que latus.
Tota quadriga novo micat illustrata metallo,
Aurae quaeque rota est, aureus axis erat:
Et distincta suis velabat purpura gemmis.
Inde sedens Virtus, inde regebat Honor.
In medio Chisius placido venerabilisore.
39. Mite serenata fronte nitebat ebur.
Candida malarum facies, tenuique modeste
Utraque subrubuit sparsa pudore gena.
Grata supercilium fuscabat utrumque nigredo,
Ornabatque suum, lumina bina, diem.
Emicuit blando generosa modestia vultu.
Et niveae ex oculis integritatisopes.
Talis erat qui Cyrrhaeis spectabilis agris,
Verberat Aoniam pulcher pollo lyram.
Talis et a victis retulit qui veilera Colchio
40. Tyndarides, cytno progenerante satus.
Sidonio, geminum latus obvelaverat ostre,
Et mollis positos iambit ab olla pedes.
Purpureus summa pendens in fronte galerue,
Leniter umbrosum spargit in ora diem.
Ausonias talis properat devictus ad arces,
Terrestriquiue colit proxima tecta Deo.
Dignius a prima nullum stat sede tribunal,
Participat studiis illud et illa suis.
Quidquid habet secretorum, communicat isti;
41. Et capit alterno munere, quid quid habet.
Hic tuus otia nescit amor fastidia nescit,
Noctibus invigilat, deficiente die.
Miror, et ingentem tenui sub corpore sensum
Suspicio, mens est proportio tota tui.
Sic licet impendas Tales Ecclesia poscit,
Stabit et his sedes maxima tuta viris.
Quo modo nos deducis Honor? spectacula nondum
Absolvis? nondum fessa quadriga vacat?
???

Provehitur Chisius Tyrio sublimis in ostro,
42. Romuleiquiue subit plena theatra fori.
Hic Virtus et celsus Honos eduxerat arcum,
Quale trium phantis Caesaris esset opus.
Iridis in speciem Pacis monumenta ferebat,
Nec color Ausonici marmoris unus erat.
Aera laboratis surgunt exculta figuris,
Artificiquiue manu nobile spirat ebur.
Ipse suos vultus Chisius miratur in auro:
Aurea quem Virtus, aureus ambit Honor.
Hosuper, im pendens fulgenti ex aere, columba
43. Frondis oliviferae mite ferebat onus.
Sparsus in aera color spirantia fecerat ora.
Aeternas memoris posteritatis opes.
Nollet Alexander Lysippum, nollet Apellem,
His visi: similem quaereret arte manum.
Legimus et solido titulos adamante revinctos,
Visaquiue de Chisio marmora muta loqui.
Maltha pium coluit, fi dum Germania vidit,
Tutor ubique sacrae Religionis erat.
Aeque pacis amans, simula aspernator iniquae,
44. Sic tibi devotas Roma tuetur opes.
Hinc virtute sua nixus, stipatus Honore,
Haec vitae meruit ferr etropaea suae.
Cetera, quae facili substruxit imagine Morpheus,
Lubrica jam sensus praeteriere meos.
Hocscio virtutum po stquam simulacra tuatum,
Et laudum titulos fixit amicus Honor.
Herocleas etiam locat hinc atque inde columnas.
Aeternum Chisio condimus, inquit, opus,
Serta fluunt circum lauro contexta virenti,
45. Palladiisque oleae conciliata comis.
Laurus Apollineo stererat vicina Lyceo,
Et sata Pieriis mollis oliva jugis.
Postremo titulum, calamo ductore, flgurans;
Scribere non ultr a creditus Herculeum,
Vitra, ait, ad dendum est titulum, quem Carolus olim,
Hunc titulo Chisius nunc potiore feret.
Scilicet eximiae probitatis jura tueris,
Ingenii crescit fama decusquiue tui.

O quam rara tibi praecepta Salesius autor.
46. Dictat, et haec quanta sedulitate teris.
His licer lingentes ultra promoveris ausus,
Sufficiet virtus nulla, nec ullus honos,
Eloquor invitus (tua namque modestia restat)
Me tamen hic vatem non cohibere potest.
Eloquor, extorquet vocem consulta vetustas.
Proxima virtuti templa locavit Honor.
Ut sua corporibus non dissociabitur umbra.
Et crescunt paribus corpus et umbraviis;
Sic comitis virtutis Honor Tua purpura testis.
47. Hoc probat, ex alio nil tibi fonte fuit.
Addere perge tuis virtutibus; addet honeri
Venturus memori posteritate dies.
Haec ego me quondam memini cecinisse futura.
Nolebas fatem me tamen esse tuum.
Credebant alii; sed Te submissio tantum
Ignarum sortis fecerat esse virum.
Quodque ego vatieinans dixi, sapientia de se
Suasit, et agestae cognitionis opes
Quin etiam pietas vultu testata verendo est;
48. Et nunquam fictus Relligionis amor.
Credidimus, verum docet experientia fatem
Nil nimium de Te fingere Musa potest.
Sub de fidem collumque jugo suadentis dHonotis,
Hic Tibi virtutum plenior usus erit.
Haec tamen audiri simul atque audire recuas.
Et tacitum mavis dissimulare forum.
Forsan et ista velis commissa silentibus Euris,
Ne quam posteritas hauriat inde fidem.
Frustra agis, antiqua stat libertate Poesis,
49. Nec nisi sub metris stringitur illa suis.
Quo magis obsistes, magis obluctabimur umbris,
Quae latuit virtus, profuit illaminus,

EPISTOLA IV. Illustrissimo D. Arnoldo Comiti de Huyn et Geleheen autor gratulatur, cum ad S. Caes.
Majest. Cubicularium assumptus, aureae clavis honorem meruit; quem suadet non negligendum.

QUando laborato Clavem spectabimus auro,
Qua Tibi Caesareae panditur aula domus?
I cape, magnifici delatum munus honoris,
Nec tibi sit vilis Caesaris iste favor.
Clavis erat, qua sponsa suo devincta marito,
Olim adiit thalamos; est Tibi sponsus Honor.
Clavis erat, qua Praesulibus delata potestas,
50. Iusque suum patuit; jus tibi ssancit Honor.
Est clavis, qua templa suis Pastoribus aras
Transcribunt; aram promptus honoris adi.
Est clavis, qua Principibus fubeuntibus arces
Pandimus: hac arcem nun Tibi pandit Honot.
Luid suprema solimemorem sub clavibus esse
Jura potestatis quid que suprema poli?
Ni male sacrarum fallit nos pagina rerum;
Astra suas elaves, has et abyssus habet.
Summus Apostolici princeps fuit ille senatus,
51. Qui claves meruit, Christertenere tuas.
Iusserit, admotis summum reserabis Olympum
Clavibus, ad claves Orcus apertus erit.
Crede licet dictis: dos est rarissina clavis:
Non leve Primorum haec munera pondua habent.
Carolus imperii manibus, queis sceptra regebat.
Ausoniam his clavem dante Leone, tulit,
Annule, Hydaspaeo cedas formate metallo,
Chrysolico quamvis irradiate mices:
Cedite honerati, Regum donaria, nummi.
52. Quique catenato fulegt in are labor.
Aurea plus clavis poterit: conclavia pnadit
Caesaris, et tantae monstrat sayla domus.
Estaliquid procerum censeri in parte bonorum,
Et Regum augustas incoluisse domus.
Sed cui supremus secreta cubilia Caesar
Pandit, et auratae clavis honore beat:

Hunc favor extollit rarus, multisque probata
Exemplis virtus, nobisitasque virum.
Quae, conjuratis in Te cimelia dextris,
53. Contulit arbitrio sors pietasque suo.
Non tamen hanc fixit metam fortuna decoris;
Quo virtus etiam progrediatur, haber.
Cum mare transcendit ripas nulla aggere clausum
Volvitur, et latis campus inundat aquis:
Quo magis Eoo sol aureus emrcat ortu,
Latriu illustres spargit in orbe faces.
Et vittus et pulcher, Honos, crescentibus annis,
In Te quaeque suas experiuntur opes.
Proficit integritas et honesti nobilis ardor.
54. Quod queat invidiae displicuisse, facis
Si quicquam Romana potest facundia linguae.
Et nitido prosit cum Cicerone loqui:
Si chrysippaeum mentis subtilis acumen,
Si quid Aristotelis possit ab arte labor:
Si quid ab inspectis doctrina Mathesios umbris,
Si juvet haec numeris artificique manu;
Hoc Arnolde tuum est, in Tespectare licebit.
Eximii dotes pectoris unus habes.
Temperat ausoniam mitissima Suada loquelam.
55. Et Latias fandi gratia spargit opes.
Seu Tibi Germano fuerit candore loquendum,
Belgica seu blando lingua tenore fluat:
Francica seu placeat modulatae copia vocis,
Mellifluo dulcis stillat ab ore favus
His faciles vulgisensus, cupidosque potentum
Illecebris animosin tua vota rapis.
Sed tamen haec laudum pars est postrema tuarum:
Plus aliquid Virtus, quod merearis, habet.
Haec inter variae firmat diserimina sortis
56. Ancipitem; dubiis anchora fida Notis.
Eutropius, summo quem sors ditatat honore,
Secretis aulae clavibus aprus erat.
Jamque; simul clavum imperii comprendere visus,
Arcadio dominus vix dominante minor:
Sed tamen, ut Virtus deerat, Fortuna fefellit,
Lubrica per versas mox revoluta rotas.

Cui probitas firmata deest, pede nititur uno;
Ingenii vires, hac pereunte, cadunt.
Teque domum que tuam circumstrepit haeresis etrer.
57. Antiqua sequeris Relligione fidem.
Somnia quin etiam rides insana Novantium.
Nuper A postolico fulmine digna premi.
Hoc agis, ut priscis pietas conformior annis,
Prima vetustatis jurad docenter amet.
Heu miseros quos stulta rapit novitatis imago,
Delirum cerebri non vigilantis opus!
Quod sapis, hoc reliqui rapiunt, hac tutius itur,
Qua proavi dudum praeteriere via.
Qui petit ignoto compendia calle vitator,
58. Ignotum duplicat saepe viatoriter.
Quod multi tenuere, tenes Sapientia raro
Ludata est, veteri quae sine teste fuit.
Nec Tibi parca manus, si quem male torquet egestas,
Pauperiesve premat reiligiosa virum.
Panditur hospitibus valvis bipatentibus aula,
Et riget obductis janua nulla seris.
Quae tribuit fortuna Tibi, pietace tueris:
Et commune cupis quod jubet esse tuum.
Sic dignum Te clave facis, cum pandis egenti.
59. Hanc modo det Caesar, sero det aethra Tibi.

EPISTOLA V. Ad Generosum et Reverendissimum D. Ferdinandum Baronem a Furstenberg,
Paderbornensem et Hildes. Canonicum Romam invisentem, nuac Padebornen sium Episcopum et
Principem.

DEseris Angariam Rhenique faventis amicos,
Et Paderae fontes, Bilsteniamque domum!
Scilicet Ausoniae cupidum spectacula terrae,
Et Latiis rapier culta palaestra viris.
Ille tra het, nuper Tyrio vestitus ab ostro,
Senensis Chisius nobilitatis honos.
E' trahet argutis epigrammata stringere nodis
Quid docet, Ancogae gloria digna suae.

Humorista {* Symbola Academiu Italiae usitata. Humarista Romae nubem resolutam habent cum
lemmate, redit agmine dulci. Senenses insronati in Etruria vacuam cucurbitam illic sale repleri solitam,
cum inscript. Meliora latent. Florentini Furfur arii cribsum cum lemmate. Florem tritici meliorem
secernit. Avinati in arbe Picena, Apes exmortuo bove surgentes, lemma. alieno funere vitam. Ferr aria
intrepidi Academici praelum ferunt, lemma. Premat, dum imprimat.} novos illic ab Apolline fontes.
60. Pegaseasquiue hausta nube propinat aquas.
Visitur Etruscis vacuata cucurbita Musis.
Pro sale quae Vatum condit aperta sales.
Hic quoque Triticeo gaudet Florentia cribre,
Floribus eloquii pascere docta sui.
Non ego Piceno natas bove tango volucres,
Melligerum docilis blanda alimenta scholae.
Forsan et, oblato poterit Ferraria pralo,
Ad Musas, digna laude, vacara tuas.
Quod te cunque licet nostris procul abstrahit oris,
61. Haud leve, Fernande, id ponderis instar habet.
Palladiam docili prensas pede gnarus arenam,
Et Vaticanae tecta superba domus.
Svada rapit, Latiaequiue rapit pietatisimago,
Eximiaquiue orbis parvus in urbe rapit.
Ilicet, et Vatum fortuna sequatur euntem:
Sit via praesenti Numine tuta tibi.
Non Phaethontaeas cupiam servire quadrigas;
Nec quas Oenomaus rectovagebat equos;
Nec Balium Zephyro genitum, Xanthumque jugalem,
62. Aeacidae celeres doctum agitare rotas.
Ardua sepositi tibi non tentatur honoris.
In lapsus nimium semita prona novos.
Non etiam Cyprii currus versantur amoris:
Saepius hi dominos destituere suos.
Sed nec eques Martis cupies augere ruinas,
Mitius ingenium Pallas amica dedit.
Pegasus in victam qua Bellerophonta Chimaeram
Sustulit, Alpinas hac vehat arte vias.

Qnas et Amycleus tenuit moderator habenas,
63. Tu pro fratre novus Castor habere potes.
Nec tibi, si forma si conc ertetur honore,
Judice me, vati gloria parva foret.
His minor ut cedas, certe virtutibus ille
Cedit, et ingenii palma futura tua est.
Cyllare, sublatum pacato tergore Vatem
Suscipe, commotum nec quatiare latus.
Colla jubata, licet, sparsis jacentura ab Euris,
Curventurquiue agili crura voluta gradu:
Sed leni faciles humeros moderamine flectas:
64. Nec meus, im pressa clade, moretur eques.
Qua vehitur, molles aspirent leniter aurae:
Qualiter Hybleis es spatiantur agris.
Tum modo ne madidis occurras Auster habenis
Mutato Zephyrus transigat axe vices.
Neruat irato furibundus tubrine Cautus,
Non decet in genium mite furore peti.
Invenies animaequiue nives, morum quiue nitorem:
Ergo tuas cohibe, quas spuis ursa, nives.
Siqua procella cadat praegnantibus humida nim bis,
65. Haec procul aversis exoneretur aquis
Quasque coquit rigidas nox defectura pruinas,
Eliquet has placido rore propinqua dies.
Audiat haec facili praecepta tenacius aura.
Qui regit Alpinos hispidus Eurus agros.
Horrida saxosos inclinet R hetia montes:
Siquis ad huc saxis sensus inesse potest.
Hos docet Amphion cithara potuisse doceri,
Dum cantu rigidi subsiliere pedes.
Sistimus hic juvenem qui priscum Amphiona vincat.
66. Seu testudo tibi, seu lyra tacta placet.
Siqua tues unquam mollescere fabula runes
Fecerit, obsequio unnc potiore facit.
Non venit immeritos flammis violare penates,
Qualis ab infidis Punicus hostis agris:
Attamen huic duri colles cessisse feruntur,
Rupit acetosus pervia saxa liquor.
Plus aliquid poterunt fontes Helicone cadentes.
Plus quoque Pegaseos ungula passa gradus.

Quod nulli licult, Vati licuisse videmus;
67. Virtuti ac Musis invia nulla via est.
Ibit inaccessas, cui mens divinior, Alpes:
Inveniet stratam nubibus ille viam.
Non hic Daedaleae meruit vestigia plantae,
Tutior ingenii dote futurus erit.
I, sed hyperboreo nurtitas cardine Musas.
Ausonios tecum fas sit adire lares.
Hic tecum pietas vernantes transigat annos,{Nulla tuticr in terru peregrinis comes, quam virtus, saepe illic
amissa.}
Quae fuit a cunts semper amica comes.
Saepe peregrino, mihi crede, sub aethere virtus
68. Destituit fessos praecipitata gradus.
Blanditae subeunt, subit ignorata voluptas;
Otia probrosi sunt alimenta mali.
Musa trahit Charites. Charites sociantur Amori;
Ille suos ignes, et sua tela gerit.
At scio, delusas in Te male congeret artes;
Armaque Virtutum, queis superetur, habes.
Virgineis juvenis sanxisti federa Musis.
Vetus eris, qualis fictus A pollo fuit.
Ille per Europae Chisius celeberrimus oras,
69. Ille Salesiacae lumen honorque scholae,
Addet honestatis flammas, stimulosque pudori,
Virtutiquiue faces, ingenioquiue decus.
Pars vectrum quandoque adero (sed Numine plenus)
Accipiamque data mutua verba vice,
Tunc, ubi Teutonicas Chisius sermonibus oras
Viset, et ad notam mente redibit humum.
Accurram facilis, quo me meus auferet ardor,
Juverit exima tunc que que sede loqui:
Et Mimigardiacas vestro sub climate pallas,
70. Fas erit apposito commemorassse joco,
Quin Latias illic Musas habitare penates
Agricolum, visam Pallada atatra sequi.
Alpha suis etiam tunc forte merebitur undis,
Et dici, si quis notus amicus erit:
Rhenicolasquiue suos, ac Belgica lumina tangesp
Vekenii juxta Nihusiiquiue memor.
Pars etiam merear fortasse Masenius esse;
Ingenua causam sim plicitate dabo.

Arridebo procul verbis Chisiusquiue vicissim
71. Blandus erit, motus sentiet ille meos.
Est aliquid culta fundentem oracula voce
Cernere, conjuncti gratia magna viri est.
Gratulor: accedes, nec inhospita tecta videbis,
Et Mecoenates posthuma Roma capit.
Plutima Romulex vises miracula gentis.
Quaeque dies praesens, quaeque vetusia tulit.
Hic Tarpeja tibi pandet capitolia rupes,
Perquiue trium phales ingrediere vias.
Terminus haec quondam lapis indivulfus habebat,
72. Cum Jove dejectus Terminus iste suo est.
Inde palatini dum per convallia montem
Ductus adis, Dominae sis memor ante tuae.
Hic, uhi Vestales posuere cubilia quiuondam,
Casttior his Virgo fixit Hebraea thronum.
Romulus hic etiam simulacra propinqua ferebat,
Sed melior sedem nunc Theodorus habet.
Ardua Caesarei spectes vestigia pontis,
Qui media montem junxit utrumque via.
Oraquiue Marrorii mordacibus improba dictis,
73. Area Romani qua patet ampla fori:
Hic quoque Septimi curvis anfractibus atcus
Mattia, suspensa mole, tropaea gerit.
Sed neque Saturni veteris sacraria spernes,
Quae capiunt aras nunc, Hadriane, tuas.
Nulla viatorem reget hic inscripta columna
Succubuit tritis fessa columna notis.
Rostie Palatino procumbunt sabdita monti,
Quaeque vetus tenuit Curia, fracta jacent.
Est lacus in medio, praeceps quem Curtius olim
74. Funere non poterat contum ilare suo.
Nec sua Tarquinii deerit nunc urbe cloaca,
Quae juga libratis molibus alta secat.
Caelat et Augustus fora proxima nomine complent,
Potticus hic geminum pandit utrimque latus.
Antonina suos gerit, et Faustina tijumphos,
Plurimus, infido marmore, miles ovat.
Haud procu! amphitheaira suis oppressa ruinis,
Quaeque Camille struis, Gallica busta cubant.

Aspice, num restent Solymaeae insignia gentis,
75. Quae tulit ex capta Vespasianus humo.
Aurea vasa suis, candelabrumque figuris
Sculpitur, et raptis signa vetusta sacris.
Pergis Aventinos aperit qua semita colles?
Perge, tuis oculis hie nova scena patet.
Hic Numa bifrontis posuit spectacula Jani,
Pax cui ter geminas clausit amica fores.
Invenies etiam cultae Pietatis honorem,
Nunc ubi Nicoleos plus pietatis habet
Fors erit historicus memorem qui dictet in aurem,
76. Hic capta Matris Filia mater erat.
Haec longae damnata fami tenebrisque jacebat,
Uberibus Matrem paverat illa suis.
Vesta suas aedes una testudine clausas
Offeret; hae tephano relligione vacat.
Herculeis etiam manet hic virtutibus ara,
Et fora de raptis nomina bobus habent.
Quaeque procul muscis, procul evitata Molossis,
Posteritas tribuit templa rotunda Deo.
Culta Pudicitiae quondam hic surrexerat aedes,
77. Limina cultori destituenda suo.
Tullus adhaec posuit Fortunaetem pla secundae,
Multus in hin tem plis irrita thura dedit.
Bis geminis hic fulta dabas Vertumne columnis
Culmina, tot facies aedis, et ora tibi.
Quin sub Aventino templum sibi Murtia clive
Legerat; hoc noli sacrificate loco
Forsitan invenies prisci vestigia Circi
Carceribus metas opposuisse suas:
Maximus hic, latusque rotis pandebat arenas,
78. Naumachiaeque datas excipiebat aquas.
Hic obeliscus erat geminus, lapis unus uterque,
Qui prope transiret nubila uterque lapis.
Nunc Lateranensis complet miracnla campi,
At statuit magnae patta tropae Crucis.
Quid modo Severi tibi septizonia dieam?
Quanta fuit moles tertia zona docet.
Quid Constantini manibus victricibus arcum
Surgentum memorem? quid simulacra viri?

Appia Brundusii qua se via fundit ad oras,
79. Conspice, principium tramitis arcus erit.
Caelius hinc surgit Stephanique extollit honores,
Hic ubi, Faune, tuis fana rorunda sacris.
Hic quoque Cyprigenae sociique Cupidinis aedem
Occupat erectis Crux Solymaea tholis,
Hinc ubi discedis, qua Te rapit Appia, Virtus
Culta suit, cultus pone secutus Hones,
Atria Thermarum mediis surgentia silvis,
Delieiaeque jacent nunc Caracalla tuae.
Servat Aventinus memores ex mole columnas.
80. Hac, Albina, tuae qua patet ara domus.
Surge licet, montis tenuit Diana ca cnmen,
Quod tenet evetsis Diva Sabina facis.
Hinc Regina Deum procul ablegata tecellsit,
Nec mansere bonae sacra maligna Deae,
Virgo parens subiit, simul et Regina Tonantis.
Quaeque Bonae partes impleat una Deae.
Cessit et Alcides, successit Alexius, illo
Fortior, iste virum victor, at iste sui
Hic quoque Gemonias, horrenda piacula, scalas
81. Sacrilegos cernes exanimasse viros.
Pyramis hic restar Cesti complexa cadaver,
Niliacis quondam busta imitata rogis,
Nec procul Esquiliis Nero duxit ad astra Colossum,
Maximaque hic urbis pars fuit una domus.
Mecoenas, etiam, Musarum rata voluptas,
Hybla, tuas hortis conciliavit apes.
Et placuit sedes habitanti culta Maroni.
A Domino sedes cultior ipsa tuo.
Hinc clivus sequitur, nomen fecere Saburrae,
82. Atque Tiburtini marmoris arcus opus,
Praenestina simul geminum via mole tropaeum
Sustulit haec Matii fert monumenta Ducis.
Hic quoque ducentis palatia nixa columnis,
Caesareis quondam culta fuere viris.
Quid memorem gelidos superat quos Martia fontes.
Plurimus his potus, sed Nero lotus aquis.
Assurgit propior vicino vimine collis,
Viminibus jussus nemen habere suis.

Hic veteris cernas Romae miracula Thermas,
83. Rudera sunt Socii, Maximiliane, tui.
Ulpia nil reliquum Tibi bibliotheca reliquit.
Affligit Mufas tanta ruina bonas.
Inde Quirinalis tanges fastigia montis,
Nec procul ingentes corpore, Martis equos.
Creditur hic coluisse suos Salustius hortos,
Larga ubi profusis vena scaturit aquis.
Hic incesta dedit Scelerato nomine campo
Mutia, criminibus viva sepulta suis.
Mox ubi de flexis urbem lustrabis habenis,
84. Hispani Vatis praeteragere lares.
Improba Flora sui dabir hic vestigia Circi;
Improbitas illi nomen honorque fuit.
Hic Marcellini versatile pegma theatri,
Augusto dignum Caesare pegma, stetit.
Quamque parens habuit Octavia, porticus ingens,
Jam prope ruderibus semisepulta suis.
Sunt quoque Flaminio vulcania culmina circo,
Hic, ubi sacrilegos non tulit ulla canis.
Hercule Musarum socio fuit inclyta sedes:
85. Inqviras, Genio digna sit illa Tuo.
Haud procul invidiosa sua stant mole theatra,
Quae Pompejus opum prodigus ante dedit.
Nec Te praetereant Divorum Panthea Matris,
Quae modo vera Dei Panthea mater habet.
Illa suis olim memorant argentea tectis,
Invidus has raptor fert Orientis opes.
Hic testudo suis mire laquearibus haerens
Panditur, ac haustum dividit Orbe diem.
Restat Agonalis notus certamine circus,
86. Quaeque Neronis erant balnea rara, fluunt.
Dicitur, occultis gavisa Proserpina sacris,
Alta cultores occuluisse specu.
Isidis infando quoque latrocinia cultu,
Et Cyprii lusus his celebrata locis.
Martius hic, priscis celeberrima nomina fastis,
Campus erat, culta nobilitate frequens.
Sed quoque septa suis panduntur ovilia metis,
Hinc suffragatrix plebs sua vota dabat.

Porticus et juxta sese Antonina recludit,
87. Quam regit undeno fulta columna pede.
Virgo salutiferis hic defluit unda scatebris,
Juterna vetus a Virgine nomen habens.
Hic, Auguste tuis obelitens couditus umbris,
Explicuit certos, per data signa, dies.
Porticus hic claudens crebris viridaria lauris,
Naumachiaequiue patens Martia vallis erat.
Augusti raceo surgentia Mausolae.
Aemula vix aequo Memphis honore tulit.
Nec varios memoro Tiberino in flumine pontes,
88. Barbara quos Totilae sustulit inde manus,
Tu tamen hac transi, qua se via pandit ad arcem,
Et regio pateat trans tiberina Tibi
Hic juga, quae Jano quondam sacrata sepulto,
Ostendent Sratis juncta sepulcra tui.
Forsitan et Vates quae Eilbilitanus amabat,
Invenies cultis lilia mixta rosis.
Hinc Vaticani rapient spectacula montis,
Scenatuis oculis quo satis apta patet.
Hic, ubi varicinans quondam praesedit Apollo,
89. Fixit Apostolicus sidera bma Chorus.
Proximaque astriferis fulgent balatie coelis,
Omnis in hoc unum confluit artis opus.
Forsitanin de trahet, spectantem cetera, castrum
Pontisicum, dubio Marte reperta salus.
Angelus huic nomen, quadram faber arte figuram,
Materiem, Pario marmore, terra dedit.
Plurima praetereo non praetereunda videnti:
Judicio melior dux eris ipse tuo.
Omnia cum tandem Romae spectaveris, uno
90. Non poteris Chisio cernere majus opus.

EPISTOLA VI. Ad Reverendissimum D. Pertrum Sibenium, Abbatem Gladbacensem, cui gratulatur quod
cum duobus fratribus Fanlo et Martino Religiosum statum amplexus fuerit.

EUge Trias Fratrum nostris memoranda Camaenis,
Te decet in jenui nomen babere metro,

Nos ea dem genuit Tellus ubi fertur opimo
Triptolemus currus exonerasse solo
Juliadae celebies; quid enim tacuisse juvabit,
Et genus et proavos tam popularis agri;
Vos uno de Patre satos caro junxit, et una
Nunc animis jungit Relligione Deus.
Patti subtili quondam celebetrima lino{Dalena in agro Iultacs, non ita pridem incendio deleta
Religrosorum virorum patriae.}
91. Parva cui vallis nomina magna dedit.
Haec modo, vasta tis reparans incendia tectis
Surgit abinfausto semisepulta rogo.
Parva domum rapuit jactis scintilla favillis,
Quae trepida totum sparserat urbe malum.
Cum primi ruerent flammis nascentibus aestus,
Vix fuit hora, flagrans urbs erat una focus.
Nos quoque Troia tuos tasus meminisse juvabit,
Concidit exemplo nostra Dalena tuo.
Partem hostis rapuit, partem violentior ignis,
92. Nec sine funeribus concumulata domus,
Et Troes fuimus. Sed quos superesse videmus,
Aeneam superant Relligione viri.
Non omnes capit augusta liber iste tabella,
Tres reliquosvincunt, tres satis esse reor.
Nescio quam gratos numeros tria nomina condant,
Martino Paulus, junctus utrique Petrus.
Qui ternas olim Charites junxeresorotes,
Hi poterunt statres his sociare suos.
His Petrus aetate est potior, potiorque decore,
93. Dignus honoratam vertice ferre mitram.
Hoc decus ingenii decus hoc virtutis habebit,
Dum polus in gemino pendulus axe ruit.
Illa tulit primam rectix prudentia palmam
Qua pnorimperio se moderante regit.
Proxima cura sui, manetaltera cura suorum,
Cui parent alii paret hic ipse sibi,
Sic illum pietas teneris eduxit abannis,
Sic quoque non fictae simplicitatis amor.
Sic mores, Benedicte, tuos, moresque tourum,
94. Hausit ab exemplo, Diversacrate tuo:
Ut praesit prositque suis. Suffragia Virtus
Addixit meuus officiosa viti.

Hinc premit illustres pretiosa tiara capillos,
Et micat in dititis gemma- pedumque manu.
Sed quid ego haec referam? nec enim fas esse putmus.
Laudibus extremos anticipare rogos.
Musa tace (quamvis liceant majora Poetis)
De tribus una mihi est Fratribus orda satis.
Haec mihi materies tuerit tres esse repertos
95. Auspiciis vitae consiliisque pares.
Scribe Poeta licet: Rara est concordia fratrum,
Exemplo res est rata probata suo.
Actorides geminos animus conjunxerat unus;
Sive citandus erat, sive tenendus equus:
Ille refrenantes dextra moderatur habenas;
Ille oblusctantum terga remissa ferit.
Sic bellis habiles agitantur utroque quadrigae:
Una manus gladios, altera rexit equos.
Tyndaridas similes memorant; fuit una voluntas.
96. Corporibus tantum primus et alter erat.
Seu bellum peterent, bellum poscebat uterque:
Sive domum, fratrem vidit utrumque domus.
RApta soror fuetat, repetebat uterque sororem,
Inferior geminis Theseus unus erat,
Plurimus iufestum pelagus praedator habebat,
Cunctorum terror frater uterque fuit,
Ipsaque mors etiam, si vera est fabula Vatum,
In conjutatos nil fuit ausa viros.
Hinc coelo dominnatur adhuc, pelagoque frementi,
97. Conjunctamque ferunt altet et alter opem.
Vosne ego conjunctos animis, tria lumina fratrum.
Actotides dicam Tyndaridasque meos?
Cratia rara trium est: numero vicistis utrosque,
Vittutisque bono succubuere suae.
Actorides moderantur equos, sed legibus aequis.
Qui sese potuit frangere major ovat.
Mic quc que flectendae mentis ratione quadrigae,
Affectusque ferox saepe domandus erit.
Tam pia Julia das rapuit moderatio Fratres,
98. Corporis hi malunt frena tenere sui.
Tyndaridas Bellona suis minus extulit atmis.
Juliadae ingenum majus ad arma ferunt.

Quantula pars hominum Ledaea concidit hasta
Visaque sub sub duris ingemuisse jugis?
Juliadis toto cessit victoria mundo,
Hunc pedibus victum supposuere suis,
Vincula quin etiam Daemon capitalia sentit,
Et caro sub rigida compede pressa gemit.
Nec fortes metuunt animae formidine lethi.
99. Illa dabit vitam, quae feret hora necem.
Nil motrale timent, postquam immortalia prensant,
Cumque polum spectent, improba sordet humus.
Felices quicunque pari rapiuntut amore,
Quique trahunt castos sub pia signa viros.
Et quicunque sacris adscripti, Christe, maniplis.
Militiae statuunt digna tropaea tuae.
Non Ferit hos quodque timet, quodcunque timetur.
Una regit tutos mens animosa duces,
Rideat hos mundus, mundum contemnere notunt.
100. Hos invitet Honos, est quoque spretus Honos.
Pelliciat fulvi species pretiosa metalli,
Illecebrisque Venus saepe timenda suis:
Illud, et illa minor cedet. Quid vilius auro:
Terra rubet, quidque est Cypride? spuma fluit.
Hos tumidi impellant Procerum, populique favores,
Quae sine te Christe est, gratia nulla placet,
Fortunata Trias, quae tam sapienter amavit,
Pluxaque sub plantis inferiora premit!
Ter geminum Alcides victor prostravit Iberum:
101. Hic licet externis fratribus unus erat.
Dura nihil potuit triplici sub casside cervix,
Nec bis terna suis ensibus apta manus.
His triplicem lorica animum muniverat aere,
Sed neque sat fuerant aes animusque triplex.
Defuit una fides, et spes fitmata Tonate:
Hac sine qui pugnat victus ad arma venit.
Sors melior Bernarde tua est, fratrumque tuorum,
Quos rapit una fides et pietatis amor.
Nam simulinsidiis mundi violenter abisti,
102. Terque catenatae dissiliere fores,
Te quoque consequitur per fracta repagula frater,
Quique tuus Guido, quique Gerardus erat?

Hoc vauit pietas, unum tria corpora dicas,
Sic voluere eadem, sic potuere simul.
Hi obstare truci nequiit violentia fronte,
Nec consanguineae detinuere manus.
Cassa Venus rediit, quamvis flammata veniret;
Hoc ardore lacri major Amoris erat.
Conculcantur opes conjuncta potentia gazis
103. Spernitur: his Christus plura valebat inops.
Quam similes modo Juliadas, tria corpora, fratres
Mente pari, spreto vidimus orbe sequi!
Primus erat Petrus (fuiripsum hoc nominis omen)
Proximus huic Paulus, par simul omen erat.
Auspiciis, Martine boms es utrumque secutus,
Diversusque habitus mens tamen una fuit.
Ne solus modo jactet Iber Geryona ternum,
Tetgemini facitis, non tria corda, vin.
Statis adhuc vosque Alcides Acheronticus horret,
104. Certior armatum protegit hasta latus.
Seu tibi, petre, tuos suasit Benedictus amores;
Seu rapit affectus Crux laera Paule, tuos.
Seu, Martine, tuos Ignatius excitat ignes;
Omnibus nnus amor, metaque sola Deus.
Concordem magis illa fovet discordia sensum,
Disparium parita plus in amore calet.
Quem Chelysapposito delectat idonea cantu,
Disparibus miscet fila regenda soms.
Pictor Appellaea discriminat arte colores:
105. Ut sapiant varium condit aroma cibos.
Discordent habitu virtute regnantur eadem;
Convenient nulla conditione magis.

LACRYMAE D. PETRI POEMITENTIS. ELEGIA I.

ELoquar, an sileam? nec digna silentia restant.
Nec culpis superest apta querela meis.
Et tacuisse nocet, simul et nocet esse locutum:
Maxim pars culpae est utraque causa meae.

Debuit injectis mea lingua rigescere vinclis,
Cum male jurato falleret ore fidem.
Aut nihil illa ioqui: vel si quid forte loquendum.
106. Obsequio Domini debuit illa loqui.
Ille fatendus erat, per tot miracula notus;
Cuiquiue fidem dederas, ille fatendus erat.
Fatalis Caiphae domus est, facit illa nocentes:
Aut premit innocuos aula nefanda viros.
Ut primis trepidans posui vestigia valvis,
Haesit in offenso limine planta mihi:
Stridulaquiue aggemuit venienti janua poste.
Heu nimis in luctus janua aperta meos!
Scilicet haec fuerant lapsus mihi signa futuri:
107. Augurium tanti pes dedit ipse mali.
Ostia debuerant sceleri se opponere nostro,
Et male laxatis porta coire seris:
Aut mihi pro plantis oculos elidere limen;
Cernere ne tantum cogeret ipse nefas.
Nox erat, et fuscus tenebras susceperat aether.
(Heu simul haec animi nox fuit alta mei!)
Astabam flammis; corpus calefecerat ignis;
Visa tamen Scythico est mens riguisse gelu.
Multus erat circum Borea qui flante, satelles,
108. Porrigeret calido membra fovenda foco.
Hic, inter volucres medius ceu bubo, receptus,
Undique qui cunctis poscerer, unus eram.
Quodquiue magis mirum est, mulier ludibria fecit.
Turpitet ancillae me nego scire Deum.
Dedecus aeternum est superavit femina Petrum.
Pro pudor, imbelli voce jacete virum!
I nunc, audacesquiue manus, et pectora jacta,
Tequiue duci comitem fac necis essetuo.
I nunc, et medios ferrum generosus in hostes
109. Exere, victorem femina sola premet.
Unus erat Joseph; uni tamen improba cessit
Femina: juratam praestitit ille fidem.
Sors mutata tua est, de te canit una triumphum:
Altera perjurum te facit esse virum.
Nec tamen hanc duplex relevabit femina causam.
Una duos vicit pulchra Susanna senes.

Exemplum muliebre Petro sit jure pudori.
Hic minor ancillis, non minor illa viris,
O fragilis pietas! Petrum simul ipse negasti.
110. Hunc modo quis similem censeat esse sui?
Illum nempe Petrum, vitam cum sanguine pactum
Pro Domino; sed qui nil nisi verba dedit:
Cum lancita fides, Boreas tunc flabat ab Arcto:
Flabat adhuc Boreas, cum violata fides
Sed fluat incertis aether mutabilis Euris,
Et, quam non habuit, deneget aura fidem:
Fluctuet inconstans aequor, faciliquiue procella
Unda fidem fallat; non dedit unda fidem.
Te juratus amor tenuit, pietasquiue, fidesquiue.
111. Heu! fallor, cuncta haec non tenuere Petrum.
Prodidit (osacinus, quod nulla piacula rollant)
Prodidit (o fandum vix scelus) ore Deum.

ELEGIA II.

HAeccine, quae nuper jactabas perfide, cum te
Non defecturam fingis habere fidem?
Scilicet adversis virtus tua cognita rebus.
Concidit, et tanta est fluctibus hausta ratis.
Vela dabas quondam ventis, nunc verba dedisti,
Heu levior levibus, Petre, future notis!
Erravit pietas in te tam sancta Magistri,
112. Quemque petram dixit, Petrus arundo fuit
Gratulor, o socii, levius fugiendo peristis:
Plus fuga, qua perii, nostra pudoris habet.
Ipse animo, quem vos fugistis corpore, fugi.
Me scelus indignum, vos timor inde tulit,
Dux sudas autorquiue mali est: hoc nempe Magistro
Tu mihi neglectus, blande Magister, eras.
Ausus eram (pudet heu sceleris! pudet ore fateri)
Ausus eram de te dicere, nescio te.
O nimi infelix! quae vox illapsa peraures.
113. Infanda docuit talia voce loqui?
Femina, quam vidi, mihi praefica debuit esse:
Quemquiue focum vidi, debuit esse rogus.
Debueras et Malche prior strinxisse machaeram;
Nam nobis prae te vilior auris erat.

Debuit illa mei capitis pars una perire;
Aut magis evulsis lubrica lingua genis.
Quocunque irrueret ferrum peccare nequibat,
Ex omni videor parte fuisse nocens.
Eriperes oculos? oculi fecere nocentem,
114. Invisa his Caiphae debuit esse domus.
Eriperes frontem? jam tum nil frontis habebam:
Notus ubi notum me nego nosse Deum.
Auferresne caput? caput est mihi majus ademprum;
Crimine dum nostro dux mihi, Christe, peris.
Ipsa meum natura scelus sensisse putatur,
Totaque visceribus contremuisse suis.
Non cantus, sed terror erat, cum, Galle, canebas.
Et mea succussit vox scelerata, tuam.
Plausum alis dederas, sed tunc horrore tremebas,
115. Ad tantum expavit stridula penna nesas.
Denique commonitum sceletis cessare jubebas,
Bis dixit satis est, bis, malefide, tace:
Quin etiam nostra coelum expallescere noxa
Vidimus, et rutilas oceuluisse faces,
Vidimus ad terras labentia sidera volvi,
Quodque ageret fuscas Cynthia curva rotas,
Nil equidem sensi, ventos peccasse putabam,
Criminis illa tamen signa fuere mei.
Denique et ipsa suis, borealibus excita terris,
116. Aggemuit querulis aura proterva Notis.
Nil ego respondi, nil me portenta movebant;
Qui nunquam tueram, tunc, puto, petra fui.
Petra fui, donec vultus atque ora referres,
Christe, tuis oculis sic mihi vile loqui.
Excidimusne igitur? quo te malus abstulit error?
Ejurate datam sic potes ore fidem?
Hic tuus ardor erat? mortis vix territus umbra es,
Fitque sacramentum vile, Deusque tibi.
Nosce tuum poteris (quid enim prohiberet?)
117. Si quem, Petre, negas, hic tuus esse potest.
Illeego, qui quondam tibi de tot millibus uni
Cognitus ad patrias sum, male side, rates.
Ille ego, qui tota vixi trieteride tecum.
Una domus nobis, et cibus unus eras.

Ille equidem, quem tot rerum portenta loquuntur,
Annua quot rutilo lux rotat orbe dies.
Quaere maris fluctus; fluctus meminisse juvabit.
Obvius in sicca dum mihi curris aqua.
Thaboream rupem nisi rupe es durior omni.
118. Quaere, mei locuples haec tibi testis erit.
Quaere licet mutos, referent oracula muti.
Forte etiam caecis ille ego visus ero.
Haec quam vis taciro mihi crederis, ore locutus.
In vultu sensi pondus inesse tuo.

ELEGIA III.

DA veniam lapso, dudum mihi cognite Jesu.
Quam vidi facies, haec aliena fuit.
Non erat ille tuus vultus, qui nuper Jesu,
In forma deerat forma decore decor.
Siderea ex oculis tibi tunc radiabat honestas:
119. Nunc texere oculos velaque, noxque, tuos.
Tunc rosa suavis eras, hominumque serena voluptas:
Obriguit spinis, nunc rosa tota novis.
Heu nimis ingenuum confudit in ore ruborem
Crudus apella, cui nullus in ore rubor.
Adjice liventes, inflicto vulnere, malas:
Quem quondam agnovi, non erat iste color.
Tam sibi dissimilem fac ignorasse Magistrum,
Qui sibi dissimilis tunc quoque Petrus erat.
Certe equidem non te novi, bone Chrsit, fatebor.
120. Quemque habui Dominum, non erat ille meus,
Ille meus, quem nuper erat venerata tonantem
Frondibus, et stratis urbs Solymaea viis.
Ille meus verbisque potens, factisque stupendus?
Cujus in hostilem vox satis una globum.
Ille meus, media cui cesserat orcus arena;
Cujus ad im perium vitaque, morsque stetit.
Quis talem Solymis et amica credat in urbe,
Hostibus in poenam ludibriumquiue dari?
Cur satis haec nequeant crimen defendere nostrum?
121. Cur bene me Christum, Christe, negasse, negese
Uttua fert pietas potes excusare dolentem:
O mihi si tantum dixeris; error erat.

Sed tamen indigno sceleri male blandior ipse;
Praesidio nuda est tam mala causa bono.
Non poteras tales, Petre, non sentire dolores;
Cum ferret proprium spinea serta caput.
Non potuit tantus Sol ulla in nube latere,
Quin jaceret radios lucida flamma suos.
Agnitus ille foret, nisi mens mihi laeva fuisset.
122. Crimen erat velum, nox mihi noxa fuit.
Errastis famuli, fontes si plecitis, insons
Hic petitur; nostrum est, quod luit ille, nefas.
Scilicet ille mei est animi livore notatus:
Criminibusquiue meis erubuere genae.
Vincula non meruit; miseris qui vincula solvit:
Quiquiue dedit vitam, cut ferat ille necem?
Culpa mea est; en, Christe, reum scelus ore fatentem:
Spicula vulneribus sunt mea fixa tuis.
Excipere innocuum poteras in corpore ferrum,
123. Sedscelus hoc acuit (pro dolor!) ante meum.
Crux tibi pro lecto; clavi pro sede fuissent;
Et tibi pro lauro spinea serta forent.
Hi quoque mella darent, qui fella dedere bibenda.
Heu mihi! quod culpis sint vitiata meis!
Lancea non potuit; potuit transfigere crimen:
Crimine sublato lancea nulla fuit.
Peccavi fateor; quid enim simulare juvabit?
Conscia sunt sceleris terra, Polusquiue mei.
Tuquiue etiam mater, simul eheu! prodita mater,
124. Et simul in gnato spreta Maria suo.
Parce meis lactymis, gemitumquiue agnosce dolentis,
Simquiue tuo dignus, Virgo, patrocinio.
Ah scio te, duris moeroribus obluctantem,
Dequiue tuo JESU poscere, dequiue meo.
Ah! ubinam latitat mea lux, mea sola voluptas?
Ah Petre, quo casu, qua rapuere via?
Obvia sic mater, quaeris: celare volebam;
Ne quoque criminibus pro deret ipse meis.
Sed gemitus invita dabat mens conscia facti,
125. Et lacrymis oculi non tacuere satis.
Lingua tamen scelus obtieuit; nunc astra loquuntur.
Pallet et ad nostrum luna diesque nefas.

Peccavi; o coeli! sceleratae parcite menti:
Ne, precor, ulturas spargite ab axe faces.
Pecavi, et merui, tellus ignosce fatenti:
Indignumquiue sinu me patiare tuo.
Vos etiam gemini clarissima lumina mundi,
Plangite communi tacta dolore scelus.
Plangite tam tristi prostratam vulnere mentem,
126. Et nimium saevis illacrymate malis.
Pro radiis guttas, pro lumine fundite flumen,
Luceat affusis imbrifer arcus aquis.
Nulla dies veniat, nisi tristibus humida nimbis,
Nox mihi perpetui moesta doloris eat.
De me vera ferat venturis fabula seclis,
Submersum lacrymis procubuisse meis.
Si quem fata locum Coelo miserante reservent,
Non Hyadum fugiam Pleiadumquiue domos.
Si tamen infausta cogar tellure morari,
127. Fontibus accedam fons Arethusa tuis.
Mersus in effuso lacrymarum rote natabo,
Fluctibus ut mediis jam moriturus olor.
Aut etiam, ut pelago circum disjecta frementi,
Jactabor liquidis naufraga puppis aquis.
Forte aliquis, raptam miseratus fluctibus alnum,
Duceret in portum tigna soluta suum.
Anchora si desit, bona spes firmabit, amorquiue
Remus erit, pandet carbasa plena fides.
Fas mihi sit tantum laeso plaeuisse Tonanti;
128. Fata serma sortis qualiacunque meae.

ELEGIA IV.

ESt locus urbani tangens pomaria septi,
Fecerat ifausto nomen oliva jugo.
Pax procul hinc aberat, bellum luctusquiue tenebant.
Fertile cupressis debuit esse solum.
Hoc Petro fatale jugum est: hic primus amoris
Vim fregit, lapsus pigra per ossa sopoi.
Tu, quicunque canis de me labente triumphum:
Somnus ad insidias profuit ille tuas.
Hic oppressa fuit tepidae vigilantia mentis.
129. Debuit aeterni temporis esse sopor.

Sed tamen, et gravium monitor fuit ipse malorum,
Illudens variis somnus imaginibus.
Haud procul, impasta rabie, rictuquiue feroci.
Sefera de latebris fundere visa suis.
Dira per affuas rubuerunt lumina flammas:
Aut lupus, aut si quae bellua pejor, erat.
Hic tenetum de more gregem per tura vagantem
Invadit; tenerum dissipat ore gregem.
Nec sine clade tamen; praedae concesserat una,
130. Vellere quae nigto visa fuisse pecus.
Altera, dum spolium fixo sub dente laborat,
Saucia vulneribus jam quoque facta suis.
Pastor adest, lacermque lupi rapit ore bidentem:
Mulcet et imposita vulnera facta manu.
Quis scit, an illa mei fuerint praeludia fati?
Non me fallo, bidens illa, vel illa fui.
Vix ea per somnum mecum meditabar, adesse
Cum simul effusos vidimus urbe lupos.
Nox erat; ast flammae noctem pepulere malignae,
131. Faxquiue per obscuras praevia facta vias.
Irrumpunt hortorum aditus, valvisquiue reductis,
Arma sonant, gladii promicuere truces.
Dux erat his Judas JESUM infremuere phalanges:
Hunc fremuit mixtis cerera turba minis.
Tunc locus, heu! memini (rupes senfisse putares)
Ingemuit trepido terquiue, quaterquiue sono,
Ingemuit, nomenquiue tuum repetebat JESU,
Quoquiue Deum potuit reddere. fassa modo est.
Jesum turba rogat, Jesum respondit imago:
132. Heu! scelus insimulans saxea lingua tuum.
Aequior illa fuit, petra nunc, Petre, Magistra,
Quem male nescisti, disce vocare Deum.
Montibus his igitur, notaque in velle morabor:
Qua primum cecidi rupe, jacere decet.
Namque hominum pudet, theu! qui me peccare docebant.
In mediis poteram mitior esse feris.
Forte aliqua poterit facinus subrupe latere,
Meque tegent lapides, qui lapis ipse fui.
Nocte ego peccavi, tenebris male fidimus ante,
133. Ipsa etiam testis criminis umbra fuit.

Conscia quae scelerum, moeoris conscia nox sit.
Ne purum inficiant crimina foeda diem.
Solus ego solis haerebo moestus in umbris;
Tu comes ad lacrymas Martius ales eris.
Hic ego dum clauso vivus latitabo sepulcro,
Exequias moesta tu mihi voce canes.
Proderit illa meis tua vox audita querelis:
Quo scelus admisit teste, dolore juvat.
Hic tacitos soli questus narrabo Tonanti:
134. Hic mea perpetuus carmina fletus erunt.
His ego carceribus, manibusquiue, oculisquiue revinctus,
Vincula criminibus digna subibo meis.
Nec renuam lacrymis tepidum miscere cruorem,
Hostia post tantum digna futura nefas.
Si tamen ire juvet, relegam vestigia JESU.
Quaeque juris pedibus cognita, quaeque meis.
Labitur obstreperis Cedron qua concitus undis,
Atque vehit notis flumina sacra viis;
Flumina, quae fuso Domini tubuere cruote,
135. Quaeque etiam sacros lambere visa pedes.
Hic memini, quam sancta darem promissa Tonauti.
Mors mihi, prae Domino, vitaquiue vilis erat.
Dixi ego, retrogrado prius ibit flumine Cedron,
Deseret et muros urbs Solymaea tuos:
Devia sidereis ibunt stationibus astra,
Sol faciet noctem, Cynthia clara diem:
Quam tuus avellar lateri, Dux optime, custos:
Una simul junget, vitaquiue, morsquiue duos.
Currite retrogradis praepostera flumina rivis,
136. Sol faciat noctem Luna serena diem.
Vana mea est, heu! vana fides, desettor JESU
Est Petrus: heu turpi crimine vulnus habet!
Ille Petrus cecidit, monti par visus Olympo.
Qualibet inferior qui modo valle jacet.
Quique futurus erat (tenebris procul Orbe remotis)
Sol novus hunc coeco nox tegit atra peplo.
Haec ego voce queror; responsant saxa querenti,
Saxa scelus nostrum sic quoque visa queri.
Admovet et gemitus inter, sua murmura Cedron
137. Fors gemit, et lacrmis auctor ille meis.

Sic ager cresae tuis per devia fluctibus auctus,
Quaeque Petrus tetigit, tu loca tange, Cedron.
Quod scelus hic mansit, tua forsitan unda piabit.
Quae tamen ex nostris fletibus unda bibit.

ELEGIA V.

CEdite saxa locum, dura sub rupe jacebo,
Donec erunt lacrymis mollia saxa meis.
Hic ego praeteritae recolam mea munera vitae,
Quis fuerim, ignotus cum tibi, Christe, fui.
Spretus eram fateor, neque rebus dives opimis;
138. Sed bona paupertas, et sine labe mihi.
Cura fori deceat nec honoribus aptus habebat
Parva domus nobis, et ratis una fuit.
Omnia deserui nuper, cum, Christe, juberes,
Nete desererem: tu mihi tantus eras.
Omnibus amissis; te compensavimus uno,
Quidquid erat conjunx, retia quidquid erant.
Scilicet hac sprevi, ne te sprevisse viderer.
Cum modo te sprevi, quanta ruina mea est!
Nuper erantlucrum, mea quae tunc damna ferebam
139. Dvies ob abjectas esse videbar opes.
Tu mihi solus eras, qui res leniret ademptas;
Omnia nunc pereunt, cum mihi, Christe, peris.
O utinam solitis Petrus aequora verreret hamis.
Et sua piscosis retia ferret aquis,
Forte suis tantum notus modo piscibus esset,
Mutus et a tacito disceret esse grege.
Forte aliquem ferret captivo ex pisce triumphum;
Turpiter ancillis qui modo praeda fuit.
Quod tamen ille tuum potuit meruisse favorem,
140. Hoc omni majus munere munus erat.
Quantus eram Petrus, Christo qui dignus haberer?
De ponto vilis navita; tantus eram.
Quantus eram, qui magna Dei secreta tenerem?
Terra, cinis, sanies putrida, tantus eram.
Illa licet tuerim, potui tibi Christe placere
Hei! modo fac placeat, qui fuit ante tuus.
Prodigus ante pedes tibi supplice voce revolvor;
Ah! quod in amplexus non licet ire tuos!

Hos mihi saepe precor, mihi to quoque fingo benignum.
141. At canit admissum gallus ubique scelus.
Ille meum toto facinus divulgat in orbe.
Criminis ignara est terra nec ulla mei.
Ille locum revocat, scelerataque verba retractat.
Et mihi funestae limina nota domus.
Ille tuos vultus memori sub mente reponit,
Atque oculos oculis ingerit ille meis.
Autibus hic quoties illabitur, hotreo totus;
Vox ea, nescio quid, fulminis instar habet.
Ipse meas etiam, nunc territus haurio voces.
142. Suspectoque cadit quilibet ore sonus,
Ne quid forte novi tantorum lingua malorum
Concipiat sceletis, mens semel icta timet.
Post cladem sapimus, cupimus post vulnera scutum,
Cumque micant flammis culmina, fertur aqua.
Sero licet; sapiam: medicum post vulnera quaeram.
Christe tuae plagae, sint medicina meis.

ELIGIA VI.

POenitet, et (si quid perjuro credere possis)
Perfidiae, dixi, tu meus hostis eris.
Poenitet, atque scelus, violataque jura, retracto,
142. Qui desertor erat Petrus; amator erit.
Poena quidem maneat, sitque haecmihi culpa dolori;
Sed sit amicitiae, jusque, fidesque novae.
Abnuis? an dubitas, quia terte, Christe, negavi?
Ter quoque juratam spondeo, Christe, fidem.
Aspice nunc lacrymas, lacrymis testamur amorem.
Aspice plangentem pectus, amore dolet.
Per lacrymas oro (necenim superare videntut
Verba, quibus merear perfidus esse tuus)
Has inquam te per lacrmas, quas fundimus ambo,
143. Lumina Luminibus cum mea tacta tuis:
Perquiue sacros oculorum ignes, quibus improba cordis
In lacrymas glacies collique facta fluit:
Vincla per, et plagas, quas insons Christe tulisti;
Femina cum timidum perdidit una virum.
Peccvi heu! fateor; sed quid dimittere posses
Ni foret admissum, quod modo ploro, scelus?

Nempe ita materiem facit haec mihi noxa doloris;
Quae tibi materies plurima laudis erit.
Telcio quod media clementem vlderit ira,
144. Qui saevus nimium David adulter erat.
Te scio Magdaleos quondam sensisse dolores,
Et quoque non propriis ingemuisse malis.
Quod si nulla tamen sceleris patientia nostri est:
Da precor ut ferro, quo cadis, ipse cadam:
Hi clavi, crux illa ferat, stringe ipse machaeram:
Magnum erit et manibus me periise tuis.
Ibo, ibo et stygias mittar generosus ad undas;
Sed mihi te socium sub phlegethonta traham.
Amplectarquiue, tenebo, tenebo; nec oscula falles,
145. Nec falles pedibus brachia nexa tuis
Ibo, ibo, et mediis exponam corpora flammis;
Ignibus his ignis major amoris erit,
Forsitan, et saevos mea lacryma moiliet aestua
Poenaque erit, flamma commiserante, minor.
Solus eris Petrus totus cui ferveat orcus,
Totus in hoc nostrum saeviet igne scelus.
Liber erit tunc, quisquis erit, damnatus averuo,
Aeternum liber, quo tibi plaudat, erit:
Haec mihi concessos poterit pensae favores,
146. Turbaque criminibus par simul esse meis.
Plangam ego, lamentis plangam, plangamquiue ululatu,
Plangam ego tam dirum solus, et unus onus.
Plangam ego susceptas immani erimine poenas,
Quaeque dolori erit vox, et amoris erit.
At scio respicies; nec enim patiere clientem
Hostiles inter disperiisse rogos.
Sit scelus immensum; tamen est miseratio major,
Criminibus nunquam succubitura meis.

AD LECTOREM PRAEMONITIO.

ALterum Elegiaci carminis genus accedimus, quod Jucundum sive Amoenum, ex terum praecipue
descriptionibus graphice usurpatis, appello. Hic cum duo mihi proposita essent, et exemplum hujus
poematis dare, et rerum pletarumque naturalium (moralium enim ad Herocium carmen rejeci) magis
obviam Poetis descriptionem exhibere, ut rudioribus praecipue in hac arte subvenirem. Illud quidem
succincto castigtoque magis versu praestare licuisset, praecisis eis, quae, si voluptate sola hunc aunum
metramur, abundat; ut sunt descriptiones quaedam vi magis accersitae, productae, ac connexae reliquis,
quam naturae artisque beneficio sub manu natae. Sed plus apud me valuit aliorum utilitas, quam haec
qualiscunque bonae poesios nota, cum non profitear me hic solidum poematis alicujus corpus, sed potius
quandam rerum amoeniroum collegissead res describendas silvam. Quae causa fuit, ut fere sine
fictionibus ac figuris illusrioribus incederem, quo breviori Annum periodo circumscriberem, magisque
initabiles hujus artis candidatis figerem gressus. Sed neque frequens usus hunc in descriptionibus ornatum
postulat.

Porto, ut facilius observares, quemadmodum non in episodiis tantum Elegiaci carminis, sed in obviis
passim comparationibus hae descriptiones servirent, adjeci sub anni finem Encomiasticum ad Deiparam
poema, de ipsius potissimum pulchirtudine, alterius Vatis conceptum ingenio, scriptum meo, in quo
utriusque Elegiae lugubris atque amoena quaedam mediocritas mixtusque character exhibetur. Ceterum,
quo scribendi discrimine utrumque a se invicem Elegiae genus separetur, supra, c. 3, sat. luculenter
tradidi. Quod sane hujus artis studioso non erit negligendum.

ANNUS POETICIS DESCRIPTIONIBUS adumbratus. VER.

Sol ubi flammigeris subit altius aethera bigis,
147. Et sua Phryxeae vellera torret ovi.
Ae gelidos roseo fastidit sidere Pisces.
Frigida quos liquidis Amphora tangit aquis.
Tunc croceum vectura diem Tithonia conjux
Purpuream graditur circumamicta togam.
Phosphorus antevolat surgentis praeco diei,
Quasquiue sugat tenebras, has simul ipse subit.
Sol potum radiante jubar producit ab ortu,
Cogit et alipedes aurea fiena pati.
Gemmis temo rubet, cltrisquiue accensa pyropis
148. Tota repercusso Sole quadriga micat.
Qua vehitur, cedunt fuscae de montibus umbrae,
Contrahit et trepidas pallida Luna faces.
Tecta rubent passim, fulvisquiue cubilia flammis,
Et micat illustres vitrea lympha genas,
Pulsa Lycanoniam concedit Bruma sub Arcton,
Hiberno tremulum conditur axe gelu.
Mollia tum leni Zephyrus super arva volatu
Fertur, et affuso nectare rura beat.
Hic tepidos rores, et amicas sufficit auras,
149. Et fovet illecebris gramina prima novis.
Ipsae etiam dulces Hyades solvuntur in undas,
Et sitiens pluviis terra rigatur aquis.
Sed modo Pleia dum lacrmas et nubila coeli,
Solatur roseis Cynthius albus equis.
Auraquiue nocturnos abstergit lenior imbres,
Cogit et Aeolios antra subire Notos.
Arbuta flernuntur placido late omnia somno,
Nulla fatigatis spum videtur aquis.
Tunc fecundus ager nascentes parturit herbas,
150. Et viridi nudam cyclade vestit humum:
Aspiratque animam rulus Sol aureus Orbi,
Et pingi roseis Chloridis arva genis.
Tunc sua Moenaliis, pecorum Pan ductor, in agris,
Gaudia rurali carmine rursus amat.

Exultant pecudes, laetasquiue armenta per herbas;
Et plenos reterunt lacte fluente sinus.
Plurima fecundis se frondibus, induit arbos,
Effusisquiue vitet luxuriosa comis.
Nata fretis abies, et idonea fraxinus hastis;
151. Populus Alcidae, quercus amica Jovi,
Et myrtus Veneri, cognataquiue vitibus ulmus,
Quaequiue tuis colitur, fertilis Ida, jugis;
Et platantnus diffusa comas, hirsutaquiue pinus
Funditur umbrosis conspicienda viis.
Has inter frondes placido strepit aura susurro,
Et ludunt teneris flabra proterva comis.
Arbor Hamadryades, Dryades virgulta, Napaeas
Pascua Orestiades tunc juga montis habent.
Faunus amat silvas, Satyrisquiue est grata voluptas,
152. Quam nova frondosi palmitis umbia facit.
Quid memorem vivis argentae sidera pratis,
Delicias verno tempore, Flora, tuas?
Quidque Semitam idis, virides quid Adonidis hottos?
Quid Paesti memorem prata quid, Hybla, tua?
Illecebrae visus, Venerisquiue crepundia campis.
Et Veris radiant versicoloris opes.
Hinc spinsa suis, rosa se defendit in armis
Idalio molles sanguine tincta genas,
Sanguine, quo nivei lactentia labra roseti
153. Imbuit, infesta cuspide laesa Venus.
Credulus hinc nimium fallacis amasius undae
Narcissas, teneras pandit amore fibras.
Hinc quoque purpureis fulges Hyacinthe figuris.
Notaquiue vernantis signa cruoris habes.
Et simul Herculei lactis satiata liquore
Lilia formosi nobile Veris ebur.
Pene locuturas pandunt ad gaudi linguas,
Aptaquiue jucundis risibus ora gerunt.
Et grata redolent violae ferrugine tinctae,
154. Calthaquiue luteolas spargit in Orbe comas.
Inde procul dulces auro variantur anthei,
Et nitet in viridi cultus Amellus humo.
Ac placidas inter mollescit amaracus herbas,
Multicolotquiue sua pingitut iris aqui.

Vernat et aeterno florens amarantus honore,
Paestanoquiue places mollis acanthe croco.
Inde soponfero stant fluxa papavera suceo,
Solsequieumquiue suo volvit in orbe diem.
Bellis nupta thymo est, thalamoquiue fruuntur eodem,
155. Et lambunt socias alba liguistra rosas.
Poeoniae tulipis, nardoquiue anemona virenti
Jungitur, alterius flos juvat alter opes.
Totus ab agtesti vestitur murice campus,
Et pretio certant, hinc odor, inde color.
Qualis inauratum Coelo Thaumantias arcum
Explicat, et vario picta colore nitet.
Talis in apricls Chloris sese induit hortis,
Cumquiue rubore nitet, cumquiue nitore rubet.
Quin etiam querulo saliens per prata meatu,
156. Labitur obstreperis lympha retenta vadis.
Fons quoque praegnatis gremium telluis inundat,
Dequiue sinu fusas terra resorbet aquas.
Noxia virgineae vitant contagia Nymphae,
Et fugiens puro gurgite manataqua.
Tum super impendet ripae cum frondibus umbra,
Umbra quieturis officioa vitis.
Hanc subrer viridis ludit citharistria silvae
Argutum tenero gutture carmenavis.
Hinc nemorum Siren, silvaeque animata voluptas
157. Daulias, infaulsti furta pudenda tori.
Atque epulas Terei, Prognes scelus, impia nati
Funera, centenis coneinit una modis.
Inde latens dumis aut cincta recentibus herbis,
Ludit in assueto dulcis acanthis agro.
Hinc fringilla suum per opaca silemia carmen
Garrit, et artisicis verberat oris ebur.
Hinc merula et dulces linaria concinit odas:
Galblaus atguris erudit antra sonis:
Nataquiue Atlantiaco peregrina Canara ponto,
158. Garrula silvicolae vox animata lyrae:
Ruris alauda chelys: viridis polyglotta theatri
Pallas, et aligeri sola Magistra gregis:
Quaelibet exculta lascivit in arte volucris,
Nec doctis absunt frondea serta comis.

Semirutis etiam nemorum concepta sub antris
Diva repercussi ludicra mima soui,
Aemula vox avium, de rupibus accinit Echo,
Acceptosquiue refert saxea lingua sonos.
Inde suis volucris struit incunabula pullis,
159. Hospitio nemoris quaeque recepta suo.
Molle lutum, Aipulasquiue rudes, et gramina conflat;
Ac rude vernati cespite stipat onus.
Fecundos ovis nidos genitalibus implet.
Sub calido sobolem mox alitura finu.
Se super impendit, pullisque alimenta ministrans,
Sedula quaesitos congerit ore cibos.
Pabula parva ferens propriae dispendia mensae,
Et fraudans genium prolis amore suum.
Maec circum querulis exspectat faucibus escam,
160. Ac matrem strepera garrulitate petit.
Donec plumigero succrescant vertice crines;
Et secet aerias mobilis ala vias.
Atque ubi jam dociles maturior effcit aetas.
Erudit ignotis os puerile modis,
Maternamquiue sequens proles vernacula linguam,
Balbutit teneros, plumea turba, sonso;
Ingemoque habiles faciles complectitur artes,
Et patrium mimo reddit ab ore melos
Hinc subit infestae fugitiva ciconia brumae:
161. Et colit aprici tempora Veris avis.
Quin etiam Paphiae repetunt sata rura columbae,
Et purgant vitreo sordida rostra laeu.
Utquiue piae mereat nomen genitricis hirundo,
Ineuba maternum sub trabe pignus alit.
Sed quoque remipedes vigili capitolia propter
Palantur, strepitu vernaquiue prata terunt.
Quin et Amycleos recipit Maeander olores,
Quem nuper gelida compede strinxit hiems.
Et venus ad notos albentia colla jugales
162. Cogit, Acidaliis exspatiata jugis.
Aut ubi Maeoniis fluit unda Caystria ripis;
Aut vehitur Scythica frigidus Ister aqua:
Illc per vitreos ales Cytherei us amnes
Biparumquiue errat, blanda vireta, toros;

Aonioque suum meditatur gutture carmen,
Quo subeat stygias laetior hospes aquas.
Tunc quoque vernantes volucrum nova gratia plumas
Ornat et in molli veste supetbit avis.
Ipse, licet nidum redolens et pingue fimetum,
163. Pictus Epops, ala versicolore tumet.
Gaudet et expassis volucris Junonia pennis,
Caefula cum roseo Syrmate cauda nitet.
Nobile gemmarum decus hic, viridisque smaragdi,
Purpureique onychis, chrysolithique micat.
Effunditque suos huc prodiga Flora colores:
Coeruleum violae, puniceumque rosae.
Ipse criam fulvo pictor Thaumantidos arcu.
Aspersit rutilas Pnoebus ab axe faces,
Cyaneumque decus commixta luce refulget
164. Gratius alternus fulgor, et umbra placet.
Illa relucenti graditur spectabilis auro
Quotque gerit pennas cauda, tot astra gerit,
Explicat haec igitur speciosa volumina caudae,
Spectatrix oculis ambitiosa suis.
Et circum intorquens in apertum circinat orbem,
Qualis in obliqua est discolor Iris aqua.
Qualis et Ausonidum spectatur parma lacerto,
Quae picto illustris sidere parma nitet.
Ergo tumet, versatque oculos, et conscia for mae
165. Colla levans, pavidam turgida calcat humum.
Donec in obscuris offensa superbia plantis
Linquitur, et cristis detumet ala suis.
Taedet habere pedes, ac dedignata videri,
Naturae incusat deficientis opus.
Quid teneros memorem flammas surgentis amoris,
Et nimuium blandos, stulte Cupido jocos?
Tempore non alio Veneri incunabula pontus,
Natalemque dedit Cypria spuma diem.
Hoc primum sumpsisse suos puer aliger arcus
166. Dicitur, et primas flamma animasse faces.
Illa sub ardent Gem inorum sidere flamma
Nascitur, ac foedo torret ab igne jecur.
Et furit accensis, ferventi sanguine venis,
Nec pecori absistit, plumiger oque gregi.

Ales amer volucri volucer magis, aethera tranat.
In mediis pisces fluczibus ufit amor.
Quantum cunque ferox tigris mitescit amore,
Quantumvis mitis saevit amote bidens.
Ursi uncant, ululantque lupi ruginntque leones.
167. Lynx fremit,atque elephas barzit, et hinnit equus.
Frender aper, glecitant cervi, vulpecula gamnit,
Balat ovis vitulus blacterat, atque caper:
Bos mugit, latratque canis, sus grunuit, asellus
Oncat, et in tepidis rana coaxat aquis:
Mus mintrat cattus glaucit, male sibilat anguis,
Solvito pavidus vagit amore lepus.
Hunc Aquilae clangunt, et gratitat anser amorem,
Hoc castus turtur, moesta columba gemit.
Hoc turdus trutilat, crepitatque ciconia, fturnus
168. Pisitat, accipiter pipat, hirundo fritit.
Grus gruit, et corvus crocitat plaudit que plaumbes,
Ranca cicada strepit, lenta tetrinnit anas:
Craculus hoc frigulat, pupillat pavo, minurit
Passer, zinzilulat regulus atque merops:
Cucurit gallus, gallina gracillat eodem.
Hoc canit omnis avis, bombilat omnis apis,
Tunc cristatarum videas fera bella volucrum,
Qualia Zelotypus praelia suadet amor.
Pectora pectoribus collidunt rostraque rostris,
169. Calcem calce ferox, martia turba premit.
Ardentes instant, repetuntque in vulnere vulnus,
Donec in inplumi vertice nulla coma est:
Rubraque fanguineis variatur crista figuris:
Et quae suasit amor, detrahit arma dolor.
Ipse triumphales victor sibi plaudit honores,
Et quatit inflatos ala superba sinus;
Exultansque suam ter ovanti carmine palmam
Concinit, et laudis praeco fit ipse suae.
Ter cucurit amans, et passa leviter ala,
170. Plumigerum strepero circuit ore gergem.
Ipse dein campos ductor cum lustrat apertos,
Vermiculans avido scalpturit ungue solum,
Cetera plebs circum regi omnes haeret eunti,
Oblatasque sibi carpit amica dapes.

Tantus amor volucti est; tanta est reverentia pacti
Federis, et thalami connubialis honos.
Quin etiam tellus aethrae genialis amanti,
Explicat herbosum per sata laeta torum.
Et sibi delponsum trahit in connubia Coelum,
171. Auricomo rutilas Sole ferente faces.
Tunc passim aequoreae sulcantur piscibus undae,
Tutmatimquiue halex, passet, aselle natas.
Delphines cetiquiue tuis, Neptune, sub undis,
Oceani ludunt squamea turba, sinu.
Mullus, et anguillae fluviisquiue acipenser oberrat,
Stagnantiquiue lupus percaquiue gaudet aqua.
Cancer ab hibernis se proripit impiger antris,
Et liquido curvos promovet amne pedes.
Laetatur piscator aquis et frondibus auceps;
172. Cernitur et tectis lina parare dolis.
Retia tunc subeunt examina lubrica ponti,
Et madidum fallax captat arundo gregem.
Saepe lupus raptam cum faucibus ingerit exdam,
Non exspectato sit cibus ipse coquo.
Dum capit hamatum venatrix truttula vermem,
Saepe etiam praedae praeda fit illa suae.
Luminibus valeat quamvis muraenula crebris,
Quaequiue oculis nomen fert oculata suum,
Atque pedes cancer numeret, chelisquiue minetur,
173. Vix tamen insidias hicfugit, illa videt.
Et laqueo volucres et carmine decipit auceps,
Escaquiue sub pedicis insidiosa latet.
Intercepta plagis, viscoquiue implexa tenaci,
In piceis luctans nexibus liaerer avis.
Nec piscem sua pinna juvat, nec penna volucrem,
Haec quamvis Coelo remiget, illa saio.
Saepe canis metuens, casses subit obvia perdix,
Saepe coturnices subdola lina tenent.
Strictis saepe jacet calamis ficedula; turdus
174. Exitiumquiue sibi, turturibusquiue cacat.
Ipsae etiam volucres {* Volucrum pugna mutua.} in mutua bella feruntur,
Captandaequiue merops insi diatur api.
Improba Palladio du dum est defensa favore,
Noctua, {† Noctua abaliis avibus circumsessae.} tutatur nulla Minerva satis.

Motacilla, larus, curruca, rubecula circitm
Exprobrat indignum tutba pusilla diem.
Illa tamen solita nil de gravitate remittit,
Ac fruitur sudo fidere noctis avis.
Donec hirundinea circum vallata cohorte,
175. Insfesta metuit garrulitate peti:
Ergo fugit, repetitquiue suas ignava latebras,
Funereaque canit carmina digna styge.
Ardea sublimi quamvis confisa volatu
Proxima fidereis permeet astra plagis;
Saepe tamen curvo deprensa sub ungue laborat,
Faclconiquiue avido faucia praeda cadit.
Accipitrem metuit volucris Cytherea rapacem,
Atque umbris trepidat Livia, milve. tuis.
Hunc quoque cum timidi sentis nutricula pulli,
176. Tu gallina paves, tuquiue columba gemis.
Agminquiue expassis pullorum colligis alis,
Inquiue hostem murus vita, caputquiue tuum est.
Ille volans latum desctibit in aere gyrum:
Et modo transinissas itquiue redit quiue vias.
Spemquiue alit, et praedam designat raptor opimam,
Praetidio donec sit viduata suo.
Tum ruit excussis velocior aethere telis,
Et curno tenerum corcipit ungue gregem.
Infestoquiue petit rortro laceratquiue trementem,
177. Visceribusquiue abdit viscera cruda luis.
Tum quoque praedatrix volucrum Regina, tonantis
Assecla, fulminei fida ministra poli.
Arma Jovis tractar, rutilasquiue innoxia flammas,
Expioratquiue tuas, lucide Phoebe, faces.
Has jubet et vultu non obuictante tueri,
Materna dignum nobilitate genus.
Degenerem, trepidamque oculis fugien ibus ignem,
Proscribit sobolem, nec cupit esse suam.
At Phoebo dignam proavo, clarisquiue probaram
178. Sideribus, blando protegit illa finu.
Venatrixquiue agitans praedam, subit invia silvae,
Et lustrat trepidis sastra locata feris.
Tum si forte lepus, fossoquiue cuniculus antro,
Enit in apricos depopulator agros

Imminer, et spolium pedibus suspendit aduncis:
Mox volat, assuetus cursibus ante, lepus.
Ille stupet subitas lateri succrescere plumas,
Et nidum in celsa rupe patere sibi.
Illa oculos fodicat, cordisque latentia rostro
179. Scrutatur, pullis pabula grata suis.

ASTAS.

CUm sinuso terit Lernaei brachia Cancri
Phoebus, et aestivas librat in axe rotas.
Flammeus I cariis tunc arva caleribus urit,
Accensoque ferox Sirius arder agro.
Et vicina flagrant Menaei terga Leonis,
Totaque conceptas parturit aethra faces.
Ille volat longum que diem subdividit orbi,
Coeli oculus, censot temporis, orbis amor.
Luxque soporiferas spatiis brevioribus umbras
180. Contrahit, et tenebras praecipitata rapit.
Ter canit exorto gallus praeconia Phoebo,
Terque jubet famulos evigilare groges.
Laetior ingreditur, fusosque per aethera curru,
Victricem toto spargit in orbe comam.
Ac pascit liquido fitientes fonte jugales,
Haurit et e ficcis flumina tota vadis.
Accisa radiis silvatum contrahit umbras,
Campus anhelanti rostus ab igne flagtat.
Ruta vacant, pecudes fugiunt, et curvus arator,
181. Errat in apricis sola cicada jugis.
Tunc exsanguis ager sitientibus aestuat herbis,
Et languet raptis flos moriturus aquis.
Quae roseos nuper compsit sibi Flora capillos,
Nunc rugas pateens alnguida marcet anus.
Quaeque prius viridi telius vernabat in herba,
Pallida nunc glaucas contrahit igne comas.
Mollia quae multo frondebant arbuta luxu,
Frondibus exspirant languidiora fuis.
Nympha prius molli subiens virida ria saltu;
182. Vix modo languenti promovet amne pedes.
Nereis gelidum Naisque revisit ad antrum,
Muscesosque subit Nympha sepulta lares.

Alciden fugiens vitrteis Achelous in undis,
Cornus siccatis vix levat ulla vadis.
Arida contracto durescunt flumina limo,
Et pecus in viduo margine quaerit aquas.
Daulias elingui dediscit verba palato,
Nec gemit e cunis pignora rapta suis.
Saepe etenim plenis stipantur rura maniplis,
183. Et velut educto milite fervet ager.
Pendet curva Ceres flexa cervice, caputque
Explicat hirsutis ambitiosa comis.
Et segetum Regina Geres, flavescit in auro,
Ac regit imperio spicea rura suo.
Passer in apricis sua dividit agmina campis,
Atque vacat praedis per tua regna Ceres:
Plurima triticeis ubi messis inundat aristis,
Spiceaque excultis silva superbit agris.
Ipse etiam flavos messor tunc falce capillos
184. Deciduae Cereris Triptolemique secat.
Nudaque calvities spoliatos occupat agros,
Luget et amissis squalida Vesta comis.
Acsua congestae cumulantur in horrea fuges,
Divite quas fudit prodiga terra sinu.
Hanc fugit atra fames, et rerum tristis egestas,
Hanc sequitur pleno copia laeta sinu.
Saepe jacet vacuis campus moribundus aristis
Grandineque occumbit dilapidata seges.
Credita mendaci modo fraudat semina sulco,
185. Nec fructum digno fenore pensat ager.
Degeneri nunc sente riget, triculisque rebellat,
Vomeris impatiens Triptolemique rotae.
Marcet adusta Ceres, flavos spoliata capillos,
Vixque aliquid solitae nobilitatis habet.
Erecta cervice riget, squaletque colore
Lurida, et exsuccas contrahit ore genas:
Manc fugit aversis non indiga copiia velis,
Et sequitur nigrae mortis alumna fames.
Funerea passim serpunt contagia peste,
186. Et furit infesto sidere sparsa lues.
Saepe per obsessas calor aestuat igne medullas,
Imaque bacchatus sparsa per ossa febris.

Saepe tamen subito vitiati frigore nervi,
Ignibus in mediis obriguere gelu.
Hinc dubiis nutant vestigia lubrica gyris,
Et caput ambiguo volvit in orbe dolor.
Lumina fatalem ducunt fugitiva colorem,
Suffossisque latent penesepulta genis.
Defluit ex roseis natalis purpura labris,
187. Et florem formae demetit atra lues.
Denique succumbit sine robore languida cervix,
Cortpore corpus abest, vita vigote caret.
His ligat adstrictos podagrae stupor improbus artus,
Nec vacat officio pesve manusve suo.
Alterius niveos elephas depascitur artusm
Et tacita sensim viscera tabe fluunt.
Illos fulmineo clades epileptica calu
Sternit, et in spumas oris hiatis agit.
Est etiam, mediis sitiat qui Tantalus undis,
188. Cum tumidum segnis corpus inundat hydrops.
Decolor icterico flavescit membra veneno
Alter, et alterius colica ventre furit.
Pleuritis lateri, tergo Ischias, Ileus alvo
Imminet. et morbis sidera mille favent.
Hinc etiam cyathis absint hia dulcibus aeger
Miscuit, et medicis toxica sparsa cibis.
Aut bibit ignotos. flomachi fastidia, succos;
Aut maduit lacrymis mitis oliva tuis.
Vidimus et stabulis armenta, gregemque minorem
189. Oppressum subitis procubuisse malis.
Vidimus et laevo perculsos sidere, passim
Motsibus infestos ire per arva canes.
Vidimus in mediis taurum procumbere sulcis,
Et subita duram claudere morte viam.
Vidimus et coelum pulchro florere sereno,
Et Phoeoo tutilos ire favente dies.
Vetnabant Zephyris taciturna silentibus arva,
Blandaque sopitis dormiit aura Notis.
Saepe tamen sudo dum sol favet aureus astro,
190. Et nondum fuscus nubilat ora color.
Tempestas velut atra lues infunditur orbi,
Atque laborantes contrahit aethra faces.

Rana suo vates pluviam vocat improba plausasu:
Hanc corvus crocitat garrula pica canit.
Hanc quoque praecocibus cornix annosa sub undis
Praevenit, et liquido mergitur amne caput.
Hanc humili Progne designat in aere gyro,
Cum velox tepidam temigat alex aquam.
Hanc criftata etiam volucris Titania, Martis
191. Assecla, plaudenti pectore et ore sonat.
Rostrat usque culex, cognata que sanguine turba
Sextipedum, et nigri velleris optateques{* Pulex}
Denique ab obscura septus caligme Phoebus,
Amissum luget pallidus orbe diem.
Nubilaque assurgunt medio palantia mundo,
No xque rapit tremulum praecipitata jubar:
Saepe procelloso tenebrosa volumina coelo
Torquetab imbriferis humidus auster aquis.
Et gelidi coeunt lapidosa gtandine nimbi,
192. Aetnaeasque flagrans concipit aethra faces.
Tela trisulca Jovis, cyclopeaque arma minatur,
Ingentique ferox clade procella tumet.
Nec mora. collisis cum saucia nubibus aura
Rumpitur, et tremulo promicat jgne polus.
Obscurum trepido subsultat in aere murmur,
Atque pavimentum concutit omne polus.
Et velut admoto dum machina solvitur igne,
Sulphureo vastos evomit ore sonos:
Solvuntur fracto displosa tonitrua coelo,
193. Horrificoque fremens personat axe fragor.
Telum immane ruit, teiique tricuspielis ignes.
Abrumpunt tristi nubila caeca die.
Totaque fulmineo terra expallescit ab ictu,
Submittique suas arbor adusta comas.
Hinc concussa tremit quamvis facrata Tonanti
Quercus, et affticto corpore tota labat.
Inde laborantes platanus contractior umbtas,
Amisso nudis vertice spargit agris.
Hinc etiam pavidae praecelsa cacumina turres,
194. Antesuum casum pene sepulta jacent.
Quid memorem summos, tacta acroceraunia, 'montes
Quidque humiles spicas rustica terra tuas?

Omnia consumpto marcescunt pallida succo:
Mollibus in flammis dura metalla natant.
Dum, velut illacrymans cladi, pluvialibus undis
Liquitur, et sparsas temperat aura faces:
Prodigus effusis rapitur simul auster habenis,
Et cultum gelido vapulat imbre solum.
Saepe tamen liquidus lapidescit in aethere nimbus,
195. Et strepit immiti grandine tacta domus.
Ast ubi detumuit flagrantibus aura procellis,
Et roseas pinxit Sole micante genas.
Pulchra trium phale~ Thaumantias instruit arcum,
Atque colorato circinat orbe polum.
Nimborum haec soboles Phoeboquiue favente creata
Discolor afflatis Sole renidet aquis.
Hinc rutilo suffusa croco est, nitet inde ligustro,
Pingitur hinc violis; pingitur inde rosis.
Haec ubi venturi coelo vexilla serehi
196. Extulit, et pictas luce notavit aquas,
Decrescunt tenebrae nebulasque abstergit Olympus.
Nec vehitur madidis humidus auster equis.
Laetior aestivis tunc flosculus exilit arvis,
Prosicit et damnis chloris amoena suis.
Tunc consang uineis respirat odoribus Hybla:
Fragrantiquiue vires, dulcis Hymette thymo.
Et casiae virides, et olentis copia thymbrae,
Purpureoquiue flagrans promicat igne crocus,
Melligerae viridi volucres grassantur in herba,
197. Atque aestiva novis castra locantur agris.
Dulcia libantur Siculae convivia Florae,
Hybleaequiue thymi, solicitantur opes.
Florea rotitluis implentur pocula succis;
Quos bibit e molli parva Melissa croco.
Consulit haec tenero florum genus omne labello,
Et mille affigit basia, mille rosis.
Ac veniens, fugiensquiue animam delibat odoram
Calthula sive tuam, sive Hyacinthe tuam.
Auroraequiue satur lacrymis, mustoquiue rosarum
198. Ebria, Cecropias Plena reportat opes.
Et repetit lautis oneranda cubilia praedis
Vecta per aerium Cecropis ales iter.

Occurrunt sociae, pattitaquiue pondera tolluns,
Alteriusquiue frequens altera fulcit onus.
Ergo graves patriae subeunt penetralia sedis,
Stramineasquiue onerant melle fluente domos.
Fervet odoratis populatrix turba maniplis,
Et quaecunque suum nava tuetur opus.
Illa pavimentum sternit, viscoquiue tenaci
199. Oblinit infirmas, culmea tecta domos.
Haec struit artifici quadrata cubilia succo,
Daedaleaquiue leves imbricat arte lares.
Pro saxo, cera est; pro calce, liquentis Olympi
Lacryma; pro tota, cellula parva, domo.
Melleus hac volucrum thesaurus conditur arca,
Et Florae petium nobile, ruris opes:
Rorifluum o urorae mustum, nectarquiue polorum:
Quod pluit in patulasaethra bemgna rosas.
Si calet aestivo mellis vindemis coelo;
200. Blandior exulibus cum favet aura Notis.
Spicula quin etiam libatis armat in herbis,
Et quo flore legit mella, venena legit.
His sese insidias contra, contraquiue rebelles
Munit, et ignavum demovet arce pecus.
His leges patrias, et cerea regna tuetur,
Nec patitur turpes nobilis ira faces.
Si tamen indignum sua tela vibravit in hostem.
Telorum in plagis perdit inermis opem.
Quid graciles memore~ casses pe~de~tis Arachnes,
208. Et quae textilibus prodigit exta dolis?
Palladis haec odio suspensa trabalibus uncis,
Tenuia praegnanti retia ventre parit.
Et quiuas ore vomit, mox circinat ordine telas,
Explicat et mediis insidiosa viis.
Huc subeunt levibus muscarum examina turmis,
Quique habitat tecto pauperiore culesx.
Et praedatrices veniant in vincla cohortes:
Indignae fato nobiliore mori.
Tunc quoque lanificae Serum, mollisque parentes
202. Staminis, artifici gutture fila trahunt.
Lanarum florem, moriquiue alimenta virentis,
Et fusas uteri parturientis opes.

Pascitur in querulis tunc rauca cicada myricis
Ebriaue agresti rore per arva strepit.
Et brunae, et pigrae metuens formica senectae,
Annonam cauta sedulitate levat.
Commeat angusto per prata virentia calle,
Et magnum exili corpore vectat onus:
Farris onus moestaque famis solatia tecto
203. Congerit, et plenam stipat avara penum.
Fervet opus, fervent calido sub sole labores,
Totaque, vitali sidere terra viget.
Saepe tamen medio radios amisit olympo
Phoebus, et oppressas subruit umbra faces.
Luna repentino dum facta est obvia curru, et
Terruit adversos pallida fratris equos.
Ast ubi jam rursum, lucemque, animum que resumpsit,
Et laeto croceas induit ore genas.
Laetior ingreditur, fusoque per aera cursu
204. Victricem toto spargit in orbe comam
Dum lavet Hesperio fessum pyroenta profundo.
Temperet et gelido flammea lora freto.
Nox subit, et socias ducit post terga tenebras,
Nuntiat, et fessis otia grata viris.
Atque sopor placido tranquilla oblivia mundo
Suadet, et optatae leno quietis adest.
Demulcetque oculos, medicinaque bublica curae est,
Et sepelit molli corpora viva toro.
Tum quibus illecebras somni, quibus otia suasit,
205. Hos circum variis ludit imago jocis,
Thersite Paridem transformat; Adonide Mopsum,
Et leo nunc regnat, qui fuit ante lepus.
Nunc volat. aetherias et Daeda lus incolit arces:
Nunc inter plumas mergitur amne caput.
Nunc ferrum patitur, nunc spicula torquer in hostem:
Nunc vigil amissas quaerit avarus opes.
Plarima natrantur mimi ludibria somni;
Fungitur, et vatum munere saepe sopor.
Interea tacitum radiis vlgilantibus orbem
206. Observaht gelidae noctis alumna cohors.
Hanc medio ertantem dux cyntliia cogit olympe:
Et jubet ad roseas evigilare fores.

His oculis coecus defenditur orbis in umbris:
Mitigat, et fulvus nubila densa polus.
Donec ab inducta reparct sol luce triumphum
Concludatque oculos nox moritura suos.

AUTUMNUS.

DUm tepet aestivo jam Phoebus adultior igne,
Excedens thalamis, spicea Virgo, tuis.
Tuque Astraea novis ardescis saucia flammis,
207. Et rutilo castas excipis igne faces.
Libraque coelestes momento examinat horas:
Dividit et medium noxque, diesque, polum,
Nec procul excuens metuendae spicula caudae
Scorpio, Semivirum post sua terga trahit.
Tunc labor agricolas tonsis exercet in arvis,
Glebaque versato solicitatur agro.
Inde laborantes subeunt juga curva juvenci,
Et mordet teneram vomer aduncus humum:
Hinc perpessa graves, renovatur terra, ligones
208. Fitque capax solitae fertilitatis ager:
Inde jacens ductis suspenditur area sulcis,
Laxatisque patent jugera oulta fibris.
Jacta maritali sociantur semina glebae,
Obsignanrque datam lignea rastra fidem.
Tunc Pomona suos felicior incolit hortos,
Et cultas numerat posteritatis opes.
Pinguiaque Alcinioi biferas pomaria malos,
Ponderibus gaudent succubuisse suis.
Dependent gravidis hirsuta cydonia ramis,
209. Citrea inaurato cortice mala nitent.
Et spargunt rutilos aurantia fulva colores,
Punicaque in lento grana liquore natant:
Mespila tunc primas cingunt lanuguine malas,
Hirtaque de tenero vertice crista micat,
Castaneaeque nuces praecautis vepribus horrent;
Qualis in armatis asper Echinus aquis.
Dulcia frangendis conduntur amygdala septis,
Et nux de corylo Pontica multa rubet.
Deciduas patula venatur ab ilice glandes
210. Sucula, per campos quernea silva tuos.

Pruna Dama scenis etiam carpuntur in agris:
Quasquiue habet excultae Persidis arbor opes.
Cornaquiue de cornis de moris mora leguntur:
Deficiunt viduos mollia fraga rubos.
Tunc quoue venator silvarum occulta secutus,
Lata per affines retia tendit agros.
Atque ubi nexilium sunt valla objecta plagatum,
Nuntiat obsessis bella cruenta feris.
Et nemorum dulci trahitur certamine: circum
211. Venantes cingunt. Spartica tura, canes.
Narbus Ichnobates, et Aelio cursibus acer,
Luminibus Dorceus, robore prompta Nape.
Haec ubi jam vinclis monuerunt signa solutis:
Funditur in varias libera turma vias.
Per juga, per silvas, per inhospita tecta ferarum,
Qua Nemeae saltus, quaquiue Erymanthe vires.
Pars studiosa ruit. viridesquiue indagine colles
Explorat, timidis insidiata feris.
Nare sagax, pedibusquiue, et acutis auribus acris,
212. Predit inaccessae frondea tecta caprae.
Haec fugit, et celsas quaerit per devia rupes,
Quo progressuro non licet ire cani.
Haeret turba fremens, fractamque crepidine montis
Inflectit retro, non reditura. viam.
Aut magis exacuit vanis insultibus iras:
Nec prefecturis verberat astra sonis.
Illa suum ridet jam facta audacior hostem:
213. Nec timet imbelli spicula jacta manu.
Hoc simul excitus strepitu lepus, exilit antro:
Et trepidus patriis erro vagatur agris.
Praecipitiquiue celer tactus formidine cervus,
Despicit effusae pervia lustra fugae,
Insternensquiue humeris ramosae cornua frontis,
Cursibus aeolios praeterit ipse Notos:
Donec ad ob sessos venantum indagine saltus
Fraudibus excipitur, Delia casta, tuis.
Tum caput objectis linorum implexus habenis,
214. Nequicquma obstrictos vult revocare pedes.
Atque reluctantes laqueis magis induit armos:
Dum cadit in mediis victima grata plagis.

Parte alia, spumantis apri vestigia prensat
Spartana primus nobilitate Lacon.
Fulmineo ille ruit ruit silvis violentior igen,
Quiquiue timei reliquos, ipse timetur aper.
Horrida setarum cervix hastilia late
Explicat, et dorso silva timenda riget.
Ignea vis oculis crudeli affulsa cruore,
215. Immani spumas belliger ore vomit.
Talis in obstantes furioso dente catervas
Pergit, et obliquo dissipat ore canes,
Infrendensque minax, et acutis prompt orarmis,
Pingitur excusso sanguine saepe genas:
Visceribusquiue avidos dentes hostilibus abdit:
Vivus et inferias immolat ipse sibi.
Donec eques stricto venabula dirigit ictu,
Adversumquiue haurit lancea adacta latus.
Tum cadit, et factas compensat funere clades,
216. Absolvitquiue itas vix moriendo suas.
Neo minus atroci certamine distinet hostem,
Trux ubi Maenaliis cingitut ursa jugis.
Corporis informis species hirsutaquiue villis
Stat cutis, et manat fumeus ore vapor.
Rostrum ingens, dens serratus. pesquiue unguibus horret,
Sic petit infestos ursa Libystis agros.
Tunc si forte suum strinxit complexibus hostem,
In medio amplexum supprimit illa sinu.
Vitalemquiue bibit, potu recreata, cruorem:
217. Ingluvie qua vix crudior ulla suit
Hanc tamen illectam mellis furtiva voluptas
Traxit in occultos fraude latente dolos;
Seuspecus illa fuit, fallaci mstructa myrica,
Seu decepturis vincula densa plagis.
Hic etiam vulpes, quantumvis vafra. cavernis
Visa fuit raptos praecipitasse gradus.
Et Libycum videas, praedatoremquiue leonem,
Cui nullum infligant hostica tela metum.
Qui tumida cervice jubas, armosquiue comantes
218. Concutiat fulvas lpargat ab ore faces:
Ungue rapax, et dente ferox, caudaquiue minetur:
Quem ramen exceptum sat domet una specus.

Quid magis Hircana metuendum tigtide? vires,
Quamvis ipsa fremat, non habet Ira pares.
Haec tamen intentum non vitat arundinis ictum,
Sit licet effusis ocyor illa Notis.
Nec fatis insidias catulis imbellibus mcet:
Fallitur obiecto lusa subinde vitro.
Bellus Marmaricis elephas nutrita sub oris
219. Qua magis ingenio nulla, nec arte valet.
Corporis immensam molem, nec turribus impar
Pondus habet, turres visa movere pecus.
Hinc atque inde minax dens prominet ore suillo,
Hastilisquiue instar longa probolcis habet.
Flexilis haec. manumquiue loco est, queis dirigit ictum:
Queisquiue dapem et inixtis vina propinet aquis.
Quercu digna cutis, nullo penetrabilis arcu,
Excipit illusae spicula torta manus.
Se tamen insidias contra minus ipsa tuetur;
220. Arbore dum fulcit, fessa sopore, latus:
Haec prope succiduo trunco divisa, dubanti
Cedit, et in casum bellua tracta ruit.
Nec resupina potest factam instaurare ruinam.
Inde prehesuris praeda futura viris.
Est etiam extremis sera vix tractabilis Indis.
Nulli illam laquei; nulla sagitta tenet.
Cervinum caput est, elephanti planta, ferocis,
Cauda apri, nigrum tergora vellusamant.
Frons armata riget nigro dignissima cornu,
221. Quod necat avecsis dira venena malis.
Monocerota suum duxisse hinc nomina credunt.
Hocsolo dives munere praeda placet.
Artes illa tamen venantum provida ludit:
Nec nisi blanditiis proditur ipsa suis.
Virginis et gremio placide intercepta quiescens,
Virginea patitur vincula stricta manu.
Simius humanae simulator mimicus artis
(Quem prisco referunt Deucalione satum)
Qua sese oblectat, simul hac deluditur arte:
222. Et perit insidiis traditus pise suis.
Dum videt appositas venantem ferre catenas,
Quaquiue sibi adstrinxit; solvere vincla, manu.

Hic subit, et paribus nectit vestigia vinclis;
At semeel im positis nescit abire plagis.
Rhinocerota suis cataphractum Patre sub armis
Despicis, et paribus viribus arma rapis.
Qui licet humanas spernat truculentior artes,
Majoremquiue omni se putet esse dolo,
Cassibus ille tamen, vi deficiente, tenetur;
223. Et ferro cervix pervia facta patet.
Nec fugtunt laqueos maculoso tergore lynces,
Et qui piscosis castor adhaeret aquis.
Nec satis hic redimit genitali vulnere corpus:
Aut videt oppositas lyax oculata plagas.
Pardalis agnato latebras divulgat odore;
Quoque alias captat proditur ipsa feras.
Quid memorem simili captivos fraude bisontes,
Cum gemit ex alta pensile fronde pecus?
Et quid Niliacis deceptum Ichneumona ripis,
224. Cur multum exiliis in corpore fraude inest?
Quidve ovo geniti Crocodili vincula narrem?
Quasquiue agis. et pateris turpis hyaena dolos?
Omnia praedarum complecti nomina versu,
Venantumquiue artes, parva tabella vetat.
Noscere quisquisamas Autumni consule fastos;
Plurima fert Dominum cum fera capta jugum.
Tunc quo que pampineis vestitur fructibusulmus:
Nubit et exsangm vitis amica proco.
Ac circum inlfectens captivis brachia ramis,
225. Fecunda st rile fertilitate beat.
Promicat hic tenero primum de cortice gemma
Quaequiue diu coelebs nunc neo nympha parit.
Denique post flores venit uvis grandioraetas,
Et ere cit roseis purputa grata genis.
Aut lucent vitreo crystallina labra colore,
Pervia luminibus, Phoebe corusce, tuis.
Tum fessae gravidis onerantur vitibus ulmi:
Et vix quod peperit, vinea portat onus.
Fervet et accisis vindemia plena racemis,
226. Udaquiue saxosis carpitur uva jugis.
Pars armata manus ferro, de palmite fructum
Demetit, et positis colligit urceolis.

Pars calathos implent, humerosque gravata recedunt,
Et timido calcant devia saxa pede.
Collectas alius plantis terit impiger uvas,
Et modo calcatas, vecte premente, domat.
Pressaque dulcifluis spumat vindemia buccis,
Et plenos latices ebria praela vomunt.
Pinguia adhaerenti tinguntur pectora musto:
227. Purpureoque rubet sparsa liquore toga.
Tunc vitis campana suo natat illita succo,
Sudat et in patulos caecuba vina cados,
Aegeum dat Chia fretum, dat Lesbia praelis.
Massicus affundit vina Falerna seyphis.
Notis Rhenus aquis dulces, rare provehit undas,
Quas sudit liquido vinea pressa sinu.
Nec modo laudato gaudes Mareotica Baccho;
Sed quoque vitiferis culte Mosella jugis.
Ebria Pampineis redimitus tempora vittis,
228. Florentique bedera vinctus Jacchus adest:
Dextra gerit thyrsum, stipant duo cornua frontem
Bisque trahit genitum Tigris amica Deum.
Maenades hunc circum laetae trieterica saltant,
Et miscent thyasis cymbala quassa suis.
Junctaque Inudantur veterinova vina falerno
Statque coronatis mensa gravata scyphis.
Flosque, Lyaee tuus pateris hauritur apertis:
Et lepido rediens ambulat orbe calix.
Donec ab exstinctis nascuntur gandia curis,
229, Bacchaeoque natans mergitur amne dolor.
Mox sose invitant cyathis, miscentque caleno
Massica, et irrorant pocula plena sitim.
Incorrupta placet regalibus amphora vinis.
Et micatinverso stillula rata vitro.
Nukke ferzbt Reges et Caesar mille salutes;
Ac pent in pota saepe salute salus.
Nec prius accensi ponunt certamina Bacchi.
Quam jaceat coeco mens tumulata mero.
Blaesaque Imgua fluat, vestigia lubeica nutent.
230. Luccat et multas una lucerna faces.
Deses adumbratis fingit tum praelia bellis
Miles, et audaces concipit ore minas.

Deque scyphis fuso metatur castra falerno,
Educensque aciem primus in arma ruit.
Hinc manus hostiles depingit sanguine terras,
Itque cruentatis discolor Albis aquis;
Inde ruit trepidus fiactis exercitus alis;
Fit fuga. fit cladees, tota ruina venit
Nec minus am pullas Mavortiaque explicat ora;
231. Et fera bellatrix praelia lingua sonat;
Quam si fatali rubefecerit ense, cometam,
Et stiterit stratis fulmina corporibus.
Saepe etiam calido cum turgent pectora musto,
Deliratque suis pesque animusque viis:
Inconsulta manus raptis bacchatur in armis.
Et facilis turpes excitat ira faces.
Praelia miscentur, Matsque hic temerarius audet
Armorumque rudistruncus et obba, loco est.
Huic scyphus infractas detutpat vulnera malas:
232. Osque vacillanti dente, cruore madet.
Amphoraque in medio residens impacta cerebro,
Diluit affuso vulnera facta mero.
Alter ab mflicto crudeles stipite plagas
Accipit, et prona sternitur ictus homo.
Mensaque nonsolito perfunditur uda liquore,
Atque peregrino vina colore rubent.
Haec ea quae ludit passim certamina Bacchus,
Seria sunt lepidis mixta subinde jocis.

HIEMS.

SOl postquam inflexis capricorni sidus habenis
233 Obtinet, ac gelidas sub Phryge potas aquas,
Tangit et extremos, australia sidera pisces,
Exerratque sitis devius orbe, rotis.
Nox regnat, gelidisque volans maturior umbris,
Audet decrepitum praecipitare diem.
Ac procul hinc coeli Phoebus statione remotus,
Europam rigidus durior afflat equis.
Tunc glacialis Hiems, borealibus cdita coelis,
Quam mgra peperit Nox Aquiloque specu:
Torva supercilio, camsque hirsuta capillis;
234. Pendet ab impexis stiria multa geuis.

Pigro lenta gradu, et nodoso stipite nixa
Pelltceam induitur circumamictatogam.
Hanc pone insequitur gelidis Tremor ossibusertans.
Ac Pavor, et niveo pallidus ore Rigor.
Et quae camporum spoliis laetatur Egestas,
Horrida brumali sidere nata lues:
Haec viridem late silvis praedatur honorem:
Formosis Tryades exuit illa togis.
Non pinus, Silvane tuae, non Martia cornus
235. Tuta, nec Herculeis populus apra facris
Nec tune pampineae cingunt tua rempora frondes
Euhye: nec quercus sub sove culia suo est.
Laurus Apollineo tantum defensa savore,
Palla diisque viret mitis oliva jugis.
Myrto Cypris ovat; Mars palma; Pluto cupressis:
Poscit in has planta nil sibi juris Hiems.
Haec tamen irriguas pratorum demetit herbas,
Nudaque languentirura dolore premit.
Moesta coloratis exspirat Cliloris in hortis,
236. Florentesque secat frigida Bruma comas.
Languidaque emoritur Paeftqani gloria ruris,
Sola favet vitae Bruma Amarante tuae:
Pulegiuque viret; tum quae tibi Christe resurgit
In Jerichuntinis, stat rosa culta, jugis.
Humidus imbriferas tunc contrahit Auster habenas,
Quaeque aliquod nomen mitiot aura gerit.
Et Zephyros Aquilo debellaturus inertes,
Ducit hyperboreo pallida castra gelu.
Atque caput septus nebulis; gelidaque pruina
237. Armatus Aquilo spargit ab orenives.
Et Rhodopen Scythicamque habitans ferus incola terram,
Transit ab hybernis ad nova regna plagis.
Huncfugit omne pecus desertaque rura relinquit,
Er tremit arctoo languida membra gelu.
In stabulis armenta suis praesepia quaerunt,
Et trepido caulas cum grege pastor adit.
Tunc obluctantes suspenso vomere campos
Deserit, et sterilem damnat arator humum.

Atque domi calidis deses fornacibus haeres.
238. Congerit, et tepido ligna resecta foco.
Saepe leves nugis ubi fallit anilibus horas;
Fabula de priscis commemotatur avis.
Saepe etiam versis suspendit stamina rhombis,
Quae prius ex plena duxit amiea colu.
Saepe laboratum niveeo de lacte cremorem
Separat, et laudat pinguia dona boum.
Callosasque manus. duroque assueta ligoni
Brachia, femineum cogit adire jugum.
Aut quod turpe magis, lentis ignavia membris
239. Serpit, et imbellis pectora torpor habet.
Pars bona vivendi sopor est. pars languor, et excors
Rixa; nec uxorem fert, famulumve gregem.
Saepe fovet turpes infamis inertia luxus,
Perdit et aestatis prodiga fenus hiems.
Otia virtutes frangunt, animosque remittunt,
Griminibusque favet non moderata quies.
Quod curis vacuum est, quodque est sine Pallade pectus,
Vix poterit vitiis hoc caruisse suis.
Privatos inter poterit latuisse penates
240. Femina; sed poscunt rura forumque virum.
Hibernum illa diem modulato fallere versu,
Et tenui poterit ducere fila colu.
Nempe laborantes matres, tenerasque puellas
Cernis, ubi accensis sunt hypocauita focis.
Explicatilla leves, in pulvinaria, telas,
Et labyrintheo stamine cingit acus.
Haec vaga textilibus distinguit lina figuris:
Hinc flos, hinc roseo pingitur ore puer.
Hinc mare tranquillum est, hic fluctus ab arte rumescit,
241. Et perit in siccis naufraga puppis aquis.
Sanguineis illic patitur victoria bellis,
Filaque cum filis praelia muta gerunt.
Pectinis ingenio, dextraeque laboribus ora,
Colludunt, dulct carmine docta loqui.
Carmine quo rigidi possent mollescere veenti,
Prumaque clementi mitior esse gelu.

Haec teneram extollit luper aurea sidera vocem/:
Altera submisso grandior orelsonat.
Huic media placet ire via, moderatamque plaudit
242. Carmina, sublatum detonat illa melos.
Pulcrague concordes ornat discordia voces.
Gratia neglecta major abatte venit.
Sie facilessolers traducit femina brumas:
Et remanent solos otia dura viros.
Quod si sorte ferox gelidis hibernet in armis
Miles, et exposita pro statione cubet:
Cogitur algentes pallenti corpore brumas
Vincere, Sarmaticas et tolerare nives.
Cogitur et Scythicis canescere saepe pruinis,
243. Grandinis aut fusae saxea tela pati.
Saepe pavent stricti glaciali frigore nervi.
Lentaque vix tepido sanguine vena micat.
O quoties lethalis hiems prorepit in astus,
Perpetuoque rigent membra ligata gelu!
Saepe tamen victae contem nit frigora brumae,
Cum tulit accenso plurima ligna foco.
Caed untur silvae, raptilque bipennibus igni
Materiem domum tigna, tabesque ferunt.
Sive virescat adhuc, seu sorte exaurit arbos,
244. Cogiturad structum ferre tributa rogem.
Donec ad astra ferat victores Mulciber ignes,
Frangat et hibernum flamma animosa gelu.
Mox redit in pigros sensim calor excitus artus,
Er salis admoto languida vena foco.
Ipse etiam tremulus gratos canis haeret ad ignes,
Et calidos cineres felis amica fovet.
Caetera R hiphaeam tolerant animalia brumam;
Armaq queis superent frigora, nulla sciunt.
Cunctorum fuga praesidium est. sic Bistonisales;
245. Sic latet arguto carmine blanda soror.
Et fugit oblongo munita ciconia rostro,
Inque vicem gelidi Strymonis ales adest
Parvus in obscuris latitat mus conditus antris,
Et tenui pauper vivere ferre solet.
Provida luffossos habitat formica penates,
Annonae parto fenore digna frui.

100

Abdita cuncta latent, languetque emortua tellus,
Et Vitale nihil, quo recreetur, habet.
Obstupefacta silent tacirurnis flumina lymphis,
246. Quae lusere suis garrula nuper aquis.
Armatulque Aquiloglaciali detinet undas
Carcere, et inclusas obsidione premit.
Crystallo circum rigida sustollitur agger:
Marmoreo surgunt lubrica valla gelu.
Adversis Boreas mandat certamina Cauris,
His sunt rela; gelu, frigora, flabra, nives.
Languida brumali sternunrur marmora letho,
Nympha que captivis vincta tenetur aquis.
Subjectus plantis Nereus tremit, undaque subdit
247. Colla jugo, sicco pervius ipse pedi.
Tunc Neptune tua passim regione juventus,
Ludicra, per vitreos exspaciatur agros.
Et modo ferraris se librat in aequore plantis,
Praevertens celeres mobilltate Notos.
Saepe etiam falso vestigia lubrica gressu
Impactum glacie destituere caput.
Nunc humiles agitat per stantia flumina currus,
Et rapitur nullis per mare vecta rotis,
At modo quae liquidas fluvil sulcaverat undas,
Jam nequit obductos rumpere cymba sinus.
Saepe ramen passis per stagna rigentia velis.
248. Navigat in siccis unus, Iet alter aquis.
Haec hiemis scena est; his gaudet bruma theatris,
Cui liquidum fluidae sternitur aequor aquae.
Quin etiam gelido tellus durata metallo
Stringitur, et crasso marmore gleba riget.
Sic coelebs viduaturager, senioque stupescit,
Et rigidas vestit cana pruina genas
Nudaque depositis calvescit silva capillis,
249. Inque vicem tonsae nix cadit alba comae.
Candida lanarum sepelitur terra ruinis,
Molliter in campos desilente polo.
Hinc niveo assurgunt montosa ca cumina coelo,
Concretisque riget concava vallis aquis.
Inde nives sociis valles cum montibus aequant,
Eraufque tegit plenas insidiosa specus.

101

Mollia fallaci mergit vestigia campo,
Naufragus in siccis saepe viator agris.
Quod si forte sua Boreas statione recedens,
250. Deferat imbriferis humido sceptza Notis:
Aut etiam plenam subvertat Aquarius urnam,
Liber ut aethereo pocula plena Jovi.
Frangitur acre gelu, mitescunt aequoris undae,
Et redeunt liquidas marmora fluxa vias,
Quaque pedes nuper, nunc rursum navis obertat.
Quasque ligat Boreas Phoebe resolvis aquas.
Ipse etiam raptis coele bs Neptunus in undis;
Nunc gaudet vitreas rurlus adesse Deas;
Hae profugae celsis longe de rupibus adsunt,
251. Et saliunt strepero per vaga rura pede.
Arvaque mollescunt duro obsirmata metallo,
Siccus ager liquidas com bibit ore nives.
Semita tunc presso signatur lubrica gressu.
Atque tenax pingui calceus haeret humo.
Membra viatorum brumalibus humida flabris,
Torpescunt, rigido conglaciata gelu.
Quid memorem ventorum acies, atque horrida bella?
Bella solo, (nimis heu!) cognita bella salo.
Aeolus effracts postquam laxavit habenis
252. Nata procellosum flabra ciere polum.
Nimborumque parens ac tempestatis alumnus
Occiduos praeceps Africus ursit equos.
Aut etiam fuscas Corus violentior alas
Concutit, et rabido turbine vertit aquas.
Miscentur maria ac terrae, varioque tumultu
Stridet ager, nutant tecta, domusque tremunt.
Hinc prostrata ruunt fastigia turrium avita:
Hinc ferit afflictum quercus adulta solum.
Inde subit versis platanus radicibus astra,
253. Et caput in molli fixa recondit humo.
Plurima convulsis laceratur montibus arbos,
Haec ramo, haec toto corpore trunca labar.
Quid memorem insanis maria oppugnata procellis,
Et freta concussis exagitata Notis?
Non tantum impulsae praeceps furit unda Maleae
Incita: aut rabidos Scylla proterva canes.

102

Nec Libycae tantum syrtes, scopulique minantur;
Quaeque vorat tortas, vasta Charybdis, aquas,
Sed furor iratum rapit implabilis aequor,
254. Et trahit adversis, et ventus unda viis.
Exsurgit pelagus dubio in contraria motus.
Praelia, pontivagis exitiosa vitis.
Tollitur emotis in sidera fluctibus aestus:
Quaeque polum tetigit, mox subit unda sty gem,
Heu miserum! infidis puppem qui credidit Euris,
Quiq, dedit tumide vela ferenda mari.
Obruit aura fidem: sepelitur ab aequore tandem,
Quisquis in aequoreis navita sidit aquis.
Vidi ego cum placidi sulcarent marmora remi,
255. Ludetet et medio navis amica freto.
Sed versis, stupuit ponti ratis hospita, venti
Et didicit nullam fluctibus esse fidem.
Hostis erat pontus, tenebrisque exhorruit atris,
Brumaque laxatas despuit ore nives.
Caeruleum Nereus quassans caput, aequora ventis
Obtulit, et fusas per freta lata rates.
Hi subito fragilem rapuere per avia classem,
Nec tenuit jussas ulla carina vias.
Nullaque luctantes stringebant vincula naves
256. Nulla manus clavum, sola regebat aqua.
Haerebant fracto residentia carbasa malo,
Heu nimium adversis obsequiosa Notis!
Antennae fluitant, rapiuntque adstricta rudentes
Vela. nec in subito mens, animusque malo est.
Nequicquam contra remis imbellibus instant.
Remigium evertit, consiliumque, mare.
Denique pugnantes pelagus superingerit undas,
Et premit infirmam vasta procella ratim.
Nutat et incertis dudum jactata periclis:
257. Hinc necis hinc vitae, spesque metusque rapit.
Tandem victa labat (tanta est violentia ponti)
Aggemit et nimiis fracta carina malis.
Saeva laborantem subvertunt aequora proram,
Pressaque victrici conditur alnus aqua.
Nec locus effagio reliquus; nisi cymba Charontis;
Naufragus hac stupuit se rate nauta vehi,

103

Pars hic magna virum decumanis fluctibus hausta,
Pars tulit ex imo gurgite mensa caput.
Imploratque fidem morientum: aut litora nando,
258. Captat, et eversae diruta membra ratis.
Scilicet infidi tanta est petulantia venti:
Haec, Neptune, tui ludicra bella maris.
Hunc frangunt Siculae truculenta pericula Scyllae:
Syrtis arenoso stringitur ille vado.
Hanc scopuli perdunt; hanc torta vorago phaselum,
Ex vita ad mortem portus ubique patet.
Quid? quod et audaces Nereus vomaraequoris un das *
Per sata per silvas, Faune, Ceresque tuas?
Vidimus elatos tumidus cum tolleret aestus
259. Eridanus, potis ex nive plenus aquis.
Grandior aggeribus riparumque obice fracto,
Duxit in oppressum castra inimica solum.
Illa ruunt totos late populantia campos,
Quaque meant spoliis ditior unda fluit.
Cum stabulis armenta suis fluitantia Pastor
Alpicit, et tenerum per vada caeca gregem.
Bucula pontivagam sequitur per flumina Matrem,
Et probus innocuas nat Lupus inter oves.
Miramur Triades vitreas per gramina Nymphas.
260. Perque nemus piscem, per freta nare feras.
Et lubct aequoreum Fauno versare tridentem.
Neptunoque etiam fistula parva placer.
Undaque per silvas fusa est, et silva per undas;
Rex Pelagi fratrum regna superbus habet.
Quod natura vetat, silvas Delphinus oberrat,
Et gratum est Phocis per nemora alta rapi.
Agricolae jam stiva jacet, rigidique ligones,
Quaeritur in dubia remus, et alnus aqua.
Proque suis plaustris jam solvit aplustria vector,
261. Rostraque pro rastris tractat et aequor arat.
Tanta procellosam regit inconstantia Brumam
Coelo inimica salo noxia, dura solo,
Quin sna cum pecudi desunt alimenta, ferasque
Tristis habet macies, ac violentia fames.
Tunc, genus acre, lupi, {* Lupi prodatoris gregem involans.} rabies quos improba ve~tris
Exagitat, patulis insidiantur agris.

104

Aut clausis praedam stabulis venantur opimam.
Cum silet in picto can dida luna polo.
Ac subit incauti lupus explorator ovilis.
262. Qua patuit stratae facta ruina viae.
Nec mora vicina raptam de matre capellam,
Subsidium caecae destinat ille fami.
Dente minax flammasque oculis, atque ore oruentus,
Dilacerat trepidam sanguinolentus ovem:
Imponitque humeris, perque avia rura vagatur.
Atque epulis tutam quaerit adire specum.
Forte vigil trepidis pastor balatibus, agnam
Noctivago praedam sentit abire lupo.
Advolat elatilque procul clamoribus instat,
263. Non audituram solicitando feram.
Illa procul tuto latet obvallaa recessu,
Sangumeamque avido pascitur ore dapem.
Cetera quid memorem? per mille pericula rerum,
Orbis in occasum velvitur orbe suo.
Flosibus excultum pomisque ac mestibus annum,
Denique lethali frigore ciaudit hiems.
Et nos bruma manet, quocunque viremus in aevo,
Hanc etiam stringet, quae notat illa, manum.
Forsitan haecaliquis, modico post tempore, lector
264. Inspiciens vates, dicet, hic Autorerat.
Et tibi vaticinot: volucris rota vertitur aevi.
Haec neque bruma tuum est praeteritura caput.

JUBILUM ENCOMIAS TICUM Magnae Vitgini ac Matri Dei, anno hujus seculi 50. totidem parribus,
velut strophis, dedicatum.

COncludo hanc pattem Encomiastico Carmine, mixto fere cribendi genere, ex illo tamen potissimum
quod in Elegia jucundum diximus, exaratum; ut facile constabit otriusque naturam expendenti.
Occasionem praebuit eruditissimus juxta etc lepidissimus hujus aevi Lyricae Poesis seriptor Jacobus
Balde, qui ode vernacula laudes Deiparae complexus, aliquot Poetas ad certamen Romano fermone
versuque auspicandum provo- caverat Cujus postulatis, dum aliis occupationibus intercep- tus, serius
obsequerer, interea alii ad lyram aut tibiam erudite luserant. Ego nunc deaique epodon canam; sed auctiori
versuum stropharumque numero. quo anni Jubilarii quinquagenum, ad Magnae Virginis glotiam,
cxaequem.

105

DUm mihi Pierio rervet mens ebna rore,
Aestuat in laudes, Virgo Maria, tuas.
Sed tamen imparibus vatis celebrabere nervis,
Materies non es viribus aequa meis.
Immortalis honos plectrum immortale meretur,
Non facit ad tantum rastica Musa decus.
Ars Supelos, pulchraeque juvat praefentia formae:
265. Deficit ad laudes utraque causa tuas.

Sed neque coelesti par sit facundia vati,
Quaelibet huic cedit Calliopea minor.
Ille tuas digne poterit depingere dotes,
Pectore qui potuit fingere Virgo tuo.
Hoc duce tentandum est. Sat erit tibi prompta voluntas:
Quo vires nequeunt, hac moderante Ferar.
Virginis aethereae modulentur carmina linguae,
Junctus olorinis vatibus, anser ero.

Mille tibi laudum tituli, sunt nomina mille,
266. Plurima te decoram carmina, nulla satis,
Hic proscripta refert primae contagia noxae,
Seminis exultans nobilitate tui.
Hic docet expertem vitii fluxisse juventam
Devotosque, sacra relligione, dies.
Virgineis alius sociata cubila lectis,
Et memorat castos, non sine prole, toros,

Hoc titulo reliquas vincis fecunda parentes,
Quod paris, intecta Virginitate, Deum.
Autorem fers virgo tuum, paris ipsa parentem;
267. Et quem non capiunt sidera, ventre capis.
Ille dedit formam, cui formam Virgo dedisti:
Finxisti vultus illius, ille tuos.
Secula qui vincit, qui conditor omnia nuttit,
Ubere, Virgo, tuo, lac puerile bibit,

Haec ego Principibus vatum memoranda relinquam:
Quae strepitum tenuis non meruere lyrae.
Est tamen, est aliquid quo te pulcherrima cantem
Virginel laudes mille decoris habes.

106

Haec mihi caussa satis, Tum si quem presseris hostem;
268. Hic meus in positis versibus hostis erit.
Oinabunt nostros tibi parta tropaea labores,
Ornabunt versus forma decusque meos.

Est tibi cum sponso formae certamen honestae,
Qui vineit teneras candidus ore, nives.
Sed quoque purpureis ornata coloribus ore {† Pulchritude et forma D. Virginis}
Tempetat: ut pulcris lilia mista rosis.
{* Sponsa pulchra descriptio ex Canz. Salr.} Umbra tibi est niveae grata nigredine frontis,
Qualis in aestivis solibus umbra cedriest.
Sponso tusea places: auget color ille decorem
379. Nox instar, vultu judice, lucis habet.

Alta palaestinis qualis se palma viretis.
Sustulit, excelsum tollis in astra caput.
Caesaries per colla fluit rutilantior aure,
Quotque comas totidem spicula amoris habet.
Manat ab uberibus Cyprii vindemia botri,
Et tibi cum verbis stillat ab ore favus.
Frons tua labe caret, tua mens ab origine pura est,
Inde places homini, sed magis inde Deo.

Ut neonvmpha suum rapiat formosa maritum
270. Virgo venustatis sit studiosa suae.
Illa suam singat mendaci lumine formam,
Et variet pictis rubra corolla labris.
Constantem formae virtus dat sola colorem,
Aeternumque facit Virginis esse decus.
Hinc superat rteliquas Jesseia virago puellas,
Quantum humiles superant punica mala rubos.

Quae tulit extremis veniens Regina Sabaeis
Ante tuos, Salomon, officiosa pedes.
Crederis haec superasse tuis pulcherrima donis:
271. Delicium sponsi sponsa futura tui.
Sive forent gemmae, gemmis vicisse putaris
Quicquid Erythraeo litore concha parit.
Sive metalla forent rutilis educta fodinis,
Grandius hoc aliquid munere munus erat.

107

10.

Cortibi, pro gemmis, animi ditaverat arcam;
Ut solet ostriferum concha marita fretum.
Et tibi sidereum pulchris virtutibus aurum
Finxerat, artifici politice, doctus Amor.
Mundi vincis opes, pretium leve gratia fluxa est,
272. Auriferique soli. gemmiferique sali.
Tu quaecunque tuo claudis sub pectore dona,
Perpetuae dotes integritatis habent.

11.

Qualis Hymettaeis, vernose tempore campis
Explicat ad molles produiga Flora notos,
Nocte latet, circum rigidis obsessa pruinis,
Natalesque brevi cortice stringit opes.
Ast ubi purpureo rediens Sol annuit ortu;
Rorifluisque dedit basia juncta genis.
Solvitur in laetos resoluto pectore risus,
273. Et pandit niveos candidat Flora sinus.

12.

Talis, ad aeternos Christi nascentis honores,
Parthenicos aperit Virgo pudica sinus.
Ante sub ignota latuit caligine noctis,
Credita Majorum participasse scelus;
Ast ubi divina radiabat imagine Solis.
Visaque conjunctis oscula ferre genis:
Cognita millenis illuxit dotibus orbi,
Hyblaeasque sacro pectore vicit opes.

13.

Lacte nitent pictis argentea lilia pratis;
274. Illa nives pulchrae Virginitatis habet.
Caeruleas illi violas demissio pingit:
Casia verecundis pingitur ora rosis.
Purpureos Zephyris debes Hyacinthe colores,
Aeternisque vires Flos amarante, comis.
Virgineum cingit patientia murice pectus,
Et pro flore virct non moriturus amor.

14.

Pulchra triumphali curvatur in aethere gyro
Iris, ab illustri progenerata patre.

108

Scilicet cbscurae nihil obstant nomina Matris
275. Picta coloratis nubibus ora gerit.
Hinc virides induta sinus, hinc fulgurat auro,
Et sua Praestantis corpora tincta crocis.
Caerula puniceis variantur cingula limbis,
A solo tantum sole decotis habet.

15.

Credimus; an rutilum densis in nubibus arcum
Virgo sub obscuris est imitata casis?
Haec ubi divini sensit nova lumina Solis,
Sidereo rutilas luxit ab ore faces.
Non ita Phoebeo splendet Thaumantias auro:
276. Est brevis, est anceps quo micat illa, color.
Ast aeterna tuam distinxit gratia formam.
Gratia mortali non imitanda manu.

19.

Eminet in tacito majestas inclyta coelo,
Cynthia nocturnos cum moderatur equos.
Et Jovis excubtas vigili statione ruentur
Illustres oenli noctivagae que faces:
Ac velut affuso distinguitur orbita lacte:
Hinc fulgent Hyades, Pleiades in de micant.
Mille per aethereos palantia sidera campos
277. Sunt animae speculum, virgo decora, tuae.

17.

In tenebris oreris: primorum noxa parentum
Nox est, sed lucem non tegit illa tuam.
Septa sicet densis effulges clarior umbris:
Majora ab opposita lux tua nocte micat.
Mille faces Charitum virtutum mille refulgent,
Dotibus hinc animi, corporis in de nites.
Lactea tota via es, postquam sinelabe crearis,
Cumque Deum generas, lactea tota via es.

18.

Qualis in Eoo lucis praenuntia coelo
Exoreris, soli praevia flamma tuo.
Haec tristes vigili proscribit ab orbe tenebras;
Haec exspectatum provehit axe jubar:
Haec recreat tacitas volucrum mo dulamine valles:
Haec rigat herbarum rore fluente sinus:

109

Haec procul umbrarum partus, phantasmata noctis.
Disjicit haec oculis fert animilque diem.

19.

Pulchrior aurora est scelerum quae disjicit umbras:
Nuntiat illa diem, nuntiat ista Deum.
Haec aufert veteris phantasmata temporis: et quae
279. Lucifer ignoto, lusit in orbe. Deo.
Huic Matri natura faver laetumque parenti
Terrigenae plaudunt coelicolae que melos.
Haec quaecunque rigat sitientem gratia mundum:
Fundit ab aethereo, prodita virgo, sinu.

20.

Gynthia formosis cedet, tibi virgo, capillis:
Phoebeo melius sidere sidus habes,
Illa suos certis includit sinibus ignes,
Quoque micat laetum mox caret illa die.
280. Nazaridum, tu Virgo, decus, constansque planeta es,
Quoque semel fulges igne, carere nequis.
Quod capis immensum est, mare lucis sola Maira ???
Et quaenocte caret, lux tua, fine caret.

21.

Sol oculus mundi est, ac lusco regnat in orbe,
Nil msi de tanto lumine lucis habet.
Sed tibi millenilucent in pectoresoles,
Immensasque geris corpore lucis opes.
Nam postquam autorem solis fecunda tulisti,
Ipsaque visceribus lux fuit orta tuis.
Quicquid Phoebus habet, quicquid communicat orbi,
281. In radiis tenebras credimus esse tuis.

22.

Gemma quod in saxis, testis quod concha marinis,
Quod sub arenosis unio natus aquis.
Palma quod in plantis; vernis quod lilia pratis,
Quod favus in mensis; quodque Falorna scyphis;
Cynthia nocturnis quod habet fulgentior astris;
Et quod aves inter fulminis ales habet.
Hoc in virginibus Virgo est, divisa per omnes
Munera, divino colligit una sinu.

110

23.

Finge refinge tuam, bone Mardochaee puellam,
282. Illa colore nives vincat, odore rosas.
In niveis vernet natalis purpura malis,
Et formae cumulent, fulva metalla, decus.
Threiciis sit digna totis, sit Principis aula.
Et vincas reliquas aemula virgo nurus.
Cede, equidem dicam, concede, puella, Maria
Quicquid habes, umbram vix (mihi crede) facit.

Abigail potuit furibundum flectere Regem,
Forma suam verbis conciliabat opem.
Quae tulit oblatae sponsum, pro munere, lymphae,
283. Obsequiis formam junxerat illa suis.
Visa suo quondam Rachel placuisse marito,
Displiceat, si tu visa Maria fores:
Flos Rachel, sine flore, foret, decus absque decore,
Et fluerent oculi, ceu, Lialippa, tui.

25.

Cingitur illustri niveam diademate frontern,
Et micat in rutilis plurima stella comis.
Cedat gemma suis, cedat fulgoribus aurum:
Pulchrior ex coelo ducitur ille color.
Vim Reges metuant ferrumque hostile coronis?
284. Non metuit saevas ista corona minas.
Dempseris astro polo, coelumque abstraxeris astris.
Eripies nunquam Virginis astra comis.

26.

Si quis sensus inest astris, et si qua voluptas,
Virgine conspecta sentit, amatque polus.
Qui Superis placuere oculi, nunc sidera pascunt,
Et placidum reddunt accipiuntque diem.
Sidera nunc sigunt, cui fixerat oscula Christus,
Illa labris castae virginis, ista genis,
Ubera quae Christum lactarunt, sidera lactant,
285. Illustrant terras sidera, virgo polos.

27.

O formosa nimis magnoque e Principe Princeps
Filia, coelesti digna placere proco:

111

Quantum sponsa decus, qua majestate decora
Ingrederis! felix qui tuus esse potest.
Felix ille tuus, quem tu, nova sponsa, maritum,
Virgineis gaudes associare toris.
Ille voluptatum liquidis mergetur in undis:
Ut natat aequoreo concha repleta salo.

28.

Huc, age, Parthenico quicunque teneris amore;
186. Qui fugis exolae Cypridis arma, veni.
Hic et amare licet, nec amoris per dere fructum:
Et licet hic castis integritate frui.
Pulchra Venus fateor; sed habet decus, absque pudore.
Et decus, et pudor est, quo mihi, Virgo placet.
Iuie placet, propria quam finxit imagine virtus,
In quam tota suas Gratia fudit opes.

29.

Virgine, crede mihi, nostra nil malus amabis:
Huic modo juratam da, Neonymphe, manum.
Porrige quid cessas? venient sua munera sponso,
287. Dos erit aeterni pignoris ampla nimis.
Aspice virgineis cessit pars optima votis,
Quam tur nemo rapit, tinea nulla vorat.
Heres illa Dei est heres simul illa salutis,
Felix qui poterit dicere; virgo mea est.

Hoc ego cum voveam; cum me juvet esse clietem
Et virgo placet dotibus una suis.
Semper in ore meo semper sub pectore vivit.
Quod spiro acspero, Virgo parensque Dei est
Illa mihi castis utit praecordia flammis,
288. Uuica deliciis sufficit illa meis,
Haec mea nocturnis insomnia mitigat horis,
Haec tenebras animi dissipat una mei.

31.

Quam Bernardini veneror, meditatus, amores!
O utinam similes Tuscia mille ferat!
Quicquid ab ingenio, quicquid polleret ab arte,
Contnlit obsequiis, sponsa Maria, tuis.
Tu desiderium, tu spemque metumque fovebas,
Tu vigor, et totum pondus amantis eras.

112

Sed neque Parthemci deerant tibi pignora sponsi,
289. Annulus ac Adamas mens adamantis erant.

32.

Gratulor, o juvenes, quotquot meruistis amotem
Virginis, ac tali rursus amore capi.
Mille voluptates memorant ac gaudia vobis,
Sed tamen innocuo gaudia nata sinu.
Testis Agrippina locuples Hermannus ab urbe,
Testis et Albertus, testis A quinus erit.
Virgo Stanislaum postquam complexa fovebat:
Traditas haic natus pignus amoris erat.

33.

Hic mihi votorum scopus est, haec meta Poetae.
290. Hoc lubet a versu discere, Musa race
Sed tamen in calidis dum ferpet vita medullis
Virginis obsequio plectra modusque reget.
Et voluisse sat est, da bit haec audacia vires:
Serviat ingenio tantum animosa manus.
Serviat, et nunquam lassata debilis arte,
Succumbat titulis, Regia virgo, tuis.

34.

Si quis habet nervos animet sua barbita nervis,
Artibus ingenium suppedita bit amor.
Si quis habet venas; venas de Phocide natas
291 Despiciat, calido sanguine Musa fluat.
Cor quoque, pro chordis; pro pectine. pectora tangat:
Pro fidibus multis, sufficit una fides.
Si tamen adductos frangat contentio nervos.
Magna feret ruptae praemia, crede, lyrae.

35.

Quin igitur mutaeque cheles, citharaeque tacentes,
Languida Pierio murmure plectra movent;
Euge manus, nervosque, artem que, sidesque canen de;
Vires, quisquis habes experiare tuas.
Seu tibi maturo lucem sol fulserit igne,
392. Seu tibi decrepito vexerit astra die;
Sit patrona tibi Virgo, tutelaque natus:
Virginis ac nati sis in amore chens.

113

36.

Mille premunt casus, cingunt discrimina mille?
Parce metu, sola Virgine tutus eris.
Si tibi displiceat vitiorum turba malorum:
Sola tibi placeat Virgo remotus eris:
Atdua virtutum fuerit cum semita curae:
Pervenies, curae sit modo Virgo tibi.
Quamlibetin sortem virgo latis omnibus una est,
293. Haec monet exemplis, auxilio que movet.

37.

Quantum habeant pondus bellanris Virginis arma,
Quem pede substratum proterit iste docet.
Ille per aethereas quondam celeberrimus oras
Lucifer aeterno victima strata rogo.
Hic Draco, qui longae sinuosa volumina caudae
Implicitus stellis, ore venena vomit.
Huic caput obtritum est, hic inanes despu it iras:
Quem que domare potest nemo, Maria domat.

38.

Barbara Turcarum metuantur cornua Lunae:
294. Sunt tamen haec pedibus subdita Virgo, tuis.
Testis erit Selymus furibun die Lethifer armis.
Cum fremeret centum classibus una Thetis.
Tunc mare Reginae didicit parere Maria:
Inde furens ventis, fluctibus inde tumens.
Perdidit hic Selymus et perdidit unda colores:
Pallidus hic fatis, illa cruore rubens.

39.

Assyrium stravit celebris Juditha Tyrannum:
Femineus vultus, dextra virilis erat.
Quid juvat infaustum Sisarae memoratae soporem,
295. Malleus infidae quem sociavit humo;
Una Jahel vicit tunc Herculis aemula vires:
Hydra fuit Sisaras, clavaque clavus erat.
Nempe Mariani sunt tantum roboris umbrae,
Quod valet hic clavus, sica quod ista valet.

40.

Ne procul extremis Salomon poscatur ab Indis
Femina, robustis ante ferenda viris.

114

Quae tulit immensum clauso sub ventre Gigantem,
Fortior haec quovis Virgo Gigante tuit.
Parvus erat fateor; sed olympum mole subibat:
296. Quique ferebatur Virgine, cuncta tulit.
Tantus erat quem parva sinu complexa virago est
Quae tamen hoc solum nomine magna fuit.

41.

Si qua per hostiles subeunda pericula molus,
Arx erit ex solido Virgo adamante tibi.
Tectum cingit ebur, fulgent asarota pyropis,
Et domus in gemmis ardet, et aere micat.
Hic quoque Davididae thronus efformatus in auro est,
Tota suos ornat fabrica, tota regit.
Certet et oppositis mundus luctetur in armis:
297. Tutus erit, quisquis Virginis arce latet.

42.

Fluctuat, ac tumido quassatur in aequore puppis?
Anchora jactatae, Virgo futura rati est.
Pestis ad infectos cum se transfuderit artns:
Certa tuis aderit Virgo medela malis.
Hospes in ignota steteris cum solus arena:
Dux erit illa tuae, perfugiumque viae.
Cum tua Moestitiae nubes obvolverit ora,
Virgo serenata gaudia fronte vehet.

43.

Cetera praetereunt, quid enim prensamus amantes?
298. Fallimur incerti decipit umbra boni.
Pulveris in massam recidit quodcunque creatum est.
Fluxa caducarum gratia fallit opum.
Virginis aeternum decus est, neque fraudat amante~.
Redditur impensi pignus amoris amor.
Haec neque spectati mentitur imagine pulchri,
Nec male quaesiti fallit amore boni.

44.

Absit ab humano mendax fallacia vultu,
Quique genas circum fucus adulter obit.
Desluit, et sensim rugis crescentibus, omnis
299. Perditur informi forma perusta gelu.
O male suada Venus, quot sicta coloribus ora
Pingeris, inter aquas nata, rosasque Venus!

115

Unda fluit pereuntque rosae: velut umbra venustas
Praeterit, ahltantum est dedecus, omne decus.

45.

Munde immunde vale; deformis forma, serena
Tempestas effrons frons, inhonorus honos.
Flos deflorescens, in gloria, gloria vultus,
Fallacique nitens decolor ore, color.
Hac pharetra depromit amor, qui spicula fundit,
300. In stygio quondam spicula tincta lacu.
Inde venenatas lento ferit igne medullas,
Tu cave; sit mundus, sit tibi vilis amor.

46.

Hora fugit, celeresque rapit lux nata quadrigas,
Fertur ab effusis mensis et annus equis:
Es paribus jactata rotis protruditur aetas:
Formaque cum vita praecipitante ruit.
Denique mosborum stant tusa examina circum,
Et nocet et prodest; hine calor: inde gelu.
Ah miseros! et adhuc mundo fidamus amantes:
301. Sit tibi virgo parens, sit tibi cura Deus.

47.

Este procul turpes, infamia numina, Parcae
Nil dignum, tanto nomine, Parca sacit.
Nulla sides pietasque nigris textricibus orci est.
Quae vix coeperunt licia, saepe secant.
Et mihi fallaci sub forfice vita pependit,
Sumque mori vilus deficiente colu.
Nullus ad auxilium rigido properabat ab orco:
Quae faceret vitae spem mihi, Virgo suit.

48.

In te noster amor, post Christum Virge, quiescit.
302. Tu mihi votorum meta, caputque manes.
Haec quaecunque salit liquidis mihi purpura venis,
Gestit ad obsequium prosilitsse tuum.
Sed tamen admoro cum mors laceraverit ungue:
Et vincet medicam pestis adulta manum.
Quae durum mollire queant solatia morbum
Suffice, pax animae praefidiumque meae

116

49.

Cum mihi funesta flammas aftulserit hora,
Ultima funebribus sax animata focis.
Et rigor ex anguis tremulos stipaverit artus,
303. Lethifer ac gelido sudor ab ore fluet.
Te duce, te socia, mortis penetrare recessus
Juverit, auspic is ibo ferarque tuis.
Seu mihi vivendi fueris, seu causa mitgran di;
Munus erit dextra, vita que, morsque, tuae.

50.

Cum modo diffractis erum pens vita fenestris,
Gestiet ad patrium capta redire solum.
Cumque aliquis manibus pertentans brachia, dicet:
Ignotas abiit spiritus iste vias.
Tu mihi concessae, moderatrix optima, vitae,
304. Cujusad imperium mors quoque dulcis crit.
Tu, rogo dispenses venturi tempora secli:
Ut mihi quae vitam sustulit hora, ferat.

REVERENDIS. ILL USTRISS. GENEROSIS. ac Praenob. Fratribus ac Dominis. D.FERDINAND.
EPISCOPO ac Prin. Padeb D. FPIDERICO Consil. intimo Electoris Col. THEODORO CASPARO
Canonico Mogunt. et Spir. WILHELMO Can. Monast. Trev, et Padeb. FRANCISCO WILHELMO Tcut.
Ordinis Militi. IOANNI ADOLPHO Can. Hildensi, Baronibus de Furstenberg, Dominis in Schnellenberg,
Waterlap, Herdtingen.

OCto ex Majorum serie heroes, nullo nobilitatis vitio degeneres, suis singuli virtutibus eximii, ad
exemplum, cum elogiis trium ejuldem familiae Praesulum, proponuntur.

NOn leve praeclaris pondus virtutibus addunt,
Illustres priscae nobilitas avi.
Calcat honoris honor, stimulis exempla lacessuns,
Qua fixere pedem, nos juvatite, via.

117

Degeneres Aquilae nunquam peperere columbas.
Quod cedri pariunt germina, cedus erit.
Deficiens patrias oleaster rarus olivas
Censet, et antiquum vite labrusca genus.
Constant magna sibi, vos clara e stirpe Nepotes
Statis adhuc dignae posteritatis honos.
Ite licet por pulchra retre vestigia Patrum,
Sit quoque virturum majus eundo decus.
Aemula natorum speratur gloria, Famam
Reddere, cum famae foenere, laudis erit.
Pellaei genitor Macedum fortissimus heros,
Vicendus nato vicerat ipse patrem.
Visus Alexander patrem superare Philippum;
Gloria qua vicit, gloria sola fuit.
Pars vestrum devora Deo; pars esse propago
Seminis, et patriae spes meruere domus.
Crescite utrimque precor; vos relligione parentum:
Vossera digni posteritate Patres.
Plurimus in vobis surgat Theodorus, avorum
Et decus, et mitrae gloria rara suae.
His quoque Caspari crescant venientibus annis,
Nec partu jaccat deficiente domus.
Sic Superi jubeant, sic quos memoramus avira
Stirpe Patres, coelo non renuente; velint.

1. Wennematus. Prudens. Symbolum, Neme sibi nascitur uni.

Fulta tuis quondam viguit Respublica curis,
Perque tuas clades libera clade fuir.
Hoctarae virtutis erat, communia gentis
Commoda privatis posthabuisse bonis.
Sic rebus minus ipse tuis dum consulis heros,
Non poteras ramae consuluisse magis.

2. Fridericus. Fortis: Symbolum: faciendum et patiendum.

Rara simultates peperit fortuna Malorum,
Quos male consultus vertit ad arma furor.
Unus erat pectus varios armatus in hostes,
Et quot erant Patriae, Principis et quot erant.

118

Augeat alter opes Patriae, ferat alter honorem,
Omnia dat, vitam qui dedit ipse suam.

3. Hermannus Pius. Symbolum. Plusquam prasentia cures.

Arma tulit miles, positis sed mitior armis:
Munera servandis Manibus ampla tulit.
Dura secuturae movere piacula vitae;
Ad bene flectendos hac pietate rogos.
Functorum quicunque memor, sic funera mollit,
Aeternum in vivis nomen habere meret.

4. Wennematus gravis Symbolum. Virum facit Virtus

In paucis te rara vitam sapientia coelo
Extulit; uxoris nec minor illa tuae.
Scilicet exemplum pietatis fernina magnum;
Tu simul exemplum relligionis eras.
Nec fuerat laudum pars haec postrema tuarum,
Vir gravis, at nulli creditus esse gravis.

5. Fridericus pacatus Symbolum. Cedane arma toga.

Non Te per caedes rapuit mavortius ardor.
Ingenio placuit mitis oliva tuo.
Sic pietas, sic pacis amor super aethera vexit,
Terricolis gratum, coelicolisque virum.
Sidera compositis dum scanderet Icarus alis,
Quam cuperet pennas tunc habuisse tuas!

Joannes Abbas Sibergensis, Religiosus, Symbolum. Bene qui latuit, bene vixit.

Clara Sibergensi quamvis fuit abdita claustro
In latebris virtus, fulserat illa tamen.
Ordinibus multum sacris debere videris,
Sed tamen et sanctus debitor ordo tui est.
Tu lucem virtute tua, lucem ille refundit,
Evehis illius nomen, et ille tuum.

6. Fridericus satrapa in Bilstein, et c. integer. Symbolum. Plus ultra.

Te magni Proceres, te Regum curia vidit
Officio gravium munus obire Ducum.
Seu belli, seu pocis ha bes legatus honorem.

119

Integra mens fem per, consiliumque tibi est.
Mutarum integritas, post dura pericula rerum,
Integritas vitae creditur esse tuae.

7. Casparus Sarrapa in Bilstein. et c. Fidelis. Symbolum. Prasim, ut prosim.

Quid tibi Relligio, quid Patr a debeat uni.
Quam bene praefueris, profuerisque tuis
Integra collapsis memorant nova tempora facris,
Cum Rheni dubio fluctuar amne fides.
Haeresis illa tuum scopulis illidere gestit,
Sed proprium infregit pernitiosa caput.

Theodorus Episcopus et Princeps Paderbornensis. PaterPatriae. Et Societatis Iesu ibid. fundator.
Symbolum. Iudicium melius posieritatis erit.

Te meritis implesse tuis caelumque solumque
Terrorem lcelerum Iustitiae que decus,
Testantur monumenta tuae clarissima vitae;
Seu Musas foveas seu pietatis opes.
Hinc. licer improlis, natotum millia censes
Teque unum memorat Patria tota Pattem,

S. Fridericus Dominus in Bilstein. Sapiens. Symbolum. Hic nullum metuit qui metuit Deuro.

Quod tibi displiciant hamatae munera dextrae,
Quod, nisi consulta, nil operere manu,
Quod vitiis hostis, quod sis virtutis amicus,
Infractumque malis pectore robur alas.
Quod tibi conditi la piant pietate laberes;
Cetera desipiant, hoc Sapientis habes.

Guilielmus Teutonici Ordinis Magister. Patiens. Symbolum. Vt petiar patiar.

Seu tua belligerae tractaret Palla dis artes,
Seu tua mansuetae dextera, magnus eras.
Digna magisterio virrus est visa fuisle,
Seu premeres hostes seu premerere tuis.
Denique cum victus saevum paterere Tyrannum;
Victorem Virtus sustulit una suum,

120

Ferdinandus Episcopus et Princ Paderb. Feliae.

QUem comes hinc Vivtus, comes inde scienssa stipat,
Judicio felix urbis et orbis erit.
Haec gemiuas de stirpe trabes insignia vincunt:
Hinc caput exornat mitra, pedum que manus.
His patriam fundare domum, perge, inclyte ptinceps,
Haud melius fulcrum posteritatis habes.

Rdmi et Illustre DD. Fratres Printipis.

EUge cohors fratr um magnis natralibus orta,
Quos mage vittutum tollit ad astra decus.
Non humiles vos ire vias sacta nomina tradunt,
Singula divinis nobilitata notis.
Pacificum Frideviee animum natura creavit,
Pacificumque sacro flumine nomen habet.
Rara que de coelo Theodovsss nunera censet,
Magnorum socius, deliciaeque virum.
Wilhelmos fortis geminos prudentia munit.
Dignus uterque toga, dignus uterque sago.
Gratia Iolanu decus est. Divisit honorem,
Etfratrer mansit gratia quaeque luos.

121

HEROICA POESIS, PRAECEPTIONIBUS et Exemplis illustrata. AUCTORE R.P.JACOBO MASENIO
E SOCIETATE JESU.

122

Reverendissimo in Christo patri ac Amplissimo Domino, D. PETRO SIBENIO, CELEBERRIMI ET
perantiqui Monasterii S. VITI in Gladbach Ordinis S. Benedicti, Congregationis Bursfeldensis Abbati,
necnon ibidem in Bomicholtz et Oed, Domino temporali.

PAtere, obsecro, REVERENDISSIME DOMINE, pauculas hasce ex Parnassi viridario decerptas lauros
Tuo me in horto adversus improborum injuriam plantare. Siquidem his ego T.R. mam Pater. tem delectari
haud obscure intellexi, nuper illis coronari dignissimam, quando ad Patris Jodoci Ked. Societatis

123

nostrae Viri defensionem in Hulsium Wesaliensium Praedicantem, tam evidenti falsitatis jugulatione
stylum acuisti, ut ad justum provocatus EXAMEN, plane indignus appareat, qui Verbi Dei patrocinium,
tanta scripturarum corruptela, deinceps inter suos profiteatur. Sane nisi frontem omnem exuerit,
erubescere cogitur, nihil ad propositum spectasse quaestionis scopum, extral lineam rela cecidisle irrita.
Temebulas a doloso homine suffusas, clarissima doctrinae luce prorsus abstergente, detecta fraudum
latibula, et vulpinafalsarum opinionum receptacula patefecisse. Fateor me amore veritatis Teaequissimum
ipsius patronum juxta animo amplexum esse, et ingenii, cujus ego in humaniori dilciplina vim non
omnino ignorabam, in Sanctioris Theologiae recessibus majorem etiam virtutem admiratum.
Igniculosvero aliquos ejusdem soli patrii communionem subjecisle non ausim diffiteri, est enim quoddam
in hujus recordatione societatis vinculum, quodignorantibus quoque injicitur, ut tum etiam, cum hilce
affectionibus, a natura insitis, obluctantur, absolvi prorsus nequeant. Nolo tangere religiosae utrimque
vitae participationem, quam nescio, quo pacto

124

nonnulli imminuunt, dum sub diverso habirn conjunctos habitare animos sibi minus persuadent. Falluntur
enimvero plerique, etnesciunt, aemulatione studiorum, pietatisdoctrinaeque inflammari usum potius,
quam charitatis extingui. Habitu, non voluntatibus dissidemus, quotquot saeculi tumultus aversati ad
religionis quietae portum appulimus, nec paucoruminquieta ingenia, multorum infamare pacem
charitatemque debent. Quare et hoc optimae voluntatis nostrae in TeTuumque Ordinem pignus deponere
apud Reverendissimam Dominationem Tuam submise volui, praesertim cum quaedam etiam Tibi non
inexplorata tangat, et malis moribus, et Tuo ingenio adversetur. Neque ea spero aspernaberis studia, quae
utin Teipso eximie possides, ita in aliis juxta amplecteris. Fave Praesul optime, populari calamo, et vale,
Dusseldorpii, Anno 1654. Cal. Jun.

Rd. mae T. D.
Servus,
J. M. S. J.

125

CAPUT I. De Carmine Heroico sive Epico, ejusque etymo et natura.

CArmen hoca prae cipua quam tractat matetia. Heroum videlicet gestis nomen traxit. Epicum etiam arque
Epopoeia dictum, ab orationis excellentia, cum dictionem significet. Univetsim
igitur hae voces omni hexametro poemati conventunt, quod quidem in aliis quam Heroum gestis, translate
Hetoicum, ceterum proptie in quavis matetia Epicum dicitur. Quia ramen res magnae ab illustribus vitis
gestae, quales ab Hometo Virgilioque carminibus celebrantur, suo aliquo merito nomen singulate sibi
vendicant, quo a caeretis Poematis distinguantur, Epopoejae illis citulum, a pletilque datum, reliquemus;
ur tanro facilius et hujus, et reliquorum in Epicis carminum naturram uxponere liceat, mutuoque
diserimine separare. Haecobitet de Etymologia monuisse suffecetir. Nunc paucis etiam generatim naturam
indagabimus.

Ad hanc praecipue Poesin spectar omnis illa dislertario, quam patte I. tum de fingendi cuncipiendique
tatione lib. I. tum de elocutione lib. 2. instiruimus, quo ad perfectionem Epici carminis universim
aspirantem, ante omnia remittimus. Hic quod reliquum. atque huic inptimis carmini est proptium,
tiademus.

126

Est vero Epicum catmen universe illud, qund rem quamcum que hexa metro vensu ac gravi oratione
imitatur. Hoc vel Physicum est, de natura rerum crea atum, artium que ac scientiarum, ut Manilius et
Lncrerius, lum in Georgicis Virgilius, scripsere; vel erhicum de vital hominum, utcaeteri pletique
Poetarum dedere. Porre erhicum in duas species discedit, in agatheticum et cacethicum. Illud bonos
hominum motes exponit atque in heroicum proprie dictum, rum deinde Encomiasticum fecatur qusa vel
heroum tantum, vel aliorum etiam hominum mediocriter excellentium virtutes explicat. Heroicum vel
unam rantum praecipuam Herois a ctionem prosequitut, et Epopoeia, recepta passim voce, dicitur, ut est
Aeneis Virgilii, vle plutes ejusdem virtures perstringit, et panegyris fere appellatur, ur apud Claudianum
in Stiliconis honorem extat. Cacerhicum imptobos hominum mores ad fugam et derestationem concilanda
exprimit, quod ab Epico Poera non est alienum, cum et claudiani Rufinus et Satyrae multorum sine vitio
exponant vitia. Caeterum universim depoesi Epica monuisse suffecerit. Hexametrum carmen, cum
adhiberur naturis rerum, histotiis, artibus aliisque rebus, quae fictione Poetioa non exotnantur, impetfect
om in hac arte opus esse, quodque histoticimagis, quam Poetae cenleri possit, licet ob metrum in poesis
ordinem admittatur. Quocirca nec de quovis poemate hocloco agemus, sed illo tantummodo, quod nota
aliqua ac laude singulari cum fictionis tum elocutionis elucescit.

127

CPAUT II. De Epopoeiae natura et proprietatibus.

EPopoeia heroica. Est actio una herois verisimiliter exposita versu hexametro ad amorem virtutis.
excitandum.

1. Requiritur ut sit actio heroica, id est, supta consuetum humanae vitae vitrutisque elevata usum, de qua
actione Atist. 6. motal. ait, Estvero talis supra hominem, quasi heroica
quaedam ac divina. Quod quidem cum tragoedia illa commune esse potest; cum aliis ramen Epicis non
patitur confundi, quae usitatas etiam virtutes, aut contra vitia prosequuntur. Hane autem excellentiam
actionis heroicae, si minus per historiam, cetre per idoneam fictionem deber obtinere, quae tamen
praesentis aevi disciplinae, moribusque probatis conveniat, atque exclusis vererum Deotum auxiliis,
tutelarium Coelitum Angelorumque apte extollatur. Porro in virturibus illae imptimis eminent, quae
motales dicuntut, atque ex his forritudo. Deinde non potest Illustris esse actio, si ve intertum parut
gravioribus vitiis, vel etiam infelici exitu cum scelere retminetur. Omne enim bonum, ut. ajunt Philosophi
ex integra causa; neque heroicum

128

esse potest, quodvel adversae fortunae, vel pravis affectibus succubuir, Denique ipsa debet esse persona
illustris, aut cerre per hanc actionem e vulgo eximi, alias actionis dignitati haud parum obfutura.

Quod vero controvertitur, an vera esse haec persona atque actio debeat? Dubium non est, quin praestet
vetam esse, juxta Aristotelem, si in Tragoedia dramatice proponatur. Quanquam etiam laudet aliquando
fictam (de re Poet. c. 7.) Agachonis cui nomen , quod videlicet similirudo
quaedam esser, arque imago rerum verarum. De quibus vide apud nos p. 3. de poesi dramatica. Verum in
Heroico poemate, quod Epopoejam dicimus, hoc plane necessarium duxero, urslatem Heros celebri
vitture posteris innotuerit, ne actiani, quae proponitur tanquam poesios argumentum (eriamsi haec quoad
rem conficta esset) credibilitatem deroget; haec enim et ad poesin hanc sufficit, et minimum requiritur;
cum facta incrdibilia ad amorem desiderium que paris virtutis impellere nequeant. Cavendum itaque, ne
quid fama vulgi, aut historicotum fides adversarium tuae, quam statuis hetoicae, in certa petsona, actioni
tribuant. Quae causa est, cut Heros ille, vel nostrae esse aeratis nequeat, ut cujus fortissima quaeque
sacinota latere non possint, vel obsolerae esse memotiae non debeat, ut si Romuli alicujus fortirudinem
felicitatemque extollas, quod fere aetatis sctiptor vix quicquam de illo novum atque irrepettum credibiliter
queat producere, notis autem,

129

jamque passim celebratis, gratiam teperturus. non sit; neque cadem liceat fictionibus atque episodus
exotnare, quae vetisimilis rationem promereri non possiot. Maxime igitur idonea futura est, quae uno
alretove, a te remota saeculo nec fingendi libertatem adimer, nec credibilitatem omnem rollet.

2. Requiritur ur sit una actio, quoad substantiam videlicet (cum fabulae, per quas vetisimiliter ornatur,
arque extollitur, adeoque rota actio cum poesi varia, quantumvis connexa esle possir. Hinc Arist. in Poet.
c. 13 de Epopoeia dicit: versari illam, circa actionem unam, totam, integram,
initio, medio arque fine constantem. Hoc est, quae a principio ad finem usque unifotmiter decurrat, neque
tamen ex divetsis a ctionibus, tanquam purtibus componatur. Unde candem
ibidem esse verat. Neque ramen in fabulae totius. constructione illud exigit, cum addit. imitationem
Epicam minus unam esse, quam Tragicam, quodex qualirunque imitatione plures Tragoedia fiant. Accedit
quod implexiones in Epopoeja plerumque crebtiores, quam in Tragoedia reperiantur. in sola igitut actione,
quae fixionibus exornanda est, non in ipsis fictionibus uniras quaeritur; nec qualiscunque, vel generica,
vel aggregationis. veltemporis sed indivisae ipsius actionis, ut nihil ab ea tolli possit, quin ejus integriras
violerut. Deber enim Poeta, in fabulae sustructione, unum quiddam spectare, ut ait, cap eod. 23 Ita

130

Homerus fortitudinem in Achille sic commendat, ut ejus ornandae gratia vitia cum vittutibus per
fictionem inco confuderit, laudatuseo eriam nomine ab Horario fuerit: dum inquit.

Seripton honoratum si forte reponis Achillem, Impiger, iracundus, inexotabilis acer, Juta neget sibi nata,
nihil non airoger armis. Verum quaw haec recte insia videbimus. Bene quidem, quod ad fortitudinem
extollendam, ut in Ulysse ad prudentiam, spectent pleraque. Sed a vittis vittutem extolli posle, nondum
mihi gencilium hominum authoriate persua de i parissr. Non lando Statium, qui, ut in sua Achilleide
actum cum Hometo, eundem nonag eret, sic ait:

Quanquam acta viri multum inclyta cantu Moeonio, sed plura vacant. Nosire pet omnem. Sic amot est,
heroa velis.

Hoc enim magis erat rexere panegyrim, quam Epopoeiam. Dubium hoc loco est, possintne personae
plures ad eandem actionem virture pari concurrere: ut v. g. Romani coss. pati potestare ad idem aliquando
beilum administrandum adhibiti sunt. Qua in tecenseo, adhibendos omnino quidem pluresesse; sed ramen
parem neminem in illa, quae laudatur virtute heroica. Ira apud Hom. Achilles cum pluribus est,
Agamemnone eriam se digniraresuperiote: vetum qui aequaier fortitudine, quemque

131

ipse in pattem rerum gerendarum parem admitteret, nullus erat. Et si fuisser, ram illustris actio, illius
videri non poterat. Quo tamen Ioco talem actionem excipio, quae ex natura sua plures exigit, ut siduorum
Pyladis v. g. et Orestis indivulsusper omnem fortunam amot, mutuaque sides exponenda estet. Quae
eadem in Jonatha et Davide usque ad admirationem cmianer, atque urtumque ex aequo in volvit.

3. Requiritut ut sit verisimilis, id est, talis, quae ex se speciem veritatis habere videatur, etiamfi reipsa
esler intet adynata. Hinc Arist c. 9. hoc inter historicum et Poetam diserimen statuit. quod historicusea
narret quae facta sunt: Poeta vero qualia: fieri potuerunt. Et c. 21. docerprae illis quae fieri poslunt, et
ramen verisimilia non sunt: oportet eligere potius ea qua fieri nequeunt. si verisimilia. Verisimilitudo
autem duplex est, historica scilicer; quae est rerum prout videntur esse gestae expositio; et figurata, quae
est rerum symbolice significararum quaedam velut imago. De utraque actum p.1. 1. I. c. 6. Prior illa
verisimilitudo ad actionem primam praecipuamque Epopoeiae requiritur. Cum sit totius hujus Poesios
fundamentum, quod si in substantia fictum esse appareat, ad virtutis proposirae admitationem amoremque
paucos excitabit, cum levius multo sit fingere, quam faceto, Exigit igitur Arist. c. 17. ut actionem
omnibus nudatam episodiis, quibus per fictionem extollitur, tum suis etiam spoliatam nominibus: ut a
particularibus abstracta personis sic universo consideremus; itacnim,

132

cujusmodi ex sua illa natura sir, facilius clucescet, ac deinde de adjunctis congruenter ornamenris aptius
cohonestabitut. Ita substanriam in Odyssea nobis Arist ibid. proponit. Quidam air, peregre prefectus et
classe ac sociis per varia naufragia exutus, multos annos aberat aomo. Interea res illi domestica a procis.
qui conjugis nuptias ambibant. non tantum deperdita, sed et filius petitus insidiis. Ille igitur post superat
as multiplices iniquissimi maris tempesiates, tandem patria restitutus procos exinsidiis occupatos
interficit. Quae actio in hoc statu spectata nihil continet, quod a vero abhorteat. Unde illud suisnominlbus
contra here ad certos, hoc est Ulyssen Regem, et Penelopen ejus conjugem, ac Telemachum filium
licebic, atque in Ithaca ipsum patria constiruere, Procis eriam, et nomina, et personas congruentes dare; ac
deinde ad substanriam actionis, episodiis suis, hoc est, aptis fictionibus, illustrandam, amplifican dam,
arque implicandam accedere. Vis simile Aeneidos argumenrum abique cpisodiis, verisimiliter primo
conceptum proponi? Tale est. Quidam pattia urbe ab hostibus occupara cedens, in eam concessit
regionem, unde majores prodierant. Qui multis rerta marique exhaustis labotibus, randem ab illius loci
Rege admissus, in generum quoque adscitus; rivalem Regis vicini concitavit filium, quem belio gravi
attocique petitus, denique victor superavit, ac filia regnoque alterius potitus est. Quod rursum nihil
continet a vero alienom.

Caererum in Epilodiis arque ornamentis per sictionem

133

adhibitis eriam locum habet, quod historica verisimilitudine destituitur, mode figurara nom careat, cjus
fictionis exemplap. 1. I. 1. C. 6. et seq. reperies. Quae diligentet noranda sunt, cum hujus quae dam
poesios anima sit fictio.

4. Requiritur, ut ad amorem virtutis animis ingenerandum serviat. Cum enim haec ex artibus liberalibus
sir, quae ad animum excolendum inprimis faciunt, neque ad intellectum solum, verum et affectum
regendum spectet: palam est, eo fine recte instirutam poesin absolvi, ut a vitiis animos morralium exput
get, aptet que virtutibus, quibus admiratione ac delectatione ptopositarum rerum captos, Epopoeja
imprimis viros heroicos imbuere conatur. Unde Philosophus dere Poer. c. 24. postquam monuisset in
Tragoediis admitationem concitandam, subjicit magis illud in Epopoeja
setvandum, et ibid. admirabile vero dulce esse. Nimirum hocmile acriorem
virtutis saporem mitigandum censuit. Sane Homeri Achilles. Alexandro ad fortissima quaeque audenda
profuisse memoratur. Quanquam diffirendum non sit, plerosque veterum ab hac meta nonnihil declinasse,
cum prohibitos amotes aliaque eriam vitia heroicis Princlpum virtutibus, nonad cautelam, sed
offensionem potius lectorum, admiscuerint. Quam enimjturpe, Achillem tot virorum domitotem unius
Btileidis ram impotenter amoribus subigi. Ulyssem castae Penelopis toro adultetum virum reponere.
Aeueam tot virtutum decora perfidia simul utque inconcessa

134

vemere, maculare? Enimvero tolerati haec in Episodiis poterant, (nam ab actione prosctibuntur, ut quae
unitatem violent) siaptis remediis poenisque, ad hortorem sceleris patrati conciliandum, admissum scelus
expiassent. Verum hoc neglecto, veniam in poesi non merentur. Multo etiam minus Poetis Christianis hae
sanae Poesis labes condonanda crunt, quibus talis in Epopoeja heros formandus est, qui aut nihil, nisi in
erroribus inculpatis, peccet; aut si delinquar, graviori poenirudine resipiscens execretur.

5. Ut hexametre versu expositio fiat. quia ut air Arist. cap vigesimo tettio, versus heroicus gravissimus
dignissimusque est, quare nemo longius poemaalio metro cenfecit. Quia videlicet numero suo hanc
maxime gravitatem dignitatemque repraesentat. Porro exposito partim natrativa Poetae est, partim etiam
dramatica personarum introductarumlistic velut in scena agentium. cui tamen proprie dicta. dramatica in
theatro vivam personarum ad verba. actionem adjicit, cum Epopoeja praetet dictionem nihil adferat.

135

CAPUT III. An materia Epopoejae possit esse actio Herois, qua virties non sit, et infelici non minus,
quam felici exitu, instar Tragoedia, terminari?

NOn immerito lioc loco disceptari poterit quaestio ab Aristorele aliisque fere praeceptoribus hujus artis
neglecta. Possirne illustris actio infelici exitu; autcontractio flagitioso felici vel etiam infelici exitu
rerminata, esse Epopoejae materia? Quod illustris actio feliciterminara exita Epopoeiae serviat, jam ante
docuimus. Verum si opposito eventu concludatur, nondum saris liquer, quid constituendum sir.

Si eadem esset ratio Epopoeiae, quae est Tragoediae, definiri haec facile possent. Conveniunt haec
quidem poemara inactione gravi, sive seria magnorum virorum, quam
appellant. Sed in quibusdam aliis discrepant. Hinc Aristot. air de re Poet. c. s. Qui gravem Tragoediam a
vili novit distinguere, idem et possit hoc in Epic. Qua enim suntin Epico, etiam suntin Tragae dia, que
vero haec habet, ea non insunt omnia Epopoeiae. Implicate hic Philosophus loquitur, cum Tragoediam
appellar gravem. vilem: hoc enim, si in Epico etiam
distinguendum: tam in tragoedia, quam Epopoeja

136

reperietur. Rationem addir, quae rem incertam relinquar: cum non dicar, quae enim sunt im Tragoedia,
suntin Epico, sed contra, et c.

Statuendum ramen ex eodem Arist. Personas quae in Tragoediam inducuntur optimas esse, si in virrutum
vitiorumque medioctitate subsistant; nequeenim protsus improbi esse debent. nam ut Cicero, quis
patricida aut proditoris supplicio commovetur? Sed nec omnino prodobs esse convenit; talium enim
calamirate indignamur, et a virture infelici exitu terminata avocamur. Quanquam hoc eo, quo alibi
dicemus, sensu inflectendum sit et Christi disciplina moderandum; qui ultima suorum Marryrum supplicia
in parre felicitaris collocavit. Quocirca in proposita controvetsia sic statuendum videtur.

1. Actio gravis Heroica infelici exitu cum scelere terminata, qualis est in Statii Thebaide Polynicis contra
fratrem Erheoclem, injustum re. gni ex pacto promissi derenrorem, suscepra expeditio, verum ctuento
utriusque exitio absol ta, probari in Epopoeja vix potest: tum quia Heroica ipsius actionis dignitas exitu
infausto destruitur; tum inptimis, quia nullo ad purgandum affectum, animosque ad vitrurem impellendos
emolumento proponitur, quis enim fortitudinem tam foedo parricidio funestatam, aut admiretur, aut: cum
voluptare percipiat? quae duo ad vitrutis, per poesin nobis conciliandae, amorem a Philosopho
sequrituntuk. Fine igitur tale poema excidit, ideoque illaudatum est. Ata Starius tam in Thebaide,

136

quem Achilleide, quodad constructionem Epopoejae attiner, alinea aberravit. Quod si per errotem alter
frater alterum sustulisser, facti post agnitionem facinotis, poenitens, et Tragoediae et Hpopoejae aptari res
poterar; neque enim Heroica fortitudo, per facinus extremum cotrupta fuisset, atpore quod venia dignum
erat; neque admitationis voluptatisque omnis expers extitisser, quae nunc aversionem detestationemque
exercitii utrimque crudeliter odii, promererus. Unde concluditur, actionem Heroicam infelici exitu sine
scelere terminatam Epopoejae posse esse argumentum: quo ritulo Heroes piurimi Martryium perpessi
possunt esse Epopoejae digna materies.

2. Statuo. Actio Herois cum culpa non gravissima conjuncta, infelicem sortita, sine scelere novo patientis
exitum, in Epopoeja non minus, quam Tragoedia locum meretur. De Tragoedia rorcum Aristorele
exempla probant veteium, quot pene Tragoediae. Quanquam summeimporbos, ut dictum nobiscum
excludat. Neque erit causa, cur ab Epopccja similis actio rejiciatur, quia Philosophus passim epicam
actionem cum Tragica confundit, et in utraque, ut prius visum, illustre et vile quippiam agnoscit, nihil
autem in vitis Heroicis, misi per scelera, vilescit. Deinde, quod praecipuum est argumentum, solumque ad
petsuadendum sufficir, finis Epopoejae per ejusmodi poema obtinetur: nimirum ur praviin animis
affectus, cum admiratione et voluptate salubti metu perpurgentur. At ubi, inquies, voluptas et admitatio in
tali Epopocja? Ubi

136

haec eadem, quaeram cgo, in sirmiles materiae, Tragocdia? Fabularum oportuna Introductione
concililiatur illa poesi graria, neque hic per gravitatem facinotis (quam iccitco amovemus) evertitur, ut in
Statii exemplo sactum est. Metum vero salubrem et hottorem scelerum. cum vittutis aestimatione, poena
in flicta conciliat. Verum non diffiteor inferioris hanc Epopoejam ordinis dignitatisque esse: tum quoad
materiam, quae est ignobilis, quamvis illustris petsonae actio; tum quoad finem intrinsecum, qui est
infelix exitus. Unde etiam eidem nonnisi accommode supetior definitio convenir; si videlicet per
actionem Herois, quaeliber ejus actio gravis accipiatur, licet cum aliquo conjuncta scelere, modo aliis
doribus inter hemines excellar. Porro scelera ista, quibus naturali inclinatione contra virtutem favemus; ut
sunt amores, uria theatro, sic ab Epicis excludo: cum saepe exemplo magis trahant, quam infelici exitu
deterreant. Quo etiam exectanda quaeque scelera spectant, quibus indignationem faeile impendimus, ac
poenam opramus. Nos illius Epopoejae exemplum aliquod in Adami lapsu a Deo justis poenis casrigaro
proposuimus. Cujus tamen poematis corpus, magis ad studiosae juventutis em olumentum, quam
absolutae artis leges cempositum, ut suo loco intelliges.

Dixi exitum sine scelere infelicem elle posse: nam sicum scelere suo punitus exitum habeat, poenam
lector, aut spectator favebit, ac petinacirer malitioso in dignabitur, nec illius poiena corrigetur, cui se
neque esse, neque similem fore arbitrabitur.

136

3. Statuo flagitiosam actionem felici absolutam exitu, v. g. proditionein, qua sioi quispiam paravit
imperium, licet ingeniose repertam absolutamque, Epopoeja indignam esse. Hanc enim exornare dicendo
fingendoque, aliud non esset, misrad vitia praemio etiam proposito invitare. Etenim quamvis artisiciose
orantum completumque ambirionis facinus publici, ut sae pesolet, etiam boni titulo cohonestatum,
admirationem et volutatem quandam legenti possit conciliare, tamen ejusmodi illae affectiones hoc loco
non essent, quae ad virrutis honestatisque amorem in ducerent, quod in nostra poesi spectandum est, nisi
praecip uam ipsi ex fine dignitatem ademptam volurpus.

Quae cum ab Heroici carminis seriproribus minus expensa olim fuetint, plerique post Homerum in actione
Epica tam deligenda, quam per fictiones exornanda aberrarunt. Silius enim Italicus quamvis Maronis sum
mus Veneraror, jamque marura aetate; ejus scribendo vestigia presselit, tamen quod primum erat
praecipuumque, in atgumento seriptionis, una sicilicet actione Heroica, songe a Virgilii imitationc
deflexit, quin majori judicio Homeri, ea in patte, vestigia observarar. Male igitur totum bellum Epopaeja
complexus est, cui sola virtus Scipionis sat digna esse materies poterar. Parem in lcopulum M. Annaeus
Lucanus impegic, qui feilcissimi ingenii atque ad eximiam Poesin nati adolescens, ante annum aetatis 10.
Epopoejam sctipsit, pufitate ac flore styli Romani, quanquam exuberantis, nobilem, sed in scriptionis
argumento: quod bellum.

136

Pharsalicum complectitur, ab illius natura et dignitate aberrantem. Cui satis esse debuerat, aur Pompei aut
Caesaris fortirudinem belli celebrem extollere, illudque fictionibus poesi dignis exornare, quod officium
Poetis Epicis praecipuum, ignoratione attis, praeteriit, indebitum Historici munus inconsulte occupaturus.
Summa, nemo in Veteribus latinorum, post Maronem Statio, in sua Thebaide Epopoejae dignitatem
propius est assecurus; quem tamen ipsum a scopo etiam declinasse animadvertimus.

Heroicorum sane facinorum penuria, in his minime errores nos impellit. Unus olim aut Scipio, aur
Marius, aut Pompejus plurium Epopoejarum capax erat. Ht ur de Christianis loquar, unus Carolus
Magnus, et seculo proximo Carolus quintus, quor ediderunt egregie factorum singularia decora, tor
Epicos fatigate feriptores potuere. Subactus per Austriacum in adolescentia cum insigni victoria Maurus,
domita iterum cum suo Duce Friderico Saxonia, interceprum in Africa Tunetum, Rexque Mautus in
regnum restirutus, denique imperium fortiori depositum, quam gestum animo, vitaque ad extremum
teligioso pene in morte triumpho conclusa, quanta vat um in uno campo seges: Nimirum hoc debet esse
Epopoejae fundamentum actio non magnis Historiae periodis circumseripta, ut fingen i Poetae. per raras
quasque fortunae eventuumque implieationes incedere licear. Quas cansa. cur tes sacra et fide divina
ieceptae Epopoejae minus setvinat, quod in his sobrie magnaque

136

eircum spectionefingendum sit. nequid S. litteris adversarium Inferatur, praesertim, cum hae ita
petvulgatae sinr, utalia praeterquam figurata, fabulatum veti similitudo hic locum reperire nequeat.
Excludi tamen ab hac possessione non debent; cum suae diguitatis praetogativa hanc utcunquebonae
poesios notam compensent, contraque obsoletae antiquiratis memoriam, quadam rerum majestate
pravaleanr, Quin et multae sanctorum Heroum vitae, neque verustatis obliteratione sepultae,
fnequerecenti nimium memoria suis omnino circumstantiis exploratae, Epopoejae partes explete possunt.
Eustachii unius inter prospera atque adversa constantia pro Christo amissae, ac receptae cum honoribs
opes, quam digna Epico materies! Adde jam alteram fortunae revolutionem, atque ex militiae Imperatore
forrissimum Mattyrem, alterius haec Epopoejae res erit. Nec sane obstat infelix exitus, tum quod is sine
errore ac scelere ab Eustachio ultro acceptus fuerit, rum quod communi Christianotum sensu similis
catastrophe forri excepta animo felicissima habeatur. Faeminarum tamen egregia facinora Epopoejae non
debentur. Haec enim disciplina imbelliori huic sexui reperta non est; neque vitis illarum imago ad
virtutem proponenda videtur; neque rarorum consiliorum eventuumque, etiam extra bellum capaces
censentur. Imo nec illae viris facile ad Heroica facinora jungendae; quod sicubi factum, virili id fere
habitu, dissimulato sexu, sunt ausae, non suadendo seminis discrimine. Quin tamen

136

in Episodiis admirti mulieres possinr. non repugno.

CAPUT IV. Quo pacto Epopoeja et Tragoedia inter se conveniant ac discrepent.

COnvenit Epopoeja cum tragoedia in multis, ut iccitco de utrisque actione promiscua dissertatione
plerumque egerit Aristoteles. Quare et illa quae de Tragoedia prolixius in 3. parte disserimus, ad Epici
carminis pleniorem cognitionem spectant. Universe in eo cenveniunt. Primo, quod utraque actionem
unam grandem atque a communi hominum usu remotam proponant.

2. Quod utraque per Episodia fictionesque ac digressiones opportutas magnifice extollatur, ad
admitationem et volutatem captandam, de quibus prolixe egimus p.1.lib. 1.

3. Quod utraque actio vel simplex sit, vel implexa, simplex vero dicitur, quae vel nullam fortunae
perrnutationem admittir, vel in solo tamen exitu in felicitatem, aut infelicitarem inclinatur. Unde describi
potelt, quod illa sit quae

136

nullam admittat fortuna ante exitum permutatienem. Contra implexa est, quae talem ante transitum in
fabulae decursu patitur. et priori longe est pracstantior, cum inopinatis suspensionibus, eventibus ac
peturbationibus rerum admitatione simul ac voluptate animum detineaat, ut varii atque inexspectati in
Odyssea casus ostendunt, atque in his potissimum artificiose ad verisimilitudinem effingendis POetae
ingenium probatur. Ur vero simplex in eam dividitur, quae sine permutatione, in felicitate coepta
terminatur; et cum permutatione fortunae infeliciter absolvit: ita implexa in eam quoque uttobique
secatur; quae admissi in perplexitate erroris agnitionem haber, et aliam quae ea destituitur; prioris generis
Odyssea est, ubi inter res implicatas, modo Telemachus redeuntem Patrem, modo eundem Euryelea ex
cicatrice, modo Penelope, ac denique et Laertes pater agnoscir, cum forrunae inclinatione atque insperato
fabu ae totius exitu. VEtum de his prolixe seotsim in poesi dramatica p. 3.

4. Conveniunt in fine, qui est woderatio pravorum affectuum; nam Epopoeja illam quam laudat, fuader
vittutem; quae meritis poenis castigat vitia, eadem dissuader. Tragoedia, correcto metu, animum ad ardua
facienda perpetiendaque stabilir, quod in Heroicis etiam locum haber.

Jam vero quibus intor se dissentiant, paucis etiam ebservandum est.

136

Differunt 1. Quod Epopoeia actionem' unam, episodiis fabulatum, sive aliisque actionibus, quarum
singulae per se constituere Tragoediam possint, exorner, ut proinde, testante Philolopho, in una Epopoeja
multae sint Tragoediae, in his vero una tantum simplex actio brevibus atque ex illa natis implexionibus,
aut etiam episodlis amplificetur, atque exornetur. Sic Ulyssis apud Circen hospitium et sociorum
permutatio ac restitutio comoediae actionem expleat, uti in eadem Odyssea Procorum interceptio atque
infelix exitus Tragoediae sufficiet, cum neutra horum Epopoeia aequati possit. Ratio hotum est, quia
Tragoedia brevioribus terminis in theatro proponenda circumseribitur, Epopoeia his legibus metisque non
adstringitur.

Differuntz. quod Tragoedia drama sir, sive repraesentatio rerum gestatum, per alias in theatro personas
agentes, dara; cum Epopoeia sit tantum natrariva et si quas personas figurate inducat, hae praeter solam
dictioncum nihil exhibeant, cum in dramaticis vita ipsa gestusque agentis cum elocutione jungatur.

Differunt 3. quod cum Epopoeia tantum narrativa sit, admiranda plane, atque etiam in episodiis portentosa
atque inctedibilia possit inducere, modo tamen, ut docui, figuratam verisimilitudinem possideant; quae in
Tragoediam, ur quae agendo simul repraesentanda est, non cadunt.

137

Differunt 4. stylo ac scribendi genere numerisque, cum Epopoeja Heroicam plane in hexametris
dignitatem requirat, conttaque Tragoedia a declamatoria hac gravitate, ad familiarem propius dictionem
adstringenda sit, nec hexametrum, nisi forte ad oraculum reddendum, admittata

CAPUT V. Quae sint materiae, seu quantit at is in Epopoeja partes?

DIviditur Epopoeja in Exordium, Narrationem, Episodia, ornamenta horum, et Epilogum.

1. Exordium continet propositionem rei scribendae, quam breviter et perspicue ob oculos collocabir non
exquisitis ad fastum tumoremque verbis, quemadmodum in Proserpina male Claudianus, in Achilleide
fecit Statius, sed Homeri potius ac Virgilii modestia; nec pro luce in ipso quamprimum aditu fumum
nebulasque objicias, denique remissus ubs erit opportune assurgendum.

Invocatio huic Nominis fere adjungitur. Et si hoc Ethnici, quibus solenne fuit a love Principinm, quanto
aequius ut Christiani id praestent, non quidem a Phoebo, aut Minerva, ut nonnulli perperam; hoc enim
esset pietatis officium in ludibrium et superstitionis ritum vertere, sed divina potius sapientia, aur tutelari
genio sub quae Vates, si res temporum locorumve longinquitate remotas, seu varietate dissipatas, seu
causis abditas, minus praesentes habere videatur, Numinis ope ea ocuiis subjici, aut ad ea spectanda se
transferri non incongrue finget. Major enim vis est oculati testis ad persuadendum. Vide infra Sarcor 1. I.

2. Narratio praecipua Epopoejae pars est, in qual fundamentum vel debet esse Historicum notumque level
saltem de persona vera cognita que, cui verisimiliter haec actio tribuatur. In ratione vero temporum
cavendum nequid cum historicis pugnes, ut in Didone cum Aenea sociata Virgilius, quae multo post illum
vixit tempore. Philosophica item Theologica, Politica, Geographica, Astronomica non ex arbitrio
fingenris, sed arte tractanda erunt. Porro totius narrationis ea debet esse dispositio, ut varietate, novitate,
ac pulchritudine quadam rerum perfundi distinguique ad captandam admirationem et voluptatem queat.
Quam varietatem nisi ipsa secum historia adferat,

138

per episodia opportuna sive rei verae, sive verisimilis fictionis, erit inducenda. Haec autem varietas, si
perplexitate rerum et inopinatis successibus, aut casibus permisceri queat, multo erit ad monem animi
notum accommodatior. Hoc autem, ut alibi trademus, varia fiet personarum factorum que ac consiliorum
oppositione, quae mutua quadam connexione ita trahitur, ut imporvisus unus casus alium nondum
terminatum aut abrumpat, aut finitum exipiat. Res clarius in exemplo luceb t. cresphon Messeniorum
Regis filius postquam aemulus Polyphon patrem frarresque sustulisset, ipse consilio Meropae Matris clam
in Aetoliam evasit, Polyphon vero ut eum tollerer, occisori cuivis ingentia pollicetur munera, Cresphon
tamen servatus, jamque adultior, ut se suosque ulcisceretur, ficta persona domum revertitur, seque apud
Polyphontem Cresphonis occisorem profitetur, quo nomine tam illi gratus, quam invisus Meropae Matri,
quae iccirco occasione quaesita somno in REgia sopitum aggreditur, ae lantum non interimit. Agnitus
emim a flagitio ignorantem Matrem retraxit, ac Polyphontis videx Matrisque in hberratem assertor,
hostem Tyrannum sustuhr. Haec seu vera, seu verisimilis actio, quanta varietate nexuque ac perplexitate
caluum ducitur, qui ex sola factorum con siliorum que oppositione consequuntur. Expende singulos et
haud gravte similes fingendo assequeris, Maro ut suum Heroem ex Sicilia in Italiam traduceret, quantas in
tam brevi navigatione moras casusque nexuit. I. ab Italia tempestate ad oppositum Africae littus rejicitur.
2. Hic consilum petendi Italiam prorsus abjicere ac de nur tiis cum Didone cogitare visus. 3. Peracta res
videbatur, cum resumpta mente ac via Italiam rufrsus petit, in Siciliam nova tem destate rejicitut. 4. Hic
ab Aceste benevole habitus pe. ne coactus tublistit, quod Trojanae mulieres navigationis taedio classi
ignem subjecissent, dum tandem evictis difficultatibus Italiam teneret, ut hac sola navigatione quinque
libros expleverit. Unde haec perplexitas et amplificatio nisi ab oppositione eventuum, qui rem consiliaque
prope ad exitum perducta alio praeter exspectationem avertebant? Verum haec fusius de im plicatione
Dramatum.

3. Zpisodia dicuntur illa vi etymi, quae ad odam scu cantum Actionis fundamentalis ornandum
adhibentur. Talem actionem supra cap. 2. Ex Homeri odyssea, et Virgilii Aepeide paucis lineis juxta
Aristotelem inclusimus. quidquid igitur praeter

139

hanc in utroque opere historiae instar ad hane actionem amplificandam, proponitur, quidquid etiam
accensetur fictionibus, hoc totu episodiis debetur. Ut proinde non incomgrue cpilodia in propinqua et
remota dividantur, illa sunt, quae ipsum historiae Primariaequiue actionis corpus ita ingrediuntur, ut aegre
ab ea secerni possint, neque, verane, an ex ingenio Poetae ficta sint, appareat. Et haec ad varietarem
implicationemquiue eventuurn ferviunt Remota vero, supra fidem pler umque, mira Caelitum
inferumquiue interventione, extolluntur, ut iccirco poesis in his manifestior emineat. Hanc doctunam ex
Virgilio per me resoluto p.I.k.J.C.16. diserte satislicebit intelligere. Porro quemadmodum episodia in
Epopoejis longiora audacioraque, quam in Tragoediis sint, jam superiori cap. tradidimus. Per haecetiam
alienae a proposita actione, sed tamen connexae adducuntur historiae. Italicet Homero in Iliade
propositum esset Achillis fortitudlnem extollere, tamen decennale Graecorum bellum totum pene
inducitur. Et Virgilius licet Aeneae in Italiam transitum regnique possessionem aditam praecipue
spectaret, tamen fecundus terriusque liber per episodia Trojae excidium atque Aeueae maritimos errores
complectitur.

4. Ornamenta fabuiae totius sunt inprimis de scriptiones personarum, factorum, locorum, temporum etc in
quibus ante omnia juventus ad eloquentiam exercenda est, ut quae eximiam poesi conciliant gratiam,
quaeque semel perceptae manum ad cetera promptam facilitant; Unde in Sarcotide nostra, hoc in. primis
spectavimus, uthaec silva quaedam esset descriptionum praecipue moralium. Descriptionem hic invenies
personarum gravium in Superbia, levium in Voluptate, Dolo, et Philoauto; sordiarum in Avaritia, et
Acedia: truculentarum in Ira; deformium in Fame, Morte, et Antitheo: honestarum in Arere et Sarcothea
Actionum deinde illis conformium exprelias imagines reperies. Temporaetiam modo bellis turbida, modo
pacis otio diffluentia, loca modo aspera et horroris plena, modo amoena et deliciarum affluentia, de qua re
consule Indicem Descriptionum.

Accedunt Orationes variae per hanc poesin opportune spargendae. Cum a Poeta saepius ad personas alias,
veluti in scena acturas, transferendus sermo ist, et hae in judicium ac deliberationem advocandae. Habent
vero orationes illae affinitatem aliquam in concipiendi disserendique ratione, cum illis, quae historiis

140

inseruntur, affectibus plerumque atque animorum concitatione plenae. Index diversas suggerer.

Denique Compar ationes ab exemplis Heroicis, pariumquiue aut difparium similitudine rerum ductae
poesin hanc magnopere exotnant. Sunt enim illustrium figutatum instar, ut iccirco eis etiam adjunxerim
lib. 2. part. I. quaeillic recte usurpantur, ubi vel singulari cultu efferenda oratio, et tunc quidem longiores
comparationes amat; vel etiam molliorem quendam apparatum sectatur, ut proinde his veluti floribus
verstienda sit. Perro intumelcit oratio, cum a rebus grandibus deprimitur, cum a levioribus fimilia
petuntur. Unde tam ad despectum, quam ad laudem horum benesicio eximie dictio aeuitur. Cum vel levis
res est, quae describitur, vel cnm impetu conjuncta brevibus abruptisque comparationibus gaudet, secus,
ubi gravior fuerit. Sed haec magis exemplis propositis, quam doctrina capiuntur. Vide Indicem.

5. Epilogus artern non haber, instar enim Historiae Epopoeja illic subsistit, ubi actio proposita finem
invenit, aut certe paucis concludit.

CAPUT VI. Ratio Epopoejae concipiendae, ac disponendae, exemplo ad Virgilii imitationem proposito,
declar ata.

VThanc coucipien di rationem in poesi et praecipuam et difficillimam, magis planam redda rus, ad praxin
ipsam breviter veniamus, et quemadmodum imitatione Virgilii primum, deinde etiam tuopte ductu
ingenioquiue Epopoejam formare possis, videamus, Virgilius sibi Odysseam Homeri, tu tibi Aeneidem
praefige; ille ex Sicilia Aeneam in Italiam, tu carolum V. Austriacum ex Hispaniae litore in Africam
transfer; ille regnum in Latio sui gratia, alter in Africa ami ci causa, devictis adversariis. Obtineat.

Substantia actionis haecest, Rex quidam amicum Regem possessione inique deturbatum, magna classe
superato mari, debellatisque hostibus in avisam rogni sedem reposuit. Hetoica haec, et digna Epopoeja
actio est. Proinde suis illa partim veris, pattim fictis nominibus ad particulares personas contrahenda erit.
Heros ex Hispania adveniens Carolus est: Muleasses in Africa Tunetanus Rex amicus, qui per hostern
Barbarossam celebrem priatam vi Soloquiue regno detun batus oegiderat.

141

Libro 1. aggredia mur primam ex Sardinia navigationem (illa. quae ex Hispania hucusque fuit praeterita)
inde duna Africam cogitat, tem pestate in Italiam ad Tiberis ostia rejicitur, inde Roman et ad Paulum III.
Pontificern digressus magno honore exci pitur.

2. Exponit Paulo Carolus rationes, quibus permotus hoc bellum adversus Solimanni tyrannidem
infringendam susceperit. Ur qui primo post fratres octodecim crudeliter varia morte sublatos, etiam
Muleassem fratrem per Barbarossam regno ac vita detutbare cogitet ac deinde ad Italiae Hispaniaequiue
at que Europae universae possessionem aspiret, quod nuper in Hungariam Atistriamque terram, mari
etiam ingentibus coplis allapsus satis probaverit, do lendumquiue, quod a Christianis etiam Regibus ad
tantum facinus provocetur. Haec illius temporis Historia fuse suppeditabit.

3. Pontifex probatis Caroli consiliis, damnataque ftulta Europaeorum Principum dissensione. qua illum
hostem quem Majores ultro junctis armis oppugnatum ibant, in pattiam admittunt, opem ac subsidiariam
classem pollicetur; tum vero eunde~ hortatur, utgrassantem in imperio haeresin extinguere omni vi
moliatur, ne haec denique, dum foris regna nova quaerit, evertat propria, Foedam Henrici VIII.
defectionem latius expositam deflatur, tum ejusdem temporis recens nuntiatam Monasterii
VVestphalorum Urbis per apostatam Leidensem subversionem, Tragoediamque plane admirandam ex
literis recitat. De quibus iterum consule historiam.

4. Carolus nocte quieturus per somnum rerum quandam futurarum imaginem accipit. Videlicet attigissse
se quidem Africae litora, expositum que militem, sed disjectis obrutisque tempestate navibus, sine
commea tu et praecluso reditu, barbarorum furori ac telis objectum, vix denique cumpaucisevasisse, uti
revera post annos 6. Carolo, iterata expeditione Africam petenti, ad Algerium accidit. Haec cum suis
exposuisset Ducibus, et alii manendum suadent, alii contra obnituntur, hos expeditionis socios sumit, illis
rejectis, qui unius somnii terriculamento dejecti fuerunt.

5. Carolus descendit cum classe ex POntificiis aucta, Calarimquiue Sardiniae urbem repetit, atque illic
etiam Melitensium auctus triremibus, milite~ et naves censet, quae universim septingentae, Germanos,
Hispanos, Italos, Graecosque complectitur,

142

suis sub Ducibus Naffovio. Mendoza, Gonzaga, Vestie, Auria, aliisquiue per certa insignia distinguendis,
illic ab Hispanae gentis Principe Mendosio excipitur, qui henoratium epulum omnibus praestat.

6. Carolus haud procul Guleta in Africa appellit, mullo contra hostes veniente, quare in litus suos educit,
et caftra metatur, ubi captis Mahometicae sectae Sacerdotibus, et Mago uno, qui multa ipsi infelicia
ominatus, summa promittit, si Mahnometem verneretur. caesar his spretis Magum certiori exitio destinat,
fanum Mahometis expiat ac Michaeli Archangelo istic sibi cum Crucis vexillo apparenti consecrat,
votisque et donariis ornat.

7. castris propius Guletae applicitis mittit, quid editionem postulet, quo rejecto, terra marique obsider.
Barbaroffa furit, fubmittitque mulierem, quae, tanquam Guletana, donis veneno illitis Caesarem tollat; ied
haec aberrans in persona munus acceptante, praecipuum ministrorum inficit, ac deprehenla cum
Sacerdotibus et Mago consiliorum consciis dat poenas.

8. Muleasses cum auxiliaria cohorte supervenit ac Caesarem barbaro cultu rituquiue veneratur,
exponitque fraudem et vim Barbatossae, et lumma quaeque pollicetur, modo ipsius beneficio regnum
libertatemque pro se suisquiuel obtinere possit, quem Carolus optima quae que sperate jubet.

9. Carolus propugnaculis murisquiue tormentorum vi perviis, post datas acceptasquiue clades, potitus est;
licet femel Itali iterumque Hispani suis vallis pulsi, illi Sarnensem, hi Mendozam, fortissimes Duces,
amiserint. Hostes sub Sina Duce aversa urbis parte fugerunt.

10 Caesar deductis ad Tunetum regiam urbem castris obviam Barbatossam cum centum Afrorum et
Numidarum millibus habuit ac fortissime cum suis pugnans denique aciem barbarorum fregit, et cum
Duce in fugam vertit. Consule historiam.

11. Caesar sine mora Tunetum premit. Barbaroffa cum se urbi credete non auderet, ideoque ingentem
Christianorum numerutn in arce subjecto igne perdere decrevisset, inter libertos Turcas Medelinus
Hispanus et catareus Dalmata popularium miseratione racti, subministratis instrumentis, quibus compedes
solverent, captivos periculis exemere, qui arce, dejectis

143

custodibus potiti, facilem in Urbem Caesari fecerunt aditum, quam immensis opibus victor miles
spoliavit.

12. Caesar sub haec D. Virigini aedem de Victoria dictam erigit, cum tropaeo Crucis Muleassem
triumphans in arce reponit, pro tributo binis tantum falconibus et equis quotannis imperatis Mendozam
regali funere sepelit, ac subinde de ludis equeftribus institutis. Barbarossa Algerium fugato, classe
coronata solvens in Sicilia victor magno plausu recipitur.

En Historiam superioris leculi ad Aeneidis Virgilianae imitationem per Episodia tantum primi generis
breviter distributam. Veris plerisque, ut quae etiam num in multorum versentur memoria, atque iccitco
parcius fictione amplificanda fuerint. Satis etiam seges prolixa rerum a carolo suppeditetur, cum et
praeterita narrando, et furt ura vaticinando, aut etiam divinitus repraesentando, induci possint.

Ceterum haec per singulas partes exornare poesi, atque altcrius gereris E pisodiis prolixum sit, ac pene
inutile, ad tam clara Maronis a nobis p.1. resoluti exempla. Hoc solum ca vendum, ne quid Ethnicae
superstitionis fictis Num inibus inductis misceas, Poteris tamen nonnunquam eos daemonum internalium
nomine inducere, et opponere Geniis coelestibus. Qua ratione fecundiore~ nostram etiam poesin antiqua
effeceris. E. G. ad imitationem fictionis, qua Juno Aeolum lib.I.Virg. ad concitandam tempestatem
inducit, et hic postea a Neptuno compescitur, sie tu Gentilitatem orcum adire finge, atque ab Antitheo im
petrare, ur Aeolum laxet, quem deinde coelestis Philaurus, sive acris tutelaris genius, rursum sub tenebras
cum ventis, ableget.

2. Ut Venus Jovi supplex denique intelligit, quid de Aenea futurum, et ut eidem se offert sub habitu
Virginis bene coeptis ominantes, ita et Religio, seu Ecclesia, seu Angelus Michael Deum pro Carolo
deprecans, intelligat, quo pacto illam in Europa contra Haereticos defen lurus sit, ac deinde ficto Virginis
habitu, ex augurio columbae oliviferae optatos successus rerum sperare jubeat.

3. Ur Aeneas nebula tectus carthaginem, sic alibi carolus Culetam cum exercitu propius accessisse D.
Michaele fa vente dicetur; nisi malis et illud Romae factum comminisci etc.

Duo sequentes libri ut in Aenea, sie in Carolo sola historiae

144

praeteritae epilodia continent. Unde alia poesi non est opus, sed Ornatu tantum.

In 4. libro, ut indignata Dido Aeneae navigationem conatur abrumpete; sie Antitheus, qui iccirco per
Morpheum primo, falsas immitti somnia, cum in venatione, suborta tempestate in specu feffus decu
mberet. Religio tamen a Tutelari Caroli Genio ebtinuit, ut is ad disceffum im pelleret. Quare dolore amens
Antitheus Tartareis ignibus immergitur. Ita Tein religuis fingendo imitandoque licebit progredi, atque ubi
etc. Aeneas deducitur ad Elysium, ac proavos, fimili modo et Caro lus poterit Turelari Genio Duce, huc
incedere, ubi Carolum Magnum, Rudolphum Austriacum, et Maximilianum avum, ac Philippum Patrem
reperiat, etiam, si libet, in Orco Haereticos ac Gentiles sine fide morscos agnoscat, ut magis ad horum
errores profligandos incitetur.

Nos ordine hic fere Virgilii passus terimus, ut facilius de irnitationis rarione conftaret, Rectius et aptius
etiam imitator finget, qui turbato ordinc Maroniano alja aliis locis sectatus fuerit, mt v.g. certaminum
genera modosque quae apud Virgil. lib. 5 proponuntur, in Carolo libro ultimo imitetur, natrationem
Hittoricam, quam ille duobus confequenter libris, non sine fastidio inserit, porius per libros divisos
spazgat, et sic de reliquis, haec enim ratio virilem magis imitationem reddit.

Porro Magister hujus artis recte similem aliquem conceptum per annua in scholis tum scribendi, tum
declamandi exercitia distribuer, ut quibus pene omne dicendi genus complectetur et exponet, solidoque
operi cum ipse, tum discipuli laborem impendent, non injucundo, sed nec inutili studio; ut proxime
Virgilii possit vestigiis insistere: quo uno nihil in omsi poesi extat divinius.

i quaeras, quo pacto minus graves Heroum actiones queas extollere, v. g. privatam, qua Carolus abdicato
imperio in solitudine vixit? Ablego te ad exemplum, quod de Alexio sponsam deserente p.1. lib.1. c.15.
exhibui. carolus hunc discessum a cuzis publicis ad privatum animaepietatisque impensius exercendae
studium jamdudum animo complexus, ut credibile etiam voto firmaverat. Post bellum igitur Saxonicum et
subactam rebellionem, a Religione ad propositum implendum excisandus erit, objecta per speciem mundi
ac regnorum vanitase atque inconstantia. Verum fluctuantem cunctantem que impellat

145

primo per Mauritii defectionem, ac deinde infelicem Metensis urbis obsidionem. ut denique mora omni
damnata, sceptus in Fei dinandi fratris et Philippi filii manibus relictis, se cum paucis Deo ac so litudini
committat, ubi modo exercitiis virtutum, modo Astrologiae, aliisque studiis, modo etiam venatiombus
honestis reliquum vitae tempus ita partiatur; ut ex singulis mortis acfuturae vitae recordationem hauriat,
ac denique, morte praecognita. laetus triumphansque, fuis ipse celebratis funebribus, tanquam moriturus
olor, ex hac vita a Tutelari et Michaeli Archangelo ad beatorumisedes; et praecipuos Austriacae domus
proceres traducatur. En paucis semina rerum illustrium in hanc actionem sparsa, quae ad bene magnam
Epopoejam luffecerint.

Alterius Epopoejae humilioris, quae tragico exitu absolvitur, Mauritius Orientis Imperator, Monachos
etiam ad bellum cogens, neqne ca ptivos ex barbarorum manibus, quantum vis exiguo litro, redimens,
atque iccirco gravi denique morte sublatus, exem plum efle poterit. Quod sane facilius deducetur, quam
illudisde Adami seu humanae naturae lapsu a nobis propositum, cum hic personae una cum protagonista
in ducendae deficiant, adeoque in E pilodiis primi generis quibus res historice verisimil is manet versari
non licear, sed poesi omnia et figurat verisimiliturdine exornanda fuerint, quae nimia frequentia min us
grariae ac venustatis obtinet.

Porro quemadmodum implicari, rarioribus praeter exspectationem eventibus heroica actio possit, ex
dramaticae poesios institutionibus plenius eruditus lectorintelliget.

CAPUT VII. De reliquis Epicorum poematum conceptibus, Eclogae inprimis et Satyrae.

QUi haec de Epopoeja assecutus fuerit, non magnopere laborabit in ceteris Epicis, quorum varias species,
ut Genethliaca, Epithalamia, Paraenetica, aliaque ejusdem rationis. p. i. l.2. c. 20 exhibuimus quibus etiam
Cyclici hoc est fabularum Scriptores, qualis Ovidius fuit, laborem suum accensere poterunt. Haec. enion
omnia minus artis operisque requirunt, ac faepe Epitodia Heroicae Epopoejae, velut partes. occupant.
Major im his concipiendi libertas ac vatietas, argumenta cum orationibus

146

non raro communia, Episodia minus et frequentia et producta. Nonest igitur, cur his dutius praecipiendo
immoremur, quam p.1. factum est. Unius tamen maxime eminentis, hoc est, panegyrici carminis
exemplum dedimus, ut praecipuatum virtutum lineamenta scribendo duceremus [cum in Satcotide
Vitiorum exhibuerimus] Cyclici etiam carminis speciem ad Ovidil imitationem ductam in Aranea
exhibuimus, tum ut elegantem hoc allgeoriam inclusam magis ornaremus tum inprimis, ut diversos
Poerarum characteres in scnbende in eadem jungeremus materia.

Duo tamen Epicorum carminum genera, plusculum a commune scribendi ratione discrepans, atque iccirco
seorsim suis breviter praception mbus excolenda videntur, ut sunt Eclogae ac satyrae, ab illis ordiamur.

Ecloga, est humilium personar um poesis rustica Epreo versu exegetice wel dr amatice, vel certe mixtim
zxposita.

1. Humiles personas requirit. Tales autem principio soli Paftores fuere, unde hoc carmen dictum
bucolicum, quod , facile principatum inter pasteres habeant His vero tributum
olim, quia per otium, et temporis fallendi gratia eis maxime opportunum colloquiis cantuique indulgere.
Sed cum ratio nulla esset, cur humilior illo simpliciorique loquendi genere, quo hoc carmen inprimis
delectat, loli pastores inter pecora uterentur, ad Vinitores, Olitores, Messores ac Piscatores translatum
eleganter apud Sanazarium, imo et Theoeritum reperies. Neque obstat, quin ad attificum opificum que
officinas transire possit. Quod tamen ea lege praestandum, ut finguli juxta cujusque hom nis et operis.
quod tractat, naturam loquantur. Ne, quod ajunt, Sutor ulira crepidam. Non quod interdieam, cum
uonnullis nimis rigidis hujus carminis cenfonbus, fermonem de rebus gravibus (quis enim prohibeat
zustieo komini de Regibus subinde ac bellis loquis;) sed quod vete de sis alirer, quam conditioni illorum
conveniar, loqui, e. g. Pastor si Regem extollat, ab illo praecipue argumento commendet, quod jumentis et
peceribus ub ilio tuta saltis fuerit, Raptorum insolentiam fregerit, pascua sua liberaltiate auxerit, dona
igitur ex grege seligiet, quae gratit udinis ergo deferat. Comparanones etiam et exempla potissimum a
filvis, agris ac pecoribus desumet. Ita piseator de suis vivariis, tetibus, piscibus aliisque huic operi vieinis,
loquetur Hoc aim hominnm genus

157

erarumque rerum, praeterquam artis suae rude existimatur.

2. Modus concipiendi triplex fere est, aut enim Poeta, et seriptor carmiuis ipse exponit, quid inter pastores
seu vintiores factum dictumque, et hic exegematicus aut narrativus dicitur, aut ipsos inter se homines
rusticos loquentes; certantesque carminibus vel'muneribus inducit, et hic dramaticus ac dialogeticus ad
comoediam fere accedit, plusque ingenii et artis continet aut dcette, quod frequens est, poetae narratio
cum personarum industarum dialogismis commilcetur, et hic mixtus appellatur. Porro dicitur, quae in Eclogis unius personae est, ut apud Virg. Alexis,
quaeinter personas plures alternat cautum, ut Tityrus. Theocritus in bucolicis Graecorum quae
inscripsitidyllia, maxime excellit, ut promde Virgilius ejus pressetit vestigia.

3. Poesis hic aptanda personis loquentibus. Quod si Poeta solus exponat facta, audacior illa et frequentior
esse potetit, tunc praesertim, cum de seipso loquetur. Sic in Sileno iuo Virgil. se cum Varo [quod sub
Chromidis et Mnasyli Satyroruma persona accipit) fingit Silenum in antro sertis vinxisse, et carnem,
Aegle Nympha superveniente, obtinuisse. Cecinisse vera orbis et rerum originem, discretionem,
reparationemque per pides Pyrrhae, feris, rupibus, faunisque ac silvis ad cantum subsultantibus. Quae
sane pro Ecloga res ac poesis gravior, reprehensionem quorundam non subterfugit, quamvis sua et Vati,
vel potitus Satyrorum persona inducta (ut quae gravioris hujus disciplinae capax videri poterat]
excusationem habere videatur. Idem Virgilius cum Ecloga 5. salonini mortem, sub Daphnidis persona,
deflet, iterum nonnullis in materia graviori abernare vifus est; sed omnino perperam: Cum enim Pastores
Menalcam et Mopsum, velut de Pastore Daphnide, lugentes inducat, fingatque Nymphas ferasque ejus
deflere mortem, squalere antea floret tes agros; Pastores erigere sparsis floribus, cum elozio, tumulum
jubeat, vinumque oleum ac lac in sacris compitalibus deferat, nihil abs re aut flctum, aut factum fuit. Sie
dum Cornelio Callo Aegypti Praefecto Eclog. 20. Pastorisa mores personamque tribuit, nihil in hujus
carminis naturam artemque peccavit. SErvius vero suo aberravit judicio, quando hanc Eclogam in
bucolicis habendam non censuit, quod neque de Pollione ut vultidem, admisero, eo quod ses, lieet graves
sint, pasterisio tasnen sermone exponantur.

148

Placent imprimis in hoc carmine allegoriae ex agrestibus rebus ductae, ut in nostro factum Narcisso, ubi
Ae. glon munera defert symbolica, quae a Melibaeo subjecto cantu utcunque exponuntur. Placet etiam
cantus ad pecora versus, quibus ad lauta invitantur pascua, ad saltus fontesque, laudatur eorum fertilitas,
ubera, lanae, faetusque.

Satyra poema est, quod actiones humanas reprehenstions obneacias salso lepidoque dicendi genere ad
mores emendandos per stringit. Iambis haec olim scripta locum inter dramata tenuit: principio in
Tragoedia, deinde in Comoedia, pro sublatis inde choris, usurpata, sed et hinc postea ob dicacitatem
eliminata, a Lucilio ad Romano Epico versu extra scenam, celebrari caepit, ab Horatio, Iuvenale, et Persio
deniqu; magnopere exculta, nomen et Satyris in scenam quondam adduci solieis obtinuisse videtur,
quanquam alii cum Varrone et Festo Satyram a Saturitate dicant.

1. Actiones hominum culpabiles, sed tamen non extreme malas (quod hae indignationem magis, quam
irrisionem mereantur) jocose perstringir haec autem dastigatio potissimum in mores praesentis aetatis
cadit, nam praeterita emendare non licet. Quin etiam singulatim v. g. in ebrium aut avarum tecta persona
inductum, quam universim in corruptos urbis alicujus mores, aut perpotandi multorum licentiam
plerumque ftringitur festivius: praefertim si hominis, velut in scenam introducti, mores apte et urbane
depingas, quo nomine Horatius, ante Iuvenalem et Persium laudatur.

2. Modus tractandi plerumque narrativus, quanquam et gramatice personae loquentes, nonnunquam
inducantur.

3. Poesis episodica hic parce usurpatur; historiis exem plisque locus est, quibus ad risum captandum et
explodenda vitia appositis urbane mores castigentur. cavendum vero, ne in obvium hic antiquis
fatyrographis scopulum impingas, dumque aliorum castigas vitia, castiganda ipse admittas, quod non est
corrigere; sed amplisicare flagitia.

Ceterum inventio et conceptus Satyrae nihil habet singulare, a re ipsa pler um que orditur, comparationes
a ridiculis et abjectis, ad vitium quod perstringit contemnendum et explodendum assumit. Cavendum
tamen ne sordida nimium oratio seuirilitatem magis, quam ingenuitatem redoleat. Ego quatuor intra
exemplis concipiendi seribendique ratione aliquantulum divertis quandam Satyrarum diversitatem oculis
subjicere volui.

149

EAPUT VIII. De elocutione Epici carminis.

VNa hujus poesios virtus est illustrem esse; nam ut egregias magnorum heroum actiones, illa, quae hic
principatum ducit, Epopaeja persequitur, ita aequum est pari orationis colore ejus imaginem adumbrari,
ne suo partum apte propotypo consentiat Altera tamen ipsius virtus non minus Epico scriptori inculcanda
est: ut scilicet perspicua maneat oratio, loquimur enim, ut eximiam quam de magnis rebus existimationem
concepirzus, eliorum quoque animis ingeneremus, quo si excidamus proposito, operam oleumque
perdimus, frustra gemmas exhibebis non agnoscentibus. Praecipua igitur hoc in carmine ars erit,
conjunxisse utrzmque virtutem (tanquam in dotem unam) sine obliteratione altetius. Paucis multa
Aristoteles dixit de re Poet. c 22 sit perspicua, non humilus. Quemadmodum vero illustrari perspicua
oratio posset verbis rarioribus, gravio. ribus, tropicis item apteque novatis Epithetis dignioribus ac
circumlocutionibus; deinde phrasibus modo figuratis, modo ex graecis etiam fontibus apposite traductis,
modo exem plis comparationibusque, ac quandoque etiam licentiis poetarum opportune usurpatis, integro
libro part. 2. exposui, atque Epici potissimum carminis, ut quod primas facile in poesi habet partes, exem
plis usus sum, castigatis etiam qui in vitium declinarent scriptoribus; proindeque hic labor meus non
omnino desidioso et hebeti lectori poerit sufficete. Ut tamen exem plis rem breviter tangam, abjectum
scriptorem illustri opponam, deinde et aliquot inter se illustres comparabo Lucret. 1.6 de fulmine ait.

1. —— Quali natura praedita constent
2. Fulmina, declarant ictus, et inusta vapore
3. Signa, notaeque graves halantes, sulfuris auras.
4. Ignis enim haec sunt, non venti signa, neque imbris.
5. Praeterea per se accedunt quoque tecta domorum.
6. Et celeri flamma dominan tur in aedibus ipsis.
7 —— Per totum concrescunt aera nubes.
8. Undique utitenebras omnes acheronta reamur
9. Liquisse, et magnas caeli complesse cavernas.
10. Usque adeo retra nimborum nocte coorta

150

11. Impendent atrae formidinis ora superne,
12. Cum commoliri temperstas fulmina coeptat.

Ex his pars prior adversum 7 usque licet de re gravi atqueillustri tracter, plane est humilis, neque ab
oratione soluta praeterquam numeris distinguitur: nisi, quod malim in 1. versu pro constent supponi sint:
et in 3. pro auras adhiberi oderes, Ceteri tres versus nil coloris aut caloris poetici habent Sextus versus
licet poericum quid phrasi sua redoleat junctis tamen ad subftantiva proximest pithetis vilescit, ac frigide
concluditur.

Pars altera a vers. 7. ad 12. poeticis coloribus ad illustrem ornatum enititur sed fumi instar
evanescentibus, cum perspicuitatis ac convenientiae amittatigratiam, quam enim inconveniens, coeli
ingentes dicere fornices: tam inneptum magnas coeli cavernas implere. Quae vero sunt v. 11. atrae
formidinis ora quae impendent Superneian haec satis perspicua, et opportuna translatio? versus 8. et 12.
licet magnopere reprehendenda non habeat; illic ramen comparandi modus undique uti reamur liquisse; et
hic verba grandia commoliric oept tat, absque signisicandi virtute parum gratiae merentur.

Quanto illustrior cum perspicuitate sermonis ille qui deeadem mareria sie scribit Virgilius 1. Seorg.

1. Ipse pater, media nimborum in nocte, corrusca
2. Fulmina molitur dextra; quo maxima motu
3. Terta tremit fugere ferae, et mortalia corda
4. Per gentes humilis stravit pavor. Ille fiagranti
5. Aur Athon, aut Rhodopem, aut alta Ceraunia telo
Dejicit. Idem lib 8. An sic habet.
6. —— Vidisse Jovem, cum saepe nigrantem
7. Aegida concuteret dextra, nim bosque cieret etc.
8. Nam queimproviso vibratus ab aethere fulgor
9. Cum sonitu venit et ruere omnia visa repente.

Quam gravi et apta phrasi dictum nimborum in nocte moliri lovem fulmina. Illud vero vers. 6. quam
praeterea tatum et a tranglatione agidis ad nubem elegans utli Iupiter in tempestate, contra mortales
pugnans, nube tanquam scuto uteretur, quo se coelumque tegerer Illud v. 2. maxima molu, terra tremit,
quam aptis sim ul et illuftribus verbis per M. et A. grandescentibus, per T. et R quasi contrementibus
exprimitur Sie in vers. 4. humilis stravit pavor, a brupto numero finitum, velut simul prostratos homines
convenientissime exprimit. Mox vero fulminis

151

omnia sternentis celeritatem versu 5. ac 9. oculis pene subjicere videtur, ipsa verba praecipitanter
involuta. Et ruere omnia visa repente, rerum cadentium ruinam nobis repraesentant.

Alteram tamen Epici carminis dotem, quae est non tantum decora verborum plirasiumquiue periodorum
inter se compositio, verum etiam personis rebusquiue apte ad naturam illorum exprimendam conveniens.
Virgilius in vers 4. et seq. maxime expressit. In qua dote, pene solus ille inter antiquos scriptores eminet.
Lucanum audiamus lib. 1. Pharf.

1. Qualiter expressum ventis per nubila fulmen
2. Aetheris impulsi tonitu, Mundiquiue fragore
3. Emicuit, rupitquiue diem, populosquiue paventes
4. Terruit, obliqua perstringens lumina flamma,
5. In sua templa furit, nullaquiue exire vetante
6. Materia, magnamquiue cadens, magnamquiue revertens
7. Dat stragem late spatsosquiue recolligit ignes.

In hoc carmine illustri simul perspicuoquiue dos prima Epicisermonis satis eminet; ex altera tamen
orationis dote minus aptam inter membra sua compositionem exhibet, rebusque minus apposita, quam illa
Maronis est dictio, iccirco quod nimium per conjunctionem que saepius recurrentem, velut in re lcvi,
exultet: quinto autem versu apta desit connexio. In eodem haeret vado Silius Italicus quantumvis diligens
aemulator Virgil. 1. lib. 17. ita canit.

1. Ut cum fulminibus permixta tonitrua Mundum
2. Terrificant, lummiquiue labat domus alta Parentis;
3. Omne hominum in terris trepidat genus, iplaque oborta
4. Lux atrox micat praesens adstare viririm
5. Creditur intento perculsus Juppiter igne.

Hic, praeterquam quod in vers. 3. verba aliquam trepidationem audienti imprimant, cetera parum rebus
suntapta, hoc etiam apposito orationis nexui adversatur, quod prius cadere Jovis templaac trepidate
homines, post atrocem lucem aboriri per dicat. Taceo, quod viritim adstare
perculsum igne lovem parum perspicua et idonea translatione memoret.

Statium et Claudianum parter l. 2. expensos paucis hic tango. Uterque ita illustrem sectatur orationem, ut
perspicuitatem non raronegligat, compositionem etiam rebus accommodam minus curet, quam quam, ut
Statius Claudiano illustrior, ita

152

etiam obscurior sit habendus. Ovidio in Epicis peripicua oratio nunquam, illustris tamen illic, ubi rerum
magnitudo admittit, nonnunquam deest. Statius ita Argonavim propulsam describit lib. 5. Theb.

1. Ecce autem, aerata dilpellens aequora prora,
2. Pelias intacti late subit hospita ponti
3. Pinus, agunt Minyae geminus fragor ardua canet
4. Per latera abruptam credas radicibus ire
5. Ortygiam, aut fractum pelago decurrere montem.

Augusta sane oratio Sed quam audax et remota locutio vers. 3. fragor canet per latera, hoc est, fragore
remorum latera spumant, quanto illustrius et simul perspicue magis Virgilius, spumas salu ore turbant.
Quamvis et lib 8. idem longe ad rem exprimendam patius dicat:

1. Una omnes ruere, ac totum spumare reductis
2. Convulsum remis rostrisquiue ruentibus aequor.
3. Alta petunt, pelago credas innate revulsas
4. Cycladas aut montes concurrere montibus altos.

Celeritatem exprim it. Vna omnes ruere, gravitatem laboris spumare con vulsum remis aquor. Magis apte
dictum innare cyclada: quam ire Ortygiam, et concurrere montes, quam aecurrere. Ut jam taceam, Statium
ad unam pinum acervare epitheta, ut dispellent aequora, et hospita ponti, Pelias pinus seu navis, hoc enim
est inutili rem mole ext ollere.

Idem Statius l. 8. in Theb. ita Regem noctu vigilantem in castris describit:

1. —— Alto castrorum ex aggere Adrastus
2. Lethificos tenui captabat corde tumultus.
3. Quanquam aeget senio. Sed agit miseranda potestas
4. Invigilare malis, illum aereus undique clamor
5. Thebaniquiue urunt, sonitus et amara lacessit
6. Tibia, rum nimio voces marcoresuperbae

Quo pacto inprimis beilicoso Regi convenit. lethisicos tumultus tenui corde captar? sane hoc loco vix
quicquam idoneum, nam quomodo captat, quod aversatur? quomodo corde id facit. et non aure potius?
quomodo Tenui corde Rexbellator? quomodo tumultum potius, quam strepitum obscure et procul
insonantiu narmorum? quomodo lethisicos tumulrus appellat ram vocis parum augustae epithero? Cur
excipit quanquam ager senecio? calis enim maxime vigilar. cur misoranda porestas, quam

153

plerique ut felicem adorant? cur haec agu malis invigilare, quae tot excubiis servatur? quomodo areus
elamor apte dicitur aru sonitus? et quomodo hic clamor urit potius, quam perstringit? quomodo amara est
tibia bellum ultro sectanti? quale vero prodigium vocum est, quae mareore sunt superbae? forte hic
errortypographorum sit, marcore, pro rancore ponentium; quod quamvis sine laude, foret tamen
tolerabilius. En quot quantaeque in parvo carmine labes sint, adversus ultimum praecipue Epici carminis
decorem.

Magis ad rem vigil pro suis excubiis describendis Virgilius lib. 9. Aeneid.

1. Haec super e valle prospectant Troes, et armis
2. Alta tenent, nec non trepidi formidine portas
3. Explorant, pontesque et propunacula jungunt.
4. Omnis per muros legio sortita periclum
5. Excubat, exercetque vices, quod caique tuendum est,
6. Nisus erat portae custos.

Primo vers, hac super e vallo velut prospectantes suo habitu depingit. Deinde trepidos facit ministros, non
ducem, et laborem citatum perjuncta, connextone gemina, substantiva apte exprimit, multitudinem quarti
carminis traditate, Virgilium industriam per 5. versus celeritatem, ubique accommode exponit. Hoc
nimirum decorum est, quod in altera hu jus poesios dote observandum erir, cum que illustris perspicuitas
in his etiam versibus elucescit.

Audiamus et Claudianum afflictam fame Romam. Debello-Gildon, coram Jove hoc habitu producentem.

1. Exitium jam Roma timens, et fessa negatis
2. Frugibus, ad tabidi lumen contendit olympi.
3. Non solito vultu, nec qualis jura Britannis
4. Dividit, aut trepidos lubmittit fascibus Indos:
5. Vox tenuis, tardique gradus, oculique jacentes
6. Interius fugere genae jejuna Iacertos
7. Exedit macies, humeris vix sustinert aegris Squalentem clypeum

Perspicuum satis est, verum, neque grave, aut illustre satis; neque tali personae exprimendae sat idoneum.
Levioribus enim phrasibus numerisque velut in re laeta exultat, idque 1. et 5. inprimis versu, ubi parum
apte prosiliit, nec laudo negatu frugibu, fossam dici, et quid in altero vers. epithetum rabidi ad rem facit?

154

Aliquanto aptius extremo languore deficientem Ovidius de pingit 6. Metam.

1. Diriguit que malis, nullos movet aura capillos,
2. In vultu color est sine languine lumina moestis
3. Stant immota genis, nihil est in imagine vivum.
4. Ipsa quoque interius cum duro lingua palato
5. Congelat, et venae desistunt posse moveri,
6. Nec flecti cervix, nec brachia reddere motus,
7. Nec pesire potest

Non omnino tamen illud assequitur decorum, quo rebus aptatur ratio. Quorsum enim in 1. verf. point,
nullos movet aura capillos, an illud ex aegritudine? an deinde post gravissima mortis proximae
argumenta, recte quod minus est subjungitur: Nec pes ire potest?

Aptissime omnium Maro Aeneid. 11. moriturum ex vulnete describit

1. Labitur ex sanguis, libantur frigida letho
2. Lumina, purpureus quondam color ora reliquit.
3. —— —— tum frigida toto
4. Paulatim exsolvit se corpore, lentaque colla,
5. Et captum Jetho posuit caput: arma relinquens.
6. Vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

An non hic sensim velut cum homine exspirat vigor carminis? quod credas vers. 1. et 2. ad huc vivere.
vers. 4. et 5. denique mori, ut cum 6. demum versu anima suo corpore dissoluta, jam levior evolare
videatur. Manent tamen perspicua simul omnia et illustria.

Haec prout se primum mihi obtulerunt, exempla ad censuram vocavi; tum ut dotes hujus poesios facillius
assequereris, tum ut Virgilii in caeteris praestantiam oculis subjectam imitari liceret proprius, ac minus
perfectam aliorum scribendi rationem pro virtute, ut imperitiores assolent, mihique olim evenire memini,
non amplectereris. Plura ejusdem argumenti et observationum si milium censuras in part. 1. lib 2.
reperientur, quae in primis ad rationem pure excolendam sunt utiles: Vix enim quisquam propius
certiusque quam hac via duci poterit.

155

CAPUT IX. Decharaclere elocutionis, et cultu Epici carminis ab aliis, et inter se diverso.

NUnc proprius ipsum discrimen, quo hoc carminis genus, tum ab aliis, tum etiam suis in membris
distinguatur, videndum est. Universim 1. monendus est lector. Omnia in hac poesi, quam in Elegiaca esse
grandiora, quod in conceptibus jam satis ostendimus, ita in verbis, sententiis, periodis, totoquiue
elocutionis habitu, minime potest esse ambiguum, cum ad poesios decorem requiratur, ut oratio rebus
aptetur, quae in hoc scribendi genere sumuntur illustriores.

2. Discrimen tamen et in hac ipsa poesi Epica universesumpta non leve reperiri, eo quod non tantum
retum, sed et personarum habenda sit ratio: aliter enim rusticus v. g. aut opifex, de eadem re seu bellileu
pacis, quam nobilis, politicus, doctus, aut, Princeps discurrit, humiliori dictionis genere sumptisquiue
aliunde fabulis exemplis que mentem exponit; alitet etiam homo ridicule aliorum mores, quam serio
eosdem perstringens aut laudans. Quae causa, cur vulgarium hominum Eclogae plane humilisermone
persequendae sint; in satyris etiam vix supra hunc gradum sit assurgendum ad sublimem certe
characterem, qui rebus maxime seriis impeditur, non enitendum; cum res etiam graves simul graviter ac
ridicule proponi nequeant.

3. Non minus observandum, Epicum carmen, quando abeadem persona non tantum de diversis, sed una
etiam actione scribitur, alis aliisquiue sui pattibus pro earum varietate, cultum etiam varium poscere, aliter
enim in rebus levioribus, aliter in gravioribus, aliter in laetis, in moestis, aliter, nec eodem in compositis,
quo in turbulentis et affectioni obnoxiis rebusincedendum. Voluptatem et dolorem, spem et metum,
indignationem et fugam alia at que alia arte captamus, neque quicquam est, quod ita, ut oblectet aut
impellat, quam varius iste orationis habitus, et velut ejusdem oppugnatoris diversae machinae.

4. Observandum est orationem duplici potissimum ratione extolli magnisicamquiue ac grandem fieri
posse, primo per dictionem verbis sententrisquiue exquisitis amplificatam ornatamquiue juxta modum
doctrinamquiue quam 1. part, l. 2. c. 25 tradidi, secundo figuris sementiarum acrioribus, quae per
interrogationes,

156

exclamationes, apostrophas, aliasquiue affectionibus exprimendis idoneas rationes exacuuntur. Prior illa
ornandi illustrandiquiue orationem disciplina mitioribus in rebus, modo gravibus, modo etiam levioribus
(cum ratio, uthae ornentur, postulat) serviet; praesertim cum illudagimus, ut dicendo rebus aliqua ad
persuasionem dignitas accedat. Philosophi enim vox est, . dictione claboratam
esse decet in rebus magis exilibus. Ut vero simul inselligeres. quando ab hoc ornatu remittendum esset,
subjecit. , nom taeme in moratis, neque iis, quae sensibus abundant. Causam
addit; quod sple~dida dictione mores et sensus obscurentur. Posterior exornationis ratio nunc potissimum
requiritur, cum incitanda per graviores affectus oratio ad movendum magis, quam delectandum
componitur.In priori florens magis ac splendida domineturac circnducatur oratio epithetis, metaphortis,
figurisque grandioribus plenioratque ambitiosiot, in posteriori juxta affectuum naturam, vel incitatur, vel
producitur dictio, iratus magis abruptis incisisque membris fertur, crebro interrogat, exclamat, vovet,
minatur: metaphoras figurasque illustriores fastidit. Dolens circumductis magis sententiis periodisque
lentum sermonem trahit, interque suspiria et exclamationes etiam saepius interrogat, vovetque. Metuens
rursum orationem, quam moestus per spondaeos tardabat, et gravius circumferebat, dactylis,
levioribusqui, verbis ac sententiis praecipitat. Quod si vero hi affectus misceantur, orationis etiam non
unus manebit habitus.

Porro ad hujus doctrinae vim usumquiue propius intuendum, illa tibi adeunda erunt, quae de charactere
triplici part. 1. l. 2. c. 23. et 24 diserte satis disseruimus, ad heroicae inprimis poesios genium, exemplis
appositis etiam adumbratum. Ut si haec cum illis, quae hac patte l. 1. c. 8. de Elegia tradidi,
praeceptionibus componas, utriosque facile discrimen observare possis.

Nam 1. quod verba spectat, grandiora plerumque sectatur, crebra ac peregrina non raro amar epitheta,
metaphoris et frequentior, et magis elatis (quamquam intra timilitudinis aptae terminos subsistendum)
delectatur. Antiquata etiam novataquiue loco ac tempore non asper natur. 2. Longiora non raro sectatur
membra periodosquiue ad 4. 5. 6. 7. rarius 8. et 9. versum extendit. Ut proinde quantum Orator ab
Historico. tantum ab Elegiographo Epicus scriptor dissideat. 3. Figuras

157

nullas excludit, gaudet etiam illustrio ribus, tamen eo, quo prius monuimus, discrimine. 4. Cum haec
poesis in omni genere dicendi versetur, exornet, deliberet, arguat, morata non minus sit (cujus actio, vel
sermo indicat auimimores) quam pure speculativa; omni cultu ita erit varianda, ut si doceat, consultet,
mores describat, magis obvia consectetur, sententiasquiue gnomicasviro sapiente dignas, tanquam lumina
quaedam hujus orationi interserat: in ceteris vero dictione illustriori efferatur. 5. Epica poesis prae
svavitatemajestatem imprimis spectat, ideoquiue gravitatis studio subinde per elisiones non ingrate haeret,
numerisquiue nunc volubilibus nunc retardatis hoc agit, ut rei exponendae naturam imitetur. Mirus hujus
rei ante alios artisex Virgilius, ut facile ex adductis alibi exemplis liquet. Sic Ovidius loquitui de Arte, et
Epist. 4.

Quadrupedes intet rabidi certamina cursus,
Depexaequiue jubae plausaquiue colla juvant.
Sive ferocis equi luctantia colla recurvas,
Exiguo flexos miror in orbe pedes,
Seu recta juvetire via, volat ille citatus,
Vixquiue opus emisso subdere calcar equo.

Epicus Poeta ut haec magis extollat illustretquiue in equite atque eque per sua adjuncta describendo
exemplisquiue diducendo magis haerebit: aut certe clariori rem eandem phrasi efferot. Claudianus in
Consul 4. HOnorii sic canit.

1. Cum vectaris equo, simulacraquiue Martia ludis.
2. Quis molles sinuare sugas, quis tendere contum
3. Acrior, aut subitos melior flexisse recursus?
4. Non re Massagetae, non gens exercita campo
5. Thessala, non ipsi poterunt aequare Bimembres
6. Vix comites alae, vix te suspensa sequuntur
7. Agmina, ferventesquiue tument post terga dracones.
8. Utquiue tuis primum sonipes calcaribus arsit,
9. Ignoscunt patulae nares, non fentit arenas
10. Ungula, discussaequiue jubae sparguntur in armos,
11. Turbantur phalerae, spumosis morsibusaurum
12. Fumat, anhelantes exundant sanguine gemmae.
13. Ipse labor pulvisquiue decet, confusaquiue motu
14. Caesaries; vestis radiato murice Solem
15. Combibit, ingesto crispatur purpura vento,
16. Si Dominus legeretur equis, tua posceret ultro

158

17. Verbera Nereidum stabulis nutritus Arion;
18. Serviretquiue tuis, contempto Castore, frenis
19. Cyllarus, et flavum Xanthus sprevisset Achillem,
20. Ipse tibi famulas praeberet Pegasus alas,
21. Portaretquiue libens; melioraquiue pondera passus
22. Bellerophonticas indignaretur habenas.
23. Quin etiam velox Aurorae nuntius Aethon,
24. Qui fugat hinnitu stellas, roseoquiue domatur
25. Lucifero, quoties equitem te cernit ab astris,
26. Invidet, inque tuis mavult spumare lupatis.

Plane eximium ligarae cloquentiae specimen hoc loco vates ille praebuit, quod ipse huic redivivus
Virgilius invideat. Nihil enim desultorius iste exultansquiue numerus hic vitii habet, sed cum rem
depingat, similem in virtutibus numeratur. Quam vim scribendi, cum aliquando deceat, ac mirifice ornet,
neque Virgilius ob severiorem naturam securus sit, operae pretium fuerit paucis observasse.

Praecipua ejus in membris, sententiis, ac periodis, ad certos numeros formandi ratio consistit. Familiare
enim Claudiano est caesim seu minutis incedere membris, Illaquiue vel duobus pedibus et caesura, vel
tribus et caesura, vel certe dactylo (caesura nonnunquam addita) terminare. Ut statim hic in tribus primis
vers. liquet, 2c deinde reperitur, quod cum etiam certo verborum ad numerum delectu praester, necesse
esteodem saepecantu velut exulitim ferri. Virgilius autem, licer iisdem tanquam elegantioribus numeris
insistat crebrius, tamen saepe variat, nec religioni sibi ducit, quoque carminis loco etiam absque caesura
incidere membrum, ea tamen lege, ut vel motam vel praecipitationem aliquam simul in rebus hoc pacto
indicet, uticcirco, quod vitinum imperitio ribus videri possit, virtus habeatur, qua ratione majorem etiam
carmini ex varietate conciliat gratiam. Ita, quod Claudianus repudiasset, 10. Aeneid, dicit

Tollit se arrectum quadrupes, et calcibusauras
Verberat. Et iterum 11. Aeneid.
Insultans sonipes, et pressis pugnat habenis
Huc obvetsus et huc.

Potuisset Maro dicere. Tollitur arrectus quadrupes sed conatum equi cunctantis exprimere scribendo
maluit, quam carminis moilitiem sectari. Sic ejusdem in omnem partem ob uctando versi imaginem in
verbis ultimi hemistichii eleganter exposuit.

159

Ita neque usurpasset Claudianus illus Maronis lib. 7. Sublimes in equu redeunt. neque illud arduus altis
Pulverulentus equis surit, cum tamen utroque loco illustris personarum, statura egregie extollatur, illic per
haerentem monosyllabam in: hic per geminas syllabas ard et alt. tardantes vicinitate pronuntiationem, tum
deinde proprer hemistichium consequens absque caesura finitum, quod haerere in sequentibus dictionem
abruptam facit Jam vero Maronem tam multis. minutimque caesis membris sententiam periodumque non
implere, cuivis, utrumque legenti, statim esse obvium poterit, quanquam in sua Proserpina Claudianus in
membris producendis ambitiosior fuerit magisque orationis cultu nitrat.

Iterum Caudianus dissoluta sine conjunctionibus membra saepius in unam periodum congerit, ac deinde
minutis particularum repetitionibus gaudet, ut hoc in exemplo a versu 2 ad 7. item 11. et 12. tum 14. et
15. videre est. Denique rotundioribus fere periodis, idque plerumque agit in fine hexametri, inclinato ad
quietem numero. Ita ut saepius vox antepenultima molossus sit, penultima dactylus. et ultima spondaeus.
Ut verl. 12. et 15. vel etiam, spondaeus aut anapaestus, antibacchius et bacchius se invicem consequantur
et v. 19. et 26. nondum tamen absolutas pleno sensu periodos in medio etiam carmine suspendit: ut facile
oblexvabis, quae universim laetam exultantemque orationem efficiunt, ac proinde simili materiae
accommodatam.

Unum dissimulare non debeo, ne hac Vatis illius commendatione, a Virgilio te aversum in errorem
abducam. Maro enim sive verbis propriis sive tropicis ntatur. minus ab eximia Romanae linguae puritate,
et apposita significandi virtute deflectit, Claudianus minus significanter propriis et translatisaudacius
utitur. In proposito id exemplo paucis spectamus. Maro sic, opinor, loqueretur.

Cum provectus equo pugnae simulacra referres
Martia, vix habiles quisquam intentare sarissas
Doctior, aut subitos ingyrum flectere cursus,
Auf sinuare fugam, etc.

Neque enim vectari frequentationem et levitatem quandam sonans pro tanto sat aptum duce: neque
tendere sat illius actionis significativum, lu dere etiam simulacra parum congrue translatum, neque mollu
fuga epithetum usque adeo idoneum, quam

160

Virgilius requirat. Et ne singula examinem, amputasset Mate tanquam otiosum quidquid a 20. vers. usque
ad 26. adjicitur, nimia enim exemplorum copia in his similibusque affluit, ut si in locum unum omnis huc
faciens poesis acervanda esset.

En ut Virgilius apte exultantem sub equite equum depingat, 3. Georg.

—— docuere sub armis
1. Insultare solo et gressus glomerare superbos.
Et post. Primus equi labor est animos at que arma videre
3. Bellantum, lituosque pati tractuque gementem
4. Ferre rotam, et stabulo frenosaudire sonantes.
5. Tum magis atque magis blan dis gaudere magistri
6. Laudibus, et plausae sonitum cervicis amare, etc.
7. At tribus exactis, ubi quarta accesserit aetas,
8. Carpere mox gyrum incipiat gradibusque sonare
9. Compositis sinuetque alterna volumina crurum,
10. Sitque laboranti similis: tum cursibus auras
11. Provocet, ac per aperta volans- (ceu liber habenis)
12. Aequora, vix summa vestigia ponat arena.
13. Qualis hyperboreis aquilo cum densus ab oris Incubuit etc.

Haec, ut et priora Claudiani, mediocri fere charactere exarata, clarius rem oculis subjiciunt. Ut vers 1. 8.
et 9. videaris intueri tolutim incedentem equum, mox vero sequentibus effuso cursu volitantem, quod
Claudianus ab 8. usque ad 12. egit. Sed quod dicat turbari phalerae nimis est minutum, sequentia satis
audacia, uti et 9. versus. Claudianus ad illustrandam phrasin, hocagit, ut tropos rariores inducat. Unde
mavult dicere ungula sentit arenas quam tangit: aurum fumat, quam ora vestis solem combibit quam
excipit etc. Fateorcum ab animatis ad inanima fit translatio, illustrari phrasin, verum, neque in uno
ornamenri genere nimium esse convenit: neque committendum, ut inconveniens sit translatio, non enim
onine quod rarum est illustrat, quid enim galea in lepore? Malim audire aurum fumat anhelitu, quam
morsibus: malim dicere vestis colorem, aut pluviam combibit, quam solem: licet haec rariora habeantur.
Quanto elegantius in metaphoris ludit Virgilius cum v. 1. dicit, glomerare superbos gressus. v. 9. sinuare
alterna volumina crurum v. 10. cursibus aur as provocare! minus haec inter doctos rara quis magis idonea,
nec tamen iccirco minus illutria,

161

quia aptam comparationem involvunt. Quod equi inflexione pedum, et glomerantem fila, et superbe
incedentem, et sinuanrem vestes imitentur; celeritas eorum aurae etiam non immerito conferatur. At quid
morsibus cum fumo: quid illu, stratae a Sole vesti cum bibente? Haecquia multi parum observant, coecum
de Poetis, uti etiam universim de phrasi elegantiaque Romanae linguae, judicium, noningenio et ratione,
sed affectu et naturae inclinatione absolyunt Virgilium plures laudant, quam imitentur. Laudem consensus
sapientum extorquet; imitationem privatae, sed corruptae astimationis praescribit autoritas, ac proinde, ut
omni samilitate est vitio, amplectuntur, quod laudare in aliis erubescerent. Quare plures hac aetate aut
Statii, aut Claudiani imiratores reperies, quam laudatores. Raritatem ad illustrandam orationem sectantur,
pec illustres denique, necrarifuturi, cum quod frequentari coe pir, rarum permanere non possit Haec
iccirco enucleatius disseio, ut intelligas, qua cautione ex Poetis illis, ita legendus sit probatae orationis
succus, ut illa, quae crudioris saporis sunt negligantur.

Ut vero magis penetres, quantam Epicum carmen vim in verbis, nunc amoeno, nunc horrido, nunc
incitato, nunc haerenti numero digestis collocet, paucula exejusdem potissimum exempli materia
adjiciamus.

En ut celoritatem equitis exprimat Maro Aeneid.
—— —— Volat ecce; per hostes
Vectus equo spumante Sages.
—— Conversitque fugax aufertur liabenis, lib. 11.
Ipsa sane carmina numeris volant. Contra tarde incedens numeris haret.
Ergo inter caedes, cedentiaque agmina Tarchon
Ferturequo, variisque instigat vocibus alas. lib. 11.
Exultim vero incedentem hoc verlsu ibid adumbrat.
Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.
Magnifice gradientem. et ornatum sic depingit lib. 5.
—— —— Quem Thracius albis
Portat equus bicolor maculis, vestigia primi
Alba pedis, frontemque ostentans arduus albam.
Et ib. —— —— jubet ordine duci
Instratos ostro, alipedes, pictisque tapetis:
Aurea pectoribus demissa monili pendent.
Tecti auro, fulvum mandunt sub dentibus aurum.

162

Qui hic atque illic majestatem in ultimo praesertim versu expressam non intelligit, hebes est. Sic gravem
concurrentium equitum ruinam pari verborum et numerorum gravitate depingit lib. 11.

Connixi incurrunt hastis, primique ruinam
Dant soni u ingenti, praeractaque quadrupedantum
Pectora pectoribus rumpunt.

Sic alibi neglectis etiam numeris et syllabis usitatis mavult rei, quam carminis dignitati coniulere. ut Eccl.
4.

Cara Deum Soboles magnum Jovis incrementum.
Et. Aen. 2. Constitit atque oculis Phrygiaagmina circumspexit.
Etalibi Monstrum horrendum, informe, ingens, cui lumen ademptum.
Et Aen. 4. - - - Gemitque et femineo ululat. Et
Procumbit humibos.
Et alibi. Omnia Mercurio firmilis vocemque, coloremque;

Ex his facile observabis, quo pacto huic carmini sua dignitae comparari queat, in verbis, sententiis
numerisque; atque elisionibus etiam ultro accersendis producendis, aut contrahendis dictionibus. Quod
nos etiam in Sarcotide per varias descriptiones varie secutos intelliges. De periodorum circumductione,
quo maxime carmen Epicum ab alio quovis separatur, non existimem in re satis manifesta, oratione nostra
exemplisque opus esse. Nunc cum in ipsis etiam Epicorum carminum generibus diversis, diverla sit
icribendi ratio, hanc fas non erit negligere.

CAPUT X. Decharactere Eclogae, Satyrae panegyris et silvarum Epicarum, tum denique Epopoeae.

QUae de charactere triplici part. 1. l. 1. tradidi hic suppono, non recolo, Univertim statuo Eclogam in
charactere infimo versari ac rusticam hanc Musam toto orationis habitu ab Heroica differre, iccirco quod
illa ad humilium personarum genium formata, illarum sermonem, mores ac indolem apposite debeat
reserre, uti de hac quoque necessarium esse jam ante tradidimus. Hulc nemo peritorum doctrinae
adversatur, plerique etiam sentiunt, Virgiliuni in Eclogis plus nimio cultam. Theocritum

163

Idylliis apud Graecos proprius ejus Musaeingenium repraesentare. De conceptu Eclogae supra actum c. 7.
nunc elocutionem spectamus,

1. Verba hic erunt communia a silvis, agris ac re quavis rustica, operum que atque attium instrumentis
petita phrasis, suis quandoque epithetis a pedestri oratione aliquantum deflectens, sed neglecto pene cultu
brevis plerumque, at simplici magis candore, quam arguto laconismo.

Unde Virgilius, licet in Ecloga 1. paulo illustrius circumductiusq, loquentem Meliboeum principio
induxisset tamen statim in Tityro deflectit. nec supra Pastoris repraesentatum sermonem assurgit. Periodi
breves, intra duo vel tria carmina plerunaque absolvuntur: neque enim vasto spiritu, memoriaque rerum
multarum rustica gens orationem implet ac prosquitur.

2. Metrum sit hexametrum nure: nam licet Theocritus alterum quandoque versum alio inflexerit carminis
genere; illad tamen, nisi in cantu, olim usitato, imitandum non duxerim, neque Maroni id visum placuisse.
Numerum vero minime decet esse superbum. qualis Lucani, aut Claudiani, ipse Virgilius plus aequo in
illo gravis habetur. Observatum vero gratiam in hoc carmine mereri absolutum cum verbo, primoloco,
dactylum, uti et quarto: modo ne immodice, hoc praesertim loco id fiat, quod a Theocrito magis quam
Virgilio est usurpatum elisiones non magnopere affectat, nisi forte in res tristes grandesque incidat.

Est igitur hoc dicendi genus in Epicis, sive eriam Cyclicis, plane infimum, et poeticum magis conceptu ac
numero, quam stylo et charactere scribendi, quo cum soluta oratione non raro conspirat, Figuris tamen
dicendi dissidet. Ut mtnutis repetitionibus. Sic Virg. Ecl 1.

—— —— Ipsae te, Tityre, pinus.
Ipsi te fontes ipsa haec arbusta voeabant.

Sed et integriversus intercalar: eantu eleganter repetuntus. us Ecl. 8

Incipe Moenalios mecum mea tibia versus.

Gratum comprimusi per inversionem, seu correctionem quatam repetantur. ut Virg. Ecl. 7.

Formolae myrtus Vereri, sua laurea Phoebo:
Phyllis amat Corylos, illos dum Phyllis amabat;
Nec myrtus vincet Corylos, nec laurea Phoebi.

164

Et ib. Fraxinus in silvis pulcherrima, pinus in hortis etc.
Fraxinus in silvis cedet ribi pinus in hortis.
Et Ecl. 4. Pan etiam Arcadia mecum si judice certet,
Pan etiam Arta dia dicet, se judice victum.

Brevicola item, ac multiplicata ex rerustica comparationes, oratiam obtinent. ut Virg. Eclog 3.

Triste lupus stabulis, maturis frugibus imbres.
Arboribus venti: nobis Amarillidis irae.
Et Ecl. 5. Formosi pecoris custos, formosior ipse.

Quae grata etiam oppositione in dialogismis Eclogarum sibi respondent.

Sic Ecloga 8. Corydon dicit:

Nerine Galatea thymo mihi dulcior hyblae,
Candidior cygnis, hedera formosior alba.

Respondet Thyyrsis:

Imo ego Sardoisvidear tibi amarior herbis,
Horridior rusco, projecta vilior alga.

Sententias quoque et adagiae ex rebus familiaribus petita amat.

—— jungas vulpes, et mulgeat hircos. Eccl. 3.
Et ib. Latet anguis in herba.

Haec, aliquiue Poetis bucolicis familiaria curiosus earum rerum arbiter facile dijudicabit. Nobis unoetiam
exemplo hac in re versari libuit, in quo plura repetitionum genera huic carmini usitata licebit agnoscere, et
nonnulla alia, quae exemplo magis, quam praeceptis inculcantur.

Quin tamen nonnunquam in hac poesi assurgere paulo altius liceat, non ibo inficias, ut cum Poeta ipse sua
in persona loquitur, licet rem exponat agrestem. Sermo enim illiusetiam de rebus vilioribus censetur esse
gravior. Ita quoque res lugubres, et agitatae inter rusticos homines contentiones, graviorem ac magis
inflammatam dictionem exigunt.

Satyra Eclogam scribendi charactere proxime consequitut. Versatur enim in ridiculo potissimum, cum
prosequatur vitia risu atque exsibilatione digna: quod rectius urbanis fiet salibus, cum Horatio, quam
dicaci acrimonia Lucilii, Juvenalis, ac Persii. At facete urbanus, quamvis falsus risus jocusquiue, non alio,
quam humili sermone spargi dignius potest, quis enim aut ampullata obscuraque Persii, aut culta
acriquiue dicacitate Juvenalis a pte risum moveat? Propius hoc assecutus est Horatius, vel ipso Persio
teste Satyr. 1.

165

Omne vafer vitium ridenti Flaccus amico
Tangit, et admissus circum praecordia ludit,
Callidus excusso populum suspendere naso.

Quod vero ridiculum inprimis spectandum duxerit, causam ipse reddit Horatius lib. 1 Satyr. 10.

—— —— —— - —— Ridiculum acri
Fortius et melius magnas plerumque secat res.
Illic scripta quibus comoedia prisca viris est,
Hoc stabant, hoc sunt imitandi.

Verum tamen miscuisse invectivas suis priscos Satyris ipse non negat Horatius lib. 1. Saryt. 4.

Eupolis, atque Cratinus, Aristophanesquiue, Poetae,
At que alii, quorum Comoedia prisca virorum est,
Si quis erat dignus describi, quod malus, aut fur,
Aut Moechus foret, aut Sicarius, aut alioqui
Famosus multa cum libertate notabant.
Hinc omnis pendet Lucilius.

Hoc posito controversiam, quae hic inter gravissimos intercedit autores, de stylo et chatactere hujus
orationis, cum alii Juvenalis, alii Horatii dictionem praeferendam censent, ita facile absolvemus; ut
statuamus, praecipuas utriusque in hoc genere scribendi virtutes pro argumenti tractandi necessitate simul
ac varietate, relictis ceteris, consectandas esse. Neque enim mordacium facetiarum continuata atque
acervata series placere diu poterit, ut proinde invectivae magisquiue seriae reprehensiones misceri
apposite queant, illic praesertim, ubi generatim aperta vitia perstringuntur. Quod nec ab ipso Horatio
neglectum est. In his vero propius aliquanto cum Juvennale ad Epopoejae accedere dignitatem quid
vetabit? In reliquis vero, ubi sapientum gnomis disciplinaquiue virtutum ac scelerum detestatione per
eruditam vatis, tanquam Ethici doctoris, instructionem auditorimbuitur, tum deinde, in quibus vitiorum
foeditas, errorquiue turpis deridetur, humili atque ad instruendum apto sermone, qui nihil arduum
obscurumque debet continere, recte cum Horatio incedemus. Ita futurum est, ut neque protrita nimium
vilescat in poesi oratio [cujus illa constans proprietas est, ut illustrior soluta dictione assurgat] neque in
Epopoejae terminos audacius transferatur: cum grata ex varietate, mixtura, quandam inter Eclogae
humilitatem et majestatem Epopoejae, medio critatem sectabitur.

166

Horatium itaque ante Juvenalem in eo quidem habeo, quod urbano magis sale orationem asperserit
festivus derifor; sed cum illud non raro et numero erectiori, et minus etiam protrita (modo tantum
perspicua) phrasi fieri possit, cumque etiam ridiculo admisceri nonnunquam possit reprehensio acrior,
Juvenalem hac in parte oratio praefero. Persium licet grato quandoque auribus verborum sono
assurgentem, tetricum tamen severum atque inter obscuras nebulas latitantem, censorem vitiorum ceteris
posthabeo.

Etenim declinandam, et ab ectionem nimiam, qualis subinde in hoc genere est Horatii, et, qualis est Persii
tumorem, exemplo primum obvio doceamus. Sic Horat. Sat. 1. vota inania sectantis carpit.

Cetera de genere hoc (adeo sunt multa) loquacem
Delassare valent Fabium. Ne te, morer audi,
Quo rem deducam. Si quis Deus. En, ego, dicat
Jam faciam, quod vultis, eris tu, qui modo miles.
Mercator, tu consultus modo rusticus, hinc vos,
Vos hinc mutatis discedite partibus, eia,
Quid statis? nolint.

Quidquid hic a secundo hemistichio fluit, juxta sua incisa pronuntoatum, vix a solo audiente carmen esse
intelligetur, ita nihil praeter orationis solutae stylum, etiam in ipsis observabile numeris adfert. Quid igitur
pars haec a liberae dictionis Satyra diversum habeat, ut omnino oportebat, nondum satis dispicio
Juvenalis dixisset.

Tanta querelatum moles, ut sola loquacem
Delassare queat Fabium atque ore catenas
Herculeo auratas dirumpere. Fac age votis,
Aspitet Deus his aliquis. Scenamque theatri
Humanam sic ex lubitu decernat agendam.
Heus tu personam miles depone, phaselum
Jam scandes mercator, et hoc te fenore pasces.
Tu juris modo consultus, sis ruris arator,
Proque stylo stivam tractes, Palinure triremi
Discedas, et tu Praetor rellinque tribunal.
Subula te deceat, scutum hunc, quin ocyus hinc et
Hinc permuta tis discedite partibus, eja
Quid statis? Dubiae sortis perceller imago

167

Attonitos, nolint prisca statione moveri.

Itanimirum fecundus ille, phrasi illustriori, atque uberiori affluit, digniorque qui hoc in censu Poetarum
numerum augeat. Quocirca si ab altero in hoc scribendi genene discedendum sit meo arbitrio Horatium
descram; Juvenalem, sed tamen ab obscoenitate expurgatum, amplectar.

Hoc Persius raram obscuramque multo magis orationem consectabitur,
Illa querelarum scabies multa ora fatiget,
Et Fabii, quamvis fandi prurigine linguam
Ventilet accensam, Sed enim potiatur amata,
Nec Deus abnutet, votorum pinguia Crasso, etc.

Verum quid meis verbis illius pergo scribendi fingerc indolem. loquatur ipse Persius in simili
propemodum materia Satyr. 50 devotis mortalium.

Hic satur irriguo mavult turgescere somno,
Hic campo indulget, hunc alea decoquit, ille
In Venerem est putris. Sed cum lapidosa podagra
Fregerit articulos, veteris ramalia fagi,
Tum crassos transiisse dies, lucemque palustrem
Et sibi jam seri, vitam ingemuere relictam.
At te nocturnis juvat impallescere chartis,
Cultor enim juvenem purgatas inseris aures
Fruge Cleantea.

Animadvertis, opinor, quemadmodum Horatii oratio macilento quodam atque exsucco corporis incedat
habitu, ur voluptatem quandam ex ridicula rerum descriptione captet; contra Persius turgida et pingui
quadam sermonis adipati mole, hanc eandem delectationem ambiat: uterque ille nimis exsucca, hic
nimium crassa oratione tardus. Iuvenalis inter utrumque medius, ipsa dictionis amoena agilitate tanquam
in icena histrio omnem personam induit, risumque majori audientium voluptate perfusum occupat, cum
eleganti orationis flore, res quaslibet, vel ornatu suo, vel turpitudine oculissubjiciat, ut Poetam esse
intelligas.

Rara ubrque venatur Persius et remote translata, protritum ipsi nimis sit illud Virgil. Aen dulci dec linat
lumina somno. cum tamen hoc quivis maltt, quam turgescere, hoc est inflari, somno. Quam remotum est
quod senis digitos appellet Veteris ramalis fagi? hoc tamen cum ex ridicula comparatione gratiam

168

mereatur, in satyris non reprebendo. Verum quod male ex. actum tempus crassos dies, lucemque
palustrem nun cupet, crasse satis locutus est; neque enim per se illud ex metaphora venustum, neque ad
risum facete caprandum idoneum; quemad. modum et sequitur videri quibusdam poterit, Juvenum
purgatas in seris aures Fruge Cleantea: hoc est, juvenes ex Cleantis Philosophia instruis. Quo loco uti et
aliis observare licebit in Persio, raritatis gratia, studium innovandae phrasis; dicendum enim, auribus
fruges in serit, neque hunc alea decoquit, sed hic rem decoquit alea, neque in Venerem, sed Venere,
putris.

Tumorem orationis ridiculum non damnavero illis, ubi res quoque tumida, congrua dictione exponenda
erit. Sic Cornutus Persii Magister apte principio Satyrae 5. tumorem illi et obscuritatem exprobrat.

—— quantas robusti carminis offas
Ingeris, ut par sit centeno gutture niti?
Grande locuturi nebu as Helicone legunto
Si quibus aut Prognes, aut si quibus olla Thyesiae
Fervebit, saepe insulso coenanda Glyconi.
Tu neque anhelanti coquitur dum massa camino,
Folle premis ventossnec clauso murmure raucus.
Nescio quid tecum grave cornicatis inepte,
Necsclopo tumidas intendis rumpe re buccas.

Hoc est noli tu Persitam grandia, atque obscura loqui, qualia Scriptores Tragici de Frogne et Thyeste, de
quibus sat insulse Glyco. Non enim trahu folles, aut velut; strangulatam vocem cum cornicibus odis, aut
inflato ore prorumpis.

Non ignoravit Persius hanc Magistri correctionem. Verum reipsa non satis est obsecutus. Nam post
excusationem eadem in Satyra quam tumide inter nebulas incedit.

—— Ira cadat naso, rugosaque sanna,
Dum veteres avias tibi de pulmone revello etc.
Diluis helleborum, certo compescere puncto
Nescius examen: Vetat hoc natura medend???
Navim si poscat sibi peronatus arator,
Luciferi rudis: exclamet Melicerta perisse.
Frontem de rebus. Tibi recto vivere talo
Ars dedit, et veri speciem dignoscere calles,
Nequa subaerato mendosum tinniat auro,
Meras halat nebulas, haec loqui magis, quam intelligi voluit.

169

Ne irascaris, dum aniles tibi fabulas dissuadeo. Tu misces helloberum, nescius quantum in libra (ad
purgationcm) adhibere debeas, quod est contra medendi artem, ut sirusticus perone calceatus, navarcha
esse velit, qui nec Luciferi quidem stellam norit, hunc enim Melicerta (Deus maris) impudentem esse
clamat: Tu recto pede incedere et veritatem agnoscere didicisti, nequa species salsitatis suo te fallat
tinnitu.

Ridebis hic magis inneptiam, quam elegantiam, dum audis Veteres avias de pulmone revellere, diluere
helleborum, Luciferi rudem esse frontem derebus perire resto talo vivere etc. uttaceam, neque rem, neque
verba apro sensu nexuque cohaerescere.

Quemadmodum tamen in Satyra tropi audaciores, allegoriae, ironiae, provetbia ab humilioribus
plerumque contemptisquiue rebus ducta locum in Satyra habeant. p. 1. lib. 2. cap. 7. docuimus.

Observanda haec universim. 1. Satyram plerumque verba. magis abjecta, et sordida sectari, hinc apri
clunes facilius, quam tergum: sumina, quam pinguedinem: nitorem potius, quam odorem culinae dicet:
vertice raso malit. quam ronso. Vide Juvenal. in fine Satyrae 5. sono item magis dissona sectatur. Unde
braccas prae femoralibus, buccas prae genis, Vacoam prae bove a mabit. Ridicula item sectatur epitheta.
Hinc latrante stomacho, plorante gula ib. Juven. Metaphorae item delectant, a rebus sordidis petirae, ut
insullas ructare ex pectore voces. Sic et comparationes a rebus conptemtis ducuntur Duceris planta
(pedibus extraheris) velut istus ab Hercule Cacus. Juv. ib.

2. Amat historiolas a personis vilioribus petitas, aut si quidem ab illustrioribus, non tamen illustres saepe,
nisi ad contrariam vitio virtutem probandam adferantur. Hinc Juven. praeter reliqua ibid. sic canit:

Cras bibet Albanis aliquid de montibus, aut de
Setinis, cujus patriam, titulumque senectus
Delevit multa veteris fuligine testae;
Quale coronati Thrasea Helvidiusquiue bibebant,
Brutorum et Cassii natalibus. Ipse capaces
Heliadum crustas, et inaequales beryllos
Vitro tenet phialas, gemmas ad pocula transers
A digitis, quas in vaginae fronte solebat,
Ponere Zelotypo juvenis praelatus Hiutbae.

170

Tu Beneventani Sutoris nomen habentem
Siccabis calices ansorum quattuor.

Nihil hic obscurum, nisi ex antiquitatis ignoratione reperitur. Senius est: Cras ex Albani aut Setini montis
vino bibes, cujus vas testaceum (quo vina condebantur) vetustate obliteratum, patriam et titulum vini non
amplius praeferat, quale sub Nerone Thrasea et Helvidius ejus socer [in tuenda libertate Brutos, qui
Tarquinium sustulerunt. et Cassium, qui Casarem amulati] in natalatio festo biberunt. Virro (dives] in
crystilla, et phialus, beryllos ac gemmas alias transsert, quas Aeneas, Didonem Hiarba Regi praripiens, in
fronte capuli ferebat: tu satis ex deformi vitro Vatinii seurrae (ex sutrina Beneventana) Neroni grato, quod
quatuor ansarum erit, hauries.

Quanquam vero exempla delectent, non tamen suaserim a tam ignotis peti, ut inter mediocriter eriam
doctos, ante bibliothecae scrutandae sint, quam sensum assequaris, hoc epim conatu intercidere gratiam
necesse est. Quare hoc titulo Juvenalis magnam hac aetare amittit voluptatem, quod abstrusa non pauca
sui seculi vitia congesserit, posteritatis memoriam non habitura. Poetam non aetati uni, sed omn bus
seculis servire necesse est.

3. Figuras grandiores non ambit, minoribus tantum et vibrantioribus dedita. In iis, ubi mores instruit, et
generatim castigat vitia, sententiarum luminibus gnomisquiue inprimis delectatur. Ut Juven. Sat. 14. satis
ostendit. Minus frequens in his cum singulatim errores castigar. Hie enim magis hoc agit, ut personas
ipsas dramatice, velut in scenam agentes, producat, corumquiue mores falsis dicteriis paroemiisquiue
quandoque perstringat. Quae cum scribendi in hoc genere rationem varient, exacuantquiue quatuor
Satyras dedimus, quibus hanc utcumque distinctionem, ornatusquiue varietatem oculis subiecimus, ut
infra videbis.

4. Numerum minus in periodis rotundum quaerit, aliquando in medio carminis abtumpitur; interrogatis
retponsionibusque suspenditur, elisione hiat, languide serpit, aut minutim dissecarur, monosyllabis in fine
tardatur. Verum haec, qui omnia temere, et necessitate magis quam virtute metri ausus suerit, is, quod
optimum est, non assequetur. Horatii hacin parte negligentiam imitandam nemini suaserim. Juvenalis
nimia est rotunditas et Epopoejae vicina, magis Persii hac in re varietatem tamplector.

171

Post Satyras proximum in Epico carmine locum digniratis affequuntur carmina Panegvrica Generhlica,
Epithalamia, votiva, praenetica, et quidquid ejuscemodi poetarum extra Epopoejam occurrit in
Hexametris, quae cum graviores rerum permutationes affectuumque impetus rarius complectantur,
pierumque mediocricharactere, et florenti quodam orationis genere delectantur. Utmihi quidem Ecloga
rusticorum, Satyra mordacium causidicorum, cetera in Epicis poemata slorentium disertorumque
juvcnum, Epopoeia gravis virorum senumque videatur oratio. Quocirca et hanc gravius ???inusque
exultanter ac floride, quam Panegyrim ceteraque id genus poemata necefle ao decorum etitincedere, quae
causa cur Sareotiden ego ad Virgilianos numerospropius, Carolinani vero panegyrin propinquius admerra
Claudiam exultantia in flexerim.

Ad hanc vero imitationem facilius praestandam, eum et phrasin, et numeros, achorum praecipue Poetarum
genium. suoagnoscere discrimine oporreat, exercitationem quampiam descriptae ad imitationem Araneae
praemisi, qua illorum stylum numerosque ingenio aptare conatus sum, ut in eadem veloti sabula ductae
singnlorum effigies suo magis colore et habitu discernerentur, quanquam et hoc mihi evenisse credibile
sit, quod cum paucula quorundam vitia declinaverim, minus etiam vittutes sim assecutus: cum ptopria vix
esse imago possit, quae cuncta non referar. Verum hoc tam religiose non egi, quam ur varietatem
quandam optimis Poetis pro rerum affectuum que diversitate, non negligendam proponerem, A quo
sinonaberrem proposito, Icribendi fine non excidi.

CAPUT XI. Deimit andis usu a: que exercit atione tam via resolutionis, quam compositionis.

CUm ad exercitationis studium viamq ac rationem imitandi (quam in usu potissimam, maximque
expeditam, ars quaevis haber) propius acceditur, haec ante omnia se offert quaesiio. Quinam in Epicis
imitandi sint? quod cum abunde satis definivisseilla, qua praecipuorum Vatum expendi stylum
disquisitione videat, pauca adjicio, neque enim obscurum est, hoc cuique imitandum, quodoptimum esse
convincitur.

172

Verum tamen ipsa naturae ingeniique diversa in diversis nationibus inclinatio, hoc postulare videtur, ut
non idem dux sit omnium. Et ne diversarum totoque coelo dissitarum gentium indolem componam,
Inferioris Germaniae populi non facile illam Statii gravitatem probabum, aut etiam assequentur; nec
contra Bojorum gravitas ad illam sese Ovidii lenitatem facile inclinabit.

Naturae sequitursemina quisque suae.

Hos igitur si prompta expedita que ad hanc in poesi eloquentiam ducere constitueris, noli ad illa primum
scriptionis exercere prototypa, quae abeorum ingenio longissime absunt, sed illis prin. um autoribus
exemplisque instrue, quibus et natura delectatur, et ars facultasque non adversatur. Operae pretium tamen
fuerit, praecipua eorum autorum viria non minus, quam virtutes observasse; utab illis ad has, quanto
possunt studio, deflectanr, primum enim lanae colorem renacissime retinenr, et facilius error vetatur,
quam corrigitur. Suo quisque ingenio sat labis traher, ut proinde hanc alienis etiam cumulare maculis
longe futurum sit turpius. Alrerum est, ut postquam unius poetae genium stylumque urcunque est
assecutus, tum deinde ad illum se vertat, quem vel laudatissimum, vel isti proximum docti, suffragatione
plerorumque Sapientum, habent; atque ex hoc, quae sibi vel deesse, vel superesse prudenter com pererit,
stu diose castiget. Sic Bojus ubi nativam suae gentis gravitatem, pari ex Statio hausta gravitate, ad
tumorem, et confragosum quendam durumque orationis sonum, allisam senserir, in Ovidii sese lenem ac
melle quodam delibntum sermonem quanto poterit opere inclinet; Secus Belga, ubi exilla Ovidii lenitate
remissum sese, abjectumque nimis esse intelliget, ex Statio majestatem aliquam illustriori oratroni induat.
Mihi tamen principio Claudiani amoena exultansque dictio maxime placuit, a qua me deinde magis ars et
ratio, quam naturae impetus ad Ovidium Virgiliumque abstraxit. Cererum qui principio soli sese Maroni
addixerit, ac deinde, ubi firmato ingenio styloque in hoc solide substirerit, ad alios se verterit, quorum
suis quique dotibus excellunt, ut optima tantum ab eorum poesi ad imitationem suam traducat, rejectis
deterioribus; hunc ego facillima, ad hujusartisabsolutionem via incessurum existimo. Quanquam hac
aetate novi scriptores non desint, lectu dignissimi, in quibus Vincentius

173

Guinisius in Heroica sua poesi aurea mediocritate leniter profuit. Alexander vero Donatus, Starium
propius aemulatus, grandiori quadam verborum pompa atque apparatu ingredirur. Reliquum est ut ipsum
imitandi usum per utramque viam Resolutionis et compositionis prosequar. Eadem hic cum illa quam in
Elegiacis tradidi methodus renenda est.

Primo viae relolutionis insistamus.

Exordiamur ab Ecloga I. Virgilii Tityre tu Patula cetera istie vide, ac sic resolve (Melilbaeus loquitur)

Tityre tu sub patulae fagi tegmine recumbans, silvestrem musam tenui avena meditaris: nos dulcia patriae
arva, finesque liquimus, nos fugimus patriam; tu Tityre in umbra lentus formosam Amarillyda silvas
doces resonare, (Titydus respondet) Deus nobis otia o Meliboee fecit. Namqueille mihi semper erit Deus,
saepe illius aram tener ab ovilibus nostris agnus imbuet; ille, ut cernis meas errare boves permisit, et
ipsum quae vallem calamo agrestiludere.

Hic ex resoluta hoc pacto oratione facilius illius naturam dotesque perspicis. Certe tertium, aut
Hemistichium, quarti, cum fere coincidant, rectius alterutrum sua oratione Maronem eliminatutum fuisse
intelliges. Nunc quod ad verbaphrasinque, praeter versum quartum, humilia sunt omnia. Prior quidem
pars Meliboeo propria, assurgit solutae orationi nonnihil dissimilis, sed poesi perquam renui. Nam in
primo versu solum epithetum patula ad fagum additur, deinde tegmina p. 10. umbra minus propria
significatione adhibetur. Soluta enim oratione recte dixeris, tu lub fagi umbrarecubas. Versus n. 2. phrasi
quidem poetica est, significatione tamen vox avena, eam tenue relinquit. Ita et versus 3. per dactylum in
antepenultimo pede finitum attenuatur. Versus 4. nihil ab Heroici carminis dignitate alienum continet, nisi
for terem significatam. Cetera quae Tityrus loquitur, prosa nihil grandius sonant, nisi quod illius secunda
contrahatur, et aram agnus imbuere dicatur, libertate in prosa minus usitata.

Hac resolntione facile ad prima carminis hujus principia naturamque penetrabis. Fac pari in Satyris arte id
consequaris. Iuvenalis Satyr. 14. Sic de mercatorum navigantium ingenio et fortuna disserit:

Curatoris eget, qui navem mercibus implet
Ad summum latus, et tabula distinguitur una.

174

Cum sit causa mali tanti, et discriminis hujus
Concisum argentum in titulos faciesque minutas.
Occurrunt nubes et fulgura; solvite funem
Framenti dominus clamat, piperisque coemptor;
Nil color hic coeli nil fascia nigra minatur.
Aestivum tonat, infelix, ac forsitan ipsa
Nocte cadet fractis trabibus fluctuque premetur
Obrutus et Zonam laeva morsuque tenebit.

Qui navem mercibus ad sum mum latus implet (Mercator) et tabula una (a mari et morte) distinguitur,
Curatoris (amentibus darisoliti) eget. Cum tanti mali, hujusque discriminis, argentum in titulosfaciesque
minutas concisum causa sit. Occurrunt nubes (forte) et fulgura? Dominus (ramen) frumenti et coemptor
piperis, clamat: funem solvite, nil hic coeli color nil nigra fascia minatur: aestivum (tantummodo levi
transitu) tonat. Ac forsitan infelix, ipsa nocte, fractis cader trabibus, et fluctu obrutis premetur, morsuque
leva manu Zonam (cum loculis) tenebit.

Orator hic quae dam, ut facile animadvertis, adjiceret et alia detraheret, namque illud, in titulos facies
quaeminutas concisum esse parum ad pondus orationis facit; ut et illud, quod piperis coemptor dicatur,
nubes vero nigra fascia Quae ut satyricis versibus idonea, ubi ridirulo inserviunt; ita Heroicae poesi
minime conveniunt Illud vero quod dicat zonam laeva et mar su tenendam, malim, aut norsu vel morsuve.
Alias enim alterutrum redundat Quanquam et Heroicis indignum videatur.

Ex Heroicis, quae mediocris sunt characteris aliqua resolvamus sic Virgilius lib. 3. navigantes describit

1. —— —— —— Tum litore funem
2. Deripere, excussosque jubet laxare rudentes.
3. Tendunt vela Noti fugimus spumantibus undis.
4. Qua cursum ventusque gubernatorque vocabant.
5. In medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos et c.
6. Mox et Leucatae nimbosa cacumina montis,
7. Et for midatus nautis aperitur apollo etc.

Tum funem deripere litore, et excussos rudentes jubet laxare. Noti vela rendunt et spumantibus undis
fugimus, qua ventus et gubernator cursum vocabant, Nemorosa in fluctu medio Zachynthos apparet. Ac
mox nim bosa Leucatae montis cacumina, nautisque formidatus Apollo aperitur.

175

In 3. et 6. versu poetica sunt epitheta, spum antibus et nimbesa phrasis item tota in 3. et 4. carmine poesin
sonat, cetera prosae affinia, nisi quod fluctu pro fluctibus usurpet. Hanc enim varietatem in phrasi magis
amat Virgilius. Claudianus, et Statius tropis hanc plerumque orationem extollunt studiosius. Sic ille in
tertium Honorii Cons.

1. —— —— —— Qualis piatica puppis,
2. Dum praedam, de more, putat. viduataque caesis,
3. Remigibus, seissis velorum debilis alis,
4. Ora gubernaclis, anrennis saucia fractis,
5. Ludibrium pelagi vento jectatur et unda,
6. Vastato tandem poenas laitura profundo.

Quibus refolutis, invenies in 2. 3. 4. 5. et 6. versu translata ab animatis ad ianimata epitheta, ut oratio
elevetur. Sed de his alibi dictum saris. Mallem hoc loco Clau dianum in 2 versu que fuperfluum
rescidisse, ac transtulisse in medium, ubi plura dissoluta, tum deinde toto magis orationis habitu
affurgere: nam demore putat et debilis alis et c. phrasi manent exilia.

Jam et compositionis via paucis insistamus. Etut breviores simus illam ex Juvenale translatam orationem
usurpemus. Elegiacus sic loqueretur:

Quis furor est plenis eneratam merce triremim
Infido nimium credere velle mari?
Viraque morsque tibi tabula distinguituruna
Argento debes tanta pericla tuo.
Fulgura conremnit, coecasque ex nube procellas,
Quem rapit ostensi coeca cupido lucri.
Saeptiamen rapida premitur miser obrutus unda,
Et cum sperato, fenore vita perit.

Haecsi cum satyrico genio compones, facile diversitatem observabis. Cum Heroicis propius quoad
loquendi rationem convenient, si presie (ut quandoque fit) sine amplificatione scribamus. Ita enim loqui
licebit.

Quis furor Arctois oneratam mercibus alnum
Vasto inferri mari? tabula distingueris una
Mortis ab exitio. Tantorum causa madorum
Argenti fulgor lucrique insana cupido est.
Fulgura contemnit, coecas que ex nube procellas,
Frumenti infelix Dominus: Qui for sitan ista
Nocte cadet fractis tabulis, fluctusque premetur
Obrutus, acrapta vitam cum merce protundet.

176

Unde liquet, quemadmodum tam Elegiaca, quam Heroica poesis minutiora, quae que ad risum captandum
idonea sunt. rescindat. Ceterum si piscatoria aliqua Ecloga instituenda sit, minutae etiam hae res locum
invenirent ac gratiam. Jam vero et profusior multo Heroicus scriptor, non modo Elegiaco, sed et Satyrico
est; ut ex supra dictis sacile intelliges. Hinc enim versu 2. maris aestum fluctusque magis diserte
exornaret, ut periculorum quandam imaginem, ad navigationem dissuadendam, oculis subjiceret, quod tua
Virgilio 3. Aeneid. copiosius, quam hoc loco necessarium sit praestitum invenies. Satis erit, non omnino
Boeoto me viam digito magis, quam praefixo ubique gradu designasse. Quod si tamen assurgere magis
scribendo ad Heroicam majestatem lubeat, sic loqui in proposito exemplo licebit.

Quis furor Artoas Indorum merce carinas
Adversum Boreae furias, tumidique frementis
Oceani motus passis effundere velis:
Vita natans pelage, tabula dispescitur una,
Horrendae exitio mortis, pendetque sub aura
Velivola dubiae stulta inconstantia sortis.
Improbus argenti fulgor radiantis, amantem
Obliquare oculum, mentemque in devia raptam
Incantare potens, turpisque insania lucri
Lubrica natantum suadent discrimina rerum.
Aeoliae insurgant acies, et aquosus Orion
Despuat australi furibundas ore procellas,
Et simul Aetnaeis Brontes. Steropesque caminis
Horrida defudent irato fulmina coelo,
Negliget impavidus etc.

Nimirum grandioribus passim vocalibus, frequentioribus epithetis, iisque ratioribus, allusienibus ad
fabulas, historias, peregrinas gentes ac loca, tropis crebrioribus, verbisq, acphrafibus minus usitatis
grandescir oratio, ut dictum doctumque alibi fusius. Visetiam vitiosae orationis habirum, elata nimium,
aut etiam objecta dictione exprimamus? Age, sicloquamur, non tamen ad invitationem sed cautelam
imitatoris vatis.

1. Intanum! Arctoas nimis impraegnare carinas
2. Merce Travancorica, tumidasque rapacibus undis
3. Immersare rates, Erinnyas aequore vasto

177

4. Bacchantes ventorum aestro fremituque profundi
5. Ausibus irritare novis, vaecordia cordis,
6. Et mentis dementis opus, sic prodere vitam,
7. Suspensam e tabula confinia mortis.
8. Illaetabiliunt sunt incentiva malorum
9. Argentique aurique decus, quod stringit ocellos,
10. Et prudens animos hamat a est fraude tenere.

Majorinsania est haec loqui, quam agere, nam primi 4. versus frigide intumescunt, ceteri inepto aut lusu,
aut abjectione vilescunt. Rudieribus tamen fortasie hic verberum troporumque lusus non displicebit. Sed
expen damus obiter.In I. vers. carinas impragnare quam rara, tam insulsa est translatio, a re parum illustri
ed grandem, 2. vers. epithetum Travanco rica ab Indiae regno Travancore grandius, quam celebrius est,
vers.3. nec immersare, pro immittere nec Erinnyas pro furiis apte hoc loco usurpatur Vers. 4. nec
bacchantes, nec astro opposite ad ventorum. Erinnyas transferuntur. Sic vers. 7. infolens est phrasis. vers.
8. longa tantum sine virtute verba. vers 10. praeter insolentiam elocutionis fraus harnata. metaphora
ingrata dicitur. Ceterum lusus ille vocum consonus Vers. 5. et 6. parum in te praesenti placet neque ausus
novirecte feruntur. Vers. 9. tenue nimium est decus ocellos stringere, ut vers. to. tenere. Exquibus facile
liquet, quanta circumlpectione ac delectu, ad purgatum abselutumque carmen, opus sit.

178

HEROICA POEMATA PRAE CIPVORVM generum.

Ill.

COLONIAE Apud HERMANNUM DEMEN Bibliop. M. DC. LXXXII.

179

QUod in Elegiaca poesi a nobis actum, usneidem ubique clocutionis emineret genius, sed pro retum
vartetate varius; id non minus in Hexametris versibus necessarium duximus. Universe quidem haec
poemata suo cum numero, tum rerum fere pondere graviora sunt, verum et loquendi grata varietas et
personarum conditio, momenta causarum, et affectuum vicissitudo non unum ubique colorem admittunt.
Si Statius nonnunquam gravitatis, et Claudianus numerorum oblivisci potuissent, plus apud posteros
laudis possiderent, nunc virtutes has sine vitiis non obtinent, ipsa ornementorum copia pressi.

Mediam. quantum per ingenium licet, viam tentabimus, in rebus humilioribus, ut sunt Eclogae, bumiles
erimus numeris, etiam rustice quandoque languidis in Satyris paulo asperiores gravioresque, in panegyri
ad laudes comparata, medio stylo efflorentes, et numeris ad Claudianiingenium rotundius, laetiusque per
acutas vibratasque sententias, excultis: (quis enim tetrica fronte encomiasten agat?) denique in Sarcotide,
seu lapsu humanae naturae, graviori stylo, numeroque feveriore, ac nonnunquam asperius haerenre; ut in
re moesta, tardiores incedemus ea tamen lege, ut ubi retum verietas, et prolixius insertae floten tium
rerum descriptiones tulerint simul ipsa laetius efferatur oratio, rursum inter ardua futura tardior, inter
declivia remissior.

Quae causa cur et postea, in una Tibi Araneae descriptione, (praeter nobile fingendi in rebus ignobilibus
ex Ovidio exemplum) quatuor praecipuorum Poetarum in ea stylum scribendique diversitatem utcunque
oculis junctim subjicere voluerim.

ECLOGA. NARCISSUS. Puero IESV ab Innocentum clade subducto Pastores, muneribus, et carminibus
gratulantur.

MELIBOEUS, ET AEGLON.

DUcebant per rura gregem Meliboebus et Aeglon,
Alter oves et lactentes sub matnbus agnos;
Alter rure capras pascebat: uterque canendi
Artifices dulces inflabant ore cicutas,
Alternisque suos memorabant versibus ignes.
Incipe tu Meliboce prior, certabimus ambo

180

[Alterait]quis Narcissi mereatur amores?
Melib. Accipe parve puer, lbandum mea munera carmen.
Cedrus in arboribus Libani sublimior extat,
1. Et rosa Paestanis fragrat suavissima campis,
Narcissus superat. Cedris excelsier ille est,
Suaviorille rosis, Violae spectantur odecere,
Lilia pulchra colore placent, et mella sapore.
Pulchrior his noster Narcissus, dulcior his est.
Vitis habet botros, Narcissus mitior his est.
Poma dat Autumnus, Narcissus gratior his est,
Pascite nunc tenerae, nova gramina pascite, caprae.
Aegl. Accipe parve puer tenui cum carmine munus.
Est mihi namque gemens, blando cum compare, turtur.
2. Quos nuper tectis silvarum mater in antris
Exclusit viridis recubans sub tegmine frondis.
Horrida tempestas silvas cum forteminores
Sternebat, vertens tenetis cunabula pullis.
Has ego tunc miseratus aves (nam cerno trementes
Et matrem juxta moesta cum voce gementem)
Accipio, calidoque sinu subduco fovendas.
Implumis periit reliquarum turba volucrum,
Has ego servavi geminas: Narcissus habebit.
Accipe parve puer tenui cum carmine, munus.
3. Melib. Tantum carmen habet pauper Meliboeus; at Aeglou
Munera catminibus tantum certabit uterque.
Accipe parve puer blandum mea carmina munus.
Tu mihi turrur eri moesta tu voce gemebas,
Horrida tempestas cunas dum verteret omnes
Infantum et Regis gladius saeviret iniqui.
Crudelis gladius, crudelia funera portans.
Hanc Pater et matres orbae flevere procellam;
Flevit ager moestae fleverunt funera silvae.
Vos testes valles Solymeae vosque myrice,
4. Quaequescelus servat de sanguine decolor lunda.
Vidiego, cum tenerum mater premit ore puellum,
Atque ulnas intercondit, gremiumque paternum,
Hostibus obluctans nequicquam, et sidera clamans,
Quae tantum averaant miserantia sidera crimen.
Sed te Niliacus trepidantem exceperat hospes
Ingremio, dives pecorum, nec avarus Amyntas.

181

Ille tibi latebras ostendit; cumque sitires,
Ille tibi mulsit capras, lac saepe bibisti.
Pascite nunc tenerae nova gramina, pascite, caprae.
5. Eglon. Quod si prae moesto tibi turture forte columba,
Blande puer, placeat: par est mini dulce volucrum,
Mansuetum genus et niveis peramabile plumis,
Pulchra corona caput cmgit, variumque notarunt
Sanguineae pectus maculae nil blandius illis.
Nec pecudes metuunt, has inter pabula carpunt,
Et mediis stabulis, mediis praesepibus errant.
Nil etiam metuunt homine: hos leniter alis
Verrunt et manibus vix se subducere norunt.
Heu metuo, nequis volucres immitior hostis
6. Illaqueet, pereantque, insons mea turba, coiumbae.
Accipe parve puer tenui cum carmine munus.
Mel. O tu patve columbule, mi Narcisse, meorum
Ultimus et primus, canimus quos semper, amorum!
Mitior in cunctis tu diceris esse columbis.
Pro niveis vestit plumis tua pectora candor.
Est nive candidior vultus, sunt lactea colla.
Ut rosa purpureis vernant tua tempora malis.
Si qua tuo capiti manear texenda corona,
Haec quoque detractis rosa sit pulcherrima spinis.
7. O tu parve columbule, mi Narcisse, meum cor.
Te pecorum quoque tangit amor praesepia vixdum
Natus adhuc, foenumque puer tractasse putaris,
Foenum, quod bobus positum, quodque esset asellis.
Tu pecus, et de te pecudes fovisse feruntur.
Pascite nunc tenerae nova grammina, pascite, caprae,
Aeglon. Est Gallina mihi pullorum sedula nutrix,
Attamen infelix mater; nam perdidit omnes,
Non cortes potuere suos defendere pullos,
Non Gallina parens. Quicquid vix prodiit ove,
8. Vixque minutire, aut primas effingere voces
Noverat hoc voluorum raptoribus unguibus haesit,
Unus de septem superest modo pullus, habebis
Hunc dono, Narcisse: rapax nam cetera Milvus
Abstulit, et teneras laceravit praedo velucres.
Adjungam matrem: nihil illa blandius usquam.
Seu Pullum accersens vocitet, seu praebeat escam

182

Venatrix passis tremulum seu colligat alis;
His latuit, fratrum cum cetera turba periret.
Nondum carmen adhuc, distinguere tempora nondum
9. Scit satis, ad discit nunc prima elementa canendi.
Hunc Narcisse tibi, nisi munera spernis habeto.
Melib. Parve puer, blandaesoboles, ac gaudia Matris
Solus et in pullis Gallinae filiusalbae.
Basia mille tibi mater dat, basia reddis
Mille tuae Matri, tenerumque fovetis amorem.
Diceris et Matri, puer optime, et unice; Mater
Optima, et una parens tibi; sic certatis uterque;
Victori centum victus demum oscula solvit.
Ut gallina suos pullos amplectitur alis,
Et tenerum delibat apis per pascua florem,
Sic Matris latet illesinu, sic basia captat.
Non timet hic milvos, torvis licet unguibus acres,
Infestos nimium milvos qui nuper inagris
Bethlemicis saevam latefecere ruinam.
Narcissus superest, Narcissum Mater amavit,
Abstulit hunc gremio, tutisque recondidit antris.
Hic latuit, nostris servatus amoribus, infans.
Pascite nunc tenerae nova gramina pascite, caprae.
Aegl. Lacteus et parvo vixdum digressus ovili
11. Est agnus mihi, jam primas lanugine malas
Vestit et in gregibus didicit distinguere matrem,
Cum vocat e stabulo tenerum balatibus agnum,
Si taceat quaesi ta tamen non fallit odore:
Vellere quin etiam niveo, quo matribus una
Omnibus anteiit for mosior, agnita saepe est.
Non haeclactenti sua denegat ubera nato,
Quaeque dedit mater, non hic delata recusat.
Non ovum simile est magis ovo, cygnus olori,
Lac lacti, niveae proles quam candida matri.
12. Unica sanguineo pctus juvenile colore
Distinguit nota, portendens quid noscio sati,
Heu metuo crudele lupos genus. omnia nuper
Vastarunt late, balatibus omnia circum
Implerunt matrum, raptos per ovilia natos
Dum quaerunt, frustraque extendunt ubera lacte.
Hes lupus acer habet; reliquus mihi sufficit agnus.

183

Nunc Narcisse feres dono; nam cetera desunt,
Accipe parve puer, tenui cum carmine, munus.
Mel. Munera si desunt, non desunt carmina nobis,
Carmina, queis teneros per pascua ducimus agnos:
13. Agnus eris Narcisse mihi tibi carmen avena
Nostra canet, blandae si desunt forte cicutae,
Materies mihi semper eris, formosior agno es,
Ille licet niveas vincat candore pruinas
Alba ligustra quidem, sunt lilia candida, nix est
Candida; candidior tamen his Narcissus amatur.
Candidus ille puer, puero est quoque candida Mater.
Melleus ille puer, puero est quoque mellea Mater.
O nimium dilecte puer, dilectaque Mater.

AMICE LECTOR.

QUatuor hoc loco Satyras dedimus genere scribendi nonnihil diversas. Priores enim duae in excolendis
universim hominum moribus versantur. Unde ad docendum magis compositae, stylo aliquantum humiliori
incedunt, sententiarumque abundant luminibus, quarum ad inflruendum generatim ulus hocloco et
opportunior reperitur, et gratior. Conceptibus tamen inter se altera abaltera dissidet, cum secunda ironice
opes extollat quarum studium prima serio damnavit; quod concipiendigenus magis ad salse irridendum est
comparatum.

Aliae duae Satyrae ad particularium hominum errores, magis usitata satyrographis concipiendi
scribendique ratione, descendunt. Quae lumina sententiarum ab universalibus rebus petenda parcius
admittunr; sed ridiculo ex moribus captando aptiores sunt; quod in particulari hominum aberratione fere
reperitur, praesertim si levioribus vitiis conjuncta fuerit; cum graviora flagitiaindignationem potius seriam
requirant. Unde quarta nostra Satyra materiam huic scriptionis generi maxime idone. m complexa est styli
etiam gravitate, quantum par est in hujus exercitationis palaesira enitirur; in qua neque ad Eclogae
humilitatem dejicienda prorsus oratio, neque ad Epopaejae majestatem est extollenda. Cetera puae ad
hanc poesin spectant, tibi ex supra traditis erunt repetenda.

184

SATYRAI. Innoxium mortalibus divitiarum studium, et paupertatis contemptum.

14. CEntum Oratores rauco clamore fatiscent,
Si vecors auri studium damnare laborent.
Sed tamen est contra durata voce tonandum, et
Archilochi, aut Flacci res traducerda cachinno,
Forte lycambaeis salibus conspersus et acri
Lixivio vatum lautus, purgatior esse
Moribus incipiet non nemo cuimeliormens,
Ebria nec ratio submersa cupidine rerumest.
Quem pudor et virtus minus urgent, subditus auro
Vivet ad audaces fatuosque opulentia spectat.
Stultorum hitantum sapiunt, postquam horrea complent
15. Frugibus, et Lydo cistae complentur ab auro.
Ipse Midas fulvo quamvis cingatur Hydaspi,
Auriculae ostendent Dominum, plerumque laborat
Sensu, quilocuples censuest. Portatur asellus
Saepe peregrina chtellas merce gravatus
Non fruitur gazis; satis illiest carduus asper,
Et mordax lolium, aut cum pondere venter inanis,
Omnia qui secum, ritu, cochleae, sua portant,
Multorum insidiis ruti quacumque vagantur.
Gratius est sufferre parum: ne forte laborent
16. Imbelles humeri, manisestum semper onus sunt,
Argentumque aurumque premunt quemcunque ferentem.
Et fortem enervanr animum, robustior ille est
Qui pau pertatem curva cervice recepit.
Quae minimum portar, magis hoc est fortis egesias:
Magnum onus et nullum est, gravat haec et sine pondere multos
Et multos levat, alarum, ceu remige, vectos.
Tum levius fertur, cum semper sertur egestas.
Inter opes nutritus, opum damnum magis horret.
Qui callum obduxit jam paupertatis amicus,
27. Hic minus adversae perfert in commoda sortis,
Aspera nos usus docuit lenire ferendo.

185

Servit egestationemo, nec servit egestas,
Sussicit ipsa sibi, quivis eonferre tributum
Huic debet, simile hoc magnis habet illa Tyrannis.
Nullus opum Dominus qui non famuletur iisdem,
Algeat aut sudet coelo velatus iniquo.
Nec male turbato toleret phantasmata somno,
Saepe umbras patitur curarum; saepe latronum,
18. Aut furum in sidias metuit. Quicumque comati
Incedunt, facilem praebent luctantibus ansam.
Estaurum tantum spolium, quod fortior aufert.
Hincisibi vectigal Reges, hinc praemia servus
Demetit, hine alimenta domus, praedamque cohortes;
Hinc ayida reliquum insomnis spe devorat heres.
Turgidus ut Phrygia devolvitur Hermus arena,
Sic volvuntur opes, te praeterlabitur unda,
Quae captes haustro tua sunt: at cerera rursum
Oceanum repetunt, solo res omnis in usu est.
19. Momento servit, momento deperit. Ipsas,
Si minus utaris, teret aedes sola vetustas.
Saxea Mausolea jacent. Scaurique columnae.
Praecipuum est corpus stomachique lacuna vacantis
Cui servire queat quidquid corraseris auri.
Omnia Pygmaleon congessit, sed tamen unam
Corpori ad navem spectarunt haec onerandam.
Vestis ei Atralica, et curata curicula, to tum.
Ista sabutia fuit, parvaeque aplaustria navis,
Quam demum stygiis mors fractam absorbuir undis.
20. Innocuos multos paupertas praestat, et omnem
Praecludi scelerum fossam. Non esset adulter
Absque auro Phyrgius juvenis: Laisque metallo
Nuda, Corinthiacum damnasset fortelupanar.
Saepe bonis caruisse bonum est, nisi Jupiter auro
Immixtus plueret, Danaen modo fabula vatum
Non caneret, moresaurum corrum pit honestos.
Ferrea post aurum coeperunt saecula. Dives
Qui nunquam men dax fallat, perjuria nunquam
Eomat infelix, hic cotvo est rarior albo.
21. Fallaces librae, fallax mensura, colorque
Fucatus rerum, merx putrida, fictametalla.
Fucum homines vultu, fucum sermone loquuntur.

186

Difficilis res est probitas ubi praevalet autum;
Quantumvis vigiles animi perrumpet in arcem
Et virtutis aget praedas. Rarissima dos est
Virtus cum nummis. Velavarus habebere multis.
Si parcas; si non parcas, tibi luxus in aedes
Luxuriesque affine malum penetrabit, et audax
Ambitio, vanisque elata superbia cristis.
22. Ambiguae res semper opes. Onus has et habere est,
Et nec habere onus est. Nisi quid numeraveris in re,
Nullo eris in numero, Recto laudaberis usu.
Hunc quicumque tenet tenet omnia; quisquis eundem
Amisit, medio pauper vilescet in auro.
Nunquam ainimi sordes fulvo illustrabit ab aere.
Si tibi sementis parva est. confide Tonanti {Deo considenti nit deerit. Stultus est qui pro Posteris opes
corradit.}
Hic tibi multiplici cumulabit fenore plaustrum,
Cum levis implebit reliquo rum urtica maniplos.
Vive tibi ae loculos noli impinguare Nepotum.
23. Esse probos malis, quam lauros. Stultitia haec est,
Atque insanus amor patrum, transcribere averno
Infelicem animam nati ut ditelcere possint.
Ah quanto est satius lacero si mantica tergo
Peudear, et stomachum latrantem mucida farris
Crustula componat! Melior des saepe nepotumest
Paupertas, quam divitiae. Corrumpere multos
Vidimus has; illam vix accularelicebit.
Multa fames docuit moderatrix gnara, Cleante~,{Pauportas multa suas bona decer, ut vitare eria, luxum
superbiam. et c.}
Quae olenus venter parasiti quaeque Nerones
24 Delicias inter terum nescire coacti.
Si quisquam stertat, paupertas vellicat aurem
Evigilarejubet ronchosque abrumpit mertes.
Haec pigrum ad curvos humerum durare labores.
Haec docet obsonare famen; cum nausea vexat
Hesterna ventrem ingiuvie gratamque palato.
Haec Bambergiacum facit offam implcre catinum.
Si tibi luxuries, luxusque infamis inaedes
Ireumpat contra panpettas sedula custos.
Ceu clypeum, obtendit sumosi rudera muri.
25. Situmide insurgat cristata superbia, lappas
Objicit, ac foedis hnit obsita faecibus ora,
Et fuliginenm cerdonum opponit odorem.

187

{a Multi Pauperesos vtrtutem henorari.} Non tamen abjectas fastidit gloria mandras.
Hanc etiam Opilio Jessejus; hanc et Agaso
Beniamita tulit. Manibus quibus ille flagellum,
Iste pedum tulerat, sceptrum tractasse stupemus.
Pauper erat Chriltus, {b Phocion, itaob frugalitatem dictus.} magnas dum rexit arhenas,
Non metuendus opum vi. sed virtute. Tyrannes
Subdere Romanae fecit sua colla securi,
26. Accinctus gladio Curius; sed nadus abauro,
Fabricius Pyrrhigem mas meruebat et aurum,
Non timuit ferrum: sprevit, quem vincere posset.
Fortibus Aemilium quisquamve ignorat in armig!
Fortior ille tamen neglecto creditur auro.
Qui tenuis, quondam stivam versabat aratri
Serranus, potuit Dictator condere leges.
Et juga, quae bobus detraxerat, Ausonidum illa
{c Non igitur despiciendi Pauperes.} Cervices super imposuit. Si pinguior auges
Et res ventrem, si, quantum milvus oberrer,
27. Demetis agrorum, non aspernere minores,
Qui vix terna secant macilentis jugera bobus,
Cras tibi forte seges lapidosa grandine strata
Procumbet, cras tempestas super horrea forsan
Ingruet, et partum consumet sulmine fenus.

SATYRA II. In nimiam opum cupiditatem.

QUid mihi Socratica runicatum ex classe Magistrum
{d Paupertas apud omnes contemnituri divitta astimantur.} Objicis. aut rabula nudum fluitante Biante~?
Omnia quilecum portant, Cumis nec aiellum
Invenient, a quo portentur. Nempe pedestris
Militiae tantum turmas conseribit egestas
28. Chrysogonoslaudo, meminit quos Tullius olim,
Syllae opibus fruitos, libertatemque secutos.
Rideo Democritos, et quoslibet Abderitas,
Munera Sardoo natos perstr ngere risu,
Quae Divum largo diffundit copia cornu.
Resrara est hilaris paupertas. pluribusilla
Formidanda magis, quam tartara nigra videntur.
Lustrali pellunt multi caco daemona fonte,
Sed Paupertatem, vix ulla piacula tollunt.

188

Hos etiam invenias auro, qui fidera vendant.
29. Qui tetro malunt animam debere barathro,
Quam debere homini. Passim modo quaeritur aurum
In sicco ac udo, remis simul atque quadrigis.
Sub clypeis aurum, sub papilionibus aurum
Quaeritur ex rastris, aurum castrisquiue vovemus.
Hac spe sceptra Nero tenuit, Corydonque ligonem.
Rari, qui prorsus norint contemnere. Nulli
Sunt Heracliti tunc, quando obtruditur aurum.
Diluviem si quae tempestas advehat, ille,{Pauperes sacile a Magnatibus ab aula et aequitate excluduntur,
nisi munerae adferant.}
Qui gravis est auro, facile enatat; at cui saepe
30. Res pluma est levior, primus submergitur undis
Sublevat aurionus at qui nil habet, ilie gravatur.
Omnia egestati desunt, clausae undique valvae,
Dum rogat auxilium. Clausae sunt judicis aures,
Cum Themidem implorat, solum panduntur adaurum.
Dum loculis streperum dedit icta pecunia plausum,
Tunc aula ac aures reserantur ubi affer avara,
Affer hirudo, canit, cui musica displicet, ille
Ante fores vigilet, Crassis intrare licebit.
Sed tamen, ut Corydonsubeat, quandoque necesse est,
31. Ei paupertati decre pat poma. Colostrum,
Caseus et pinguis tensum farcimen omasi,
Quaeque suum debent vectigal. Seilicet haedi
Ruricolum in caulis tantum pascuntur, in aulis
Hi Dominos pascunt. Meleagrides arque capellas
Alter alit, fruitutquiue alius, vix sigmate patvo
Coctum olus agricolae, et succidia rancida lardi,
Aur quae fumoso detracta est perna camino,
Ponitur, haec mensa est genialis tota dici.
Quod tantos Craesi includant aeraria census,
32. Hoc debent Codris. Alitur modo dives egeno.
Ille metit, serit hic. Qui mollia serica texunt,
Et Tyrio succos spargunt in vellera fuco,
Cannabeo ineedunt tecti velaminelumbos.
Nulla salus inopi, Plutum te poscimus omnes.{Ipsi pauperes et contempoores divitiarum, ad opes aspirant.
Opes divitibus petius dantur, quam pauperibus.}
Divitiae regnant, multis laudatur egestas,
Apperitur pancis, spretum licet itur ad aurum.

189

Invideant quamvis superi, Dea nulla per Orbe~
Tam calidis colitur quam diva pecunia, votis.
Huic vacuas pauper supplex extendere dextras
33. Cernitur. et petalum, nudato vertice, inanem.
Supplicat huic dives, quamvis turgente crumena,
Et gravis incedat decumani abdomine ventris.
Primus hic auditur. Caecutit plutus, ad aedes
Magnatum offendit celsas, transitquiue mapale
Stramineum, ac humiles congestas celpite caulas,
Divitibus donantur opes. Dum munera spargit,
Postremi accipiunt inopes. Sestertius Iro
Sufficit, at lauti rapiunt Sestertia Craffi.
Nec pennata casis affixa est gloria, summis
34. Haec locat in tectis, velut alba ciconia, nidum
DEspiciens tuguri cariosa tigilla ruentis.
Quisquis inops, ide~ vilescit; quisquis abundat,
Noscitur, et digitis vulgi monstrantibus, audit,
Hic est, hunc nudo venereris Marce, capillo;
Hunc curvis genibus, flexa cervice salutes:
Dum loquitur, sileas et dum sternutat honores.
Consequere a tergo, nummos habet, aureus est vir.
Antiquis a Torquatis ab origine censet
Tercentum proavos, auditur hiante Senatu,
35. Et reliquum pando vulgus rapit ore loquentem.
Scilicet auditum clavis facile aurea pandit.
Praeconum quam vis certet clamore Menaclas,
Vix ullam impellat, reseratis postibus, aurem;
Quamvis pelle Jovis, cedroquiue notanda loquatur.
Momentum ac pondus verbis accedit ab auro,
Delphicaquiue effundit quivis oracula dives.
Et tripode est, quamquam frigus boreale loquendo
Afflet, et atrexat viles, ut aranea, telas.
Aurea sunt, quaecumque auro tangentelinuntur.
36. Hic procerum affectu magnes opera omnia tangit.
Sis ovis ipse licer; dum sis Athamante creatus,
Velleris aurati possessor habebere Phryxus.
Si tibi fama deest, auro mercabere famam.{Fama, vivtus, nobilitas. forma, dignitates, connubiae sides,
exopibus pensantur.}
Si virtus, aurum pluris modo vaenit. Amicos
Quaeris? amicitiae vinclum procuditurauro.

190

Nobilitas auto, sapientia penditur auzo.
Hoc sine nec sapiens quisquam est, nec stemmata prosunt
Omnia si perdas, aurum servare memento,
Eunihil amissum est; cencedunt omnia Pluto.
47. In pretio pretium est: huic ipsa meretur honestas.
Sit tibi Thersites genitor, fraterquiue Thyestes,
Sir Medea soror, nec fit tibi gratia linguae,
Nec vultus, mens ipfa etiam delira vacillet:
Et praestans et pulchereris, si fulseris auro.
Sit Pater Aeneas frater formosus Julus,
Ipsa Venus genitrix: nisi commenderis ab anro,
Er vanos titulos, et nomen inane dolebis.
Curia divitibus pater, obfirmatur egenis:
Est locus ante fores Codro sit Crassus inaula.
38. Si qua vacet sedes, si quem fortuna senatum
Postulet expleri, si quis cibi testis habendus,
Si qua tuis thalamis consors jungenda rogetur,
Protinus ad censism, de moribus ultima siet
Quaestio, ad arbitrium census sententia tertur.
Quantum quisque suanummoram possidet ayca,
Tantum habei et sides, formaequiue, et honoris. et aequi.,
Pluto paret Amor: placet ampla dote Megaera.
Pluto patet Honor: primas tenet Euclio sedes.
Paret et ipsa fides; nulli modo creditur Iro.
39. Jurato licet, ac restanti sacra Deosque.
Quid facimus, Polycarpe? nimis tibi sordet egestas.{Sapienter tamen. Apostoli et Christus, audiendi
potius suns, qui paupertatem opibus preser unt.}
Et pietio pretium reliquis accedere rebus
Cum populoceuses. Audi vulgariter hocest
Fari: barbatos decer hic audire Magistros,
Et sub Apostohco caput inclinare Senatu.
Dolioli unius Cynicus quod suaserat hospes,
Allatrator opum, cui pera sat ampla suppellex
Una fuit, Piscatorum schola porro secuta est,
Denique mille alii Christo duce. Quod tibi promam
40. Consilium melius? vin? his sapientior esse?
Ille, cui ex Coelo quondain sapientia nupsit
Rector Idumaeus, quo non opulennoralter.

191

Argentumque aurumque, urinania pondera, risit.
Vanum opus, exclamabat, opes, vanissima merx est,
Quae vitiis dominum curisque emancipat aegrum.
Hinc tu virturum, ni vis prudentior esse,
Sume rudimentum. Pannosa, sed optima Egestas
Formatrix morum est: doctas haec explicat artes.
Vrtutumque magisterium centonibus abdit,
41. Subde manum ferulae, quondam haec doluisse juvabit.
Agrestis quamvis fugias umbracula mandrae
Vasque cavum Cynri, villae innutritus opimae,
Pygmalione satus: Regum genus esse, inopumque
In censu scribi poteris. Pugnantia non sunt
Dives inops, et inops dives: facit usus utrumque
Dives ut infelix egeat, ut pauper abundet.
Nempe refert animo, qui sis, opulentia non est
Bis denas auro gravidas implere diotas,
Et nunquam impleri. Qui plurima possidet, ipse
42. Non possessus opum vi, nec divisor iniquus,
Pendere tam promptus quam sumere: dignus habere est.
Nec papertatis pretium male prodigetauro.
Huncego te Polycarpe velim, non inter haberi
Valvarum obsessores, Codri Hecelesque nepotes.
Te virtus potius, quam sors apponat egenis.
Sic neque vilesces populo, nec habeberis aulis
Indignus, poteris majorum extendere ceras,
Ac Tyrio saturare tuas e murice braccas.

SATYRA III.

In fraudu lentum et imperitum controver siarum scr iptorem. qui allum consuraturus ubique fere a scopo
quaestionis aberravit, ideoque a doctissimo viro nuper ad Examen vocatus, merito snomiserrime vapulat.

43 LIgneus in silvis Rhamuo dominante triumphat, {Arrogantia et audacia Pradicanin, quint Rhamnus
inter ar boares vuil dominaris.}
Et pingues super elatus regnabit olivas,
Ac ficus super et Vites. Submittite vosnunc
Cervicem, o Gedri, palmam concedite Palmae,
Rhamnus adest. Quid Lignee vis? quam conficies re~.
Murmure cum rauco cathedramque auresque farigas,
Et centum frangis calamos, stridente papyro,
Adversus Keddum Sociosque, fidemque Latinam?
Ilia quantumvis Stentor rumparis, et omnem

192

Consumas bilem charra livente natantem,
In victas nunquam Rhamnus dominabere lauros.
44. Horsum, age, jam vocat Examen quod maximus Heros. {Gladbarides. Lignei responsionei prorsus
alienas ad Keddi postulata examinat.}
Gladbacides urget. Cur obliquantibus hirquis
Turpe fugam exploras? cur obmutescis, et haeres
Jam saxum sacrum que inter mactanda velut sus?
Examen justum impender; noli exammari
Nec talpas inter latebras disquirere inerteis,
Dic sodes, toties tua cur responsa vacillent?
Cur nihil ad rhombum, sed ubique quadrata rotundis
Aptantur? (solum hac retinetur L'gneusasa)
Si Keddus poscat lepores, tu ducis asellos:
45. Nec quicquam matula Codri feis dignius. Ad rem
Obsecro. dic al quid nec tam delirus oberres.
Omne forum sunt quisquiliae sunt rancida tantum
Segmina V Vicklefi ex Jardo. crambeque recocta,
Ter decies, vix quam esuriens queat esse SAguntu.
Haec tamen obtrudis Samio ceu digna Magistro,
Ac tripode expromptum, carmen recitante Sibylla
V Vesalica ex repido, post fracta insomnia, nido.
Nempe olidum redolent isthaec oracla cubile, {Nihil ad rem adcum postulatur a Calvinista ut ostendat se
rectius scripturam intelligere, quam Lutheram, qui ex eadem S. Scripturaoppositos errores tradunt.}
Vixque pu em vigilantis. Aqua haeret ubique Ministro.
46. Et velut ebria, sic nutant responsa. Petat quis
Instet, et adjuret per barbam, artemque Magistri,
Perque torum Patris, natorum denique cunas,
Unius ut possit rationem exsculpere veri.
O urego Calvino tenear plus credere quam quod
Lutherus quam quod Menno docuere renendum?
Conveniunt, velut aelurus cum muribus Album
Lutherus quod vult, Calvinus tradiditattum.
Si causam poscas, Scriptura impellit utrumque.
47. Haec lucere diem negat, affrmatque; calere
Et frigere putat flammas; vulpem facit agnum,
Hac Lutherani Calvrnistaeque trium phant:
Omnibus hisce fidem addicit scriptura serenam.
Fallitur hac nullus quamvis contratia promat,
Hic vinum, sed acerum alter vase hauriat uno
Heu stulti! proprii ignorant vitaum esse palati.

193

Tam male cocta suo non sunt sacra biblia lucco.
Obtrudant ut diversum cuicunque saporem.
Unum olus est, una est hic conditura, coquusquiue
48. Spiritus est idem. Stomachi morbosa lues est;
Ille falutares corrupte digerit escas.
Quidliber hinc quivis sapit, atque apponit edendum
Extollat licet una: Dic mihi, Lignee, tandem,
Dic agedum sic nunc Praesul doctissimus instat:
Cur nihilad Keddi dignum quaesita reponis?
Qui Scriptura potest album componere nigro.
Et tua, quaeque adfert Menno, Lutherquiue, probare?
Des rationem, oro qua non men dacia firmes,
Oppositae partis. Clamatum jam satis usque
49. Ad ravim, et fessas oneras his vocibus aures:
Haec Scriptura docet sanc exantlata cerebro,
Hanc turbant omnes, ego puro exfonte propino.
Sic barbatorum dux seminiverbius insit,
Et tonat excelsa, rauco stridore, cathedra.
{† Se mutue ex eadem seriptura damnant baretici, tanquam contraris.} Contra alter buccas inflat
praegnantibus iris,
Errorem, errorem! indlamans, ne credite Calvi
Liligeti asseclis, sacrorum evertitur ordo,
Biblia habenta aliud: nos haec secreta tenemus,
Debilior vertex aliis Mysteria quivis
50. Haec portare asinus clitellis tradita nescit.
Sic mulus scabit alterna in prurigine malum.
{* Per scriprura Luther. docet Christum simul cum pane existere: Calvinista Chriesm figurari bic, no
existere.} Hic panem et Christum coenae sub vincula cogit,
Atque impanato sua condir sacra Tonanti.
Alter inane Dei simulacrum praebet utrumque
Biblia korturae debent subjecta fateri.
Quis nom monstrosum vestriexecretur abortum
{† Per scripruram Calvinistae pcccatores ante praevisa scelera ae Deo ad Infernum destinaros, contra qua
Lutherans G. Catholici,} Syncipitis quando, fato indignante, Tonantem,
Fingitis abjecisse Cain Judam atque Saulem,
Ante scelus: tetras Erebilaxare cavernas,
51. Fumantesque specus, immortalesquiue catastas
Immeritis? Heu, quaena immanior ulla tyrannis!
Quis Busiristantum irarum in pectore coxit?
Sed tamen haec Calvus dat commenraria Doctor
Scriptura docet nolensque volensquiue
Quid Lutherigenae? rauco obnituntur hiatu.

194

Nequicqua, et contra pugnantia biblia tendunt.
Qualis in oppositam cornuta ire fronte juvencum.
Frisonico nuper taurus subductas aratro.
Sed tamen ante ruent bipedalia cornua, centum
52. Ante terent rupris veltita volumina bubus;
Quam male formatam doceant contraria sectam.
Quis stupor, o Superi, quaenam haec vecordia cives!
(Exclamat Keddus, repetit sapsente papyro
{a Cum Dei scriptura non pugnet secum, necesse est, ut ejus interpretes contraria ex hab docentes
aberrent. Quis igitur sapiens his eredatr} Glabdacides) digitusne Dei pugnantia scribat?
An quae vera fuit, mendax scriptura loquetur
In senio demum delirans? Obsecro nunc te,
Lignee, cuivis credemus? namque alterutrius
Corruptus iromachus prorsum, insipiensquiue palatum est;
Cum Luthero aliter sapiant, et biblia Calvo.
53. Desipit, ut rem dicamus, corruptus uterque,
Corruptorquiue aliorum. Stat scriptura vetustis,
Qualis erat Patribus gustu invariata fideli.
Et auamvis passim Praeconum falla novorum
Spargantur fermenta; manent tamen azyma nobis.
{b Roman e Eoclesia, qua secundum Patues veteres ab Apostolis instructos scripturam interpreratur,
errars nequis.} Perstitit integris Romana Ecclesia fastis,
Qualis Apostolico quondam fundata senatu.
Integritas constat, volvuntur secula circum,
Volvitur hanc error juxta comes, insidi squiue
Nequicquam adverlum melitur; at illa perennat:
54. Hic velut hydra iterum cervicibus impreba centum
Pullulat, inquiue novam spargit zizania messem.
{c Berengarii errorem de Eurbaristia Calvinus revocavit. Vti etiam Simonis Magi, et haeresin, quod ex
decreto} Nempe Berengarius cocti mysteria farris
Ridebat, vacuam depingens corporis um bram,
Et tu incrustarum rides, Calvine, Tonantem.
Simonistarum quae runtur scruta caducis
Eruta ruderibus, scabraquiue rubigine adesa.
Quilquis adulterio thalamum incestaverit hic est
Flagitiorum insons, nec lilia Gallica tergo
Promeruit, vel castratos augere spadones
55. Eutropios inter. Quisquis conclavia latro
Irrupit, mediosquiue infregit acinace somnos
Cum jugulo, hic tantum est Superum decreta secutus.

195

Haud aliter licuit fatis urgentibus. Olim
Haec Magus, et nunc Calvinus. Sic tempora nobis
Erroresque renascuntur. Vah perdite, quid te
Tam fecit vitiosam rursum halare mephitim?
Cur iterum Florini haec excrementa resorbes?
Nulla reformatos satis unguentaria purger.
Assyrio quamyvis cum smigmate balsama jungat.
56. {d Lutherus licet baec improbet, tamen Dux autorque corruptae doctrinae fuit.} Exprobrat haec eadem
Lutheribard o cucullus,
Sed mhil hic redolet praestantius. Illa Lupanar
Hoc primum ingressus, fidei corrupit odorem.
Loripedem va lgus sequitur, poetusque strabone~.
Nunc audire Sophi, peregrina oracula nobis
{e Fidem solam ad justitiam percatori sufficere sine opere bono ante Catvinum Lutherus et olim
Manichaeus tradidis.} Haec cortina dabit. Justi mensura fides est.
Nam scabiem abscondit lceleratae mentis, et ulcus.
Putrescens animi; facit haec cacodaemona sanctum.
Magna fides Calvine tua est! Quanquam omnia primus.
Haec non delires: prius hanc Manichaeus adulter
57. Deformis fidei, cerebro procudit inani
Lutherusque prior veterum haec cimelia priscis
Sordibus eduxit pressit vestigia Calvus.
{f Lutherus et Calvinus castitatis vota improbaruns, negantes servari hanc posse.} Virginitas monstrum
est, frustra obluctabimur igni.
Libertas captiva ruit lub vincula carnis.
Sic olim plures upupae cecinere, suaeque
Doctorem Issebium carmen decuere Catellae;
Calvinusque ante exem plo quam voce probavit
Scommata quid memorem coelis intorta? Tyrannum
Esse Deum fingunt, nostrisque haud aequa tulisse
58. Viribusin legum tabulas mandata Tonantem. {Mandasse nobis Deum impossibilia omniaque
operanostra peccata esse docuerurnr.}
Nil fidendum operi clamant; quodcumque patramus
Flagitum est. Moechos omnes, furesque, latro nesque
Efficiunt, Sicula dignos pendere catasta.
Claudite nunc valvas, domuum, uxorumque cubile,
Et bona firmatas custodia muniat arcas.

196

Namque fides Evangelicos haec sola tuetur;
Servari non posse fidem Mandaverit autor,
Sitque Dei legum tabulis firmata voluntas;
Fixerit hic poenas noxis, et praemia factis;
Sanguine signarit proprio decreta, proborum
59. Instruat exemplis: tamen una voce, necesse est.
Evertunt virtutem hominum, superumque favorem.
Frustra agis ut prosis, si nil nisi crimina possis.
Ecquid adhaec blateras infelix Lignee? sus hoc
Lota volutabro es. Nullo tu flumine sordes,
Lixivioque satis purgas, insignia Patris
Haerebunt, quanvis cerussis im proba frons sit
Incru stata tibi, miniove inducta rubenti.
Ipsa licet divina tibi scriptura rogerur,
Non dabit haec sceleri, quocumque intorta, colo. rem.
60. Perfidiae nullum est velum, quo tota regatur,
Detrahit hoc tandem tempus simulatio primum
Affri cat huic fucum, et virtutis imagine tectam.
Producit, facilis plausum meritura theatri,
Cui novitas quae cunque placet. Sed fallere cautos
Ficta nequit: Vulpem agmina sub pelle latentem,
Exuviilque asinum rident gestire lconis.

SATYRA IV. In adolescentem Germanum peregrinis nuper moribus culturque levissimo, secundaum
caput, pedes et femora deformatium, ut monstrum novi seouli videri posset.

Slve Tyndaridum novus, o Germane, sororne
Aut frater dicam? Nam credere cogar ab ovo
Te prodisse: sed an sexus discrimina cernam,
61. Haud equidem teneo. Vetus illa Semiramis esse
Jure queas, si ficti habirus et laxa comarum
Fimbria nos moveat. Pompa hac perlona theatro
Es Pompejano digna, Orchestram populerum
Millia spectantum ceotena implere videndo,
Et satiare potes. Splenem exonerare licebit,
Democriti quamvis, Jo viali e sidere, spectent.

197

Dic mihi quem te ipsum facias, quem te modo dicam?
Saxo parens, Cardusque Pater cunabula nato
Prima dedit tenerisque implevit paltibus ora,
62. Hirta rudimento dum stupa insurgeret, Ex hoc
Tempore mutatis regionibus exul oberras
Rudera lustrasti Trojae, Romaeque ruinas.
Niliacamque Pharon, Mausoleumque superbum.
Ostia Averni, Solis mensam, antrnmque Sibyllae;
Nil tamen antiquo custodis Tuiscone dignum.
Laudator veterum, sectator ubique novorum.
Quod vas syncerum fuerat, nunc denique acescit,
Nam rogo, quid faciant haec sesquipedalia circum {Latehiantibus ocreis incedens pedes ingyrum ridicule
circumagit; caloaribus armatussine eque.}
Quae solas onerant ocrearum pondera plantas?
63 (Ordior a pede, cum praepostera cuncta sequamur)
Hic medii bovis exuvias tibi Cerdo revinxit.
Quam lato sese corium dispandit hiatu!
Credo mathematicos peregre estormarier omnes,
Tam graphice ad numeros incedunt: circulum utroque
Describunt passu, qualem vix Clavius ausit,
Cum studet eversi mutare quadrata rotundis.
Quis porro mihi tinnitus diverberat aures?
Pro Superi! pedibusne an equis? quo tenditur? Hem te.
Tunceques infelix puerum qui obtrivit euntem,
64. Dum ferit admotis nimium calcaribus armos?
Ocyus amoveas hic tintinnabula ne quod
Garrula divulgent caedis per compita crimen.
Infontem clamas, hoc reaccusarierausu,
Perque stygem juras, nullius terga caballi
Teglabrasse premendo, aut inguina suffodicasse.
O caput Anticyris dignum, Helleboroque! Quid inquis?
Te nec equo, nec asello uti, et calcaria ferre?
Quin etiam fesso nectuntur ephippia tergo,
Sessurosque juvent quae pulvinatia clunes?
65. Verbera erunt contra quandoque, ubigrandinat ictus.
Sed tamen assurgamus, et his majora canamus.
Quid lumbos circumspecto? satis arcta ibi res est
Telae deficiunt, aut forfice mensor aberrat,
Dum nimium angustis resecat femoralia limbis.
Quid si pinguetibi diffracta repagula tergum

198

Laxat et indigno pateat cortina recessu,
Dedecus hoc cui debebis? comperta tacemus
Erancigenum Treveris exempla; modestia cogit.
Hoc tantum moneo; mensuram cuique suam des.
66. Quae super est pedibus tergo haec toneturaluta.
Hacetenim cur ampla egeant angusta redundent;
At magis est aliud risu ac sarcasmate dignum.
Quot ligulis, quot lemniscis holoserica circum
Pendula segmentis sunt versicolonbus! Ohe
Ostia quae crasa pudor obvelate lacerna
Debuerat, picto nunc stulta superbia fastu
Illustrat, vario exornans emblemate florum.
Anne Priapeos rursum aedificabimus hortos?
Quisnam istic Upuparum est nidus? ut omnia foedo
67. Exemplo splendent! quorsum haec spectacula luxus?
An juvat ingenuum huc a fronte auferre ruborem!
O pulchrum quo nu reperit deformius usquam
Moria, dum meres fingit peregrina venustos!
Qui sic delirant rectores forficularum,
Hos pro acubus Siculas pat sitvarsaretriremes.
Jam quid ego Attalicis conchylia mixta figuris
Commemore~, Phrygiisque illusum vestibus aurum?
Quot rogo Maeandris virgata haec bracca vagatur?
Quando erit ornamen torum saturi Ingluvies haec.
68. Qua tantum femora absumunt, quid laudis ha bebit?
Nolo tuum thoraea videre; hic se nova bilis {Thorax arctus brevibus lacimis et perfectas manicas nebulis
lineis late fusis cultus.}
Funderet in calamum, quae te magis atramento
Denigraret, et infami signaret amictu.
Nuper eratsinuum pondus sat inutile, nunc vix
Obvelat nudos arctata lacinia lumbos.
Brachia tunc etiam pendebant arctius; at mox
Femineo late fluitant multitia cinctu,
Et nebula haec circum se fundit linea, credas
Icariis rursum ex humeris subsur gere plumas,
69. Jamque peregrinas coelo se inferre volucres,
Non dicam elato pendentia carbasa collo.
Quae possit Batavam satis impraegnare biremem,
Cum trepidant exposta cavis ludibria ventis.
Heus agespectator, viden' ut Cretensia Prator.

199

Orditur? mappam extendit repetuntur arenae;
Jam tandem ipse venit Bubastus. Cedite fungi,
Et cucums minor: en ventosa cucurbita perdit.
An sacra producet Junonia? Praevius ipse,
Nunquid adernatae producer fercula pompae?
70. Plana hominem video graphicum. quid consequitur? quid
Sic ante et retro circumspicit? At nihil usquam
Apparet solus faciet spectacula nobis.
Ipse fabread pompam percultus sufficit. Hem te,
Hic corrugatis depressior ocrea sulcis
Adducenda; illic melius lunetur in arcum,
Et circum fluitent cruralia carbasa Velis
Quandoque ire juvat majoribus. An sat inunctis
Cerussis circum splendent? an acu Phrygiana
Irretita suis plagulis depingitur ora?
71. Jam video satis haec curata sed obsecro; quis nunc
In scenam sele hic effert? Mysteria secum
In theca portat bipedaci. Sede reclinem
Excipir a ctorem nostrum evolvitque galero.
Nudatosque humeros circum nova lintea pandit. {Tonsor magno apparatu ad crines resecandos
calamistroque excolendos abhibetur.}
Ocyus huc spectatum in Scenam Roscius exit.
Ecce, arcana palam cista bipatente trahuntur.
Ni fallor, cava tonstrinae sunt scrinia prodit
Dentatus pecten, calamisler, acusquiue capillo
Fingendo et cum sorficibus setaceus exit.
72. O quot purgando capiti instrumenta videmus!
Haec olim amovit Sicula Dionysius aula
Cautius estque nucum per adusta putamina tonsus.
Quid rides? uno absurdo sic plura cavebat,
Tormenti minus et discriminis hlnc habiturus,
Non illic reperit fucata superbia nidum,
Et centum curas reliquas cum crine reliquit.
Spectandum, ut doceant oculi, cultura comatum,
Quantum operae poscat, quandoque impendio aleuda.
Incultam citius glebam Montensis arator
73. Vometis ae rastri dentato pectine formet,
Quam capitis messem curet crinitus Iopas.
Aspice, nunc agitur capitis res. Pectine crines

200

Lustrantur coit errantum vaga silva comarum
Ad perpendiculum dentalis. Laxior illic
Forficis ad morsu cadit a cervice resecta.
Hic nimium fruticante pilo praedensior umbra est.
Demete quid cessas? cavesis; occlamat Iopas,
Malo redundare hanc segetem: nam curta nimis eris.
Haud exporrectu est facilis, cito raditur ampla.
74. Ficta ego pro veris nolo caliendra capillis.
Heus calamistrum igitur puer adfer; sat calet igne.
Fac, crispi placide cirri cervicibus errent
Odi, cum coma propendet, velut humidacollo
Mappula, per tenues spargatur mollibus auras.
Obsequitur tonsor, properat calamistra cinisio.
Jam sua adurendus patitur tormenta capillus.
Haec Ixionia est. illi rota. Quin caput omne,
Frons, aures, nasusque isthoc emblemate pictos
Induitur citros, tibi ne discrimina desint?
75. Egregiam vero laudem sic esse notatum.
An tu naturam melius faciendas docebis,
Quam supremus eandem autor? Num digna videtur
Isthaec cura viro? quorsum hos vibrata per orbes,
Assurgensque grdatim humeris ac vertice toto
Torta capillorum faciem nunc messisinumbrat?
Sed patiamur; adhaec quorsum caudata suppellex
Citrorum in gremium laeva tibi defluit aure?
Forte pudet non e esse bovem caudarum, asinumve,
Quod cincinorum placeant haec syrmata. Verum
76. Nunc quoque stultitiam observosmajoribus aptam
Opprobriis cur promissae sine lege capronae
Infestant oculos? Nullius homuacio frontis
Jam video es factus, nec de Frontonibus esse
Romanis, Cincinatos visinter haberi.
Ridicula omnino res, et muliebriter acta!
Es vir, et obnubis faciem. Die simia prae te,
Quantum habeatfrontis? Quod majestate decora
Bruta super vultum exrollit, modo amore decoris
Perditur, et Charites quadsita haec gratia turpat.
77. Restat adhuc aliud: pelvim nunc tonsorahenam
Arripit, et pingui irroratur smigmate mentum,
Spectaturque chalybs rasorius. Euge supinas

201

Porrige nunc malas, sterilemque metamus avenam,
An rapiet Volsella comam radicitus? Ohe
Siste, inquis, siste, hoc nimium dolet. Euge palumbe,
Jam satis est, Volsella jacet, stipulas resecenus,
Nupera quas messis, nobis repetenda, reliquit.
Jam totus glaber hic ut Castor prodis ab ovo.
Mustacibus quid vis faciam? modicene secabe?
78. Annuis, intactis rellinquam cornibus, illic
Os ubi percurkunt restringam forsice. Porro
Ulteriusne jubes aliquid? dic judice vitto.
Romaniin pedibus; tu fers in mustace lunam.
Relliquias menti nunc rondeo. Redde saponem,
Congrio, sic melius sica rademus acuta.
Quam barbam cupis esse? Alemannam vis, an Iberam?
Hispanzio, inquis, peregre est mihi nata. Tenemus:
Hybrida barba tibi est, peperit Germania mentum,
Et tellus Hispana pilos: conjungis utrumque,
79. Ac patriis quodvis tantum vis moribus uti.
Recteagis, hinc etiam nevit tibi Gallia braccas,
Ausonidae dederunt thoraca, et pilea Turace.
Omnium homo populorum unus sice denique factus
O bene compositum juvenem! Sic nil tibi desit.
Tam variis formosa nites cornicula plumis
Denique id exspecto, quem sit comoedia finem
Haec habitura, suas posuit jam mala salebras
Utraque, et artifici glabratum forfice mentum.
Aspicio. Veniunt aliae nunc ordine caspae.
80 Quid latet? Hem nasum terebrant opobalsama, Myrrhae {Pulovereodorato pigmentartoque crines
sparsi albescunt, balsamoque tinguntur.}
Lacryma, castoreum arcanum, mulcusque, crocique
Pulvis, amomi uvae, fibra nardi, bacca que myrti,
Aspalathi et Casiae flores et quid quid odorum est,
Pars cinis, et pars unguentum. Quorsum ista? videbis.
Porrige jam, chirurge, meumrecrerare cerebrum
Quod possit: nimium capitis pituita molesta est.
Quin et odoratis nivibus consperge capillum;
Nam decet hoc tectum brumali algere purina,
Sic modo nobilium mos est canescere pulchrum
81. Est juvenes, sparsos cygneis tempora plumis.

202

Candida olorinis habitat Sapientia tectis.
Huc age, da speculum. Nunquid satis omnia belle?
Istic delirant refugae de fronte capronae.
His pilus obstipam nimium consurgit in hastam
Inde genas stipulis etiamnum horrescere cerno,
Rursum ad forficulam tonsor, glabra araea nondum est.
Horridior rusco est illic. Nisi cernis acutum
Haec suspende tuo specularia vitrea naso.
Sic recte! in nitida totus nunc splendeo pelvi.
82 Dixit et applaudens spatiosi orchestra theatri,
Ad lepidae salsum risi spectacula pompae.
O quae Stultitia est, quam cana haec secula nobis {Hec mollities quonaam Romanis florentibus ut et
Germanis invisa, dentque txitialis fuit.}
Denique parturiunt! quantis virtutibus olim
Florebas Romanae, priusquam Publius Urbem
Intonsam Siculis docuit rasoribus uti.
Posthaec Caligulae, Heliogabalus atque Nerones,
Monstra hominum, bis luce una konsore refecti
Mentum et palpebras, callible paroque peruncti.
83. Laudo ego Publicolas Ancos fortesque Camillos
Oraque bellantum quae nulla novacula rasit,
Et solo poterant hostes perstringere vultu
Nempe comata fuit talis Germania quondam,
Galliaque, admissis postquam est exculta Sicambris.

ARANEA NASONIS. Imitatione expressa, et diversa quatuor illustriorum Poetarum stylo exculta.

CLAUDIANUS.

INfesti Mavortis equos strepituque fremente
Tympana barbarica que manus in caede natantes
Mens aversa fugit, nec enim tam saeva voluptas
Incitat, aut tanto vatum succendimur ausu
Parva per angustam discurret aranea telam
84. Mille vias flexusque sequens facilique paratu
Nexile fundet opus, primum suspenla tenaci
Fundamenta trabi figet, doctaque Minervae
Arte, decussatis deducet stamina filis,
Mox flexo circum lunat os tramite ductus
Orbibus involvet, donec pendentia tignis

203

Retia vonturis firmentur in aethere praedis.
Tu modo naturae tacitas Sapientia causas
Ac rerum secreca doce Quis pensa ministrct?
Quae fundat tot fila colus? quae stamina nectat
85. Deducatque manus? vacuo quis currere Coele
Daedalus, aus varias faciat conrexere fiaudes
Et bene dispositis volucres involvere selis?
Nuper abannoso libratam fornice vldi
Flexipedem, prono tecti per devia lapsu,
Praecipitare viam, ceu cum malesactor ab alta
Volviturimmissus trochlea, similisque cadenti
Infringit medias, pendenti fune, ruinas.
Jurasses volucrem, tam se vibrabat aperto
Aethere, tam varios curvabat in aere gyros.
36. Nam simul ac mediis inter laquearia filis
Mobile suspendit corpus, versatilis alta
Pegmata per gracilem repetit funambulo callem.
Mox subit adversam, celetipede mota, fenestram.
Partaque nexilibus suffigit stamina nodis,
Clavus abest, viscusquiue tenax: ars sola laborat,
Ingeniique vigor. Lapis ipse favere putatur,
Segnius obsistens fixis in margine lanis.
Inde per opposiros libratur in aera saltus
Instructura viam, mediumque per aethera pontem,
87. Quo secura ruat, duplicetque plicatile filum.
Ac vcluti gemmas nectit vagus histrio turres
Funibus, ingrediturque sibi tranabile Coelum,
Alituum complexusiter: nunc obvius aftris,
Nunc obverlus humo quin et vestigia funi
Implicat, et manuum plantas convertit in usum.
Haud seeus angusto, se jactat Aranea calle,
Confunditque vias, sed non sine lege citara
Fila rapit, centrum, ceu gnata mathefios, apte
In medium componit opus, densatque coacta
88. Stamina, ne fubitis percant obnoxia ventis,
Aut levis incautos everrat culpa labores.
Tum reliquo graditur spatio, ducturaque gyris
Fila suis, varios ex ordine circinat orbes,
Mundum imitata novum, medio cui proxima centro

204

Terra, jacet, Coelumque suo suspenditur axe,
Majori sensim crescens ambgage, suosque,
Involvens filis, errantibus arte planetas.
Sic operi contexit opus, centumque suberbit
Ordinibus rotidemque ligat sub tegmina nodis.
29 Haud aliter Tyrios strinxit Tritonia casses
Fraudibus implexura feras: seu mollia primuna
Vellera contexto properaret ducere fuso,
Seu rudibus primos filis componeret hamos.
Hoc Triviae contendat opus: tam rara trahuntur
Stamina, tam mira concinnat ab arte laborem.
Ipsa sibi propriam lanis eviscerat alvum,
Et, licet exiguo vivat jejuna paratu.
Ducit inexhausto fecundas pectore telas.
Ipsa colus fususque sibi est, nec licia desunt,
90. Aut radius, si fila, trahat, si stamina texat.
Longa fames vacuumque penu, simul indiga rerum
Pauperies artem docuit; qua parte volanti
Objiciat telam volucri, durumque laborem
Sumine muscarum pascat, culicumque sagina.
Ergo vigil mediis telae stationibus haeret
Excubitor, vel priscae locat post rudera muri
Infidias, vel pampinea later abditus umbra,
Haud praedator iners: venientibus eminus escis
Intentus, secumque vovet, taciteque precatur,
91. Ne tardet novus hospes iter, ne devius erret,
Sed properet cupido solatia grata palato.
Si tamen a lauta placeat recreatio mensa,
Predit in antiquam polytechnicus histrio scenam,
Insultatque superbus homo, facilisque choragus
Deponit volucri stomachi fastidia motu.
Saepius illaqueata suo suspenditur orbo
Damnatae similis, nec jam vestigia vitae
Ulla super livet gelido cutis atra veneno,
Inque globum col ecta stupet; profusa gravatam
92 Opprimit ingluvies, ventrisque saburra retardat.

VIRGILIUS.

Fama antiqua refers Triviae sub Numine primum
Illam aevo meruisse rudi, tolerasse labores
Venantum in silvis, cumse Dea montibus altis

205

Inferret, multa circum stipante caterva.
Haec etiam in reliquis (non aspernabile visu)
Parva licet, tamen ex humero pendente pharetra,
Spectari major cupiens, seseque, suasque
Metitur socias, et passus passibus aequat.
Postquam altos ventum in montes bijugis Parnassi,
93. Aut Pindi nemus umbrosum, monstrante magistra,
Occultos late saltus, atque avia silvae
Retibus et polsitis didicit circumdare telis,
Occultare dolos, laqueoque involvere praedam,
Interea vigiles operi, intentosque gerebat
Illa oculos qua parte ferae, quo calle patentes
Cursibus in campos ruerent, atque agmina cervi
Pulverulenta agerent; jamque hos, jam destinat illos
Ictibus, aut timidas adigit sub vincla rapinas.
Saepius ignaro laqueos inducere collo
94. Vidit aprum, fulvum que incurrere tela leonem,
Frustra eluctantem mandentemque invia lina.
Saepe per obsessos venantum indagine saltus
Insequitur, faeilique juvat deprendere cutsu,
Quo se cunque daret velox fera, Praepes Arachna,
Perque humiles valles perque antra virentia musce,
Occupat, illa stupet circum praeclusa canum vi,
Et jaculis haeret Nymphae conterrita.
Implicitas pedicis gaudebat figere praedas,
Prompta manu, promta et pedibus. nec deses in armis.
95. Pascitur hoc studio spectans Dea pascitur omnis
Et Dryadum chorus, et Fauni sub montibus altis
Errantes, seu cum pedicis nemora avia cingit,
Seu cum praecipites in retia provocat apros.
Ergo animi solers fingique ad quaeliber apta
Laudari meruit, pulchraeque cupidine laudis
Auxit opus primoque capax adjecit honori.
Et jam fama volans Lydas effusa per urbes
Extulerat Nympham, facta atque infecta recensens.
Heu, tamen, heu! cui non fraudi fuit adrua rerum
96. Gloria, quo sese ingenii decora alta malorum
Praecipitant; fuit haec quondam, fuit inclyta Virgo,
At postquam infelix animos elata tumentes,
Alterius puduit famulam se fingere nutu,

206

Perdidit egregios scelerata superbis mores.
Ergo jugum pertaesa, putat sibi cuncta licere,
Nunc exire domo, nunc silvas et loca quaevis
Ambire, atque omni venabula figere campo.
Nunc etiam furtim positosevolvere casses:
Et captas tucitis praedas subducere linis,
97. Dissuadente Dea facinus, ter limine in ipso
Infanam admonuit, multumque hortata tumentem est,
Ter Scelus eripuit manibus, totiesque relapsae
Verberibus duris, et vimine terga tenaci
Descripsit miserae atque obscuro carcere fregit,
Ne quicquam; neque enim patitur vecordia frenum
Tum vero exardens ira, impatiensque malorum
Saevit inops ammi, coecoque in carcere cllausa
Bacchatur clamarque genasatque ubera vellit,
Et demum in tales erupit Arachna querelas,
98. Ergone te capiti sperasti illudere nostro,
Crudelis, nostroque ctiam nunc sanguine gaudes?
Haecfuit illafides? etiam nunc Numina fallunt?
Me miseram! nimis, heu, fronti sum fisa serenae,
Eia age Tisiphone furiali accincta flagello,
In me verte faces, certum est abrumpere vitam,
Et laqueo (sic fata jubent) infringere collum,
Aut patnos remeare lares. Sic dixit, et omnes
Implorat furias, claustrisque, et poste revulso,
Tentat iter patrum, mortiquiue elabitur atrae.

OVIDIUS.

99. Ut primum, reduci patrias pede tangit Hypoepas
Patris Arachna dolor, sed siultae gaudia matris,
Durior ille tamen stulio parcebat amore:
Blandior illa, sed insanam, dum fovit Arachnen,
Perdidit indulgens, et contra insurgere secir.
Gnara colu genitrix Lydas celebrata per urbes
Hocstudio, Patria natam versabatin arte.
Jamquiue praeit tenui lanas diduceretractu,
Jamque suis primos digitis glomerabat in orbes:
Illa subit docilis, seu docta resolvere lanas,
100. Seu glomerare fuit; pensumque explere parata
Addit adhuc, et visa suam est superare Magistram.
Nec tantum niveam pensis involvere lanam;

207

Sed quoque discretis intexere stamina filis
Edidicit, telie, ue novas superaddere telas.
Saepe parens gnatae, telas dum nescia vidit,
Atque laboratas filio variante figuras,
Agnosco, sunt haerelae, sunt Palladis, inquit.
Subridet, tantusque placet nimis error Arachnae.
Saepe suos Dryades saltus, Nymphaeque sorores
101 Deleruere choros tantum est novisse puellam.
Cantatur populis, cantatur Arachna Monarchis:
Nomen Arachna sonat magnum et men orabile nomeae
Audiit haec etiam sacra de rupe Minerva,
Tantaque Maeoniae stupuit praeconia telae,
Esse eriam sibi quae titulos, quae Palladis artes
Vendicet et propriis ausit subscribere telis.
Cogitat haec secum tacitaque exaestuat ira.
Vindictam cupiens Ergo mentita seniles
Induitur vultus fallosque in tempora eanos
102. Spargit, et admoto vestigi stipire fulcit.
Tunc si ona loqui, quae te vecordia pessum
Abripit? aut quae te transversa superbia torquet?
Heu! melius sapuisse decet te perdis, et omnem
Exscindis famam quod Dis cupisaequa videri.
Consilium nesperne meum, deponetumorem,
Cede Deae, veniamque roga dabitilla roganti:
Quod si lola putas, laudem tua fila mereti,
Ecce placer conferre pedem ac opponere telas.
Nec mora cum subiro tumer indignata furore,
103. Vixque colu abstinuit, sie demum affata Minervana.
O stolidam! nimium deritis sensibus aevum
Obfuit, haec tibi si que domi modo filia servit,
Siqua nurus praecepta ferat; mea tela per orbem
Tantum laudis habent, quantum meret inclyta Pallas,
Rumpe moras, tectisque pedes hinc ocyus aufer.
Cur non Pallas adest? cur haec certamina differt?
Tum Dea; Palias adest larvamque a fronte removit,
Pallas adest, inquit, nec jam certamina differt.
Obstupuit genitrix; tamen imperterrita virgo
104. Nil timuit, licet invitus mutata notaret
Ora rubot, mox abscedens velut ignis in auras.
Nec pudet incepti, caecaque cupidine flamma

208

Fertur adhuc, mora nulla fuit, cum partibus am
Oppositis geminas tollunt in praelia dextras.
Vincta jugo tela est, mediam sub tegmine telam
Conjungunt, radiisque inter currentibus explent
Pectinisauxilio, certatim nuda moventur
Brachia, susceptum studio minuente laborem,
Miscentur variae mutato flamine formae.
105. Ornat Arachna Jovem, sed Phoebilumina Pallas.
Posset Arachna quidem, nisi Dis minor esset, haberi
Arte prior, posset laudem, palmamque mereri,
Ni foret elatae damnanda superbia mentis
Praesentes stupuere Deae multum que sildendo
Hac ex arte probant: nec doctum carpere livor
Posset opus, tantum ingenii decus enitet isto.
Ipsa suos etiam confessa rubore dolores,
Ingemuit Pallas, perfectaque stamina rupit,
Et quem forte manu radium succensa tenebat
106. (Hunc praecisa dedit nuper Berecynthia buxus)
Ter quater in frontem tumidae collisir ARachnes,
Hoc age, subjunxit, pretio tua stamina jactes.
Non tulit infelix laceram cum vulnere famam,
Ulciscique Deam cuperet, si posset Arachnes,
Non potuit, solam potuit sibi tollere vitam.
Ergo rapit laqueum, colloque insana revincit
Licia, Maeoniis haerentia licia telis.
Pendentem emedia Pallas miserata fenestra
Sublevat, et multa luctantem morte reducit.
107. Vive quidem infelix, pende tamen, improba, pende,
Dixit, et haerenti lethaeo fonte liquores
Aspersit, cecidit vultus, cecidere capilli,
Contrahit ille capur, corpusque in corpore rotum
Abscondit, tantum digiti pro cruribus exstant,
Cetera Venter haber, qui sparsi signa veneni
Servat adhuc, lanisque tumens nova stamina fundit.
Addidit haec miserae jam discessura Minerva.
Lex eascripta tibi serisque nepotibus esto:
Tuque tuumque genus, his exercebere poenis:
108. In vacuo semper textrix versabere coelo,
Vanaque futilium fingens fimulacra tapetum,
Quos neque discretis liceat variare figuris,

209

Nec sature croco, nec inani pingere fuco;
Sed putrido fragiles deforment vellere postes.
Adjecitque suas tunc praesens Delia poenas:
(Namque scelus meminit quondam fugientis Atachnae)
Vilis, ait, tenui sedem rimabere muro,
Ante locans textas stomacho latrante sagenas,
Et decepta tuos frustra speculabere casses,
109. Rumpentur, vanisque dabunt ludibria ventis,
Rara ferent vacuo praedae solatia ventri,
Longa fames et multa tibi jejunia pellem
Exulent, maciesque reget miserabilis ossa.
Sic, ait, elatumque vibrans Tritonia telum,
Abripuit medias pendentia texta per auras,
Illa fugit propriis pene intercepta catenis,
Vixque (uam pro se reperit fugitiva cavernam.

STATIUS.

Ergo fatiscentis rimosa cubilia muti
Indignata subit, brumamque Aquilone stupentem
110. Plejadumque exosa nives: dum fervida cancri
Siedera Phoebeos affundant largius ignes.
Hic odiorum alimenta fovet, Priscasque retractat
Mente simultates, et nigro undantia felle
Corda tumens, reparat cunctantem in praelia sensum.
Integra mox animos, casusque oblita priores
Emicat, aestivas audax tentare palaestras,
Solicitare DEas, atque aemula retia coelo
Pandere, nexilibus spoliam implexura catenis.
Sic Dictynna tibi, sic inlultare Minervae
111. Praedatura amat ac, telis expandere fraudes
Arva super, Divasque sacris incessere templis,
Ac delubra sequi; nec relligione locorum,
Majestate domus, saoliive pudore moveri.
Scilicet oratu motum pendentis Arachnae
Concessisse Jovem memorant: monumenta suarum
Haec ferret laudum (licet aversante Diana)
Obstreperas circum, coeli per inane, volucres
Cogeret in fixes, ventris solatia, casses.
Hinc petit obscuros silvarum fraude rocessus,
112. Caucasei praerupta jugi, lernaeaque pigri
Stagna lacus, repletque tuas Campania vites,

210

Culminaque annosis Codri pendentia mutis.
Quin ubi jam canis vestitur campus aristis,
In segetum messes camporumque audet aprica
Stringere Lydaeo contextas stamine lanas.
Hine agit in cautos frumentarique paratos
In casses passim culices, ac pigra volantum
Agmina muscarum, fataeque paludis alumnos.
Saepe etiam volucrum croceis examina pratis,
113. Hyblaeum populata thymum, (uccoque gravata,
Implicat insidiis filisque tenacibus ambit,
Eluctantum iierum, truculentaque terga minantum,
Sed quandoque animos virtus dejecta supinos
Succumbit jam fraude minor: non spicula densos
Effringunt aditus, non adversantibus hamis
Ala levat, pesque ela psus meditatur inanes
Sub Labyrinthaeis ambagibus. Ah, male pugnas,
Nequicquam ore fremis, bellatoremque figuras
Murmure, fuce tuo nec enim tua classica terrent.
114. Juratum est capiti, tecto latet hostis in antro,
Et lautam esuriens sibi spondet aranea mensam.
Nam simul ac cortina levi nutare rapina
Incipit, oceultis venatrix fusa cavernis.
Involvit trepidis haerentia corpora textis,
Alarumque pedumque vias, captivaque membra
Colligit amplexu, stomachique in claustra recondit.
Et quamvis tenui vivat contenta paratu,
Acris hyperborea Boreas dum regnatab Arcto;
Cum tamen ad praedas annus laxatur opimas,
115. Pampineosque quatit thyrsos Semelcia proles,
Indomitam laxata gulam, ventrisque carinam
Aggravat, ac pingui muscatum abdomine complet.

211

SERENISSIMO AC POTENTISSIMO Hungariae et Bohemiae Regi, AUSTRIAE ARCHIDUCI, etc.
ELOPOLDO IGNATIO.

CAtolum austriacae familiae decus ingens, Imperii Rom lumen, Hispaniae columen, Germaniae nostrae
sidus, Turoarum terrorem, Europae totius miraculum, sive dum capesseret sive cum administraret, sive
denique, cum multorum unus regnorum gubernationem deponeret; talem tantumque ex Proavis heroem
Majest. Tuae Leopolde, inter Nepotes praestantissimo Adolescenti, paribus animis, aemulaque virtute,
jam tum Carolinam hanc indolem spiranti velut in parva tabella gigantem, propono: rudi quidem poesios
celore adumbratum, sed egregiis summi Principis ornamentis factorumque monumentis dignum, quem in
oculis sinuque feras, et ad cujus virtutum lineamenta tuam hanc aetatem formes. Rara illi fortuna
etiamnum in primo vernantis aevi flore nondum annum sextum ac decimum egresso castellae atque
Aragoniae regna detulit, quae deinde altero post anno. Imperiali diademate, post avi Maximiliani fata
cumulavit. Neque indignum sors haec oecupavit Aetate viros, prudentia senes aequare visus, ad togam
juxta sagumque promptus, bellorum fulmen erat, pacis ornamentum, oppressae relionis praesidium,
pietatis rarissimum specimen.

Habes in hoc uno absolutissimi Principis imaginem, seu speculum pulcherrinum, ad qued tuos formare
mores poteris, affectiones componere, studia erigere, frenare impetus, torporem siquis obreperet,
ocrrigere In hoc vitae prototypo, Tuae Majest. et aequitatis leges, et temperantiae praescripta, et
clementiae vestigia, et ceterarum denique

212

virtutum occurrent exempla. Quae ut tanto illaberentur suavius, faciliusque memoriae subvenirent,
heroicis metris illigare placuit. Tuisconis primi Germanorum Regis imitatione, qui, ut Aventinus est autor,
{a Histor, lib. 8.} fortissima quaeque Majorum facinora versibus complexus est, ut juventus his ateneris
imbuta annis, amulatione laudis gloriaeque provocata, ad paria virtutum exercitamenta inflammaretur.
Plurium non requires illustrium factorum imagines familiae vestrae abs Rudolpho, et priscis Leopoldis,
aut recentibus etiam Ferdinandis petendas. Vna instar omnium a Carolo superditari poterir, Tuaeque erit
operae, ut Leopoldos Carolis honore suppares, Austriacis interseras. Nondum est cur cum Alexandro
lugeas, nihil a parentibus vincendum relinqui. Ingentia etiamnum sub Turcarum jugo regna atque imperia
gemunt, Romanis Aquilis debita. Campum habes cum laboris, tum gloriae amplissimum, quo non tantum
dominationis, sed et religionis Christianae vexilla explicare licet, ac tropaea figere. Age, via exemploque
praeluxit Carolus, docuitque in Africam, suarum etiam victoriarum monumenta transferre. Alios
praeceptores vivos nequaquam requires, si hunc mortuum secutus fueris; hic tacendo plura, quam alii
docendo ingerent. Licebit etiam si ita visum Boleslai IV Poloni Regis factum non indecorum imitari, qui
nequid a paterna degeneret indole, Patris effigiem affabre expressam ante pectus ex collo gerebat
pendulam, ac quoties facinore aliquo, aut regii nominis ageretur honos, aut virtus postularetur, hanc
intuitus exoseulatusque, absit inquit, mi pater tuo quicquam nomine indignum statuam. {b Cromerus lib.
8.} Quae res, ut illi ad omnem honestatem calcar, ita Majest. Tuae Caroli haec proavi effigies, si minus
ante pectus, certe in illa

213

recordatione perpeti expressa, incitam entum esse adsumma quaeque pr religione ac parria, cum
sustinenda, tum perpetranda esse poterit. Porro ut facilius ad animum Majest. Tuae, rudioris que
adolescentiae, submotaobscuritate, allaberetur, notis quibusdam appositis illustrare aliquantulum placuit.
Fave, et accipe quod ex benevolo in Tuam Majest. calamo fluxisse animadvertes. Ita votis Tuis de coelo
apud Deum propitius intercessor aspiret Carolus, et talem suo te exemplo auxilioque formet, qualem nos
illum hedie veneramur. Dusseldorpii Anno 1654. 12. Augusti.

Humillimus. T. M.
Cliens,
I. M. S. I.

214

PANEGYRIS HEROLCA. IN LAUDEM Summi Rom. Imperatoris, Hispaniarum Regis, et Belgarum
Principis Catoli V Austriacae gentis eximii hetotis.

ANgele Regnorum Princeps, quem terra Patronum
Europaea colit, prono Germania vultu
Audit, et occiduo veneratur Iberia {a Hispania, ab lbero Fluvio illius celeberrimo sic dicta.} caelo,
Austriacae tutela domus. Cui laurea Cyrrhae {b Alter Parnssi vertex sacer Musis et Apollini, uti Nissa
Baccho.}
Silva patet, funditque latex A ganippidos {c Fons Hippocrene, sic dictus quod ungula Pegasi equi
excussus fingatur.} undas,
Vernantesque Helicon {d Mons Baeutiae haud procul a Parnasso Musis sacer.} thalamos ad carmina
pandit,
Cedit Apollo tibi, citharamque inclinat et areum.
116. Musarum tu plectra regis, calamosque gubernas
Doctius, Heroumque aptas praeconia chordis.
Vatis opus, dextramque move, cui magnus Achilles
Austriadum, {e Carolus quinius. Austriacae domus alter Achilles.} rarusque Heros exercitus armis
Carmen erit notos poteris memorare labores;
Virtutemque artem que viri, quam testis et aequus
Arbiter aetherio moderaris Numine praesens.
Tu mihi materies laudum es, dignissime Musis
Carole, Germanae deeus immortale coronae,
Hesperiaeque {f Hispantae. sic dictae quodinter Europae partes Hesperum, seu occidentem solem spectet}
domus columen. Cui R henus {g Rhenus fluviux Germaniae Baetu Hsspaeaiae, Er idanus seu Padus Italia,
Rhodanus Galliae, Scaldis Belgii pro ipsis regionum populis, tropice hic accipitur.} amorem

215

117. Debet et obsequium, Baetis famulantibus undis
Subjacet, Eridanus pronas su bsternit arenas,
Formidat Rhodanus, Scaldis prostratus adorat.
Quae, precor eximios in te congessit honores
Tam larga fortuna manu? quae xceptra tot uni
Contulit? Europamque tuo sub jure paventem
Jussit ad Austriacos vultum submittere fasces? {a Fasces Romanis usurpati pro signo imperii.}
Novimus. Angelicae Pandunt oracula voces.
Imperium pro te Virtus legata poposcit,
Ambitione pia tibi suffragatus avitae.
118. Stirpis honos, tibi fumosis palatia signis.{b Nobilitatis olim signum propositae in atrio Mayorum
imagines.}
Sed fortuna tuis longe virtutibus impar,
Et minus oblatis facunda pecunia donis
Emendicato pro te potuere favore,
Divinae quam mentis opes. Suffragia dixit
Integritas, pretiumque tibi Clementia fecit,
Mitis adulatrix, capti sine crimine, vulgi.
Majorum vincis titulos, fastosque potentum
Laude tua. Aeneam pietas per secula vexit
Posthuma, trans aevi metas, et flumina lethes.{c Fluvius in ferni sic dictus ab oblivione, quam apud
inferos esse veteres credebant, Aeneas autem immortali nominis gloriae super avit.}
119. Nestora {d Nestor inter Graecos ante Trojam et senio (qus tertiam hominis aetatem accessit) et
eloquentia et sapientia facile princeps} consilium; robur Chironis alumnum;{e Achillis Graecorum
fortissimus qui Hectorem occidit.}
Victoremque Stygis; {f Nercules, qui inferos penetrasse et Cerberum eauxisse fingitur.} prudentia rara
Catonem;{g Cato Vticensis staicae vita ac disciplinae fides ac prudentiae inter Romanos laudatae
gravitate singulari.}
Pellaeum {h Alexander sic dictus ab Alexandro Pellae Alexandr aeconditore] felicissimus Imperatorum in
bello fuis,} fortuna Ducis, super aethera famae
Subvectos humeris, radiantibus intulit astris:
Te collecta levant, in te cum ulata feruntur
Quae sparsim natura Patrum diviserat aevo.
Tu super invidiae nebulas, dubiique favorem.

216

Nutatem populi, fama ludibria calcas,
Contemptum laudemque tui contemnere visus,
Nec sine laude tamen. Velut acroceraunia, {a Epiri mentes sic dicti ab vertex et
fulmen, quod summo vertice superent regionem aeris in qua fulmina
generantur.} montes,
120. Quos, sive adversis Boreas aquilonibus urat.
Seu lenici cum Zephyrus spiramine lambat,
Seu mare tranquillum, seu despumantia cingant
Aequora. Fortunam vultu patiuntur eodem.
Mens immota tibi est, nec inani volveris aestu,
Quae sors cunque premat. Spem cum formidine jungis.
Formido conjuncta spei est; fiducia nequid
Audendo praeceps, aut desperatio peccet.
Vidimus aequoreas Palinurum {b Hic gubernator navix Aenea dum somne ad clavum indulget, delapsus
in mare geriit.} forte per undas
Securam captare viam, placidoque sopore
121. Transtra quieturis positum consternere membris;
Cum subito unda furens piaecepsque ruina, jacentem
Volveret, ac medio finiret in aequore somnum.
Vidimus et pavidis sulcantem marmora remis.
Aestum inter tumidumque maris tiepidare furorem,
Sed tamen ingentes animos opponere nautam,
Qui dubio portum tenuit discrimine victor,
Spe timor erigitur spes est moderanda timore,
Tutius medio est. Virtus secura malorum
Hac tua sede latet, multis prudentia laudi,
122. Sed vulpina fuit; multisque profusio famam
Virtutis titulo peperit: constantia visa est
Quae fuit elatae dura obfirmatio mentis.
Turpis avarities frugalis nomine vitae
Delituit; fortem dixit temerarius error.
Et castum qui cautus erat; gravitatis honorem
Saepe stupor, cautique dedit cunctatio nomen.
Incorrupta tuos extollit fama labores,
Nec virtus tua vatis eget; mendacia vulgi
Transvolat, et celso figit vestigia caelo.
123. Mens produens operum est. Lapis est haec lydius auri.

217

Explorat quaecunque manus facienda capessit,
Actaque suspenso digito componit agendis,
Et quodvis metitur opus, tanquam impiger olim
Daedalus {a Athenis fabrili quondam arte celeberrimus, sed homicidii reus in Cretam profugit, ubi Minois
Regis jussu labyrinthum opus propter implexas ambages admirabile condidit.} artificrlabyrinthum
condidit ausu,
Ante perambages iter inflexusque viarum
Praemensus, lapides muris trabibusque ferendis
Aptavit, quo quaeque loco, quo surgeret apta
Ordine materies, quem Minotaurus honorem
Sede sua caperet, quas victima tingeret aras
124. Lectorum juvenum. Prius ist haec fabrica mente,
Quam manibus constructa fuit, nec regula muro,
Aut perpendiculum deerat, surgente columna.
Lex o peris ratio est, solers prudentia factis
Est mensura tuis. Haec, quae veneranda vetustas,
Quae novitas laudata tulit, componit utrimque,
Ingenii fomenra sui, juvat optima rerum
Mnemosyne {b Mater Musarum, latine memoria quod ab hae artes penaeant.} custos, juvatexploratus
Homeri
Aeacides; {c Achilles sic, quod ab Aeaco Pelei patris genitore genus duceret. Homerum suae vitae
scriptorem habuit, propter quod Alexander M. in Sigaeo ad ipsius tumulum exclamavit. O fortunatum, qui
tuae vitae praeconem Flomerum invenisti.} juvat Aeneam voluisse Maronis;
Quaeque sub Aemathiis Macedo Dux {d Alexander per Aemathios (sic olim dicti Macedones) totum
orbem subjugavit, post Tersas et Indos devictos, apud Gangarides primum subsistens.} praelia signis
doctrina
125. Gessit ovans; quae Scipiadae {e Romani heroes, qui maxime in Africano bello contra Hannibalem et
Carthaginenses claruere, in Asiam quoque contra Antiochum profecti insigni hunc clade profligarunt,
unde alter Cornelius Scipio Africanus est dictus; alter jus frater Lucius, Afiaticus. Horum Avus P.
Cornelius Scipionis primo cognomen tulit quod seni parenti vice scipionis, seu vaculi esset.} duo fulmina
belli; Sapientum
Quaeque per Ausonias {f Italicas oras, ab Ausonibus ejus olim populis sic dictas.} vastator Punicus oras
utt.

218

Ingenioque manuque potens; quae julius {a Annibal Poenus natione filius Amilcaris Carthag. ducis, cui
ad aras juravuit, se Romanos persecuturum; quos jam 25. animatus postdamitam Hispantam, in Italia
gravissimis cladibus attrivie. F. Sempronium apud Trebiam Flaminium apud Thrasimenum lacum
Aemilium ad Cannas, astu magis, quam viribus, prostigavit 43. millibus casis, ut ex nobilium digitis
subtracti annuli tresmodios cum dimidio confecerint, occupaturus Romam, nisi in Campaniam ad delieias
male divertisset.} armis
Pompejusque ferox per quous invisa tyrannis
Romuleas ausa est primum violare secures.
Nascitur his epulis animi solertia; quaeque
Nutrimenta capit, rebus divisa gerendis
Distribait, quodcunque scholae Plato {b Qui cum Pompojo genero multis inper Romanos Victoriu
celeberrimus, civili denique bello collisus, et acie Pharsalica victor imperium primus Roma occupawit, a
M. Bruto ejusque sociis sublatus est.} tradidit olim
Hoc facis esse suum; dignisque laboribus aptas
Quid quid Epicteti calamo profluxit honestum.
126. Socratico quidquid fudit Sapientia partu,
Quidquid Stoa tacens, quidquid vocale lyceum
Tradidit, ac doctis Academia volvit Athenis,
His animo majora foves, parvoque sub orbe
Corporis, ingentem sapiens complecteris orbem.
Hinc recti pravique vias, finesque decori
Dedecorisque tenes. Quas leges scribat honestas
Quas natura ferat? quantum regina voluntas
Imperio quantum subjecta potentia possit?
Quidquid agas cauios praemit tis ad ardua sensus
127. Et libras momenta operum, quid ferre recusent,
Quid valeant humeri? suscepta negotia raro
Deseris, hanc nunquam de re socordia victrix
Aut levis extortam tulit inconstantia palmam.

???c Plato ac Socrates ejus Praceptor, quibus Aristoteles successit maxime celebres in Gracia Philosophi.
Et Plato quidem in Academia Athenis, ut inlyceo supersori loco Aristoteles docuit. In Stoa
porticurigidiores Philosophi Stoici dicti, in quibus Epictetus qui Roma sub Nerone floruit, admirabilis
doctrinae ac vitae homo, ut lucerna ipsius ssictiln ob hominis memoriam 3. mil. drachmarum emptasit.

219

Ad versos obtces. et quae tecunque morantur
Vincula perrumpis: nec tai da pericala frangunt,
Incautum tenent, prius haec praevisa subisti
Pectore, quam tole randa humeris, d scrimine laeta
Exsurgit, flortque malis interrita vittus.
Haec secura sui est quidquid fortuna minetur.
128 Pacis ad uletur studium, tranquilla quiescit.
Mars fremat: intrepidos extendet ad arma lacertos.
Insidiae circum, rabiesque iraeque lacessant;
Disjiciet fraudes, exarmatumque furorem.
Consilio nunquam caruit prudentia nunquam
Auxilio nudata suo est Deusarbiter aequi
Adfuit, ob ecitque suum Patientia scutum
Te tamen ad beili leges distringere fertum
Cernimus, exertumque pari componere laude
Pacis ad arbitrium. Seu te petat aula togatum,
129. Civitique fuis clausum respublica muris
Gaudeat; externis seu bella frementia regnis,
Praesentemque manum regnatoremque requirant.
Promptus ades, seinperque tuus. Manus altera laurum
Fulmineam; {a Lauro triumphantes utebantur, ut quae a fulmina immunis fertur.} placidam manus altera
tendit olivam, {b Oliva pacis signum ut quae pinguis, et fertilis est arbor.}
Pacisamans bellique potens, Sapientia nunquam
Deficit augustum pectus, seu publica cures,
Seu privata geras regnum mo deraris utrumque
Laude pati. Quicunque tuum latus assecla stipat,
Quique ministerio regalis clauditur aulae,
130. Hunc virtute probas, et quem diuturnior usus
Commendat, primas adfert ad munia dextras.
Non tibi Sejani {c In aula Tiberii Imper, potentissimus ut huic praeter solum nomen nihil reliquum esset,
fratris Drusi uxore abusus est, Druso per venenum sublato. Sed miser denique a senatu sententia capitit
damnatus, et cum filiis trucidatus, triduo in publico jaecuit, tudibrium Romae quae eum ante adoraverat.}
molles, vafrique Cleandri {d Par hujus, quae Seiani paud Commodum fortuna, ex imo gradu ad aulae
praefecturam per Vafritiem elajus mox honoribus infami morte defunctus est.}
Aularum placeant Domini, nec praedo relictus

220

Arcadio tutor, {a Theodosius Imp moriens Arcadie silio orientis Imperium sub tutela Rufini aulici:
Honorio oc cidentem tutore Stilicone reliquit; sed uterque suo Domino infidus, ille Alaricum Gothorum
Regem folicitat, ut necessitate hac Imperium ad se trausferret. sed cognita perfidia, occisus, caputque et
manus dextra portis Constantinopolitanis aeffixa, in quem tragice Claudianus Poeta invehitur. Stiliconis
insignis encomiasta. Hie quamvis Honorii socer, tamen filio suo Eucherioregnum asserturus, Suevos
Vandalosque in Italiam provocat; sed Romae cum filio in foro pacis infami morte sublatus est.} nec quem
male protulit Austro
Infidus Stiliconem Aquilo, qui saepe triumphis
Ornatam, turpi maculavit Sanguine Romam
Proditor, absolvitque suos mortirus honores.
Fundamenta quatit, multos rapit ardor habendi
131 Harpyis {b Aves rapaces virgineo vultu in symphali Arcadiae palude, ab
rapiendo sie dictae,} similes, quibus et reverentia juris
Et villis pietas, populorum colla tributis
Pressa gravant, spoliisque manus implentur avaras.
Sunt quos pulcher honos, et non ignobile nomen
Principis, insana raptos vertigine, ducat,
Artifices fraudum; quibus est simulatio virtus;
Verba dolosa, fides; astus, solertia prudens.
Noverat Austriades {c Carolus V. Austria gentis suaepatria sic appellatus.} cautus discernere mores,
Et nudare dolos; perque explorata clientum
Munia, sepositi penetrare recondita sensus.
132. Sunt animi mores speculum; vestigia mentis
Index vultus habet, mendax simulatio frontis
Nulla diu; ad proprior redeunt fuc ata colores
Prinsipis est novisse tuos: ne durus amicis
Hostibus occurrat facilis: ne praemia recti
Occuper im probitas, scelerumque in noxia plebes
Sentiat inflictas, noxarum munera, poenas.
Ars bene posse regi est, major rexisse, supremae
Si quis utrumque potest. Multis servire necesse est,
Cui servit plebs multa Duci, non omnibus idem
133 Impetus est animis. Prius exploranda facultas.
Ingeniumque, favorque hominum, quam stricta potestas

221

Imperet, ac rigida firmet mandata securi.
Non tamen arbitrio quovis pendere regentem
Fas erit, Obsequium vulgi est, nec tradere leges,
Sed positis parerer decet. Flebeia numquam
Regna diu coffant. Vnum respublica corpus,
Vno animo tegitur, vita vegetatur cadem:
Sen sus inest capiti, primam hic Sapientia sedem
Collocat, hinc motus partes sparguntur in omnes,
134. Hinc suus, et membris decor est, et idonea virtus.
Scilicet imperium magna ratione gubernas
Carole scis quantum mereatur mobile vulgus,
Et vugli Dominus; quantum generosa tuorum
Nobilitas Procerum; quantum Germanus Ibero,
Distet, ab Ausonio Francus, Batavoque Btitannus.
Quilibet officiosus adest humerosque fideles
Curvatad obsequium. Tu Rex ciucunque probaris,
Te Regem quicunque probat sua munia quisque
Viribus aequa suis, meritosque potitur honores,
135. Contemptum le nemo dolet. Quos roburad arma
Atque ingens animus generosis imbuit ausis;
Hectora; {a Hector Trejanorum fortis simus Regis Priami filius.} bellorumque Duces vis esse tuorum.
Quos placidi mores prudensque modestia format,
Hos cupis Arsenios; {b Arsenius raro in aulis exemplo doctr inae pietatem adjunxerat, ic circo a
Theodosio Imp. Arcadio et Honorto praeceptor datus verum ille, cum, ob plagas acceptas, hujus vitae
insidiaretur, Arsenius in Cremum ad Deo ser viendum se contulit.} his jussa palatia subsunt,
His paret soboles. Aulae moderator Iberae:
Cum Belga est conjunctus Iber. Dux Italus armis
Imperat, Odrysiasque {c bellicosus quod hipopuli feroces, et martii essent.} Manu contorquet habenas.
Hoc solidum belli corpus laudare putaris, {d Optimum Carolus exercitus illud corpus dic ebat in quopro
summo capite Italus, Germanus pro genero so pectore, Hispanus pro manu pugnace de serviret.}
Cui caput Italicum, Germanum pectus, Ibera
136. Dextera. Sic trucibus visus concurrere Mauris,{e In hello Africano, quande Muleassen, Tuneto
expugnato restituit.}

222

Sic Poenos terrere Duces sic Turcicus horror
Versus in oppositas, Solymanno haerenre, {a In bello Germanico quando Solymannum Turcarum
Imperatorem 300. armat. mil. Austriae imminentem, longe inferiori militum nume ro fugavit.} catervas
Tu tamen adjunctus rector rectoribus ibas.
Sub Ducibus miles sub te Dux arma ferebat.
Accipiens quae justa daret Vidisse suorum
Aspectus; contra spectatum a milite Regem,
Pars pugnae felicis erat. Dat gloria vires
Et vultus plus saepe potest quam Casaerisita.
Non deetas ubi fortetuis tortuna deesset
137. Injurata comes. Te sollicitudo parentem
Ostendit miseris, solers vigilantia servum,
Visere castra pedes tentoria promptus obire,
Pervigii a media somnum secludere nocte
Visus, et afflictis solatia ferre maniplis
Consilio tu saepetuo, tu saepe tuotum
Obvius adversis docilisque, ac recta monentum
Tam facilis praecepta sequi, quam ferre lequenda.
Scilicet hunc audit miles civissque regentem,
Quem consulta regunt. Quid Marti inutile fulmen,
138 Dum potes exarmare tuos, sine cladibus hostes?
Consilio utilius. quam viribus arma geruntur.
Et Mars arte valet, quisquis sine sanguine vieit,
Eis vicit; minor est civili bellica laurus
O decus aeternum nostri prudentia Regis,
Gloria regnorum, moderatae regula vitae,
Consilii lumen, morumque Magistra bonorum,
Virtutumque parens, tu mutua federa sancis
Pacis amans, placidasque regis sub legibus urbes,
Et juris momenta tuo sub pondere libras.
139. Iustitiae rectrix. Tu Martia porrigis arma,
Vimque jubes virtute premi, ferroque secari
Vulnera, cum mollem detrectant ulcera dextram.
Tu procul ad posita, transinittis lumina metas,
Quaeque futura vides, tu finem tangis honesti,
Ante tuos, ratione viam praemensa, labores
Tu tradis quid quaeque sibi respublica poscat;
Quae lges aulam deceant, quas bella requirant;

223

Qui mores ornent Dominos, quae facta clientes;
Tu Regum consulta regis, mandasque vicissim.
140. Membra caput, rursumque caput sua membra tueri.
Austriaden tu sola facis Regina potentem
Imperiis artesque doces quibus arma triumphis
Excolat, et pressos formidinis impleat hostes.
Tu quoque bellorum fessam componere dextram
Pace soles, dignosque operum decerpere fructus.
Aequa Themis {a Dea Iustitiae Coeli ac Terrae filia cujus vetus ac celebre oraculum in Baeotia ad
Cephisum amnem.} tibi juncta soror praecedit euntem
Dux Heroa suum, quidquid clypeatus in armis
Aggreditur Princeps, quid molitur mermis,
Ad juris praescripta regni. Quodcunque colendi.
141. Numinis officium primus sibi vendicet aether;
Quam poscat humana fidem, respublica curam,
Improbitas poenam, Virtus ornanda favorem.
Quas leges Rex ipse sibi praefiniat aequi,
Quam libertatem faciat, quo limite stringat,
Haud secus aeterno dum conderet omnia verbo
Omnipotens, quod quaeque sibi natura poposcit
Providus attribuit, pluvias arentibus herbis,
Et solem madidis Zephyrum vernantibus arvis,
142. Sed ratio donata homini, sua robora brutis,
At sine consilio: jussi parere leones,
Cornipedes {b Equi, qui pedes cornu munitos habent.} fua frena pati servire molossi:
Stare datis elementa locis, affundere terra
Germen, et acceptos homini mare reddere pisces,
Parvus inorbe, Deus Rex est, examine justo
Librat cuique suum. Magnum sic inclytus orbem
Dirigit Auftriades. Debent huic sacra vigorem
(Pro dolor! incultis dudum squalentia templis)
Relligio gravibus debet concussa ruinis,
143. His humeris subnixa diu, cum fervere attox
Haeresis, et sparsis involveret omnia flammis.

224

Inde Cheruscorum {a Cherusci olim qui nunc Saxones: et Catti, qui modo Hassi dicti sunt, qui pracipui
fautores et promotores haresum a Luthero et Zvvinglio natarum extiere, licet ad Rhenum Mogutinus
Princeps, ad Danubium Bavarus et Austriacus aliique per Germaniam Principes sese objicerent.} flagrans
Germania turmis,
Cattorum inde furens. Cum nec sua flumina Rhenus
Sufficeret, rabidisque incendia frangeret undis
Danubius; flammas vomeret pro fonte Visurgis, {b Fluvius Saxoniae, ubi primum haeresis exarsit et
ortaest, in vieinas deinde gentes ceu exaestuans flumen transfusa.}
Amisiusque {c Fluvius Westphaliae quam insana Anabaptistarum secta evertit.} suos cum floctu volveret
aessus,
Heu quam deplorata fides, calcataque saeris
Relligio dedit afflictae spectacula sortis!
Quas fudit lacrymas! quanto lamenta dolore
144. Sustulit auxilium inclamans, sonuere retracto
Ausonidum valles gemitu, Tarpeiaque rupes {d Mons capitolinus Romae sic dictus a Tarpeia virgine, qud
Romanam illic arcem Sabinis prodidit armillas pacta in pretium; sed armis, seu scutis, (quae Sabini per
armillas intellexerunt) obruta et in monte sepulta, nomen illi reliquit.}
Reddidit acceptos miserando murmure planctus.
Visus et Eridanus {e praecipui Italiae stuvii} submersis volvere ripis.
Flumina, turbatasque Tibris confundere lymphas resi.
Tem pestate nova: tumidis mugire procellis
Auster, {f Australis era per Pontifices, haeresim anathemate damnantes, se Borealtorae id est Germaniae,
oppo suit} et oppositos Boreae spumare furores.
Nec modo trans gelidas Alpes, {g Montes Altissimi qui a Superomari ad inferum per IO mil. passuum
facile exenduntur et Italiam a Gallia et Germania separant.} sed celsa Pyrenes {h Pyrene puella in
montibus qui Italiam ab Hispania separant, sepulta, nomen reliquit Pyrenaeis montibus.}
Culmina, famosique vadum translatus Iberi
Occiduas clamor trepidamtis perculit arces,
145. Attonitum procul Austriaden rapuere tumultus.
Nec mora, tendentem dextras et moesta gementem
Approperans Divam solatur, talia fatus.
Heu! quam te video miseram, pulcherrima quondam

225

Relligio, quae tantorum nova causa malorum?
Quo decus antiquum quod bis septena tulere
Secula, quo tantae collapsa potentia Divae?
Tune ca, quae Solymas {a Hiero solymis olim Christi Religio maxime floruit, nunc per Tursam occup
atis} olim moderata tenebras,
Quamque Palatina {b Talatinus mons Roma, quem olim Principes illius Reip. incoluere. Unde Palatium
hodie quaevis domus regia dicitur.} quondam Petrus arce Iocatam
Extulit, et geminum regnati subdidit orbem?
146. Quo prisicus defluxit honor! quo lilia frontis
Purpureaeque genae, roseisque corallia labris?
Quis male foedatam praedo, seu turpis adulter
Talem ausus violare fuit? Ea scire dolorem
Ultor ero. Sensim vires animumque recepit
Diva, verecundos tollens ad sidera vultus,
Austriadenque suum. Supetos in noxia culpae
Testor, ait, non mescelerum contagia tangunt.
Immeritam lacetant; poenas sine crimine, poscor
Unus homo, qui tam gravium fax prima malorum,
147. Opprobrium nostrae gentis {c R eligio sus enim ex ordine D. Augustins Lutherus, arrogantia
singulari primum in Pontificis (ut vocant) Indulgentias, deinde in jus Canonicum quod publice exussit
grassatus antiquas haereses, ex S. Scriptur aperversa inter pretatione ortas sed extinctas, in lucem
revocavit, incestae se deinde libidini tradidit, ac doctrina et vita libertate plures facile in tandem perniciem
traxit, sed quem denique discipuli Melanchton, Carolostadiut, Zvvinglius, Calvinus destituerent, in suas
quique opiniones et hareses divisi, ut caci sint qui hane turr im Babel non agnoscant.} fideique nefandus
Transfuga, Vesano stimul: tus pectoris aestro,
Vim fecit, spoliumque mei detraxit honoris.
Hinc mihi Saxoniae gentes, hinc proditor Albis {d qui prater Saxoniam, Magdeburgum et Misniam
interluit}
Hinc Lichus {e Bavariae stuviue qui Sueviam alluit, et Danubio infunditur} insultat, contraqus audacia
Nicrum {f qui Nicer vel Neccarus dicitur, et Wittenbergicum agrum irrigat.}

226

Danubiique {a In Germania prope Rauracos montes ortus 70. facile exceptis fluviu opposito fere Rheni
cursu in orientem fertur, atque in Poninm sex ostiis irrumpit.} caput spumantibus erigit undis.
Rhenus abit Viadrusque {b Nunc Oderam vocant pOmeranteae fluvium, qui et Silesiam et Brandeourgum
alluit} retro, Moenusque {c Franconiae fluvius, qui Moguntia Rheno infunditur} vagatur
Devius, et placidos corrumpit Lupia fontes. {d Lupia Westphaliae Padebornensis agriflumen. His scilicet
affinis accolae exhaeresi corruptionem traxere.}
In me quisque suas inimicis fluctibus iras
Despuit invisamque Petri quatit unda triremem.
148. Da, precor, auxilium, nec enim tefortior heros
Ferre potest, tibi subversas procumbet ad aras
Haeresis, obstrictasque dabit violentia palmas.
Mitis adhaec Princeps blandis solatia verbis
Reddit et exerto Superos mucrone precatur.
Divi, si qua fides; quid quid concessa potestas,
Visque animi dextraeque queunt, afflicta meretur
Relligio; miserae totum hocimpendere certum est.
Sic voveo. Dabit haec scelerum, dabit improba poenas
Haeresis, extendet fractas ad vincula dextias,
149. Et presa cervice gemet; nisi sponte remissum
Consiliis, flectat perversa superbis collum.
Vix ea, cum sremitus circum clangorque tumbarum
Concursusque virum, lato terrore, resultat.
Hinc ruit infestis {e Saxones et Hassi Carolum componendis Religionis controversiis intentum subitis arm
is aggressi opprimere imparatum patuissent; verum exiguo milite illorum conatus tamdiu elusit, dum par
ipse jam distractos ultro ac seorsim invaderet, ac pri mo in Saxoniam secutus Fridericum Principem,
hostium caput, ralio victum captumque in vinculis tenuit, Philippum, Haisiae Dominum supplicem ad
pedes ac de inde captivum habuit} Hafforum exercitus aiis,
Inde ruit plebs Saxonicis collecta maniplis.
Arma fremit rapit arma minax. Quacunque videret
Hostis erat pars Austriaden furibunda petebat,
Pars violenta manus sacris admovit avitis,
Atque suis avulsa tholis simulacra trahebat

227

150. Numinis, et ruptis Divorum lipsana claustris,
Argentumque aurumque Deo per multa dicatum
Secula sacrilegis raptabat perfida dextris.
Haec Evangelii pietas nascentis, honorque
Rellligionis erat. Tanto discrimine Caesar
Excitus, celeres rapit ad nova praelia turmas,
Parva mnaus; sed multorum Dux instar obibat
Carolus, hostilesque animo praesente phalangas
Arcebat, qualis Spartana ex gente Melampus {a Nomen Canis ita dicti a nigris pedibus. Spartani autem
nobilissi mos alebant canes.}
Celsus obit, munitque gregem, ne forte luporum
151. Insidiosa fames, rabiesque inimica capellis
Incustoditam rapiat, sine vindice, turbam.
Tum si forte Lacon, {b a gente sic dicti canes maxime illic celebres, quanquam et modo grandiores quales
Anglici, molossi dicantur.} aut vasta stirpe Molossus
Se comes adjungat: contra im perterritus urget
Orelupos, lacerosque repit mordacibus armos
Dentibus insistens, donec vel saucia condat
Terga specus, vel praeda solum prostrata cruentet,
Non secus Austriades Dux auxiliaribus armis
Fortior, adversas, mutata sorte, catervas
Pressit ovans, victorque fuga difiecit aperta.
152. Ille Cheruscorum Rector Fridericus atrocem
Fortunam in vinclis gemuit, similique Philipus
Hassorum omius collum intractabile fato
Subdidit, incerta vix libertate potitus.
Ergo fides revelare caput, sparsosoque capillos
Nectere Relligio, nec desperare salutem!
Templa suum revocare decus, sacra lapsa vigorem,
Nec deerat pietatis honor, nec cultor avita
Captus lege, nepos spoliatis Carolus aris
Ipse preces supllex, et munera larga ferebat.
153. O quoties pronus Superis flagrantia fudit
Udisvota labris, quoties singultibus aras
Impulit, ac tacitis duxit suspiria fibris,
Ut minus aversum ferret Germania Numen:
Utque fides impulsa gravem factura ruinam,
Staret adhuc, pietasque locum lubnixa teneret,
Non ego si largis Heliconis inebrier undis.

228

Atque renascentem fecundo Pallada {a Pallas seu Minerva scientiarum Dea ex cerebro Iovis nata
fingitur.} sensu
Concipiam, Delphisque {b Delphicum Apollinis oraculum in Gracia maxime celebre ubi ex tripode vates,
futur apronuntiabant.} regam delubia Sacerdos;
Phoebeosque teram tripodas, mea carmina factis
154. Exequabo tuis, quondam praestantior hostem,
Nunc laudes supetas, nec tantum vera putaris
Vincere, sed vatum de te mendacia cessant.
Quod fingunt minus est factis. Tibi Romulus {c Romisius Romae conditor et P ineeps maxime armis, ut
Numa post illum Religtone Remp. Rom stabilivit.} armis
Concedet, pietate Numam transcendere visus.
Regulus {d Regulus Attilius primus Rom. in Africam trajecit et victo Amilcare 200. oppida et titidem
hominum millia cepit, ipse denique arte Xantipp Lacedam captus, Romamque ut captivi permutarentur
missus cumre, ipso volente, infecta rediisset Carthaginem dolio clavis armato. pracisis palpebru
imposiius, vigilias et dolore encctus est}. occumbat, Deciique {e Decie tres pater filius, et nepos cum se
pro salute patriae devovissent. pater bello Gallico, filius Hetruseo; nepas Tarentino ut occumberent, in
hostium tela irruerunt.} ferantur in hostem
Praecipites: minus est parvam servare cadendo;
Stantis major honos. Marii {f Ex humili villa Arpinate ad urbens ac denique et consulatum pervenit, quem
septies gessit. Iugurtham captum ante currum egit, ad aquas Sextiat Teutones deinde et Cimbros super
avit, rursum tirumphans. Civili tamen belle a Sylla victus, et captus immissum sercussorem Gallum vultus
autoritate terruit, sub Cinna revocatus rursum consul honores denique, cum vita, absolvit.} celebrare
triumphos,
Laurigerasque comas, vinctosque ex more Tyrannos
Fas aliisfuerit; victoria pulchrior illa est,
155. Quae dolet afflictum, quam vis prostraverit, hostem.
Scilicet affectus animi moderatus iniquos.
Te prius expugnas, victusque in praelia tendis,
Clementerque furis pugnas, ut parcere possis,
Et sine clade noces. Respublica nulla Tyrannum
Te victore timet. Primas clementia partes,
Semper agit, mollitque aequos admissa rigores.
Vidimus a fflictos, sub te dominante, colonos.

229

Fortunam revocare suam: squalentia passim
Arva subinductis repareate novalia stivis
156. Vidimus illatis ditari mercibus urbes
Quas Indus, {a Indi auro, Arabes aromate frequenti celebres Indica ausem navigatio per Carolum aucta}
quas dives A rabs {a Indi auro, Arabes aromate frequenti celebres Indica ausem navigatio per Carolum
aucta} quas ultimus orbis
Funderet, et nostris industria traderet oris,
Vidimus et mutas iterum resonare Palaestras
Musarum studiis, totamque biverticis {b Parnassus gemino surgit vertice, ad cujus pedes fons amoenus
Castalia prosilit, in regione Baeetiae quae Phocu dicitur, juxta quam Aonia regio Musis etiam consecrata}
undam
Montis in exhaustes ad carmine ducere fontes.
In laudes se larga tuas affundere phocis {b Parnassus gemino surgit vertice, ad cujus pedes fons amoenus
Castalia prosilit, in regione Baetiae quae Phocu dicitur, juxta quam Aonia regio musis etiam consecrata}
Gestit etAonios Phoebus offerre iiquores.
Ac vatum satiare sitim. Tu prodiga rerum
Materies; seu te videat Pax alma togatum {c Toga vestu in pace domi, ut sagum foris in bello usitatum}
257. Seu mereare sagum {c Toga vestu in pace domi, ut sagum foris in bello usitatum} Felix te quisque
beatum
Praedicat, exoptatque, miser. Quae possidet arca
Privatis opibus, quo dant aearia census,
Participant alii: nil non commune potiris.
Munetibus tua puaperiem solatur opimis
Dextera, subsidioque inopum tibi vilius aurum est.
Divitibus quidquid Nereus {d Tonitur pro mari Deus maris Oceani et Tethyos filius, qui ex Doride
Nympha Nereides marinas Nymphas suscepit} devolvit arenis.
Pactolusque {d Tonitur pro mari Deus maris Oceani et Tethyos filius, qui ex Doride Nympha Nereides
marinas Nymphas suscepit} rubente vado, pretiosaque Fulvis
Hermi {e Fluvii auristuss Pactolus, et Hermus in Lidia, Hydaspes fuit in Media et India, Arabiam {in qua
Nabathea est] tangit.} Nais aquis, quidquie Nabathaeus Hydaspes;
Parturit aurifluis per stagna tepentia venis.
158. Instar aquae censes: affusa refunditur unda;
Largiris quaecunque capis. Sit Iberia dives
Fluctibus, Hesperioque Tagus {f Tagus Hesperum, seu occidentem versus, in Lusitauia, aureis fluere
arenis fertur.} fluat aureus amne:
Tu fluvíis melior Princeps cenferis Iberis
In miseros partitis opes; haeditibus undae
Aes pariunt, rarumque capit plebs indiga fructum
Tu prodesse cupis, nec egenti munera differs.

230

Quas bellum consumit opes has fertile rursum
Colligit. Hostiles armata potentia gazas
Atterit, ac praedis inimicas exuit urbes.
159. Praemia quisque ducum; Caesar supremus honorem
Felici sub marte refert, sine munere servis.
Ipsa tibi virtus preitum est. Sat credis honestum
Quod patriae te poscit amor, quod publica fuadent
Commoda, quod imiseranda rogant discrimina vulgi.
Immemorem tesaepe tui, pro priaeque quietis
Novimus oblitum, per densa pericula tendis;
Ut populi vitare queas, et commoda spernis
Propria; ne miserae spernas incommoda gentis.
Tu patriae pater ipse tuae es, sub nomine tanto
160. Imperium dulce est gaudent parere ministri
Tunc etiam cum dura jubes; quaecunque putantur
Aspera mollit amor, tigidas in crimina poenas
Quantum offensa manus distringat, amare
Crederis, et tantum noxas o disse malorum.
Nimirum, Dominis toleranda injuria non est;
Cum fovet indulgens sceleris patientia vires.
Impunita trahit socias audacia noxas.
Quam lenis medicina nequit, dat saepe salutem
Dura mnaus; rigidum secat ulcera puttida ferrum,
161. Perfusumque acri vulnus coalescit aceto.
Nec morbis unum ingenium est nec mortbus unum.
Certa suis est herba malis. Quae mollibus aura
Imbribus arentes nuper ditaverat agros:
Nunc ruit im portuna satis. Aquilone rigente
Saepe opus est pestem Zephyri vexere faventes.
Et prodestnocuisse manu quandoque regenti;
Et parsisse nocet. Vitiis ubi munera dantur.
Gratuito rarus fuerit virtutis amator.
Praemia virtutem maneant, et crimina poenae:
126. Ipse etiam populi Rector, ne mollius in se
Urgeat im perium Regem parere, decorum est,
Cum leges mandata serunt, bene jura elientis
Imperat, exolvitque suum bene stringit habenas,
Etpatitur. Talem Austriaden miramur in aula,
Talis castra regit, legum decreta bonarum

231

Non magis imperi, propriis quam moribus urget.
Prae cipit exemplis, ac plus persuadet agendo,
Quam mandando probat. Non hunc simulatio mutat
Turpis adulantum Dominis, vitiisque faventum,
163. Qui quae cunque bent, indulgent facta Regenti.
Principibus plerumque suus Seianuus in a??a est.
Sit Regis lex prima Deus. sic inclyta quondam
Austriaden Themis erudiit Rex regna gubernat,
Reges ipse Deus: servitque creata potestas
Sub majore minor. Princeps lex viva suorum,
Et recti speculum est. imitatur facta Regentum
Tam praesens aetas. quam postera Pluribus idem.
Moribus ut prodest sanctis, ita peccat iniquis,
Junct a potestati probitas confirmat honorem.
164. Nititur hac stabilis fundata potentia Regum,
Hac constat secura quies cum crimine regum
Omne breve est, solio male conjunguntur eodem.
Improba libertas, atque inconsulta potestas.
Post male calcatas leges, plebs calcat honorem
Principis, et spreti vilescit gloris sceptri.
Ne Dominum perversa suum custodia cingat,
Flagitioque favens; aequi, quem stipat iniquus
Nomen haberenequit. Foveat probitatis amantes,
Qui cupit esse probus, rectos quicunque tuetur,
165. Se quoque defendit Princeps, quique invidet aequis,
Invidet ipse sibi, facilis mereatur amorem
Plebis, amore suo, Regis bis nomine gaudet.
Qui populos animosque regit: nam corpora vulgi
Indignum est Domino tantum patere jubenti,
Obluctari animum; gratas amor arte catenas
Injicit, et faciles rapit ad mandata clientes.
Arma tegunt; sed sape premunt, custodia virtus
Oplima, munitumque latus sat gentis amore est,
Haec, quae cunque metu Dominis subjecta reguntur.
166. Stare diu nequeunt, nil cum formidine tutum est,
Mutatur cum sorre metus, dolor arma ministrat.
Extimular trepidas solers audacia vires.
Vix timor obsequii custos diuturnus habetur.
Quos genuit natura pares, quando que reducit.
Arbitrio fortuna suo vulgusque regenti

232

Exaequat, Dominosque facit patere ministris.
Non deerunt hostes; quamvis lex regula factis,
Quamvis meta Deus fuetit. Resoptima quaeque
In vidia cibus est. livor pulcherrima carpit.
167. Pessimui interpres, multis invisa potestas,
Et regni titulus: multis suus indole Princeps
Displicet Ingenio cuivu servire regentem,
Pulchra quidem dos est, sed corvo rarsor alb?.
Non aspernetur tenues, sit promptus adiri,
Comis in alloquio, vultuque ad verba sereno;
Sed mores gravitas, majestas digna loquelam
Temperet, abrumpatque rudis consortia vulgi.
Obfuit hic nimium. Veneranda potentia Regum
Misceri cum plebe nequit, praesentia Regis.
168. Non, nisi rara: juvat. Proceres spectentur in urbe,
Sintque aures oculique Ducis, quibus omnia lustret,
Omnia scrutetur: ne quid discordia turbet.
Insidiae violent scelerumque audacia peccet.
Consultor sit saepe Plato {a Dui omnes derecta administran di Remp. ratione scripsere et hic Neronis
pessimi Principis, optimus praceptor, parum a Lege Christiana alienus si non particeps fuit}. sit saepe
Lycei
Cultor Aristoteles {a Dui omnes derecta administrandi Remp. ratione scripsere et hic Neronis pessimi
Principis, optimus praceptor, parum a Lege Christiana alienus si non particeps fuit.} Senecae post fata
loquentis
Os videat, cupidisque animis oracula condat.
Ut bene sit vivis, non vivos consule Princeps
Sic solus, non solus eris consulta favore,
Atque oddis caritura leges, Se nemo dolebit
169. Rejectum, nemo consultor munera poscet.
Haec Astrae {b Tovis et Themidis filia, Lustssiae praeses, pro ipsa hic Themide aesurpatur.} suo
documenta ferebat alumno.
His ubi munitus fueris, deforme putabis
Majorem imperio, vittutibus esse minorem.
Tu regni sol, Magne tui es, sol cetera vincit
Sidera, tu proprios superas virtute clientes
Hic orbi sine labe micat: tibi crimina nurllam
Aspergunt majora luem. Sol omnibus idem
Terrigenis; tu Germanis, tu Rector Iberis
Romanisque idem es, mundum fovet ille calore,

233

170. Tuque favore tenes, radiis hic educat aurum.
Terrarumque sinus implet; tibi pulchrior auro
Vulgi afful get amor. Sol annua tempora caelo
Digerit, et vernis distinguit floribus agros,
Messibus aestares, autumnos fructibus implet:
Tu quoque donorum largus, sua jura colonis,
Praemia militibus, ciri commercia defers.
Per te cultus ager, tibi vectigalia reddit.
Aequa tamen: per te defensae civibus urbes
Defendunt Dominum: per te dar curia leges,
171. Et recipit justumque fovet, justoque fovetur.
Quo pietas te sancta vocat, quo Ecclesia Mater
Huc sequeris. sacris per te reverentia Mitris
Doctoru inque refulgethonos, sic dirigis omnes
Ut melior te quisque regat, quem laurea Musis
Eximium, {a Doctores, Episcopos et summum Pontificem observat, Clementis enim Papapedibiss
advolutus Carolus, quem ante captiv umtenuerat; ei deinde singulari humanitate, cum omnium
admiratione intime est conciliatus.} decorat; quemque Infula clarior effert.
Diceris Ausonidum prono vestigia vultu
Observasse Patris, {a Doctores, Episcopos et summum Pontificem observat, Clementis enim Papapedibiss
advolutus Carolus, quem ante captiv umtenuerat; ei deinde singulari humanitate, cum omnium
admiratione intime est conciliatus.} Stupuit te Roma potentem,
Demissumque simul quem majestate timorem
Hauserat armata blando convertit amore,
172. Postquam oculis vana didicit mendcia famae
Non Gothico terore trucem; non, Attila, {b Attila Rex Hunnorum, qui per Germaniam
et Italiam (subversa hic Aquileia) ita rem Christianam
afflixit, ut flagellum Dei appellatus fuerit.} vultum
Non, Alarice, {c Rex Gothorum qui
Romam occupa vit et evertit, quo nomine et alius postea ejusdem
gentis Rex, Roma etiam potttius brevi Italorum insidiis cirsum
ventus periit.} tuum, torva cervice minan em,
Ostendit trepidis; sed quaiem blanda potestas
Fingeret, augustum specie, sine nube serenum.
Frons Germana fidesque tibi quam nescia fraudum
Simplicitas, nulloque doli velamine candor
Proditus exornat, non te fallacia voces
Fingere, non mendax docuit simulatio vultum.
Hostibus arma palam, non pacis imagine tecta,
173. Non occulta geris; pugnamque odiumque professus

234

Exeris, Intentoque prius, das vulnera ferro.
Nec Laertia dae {a Vlysset sic dictus a Laerte patre, hic Rex Utice et Dulichii Graeia insularum,
Graecorum asturissimus in bello Trojano qu ut hoc declinar et, insaniam simulavis, u i Achilles in
misliebri se habitu addidit, uter que vero adductus, rem Graecorum sustinutrum, ille fraudibui bis
viribus,} fraudes; nec Epeia {b Epiejus faber equi ingentis Trojani qus per armatos in eo latentes, urbs
intercepfa fingitur, occasio fabissae creditur, quod is muralem machinam quam equum. seu arittem
vocant, invenerit.} vafrae
Artis dona probas. quod viribus ausus Achilies,
Quodque Hector virtute ruum facis, aemulus heros.
Est rutiles aliquod spatium sublimius astris
Trans Lunae Venerisque {c Martis coelum quintum supra Lune, Mercisrii, Venerii et Solu positum.}
polos, cui proxima Solis
Regia belli geris sedes heroibus apta.
Hie Martis domus est, armamentaria Divi
Hoc posuere loco. Fulgent hic aera Tonantis,
174 Thoraces: clypeique hastaeque enselque minaces,
Queis Briareus {d Gigantes (seu Titanes utalu) a Terra geniti calum sihi debitum ex patre Titane contra
Saturnum et lovem occupare volentes in Phlegrass Thessalies campu montihus congestu adversus Deos
pugnasse feruntur. In bis Briareus et Gyges centimani. Typhaus seu Typbon ingenti corporis mole fuisse
fingitur, Iovis fulmine omnes prostrati.} Coeusque jacent, vastusque Typhoeus
Centimanusque Gyges. Victoria mille tropaeis
Vexillisque ornata sedet, manibusque coronas
Exmbet, et meritis implectit serta capillis.
Hunc olim memorant raptum juvenilibus annis
Te subiisse locum Supaverat inclyta Virtus,
Herculeusque Labor comes huc deduxit euntem.
Et facies aulae placuit. palcuere feroces
Armorum species rapuit manus altera torvam
175. Bellonae {e Dea Belli, soror Martis cui Sacerdotes proprie sanguine sacrisicabant.} galeam, gladium
manus altera duxit,
Quo quondam Perseus {f Iovis ex Danae filius, Andromedam (epbei filiam Marina bellua objecta
liberavis. et adimantino ense (Harpen vocant) a Vulcano accepto, Medusam Gorgonem, (quae serpentibus
orinita, in saxa spectatores converteret) aver sus, obtruncavit.} secuit trucis ora Medusae.

235

Loticam Mars ipse pater tervicibus aptat,
Vulcani {a Vulcanus artis fabrilis Deus, Cyclopibus moniculis in Aetnae pro famulis uti fingitur, ut sunt,
Brontas. Steropes et Pyracmon.} sudantis opus raraquiue Cyclopum
Atte labor; stygiis mersam induraverat undis.
Et tutilos Indo limbos induxerat auro.
Aerato reliquum corpus vallavit amictu,
Qualis in Odrifiis, bellator maximus, oris,
Dura Corinthiaco {b Corinthus are insigni nobilitata est.} vestitus membra metallo,
Ipse Getas Thracesque {c Bellicosae gentes, ut proinde apud illas Mars natus fingatur.} suos praecedere
visus.
176. Talis eras: talem cupido Victoria mater
Strinxit in amplexu. Meus, inquit, Carole Princeps,
Natus eris, victor patriis dominabere Belgis.
Hesperiaeque tuae. Dabit haec te vindice poenas,
Arque rebellantes stringet sub vincula dextras.
Quantum vis gravibus Germania saeviat armis,
Inferiot vittute tua succumbet, et uni
Deferet imperium, submittent colla, jubasquiue
Succussator Equus, {d Saxones per equum, quem ferunt insignibus: uti Bohemi alitque Germaniae populi
per leones intelliguntur. Cattus, veteri usurpatione, Hassus est.} trepidique ad vincla Leones,
Et Cattus pavidos in nondum colliget ungues
177. Gallica marcescent detractis lilia {e Lilia (qua Gallorum insigne faciunt) tune emarcu erunt, cum
Rex illorum Franciscus in bello Italico, ad Ticinum flumen et urbem (alii Papiam vocant) Insubria captus,
a Ferd. Piscario Davale et Car. Barbonio Gallo Casarss Ducibus, ac deinde a Lanoie in Hispaniam ductus
est.} lertis,
Et frontis, victricis honos. Franciscus Iberos.
Quos fibi promisit victori victus adibit.
Castraquiue carceribus mutabit, serta catenis.
Roma tuis etiam quassata ferociter armis
Deptessa cervice gemet sacrasquiue tiaras {f Pontificem et Cardinale: Caesaris miles Porbonio duce, (in
prima urbu occupatione cadente) soede sacris profanisque spoliatis captivos detinuit, dum ingenti se auro
redimerent, quod facinus ipse Carolus detestatsss fertur.}
Proteret immissis vecors Bellona maniplis.

236

Horrebisquiue tuum facinus. Terrebitur Auster, {a Italia et Africa, quae nobis versus Australem plagam
est.}
Quo te cunque feres, Insubria {b Italiae pars versus Alpes quae Sabaudiae jungitur, Cisalpina olins Gallia
dicta.} porriget hastam,
Deponent Veneti Clypeos, Flotentia {c Vrbs Hertruriae in Italia quam Carolus subactam Medicau
restituit.} Parmam.
178. Serviet Eridani {d Fluvii celebriores lialiae Carolo subjectae.} dominantibus herba capillis,
Ticinusquiue novas plectet, Tiberisquiue coronas.
Victores armata Thetis {e Deamaris pro mari posita.} trans aequora classes
Provehet, ac Siculas {f Quae maria Carolus ingressus est quando ad restituendum Muleassen Tuneti sive
Carthaginis Regem in A. fric am egressus Poenes Didonis (sive Elisa) posteros, Aethtopes, Numidae et c.
bello vincit, Muleasse restituto.} im plebis navibus undas,
Oceanumquiue reges Libycum. Tibi litora sternet.
Africa pugnanti supplex, tibi Paenus Elisae
Posthumus, Aethiopesquiue nigri, Numidaequiue feroces
Et Cyrenaicus celer et Nasamonius atrox,
Victima Martis erunt. pavidae tremet altera gentis
Carthago, quam Tunetum dixere nepotes,
179. Et Tartessiaco {g Hispanico a Tartasso seu Carte a urbe maritima Boeticae} flecter sua moenia
sceptro.
Te quicunque bibit Pontum, {h Pontiss Asiae minoris Provinciae venenis et exilio Ovidir celebris.}
Tanaisquiue {i Tanais Scythiae fluvius qui in Maeotidem ejusdem regionis paludem influit} fluenta,
Quosquiue lacus Maeotis alit, {k Mare, quod ab Hellesponto ad Thracium Bosphorum extenditur, quae
lota et marta a Turcis possessa et contra Carolum armata, ejus potentiam timucrunt. Barbarossa et
Solymanno fugientibus.} quofcunque Propontis, {l Sic fulm in a vesantur, quod ca Cyclopes Jovi cudere
fingantur.}
Armatum metuent. Tu formidata Tyrannis
Tela animosquiue geres, et de victore triumphum
Victor ages, dominosquiue tibi servire videbis.
Sic ait, et roseis admovit basia labris.
Jamquiue viam retro Princeps cessutus abibat.
Cum subito laetos resoluta tonitrua plausus
Insonuere Duci, late cyclopea spargunt

237

180. Fulmina Caelicolae. Siculae tremuere Charyb des, {a In freto Siculo hinc Charybdis vertiginosum
mare naves absorbens inde collidens saxum Scylla est: illa rapax ante mulier, haec amans, puella fuisse
fingitur. et illae a love fulminata: hac a Circe venenis mutata et inferne cincta tanibus.}
Scylla suos resoluta canes immugiit undis.
Tela trisulca ruunt. Sparsas bibit Africa flammas,
Et Tunetanis flagrant incendia campis.
Nec procul hinc noster Princeps a litore Poeno.
Vobis fi qua fides, Afri, est, exponite pugnas
Austriadae, vester memoret certamina miles.
Et quae belligeris surgunt monumenta tropaeis.
Quidquiue triumphatis Muleasses debeat oris.
Debeat Hesperio Regi? depingat euntum
181. Armatorum ingens in Poenos fortiter agmen,
Cedentemque retro Maurum, Numidamquiue fugacem.
Urbibus admotum vasto molimine Martem,
Portarumquiue obices et fractos viribus Afros.
Nec minus Algerium {b Carolus dum altera exped tione in Africam Algerium nobilem illic urbem portum
quiue, Barb arossae sedem peter et: tempestate et magna suorum clade rejectus admirabili constantia
sortunae obluctatus, vix denique cum paucis salvus Europam repetiit.} referant, tumidumquiue procellis
Nerea, divulsumquiue sais a sedibus aequor
Austria den contra: dum classis Iberica portum
Naufragiis, Afrasquiue jacens im plevit arenas,
Jumentorum hominuque graves complexa ruinas.
Scilicet hanc potuit cladem Mavortius heros
182. Infracto spectare animo, potnitquiue natantes
In pelago tabulas, animasquiue in morte suorum
Fluctibus obluctantum atris, et in ulta cadentum
Funera, tantorum socius perferre maiorum:
Hinc immite furit trucis inclementia venti;
Tempestas hinc saeva maris Coelumquiue solumquiue
Eripit, et dubias rapit in diversa carinas:
Inde suas Poeni cumulant Numidaequiue {c Numidae equitatu inter Afros, ob celeritatem celebres, vagi
ac otiosi pene homines, qui tbi morautur, ubi pecori lata reperiunt pascua.} sagittas,
Et ferto miserae geminant spectacula cladis.

238

Nulla falus, non unda gravis discriminis expers.
183. Non tellus secura mali. Superaverat omne
Sors mala consilium. Sed enim. fortunae minaci
Virtutem terrere potest, non frangere casu.
Constitit Austriades, qualis Na amonia {a Rupes Africae.} rupes
Sustmet iratum rabidis assulubus aequor,
Telorumque imbrem, quamvis extrema minetur
Effera barbaries, quamvis adversa furorem
Exacuant elementa suum: sine nube, serena
Magnanimi frons una viri est, tantumquiue procellae
Non feriunt pectus, quassatis, integer ipse
184. Sussicit ordinibus, praesens, collapsaquiue fulcit,
Exemploquiue prait: redeunt ad signa manipli,
Et quamvis metuenda puder metuisse chentes,
Cum Dominum perstare vident, contraquiue flagrantes
Bellorum furias tempestatumquiue ruinas
Obfirmare animum. Qualem dum forte leaenam
Circum stant rabidiquiue canes hastaequiue feroces
Venantum; trepidant catuli sub matre latentes,
Exoptantquiue suis speiaea fugacia silvis:
Ur tamen erectam contra spumare parentem,
185. Cumquiue viris terrere canes, ac spernere tela
Obstantum adspiciunt redeunt in membra colores,
Et crudi teneros acuunt ad vulnera rictus,
Dum sua desperans venator spicula vertat,
Rostra canis, tandem sese, catulosquiue leaena
Colligit, et facili gaudet cessura triumpho.
Tatis in armata miles statione locatus
Durabat, magniquiue premens vestigia Regis,
Nunc stabat, nunc retro pedes, cum laude, ferebat.
Sic onjuratis undantia marmora ventis,
186. Caelorumquiue hominumquiue minas, ac spicula, fregit
Unius Herois virtus. Victoria victi
Caesatis haec reliquos transcendit sola triumphos
Ille Philippiades {b Alexander. Magnus. qui Patrem Philippum, uri et Carolus haouit. Unde uterque
Philippia des est.} Persarum victor, et hortot
Indorum signis obiit victricibus Orbem.
Sed fortuna suo vexilla volautia flatu
Extulit impraegnans, faciles cessere procellae,

239

Unda rates vexit, positosque in gurgite pontes
Sustinuit, nullasque dedit Rhamnusia {a Rhamnusia Nemesis est Den quae homines honis male utentes,
poenis inflictis persequitur sic dicta a Rhamnunte Atticae pago, ubi colebatur.} plagas
Nostra Philippiaden dant secula, sorte minorem,
187. Majorem virtute sua, minus ille laboris;
Hic plus laudis habet. dignum magis illud honore est,
Quod virtus. quam quod statuit fortuna tropaeum.
Mens excelsa tibi, sublimibus aemula coelis,
Cordis arce sedet, quae dedignata latere,
Nec vulgi strepitus, nec inania vota moratur:
Immortale decus sequitur, famaeque theatrum
Occupat. Illustris virtus est semen honoris
Et calcar vintutir honor, fax mentis honestae
Gloria, nec quaesita ramen. fugit illa sequentes,
188. Umbrarum similis, tantum fugientibus instat.
Aeternas tu cogis opes, mortisque tributo
Exemptas, quos nulla lues, nigrum ve venenum
Corripit invidiae, nec sortis spicula tangunt.
Quae patriae tibi suadet amor, quae dictat honestas,
Quae legum decreta monent, quae gloria Divum,
Promptus adis, dextramque regunt consulta potentem.
Cernimus erectas terrias assurgere meles
Mirandorum operum, celsis palatia muris
Ex crescunt, divumquiue aedes fastigia tollunt,
189. Et subeunda tuis praeeunt ad sidera votis.
Sic effundis opes. Contemptis, optimus heres,
Ipse Deus gazis fruitur, gaudet que profuso
Posteritas auro, gaudent virtute nepotes.
Nec patienda fugis. Quae sors te cunque dolentem
Afflixit, nunquam potuit superare medelam.
Pharmaca vulneribus nosti, patientia multis
Sufficit una malis. dejecto corpore morbis
Mens crecta sibi constat, vincitque ferendo,
Si te Fama nigris inimica adverberet alis.
190. Pellis noctis avam, {b Vt fama albis alata pennis fic nigris Calumnia effe fingitur, qua hic sama
inimica dicitur.} vacuasque remittis in auras,
Et surdos repetit verbosa Calumnia ventos.
Principe magnan: mo minor est injuria quavis.

240

Ut vulgus, sicilla subest, non longa ferentem
Tempora, non variis lassant incommoda noxis,
Spes firmat nutantem animum, regiturque futura
Praesens sorte dolor, mens immortalia volvit,
Et premit elatis mundi ludibria votis.
Haec tibi, dum teneris aetas pubesceret annis
Jam Sceptro propior, fertur, praecepta dedisse
191. Caesar avus memorique animo fixisse tenenda
Car: Nepos sensim fragili decedimus aevo,
Haud procul a meta stamus. Nos Arbiter urnae {a Aeacus sum Minoe et Rhadamantho, qui morientium
apud Inferos Iudices ex Vrna nomina educere finguntur.}
Admovet, imperiumque ju bet mutare sepulcro.
Huc re fata vocant, quo nos decedere jussi
Cogimur ire loco poterit sors fallere tanta,
Mors nunquam poterit. Soeptris nonnemo potitur,
Nemo du, brevis hora autos exposcit honores.
Vive, precor Superos. et secula vince parentum,
Junctaque multiplici cumuletur gloria sceptro,
192. Sis belli pacisque decus: tamen unica virtus
Laus sit prima tui, non te gyplatus avotum
Tollet honos, non in tabula spectata Rudolphi {b Habspurgs Comes et Austriacae familiae praecipuum
lumen; Virtute bellica ac pietare pror sus illustris, quibus dotibus Imperium promeritus, late potentiam
extendit, post quam Ottocarum Bohemia Regem atque Austriae possessorem subjugasset.}
Fortis imago Ducis quem nobilis Austria primum
Protulit imperio, Vana ludibria sama
Innixos proavis fallunt, sine laude, nepotes.
Optima nobilitas sola Virtute probatur.
Haec neque fulcitur sceptris innixa potentum,
Nec metuit depressa sibi, procul abidta turpi
Ambitione sedet: nullos suspirat honores
Anxia nec vacuae captat mendacia samae
193. Laudis avara suae nec inania ponderat auri
Praemia, sed magna celsi de pectoris arce
Despicit, abjecto quidquid mira mur in orbe.
Attamen oblatos non aspernata favores
Fortunae, potiturque bonis, fruit urque labore,
Audirique cupit. Virtus alimenta requirit.

241

Quae latet, hac paucis prodest, quam velat egestas,
Sordida despicitur; quam gloria deserit, haeret,
Admittat, non quaerat opes. sit gloria donum,
Non merces; veniant, non accer santur honores.
194. Non spectanda quidem, sed nec spernenda potenti
Fama viro, quae tam vitiis afflata nigrescit,
Quam ducit niveos socia probitate colores.
Haec meminisse juvet, regni quscunque theatrum
Ingreditur, dignos componat Principe mores
Plebis ad arbitrium, spectantis consulat orbis
Judicium, minus errabit, quicunque regetur,
Et populum simulipse reget. quicunque timendur,
Ipse timebit adhuclegum observator et aequi.
Una prior moderanda tibi est respublica mentis,
195. Et famuli sensus, et depravata cupido,
Ira flagrans, praecepsquiue furor, vecorsquiue libido:
His minor indignas quisquis concedit habenas,
Servit in imperio, Regisquiue amittir honorem.
Tot. quic unque regit, submittit colla Tyrannu,
Quot paret vitiis. Aliis praescribere leges,
Et calcare datas: poenis adstringere sontes,
Indulgere sibi: non est res digna coronis;
Sed laqueis, cave quae, Rector, damnaveris ore,
Suaseris exemplis: verbis haec fortibus urgent.
196. Nil tibi peccanti clemens ignorce, sed urbi
Saepius; et vires non experiare nocendo,
Qui Princeps vis esse diu, quaecunque dolebis,
Mitiget offensam justasque remissio poenas,
Atque etiam parcendo feri. facinusquiue puteris,
Non odisse homines: popult vix cura Tyranno est:
Qui Sceptrum, non vulgus amat qui regna timore
Firma quatit; rursumquiue sua formidine captus
Concutitur. Metuit Princeps, metuitque Tyrannus;
Iste suis, ast ille suos, timor alter amoris
197. Fungitur officio, vindictae sustinet alter.
Fit quandoque nocens dum vult punire nocentes.
Qui scelus iratus plectit. sine crimine non est.
Sis licet, offensus parces. cum laude, clienti,
Si te noxa petat. Magna est haec gloria, summes
Ladi impune Duces, hos credimus esse Leones,

242

Qui calcare queunt hostem, patcuntque jacenti.
Quantum vis rapiat demens ignobile vulgus
Seditio, coecusquiue furor, clementia telum
Saepe fuit, quo fracta ruit discordia gentis.
198. Et fera blanditiis capitur, sensimquiue leones
Submisere jubas, & mollia jussa sequuntur.
Praceps ira moram, spatium indignatio poseit.
Tandem animus ratioque redit. Non semper ab Austro
Tempestas, tumidi non semper in aequore fluctus:
Certa quies, sensim feritas plebeia quiescit.
Quam resecare nequit consulta potentia culpam,
Dissimules. medicis olim incurabile vulnus,
Sanatum quandoque mora est, et tempora prosunt.
Imperium dulce est. Quaedam est regnare voluptas;
199. Sed regitur, quiounque regit. qui pluribus unus
Imperat, huic plures uni mandata reponunt.
Hoc regno propriis est: onus est, quod plurimus ambie,
Rarus ferre potest. Pretiosum purpur a velum;
Sed tamen ignoti multis tegit ulcera morib.
Mille latus stipes, et mille clientibus armes,
Non latis his munitus eris. prudentia si te,
Si pietas, si certa fides, studiumquiue tuorum
Destituant. paucos Regum deducit ad aulam
Regis amor, patriaque salus. sibi quilibet ipse
200. Proximus est quicunque gerit pro Principe curas,
Curat et ipse sibi, nemo sine munere servit.
Oblequium hic donis, alius metitur honore.
Indiga nobilitas, et quae sua praemia sperat,
Adstat ab officiis. Rufinis (a) creditur aula,
Arsenii sugiunt, et quorum nulla cupido est.
Hic rarus procerumest, sua quid discrimina spernit,
Publica dum virat, paucos commune periclum
Terret, et afflicti tangit miseratio vulgi.
Hoc onus est Regis. multorum vulnera sentit:
201. Et quoque non proprios dolet, adstringitquiue dolores.
Provider ignavis, simul ignarisquiue malorum
Membris saepe caput. Quem nilincommoda tangunt
Proxima, non prasit. Mulris prodesse honorum
Principu esto bonum. nec facti praemia quaerat,

???Ille imprebus, his probus, ut supranotavimm.

243

Sufficit ipsa sibi virtus Procul omne tributum
Durius, et qui fulva gravant aeraria census.
His male firmatur fulcris onerosa potestas,
Sceptra levent, dives fuerit Respublica rantum,
Princeps dives erit. gaza est haec optima Regum,
202. Qua regnum fruitur. sparsi per membra calores
Totum corpus alunt: Stomachum malus opprimet hnmor,
Cum moles nimium gravat in digesta ciborum,
Obtunditque caput. Fulvi congesta metalli
Materies, curis animum, noxisquiue fatigat.
Nec Regem sinit esse bonum, virtutibus aufert,
Et prabet vitiis damnosa pecunia vires.
Ex desideriis rerum mensura petenda est.
Semper eget quicunque cupit Rex semper abundat,
Cui satis est, quidquid fortuna suprema ministrat,
Ne male diversis inhies, sine jure, coronis.
203. Sufficiat quod sorte tuis diadema capillis
Implexum est. magnis ingentia regna periclis
Saepe objecta patent. crebtae per vasta procellae
Aequora funduntur, quae longis brachia ramis
Porrigit immensum, patitur saevissima quercus
Fulmina, nec rabidis minus est obnoxia ventis.
Obvia regnorum quicunque pericula norunt,
Haec fugiunt, cupidos facit ignorantia Reges.
Fulgor opum, titulique leves, ac splendidus erros
Decipiunt. Asiae postquam subjecerat oibem
204. Magnus Alexander, doluit super esse coronas,
Et vincenda sibi. Persae jungantur Achivis,
Indica Medorum sceptris, nihil esse putabit:
Et voto deerit, quidquid possederit alter
Ve Proavi meliora docent. exempla Rudolphus
Jure capessendi sceptrum, virture regendi,
Finnandi pietate dedit. Vestigia tantum
Pressa tene, felixque tuam modrabere gentem,
Haec memorabat avus. Celsa tu mente reponis
Dicta senis, promptisque tuos rationis habenis
205. Stringis ad obsequium mores, populuque benigno
Colligis imperio. Rabies nunc improba Turcae
Poenorumque subacta jacet nunc haeresis atram
Expuit infelix bilem, nec atrocia Martis

244

Fulmina pacificam complent terroribus auram.
Tendit adhuc pugnax necquicquam in praelia Gallus;
Et subigendus ovat. Post tot discrimina rerum
Post belli pacisque vices, jam proximus astris
Mortalisque satur vitae, contemnere noli
Quod fortuna dedit: noli deponere sceptrum
207. Quod virtus tribuit, prudens solertia rexit,
Defendit pietas, mitis clementia fovit.
Hoc te supplicibus poscit Germania votis,
Quique bibunt refluum Scaldim, {a Belgae, Itali, Hispani ac tota Europa obstupuit, quod Carolus in
Philippum filium. Belgii, Hispaniae Siciliaeque regna transferres, exemplo hactenus incognito.}
quaecunque rapaci
Eridano, ac celebri gentes potantur Ibero,
Cunctorum vox una petit, Te Carole, Regem.
Quod si forte tamen regnorum mole gravatos
Exoneres Atlas humeros, Germania fratrem
Postulat Alciden: {b Hercules sic dictus ab Atcao avo, qui aliquando pro Atlante fesso calum sustinuisse
fingitur.} Fernandi nomine gaudet,
Sic etenim conlulta ferunt oracula: nunquam
Stantibus imperium Fernandis Tuisconis orat
Vertere, nec Gothicae submittere colla securi.
Posse coronatam patriis virtutibus aulam
Austriadum. Quaecunque tamen fortuna sequetur:
Posteritatis honos, ac magnae gloria famae
Stabit, et aeternas referet clementia lauros.

245

AMICE LECTOR.

UTprae cipuarum Virtutum descriptiones leviori calamo exaratas in Carolina panegyri reperies; ita
Vitiorum imagines, majori adumbr atas opere. fusiusque ductas in Sarotide nostra reperies, ad hoc
praecipue a nobis concinnatam, ut plerarumque magis in poesi communium quidam quasi Hortus esset,
unde rundior etiamnum etas ad hanc disciplinam erudienda delectationem usumque caperet; ut quae,
tanquam pictoria artis discipuli, per singulorum seorsim membrorum ductus ac lineamenta, ad corporis
totius idoneam conformatiorem traducenda sit. Quocirca noli imprimis absolutum Heroici poesios corpus,
in hac mea Sarcotide requirere. Hoc enim, ut omnino agerem, mei institutinon fuit. Deinde ne accuses
descriptionum, sive frequentiam, five quaesitum amplificandi studium: cum id mihipraecipue faciendum
duxerim, ut congestam aliquam illarum silvam, uno tamen in opere, quo eminerent illustrius, proponerem.
Indicem omnium ad libri calcem exhibebo, tylum propius ad Virgilianam modestiam, candoremque
simulinflexi; ut qui solus pene omnium cum majestate orationis perspicaciam aptissimo nexu conciliarit,
et cum necesse est, humilis sine abjectione, grandis sine tumore, rarus doctusque sine obscuritate,
numerosus sine affectatione. Duorum primum non vitavit Ovidius et Silius, alterum Lucanus, tertiumque
cum aeltero Statius, quartum denique Claudianus.

Argumentum et resolutionem librorum praemisi, ad studiosae ju ventutis facilem usum, imitationemque:
cujus etiam rudioribus materiam sufficere volui; ut qui in illo descriptionum campo, majori aliquando
operi praeludere utiliter poterunt.

246

SARCOTIDOS. LIBER I. Argumentum breve Historicum et poesios resolutio.

HIstoria, Deus Adamum et Evam humani generis parentes condidit, atque in Paradiso Voluptatis
collocavit, quorum felicitati Cacodaemon invidens, molitur suis illam insidiis subvertete.

Poesis ac fictio. Cum in Heroico carmine, tanquam in Tragoedia, conveniat, ut sit totius aliquis operis
Princeps, Adamum et Evam uno Sarcotheae, id est, Naturae humanae (quam Deam Carnis appellamus)
nomine poeta complectitur. Cujus Antagonista est Draco infernalis Lucifer Antitheus, id est, DEI
adversarius. Sarcotheae sociae fautricesque personae, per prosopepoejam junguntur, Arete (usitato graecis
vocabulo) Virtus; Agape seu Charitas; Themis sive Iustitia; Elpis sive Spes, Dianoea sive Ratio ac Mens,
Metanoea, sive Dolorac Poenitentia. Co~tra Anthiteo sociantur, Furiae, Dolus, Mors, Morbi, Senectus,
Labor, Paupertas, Fames et c. quarum interventu totius rei expeditio et eventus implicatur et suspenditur.
Primum itaque raptum, seu mentis excessum vates fingit, quo ex sublimi totius orbis inconstantem
imaginem contemplatus sit, ut scilicet occasionem habeat de causa mali inquitendi, quae ex naturae
humanae lapsu, Daemonisque vi ac fraude accipitur. Deinde Paradisi amoenitatem ex similitudine
locorum rerumque terrestrium adumbrat, tum et Sarcotheae creationem figuris rerum cognitarum explicat,
cui socias moribus arque habitu digmo attribuit, studiaque omnium exponit. Denique Antitheum invidia
iraque sese primum, tum Acherontis totius concilium dira oratione inflammantem exhibet, Morte, Morbis,
Curis, Labore, Luctu, Paupertate Fame, ad ultionem excitis. Postremo violentiam et furorem omnium, quo
ex inferno in orbem irruperint, depingit.

Ornamenta sunt Descriptiones variae. ut 1. Hominum diversorum in orbe studia 2. Paradisi. 3. Creationis
humanae. 4. Formosaru Virginum 5. in horto delicias sectantiu 6. furio si et inferos invocantis 7. Mortis,
et reliquorum supra, tum et Antithei deformis species, deinde Orationes ejusdem. Denique comparationes

247

1. Figuli cum Deo creante. 5 Floris cum Sarcothea creata 3. Formosae cum Esthere etc 4. Erum pentium
de clauso carcere cum vento et aquis exundantibus.

Imitatio. CHRISTI desoensus ad Inferos et Luciferum, cum Morte et Inferno expugnantis servite paria
meditanti poterit. Hic enim primum ad Patres in Limbo tanquam Elysios campos Paradiso similes
descendat ibique, Moysi, Abrahamo, ceterisque jungatur. Denique libertatem Daemonis in humanum
genus questus, junctis illis, Infernum irrumpat, Mortemquiue et cetera arci monstra cum Lucifero aeternis
catenis adstringat. Propior etiam imitatio hujus libri futura est, si Luciferum ex Inferno Furiis Vitiisque
stipatum eduxeris, Judaeos ad Christi in horto captivitatem necemque extimulantem. Quid si mulierem (id
est Deiparam) quae caput Serpentis conterat (ut in Apocalypsi est) omnibus donis a Deo ornatam,
tanquam Pandoram alteram, cui singulae S S. Triados personae suas dotes conferant. instruxeris, quae
suis Virtutibus contra Luciferum ejusque asseclas ab Inferis er???n pentem armata, victum subigat,
Amoris divini arte et auxilio? Quid si etiam ultimus Antichristi Daemonem ex inferno advocantis
apparatus, pari parte exhibeatur? Quid si Eliae (quod primae libri parti accommodum) ex hoc orbe ad
Paradisum translatio, ejusque illuc cum Enocho jucunda societas? Aur vero etiam eorum ex Paradiso ad
terram contra Antichristum pugnatorum reductio hac ratione exponatur? Quae enim futura sunt, vates
partim ex Angelorum oraculis, partim in somnio, raptu, aut objecta imagine praevidere poterit, non sine
fictionis gratia.

248

PRincipum culpae stygiaeque tyrannidis ortum,
Et quae sera premant miserandos fata nepotes,
Servitio turpi scelerum, poenaquiue malorum,
Pandimus O sacrae moderatrix Diva poesis,
107. Quae citharae quondam nervos, artemque regebas
Jessia dae faciles ad carmina suffice vires.
Non mihi Pieridum Nymphae, Cirrhaequiue recessus,
Nec Phoebea placet Laurus, nec oliva Minervae,
Pegaseusve liquor, priscorum somnia Vatum.
Pro Musis Divina parens, pro culmine Cirrhae
Major Olympus erit; fundet mihi dulcior undas
Gratia, Palladium vincet Sapientia Numen.
Tu coeptis, o Diva, fave, nostrosquiue labores
Dirige, in offenso per saecula pristina cursu.
208. Quo me cunque rapis, sequar impiger: omnia namque
Te ductrice patent, rerumque occulta tueris,
Prima opifex, nostrae spectatrix prima ruinae.
Audior: En facili rapior perinane volatu
Tellurem super, et liquidam super aetherisauram,
Trans avium Boreaequiue vias jam sidera praeter
Ambulo, nimborumque domos et fulminis aulam
Transgredior supraque polos flammasque micantes,
Innocuos calco plantis audacibus ignes.
Ecce, oculos animumque subit, quodcunque coercet
209. Aequor et Oceanus flexis interluit undis;
Aut cingit spumante salo: seu nomina servet,
Seu titulos cum gente ferat, mutataque vertat
Litora et Hesperium pelagus confundat Eoo.
O parvi mensura Soli, nimiumque coacta
Terrarum infuso moles circumflua ponto!
Ut mortale ruit studia in contraria vulgus,
Devotumque suis lymphato pectore, curis
Incubat infelix! Pars haec postrema laborum,
Astriferos orbes et celsa mente Tonantem
210. Ferre Deum, Caelique animo secreta tueri.
Praesenti im penduni oculos procul omne futurum
Despicitur, tardumque movent ventura timorem.
Hic levis inflati ventis agitatur honoris,
Pascitur et vacuo, magnumque affectar inane
Regum aulas auresque sequens. Vento alter amoris

249

Navigar et Cypriis Sirenas captat in undis,
Donec inexpertis scopulis periturus adhaeret.
Hunc auri pretio sus amor pulchrique cupido
Fenoris aggestis facit impallescere nummis,
211. Divitiis inopem, curisque ingentibus aegrum.
Hic partis fruitur patriamque eviscerat arcam,
Curarum im patiens, et Bacchi mollis amator.
Hos sumpto juvat ire sago, vibrare sarissas,
Arma ciere virum, ferroque lacessere Martem.
Hos piget insanis corpusque animumque periclis
Objicere, et vitam subito damnare sepulchro.
Ille solum populare vago fastidit amore
Ignoti cupiens, peregrinaque littora visens;
Sed brevis hic furor est, rursum fastidia retro
212. Palantem revocant, ac nota in tecta reponunt.
Incertis rapimur. Ducit sua quemque voluptas.
Hic vo vet uxorem thalamo, quam devovet alter
Extinctam tumulo. Steriles petit alter amores;
Foecundos alius, patriaque in sede nepotes.
Hic senium exspectat, rugasque in fronte seniles;
Hunc pudet aetatis canosque abstergit inertes,
Indigna senibus mentitus imagine formam:
At quae summa mali est, vitae hoc discrimina raros.
Criminis expertes faciunt, vacuosque doloris.
213. Vivendo morimur. Magnarum taedia rerum
Et belli morbique vices seniumque juventae
Incumbens, resecant laet antum in semine messem.
Quantum cunque fluat rebus fortuna sesundis
Momento refluit, totusque evertitur axis;
Mobilitas immota manet. Nil certius uno est,
Certum stare nihil. Quin et moderamine coelum
Inconstans proprio, rutilo nunc explicat auro
Solis equos, pulchraque rotas in luce coruscat;
Nunc atro obscurum nebularum squalet amictu,
214 Obnubitque jubar: Zephyro nunc spirat amico,
Nunc furit adverso Borea: nunc rore suavi
Liquitur, humentes Austro nunc laxat habenas.
Sola manet miseris tantum constantia rebus.
Tu mihi tantarum interpres Sapientia rerum,
Tam duros hominum casus, tot in orbe laborum

250

Principium memora, causasque evolve malorum.
Umbrarum Princeps et opaci Rector Averni
Antithe us, quondam aeternas damnatus ad umbras,
Proscriptusque polo, cum caeco Marte Tonantem
215. Infelix peteret, superosque lacesseret audax,
Aerea concussis laxavit vincula claustris,
Carceribusque pedem rursum extulit. Ore minati
Armataque manu nascenti tristia munde
Bella movens, la tam que ferens toto orbe ruinam,
Invida livoris rabies, mentisque venenum
Ambitio, tantos potuit concire furores
Antitheo, tantos bellorum extollere fluctus.
Est locus auroram propter, roseumque cubile
Tethyos, et nari clara incunabula Phoebi.
216. Protopatri natale solum, quo primus in agro
Lusit, et innocuae libavit gaudia vitae.
Hortorum decus hic, et amoeni gratia ruris
Vernat, inoffenso nunquam spoliata decore.
Quidquid Achaemenio nares demulcet odore,
Blanditurque oculis, verisque meretur honorem,
Hoch Charites posuere loco domus ipsa favoni est
Plaudentis levibus per aprica silentia pennis.
Exulat omnis hiems, nullis vexata procellis
Hic rosa succumbit, nullo expallescit ab Euro
217. Nascendo moriens; non Sirius ardor anhelam
Decoquit, aut rapto flaccescit languida succo.
Inviolatus honos violae est et tota juventus
Chloridis aeterno pandlt Iabra florida risu,
Nullus Hyperboreo Boreas glacialis ab axe
Infestas ventorum acies, niviumque procellas
His infundit agris, nullis hic cana pruinis
Arva rigent, nullo coalescunt frigore Lymphae.
Aurea perpetui surgunt palatia veris.
In medio laxatur humus; tontemque perennis
218. Spirat aquae lateque sinum telluris inundat.
Infundens avidis felicia blanea pratis.
Flumine quadruphoi manat fons, divite ripa,
Quem vehit illimes complectens alveus undas.
His fecunda vadis atque obstetricibas auris
Tellus laeta parit, nullisque exercita rastris,

251

Respuit agricolas, et duri vomeris usum,
Naturae contenta bonis, Zephyriue favore.
Pomiferis iate silvis, et fructibus omnem
Implet ager campum nec marcescente vigote,
119. Poma sub aeternis nutant argentea ramis
Blanda voluptatis concessaque munera, vitae
Praesidium, facilisque neci medicina fugandae.
Hic indulta Diis, verum mortalibus arbor
Interdicta viret: pulchros habet aurea fructus,
Praesagosque malique, bonique, omnisque futuri.
Heu! comperta nimis memora, dudumque probata.
Posteritas mihi testis erit, magnusquiue parentum
Ordo docet. Tantis etenim pulcherrima campis
Sarcothea infelix Virgo ac lacrymabile nomen,
220. Sarcothea his praeerat custos, heresque perennis
Ni male consultas pandisset fraudibus aures
Hostibus auscultans, et federa pacta relinquens
Hanc consanguineam terrae, massamque rubentis
Informem limi, primo Sapientia rerum
Artifici finxisse manu, formamque dedisse
Creditur ipsa suam, Disque immortalibus unam
Aequasse, ut dignam patriae transcriberet aulae.
Quale laborata figulus tellure figurat.
Autor opus, dextraque lutum, argillamque tenacem
221. Fingit, et accensis ductam fornacibus urit.
Gleba rudis primum est, et terrae pondus inertis,
Formatum ramen arte placet, mensaque repostum
Exornat niveis instructa triclinia vasis.
Qualis et informi vernus flos nascitur agro;
Ac lutea exoritur massa quem fertilis hortus
Concipit et Coelum fecunda parturit aura.
Primum nyinpha rudi sese lanugine vestit,
Lactentes posthaec calyces, herbamque comantem
Explicat et gratam foliorum porrigit umbram,
222. Horti delicium vel aprici gloria ruris.
Talis virgo tuit patria tellure creata.
Vitales primo thalamos in corde locavit,
Sedem animae ac purae sensata cubilia, vitae
Infestis removens acherontica semina noxis.
Tum cerebri disponit opus, mentisque supremum

252

Ordinat imperium, et rationis collocatarcem,
Quam circumfusam tenebris caligine densa
Eruit, aeternaque dedit clarescere luce.
Hanc regere imperium jussit, sceptrumque potiri,
223. Membrorum dominam vitae, morunique magistram,
Observantem aequi, ac legum decreta sequentem.
Huic tempestates animi fluctusque tumentes
Irarum mulcere datum est, foedosque voluptae
Insultus, scelerumque ausus compescere freno,
Insuper humanos vultus, et frontis honorem
Augustum, raraeque decus memorabile formae
Ipsa dedit, niveas ornabat purpura malas,
Et mixtus candore rubor, pulchrisque rosarum
Gratia vernabat labris ac luce serena
224. Casta renidentem decorabant lumina vultum,
Juncta venustati majestas blanda decorem
Auxerat, aetherioque probabat semine natam.
Par cervicis honos: flaventes lactea circum
Passa comas eboris sparso decus addidit auro,
Perque humeros spargente Noto, niveosque lacertos,
Pectoraque investesque sinus errante capillo,
Caesaries levibus plaudebat ludicra ventis,
Cetera membrorum series spectanda, nec ullis
Vestibus obnubis nulloque obstricta pudore,
225. Casium tota decus: famulantibus artubus uni
Reginae menti. Nulli tam consona Divae
Forma fuit nil distorto subsidit hiatu,
Nil tumet asperius, totum Charis explicat una,
Exemplo caruit tantae concordia mentis,
Et formae conjunctus honossordesceret Esther,
Et turpis Susanna foret neglectaque Iudith,
Si junctae ruerent, simul in certamina formae.
Illa igitur decus una soli spesque una polorum,
Progenies Superum, perlaeta rosaria campi,
226. Inter et illecebras oculorum atque aurea Tempe:
Pomiferas late silvas, lucosque virentes
Lustrat, et innocuum spectatrix pascit amorem.
Nympharum, hanc aderant circum pulcherrima turba,
Sarcotheae comites, Areteque Themisque, Agapeque.

253

Excelsique animi Dianoea, et nescia culpae.
Prima Arete suspensa sinus, flavumque coercens
Imposita crinem galea, clypeataque pectus
Armatum, sacram dextra vibraverat hastam.
Nec minor ire themis (quamvis concederet armis
227. Visa fuit, nuda illa quidem, fugiensque decoris,
Expertem fuci vultumque animumque ferebat:
Pura tamen niveum velabat purpura corpus,
Purpura Luciferi turpem complexa ruinam,
Ingenio formantis acus. Nec prorsus inermis
Ensem dextra tulit, viridem manus altera palmam.
Juncta dein Agape Dianoeae, dulce sororum
Utraque par; illa ornatu spectabilis aureo;
Haec nivea teneros artus circumdata bysso:
Aemula phoebeis illi duo lumina flammis,
Labra rosis, ebori cervix malaeque pruinis:
228. Huic lactis per colla decus, perque ora nitebant
Lilia fiderioque agnata modestia vultu.
Omnibus unus honos formae, stirps una decorum est.
Omnes Sarcotheam peramoena vireta sequuntur,
Et socias carpunt violas plectuntque rosarum
Serta coronatos blande vinctura capillos.
Perdit odoratas decerptus Amaracus umbras,
Narcissusque comas, pulchrosque Hyacinthus amictus,
Plenaque flammeolis oneratur fiscina calthis.
Libertas jucunda loci est, scelerisque voluptas
229. Nescia: nunc dulciramorum frigore lenes
Declinant Solis radios, fusaeque per herbam
Mollibus in pratis curarum expertia somno
Membra locant; non pluma capit, nec picta figuris
Stragula barbarico nec conopea paratu.
Non libet his tanti pretiosum ambire soporem.
Blanda quies, sed inempta placet, formosaque pictis
Herba toris, roseo quam Chloris purpurat ostro,
Quamque ornat natura parens: ubi blandior aura
Alludit placido somnum fotura susurro.
230. Hic mensae genialis opes, et dapsilis arbos
Fructibus inflexos, fecundo palmite, ramos
Curvat ad obsequium, praebetqne alimenta famenti.

254

Esuries tamen omnis abest, proscriptaque sacro
Ingluvies campo: quaedam est libare voluptas,
Deliciisque fames tantum satianda fovetur.
O quoties viridi divulsum cespite pomum
Sarcotheae placuit quoties admota palato
Persica, libato quoties aurantia succo!
Iste sapore placet fructus, phacet alter odore:
231. Illi candor inest, roseumque huic apta colorem
Forma dedit parit illecebras hic quaelibet arbos,
Invitatque aliquo, quaevis gratissima, dono.
Viderat Antitheus niveam per gramina Nympharn
Errantem, et facilis captantem gaudia ruris,
Pascentemque animum jucundae munere vitae.
Vidit, et indoluit tantorum herede bonorum
Tam cultae telluris opes, tantasque teneri
Vivendi illecebras: quin et palatia divum
Clausa sibi quaeque infamis bona perdidit exul,
232. Exheresque Poli, felic: accrescere Nymphae.
Ergo, ait, immeri ti patriis proscribimur astris{Oratio Lucifers invidi et indignantis ob homines sibi in
felicitate pralatos.}
Coelituum proceres, magni decora alta Tonantis
Primigenaeque Deum? nostrisne indignior heres
Sedibus exultet, luteae pars ultima terrae,
Brutorumque nepos? cur non hicfulmine nostro
Corruit, aeterna caput involvente ruina?
Nos nati propioe Deo, nos candida Coeli
Turma tenemus adhuc magnae vestigia formae,
Quam Sophia effinxit, divino pollice, mater.
233. Nos decus ingenii, nos rara potentia Coelo
Asseruis, quid nunc generis primordia nostri,
Et regui titulos, consanguineumque~ Tonantem
Commemorem? vires, et nobilitatis honorem?
Nomina digna quidem; sed non habitura favorem,
Adferimus, femel excidimus crudelibus astris,
Et conjuratas involvit terra cohortes,
Fata manent, tenet et Superos oblivio nostri,
Indecores premimur, vulgi tolluntur inertes
Ac viles animae, Coeloque fruuntur aperto.
234. Nos divum soboles, patriaque in sede locandi
Pellimur exilio, moestoque Acheronte tenemur.
Heu dolor, et Superum decreta indigna! fatiscat

255

Orbis et antiquo turbentur cuncta tumultu,
Ac redeat deforme Chaos; Styxatra ruinam
Terrarum excipiat, fatoque impellat eodem
Et coelum et coeli cives, ut inulta cadamus
Turba, nec umbrarum pariter caligine taptam
Sarcotheam, invisum caput, involvamus? ut astris
Regnantem, et nobis domina cervice minantem
235. Ignavi patiamur? adhuc tamen improba, vivit?
Vivit adhuc, fruiturque Dei secuta favorem?
Cernimus? et quicquam Furiarum absconditur Orco?
Vah pudor, aeternumque probrum stygis! Occidat, amens
Occidat, et nostrae subeat consortia culpae.
Haec mihi secluso coelis, solatia tantum,
Excidii restant, juvat hac consorte malorum
Posse frui, juvat ad nostram seducere poenam
Frustra exultantem, patriaque exsorte superbam.
Aerumnas exempla levant, minor illa ruina est,
236. Quae caput adversi labens oppresserit hostis.
Quid mororiapta Dolus pugnanti suggeret arma.
Simplteitas patet insidiis, via fraudis aperta est,
Hucagite umbrarum cives, stygiaeque phalanges,
Ultrices Furiae: stirps funestissima noctis
Eumenides, tuque imprimis, scelerata malorum
Alecto inventrix: cui luxus et improba servit
Ingluvies quaeque a pulchro seducis honesto
Illustres animos, scelerumque adstringis habenis.
Dixit et imperium sensit famulator Avernus.
237. Pallentesq, animae, stetit im pigra turba Tyranni
Ante pedes, sceptrumque potens soliumque veretur,
Excipiens niandata Patris quaecunque nefandis
Pascitur et stygio livet suffusa veneno.
Dirarum Mors prima fuit; miserabile monstrum
Hotrendum, ac deforme malum. Frons pallida torquet
Mille oculos, queis cuncta videt, neque fallitur ulli,
Surda caput nullaeque patent orantibus aures.
Liventes exsucca genas, vixque ossibus haerens,
Natibus infensum retra aspirabat odorem.
238. Flumine dimensam signabat clepsydra vitam
Laeva imposta manu: vibrabat dextera falcem
Hactenus intactam, nec ab ulla caede rubentem.

256

Innumeri circum, famulatrix turba, Dolores,
Morborumque haerebat iners genus, improba
Tartatreis ardens facibus, demensque furore;
Alba Phthisis turpisque Elephas, ac lenta podagra,
Et tremula incerto Febris variabilis aestu.
Debilis has inter Mortis cognuta Senectus
Stipite fulta gradum, vitreosque assueta per orbes
239. Imbelli plantas oculo firmare caducas.
Hic aderat, rugis illi cutis aspera squalet,
Statque humeros contracta breves, faciemque perusta:
Horrida crinigero silvescunt tempora mento.
Moestarum juxta Curarum affunditur agmen,
Infelix agmen, vigiles, traducere noctes
Insomni assuetum studio, placidaeque quietis
Impatiens, pressam jugulare in corpore mentem.
Has praeter Labor insequitur nudusque lacertos
Incultusque, rigans madidos sudoribus artus.
240. Et Luctus Gemitusque alto suspiria ducens
Fracta animo; lacero discissum pectus amictu,
Caesaries impexa riget, lachrymabilis atris
Obsita frons nebulis, toto sedet horror in ore.
Ipsa tenebrosis Paupertas nata sub antris
It comes, investesque finus, et pectora nuda
Vix rupto centonetegit cava lumina tristi,
Subsidunt vultu, digitis manus hotret aduncis,
Et suadere nefas, et multum audere parata.
Dira Fames juxta exangui praepallida vultu,
241. Vix cute deformes malarum obtecta cavernas,
Torva supercilio, costas nudata patentes:
Ventris habet pro ventrelocum, pro clunibus ossa.
Tibia surarum vacua, ac haerentia vixdum
Incerto dubitans firmet vestigia gressu.
Haec ubi confuso stipaverat agmine Regem
Turba suum Dolus Antithei dignissima proles
Altior astabat reliquis, hunc fingere, vultus
Mille ferunt, doctumque novis illudere formis,
Atque animos, versare rudes: huic Proteus ipse
242. Cesserit, et fictae capitatur imagine frontis.
Vix aderant: mox Antitheus mandata silendi
Torva dabat, plenoque minax sic ore prosatur.

257

Toenatii proccres, quorum ignorata potestas
Hactenus umbrarum tenebroso conditur antro.
Vivimus opprobrium Superumque, hominumque; nec ullis
Obsequiis colimur, poenarum ingentia tantum
Pondera, fatorumque minae, flammaeque voraces,
Aeterna nos morte premunt, quid inulta manemus
Turba, quid ignavo dudum torpemus averno?
244. Eripiant coelos Superi, geminoque negentur
Orbe poii: nondum hinc languet calcata potestas.
Est animi virtus, est fraus, est causa nocendi,
Plebs nova terrigenum tumidis cervicibus audax,
Imminet, et nostris gaudet se crescere damnis.
Exsors ipsa mali; juvat hanc infamia Ditis.
Et spoliis tantis fruitur, tellure vagatur
Immanis, sceptroque solum moderante coercet,
Invasura polos: nos segnis turba protervo
Spernimur ingenio, totisque expellimur astris:
245. Terra data est: etiam terris excludimur ipsis,
Infames ac probrosi ludibria mundi
Hoc patimur? nondum astrigenas consundimus orco.
Devotaque cadit coelumque solumque ruina:
Tartareos adjuro lacus, stygiiquiue Draconis
Horrendum Antitheus testor caput, una potetur
Sarcothea, ultori Nympham involvemus averno.
Vos animos rebus faciles aptate gerendis,
Me duce constabit coeptum, ptior omnibus unam
Aggrediar, prior illecebras et mellea vocum
246. Blandimenta dabo, pulchraque tenebitur arte
Frandibus intercepta meis et carcere vincta.
Vos fidas prostare manus nec plura locutus
Arma simul fremit, arma minax, ferrumque, facelque,
Sulphuraque, et piceas cogit per tartara nubes,
Fulminaque infundenda solo ruit omne per antrum
Immensum vulgus, furvaeque ardua turmae
Terrarum eluctantur humo, objectaique frernendo
Assiliunt portas, urgentque immanibus ausis
Murorum adversam molem; dum rupta silentum
247. Ansta patent horrenda, soloque fruuntur aperto.
Ventorum haud aliter coecis luctatur in antris

258

Crudelis rabies, arcto dum carcere magnis
Flatibus intumuit, cervitque levissima moles
Nunc hos, nunc illos aditus molimine duro
Explorat, dubiae pendent cum rupibus arces,
Succussaeque horrore tremunt, capita alta premuntur
Silvarum, ac vulsis quatitur radicibus arbos,
Qua via facta, ruunt, diffracta repagula cedunt,
Et terrae patuere stygi, quacunque per orbem
248. Funditur, emissis acherontica turba maniplia.
Qualis praecipitum Nereus raptatur aquarum
Horrisono strepitu postquam laxavit habenas
Carceribusque ruens captivas ejicit undas,
Obice perfracto. tum libertate recepta
Aequoreos volvit montes, perque avia spumans
Fertur, et effusa trahit obvia quaeque rapina.
Fluctus agros, fluctus segetes involvit agrorum:
Obstat nulla domus vallumque furentibus undis?
Molle fatigatos donec mare temperet aestus.
249. Sic archerontei Manes, ac pallida fusci
Castra Dei circum fremitusque minasque dedere,
Et populatrices late effudere phalanges.
Horridus ante alios Melanurgus, torvus Alastor,
Discissusque habitum, flammantiaque ora Pyraster
Succensus, Miarusque atrox, saevusque Noherpon
Et septem armatus capitum truculenter Hydraspis,
Ac tetro polymorphus adest variabilis ore;
Nunc fera, nunc serpens, nunc vasta mole Gigantum.
Nunc Pygmaeorum brevis e grege nanus; ad omnes
250. Illecebras fraudum, et diras formabilis artes.
In medio, turbas inter provectus ovantes
Cernitur Antitheus reliquis hic altior unus
Eminet, et circum vulgus despectat inane.
Frons nebulis obseura latet torvumque furorem
Dissimulat fidae tectus veiamine noctis.
Sexpentum exuviae maculoso tergore squalent,
Exornantque humeros, et lubrica crura recingunt.
Sanguinea vertex crista, galeaque minaci
Fulgurat, et parvis capittis coma fluctuat hydris.
251. Squamosum gemini currum vexere Dracones,

259

Anguipedes ambo. fulvis expanditur alis
Dorsum immane ferae; circum splendentibus armi
Pinguntur maculis, squammisquiue rigentibus horrent,
Volvuntut tereti contorra volumina tergo:
Ostrifidam exertat linguam; frons lumen acutum
Evibrat, t patulis fumant de naribus ignes.

LIBER II. Brevis libri resolutio.

HIstoria. Cacodaemon per fraudem, hominem in Serpentis specie aggressus, persuasit pomi a Deo vetiti
elum. Homo igitur frustra Dei conspectum fugiens, suamquiue nuditatem foliis obtegens, punitus, et de
Paradiso ad terram labore suo excolendam ejectus est. Serpens etiam maledictionem poenamquiue est
promeritus.

Poesis. Educuntur ab Antitheo infernales acies in Paradisum, ac praemittitur ficto habitu, personaquiue ac
moribus instructus Dolus, qui Satcotheam ad vetitam arborem, et Antitheum illic insi diose sub serpentis
forma latentem deducat, denique venenata Amotis proprii sagitta tactam, Dianaa, sive Ratione, simul
blandiente, impellat. Quo consilio adductus Homo. prodigioso etiam Serpentis inciratus oraculo, vetiti
pomi esu, divinas humanasquiue leges violavit. Simul orbis cum omnibus elementis turbari mutariquiue
coeptus, simul omne malum et Daemones abinferis in orbem effusi. Ne tamen victa Sarcothea ab Antitheo
in orcum viva abstraheretur, Arete sese cum divina Pronaea, sive Providentia, Antitheo objecit, repulitque
ultimum exitium intentantem, quanquam Themis Antithei furorem et Sarcotheae perfidiam accusans, sese
otbi, in Coelum elata, subduxerit, Sarcothea cum Dianoea, male ab Antitheo tractata, Dei inquirentis
conspectum subterfugit; haec etiam nomen Metanoeaefrustra, ut lateret, sumpsit. Sorores reliquae,
praesertim Agape, multis vulneribus male tractatae, omnes denique Paradiso exturbatae, atque a Fame
afflictae, inprimis Sarcothea, vix hospitium apud duram parcamquiue Dominam Tellurem repererunt,
quae servituti illam ac miseris rusticorum laboribus mancipavit.

Ornamenta. Descriptio 1. primaevi orbis a tempestate, bellis ac morbis immunis. 2. Doli fictam Ameris
personam assumentis.

260

3. Dubitantis in scelere. 4. Concussi orbis. 5. Deuelli inter Areren et Antitheum. 6 Sarcotheae et comitum
paradisoejectae. 7. Famis affligentis, et durae Telluris. 8. Agriculturae, et orbis sine auro et Lucro pacati.
Deinde Orationes usurpatae. 1. Doli esum pomi vetiti suadentis. 2. Aretes et Themidis de Antithei vi
querentis. 3 Oratio desperantis Sarcotheae. 4. Dei Sarcotheam et Serpentem punientis. 5. Hominis in fame
hoipitium postulantis. Denique, comparatio Dei cum pastore ovem perditam quaerentis.

Imitatio. Christus nascens pacem Orbi inferat, contra quem Lucifer Ambitionem regni, sub Pronaeae, aut
virtutis specie destinet, quae Herodem ad acaedem Innocentium inflammer, ton Judaea tam funesta clade
turbata, Justitia terras deserente, Herode ulciscentibus Furiis, ac morbo ad desperationem verso.

Vel Synagoga, Calumniam sub Veritatis imagine aur Ordium sub Amoris specie destinet, ut Christum
impietatis apud Pila: um accusent, quem immeritae damnatum neci, totus orsis, concussis elementis
testetur; sed, Christus ex morte victor Luciferum victum ab Orbe profliget, ad inferos ableget, Justitia in
Mundum reducta, et Paradiso hominibus patefacto. Vel Deiparae Angelus coelestis Sponsi Amorem,
pomo lilioquiue in casti amoris symbolum ex Paradiso oblato nuntiet. Illa dubitans victas denique manus
det; toto orbe novis nuptiis, pace frugumquiue copia applaudente. Lucifer hunc partum impedire conatus,
a Virtutte Dei superetur; qui, desperans dejectusque Mundo, ad Orcum poenasquiue aeternas proturbetur.
Vel denique Luciteri per Amorem proprium decepti, atque a D Michaele ex coelesti Paradiso proturbati,
atque ad internalem servitutem abjecti, lapsus exponatur. Erit et locus exprimendi Prodigi, per Voluptatis
Lenocinia primum capti, deinde et a vitiis, prostigata omni virtute, superati, postremo fame victi. Ita
Lutherus per Haeresim Religionis specie oblatam deceprus totum orbem nova doctrina concutiens
evertensquiue, prostrata Fide et Justitia Ecclesiam, a qua ips e denique exturbatus, exemplum pertinacis
arrogantiae reliquit.

261

TAlibus Antitheus Paradisi in limine monstris
Substitit; occulto lapsus per rura meatu:
Ignoratus adhuc, rutilisquiue incognitus astris.
252. Federibus nondum rutptis elementa fidelem
Mutavere situm; nondum compage soluta
Terrarum poterant scriptas transcendere metas
Audaces ventoriu animae; nondum aequoris ira
Ferbuit, alternos quondam passura labores:
Nondum fulmineis incanduit aethra procellis.
Temperstas ignota fuit, non horruit imber
Grandinis, aut madidam subvertit Aquarius ???nam
Astra suum fulsere diem, sine nube, serenum,
Proscriptis Coelo nebulis; sibi bruma licere
253. Haud quicquam voluit, rigidas exosa pruinas,
Arctoasquiue nives: Zephyrus Borealia rector
Sceptra tulit. flavitquiue leves moderatius auras.
Ver anni mensura fuit. Pax aurea mundum
Doralem tenuit, nondum sua spicula Mavors,
Nec Pallas galeam, nec saveos Mulciber ignes
Intulerant nostris, crudelia Numina fatis.
Non clypeus, non ensis erat, nec vulnera quisquam
Senserat, aut mediis vitam prodegerat armis,
Non valvis munita domus, non oppida vallis
254. Cuncta, nec excubiae insomnes, nec subdolus hostis
Notus erat; sed tuta quies possederat orbena.
Nomina morborum nondum vulgata, nec artis
Inventor medicae lectas distinxerat herbas.
Nulla lues, nullo dives Libitina sepulcro.
Nec Rhadamanthaeam tunc Gnossius arbiter ???nam
Excussit, trepidante foro: nec Parca resecto
Stamine divulsos abruperat improba fusos.
Omnia mortis erant curaquiue metuquiue soluta.
Ergo suis Princeps stxgius mandata silendi
255. Certa dabat, suadetque moras: ac tempora praedae
Observare jubet. Prius, inquit, dulcia nostris
Poma ferat manibus, cupido prius illa palato
Ingrat, admorsumquiue bibat per membra veaenum.
Hoc belli signum dabimus. Dolus occupet omnem

262

Ante viam, tentetquiue suas feliciter artes.
Vest bulo nemoris patulis se frondibus arbos
Pomisero effundit fructu, facilisquiue latenti
Umbra faver: quidquid nostro de corpore foedum est
Ille leget, tictaequiue dabit sedem umbra quietis.
156. Huc D. le Sarcotheam duces, laudataque Nymphae
Suadebis capienda, meum, poma aurea, donum.
Ille agilis Inandata sequi per amoena vireta
Antevolat Lominum. Nudos sibi finxerat artus,
Ductilibus velute ceris; permembra, genasque
Innocuus???iveusque puer; nova purpura malas
Pinxerat, et ???iti distinxerat ora rubore,
Lacte suser. Crinem levibus pro ecerat auris,
Errantesquiue humeris vibraverat impiger alas.
Quales gestat olor, lateri suspensa phaterra,
257. Dextraquiue contractum docilis susceperat arcum.
Dissimilis Dolus ipse sui, nulliquiue notandus
Ingreditur, vixque ipse satis sibi cognitus errat.
Candida simplicitas, et mens ignara malorum
Hac pingi forma meruit, suspecta videri
Tela, levesquiue arcus porerant, quos dextra gerebat;
Sed quis ab isubelli formidor tela lacerto?
Sicmedio ince dit prato, sic mollibus herbas
Sub plantis texit, et florum proculcat honorem
Languentem attactu pueti sensisse putatur.
258. Clades terra suas, scelus aversata futurum.
Nympharuns mediis etrabant agmina campis,
Sarcothea, et comites Divae, facilesque trahebant
Palmitibustructus, et prona ex arbore mala.
Actitit anre Dolus, blandiquiue per ora sereni
Argumementa dedit, felix tunc omnibus augur
Visus, et epatrio promittere gaudia coelo.
Fortunatae, inquit, terrestria numina, Divae,
Sarcothea antealtas. Nil te, pulcherrima rerum,
Orbis majus habet. servit tibi subdita tellus,
259. Ac Pontus Coelumquiue favet. Tibi flumina currunt.
Et piscis quicunque natat te tigris amare
Imperiumquiue tuum didicit Leo seeptra vereri.
Astra favent, pulchrasquiue faces tibi Luna ministrat.

263

Et Phaethontaeo Phoebus micat aureus axe.
Ent tellus secunda tuis modo frugibus omni
Luxuriat campo soli tibi maximus orbis
Parturit et laetis fert mala rubentia ramis.
Vix pretium satis ipsa tenes? rerumque tuarum,
Dives, eges: paucisque levas fastidia pomis,
260. Est in secussu nemoris gratissima malus,
Deliciae Superum, viridi spectabilis umbra.
Illa Diis gustata placet, multumque futuri
Praescia, venturas rerum docet abdita causas.
Hacxtenus ignorata tibi. curmunera coeli
Negligis hortorumque dapes? pars optima frugum
Deperit, et nullum de te meret arbor honorem.
Utere concessis. Fructus male, subjicit illa,
Sualeris illicito: obstant mandata Tonantis,
Ille vetat, contraque necem intentavit acerbam:
261. Cuncta licent, haec sola nefas est carpere poma.
O nimis indignum, Dolus inquit, pone timorem.
Crudeles singis Superos non tanta nocendi
Saevities Divis, nec tanta insania poenae est.
Estaliud, cur poma vetent, cur dura minentur
Ignaris, pavidamque agitent formidine mentem
Te si pulchra juvat magnarum, semina rerum
Principiis novisse suis. mentemque futuris
Pandere, et occultas naturae discere leges,
Ac veri fa sique notas; si pectora Divis
262. Aemula, secretis fatorum implere tuorum,
Et Superis lubet ire parem: ne differ amici
Consilium, quae terra dedit, stulte ipsa negabis
Poma tibi. Sunt asgtra Deum, tibi subditur orbis.
Naturam peccare facis, si dona recusas.
Tu nimium ne crede Deo, discrimine magno
Sors agitur; sola poteris minor esse Tonante,
Cum divina novo sacraveris ora sapote,
Talia narrantem sensimque per avia flexum,
Sarcothea admirans sequitur, propriorque volenti,
263. Huc modo cunctantes animos, medo dividit illuc,
Et magis atque magis victam submittere mentem
Incipit, occurrens properantis ad ostia lethi
Jamque aderant propius miseri fatalibus umbris

264

Arboris infaustae; pendent argentea ramis.
Pondera malorum truncoque plicatilis anguis
Cernitur implexus pulchro vartabilis auro,
Caerula colla gerens. Venienti hic obvia Nymphae
Poma tulit; sed enim stupuit perterrita virgo,
Heu morior simul exclamans, simul ora retorquens,
264. Non moriere, Draco reddit, blandumque renidens
Accipe divinum, reperit, poma aurea, donum.
Obtulit illa manus primum; sed dextra retractans
Sponte redit, natura netas hor rescere visa,
Pondere tam gravium caepit titubare malorum:
Quin etiam obnitens Arete, retrahensque volentem,
Et Themis hinc, illinc Agape melioribus instant
Consiliis, facinusque docent, poenasque sequentes,
Nequicquam; surdae nam fabula credira Nymphae est,
Dum stulte Dianoea favens blanditur amanti.
265. Illa reluctantes (heu!) i contraria praebet
Fata manus, suadente Dolo, tantumque probante
Auspicium quod brura loquens fera voce dedisset
Jamque oculis inhians pomi miratur honorem.
Lacte nitet; fulvoque micat speciosius auro:
Spectatum placuit: quin et captavit odorem,
Gratus erat: crescit gustandi saeva voluptas.
Et rapiunt captos tentata pericula sensus.
Infelix tequitur, pandis ter poma labellis
Objicit, et tristes intentat credula morsus.
266. Ter remorata stetit, subeunt discrimina rursum
Avertuntque animum prohibetfex; im perat excors
Ambitio, rapit hinc mor; et Timor inde reducit
Ancipiti curarum aestu. Tandem excipitarcu
Tela Dolus, quae lerbaeo ter fulmine meria
Illecebris frangunt animos, mollique veneno
Confilium evertunt, et vim rationis honestam.
Illa jacit tacitumque latus subeuntia Nymphae
Pectoris insinuat gremio, verbisque morantem
Increpat, et pronam magis urget voce ruinam.
267. Annuit ipsa Dolo, malumque (heu longa dolendi
Materies, et triste nefas!) vesana niomordit,
Tanti ignara mali. Mora nulla, solutus avernus,

265

Expuit infandas acies, fractumquiue remungit
Divulsa compage solum, Nabathaea receptum
Regna dedere sonum, Pharioquiue in littore Nereus
Territus etubuit: simul aggemuere dolentes
Hesperiae valles, Libyaequiue calent sarenae
Exarsere procul. Stupefacta Lycaonis ursa
Constitit, et pavido riguit glacialis in axe.
268. Omnis cardinibus sub motus inhorruit orbis.
Ipse etiam refugo Sol expallescere curru
Visus, et abstractis Coelum tutbare quadrigis.
Hinc iter assuetum flectens modo devius errat
Phoebusadhuc, proierquiue solo, vel frigore lento.
Vel fervore nocet. Primistunc astra tenebris
Amisere diem, primis ferus ignibus aethet
Exarsit, ruproquiue Polus desaeviit axe.
Tunc elementa, datae neglecto federe pacis,
Excussere jugum, raptaquiue morantia sede
269. Exercent rapidis bellum implacabile pugnis,
Tota anceps natura stetit, ruptone prosundo
Mitteret ultores Superos; et cardine vulso
Coelorum, Chaos antiquum confunderet orbi?
An male tentatum facinus submergeret orco?
Sarcotheam tantus pavor, et confucio retum
Defixam oppressit terrore, haesisse trementem
Autorem, et proprium scelus expallescere visum,
Antitheum memorant, erat haec audacia coepti,
Nympham igitur sstygiae raptim petiere phalanges,
270. Armataequiue acies. Mors intractabile monstrum:
Agmina Morborum circum deformia longo
Ordine, Curarumque examina moesta propinquant.
Triste malum Dolor hinc; Labor instat squalidus inde,
Intentantque minasquiue, manusquiue, omnemquiue ruinam.
Protinus accurrunt Divae, comitesquiue sorores,
Heu nimium lentas tenduntin praelia dextras.
Dux Arete, juxtaquiue latus divina Pronaea,
Ingreditur; stetit illa minax, hastamque ferocem
Inten tans semel, Antitheum felicibus ausis
271. Reppulit, et saevos fecit trepidare Drocones,
Obnixumquiue iterum ferto victote coegit
Retro ferre pedem, sequitur generora virago,

266

Et jam jamquiue premit jugulum, multumquiue trementi
Vocibus insultar. Tu nos damnate profundi
Incola tartareis audes incessere monstris?
Tu Coelo miscere stygem, rerumquiue quietem
Prodere praecipitemquiue orco deducere mundum?
Pro scelus! exclusum coelis, hostemquiue Tonantis
Sedibus his inferre gradum! quod perfide donum
272. Sperasti? tibi quae nostrum dementia regnum
Persuasit? nunc cede agedum, manesquiue vagantes
Stringe sub imperium, diroquiue Acheronte coerce,
Audior? anjustas nobis dabis improbe poenas?
Vixea, cum capiti im pendens librata bipennis
Dat late sonitum, plagamquiue infligit acerbam
Per laevum deducta latus, cecidere resecta
Vipereae portenta comae, latequiue cruentam
Sparserunt saniem: tellus infecta veneno
Obstupuit, steriliquiue etiamnum paliet arena.
273. Scilicet elatum, multoquiue furore minantem
Sarcotheae, ut stygiis raptam submergeret undis
Qua via facta neci, victrix haec sola repressit,
Interea magis adversae victoria parti
Favit, ubi reliquus Nympharum exercitus ibat
Infelix hostem contra. Pars restitit audax
Et conferre gradum, et ferro decernere prompta,
Inferior numero quamvis, ac viribus impar.
Funderet innocuum plagis labesacta cruorem,
Pars intenta fugae. Themis armis nuda relictis,
274. Palinam victa dedit, spoliisquiue implevit avernum,
Exultante~ animis, et pulchra tropaea gerentem.
Illa quidem sugiens sparsis per terga capillis
Ora rigat' lacrymis, et Coelum questibus implet:
Talia voce rogans. Magni Deus arbiter orbis,
Qui rerum momenta tenes, solusquiue futuri
Praescius, elapsiquiue memor; quem terra potentem
Imperio, coelique tremunt; quem dite superbus
Herreseit Phlegethon, pavidoque furore veretur.
En, styge crudeli premimur. Laxantur hiatus
275. Tartarei, dirusquiue solo dominatur avernus,
Et Manes violant Supetos: discrimina rerum

267

Sustulit Antitheus, divumque oppressit honorem,
Respice Sarcotheam nimis, heu! decepta momordit
Infaustas epulas, nosque omnes produdit hosti.
Quid querar? infidam Dominam vetitasque sequentem
Illecebras? an rartareum toto orbe furorem?
Utraque res flenda est! caputest tamen illa malorum.
Tu vindex succurre Deus, sic fata reliquit
Divasolum, patrioque iterum successit olympo.
276. Audiit omnipotens et coeli claustra relaxans,
Terrarum ingreditur fines, peramoena vireta
Incedens nemorum. Venientem tetrira sensit
Sarcothea, et stygiae circum tremuere cohortes.
Illa prout, turpi foedatum vulnere, corpus
Nuda tulit, scelerum maculis, proprioque pudore
Erubuit, silvaque latens se condit opaca.
Plurima ficus erat: quarum quae maxima, circum
Funditut, et latas foliorum projicit umbras.
Hancsubiit vestemque suo textura rubori.
277. Arte laborati cogit velamina ramis
Sola aderat Dianoea comes, turbara capillos,
Et niveam spoliata togam, tum vulnere multo
Sacuia, cervicemque manusque gravata catenis.
Extulit Altitonans vosem, quam cuncta verentur,
Astra solumque pavent: quae vitam ferre sepultis
Et vivis auferre potest: cui maximus orbis
Sternitur et positis submittitura aura procellia.
Hac, ignorantisimilis similisque roganti
Inclamat Nympham pavidam timor anxius illi
278. Excussit mentem gelidusque perima cucurrit
Ossa pavor, jamque ipsasui, coeptique laboris
Immemor, abjecitque opus, abjecitque salutis
Perfugium, nudaeque sibi quaerebat asylum,
Et seras culpae latebras; nec supplice vultu
Nec precibus dignata Deum; sed turpe querelis
Accumulat facinus (tanta est amentia sontis)
Onimium, exclamat, segnis, nostroque benignus
Hostis in exitio, quid acerba vescimuraura.
Situa, Mors, captiva feror, cur carcere longo
279. Asservor? mea cauia patet, sine judice, sontem
Tolle ream, mentemque suam, crimenque fatentem

268

Si falx lenta tibi est, si tela imbellia torques;
Montibus hocabsconde caput, tellusquefatiscat
Praecipiti, qui parte solum truculenta subisti,
Hac pateat mihi terra. Placet, placet omne periclum;
Ut lateam sola ora Dei, fugiamque Tonantem.
Institit ille tamen pavidae, et vestigia pressis,
Sarcotheam ingeminans. Veluti cum erroribus actam
Pastor ovem insequitur, quam saevo terruit audax
280. Ore Lupus, dum forte gregem crudelis opimum
Invasit raptor, timidumque per avia sparsit
Nympha, ubi deprensam sese videt, abdita silvis.
Constitut, atque imo suspiria pectore duxit,
Ter conata loqui, ter hiantem lingua fefellit.
Heu! clamat, plures vix eluctata trementi
Oresonos, pudet. heu! lucis, pudet, inquit, opaca
Nocte tegat, nullusque dies mea vulnera norit.
Credulitas stultae nocuit: deterrimus anguis
Caetera peccavit; dedit hic fatalia crudo
281. Poma sapore mihi, dedit exploranda, morantem
Impujot, et multa nolentem fraude coegit.
Si nocui, magis ipse nocens est criminis autor.
Dixerat, at contra celso Deus ore tonabat.
Infelix, quae tanta animum vecordia traxit,
Imperium ut nostrum, Majestatemque verendam
Negligeres audax? ut quid tam vilis haberi
Promerui? nunquid placidae tibi subdita stravi
Regna voluptatis lateque patientia tempe!
O vecors nimium! magnarum copia rerum
282. Obfuit; ac vafro suasit parere Draconi.
Hic tecum pereat: poenam meruistis uterque.
Tu serpens astute inquit, sublimia fastu
Colla geris pulchroque cutem depingeris auro.
Detestandus eris posthac, hominumque, ferarumque,
Atque odium commune soli cadet ardua cervix,
Et terris reptabis iners, sinuosaque lapsu
Membra trahes, teque ipse sequens, fugienique, catenis
Implicitum volves per mille pericula corpus,
Te vero Antit heum vafro serpentem latentem
283. Exsortem coeli, terraeque in claustra reductum

269

Quis miserum furor; aut transversa superbia raptat?
Improbe, tu nostris sperasti illudere regnis;
Mox Dolus autorem repetet jugulabere demens,
En setuo, perpessa mala est femina fraudes;
Femineum patiere jugum: pedibusque subactam
Cervicem imbellis fracto miraberis astu.
Turpis eris, (pressus tum colla tumentia victor.
Vos relique pestes Erebi, Curaeque, Dolorque,
Et Gemitus, Luctusque graves habitabitis orbem,
284. Et Nympham et Nymphae genus exerceri parati;
Vestro colla jugo subdet, vos pondere longo
Morborum, ac partu, senioque extrema dolentem.
Morti infelicem dabitis, putrique sepulchro.
Ferte pedes agedum, viridesque relinquite campos:
Hospitium profugis aliud arida tellus.
Vix tulerat mandata pater, simul agmine facto
Sarcotheam abripiunt, nequicquam multa gementem
Atque obluctantem frustra Mentanoea secuta est.
(Hoc Dianoea sibi nomen modo fecerat ipsa)
285. Afflictum pectus plangens immani ululatu.
Cetera pars comitum longo subit intervallo
Elpis sparsa comas, Pistisque, Agapeque sorores
Flebilium, nimis heu! lachrymarum fonte madentes
Ante omnes Agape multo jam vulnere tarda
Incedit, dubitans iterum iterumque reverti.
Insequitur tamen, ac lento se stipste firmat.
Iamque propinquatum est portis, patuere reductae
Hortorum valvae, quibus ensifer adstitit Ales.
Laxatasque sores Nymphis post terga reduxit,
286. Aeternis firmans solido ex adamante catenis,
Obriguere omnes, et post sua terga relictas
Delicias nemorum, lachrymis ac voce requirunt.
Quaque licet vultum immittunt, votisque morantur,
Haerentes septis donec super armigerigne
Saeva minans, terret vibratis Elpida flammis.
Illa fugit, fugiunt comites deserta petentes
Arva procul, miseris horrentia vepribus arva.
Sic per Idumaeos montes, vallesque jacentes
Emensis cum sole viam, tristissima monstri.

270

287. Occurtit species: turpes obsederat artus
Deormis squalor; tantum modo pellis, et ossa,
Vix conjuncta satis, firmisque haerentia vinclis.
Hirta capillitio, contraxerat arida frontem,
Nec vigorin vultu, nec digna coloribus ora.
Ast exsucca genas putresque edentula malas;
Ventre carens, lumbis tantum subnixa recurvis,
Pendula costarum sub fornice corda latebant.
Hanc dixere Fumen. canibus succincta protervis,
Vulturibusque frequensibat praerosa revolvens
288. Ossa manu, talis fractae jam viribus instat
Sarcotheae, mediaque via prosternit inermem,
Tum fauces premit adstringens, stomachumque furenti
Convulsit dextra, et rennes vanescit in auras.
Hinc defecta gravi vixdum serpebat arena
Torpeicens virgo; multus de vulnere sanguis
Fluxerat, et totos clades exhauserat artus,
Auxilio tamen Elpis erat, miseramque fovebat
Spe sola, Praeerat regioni maxima Tellus
Imperio late gaudens, placidaque quiete,
289. Dives agri divesque animantum, dives et auti,
Argentique, suis quae texit avara cavernis.
Haec forte, hospitibus deducitur obvia curru
Suspensa in medio, gemino qui pensilis axe
Volvitur, et binas praepostque admiserat ursas
Vectrices Divae. Fuit illi corporis ingens
Inculti moles, et ventris jugera centum,
Dorsi immane jugum, lapidumque simillima vultu
Ossa sedent, molles firmantia corporis artus.
Hirtus erat vertex, cinctusque virentibus herbis,
290. Arboreisque comis; at frons inarata seniles
Nondum passa notasrugarum erat invia sulcis,
Calvities in fronte tamen decus abstulit ori.
Pectore nuda tenus gremium sinnosa repandum
Et musco viridi et captis impleverat undis.
Talis Diva fuit spectato cognita vultu.
Sarcothea adversam moesto sic ore precatur.
Diva, cui rector Superum frenate superbum
Terrarum dedit imperium, jussitque tributum
Solvere quidquid habet, seu maximus aequoro pontus.

271

291 Seu quae plumigeris habitata volucribus aura est,
Exilio pulsae patriis avellimur oris
Ad terras, Regina, tuas, quas inclyta toto
Orbe regis: miseresce, rogo miseresce tuorum;
Stirps cognata sumus, patribus gaudemus iisdem,
Communes concede lares, te supplice fletu
Poscimus, afflictam solatrix aspice gentem:
Dira fames nostros sensim depascitur artus,
Poscimus hospitium ac tenuis solatia mensae.
Audierat Tellus; sed durum impervia pectus,
292. Vix responsa dabat. Tandem rude culmen agresti
Cespite fultum adiit: tum quae virgulta ferebant,
De rigidis tantum silvestria mora rubetis
Pauca dedit: sterilem fecit glans obvia coenam,
Et tenues herbae, pressique coagula lactis.
His lariata fames epulis, hoc mensa paratu
Tota stetit: deerant lautis embammata ferclis,
Et pingues nemorum praedae, marium que rapinae.
Nondum pontus erat, non dum penetrabilis aer
Ausibus humanis: nondum crinita securim
293. Passa seges, cineremque foci. nec tosta rotatis
Ex verubus pendebat avis patinasque relicto
Mutabat nido. deceptus arundine nondum
Turdus crat, piscisve hamum, casselve momordit
Marsus aper, nondum variabant fercula mensas.
Has famis illecebras, et blandimenta palati
Ignorata diu seri reperere nepotes.
Hac igitur latuit virgo regione potentis
Telluris perpessa jugum, durumque rigorem,
294. Sedula deductrix operum, patiensque laborum,
Haec primum intactos do cuit proscindere campos
Vomere, produxitque rudesad aratra juvencos,
Colla jugum subdens, et sulcis arva supinans.
Illa prior manibus duros suadere ligones,
Rutraque fossori, rastrumque satoribus ausa.
Quin et inexpertis sementem credidit agris,
Et falcem immisit segeti, Cereremque subactam
Callosis manibus, calida fornace coegit.
295. Sed tamen, exemplo Nymphae contra astra rebellis,
Terra rebellat duris armata vepretis,

272

Aetribulis horrens, solioque infecta tenaci.
Saepe ubi succubuit rastris, aut cessir aratro.
Credita suscipiens fecundis semina glebis,
Spem facit agricolae cum prima messis in herba est,
Sed fallit matura fidem, mentitaque veris
Germina substituit, vacuasque refundit aristas.
Nititur haec contra tamen, et sudore profuso
Mollit agros, fructumque ciet, durumque laborenm
Venturis tantum solatur credula rebus.
296. Irriguis etiam labor est inducere pratis
Rurivagas pecudes viridesque armenta per herbas
Fusa sequi ac tepido mulctralia lacte gravare,
Aut streperis propter labentia flumina campis,
Hamatas avidis obtendere piscibus escas.
Res angusta domi custos virtutis egestas,
Sectarum pelles ovium pro veste tegebant.
Lanaque purpureos nondum fucata colores
Hauserat, aut molles tractatant vellera Seres.
Libera curarum, nullique obnoxia praedae
297. Vita, nec Invidiae, nec Martis passa timorem,
Tunc communis erat, nondum perruperat aurum
Objectos terrarum obices, Manesque sepultos
Liquerat, aut vitreos oculorum perculit orbes,
Sensibus insinuans sese, mentemque penerrans,
Materies curatum ingens, graviumque ruina
Regnorum. Nondum lucrum, mercesque sequendo,
Stulta peregrinas abies tentaverat undas;
Sed maris incomperta fides et carbasa ventis
Ignorata suis: nondum tumulatus in alto
298. Praebuit ignotam Palmurus piscibus escam.
Silva domum, cespesque rudi congestus acervo
Tecta quieturis dederant, somnoque favebant,
Oppida nulla viris, vallisque armata potestas
Aut fossis inclusa salus: pax fortior omni
Arce fuinmunita quies firmaverat orbem.
Murus erat concors animus, sed persida sensim
Inflexit mundum rabies scelerisque voluptas
Prima recrudetcens vitiorum examina tranit.

273

LIBER III. Brevis Libri resolutio.

HIstoria. Hostis humani generis Hominem persequitur, atque per Amorem proprium ad omnia scelera, ilp
sorumque etiam Daemonum cultum sedueit. Postidololatriam vero, imprimis Superbis toti orbi dominatur.

Poesis. antitheus inter orci Proceres totius mundi imperium ita partitur, ut ipse sibi sub Iovis nomine
coelum, alteri sub Piutonis titulo Inseros, tertio sub voce Neptuni, mare, altis alia eum summa potestate
attribuat, quo divinum sibi honorem; obliterata unius Dei memoria vendicent. Quod consilium per
Philauti sive Amoris proprii, cum Sarcothea parente conjugium expedire statuit. Hunc a Tisiphone
educatum, et Diis infernalibus ad fraudem instructum, Sarcothea in suae formae, sub aquis spectatae,
imagine, per Philautum animata, complectitur, atque exillo variam fobolem vitiorum concipit, septem
inprimis filias vario, deinde hominum generi connubio junctas, Ex quibus Superbia Regibus in
marrimonium data, in Oriente sedem sixit, magnificumque extollere cum Palatio, vitreo fundamento
innitente, regnum coepit, unde toti humano generi imperaret. Qued imperium magno suo fastu, cum
pernicie multorum auspicata; Iactantiae, Contumaciae, Haeresis, atque in ipsos etiam saperos Rebellionis
origo; non paucos pessumdedit, in quibus Alexander M. Xerxes, Babyloniaeque turris molitores Gigantes.

Ornamenta Descriptiones. 1. Deorum gentilium, eorumque regnorum, et sacrificiorum. 2. Amoris proprii
personae, tum seipsum amantis hominis. 3. Malorum ex proprio Amore provenientium. 4 Palatium
exaedificantium, ejusqueue magnitudinis et excellentiae. 5. Superbiae et habitus illius, formae, ac morum
insolentium. 6. lactantis nobilitatem generis. 7. lactatoris militis. 8. Contumacis Haeresis. 9. Btevis
fortunae superbotum. Deinde oratio Luciferi impietatem suadentis, Denique Comparationes 1. Scintillae
gliscentis cum Amore 2. Bucephali et Pavonis cum arrogante.

Imitatio, Aeterna Dei Sapientia videns hominem Daemonum cultui misere subjectum. Sui ipsius in illo
imaginem obset vans, amansque cum illa per incarnationem copulatus egregiam

274

concepit sobolem, atque in eis Philandriam et Tapinosin, five Amatricem hommum et Humilitatem. In
quibus haec praecipue tanquam Amazon fortissima, elatum superbiae humanae Palatium ex humili casa
oppugnavit, dejecitque. Demissa specie et humili cultu par et familiaris infimis, magnam post se
hominum vim traxit, qui fastum omnem, contumaciam, haeresimque facile debellarunt.

Vel Religiosus home, v. g. Iosaphatus Indorum Rex, Animae propriae pulchritudine atque immortalitate
captus, adversus propriam Crnem, tanquam hostem capitalem, et vitiorum omnium Matrem armetur,
expugnetque Ratione Concupiscentiam. Voluntate Appetitum, arque in honestam servitutem redigat. Vel
ipsae in aciem educantur Virtutes et vitia. Amor proprius cum Divino: Demissio cam Superbia decertent.
Aut certe nobile illud connubium Sapientiae Divinae et Laurentii Iustiniani, quod ipsi per visum oblatum
est, cum Vitiorum profligatione et exilio repraesentatur. Aut denique Luciferi per Amorem proprium, et
Superbiam, qua Deo se praetulie, elati insania adumbretur. Par locus Nabuchodonosori suae Babylonis
aedificiis et ceteris retgni dotibus superbe sese efferenti, ac demum Amore bruto in bratum degenetanti
futurum est. Neque Calvino Amore proprio et superbia ad novae Ecclesiae fabricam, quae operis boni
nihil haberet, intento, his in exem plis locus oppor, tunus deerit.

275

299 ANtitheus primis du dum successibus audax,
Exultansque dolo, statuit victricibus atmis
Frangere Sarcotheam, reliquasque evertere vires.
Primores igitur Noctis, Proceresque silentum
Rursus adesse jubet, verbisque resuscitat iras.
Quae mora? quae tandem detorquet inertia mentes?
Cur minus inceptos tenuit victoria cursus?
Seilicet, ut certo moderamine pendeat orbis
Unius ex nutu, totusque prematur Avernus,
En, modo Coelicolae Mentes potiumtur honore~{Lucifer abrogato Del unius et Coelestium Mentium
rebus creatis a Deo propositarum obsequio et honore, de cultu Damonum sub certis Deorum nominibus in
mundo introducendo cum suis deliberat.}
Quaeque patent Austro, rigidamque feruntur ad Arcton
300. Sidera, sidereisque regunt elementa sub oris.
Prima Polo; Astraea tenet, vastasqueue Polarchon
Coelorum moles, dextra moderante volutat.
Juncta Philoera, suo consorte Philaethere regnum
Possider Aerium ventosque Philaurus et aestum
Te~perat, ast torva contorquet fronte Pnoepus.
Pangea terrarum Domina est marium que Thalassus
Atque Halomede soror. Flammarum sorte Pyrarchus
Eminet ignipotens, Volucrum movet Ornea Pennas
Squammigerumque gregem, constrictaque flumina ripis
301. Ichthyanassa regit. Princeps Philothera ferarum
Estque Agelarchus agri. Frugum Panearpus honorem
Plantarumque Phythaea tenet. Thanataea sepulcris
Praesidet: at contra medicis Panaceus in herbis
Arte valet morbos arcens. Horaea beatos
Conciliat thalamos, prolemque secunda Gamesis,
Musarum Harmostes Princeps, Vatumque Panodus,
Et docilis Psychaea animi; regit arma Machetes,
Mitior Irene pacis sancita tuetur.
Virtutes moderari Areten, consulta Pronaeam,
302. Justitiae decreta Themin, praescripta ciborum
Eucrasiam, Andriamque ferunt decernere robur.
Quid nobis reliquum est? Superis divisa potestas,

276

Frotopatro mandante, fuit. Nos ultima sedes
Terrarum in gremio, terra caligine septa.
Accipit extorres animas ac sorte relictas.
Audendum est aliquid. Vetito ptohibemur Olympo,
Terra ferat: nostris pars est haec debita fatis,
En, nunc tempus adest. Metanceae prima tepentis
Cura jacer, lapsusque dolor cum tempore friget.
303. Fraudibus apta novis Nympha est. Componite fraudes,
Hic labor est, et vester honos. Sic regia vestris
Sceptra feram manibus, dabitis sic jura superbis
Terrigenis, magnumque duces frenabitis orbem.
Suscipiat me terra Jovem, qui torv us ab astris
Deronet, ac rutilas detorqueat aethere flammas
Orbis in exitium. Tumidas moderabitur undas
Neptunus, trifidum quatiens per caerula sceptrum,
Regna ferox, classesque regens, ac vela secundans,
Donec inexpleto mergantur naufraga ponto.
304. Viscera terrarum Pluto stygiasque paludes,
Regnabis, dominusque nigro vulgaberis orco,
Arbiter umbrarum: tibi pulchrum serviat aurum,
Argentique decus, vitiorum, ac Martis acerbi
Materies ingens. Vulcanum fumea Lemnos
Excipiat, flammasque regat, vastosque Cyclopas,
Pacis ad excidium Medicorum Numen Apollo
Herbarumque potens ac doctae gloria Cirrhae
Impleat insano sapientum pectora fastu.
Mercurius linguasque regat, loculosque saginet,
305. Germanumque Indis Anglum confundat Ibetis,
Mars pater armorum gentes evertat amicas,
Regnaque cum regnis collidat et urbibus urbes,
Hostilesque acies evertat, cladlbus orbem.
Vinum Bacchus amet genialis consitor uvae,
Infan dumque animis instillet turpis amorem
Luxuriae praeses, rixisque alimenta ministret.
Denique femineis ne desint numina castris 3
Sit Marti Bellona comes. Phoeboque Minerva;
Juno Jovi virides obest Latonia silvas,
306. Et latrocinits favcat furtoque colatur.
Lubrica subjectum frenet Cythereia mundum
Illicitis passim miscens incendia flammis,

277

Ignoret Superos, et culto Numen ab orco
Postulet infelix orbis. mereamur honorem
Supplicis, et nostris fument altaria donis.
Fronde coronatas Phoebo bos pronus ad aras,
Neptunoque ferox taurus, Martique litetut.
Cerva tuis, Diana, focis. Cererique juvenca
Virgo cadat, Bacchoque caper, Venerique columba,
307. Vesta focos habeat. quaeque immortalia flammis
Templa micenr. Multas hominum cruor imbuataras.
Crimine placentur Divi: Sacrisque petita
Nox faveat, nigraeque specus; pietasque vocetur,
Culta Venus. vitasse scelus, scelus esse putetur.
Applausere Dii, cunctosque superba trahebat
Ambitio, scelerique datum cupiebat honorem.
Quisquis abire prior, noxi'que lacesseve mundum
Postulat; acsubitis Rexsubdolus imperat armis.
Cautis inquit, opus, praeceps au dacia vires
308. Multorumevertit. Virtutibus invia, saepe
Pervis fraude via est. Rebus sat idonea nostris
Sarcotheae est proles. Concepit nescia Virgo,
Cum decerpta meis manibus nova semina. pomi
Manderetinfelix propriaque reconderet alvo,
Dum pulcrum mater pareret fecunda Phtlautum.
Hunc mediis fugiens post se relinquit in agris
Moesta parens, magnoque animum superante timore,
Ignotam effudir vesana puerpera prolem.
Tisiphone sobolem nutrix excepit alendam.
309. Uberaque exhibuit, crevit puer indole magna,
Ingenioque meas tenuit seliciter artes.
Morum adjunge decus: simulatum frontis honorem
Mens inflructa dolis ornat poteritque placere
Sarcotheae, natura potens et imago parentis
In genito, stultos matri suadebit amores.
Illae igitur Nymphae gremiumque animum que potitus
Criminibus pretium faciet: mox tramite recto
Virtutum subductam, vitiorum ad devia flecter.
Sensibus irrepet sensim persuasa voluptas,
310. Noxiaque ignarae coelorum oblivio menti,
Et detractus honor superis augebir avernum.

278

Nos rerum dominos, terraeque marisque potentes
Terra colet, pronoque genu venerabitur orcum.
Sicait; elatoque vocat clamore Philautum.
Adfuit, os homim similis, vultumque parentis
Sarcotheae referens; sed mens instructa nefandis
Fraudibus Antitheum visa est meruisse magistrum.
Huic tamen et stygii Proceres sua munera donant
Certatim, ac meritis contendunt esse priores.
311. Iupiter elatos animos. nova robora Mavors,
Et Venus affudit Charites, mollique veneno
Illevit frontem, Pitho facunda loquendi
Verba dedit. Neptunus aquas suffecitamanti,
Vulcanusque faces contraria tela nocendi.
His instructus abit, mundoque potitur aperto.
Sarcothea armentum molli pasceebat in herba
Propter aquae rivum, puro qui jurgite lymphas
Fuderat, et liquida ramos depinxerat unda,
Umbratum facili ductu stetit obvia fonti
312. Virgo. novasque freto miratur crescere silvas.
Ipsa etiam propriae spectans ab imagine formae
Luditur, et niveum veneratur in ore decorem,
Seque suumque probat vultum, placuele venustis
Picta labella rosis, malae placuere rubentes
Admixtaeque rubore nives, et eburnea cervix
Membrorumque excelsus honos. quid cetera narrem?
Tota placet, sensimque suo imflammatur amore
Ignorans animus, nutritque in flumine flammas,
O quoties vitreis sua porrigit oscula lymphis.
313. Et vacuis se pascit aquis, praeludia debens
Ista, Philaute, tibi! quoties tulit obvia dextras,
Et dedit amplexus, umbra fugiente, caducos!
Quid fugis, exclamat tandem, quid fallis amantem?
Junge tuos vultus. nostrisque occurre lacertis:
Junge animos, nec plura refert; mex umbra moveri
Incipit, affusoque animatur imago Philauto,
Et subit amplexus, et basia mille propinat.
Me petis? Ecce tuum, dixit; vivamuus amantes,
Tuque, tuusque simul. fato moriamur eodem,
314. Una domus tumulusque ferat, quocunque praeibis,
Ipse sequar. risit Nympha: arrisitque Philautus.

279

Nympha manumidedit ipse manum. tulit oscula Nympha:
Ipse tulit rursum, similemque simillima vultu.
Sarcothea accepit tecto thalamoque Philautum.
Tempus abit, sed perstat amor cum tempore sumens
Incrementa ingens: qualis dum forte cadentem
Scintillam exeipiens sensim trabs arida nutrit,
Fomire consumenda suo; se latius ignis
Exserit, et lignis carpens alimenta propinquis
315. Pascitur exitio; tandemque effusa per omnem
Flamma domum victtrix, totis incendia tectis
Miscet et ingentem displodit in aere molem.
Quo se cunque domi ferret, quocunque per agtos
Nympha, latus stipans gestit comes ire Philautus
Quod faceret, tractabat opus, seque omnibus aptans
Casibus, in Nymphae totus componitur usum,
Gaudia gaudenti socians, gemitumque gementi.
Consiliis unus preaerat, studiumque regebat
Sarcotheae. Tenues velabant corpora lanae.
316 Utque dedit natura, rudes; sed spernere notas
Exuvias ovium. et naturae quaerere fueum,
Atque colorato lanas mutare veneno
Ignaram docuit, vitiumque ornare pudoris,
Ac vestem quae poena fuit, transferre decori.
Ipsa etiam lectas, quas vexit in horrea messes,
Annoruin foenus notos tribuebat in usus,
Deheias fugiens, pretiosaque pabula ventris,
Sed didicit mutare famem, suadente Philauto,
Atque epulis gaudere novis, libare placentas,
317. Etvolucrum turdos atque ostrea quaerere ponti,
Grataque spumantem fundentia pocula Bacchum.
Talibus intentam studiis, curisque vacantem
Sarcotheam molta faciebat prole parentem.
Prima fuit tumidis inflata Superbia venis!
Proxima Avarities, contracto pallida vultu:
Mox Gula, Luxurtes, ac mollis Acedia cunas
Implet, et Invidia soror intractabilis Ira:
Infelix soboles, tantaque indigna parente.
Illa tamen fovet insanam stultissima prolem
318. Blanditiis, mollique sinu matrisque placebat
Nomen et amplexus natarum ac basia captat,

280

Haud secus informes amplectitur ursa catellos
Lambendo fingens; aut factae nescia fraudis,
Incubat exclusis alieno partubus ove
Mater avis, curvoque rapaces ungue cuculos
Educat ad propriam vecors nutricula mortem.
Perdidit hanc etiam blanda indulgentia matrem,
Ihsanae matrem sobolis, crevere maligno
Ingenio natae, solitae insultare rebelles,
319. Imperiumque ausae placidae convellere matris,
Nec legum praescripta sequi, nec jura veteri
Assuetae, cunctis est pro ratione voluntas.
Interea plenis decurrit passibus aetas
Iam matura viro; sed quantum prosicit annis,
Desicitingenuo tantum quaecunque pudore.
Forma proterva tamen, constans audacia frontis
Atque mares animi, multos traxere procantum.
Pellicit illustres formosa Superbia Reges
Turpis Avarities senibus placet. Ira minaces
320. Traxit heros. Gula divitibus speciosa videtur:
Invidiaque inopes certant: et Inertia mollis
Militibus grata est. Pellex simul omnibus una
Luxuries multis gaudet, nulloque marito.
Improba progenies nil non. audere parata,
Contemptrix hominumque. Deumque, atque omnis honesti,
Illa sibi Divos finxit. scelerique faventes
Coelicolas. Primum damnosa Superbia Numen
Invexit coluitque Iovem; Phlegetonta colentem
Traxit Avarities Plutum; sed et impia Martem
321. Repperit Ira Deum, Gula Bacchum; teque Cupido
Luxuries nullum colitur sine Numine crimen:
Quin etiam nullum colitur sine crimine Numen.
Plurima fulminei laudatur adultera Divi:
Huic impune fuit pluvio peccasse sub auro,
Europamque humeris potuit sufferre dolosis.
Nunc taurus, nunc cygnus erat, sed semper amator,
Laudatus semper. Nisi Mars placuisset adulter.
Ipsa Venus sterilis, nullusque Cupido fuisset.
O Superum nova propudia! O insana vetustas!
322. Sarcothea indulgens tantum, suasose Philauto,
Natarum opprobrium patitur; cupidumque novorum

281

Impendens animum, sensim majora probabat,
Praeceps criminibus pandens iter. omnia late
Fasque nefasque. probtumque probro miscentur aperto.
Non mihi centenae fundant si carmina linguae,
Nestoraque eloquio vincam, doctique Maronis
Ore canam? Scelerum complectar nomina versu,
Noxarumque luem. Superarunt crimina metrum,
Grandius est verbis aliquid quo terra laborat.
323. Sol ubi puniceos oriens sub frena jugales
Cogit, et obscurum donat, post nubila, coelum
Luce renascenti, nocturnis obvius umbris.
Hic sibi de legit nataium prima Philauti
Ambitio sedem: mollique intenta supetbae
Ingentes operas fabricandae collocat aulae.
Pars calce, pars ligna ferunt, lapidesque ministrant.
Fundamenta locant alii. coementaque mixtam
Firmando inspergunt opeti, lateresque perenni
Conciliant vinclo. lentoque bitumine stringunt.
324. Pars etiam immanes inculta ex rupe columnas
Exscindunt, aptantque locis, trabibusque ferendis
Substernunt, certant operae, caeloque propinquam
Murorum educunt molem, dum nubila vincat
Et sua cognatis fastigia conserat astris.
Despiciensque solum, Pindumque hac turre minorem,
Laetatur sub se posito? decrescere montes.
Quid memorem pretiumque rei, pretiumque laboris,
Admixtamque artem pretio; sua moenia jactet
Pervia jactatis Babylon celebrata quadrigis.
325 Pergama Trojani memorent Neptunia, Thebae
Auritos lapides. celebresque Amphonis arces.
Notaque Pyramidum fastigia Memphis adoret.
Et Rhodium miremur opus, templumquiue Dianae,
Quod vix mille manus, vix secula bina dedere
Exspectanti Epheso, cedant miracula mundi,
Ac Romae dominantis opes. Nil aula Neronis,
Nil magnum amt hitheatra tenent. Sint mille columnae
Scaure tibi, sed laudis egent: illustrius unum est,
Quo superat tumidos Regina Superbia Reges.

282

326. Vestibulum Isthmiaco geminas exaere columnas
Bis denis effert cubitis, suspensa sub arcu
Ostia, marmoteo late panduntur hiatu,
Aspersoque nitent auro. Domus intima gemmis,
Et passim fulvo radiat variata metallo,
Atria beryllo fulgent: gravibusque smaragdis
Junctus onyx, adamasque micat: despectus Achates
Proculcatur humo: pictisque asarota figuris,
Et vario illusi fulgent emblemate muri.
Cristatae volucres, et pictae syrmata caudae
327. Explicat elatus pavo; collumque, jubasque
Quassat equus, glomerante gradu, fulvique Leones
Immani poscunt taurorum ingentia rictu
Corpora, designantque oculis. haerebat in ipsis
Marmoribus terror, magnaeque elatio frontis.
Tanta domus longis quamvis pulcherrima muris
Eminear, surgens laquearibus aurea fulvis;
Paucis illa tamen pendet subnixa columnis.
Fundamenta vitrum est; pretiosa pericula tantum
Continet, ac facilem casum ruitura minatur.
328. Augusto media in solio Regina sedebat,
Ardebant oculi: frons cerussata nitebat
Alta superciliis, similisque infecta minanti,
Elata cervice tumet, vultuquiue severo
Despicit adstantes populos. turgentia vasto
Librans verba sono, et ventoso guttute torquens.
Instabilis remanere loco, nunc ardua fulcit
Membra toro, tumidumque latus manus utraque stipat:
Nunc solio excelso sese demittit, et aulae
Ingreditur spatia. ac celso vestigia gressu
319. Ponderat, alternis suspensos gressibus armos
Inrorquens vanoque agitans libramine corpus.
Qualis Thesselica gradiens spectatur arena
Bucephalus, celsosque oculos, humerosque ferebat
Dum Macedum lata ferret cervice Tyrannum.
Talis erat. Cunctis sese spectabilis offert,
Spectatrix simul ipsa sui limbolque fluentes
Observans circum. Quam cnlto cyclas amictu
Pendeat, ac longo divertat syrmate terram?
An nova deformes patiarur purpura rugas;
330. An niteat fulgore suo? sic Pavo superbus

283

Dispicit immensae stellata volumina caudae:
Plumarumque toros per apertum circinat orbera
Et multum pascens oculos, et conscia formae
Colla levans, cristaque tumens, blanditur eunti
Ipse sibi pulchroque gradum moderamine librat.
Non illi rudibus placuit roga rustica lanis,
Cannabeique sinus; sed serica palla supinam
Lambit humum, circum varlis illuusa figuris,
Artifici quas docta manus discrimine sinxit.
331. Sidereis rutilum gemmis inter micar aurum,
Et labor, ac pretium certant, color omnis in una
Veste nitet; pars fulva micat: pars aemula coelo est:
Murice pars intincta rubet: pars laera virescit.
Proxima stultiae species erat. aureus altae
Cervici infusus torques, coralia collo:
Et niveas gemmis onerabat prodiga dextras,
Splendida vincla feiens. Quin et sandalia plexis
Exornata rosis, floresque lutumque trahebant.
Caesariem collo sparsam studiosa corollis,
332. Cincinnisque vibrat: tortaeque volumma silvae:
Et capitis flaventis opes suspendit in auro:
Atque leves frontis maculas, delictaque formae
Asperso emendat fuco, minioque colorem
Aetati simulans, vitro se judice fingit.
Tantae molis opus Regina Superbia tractat.
Hinc vix nota sibi, generisque oblita prioris
Sarcotheam nescit nescit primordia gentis
Terrigenum, vilique pudet, se stirpe creatam.
Sed fingit titulos, atque inclyta nomina longis
333. Condita porticibus. Clarae incunabula gentis
Semideis deducta viris, pulchraeque curules,
Purpuraque, et fasces, et priscis edita seclis
Nobilitas, multisque retro subnixa triamphis
Atria laudantur. Placet ingens nominis umbra,
Et cerae tantum, ac tenues sub imagine fumi.
Nec minus exspectat vanae mendacia plebis,
Applaususque leves, circum fusumque favorem,
Mancipium famae, atque aurae popularis amatrix.
Turba frequens circum famulantia colla superbo
234. Subjicit imperio, Dominaeque ministrat honorem.

284

Nos nebulis late et dens a caligine se ptos
Offuscatque oculis, ac pascit inanibus auris
Hunc tumidum proavis, et priscae lucis amantem,
Patrius indignum scelerumque in nocte latentem
Obruit, et nulla donat virtute sepultum.
Alterius commendat opes, orisque sereni
Purpureo flores, quos improvisa senectus
Demetit, aut subito mors improba praeputat ausu,
Hunc licet ingenio cautum, spes saepe fefellit
335. Ambitiosa boni; eum docta Superbia traxit
Praecipitem vanae lusum tinnitibus aurae,
Scire quidem, ac sciri, doctaeque placere Minervae,
Audirique sophos (nisi quos demissio firmat)
His nocuit, magnaeque fuit doctrina ruinae.
O quot divitiis, vitiisque ad iniqua coacti
Fata superborum, miseranda morte premuntur,
Turgenti similes bullae, fumoque volanti
Res rara est humilis dives: loculique animique,
Ex crescunt pariter rebus tumefacta secundis
336. Vix fortuna suo, quamvis jucunda, sereno
Fulget amica fatis, nunquam virtutibus aequum
Indulget vultum quibus elargitur honorem
His adimit faciles animos, flectique paratos
Obsequiis, fastu abripiens per devia pronos.
Blanditias fortunae omnes, titulosque, decusque.
Insidias, non dona, putes favor ille furore
Claudetur: nomen faciet te grande superbum.
Quin etiam inflari timidos verbisque feroces
Inveenias, nullis decorat quos gloria factis
337. Sunt qui Trojanos clypeos fortemque recensent
Hectora, et Aeaciden norunt quiueueis victor in armis
Dardanides, terrasque novas, Troiamque requirat.
Aemilios fortes Memorant, Deciosque cadentes,
Atque per Aemathios mavortia praelia campos,
Victricesque acies et tinctas sanguine ripas
Ense suo; palmisque domos victricibus orrant
Verbis bella crepant, bellatoresque figurant;
Sed leporem pavidi circum praecordia gestant,
Et lantum fuso describunt praelia Baccho,

285

338. Quid miseras dicam strages rationis, et omnem
Ingenii labem, ac mentis discrimen honestae
Quod parit ambitio? fas omne nefasque pro babit
Grande supercilium, et pleno mens turgida fastu.
Non tegitur, sed sola regit; durumque recusat,
Imponens altis Regina Superbia frenum.
Indocilis consulta pati praefracta voluntas,
Obfirmata animi ratio, justique pudoris
Nescia, difficilis perstat, legisque rigorem
Respuit; ipsa sibi lex est, et regula morum.
339. Haeresis exemplum est quam foeta Superbia tristi
Effudit partu, nutrixque infausta Megaera
Lactat et infando satiat pro lacte veneno.
Centum colla gerit, centum gerit improba vultus,
Dissimiles semper vultus; sed lumine cassos.
Ora gerit totidem, bifido sed lingua palato
Diversa ora sonat. patvos cervice dracones,
Implexosque humeris, et lubrica colla vibrantes
Sustinet, ac facibus dextras crudelibus armat,
Errorum Princeps, animisque rebellibus ardens,
340. Impatiens tolerare jugum, sanctosque perosa,
Et coelum; et coeli Numen: nova sacra Deosque
Instituit, priscasque rapit temeraria leges.
Bella serit, rixasque fovet, gaudetque ruinis
Regnorum, expugnantque decus pietatis avitum.
Tanta lues fastus tantorum est causa malorum.
Hoc suasore puer duro mandata parentis
Negligit ingenio. Domino parere minister
Dediscit, vulgus Regi, Rex ipse Tonanti,
Exosum genus, et toto execrabile mundo.
341. Quos humilis tumidusque fugit; non ille probandos
Dissimiles, non hic similes putat esse serendos;
Quisquis honoratos apices, et culmina rerum
Affectat, famaeque cliens, et laudis adulter
Sincerae, vetito ruit ad fastigia calle
Hic calum sublimis amat, latumque ruinae
Sternit iter, cupidoque dabit ludibria vulgo.
Excelsum vertigo rotat caput. Itur in altum,
Mox etiam in praeceps ludit fortuna luperbis.
Testis Alexander, cui magno et sorteferocl

286

342. Ingens terra minor, cui flexit spicula Parthus,
Medus terga dedit, Persis sua tradidit arma,
India succubuit, porrexit Graecia sceptrum.
Victoremque suum poterat fertuna vereri.
Sed ruit elatus, fastuque oppressus inani
Magnus in exigua Pellaeus clauditur urna.
Quantus erat Xerxes medium dum contrahit orbem
Urbis in excidium et Salaminia litora complet
Claliibus? Angustus nimium est trabibusque ferendis
Desicit Oceanus. Sitienti flumina Marti
343. Decrescunt, lantumque capit vix Graecia ferrum.
Ventis jura dedit, durosque infamibus Euros
Increpuit flagris: captivaque flumina duxit
Diversis abstracta viis, servire coegit
(Quid speret Salamis:) saevis elementa flagellis.
Thermopylae tumidum doceant, quae sata superbos
Exspectent, quanto vanescat gloria fumo.
Vix ratis una fugae super est, vix ulla salutis
Anchora, cui torum latuit sub navibus aequor:
Barbaraque indecorem vix texit Versia Regem,
244. Qui terram super, immenso par ibat Olympo.
Improba sic duros tellus enixa Gigantes
Monstra superborum dedit, exemplumque repressae
Ambitionis habet. cum gens insana polorum
Regna quatit magnum contra jurata Tonamem
Illi inter sese murorum ingentia jungunt
Pondera, Caucaseos montes, ac culmina olympi,
Denique et immanem sociarunt Pelio ossam.
Jampetus Briareusque illinc, Rhoecusque Typhoeusque
Hincinstant centumque viis, centumque lacertis,
345. Partimque urgent operam molimine magno,
Donec opus toilant immensum, audacia factum
Juvit, et excelsi tentarunt atria coeli.
Excordes animi! quisquamne impune Tonantem
Provocet, aut paribus tentet certamina nervis?
Riserunt Superi, facillique errore Joquenres.
Involvunt, coeptumque ingens vox dissona solvit:
Et jacuit vacuo confusa Superbia nisu.
Quamsolcant excelsa premi, quamque atdua pronis

287

Casibus urgentur, Superi documenta relinquunt,
346. Conscia que astra tenent quondam calcata tumenti
Lucifero, et dives spoliis testatur avernus.
Nil humiles metuunt. magna est demissio vallis:
Non penetrant hostes nec mac hina bellica transit.
Sed tutis circum defensa plaudibus, arcet
Hostiles cum fraude minas. Huc nulla Tonantis
Fulmina desiliunt: hanc Phoebus mitius urit,
Lentius affligit Coreas. Majora petuntur
In casum: celsas Mavors bellator in arces
Irruit, et vastis adhibetur machina muris.
Montibus incumbit fulmen, magnalque procellae
Concutiunt quercus, Libanique cacumina frangunt.
Elatis nimium noli considererebus.

LIBER IV. Brevis Libri resolutio.

HIstoria. Avaritiae Gulae, et Voluptati Homo turpiter, post primi peccati lapsum, servit, sibi ipsimet
gravis, etiam cum suis indulget affectibus.

Poesis. fingitur Avaritia degener Sarcotheae proles, et admonitionis famaeque contemptrix, sordido
humilique ingenio, obscuro in antro effodiendo auro operam dare, quam infames pedissequae Fraus,
usura, et Rapina stipent. Quarum habitus, studia, moresque delcribuntur. Haec Martis consanguinea, et
Autolyco Patre nata, tecto vultu ac nomine in Potentium aulis potissimum versatur, omnesque, in pace ac
militia, subditos exhaurit. Par Avaritiae simulatio, quae Paupertatis hostis, sub honesti specie et titulo
servire mavult, quam egere; Cura ???mori, et Inquietudini, inter pericula et eversiones opum, semper
obnoxia; nunquam explenda, quantumvis abundet. Sarcotheam matrem necessitate magis, quam affectu
sibi conjunctam habet. Hanc cum frustra reprehendisset Arete, ad Voluptatis amoena viridarisa se
transtulit, ut ingentem adolescentium huc affluentium turbam meliori consilio ad Virtutem reduceretsquos
partim epulis et choreis, Gulam Luxuriamque sequentes offendit, partim otio, obicoenorumque librorum
intentos lectioni, diserra periculorum expositione, in suas partes sententiamque

288

adduxit; qui proinde desertis Voluptatis castris Areten insecuti.

Ornamenta. Descriptiones variae. 1. Avaritiae, Fraudis, Usurae, Rapinae, earumque habitus et morum. 2.
Paupertatis contemptae. 3. Avarorum, corum curas, pericula, inexplebilemque aviditatem exponendo. 4.
Epularum compotationis, et saltationis, 5. Voluptatis, Gulae, Luxuriae, et quomodo per otium. societatem
pravam, obscoenam lectionem, sensusque proprios, haec in animum irrepant sensim, famamque juxta et
opes consumant. Deinde Orationes. 1. Avaritiae Paupertatem contemnentis. 2. Aretes Avaritiae
turpitudinem, et mala exponentis. 3. Ejusdem Voluptatis pericula et malitiam fuse declarantis. Demque
Comparationes 1. Terrae neglectae cum otiose homine 2 Venatoris. Piscatoris, et Venti cum Amore 3.
Lolii et fluminis exundantis cum voluptate primum nascente.

Imitatio. Pro Epulonis aut prodigi descriptione serviet, si posterior pars libri praeponatur, quorum ille
quidem ad antrum infelix aeternae miseriae? hic ad fraudes rapinamque post longum Voluptatis studium,
ad siliquas deniquecum porcis, ex umma rerum inopia redactus est. Pleraque hic voluptatis genera locum
habent, locusque imitationi obviusest. 2. Propius etiam imitabere, verum rudi incipientium more, si
Avatum aliquem parentem, cum profuso filio eadem in domo componas. 3. Salomonem, nimia Voluptatis
licentia, tandem ad avaritiam, et gravia subditorum tributa exigenda converlum, facile exprimes. 4.
Henricum VIII. Angl. Reg. voluptatis avaritiaeque) conjunctis fere, ut in Nerone vitiis addictum, ac
denique a Romana Orthodoxa religione abductum, paribus lineamentis adumbrabis; 5. Remotior
aliquanto, sed elegantior imitatio sutura esset, sauctum hominem lucro pietatis bonorumque operum
meritis intentum, tum coelestium rerum studio, ac voluptate delinitum, pari arte induxeris, qui obscurum
in Eremo antrum, honoris mundani contemptorsub vili, specie habituque sectetur, Paupertatis, contra
Avaritiam opesque, sit commendator. Lautas mensas, luxum luxurtamque aspernetur, libros pios, pro
impuris, religiosorum et angelorum societatem, pro vana amplectatur. Neque haec, tum hocloco, tum alibi
contrariorum ad contrariam sententiam traductio tam est difficilis, ut prima se fronte offert: cum non raro
una negatio apposita sufficiat, ut sensus transferatur.

289

PArte alia qua fessa die pallentibus umbris
Submittit rutilas, Phoebo inclinante, quadrigas,
Oceanoque immergit, equos, ac Noctis in aula
Laxat anhelantes tepidis sudoribus artus,
Antrum obscurum, ingens, habitat Dea, lurida vultum
Squalentesque impexa comas, deformia turpi
Membra tegit cultu: Pallet miserabile corpus
347. Exesum curis mordacibus: aspera rugis
Frons horret, ventremque fames, sitis arida fauces
Obsidet, ac tetricas peragunt insomnia noctes,
Nomen Avaritia est. soboles indigna parentis
Sarcotheae, quae suffossis immersa cavernis
Abdita rimatur terrae, fodicatque trementem
Unguibus, ac lemures inter talpasque senescit.
Farciat ut loculos, vacuaque recondat in arca,
Infelix; rutilas conflata in pondera glebas.
Nequicquam hanc genitrix, morum praecepta relinquens,
348. Increpuit cupidi sectantem sordida vulgi
Officia, ingeniumque renax, dextramqueue rapacem.
Saepe, ait. Excelso primos deducimus ortus,
Nata, polo: cur degeneres affigeris auro
Stulta animos? patrio sensus tollaris olympo,
Et tanti dignum generis molire laborem.
Sed tamen hanc monitus piget auscultare parentis;
Sarcotheamque piget natae, piget indolis illam
Infaustae, mediisque obscuram deseris antris
Colluctantem umbris, ac dura sorte gementem,
349 Hanc volitant circum vigiles ardentibus alis
Curarum volucres, rostrisque rapacibus instant,
Nec somnum indulgent, nec amicam nocte quietem.
Triste satellitium stipant, diraeque clientes;
Persida Fraus, Usura vorax, scelerumque Rapina
Contemptrix, Harpyiarum deterrima proles.
Os hominum sublime gerunt, sed pulcher in ore
Extinctus pudor obscuro squalore notatur.
Ungue manus curvo foedatae, pectora turpi
Pressa situ pendent, alvi est vastissima moles
310. Vix implenda satis. Tumulis gaudere putantur,
Et spectare suam, post strata cadavera, praedam,
Insomnes heredipetae, milvique rapaces.

290

Fraus oculata caput, triplicique abscondita velo,
Vulpinam occultar, clauso sub pectore, pellem,
Blanda quidem verbis, sed qua non promptior ulla
Insidiis loculos, aurumque avertere furto,
Haec omnem didicir vultum, simulataque mendax
Ora gerens, linguam fallacibus imbuit ausis.
Fabula pro veris narratur, jusque, Fidesque
351. Ejurata cadunt, auroque evertitur omnis
Simplicitas, wiolantque sacrum perjuria Numen:
Fallere, cum lucro coepit res artis haberi:
Et testis mutare fidem: venalia jura
Vendere causidicus, linguamque locare disertam,
Asserere, ac pretio quaecunque negare paratus.
Judicis arbitrio jurisque examine quondam
Causarum pendebat onus, trutinaeque sequaces
Haerebant recti. Themidis nunc fulva tribunal
352. Obtinet, et lites consulta Pecunia finit.
Divitiae vincunt, loculis comitantibus itur
Ad valvas tabulae. Virtus hine unda facessat.
Si nihil atrulerit, nec fummus Apollo Maronem
Juverit, oblatis minor est sapientiae nummis.
Fmus quoque ponderibus detraxit pondus et auro
Librarum tetigit momente, sequentia partem
Qua se cumque daret foedi fpes obvia lucri.
Qualis Hyperboreo tactus magnete sequaces
Fert motus index, quocunque vocaverit Arctos
353. Fraus etiam docuit, falsis implereta bertnas
Mercibus, et fictum naturae inducere vultum,
Fonte meri satiate cados; hederaque coronam
Texere vendlbili lymphae, miscentur amurcae
Pinguioleo, speque ipsa auri, cortumpitur aurum:
Et perdunt proprias confusa metalla figuras.
Fraude tegunt aconita scyphi, vinumque veneno
Proditur et posita celantur toxica mensa
Divitibus: saepe hoc donum est, heredis avari.
Par Usura Dolo est; tamen insatiabilis ultra
354. Ingluvies peccat, nulloque explebilis auro
Inter opes, mendicat inops, sterilisque metalli
Mancipium, cultrixque amens, mercede locandum
Exhibet argentum, nummisque vaferrima nummes

291

Educit, fulyoque legit de semine messem,
Quaeitibus mvigilans, fenusque ex senore captans,
Nulla tamen saties: non sipluat auteusimbte
Jupiter aut Hermus rutilis exundet arenis,
Ac locuples Pactolus aquis pretiosa relaxet
Flumina, et undanti perfundant gutrura fluctu,
355. Cesset avara sitis. minor hujus Lydia voto est,
Pauperiorque Tagus. Palcos culpavetit Indos,
Exiguumque Hermum, ac totum seperabit Hydaspem,
Tantalus in mediis nunquam satiabilis undis,
Eminet has inter comites violentior una:
Audendi celebris, multisque infesta Rapina.
Haec consanguineo gaudet Mavorte fidelis
Praedarum exactrix, et curvis unguibus atrox,
Autolyci neptis; docilis vacuare penates
Agricolum, pinguesque greges avertere campis,
356. Aut stabulis armentasuis. Haec visa repleri
Messibus et captam Cererem natalibus arvis
Abstrahere: audacesque manus inferre Deotum
Sedibus, ae sacras templis avellere pra das.
Vivitur ex rapto Diva suadente, viarum
Haeretur latebris, filvaeque occulta tenentur,
Semitaque effusis inopina fraude maniplis
Horret, et in loculos acerrima bella patantur,
Autetiam obscura sub nocte faventibus umbris,
Suffoditur domus, et timido pater area futto:
357. Argentumque aurumque latens et cara suppeliex
Delusis rapitur furtim custodibus: arces
Deserit arca suas, fallaxque pecunia migrat.
Ipsa superborum mutato nomine Regum
Tecta Rapina subit, specieque incedit honesti
Mille ferens juris titulos, augensque viritim
Penla tributorum miseros eviscerat artus
Privatorum hominum: capitique impendiravaro,
Quidquid ab imbellis den axit corpore regni.
Adde quod illa truces Martis violare penates
358. Audeat, infestasque etiam spoliare cohortes.
O quoties ablata sibi stipendia miles
Indignans queritur! quoties vix mucida panis
Fustula fontano mollis petfusa liquore,

292

Delicium famis afflictae; dum lauta superbit
Mensa ducis, loculique tument, cistaeque rapinis!
Fertur Avarities has quondam affata ministras.
Esse mihi faciles natae, pronisque favete
Obsequiis utcunque licet; miserabile monstrum
Pauperiem, nostris procul hincavertite tectis
359. Haud facile emergunt quorum virtutibus obstat
Res angusta domi. Teneat probitatis amussim,
Doctrinaeque omnes apices, sit Apolline major;
Nil Plutus favet deerit fortuna labori,
Vilescent virtutis opes atque artis honores,
Inferior tacito cedet Facundia Pluto.
Paupertas infame malum est. proscribitur aulis,
Magnorumque aditu Regum, Vix curia vultum
Agnoscit miserae; Vecors injuria valvas
Objicit, et tumida despectat fronte gementem.
360. Quin etiam propriis invisa clientibus hostis,
Intenatat servile jugum, famulosque rebelles
Passa gemit, gravis ipsa sibi, gravis ipsa ministris.
Haec ubi dicta dedit, squalentees fronte serena
Detersit rugas, et pallida condidit ora.
Formosum mentita decus, coma mollior armis
Errabat mediis, habituque modesta decoro
Et vultu, qualem virtus frugalis habebat,
Pulchrior incessit, faciemque ac nomina turpis
Vertit avaritiae, speciemque obtendit honesti.
361. Sed vafram ridens Arete responsa parabat.
Jussa tacere quidem; tamen indignatio, major
Imperio, vocem expressit. Quid perfida vultum
Dissimulas fraudesque tegis, quid que improba coelo
Damnatas extollis opes, ac turpia laude
Contegis, objectoque nefas tutaris honesto
Quid spretum magis est? quid avaro divite servit
Foedius? innumeris ambitsors aurea vinclis
Mancipiorum animos. Quicunque admiserit aurum
Libertate caret, laqueumque in pectora fulvum
362. Injicit, et tantum pretioso adstringitur hame.
Plectendum scelus est, opibus quod avarus abundet:
Ipse sibi noxamque simul noxaeque flagellum.

293

Construit infelix, postquam damnata metallis
Colla jugo subdit (decretum nempe scelestis
Supplicium) et duris exercet membra fodinis.
Infam! obsequio latebris modo conditur aurum,
Ceu fossis, hostem contra; modo luce sepultum
Donatur, pascitque oculos, obnoxia semper
Corda laborantum torq uens labor ipse laborem
363. Parturit et magno partum, majore tenetur
Argentum studio Subvertit cura soporem,
Ipsa licet stratis recubans fulcitraque plumis
Molle caput; donec Mors atra papavera fessis,
Temporibus spargens aeterna sopiat umbra.
Caetera quid memoremistant mille pericula circum
Hostes mille premunt, late patet area fraudum.
Litigio premeris? Iudex exspectat avarus:
Nec partes sine parte abeunt Mavortia campis
364. Arma fremunt? timidae sunt haec praeludia praedae,
Argentoque tuo palles magis omnia miti
Pace silent: tamen exanimi pax exulat arce
Deturbata tui, quis enim qua Praedo fenestra
Irrepat, qua parte Dolus sorsque atra minetur,
Sat videat, centumque vias praecludat eunti?
Sint tibi centuplicesque serae, sintque ostia centum,
Excubiae totidem vigilesque palatia circum
Obsistant fortunae; aditum tamen improba sternet.
Et dabit immanem, qua se fert illa ruinam.
356. Quantumcunque tibi surgat domus ampla superbis
Culminibus, plenaeque penus, arcaeque fatiscant,
Ponderibus; multos poterit congesta per annos
Obruere una dies, flammisque voracibus hausta
Condete parva cinis seintilla requiritur una
Ut ruat eversis tua sors, et gloria rebus.
Vidimus estusam per rura virentia messem,
Spem magnam agricolae, culmis fluitare superbis,
Et tumidam multis vitem nutare racemis;
Iamque novos utresac vasa ingentia fructus
366. Exspectare suos; falcesque ferire paratas;
Fenoraque agrorum ventura sorote putantem
Agricolam; loculos, plenumque expandere pectus,

294

Sed brevis hora tulit mox omnia, nube coectus
Imber, et offensum, lapidosa grandine, coelum
Ingentem lata divisit strage ruinam.
Vidimus ambustis reduci cum navis ab Indis
Luderet in pelago, tota quam sorte gravatam
Ipse sua felix opibus mercator agebat,
Serica portantem gemmasque aurumque per undas;
367. Sed rapuit levis aura aurum: pontusque solutus
Ventorum im perio gemmas confudit arenae:
Spemque simul navemque evertit divitis omnem.
Sed desint sorti vires supraque tumultum
Fottunae incedas, opibus securis avaris;
Nil noceat quodcunque potest: jurata perennem
Addicat tibi flamina fidem; pacatior aura
Serviat, et faciles pontus submittat habenas;
Velificet spes resque tibi, votisque regantur
Fata tuis: tamen haud unquam satrs esse putabis
368. Quod satis est crescetque sitismagis ipsa bibenti.
Qualis ubi inflatos hydrops insedetit artus,
Triste malum, tumidamque ferox invaserit altum;
Serpit avara lues arque unda sititur in undis,
Nec mare Tyrrhenum cupidos satiaverit haustus.
Plurima cum teneat, desunt tamen omnia votis
Tantaleis, medioque Midas est pauper in auro.
Qui loculis fruitur, vacuis his pascitur umbris
Nummorum afflictus, fossique cadavere Pluti,
Concolor argento, et simili tumulandus in urns,
369. Dandi causa decst sed causas mille petendi
Semper habet; quaestusque novi fert questus amorem.
Incumbensque suo Petitillaetabilis auro
Intelix opibus. Nulla est in rebus egestas
Major Avaritia. desunt possessa tenenti,
Nec quod habetur habet; partis simul at que parandis
Abstinet: incertis inhians, et certa relinquens.
Servitium vecors est nummis tradere mentem.
Semper eget quicunque cupit, vix ulla Charybdis
Vastior agestisque minus satiatur acervis
270. Lubrica res aurum est; multos corrupit amantes.
Metropolis fraudum est, vetiorum suada, ruina

295

Mentis virtutum scopulus, sentina malorum,
Carnisicina animi, curarum noxia mater.
Splendida pernicies ac nomine dives egestas
Dixerat haec Arote larvamque retexit inanem,
Virtutis fictae speciem, frugique colorem
Turpis Avaritiae, mediaque in nocte reliquit
Plantem, et fulvae cogentem pondera terrae.
Sarcotheae (quamvis natae cognosceret ora)
371. Displicuit, retroque pedes animumque retorsit.
Sed tamen invitum, Paupertas obvia monstrum;
Et rerum metuens pallensque aetate Senectus
Impulerunt rursus desertum limen avarae
Prolis adire, sua miserandam sorte, parentem
At digressa Arete laeti viridaria Poesti,
Florentesque invisit agros, ubi plurima verni:
In silvis ludebat avis, lapsulque perenni
Errabant streperis salient ia flummina campis.
Texebant circum virides umbracula Myrti.
372. Deliciae magni nemoris lateque vaganti
Cespite: jucundis captabant frondibus auram.
Has inter pueri faciles, lepidaeque puellae,
Plenior et vitae spatiis diverterat aetas.
Omne geenus juvenumque virunique per avia fusi
Certatimindulgent epulis viridesque per herbas
Instaurant mensas dapibus pretioque laborant
Irritare gulam et luxum sectantur inertem.
Quidquid Pontus habet pergrinaque litora rarum
Suppeditant; quidquid silvarum conditur antris;
373. Aut fecunda parit tellus, aut educat aer:
Victima ventris erat; cuncta hunc elementa saginant
Innumeris spoliis. si quas Gangericus aether
Nutrit aves. Aquiloque feras, Oriensque locustas,
Has ambit pretiosa fames mulosque, luposque,
Et squillas tenues, Siculoque in gurgite nata
Sotrea, muraenasque petunt, stant longa ferarum
Agmina, et in plena citum statione locantur
Mensarum illecebrae: jungit se caprea; capis;
Ficedulae cervis: lepori sociata columba est.
374. Turdus apro: pinguique natant simul omnia jure,
Conveniunt Afrae volucres, et Phasidis ales

296

Ac Getulus oryx non ultima gloria mensae.
His omnes certant epulis, hic sumina carpit:
Pascitur hic cerebro: linguas hic lautior ambit:
Nee nisi rara placent, magna est industria ventris,
Mille habet artifices, et nomina mille ciborum.
Dapsile vulgus ovat, multoque affusa falerno
Coena madet, posiro mutantur Caecuba Chio.
Nunc succus placet ex uva deductus Ibera,
375. Nunc laudem Mareotis habet: nunc Lesota vincunt
Pucula: Rhenanisuperant modo dona Lyaei.
Augustas statuunt pateras, Bacchoque vicissim
Vina coronatis libant regalia men sis,
Atque hilares fundunt dyathos: dulcique lepore
Permiscent calices. serpunt hederaeque rosaeque
Temporibus, mollique fluunt unguenta capillo.
Et duplicisudore madent; quem mitis oliva;
Quemque racemiferis stillavis montibus uva,
Hos latices inter Thyasii citharaeque procaci
376. Alternant strepitu. plectro tentatur eburno
Docta chelys, querulumque strepit sub pectine filum,
Et mollis tenero lascivit musica cantu,
Sollicitatque pedes. Vestigia pendula nutum
Carminis observant, fidibusque in flexa canoris,
Consona Threiciis agitant trieterica nervis.
Pars etiam molles inter colludit Amores
Sirenum propior scopulis, blandisque Voluptae
Illecebris, tectum libans sub melle venenum.
Artifices traudum, leviumque magister amorum
337. Naso placet, multos artis trahit ille sequaces,
Queis Venus in musis est Princeps, plurimus undis
Illicibus rapitur, qui Cypridis aequora tentat.
Rex omnes moderatur Amor, Regina Foluptas
Praesidet, et plenis metatur castra maniplis,
Ille habilem tractat pharetram, facilesque sagittas
Projicit, et tacito praecordia sauciat ictu
Ludentum in pratis juvenum. fert obvia telis
Pectora luxurians aetas: nec blanda timentur
Spicula; sed multos jucunda pericula lactant,
378. Et petiisse juvat. Tormentum mite volupta est:
Blanda tyrannis amor, dulcisque cupido phrenesis.

297

Sed Regina suam faciles contemnere famam,
Atque oculos versare leves, millitaque suavi
Fiectere verba sono, et molles jactare lacertos,
Ibat ovans, teneris calcans nova lilia plantis,
Vernantesque rosas, minio fucata genarum
Purpura, mentituque decus memorabile frontis,
Fraudibus apta nitet, nardo fluxere capilli,
Tinctaque Achaemenium cervix spirabat odorem.
379. Serica distinctis auro variata figuris
Palla fluit; tenuique sinus veelamine condit,
Vixque oculos prohibet membris. Hanc parvula ???ircum
Turba ruit, genlique leves, mollesque puelli,
Et flores lasciva jaciit violasque, rosasque,
Non caritura suis, verisnove germina spinis.
Hanc gula, Luxuriesgue comes, venerantur herili
Obsequio Dominam. Buccas inflata tumentes
Illa sabit, multum suspitans pectore anhelo.
Et stomachi pondus fulcit grave, pesque vacillans
380. Vastam alvi molem venttisqne abdomen, et ingens
Vix defert lumen: capum tenet altera pinguem,
Altera inundantem pateram manus: ora falerno
Arvinaque madent, dublum vestigia corpus,
Ambiguumque capur tremula vertigine captum,
Nunc huc, nunc illuc rapiunt, vox ipsa stupescit,
Lingna fluit, visusquenatat, vivoque tenetur
Infelix animus ratioque oppressa sepulcro.
Pauperies haeret tergo miseramque lacessens,
Fraudibus emungit loculos, ac nomina famae.
381. Luxuries juxta graditur comptissima frontem
Blanda genas. lasciva oculos, crispata capillos
Ora levis versansque humeros et pectora nudans
Illecebris; sed fallaci tegit ulcera bysso,
Putentemque animam redolenti mitigat herba.
Illa veneficiis assueta, potensque nocendi,
Creditur humanos magico convertere vultus
Carmine. et indignis juvenes mutare figuris
Brutarum pecudum. Nuper cui nota Tonanti
Forma stetit, vultusque viti, nec ab aethere flexus;
382. Ora Suum mox prona genit, Taurive ferocis,
Obscoenive canis, duros effeminat artus,

298

Et mentem statione movet, frangitque rebellem
Carni animum, turpique jugo premit atdua magno
Pectora plena Deo. et virtutum emollit amotem.
Nulla manet species, et honestae gratia sormae.
Sarcothea hanc inter primum suscepta cohortem,
Laeta voluptatis studio petulantior ibat.
Mollique obsconenae captabat gaudia vitae
Delicias sectata breves inimicaque durae
383. Otia virtuti, visa est ambire sequendo;
Hac tamen in praeceps foedae mergenda paludi
(Luxuriae lacus est, turpisque cloaca voluptae)
Ibat inobservans, coenoque infecta probroso,
Damnabt milerae discrimina lubrica vitae,
Auxilio inclamans Areten; quae forte recepta
Camporum in medio teneros mulcebat alumnos,
Subjiciens virtutem animis, et pectora dictis
Mollia perteutans. Vos o genetosa supremae
Progenies aretes nuper: modo foeda Voluptae
384. Mancipia, heu fato quondam meliote creati.
Tollite Luxutiem teuero dum semme sparsa
Crescit, adulta necat Scelerum seges apto lecuri est,
Dum primum coepit levibus pubescere culmis.
Matuum obsittit crimen radicibus alus,
Convellique nequit. Vobis dum laeta Juventus
Floret adhuc, tenerique dies pulchraeque capaces
Virturis surgunt animi, mandate labori
Aetatis primae spatium, turpique volptae
Otia subtrahite, ignavos amat illa clientes:
385. Selertes refugit. Corrum pit inertia mentem;
Etsensim sterili vitiorum damnat arenae.
Non secus ac pigto tellus neglecta colono,
Nec versata manu, nullisque exercita rastris
Torpet, et incultis stetileicit languida giebis,
Ac tribulis horret, silvam que minatur inanem.
Insidiosa quies, rerumque inimica bonarum,
Et mentis rubigo probae est. Quicunque veterno
Carperis, obscuram vives fine nomine vitam;
Aut tibi pauperies victrix dominabitur aurum
386. Non amat ignavos. Vittus atqueotia rato
Conveniunt, duris gaudet victoria pugnis.

299

Qui male feminea sub cyclade mollis Achilles
Delituit, clypeum sumpsit generosus et hastam.
Armtus placuit, dignaque in laude refulsit.
Gloria sastidit segnes, Laber improbus astris
Extulit Heroas, famae mensura labori
Respondet: laudum depascit inettia fructus
Castra voluptatis sunt otia, regna malorum.
Sed neque desidiam satis est fugisse, Labori
387. Non raro insidias posuit nocitura Voluptas,
Musarurn vexilla sequens; et Palladisarma,
Oraque, vestitumque gerens fucata Poesis
Saepe venenatas texit sub floribus herbas.
Saepe procax cithara est, latuitque in carmina virus.
Virginea Pallas quondam sub imagine culta
Floruit, infelix nunc dieflorata Minerva est.
Leno Poeta modo est. Laurum Venus improba gestat;
Atque hederam myrto junxit. Stat Apollinis arcu
Nunc mollis succinctus Amor, neque spicula desunt;
388. Noxia meilisluis intorquet verba figuris.
Qualis ad infidias, filvam venator opacam;
Aut fluvios piscator obit: fallacibusambo
Artibus incumbunt, vigilantque, ut perdere pos sim.
Talis amor; molles pendit, ceu retia, libros,
Illecebrasque locat fallax latet esca sub hamo,
Ut capiare, capis: tecto retineberis unco
Si deceptrices admerderis ore sagenas.
Quae lusit placidis, pacata per aequora ventis,
Heu nimium confisa ratis! Mox sensit iniquam
389. Ventorum rabiem, seyilisque voracibus haesit.
Et deploratae rapuit sero arma salutis
Ista Poetatum sunt ludicra: flecte carinam
Escopulis: non hisolum finxere charybdes,
Sed feras fecere tibi: quot carmina fundunt
Tot scyllas pariunt, syrtesque ac saxa relinquunt.
Grande pudicitiae decus est, omnisque venustas
Huic florum inferior cedit; sed utrisque caducus
Vernat honos, fluxumque levis rapit aura decorem,
Unus erat juvenes inter sapientior omnes
390 Misocreus, quem Musa tamen deceperat illex,

300

Dum male consulto versarat amore Camoenas.
Ite ait, im puri petulanti carmine libri
Tartareos animare rogos. talemque favillam
Spargite, quae diris innoxia ludat in umbris:
Nec superos videat nec honestos pectoris ignes
Obruat igne suo. Vos, vos decet alta tenbris
Nox immersa suis, foedae, sine lumine chartae,
Qui prior indignos in lucem protulit autor,
Dignus nocte fuit. meruit succendere flammas,
391. Queis, bene promeritos, male vos subtraxerat ante.
Cyprigenae procul hinc partus laseiva puellae
Lilia quae sparso tinxit cum lacte veneno:
Et rosa purpureo Veneris signata cruote.
Nulla pudicitiae, nisi laesae symbola fertis.
Dixit, et impuros manibus projecitam ores.
Injectosque rogo consumpsit in ignibusignes.
Applausit juveni Diva, amplexusque serena
Obtulit, et monitis animum complevit honestis,
Ne te crede, refert variis sociisve, locisve.
392 Multa Voluptatem suadent. sit rarus amicus;
Hostis nemo tibi. paucis assuesce sodalis,
Quas probi as et sancta fides commendat habendos.
Et Venus, et Luxus multos habuere magistros;
Discipulos semper dociles, natura juvabit
Si sceleri faveant socii cito nempe docemur,
Quod cupimus, reliquique probant, et amamus amata.
Ducimur exemplis. Eva pecante sequtum
Vidimus A damum, nocuit consorte potiri.
Vix tuto tibi te credas; carnisque animaeque
393. Consuetuso nocet quantum licet, abstrahe mentem
Corporis illecebris. vix hospes ab hospite tanto
Sat securus ages, tacite colludet iniquis,
Accipietque tuos valvis bipatentibus hostes:
Ni firmes ratione seras. Duo lumina frontis
Portarum vigiles, animi super arcelocati,
Saepius excubiis abeunt, inimicaque circum
Incustoditum subrepit natio vallum
Inde frequens subito crescit discordia motu.

301

Utbsque animi divisa jacet. trahit inde Voluptas,
394. Abstrahit inde pudor. Mots bis admissa fenestris.
Prima subit, poenasque rapit post terga sequentes.
Sunt oculi tibi celsa Pharos, Cynosuraque nautis
Praevia; sed fatuis haec saepe per avia flammis
Abducunt palantem animam portumque relinquunt.
Sunt oculi scopuli, queis mens allisa frequenti
Naufragio, praecepsaue salus impacta pependit.
Nonne vere cundam qui conspexere Susannam
Decrepiti, periere odulis? Jessejus Heros
Viderat Uriadem flammaque cupidinis arsit
Dina peregrinas videt inconsulta puellas
395. Virgo abiit, rediitque parens: quod forma Judithae
Assyrio placuit, fuit hoc cervice luendum.
Nulla tot implicuit distorta vorago carinas,
Aut texit tot scylla rates; quod lumine laesi
Intereunt, multis tantum vidisse, periisle est.
Quid reliquos aditus memorem. sunt mille viaeum
An fractus, qua neglectam subit hostis in arcem.
Et nocuit palpare manu; dulcesque sitire
Illecebras Bacchi. liquor hic incendia pascit:
Et flammis oleum est. Quantum natura requirit
396. Porge lubens, quaecunque addis, fomenta malorum
Esse puta; molli praebes alimenta furori.
Saepe etiam vox blanda nocet submissa per aures
Impuro quae felle madet dulcique veneno.
Aurea porta auris; sed saepe patentior aequo est,
Ni stabili firmes animo. justoque timore
Clauseris illicitis: quidq uid submiseris intro,
Hoc penetrat, cordisque sinus sibi vendicat imos.
Exclusum facile est arceri moenibus hostem,
Admissum vis rara movet, nec grandia solum
397 Tela timenda putes, levium contemptor. et audax
Collusor teneri dum nil minitabitur arcus.
Quamvis ipse levis, nihil est leve, quidquid amore
Suadetur: sensim non intellecta voluptas
Nascitur evertit que animos ne sperne tenellas
Silvescentis agti fibras! dum molle per arva
Luxuriat lolium discet parere ligoni
Haud facile enatum subiges, dum mitior unda est

302

Atque humili vehitur fluctu, praevertitur ingens
Aestus, et elati perit indignatio ponti,
398. Obice vallorum objecto cum Nereus altis
Evasit ripis, et jam victricibus undis
Subjectos populatut agros, vis nulla retardat.
Colluviem gravium sert illa procella malorum,
Quam vehit Eurus Amor: gravida quam nube voluptas
Parturit, offusaque parit caligine luxus.
Haec partas profligat opus, pulcherrima famae
Nomina, virtutisque decus consumit honestae.
Portigat obsequio fasces, et victus adoret,
Victorem mundus; submittat ad oscula vultus
399. Helperus, Eousque tuos, solusque puteris
Esse potens: nisi victori dominabere victor
Ipse tibi, corpusque jugo submiseris audax,
Spretor deliciarum ingens; et Dypridis ignes,
Et madidum calcans luxum. damnadere cunctis,
Irritaque in tenues vanescet gloria fumos.
Persia divitias coacervet et India gemmas
Sola tibi, heredem Croesus, Craflusque Nepotem
Te velit esse suum; si vivis Apitius Irus
Absolves vitam. Res est pretiosa Voluptas,
400 Magno alitur, magnis vendit sua gaudia rebus.
Illa tamen quam vis membris perfusa liquescat,
Et dulci nervos laxet prurigine; vires
Atterit ac tremulos, examina lurida, morbos
Invehit, obsessumque animum languoribus urget.
Principio menti nebulas offundit inertes.
Et caligantem tenebris involvut, apertis
Fraudibus absistens. sensim mollitur ad arcem
Clandestina viam, cautaque enititur arte.
Illecebris igitur levibus praeludit, et omnem
401. Induitur vultum suadens nihil esse timendum,
Praelia nulla geri. mox indignata furentes
Pectotibus concit motus atque ariere saevo
Convellit muros animorum, dum superet vi
Praesidium omne virum, captamque everterit aulam
Mentis, et exuviis virtutum nudet opimis.
Tum simul irrumpunt aditus, audacia gressu
Praecipiti; vecors comes Ignorantia, turpi

303

Se pascens nebula: juxta timor improbus haeret,
Captivamque animamque misero terrore flagellat,
402. Hos inter durum impetium mens spteta capessit,
Nee paret magis ipsa sibi. Quocunque libido
Deducit, coecusque furor rapit, avia fertur.
Sperne Voluptatem, tectum sub melle venenum
Porrigit, oblatisque tegit sua vincula donis.
Dulce malum est, hilaris morbus, dementia suavis,
Et, qualem Sardoa ferunt, mala gramina, risus.
Imperium vecors carnisque dolosa tyrannis,
Morborum genitrix. fecundaque lerna dolorum,
Vernantisque aetatis hiems spoliumque decoris.
403. Ingentem his dictis juvenum Dea stravit acervum,
Submisitque sibi, desertaque castra Voluptas
Luxit, et invictis Areten exhorruit armis.
Traxerat hanc Arete turmam; sed fraude Cupido
Institit a tergo, carpsitque extrema cohortis,
Insidiis urgens ac tecto Marte fatigans,
Irrita sed vanis deprompsit tela pharetris;
Multa do lens secumque agitans, qua parte dolorem
Leniat, et tanti ludibria vindicet hostis.

304

LIBER V. Brevis Libri resolutio.

HIstoria. Invida atque ira humanum genus ad aemulatinem bellumque provocatum, mutuis sese cladibus
conficit, et alter alteri hostis est, postquam Deo rebellare coepit.

Poesis Arete, Sarcotheae tutatrix, adversus hostiles filiarum machinationes, Invidiam, tristi Noctis in antro
habitantem, atquea Cupidine contra se incirtatam aggreditur, illamque in aulis juxta atque hominum vulgo
grassantem, sola armorum ostentatione, per contem ptum magis, quam vim profligat, ex sublimi contra
illam monte pugnans. Quem cum sibi in accessum cerneret, moeroris livorisque plena, intumescensque,
rupta est. Quae res Iram indignatione magna in Areten concepta, excivit, cum ferocium hominum exercitu
passim tottam Sarcotheae possessionem invadentem. In privatas illa familias per Injuriam, Violentiamque
dissensionem induxit, in Respublicas bella civilia, Regna inter se urbesque commisit, foedis
depopalationibus excidlisque vastandas. Ipsos in se invicem armatos homines magnis caedibus
stragibusqi ecollisit, Arete pro Sarcotheae defensione nequicquam obnitente. Quanquam haec ipsa
denique in Iram arma detorserit, unde turpiter excoedata, furore tamen ind omito etiamnum Sarcotheam
persequatur.

Ornamenta. Descriptiones 1. Antri obscuri, atque Invidiae inhabitantis. 2. Vis Invidiae, tum in aulis. tum
abjectis hominibus dominantis, et optima quaeque carpentis describirur. 3. Irae et Irascentis. 4. crudelium
et furentium. 5. Dissidii ac belli civili et pugnae rusticae, 6. Excidii regnorum et oppugnationibus Urbium
ac vastitatis Illatae. 7. Exercitus et pugnae campestris descriptio simul et euqi superbi atque armati
hominis. 8. Caedis et feritatis humanae. tum vastitatis agrestis. 9. Duelli inter areten et Iram. Deinde
Orationes duae Aretes una, qua suos contra invidiam; altera qua adversus iram superandam animat.
Denique comparationes. 1. Invidiae cum araneo et vulture. 2, Irae cum leaena catulis orbata. 3. Militis
urbem irruentis, cum leone taurum prosternente. 4. Duo pugnantes cum tauro et lupo comparantur.

305

Imitatio. Invidia extimulante primum Lutherus in Tetzelium ceterosque Pontisicios insurgat. Denique
nobilibus juxta ae vulgo eisdem Invidiae stimulis agitatis armatus, Iram rabiemque gravissimam
concipiat, qua ad dissidia excidiaque urbium ac regnorum late per Europam grassetur. Religione
nequicquam sese opponente. 2. Judaei potissimum Invidia coaeciante, atque ira denique inflammante
efferati Christum Regem suum Cruci ad dixerunt. Ubi quid invidia in Pharisaeie, quid in aula Caiphae, et
Pilati effecerit, quemadmodum Ira gentem illam occupatit, quomodo denique in autores versum exitium,
Solymis per Titum excisis, licebit describere. 3. Persecutiones in Christianos sub Nerone, Decio,
Diocletiano aliis que Imperatoribus, tum etiam apud Indos et Japones, sacrificulorum fere Invidia, ac
Tyrannorum Ira cencitatae cum multorum ex cidio hic locum habent. 4. Bella civilia, seditiones, ac
praelia, cum Invida plerumsque atque indignatione conjuncta, non minus serviunt. 5. Remotior aliquanto
imitatio esset, si pro Invidia Gentilitas in obscuro antro, pro Ira Daemonum per orbem cultorum,
veramque Religionem profligantium, furot induceretur, per Syvetium aliquem apud Indos, aut per
Paulum, Petrumve, apud Romanos, Graecosve, subactus. Haec exempla, tum hic, tum alibi non omnino
tudi sufsicient; ut paria etiam ex sacris profanisquiue historiis meditari possit. Quod tamen ita faciet, ut
sibi, altisve, parum in hac palaestra versatis, ea praescribat, primum, quae propriora imitationi fuerint,
dum sensim exetcitatior, sine cortice etiam natarealiquando didicerit.

306

POESIS HEROICAE SARCOTIDIS LIBER V.

404 ATra Lycaonio domus est vicina Trioni.
Ignorata diu, rutiloquiue impervia phoebo.
Nox ubi furva suos, densa caligine, currus
Instruit, umbrarumquiue animas nigtantibus aiis
Spargit in obscutum, nebulis horreptibus, orbem,
Hic {a Dictus ab similis, alias Phobetor a terrere,
quod is per phantasmata et rerum similitudines (quas cum Morpheo formare in somno fingitur) homines
terreat.} Icelum Somno genitum, docilemquem nistrum
Morphea. fallaces retum simulare siguras
Artifici memorant calamo, fuscuquiue colore,
A???c facili rer um formas inducere vultu.
Atria prima terunt pavidis insomnia plantis,
Et timor exanguts custos et frigidus horror
405. Excubitor; terris confunditur aula tenebris,
Invidiae sedes. medio Dea considet antro,
Turpe nimis monstrum duris fronszspera rugis,
Livida to???a genas. oculosque obliqua minaces.
Obiongi dentes, atque ora madentiatabo
Vipereo, et diro praedarum tincta cruore.
Contrahitur macie, ac misero consumitur aestu,
Vixquuue habet ossa curis, nisi quod perfusa veneno
Pectoris, inflata deformis turgeat alvo.
Qualis in extremo tumefactus araneus anno
Pampineas inter frondes, et mustea Bacchi
Cornua, suspentus turget: circum omnia venter

307

Occupat, et plenum distendunt toxica pectus.
Ipsa suos etiam vivens eviscetat artus
Invidia, et tacitis arrodens pectora curis,
Geu vultur, consumit edax. Avisilla Promethei
Fingitur; at nostri non fallit fabula monstri.
Illa lacessitus penetrans ad tecta Cupido,
Auxilium supplex mi eram rogat. Inelyta, dixit,
Diva meis adsis: odiisquiue hestilibus urge.
Infestam nobis Areten: crudelia nostris
Bella parat castris, victrixquiue trium phat in armis,
Undique Sarcotheam propugnans undique cingens.
Spicula Livoris metuit, stimulosque furentis
Invidiae: ne cede minor; sed stringe ferocem
Imperio, fastuquiue gravi compelce tumentem.
Sic ait, ardentemquiue facem projecit, et igne
Exagitans rabidam Diris furiaiibus implet.
Ergo, ubi conceptis exarlerat improba flammis,
Fertur, ut insano Moenas stimulata Lyaeo.
Perfora, perquiue agros. Quacunque per arva vagatur,
Arescunt herbae virides, et florida pratis
Germina pallescunt; moritur 10sa, lilia languent,
Totaquiue nobilitas siorum violata recumbit.
Permedios graditur pouplos invecta. per urbes;
Et gladios inimica subit; nulliquiue recessus
Hanc arcent: non castra premunt, hostesquiue ruentem.
Non valles, non valla tenent penetrabit in arces,
Mille licet circumstent propugnacula. pugnent
Mille virum contra. Gressus sublimbus infert
409. Sedibus, et rerum dominis versatur in aulis.
Infelix, sequitur felices: indiga dites:
Turpis, honorator; aliorum infamis honore:
Divitiis pauper cunctis invisa sodalis:
Ipsi ingrata sibi. Nec rebus idonea magnis:
Non bellis, non pace potens; sed sem per inerta
Desidia torpens, atroquiue inflata tumore
Ringitur imbellis. Titulos probitatis anhelat
Improba; sub vitiis ambit virtutis honorem.
Laetatur, cum quisque dolet: gaudentibus illis
410. Respondet lacrymans. Sola infortunia pascunt

308

Felicem miseris, miseram feleicibus umbram.
Illa igitur signis Areten infesta petebat
Contra hominum fecem educens, vulgusquiue probrosum,
Cerdonumque grege~, scurriliaque agmina plebis
Thersitae circum stipant Momiquiue sequuntur,
Gerronesquiue leves, ac mendicabula famae,
Euclio, opumquiue proci. sed dux interrita risit
Hostibus occurrens Arete. mox talia fatur.
Magnanimi juvenes, mavortia pectora, magnae
411. Virtutis soboles; mea qui vexilla sequuti
Hactenus indecores, neque praemia digna gerentes
Factorum, et laudis titulos, et lumina famae
Ignoratis adbuc: pulchri modo campus honoris
Pauditur invidiam contra, vulgusquiue rebelle
Et viles animas magna virtute minores.
Hie miles subsiste, manet victoria stantes.
Invidiae ne cede prior: minor illa recedet,
Suucumbeique tibi; metuentes obruit audax:
Audaces metuit. nisi tu despexeris hostem,
412. Despiciet pedibusquiue premet. quibus illa premenda est.
Neglexissee sat est, sine telo concidit omni.
Invidiam qui ferre potest, vicisse putatur.
Invidia gaudere licet. virtutibus umbra
Haec comes incedit. magnis cervicibus unum
Incumbit Livcris onus, transitquiue minores
Imbellesquiueauiue animas, ac tantum culmina rerum
Quaerit, honokatae carpens Vestigia famae.
Interea ex imis adrepsit vallibus agmen
Invidiae: contraquiue Arete spectabilis altis
413. Rupibus et celsa spectatrix praesidet arce,
Ac secura sui sumos irridet inanes
Hostis, et armataee tantum convitia linguae.
Intentat rabidos furiosa Calumnia morsus:
Frausquiue susurratrix instat, liberquiue cavillis
Momus, et invectis spargit mendacia plaustris.
Nomims hic sugillat opes, generisquiue decorem
Vellicat, et contra titulis infamibus instat.
Hic genus, et formam carpit. Virtutibus alter
Imminet, et falso vitiotum inspergit aceto.
414. Opptobriis, certant. nulli possessio laudis

309

Illibata manet. dentes armantur in omnes,
Et fulmen verborum atrox, linguaequiue minaces:
Irrita tela tamen. Nec lumen nubila Phoebo
Eripiunt; nec virtuti convitia lucem.
Est aliquod laudis spatium, et fastigium honoris
Excelsum aeingens. Arete quo praevia tollit
Insignes Heroum animas; impervia sedes
Invidiae, nubes inter Coelumquiue locata.
Huc ubi nequicquam enixa est molimine vano
415. Incumbens, et seque suosquiue sub ima revolvens
Ex alto Invidiae Princeps; pertaesa laborum,
Plenaquiue moeroris, nigro suffusa veneno,
Intumuit, torquensquiue oculos, ac pectoria livens,
Expuit indignantem ammam. crepuitquiue dolendo.
Hac clade ingemuit vitiorum exercitus omnis,
Inprimis tamen Ira minax, armataquiue flammis
Vindicibus, furisquiue trahens in bella sequaces,
Horrendum in fremuit: catulis ut forte Leaena
Desertis orbata furit, Getulaquiue frendens
416. Arva terit, saevumque rugit; vestigia circum
Venantum explorans, diro implacabilis aestu.
Haud secus Ira fremit: pallenti excanduit ore,
Dentibus infrendens stridentibus; atra minaces
Spumarum evolvunt fluctus labra flammea vultu
Lumina contracto parte~ detorquet in omnem;
Coeca tamen praecepsquiue ruens, Lymphataquiue gtessus
Implicat et trucibus nunc muta silentia verbis
Abrumpit, nunc voce ferox mordacia punctim
Verba jacit, rabidi quiue infestat vocibus aethram.
417. Silva capillo rum sertis atrocibus hortet.
Inflataequiue micant venae, pavidoquiue tremore
Fluctuat, incertumquiue caput, concussaquiue membra,
Tempestas miseranda animi praeco rdia circum
Aestuat, et nigro perfundit viscera felle,
Elato quassans undantia pectora motu.
Mens inter fluctus dubia est, ratioquiue laborat
Naufraga, consiliumquiue jacet: violentia clavum
Sola tenet, remosquiue excors insania ducit.
Nauta animus, ratis est corpus, bilisquiue profundum,
418. Unda tumor, passis ruit indignatio velis;

310

Luctantemquiue animam rabies quatit, impetus urget
In Brevia et Syrtes: est una perire voluptas.
Si desint hostes, in se convertere ferrum
Dira agitat, vulnusquiue placet quodcunque furenti:
Sola tegit confulta dolor, totusquiue senatus
Sunt ammi Futiae, causaequiue amentia Judex.
Talis in arma ruens Areten truculenta petebat.
Cogitur armatorum ingens exercit us. omnes
Audaces animae. multoquiue tumore superbae:
419. Duta recusantes dominorum scepraeta ministri.
Quiquiue vel imperium detrectavere senatus
Civiles turmae; vel duro invisa parenti.
Atque novercales vultus exosa juventus.
Femineique greges, qui conjugis arma parantis
Ora execrantes fugiunt, thalamumquiue, domumquiue
Incendunt Furiis, et praelia sola loquuntur.
Concurrunt Numidae. Mauriquiue, Scythaequiue feroces,
Sauromataeque; Getaequiue truces, rigidiquiue Geloni.
Centauri, ae Siculi nota feritate Tyranni.
420. Rupibus immauis Scyton lectoque Procustes,
Curvataquiue Scinis pinu, Laestrygones antris,
Et tauro Phalaris, pastuquiue infamis equorum
Rex Thracum, Scythicosquiue fovens ex caede leones.
Et Medea ferox, Circequiue timenda venenis.
Signa volant, tigridesque ferae, saevique dracones,
Et plaudunt levibus vexilla tumentia ventis
Signifer ipse Furor. patefactus Erinnyas orcus
Junxit et horrisonis Alecto fulget in armis,
Tisiphoneque facem quassat, saevosque Megaera
421. Intentans angues, terroribus omnia complent.
Insidiae circum, trucusenmque mortis imago,
Et pestes variae. Dux agmina praevolat Ira,
Sarcotheamque petens, Aretenque, et quidquid amicum est,
Imperium crudelegerit, temcraria belli
Consiliis, hominum queodiis: audere parata
Quodlibet, ac ratto quemvis incessere ferro.
Prima suos monuit linguis animosa ciere
Praelia, bellantumque ammos incendere dictis
Intentare minas, et martia spargere belli
422. Semina fulmineo quocunque Injuria cursu

311

Provolat, effunditque ferox violentia bigas.
Et nocuisse juvat, seu eives flamma togatos
Saeva petat; sive haec medtis incendia castris
Excitet, et socias convertat in arma cohortes.
Ira maritales odiis accendere taedas
Mortales docuit, flammasque furoris amantum
Aestibus affundens, super obruit ignibusignem.
Hinc rapitur comcussa domus, jactatque flagrantes
Ita faces, magnisque animos ardoribus implet.
423. Saepe propinato gaudet vindicta veneno,
Quod dominis servi, privignis dira Noverca
Miscet, et infamis componit amica marito.
Cypridis' Ira, rosas spinis armavit, et hortos
Red did't infestos Hymenaei. subruit omnem
Prava sidem. jus naturae, cognetaque rumpit
Federa amicitiae, pugnat Cainus Abelo:
Cham patris opprobrium est; Chamo pater ipse ruina.
Nec tam sancta dedit pietas, aut vincula sanguis,
Quae nunquam violet furiosa libido nocendi.
424. Plurima cinxerunt juratos moenia cives:
Quos Coelum commune, fides, consultaque legum
Sacrarum sunxere animis; tamen Ira diremptis
Avulsit sociale jugum: decretaque juris
Sub pedibus compressit ovans Violentia, recti
Custos fida parum: pacem civilibus armis
Excussit, priscisque hostem confudit amicis.
Decolor erubit toga noto sanguine tincta,
Et duro mutata sago est. tentoria tectum,
Castra Lares multis. aestas ac bruma feruntur,
425. Ut perdant alios. Sed et impetus arma ministrat,
Ingentes pateras epulantum, et pocula fuso
Plena mero, ac rapti diffracta sedilia scamni,
Rutraquiue, duvulsasquetrabes, rigidasque secures.
Vidimus haec liquido multorum im pacta cerebro;
Aut medias auferre genas, dentesquiue rewulsos
Spargere et abscissas deformi vulnere nares:
Aut saxo caput elisum, multoque cruore
Cervicem mandidam, et turpes squalere capillos.
Deserit hic claudus pugnam, quam promptus adibat.
426. Hic cladem ingentem passus, sua desiit ipse,

im. 322

Amiffis oculis, mala cernere, stipite frontem
Fixus et amissum deflens, sine lumine, lumen.
Vidimus adversas civilia tela catervas
Stringere cognatasquiue manus in praelia ferri
Camporum in medio civem concurrere civi,
Proquiue suis tectis decernere judice ferro,
Vendere Libertatem armis propriisquiue secandam
Cervicem gladiis prxbere, ac turpe sepulcrum,
Infamemquiue necem vitae praeferre quietae;
427. Cum furor, et vecors ferrum indignatio suasit.
Quid memorem regnorum obitus, miseramquiue ruinam,
Quam praeceps saepe Ira tulit? Non talibus unquam
Fluctibus aequoreas Nereus laxavit habenas:
Nec similem Aeolidum furiosa licentia stragem
Ulla dedit; qualem mundo Intractabilis Ira
Haec maria, et ventos superat nocitura procellis
Integra regna premit, vulsumque in gentibus orbem
Cardinibus removet; solitaquiue a sede repellit.
Im perii nuper decora, et surgentia Coelo
428. Moenia, firmataequiue arces, munimina regni,
Procum bunt aequata solo. Laudavimus urbes.
Oppidaquiue, affluxu rerum celeberrima quondam:
Nunc contempta jacent spolium deforme furoris,
Ludibriumquiue hosti. Furit ingeniosa malorum
Inventrix rabies. quaecunque in dustria struxit;
Ira ruit. positis opponimus arcibus arces,
Mutuum in excidium. vallis nova valla premuntur.
Moenia non tantum; sed propugnacula campus
Excipit, et cinctos stant munimenta per agres,
429. Adversumq urbes, urbs tollitur altera; donec
Eruta subsi dat quassatis altera vallis.
Mu rorum sunesta lues, balista, molares
Into rquet lapides: armataquiue cornua vibrat
Viminea sub corte aries; catapulta sagittas
Evom it, im pulsisquiue patent pomoeria muris.
Saepet amen positis prensant fastigia scalis
Enixi radibus, scutisque objecta repeliunt
Spicula. saxorumque ingentia pondera spernunt:
Aut eriam effossis subverrunt moenia vallis,
430. Explora ntve aditus occultos, viscera subter

313

Terrarum illapsi, qua se via proxima pandit,
Hac iter est paucos discriminat tarda morantur.
Vindictae studium, praedaequiue insana libido
Gaudet in adversis. norunt contemnere vitam,
Ut vitam rapiant; et blanda pericula censent,
Dum metuant alii, ferrumque in viscera condant.
Fit via vi, strictoque aditus mucrone parantur.
Caeduntur, caeduntque simul, confusaque pugnant
Praelia, sucisas alii per moenia dextras
431. Infundunt urb???sed toto corpore muris
Abscedunt victi, et fossis volvuntur apertis.
Evincunt murorum alii molimina, multo
Vulnere deformes: vires audacia praestat,
Atque lacessita mens fortior emicat ira.
Qualis in arma Leo Libycis se fundit arenis
Immenem adversus Taurum; cum frontis acutae
Cuspide perstrictus, laceros perfunditur armos
Sanguine purpureo; rabies tunc effera crescit,
Crudelesque micant oculi, fren densquiue rugitu.
432. Fertur, et ingentes oris diducit hiatus.
Hinc ungues, cauda inde minax armantur et ictum
Fatalem intentant: donec saltu emicataudax,
Et medium inflictis Tauro rapit unguibus armum,
Ille ruit, praedamquiue Leo sortitur opimam.
Talis in obstantes miles fremit horridus ore,
Ac ferro crudele micans, captivaquiue, rupto
Obice claustrorum, venientibus oppida complet
Agminibus. tota mucro grassatur in urbe.
Et vastatrices miscent incendia flammae.
433. Diripiuntur opes, congestum tempore longo
Annorum, et vitae fenus; pretiumquiue laboris
Sudatum quondam proavis, setoque nepoti
Transmissum, rapit una dies; spoliumque senectae
Detrahit, et parto defraudat munere prolem.
Nubilis ereptum luxit quoque virgo pudorem,
Conjugiiquiue fidem conjunx, alraria sacris
Nuda suis, divumque thori, violata rapinis
Amisere decus, spoliantur civibus urbes,
Urbs domibus, domus ornatu: solusquiue gubernat
434. Terror. et informisqualescunt omnia luctu.

314

Camporum in medio nonnunquam exercitus ingens
Arma fremit, rapit arma minax. Dux Ira gubernat.
Sarmaticis pars fertur equis, spumantia torquens
Ora manu, tumidosquique premens calcaribus armos
It sonipes, pressisquique ferox luctatar habenis,
Luxurians, quatiensquique jubas cervice superba.
Insultansquiquesolo, sinuosa volumina crurum
Torquet, et aetherias hinnitibus incitat auras.
Pars pedes incedit, Iatosquique effusa per agros,
435. Ordinibus certis grachtur, vallataquique turmis
Ipsa catervatim medio ruit agmine campi
Ala levis circum. strictis hastilibus horret
Area camporum, splendescit ahenea cassis,
Sanguineaequique tremunt plumarum in vertice cristae.
Et bellatorum clypei, fulvusquique coruscis
Ignibus umbo micat: duro Iorica metallo
Aspera nexilibus defen dit pectora squamis,
Hine pendent arcus Scythici, Cressaequique pharetrae,
Quaeque venenato minitantur spicula ferro.
436. Inde cruentatis spectantur Amazones hastis,
Stridentemquique manus torquet balearica fundam
Glande minax. Harpen Thraces, rotar Helvetus ensem
Abstractum lateri. fulget seges aerea campis,
Atque repercussis radiorum argentea flammis
Arma micant, tremulamquique implent ardoribus aethram.
Tortilis aeraro lituus fremir ore sonorum
Carmen et armato plaudit tuba martia bello,
Tympanaquique impulsas frangunt clangoribus auras.
Adstrepit Eumendium rabies, raucoquique boatu,
427. Stridula, serpentesquique quatit, flammasquique coruscar.
Dmnia terror habet. furor im probus omnia complet.
Sic Areten contra jaculis instructa, virisquique,
Ira ruit, multumquique odiis succendit acerbis
Indignantum animos, et spicula torquet in hostem.
Adversae gaudent acies, et martia ferro
Pectora, juratas in praelia jungere vires,
Consertasque cruore manus Coelumque tumultu
Compleri, raptumque diem subnube latere
Pulvetea, et mediis confusos hostibus hostes.
438. Audax Marte virum vir pressit, et ensibus enses,

315

Pectora pectoribus, scutisquique haerentia scusa
Horrendum strepuere. furo rlate omnia traxit
Rapta suo vexilla Duci, prostrata virorum
Agmina, turbataequique acies, mistaequique phalanges
Confundunt hostemquique et amicum, et tela hecemquique,
Atque orco manes jungunt; trepidasque cohortes
Umbrarum sociant, stygiosque in carcere claudunt.
Non unum mortis genus est; hic spicula nervo
Evibrata gravi subter praecordia condit,
439. Vitalem effundens animam, qua proxima lethi
Est via. succumbunt alii cervice minores:
Aut trunci manibus, gladiorum messis acerba.
Lancea multorum gaudet satiata cruore,
Purpureasquique rapit turmas, pars acta sub hastam
Venditur infelix mori durumquique tributum
Persolvit vitae nulli sua vulnera desunt.
Victores victique cadunt: decernere ferro
Sic juvat alternis quaedam est periisse voluptas.
Illustres animae juvenum solatia vixdum
440. Libatae effundunt vitae, senibusque cruenta
Funera permiscent. aequat mors Hectora lixis,
Thersitae Paridem. confususe quumquique virumque
Est eruor, et tumulus; Coelum commune sepulcrum est;
Tristique infaustis sparguntur pabula corvis.
O nimium demens rabies, et stulta nocendi
Ambitio! quantis involvis casibus orbem
Exitium fatale furor! terra ipsa nefandum
Horrescit sentitque malum cum decolor unda
Sanguinea tegitur; mutatis flumina lymphis
441. Accusant ficinus; nec habentelementa colorem.
Ipsaque pestiferis ulciscitur aethra venenis
Pectoris humani rabiem, virusque cruentum:
Et quibus abstinuit gladius victoribus, orco
Destinat, umbtarumque reos in carcere frenat.
Ingenium natura feris tolerantius aequi,
Et tribuit crudele minus. nil tigride saeva
Saevius, at generi parcit, furit ursa Libystis,
Sed consanguineas strages Martemque perosa est:
Mutua paxsociat quamvis genus acreluporum:

316

442. Soli homini lupus alter homo est, dulcisque libido
Est nocuisse pari. Ferro subvertitur orbis,
Et totae pereunt gentes. Victoria Laudis
Plus habet, excisas quae late est fusa per urbes.
Ipse etiam spoliatur ager, damnataquique tellus
Opprimitur, pondusque subit commune malorum.
Quae plaga fructiferis olim florebat aristis,
Et falcem quamvis avidam fatia bat opimi
Messoris, late populos, et aratra recensens:
Nunc alit (agricolis viduatat et messis egena)
443. Silvestres sterilis dumos: spinaeque, rubique
Finibus agrorum regnant, et lurida vastat
Arva fames, magnis palatia celsa ruinis,
Ruricolumque domus, et versae sedibus urbes
Excidio miseranda jacentque, dignumque sepulcris
Nomen habent: tantum demorum ingentia busta
Et confusa cinis superest. insana voluptas
Bellonae, et stulti monumentum illustre furoris.
Non tamen haec meta est, qut finis certa malorum;
Sed desperaris Mars et Mors dura cerenas
444. In jicit, ac misero cogit succumbere fato
Cui parcit funesta fames, cognataque bello
Dira lues; huncad Martem rapit improbus ardor
Spesque afflicta domi. Mars cladibus auctior ipsis
Ditescit, recipitque viros, quos perdidit olim.
Sic miseris est vulnus idem medicinaque bellum,
Sic alit ira faces. sic Mars ex Marte fovetur.
Fortunae numquam deerunt, Iraeque nocendi
Mille viae: donectumidos moderabitur audax
Regnorum proceres, et sceptra potentia sceptris
445. Opponet. Vindicta ferox regnumque cupitum,
Et furor offensae, mentemque, orbemque fatigant;
Momentoque levi rapiunt nutantia Regum
Pectora, quo suadet rabies, nulloque cupido
Limite regnanti descripta sit Aflica regnum,
Europam jam Marte premet, cupietque triumphis
Annumerare fuis, supplex Europa regatur.
Trojanos furor iste petet; quicunque meretus
Servitium titulus; nec cum famulabitur orbis;

317

Ita tumorque ruent, superis audacia bellum
446. Inferet invictisque amens minitabiturastris,
His ruit Ira malis terram que furoribus implet,
Assertrix scelerum, sanctaeque inimica quieti,
Impia sacrilegis meditatur praelia dextris.
Sarcotheam, Divumque audax contemnere leges.
Negltgitur virtus. et fas, et jura premuntur.
Paulatim vitiis pectus fi rmatur, et orbis
Indulget Furiis, et inique militat Irae.
Indignantem igitur miscentemque omnia circum
Infestis Arete signis petit, arma furenti
447. Opponens, prohibensque vias adversa minanti.
Ergone tu nostris inquit, temeraria regnis
Fatales inferre gradus, et fraudibus aufis
Infaustaque manu saevam intentare ruinam?
Crudelis, quo te transversam insania torquet?
Siste pedem, satis aerumnarum, et cladium abunde est.
Sarcotheae dudum insltas; tulimusque protervum
Im periumque minasque diu, compesce furorem,
Et patiare aequas justae rationis habenas.
Sarcotheae sua libertas, et gloria conster;
448. Excutiat secura jugum, nulloque teneri
Servitio, tanta sipecternr origine, sanguis.
Hoc pietas, et jura volunt. cede improba matri,
Caede Deae, Furiasque suo Phlegethonte coerce.
Dixit, et armatas eontra tulit inclyta turmas
Vtrrutum, duxipsa praeit, vexilla sequuntur.
Non tulit Ira minas, sed hianti spumea rictu
Os torquet, nigroque animum perfusa veneno
Horrendum fremit, abrumpitque minacia verba,
Telum inter voces librans, stridentia fractis
449. Spicula jactantur ventis, ac certa feruntur
In latus obliquum, confinia pectoris alti.
Excepit lorica ruens innoxia ferrum
Et retro tulit obsistens adamantina. Telum
Frangitur, acceptumque refert pro vulnere vulnus.
Qualis inadversam navis temeraria rupem
Fusa ruit, perflat saxum, ratis icta fatiscit.
Ille tamen jaculis iterumque iterumque lacessit,
Delassatque arcum, pharetramque exhaurit inanen:

318

Nequicquam. Nihil haec Divam terrere procella
450. Invictam potuit: stetit inconcussa Virago
Et clypeo fusum jaculorum reppulit imbrem.
Provida namque Arete, rutilis firmaverat armis
Infractum pectus; capiti seder aerea cassis,
Et chalybe induratus apex, auroque, trilicem
Induitur loricam humeris; parmaeque decorum
Altera fulcit onus, tractat manus altera ferrum.
Talem ira aggreditur. propiusque accendere Martem
Ausa premit juncto Divae vestigia gressu,
Audacemque manum capulo admovet, et rapit ensem
451. Ore fuper frendens, dabis, en, dabis, improba, poenam,
Clamat; et elatam bibrat furiosa machaeram
Verticis in medium, atque audaci destinat ictu,
Et cerebrum, et vitam ruiturae evertere Nymphae.
Dura machaera quidem, tamen intractabile ferrum
Durior obnixo retudit galea icta metallo,
Tinnitum reddens vacuum, chalybemque revellens
Acapulo, retroque adigens ferientis in ora.
Perdidit afflictum miserando vulnere lumen.
Inde ruit cassis oculorum orbata fenestris
452. Ira furens, tristemque refert post praelia cladem.
Haud aliter taurus, mediis quem Sarmata pastor
Eduxit campis, cum se lupus obvins atra,
Effundit stimulante fame, sitiqensque cruoris
Involat; obsistit generosus et impiger hosti,
Qua se cunque ferat, capunobjicit, ardua jactans.
Cornua, luctantemque feram, speludit inani.
Illa ruit, cornuque oculos elisa patentes,
Coeca stupet, Iumenque suum, spoliumque requirit.
Aut etiam patulos diducens bellua rictus,
453. Armati capitis praeacuram cuspide frontem
Faucibusimmergit mediis, praedeque tenetur
Praeda suae. sic Ira ferox dum ringitur hostem
Infractum contra, subita se cuspide sensit
Perstringi, trepidoque haesit perculsa timore
Excipiens collo laqueum, vinclisque furentes
Stricta manus, Areten sequitur captiva trahentem,
Saepius illa tamen. quantumvis coeca, catenas

319

Rumpit, et effusas odiorum laxat habenas,
Sarcotheamque agitat, versisque incendia regnis
454 Excitat, et dubiu quatit imo a cardine mundum.
Vos Superi quos justus amor, quos cura suorum
Occupat, afflictae tandem miserescite Matris,
Ne, precor, Antitheo tantas concedite vires,
Autori scelerum; qui nunc ultricibus orbem
Devastat Furiis, et coepta piacula noxis
Accumulat, suasor tantorum ultorque malorum.
Parcite Sarcotheae, meritis constringite vinclis
Vastatorem hominum, Furiae claudantur averno;
Nec Matri noceat Vitiorum infausta propago.
455. Sic tibi terrarum Domino, Regiqne polorum,
Sarcothea aeternum, dignis obnoxia votis,
Serviet, et tanti statuet monumenta favoris.

im. 330

LYRICA POESIS, PRAECEPTIO NIBUS et Exemplis illustrata. AVTHORE R. P. JACOBO
MASENIO, e SOCIETATE JHSU.

322

Admodum Reverendo et Amplissimo Domine, DOMINO

PAVLO AVSSEMIO Metropolitanae Illustris, et insignis Collegiatae ad S.Cuniberti Col. respective
Decano, Canonico Capitul. Meritissimo. Serenissimi Princ. Electoris Colon. Consiliario intimo, et
librorum in alma Universir. Colon. Censori, Domino suo colendissimo.

PErmitte, dignissime doctissimeque Praesulum, ut graviora Tua studia remissioribus hisce Vatum lusibus
interpellem: quibus, ut apprime eruditus es, ita severiores nonnunquam curas; honesto sapientum virorum
laxamento, temperare consuevisti. Iis quisque delectatur artibus; quibus olim est innutritus. In hac
eruditionis Palaestra non perfunctorio versatus opere, perque omnem scientiarum circumductus ambitum,
et qua audiendo, qua docendo progressus, antiquissima quondam

122

Montanorum in Gymnade plurium annorum Professor, privatimque deinde, ac publice, in Theologicis ac
Iuris disciplinis versatses, hoc postremo assecutus es, quod virum omni scientiarum genere excultum
decere, atque ad summa Ecclesiasticorum Praesulum munia aptare possit, idque iccirco maxime, quod ad
hunc circulum ac velut annulum scientiarum, quo humanas divinasque discIplinas capacissima mente
complecteris, puloherrimam gemmam adjunxeris, constantem probatamque multis argumentis virtutem,
qua summorum, infimorumque, quibus quidem familiarius innotuisti, amorem promereris. Quae tanto
fidentiiss dico, quod ea drmissione animt esse intelligam, qua haec facile sine arrogantia queas admittere,
ea mentis propositique firmitudine, ut hanc meam aliorumque dete conceptam opinonem non inflexa
possis constantia tueri: ne aut falsamnos tuinominis praedicationem, aut fictum Tu solummodo Viriutis
Sapientiaeque habitum sumpsisse videaris. Sed et illa, qua gravissimos ceteroquin mores, atque autoritate
plenos, dignosque illis; quas in Ecclesia et apudviros Principes adiisticum munere, dignitatibus, condire
soles humanitate provocatus, tum amore, affectuque, quem erga bonas literas earumque cultores ostendis
singulari, huc

123

prorupi audaciae; ut literarias hasc exercitationes, poeticosque lusus, olim inter harum artium in scholis
traditionem natos, jamque iteratis typis commissos, Tuo Nomini, velut Mecoenatis optimi, inscriberem, et
jure aliis illarum artium imperitis praeferrem. Imitaborhic Romani Vatisingenium, qui, cum sua, publico
in consessu recitaret carmina, sensim reliquis mora actaedio Victis, defluentibus ac solo Catone ad
audiendum reliquo, suos tamen versus concinnere non destitit, causa addita, quod solus Cato sibiesset
instar omnium: Enimvero si Tuo haecunius judicio probavero, aliorum non magnoperereformido, instar
omnium mihi erit, qui multarum unus artium scientiarumque perfectionem complectitur. Nec iamen
aliena prorsus ab Ecclesiasticae Vitae instituto daturus sum, cum priscorum Vatum lenocinia his min me
fidibus attemperem, nec Thaides, aut Cynihias, leviculumque Cupidinem, hujus animam poesios esse
Voluerim, sedpro Cupidine quandoque Christus pro Cynthia Virgo Deipara in carmen veniat; neque alia,
quam advirtutem, et illustrem de vitiis ac mundo victoriam, spargantur illecebrae, ac stimuli subjiciantur.
Quo imprimis oblectamento cum Te capi non ignorem, et has tibi Sirenes prae lubricis illa fabulosisque
Veterum, gratiori odae

124

mudulaturas credam, adeo exoptato patrocinio ac favore tenuem hanc frui Lyrae rudioris melodiam volui,
si quam non egregio verborum cultu concentuque, attamen materia tanto digna Praesule, gratam fore
existimavi. Perge interea, et quo coepisti liberales artes honestasque scientiarum disciplinas amore in te
aliisque eemplectere, virtutibus exorna, dignitatibus amplifica. Ita, quae Tibi jure accrescit per vitam
gloria, morte non extinguetur, vincet tumuli cineres; ac felicissima immortalitatis commensa spatiis, sola
aeternitate claudetur, Itasperat, vovetque.

Amplissimae T. D.
Servus
J. M. S. I.

325

CAPUT I. De natura Lyrica Poesios, ejusque apud Veteres usu, et etymologia

INter praecipuas Eloquentiae ligatae species, reliqua est poesis Lyrica, quae ad Elegiacam suavitatem,
majestatem quandam adjungit Heroicam, ut iccirco post utrumque carminis genus, suo quodam jure,
pertractetur, praesertim cum ad scribendum plus difficultatis adferat, non tam concipiendi, quam styli ad
hanc dignitatem efformandi rationibus: adeoque robustiorem, magisque exercitatam manum postulet.
Quae causa ad pulcherrimum hoc litterarum decus, post unum apud Latinos Horatium, perquam raros
admisit; dum cultissima hac aetate illustres duo, hujus Eloquentiae afsertores, Matthias Casimirus
Sarbievius et Jacobus Balde Societatis Iesu Religiosi, in Iucem sese extulerunt, suisetiam scribendi
virtutibus Horario componendi.

Lytica poesis sic dicta est, quod haec olim harmonica fuerit, et ad Lyram solita concini. Triplicia vero
potissimum instrumenta erant,ad quae meliorum carminum versus adhibiti comperiuntur alia nervis ad
tactum consonantibus intensa dicta funt; ut Lyra et Cithara; alia, pulsu ad
musicam harmoniam agitata appellabantur; ut sunt, tympana, sistra ae
cymbala, sed minori in usu: alia denique, flatu oris animata, ut tibiae, tubaeque, nuncupata. Porri, cum Lyra et tibia praecipuo in usu essent, Poetae melici alii , alii appellati sunt Utriusque vero instrumenti in Anacreontaea
Pindaricaque, apud Graecos; in Horatiana; apud Larinos, poesi usus fuit, Tibiam in Elegiaca etiam poesi
adhibuerunt, unde et Baptista Pius et Tarq Gallutius Lyricis Elegiam adlcribendam putarunt, ut nimirum,
quidqurd melicum esset, huc convocarent. Sed hoc pacto etiam Bucolicisad tibiam, si Maroni credimus,
decantarisolitis, inter Lyrica locus erit designandus. Nos igitur, formae potissimum stylique diversitate
nixi, coepto inveteratoque, multorum opinione, discrimini inhaerebimus; praesertim cum, instrumentali
harmonia abrogata, ille tantum metri versuum que concentus in oratione steterit, ex quo natura
distinctioque hujus poesios jure optimo desumitur.

326

Adjunctus huie olim Poesi saltus, circa Deorum aras, triplici fuit discrimine. Primo, a dextra in sinistram
partem, conversione facta. Unde strophe, seu versio, prima pars Odae (id est, cantus) dici videtur. Deinde,
via opposita, a sinistra ad dextram reversio facta est: hinc dicta Antistrophe, Denique ante aram subsistera
soliti per Epodon cantum absolvebant. Unde libro Horatii ultimo, quod concludat absolvatque cantum,
etiamsi quaedam ex his poemata tempore antea condita fuerint (ut Torrentius observat) nomen hoc
tributum esse, haud immerito Scaliger judicat. Cum hoc carminum genus ex natura sua hunc titulum prae
reliquis non postulet.

CAPUT II. De materia Lyrici carminis et conceptuum varietate.

PRimo haec tantum poesis res gestas laudesque Deorum complexa est, sed deinde latissime extensa, ut
Horatius indicat. Musa dedit fidibus Divos, puerosque Deorum, Et pugilem victorem et equum certamine
primum, Et juvenum curas, et libera vina referre.

Paucis absolvere potuisser. nil non Lyrae concessum esse, quod honesta cum voluptate, brevi scribendi
argumento, cantuque exponi, proponque queat. Ut proinde omnem Elegiae materiam concipien dique
rationem facile admittat, in quibue ab Epopoeja magis deflectit, Gaudet tamen etiam rebus grandioribus,
sed minus prolixe exornandis: quod cantus produci non soleat. Quocirca illi 1. Hymni de Deo, ejusque
attibutis et admirandis operibus, ut creatione redem ptione etc. conveniunt. quo et Coelites, eorumque
impensa nobis spectant beneficia. 2. Heroicarum virtutum. scientiarumque laudes, Vitiorum insectationes,
dehortationesque, vota, consilia, apprecationes, narrationes rerum gravium adhiberi possunt. 3.
Symposiacis honeste tractatis locorum, victoriarum, triumphorum etc. descriptiones licebit adjicere.
Verum, ut in rebus gravioribus non subito abrumpenda oratio est; ita cavendum, ne ad vastas rerum
gestarum historias, bellorumque descriptiones Lyram admoveas nimia contentione frangendam. Hoc
Epicis officium relinquendum, atque ista mediocritate incedendum erit, quae fere media sit inter Horatii,
abruptam quandoque brevitatem,

327

et nimium subinde productam Pindari odarum longitudinem: ne aut spiritum dicentis oratio exhauriat, aut
etiamnum pluribusinhiantem destituat,

Ad conceptum hujus carminis brevis alicujusrei propositio expositio aut descriptio, ratio item una rei
faciendae aut omittendae sufficit. Ita Hor. lib. I. Od. I. aliud nihilagit, quam quod Moecenati dicat: alios
aliis rebus (idque per enumerationem aliquot partium) se carminibus scribendis delectari. Od. XI mones
Leuconoen, ne de futuris solicita sit. Od X. Mercurii facta describit. Od. IX. duramque hiemem foco et
mero leniendam. fine eura futurorum. Plura exempla passim obvia quae sine ullo concipiendi artificio in
hac poesi elaborata sunt. Sed cum haec in structione non egeant, ad alia poet atum magis propria,
quaefictionem aliquam includunt, vertimur.

Fictionum in hac poesi et libertas magna et gratia. Quocirca illa recolenda erunt harum rerum curioso,
quae part I. lib. 1. c.27.28.29 et 30. capiose tradidimus diversa in diversis fingendi concipiendique genera,
quae pleraque huic carminum ingenio aptari poterant. Haec tamen nonnullis, haic imprimis poesi idoneis,
fingendi exemplis illustrabimus ipsos breviter conceptuum fontes designando. Universim illud obser
vandum, quod, cum Poeta a fingendo nomen ducat quam dam velut Dei personam induat rebusque
omnibus, cum summa potestate, quodammodo praesideat non dum facta cendat, jam facta destruat, aut
permutet, ficto quodam imperio atque indulta orationis libertate, pictori hac in re similis, cujus in
potestate imago est, quam consicit hoc enim quod ille coloribus, hic pigmentis quibusdam orationis agit,
ut earum, quas deseribit, rerum novam aliquam et raro aut nunquam conspectam imaginem animis
objiciat qua et cum voluptate percipiantur, et altissime insideant. Ob ervandum deinde Poerae erit, quam
rem describendam susceperit aliter enim de rebus animatis, quam inanimis fingendum, alio etiam plerum
que conceptu Deum quam hominem laudaturus est; gratulabitut, quam reprehendet; docebit, quam
solabitur. Vide ea de re loca cit et inprimis cap. 20. quae suo etiam quisque ingenio, nisi hebes prorsus
fuerit, assequetur, sufficiet itaque me concipiendi fontes non omnino rudibus indicasse.

1. Igitur Poeta circa se, suamque personam, fingen do mutandoquiue versari poterit. Quo saepe conceptu
rarioribus fictionibus

328

praeluditur, ut si cum Daedalo alas, cum Mercurio talaria induat, vel Pegasum sibi delatum fingat aut
lovis raptum Aquila, aut Eliae vectum curru, admiranda quaedam, aut coeli, aut orbis alterius spectacula.
Deinde si metamorphosi aliqua versum se, aliumve cum Proteo in hanc illamve hominis sormam, in
Cygnum avem, in Elephantem, Equum, Canem, Agnum aut Leonem, sive veneficlo, sive etiam coelesti
Virtute comminiscatur, donecherbae, aut arae alicujus at tactu restitnrus sit, postquam illa, quae vel in
mari, vel in aulis Regum, vel inter Pastotes et Rusticos clam acta praesens didicisset, omnemque fortunam
instar Asini Apulei expertus esset; aut etiam, pro cupiditate, in hostes sub Leonis pelle desaeviisset.
Veruntamen haes strictim in hac poesi pertractanda erunt. Vide Hor. lib. 2. Od. 19.

2. Alias extta se creaturas, velut novas. in coelo terrave, ac remotis insulis, licebit constituere. Quales in
fabulis Sirenes, Centauri, Satyrique, Argi, Monopedes, Monophthalmi, Briarei Iani, Geryones, ad
Voluptatis, Pugnacitatis, Levitatis, Vigilantiae, Iarditatis etc. Imagines exprimendas quibus deinde facta
etiam naturis convenientia aptantur: Ita Prudentiae simulacro a tergo ac fronte recte oculos dederis,
Superbiam inflato ventre atque aere pastam constitues, Loquacitati plura ora, manum que unam tribues.
Mors quoque et VIta, Virtutes ac Vitia suis personis animantur, Dei Providentia, Fortitudo, Iustitia, certe
habitu cultuque poetico velut pro theatro, induitur.

3. Artefacta varia in honorem, aut contumeliam excitantur; ut trophaea victori arcus triumphanti,
Mausolaea morienti, Tem pla arae que sacrificanti, infames furcae et catastae damnato etc. Ita eadem
quoque ad honoris restitutionem, aut destructionem licebit demoliri. Quod etiam in aliis honoris
insignibus, ut paludamentis, armis; coronis, aureis monilibus, annulis atque id genus ceteris, vel
conficiendis offerendisque, vel destruendis auferendisque locum reperiet,

4. Im aginarias Refpublicas, familias, exercitus, armorum officinas; venalium rerum taberuas; ventiones,
aurigationes, concertationes, aut serias, aut ludicras, hominum bestiarumque, loca aut horrida, aut
amoena, in terra, mari, aere coelove excitat. v.g. Fortunae atque inconstantiae aulicae, militaris,
mercatoriae, lubricae juventutis etc. domieilium, rotas, sortesque

329

in coelo Lunae collocat. Armamenta rium instructissimum, omnisque artis beilieae machinas in hanc
illamve gentem adhibondas, aut jam usurpatas in coelo Martis, sic in coelo Mercurii secreta Regum
Principumque consilia, artesque per tributa varie regnorum opes congerendi. in coelov Veneris omnia
Voluptatum in strumenta, et lenocinia, quibus per luxum ornatur nurtiturque corpus ac forma excolitur: in
coelo Jovis ambitionis ac superbiae aula extollatur. In coelo tamen Solis, non tantum honoris, sed et
bonarum artium virturisque collocari regnum, uti in coelo Saturni, aut lenilis avaritiae, aut pacis aureae
sedes figi porerit. Mars etiam, tam virorum fortium, quam turbulentorum campum pandere videtur. Hinc
etiam instrumenta, aut arma, Poetae licebit desumere, ut a Marte contra hostes clypeum Persei, aut
Achillis hastam, aut Aeneae loricam, aut scutum Jovis, aut Palladium vel ancile Romanorum, aut nova
eriam arte fabricatum quippiam. Sic ex Solis ac Phoebiaula Artiumque domicilio citharam Apollinis, aut
Amphionis testudinem Orpheive lyram, Musarum pennas, famae alas, aut ejuscemodi rem aliquam novo
licet fictam ingenio traducetur. Exequis etiam Phoebi postalatus ad celet rumum iter conficiendum faciet.
Aquila aut Delphi subvectum humer s per liquidos coelos ad fulmineam Jovis aulam, vel parriae
exoptatae portum transferet. In coelo etiam venationes coelestium institui ferarum poterunt, eaedem
interse, ut cum Leone Taurus, committi certamine par de aucupio, ac piscatione ratio, de aurigatione,
cursuque in stadio, aut hippodromo, Diana; Pallade, Hercule aliisve moderatoribus. Latissimus hic ad
omnem poesin campus est.

5. Poeta ad personas alias narrandi laudandi, reprehendendi, gratulandi etc. officia transfert: ut ipse velut
spectator auditorve intersit. Ita v.g. interest Tragicae historiae, quam in Theatro repraesentatam fingit,
spectat serta, coronas, donariaque alia quae Charites cuipiam honorando concinnarunt. Audit Martem aut
Apollinem, aut Musam aliquam encomiasticam alicujus orationem recitantem. In Furiarum abreptus
antra, de poenis alterius sceleribus intentatis cognoscit. In secretum Proneae admissus concilium, agenda
negligendave, aut future ctiam cognita memorat.

6. Mandat, dirigitque, aut orat et impetrat; ut haec illave ad laudem, instructionem, correctionem etc. scite
fiant ut v. g.

330

hanc pictor formet imaginem trium phantis; aut etiam arca pingat Virgo, Sculptor, aut fusor ex lapide aut
aere fingat. Ut familia adsit, et lautam pro hospite mensam instruat ex venatione piscatuque rara quaeque
colligat. Ut famuliequum praestantissimum abituro praeparent hospiti, aut navem expeditam abituro, vel
revehendo, amico praestent. Citharoedo, ut hanc illamve melodiam amico moduletur, Furiis, ut sceleratis
has aliasve diras execrationesve intentent. Medeae aut Circe, ut gravissima in perniciem toxica conquirant
etc.

7. Somnia, raptus, enthusiasmos in se aliisve comminiscitur, ac per haec varias rerum abditarum, locoque
aut tempore remotarum sibi objectas species imaginesque fingit, exponitque Morpheo, aut Virtute aliqua
superiore, easdem adumbrante atque explicante, pro ingenio naturaque rei describendae.

8. Animatis ipse rebus (quod in hac poesi frequens) sensim gribuir. Haecigitur, vel alloquitur, ut Horat.
lib. 1. od. 3 Navim. od. 14. Rempubl od. 33. Citharam lib 2. od. 13. Arborem, lib. 3. od. 11. Testudinem.
od. 13. fentem et 21. Amphoram: Vel etiam loquentes inducit, ut nos Solem lib. 1. od. 11.

9. Gratum etiam est in aliquibus similibus aut factorum exemplis tanquam imaginibus, aut allegoria
quapiam rem oculissubjier, ut factum comperiesab Hor. lib. 2. od. 5.

Porro ut hanc concipiendi scribendique varietatem oculis proprius in exemplis aliquot subjiceremus, toto
libro primo in eadem pene materia magna concipiendi exponen dique diversitate versati sumus: altero
vero libro diversarum rerum desctiptioni in Horatiano carmine ad has graphice depingen das idoneo
prolixioribus odis indulsimus, simul affectuum vim et orationis hujus pondus dignitatemque utcunque
complexi, Tertius Epodon varietatem quandam carminum simul et scriptionis exhibebit.

CAPUT III. Quae sint Lyrici carminis aut Ode partes?

IN brevi hce poematum genere plerumque Exordium are ipsa sine nulla praeoccupatione, sumitur.
Quanquam ad Musas, aut Numinis etiam Divique alicujus invocationem oratio verti possit. Vide Horat.
lib. 1. od 12. et 21. etc.

Narratio plerumque, ut in Elegiis assolet, brevis instituitur,

331

sic Drusi victoriam contra Rhoetos expositurus Horatius lib. 4. od. 4. non signa aciesque cxplicat, pugnam
depingit, sed (quod haec a quovis colligi possint) breviter rangit. Drusi vero indoli, non omnibus
perspectae, victoriae tantae momen- tum explicatius tribuit. Si tamen res hiltorica sit, a communi
hominum consuetudine, aut cognitione remota, ea cum suis adjunctis erit describenda. Ita Horat lib 3. od.
5. ubi Reguli memoria occurrit, msolens ejus factum graphice depingit.

3. Episodiahaec Poesis ea lege amplectitur, ut unum alterumve tantum admittatur, idque ex re nata
desumptum. Sic Horatius lib. 1. od. 3. Dum Virgilio naviganti bene precatur, ejusque saluti metuit, apte
digreditur ad detestandos navium inventores, unde illa manarunt salutis discrimina: Et Plancum ib. od. 7.
ad genium curandum invitaturus, recte per Episodia et a Tiburis amoeni loci descriptione ordiiur, et
Teucri genialiter viventis exemplo concludir, Remotior aliquanto a re digressio est, quam instituit lib. 2.
od. 11. postquam detestatus esset arborem, qua cadente propemodum oppressus erat, mox enim, ad inferni
descriptionem progressus in ea concludir. Siclib. 5. od 3. a laude Viri justi et constlantis, qualis et
Romulus, ad Junonis orationem de excisa Troja, et Roma ab ejus posteritate auspicanda divertit. Quae
Episodia, sua autoritate Horatius magis, ac Pindari imitatione, quam virtute orationis recte ordinatae
tuetur. quare ut haec reprchendere nolo, ita nec suadere. Prioribus exemplts cum laude imitator insistas.
Vide apuaud nos lib 1. od. 9. ubi ad delcriptionem loci, et lib. 2. od. 1. ubi ad egregia personae facta
inserenda obiter digre dimur.

4. Ornamenta Lyricorum versuum sunt floridae rerum occurrentium deseriptiones, quae praesertim in
Sapphico carmine locum gratiamque obtinent Deinde, et orationes quandoque, sed breviter, insertae. Sic
Horatius orationem tribuit Junoni lib 3. od. 3. Regulo od. 5. Hypermenestrae od. 11. Maxime vere
comparationes cum ab exemplis aliorum, tuminprimis a simili ductae, his enim ad amoenam suavitatem
huic poesi propriane egregie disponitur, ur passim reperies, Vide tamen Horat. odc 9. et 10. lib. 2.

332

CAPUT IV. De forma elocutionis. et cultu Poesis Lyricae.

DOtes ligatae eloquentiae in hac inprimis poesi eminere necesse est, singulari quodam verborum ac
sententiarum lumine. Etenim ut omne propemodum scriptionis argumentum. ita quemvis etiam verborum
apparatum, ab alia poesi seclusum, patitur, grato quodam vocum, atque in his syllabarum, temperamento;
ut quae breves alternatim productaeque, suavi moderatione, esse possint, quam alia carminum genera
quanritarem non admittunt. Unde ab insolenti temperat am laetitia servare mentem, Et Periculosae plenum
opasaleae tractare etc. phrases sunt ab Heroieis etiam versibus proscribendae. Illie enim v. g.
farmidandus, grandi quodam sono, inaudiri, hic centra praeter hanc vocem mitiori in flexione
formidolosus quoque admirti poterit. Quae cuasa cur hoc carmen non tantum majestate plenam, verum
etiam suavitate majori temperatam elocutionem possidere queat. Accedit alterum hujus suavitaris, et
inflexae aliquantulum majestatis ornamentum, nume. rorum per infracta, aut variara etiam carminum
metra alternatio, moderatioque Unde Heroicos quoque numeros non faftidit, sed tamen, vel altero infringit
metro breviato, vel jambicis admistis lenitersuspendit. Quae gravitatem ac vim dictionis, non ingrata
varietate, condiunt. Ceterum haec poesis in plerisque carminum generibus, iis praesertim quae Horatiana
dicimus (quod Horatio propria magis ac familiaria sint) majestatem Heroicae poesios assequitur proxime,
et si phrasis sola spectatur quandoque etiam superat, cum grandium verborum sententiarumque, prae illa,
capax sit. Sapphici tamen hendecasvllabi, permixtique nonnunquam cum Glyconicis Asclepiadei, remissa
gravitate. Elegiae jucundae, scribendi ratione, propius accedunt: ut proinde illa quae de utraque poesi,
quantum ad stylum, monuimus, hic repetere supervacaneum existunem. Nam et perspicuitatem haec sibi
non minus, quam ceterae poeses vendicant. Deinde et illum decorem postulat, qui tam in apta
membrorum inter se junctura, quam apposita phrasium cum rebus ipsis, congruentia reperitur. Ante omnia
tamen ad geminas aspirat dotes, quibus reliqua poematum genera contendit superare. Videlicet, ut illustris
simul ac suavis esse possit.

333

Quocirca videndum nobis erit, qua potissimum arte ad hanc dignitatem simul humanitatemque excoli
debeat

Primo epithetorum delectum requirit, et amoenam quandam co piam luminibus saepe metaphorum
illustrem, et grata rerum similitudine sensibus illabentem. Sic Horatius, apta ab animatis ad inanima
translatione Vigiles dicit lucernas, importunam pauperiem, litus avarum et iniquum. Praeterea illa amat,
quae per synecdochen a nominibus locorum propriis ducuntur, ut Od. 9 lib. 2. mare Caspium, Armeniis in
oris, Querceta Gargani etc.

Secunde Periphrases etiam epithetorum loco opportune inserentur. sic fortunam describit Hor lib. t. od.
34.

O Diva gratum quae regis Antium,
Praesens vel imo tollere de gradu
Mortale corpus, vel superbos
Vetere funeribus triumphos.

Poruisset uno epitheto inconstantem, aut dubiam, vel ancipitem dicere, sed illusisius loqui maluit.
Egregius harum periphrasium artifex Sarbievius, sic lib. 3. od. 15. Apes circumscribit.

Cives Hymerti, grarus Atticaelepos,
Virgineae volucres, Flavaeque veris filiae,
Gratum fluentis turba praedatrix thymi,
Nectarisartifices, Bonaeque ruris hospitae.

Quae periphrases suis etiam, ut apparet, ornantur epithetis, sed in Hotatie propriis, in Sarbievio translatis,
idque fere ab illustriori re animata, ut esse civem, virginem, filsam, praeda tricem, artvsicem hospitam Est
enim totus hic Poeta m similium adjunctorum contectauone. Balde lib. 2. sil. od. 6. easdem Ar es arguta et
brevi periphrasi complectitur. fecunda gens et innuba.

Tertio felsciter innovatis Horatius digniratem gratiamque elocutionis nonnunquam auxir. Unde bimaris
Corinthi. tauriformis. impermissum gaudium inaudax illacrymabilis Pluto, immiserabilus juventus.
surpuit puertiae mollibo postgeniti qucm tueunque etc. Sed haec parce ab aliis, vixque extra
compositionem aut dissolutionem usitatarum vocum imitanda, ne haec licentia in barbariem vergat.
iisdem vero uti nihil verabit.

Quarto cum baec poesis in mediocri plerumque scribendi charactere versetur; adeoque florentissima, ac
maxime esse

334

culta debeat, tropis ac praesertim translationibus, tam in verbis, quam nominibus delectatur. Cavendum
tamen ne perpetuus fere meta phorarum usus, proprietatem sermonis, venusta- temque illam quae ex grata
varietate oritur, subvertat. Quam rem si magis observisser Sarbievius. Horatium ornatu dicendi vincere
poterat. Nequeenim minor est Virtus opportune proprja, quam translata sectari.

Quinto Graecismis nonnunquam ad raritatem conciliandam insertis delectat. Hine illa Horatiigrata.
Perfidum ridens venus. et Desine mollium querelarum. et abstiner eir arum. et Luna frugum prospera. et
Amara curarum. et Acuta belli, et solutus operum et Lubrieus adspici. et dulce ridentem etc. De quibus
etiam p. 1. I. 2. a nobis actum est. Verum in his majori etiam moderatione opus, ne frequentatione raritas
intercidat, et Graeei magis, quam Romani videamur. Exemplo nos iterum suo Horatius optime ducturus
est.

Sexto praeclara gnomicarum sententiarum lumina hoc dicendi genus magnopere exornant. quo in genere
eximius plane Horatius, qui ur in alio nonnunquam ornatu hujous aevi doctissimis Poemtis concedat, in
hoc tainen pene unicus trium phat. Una tibi Horatii ode 16. lib. 3. non pauca suggeret de aurea Jovis
pluvia. De quibus etiam part. 1. lib. 2. seorsim a nobis actum, ubi inveniendi quoque rationem tradidimus.
Talis est Horatii lib. 1.

Durum, sed levius fit patientia
Quidquid corrigere est nefas.
Et lib. 3. Virtutem incelumen odimus,
Sublatam ex oculis quaerimus invidi.
Et lib. 4. Misce stultitiam consiliis brevem,
Dulce est, desipere loco.

Septimo argute nervoseque dictis eadem poesis gaudet, digna tamen gravitatis attemperatione a
vulgaribus jocis remota, Ita graviter simul et argute ab Horatio dictum lib. 1. od. 3.

Nil mortaltbus arduum est.
Coelum ipsum petimus stultitia, neque
Per nostrum petimur scelus,
Iracunda Jovem ponere fulmina.
Et Od. 4. ib. Pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas
Regumque turres. Obeate Sexti,
Vitae summa brevis, spem nos vetat inchoare longam.

335

Et lib. 1. Quid brevifortes jaculamur aevc
Muita? quid terras alio calentes
Sole mutamus? patriae quis exul
Se quoque fugit,
Et lib. 3. Raro antecedentem scelestum
Deseruit pede paena claudo

Hac dote excellit Jacobus Balde exquisitae urbanitatis, Icprdusque (ut in humiliori inprimis convenit
mareria) amoenae dictionis artifex. Consule certamen Pvgmaei et Gigantis silvar. lib. 6. quanquam et
passim obvio lepore fluat.

Hae praecipue sunt, quibus illustris juxta ac suavis haec oratio reddi poterit. Nunc pauca, quae ad
decorum compositionis, numerumque spectant, subjicien da sunt.

In composiitone verborum sententiarumque videndum ut cum rebus consentiat oratio, quae in hac poesi
omnis onditionis atque ordinis sunt, ut humiles, quae exponunt docentve atque m rebus ad mores,
historiasque spectantibus versantur, mediostes Irem quae in descriptionibus rerum cuitioribus, in laude aut
reprehensione occupantur, denique et sublimes, quaead affectiones animorum impellen dos valent.
Quocirca lex illa cruditae scriptionis, quae alibi, hic non minori obligatione Vatem ad hoc decorum
adstrinigt, ne asinum phaleris, equum clitellis induat. Nos Odarum librum primum in humili praecipue
morum instructione continuimus, mediocri hinc inde ad rerum descriptiones admisto. Alterum tumad
floridas rerum enarrationes, tum ad vim affectionum concitandam sublimiori ac circumducto magis
scribendi genere convertimus, Quod cum ab Horatio parcius sit in descriptionibus praestitum, insistere illi
magis argumento placuit, ut cicirco productiori etiam Odae sese impetu extulerint. Tertius liber Epodon,
utin omnem sese obiter materiem, sic in quaevis carminum genera effundit, atque in Anacreonticis etiam
mollescit, in Scazonrici effertur atrocius, ut cujusque carminis genium etiam ab Horas tiopraeteritum,
leviter adumbret.

Videndum 2. Ut membra orationis apto naturalique inter se ordine haereant, quod fit, cum tam sententiae,
quam periodi composicione, ab imperfectoribus. ad perfectiora, transitur; ut vis earum sensim augeatur,
resque suis ordine partibus inspecta clarius elucescat. Quae causa, cur epitheta, nisi rem augeant, suis
substantivis, haec verbis fere

336

praeponantur, Particula que nonnunquam suo loco ab Horatio remora legitur. Vt Facu erat medius que
bellt. Etore pedes tetigitque crura.

Repetitio vim hujus orationis magnopere acuit. Sic que, sive et, aliaeque particulae saepius repetitae, ad
multitudinem, aut etiam celeritatem et vehementiam exprimendam, valent. Ita Hor, lib. 3. Od. 4.

Qui terram inertem, qui mare temperat.
Ventosum et urbes, regnaque tristia,
Divosque mortalelque turbas
Imperio regit unus ae quo.

Pariarte vim orationis extollit, per repetitionem cum interrogatione ibidem juncta.

Sed quid Typhoeus, et validus Mimas,
Aut quid minaci Prophyrion statu,
Quid Rhaecus, evulsisque truncis
Euceladus jaculator audax,
Contra sonantem Palladis aegida
Possent ruentes?

His aliisve reperitionibus Sarbievius mirifice vim dicendi passim exacuit, ut iccirco ad concitandos
animos plus virium, quam Horatius, ad docendum instructior, attulerit.

Videndum 3 Ut haec poemsis Horatiana praesertim, periodis circumductis, ac majestate plenis incedat,
nisi forte levior lae. ziorve materia luccinctum magis habitum postulet, Hujus rei exempla passim
Horatius libro praelertim 3. et 4. suggerit, ut huc selecta transferre nullum sir operae pretium, tam vero
hac in re gravi circumspectoque incessit passu, ut imitabiles perpaucis gressu fixerit.

Videndum 4. Ne quid in numeris aspero detortoque hiatn offendat, nisi forte majestatis, aut exprimendae
in rebus asperiratis, major ratio, quam spectatae suavitatis habenda videatur. Asperitas vero aut ex
neglectu caesurae, aut ex collisione elisioneque litteratum oritur. Qua in re non usque adeo decori omnis
observator Horatius fuisse videtur, ut bemgno interpreti nullam facti excusationem reliquerit. Illo
difficultatem forte exprimere conatus est. lib. I. Od. 3.

Perrupit Acheronta Herculeus labor.

Illud lib. 2. Od. 15. Nec fortuitum ponere cespitem excusant, Quod penultimam in fortuito veteres
produxerint. Sed illud

337

nescio quam excusationem mereatur lib. I. Od. 17. Necmartiales haechlia lupos.

Istud merita lau daveris quodlib. 3. Od. I. haber, ntglecta caesurae.
Regum timendorum in proprios gteges
Nolim dici. Regum timendorum grege proprio.

Recte enim eliditur. Quae causa cur et quandoque unius excessum syllabae in tertio admittat versu, [quod
etiam in Sapphicis toleratur) ut lib. 2. Od. 3. longitudinem aeternitatis aptaeper lice ntiam-repraesentat.

Sors exitura est, et nos in aeternum
Exilium impositura cymbae
Iu Sapphicis uticur lib I. Od. 2. Labitur ripa, Jove non probante
Uxorius amnis.
Et l-2. Od. is. Mugiunt vaccae tibi tollit hinnitum
Apta quadrigis equa etc.
Durum ibid. illud. Grospe non gemmis, neque purpura venale, nec auro.
Talem sectionem malim. Grospe, non gemmis, neque sorte circumsept us avita.

In elisionibus etiam non satis ubique virtus Horatii eminet, Laudo illas ad gravitatem viri exprimendas
non ineptas lib. 3. Od. 3.

Justum et tenacem propositi virum
Non civium a rdor prava jubentium,
Non vultus instantis tyranni
Mente quatir solida, neque Auster
Dux inquieti turbidus Adriae.
Sed lib. 1. Od. 3. Harum virtutem non reperie.
Qua pinus ingens albaque populus
Umbram hospitalem consociare amant:

Quocirca et doctistimos hujus aevi Poetas cautius hic grefsum hgere animadverto, neque illic ubi majectas
non exigit, suavitatem prodigere. Optatem ramen nonnullos dum illustria et grandia sectantur, primam et
necessariam poesios dotem, perspicuitatem minus confundere; ne quandoque sibi solis canere viderentur.
Quod studiosum hujus artis moneo, ut in hanc, nunquam deserendam, exemplo Horatn, defixum perpetuo
obtutum habeat.

338

CAPUT V. Ratio imit andi per viam resolutionis exponitur.

REliquum est, ut quam alibi per viam resolutionis compositionisque imitandi rationem institui, hac etiam
in parte non negligam. Accipiamus ex Horatio, quem solum atque unicum et Veteribus Romanis ducem et
Graeci Pindati imitasprem praecipuum habemus, illa quae hac in poesi laudem merentur-Laudat Scaliger
ab egregia suavitate illam oden, quae in lib. 4. est 3. et Melpomenen affatur, dicitque, prae nectare et
ambrosia se hac oblectari, et talem maluisse componere, qnam totius esse Terraconensis regem l b. 6.
Poes. cap. 7. p. 812. audiamus.

Quem tu Melpomene semel
Nascentem placido lumine videris,
Illum non labor Isthmius
Clarabit pugilem; non equus impiger
Curru ducet Achaico
Victorem. neque res bellica Deliisl
Orna tum foliis ducem
Quo regum tumidas contuderit minas,
Ostendet Capitolio. etc. O testudinis aureae
Dulcem quae strepitum, Pieri, temperas!
O mutis quo que pilcibus
Donatura Cygni, si libeat sonum
Totum muneris hoc tui est,
Quod monstret digito praetereuntium,
Romanae fidicen Lyrae,
Quod spiro et placeo, si placeo, tuum est.

Resolutione vix opus, ut planior sit oratio, ita rota perspicuz: est Quem tu nascentem Melpomene sem el
placido lumine videris, non illum labor (in cerramine) Isthmius pugilem clar abit, nen currn Aibaica
visorem equus impiger ducet, neque res beilica Capitslio (triumphantem) Deliis foliis (lauro) ornatum
ostendet etc.

Ita extra carmen loquereris. Qui semel Musiz animum addixsrit, non ad Isthmii certaminis honorem pugil,
nec adbellicas Laisros trium phosque miles faeile, adspirabit. Ceterum in versibus Horatii primum
distichum magnopete nil habet a soluta oratione

339

alienum, praeter sictionem. Alterum raritatem quandam in verbo clar abit, pro illustrabit, tum
metaphoram, qua labori haec illustratio tribuitur, gratam continet, tertium 4 et g. distichum, idem
ornamentum (ut res belliea ostendet complectitur, tum synecdochen in epirhetis Achaico et Delis, cum
haec pro quovis curru et latu sumanuir. Sic deinde suavi epitheto, testudo aurea dulois strepitus, et molli
verbo, Pieris temperare dicitur, Sextum grata auxeli extollitur, conciuso denique arguta brevitate oblectat.
Grandiori majestate insurgitin eodem etiam carminis genere alibi lib 3. Od. 23. in Avaros.

Intactis opulentior
Thasauris Arabum, et divitis Indiae,
Gaement. s licet occupes
Tyrrh1 enum omne tuis, et mare Apulicum;
Si figit adamantinos
Summis verticibus dira necessitas
Clavos, non animum metu
Non mortis laqueis expedies caput, etc.
Qui tristes querimoniae
Sinon supplicio culpa reciditur?
Quid leges sine moribus
Vanae proficiunt, sineque fervidis
Pars inclusa caioribus
Mundi, nec Boreae finitimum latus,
Durataeque solo nives
Mercatorem abigunt Hortida callidi
Vincunt aequora navitae
Magnum pauperie oppobrium, inbet
Quidvis et facere, et pati,
Vitrutisque viam deserit arduae.

Resoluta omnia poesin spirant Licet Arabum et divitis Indiae the sauris opislentier, Tyrrhenum omne et
Apulicum maere aeoementu [aedificiorum] occupes ammum metu aec mrtis laqueis caeput non expedies,
si dira neresiitas (facir) clavos adamantinos summis figit verticibus (eosop primens) etc.

Extra metrum sic poteris scribere. Licet Arabum Inder umque dives opibus Tyrrhenum Apulumque
maretuis orcupares ad ficiis, mortis tamen necessitati, summi etiam Principibus metuendeae cedendum
esset.

Unde vero grandior illa orationis dignitas? Nempe i. a vocibus

340

grandioribus, ut opulentior, adamantinos quer imoniae etc. rarioribus item, ut praeter illa, coementis,
navitae etc. 2. translatis, ut culp a reciditur, nives mer catorem abigunt et pauperies jubet. 3. periphrasi et
frequentibus epithetis, ut magnum pauperiet opprobrtum et intactis thesauris. et borridacallidi vincunt
aequore navitae etc. 4. plenae sententiae juvant ac circumductae periodi, nam quatuor prima disticha
unam tantum periodum, ut quatuor sequentia alteram implent 5. locutiones exallegoria ac similitudine
inclusa rariores. Utnecessitas (mortis) adam antinos figit clavos. qui scilicet revelli ne queant. Et mortis
lagueis expediit caput. Qua arte non raro dictionem Horatius illustrat, Ve Ab. 2. certam omnium, sed
ineerti temporis mortemsis depingit,

Omnes eodem cogimur, omnium
Versatur urna. Serius ocyus
Sors exitura, et nos in aeternum
Exilium im positura cymbae.
Sie ibid. adversitates perpetuas non esse in simili adumsras.
Non sem per imbres nubibus hosprdos
Manant in agros, aut mare Cafpium
Vexant inae quales procellae.
Eod.libro potentes gravier ibus esse obnoxios casibus, quam vulgws ostendit
Saepius ventis agitatur ingens
Pinus, et celsae graviore casu
Decidunt turres, feriuntque summos
Fulmina montes.
Ibid. docet in rebus adversis nos fortes, in secundis nen debere elasos esse.
Rebus angustis animosus, atque
Forris appare. Sapienter idem
Contrahes vento nimium secundo
Turgida vela.

Suave illud simui ac magnisicum est, quando ad majorem elarinarem propria cum figuratis miscentur ut et
in citatis, et oppertune satis Hor atius praestitit lib. 2 ut principio vitia radisituus eveltenda tracheret.

Eradenda Cupidinis
Pravi sunt elementa, et tenerae nimis
Mentes asperiombus
Formandae studlis

341

Et lib. 4. ut doceret ae generosis parentibus filios plerumque nasci similes
Fortes creantur fortibus, et bonis
Est in juvencis, estin equis patrum
Virtus, nec imbellem feroces
Progenerant aquilae columbam.

Singularem huic carmint cum majestate gratiam conciliat, quando rebus inanimatis per sonae atque act
iones hominum tribuuntu, Sie Poeta, ut ostenderet omnes mortales variis curis obrui, italoquitur lib. 2.

Scandit aeratas vitiosa naves
Cura: nec turmas equitum relinquit.
Ocyor cervis, et agente nimbos
Ocyor Eure.

Et lib. 3. ad virtutis constantiam deseribendam inquit.
Virtus, repulsae, nescia sordidae.
Intaminatis fulget honoribus,
Nec sumit, at ponit secures
Arbitrio popularis aurae.
Item Virtus recludens immeritus mori.
Coelum, negata tentat iter via.
Auri vero omnia corrumpentis vim descr ipturus ibidem ait,
Aurum per medios iresatellites
Et perrumpere amat saxa, potentius
Ictu fulmineo

His singulis resolvendis, atque ad solutae orationis principia reducendis non immoror, cum hoc cuivis
sensum intelligenti obvium sit. Ut si de hocultimo dicam: Aurum per medios principum satellites, ipsaque
muntionem saxa, inaerces irrumpit: nam et hac loquendi figura orationi extollendae serviet. Unde etiam si
res et tempus dederit, alibi ostendam, nihil perinde ad elevandae orationis dignitatem, quam poesios
spectare peritiam. Quanquam nunc hanc viam resolutionis potissimum urgeam, ut ad communem solutae
orationis phrafim, quam quisque suo ingenio arteque assecutusest, hanc poeticae elocutionis, exoptimis
autoribus sententiam reducat, ac quid sibi usitataeque phrasi ad hunc ornatum desit, facilius assequatur.
ita enim retrogrado ad eandem elegantiam dignitatemque ordine, ex humiliori oratione, eniti docebitur.
Nam et hoc pacto in eloquentia, unius corruptio eft generatio alterius.

342

Scaligerum in hypercritico suo lib. 6. c. 7. postmed. non diffiteor quaedam observasse in Horatio
emendationis capacia; sed levicula pleraque. Ita Od. 10. pro decor ae more palaestrae, ponit,
legepalaestrae. Undecimam velut indoctam aspernatur In 13. pro rosea cervice, mavultniveaem. In 15.
Sublimi fugies mollis anbelitu fubstituit, Pulsanti fugies gressus. In 16. tremendo Iuppiter ipseruens
tumultu, maht Iuppiter horrisonus, et e. Sed et mterrupta, aut producta in sequentes versus membra, cum
numerorum vitio in 28. (quo et alibi Horatius peccavit) reprehendir. Plura illic reperies, quae praetereo:
quan quam in multis non assentiar ut exempl. gr. in. 7llibr. 2. Cum sracta viztus insolenti cedere non
verita est furori vel Oblita virtus cum vetustumm Perdere non timuit pudorem. Plusenim nervorum et
gratiae Horatianum obtiner Verbo dicam, Scaligerum in crisi sua aliorum crisin non satis devitasse.

CAPUT VI. Ratio imitandi per viam compositionis.

IN via compositionis ab iis principiis orationis solutaea nobis odiendum est ad quae ultimo in via
resolutionis progredimur. Imo vero, uti nec in quavis dictione soluta quae in diversis fere diversa, led in
ea, quam quisque suo denique ingenio format subsistendum, ita sua quifque artis praescriptione ab eo,
quem sibi format primum stylo, necessario ad sublimiora progreditur. Ponamus hanc Thesin Lyrico
carmine exponendam effe, Reges mitus quiete somnum capiunt, quam Agrestes, tenuire, quae aed
necessitatem sufficiat contenti. Sic orator disserere poterit.

Reges (Damocli similes) quorum cervicibus strictus ensis imminet, nullum ex Siculae etiam Aulae
dapibus saporem haurient, neque exavium fidiumque concentu, somni quietem conciliabit, Agrestium
contra virorum somnus, aut in humili domo, aut umbresa in ripa amoenove florum horto lenis atque
imperturbatus fluit. Nam illos; qui hoc solum, quod cuique satis est desiderant, res nulla magnopete angit;
non pericula maris, non procellae ingentes, et percussae grandine vineae, non fallax anni messis,
arborumque fructus, quos nunc aquae, nunc aestus immodicus evertit.

343

Haec Heroicus Poeta, a Claudiani ingenio non alienus, sie vertet.

Heu miseros, quorum strictus cervicibus ensis
Impendet! nos his Siculis convivia mensis
Arte laboratum poterunt offerre saporem,
Non avium citharaeque melos phantasimata noctis
Solvere, pacatumque oculis affundere somnum,
Alta quies humilesque domos umbrosaque tempe
Incolit, et mandras raro fastidir agrestes.
Cui satis est quo dcunque satis, non aequoris aestus,
Arcturoque cadente nives, haedove procellas
Exoriente timet, Non mendax frugibus annus
Fortuna nutante, rapit, non grandine quassa
Vinea, degeneri non arbor inutilis umbra,
Quae modo cuipet aquas, et mox torrentia campos
Sidera Curarum frangit constantia fluctus.
Horatius eadem haec lib 3. Od I. hac phrasi et numero vertit.
Districtus ensis cuisemper impia
Cervice pendet, non Siculae dapes
Dulcem elaborabunt sapotem,
Non avium citharaeque cantus
Somnum reducent. Somnus agrestium
Lenis vitorum non humiles domos
Fastidit, umbrosamqueripam,
Non Zephyris agitata tempe.
Desiderantem quod satisest, neque
Tumultuosum sollicitat mare,
Nec saevus Arcturi cadentis
Impetus, aut morientis Hoedi:
Non verberatae grandine vineae,
Fundusque mendax, arborenunc aquas
Culpante, nunc torrentia agros
Sidera, nunc hyemes iniquas.

Quae si cum heroicisillis composueris, styli gravitate vix comperies inferiora. Quin voces illae
elaborabunt, agrestium, desiderantem tum ultuo sum, verberatae, dignitate plenae simul ac suaves,
heroicis verfibus proscribendae, hic etiam magnifice triumphant quibus illud carmen tantum reponit
convivia, phantasmaeta, confundere, et id genus verba, Horatianis versibus, nisa clidantur, minus idonea.
Quae imprimis de verbis ob servatio,

344

et cui quaeque loco maxime opportuna sint, omnibus, ad certum sese carminis genus applicantibus,
perquam, ad expeditam scriptionem, est necessaria.

Cavendum tamen, ne dum orationis majestatem in Lyricis sectaris, affectatione grandiorum verborum, aut
etiam translationum ad tumorem deflectas, et inutili verborum pompa, etiam ubi res minus graves sunt,
efferaris. Quae puerilis quaedam ingenii imbecillitasest, frigide elata pro gravibus consectantis neque
vero, ut alibi tradidi, sola vocum prolixitate troporumque usu grandescit dictio, sed iis etiam syllabis, quae
ponderosas involvunt literas, uta, et o, sunt, tum plures literae praesertim vocales in unam coactae
syllabam. Quid enim illo gravius lib. 2. od. 1.

Odi profanum vulgus, et arcco,
Favete linguis. carmina non prius
Audisa Musaerum Sacerdos
Virginibus puerisque canto{* Curnonpotius viris tam grandia canuntur}
Regum timendorum in proprios greges
Reges in ip is imperium est Jovis
Clari Gigant aeo triumpho
Cuncta supercilio moventis.

In his phrasis ubique obvia, nisi quod aliqua periphrasi, Vates et Iupiter descnbantur, loco epitheti
usurpam: grandia tamen pleraque, et primum quidem carmen verbis non longis et sine translatione,
magnum est, licet incertis plura ad majestatem concurrant, ut in tertio et ultimo versu translatio, in quinto
et sexto vox cum gravitate longior. Stropha autem secunda hac merito ratione extollitur ut Jovis aliquam
majestatem repraesentet. Loco igitur actempore paria consectaberis memorum humilioribus demissiori
etiam gradu incedendum esse, cujus mox exemplum praeceptionis ab Horatio accipies.

Alia quae de imitandi ratione huc spectant, ex dictis doctilque alibi, huic etiam poesi facile applicabis.
Porro Horatium, nisi quibusdam obscoenis expurgatum, tibinon suasero: nam deillo jureetiam dixero,
quod Murotus in Iuvenilibus de Catullo.

Raro moribus exprimit Caronem
Quisquis versibus exprimit Catullum.

Castigatiores, imo et erudite pios huic addere licebit, supra a'me laudatos, Sarbievium et Balde, quorum
ille dicendi flore,

345

hic eleganti argutaque urbanitate eminet; ille circumscripte gravis, hic adstricte nervosus est. Imitationem
vero nunc rerum seu conceptuum, nunc styli; nunc etiam ornamentorum utriusque esse alibi tradidi,
quanquam et simul omnia imitari liceat. Sed cavendum, ne plagii accuseris, et velut ad deprehensum
furrum erubescas. Unde infirmiori exaliis alia, more apis varios flotes delibantis, eligenda erunt. Cum
autem turpe sit alieno in ornatu Corniculam superbire; ramenest, cum mutuatus velut in theatro habitus,
nos lepide simul aevenuste exornet: si videlicet in re prorsus disparata, inflexa modice pervulgata alterius
oratio locum reperiat. Ita Balde ingeniosa traductione Odam Horatii 20. lib. 3. Quam ad amphoram
vinariam in stituit, sensu prorsusin oppositum ad Cerevisiariam flexo, imitatus est, quam proinde hic alteri
collatam exhibere placuit.

Ode XX. Lib. III. Horar. Ad Amphoram. Urin Corvini gratiam verus depromat vinum.

ONata me cum Consule Manlio,
Seu tu querelas sive geras jocos,
Seu rixam et insanos amores,
Seu facilem, pia testa, somnum,
Quocunque lectum nomine Massicum
Servas, moveri digna bono die;
Descende, Corvino jubente,
Promere languidiora vina,
Non ille, quanquam Socraticis madet
Sermonibus, tenegliget horridus.
Narrat ut et prisci Catonis
Saepe mero caluisse virtus.
Tulene totmentum ingenio admoves
Plerumque durostu Sapientium
Curas et arcanum jocoso
Consilium retegis Lyaeo.
Tu spem reducis mentibus anxiis,
Virelque, et addiscornua pauperi,
Post te, neque irato trementi
Regum apices, neque militum arma.

346

Te liber. et si laera aderit Venus.
Segnesque nodum solvere Gratiae,
Vivaeque producent lucernae,
Dum rediens fugat astra Phoebus.

ODE XII. Lib. I. Baldaea. Ad Amphoram Cerevisiariam Parodia et Palinodia.

ONata Capti sidere frigido,
Seu tu querelam, sive geris minas
Seu ventris insanum tumultum et
Difficilem mala testa, somnum.
Quocunque servas nornine toxicum,
Nunquam moveri digna bono die;
Averte nolentil Poetae
Promere languidius venenum.
Non ille, quanquam Gorgoneis madet
Assuetus undis, te bibet horridus.
Narratur et Bojus Menalcas
Saepe tuo doluisse aceto.
Tu triste tormentum ingenio admoves
Plerumque leni, tu Sapientium
Et pectus oblinas et ora,
Ne retegant animum fidelem.
Te pestilentem negligit anxius
Dives sed addis cornua pauperi;
Post te, neque aeratos trementi
Regum apices, neque militum arma
Temessor, et si laeta aderit Ceres,
Segnesque nodum solvere rustici,
Unctaeque producentlucernae,
Dum rediens fugat astra Phoebus.

Lepida argutaque hic praecrpue est primae ultimaeque strophae traductio, Estque hoc exemplum ex
Horatio styli humilioris, unde et verba grandia, rariores metaphorae, circumscriptaeque, periodi hinc
absunt. Contra ad hibetur nervosus et argutus quidam dictionis lepos per metaphoras a rebus humilioribus
inexspectate ductas comparatus, ut est, lene tormentum ingenio admoves,

347

et addis cornua pauperi. Elilionem, quam ftropha 5. in fine, adhiber neque militum arma, declinarem, ut
quae metrum illud cum solutae orationis numero, citra necessitatem vimque etiam majorem significandi
confundit, malim itaque neque Martis avma, quanquam hominum morosorum judicio hoc meum judicium
probandum non existimem.

Concludam, ubi illius te rursum decori commonefecero, quod in tebus humilioribus a quibusdam, ubique
in hoc carmine tumide incedentibus, male negligitur. Verba rebus, non res verbis aptandae sunt, non
eadem vestium forma mensuraque omnium corporibus adhibenda est. Vir alio, quam puer, et Rex quam
agricola habitu excolitur. Faciamus ita vatem quempiam Horatii imitatione (quam materiae vocamus)
loqui in re praesenti.

O nata mecum Caesare Carolo
Bene ominati temporis Amphora,
Seu tu querelarum tumultus.
Seu tragicas furiosa rixas
Includis alvo, seu lepidos paris
Iocosa risus, sive Cupidinum
Insanientum mater auges
Cypridos immoderata flammam.
Seu blandum inerti Morphea provocas
Amica somno: desine segnium
Tandem morarum, nec falerno,
Vina cado immoritura conda etc.

Quis talem supra majestatem Horatii hoc insurgere loco negaverit. utpote et verbis grandiorem, et
frequentiorem epithetis, et metaphoris rariorem et circumscriptiorem sententiis? Nihilominus infra
Horatium ilio orationis decoro est, quod ex rei cujusque dignitate ac merito dictionem moderatur.

Qua in re neque illud tibi negligendum est, ut priusquam ad scribendum animum manumque applices,
aute carminis tibi genus, illi quam seribis materiae idoneum ex Lyricis deligas, molliores emm doloris
amorisque affectus, si Horatianis strophis gravique numero circumduxeris: contraque, si res magnisicas
sapphicis merris infregeris, utrobique, invita Mirerva, profundes gratiam. Haec paucis monuisse
suffecerit, quae fuo quisque ingenio judicio que nixus, propius usu, atque ipsa experientia assequetur.

348

LYRICA POEMATA Veterum ac novorum generum. Ad Benevolum Lectorem.

TRia mihi potissimum in hoc opusculo proposita fuete. Varietas conceptuum, styli arque affectuum
quaedam diversitas, denique carminum per genera partim antiqua, partim nova, arque a nobis reperta
permutandi ratio. Quare, ut primo Varietatem concipiendi exemplo ingererem; eandem fere materiam
(quantum ad fastidium vitandum fieri licuit) per magis usitata conceptuum. in hacpoesi, genera libropriori
sum prosecutus. Quanquam non pauca brevitatis studio praeterierim, quae ex praeceptis supra traditis,
harum conceptionum gnarus, facile assequetur. Altero deinde libro, partim Horatiani carminis dignitatem,
affectuumqne in eo dominantium vim in tragico juxta laetoque scribendi genere. complexus sum, eo
etiam ex capite quandoque in producendis odis effusior, quod vehem entiorimpetus habenas non ferat;
partim in nova Lyricorum carminum genera poeticum transfudi calorem; ur quod in partel. 1, 2. sub finem
strictim tradideram, hic quibusdam fufius exemplis declararem: videlicet, non omnem abantiquis
scriptoribus hac in elocutionisspecie, odarum varietatem exhaustam esse. Tertio denique libro Epodon
canete exveterum usu, ita libuit; ur nequeillorum me legibus omnino adstringi passus sim, sed lusus
quosdam anagrammaticos, mollioresque Anacreontaeos, ac Scazonticos graviores admiserim; cum his
genio quodam poesios singulari adeoque non praetereundo insisteudum sit, quae exem plis citius, quam
praeceptionibus hauries.

349

LIBER I. LYRICORUM. ODE I. Cupiditatem excellentiae hominem superbum despicabilem reddere.

MOllis vellera serici,
Et pictam Phrygio stamine cycladem
Et Sparsum femoralibus
Argentum remove: nec muliebriter
Comptum surrige verticem
Elatoque forum schemate Iulium
Personatus obambula,
Contemptim reliquos spernere contumax,
Torva nube superciliil,
Et sperni reliquis intolerabilis.
Res est coeca Superbia
Quamvis Argi oculos, Lyncis acumina
Serpentisque Epidaurii
Certet perspicuo vincere lumine.
Quamvis ambitiosior
Spectari populo praetereuntium,
Signarique levi manu.
Quamvis Assyriis grandior atriis.
Etvulgo famulantium.
Et rerum Dominis praesideat viris:
Resablecta Superbia est.
Quamvis Sidoniis picta coloribus,
Longo syrinate vestium,
Pavonis superet gemmea fimbrias:
Res est foeda superbia.
Quamvis ingenii dotibus abdita
Pervadat sapientiae, et
Multarum titulis polleat artium:
Res est stulta Superbia.
Quamvis Sithonias fronte super nives
Cerussata renideat,
Cincinnosque vibrans verticis aureos,
Crines vincat Adonidis:

350

Si ornata caret fronte Superbia.
Quamvis turgida sensibus,
Fumosas proavum jactet imagines
Factorumque recens decus,
Et grandis titulorum aura reconditum
Inflet pectoris ambitum:
Sic elata caret mente Superbia.
Fastum submove inutilem.
Ut multis placeas, ne placeas tibi.

ODE II. Ad Laurentium Moevium. Docet Cupiditatem, et quodvis scelus in ipso ortu opprimendum esse.

NI virtutibus invides
Incrementa tuis, et gravibus delet
Obstructum vitiis iter:
Nascentis, moneo, prima Cupidinis
Incunabula subrue.
Eheu! decipimur, proveniunt mala
Parvo maxima semine.
Quid grano minus est? parva dabunt tibi
Magnam grana siliginem.
Quae calcante humilis nunc pede spernitur.
Quercum glans feret arduam,
Excelsumque caput nubibus inseret,
Magno robore pertinax.
Vis neglecta nocet, parva licet, time
Flammae semina mortuae.
Quae pressis poterant unguibus opprimi
Scintillae, dominantibus
Mox flammis superant flumina et impares,
Vires viribus obruunt.
Magnis saepe minor gutta triremibus
Praeceps exitium attulit.
Quae fluctus maris evicerat innocens
Tempestatibus obvia:
Cete grandia quae spreverat, et petras,

351

Aut haesit remorae ratis,
Aut portu propior naufraga, patriis
Hausta est denique fluctibus.
Sensim deficimus, deciduas prius
Aetas arboribus comas,
Post ipsas etiam demetitu arbores.
Parvis grandia cernimus
Tandem principiis crescere, vix probus
Qusquam, vix subito improbus.
Nec Phoebe pariet menstrua Socratem,
Nec lux una Neronibus
Formandis satis est nec Siculis suum
Imponit Dionysium,
Quem furtum laqueo nobile destinat,
Rari nominis Harpalum;
Hunc primum teneris noveris unguibus
Sublegisse crepundia.
Puvlillos acubus forte sororios
Nudavit picea manu,
Post furtim loculos repsit ad abditos,
Exilemque pecuniam
Invasit patrio ex aere teruncios,
Assesque addidit assibus.
Audendi melior denique, conditos
Nummos cum loculis tulit.
Herodes docilis sorte pueritiae
Blandis pusio moribus,
Laudari meruit; sed juvenem suis
Sese laudibus abstulit,
Maturus vitiis insenuit novis
Et furcam meritum caput,
Post canos tumulo condidit, impio
Notus crimine posteris.
Sic demum laqueis, aut acherontica
Haeret nocte lavernio.
Qui parvis facilem obsequi
Aetatis tenerae negligit indolem,
Hic cunabula debuit
Infelix feretro jungere, debuit
Primas Persephonae comas.

352

Virtutum gravior nulla suit lues,
Quam quae lenta medullitus
Imis insinuat visceribus malum.
Neglectum cito texicum
Venarum latebras occupat, et sinus
Cordis non medicabili
Perstringit vitio. Frustra Epidaurico
Contra gramine nitimur.
Cum neglecta lues, firmior otio,
Arcem pectoris insider.
Maevi, si sapias, ne levium levis
Contemptor scelerum audias.
Delpectis animos criminibus facis,
Spretum proficiet nefas.
Nullum vile malum est, quod cito spernitur.

ODE III. Ad Europaeos. Cupiditatem bellorum esse matrem.

CUnctis helleboro est opus
Undis dividui quotquot Atlanticis
Damnamur Borealibus
Infelix soboles Iampeti, parum
Contenti mediocribus.
Votorum tenuis meta refigitur,
Et quos ardua limites
Objectis posuit patria montibus.
Hos audacia transilit.
Angustis nimium Gallia terminis
Rheni collibus incubat:
Et sen nubiferis ingerit Alpibus
Imponitque jugis jugum.
Anri fluminibus dives Iberia
Magnis ambitiosior
Terrarum spatiis, dissolvit suis
Pyrenaea repagulis;
'Sed quam prima viam fecit, ab hostibus
Alterno teritur pede
Qui nullis potuit limitibus satis
Stringi fortior Italus.

353

Nullis obicibus claudier, hac via,
Hostes qua petiit, perit.
Martis progenies Teuto, minacium
Armorum strepitu ferox,
Quod nuper Geticis imposuit jugum,
Suspirans modo sustinet.
Incumbit miseris saeva Lubentia
Noxas aut facere, aut pati.
Heu nos ludibrium nascimur Africae,
Ridendusque Asiae jocus.
Qua cervice tulit, nunc juga reppulit
Manceps utraque ratio.
Europam Domino sub pede derimit.
Oinsana necessitas!
Quo natale decus, nobilitas patrum,
Bellatrixque potentia
Et virtus animorum impigra diffluit?
Quid natas bene praeliis
Auro polluitis degeneri manus.
Regnandique libidine
Partam prodigitis gloriam, et (heu nefas)
Calcatam obteritis fidem?
O tantum opprobriis splendida nomine
Nos tradenda nepotibus!
O mundi seinium turpe! quid ultimis
Haec aetatibus addimus?
Quo nos invidiae mixta licentia
Sceptrorumque rapacitas
Insano studio dimovet? Ad Getas
Haec vecordia demigret.
Antiquis redeant aurea seculis,
Pacis tempora candidae.
Europe Superum digna favoribus
Christi delicium, acamor
Terrarumque decus: quae thalamos trium
Fers consanguineos Ducum,
Et misces sobolem, collige pectora
Quae junctis habitant thoris.
Bellorum Furias Graecia sentiat,
Et trans Acroceraunia,

354

Trans et Taygeti, trans juga Caucasi,
Montes denique Caspios,
Affines redeat Marspiter ad Scythas.
Huc o martia pectora,
Huc tranferte manus, et calidos adhuc
Enfes sanguine proprio,
Fumantesque globos, aeraque turpibus
Tot conflata periculis.
Hebrus purpureo flumine patrias
Martis diluat hostias.
Europaea suis fulmina montibus
Mugitusque frementium
Bellorum pavida sede Byzantium
Incusso obstu peant metu.
Aemus missilibus serviat Italis,
Germanisque bipennibus,
Submissoque etiam vertice Thracius
Ad nos Bosphorus emigret,
Romanisque ferat ligna securibus,
Dignus facibus imperi.
Cur sic conficimur vulnere mutuo,
Alternaque cupidine?
Si quae damna juvent, barbaties ferat.

ODE IV. Cupiditas Europaeorum, lucri causa, paetria excedentium.

QUa vertigine ducimur.
Quotquot sub gelido sidero mascimur
Ventorum soboles levis?
Omnes Hesperium nunc sitiunt Tagum
Lympha divite nobilem.
Omnes Eridani (queis Phaeton rotas
Lavit) fluctibus hauriunt.
Aut Rheni Laticem vitiferum ambiunt.
Gaudet nemo domesticis,
Quamvis proveniant dulciter, amnibus.
Furtivae sapiant aquae.
Et quae lympha fluit fonte remotior,

355

Haec auget Pretium vadis.
Quid; quod barbaricis litoribus ratis
Nostrae figitur anchora;
Nos Indum bibimus, nos Hypanim ultimam
Pellei Juvenis viam,
Audaci nimium remige sein dimus.
Extremi terimus maris
Omnem veliferis navibus orbitam.
Nos audacia provehit
Euphratem super, et rapidum Tigrim
Et litus Malabaticum,
Quin coeptis miseri absistimus? heu solure
Coeci vertimus exules.
Decretas sceleri, non sine vindice
Poenas Numine, solvimus,
Ejecti patria. Quot mare sorbut,
Dum terris inhiant novis;
Cui vilis patria est, sit sine patriam.

ODE V. Omnes eadem auri honorisque cupiditare male teners.

NOs concordia distrahit
Illimique frui non sinit otio.
Nulli pauperies placet.
Hanc in Gangaridum litore dissitam,
Nostris finibus exulem,
Quivis esse cupit. Divitiis ratem
Totam velaque pandimus,
Pandorae facimus. Diva Pecunia
Aras possidet omnium.
Clausas ante fores stat Codrus. obvium
Croeso panditur ostium.
Auri sacra fames faucibus omnium
Haesit. Pauper et Echo
Quamvis dissideant, conveniunt tamen
Auri quisque cupidine.
Quid vanae memorem nomina gloriae;
Fumosamque superbiam,
Et laudum titulos; nullus intertiae;

356

Tam devotus agit cliens,
Quem non pulchra juvet gloria, qui suis
Non palpetur honoribus.
In caulis mediis ambitio sedet.
Est haec nota Olitoribus.
Spretum Carnificem non tolerantius
Indignatio concitat,
Quam si praeteritum forte Trium virum
Dictes fascibus imparem,
His desideriis quilibet aestuat.
Et laudeum stimulis furit.
Discordes studiis unanimes facit,
Vani nominis ambitus.
Quantumcunque levis mancipium spei,
Delperare licentiam,
Libertique nequit praemia: spes alit
Votis hunc melioribus.
Et sese Dominum fingit, et imperat
Torva fronte minoribus.
Uno Nobilitas dissidet a grege,
Grandis grandia postulat.
Sertis subjicias tempora regiis,
Et sceptris oneres manus:
Nondum fixa tuae meta cupdini est,
Romanis aquilis minor,
Infausta premeris solicitudine, et
Pacis disjicis otia.
Imples fedifragis cuncta tumultibus,
Gentes gentibus obruis,
Mactatosque tuae stultitiae immolas,
Indignisque coloribus
Foedas innocuo sanguine purpuram.
O insana licentia!
Quivis imperium praeripit alteri,
Recte nemo sibi imperat.
Omnes (quis neget) haud possumus omnia
Omnes poscimus omnia.
Vertamus milerae vela cupidinis,
Nos concordia dissipat.
Dissentire suo pulchrius in loco est.

357

Voces dissociabili
Tollamus studio. Musica displicet,
Quam discordia non regit:{Diversitas studiorum magis alit Remp. quam consensus: ut Musicam discors
oras concerdia.}
Nunc contorta sono, nunc spatiosior
Odis libera dissilit,
Nunc lublimis abit, nunc humiles fides
Infringit mediocribus.
Et Dii disparibus conveniunt modis,
(Si quam prisca merent fidem)
Vocalis tenui pangit arundine
Fan ruralia pascuis.
Thebaea cithara mollius adstrepit
Magni carminis arbiter.
Atlantisque nepos leniter increpat
Festivam digitis lyram.
Divisis studiis tympana Mars quatit,
Baccho tibia convenit.
Undosumque decent cornua Nereum,
Et clamosa celeusmata.
Quod si quisque Deum tympana verberet,
Pugnis exitialibus,
Turbatae nimium gratia Musicae
Lamentabilis occidet.
Vocum disparitas hic placet, et sua
Rerum disparitas placet.
Ventos arbitrio distinet Aeolus
Tem pestatibus imperans;
Neptunus tumido praesidet aequori;
Notunt astra Diespitrem;
Vulcanum trepidis flamma timet focis;
Plutus colligit aureis
Quidquid plena capit cista laboribus:
Quod si sulmina quilibet
Divum nubifero praeripiat Jovi,
Quivis Oceanum arbiter,
Et frenare Notos Aeol des velit,
Reginamque Pecuniam
Omnes Coelituum ducere gestiant;
Demiraberis omnia
Mox fervere novis seditionibus:

358

Flammas excutiet polus,
Nec tellus liquidum perferet aethera,
Atrox Nereus omnia
Devastata suis fluctibus obruet.
Fixis haec stationibus
Se quaevis cohibent, et studio impari
Discordes animant fides.
Nos viles animae per vetitam simul
Foede enitimur orbitam,
Et quam quisque premit, prosequimur viam,
Errandique libidine
In praeceps rapimur, Proque opibus pii
Nullos non colimus Deos.
Pluto thura damus. thura Cupidini.
Nos concordia distrahit.
Nos isthaec pientas, heu! facit impios.

ODE VI. Cupiditas sub necessitatis specie multa persuadet mala Christianis.

QUo nos saeva Necessitas
Invitos retrahis? Desine dulcia
Persuadere pericula
Mater solicitae stulta pecuniae,
Curarumque puerpera.
Neglectae melior copia copiae
Tempestivius affluit,
I quo suppliciter barbara te vocat
Expers natio Coelitum,
Si gentem sceleri quaeris idoneam
Flagrantemque cupidine
Coecos vise Getas, invenies tuo
Qui te Numine ponderent,
Magnorumque colant te prece Numinum.
Diis praelata minoribus
Aras de Pario marmore debitae
Cernes surgere gloriae.
Fumabunt calidis thura sub ignibus;
Messes hic Arabum leges,
Mavors dona dabit, cum phaleris equos

359

Junget, cum clypeis viros.
Hos ditare potes. Qui simul auream
Huc Mercator imaginem
Designabit ovans cum ratis Indico
Merces aequore vexerit.
Rugosis etiam de vetulae cadent
Libi fragmina dexteris:
Annosumque feret forte terunicum
Hunc edentulus Euclio.
Quin et carminibus fors celebrabere.
Oti cum patientior
Curarum vacuis auribus, ad sacram
Auscultaris arundinem,
Quam missis Corydon perflet ovilibus,
Tu cantaberis omnibus
Magnis nota viris magna Necessitas.
Nec non parva Minoribus.
Fallorne? an vacuis de laribus modo
Ad confinia Thraciae
Maturare fugam Christiadae novis
Se clamoribus incitant?
Obliquo toties, quid, rogo, lumine,
Quid cervice volubili
Retrorlum adspicis; I, quo lubet, ocyus.
Jam donata licentia est.
Sanctarum melior nos sitiens opum
Haud spernenda Necessitas,
Et felix Superum gloria provocat
Immortalis adoreae,
Et nunquam sterilis copia. Quid vetat?
Quin exurgimus, et luto
Demersum meisere surrigimus caput,
Quo nos copia gloriae
Conjurata comes, quo vocat aurea
Rerum luxuries? opes
Et mundi pretium, et pondus inutile
Auri, splendida nomina,
Atque umbras scelerum, velaque noxiis
Praetexenda laboribus,
Calcemus generoso pede. nec levi

360

Dementemur imagine,
Quam tantum vitreo mundus in aequore
Fictis Lusibus exibert.
Heu' quid Stentorea voce, quid urgeo?
Jam sucata Necessitas
Quae centum titulis frontem habet, et genas.
Centum picta coloribus
In scenam resilit; nos faciles sequi
Aures ac animos damus,
Nos plausum facimus, nos hilares joci,
Nos haec ludicra destirent,
Et rerum pretio tangimur, ac nitor
Auri luina corrpit.
Accedunt tacitis regna favoribus,
Acceduni humiles easae.
Nulli non colitur Diva necessiras:
Nutrix caeca rapacium,
Velans opposito crimina pallio.

ODE VII. Auri cupiditate omnia facimus.

QUo me, quo Lyra contumax
Urges obstrepetis te fidibus sequi?
Non jam dulcia mollior
Assueto repetis carmina pectine,
Seu cum fila licentius
Dissolvi patior; seu rigido micet
Nervus stamine durior.
Non adducta places, libera non places.
Cantandum est aliquid tamen,
Quamvis displiceant carmina Gratiis.
Urget sedula veritas,
Urgent depositis secula moribus,
Urget degener indoles
Europae. Haec Proavum nescia, perditis
Jam divulsa Nepotibus
Heu quantum veteri cessit origini!
Vix vestigia permanent
Virtutum, ac fidei. Sola repullulant

361

Jactae semina noxiae.
In praeceps stolido volvimur impetu
Aurigante cupidine.
Ex bellis serimus bella; sed aurea:
Plutum fecimus arbitrum.
Hic Martis Phaleras oblinit aureus,
Thoracasque; sed aureus
Hic jungit capulos ensibus aureos,
Hic ductus Chlamydum aureos,
Et cristis galeas sublevat aureas,
Hic bursam aggravat aureus.
Qui nunc bella neget, si sapit, aurea?
Auro bella redeminus.
Auro nunc alimus. Pax licet aurea:
Auro vendita Pax fuit;
Auro rursus opus, vendibilis manet
Pax, quae vendita praemio est.
Auro, quod stupeas, auri emitur lucrum et
Turpi fenore venditur.
Auro, quis pudor est; corpora tradimus,
Auro vendimus indolem.
Virtutem pretio fingimus, aut scelus,
Formant munera Proteos.
O Auri studiis ferrea secula!

ODE VIII. Ad Bartholum. Cupiditatem subita atque infelix saepe mors abrumpit.

RUpes perpetuae, Bartholenon sumus:
Rupes invidiam temporis ac iners
Evincunt senium: nos mora deterit,
Incertimora temporis.
Nec nos marmoreos finxeris; haud sumus,
Ut rivus tacito provehimur vado;
Qem quo terra parit, mox sepelit solo,
Mater peibrevis alvei.
Ne nos imparium robora quercuum
Excessisse putes, ceu rosa mollibus
Enuttita Notis, delicium breve,
Natali morimur die.

362

Nobis prima levem quae dedit, abscidit,
Velox hora diem. Nos miserabiles
Cum jecit varias callida tesseras
Sors transinittit ad Aeacum.
Quid magnas spatio spes nimium brevi
Arctamus, miserae ludibrium necis?
Libertas premitur mentis ab improba
Delassata Cupidine.
Mortem mors animi saepe praeoccupat,
Nec solo morimur corpore, nec semel,
Aeterna brevis haec morte licentia
Castigata rependitur.
Qui latas Tytio murice fimbrias,
Mensas Assyria pandere copia
Andax, nunc Epulo cogitur arctius
Spreto accumbere Lazaro,
Non Regum thalamis, non Mareoticis
Vecors liminibus Mors revocat pedem,
Non rerum pretio mollior aureo
Mors corrum pitur ambitu.
Magnarum cineres juxta et agrestium
Confundit tumulis. pinguior, ac macer
Hic rebus fueris nil juvat, optimus
Qui virtute praeeminet.

ODE IX Illusa Cupiditas in Dionysii Tyranni exemplo oftenditur.

QUantumsceptra ligonibus,
Quantum Regna casae, purpura pallio
Distet Socratico, tibi
Regnator Siculo testis ab aequore est,
Fortunae pila ludricae.
Non hunc purpureis dives honoribus,
Non suffulta curulibus,
Et plausus medios inter obambulans,
Et blandas populi preces,
Sors explebat ovans. meta cupidinis
Frustra scribitur mvidae.
Dum conjuncta suae nixa potentiae est.

363

Mutavit clypeum brevi
Fortunae volucris miles, et arduis
Dejectis stationibus
Immixtus populo constitit, ac dato
Collum supposuit jugo.
O quantum tumidi pectoris abstulis
Decollata potentia.
Quantum pauperie ditior, et sibi
Demptis rebus opimior,
Laudari meruit! mox Sapientia,
Pauperatis idonea
Proles, ingenuo hunc sustulit impetu,
Et dissuasit inutiles
Rerum quisquilias, atque inopes opes;
Tentataeque tyrannidis
Infaustas docuit nosse catastrphas.
Ergo Socraticae minor
Sese parietibus Gymnadis abdidit,
Arctae mancipium scholae,
Hic qui nobilibus jura Quiritibus
Nuper dixerat arbiter;
Balbutit tenero cum grege tetricas
Blando murmure syllabas.
Nec praefert ferulis sceptra minacibus,
Avulsosque securibus
Fasces supposito tergore deterit,
Doctae Palladis armiger.
Non hic sanguineum stringit acinacem
Telorumque volantium
Irata exonerat spicula dextera
Sed tractat pharetras leves,
Et se Palladia jactat atundine.
Fortunamque refigere
Audax, tran sadigit vulnere non levi
Hoc se carmine vindicans
Magna blandittis sortis, t improbis.
Ne confide favoribus:
Quantum celsa nocet, tantum humilis junas.
Irascendo minus ferit,
Palpando nocuit, credite posteri,

364

Felix cum perii, fui.
Quaquis fit melior, melior, sors mala non fuit.

ODE X. Gratulatur sibi Poeta, quod se a mundi Cupiditatibus ad religiosam quietem transtulerit.

QUo me sancta licentia
Mundi deposita solicitudine
Inter nubila transvehis?
Jam nunc Menapiis, jam procul Ubiis.
Motus finibus auferor,
Jam Rheni vitreus deseritur latex,
Et septemplice montium
Discedo profugus vertice, jam sacra
Prospecto Trevirum juga.
Hinc le praecipiti culmine surrigit,
Musarum Domino sacer,
Quondam laurigeri collis Apollinis.
Hic vestigia Daphndis
Doctorumque manent fontium.
Illinc Martia Bacchicis
Se cognata jugis culmina porrigunt.
Hastis pampineis ferax
Passim armatur ager: territa, quas suo
Phasis robore militum
Mallet fertilibus crescere dentibus.
O jucunda sedilia!
Figamus tacitos carmine nunc pedes
Istic, Melpomene, precor.
Jam montis minore est cura biverticis
Seu Nisae domitas apex
Promittat tigrides; seu juga laureis
Cirrhae Daphnida crinibus.
Concedat bijugis Phocis Apollini,
Et Baccho sacra collibus:
Vicerunt Treviri. equalet inhospitis
Jam nunc Attica montibus:
Nos doctis repetit Castalis amnibus,

365

Nos Libethrides abluunt,
Et Pimplae vitreis Naiades alveis.
Siccis Graecia rivulis.
Mosellae latices. Castalidum intulit.
Non posthac Aganippidos
Desument liquidis nomina fontibus
Musae, Moselides erunt.
Hic vos Phoebigeni verticis hospitas
Infusus viridi toro,
Et vinctas hederae subjiciens comas,
Sacro proximus alveo,
Dicam Menapio carmine Nobiles:
Et plantabo virentibus
Circum larigeris culmina frondibus,
Hic oracula Cinthii
Vatum de numero, si numerus sumus,
Tcto pectine consulam.
Dicam sepositis quanta negotiis
Spreto quanta Cupidini,
Neglectisque opibus quanta subest quies
Non suspensa minacibus
Ventis, nostra fides nutat in aequore,
Et spes Indica mercicum.
Quid ventis levius? debilius rate?
Piratisque frequentius?
Non bellis rapimur dira frementibus,
Nec nos fulgor acinacum,
Non terret chalybum grando, nec abdito
Aurum defodimus specu.
Quid flammis rabidi Martis atrocius?
Quid partas violentius
Res et spes subito proterit impetu?
Felix quem levis alea
Submisso positum detinuit loco,
Vel quem libera servitus
Iurara retinet pauperie, nihil
Formidantem odulentiae.
Laudo mentis opes fedifragis praum
Confisas Aqjuilonibus.
Virtutum cupidus munera colligam

366

Lucrandique cupidine,
Longe sepositis sidera montibus
Transcendam volucri prece:
Et votis pretium nil metuentibus
Multo fenore congeram,
Aeterni pretium fenoris, o nimis
O jucunda negotia!
O virtutis opes! cetera vanitas.

ODE XI. Sol mundi Cupiditatem aversatur.

DUm caput pulchro radiatus ostro,
Candidam toto super orbe frontem
Explico Phoebus, roseisque figo
Basia labris.
Dulce ridentes mihi terra vultus
Pandit, apricos redimita colles
Frondium sertis, juga laureatis
Vincta capiliis.
Quaque venantes rutila per herbas
Deferor planta, comitata molles
Aura per campos agitat jocoso
Murmure currus.
Virgines Lymphae simul osculandis
Irruunt pratis, vitraeosque Cirrhe
Parturit fontes, simul aestuosis
Praebibit agris.
Sive pubentis virides Hymetri
Orbitas visam, Zephyritis uno
Calle decurrit, Violasque vernis
Dividit agris.
Sive Parnassi juga delicato
Rore perfundam, Dryades madentem
Ambiunt currum, liquidoque pascunt
Nectare silvas.
Seu per Hyblaeos rutilante colles
Essedo porter: lepido salutor
Alitum plausu, strepit et pudicae
Dedala cerae,

367

Rura quae tango, cerealis unda
Fluctuat circum, nec inebriatus
Sat sibi constat, dubiis recurrens
Culmus aristis,
Bacchus accinctis caput in corymbis
Ventilat laetus, tigridesque colle
Solvit aprico, tener erubescit
Pampinus uvis.
Sic Erythraeo mea flamma ponto
Educat gemmas, fovet et mritis
Divits conchis, radiantis astri
Dona, lapillos.
Invias terrae latebras metalli
Arbiter lustro, rigidasque venas
Aeris, et coctum bene temperatis
Ignibus aurum.
Cuncta Phoebeis recreantur astris.
Debet his tellus, minor unda deber.
Debet humanum genus, at bonorum, heu
Negligit usum.
Quid jubar terris, niveique prosunt
Temporis soles; quid amoena pleno
Faustitas cornu, nitidique vena
Fertilis auri;
Nulla lux mundo nitet auspicata,
Tempus eversis niveum quadrigis
Turpitersqualet, scelus omne fulvum
Polluit aurum.
Luxus in pratis viget et pudicos
Inquinat flores, Tenerique blandae
Adstrepunt Lymphae, favet explicatis
Aura susurris.
Nata per crimen Semoleia proles
Mollium turpis pater est amorum,
Litium fautor, tepidoque miscet
Vina cruori.
Quid juvant gemmae, Tyrioque lotae
Purpurae fuco nsi fastuosum
Quod regunt corpus, tumi disque pectus
Ausibus implent.

368

Nullus antiqui manet usus aevi,
Aureos auro periisse mores
Constat, oppressum regit una mundum
Coeca Cupido.
Obfui terris, quid inauspicatas
Luceo flammas? mea dona foedo
Crimini prosunt. vitiisque bigas
Duco faventes.
Ite nunc fessis roseos caballis
Virgines. horae religate crines.
Hesperi nunquam rediturus Aethon
Fonte lavetur.
Heu pudet mundum, pudet intueri
Sontium vultus. tegat umbra turpes
Criminum noxas, scelerique flammam
Luceat Orcus.

ODE XII. Cupditatum laqueis totus orbis oppletus est.

PErbrevi magnum, velut in tabella,
Diceris quondam speculatus orbem
Fortis Antoni, stygiasque circum
Mill catenas.
Astra districtis meruenda vinclis,
Cassibus tellus minor exlicatis,
Fraudibus pontus, trepidisque silva inhorruit umbris.
Quis dolos ponit. pedicisque gressus
Stringit ignaros, nisi pertinacis
Artifex noxae scelerumque nutrix
Blanda Cupido?
Sunt quibus pulchrum dominatur aurum
Ipsa formosos laqueos metalla
Obtegunt, ex his faber ipse Daemon
Vincula cudit.
Et sua praesens pharetra Cupido,
Oblinit fuco medicante tela,
Ac lacessitis animum sagittis
Frangit inermem,

369

Donec accensis furat in medullis,
Aut amot fulvi vitiosus aeris,
Aut profanatis Cytherea taedis
Urat amantem.
Sic Philistaeos generosus ungues
Improbi Sampson subit impeditus
Cassibus scorti, nimis insolenti
Saucius arcu.
Sic Deae mangnus Sophiae magister,
Arbiterque aevi, Solymis stupendus,
In Dionaeo nova praeda saltu
Nescius haesit.
Iessides magno Goliae triumpho,
Hostium et raptis celeber galeris,
Captus a parvo Veneris ministro,
Vulnera planxit.
Lothus incensas, sine clade, flammas
Praeterit, foedos subiturus hamos,
Cum nova Bacchi, Venerisque flamma
Turpius arsit.
O quot he~roas mala causa noram
Fabulam mundo scelus exprobranti
Fecit, et captam per amica traxit
Devia mentem.
Compedes coeci patiuntur auri
Achab, et turpi veniente lucro
Proditor Iudas: premit iste servum, et
Ille magistrum.
Multa furtivo latebrosa calle
Lina tenduntur; sua vincla captus
Nescit, atque ipsas amat in sagenas
Ire, perire.
Non Arachnaeis ita falsa textis
Musca deceptas replicavit alas,
Cum, velut tumbae resupina vivarn
Migrat in alvum.
Emicat coeca vigile caveruna
Artifex texti, simul atque filum
Admonet motum, solitaeque captat
Praemia curae.

370

Quisquis es, strictos patiere casses
Aucupis mundi; nisi te dolosae
Subtrahas nassae, fugiasque structas
Fraudibus escas.

ODE XIII. Exemplo Loiolae spreta mundi Cupiditas proponitur.

EUge per cultas studiosa telas
Musa decurrat, Phrygiisque dextrae
Artibus sudent. Aliena doctas
Tempora lauros;
Haec acum poscunt, fluat Hippocrene
Fonte mutato. Tyrioque mixtum
Aureum fuco bibat, et serenum
Lana colorem.
Euge Lojolam labor eruditis
Imprimat telis, operosa fortem
Dextra seternat populo strategum, et
Inserat auro.
Martiam vultu radiante frontem,
Martium pectus generesus heros
Induat textis, celebrique spiret
Indole lana.
Surgat hinc celsis domus alta saxis
Arcium robur, populique prono
Accidant vultu, famulisque circum
Affluat umbris.
Porrigat faces, levioris aurae
Turba captatrix, niteat propinqua
Aulicum pompa decus, et superbo
Fulgeat ostro.
Indico mensae cumulentur auro,
Hermus affusa famuletur unda,
Luce gemmarum faveat remoto
Litore Ganges.
Mollis extento minitetur arcu
Pusio, saevas animosus idem
Ventilet flammas, tacitisque fibras
Ignibus urat.

372

Haec super celsa gradiatur Heros
Fronte, neglectos eat inter arcus,
Rideat muros domuumque Chiis
Tecta columnis.
Rideat fasces strepitumque eircum
Mobilis vulgi, leviumque turpe
Spernat aularum decus, et faventes
Leniter auras.
Dives ex spreto reputetur auto,
Fama contem pto fluat ex honore,
Omnis ornatu meliore Virtus
Cingat euntem.
Frater occurrat, revocetque blanda
Voce Germanum, genus et paternum
Nomen augeri roget, ac avita in
Sede Nepotes;
Attamen frustra, fine fratre, frater
Patrios spretus repetat penates.
Pergat ad sacros animosus Heros
Visere colles.
Hic ubi pulchram veneranda sedem
Obtinet Virgo, rutiloque condens
Brachio natum, roseis propinat
Basia labris.
Addat ornatum, novusiste miles.
Noricusfulvo radiatus auro
De tholo mucro rutilet Syroque
Balteus ostro.
Pensilis sacram veneretur aram:
Et Navarreae monumenta gentis,
Posterum sero memorentur aevo,
Ore Nepotum.
Ipse culcatum sapiente fastum
Conterat planta, latus et revinctus
Pulchrior sacco, Tibi virgo longis
Militet amnis.

274

ODE XIV. Euchatisticon Inscriptum D. Paulo gentium Doctori; quod primus gentes a mundi cupiditate ad
Christum tradu Xerit.

EUge formosae Charitum coronae
Virginis ternae triplici capillum
Floridae serto, triplicique vinctae
Federe dextras.
Ite, divino date serta Paulo,
Textili crines redimite fronde
Ac Hymetrei nova dona prati,
Spargite flores,
Ite per laetos animosa saltus
Turba, festivos iterate plausus,
Et fides inter strepat. et faventi
Tibia cantu.
Concinnat magnum chorus ore Paulum
Gentium lumen, decus et coronam
Plebis electae, columenque sacri
Grande Senatus,
Carpat aeternas Charitum corollas
Floribus textas, sacra gratiarum
Dona post longos venientis aevi
Censeat annos.
Hune leves Parthi, facilique tollant
Thessali plausu, memorentque Divum
Et Corinthaeo celebretur aere
Numine plenus,
Ite Dictaeas Charites per oras
Gaudeant Cretes veniente Paulo,
Et Iovis cunae, Gorybantiumque
Murmura cedant.
Quisquis agnatum bibit ore Boetim
Ausonum quisquis Tiberi lavatur.
Audiant Paulum, meritisque nectant
Serta capillis.
Ille proscriptis docuit vetustis
Numinum monstris, Superum patenre
Atrio Divu m, remeare terris
Iusque fidemque.

373

Criminum foedas tulit orbe noctes,
Etlucem belli, redeunte pulchra
Luce virtutum, redeunte claro
Sidere pacis.
Quidquid insano vitiavit auro,
Levit et fuco veterator orbis;
Ille purgavit, meliorque fraudem
Fraude fefellit.
Euge formosae Charitum coronae,
Ite, divinos redimite crines:
Liliis mixtum decus, et rosarum
Fulgeat ostro.

ODE XV. Aspirat pia anima, ex mundi cupiditatibus ac vinculis ad calestem patriam.

ITe laxatis mea vela cymbis,
Ite, qua cursus patet, en solutis
Carbasis vitae melioris oram
Pandit Olympus.
Et suas coelum patitur triremes,
Scanditur velis, liquidumque ductis
Scinditur remis. micat Aronavis
Testis ab Astris,
Illa, dum Ponto rapitur furenti,
Haesit incerto tremefacta vento,
Haesit ad fluctus: modo stat quieto
Lucida portu.
Quis parem vitae mihi donet usum?
Sive cum molli vehitur faventis
Sortis affla tu, placi disque cymba
Navigat auris.
Sive turbatis rapiatur undis,
Quae leves venti, dubiique casus
Impetu vergunt, fragilisque pellunt
Vela carinae.
Omnis ex omni mea vita casu
Impulit navim: modo turbulentos

374

Vecta per fluctus: modo per quietas
Lenior undas.
Nulla res constat, neque sors serena
Nubis est expers: habet hoc timendum
Blanda sors, paucos init esse fortes,
Perdit amicos.
Alba me nunquam tulit inter ulnas
Sors diu fidas: pede nutat uno.
Illa, quae prima facilis renidet
Fronte, cavenda est.
Vah genus vitae! quod acerba tantum
Fata com men dant, quod amica falso
Sors linit fuco, tacitoque circum
Implicat astu.
Pace gaudemus; sed iniqua pax est:
Mille noxarum scelerumque syrtes,
Objicit classi placidum per aequor
Molliter actae.
Quid juvant gemmae Rhodiique venae
Fertiles campi? Perit inter auti
Vota possessor, vitiisque turpes
Laxat habenas.
Clara dum puris favet aura ventis,
Et comas denso rubet igne Phoebus,
Imminet grando. Simul ac honorum
Faverit aura,
Et latus fulvo variamur auro,
Servit et prono vaga turba plausu,
Proximi syrtes ferimur; serenum
Nube premetur.

ODE XVI. Coelestis Paradisi contemplatione vates delectatur, a mundi cupiditate aversus.

QUo feror plausis relevatus alis?
Surgit ex armis volucrique planta
Silva plumarum, rutilumque prenso
Civis olympum.
Babulas vincam, veterisque /cygni

375

Fata Ledaei, Ganymedis ales
Fulminis quamvis iter expeditus
Tendere cedet.
Nil retardatis per anhela pennis
Astra sustollor: Paradisus agros
Pandit apricos, reseratque portas
Aere rigentes.
Quanta lux Phoebo meliore fulget!
Quam voluptatis micat affluentis
Gaudiis vulgus, placidoque vernant
Cuncta sereno!
Pace non torpet piger otiosa
Mundus, aut saevis agitata bellis
Regna quassantur, nec avarus heres
Divitis auri est.
Candidi cives, niveique mores
Seculum condunt. sine fraude vultus
Comis, et nullo variata fuco
Verba fidesque.
Summus hie juncto sociatur imo,
Una sors aequat, nec amicus hosti
Distat, aeternis veneranda constant
Federa Vinclis.
Praemiis certant, et amore vinci
Quisque formidat, patet explicatum
Gaudiis pectus nec amoena desunt
Serta capillis.
Fusus in pratis, vacat innocenti
Orio mundus, placidosque laxat
Cutturisnervos, liquidoque fundit
Carmina plausu.
Aut leves dextra rapit erudita
Barbiti nervos, Citharaque dulces
Inerepat ventos, animata servit
Auribus aura
Aut caput propter salientis undae
Graminum molli recubans lacerto,
Inter et vitae socios peractae
Fata retractat.
Quod tulit durum meminisse dulce est,

376

Lacrymis gaudet, numerat dolores,
Tela commendat, graviusque magno,
Vulnus honori est.
Euge felices mihi so lve pennas
Musa, jam metam teneo experitam,
O quies dulcis, merear vocari
Civis Olympi.

ODE XVII. Mundi opibus ac cupidiratibus solitudinem acpaupertatem prafert.

SA cramenta dedi, stabo pereuntibus
Detrectator opum legibus, et sacrae
Paupert atis amans; strideat invidi
Adversum rabido dente minaciter
Mundi spretus amor, sint aliis opes;
Nobis pauperies integra fulgeat.
Goanum trepius scandat Iber mare,
Quem, Cauri dubia circumagunt fide
Suspensum tumidi fluctibus aequoris;
Qui scyllae metuens, quique vagantibus
Occurrat timide per freta ratibus.
Tanti non emimus tanta pericula.
Siccis naufragium litoribus deest.
Ne laesus peream, dispereant opes.
Mercator Tyrio circumeat foro
Et pictam redimat murice purpuram.
Quae nobis patrio vellere texitur
Sat laudata toga est, si Borealibus
Ventorum furiis objiciat moras,
Et brumas superet, quae tegit, haec satis
Vestis laudis habet, quaelibet integre
Commendata suis res placet usibus.
Facundis rapide litibus intonet
Pro rostris Cicero, fulminea cadunt
Hostilesacies voce Philippicas
Strages hinc videas, hinc Catilinicas.
Res vox est fragilis: sola pecunia
Vertit longa brevi, muta sonantibus.

377

Qui sic veriba locat, nil retinet su um
Cui tuto liceat credere. Veritas
Impllluta diu vix Rabulis fuit.
Jactantem Scythicis signa Draconibus
Qui Martem sequitur, litera vertitur
(Aut dicam propius lancea vertitur)
Jam Mortem sequitur, non galeae caput
Devotum stygiis fontibus eximent,
Quamvis Mygdonio ventiles alite
Cristatos apices conus, et audiat
Plaudentes Zephyros. Non Siculus chalybs
Fatis expediet pectus aheneum.
Norunt fata viam. non volucres equi,
Quantumvis agiles praeveniant notos,
Hinnituque fremant laeta, vel impigre
Divexent phaleras morsibus aereas,
Armati fugient spicula Tartari.
Non his empta placent conditioni bus
Auri fulvus honos aut Jeve nominis
Pondus Pauperies omnibus unica
Nobis sufficiet grandior usibus,

ODE XVIII. Diogenes mundi, Cupiditatumque ejus contemprum omnibus suadet.

QUo coeci ferimur? fervidus intonat
Orator medio Rex cynicus foro
Erantumque ruinae
Accensa face praestruit.
Quo coeci ferimut? nubila discute
Ad Veri radios, quisquis amoribus
Caligantibus orbis,
Argentique cupidine
Obstrictus, positis insidiis pedes
Captivasque manus insinuas miser.
Non his stringeris artus,
Mentem atrocius implicas.
Maturis animum casibus eripe,

378

Et deflecte nefas. Praeferimus facem
Huc vestigia verte,
Et desuesce cupidini.
Nil desideriis aucta pecunia.
Vitae nil oneri detrahit additur;
Nummis solicitudo,
Custos velleris aurei.
Et pugnans tacitis cura soporibus,
Infelixque metus. Nunc Geticis furor
Formidandus in armis,
Flammarumque minacium
Tempestas pavidos exanimat viros,
Et pacis violat divitis otia.
Nunc furtiva dolosis
Irrepens latebris manus
Insomnes tenebras, et trepidas facit.
Ne mollis requies, ne tibi vilior
Libertatis iniquis
Sie possessio praediis.
Sub parvis opibus magna latet quies,
Quanto plus capies, hoc cupies magis.
Solus dives, avarus
Inter divitias eget.
Sub spretis opibus repperies opes.
Qui stringit nimiae vela cupidinis,
Saevum cautius aequor
Tiphys remige transilit.
Si quantum satis est te tua provehit,
Er tutis equitat cymba Favoniis.
Cur lassare saburra
Navim quaeris inutili?

ODE XIX. Ad Telesbium. Cupiditatem opum abjiciendam esse, eo quod coele nati sumus.

CUt sic Telesbi? nascimur inclytum
Genus Deorum, et scribimur aurei
Cives Olympi: cur supinis
Terram animis, humilesque fulvi

379

Sordes metalli lam ban us nnprobi?
Cur desbuatus non pereunu um
Heces bonorum, sideraro
Pectore, praeteritura captat?
Umbrisque mentem pascit inambus,
Et spem fatigat? Desine turpium,
Insane, curarum, et jacentem
Tolielolo, patr isque sensum
Appone terris. Non satiabere
Urcunque plenis, copia coraibus
Aurumque et argentum propinet,
Et siquidis pluataethra gemmis.
Agnata coelo nobilioribus
Pascenda mens est. Te super inclytas
Sors larga regnorum coronas
Et Syrias loculetet aulas:
Frustra; nam adultis invenies opes
Votis minores, nulla (pei tuae
Res par habetur, sceptra dextrae
Et capiti diadeina jungas:
Addis dolosae certa Cupidini
Fomenta. Regum consule pectora.
O monstra votorum! e probrosam
Ingluviem haud satiantis auri!
Nil temperata spe cupiunt, nihil
Patce capessunt. non regionibus
Inclusa, regno rumque metis
Turpis avarities tenetur,
Obsepta centum moenibus oppida,
Provinciarum vix numerent opes,
Regni medullam evisceratis
Agricolis, pavidoque vulgo,
Aetariorum defodiant specu;
Frustra, vagantis flsmma cupidinis
Auroque censuque educata
Inter opes alimenta captat,
Dum regna flagrant integra, dum furor
Incendiorum corripit, ( O pudor,
Legumque virtutumque clades!)
Immeritos populorum acervos.

380

Tu Cyre testis, cui Babyloniae
Gazae minores, et diademata
Angusta Persarum, dum avaram
Tutpe sitim Scythico sub utre
Expleret haustus. Te memori quoque,
Pellaee, signat charta Cupidine,
Post vasta terrarum subacta,
Sanda pilae brevia occupantem.
Nec Eucliones eximo. sordidi
Quandoque in antris non satiabiles
Moneta curas abdit. Auro
Caula favet, famulatur aula.
Abominandae nempe Cupidini
Servile vulgus militat, impigrum
Sudare, seu Phoebus calentes,
Seu gelidas agat. ursa bigas.
Venalis auri proficit improbo
Labore votum frigida vix manus
Venale coelum prensat. Omnis
Obstupet hic generosus ardor
Emancipati pectoris. Excute
Turpes catenas, nec vitiis fave,
Quae suasit inconsultus error,
In jugulum male stringis ensem:
Mox hoc petendux, sanguine cum ferox
Pasci cupido coepst, in omnium
So rtemque vitamque execrandos
Exacuit furiosa dentes.
Quam fers bi pennem, spicula quae jacis,
In fige noxis; vincla Cupidini
Impone. libertate Vitus
Gaudeat, innocuoque coelo.
Erramus omni degeneres via
Mortale Vulgus. Non Dominantium
Nec Asseclarum terra curas
Apposito satiabit auro.
Coelo petendum, quod tibi sit faris;
Coelo im petrabis vertite, vertite,
Mentesque, mortalesque curas,
Astra patent opulentiora,

381

ODE XX. Cupiditati nulla melodia gratior, quam tinnitus argenti.

OMusa docti carminis artifex
Dissolve chordas. Mollius increpant,
Quae mitis intestina buxo
Tendit, ovis, resonante nervo.
Major luporum abdomine conditur
Vis illorum. collige viscera,
Siccoque perduratura sole
Fac Latios animare cantus.
Forte Eucliont barbita fortius
Nervis Luporum tensa rapacibus
Aures revellant. Euge chordas
Musa novas nova plectra tangant.
O pulcher auri fulgor, et inclytis
Dignus coronis! Regum apices tibi
Curvantur, imi genua vulgi;
Et mediae procerum catervae.
Per te affluentis cornua copiae
Effundit in nos plena Beatitas.
Quam dulce tinnit clangor aeris!
Quantus hono: pretiumque gazae!
Placemus, 10. Musa repercute
Potenris odae barbita. Subsilit
Hinc umbra Crassi, hinc Euclionis
Posteritas modulante buxo.
Quidnam hoc? ovillis dissiliit chelys
Mansueta nervis, impatiens lupi
Odore vicini. Euge Verpa
Cede choro male dissonante:
Qaemcunque avari foedus odor lucri
Infecit absit. Non sociabilem
Moneta cum Virtute chordam,
Aere licet radiante, tangit.

382

ODE XXI. Poeta desperans se frugalitatem perfuadere posse, Lyram amovet.

HEus Lyde, cassa tolle chelyn fide.
Fastidioso carmina feculo
Molimur invisi, obstinato
Perstat Avarities furore.
Damnanda cum sit; turpe potentium,
Vulgique contra murm ura perstrepunt.
Jurata non flecti. Nec Orpheus
Threiciis modulatus ornis.
Cum querna duxit robora supplicis
Ad plectra silvae; nec lapicum potens
Thebanus Amphiov, sequaces
Cum traheret Lyra tacta rupes.
Molli reluctantum imperio parem
Vim ferre visus. Digna oculis erant
Ostenta, Thressas inde chordas
Isinarium increpuisse Vatem,
Hinc pertinaces cedere fraxinos,
Crassasque quercus, ac graciles cedros
Ad plectra fubsultare mota,
Odrysiosque animare saltus.
Pudor! moveri cum specubus feras,
Avara nullis pectora machinis
Divelliab auro, Phoebe molles
Frange sonos, citharaeque nervos,
Et martiales appropera tubas
Depraehantum vocibus intona,
Hinc raptor incumbens, et inde
Flamma vorax pupuletur auros,
Suasura quavis arte potentius
Vim temperatam. Quodque oleis nequit
Revincta Pallas. hoc severam
Obtineat galeata frontem.

383

ODE XXII. Monstrum nullum in orbe humana Cupiditate magis dete standum.

INforme monstrum, triste, et execrabile
Rapacitatis despue
Nil simile peperit Lerna, portenti licet
Septemplicis puerpera:
Nil ex Diaconis consitum molaribus
Par tale Colchoium solum.
Frons torva, quali taurus ignivomus micans
Infecit hastam Jasonis.
Rubente dirum lumine implevit cavas
Frontis lacunas horridae.
Oculata tergus, et futurorum anxia,
De stirpe lani posthuma.
Oblonga, guttur aridum, quale improbo
Philoxenus vo to ambjit.
Immane ventris dolium, quali tumet
Pinguis racemorum sator.
Siticulosus corpus in flatum obsidet
Stagnantibus vadibus hydrops.
Sed foeda macies squalidos humeros vorat,
Exsucca livent brachia.
Vix ulla mortis larva mundo praebuit
Deformius spectaculum.
Utramque adunci muniunt digiti manum
Non impares Gryphum unguibus.
Lupina fauces stringit inhiantes fames
Sitisque plusquam Tantali,
Cleopatra quamvis uniones eliquet,
Pleno hauriendos poculo,
Gravesque luxus Persieus mensas premat,
Etisichronis vincit gulam.
Talem apage pestem sedibus procul tuis,
Nocentiorem toxico.
Praesentiori nulla dementaverit
Te vafra Circe pharmaco,
Sin hospitali limine hoc monstrum accipis
Erinnyas tecum foves,
Et sanguis ugas pascis haud explebiles,
Dextraque mulces aspides.

384

ODE XXIII. Ad Tiberium Rosium gulae cupiditatibus nimium indulgentem.

QUousque laute nutries asinum, Rosi,
Tibi denegato pabulo?
Quid Pondero sis subjicis saccis caput?
A sinumque donas pileo?
Hic feriales ducit in pratis dies,
Dum tu molendino vacas.
Incedit ille cute saginata probe
Tu pallida squales fame.
In digna res est, crede, quod, Rosi, tuo
Habeare vilior asino.
Haec ipse (quamvis calculo prudentium
Prudens notari pervelis.)
Haec ipse praestas, stulte, dum corpus foves,
Animamque vitiis opprimls
Cumque otiolo pascis in luxu gulam,
Mentemque inedia conficis.
Autigitur A finum supprime, aut Domino facis;
Hunc esse meliorem suo.

ODE XXIV. Conscientia cupiditate entium male lacer atur:.

DEclive quo nos seculum demum avios
Virtutis usu submovet?
Ecclesiarum Principes quondam dedit,
Probata conscientia.
Tunc infulato cana Pietas Vertice
Episcopi mitras tulit.
Detraxit aetas rebus, et curam Pedi
Clara meruit Scientia.
Hinc sparsa crevit illa doctrinae seges
Late per arva Ecclesiae.
Stemus, nec ultra ferre delirum retro
Lubeat in exitium pedem.
Audimur? an nunc ratio legesque obticens
Totumque possunt entia?

385

Sic est. recurrit aureis ductum notis,
Argenteisque seculum,
Concraque Conscientrae suffragia,
Scientiaeque calculos,
Votum omne tinnientium entium valet
Moneta mitras dividit.
Virtute quamvis fulseris dives tua,
Et mille gemmis attium,
Si prisca avorum cera destituit genus,
Ignobile, auroque vacuum:
Frustra infulatos quaeris inter ordines,
Tum elocare verticem.
Rationis entiae licet haud parum queant,
Plus obtinent Realia.

LIBER II. LYRICORUM ODE I. Ad Carolum Magnum ut afflictae Europae auxilio veniat.

O Im perantum gloria Caesarum
Asserte Divis, Carole maxime!
O sidus Europae! O corona
Imperii fideique lumen!
Fas sit reductum te mihi sistere
Terrae laboranti. Et superos reor
Mortalium tangi dolore,
Atque aliquo pietatis aestu
Flagrare contra nequitiae im petum,
Vastantis im pune omnia Discute,
O discute insanos tumultus,
Fulmineis metuendus armis.
Et qualis olim tutor Iberiae,
Ac Barbarorum terror, in impios
Fusus Saracenorum acervos
Ibnalachum, dubiumque vinci
Tandem Aegolandum Marte potentior
Victore sternis. cum tremuit tuo
Succussa pampelona ferro,
Et trepi dis famulata muris,
Carthago justo succubuit jugo,

386

Audisne? an alter Mercurius lyram
Nondum impulit solers porenti
Carmine solicitare Manes
Vitamque functis reddere: Quin faves
Submissiori non tamen improbae
Buxo, fatigatumque longis
Imperium miseratis armis.
Praesente victor Numine? Submove
Tumultuant um falmina militum:
Saevaeque bellorum procellae
Pacifica recreentur aura.
En federaris signa cohortibus
Et hac et illac fervere Martio
Terrore, Finnorumque turmas
Et Furias Botealis orae,
Austro favente, O dedecus! aureae
Serena Pacis sidera turbido
Mavortis inceftaxe fumo,
Et placidum violare coelum:
Arasque Divum non moderabili
Vastare ferro. Nil potuit fides
Inermis, obluctata centum
Flagitiis, scelerumque monstris,
Jus fasque ruptis strata repagulis
Dudum in trium phum sustulit haeresis,
Portenta disjectis Averni
Aggeribus dominantur orbi,
Aequusne coelis ista ferentibus
Caesar tueris: non lacerum decus
Hoc Imperi quondam timendum.
Non dubiis fluitare ventis
Ecclesiarum carbasa, sub ruis
Expensa signis? cerne Baravicas
Errare nutantem per undas
Naufragio propiore navim.
Nec Musa tuto, nec V Vahalis vado,
Nec Rhenus undis sat patientibus
Petri biremem poitat, Albis
Degener, Amisiae que lontes
Aemum im potenti succutiunt freto.

387

Visurgis olim ser domitas tibi
Subjecit invitus procellas,
Ter domitis modo, rursus, undis
Increvit audax: Oceanus retro
Submisit aequor: ceruleo tumens
Garmna per campos fluento
Teutonicum lepelivit orbem
Fluctu sub uno. Quae ratis hanc ferat
Im pune turbam? corrige fluctuum
Caesar rebellantum furorem, et
Impositis gemat unda vinclis.
Notum expavescent imperium, ac manum
Armis potentem. Tu VVahlim potes
Frenare, te formidat Albis,
Danubius tua sensit arma.
Submittit audax Oceanus tibi
Septemtriones. Te famulantibus
Isterque Codanique tractus
Ac Tanais veneratur undis.
Te Rhenus audit, te Rhodanus celer
Artque lentus, Te Tagus aureis
Lymphis adorat, supplicesque
Eridanus tibi fundit herbas.
Audimur? ingens lene micantibus
Spes fulfit astris? Aen rutilus polum
Inscendit autiga, et jugales
Non solito redimivit auro.
Multiplicato sidere Cynthius
Hinc inde luxit, jam triplices agit
In axe currus, jam propinquos
Jungit equos, rutiblaque solus
Fertur quadriga. quid tenui procul
Lunata nubes Iride, dulcium
Umbrata pigmentis colorum
Et croceis variata limbis?
Favete Divi, Pacis hic est color.
Sol ille triplex, qui meritis regit
Europam habenis federatas
Associet sine nube flammas.
Et pulchra pacis Zona revinciat

388

Foedis solutum seditionibus
Orbein, procellisque expiata
Luce nova repatentur astra.

ODE II. Detestatio crudelitalis in caede innocentinm puerorum commissae.

CRudele ferrum, et trifte micantium
Quid fervor armorum, ac ionitus equum,
Iraeque bellantum frementes,
Bethlemicas pepulere valles?
Tumultuoso jam fremitu juga,
Late obstrepeseunt. Jam tremulo pavens
Echo ingemiscit ter susurro,
Ter trepido canis ejulatu.
Male ominatis vocibus horruit
Fatale bellum! quis subito involat
Pacisque, Fortuna que regna,
Et Schytico violat tumultu?
Fallorne? an irae non vacno replens
Terrore montes? Dira minantium
Jam cerno mucronum tenellis
Fulmina promiscuisse cunis:
Sanguis minorum poscitur en truces
Libranturictus, et Syrio cadunt
Subense cervices recisae,
Heu teneri nova messisaevi!
Quis vos Procrustes, quisque aluit Scinis?
Quae vos Cyclopum progenies tulit.
Laestrigonumque quis nefando
Pavit atrox Polyphemus antro,
Paedo cruentos sanguine? quos neque
Lamenta matrum, lacteaque ubera
Sparsique per collum capilli,
Non manibus genibusque fixa,
Submissa flectant oscula supplicum,
Non ora lactentum, et tenerae manus
Pectusque mansuetum, innocensque

389

Ingenium, et sine fraude vita.
Apella vecors! Nulla tibi patens,
Aut trux Libyssae posthuma tigridis
Pardive crudelis marita, aut
Caucaseis lupa foeta silvis:
Funesta lactans ubera praebuit.
Te prima nutrix tisiphone tulit,
Lactique confudit Megaera,
Toxiea, Cerberumque virus.
Immane atroxque ac efferum, et horridis,
Pectus recisum cautibus! ah male
Te luna cunarum reclinem
In teneris agitavit annis.
Si qua obstetricum te manus extulit,
Eregisse guttur debuit, et torum
Vertisse natalem sepulcro,
Aut laqueo caput illigatum
Mandasle furcae. Te lacerum Isthmio
Raptasse quercus robore pertinax,
Atque aere clausum tautiformi
Trinacrius cinerare tortor.
Lectum recepto debuit hospiti
Tibi Procustes sternere, debuit
Aptare Busiris securim,
Threiciis metuendus aris
Absiste, cervix nil meret innocens.
Hostis machaeram sentiat improbus.
Contemptor Herodes Tonantis,
Et merito juguletur ense
Devota averno victima. Perfidum
Vulgus poparum; et dira minantium
Patrona noxarum Tiara,
Sanguineo cadat ista ferro.
Pudor, dolorque! ut coeca ferocia
Stultusque volvit praecipites furor!
Per colla plorantum, perora
Barbarici rapiuntur enses.
Est quem jacenrem fascia brachiis
Utrisque vinctum stringit, at im pio
Mucrone vinclorum redemptus

390

Compede. corporeoque sepro
Solutum astris, exit et hostium
Furore gaudet, sunt quibus uberum
Materana gustantur fluenta,
Lacteolaeque bibuntur undae,
Injurioso sanguine barbarus
Quas tingit ensis; dum tenerum sinu
Pondus reclinatum paterno
Purpuream trahat ore mortem.
Biennis aetas vix puerilium
Drepundiorum, vix et idonea
Nucum putandarum, cruenti
Lusus erat spoliumque ferri.
Mutata lymphis stagna rigentibus
Tantum erubescunt crimen, et alveo
Iordanis infaustos colores
Obstupuit, pigriusque lentos
Provexit amnes, pondere funerum
Luctuque tardos, terruit Ascalum
Haec scena fatorum, haec Asotum,
Haec trepidam rapuere Ioppen
Exempla dadis: qualia non Patrum
Aetas priorum vidit, et ultima
Visura non est, dum caducus
Funereo ruat orbis igne.
O innocentum non humiles neces,
Non negligendae coelitibus furor
Herodianae vindicandus
Saevitiae! gladiis peribit
Quos ipse strinxit, sanguine proprio
Hastae madebunt: progeniem opprimet,
Pressusve natorum sepulchro,
Inferias prior ibit umbra.
Ruina magnorum est scelerum gravis.
Impune vecors nemo patrat nefas.
Quocunque divertat scelestus,
Poena gradu premet insequenti.
Dilata nonnunquam haesit, iners sequi,
Ablata nunquam, tarda pedem licet
Trahat sequacem, claudicanti

391

Assequitur tamen illa passu.
Dum lenta torvis nube tonitrua
Coguntur astris, saevius irruunt
Substrata mundi. Tarda Divum
Ira furit graviore poena.

ODE III. Detestanda Indaorum improbitas Christum occidentium.

TErrae revulsum pondus, et aequorum
Campis natantum et sidera coelico
Dimota convexo, ac retracto
Cardine dissocietur orbis.
Eliminatis versa repagulis
Natura retro est nil pudor aut fides,
Legumque, virtutumque fata
Imperio valuere sacro:
Abrupit omnem justitiam nefas.
Coelo execrandas intulimus manus.
Fatalis obstrictum tonantem
Arbor habet, rigidique clavi.
Quid Coeus audax, quid Briareia
Aequale gens unquam, aut validus Mimas
Ausus, reluctantem dum olympum
Suppositae accumularet ossae?
Nil fabularum audacia, criminis
Par finxit unquam, vicimus orbitas
Fictique factique heu nepotum
Dedecus, opprobriumque Patrum!
Haec fixa clavis dextra trabalibus?
Haec, quae polorum dextera cardines
Suffixit, astrorumque molem
Ponderibus stabilivit aequis?
Haec certa scripsit tempora siderum
Cursumque, metamque haec Phaethontias
Flectit quadrigas, hanc Eous
Hanc pavidus reveretur Aethon.
Hic pes nefanda quem ligat arbore

392

Crudele ferri robur, hic aurea
Coeli pavimenia, et reclusos
Coelituum peragravit orbes.
Haec ora turpi squallida vulnerum
Tabo serenis aemula solibus
Fulsere quondam, hine mutuatum
Omne suum jubar haurit astrum.
Quod nunc cruento profluvio caput
Horrescit; et quem cinxit atrocium.
Mucrone spinarum Gelona
Barbaries, Scyticumque pectus,
Estille vertex, sidera cuisuas
Debent coronas; cui radiantium
Phoebea flammarum quadriga
Sternit equos rutilosque currus.
Hicille fatorum arbiter, hic ruae
Momenta vitae ponderat ac necis;
Hunc astra Divorumque turmae,
Hunc trepidant Acherontis umbrae.
Ergone lentis aethra tonitruis,
Nec fulminantes torva quatit faces,
Nec tela nimborum trifulca.
Sulphureo jaculatur arcu?
Involve Olympo Cimmerium chaos,
Coelumque, solemque in baratrum rape,
Dignisque Cocyti expianda
Crimina defodiantur umbris,
Laxata tellus solve repagula,
Ossamque Athonque atque Acroceraunia
In haec et illa funde monstra,
Taenario cineranda busto,
Non surda fiectam Numina. Num vides?
Iam Sol reclines praecipitat rotas,
Iam noctis, umbrarumque larvae:
Etheriam rapuere lucem
Pallente Christo. Sol minor occidit.
Cum solemagno Luminisaurei
Flet mater, astrorum que fulvas
Tota gemens rapit aethra flammas,
Caliginosum possidetaera
Horrorque terrorque, et scelerum nova.

393

Sub mole discedens laborat
Terra, nigros paritura Manes.
Irrumpit orbem trux Acheronticis
Vulgus cavernis et morientium
Spectacula, pallentesque formae
Ante hominum rapiuntur ora:
Mors una mundi est tetius. En juga
Nutant caduco vertice montum,
Saxisque divulsis fatiscunt
Templa gravem minitata lapsum.
Mansuetiorum marmora rupium
Cessete; tantum pectore aheneo
Hebraeus obluctatur error,
Etlolymae recutita plebes.
Nec efferatos ad scelera impetus
Irata tellus, nec polus opprimat,
Furente nequicquam procella
Fulmineos minitaturignes.
Supra timorem praevaluit nefas,
Supra pudorem dedecus, O probrum!
Humanitatis saxa sensus
Tangit, homo riget aerefibras.

ODE IV. Soteria sive Epinicio. Quo Christo resurgenti applauditur.

IO! triumphum plaudite, plaudite
Victorioso Christiadum Duci,
Per castra prostratum que Averni
Praesidium tulitarma victor,
Mors insolentem palluit impetum;
Clavosque, truncumque, et flagra sanguine
Foedum cruentata expavescens,
Retro pedes animosque vertit.
Vis fracta Christo cessit, et improbas
Ad vincla dextras cogitur, arduum
Pondus catenarum obstinato,
Indocilis tolerare collo.
Iam septa muro frendet aheneo,
Obnlxa nequicquam, jam adamantinis.

394

Luctatur obsirmata claustris,
Iam manicae pedicaeque stringunt.
Io triumphum plaudite, concidit
Vis tota Averni, Cerberusejulat,
Irasque spumantesque rictus,
Toxica, tartareosque dentes
Amisit audax. Vix tenues adhuc
Spirat furores; vix etiam Charon
Naulum meretur, otiosis
Stagnat aquis Acherontis aequor.
Etsponte Manes de media styge
Vitam resorbent. Iam nihil Atropos,
Clothoque filorum reservat,
Nee rigidam Phlegethontis urnam
Umbrae motantur, qua licet obviam
Vitam salutant, qua licet invios
Montesque, Cocytiquevalles
Auspicio meliore tranant.
Vexilla praefert Christus, et arduas
Cautes reclinat. Fabula nunc fidem
Invenit, Alcideque major.
Taenarias penetravit umbras.
Nunc vincla Theseus Phirithoe abstulit.
Natura victa est. fracta necessitas,
Mortisque decretum perenne,
Statq, foro Radamantus aequo,
Mortisque vitaeque arbitrium pari
Sub lance pensat. Iam numero polus
Accrescit; abductasque furvo
Divesagit Phlegethonte praedas.
Io! trinmphum plaudite, te solum
Exultet jo! ter juga montium
Vallesque sub ultent jacentes,
Terque suas agitata fiondes
Laeto recurrat tripudio Cedrus,
Et mixta Lauris palma virentibus
Ornique Quercique ac Cupressi
Circum agiles moderentur umbras,
Applaudat, jo, ter, resonantium
Vocalis echo murmure rupium.

395

Iontesque. Lympharumque Divae
Ter liquido resonent in antro
Io triumphum! terlepidas agant
Per prata lymphas, ter pede vitreo
Per arva subsultante pictis
Chloridis exspatientur hortis.
Ter aura blandis ludat Etesiis.
Ter prata rorem, terque animas trahant
Favoniorum; frondibusque
Luxurient redimita Tempe.
Vidistis? en sebruma fugacibus
Accmxit alis. En borealium
Quadriga ventorum solutis
Fertur equis gelidumque frigus
Tepore laxat. Ver roseos agit
Campis jugales, versicoloribus
Hoc aura pennis Hoc Napaeae
Rorisluis comitantur agris.
Iam molle crystallum, et vitreos rotant
Per arva currus Najades, subit
Post terga Paestani voluptas
Una soli, Zephyritis auro
Revincta crines, purpureo sinum
Velata nimbo; qua graditur, rosae
Dulcesque Narcisci serena
Fronte nitent, violaeque dulcem
Spargunt odo rem, et calthula luteis
Ardet capillis, flavet ager croco,
Et lilietorum pudico
Gaudet humus satiata lacte,
Vernante silvae culmine frondium
Iactant, corymbos, stantque virentibus
Montes coronati capillis,
Et viridis tegit arva nubes.
Iam nune choreis, et facili micat
Per rurasaitu cervus, et hinnulis
Orchestra camporum resultat,
Aclevibus favet umbra capris.
Cantantque saltantquearboreis leves
Mimae theasris. Cecropis alites:

396

Acanthidesque galbulique,
Mille modis, totidemque linguis
Io! triumphum! Daulias intonat,
Io triumphum! dulce volucrium
Responsat odaeum minorum
Et faciles animatur aurae
Io! triumphum bucula saltitat
Io! triumphum laetus aequus fremit,
Cristasque cervicemque jactat,
Plangit humum, sinuatque crura.
Sensistis, Io! gaudia, Plaudite
Mortale vulgus. Laetitia affluunt.
Floresque, fontesque, alitesque,
Verque redit redeunte Christe.

ODE V. Propempticon. Quo D. Virginem assumptam ad coelos Poeta prosequitur.

HUchuc morantem Pegason ocyus,
Hucfrena bullasque, huc et ephippia
Calcariumque stapedumque
Approperes celer aera Clio,
Et tolle vatem, jam praeit, o nimis
Camoena segnis! Iam tumuli super
Molem, Palaestinosque colles
Et Libani Sinaique Cedros,
Interserenae nubila gloriae,
Virgo levatur, jam tenues secat
Aurasque nimborumque tractus,
Et facilisubit astra cursu,
Etesiarum circumeuntium
Elata pennis. Quin rapimur citi
Post terga, velocesque coelo
Pegasus admoderaturalas;
Ut hinnit audax aliger! ut vibrat
Auresque gressumque! en medio fero,
Suspensus orbe, jam volantem
Praeter abit levis aura vatem

397

Auresque stricto mutmure verberat,
Favete venti, non solitis feror
Poeta peanis, jam tonantem
Ingredior novus hospes aulant
Io! quadrigae Parthenicaeigneos
Procul jugales, specto, micantium
Specto capillorum serenam
Lene polo fluitare nubem.
En pronus aethei funditur obviam,
Et flexa laetis sidera curribus
Solvuntur adversum, en lupinas
Luna rotas famulumque cornu
Substernit aureo Virginis essedo
Lambitque plantas I nuda Venus suas
Huic ponit ignes, atque acuta
Spicula fulmineasque bigas
Mars auspicato lumine mitigat.
Mitisque flectit Sol pater aetheris,
Quem vulgus astrorum supino
Poplite, sidereoque vultu
Supplex adorat, prodigus aurei
Fulgoris, omnem subdidit impiger
Lucem, coruscantesque late
Aetheria religare Zona
Conatus ignes, tempora Virginis
Comamque pectusque, acrutilos sinus
Vinxit, coronatamque Nympham
Astra super tadiosque Phoebes,
Phoebique flammas extulit. O decus!
O Stella Tolis splendidior rotis!
O pulchra coelorum venustas,
Deliciumque stupentis orbis!
Et hanc minorum fulgida siderum
Circum steterunt agmina, lucidos
Depexa crines. O coronae
Turba novae, rutilaeque cives!
Io triumphum! dicite Virgini
Io triumphum! Da residem diu
Astrisque devotam serenis
Phoebelyram moderantis Orphei,

398

Coeleste tantum barbiton insonet
Minorebuxo terra rudis fiemit.
Nervisque mortales caducis
Indociles agiramus auras.
Carmen perenni pectine digere
Cedroque mandandum, aut adamantinis
Coeli columnis. Audione?
Omnis jo, ter jo, triumphum,
Canorusaether, nuncfide coelica,
Nunc voce blanda concinit. O nimis,
O delicata temperatis
Musica non imitanda plectris?
Uterque plaudit. Virgineo polus
Favens riumpho, quique Erymanthia
Friget sub ursa; quique puras
Sole bibit propiore flammas.
Eous orbis plausit, et aureum
Coeli pavimentum obtulit, ac rosas
Roremque per convexa sparsum,
Parthento peragranda gressu,
Necsegnis, jo reddidit, Hesperus
Iuxtaque noctis rupra silentia
Umbras coronavere luce,
Et quater exiliere stellae.
Cygnus relictam jam Nemesin sugit,
Ambitque Nympham, fingere blandior
Cum voce vnltum, gutturisque
Carmina deproperare nervis.
Assueta moestis nubila lacrymis,
Tandem serenum ridet Atlantias,
Tauroque subnixae sorores
Nubiferam posuere frontem, et
Finxere blandis ora leporibus.
Iucunda magnae Cassiopeia
Oblita torma, luteasque
Pulchra comas, roseumque vultune
Subjecitultro Nereidum licet
Cessura nulli. Iam sibi Virginem
Astraea cognatam precatur
Memnonies fugitura currus,

399

Magnaequae Matris splendida nomina,
Iam seculerum praeteritum decus
Auso laboratum, sereno
Illa jubet remeare coelo,
Hacse minorem virgine quaelibet
Astraea confert Virgo; nec impigre
Seprona Reginae supinis
Fascibus, imperioque sternit,
Atque osculandis sub pedibus lubens
Aurata ponit sceptra, potentium
Et jura coelorum. O amatae
Nomina non peritura Divae!
Subte reflexis Hesperidum Draco
Spirisque caudisque indomita minor
Cervice torpet, ac remisso
Mitior obsequitur veneno.
Sub te jacentes Hemochus rotas,
Anguesque stravit. Te stupet Herchles
Clava timendus, Perseusque
Fulmineo metuendus ense.
Victoriarum grandior omnium
Tropaea portas Virgo, Quid aureae
Stuperis e coelo catervae,
Siderea radiantefronte?
Rursus tributum laudis amabili
Sonate plausu. Iam subit atria
Virago, fulgentelque late
Aetherias sine nube portas.
Ardet pyropis aula, micantium
Et luce stellarum; laquearia,
Postesque mutique, hine amoenis
Picta nitent asareta formis
O siderum lux! O rutilantium
Iucunda coelorum atria! quis tuum
Illuc Poetam pone Virgo
Sistat equo meliore raptum?
O quae tubarum dulce sonantium
Affusa captas musicasustinet
Aures, voluptatisque plenum
Blanda melos, liquidumque nectar

400

Fides propinat? tangite, tangite,
Tibicines coeli et citharistriae
Musae Tonantis, molle plectrum
Tangite, mellifluosque nervos,
Blandumque vocis consonet organum,
Io! canorum guttur, et aurea
Io triumphe! fila saltent,
Eja triumphe, triumphe Virgo.
Inebriamur, jam liquidae fluunt
Moles aquarum lene strepentium
Etesiarum jam susurri
Artisici modulantur aura:
Iam temperatis aethra tonitruis.
Grandem suavi verbere musicam
Concinnat, atque fulminantes
Ad numerum jubet ire flammas.
Innoxiisque intermicat ignibus.
Io triumphum fulmina concrepant:
Orbesque coelestes et undae
Et Superum accinuere turmae.
O pulchra Divum carmina! pro quibus
Abundat Aether deliciis! quibus
Intus fluentis gaudiorum
Corda natantliquidique sensus!
Spes fessa quonam me male dejicis
Luctantem in altum? Iam retro Pegasus
Defert fatigatum Poetam
Praecipiti per inane lapsu,
Nec plausa cervix, nec lepidum juvat
Poppysma, freni nec patitur moras:
Iam strata terrarum propinquis
Lustro oculis, humilesque valles
Hospes reviso, O pondus inutile,
Mundique foedum dedecus: O nihil
Aurique gemmarumque splendor,
Fluxa brevis simulacra vitae!

401

ODE VI. Ad DD. Protestantes, ut expendanr; an ubique suae potestationi locus futurus sie?

Extremi judicii adumbratie.

ABsiste sacris liminibus procul
Quisquis catasta dignus et improbo
Milceris orbi, nil profano
Ore loquar, nihil usitata
Cantabo buxo. Jam trepidos mihi
Indulget ultro Numen et entheo
Cortina secreto remugit,
Jamque Dei, graviumque plenus
Oraculorum, fulmina non satis
Audita narro; fulmina, quae manu
Torquebit indignante ludeis,
Cum media pharerratus aethra
Inter micantum cornua nubium,
Accinctus arcum stabit, et impiger
Zellator adversus phalangas
Sternet humi, rutilaque noxas
Flamma expiabit. Credite, vatibus
Non fabulosis inserar, auribus
Nil fingo, mendacique nondum
Charta mihi maculata fuco est.
Tragoediarum, eheu! miserabilis
Scriptor, trementem vix calamum traho.
Jam terror, atrocesque flammae
Hinc oculos animumque saevo
Horrore stringunt. Hinc videortruces
Errare manes inter, et ultimum
Spectare conflictum aestuantis,
Ac miserum trepidantis orbis.
En ut remotis e stationibus
Se mortualis tandem acies movet,
En at sepulcrorum relicta
Castra vacant, Solymaeque valles

402

Implentur umbris: signaque convolant
Quo vox tubarum, quo lituum vocat
Fatalis echo: quo feroci
Tympana concrepuere bombo.
Ut fulminatrix salphuream evomit
Late aethra nubem! ut sidera mugiunt
Tomtruum immani boatu, ac
Missilibus jaculorum acutis:
Laxata moles flammivomi aetheris
Ad ima raptis volvitur ignibus,
Foedaquiue terrarum ruina
Cuncta ruir, miseroque busto
Involvit orbem. star super ardua
Judex reclinis nubila, flammeum
Districtus ensem, atque aestuantes
Ore vomit minitante rivos
Ardentque flammis lumina, quas minas
Atroce forma, quam lacrymabiles
Cladesque, planctusque efferatis
Dextra dabit metuenda telis!
Contra paventem stat Deus hic reum
Testisque vindexque, inque latentium
Secreta noxarum, abditumque
Cordis adit penetrale Judex,
Aequoque librat pondere senluum
Monera justam nil trutinam fugit,
Nil perspicacem fallit Argum,
Nil oculi vigilantis ignes:
Lyncea vincit lumina. per ipecus
Per vela centum perque reconditos
Coelique terrarumque tractus,
Perque sinus animique nubes,
Immittit intro sidereum jubar;
Dum tecta fraudum, dum scelerum agmina,
Obliviosa nocte pulsa,
In media erubuere luce.
Quis vultus, eheu! quae trepidantium
Mensest virorum! Quam furor improbi
Languescit infirmus Tyranni?
Quam facili moritur calore

403

Extincta Cypris! quanta superbiae
Sceptrisque clades! quantus Apicius
Luxuque, Lucullusque fundo!
Quantus opum ruit apparatu
Croesus Midasque! O nomina non parum
Timenda! magnae parva potentiae
Vis est, nec argenti metallis;
Aut loculis redimere fulvis.
Fruslra Lyceo, frustra academicae
Fidas Palestrae nil sapientiae
Tuto imputabis, Vatibusque.
Nulla potest, animosa quamvis,
Vitare fulmen laurus. inutilis
Poe~ta canto, carmine nec moras
Suadebo, molliboquefata:
Hasetiam manet acris ipsas
Censura Musas. Tullius eloqui
Oblitus inter nunc trepidus reos,
Heu! cespitantem horrore linguam
Obriguit, metuensque causae,
Explorat omne et praesidium. et fugam.
Hic et superborum alta Ducum pavent
Sceptra, et timendorum tyrannis
Hic patitur metuenda Regum.
Quocumque vertas spes. anim um, ac preces
Quocumque, frustra es. ni steteris tua
Virtute, declinesque justas
Sub clypeo probitaris iras.
Frustra es propinquorum auxilia aspicis:
Frustra es: Nepotum gratia viluit
Hoc ad tribunal, nil amicis
Nil proavis, patribusque fidas.
Se quisque tutusstabit, et innocens
Orbis ruinam perferet. O scelus
Tantum expavendum! pone stipat
Poenaluas comitata noxas.
His sulphuratostrux Acheron vomit
Toto ore fluctus; his piceum inferi
Struxere bustum, incendiisque
Tota furunt Philegethontis antra.

404

Hos terra pandis sorbet hiatibus.
Caliginosa hos obruet in specu,
Aeternitas. O vox tremenda,
Sanguineoque rigandalactu!

ODE VIII. Ad Eminentissimum Principem Fabium Chisium S. R. E. Cardinalem.

D. D. Petrus et Paulus Romam ad Fidem Christianam ab infidelitate traduxerunt.

DIvi minorum cedite gentium,
Tu cede Petro Romule. Tu Reme,
Concede Paulo, conditaeque
Jura ferat titulosque Romae
Et ille, et iste. Hos fama potentior
Virtusque coelis extulit: hos suis
Astraea cunis educatos
Purpureae decora alta Romae
Praefecit urbi, ac sustulit aureis
Honor quadrigis. Moenia nuncage,
Tollamus, O Clio, Latino
Digna polo, dominaque gente.
Et fas et aequum et pulcra fides suis
Excila nuper rupibus, aggere
Vallisque 'propugnaculisque
Cingat opus, veniente saro
Ad tem peratam carminibus lyram.
Jam plectra tango Thessalicae Chelys,
Vatisque Thebani aemulator
Saxa traho, doci lesque rupes.
Ut grande sistrum perstrepit! ut tremunt
Chordaeque buxusque! ut properantium
Se cautium moles propinquis
Admovet, ingrediturque saxis!
Sensere carmen. pristina jam ruunt
Antiquitatis rudera, et impia
Delubra Divum, jam caducis
Numinibus simulacra nutant.

405

Migrate tandem saxea Numina,
Migrate Roma. Nec Capitolium {Templa veterum Deorum Romavel destructa, vel vero Deo
Caelitibusque comsecrata sunt.}
Jovemque Junonemque jungat
Armigeris a quilae sub alis.
Jam Vaticanis incola montibus
Apollo cedat, marmora tranfmigrent
Lyraeque nervis obsecuta,
Petre tibi meliore templa
Sub mole tollant. Projice nunc Deum
Seu quadrifrontem, sive biverticem
Columna tollis; magna Paulum
Saxa colant, mentorentque Divum
Jano priorem. Nunc Cybeleia
Mater Deorum turribus inclyta
Cedat, Palatinosque colles
Sospitibus veneranda Juno, et
Victoriarum Numina deserant,
Maria Divis sit prior omnibus;
Haec Sospiratrix, haec Tonantis
Magna Parens, columenque belli.
Quaenam illa moles, quae laquearibus
Digressa late, fornice pervio
Relucet, argentoque cincta
Aere nitet pretiosiore?
An te videmus nobile Pantheon?
Stent saxa muris nil metuentibus,
Sed vana. Divorum refuso
Inde migrent simulacra vultu,
Virgo obtinebit. Nulla Bonae Deae
Nunc ara fumet; nam melior ferer
Jessaea Aventinis honorem
Collibus, obsequiumque Diva,
Maecquae quadrata fronte superbiens
Septemque Zonis cincta, per ardua
Educit astrorum columnas
Fabrica, dissiliente muro
Gregorianis serviat aedibus:
Mutetque Zonas insideat novis
Fornix columnis, Coelitumque
Ossadomus, cineresque condat.

406

Germana Phoebi quae docili manum
Armaris, Coeliolo abstine.
Senique Pathmaeo sacratum
Cedejugum, juvenique magno
Quem prima tinxit purpura Martyrum.
Hinc immodesti Capripedum chori
Procul facessant, inclitusque
Mysta piis famuletur aris.
Abscede, circo dirute maximo,
Sessorianis digne novalibus:
Aut latteranos visemuros
Emeritis obelisce saxis.
Sacrae obsequentem te volumus Cruci.
Audimur? an nos Marfortius levi
Perstringit obliquus ca chinno.
Etrabido petit ore Momus?
Nil hunc moramur concute barbiton
Bis terque Clio, concute fortius.
Et hinc trium phantum columnae,
Am phitheatra sequantur inde,
Laurentianam visere Porticum;
Sive Andreanis apta palatiis,
Pulchrisque Martinae Tropaeis,
Sive tuis Hadriane tectis.
Huc ite, saxis state perennibus,
Non invidorum livida temporum
Signet rubigo, non honorem
Arasuum, pretiumque muter.
Io peractum est. jam satisest. Lyra.
Inter. quietem pone laboribus,
Nam cuncta mutatis locare
Ordinibus. gravioris oti est.
Plus Roma Petro debuit et suo
Conversa Paulo. Nos tenues modo
Metamur umbras, Magne, praesens
Ista, Chisi, propiora tanges.

407

ODE VIII. Ad Serenissimum Philippum V Vilhelmum Com. Pal. Rheni Bav. Jul. Cliv. Mont. Ducem,
cum An. 1654. aucupio seseoblectaret.

Pugne inter Falcones et Ardeam deseriptio.

QUo concitato tolleris imperu
In ter sacratos alitibus polos
Sublimium hortor Ardearum,
Atque pedes metuende curvos,
Armate Falco? Fallor? an illicem
Praedam obstinato prosequeris rapax
Per nubium campos volatu,
Aereae novus hospes aulae?
Abscedit omnis plumigerum cohore
Regique cedit grex trepidantium
Late volucrum, semitasque
Aethereas, liquidamque purgat
Falco nis arcem. Jam timidam subit
Columba cortem. Jam Meleagrides,
Sturnique, Turturum que turmae
Umbriferis reteguntur antris.
Haud fallor. En nunc promicat eminus
Par Ardearum, dissimulantibus
Obliquus alis pone Falco
Remigat, et spolium retorto
Vultu notatum destinat unguibus.
Res es theatro digna Colonia
Intende vultum, qua propinquo
Brula jacet nemorosa luco,
Nidisque pullisque Alituum frequens,
Jucunda bellat praelia, Principum
Spectacla magnorum? et virentis
Ludicra commemoranda scenae.
Hinc Falco pugnax: hinc ruit Ardea.
Bellum cietur, non sine sanguine.
Arresque virtutesque pugnae
Ancipiti variantur astu.

408

Haec omne credit praesidium fugae;
Ille insequenti nil pede segnius
Instat fugaci, praepetisque
Remigium moderatur alae,
Doctus sagittas vincere Parthicas
Quas nervus acer torsit, et impiger
Arcus Scytharum, doctus aethrae
Fulmineas superare flammas;
Haec alta scandit nubila concito
Subvecta nisu: nec minor hic subit,
Tortaque remigator ala,
Mille fluit refluit que gyris,
Lenique sensim circuitu arduam
Emensus aethram fortior ultima
Virture subnixus trementem
Surgit avem super, et faventem
Explorat auram; dum spatiis minor
Sub se rehctis remigat Ardea,
Clangensque nequicquam, pavensque
Sanguineum fugit ales hostem;
Nunc se supinans per medium aera
Obrendir adversum arma pedum, et caput,
Rostrumque, cuspidemque longam,
Strenua deproperante sato,
Et morte fortis, nunc timide in globum
Contracta, toto corpore colligit
Caput sub alis, atque acutum
(Remigio super explicato)
Abscondit oris spiculum, et arduo
Rostro minaces excipit impetus,
Mucrone sub plumis reducto
Pectus in oppositum ruentis.
Hostis per altas aeris orbitas,
Quin et remoto corporis obice,
Declinat obluctantis ictum,
Perque vagas nova bella spirans
Aufertur auras. Sed tamen haud procul
Exorta rursum praelia cernimus.
Jam Falco projectus solutis,
Alter abit per inane vinclie

409

Comes sodali junctus, et arbiter
Coepti duelli, disparibus viis
Per siderum am bages movetur.
En medios ruit inter hostes
Fatale certans Ardea praelium,
Jamque imminentem sustinet impetum
Falconis, hic qualis trisulco
Igne minax ruit aethratelo,
Talis citato proruit impiger
Adima lapsu, remigio in sinum
Contractus alarum, et cadenti
Persimilis, truculentus ora
Umbone pectus praeditus osseo,
Armatus uncis unguibus. En ruit.
Imbellior tanto sub hoste
Ardea, vi numeroque, Ipressa,
Victoriosis to ta volucribus
Applaude Phocis. Tangite barbita
Vicere Falcenes, Thilippi
Ter merito resonate plectro.
Bene auspicato nomine Principu
Solutus ales, jam spolium pede
Sortitus incurvo: jubentis
Obsequio Domini relaxat.

ODE IX. Poeta ad seipsum. Taciturnitas Laudabilis.

QUo lingua pergis, multa vetant loqui,
Qui multa norunt. lex sapientium est.
Audire multa. pauca fari:
Frena vagae posuisse linguae.
Pulsum loquaci murmure dolium
Inane tinnir. non vacuum tacet.
Quae rara nato vere, cantat
Ceciopios Philomela versus,
Est grara semper: pica Ioquacior
Fastidiofis obstrepit auribus,
Absistere verborum, arque septis
Clausa tuis, cohibe loquelas.

410

ODE X. Ad R. D. JOANNEM NYSSENUM Parochum Venrandiens m.

Iuliae Patriae suae quondam florentis, nunc abjectam faciem Poesa sibi, illique proponit.

SIenunc recurris Julia, pallidum
Dejecta vultum? quo cava lumina
Cadaverosa fronte sidunt?
Quo refugis labra fluxa malis
Cessere retro, non sine dentium
Deformi hiatu? Pristinus hic decor,
Silvae capillorum nitentes,
Et rosei sine nube vultus
Quo deciderunt? Te memini puer
Formosa posiquam megenitrix tuis
Uinis reclinatum ferebas,
Et tenero satiata lacte
Labra osculandis comprimeres labris,
Daresque bullas. te memini, inclyta
Formaeque virtutisqueluce
Invidiae superasse nubes.
Tu sola turmas Teuto sicambricas
Vicisse solers, Hippolytas super
Zonasque peltasque eminebas,
Menapiis veneranda campis.
Te Belga comis, teque Batavici
Pincern. Zythi, et Saxonidae proci,
Ac liliatorum remotae
Eximiam coluereturbae,
Postquam relictis Sicaniis vago
Duxisse curru Triptolemum Ceres
Fecunda narratur per agros,
Et rutilis saturasse spicis.
Hic ille princeps clavae, Acheloium
Solvisse cornu fertur, et omnium
Undasse per vireta frugum
Copia, deiic aeque rerum.

411

Mic et Lyaeus pampineo comas
Vinctus corymbo, tigrides ebrio
Laxasse cutru, fertilesque
Dicitur exposuisse thyrsos,
Promona flores Hesperidum sacris
Huc traxit hortis. O nova tempora,
Moresque seclorum caduci,
Vanaque praetereuntis aevi
Resspesque nostri! Gratia labili
Aetate fluxit. nilsibi Julia
Par servat illius, quod olim
Indole, quod clypeata magnum
Virtute pectus, quodque potentia
Andere visa est. Jam spoliantium
Est praeda turmarum, et recurvis
Unguibus interitura, pender,
Et vulsa malas, et laceris genas
Dissecta plagis; nec sine turpium
Atro cicatricum cruore
Squalida, funereoque cultu.
Nec Cattus audax. neve rapacibus
Uncis Leones, aut Aquilae truces
Suetique praedarum Geloni
Immeritam lacerare matrem
Decesse visi Pluribus unica
Obstricta bellis in spolium patet,
Solique quondam nupta Sponso,
Nunc variis agitata moechis
Invita peccat, saeva minantium
Coacta ferro. Ludibrio est fides,
Pudorque decretaeque leges,
O superi prohibere noxas!
Nyssene dures. Te melioribus
Fortuna rebus servet, et haeresis
Prostrata victorem stupescat,
Necpattiae violentur arae.

412

ODE XI. Potentibus hujus mundi Procetibus. Humanae post fata reliquiae proponuntur.

IAm nunc rheatrum molior, et gravi
Dignum cothurno prodigium. O palam
Adstate curarum soluti
Seu Tyrio recubatis ostro
Croesi nepotes stramine seu latus
Fulcitis Iri posteritas. Sua
Hic cuique prostat sors, et urna,
Et veniens fugiensque vita.
Jam dimovetur scena, suo fugit
Cortina ductu, Mors subit historio,
Tumbaeque, larvatique vultus,
Et piceae sine luce formae
Larvae recedunt. O lacrymabile
Praesensque fatum! foeda catustrophe.
Tumantis otbis; vah ruina,
Dedecus, opprobriumque vitae!
Hoc in theatro clauditur actio,
Ducumque Regumque. Ergo potentium
Huc jura regnorum, et superbum
Fluxit ebur genialis aulae?
Adeste Reges. nobilium cinis,
Atque ossa Crassi pauperioribus
Cernantur umbris. Quae verendis
Praesuit imperiosa sceptris
Et quae supinis dextra ligonibus:
Quod purpurata, quod latus improbe
Consarcinata veste tectum?
Quis rutilo variatur ostro.
Indisve gemmis; quis, Libyco caput
Aspersus aestu, ac pulvere sordibus?
Quis asseclarum plebe cinctus,
Quae domino famulata cervix?
Quid haesitamus? Quae modo pinguibus
Stipata circum vermibus innatat
Lantosque convivas saginat
Umbra, suis epulata quondam

413

Abdomen escis pavit, et intulit
Praedam sepulcro. Quam modo lividae
Cingunt lacertarum coronae,
Quaequeavidis redimitur hydris.
Haec torque collum vinxerat aureo,
Mollique tenes vellere cinxerat.
Haec fulsit iucrustata fucis,
Quae tenebris modo forma livet,
Diraque frontis terrer imagine.
O qualespectaculum; illa Cupidinis
Formosa sedes, Agneronae
Deliciae gemeinumque sidus
Bufonis antrum est. Caesaries levi
Projecta quondam ludibrium Noto,
Ferroque crispata impudenti;
Nunc levibus radiata torque:
Cirros colubris. O miserum decus
Mortalis aeva! quam sacilis tibi
Incumbit e coelo procella,
Et fragilem tumida phaselum
Submergis unda! Fracta superbiae
Vis inter aestus, et scopulos necis
Allisa subsidit, nigraeque
Sulphureas stygis haurit undas.
Quae nata Ponto est, hoc Cypris aequre
Portuque solvit carbasa, mollium
Non vecta cygnorum carina;
Sed tetricis agitata corvis.
Formidolosis quisquis honoribus
Provectus aura lusit amabili,
Nutante ventorum favore
Hac periit miser in charybdi,
Impune transit nemo, pericula
Vulgavit orbis, quilibet ut suum
Noscendo mundi scandit aequor.
Ambiguos necis inter aestus
Vitaeque emper fluctuat, et rati
Tandem fatiscit, serius, ocyus
Incurrit in Scyllam, et solutis
Puppis hiat miseranda costis,

414

Vilesque ponto relliquiae natant
Foetens cadaver, putida vermium
Fodina, serpentumque regnum,
Ludibriumque fugacis aevi.

ODE XII. VVolffgangum Brennum dissolutum Iuvenem aeternitatis memoria a scelere deterrer.

ERgone flammis noxa perennibus
Arsura in orco est? Ergo relinquimur
Aeternitati? Brenne desunt
Verba mihi calamusque nutat,
Cum te ruentem per vetitum nefas
Huc cerno plenis passibus, o gradum
Hic fige, noxarumque pectus
Solvereum, lacrymisque flammas
Extingue fusis. Ibimus, ibimus,
Nos quando Minos cunque vocaverit.
Aeternitas exspectat omnes,
Laeta bonos, inamoena pravos.
Resolve nervos Musa, vacet chelys,
Stridente tantum pectine barbitos,
Fractoque versu, lugubrique
Vocis hiet tragicae ejulatu,
Et mille seclis secula congerat,
Et mille rursum myriades, maris
Guttis adaequet, parte nulla
perpetuos numerabit annos,
O mira vox, vox impenetrabilis
Aeternitatis! quis capiet satis
Aeternitatem interminatam?
Lingua iterum citharaeque torpent.

ODE XIII. Ad Paulum Russum in extremo adhuc senio stulte opibus inhiantem.

QUis credat? stygio proximus ostio
Et dextro feretrum jam subiens pede

415

Partum defodit aurum
Antro Russus inutili?
Quo praemittis opum fulva cadavera
Mox ibis socius, desine Manibus
His praeludere curis,
Nec vivo loculum instruo,
Sic est, jam dubiis ora coloribus
Livent carulea mortis imagine,
Iam contractior atram,
Sulcat ruga cuticulam.
Iam torpent hebetum spicula dentium
Genvinique fluunt. Dic, age, quis tua
Quis jam comolet, amplis
Quae congesseris horreis;
De naso tepidis stiria guttulis
Irrorat gremium perpetuis tua
Albet barba pruinis,
Fulget nulla serenitas.
Subsidit patulis palbebra vallibus,
Infaustoque rubent lumina sanguine,
Urget denique tardas
Aures plumbea surditas.
Procurrit medio frons tibi vertice,
Totum vixsatis est debile synciput
Quantum frons tibi crescit.
Tantum de cerebro perit.
Fallit planta suis ebria gressibus
Et vultus dubiis omnia nutibus
In contraria torquens,
Laevo denegat omine.
Vix tandem solidi pars superest viri.
Quod vitae reliquum est, hor male prodigis
Hoc vel possidet olla
Vel concluditur horteis.
Russus nempe diu vivere desiit,
Decepitque necem, funeris ultimi
Pellem praeter et ossa
Nullae reliquiae manent.

416

ODE IV. Ad Ioannem Bentolum, non bonae vitae astrologum.

QUis te Bentole siderum
Legit ridiculum Iupiter arbitrum,
Astr rumque potentiam
Angustis cerebri finibus intulit?
Nimirum tibi diphtera
Coelestis resera fata parentium,
Natorumque propagines.
Quam laete veniant, quo pereant modo?
Quae devota patibulis?
Aut quae sceptrigeris digna securibus?
Quo mors fulmine terreat?
Quo pax imperium temperet otio?
Quot Bojaria caedibus.
Gallorum trepidas condat acinaces?
Quot Germania Manibus
Devotas stygiis immolet hostias?
Quantum Boemia Lapponum
Exundet tepidis mersa cruoribus?
Quantum Gallia Belgicis
Fossarum tumuli s defodiat virum?
Haec cum plurima noveris;
Dic, oro, propriam Bentole originem
Dic, quis te manet exitus?
Astrorum dominam consule Cynthiam,
Et natalitias faces
Ferrum, an flamma tuo debita funeri est?
In sicco cadis, an mari?
Si conversa tuo lumina pectori,
Inserutabilis admoves,
Fundo cuncta carent, Oceanum inspicis
Vix ullum scelerum est vadum,
Plenis interea Massica poculis,
Et mulsum pateris trahis,
Hircum Cyprigenae turpis oles Herae
Et luxu male diffluis.
Divinate tuae sidus originis

417

Si fas: te genuit caper.
Divinare tuum, si licet exitum;
Sicco litore naufragum,
Te plena Bromius condet in Amphora.

ODE XV. Aegidio Mavio fidem promissam fallemi.

SUbsidat raddiis flamma cadentibus,
Tellus astra levis petat,
Nereus nubieferis innatet Alpibus
Tiphys naviget aera.
Haec sunt facta Mari, si tibi credimus,
Iurato ter et amplius
Sanctam nempe si dem si male falleres,
Si constanti deforet.
Ignes ante graves, ante solum leve
Et Pontum super aethera
Iactandum volucri flumine dixeras
En unc falsa tibi est fides;
Ignis surgit adhuc, terra gravis jacet,
Nereus vallibus incubat,
Et Pontus solito remige scinditur.
Solus tu tibi dissides
O fluxae nimium lubrica pars humi!
O flamma levior levi!
O vento similis mollior aethere!
Inconstantior aequore!

ODE XVI. Ad Cornelium Varrum, ut in rebus adversis patientia se muniat.

Varre, quid torvo modo fata vultu,
Nunc subis laeto; varietur omnis
Exitus sortis; tamen una frontis
Gratia constet.
Si placet Divis tibi displicere
Nil potest recte melius ferendo
Dura sanabis; medicina saepe
Gaudet amaris

418

Horrido belli premeris tumultu?
Sic Deus jussit: patiate bellum.
Pace gaudebis melior, sequestro
Martis olympo.
Aureo pacis frueris favore?
Sic Deus jussit; patiare pacem.
Forte post clausam tibi Ianus arcem,
Ostia pandet.
Sanus es membris? cave mens sit aegra.
Aeger es membris? tibi sana mens sit.
Sic Deus jussit: sine labe casum
Vince ferendo.
Es potens terris? simul astra cures.
Exulas terris? tamen astra restant.
Sic Deus jussit: tibi spes iniqui
Leniet usum.
Tolleris fama? cave falsa narret.
Laederis fama? cave vera dictet.
Sic Deus jussit: Themis una famae
Sufficit omni.
Rustice vivis? satis esse credas
Quod famem placar tibi, vestit artus.
Aulice vivis? cave luxus intret
Pectoris aulam.
Sors opes don at? moderare sortem
Parcus utendo, meliorque rebus.
Sors opes auferit. Deus ista jussit:
Sperne fugacem.
Complaces mundo? fuge blandientem:
Scorpius molli perimit veneno.
Displices orbi? pedibus vicissim
Subjice spretum.
Te decus prensat? cave sis superbus.
Te fugit rursum? cave sis supinus,
Sors lavat? memtem preme, calcat? illum
Altius effer.
Semper adversos minitare vultus.
Cumque flet; ride, favet; ingemisce.
Moesta ridebit modo, laeta flebit.
Veritur ordo.

419

Sic Deus jussit, quid iniqua nostris
Sor; luit verbis? Deus unus omni
Sufficit causae, facimus luenda,
Vatte, feramus.

ODE XVII. Reverendo D. IOANNI PLISTERO PAROCHO Richradiensi. Pueri IESV, ejusque SS.
Matris MARIAE dialogismus.

VT cervus Schytica fixus arundine
Exhaurire suo fonte Borystenem
Ardet, fixus amore,
Sic te Virgo parens amo.
VIRGO Quantum Sarmaticis caprea rupibus
Gaudet praecipitum culmine montium,
Prato solis aprico;
Tantum blande puer places.
IESUS. Ut Pandioniae pullus hirundinis,
Dum plumas teneris induit artubus,
Matrem blandius ambit;
Sic te Virgo parens sequor.
VIRGO. Qualis populea fronde super gemens,
Cor ractum liquidis Turrur amoribus
Blando compare gaudet,
Sic te dulcis, amo puer.
IESUS. Ut sudata polis lacryma roscidis
Paestanasque rosas, et violaria
Suavi perpluit imbre;
Sic matris gremio influo.
VIRGO. Ut panduntur agro lilia Hymetrio,
Et ridente labris fole patentibus
Captant gaudia, nostro
Sic acceptus amor sinu es.
IESUS. Prato gaudet apis, rore cicadula,
Cervi fonte bibunt: Tu mihi floribus,
Tu lac suavius undis,
Et roris lacryma exhibes.

420

VIRGO Umbram quaerit avis, calthaque Cynthium,
Et perdix sobolem: Tu soboles mihi
Exoptatior umbra,
Ac Phoebo rutilantior.
AMANTES. Iungamus medium. Dulce periculum est,
Hoc certamen adire,
Quod sic fervet Amantium.

ODE XVIII. Clarissimo D IACOBO COPPERTIO, Iuris Licent. in festo Patroni oblatus. Hymnus ad D.
Iacobum Hispaniae Apostolum; in quo ipsius adversus hostes subsidium poscitur.

DIve, qui claris rigidas Iberis
Crederis Ductor moderare turmas.
Cui trium phorum monumenta Compostella reservat.
Sive nunc oras Calaguritanas
Candida visis juvenis quadriga
Et Crucis praefers roseae nivali in
Stamine signum.
Qualis in turpes generosus olim
Visus, es miles properare Mauros,
Cum Saracenos petit explicato
Marte Ramirus.
Sive de coelo faciles Sereno
Porrigis clves, reserare promptas
Hostium valvas, et ahena clausae
Limina portae:
Qualis occurrit tibi Ferdinande,
Una te postquam male praeliantem,
Messibus septem totidemque brumis
Castra tenebant.
Huc ades sacris animose signis,
Bella ductrici moderere dextra,
Aemuli frangas aciem metalli, et
Arma retunde.

421

Sic tibi nostris monumenta teris,
Aureo surgent memoranda cultu;
Ara fumabit, cadet auspicato
Victima dono
Arbiter belli, mediusque pacis
Stabis assertor, potiroque Iano
Quae gravis pandis, pius obserabis
Limina martis.
Te colet Rhenus, Rhodanusque Divum
Et Tago junctus Tiberis faventes
Porriget lymphas, humilique supplex
Serviet ara.
Dulce Iacobi tibi carmen oda
Concinent, quamvis macilentus alter
Horreat cantu, tamen hoc rependet
Pinguior alter.
Novit hic juris, quid amica Pallas,
Quid Themis poscat; gravis aequitatis
Censor, ac solers geniale metrum
Stringere nervis.

ODE XIX. Gratulatur Auctor Sodalibus und secum Religionis portum novenario Angelici ordinis numero,
subeuntibus.

CEssant procellae. Mollior aequora
Etesiarum gratia temperat.
Pronisque succollatur auris
Vecta ratis, subitura portus
Dudum petitos. Plaude celeusmata
Insons meorum turba sodalium,
Iam blanda Sirenum expediti
Vicimus, et scopulorum acuta
Euge otiosis lintea collige
Demenda ventis. Suave rudentibus
Tonsisque feriandum et haustris,
Et tumidi maris inquilinis;
Evicta sors est. Ite peticula

422

Depraeliantum per vada fluctuum,
Fluxoque ventorum favore
Mixta ferox gravis ira ponti.
Dilecte BOUSCHI, dimidium mei,
Quem junxit aetas prima, nec ultima,
Divellet invisum senecta
Dum nivei sine fraude mores,
Expersque fuci candor in Aeaci
Claudentur urna, Brachia nunc subi
Amoris adstringenda visco,
Gordiacoque plicanda nodo.
BEBBERE (sic de pectoris innocens
Infalammet ardo) mescoium trahes
Ignatiano sauciatum
Igne fibras animaeque sensus.
RINDOREFE salve, diceris a petra{* Petrut.}
Bene ominato nomine, stabimus
Immota ceu rupes Maleae
Eiffliacisque petrossus agris
Olympus alter. Mens ferientium
Constans malorum fulmina perpeti
Im pune despectabit aestum,
Et fremitum insidiantis orbis.
Vos ubiorum nobilis, o trias
Rite auspicatam litore patrio
Formate virtutum palaestram,
Ingenuo probitatis usu.
Facetiarum non malus arbiter
Morumque pictor. fertilis ingeni
Salve GAMANTI, urbanitatis
Molle decus, lepidosque soccos
Succumque vitae non inamabilis
Amplectorinte. Tu facilis comes,
HOLTERE, morosum perose,
Fronte gelu, tetricasque rugas,
Novesianis erute moenibus,
Accede in ulnas. Quis procul inclyta
Renidet exporrectus ora
Eloquii faber affluentis?
COPERE, dulcis Suada pueritiae,

423

Te specto laetus. Vive, ptecor, diu:
KNAUSTIque quondam Lintzianis
Quem tenerum generosa nutrix
Lactasse cunis fertur, et indolem
Durasse aheni pectoris o tua
Cohorte dignus! irretorta
Fronte petas metuendus hostem,
Amice BECKI, Iuliadum decus,
Incumbe noto vincte MASENIO,
Agnata quem gentis propago, et
Rura vago socia vit amne,
Incumbe collo: quam tibi lactea
Cum fronte mens est! ingenium doli
Vafrum execraris, fallere idem
Nescius, indocilisque falli.
Novena castis digna Sororibus
Cohors novenis (tollite fabulas)
Turmis novenis Angelorum
Dignior. aethereisque fastis
Inferre nomen. collige tesseris
Suffragiorum quemlibet ordinem,
Ducamus hie, atque ille sortes,
Urna dabit quatienda sedem.
Peracta res est Ima mihi patet;
ARCHANGELORUM Bouschius ordinem:
Bebberus intrat PRINCIPATUS,
Non humili redimendus oftro,
Divum POTESTAS digna Gamantio est:
Holterus infert se DOMINANTIBUS:
Knaustique VIRTUTES triumphant:
Beckius insinuandus astris
THRONI occupavit munia. Sic CHERUB
Lucens Coperus; sique SERAPHICA
Rindorffus inflammatus aethra
Sorte datas adiere sedes.
Euge, euge, festum vocibus insonet
Celeusina rursum. Vicimus et retro
Syrtesque latrantesque Scyllas,
Instabilis fera monstra ponti
Et blandiores aequoris hospitas,

424

Sirenas, insons turba reliquimus:
Tutoque complexu benignas
Relligio fovet interulnas.

Ad Generosum et Illustrem D. WERNERUM Liberum Baronem ab Harff, etc. coelibem, Libertas virgo
digna est, a foeminae jugo exemptum vivere. ODE XX.

OPtima libertas pressa cervice jugalis.
Alterna spondae non tulisse vincula.
Femina quantumvis aurato ducta metallo,
Primis parentum comparanda seculis
In thalamum veniat; libertas aurea praestat.
Aequate pretium nulla par uxor potest.
Haec licet Hyblaeos superet dulcedine succos,
Scit mella rectis oblinire toxicis.
Vincat apes, vigili solers intendere curae;
Ft acuta discet evibtare spicula
Ipsa suum ditet fecunda prole maritum;
Et mille curas pariet haec puetpera.
Sit comes, et duris praestet solatia rebus;
Futura messis litium est fecundior.
Si tumet illustris proavorum sanguine, paucis
Ferenda mulier sarcina incumbit viris.
Si minor abjecta deflectit stirpe, probrosum
Plerumque magni sanguinis consortium est.
Si sterilis fuerit, tantum est perituta voluptas,
Fatum execrandae merita ficus aridae.
Formosam ducas Helenam; Paris haeret adultet:
Centoculus illam vix sat Argus sepseris.
Si tibi Canidia est turpis, glaciatus amoris
Torpescit ignis, frigidumque gaudium,
Hoc tandem sapere est, nullis obnoxia ferre,
Atque elocare sensa feminis virum.
Isaciden pietas ad sidera sustulit; una
Runc Bethsaben pene demersit stygi.

425

Illa Palaestinis Sapientum gloria terris,
Ad foeminarum probra submisit caput,
Vincere Samsonem, sed nec vincire virum quis,
Quem vincere, aut vincire potuit femina.
Quem semel irretita capitplaga mollis amoris,
Adamante colla fortius nexum attinet.
Certius obsistet, qui nullo saucius arcu
Inflicta planxit vulnera, occumbens minor
Laus isthaec, VVernere, tua est, quem coelitibus ardor
Deduxit aeviad cana vitae tempora.
Non te nobilium pravorum stemmata, lautis
Cupide procantem lubmovent sponsalibus.
Non te destituent facilem exorantia Nympham
Metalla, Danaes nata turrim pandere.
Non etiam humanae prudens suadela loquelae,
Quae perinacem frangat arte Palladem.
Obstitit (ut paucis dicam) generosa voluntas,
Quae grandiorem feminis virum facit.

Clarissimo et Consultissimo D. JACOBO TERCOPIO. Dulcius esse, Musarum et Librorum, quam
feminarum et Liberorum consortium. ODE XXI.

QUamvis nulla tibi lactet nutricula prolem
Nullisque cunae perstrepant vagitibus,
Carminibus fecunda tamen cunabula laudas.
Scribis Genethliaca aliis, nemo Tibi.
Non miror. plus ingenii jucunda voluptas
Famaeque, gloriaeque honestae possidet.
Pallada conjugiis aversam novimus. hastam
Rigidamque galeam mollis haud patitur Venus.
Femina Apolsineis nunquam spectatur in ulnis,
Potiore Phoebus citharae inescatur sono:
Casta fluit circum Musarum turba suisque
Artem peratum fidibus exornat melos.
Haec tibi prae querulis consortia dulcia rikis

426

Obmurmurantis per culinam feminae.
Seu liquida Bacchus madidum de vite racemum
Per entheata spargat udo tempora.
Seu potius siccum spirent praecordia Phoebum,
Quam molliori delibutum Massico,
Seu teneant docti decumana volumina Baldi,
Et prisca reseres Ulpiani scrinia:
Omnia Lynceo rimaris acumine, et omnem
Juris simul et injuriae articulum tenes.
Bartolus et Naso de te certare videntur,
Cui debearis laureato vertice.
Femina jam quaevis desperat: quando librorum,
Non liberorum suscipere curam videt.

Ad Generosum et Illustrem D. JOHANNEM FRIDERICUM Liberum Baronem a Schaffsberg, etc.
Nobilitatem bonis literis maxime ornari. ODE XXII.

QUis mundi illustres oculos, duo lumina, coeco
Subducta voveat aethere,
Quis damnet Pashis argentea lilia campis,
Roseamque veris purpuram?
Et quis Erythraeis quod splendeat unio conchis,
Rore educatus Memnonis?
Ille, laborato gemmas qui spernet in auro
Exsibilandus Momus est.
Ridiculus tamen ille magis, quicunque putarit
Scire indecorum Nobili.
Nobilitatis coelum est, sed clara scientia lumen;
Hac absque stirps in gloria.
Nobilitatis hottus, sed pulchra scientia flos est
Hac absque squalens jugerum.
Nobilitas concha est; sed par est unio Musis:
Hunc tolle, concham spernimus.
Nobilitas aurum est, ut gemma, scientia fulget.
Quid absque gemma est annulus?

427

Haec Friderice tenes, illustria nominia stirpis
Junctis honoras artibus.
Plus decoris Tibi Musa dedit, quam clara propago
Scientiatum nobili.
Ipsa licet Phocis Phoebum aspernetur, et orbe
Proscriptus Ausonum exulet.
Tu dabis hospitium Musis et Apolline dignum
Supraque Cyrthae verticem.
Vidiego, quae sacro lusisti percitus aestu,
Scribenda Cedro carmina.
Quo Te Pegaseonon sustulit ungula cursu
Divina penettantem atria?
Cetera non memoro quod coelum lumina pandit,
Tot, Argus aperis Artium.

Nobili et Amplissimo Domino, D. JOANNI GOSVINO NICKEL, Praefecto et Majoti Aquensi, D. in
Limiers etc. Gratulatoria ODE XXIII. Ob Patruum Adm. R. P. Gosvvinum Nikel in Societ. Iseu
Generalem delectum.

GRatuler, an doleam, Patruo cedente, Nepotem,
Carere et ornati suo?
Gratulor ornari, doleoque carere, rem isto
Sors mella felle perlinit.
Si qua tuis praesens dederit solatia rebus,
Virtute siquid profuit;
Si quid in ambiguis prudens sapientia causis
Pietasque ponderis habuit;
Ne precor invideas multis: non debuit uni
Haec pretia rerum sanguini.
Plus aliquid, quod tota bonum respublica poscit:
Sit natus unus pluribus.
Certius ex alto patrias tutabitur oras,
Specula receptus Ausonum.
Quae procul errantes Pharao est moderata triremes
Vicina secuit nubila.

428

Dum sua Pollucem tenuit cum fratre carina,
Minore fulta praeside est;
Ast simul astrorum transcriptus in ordine fulget,
Lux haec procellas submovet.
Aurea diffusum Phoebus partitur in orbem,
Sublimis ipse, Iumina.
Desine fortunae tantum accusare favorem,
Haec extulit, cum sustalit.
Invitum rapuit, duroque adstrinxit Honori
Metuendam Atlanti sarcinam.
Jam, Granaea, tuas, Rector moderatus habenas,
Ad stagna thermarum fuit.
Paruit illius populosa Colonia nutu,
Subjecit undas Dussela.
Tota Pattis commissa fuit Provincia curis,
Saturque honorum substitit.
Denique Lojolae propius vestigia jussus
Premere imperando, restitit.
Sed tamen obnixis, Patrum sententia, votis
Ad sceptra nolentem impulit.
Hei mihi, sic inquit, quis par majoribus ibit,
Hac sede dignis Patribus?
Novimus hac primum Lojolam sancta regentem.
Dantemque jura posteris:
Lainii hanc felix ornat Sapientia, celsa
Hanc Borgiae demissio:
Mercuriane tibi fecit prudentia nomen,
Et forma morum Claudi:
Finxerat humana Mutium ratione benignum.
Verequiue Patrem Patribus.
Vidimus ardenti zelo incaluisse Caraffam,
Fortemque Picolomineum.
Haec simul ingeminat Patruus, simul arduum Honoris
Onus imperatum suscipit.
Temperat imperium obsequio gratissimus: uni
Servimus, ille plurimis.
Dignus honore fuit, qui sic fruiturus, honores
Inter labores dividit.
Dent vires Superi, patriaque in sede Nepotem
Pelicitatis aemulum.

429

Sanguine participas Gosvvine, et nomine, juxta
Virtute felix adspici.
Cetera vanescunt. quid enim sectamur amantes,
Siterra nostrum pondus est?

Quae sequuntur amice Lector, haec carminum genera, nova arte,et diversasab antiquis, Seropharum
compositione a meconcinnata, adsie ere volui; ut ejus doctrina, quam part. I. l 2. in fine tradidi,aliquod
specimen relinquerem.

Ad Serenissimam et Potentissimam D. CHRISTINAM, inclytam Sueciae Reginam, eo tempore, quo
Anno 1654. regia sese dignitate ultto spoliabat. Quam rem adeo novo carmine Scriptor prosequitur. ODE
XXIV.

STupente mundo, Suecia refragante,
Honore reclamante, Sorte ringente
Se posse sperni, purpura erubescente
Sese esse spretam, sceptra ponis oblata
Regina vere nobilis.
Plaudente coelo, comptobante Virtute,
Favente Fama, gloriaque gaudente,
Majote laude, gloriaque sesperni,
Et post coronas, dignius coronati
Non ambientem verticem.
Regina regna negligis, tui regnum
Sortita melius, quo modesta Virtutum
Turma imperaret, criminumque serviret
Superbus ordo, quoque honoris et mundi
Exsibilares ludrica.
Virile factum feminae, supra Heroas,
Priscaeque gentis Romulos; et audaces
Amazonum phalangas. ac coronatas.
Assyria in aula Ninidas, Larinique
Notas proei Memphicidas,
Probrosus ills ambitus levis famam.

430

Virtutis omnem rapuit, et sui regnum
Ademit in regno Camilla Velscorum
Virago fortis digniore Regina
Sese triumphatam adspicis.
Pulcheria quanta, sive dote regnandi
Oriente toto, sive dote virtutum
Cognata coelo! posuit haec resumenda
Imperia rufus, administrare Rectoris:
Hocorbis obstupuit tamen.
Res ipsa sacris paginis inaudita,
Potuisse feminam et abnuisse regnare.
Esther, nec ipsa, quamlibet Deo plena,
Thronoque Debora judicante sublimis
Horruit Honoris oscula.
Vir unus olim seculique contemptor
Spretorque regni Carolus, mea dignus
Splendere charta, lumen Austrae, gentis
Columen liberae, Sceptra primus obtrivit.
Virago nunc viri aemula est.
Non ego stupenda tango dona Musarum,
Euntes Latinos, Atticamque Suadelam.
Hac Hippocrene colliquescit in lingua,
Saphiaequescita, juriumque decreta
Hoc mentis abdita scrinio.
Eudocia junxit artibus Sophistatum
Regni coronam, Rhetorumque soggestus,
Zenobia Princeps docta Palmiraeorum
Juxtaque forti militaris in campo
Armata Pallas audiit.
Solersque linguas sub tributa constrictae
Callere gentis, et aequitatis edicta,
Legumque monita: dotibus minor tantis
Titulisque, Regina, Tibi mille concessit,
Cum regna nulli cesserit.
Hac feminarum sola laude Christina
Transcendis omnes, grandiorque regnantum
Ingenia vincis, et arrogantiam sexus
Imbecillioris, imperante sub fronte
Tumida arrigentiscornua.
Nunc te virorum qui cubilibus spretam

431

Odisse norit sortius voluptarem,
Quim Gorgonas Pallas, Athacusque Sirenas,
Quiliterarum melle tantum inescari:
Quo collocabit in throno!
Regina; talis semper in tui regno es,
Christina, dulce nomen et Deo natum!
Modo pulchra tantum vita nomen exaequet,
Sophos sophorum Principumque Regina est;
Christina Christo dignior.

Adm. Rdo. et Ampliss. Domino D. PAULO AUSEMIO, ad S. Cunibettum Decano, etc. Crassi aperti
plerumque pectoris, mites, ac humani sunt, ideoque aliis facile regendis idonei. ODE XXV.

MEns Crassis Gothica candidior nive est,
Sparsisque lacte liniis.
Raris simplicitas obtegitur togis,
Aut palliatur nubibus:
Obscuros apetit pectoris angulos.
Atque Labyrinthos fraudium.
Cor pandit, tereti fronte rotundius,
Latique fundum pectoris.
Non obstat laterum densior ambitus.
Thoraxque sesquipede eminens.
Sub crassis animus partet ibus micat,
Ut stella coelis abdita.
Cristalli vitrea qualis imagine
Defossa gemma fulgurat.
Aut qualem placidis aurea fontibus,
Se forma pingit Cynthii;
Sic ductum radiis pectus amabilis
Candoris, illustre eminet.
Quis dignos Latii fascibus imperI
De genre Crassorum neget?
Pinguedo liquido nectate dulciot,
Et melle stilla t gratiae.

432

Nec torva miaimos nube supercilI,
Despicore gaudet arrogans.
Sed mores placidis eliquat in favis,
Humaritate ductiles.
Cum plorant miscri, molliot Attica
Cera obsequendo flectitur:
Impressaque tenet cladis imagines.
Non indolens dolotibus.
Heraclea suo nil Dionysio.
Aspexit olim pinguius:
Heraclea suo nit Dionysio
Aspexit olim humanius.
Vel testis paterest, hoc truculentior
Quanto Cleatchus mactior.
Ne dic crassitiem pondus inutile,
Quae pondus aliorum elevat.
Ne dic futilium pabula vermium,
Qua plebs ogena pascitur.
Ne spetnas hominem, qui reliquis quoaue.
Humanitate est pinguior.
Si rursum veteres secula Gordios.{* Lui populii soiiti pinguis simum inter suos Regem deligere tanquam
maxime spectabile~}
Nostris reponant seculis,
Crassi sceptra serant, regia pinguium
Corona verticem ambiat.

Ad Revetend. Dominum D. PHILIPPUM MOCKEL, J. U. Lic. S. Cuniberti Canonicum etc. Macilenti
ingenio, et rebus agendis prompti. ODE XXVI.

MAcros ingemium nobilius rudi
Morrtalium vulgo eximit.
Quo crassum nebulis aera dissipant
Foetentis ignorantiae.
Ut cum pulchricomus Lucifer, aureo
Invectus aurorae essedo,
Purgat noctivagis aethera nubibus,
Pulchro comarum sidere.

433

Wanescunt tenenae, tursum oculi micant
Late evibrato lumine,
Pellucens macies, densaque carnium
Soluta nubes pectore.
Coelo perspicuae mentis acumina
Immittit, astra supervolat.
Nec secreta minus sub penetralia
Fallacis intrat seculi.
Ut celsis Aquilae lumina rupibus
Et hac et illac efferunt;
Scrutantur rutilas sideris orbitas,
Abstrusa mundi pervident.
Quod natura Macris subtrahit invida
De carne, transsundit animo
Quis non ingenii dotibus inclytum
(Latiae Suadam Curiae)
Mitatur gracilem corpore Tullium,
Totumque protsus osseum?
Hic omnes Chatites, corpore transfugas,
Mentis cubili clauserat.
Et cultum nitidae pellis ad EloquI
Formam nitentis transtulit.
Hinc cunctos decorum conspicuos gradus
Vix aemulandus artigit.
O felix macies, quae tenui obtegis
Sub nube perspicaciam,
Nec cordis vegetos subruis impetus
Stupente carnis sarcina!
Legatos facili tramite devehis,
Ceu Perseos talatibus,
Et qua Bellerephon ire doces via,
Dum pondus omne subtrahis,
Ad quodvis celeres ferre negotium
Tu gnata dextras erudis.
Quisquis magna petis, desidis otii
Vitasque pulvinaria,
Contemptam facie nemacilentiam
Ex fronte, spretor, aestimes.
Quae vilis specie est, hae meruit suam
Apud Agathyros{* Hi populii masilentos Reges deligebant, ut magios expeditos.} purputam.

434

Ad Rdm. Dominum D. HERMANNUM THERLAHN a Lennep. S Cuniberti Colon. Canonicum etc.
Mediocritas rerum laudatissima, ostenditur certamine inter Crassum Macilentum et Mediocrem instituto.
ODE XXVIII.

Crassus Non laudo graeiles pelle Philip pides{* Philippidis macslentia praverbio locum fecit.}
Costarum rigidis cratibus abditam;
Vix osseo satis sepulcro
Animam potentes claudere.
Macil. Nec Belgis celebres laudo Vitellios
Gaudentes teretem ponere sarcinam{† De Vitellio Tribune militia Strada dec. 1. l. 8. An. 1576. ait, quod
ad vintrem extenuandum acctum biberit.}
Praegnantis abstinendo ventris,
Potumque aceto frangere.
Mod. Crassos Romulidum non ego, nec Macros
Laudabo proavos; nam mediocribus
Plus Julius Caesar lacertis,
Tenuique omaso profuit.
Cras. Quem velox Boreae sustulit impetus.
Firmandum soleis sub pede plumbeis,
Theatra riserunt Phileram†
Ventorum inane ludicrum.{† Ne macie extenuatissimus, a ventis propelleretur, plumbeis pedes soleis
gravabat.}
Mac. Heraclea tuum quis Dionysium,
Dispunctum tenetis sumen aculeis,
Non splene laxatus soluto,
Licet Agelastus, riserit?
Med. Dum magnus celebris Borgis Gandiae
Nec crassis voluit, nec macilentiot
Intrare suggestum; sed aequo
Attemperatus corpore,{* Med ci ad extrahendam pinguedinem, acubus sutem carnesque laxant.}
Cras. Quis campos sterili laudet arundine
Urticilque satos? Julia pinguior
Excellit agrestes myricas,
Macralque arenas Montium.
Mac. Quae fecunda suas parturit arbores
Sat felix macies Motibus obfuit,

435

Quandoque tellus pingus ora
Pingis Minervae dat homines.
Med. Non pingues nimium, nec steriles agros,
Donem laude mea: fertilis obtinet
Vim tem peratam gleba; stagnat
Palustris; haeret arida
Cras. Densarum petimus robora quercuum,
Exsuccas tenui corticis arbores
Securis aversatut. inde
Stant Principum palatia,
Mac. Quot rursum graciles caedimus abietes:
Majoris pretii est apta triremibus
Aegea malus, quam Bohemis
Excisa trabs de saltibus.
Med. Quis Cedros nemorum vincere Principas
Ignotet? medio robore verucem
Ad astra prottudunt; nec aequorest
Res arctior, vel amplior.
Cras. Quos fructus Abies, quos generat Cedrus
Plantarum sterilis? glandifertis vides
Nostros propagatis in usus
Optata nasci germina.
Mac. Si glandes placeant, vescere glandibus;
Me vitis gracili corpore fertilis
Derore pascat, quem Calenis
Coacta praelis evomit.
Med. Nec solis Bromii fontibus expleas
Latrantem stomachum; sed neque glandibus
Sitim fugabis. Poma gratis
Utrumque praestant fructibus.
Cras. Pinguem de Frisico malo solo bovem,
Qui torvum tumidis cum Palearibus
Vultum minetur, quam Syrorum
Qui pascuis exaruit.
Mac. Vidi conspicuos a maeie boves
Duris suppositum ferte laboribus:
Collum; sed abjecto supinos
Per arva, vastos corpore.
Med. Pingues ad stomachum destino; sed macto:
Poscam quadrupedes, reddere pascuis.

436

Quos apta moles carnis ornat.
Hi serviunt labor bus.
Cras. Latos cornipedum vult Alema nia
In campis humeros, hic macilentia
Contempta resest, leu Gradivus,
Seu poscat oblequium Ceres.
Mac. Malim mesonipes Corsicus incitum
Per tutmas tapiat fortiter hostium,
Quam lentum obeso tardet atmo,
Recalcitrator Teutonum.
Med. Nobis Hungarico climate serviat
Enuttitus equas, qui medicorium
Sectator, immanique dorso,
Arctoque pectore careat.
Cras. Me pingues volucrum, seu Meleagrides.
Seu Capi, posito sigmate, nutriant;
Tutolle gallinam recenti.
Ex nido adhue puerperam.
Mac. Porcorum faveam sumina rancidum
Dem Iardi veteris segmen; ad arida.
Recentis ossa veriar Agni,
Tenerasque lambam costulas.
Med. Nec me V.Vestphalticae tergoribus suis,
Terrebis cupidum, nec voveam nimis;
Arentibus costis bidentem,
Mediocria utrimqpe appetam.
Cras Te pascat tenuis parca fameitcum,
Et passer calidis solibus aridus,
Melutta, barbarique mulli,
Conchaeque pinguis ostrea,
Mac. Anguillasine taces, et graciles lupos.
Ac centum reliquos? Si tibi pinguia
Debeniur, macra nebis:
Tu cetum habe, nos cetera.
Med. Balaenas epulis submoveam meis,
Et sicco nimium cortice passeres;
Mesalmo rhombi, luciique:
Mediaeque molis nutriant.
Med. Dum lautus focus est, offaque pinguior.
Plus haec laudis habent. Mox olerum satur,

437

Fastidiose submovebis
Non delibuta lumine.
Mac. Annoso nimium quod natat unguine,
Tu pingui cupidus gutture sorbeas;
Viuo natantem malo crustam,
Quam rancida pinguedine
Med. Ardentem nimium non aveo focum,
(Res discrimen habet) nec nimio cibum:
Lardo saginatum, nec carentem
Liquore, medium deligam.
Pauci quos Cinerum lux macilentior.
Cras. Oblectet: cupidus Bacchica quilibet.
Obela prensat: tarda seript:
Cuique quadragesima.
Mac. Somnus, segnities, torpor iners, stupor,
Cingunt ingluviem: non ego lautia.
His praemiis optem; modesto
Sit frons serena prandio.
Med. Nec jejuna dies, qua stomachus fremat;
Nec farris nimium lauta cupediis.
Placebit: aequum vult tributum
Venter, et inanis murmurat.
Cras. Malo plena meisauribus insonet,
Seu clangenda tubis musica, seu tono
Gravis sonoro, quam coactis.
Producta acute sibilis.
Mac. Te corvus crocitans, graculus aut loquax
Delectet modulis, Luscinias amo,
Vixossa tectas carne: nolo,
Tam pingue vocum pabulum.
Med. Vocum tempeties optima plutium,
Et summa et mediis infima milceas;
Discordia concordiaque
Apte cohaeret Musica:
Cras. Crassos militiae fulmina novimus,
Constant molesua, cedere necios:
Morssola percellit: fugaces.
Macros Gravidus territat.
Med. Laus praeclara suo pondere militem.
Fixum state loco, terga fugacium.

438

Vix posse sectari, aut retorta
Cedendo fallere spicula!
Med. Opportuna fugae tempora qui potest,
Et pugnae calidis stringere gressibus;
Nunc ire contra, nunc redire;
Virtute molis eminet.
Cras. Europam pedibus supposuit suis
Magnus molesua et nomine Carolus;
Hunc Teuto, Gallus, Longobardus
Heroa victorem horruit.
Mac. Mirum! cur igitur gloria martia
Thebarum Epaminondas voluit suis
Abesse de castris obesos?
Pauci Giantes Caroli.
Med. Nervos armigerum et pectora diligo
Pellaei javenis brachia quae gravi {Dux Epiri, altas Scanderbegus fortissimus, unaque ictu militem
dissecani Terror Tursarum.}
Librabar ictu Castriotus,
Habili timendus corpore,
Cras. Craflorum facilem vidimus indolem:
Norunt dura pati, nec miserescere
Tardi, benignitate malunt
Peccare quam inclementia.
Mac. Indulgentfateor. cum propriae tamen
Cutam pellis habent: sunt sibi proximi;
Sed cura Macrorum profusa
Res autefulcit publicas.
Med. Exfuccos homines non amo; pabuli
Absumunt nimium: mole sua graves
Iuxta recuso, nil laborant;
Medium beati possident.
Cras. Plures imperiis censeo nobiles
Crassorum titulo Sanctius Hispalim;
Crassulque Mosam Ludovicus
Fulgente rexit purpura.
Mac. Si quae rata suis motibus eminem,
Augentur titulis, nemo vocat Macros,
Quos esse constat: monstra tantum
Hac aestimantur gratia.
Med. Illustres habitu corporis eg graves
Persona Dominos fert mediocrims;

439

Vix pinguioris haec omasi,
Honorque pellis marcidae est.

Ad Generosum et Praenobilem D. PILGRAMVM a GRAVIHAVSEN Seren. Principis Neob. apud
Batavos Legatum etc. Eximii cujusque Legati dotes. ODE XXVIII.

ET nostris adetis dignus. Pilgrame, Camoenis,
Cui saepe doctis Dussela versibus,
Calliope modulante, plaudit.
Ludat olorinis Elegis Coppertius: addat
Condita lautis fercla leporibus,
Et lepidis juvet ire soccis,
Anset ego graviora strepam. tardasque revincto
Plantas cothurno grandior induam,
Dum Cyneas{* Legatus Plyrrhi Epirotarum Regis doctissimus et sapientissimus, que se plus, quam armis
potuisse jactabat.} memorabo pricos.
Magnos honor Legatorum, quos inclyta virtus,
Et cognitarum nobilis artium
Ardor humo venerante tollit.
Cauta praeit reliquas rerunr prudentia dotes;
Hanc eloquentis dos subit ingeni, et
Suada suis pretiosa verbis
Inregritate manus praestet, mens candida technas
Fallaciatum nesciat. Et suo
Qui capiunt, capiuntur astu.
Nec lecreta tamen, nudo velamine, prostet,
Mens tota cuivis. dissimulatio
Laudis erit, tacuffe prodest.
Saepe Leoninae pellem Vulpecula jungit,
Et veritatem justa necessitas
Obtegit, et fugit esse mendax.
Absit Relligio quenquam neglecta refellat,
Aut falsitatis duplicis arguat,
Ingenuoque timore nudum.
Cui Superum neglecta fides est, ille fidelene

440

Desperet orbem, fallere coelites
Qui cupiet, soletipse falli
Quin etiam Cyrthae malit decerpete lauros
Consorte Phoebo; pampineum jugis
Quam Bromium coluisse. Nissae.
Sobria nobilitas morum laudata nitescit,
Sibique praesens pectius, in arduis
Esle suum, generosa laus est.
Noverit opposito quantum aequum distet iniquo
Iustinianus quid vetet, aut probet;
Quid Salicis Pharamundus actis;
Quid leges patriae, quas consuetadine fixas:
Durum est revelli, juraque gentium
Quid solida pietate firment.
Nescius historiae nesit; praesentia priscis:
Conferre solers tempora seculis.
Consiliis datutrumque robur.
Linguarum decus exornet: neque gloria fandi
Diserta Suadam deserat Ausonum,
Imperii decus obtinentem.
Si Latiae desint, frigent sine laude, Camoenae.
Supraque vulgus vix rude prominet.
Nobilitas, metuente Fama
Ignaros deferre retro per secla nepotum.
Scientiarum scrinia quos latent
Ausoniis opulenta fastis.
Quem mihi scribendum sumpsi Pilgrame? videris
Imago tanti proxima Tu viri,
Iudicio sapiente Lectus.
Qui Te Legatum voluere; aut fallere debent.
Aut esse dotes eximias, sui
Arbittio docuere voti.

441

Nobili Clatissimo et Erpertiss. D. Doctori MARTINO WAIBEL, Sereniss. Princip. Neob. Archiatro.
Pietas in medicis cum doctrina cenjuncta, rarum ornamentum est. ODE XXIX

LAus haec Medentum magna, cum fides pulchro est.
Virtutis illigata nexu
Scientiaeque vinculis,
Et vigilante manu.
Non otiosis illa credimus Verbis,
Vetusta quos Anus Scytharum,
Iuxta calentem desides
Visa docere focum.
Prognosticorum turba, siderum demens. {Inter Medicos, neque: Astrologi, noque Empirici sola:
nixiexperientia, neque methedici confusam rationem sectantes (qualis Trallianus); probantur.}
Arcana scrutati, aut regenti
Faio imputare quidlibet,
Hac procul arce sedet.
Empiricorum solus usus hic languet
Nil eruditorum palaestrae
Philoxenique Gymnades
Cum vacat ars studiis.
Confusa methodus, dogmatumve constricta
Seu Tralliani, seu Galeni
Virtute nuda, vix satis
Utile praesidium est.
Avicenna vivas Principemque Doctorum.
Quacunque Musarum ex arena.
Victor reportes lauream
Quid juvat, absque Deo?
Laurentianos nolo ab arte deliros: {Nec dogmatici ut Galenus et Arvicenna (docti cetera) fine virtute
astimandi.}
Fernelios, Vesaliosque
Malo, et Aragosios,
Quotque pie sapiunt.
Martine, dignus Archiater in paucis,
Inane momentum sciendi.

442

Pietate juncta ponderas,
Relligionis amans.
Hos Damianus, lumen illud aegrorum,
Solatiumque dulce Comas,
Usu medendi nobiles,
Ingenioque docent,
Illa Iuvenalem gloria extulit Rochum,
Haec una victurum perenni
Aeternitatis in finu
Collocat emeritum.
Quid tota prodest perspicace natura
Nudata secreto; tuarum
Si talpa rerum vixeris?
, ames:
Et temetipsum, Medice, praetuis, cura???.
Hoc est agendum. Prima mentis
Nos cura tangat: omnia,
Hac pereunte, cadunt.
Quid erogata sanitatis in totum
Sint dona mundum, si salutis
Te negligentem propriae
Iudicis uma trahat?
Martinus exemplo docebit illustri,
Quid conscientiae Medentum
Virtute nixae, quid manus,
Arte regente queant.

Ad Generosum et illustrem d. IOANNEM BERTRAMVM Lib. Baronem a Scheid condictum Wespennig
etc. quondam ab haeresi ad orthodoxam fidem conversum. Manifestum erroris argumentum est, quod
Acatholici in fundamentalibus a se invicem scripturis exponendis dissideant. ODE XXX.

GAudemus procul a coepta se stare ruina
Eversae fidei, nec scopulis ratim

443

Evertisse Alemannicis.
Euge, fides, Bertrame tibi sanctissima Patrum
Nectit laurigeras verticibus comas,
Applaudetque celeusmate,
Cum tua naufragiis subducta carina salutis
In portum propius carbasa dirigat
Non obftantibus Africis.
Iam flexis retrorsum oculis discrimina mille,
Errorum socios abripientium, in
Syrtes et brevia adspicis.
Ad quodvis divina nefas oracula torquent,
Quae pleno resonans bucca crepat tono;
Factorum scelus obterit.
Nec tantum haeretius secum pagnantia dictat;
Aut quae lingua probat, dextera subruit
Scripturae nebulis latens;
Sed modo laudatum, rara vertigine, sonsum
Inconstans variat mille coloribus.
Fluxo ut marmore Polypus.
Non tormulta viis abiit Samsonica vulpes,
Caudis ire simul jussa tenacibus,
Dum cervicibus avia est;
Quor rapit im vatios discors sententia motus,
Quas caudis retinet, fiontibus objicit
Scriptae dedita literae.
Denique collisos lacerare furoribus armos,
Post discerpta suis Biblia sensibus,
Demirabetis invicem.
Scilicet armigerum, Cadmeo nata Dracone,
Surgens dentigeris turma novalibus
In se mitius irruit.
Nec sacra miscentut, tem plove tenentur eodem;
Unius capitis non capiuni decus.
Quamvis Biblia concrepent.
Promptius Anglorum vulpi sociare molossos,
Buboni volucres, et lepotes caniest;
Hos quam jungere segreges.
Europae opprobrium! quaenam dementia seram
Aetatem proavum submovet orbita.
Trita degenerem via?

444

An soli sapimus? delirat tota vetustas?
Nec verum patriis hausae Apostolis,
Scripturae patrimonium?
Num quoque divinis pugnat sacra pagina verbis.,]
Tot collisa fovens seditionibus
Sese judice, pectora?
Dent Superi meliora! palam discordia prostat;
Fons solus scelerum est, cedere nemini
Conjurata supeibia.
O felix. Bertrame, tuae demissio mentis!
Incorrupta fides nil niveo arrogans
Claudit pectoris ambitu.
Hac iter ad coelum est, obstant angusta viarum
Cervici tumidae. Sit licet arduum.
Demissus subit incola.

Haec diversa ab Hor aaio versuum compositione, novis stroph??? ludere placuit. Nunc unam alteram ve
odam adjiciam, in qua etiam ipsa metrorum ratio (praeterquam in primo hexametro) diversa futura est, ut
pateat, non exhaustum omnino hunc etiam inventionis fontem a priois novisque Scri ptoribus suisse. Et
certe si quis Poetarunaenumerum in alio versuum stropharumque ordine. idoneum ligataeorationis
repererit, cui deinde constanter insistat, is se eorum qui olim scrip serunt legibus, hoc in genere scribends
minimeo bnoxium declarabit.

Ad Excellentiss et Illustriss. Dominum D. IOANNEM Lib. Baronem a Reuschenberg. S. C. M. General.
Copiarum Ducem et Wolsenburelium fortissime defendenrem. Fortem Ducis animum, prae moenibus
obsessos tueri. ODE XXXI.

ITe vias Alemanna cohors, retroque probrosum
Ferre pedem, vestras moenia sarcinas
Obsella non ferunt, vos occupata
Excludit novus hospes urbe.
Fortior hospitium medo Reuschenbergius heros.
Obtinet; haud cedet; nec popularium
Horrore submovendus, nec furorem
Hostilis metuens catervae.

445

Dic, age, quid potuit saevas arcere phalangas,
Quasque ruens Haslus, Vimariensium,
Et Luneburgorum stipatus armis.
Iuratas superare, ducunt?
Circum castra jacent, et spes ingentibus implent
Ausibus; hauritur terra cuniculis,
Saevasque rormentorum flamina spargit.
Per muros domuum procellas,
Hinc quoque valla ruunt; hinc propugnacula vastis
Pervia pilorum impulsibus occidunt;
Vastique murorum patent hiatus:
Nil clausa metuente turba.
Horrendum quaecunque vomunt elementa furorem;
Ignis tecta rapit, subruit incolas,
Plumboque ferroque indignata tellus
Fatalem minitatur heram.
Denique collectis undarum molibus, urbi
Imminet elatis Okera viribus,
Vallorum habenis constrictus; sed omnes
Consumpsit sine clade fluctus.
Haec parit aeternitas. Tibi Reussenberge, coronas
Promeritae laudis, quae patientia
Duravit iuvictum pectus; fidemque
Prae vita dedit esse, Virtus.
Talis Sparta stetit murorum turribus orba,
Magnanimo tantum praesidio virum
Munita quantum firmae vix Athenae,
Et portis animosa Roma.
Omnia vallorum superat munimina Virtus,
Et clypeorum umbras mens, animosior
Patere, spernit: infractum que tela
Pectus mil nocitura perfert.
Dux unus pro mille viris, pro moenibus unus
Sufficiet denis, si steterit sua
Virtute securus, temnetque fluxos
Fortunae minitantis aestus.
Hostibus admirandus eras, fortissime Victor,
Dum furiis fracti Martis atrocibus
Inane strident murmur, seque victos
Vix credum potuisse vinci.

446

Ad Generosum et illustrem D. IOANNEM HENRICVM Lib. Batonem a Winckelhausen Serenil. Princ.
Neob. Cancellatium etc. Prudentia et Aequitate res magnas optime administrari. ODE XXXII.

HErculeas tibi magnus Honos, Henrice, columnas
Eriget, aeternae symbola gloriae.
Prudentiaeque digna et Aequitatis
Inscribet monumenta fama.
Tu modo perpetui constes in limite recti.
Iustitiae nunquam devius orbita,
Spretorque corruptelarum severus,
Et vultu miserante plebem.
Sic reoripse voves; cultas prudentia dotes
Constituit celso pectoris in throno,
Arcemque mentis consili capacem,
Maturus vigor occupavit.
Uteris ingenio, vittutibus uteris idem:
Praesidium unius pars eritaltera,
Negotiorum binae sunt columnae,
Virtus consiliumque piudens.
Haec ubi disiunges subito collapsa ruet res;
Destituent cuncti, destitues tuos.
Virtute fundatur quaevis potestas,
Impactis quatienda nexis.
Ster procul insidiis audax injuria plantis.
Nec subeat valvas lena domesticas.
Provclivis acceptare, ferre tarda,
Incurvis sat adunca dextris.
Quod deceat praestet, non exorabilis auro?
Nec Dominorum flectenda favoribus,
Nec pauperum squalore taediosa,
Constanti Themis aequa vultu.
Principibus servire viris, laus magna, Tonantii
Prima Deo. Major cum Dominus jubet.

447

Cedunt minores; conscientiaequiue
Prae cunctis solet esse regnum.
Hoc decus Anglorum nos Cancellarius,, aequo
Tramite virtutum absistere nescrius;
Thomas docebit: quamvis jussa duti
Urgerent violenta Regis.
Hinc praeceps fortuna sui, praecepsque suorum
Exilii clades pernicies opum,
Et damna la psae stabant dignitatis,
Libertasque inhibenda vinclis.
Uxoris lactymae, natae lamenta dolentis,
Sanguine junctorum cum gemito preces;
Crudelitatis scena, unci, catastae,
Et stricti Libitina ferti,\.
Hinc promissna honos, et magni gratia Regis,
Et paternae quantum muneris aureae,
Cistaeque ferrent, criminum patronae,
Et suaves scelerum catenae.
Vox haec una. Probo, poterat sedare procellane,
Et gravium fulmen vertere nubium,
Poenasque saevi devitare fati,
Et donis satiare dextras.
At stetit immoto recti sententia Thomae.
Nec pretio quovis flagitiis favet;
Vitam immolare certus aequitati
Exemplum melioris aevi.

448

LIBER III. Epodon.

Lusi nonnunquam anagrammati smis aliquot in honore~ Calicir Eucharistici, in hac verba ex S. literis
deprompta, qua ad huat librum Epodon conferre placuit, exemplo haud difficulter imitando. Illud tamen
rarum est, quod anagr amma plerumque sensum programmatis metaphoricum, tanquam propria ejus ex
ositio declarat, simulque versum, pedum numero, nonnunquam consiciat.

PROGRAMMA. Ego sum vitis vera, et vos palmites. ANAGRAMMA ET CARMENI. Ego varie salutis
potus, me sumite.

AGe Medicorum quisquis horres pharmaca,
Unguenta, pastillos, trochos,
Et quidquid ossicina dat Galenica,
Hypocratisque Gymnades
Olentiumque Colchico de gramine
Fugis scyphorum nauseam;
Hac, oro, subter vite tantisper cape,
Blandum quietis otium:
Haec una Chios, haec Palaestinos suis
Vincit racemos pampinis.
En ut suavit rote dimanans latex,
Hebraico exundat botro.
Tyriam colore purpuram vincens latex,
Dulci sapore Coecubum.
De vite nostra fusus hic manat liquor
Praesens malorum pharm acum.
Nil nauseandum profluit, dulci hac Amor
Metempsychosi conditur.
Quas vitis umbras explicat, Amoris puta,
Haecille tendit brachia.
Hiciste purpuratus uvarum cruor,
Venis Amoris liquitur,
Animata vitis spirat, et suavis sonum
Distillat instar nectaris,
Varie Falutis potus ego, me sumite:
Unus medebor omnibus.

449

ANAGRAMMA II Sum suavis, ite, gustate melore pio.

AGe mellis ales inter Hybleas opes,
Hymetriolque cespites
Inter Hyacinthi brachia reclinis caput,
Interque Narcissi comas,
Decerpe sparsam mitis aethrae lacrymam,
Animamque florum melleam,
Quos delicato lenis afflat halitu
Etesiarum gratia,
Et Lympha mollis fertili rigat vado,
Tepidusque nimborum latex.
Flos ille vitis noster, atque ex Vitgine
Ros eliquatus palmite,
Cecropia vincit mella, vincit Atticas
Stiliantis aurae lacrymas.
Quin ore gustas, ore purgato tamen
Fonte Metanoeae nobili
Mel ite, gustate ore sum suavis pio,
Medulla puri nectatis.

ANAGRAMMA III. Ego via, veritas, et, si potes, mulsum.

QUisquis Viator anxiae teris vitae
Male implicatas semitas.
Sive Labytinthum deviae juventutis
Ariadna nulla dirigat;
Sive nter aulae vortices, honorum auceps,
Scyllasque amorum fluctues
Neque es viarum certus. ac ratim tuto
Subducere nequis portui.
Ego via, sequere, praevius malo ducam
Errore perplexos gradus.
Quae transeuntem videris, levi pone
Me transili vestigio
Ubi non gravatus stetero, tu gradum firma,
Non amoveri pertinax.
Cynosura nulla certius meo exemplo,
Nec ullus Hermes duxerit.

450

Neu te doloso credulum adde ductori,
Dux saepe seductor fuit.
Ego via, veritas: mihi credulus falsam
Nemo imputaverit fidem.
Quod si viarum fessa cespitent cruta,
Aut vinciat languor pedes;
Hac, quam racemis molliter vagis sparsit
Vitis, sub umbra conside.
Siccisque denegare ne velis labris
Succo madentem pampinum,
Quid adhuc moraris anxius/ malis possum
Sufficere solus omnibus.
Ego vias, veritas, et si potes, mulsum,
Nec inhospitalis hospiti.

ANAGRAMMA IV. Gusto saporem tu sitim Iesu eleva.

INunc bilbendi turba mollis artifex,
Grex madide pergraecantium,
Qui delicato guttur irroras mero,
Et flore Libeti abluis.
I quidquid amplis Vitium Pater amphoris
De Lesbia propagine,
Aut de racemis lene stillat Massicis,
Campana propter jugera;
Gusta: Falernis elice saporem Scyphis,
Sitimque dulciter ablue.
Ego suaviori vite decerpam botros,
Meroque detergam sitim
Compone Chias Lesbiasque amystides,
Adde Marcotidem Tago.
Et fabulosa junga Ganymedis manu
Nectar propinatum Diis.
Vincemus, una dum salutaris mihi
De vite promanet liquor.
An labra dulci tingimus promulside?
O blande vitium latex!
Gusto savorem, tu sitim Iesu eleva
Abeste mortales scyphi,
Fastidioso nauseamus gutture
Pingues Jacchi pampinos

451

Morsestinolla saepe quam Bacchus replet;
Hac Vite Vita profluit.

ANAGRAMMA V. Imperat Iesus, Leo augustus, o time:

OBlanda, mollicella, delicatula,
Ovicula pastoris boni!
Quod divagaris caulibus procul tuis,
Inter ferarum devia;
O pestis ovium, praedo silvarum, lupe
Nero, ac Neronis assecla
Impasta quo te rapit, et immanis gula
Ad improbam tyrannidem?
O vafra vulpes, fraudis indigne artifex
Cerinthe centumque aemuli!
Et quisquis olim, quisquis etiamnum sacrae
Vitis medullam destruis
Frustra cavernis abdirum celas caput,
Clade herilis vincae,
Jam te ferarum terror augustus Leo.
Magnusque silvarum arbiter
Adesse jussit. sceleris hie vindex tui
Judex tribunal obtinet,
Jam ponderatur causa, jam circum tremum
Ferae minorum gentimu,
Imperat Iesus (o Leo augustus) time,
Quisquis timenda perpetras.

ANAGRAMMA VI. Ego vite salutari sum meis potus.

QUicunque gravium pestilenti noxarum
Inebriati roxico
Vestrae salutis patrimonium, ac vitae
Male perdidistis prodigi.
Lenocinantis hospites volaptatis,
Bacchique molles asseclae.
Adeste, vos pincerna melior invitat
Non negligendo cymbio,
E Vite patus sum meis salutari
Hac, inquit, orbi praebibo.

452

Si lenta Acediae podagra pedes stringat,
Ac molle tatdet otium,
Aut intumescat turgidis hydrops venis,
Siticulosae gloriae,
Si calida Cypridis febris aestuet membris,
Cupidinum que incendia
Aut pingue nimium turgeat gulae abdomen,
Gravisque ventris sarcina,
Debere nolis Aesculapio Gallum,
Agnumve mactes Cynthio,
Neo officinas te medentium, incerta
Spe sanitatis, atteras.
Quidquid Machaonum arte, quidquid herbarum
Virtute possunt pharmaca,
Hac vite meliuspossides. jacent herbae,
Cedunt medentum pocula.
Istis ruinam corporis levem fulcis,
Hac anima vitam protrahit.

ANAGRAMMA VII. Opus Iesu salve, morte vitam tegis.

MIrentur altas siderum multi orbitas,
Potente curvatas manu
Alii obstupescant pondus immensum soli
Virtute libratum sua:
Boreae latentes alius inquirat specus,
Zephirique natales domos;
Alter elementorum icta quondam federe,
Et solis ac Lunae vices.
Reciprocasque stupeat Oceani vias,
Monstrisque celebratum mare.
Majora scilicet aethra diductis solo
Portenta valvis intulit;
Dum mixtus homines inter erraret Deus,
Nostrae falutis anxius,
Vitaeque metuens cessit alienae suam
Et morte nostra functus est.
O monstra rerum! verba nunc desunt mihi
Mundi tacent miracula,

453

Salve opus lesu; morte, qui Vitamtegis,
Vitaque mortem subruis

ANAGRAMMA VIII. Ego sum ei veritas; ostium pulsate.

DIducto cave limine
Hospes suscipias quemlibet hospitem,
Cuivis non bene fiditur,
Nec semper posito cum sale mappula
Tuto sternitur advenae.
Hesterni vacuus reliquias bovis
Ventris defodiet specu
Et cum suminibus pinquior oblitum
Os detersit, inutiles
Tantum muneribus substituens dolos,
Fucis oblinet os tibi.
Nil est crede, magis fraudibus obvium,
Dum spumant tibi massica,
Dum fervet sapidis olla caloribus,
Non linguae parasiticae
Non deerit placitis hospes odoribus.
Sunt quos alba velut rosa,
Commendat niveae frontis amoenitas;
Sunt qui blandiloquentia
Mel condunt avidis molliter auribus;
At sub pectore callido
Spinarum latet, ac fellis aculeus:
Paucos candida Veritas
Nec fucata suis verba coloribus,
Infido grege dimovent.
Hi passim subeunt hospitium, unica
Haeret simplicitas foris.
Et frustra tremulum concitat ostium,
Quod fraudum excubiae obsident.
Pulsate obstreperae limina januae,
Fausto sidere Veritas,
Tandem nata solo, certior emicat.
Vulpinae cutis hospita,
Posticum rolegat vafrices iter:

454

Angi candida vellere,
Recludet melior limina Veritas.

ANAGRAMMA IX. Emis Iesu salutem augusto pretie.

CHriste, qui nostram proprii cruento
Sanguinis lytro redimis salutem.
Quique, dum victus cadis, ultus ipso es
Vulnere mortem.
Qualis invicto Machabaeusaus
Persicum stricto ferit ense brutum.
Ipse Iapsurus nece qua peremptum
Contudit hostem.
Quis tuae dignus monumenta fainae
Explicet verbis? quis amoris ignes
Pectore accensos agitanris aestus
Dulcis Iesu?
Vidimus vulsos rigidis capillos
Sentibus stringi, niveumque sparso
Sanguinis rivo periisse pulchrae
Frontis honorem.
Vidimus duris lacerata flagtis
Terga, nativam Posuisse formam.
Et fatigatas rubuisse sacro
Flumine virgas.
Vidimus fixos manibus trabales
Improbe clavos, humero cadentem
Ferre cervicem, latebrisque foedam Hiaare cavernam.
Quid queror? nostris acuisse serrum.
Dicimur noxis: mihil innocentis
Lanceae mucro, nihil implicatae
Sente coronae,
Nil flagellorum, rigidique possent
Mallei impulsus, nisi saevientem
Crimen infelix animaret ictum, et
Adderet ausus.
Hos tamen forti generosus heros
Pectore excepit, propriique largus

455

Sanguinis rivis, latus immerenti
Vulnere pandit,
Prodigus vitae, cupidusque lethi.
Nempe sic mortis redimens tributum.
Emit augusto pretio salutem
Dulcis lesus.

ANAGRAMMA X. Io gestias, te puerum saluto JESUM.

IO te besum puerum saluto,
Gestias, jo, tibi blanda frons est,
Blandus est vultus, fluit orbe blandis
Surda loquelis.
Pulchrior gemmis et utrisque fulges
Gratior stellis, Helice minores
Subjicit flammas, Cynosura victo
Lumine cedit.
Purpuram natis imitata succis
Labra florescunt, roleaeque vernis
Vincit in pratis decus omne Florae
Gratia vultus.
Lacte mollercunt, niveisque rident
Liliis malae, minor est ligustri
Candor, et falget minus explicatis
Caltha capillis.
Tu venustatem modo fabulosam,
Cypidris fucos, et Amoris aequas
Plotidi vultus, Charitumque blandae
Sidera formae.
Mars ubi saevit metuen dus hasta,
Et sotor torvo furiosa vultu
Spectat infantem, rutiloque blandam
Lumine frontem.
Gaudet, et torvis recreata malas,
Mollior duras abjieit sagittas,
Arma deponit, rigidique frangit
Secula ferri.
Rusticum mucro redit in ligonem,
Quaeque crudeli maduit cruore

456

Hasta, nunc vomis, meliore scindit
Vulnere terram.
Te fames siccis inamoena malis,
Livido pestis comitata vultu,
Dum videt pulchro roseam colore
Pingere formam.
Squalidam laeto tegit orbe nubem,
Lene ridentes oculos serenans.
Mox hydrops sicco stetit amne, febris
Igne soluta est.
Icterus flavo periit veneno,
Colica immites posuit tumores,
Omnis averso fugit ore retro,
Lurida tabes.
Io te Iesum puerum saluto
Gestias, jo, moderator orbis,
Sanguinis nostri decus, et jacentis
Gloria mundi,
Candidam per te renovata pacem
Possidet tellus, et amoena laetam
Explicat fiontem, rutiloque condit
Secla metallo.
Languidi per te recreantur artus,
Pellis infestos medicina morbos,
Quoque fers pacem, simul et salutem
Sidere luces.

ANAGRAMMA XI. Ave, ego sum veritas et sitim pulso.

QUisquis Falerna credis in amphora
Latere verum, pectoris et nives
Largoque candorem sepultum
Eruis, insidiose, vino,
Et nunc virenti cespite molliter
Latus reclinas, ac madido lavas
Guttur Caleno, dum jocolo
Praeter abit salientis undae
Rivus susurro dum patula favet
Coma hospitalis populus, et vagas

457

Addensat umbras, floridisque
Aura meat genialis hortis.
Nunc inter aulae mancipia abditus,
Liquore pingues Assyrio mades
Tinctus capillos, et rosarum
Delicias, laticemque puri
Hauris Lyaei: quid veteri nova,
Quantumque Chiis Rhetica discrepent
Intelliges; ac veritatis
Ingenium, duplicisque fraudis
Quid sensa distent, nulla satis tibi
Lagena dicet, sic licet inclyto
Sudata Chio, Massicive
Rore fluat satiata praeli.
Deceptus ille est, qui prior in mero
Verum sepultum credidit. Heu Venus
Centumque fiaudes, et dolosis
Nata scyphis latuere furta.
Staret Noemus non violabili
Pudore tgectus, nec reverentia
Chamo excidisset, ni Lyaeo,
Impavidum quatiente thyrsum,
Nutasset ictus. Quid magis obfuit
Lotho innocenti, quam calidis merum
Hausisse venis, et probrosis
Luxuriam exacuisse flammis?
Aut abstinendum est; aut modice labro
Exosculandus thyrsiger ultimo:
Innexus amplexu, dolosa
Sternit humi metuendus hasta.
Non fraudulenta quisquis amystide
Lactaris, adsis. namque ego Veritas
Sitimque pulso, largus haustu
Ambrosiae pretio sioris.
Non fallo, quamvis largiter hauseris,
Nec lex pudoris, nec ratio sua
Divulsa nutant sede. plenas
Hic licet evacuare conchas.

458

ANAGRAMMA XII. Talis ore pio suavem gustas JESUM.

DElieias quisquis vitae sectatus, et odit
Orbis amaritiem
Ore pio talis suavem ter gustet JESUM
Ter redeunte siti.
Non hic Thessalicis miscet convivia succis.
Aut aconita scyphis:
Nec male potandum Circaea infundit amorem
Arte cupidineum.
Nauseat omnis amans hae quisquis pocula gustat,
Cyptidis illecebras.
Et spretor decorum, fastidit inane sonantes
Nobilium phaleras.
Sed neque divitiae, neque partae nomina famae
Exsaturare queant.
Quantumcunque fluat largo nova copia cornu,
Laetaque sors faveat.
Respuet; et solum solum postquam gustavit Jesum
Cetera desipient.
IIle propinatis fecunda vite, lagenis,
Oblinit ora favis.
Non implet Cleopatra, tuis carchesia gemmis,
Sint pretiosa licet.
Tu regnorum opibus certabas; ille polorum
Praemia miscet amans.
Credite plus uno latet in cratere repostum,
Quam polus ipse capit.

ANAGRAMMA XIII. Os velim gustet, JESUS amore pavit.

PAscuntur virides armenta salubriter herbas,
Pratorumque vagantur amoenis,
Squamiger exoritur foetis exercitus undis,
Hae vitamque escamque ministrant.
A censo Salamandra rogo laetatur, eodem
Esuriem positura suo igne.

459

Etsublimis Apus vitali pascitur aura
Rorifluis satianda pruinis.
Omnia concedunt brutis elementa cibandis,
Impositum latura tributum,
Vincit homo. Deus hunc aluit desertor olympi,
Humanae sub imagine formae.
Hos herbis, nos pavit aquis, nos aethere et inge
Divino nos pavit amore.
Mortales procul esse cibi: cibus omnibus unus
Sufficit immortalis amoris.

ANAGRAMMIA XIV. Pia ago. Sum utmitis, et severus Leo.

NE male formides praeconia conicta Famae,
De me Severo interpretis maligna
Non equidem excisum de cautibus induisse pectus,
Non educatus dicar a Leaena,
Sum petra, sed possum mollescere; Sum Leo Severus,
Sed natus ira lene temperari.
Ad mores hominum fingor, mode censor oris asper.
Modo et remissi pectoris sequester.
Improbitas tacitis incendia suscitat favlllis,
Severitatis lege digna strinig.
Sed pietas rursum mansuetior excutit furorem
Et frigida ignes frangit aestuantes.
Quem me cunque voles, mitem tibi, seu magis Severum
Ad indolem totus tam refingar.
Vt Leo, sum saevum peccantibus in citatus aestum,
Sed poenitentum iore mitigandum.

ANAGRAMMA XV. Ego sum mitis Apis tua, et verus Leo.

NE sugias siquando ferar genus esse Leonum;
Aut insequaris pertinax
Nomina mitis A pis,
Parcere sabiectis novir dux ille ferarum.
Haec bestiarum posthama
Figere praecipites.

460

Sum Leo, dum validae poscunt ad praelia vires,
Et obstinatus hostium
Dum qualit arma furor.
Sum quoque mitis Apis, quae spicula condere norit,
Et delicati nectaris
Associare favos.
Sed mitis quandoque Leo est, Apis horrida saevit,
Blandum me amici sentient.
Hostibus hostis ero.
Non me silvarum Nemeae superaverit horror.
Nemo lacertos Hercules,
Fortior objiciet.
Sed nihil Androdi, {* Huie Leo in arena pepercit cui olim laso sp inam evul serat, unde li bertati donatus
est.} dum mansuetudine certent,
Cedam leoni, barbaro
Durio ingenio.
Nec quaeunque vagi fixere Cupidinis ora,
Aculeatae copiae,
Cuspide me superent.
Nec quae suavi loqui stipaverat ora Platonis,
Jucunda nectaris artifex,
Vicerit ambrosia.
Nimirum Leo dulcis Apem, contraque Leonem
Ferox Apis me finxero.
Indolis arte meae.

ANA GRAMMA ET CARMEN XVI. Ego sum ei Pastor, et suavis uti mel.

PRocul hinc luporum cedat infestum genus
Silvestribus natum aviae
Saltibus Hercyniae.
Ealantium frustra obsides caulas gregum,
Mapaliisque Ecclesiae
Instruis insidias.
Sum Pastor et defensor ovium pervigil.
Mercede nulla ductilis,
Solus amore trahor
Non fallet auceps turba seducentium,
Non paseuorum devia, aut
Fistula dulce canens.

461

Impasta rabies non retardabit lupi,
Rictus cruentos obvio
Lumine despiciam.
Et belluarum triste fiam pabulum
Laniatus, ut tutum mea
Norte gregem tuear.
Moritura quamvis membra succumbam solo,
Vigili excubabo spiritu,
Tutor ovile sequar.
Sampsonicus qualis leo, stratus jacet,
Exercitu armatus suo
Pervigilantum Apium.
Et ipse pascam vivus, a letho, cibus,
Meoque condam pabula.
Deliciosa gregi.

Obser vami Lector, haec earminum genera ab Hor atio in libro Epodon Ode X. et XI usurpata, nonnihil a
me inflexa esse, cum tertim ipsisu versum secundo loco colloc averim, iccireo quod mollius hoc paecto.
strophas suis numeris finirt existimem.

Concludo hanc materiam, ne eidem rei tam diu immorando nauseam creem ceterum indagantibus plura
sese anagr ammata ejus sententiae offerent. Ut

XVII. Tuus ego sum IESU, eripe tot a malis
XVIII. Tu o IE SU selige puros, tu ama mites.
XIX. O tu optime IESU, salus mea regis,
XX. Ut tuus agam IESU, eripies me solo.
XXI. O IESU vere tu spes, mitiga tu malos.
XXII. A te slavi sumus, rege tuos miti ope,
XXIII. Ite opes, tu IESU, tu summa gloriaes.
XXIV. Egemus, o IESU, salutis emptor, vita,
XXV. Moveare tutus moesti plagis IESU.
XXVI. O spes salutis, vi gemo, tuere vitam,
XXVII. Tu IESU solatium, et Virgo spes mea!
XXVIII. Ego jure sum vita, spes et solatium.
XXIX. Ego salus vestrum, et pios emi vita.
XXX. Ego sum suavis pater, et mitis levo.
XXXI. I tutus a lupis mire tego oves meas.
XXXII. Levato miseros, spem tui tuis auge.
XXXIII Tuos vere augemus milites, at pios.
XXXIV. Musa vale, tu o IESU mitis, proteges

462

Vnum hoe loce Phaleucium inferere Carmen placuit, uumere suove neque ad lyram ineptu, quam vis
Horatius suis nan inseruerit. lisdem quibus Sapphica legibus regitur neque vero metri ratione ab his
magnopere deflectit. Luia tamen ejus exempla in Eptgrammatis dedi, (quibns idoneum est) in fine partis l.
hic plura non libuit adjicere. Lusi deinde, et gra, iori Dithyramho, et mollioribus quibusdam Anacreonticis
Horatio etlam intactis sed nec ab lyra, fracto mollsque numero, abhorrentibus. Seazontica quae praeterea
dedi veniam cum jambis Horatianis, Epodon lihro insertis, quamvis lyra minus opportuna, ferent.
Disquisitione anxia hic mihi haerendum non censui. Varietas nimia versuum ad hanc poesin idoneorum
prudentem lectorem offenderenon poteris. Magnae Dei parenti, unum alterumve post (hristum carmen,
ceu honoris observantiaque tributnm aliquod dependere volui. Hane enim prae Lesbiis Cyntiisque libuit
eompellare.

CARMEN XVII. PHALEUCIUM PARTHENICUM In salutationem Angelicam. Ave gratia plena etc.

ONostri Cynosura Virgo, mundi
Florentis Neonympha, Nazarethi
Hebreae ssoboles decufque gentis.
O frorum Rosa, siderumque sidus!
Hoc quidquid Venus orta gratiarum.
Ac Eos rutilo decora vultu,
Quidquid lactea forma liliorum,
Quidquid purpureae comae rosarum
Blandum, nobile, suave, delicatum
Aspirant, melius, MARIA, spiras,
Quot sudi facies amoena coeli
Stellis ptngirur. et corucat astris
Quot Phoebus radiis, comisque Phoebe
Aurato micat incitata curru,
Dum scandit rutili theatra mundi,
Tot dotes capis una grattarum.

463

Quot pennis volucrum secatur aura
Quot pinnis Sicula innatatur unda,
Quot mons Vesuvius evomit favillas,
Quot celsum lepores Athon pererrant.
Quot pascuntur Apes jugis Hymetti,
Tot dotes capis una gratiarum.
Quot campi Libycis fluunt aristis,
Quot fundit Trebias oliva baccas,
Quot Methymna parit fidelis uvas.
Quot prunis Syriae viret Damascus.
Et quot ficubus indiana frondet
Tot dotes capis una gratiarum,
Quot Susae dabitaura Liliorum
Quot Paestanus ager feret rosarum,
Et quot floribus excoletur Enna,
Et quot frondibus obtegetur Ida,
Tot dotes capis una gratiarum.
Quot tellus numerat Cilissa rores,
Quot vastum mare censet orbe guttas,
Et quot littore confluunt arenae,
Et quot graminibus comantur arva,
Tot dotes capis una gratiarum.
Cedunt omnia, vincerisque nullo
Coelisidera, siderumque reges
Pulchrum nubibus obteguntur ignem;
Nunc, fuscum male palliata vultum,
Phoebe conditur obviante terra;
Nunc fratris radios dolosa condit,
Et totum rapit invidenda Phoebum
Aeterna niret una virgo luce,
Aurae nubibus, et fretum procellis,
Et fluxo fugitivus ignis aesru
Incertum volitant: nihil perenne est,
Et nutans pavidos anhela motus
Tellus sustinet: una Virgo durat.
Transmutant steriles vireta campos
Et clavo spoliata luget arbos
Nudum vertice synciput; virentes
Bacchus depilis exuit racemos,
Et perdit virides oliva genimas;

464

Virgo perpetuo virescit aevo.
Qui prima roseam videt juventa
Phoebus Chlorida moxx anum stupescit
Matura posuisse luce formam.
Vernantes viduatur Enna flores,
Et raptas spoliatur Ida frondes;
Aeternum decus una Virgo servat.

CARMEN XVIII. DIT HYRAMBVS. In honrem D. Virgiuis immaculateconceptae. Ad Sodales
Parthenios.

ENtheus adversum feror hos, quicunque nocentem
Primae labis origine,
Iessigenam memorant puellam.
Hinc acherontica semina
Infestis procul esse noxi
Mandavit divinus amor, praevenit honestas
Natales, contagia noxae
Divina nescit putitas.
Et neque Lerhaeis aspergere toxicum venenis,
Calcatus potuit Draco.
Non haec Cypriginae virago concha
Invecta, quam vis maris imperatrix.
Spumaque saturni nihil
Traxerat indomitum.
Coeleste postquam destinata figmentum,
Omnia portantem condita ferre Deum.
Turpis avarities, et habendi dita cupido
Non potuit illud scrinium subire, quo
Thesaurus omnis clauditur.
Prodiga luxuries procul abfuit, et profusa rerum
Avidae immolandarum gulae, cura,
Cum solo expolenda Tonante
Terrena nausearet omnia.
Non arrogante superbiae tumens fumo,
Ventossectatur honoris,
Submissionis quae Favoniis,

465

Adipsa Coelorum atria,
Ingenio penetrante ruit.
Qualis Hyblaeo novus Hortus agro,
Quem clausa senticefa certis
Obmuniunt custodiis;
Nullo septum penetrante Dracone,
Hostilrve malo;
Quem Phoebus illustri serenatum
Irradiare solet quadriga,
Tenerosque circum basiare flores,
Er lacteo educare sidere.
Rivisque inebriare puri nectaris.
Talis pura virentibus
Cincta septis virginalis
Maria puritatis.
Non illic serpens acheronticus expuit venenum,
Non tristia sibila sparsit.
Virtutum incorruptus odor, sine crimine, vernat,
Et floret omnis gratia.

CARMEN XIX. Ad S. Augustinum Episcopum et socios Apostolos Anglorum. Aliam nunc esse Angliae
in Christiana Religione faciem quam ipse introduxerit.

AUgustine, tuam nunc iterum redux
Coelesti e patria cerne Britanniam,
Mellite, Londium revile,
Et luste, Dorovernam redi.
Quae rerum facies! quam male discolor
Abludit veteri vultus imagini
Quam forma deformis sacrorum!
Ubi Cantrorum gloria?
Quae nunc Relligio, quisve habitus sacer,
Templorumque decus; Vidimus inclytas
In fronte multorum tiaras,
Atque infularum syrmata
Nec velis puduit tunc monachalibus

466

Involvisse caput. Sedneque forsices
Pilosa declinare calva
Visa est, sacrando vertice.
Num sero sapiunt hi melius Phryges?
Num quod prima suis Relligio Parens
Lac fudit in cunis, adultis
Fastidiose desipit?
Huc vertas animum nobilis Anglia,
Nec pnmae fidei seminis immemor,
In stirpe deflectas Nepotum
Zizaniorum messibus.

CARMEN XX. Sponsae animae ad puellum sponsum.

OBlande pusionum,
Medullla gratiarum,
Et vena gaudiorum.
Mel, vita, flosque florum,
Favus favoniorum,
Acliliorum lilium.
Huc flecte parve vultum,
Et fulgidos ocellos.
Et purpura decoras,
Lactisque flore malas,
Et tincta melle labra
Pulchroque campi murice.
Quam dulces fidus orbis
Umbras pusille lustras!
Valere lucidorum
Vos siderum coronae,
Sol ille Solis autor,
Pulsa rubet caligine.
O belle mi puelle,
Mi blande turturille,
Puelle canditate,
Et sponse delicate,
Amor meus puelle
Meum puelle gaudium.
O blande lucis autor
Huc aureis capillis,
Huc flamm eis ocellis,
Huc luteis quadrigis,
Huc cursibus tenellis,
Tenelluslisque plantulis,
Huc euge sis labellis,
Rubentibus labellis,
Micantibus labellis.
Ridentibus labellis.
Labris puelle lacteis.
O blande solamoris,
Flammasque gaudiorum
Roresque lachrymarum,
Coelo favente sparge:
Siccoque corde fructus
Fecundiores elice.
Hoc igne dum cremabor
Phoenix repullulascam.
Hoc rore dum lavabor
Cygnos decore vincam.
Hoc sole lux decusque,
Et mentis ardor affluit.
Iam sentio favillas,
Est sacra fax medullas,
Fax casta, fax amoris.

467

Accensa fax olympo.
Fax igne major omni,
Fusisque alenda fontibus.
O blanda fax amoris,
Dulcisque stilla roris!
Liquescit igne pectus,
Solvuntur imbre malae.
Ebulliuntque venae.
Ardore, rore diffluo.
O blanda vis amoris
Quam nulla lis doloris
Quam nulla spes honoris,
Quam nulla res valoris,
Quam nulla lex pudoris,
De sede, et ausu dejicit!
Amare vita vitae est,
Ne gratiore fructu,
Nec dulciore gustu,
Nec leniore cursu,
Nec blandiore fluxu,
Hauritur orbis suavitas.
Amare vita vitae est,
Hoc ignis ille noster
Medullitus receptus,
Praecordiisque fixus,
Suavissimique dia,
Probant amoris pocula
O dulce mel amoris!
O Philtra non timenda.
O tela provocanda
O vincla sustinenda!
O nobilis captivitas!
Inebriate Philtra,
Hoc recreor sapore:
Et sauciate tela.
Hoc sanor a dolore:
Et illigate vincla,
Quae vinculis me liberant.
O dulce mel amoris!
O nectaris medullas;
O attici liquores!
Hymetiique succi!
O vos meisapores,
Et apparatus optimus!
O blanda fraus amoris!
O Philtra sanitatis!
O vincla Charitatis!
O tela pro medela!
O vulneris voluptas?
Afflictio dulcissima!
O parve mi puelle,
O rara fax amoris!
Incendis, abluisque,
Nunc flam ma sedat undas
Nunc sedat unda flammas
Recipro catis aeftibus.
O ardor insolenti
Exaestuans calore
Qui fonte lacrymarum,
Ceu Palladisliquore,
Flammas inundat imbre.
Et his ministrat fomitem
O parce dius ardor
Nec tantus invalesce:
Subside fons amoris,
Nec tantus intumesce:
Exaestuante flamma,
Ebulliente flumine.
Huc floribus, rosisque,
Herbisque frontibusque
Fulcite corruentem.
Cum cynnamis amomum,
Amaracoque nardum,
Myrtoque cum virenti,
Rosariisque Paesti,
Ver congregate totum:
Huc purpuram rosarum.
Nivesque liliorum,
Huc Daphnidis decores
Et Iridis colores,

468

Narci ssulique flores,
Dolore amore langueo.
Hoc pharmaco medenti,
Plagas amoris unguam:
Hoc lectulo virenti
Elanguidus recumbam:
Velut que pallidorum
Adusta liliorum
Intercidit venustas,
Aut Caltha decolore
Expalluit decore,
Quam sortis ussit aestas,
Sic nunc amoris igne
Pallensque, flaccidusque,
Exaestuans amore,
Emortuns dolore,
Intercidente vita,
Dolore, amore concidam.

CARMEN XXI. Genethliacon. De felici Christi natali.

ITe siderum choreae,
Turba noctis inquilina,
Gemmeae poli colonae,
Ite Cynthiae sequaces,
Oris aurei serenum Lumen orbe spargite.
Dulcis ille lucis hospes,
Siderumque, Coelitumque
Lux, decusque, Cynthiaeque,
Cynthiique magnus autor,
Ille solis, et diei Sol, diesque nascitur.
Aura suavis Imperatrix
Blanda veris; et querelae,
Sibilique dulcis aethrae,
Ite lenibus susurris,
Ite mollibus labellis, Basiate parvulum,
Eure contumax satelles,
Plumbeisque Core pennis,
Africique fronte torva,
Ite nubium parentes
Hinc procul severitatem: Mitis est infantulus.
Hinc abesse nubilosae
Aetheris minantis umbrae:
Nil procella, nil pruina,
Grandinumque tristis ira,
Thraciisque nata campis Nix geiuque saeviat.
Blandus iste Pusionum,

469

Lacteusque, melleusque,
Ille, flos. honorque veris,
Blandioribus flabellis,
Suavioribus labellis Basiari debuit.
En ut inter arva florum,
Regna mollis inter aurae.
Bellus iste vernat ora,
Ora purpura rosarum.
Lacte tincta liliorum candidisque Gratiis.
Plaude Mater, hoc puello,
Hac puelle matre plaude,
Blanda mater, et puelle,
Casta mater et puelle,
Pulchra mater, et puelle, sed puelle pulchrior.
Ite Abramidum Nepotes,
Ite gentium coronae.
Ite ciivum cohortes,
Ite ruris inquilini,
Ite candidi puelli, Candidaeque Virgines,
Omnis ordo, sexus, aetas,
Ite, liliis, rosisque,
Ite Cynnamo thymoque,
Ite fronde laureata:
Parvuloque mille flores. Mille serta nectite.
Pulcher ille, blandus ille,
Magnus iste, parvus iste,
Orbis Atias pusioque,
Iste bellus, et tenellus,
Iste primus, ultimusquue, Hoc amore gaudeat.
Mitis est, amatque mites:
Castus est amatque castos:
Candidusque liliorum
Lacte gaudet: ite flores,
Ite serta, balsamumque Pusioni spargite.

CARMEN XXII. Saczon in tur batricem regnorum haeresim.

OCallidarum seminarium fraudum,
Proterva, vafra, fluctuans, levis, mendax.

470

Plutonis Haeres, ac Proserpinae partus;
Orcique cunctis obstetricibus Diris
Genitalis dHaeresis, omnium que monstrorum
In orbe primum, sive pavit Alecto
Stygio veneno, Cetberique de spuma:
Seu triux leaena, vel libystisin silvis
Aprosque Marsos, tigrisque Getulas
Primum educavit: seu monastici foetus
Prodis abortu filia excucullati
Thrasonis omne vile cui sacramentum
Fidesque sit, homini Deoque jurata.
Nil veritatis, lacteique candoris,
Nil sanctitatis, optimaeque virtutis,
Nil gaudiorum, nil amabilis pacis,
Concordiaeque postides, furortota,
Nutrixque bellorum, ruinaque Europae
Scelerum theatrum, vanitatis orchestra
Discordiarum scena gentium clades,
Nostrae quietis execranda tem pestas,
Securitatis scopulus, atque civilis
Malea pacis, otiique vertigo,
Legum Charybdis, naufragaeque virtutis
Extrema pestis: quid vaferrimam fuco
Effascinatrix mentium oblinis frontem?
Quid blanda libertatis erigis signa,
Vexilla fidei perfidae novatorum,
Intemperantis temperantiae regnum,
Et officinas instruis scelestorum,
Venerisque luxnsque impios palaestritas,
Ad prostitutae publicas honestatis,
Atque aequitatis Gymnades male acceris;
Quid claustra laxas, incolasque, claustrorum
Per foeda, per pudenda criminum probra,
Ad te reducis, et licentiae campos,
Ac castra libertatis improbe pandis
Adulterorum, molliumque moechorum,
Recalcitrantum, ac pertinacium turbae:
Jugumque dulce servitutis exosae,
Lautaeque paupertatis optimum fenus
Spernentis insane? o quid impio Dives

471

Lacessis ausu, transfugasque sacrorum
Impunitati, ac jure civium donas,
Probrosa nutrix impudentiae, turpis
Fex et cloaca sordium pudendarum?
Videsne ut advolant nepotuli molles,
Contentiosi, depiles, recalvati,
Mastigiaeque versipellium primi,
Vomicae bonorum, stigmatnmque; censuris
Dorsum notati? qui parentium dura
Cervice jussa, ferre tergiversantes,
Aut vincla legum, Principumque decreta
Audacter infringunt, satellites noxae
Proterviaeque, aut toxico soporatos
Reges, sepulcris ante fata componunt,
Seu proditrice civium domes flamma
Incendiarii hauriunt, dolosisque
Cuniculorum semitis trahunt hostes,
Ad viscera urbis, sive parricidales
Cruore dextras innocentium tingunt:
Niladeo acerbum contumaxque foedumque,
Quod pestilentum dira crimmum fautrix,
Magistra fraudis, et nefarii vulgi
Lenocinatrix Haeresis probrum ignoret,
Germanicorum, eheu! ruina regnorum
Labesque, testis insolentiae tantae,
Infamis argumenta praebet exempli,
Gens Imperatrix gentiumque Regina,
Quo decidisti; vultus ille funestus,
Et mortualis horror, et comae vulsae, {Germaniam olim florentissimam imperioprorsus evertie alissque in
servitutem tradit.}
Scissaeque malae, luminumque caligo
Quod ominantur, sentiuntque portentum?
Quid Martialis turba, quidque Bellonae
Flagella tergo saevientia impune
Lacerantquefoedantque immerentium membra?
Quid barbarorum nos caterva Finnorum
Inhospitalis natio, probrum Europae
Vexat premitque servitutis indignae
Ergastulo strictos? quousque magnorum
Viles parentum posthumi, pigri, blenni,
Emancipati liberum jugo collum,

472

Quousque inulti vivimus, triumphorum,
Acgloriae obliti? procul, procul cedant
Inscitiaeque, ignaviaeque torpores,
Coecaeque mentis improbanda caligo
Animi veternus, viriumque torpedo.
Ipsam malorum cladiumque sentinam
Purgate, nec dissentientium turbis
Iactata virtus sordidoque vulgata
Quaestu voluptatis, fidelitas prostet.
Sit sancta, sit perennis, et sibi constans
Fides olympo debita, Hinc fluent pura
Tranquillitate regna noc fides rerris
Iurata, turpi fraudulentia fallet.
Nec machinatrix execranda bellorum,
Et regna regnis, et ligonibus sceptra
Dudum Haeresis collideret per Europam,
Non tot flagratent civium oprimendorum,
Acrusticorum tecta, non cruentatus
Undaret orbis caedibus; probrosque
Germana stricto natio suos ferro
Truncaret artus: imperique divulsum
In mille partes partiumque conflictus
Decus interiret: Principumque vulgique
Sanguis profusus et sepulcra confusa
Minus jacerent nulla parricidarum,
Plebeculaeque saevientis in Regum
Ducumque capita stringeret manus telune,
Servire pertaesa imperare praesumens.
O Haeresis primum astimumque nostrorum
Pondus malorum: quis vaferrimam rerris,
Quis reintulit nostris lavernio, furcae
Iam destinatus, pabulumve corvorum,
Rotisve dignus latro, vel magus flammis;
Hic ante Tauros muginator infamis;
Perilliadire, barbaramque Cyclopis
Iram experiri, Thracioque praesepi
Crudelespargi pabulum, Scinis pinum,
Lectum Procrustis, atque avem Promethean
Fato mereri debuit, ferocisque
Famosa succollare saxa latroirs

473

Fallente gressu. quid quid uspiam demum
Sicariorum, Maniumque posttemi
Soloque et Orco perrulere crudele,
Mactare caput hoc debuit Medusaeum.

CARMEN XXIII. Fastiditis studiis inanioribus, ob multorum hominum abusum, ad sacras literas Poeta
adspirat.

QUisquamne libris perpetim sa cramentum
Chartisque dicat? Gymnadisque Phoebeae
Fastrdiosum pondus, ac scholae murmur,
Et pulverem aure ac ore nauseabundus
Bibat, pusillaeque audientium turbae,
Et inquietae misceatur Ochestrae,
Manceps Apollinis, cliensque Musarum?
Quid hoc labore, quid Scholastica mole
Erectioris frangimus animi vires?
Plagoia quid nunc sceptra Paedagogorum,
Raprosque tristis virgidemiae fasces
Tractamus acres; gymnicumque suggestum
Parvum tribunal innocentulae plebis
Caroniana fronte scandimus torvi?
Inunc Palaestrae literariae sudor:
Abstergo vultum, sarcinasque permuto.
Amariorum devorata Musarum
Bis tet recocta, desipit diu, crambe,
Ite imperita regna Grammatistarum
Obmurantis, mobilisque plebeclae,
Quae Prima vocum, ac artium rudimema,
Cunasque Phoebi versat, et Camoenarum
Crepundiis gaudet, manuque nutanti
Primos colores rudibus affricat chartis.
Vobis magistris qui puertiae incultos
Formatis annos et gregem bipalmaren
Betula virenti, frondibusque nodosis
Herbi potentes flectitis, lubens munus
Concedo nostrum. posteri gradum figant
Ubi nos juvat fixisse, dictitent leges,
Moresque tenero palpitantium vulgo.

474

Antiquus ego stipendiatius castae
Solers Minervae, feriale jam festum
Ludosque celebrem. Nec Nepotibus parmam
Hastam que miles invidebo portandam.
Ite illigatae, vinculisque metrorum
Claudae Poetles, Distichonque, Scazonque,
Audaxque Dithyrambus, et gravis jambus.
Nec Musa soccis, nec gradu cothurnato
Laetatur, illa claudicantium saltus
Passusque inaequales modesta fastidit.
Amans honestatis suoque contenta,
Fruensque libertate, jam manumissa.
Pudet, pudet meminisse Laureatorum,
Atque oscitantum naenias Poetarum,
Qui dum Minerva ac Cynthio reclamante
Ex Hippocrenes fonte proluunt guttur
Antiquitatis hauriunt meras faeces
Olidamve amurcam: nil coloris, et succi,
Nihil saporis, et sacrae vetustatis;
Ast semirancidos, scabros, veternosos,
Edentulos, acfrigidos jocos condunt.
Rubiginosis Pacuvl erutos scruits,
Aut faece vulgi, fontiumque stagnantum
Haustos inepte tur pida sonos promunt
Argutiarum nescii, ac venustatis,
Tantum otiosi versuum latratores.
Sed quid greges lenocinantium dicam,
Qui sub Minervae Cypridem levem velo
Colunt Poetae, et virgines Camoenarum
Lauro virenti ac floribus coronandas.
Myrteta subter collocant meretricum.
Phrynen que pulchram, frontis inverecundae,
Aut impudentem Thaidem loco castae
Ornant Thaliae, nec sacrarium Phoebi
Incestuoso separant Lupanari?
Vahlite, taedet, taedet inter errare,
Insamiaque turpiter notatorum
Vultus tueri, vos catasta jam dudum,
Aut furca meruit, structa vel rogi flamma.
Piaculares victimas stygi dandas.

475

Quid otiosis. Rhetorumque perplexis,
Et mille tricis inviis fatigamur
Sententiarum ambagibus? procul nugae,
Orisque inanis, auriumque pruritus,
Cassumque vocum tinnientium murmur.
Tam copiosa nos loquacitas saepe
Mendaciorum conscios, et erroiis
Reos reliquit, parcior mihi demum
Sermo probatur veritatis assertor,
Coeloque dignus, et senatui Divum.
Quid me Lyceum, porticusque deposcunt
Subselliisque devovent caput rutsum
Contentiosis? ite vos Logistarum
Bis ter recusorum entium leves fabri,
Praecisionum, et reduplicationum umbras,
Distinctionum gurgites, latebrasque,
Et captiosa lina syllogismorum
Late explicate; nil inutiles rerum
Larvas moramur, ingelque commenta.
Nos plena, nos aperta, nos vacans fuco
Circum vagantum fraudulenter erronum,
Sincera pascit veritas, suo tantum
Cultu decora; quam nec artium velo
Figmenta condunt, vanitasque fermentat:
Nec in remoto latitat entium abscessu
Obscuritaris inter antea defossa;
Sed nota cultu, simplicique pigmento
Ubique nobis obvios premit gressus,
Offertque vultus, quin utriusque formosam
Captamus ulnis, puriore contenti
Consortio Divae, atque proximo coelis?
O blanda sacrae veritatis interpres,
Scientiarum multiformium archivum,
Divina Moysis pagina, ac Prophetarum,
Apostolorum, Principisque sublimis
Oracla Christi. ah! quando, quando curarum
Tandem absolutus. libera tuas dextra
Versabo chartas, melleoque virtutis
Sophiaeque flore delibuta selecto
Gustabo fercla? desipitque putetque.

476

Quidquid vel artes, vel scientiae vanae
Erroribusque periculisque confundunt.

CARMEN XXIV. HYMUS. De Elogio S. Ioaennis Baptistae: Non surr exie major etc.

OMagnus in fans, innocentiae decus.
De ventre purus, ante natalem diem
Dicatus astris. Sanctitas cunis prior
Praecessit ortum gratiam, ac vitam tibi
Genitalis alvus unico exemplo tulit.
Vix vilus orbi es, cum reducto clam pede
Te te abstulisti rursus, imantem prope,
Interque silvas incolasque montium
Feras receptus, improbi consortum
Mundi refugisti, ambiendus gratiis
Amplexibusquecaelitum, ut matris siuu
Non jam parentum, noc querelatum memor
Quas inquieta suggerit puertia
Nec ejulatu flebili diem rerens
Crepundiorum pertinax, amans nucum;
Sed major aevo, supra et aetatem gravis,
Prudensque continensque, nec Divis minoi
Astris gerebas digna. Quis verbis tua
Aequare meritis facta laudator queat?
Ioanne nem major infantum fuit
O Juvenis insons criminum! nec improbae
Scurtilitatis nec salaciae capax,
Fastidiosae non dicatus Murciae,
Nec factiosis praeliantium choris;
Sed Mysta Temperanriae, plenus Deo
Medestiae que cultor, et juris sui
Pernoxque perdiusque caelitum cliens:
Non insolentis hunc Lubentiae parens
Cupido rerum, non voluptas Bacchica
Turpisque luxus, facinoque lubrica
Intoxicavit Cypris: at parcum, et sacrae
Frugalitatis hospirem, nunquam tori
Cupidinisque conscrum, nunquam Sytis
Cracisve lautum forsulis vidit diem.

477

Cupediarum silva notarum ferax,
Sudata querno, concavoque robore
Mella offerebat, queis locustarum rudis
Daps juncta, tota erat famelici penus.
O digna coelo vita, et exemplo carens!
Ioanne nemo major adole seens fuit.
O fortiorum nobile virorum decus,
Corona sanctiratis, exemplar boni,
Aurora veraelucis, et praeco recens
Ortae diei, nuntius pacis, nova
Serenitatis Iris affulgens solo.
Quae prima, quae postrema virtutum tibi
Texenda serta, quaeque laudis inclytae
Tributasolvam, nescio. Dicam integrum
Sinceritatis vindicem, hostem criminum
Nulli taventem purpuratae noxiae,
Sceptroque turpi? Herodes erit,
Dicam artogantis quod supercili viros,
Fecem Ifraelis, pertinacium greges,
Errantiumque devie mortalium
Ad veritatis semitam et vitae viam
Dux anteisti? testis Isacidum est domus.
Dicam aequitatis quod fidelis arbiter,
Orator imperterritus, recti tenax,
Jurisque constans, et potentium minis,
Votisque promissisque flecti ferreus.
Necungue deviate sis visus brevi;
Et iste, et isti conscii testes erunt.
Quid multa dicam? carmine absolvam brevi.
Ioanne nemo major in viru fuit.
Munc nec secundae sortis oblatus favor
Inebriatum mente detorsit bona,
Adversa non dejecitinvictum sui
Statione recti: nullus aetatis tenor
Inflexit. infans vicit illustris viros,
Senesque juvenis, Angelis major quoque
Cervice postquam cecidit avulsum caput,
Quemque antecessit, solus hunc squitur DEUM.

478

CARMEN XXV. Carminis hoc genus spondeo dactylicum Alemanicum apud Boethium reperies.
Epicedium in praematuram mortem Sancti Adolescentis Aloysii Gonzagae.

ERgo crudeli funere pallet
Pulchra vernantis forma juventae?
Heu dolor! moesto lacryma vultu
In sinum fusis defluat undis.
Plangat afflictum dextera pectus.
Pendeant nulla lege capilli.
Luridum pullus cingat amictus,
Tora Gonzagam Phocidos unda
Defleat sacro largiter imbre.
Indolis tantae tanta jacet spes!
Stant adhuc vernis lilia campis,
Caltha florentes pexa capillos,
Et rosae tinctam murice frontem
Milliter pandunt; Flos tamen unus
Omnium languet gloria florum.
Arbor in silvis laeta virenti
Frondium serto dividit umbras,
Et fatigatas blanda volucres
Hospes invitat Daulias inter
Mobilis scenae dulce theatrum
Pangit argutis carmine nervis.
Nostra dum primas funderet umbras.
Et daret foeto palmite flores,
Aruit fluxis planta corymbis.
Nostris jam sacras Daulias odas
Desiit ruptis gutture nervis.
Heu dolor! tristi praefica vultu
Funde solennes Musa querelas.

ANTIS TROPHE.

Ergo jam coelo floret aperto

479

Pulchra vernantis forma juventae?
Cede funesto lacryma vultu,
Rideant pura gau dia fronte,
Libero plaudat sub pede tellus,
Candidum purus velet amictus,
Tota Gonzagae Phocidos unda
Jubilet sacro largiter imbre
Indolis tantae tantus honos est!
Scandit hucmagnae gloria gentis?
Occidunt vernis lilia campis,
Caltha stat raptis foeda capillis,
Et rosae tinctam murice frontem
Turpiter ponunt; Flos tamen unus
Vernat aeterno noster honore.
Arborum in silvis moesta virentem
Frondium luxum perdit, et umbram.
Atque deceptas torva volucres
Hospes avertit. Daulias, inter
Aridae languet brachia silvae,
Nec sibi noto carmine ludit.
Nostra vix primas fuderat umbras
Arbor, ac foeto palmite flores,
Cum suis fructus intulit astris.
Nostra jam sacras Daulias odas
Incipit blanda gratior arte.
Mollibus pangens carmina nervia.
Eja iaetemur: Musa fugato
Docta permutet gaudia luctu.

EPODOS.

Lugeat tellus, gaudeat aether.
Ille flos nostris raptus ab hortis,
Ille, coelesti pascitur aura
Arbor haec primo nobilis aevo
Frondium laetas transtulit umbras,
Fertiles coeli ducta sub oras.
Has opes nostris invida terris
Aethra subduxit, gaudeat aethra:
Orbis amisit, lugeat orbis.

480

CARMEN XXVI. Poeta Lyram deponit.

CLio jam satis est. Desine carminum
Impensisque lyram solve laboribus.
Jam laxata solutis.
Nervis barbita dissonant.
Non semper rigidis tenditur arcubus;
Sed permissa vacat linea. Ferias
Admicere labori,
Et curis decet otia.
Lusum jam satis est, si bene; plus satis,
Si lusum male sit. Ni streperam amoves
Fessi pectinis oden
Taxum, non hederam fetes.

CARMEN XXXVII. Autor D. Antonio de Padua sua offert carmina, quoa ipsius implorata ope, amissa
non semel receperit.

ANtoni Paduae Suada, potens loqui
Et ductu populos flectere cereo,
Virtutumque figuram
Molli insculpere pectori.
Hoc quodcunque decus dulce loquentium est,
In te majus habes. Gallicus Hercules
Docto nobilis auro
Per te transit ad Aufones.
Et te Pieriae cura subit Lyrae.
Ac leni digito carmina temperas.
Te custodia nostri
Visa est tangere barbiti.
Bis sudata meis metra laboribus
Clausis exciderant devia scriniis
Bis supplex tibi Musa.
Desperata recolligit.
Nolim fatidicis quicquam Aviis mea
Me debere lyra; nil ego quercubus,
Dodonae, neque lauris
Doni appendeto Deliis.

481

Unus sufficiet, qui tripodas super
Et vatum sapiet carmina, certior
Quam lynx abdita rerum
Rimari penetralia.
Aeternum Paduae munus Apollini
Haeclaetus tribuo barbita debitor
Suspensisque perennem
Obstringo fidibus fidem.

im. 492

INDEX DESCRIPTIONUM ET LOcorum in poesi catminum; in quo numerus paginam, littera E
Elegiacum catmen, H Heroicum, L Lyricum designat.

ACu pingere, p. 370. L.
Adam Paradiso exturbatur p. 269. H.
Adolescens, quae in teneris annis diseit, his constantet adhaeret. p. 37. E.
Adolescens peregrino cultu insolens p. 196 et seq. H.
Aequinoctium vernum p. 75. E. autumnale p. 90. E.
Aestatis descriptio p. 83. et seq. E.
Aetasaurea. p. 261. sine auro et bellis p. 272.
Aetati convenientia studia suscipienda p. 35. E.
Aeternitas post hanc vitam p. 415. L.
Agricultura p. 90. E.
Agrorum vastitas p. 3. 5. H.
Alpium iter facile optatur p. 52. E.
Amare et amatores D. V. 111. E.
Amoris proprii descriptio p. 277. H. Amor ut venator et piscator capit p. 299. H.
Amor Sponsae erga Christum incensus p. 406. et seq. L.
Amor Christi pueri et D. V. mutuus, p. 419,
Amoris prima incendia in vere 79. E.
Angelicarum mentium nomina quae in rebus creatis possident p. 275. H.
Anima minus quam corpus curatur p. 384. L.
Animalia hiem elatent p. 99. E.
Animantium voces propriae p. 80. E.
Aper contra venatores pugnans p. 92. E.
Apum mellificatio descripta p. 87. et seq. E. structura p. 88. E.
Aquila suos pullos nutriens, explorans prae dam captans p. 2. E.
Aranea telas texens p. 88. E. ejus descfiptio p. 202. et seq. H.
Arbores perpetuo virentes p. 97. E.
Arcus triumphalis p. 46.
Armati p. 234. H. p. 314. H.
Arrogans homo p. 191.
Astra in coelo nocturna p. 99. E.

im. 493

Avari turpiter serviunt. p. 292. cura et timore vexantur p. 293. H. L. Avarus senex p. 415. L.
Avaritia capti p. 369. L. Avaritiae descriptio p. 289. difficulter dissuadetur. p. 282. H. et 383. L.
Specie honesti latens p. 292.
Aucupium p. 81. E.
Aucupium p. 81. E.
Aves variae modulantes p. 77. et seq. E. nidulantur p. 78. E. pullos educantes p. 78. E.
Aura lenis p 52. E. serena et verna p. 75. E.
Aures custodiendae casto p. 301. H.
Aurora exoriens p. 75. E. p. 103. E.
Autumni descriptio p. 90. et seq. E.
Auxilium contra DEUM Judicem nullum nisi a virtute p. 403. L.
Auxilium Caroli M. decoelo contra bellum et haereses postulatum p. 385. et seq. L.

BElli in Europa funesti descriptio p. 39. et seq. E.
Leges et pietatem bellum evertit p. 40. E.
Bello ac pace promptum esse p. 219. H.
Bello domita Germania p. 335. Africa et Asia p. 236. H.
Bello urbes et Arces evertuntur p. 312. H.
Bellum ab Europa ad Turcas transferendum p. 353. L.
Bellum multos perdit, paucos ditat p. 41. E.
Bello rursum opprimuntur qui allos premunt. p. 352. L.
Bellum Turcis inferendum p. 41. E.

CAntus musicus p. 99. E.
Caedes, et variae strages 314. H. Innocentium puer. p. 389. L.
Candidae mentis homo p. 422. et seq et p. 431. L.
Caesorum multitudo p. 390. L.
Coeli gaudia p. 399. L.
Cervus capitur p. 91 E.
Christi facies a Judaeis deformata p. 66. E. pulchritudo p. 455. L
Ob scelera nostra afflictus p. 67. E. ominiscius p. 402. L.
Christus Crucifixus p. 301. et seq. L. et p. 454. L. resurgens

im. 494

morte et inferno victo p. 394. Dux vitae nostrae p. 449. L. eppressores Ecclesiae opprimit p. 450. L. Pacis
autor. p. 455. L. Morborum curator p. 456. L. defensor noster p. 460. L. Pastor bonas. ibid.
Christus miraculis suis cognitus p. 65. E.
Clavium usus et honor in variis officiis varius p. 48. E.
Comae calamistratae p. 200. et pulvere odorato spatsae p. 201. H. et p. 283. et p. 349. L.
Clementia in poenis adhibenda p. 241. H.
Compotationes p. 95. E. p. 296. H.
Concordia trium fratrum laudabilis p. 60. E.
Constantia Thomae Mori p. 447. L.
Crassi ceteris benigniores p. 431. et seq. L.
Crassorum laus p. 434. et seq. L.
Crudeles particidae p. 388. L.
Cupiditas bellorum mater p. 361. L.
Cupiditatum laqueis orbis plenus p. 368. L. omnes auri cupiditate tenentur p. 381. L.
Cupiditas rerum necessitatis specie defenditur. p. 338. L. et p. 360. L.
Cura p. 256. H pecuniis augetur p. 378. L.

DEsperantis in crimine oratio p. 267. H.
Desperati bellum petunt p. 316. H.
Deus hominem increpat p. 268. Paradiso exturbat. p. 269. H.
Dies longi et noctes breves p. 83. E.
Dignitates pecunia obtinentur. p. 385. L.
Diluvium p. 40. E. vide inundatio.
Divitiae infatuant. p. 184. H. curis opprimunt p. 185. H. inutiles, si abundent. ibid. raro cum virtute
junctae 186. H. pro posteris male corraduntur ibid. aestimantur tamen p. 187. etiam a contemptoribus
quaeruntur p. 189. divitibus dantur ib. faciunt, ut audiamut, honoremur, fides detur, et ib. et p. 190. H.
Diversitas studiorum Remp. ornat. p. 357, L.
Doctus p. 49. E.
Dolus p. 256. H. Dolus in specie amotis p. 262. H.
Dubitate p. 264. H.

im. 495

Dii profani rerum praesides p. 276. H.
Dii veterum scelerati p. 280. H.

EBrii eorum que concettatio p. 95. et seq. E.
Echo in silvis resonans p. 78. E.
Eclipsis solis. p. 89. E.
Elephas p. 93, E.
Epulae, et mensae apparatus. 295. H.
Equi veterum celebres p. 51 E. Equorum in quadriga descriptio. p. 45. E. Equus Bucephalus p. 282. Equus
superbe gradiens p. 313. H.
Eucharistiae calix omni potuiuavior p. 449 L. praestans p. 448. et lalutaris p. 450. vitiorum antidotum p.
451. et p. 4. 8. Eucharistianos pascit p. 459. L.
Europa Carolum M. victorem veneratur p. 387. L.
Excubare in frigore p. 99. E.
Exempla virorum fortium legere ac scqui p. 217.
Exempla pravorum seducunt p. 300.

FAmam inanem captare p. 283,
Fames p. 256. H. et p. 270.
Febres p. 84. E.
Feminatum labores, ut nere, texere p 98. E
Femina onus virorum p 424. L.
Feminae imperii avidae p 429 L. doctae p 430. L.
Fortis miles Scanderbegus p. 438. L.
Haeretici in S. Scripturae expositione inconstantes et sibimet ipsis contrarii p. 443, L.
Ferae variae in venando captae, cervus, Aper, ursa, leo, tigris Monoceros simii et p. 91. et seq. E.
Fidem labefactare p. 366. L.
Fidem otthodoxam tueri p, 49. E. in fide data inconstantem esse p. 64.
Fidem fallere p. 417. L.
Fila ducere p. 98. E et p. 204. H. et p. 206. H.
Foco adhaerere p. 89. E. Focus calidus p 99. E
Forma morbo crepta p. 85. E. morte p. 413. L. Forme pulchtitudo in Deip. p. 106. et seqq. E. et p. 252. et
seqq. H. Forma squalens p. 410. seq. L.

im. 496

Formicarum labor p. 89. E
Fortis in bello p. 237. Fortis in adversitate suos animando et ibidem.
Fortuna mutata p. 363. L.
Fraus inter homines varia p. 290, H.
Fructus autumnalis p. 90. E.
Fulmen et tonitru p. 402. L.
Funambulones p. 203. H
Furor hominum in homines major quam ferarum p. 315. H.

GAlli pugnaces volucres p. 80. E.
Gelu hiemale et glacies p, 100, E. resoluta p. 191. E.
Gratulari cum plausu p. 372. L.
Grando fruges atterens p. 84. E.
Gula p 297. H.

HAeteticus praedicans inepte respondensp. 162. H. ex Scriptura sola haeretici tradunt sibi contraria p.
197. H. ex his se mutuo damnant p. 193. H. haeretici oppressi a Carolo p. 226.
H. haereses antiquae revocantur p. 194. H. ex superbia nascuntur p. 285. H. summum in Germania
malum, bellorum fons, magistra scelerum haeresis p. 470. et seq. L.
Herbae perpetuo virentes p. 97. E
Hiems fugiens p. 75. E hiemis descriptio p. 97. et seq. E.
Hominis primi e terra formatio p 251. H.
Honorem omnes ambigunt p. 316. L.
Horti florentes p. 76. et seq. E. vide Paradisus.

IMperator belli sir solers et vigilans p. 222. H.
Imperare propriis affectibus debet, qui imperat aliis p. 240. H.
Improbitas sensim proficit p 351. E.
Improborum terror in extremo judicio p. 403. L.
Inconstantia inproposito p. 70. E.
Inferi p. 255. H. erumpentes in orbem p. 257. H
Insomnia p. 89. E.
Infula virtutis merito collata, p. 59 E.
Intonsi olim et fortes p. 20. H.
Inundatio p. 103. E. vide diluvium
Invidia magnos premit p. 232. H. ejus loeus, habitns, et meres

im. 497

p. 306. omnia corrumpit p. 307. in aulis Regum est, p. 307. abjectum vulgus invidet p. 308, optima carpit,
p. 308. neglectu superatur. et se ipsam consumit ib.
Invocatio Numinis ad scribendum p. 214. H. p. 248. H.
Ira seipsa debellatur et excaecatur. p. 317. et seq.
Irascentis descriptio p. 206. H. et p. 307. H. ira moderanda p. 242. H. iracundi et feroces p. 310. Irajad
bella concitat amicos et hostes p. 310. et p. 311. H.
Iridis descriptio p. 87. et p. 107 E.
Iustitia ejusque partes et officia p. 223. H. justitiae mundum deserentis querela p. 266.
Iudicii extremi descriptio p. 401. L.
Iuventus in proposito bonae vitae saepeinconstans p. 35. E.

LAbor p. 256. H labore vitam tolerare p. 271. H.
Lapsus Adami descriptio p 264. et seq. H.
Laus Deiparae virginis a pulchritudine ubi variis et personis et rebus comparatur p. 205. et seq omniamore
digna p. 111. et seq. D. V. fortissima p. 115. et seq E.
Laus viri pii, religiosi fidelis etc. p. 118. et 119. E.
Laus blandi et suavis pueri Iesu p. 180. et seq. H.
Laus D. Iacobi p. 420. L.
Legati boni dotes p. 459. L.
Leo praedator p. 92. E.
Lepidus p. 423. L
Libertas viro digna sine feminae jugo vivero p. 424. et p. 425. L.
Libri obscoeni fugiendi p. 299. et seq. H.
Lucifer invidet homini sortem suam p. 254. H. Daemones in nos incitat p. 257. H. Luciferi habitus et
currus p. 258. H pomo seducit p. 261. H. suadet esum pomi p. 263. H.
Lues in animalibus p. 85. E.
Lupi gregem involantes p. 69. Ep. p. 103. et seq. E.
Lunatia p. 297 H. multi hac seducti p. 368. L.

MAcilenti perspicatioris ingenii p. 432. expediti et celeres, p. 433. L. Eorum laus p. 434. et seq.
Magnisicus in aedificiis p. 239. H.
Mala poenae varia post lapsum p. 265. H. et p. 269. H, Ex malis patvis neglectis nascuntur grandia p. 350.
L.

im. 498

Matia Virgo gratia plena p, 463. et immaculata p. 464. L. Vide Laus,
Martis domus p. 234. H.
Mediocris statura, et crassities optima p 434 L. Medici praeclari p 441, et seq. in Medicis cum doctrina
pietas rara dos p. 441. L Miles gloriosus p. 284 H. Milites ferociter pugnantes p. 313. H. Militum licentia
p. 313. H
Milvius pullis gallimaceis insidians p. 82. E.
Miracula orbis p. 281. H.
Monoceros. p. 93. E.
Mons sacer Appollini p. 364. L.
Morbi varii p. 84. Esp. 256. H.
Moriendum omnibus p. 361 et seq. L.
Mors etiam Reges aufert. p. 240. H. p. 295. H. Mors et Mars vicina p. 357. L. Mors omnia evertit p. 412.
et seq. L.
Mundi ejusque studiorum descriptio. p. 248. et seq. H. ante lapsum Adae quietus p. 261. H. Mundi
turbatio, et concussio p. 265. H.
Mundum ejusque opes spernere p. 370. et seq. L.
Musica coelestis. p. 398. L.

NAufragii descriptio p. 102. E.
Nives p. 100. E.
Nobilitas generis non degenerans. p. 117. E. Nobilitas vera non ab avis, sed virtute p. 240. H. Litteris
ornatur. p. 426. L.
Noctuae ab aliis avibus obsessae p. 82. et seq. E.
Nox. p. 89. brevis p. 83, longa 96. E.

OCulorum Custodia necessaria. p. 301. H.
Opes avero nullae sufficiunt p. 294. H. vide divitiae: Opibus abutimur, p. 367. L Ad opes aspirare. p 189.
H. et 355. et seq. L
Opes desiderium habendi augent. p. 379. L. Opum pericula, et eversio. p. 293. H.
Otia vitiorum fomenta p. 98. E.

PAcem omnis hominum status desidera: p. 43. E
Palatium ingens. p. 281. H.
Paradisi descriptio. p. 250. H. vide Hortus.
Patiens, p. 239. H. Patienter ferenda omnis sors, p. 417. et seq. L.

im. 499

Paupercs aula, et aequitate saepe excluduntus, p. 188. divites alunt ibid. H.
Paupertas. p. 256. H. Apostelica dives p. 71. E.
Paupertas tuta, et onus leve p 185, H. Innoxios praestat. p. 185. H Bonorum Magistra p. 180. cum virtute
honoratur, p. 187. H Contempta per se, ibid, et p. 292. a Christo laudata p. 190. H Inter opes possideri
potest, p. 191. H. multis caret periculis. p. 376. L. quieta, p. 378. L.
Pecora in pratis, p. 75. E.
Peregrinationibus stulte delectamur. p. 354. L.
Pices varti, et piscatio, p. 81. E.
Plausus trium phalis p. 394. et seq. L.
Pluviam praenuntiantes aves p. 86. E. Pluviae vernae, p. 73. E.
Poena non emanet p. 390. L Poena quavis digni p 389, L. et p. 392. L.
Poenitens Petrus, p. 65. et seq. E. Lacrymae poenitentis p. 68. E. solitudo poenitenti idonea, p. 69. E.
Dolor poenitentis. p. 72. E
Poma varia, p. 90. E. p. 254. H.
Prata virentia p. 75. E. et p. 252. H.
Praevidere res agendas et pericula p. 188 H.
Princeps debet subditorum nosse ingenia p. 220. H. Idonea cuivis et aequa im perare p. 221 H. Liberalis
p. 229. amans boni communis. p. 230. H. Plectat scelera ib. boni sit exemplo, ib. Aulicos probos debet
eligere p. 219 H. et ministros, p. 231. H. aequus sit omnibus p. 232. H. Humannus p. 233. Candidi
pectoris ibid. Principis illustris formae et habitus descriptio, F. 45. E.
Principiis malorum obsistendum p. 298. et 301. H. et 351. L.
Prodigia immorte CHRISTI p. 392. L.
Prudentia, ejusque partes, et officia, p 217. et seq. H. ibid. p 223
Prudentia, et aequitare res magnae optime administrantus. p. 447. L,
Pugna, et clades, p. 266. H. Pugna Campestris. p. 314. H.
Pugna rustica p. 311. H. Pugna Falconis, et Ardeae, p. 408 L.

RApina militibus, ac proceribus familiaris, p. 291. H.
Ratio ejusque in homine officium, p. 252.
Regna bellis parta onus difficile p. 43. E.
Regna Regum cupiditate colliduntur, et pereunt, p. 516. H.
Regnum curas habet, p. 242. H.

im. 500

Religio dissimilis discordes non facit. p. 62. E. Mutata p. 465. L Religionem teneri adolescentes ingressi
constantes in ea fuere p. 37. E.
Regligionem senes deseruere, p. 35. gravia in ea perpessi sunt, p. 38. E.
In Religiosa vita major quam in mundana animi libertas, p. 38. E. Quies magna p. 365. L.
Religiosi Carnis Mundi, ac Daemonis Victores, p. 61. E.
Rempublicam curare p. 117. E. Respublica mercemoniis, et studiis florens p. 229. H. Reipubl. inprimis
prodesse possunt qui praesunt. p. 428. L.
Rex bonus regni commoda spectat, p. 243. H. non inhiat opibus et alienis regnis ibid.
Rex petitus a multis p. 244. H.
Romae novae ac veteris descriptio, p. 54. et seq. et p. 404. et seq. L.

SAltatio p. 296. H.
Scelerum multitudo, p. 280. H vide vitia.
Scelus immane, p. 391. L. Scelerati male pereunt, p. 416. L Omni poena digni, p. 472. L.
Seges multa p. 84. E adusta ibid.
Senis decrepiti forma, p 415. L.
Sensuum custodia neglecta perdit p. 300. et seq H.
Serici vermes laborantes, p. 88. E.
Sidera D. V. assumptam excipiunt, 397 et 398. L. Sidera in coelo fulgentia p. 108. E.
Silvae virentes, p. 76 E.
Simius capitur p. 93. E.
Societatis Jesu Generales. p. 428. L.
Sol Orens p. 75. E. et p, 281. H. in aestate flagrans, p. 83. E. Opes teriae, marisque educat, p. 367. L.
Somnus, p. 89. E.
Sorte sua vix quisquam contentus est, p. 362, L.
Suadere crimen, p. 263 et seq. H.
Superbiae imago, p. 282. H. Superbia ex divitiis, et honotibus nutritur, p. 284. H.
Superbi Babylonii adversus Deum pugnant. p. 286. H. Superbi contumaces, p. 285. H. ruunt saepe. ibid.
Superbus incessu. p. 349. L

im. 501

TAciturnitas laudabilis, p. 409. L.
Tempestas deficiens p. 87. E. aequoris p. 202. E. Tempestatis late grassantis descriptio, p. 86. E.
Tenuis victus, p 171. H.
Terrae descriptio p. 270. sterilis p. 272, H. Frugifera, pag. 410. et seq. L.
Terrena spernenda, p. 359. L. et p. 379. L.
Texete figuratum opus, p. 98. E. et p. 204. H. p. 208. M.
Tigtis ferociens, p. 93 E.
Tonsura mollis, et ridicula comarum p. 199.
Tumultus bellicus. p. 388. L.

VAtes in coelum evectus, p 248. H. et p. 596. L.
Venari, p. 91. E. et p. 205. H.
Venatio Ardearum per Accipitres descripta, p. 407. L.
Venatio instituta, p, 91. E. Canes Venatorii, et Cervus agitatus ibidem.
Venti placidi, p. 75. E. aspeti, p. 97. furentes p. 101. et seq. E.
Veris descriptio. p. 75. et seq. E. et p. 366. et p. 335. L,
Venus studiis inimica. p. 425. L.
Vestium insolens cultus, p. 197. et seq H et p. 349. L. et p. 283 H
Victimae Deorum p. 277. H.
Victoria et sors belli saepe vertitur p. 43. E.
Vino loca abundantia. p. 95. E. Vindemia, 94. E.
Virtus, et Honor sibi mutuo sociantur p. 46. et 47. E. Virtute praeditus, p. 49. E. p. 215. H. Virturibus
vicina quaedam vitia. p. 216. H. Virtus non quaerit houoreln, p. 240. H. Virtute non sorte niti, p. 239. H.
Virtutis, et Irae duellum, p. 313 H.
Vir muliebriter cultus, p. 196. H. Virum a foeminea superari turpe, p. 63. E.
Vita inconstans p. 373. L. Vitae coelestis descriptio, p, 375.
Vites adolescentes, eg germinantes p. 94. E
Vitia orbis p. 279. et seq E. Vitiorum fugiens, p. 51. E.
Voluntate Dei omnia nobis eveniunt p. 418. L.
Volucrum pugnae mutuae. p. 81. et seq. E.
Voluptatis imago p. 297. H. principio obsistendum p. 298. H. et

im. 502

p. 301. p. 751. L. Infamat, et exhaurit, p. 302. sensim occupat, p. 302. ejus mala 303. H.
Votum pro profecturo feliciter, p. 52. E.
Vrbs Dalena flammis consumpta, p. 59 E. Urbs oppugnatur, et defenditur, p. 445. L.
Visa inexplebilis. p. 290. H.

FINIS.