Regno suo Rex praesens adsit.
Opera omnia lustrat.
CYnthius Hesperiis absens dum conditur undis,
Splendidaque obscuro subtrahit ora polo,
Abscedit pariter desertis gratia terris,
Cumque ipso fugiunt gaudia cuncta die.
Nil oculis gratum est: rebus color omnibus unus:
Et, nisi quòd lucent sidera, cuncta latent.
Saepè etiam densae subtexunt sidera nubes,
Et tantùm caelo frigidus horror inest.
Forma latet mundi: fugiunt cum luce colores:
Ingeminant tenebrae: nox caret igne suo.
Pallentes umbrae, lunaeque silentia terrent,
Et facit incertos murmur inane metus:
Non fruges terrasque fovet genitalibus auris,
A grato Phoebi qui venit igne, calor.
Denique non ullis resonans concentibus aether
Triste viatori mollit amoenus iter.
Obscenae tantùm volucres stridentque, gemuntque,
Et praedas, caecae munere noctis, agunt.
At postquam Eois Titan revocatus ab undis,
In sua cum clarâ lampade regna redit,
Tristia purgato decedunt nubila Caelo,
Antraque diffugiunt in sua noctis aves.
Reddit et ex facili renovato pristina mundo
Gaudia cum gratâ luce renata dies.
Nec multis opus est: satis est praesentia Phoebi:
Omnia, formoso dum redit axe, vigent.
Qui sibi subiectis arcere incommoda regnis,
Inque bonâ populos pace tenere volet:
Et volet occultas prudens avertere turbas,
Quas plebs de nihilo seditiosa movet:
Ille suae vultum caveat subducere genti,
Et procùl à regno, quà licet, esse suo.
Esse procul res plena metu, res plena tumultu est:
Sic amor in Regem, qui fuit antè, perit.
Iura fidesque labant: omnes simul arma loquuntur,
Nec timet in partes quisque coïre suas.
Tempora spargendis nec sunt magis apta querelis.
Quàm cùm, qui causas tollere possit, abest.
Discordes prohibet Regis praesentia motus,
Seu fera flectat amor pectora, sive timor.
Magna est augusti semper reverentia vultus:
Magni nescio quid numinis instar habet.
Frangitur hoc vultu praeceps audacia turbae,
Et pietas animos, et subit ora pudor.
Promptius est medico nascentem pellere morbum,
Ipse suâ praesens si levet arte malum.
Nec Regi minus est animos irasque suorum
Flectere, turbatis si modò rebus adest.
Quae subeunt, praesens dispellit nubila Phoebus;
Occidat: infaustae mox dominantur aves.
Regia virtus clementia.
Ara timori.
Dum spes nulla fugae est, et iam propè cerva tenetur,
Caesareos supplex procidit ante pedes.
Et mox depulsi rabiem posuere Molossi,
Et catuli voces continuere suas.
Obvia perfugium pavido dedit ara timori,
Salvaque Caesareo munere vita fuit.
Partes quisque suas, Rex has, miser expleat illas:
Alter opem supplex postulet, ille ferat.
Cervi urgente vi canum ultrò confugiunt ad hominem. Plin. l. 2. c. 32.
Moderatè regendum.
Non arctiùs aequo.
Ne laxa nimiùm, nimiùm neque contrahe frenum:
Euentus miseros illud et illud habet.
Si laxes nimiùm, sonipes contemnit habenas,
Et se de molli proripit ipse manu.
Si durus nimiùm restringat lora magister,
Sternitur, et praeceps in sua terga cadit.
Utraque res damno est, res utraque plena pericli:
Altera sessores, altera perdit equos.
Qui sapit, ad ductos iusto moderamine frenos
Temperat, ut nec equo, nec noceatque sibi.
Sic Regni qui sceptra tenes, populosque gubernas,
Nec laxus nimiùm, nec nimis asper eris.
Si nimis indulges, spernent tua iusta rebelles,
Et minues Fisco iussa tributa tuo:
Si nimiùm stringas, odium, et maledicta rependent,
Inque tuo regno vix benè tutus eris.
Te demum in vitae partem si verteris omnem,
Semper, quod nimium creditur esse, nocet.
Bellum non facilè movendum.
Non expedit concutere felicem statum. Seneca Oedip.
Desine: florilegae quid turbas horrea gentis?
Atque quiescentes, stulte, lacessis apes?
Non impune feres: aderunt mox excita castris
Agmina: bella tibi, bella timenda manent.
Ecce lacessitus portis exercitus omnis
Iam ruit: auditur vox imitata tubas.
Non facilè evades: en undique cingeris armis,
Et foedant vultus spicula saeva tuos.
Tota tuam subeunt (sentisne?) examina vestem;
Et tumet à plagis iam tibi tota cutis.
Armatam frustra depellere niteris iram:
Hanc aciem contra, te nihil arma iuvant.
En caput atque oculos denso niger agmine miles
Obsidet, arreptam persequiturque fugam.
O quanto melius non irritasse quietas,
Et ceris avidas abstinuisse manus!
Non labor est paruos volucrum turbare penates:
Sed iam turbatis non capit ira modum.
Tu quicumque sapis, numquam sis pronus ad arma,
Sed sine quemque suâ, (quà pote) pace frui.
In sano facilè est, bellum extorquere quietis,
Ponere sed coeptum, grande laboris opus.
Pacis et Belli consortium.
Eodem tendat uterque.
Sunt eadem haud semper, variè sed tempora mutant.
Mox sunt Mavortis, quae modò pacis erant.
Saevit [(transcriber); sic: aevit] , et opponit paci discordia Martem.
In quorum bona sunt, vel mala cuncta manu.
O quanto meliùs connectitur Ensis Olivae!
Et Mars cum placidâ Pallade foedus habet!
Numinis haud mens est paci committere Martem,
Sed vult ut Martis pax statuatur ope.
Hinc Marti, et paci finem praescripsit eundem;
Qui sit regnorum publica prosperitas.
Bella gerat Mavors, sed non nisi Pacis amore;
Si pax non iubeat, Mars neque bella gerat:
Sed sedeat pingui frontem redimitus oliuâ,
Et pacis studeat prosperitate frui.
Ne tamen ignavum faciant longa otia Martem,
Sed sit, quo quondam bella futura gerat,
Provida curatis Martem pax instruat armis,
Praesidia et belli, dum viget ipsa, paret.
Commune officium est placidè coniungere dextras,
Et dare communi tempora fausta rei.
Arma parent pacem; pacem tueantur et arma;
Sed pax Mavorti comparet arma suo.
Hostem priùs nosce, quàm time.
Saepè ignorantia vani Causa metus.
Illa Paraetoniae notissima bellua terrae,
Quam nutrit densis Nilus arundinibus,
Ob quam frugiferas metuit contingere ripas,
Et bibere optatas saepè viator aquas,
Occurrens timidis summâ Crocodilus arenâ,
Exanimat subito territa corda metu.
Interdum laceros morsu depascitur artus,
Et latè sparso sanguine ripa madet.
At si quis contrà strictis obsistere telis
Audeat, armatas obiciatque manus,
Ira cadit, tristesque minae furiaeque residunt;
Quique timendus erat, concipit ipse metum.
Haec saevae natura ferae est: fugientibus instat;
Instantem contrà, victa timore, fugit.
Haec quoque non vana est sese iactantis imago,
Qualis Plautini scena Thrasonis erat.
Ringitur, et vanis alios terroribus implet,
Et lepus est animo, qui fuit ore leo.
Si timeas, cognosce priùs quae causa timendi:
Saepè supervacuo palma timore perit.
Sis et fugientem cautus in hostem.
Non rarò est fugiens pugnante nocentior hostis.
Cautus age, et numquam fugientem spreveris hostem:
Subdola saepè dedit maxima damna fuga.
Magnanimum Tomyris confixit barbara Cyrum,
Cùm fugiens, Persas obruit insidiis.
Tunc qui fraude pari tabo macularat Araxem,
Incautus proprio concidit ipse dolo.
Quid memorem, certos ut saepè tetenderit arcus,
Converso Parthus fidere visus equo?
Romanas Aquilas, et divitis agmina Crassi,
Et tot per fictam perdita signa fugam?
Quis nescit Latias quoties Tiberinus ad undas
Illacrimans, largis fleverit aeger aquis?
Non semper parilem servat Bellona tenorem:
Nunc hac, nunc illâ fertur in arma viâ.
Saepè cruentatis laurum vehit illa quadrigis,
Et palmam à victo cominùs hoste rapit:
Saepè relata manu periit victoria fraude,
Et fuga laurigeros saepè reduxit equos.
Tu, quem delectat prudentis gloria Martis,
Qui laudem bello, praemiaque ampla petis,
Obserues hostem quamvis diffugerit, et rem
Esse tibi Partho cum fugiente puta.
Adsit prudentia bello.
Superat prudentia vires.
Arma foris vigeant, regat at prudentia bellum:
Haec adsit, feritas Martis inermis erit.
Assyrium prudens extinxit femina fastum,
Victori proprio cùm tulit ense caput.
Nil vis caeca iuvat, belli nisi provida virtus,
Consiliique potens, robur, et arma regat.
Quare si quis avet, nomen conquirere ab armis,
Arma ex consilio militiamque gerat.
Armatas etenim superat prudentia vires,
Hac sine nil enses, saevaque tela iuvant.
Parti sit curae tuendi.
Non minor est virtus, quàm quaerere, parta tueri.
Dum quaerit liquidis praedam piscator in undis,
Anxia piscantem cura, metusque tenent.
Et modò diffuso scrutatur gurgite piscem,
Et modò, ne fugiat praeda reperta, cavet.
Imò minor capere est, quàm captam cura tenere:
Perdere nam gravius, quàm caruisse, malum est.
Hinc cautè impletas conatur claudere nassas,
Et cautâ deplet retia plena manu.
Si qua Deus largâ tribuit tibi munera dextrâ,
Inque sinum Lydas fudit amicus opes,
Aut iustè extortas, concisis hostibus, urbes,
Sub tua iura tibi, Marte favente, dedit;
Sic studium, et vigilans, quod habes, tibi cura tuendi:
Saepè abeunt citiùs, quàm pariuntur, opes.
Diversa diversis gubernandi ratio.
Unum non convenit omni.
Non omnis freno sonipes flectendus eodem:
Arte leves currus, arte regendus equus.
Mitia si rigidis durescant ora lupatis,
Paulatim assuescent duriùs illa regi:
Aspera sed contrà loris si lenibus urges,
Contemnent mitem non benè pressa manum.
Et genium, et linguam, dentes, atque ora magister
Inspicit, indocilem flectere doctus equum;
Atque his frenandi prudens accommodat artem,
Ne noceat forsan, dum relevare cupit.
Qui regit imperio populos, nutuque coërcet,
Non omnes uno dirigat ille modo.
Sunt, ut equis, moras varii mortalibus: ille
Leniter, hic aliâ vult ratione regi.
Ille regit bellè, qui, cùm discernere mores
Noverit, his nil non convenienter agit.
Regis ad exemplum.
Euincet, cùm Rex, quod iubet, ipse facit.
Ne qua foret partae paci vindicta superstes,
Neu quis privatâ conderet arma domo,
Rex vetuit cautus sicas [Note: Federicus Aragonius, Rex Neapolitanus.] Federicus, et enses;
Tutumque edicto fecit inerme latus.
Quod ne forte ulli posset quasi poena videri,
Qui gladium visus ponere, primus erat:
Et mox nobilitas legem regemque secuta est,
Promptaque nudatum praebuit ense latus.
Regis in exemplo vis et laus vertitur omnis:
Quisque libens sequitur, quem tenet ille, modum.
Est via servandi longè rectissima iuris,
Si legem, quam Rex iusserit, ipse facit.
Privilegia non facilè danda.
Ne detrahe molle capistrum: Est iterum frenare labor.
Cùm semel admisit leges, ac frena momordit,
Numquam vincla nimis detrahe mitis equo:
Sed consueta tene molli ad praesepia loro;
Nec discat toto ludere liber agro.
Paret, et in gyros pressis agitatur habenis,
Sessoremque suum fert patienter equus.
At simul excussit nullo prohibente capistrum,
Praecipiti fertur lata per arva gradu.
Nec facilè exutas iterum patietur habenas,
Nec facilè, ut nuper, terga premenda dabit.
Sic est cum populo: sequitur patiturque regentem,
Cùm ducis assuevit legibus ipse sui.
At si libertas animum in contraria vertit,
Excussisse iuvat, quod tulit antè, iugum.
Ipse sibi rex est, ipsi pro lege voluntas,
Et libertatis frena recusat amor.
Larga quidem gratos decet indulgentia Reges,
Et meritis facili reddere dona manu;
At si fortè volet dare, vel donanda petuntur,
Quorum prudenter paenituisse potest;
Ut sunt Regalis sceptri minuentia census,
Iura vel Imperii tollere nata sui,
Hic opus est, rigido frenum cohibere lacerto;
Ne cogatur, equus dum fugit, ire pedes.
Consiliarii.
Oculis opus est insomnibus.
Cùm vaccam Iuno servandam tradidit Argo,
Centum luminibus pervigil Argus erat.
Tot tamen infidus sopivit lumina somnus,
Raptaque custodi vitaque, bosque fuit.
Quod si centum oculis unam servare iuvencam
Pervigil, et prudens non satis Argus erat:
Cui, quacumque, patet custodia credita Regni est,
An non mille oculis Rex opus unus habet?
Res publica privatâ potior.
Privatâ valeat publica causa magis.
Aspice Calchidico [Reg: Chalcidico] dum stant in littore puppes,
Victima pro Danais regia virgo cadit.
Tune putas sicco spectasse Agamemnona vultu,
Cùm caesa ante suos concidit illa pedes?
Non certè: at patrios domuit Res publica sensus,
Et valuit patriae filia amore minùs.
Nempe decet Reges, privatim quicquid amatur,
Communi patriae postposuisse rei.
Pars, res privata est; sed res est publica totum:
Prae toto partem quis sapienter habet?
Praevidendum.
Meliùs praevisa caventur.
Ne non praeviso subitò capiatur ab hoste,
Custodem in speculis Dux benè cautus habet.
Hic hostem tacitis venientem prospicit armis,
Indicat et castris signa inimica suis.
Hic ad nudatum properè citat agmina vallum,
Quasque procul vidit, destruit insidias.
Provida dictavit talem prudentia legem;
Quâ mala vitari posse futura docet.
Improvisa nocent; meliùs provisa caventur:
Nosse iuvat multùm, quàm venit, antè febrim.
Salpa.
Non, nisi tusa, sapit.
Non est apta cibo, sanis neque commoda mensis,
Et, nisi contuderis, non benè salpa sapit.
Salparum est hominum similis natura frequenter:
Nil sapit, aut rectè, nî bene tusa, facit.
Obstipum caput est, dura atque adamantina cervix,
Ipsaque, quâ sapiat, mens rationis eget.
His melior rigido nulla est medicina flagello:
Namque ubi abest ratio, verbera dant sapere.
Femina.
Varium et mutabile semper.
Quid gallus celsis ventorum in turribus index,
Mobilis incerto vertitur usque Noto?
Cur potius varios non signat femina ventos?
Mobile plus nullum mobilitatis habet.
Lacertus.
Ingratos, non benè cautus, amo.
Humani generis cùm dicor amore teneri,
Credite: fama facit, resque probata fidem.
Nec malè nota mei, nec pauca feruntur amoris
Pignora: saepe homini vita, salusque fui.
Sed redamando vices qui reddat gratus amanti,
Iustaque pro meritis praemia solvat, ubi est?
Me miserum! tamquam linguâ spumaque nocerem,
In nostrum saevit fuste, vel ense caput.
Si stet nos inter ratio, peccamus utrimque:
Sumque ego sympathicus; sed malè gratus homo est.
Scorpius.
Dum palpor, noceo; medeor, dum conteror.
Scorpio mortiferum, si palpes, inferet ictum:
Contere, mox vires, queis medeatur, habet.
Sunt, tibi qui graviter, tua post benefacta, nocebunt,
At bene te factis, post malè facta, colent.
Hos, cave, ne palpes, duris sed contere flagris.
Namque homini haud rarò Scorpius, alter homo est.
Viator.
Antequàm occumbat.
Dum Sol, Oceani sese mersurus in undis,
Occiduum properat perdere nocte diem,
Impiger, ac prudens, cursu festinus anhelo,
Sollicitâ accelerat mente viator iter;
Nec sibi permittit celerem, quam computat, horam,
Per vina, aut epulas, blanditiasve rapi.
At nos queis vitae properant occumbere soles,
Et lux, quâ fruimur, non reditura fugit,
Usque sumus tardi; neque stans in limine vesper,
Nos monet ignavum praecipitare gradum:
Sed retinet segnes semper malesuada voluptas,
Illicióque levi nectimus usque moras.
Quid sequitur tandem? nisi, Sta procul urbe viator,
Ad portam clausis serò venis foribus.
Fabri.
Dum calet.
Dum fornax ardet, dum ferrum molliit ignis,
Per sua Mulciberis malleus antra sonat.
Ferrea nam solo superatur massa calore:
Si ferrum friget, friget et artis opus.
Omnia tempus habent: nil fit, sine tempore, recti:
Vel ferrum vinces, si favet hora, tibi.
Philomela in caveâ.
Solor mea taedia cantu.
Ut captiva sui soletur taedia claustri,
Musica per varios it philomela modos:
Saepè canunt homines, queis suadent tempora fletum,
Luscinias etenim sors quoque dura facit.
Sic animo duri subeunt oblivia casus.
Te quoque fortunae si premit ira, cane.
Auicula alligata.
Quam modicum impedit.
Nil credas modicum, quod summa incommoda praebet:
En fugiens modico, fune tenetur avis.
In modicis etiam prudens sapientia cauta est:
Namque mali, in modicis si capiare, sat est.
Mercator.
Vincit amor lucri.
Unda licet tumeat, Boreasque, et saeviat imber,
Naufragaque ante oculos mersa carina natet,
Atque iter illacrimans sobolesque retardet, et uxor,
Quin reditûs abeat nescius ipse sui;
Attamen extremos properat mercator ad Indos,
Cunctaque lucrandi vincula rumpit amor:
Cùm tutis scateat lucris ditissimus aether,
Cur non aeterni tanta cupido boni est?
Nempe sumus vani, nec quaerimus optima nobis;
Sed tantum in lucro, quod videt omnis habet.
Hercules Victor.
Auget Victoria famam.
Alciden nigris sepelisset Fama tenebris,
Nî toties victo clarus ab hoste foret.
Turpe nimis vinci est; habet at victoria laudem:
Vincere si nescis, te neque musca timet.
At si vis celebris, si vis mirandus haberi,
Fac te victorem fama loquatur, eris.
Victus.
Pereunt et laus, et praemia victo.
Magnanimus miles, cui laus, et praemia curae,
Qui censet vinci turpius esse nece,
Spe desperatâ, porrecto inglorius ense,
Per turpes optat vivere nemo preces.
Cur toties igitur stygio superamur ab hoste?
Et victor nobis eripit arma Charon?
Nec potiùs laudem pudet, atque amittere caelum,
Quam sub tartareum turpiter ire iugum?
Scilicet imbelles animi Melitesque catelli,
Turbaque bellatrix, sed leporina, sumus.
Luctatores.
Praemia dant animos.
Nudus in Ausoniâ pugnans luctator arenâ,
A palmae aspectu vimque, animosque capit.
Vincere quisquis amat perpendat praemia pugnae,
Vincendi magnum praemia pondus habent.
Stulti.
Ditant sua somnia stultos.
Quàm diversa tenet stultorum vota voluptas!
Cuíque suo ex sensu vita beata sua est?
Hunc faciet Regem fictum diadema papyro,
Fulmineum ast istum lignea tela Iovem:
Longus et huic ensis, turpísque aerugine thorax,
Suadebunt armis Pergama versa suis.
Vitrea scruta alius, proiectáque computat aera,
Ceu teneat dites Pygmalionis opes.
Ille crepat risu, flere huic est summa voluptas,
Vina isti, illi sunt vita beata canes.
Deníque quid multis? ditant sua somnia stultos,
Quemque nolae Croesum, clauáque farta facit.
Stultitia haud dispar ludit temeraria mundum,
Re miser est, sensu dives at ille suo.
Occasio.
A fronte tenetur.
Praeterit usque fugax, monstratque occasio calvam;
Et, nî à fronte comis accipiatur, abit.
Insequeris frustrà, vix et neglecta redibit,
Si frontem occurrens porrigit illa, rape.
Leo et Asinus.
Cave principis iram.
Brutorum regi stolidus maledixit asellus,
Turgidus exuvio namque leonis erat:
Et sese Herculeis componere viribus audax,
Cur mihi sit Nemeae cura leonis, ait.
Non tulit hunc fastum leo, sed discerptus asellus
Verba sub assumptâ grandia pelle luit.
Eminùs aspectans, bardum vulpecula risit,
Atque haec sunt spreti praemia Regis, ait:
Discite ab exemplo, non temnere Principis iram,
Irritata graves namque habet illa manus.
Cautela Regia.
Non omnia ad unum.
Raro unus regum bene dirigit Esseda rector,
Praesertim indomitis per scabra vectus equis;
Multa sed augustum ducit custodia currum,
Ne fors in praeceps devius axis eat.
Hic primos moderatur equos; regit ille sequentes,
Iam iam labentes sustinet ille rotas.
Cetera quin etiam quae gens comitatur euntem,
Sollicitas adhibet, ne ruat ille, manus.
Publica cur raris par est modo cura Monarchis?
Sed regni aurigam saepiùs unus agit?
Si currum sapiens nemo commiserit uni,
Per saxa et scopulos quando terenda via est,
Cur hominem solus currum qui dirigat unus
Et Regni, et Regis, credimus esse parem?
Anne gubernandi leviora pericula Regni,
Quàm proficiscendi regius axis habet?
Non puto, sed multis nisi sit prudentior unus,
Res Phaëthontaeus publica currus erit.
Mala Conscientia.
Non est tortura severior ulla.
Vincla, cruces, cippi, plectant malefacta rotaeque,
Si qua vel est gravior poena statuta reis.
Conscia nequitiae pestis sed pessima mens est,
Tisiphone peior, tartareóque cane.
Namque minax hydris stygiísque armata flagellis,
Carnificem aeternum pectoris intùs agit.
Nec toties atrox triplicat fera verbera tortor,
Quàm domat haec variis impia corda rotis.
Crimina vix aliis opus est mulctare catastis;
Saevior his tortor mens mala semper erit.
Verberones.
Vix caesi emendes quibus est fiducia tergi.
Assuetos crebris asinum, servumque flagellis,
Haud cernes tetram ponere pigritiam.
Nam queis pulsati grandis fiducia tergi est,
Propositum vitae vix melioris habent.
Aspice queis rigida dorsum secuêre triremes,
Quod genere hoc hominum nequius esse potest?
Quid? quod deterior fur est, qui publica saepe
Per fora carnifici terga secanda dedit.
Nempe frequentatis cutis est queis dura flagellis,
Emendant nullos verbera saeva malos.
Beneficentia pharisaica.
Careant benefacta rubore.
Munificos benefacta decent, et gratia Reges,
Parca nec ad dandum divitis esto manus.
Sed dare quando voles, careant tua dona rubore,
Gratia ne pereat munere fortè tuo.
Nam dando ingenuos si vis confundere vultus,
Ut quid donaris classica, voxque canant,
Iam, mihi crede, tuo periit bona gratia dono,
Nam plus quam dederas, sic, Pharisaee, rapis.
Decoctor.
Ars lacrimas dabit ista liquandi.
Non ager, aut hortus, domus est quoque nulla guloni,
Iam pridem in liquidum cuncta abiêre merum:
Quaeque superfuerat, tota est decocta supellex:
Ille tamen longâ nocte, dieque bibit.
Nunc etiam ad vestes ventum est: braccasque, togamque
Et rapta in vinum pallia caupo liquat.
Dira tamen nondum sitis est restincta guloni,
Ulteriùs semper sed sitit, atque bibit.
Quid tandem fiet? nam nil iam denique restat.
Unde liquet caupo quod bibat ille, merum?
Credo, suos oculos tandem dabit ille liquandos,
Qui dare, si nequeant vina, dabunt lacrimas,
Sic erit arenti, quod polit et usque guloni.
Nam si defuerint vina, bibentur aquae.
Mala fortuna.
Mala irruunt, bona arrepunt.
In nos saeva ruit celeri fortuna volatu;
Arrepunt tardo commoda magna pede.
Cur homini misero tanta est perversio sortis,
Pluribus ut scateat vita referta malis?
Nempe quia exilium patimur dominante noverca,
Prospera nobis cùm sors habet exilium.
Sed brevis haud stabit longum proscriptio tempus,
In patriam melior sors revocabit iter.
Perfer, et obdures igitur; minùs aspera torquent,
Quaecumque haud dubiae spem brevitatis habent.
Auarus.
Qui nescit dare, nescit accipere.
Excidit everso curru prostratus Auarus,
Et fracto in nigro pulvere crure iacet.
Disruptis, circùm dispersa pecunia saccis,
Gramineum vario contegit aere solum,
Ille sed invalidus, totâ porrectus arenâ,
Colligere effusas non valet ipsus opes;
Sed miser à turbâ, nummorum parcus, et auri,
Gratuitum auxilium, praetereunte petit;
Festinus surdâ sed praeterit aure viator,
Clamantique manus auxiliumque negat.
Sed iaceas hîc usque rapax, et sordidus, inquit,
Abs te nam meritis gratia nulla venit.
Nemo tibi officio miseratus serviat ullo,
Nam dare qui nescit, nescit et accipere.
Fortunae diversitas.
Non omnibus idem.
Contingit raris eadem clementia sortis;
In gremiis numquam sus, asinusque cubant;
At benè molliculis mulcentur terga catellis,
Dormit et in dominae parva Lycisca sinu:
Quin et pinguis Hylax benè coctas nauseat offas,
Vile sed in stabulo stramen asellus edit.
Isti terga tument, saevis lacerata flagellis,
Et simul imposito pondere pressa gemunt.
Ille sed exsultans per lectos ludit heriles,
Seque ullum praeter nec grave pondus habet.
Quàm partita hominum variè sunt Numina sortes!
Quam sunt vix ulli conditione pares!
Transigit hic vitam, vitam quoque transigit ille,
Vita sed haud unum vitae habet ulla modum:
Vivere si quis amat, modus est tutissimus illi,
Cui sua sors satis est, invidiâque caret.
Deo iuvante.
—— Facilis conscensus in altum succollante Deo.
Mens humana loci semper cupidissima summi est,
Et Zebedaeiadum vota superba fovet:
Sed defecta iacens, propriis et viribus expers,
Nec potis est pennis scandere, nec pedibus.
Et tamen usque suis votis super exit Olympum;
Quaerit et alterius subvenientis opem.
Sed lavat aethiopes, et capros mulget olentes,
Aut avium, implumi cum bove, captat iter,
Qui stolidus vanis, neglecto Numine, curis,
Spes tantùm humano ponit in auxilio.
Si placet ascensus; non vana superbia, sed te
Sidera summa super Numinis aura vehat.
Nil iuvat absque Deo: qui si proclivior in te,
Supponat votis brachia firma tuis,
Ipse licet toto cónfractis corpore membris,
Et iaceas nullis usque miser pedibus,
Protinùs, aetherios sanus volitabis in orbes,
Alitéque et citiùs, qui Iovis arma tulit.
Succollante Deo facilis conscensus in altum,
Námque potens rerum est, nilque quietis eget:
Illi sola satis prona est ad posse voluntas;
Qui mundum digitis fertque refertque tribus.
Bilances Christi et Diaboli.
Quod levat, illa gravat; quod gravat, ista levat.
Humana à geminis penduntur gesta stateris,
Altera Christe tua est, altera Luciferi.
Utraque inaequali sed pondere, crimina pensat:
Quod gravat, ista levat: quod levat, illa gravat.
Opponit Christus nostris sua funera culpis,
Pondere, et hoc iusto fit mea culpa levis:
Nostra, sed haec contrà, pensat mala crimina daemon,
Et lance iniustâ fit mea culpa gravis.
Nempe suus multum dispar est finis utrique;
Tollere spem Daemon, sed dare Christus amat.
Ad poenam aliorum prompti, ad propriam tardi sumus.
Propriis pronum est ignoscere culpis.
Exercent crebras vulpesque, leoque rapinas;
Maiores praedo sed leo maior agit.
Fur gallinarum spoliat vulpecula cortem,
Et damna agricolis, sed nisi parva, facit.
At leo, latro ferox, in cuncta animantia saevus,
Quin hominum et promptus pascere carne gulam est.
Et tamen ad nullum veniunt data damna tribunal,
Nec se ipse ad poenas, suppliciumque vocat.
Sed quando esuriens, pavido vulpecula furto,
Ex patulâ raptam corte ferebat avem,
Protinus ille fremens, ceu criminis ultor iniqui,
Irruit, et miserae tergora dente secat.
Illa cadens, eheu! Quam mos est pessimus, inquit,
A saevis tigridum fortè profectus avis!
Omnibus ah pronum est propriis ignoscere culpis:
Ad poenas tantùm culpa aliena venit.
Philautia.
Mirator formae simius ipse suae est.
Turpis in opposito spectans se simia vitro,
Et catulos gestans, gaudia bina capit.
Nam se, conspectâ veluti Narcissus in undâ,
Diligit, et formam deperit ipsa suam:
Dein catulos mirata suos, atque oscula figens,
Aut Veneris putat, aut Palladis esse genus.
Haec cum spectamus: Nobis dat simia risum,
Dicimus, et stulta est bestia amore sui.
Res amor est absurda sui, dignissima risu:
Sed cur ridetur simia, non homines?
Stultitiam an potiùs nostram non rideat illa?
Nobis dux ratio est; haec ratione caret.
At quota pars hominum proprio non peccat amore?
Risusque insipiens simius ipse sui est?
Nemo etenim est sapiens, qui se delirat amando;
Usque amor hic stolidos, ridiculosque facit.
Meretrix.
Plus habet ipsa veneni.
Mortiferos oculos, animamque, et virus echidna,
Martius et serpens, et basiliscus habet:
Sed letale magis meretrix, graviusque venenum est.
Salvus ab interitu qui cupis esse, fuge.
Illa potest oculis toti dare toxica mundo:
Cùm canit, aut loquitur, saeva aconita vomit.
Illi nulla fides, nulla est constantia mentis:
Non illam Veneris, non amor explet opum.
Illa ornare dolos, in proelia mittere fratres,
Hostibus invictos vendere prompta viros,
Illa etiam miseros hominum depascitur artus:
Hanc propter reges, regnaque versa iacent.
Persica Persepolis, miserandaque Pergama Troiae,
Sunt duo iam propter turpia scorta cinis.
Et quid opus multis? quàm sit mala bestia scortum,
Diluvium, et Sodome, tuque Gomorrha doces.
Ira.
Sapiens moderabitur iram.
Atrox ira malum est omni spoliata decoro,
Nec se mente sinit, cum furit illa, regi.
Nam simul atque animi rupit cohibentis habenas,
Fit gravis, ereptâ mox ratione, furor.
En, quàm mente procul Salaminius excidit heros,
Ille timor Priami, Graiugenumque decus!
Is, cum facundi linguâ superatus Ulyssis,
Perdidit haud aequis Hectoris arma fabis;
Versus in immanem rabiosâ bile furorem,
Ultor in innocuas saeviit ense sues;
Ac mox, deterso vindictae errore, pudoris
Impatiens, propriâ concidit ipse manu.
O turpis rabies! ô saeva protervia mentis!
Quae, frustrata oculis, nil rationis habet!
Nec fidum verò socium distinguit ab hoste,
Et malè securas reddit amicitias.
Hanc cave; vel tutum nemo te credat amicum:
Namque nec ipse tibi tutus amicus eris.
Similitudo.
Iungit amor similes.
Nigra nigro nubat, societ se candidus albae;
Disparium rarò est sat benè firmus amor
An bove cum nitidâ quisquam sociabit asellum?
Cumque lupo placidam iunxerit ullus ovem?
At cerne ut similes facili nectantur amore:
En lea cum caro cara leone cubat.
Cervam cervus amat; pascit cum tigride tigris,
Et coniux simo sit capra sima capro.
Assiliunt agnis agni, canibusque catelli.
Et comes it lepori tuta per arva lepus.
Vulpi haeret vulpes, urso coniungitur ursa.
Atque aper in silvis consociatur apro.
Quod natura docet cur non imitantur amantes?
Quaerimus at toties iungere dissimiles?
Nectit amor similes, pariumque ligamina firmat:
Infirma imparium vincula nexus habet.
Clementia.
Decet clementia Reges.
Aspice, quae quondam veteri spectacula Romae
Munere sanguineo turpis arena dedit,
Terribiles uri, metuendis viribus ursi,
Et par Maenalio dente tremendus aper,
Raptoresque lupi fortesque in proelia tauri,
Si qua alia aut mitti bestia digna fuit,
Horrendo, ac Nemeës simili commissa leoni,
Victa theatrali pulvere strata iacent.
Solus at imbellis, canibus neque credulus ullis,
Quo magè pro vitâ bestia nulla timet,
Assidet intrepidus, positoque timore cruentos
Ingreditur rictus, tutior inde, lepus;
Securusque sui veluti cum compare ludit,
Sive capi patiens, sub pede sive premi.
Quin pedibus pugnax paruis, etiam insilit ipse,
Grandiaque exiguis morsibus ora petit.
Nec metuit tractare iubas, et scandere dorsum,
Per patulam petulans ire, redire gulam.
Et patiens, placidusque leo, velut inscius irae,
Gaudet, et atrocis nil feritatis habet:
Sed facilis, blandoque avidus colludere, sese
Lusori indulget, blanditiisque favet.
Cùm fugit, insequitur; mox cùm redit, accipit ulnis;
Denteque ceu fracto molliter ore tenet.
Tam fera (quid multis?) lepori dant ora receptus,
Suntque illi à saevo tuta latebra cane.
Nempe decet magnos mitis clementia reges,
Parcere supplicibus, frangere colla feris.
Sed caveat, ne segnis alat clementia culpas.
Sit mansuetudo maxima, non nimia.
Segnities.
Frangit inertia vires.
Quid non blanda facit, mentem furata voluptas!
Prô quot magnanimos perdidit illa viros!
Cernis, ut in Dalilae gremio Saraaeius heros
Dormit, et exitio proximus ille suo est.
Quàm brevis, et turpis somnus fuit iste voluptas!
Quot mala privatim, quot dedit ille palam!
Ille cui ludus fuerat lacerasse leonem,
Ille Palaestinis dira ruina plagis,
Qui Thamnathaeas promptus succendere messes,
Ter centum iunctis vulpibus ussit agros.
Ille potens validos, ceu stramen, rumpere funes,
Et maxillâ asini mille necare viros,
Is qui Gazaeos emovit cardine postes,
Impositosque humeris in iuga celsa tulit,
Grandia qui poterat concussis templa columnis,
Atriaque impactâ sternere firma manu;
Denique tot damnis, caesis tot milibus unus,
Qui genti Hethaeae clavus et uncus erat,
Quem fregit nullus, quem nulla potentia vicit,
Qui semper maior quolibet hoste fuit,
Hunc focum gremio meretrix, et inertia sternit,
Ludibriumque facit, mancipiumque molae.
O quò nunc vires? quo nunc tua maxima, Samson,
Enervis rapto robore vis abiit?
Fregit mollis amor, fractos non antè lacertos,
Hostibus et vires vendidit ille tuas.
Victor eras magnus; pellex [Reg: paelex] te femina stravit:
Nunc post tot lauros, caece, miserque molis.
Discite ab exemplo, ne frangat inertia quemquam,
Hei mihi, non illo fortior ullus erit.
Vitia abrumpenda.
Breve sit, quod turpiter audes.
Nemo, cui constans finxit praecordia virtus,
Quo graviter laedat numina, crimen amat.
Est expulsa tamen vitiis ubi cessit honestas,
Et victae regimen crimina mentis habent.
His bene praecipitur, breve sit, quod turpiter audes:
Ne firment longae crimina dira morae.
Saepiùs ingenuum tollunt iterata pudorem,
Culpaque radices continuata iacit.
Si culpa admissa est, patet indulgentia culpae,
Et citò mutari noxia vita potest.
Nil peius foedi longâ assuetudine facti,
Quo semel assueris vivere more, manet.
Vipera in electro.
Non semper meritos, quae decet, urna tegit.
Dum fors electrum Phaöthontia funderet arbor,
Vipera in effuso capta liquore fuit.
Qui subitò allapsis ubi mox induruit auris,
Deprensa, et tumulum vipera nacta suum est.
Dira quid Heliaco non debet bestia ramo,
Quae, quàm letiferum nil nisi virus habet?
Anne potest quisquam meritis, ac munere clarus,
Nobiliusûe mori, splendidiusúe tegi?
En latet, et lucet pretiosae in marmore guttae,
Et pretium meruit funere clara suo.
In terrâ Petrus, iacuitque in pulvere Paulus,
Martyribus tumulum turpis arena dedit,
Christus habet rupem: serpens sepelitur achate.
Quàm saepè immeritos pulchra sepulcra tegunt!
Instructio.
Naturam instructio vincit.
Martius, en, promptis depugnat simius armis,
Et gladium atque hastam non rudis arte vibrat.
Novit et adverso dare vulnera cominus hosti,
Et quae torquentur, fallere tela potest,
Turba theatralis spectavit Belgica, palmam
Cùm raperet promptis Simius iste viris.
Non pater hanc docuit, quàm novit simius artem,
Ast instructoris sedula cura dedit.
Quos natura negat, dat namque instructio mores,
Et fit se melior moribus illa datis;
Nemo adeò rudis est, ut non quid discere possit,
Si modò doctores, quos imitetur, habet.
Impunitas.
Crimine securo scelerum fiducia crescit.
Iustitiam dormire veta, qui publica, Princeps,
Et privata voles, salva manere diu.
Continet à vitiis raros reverentia iuris.
Tolle metum: laxis culpa feretur equis.
Dum dormit felis, spoliant penuaria mures,
Et fertur nullo praeda petita metu.
Quod si pigra Themis confractis dormiat armis,
Et cubitum segnis, victa sopore, premat;
Mox impune scelus toto grassabitur orbe,
Et ruet in vetitum turba scelesta nefas.
Iungentur Veneris turpissima furta rapinis,
Et passim iniustâ caede madebit humus:
Excutiet laxos secura licentia frenos,
Nec pudor ullus erit flagitiisque modus.
Et velut eluvie mergent fera crimina mundum;
Nilque adeò sacrum, quin violetur, erit.
Plus virtute valent reprobos constringere poenae:
Depuduit, cùm nil culpa timoris habet.
Timor animat.
Provitâ, et timidis porrigit arma metus.
Imbellem, ac timidum numquam despexeris hostem;
Neve instes nimiùm si tibi terga dedit.
Tam nihil est pugnax, quàm spes abiecta salutis.
Tunc timidis animos reddit, et arma metus.
En audent pavidae pro vitâ in proelia damae,
Atque petunt ultrò, quos timuêre, canes.
Quin et, cùm reti, valido vel dente tenetur,
Pro vitâ invalidus militat ore lepus.
Nonne audax rostro, miseram cùm ceperit auceps,
Ut laqueum rumpat, parva repugnat avis?
Numquam audax nimiùm fugientem presseris hostem;
Non ratò ad victos palma reversa redit.
Caede hostem in campo, tunc cùm victoria certa est;
Sed desperato, si fugit, adde pedes.
Critici.
——— Iuvenesque, senesque, Et pueri nasum rhinocerotis habent.
Maxima nasuti nunc sunt fastidia mundi:
Censor in alterius quilibet acta sedet.
Naso nemo caret longo; iuvenesque, senesque,
Et pueri nasum rhinocerotis habent.
Ad lances imi medii, summique trahuntur,
Et dat cuique suam tetrica turba fabam.
Moribus hic peccat, facies culpatur in illo,
Iste parum placidus, lenis at ille nimis.
Prodigus est alius, nimiumque est alter avarus;
Hic segnis miles, Martius ille lepus.
Nemo vacat vitio, Criticorum semper, aduncum
Quo nasum crispet, grex malesanus habet.
Si caret in praesens meritò quem carpere possit,
Intrepidè ad libram pensitat ille Deum.
I nunc: iudicium, clama, non reddere mundum;
Priscaque censorum scamna vacare dole.
Si nasutorum sic pergat crescere coetus,
Mox mundus totus quid nisi nasus erit?
Servus improbus.
Lingua mali pars pessima serui.
Plurima servus habet vitia exsecranda malignus:
In cunctis primas improba lingua tenet.
Illa per innumeras sarcit mendacia fraudes,
Illa suo domino maxima damna parat.
Illa serens iras, et saeva odia inter amicos,
Saepiùs in domini suscitat arma caput.
Illa loquax turbat famulos, et iurgia miscet,
Et totam rixis implicat illa domum.
Illa sacrum domini, secretáque liminis effert,
Garruláque in medio collocat illa foro.
Illa suum crimen, iustè reprehensa, tuetur,
Atque canum dentes, si moneatur, habet.
Nunc illi obsequium, nunc dat mala iurgia potus;
Mox fit rixandi sordida causa cibus.
Perditus, et nequam, numquam neque murmuris expers,
Serpentis linguam denique servus habet.
Improbus Edeno talis fuit anguis in horto.
O domino, et seruis, quae mala quotque dedit!
Praeda iniusta.
Raro habet eventus impia praeda bonos.
Incustodito lupus insidiatus ovili,
Dum vorat abreptam fortè gulosus ovem;
Denudata avidis haesere in faucibus ossa,
Obstructâque gulâ, sunt ovis ulta necem.
Quin etiam accurrens luctantem verbere pastor
Occupat, exanimem dilaniantque canes.
Raros lucra diu faciunt iniusta beatos,
Vixque habet eventus impia praeda bonos.
Quod si fòrs nullus sceleris sese offerat ultor,
Flagitii vindex praeda vel ipsa sui est.
Magnanimus.
Acuit me gloria laudis.
Laudis amans, palpo, et blandae poppysmate linguae
Exsultans, animos concipit acer equus;
Attollítque caput, durísque solutus habenis
Pulsat humum pedibus, luxuriátque toris.
Nec scit stare loco, cursumque sed occupat ipse,
Et primos pugnax iactat in astra pedes.
Quin si saeva tubae sonuerunt proelia cantus,
Asper in adversos irruit ille globos,
Flagra decent segnes, generosos gloria pascit;
Est asini genio, verbere si quis eget.
Nimia securitas.
Spoliatis arma supersunt.
Ne fidas nimiùm, tibi si victoria favit,
Et spoliis nudo dives ab hoste redis;
Nec refert, opibus quod sit spoliatus, et armis.
Saepè etiam exutis fabricat arma dolor.
Si nimis agricolas miles deglubit inermes,
Ex desperato rustica turba furit.
Si desint hastae, si praedo sustulit enses,
Et tibi, quod timeat, nil putat esse super;
Iratis fiet res quaelibet obvia telum,
Armáque vel lapides, raptaque ligna, dabunt.
Idcirco victum numquam contempseris hostem.
Abiecta audacem spésque, furórque facit.
Principia curanda.
Principiò neglecta labant.
Qui quondam dixit, rectè dixisse putatur.
Dimidium facti, qui benè coepit, habet.
A coeptis pendent plerumque sequentia primis,
Assolet et damnum non benè coepta sequi.
Saepe ruunt nixae fragili fundamine turres,
Et posita in fluxo pulvere tecta cadunt.
Principiis obstant medici, cùm corpora morbus
Occupat, atque urit languida membra febris.
Ingenium quoque prima probant elementa: feracis
Portendunt messis tempora veris opes.
Incipe prudenter: spem dant benè coepta benignam:
Dimidium damni, qui malè coepit; habet.
Fiscus et aeraria.
Pars optima fisco.
Quae mea credebam, mea non sunt omnia, sed qui
Divisor mecum est, optima fiscus habet.
At quod habet, nullo nanciscitur ille labore;
Meque quiescentem non videt ulla dies.
Sulcantur nostris, mea quae dicuntur, aratris,
Et nostri fiscum parte laboris alo.
Dives agris, dives farris credebar aceruis:
At mea credulitas, sentio, vana fuit.
Nam quia iure suo sumunt aeraria partem,
Dimidio fermè sum modò pauperior.
Heu malè partimur, quod fertilis ubere campus
Extulit: alter opes comparat, alter habet.
Auferor, et vana deludor imagine rerum,
Dum reor esse meas, quas capit alter, opes?
Nam quî sim dives, Bona tot quae fiscus ademit.
Haec mea sunt, numquam dicere qui potui?
Sit dives, tutò sua qui bona possidet unus:
Cui sua non sua sunt, is mihi pauper erit.
Feritas mitigata.
Nemo adeò ferus est, ut non mitescere possit.
Quàm placidè ducunt mites carpenta leones,
Et domitos rictus ferrea frena regunt!
Atqui per Libycas soliti dare funera silvas,
Ut tantùm fremerent, omnibus horror erant,
Nil desperandum: duros et cultus et aetas
Emendat mores, nec sinit esse feros,
At non hîc ulli fas sit cessisse labori,
Et sit, quo possis flectere corda, modus.
Mansuescunt cultu tigris, pardusque, leoque,
Et fera siqua nemus saevior ulla colit.
Mollescunt adamas, marmor, ferrumque, chalybsque.
Et facit hoc sanguis, malleus, atque focus.
Cur invicta homini glacies in pectore duret?
Molliti et nullâ cor ratione queat?
Fac modò culturae patientem commodet aurem:
Vel currum, positâ mox feritate, trahet.
Vita veredaria.
Vitae ne crede fugaci.
Ociùs ad tumulum properans currente veredo
Vita sepulcralem corripit acta viam.
Sit proba, sit constans, sit acutis libera morbis,
Longaevosque tibi spondeat usque dies:
Tu tamen, exemplis doctus ne crede fugaci:
Mentitur, quisquis fallere semper amat.
Aspice quàm cupidè fugiens discedat ab illis,
Queis fallax nuper mollia verba dedit.
Hi spes accusant: illi promissa reposcunt,
Incassumque moras continuare iubent.
Illa sed irridens monstrat sua terga, volátque,
Et, Mox ad tumulum conveniemus, ait.
Nulla à me facta est vobis iniuria: nostis,
Quàm mihi sit fallax, et malè nixa fides.
Si vobis sapiens, et mens non laeva fuisset,
Non vos attereret, me fugiente, dolor.
Qui legis haec, audi: vitae ne crede fugaci:
Nam promissa tibi dum facit, illa fugit.
Paupertatis remedium.
Sedulus obsequio fert alimenta labor.
Si cui robusto misera est, atque indiga vita,
Promptus is obsequio, sitque laboris amans.
Turpe est, grande tumens si monstret cornua pauper,
Tamquam egeat nullâ subvenientis ope.
Ille sitim patiens Acheloia pocula libet,
Ille famem semper non satiatus alat.
Turpius est, inopum fugiat si turba laborem,
Cui faciunt vacuas otia pigra manus.
Haec circum pagos, urbisque frequentia cursans
Compita, transmittit desidiosa diem:
Nec pudor est illi, nullo sudore paratos
Mandere, porrectos per fora longa, cibos.
Haec faex ad iustum poenis cogenda laborem est;
Aut Erisichtoniâ digna perire fame.
Ventosus vitium grande est in paupere fastus;
Sed magè pigritiae nomine si quis eget.
Ibone, quò lucri te spes vocat: impiger urge,
Quod tibi prosit, opus: nec labor ipse gravet.
Sic epulis fungere tuis, partoque fruere.
Qui tumidus fuerit, vel piger, esuriat,
Pro vitâ.
Cùm timet exitium, tunc pugnacissima vita est.
Morsibus, ecce, canum, iaculísque arrectus in iras,
Ut ferus in pugnam spumeus ardet aper!
Igne micant oculi, stant rectae in tergore saetae,
Fulmineóque avidos dissipat ore canes.
Huic lacera impacto rumpit ferus ilia dente,
Hunc terit imposito prosubigitque pede.
Nil prosunt hastae: praefixas excutit hastas:
Quos videt obstantes, collocat ipse viros.
Retia si tendas, disrumpet retia rostro,
Transsiliet saltu forsan et illa suo.
Numquam fulmineo tam saevus dente fuisset,
Si foret in cursu copia facta fugae.
Cùm vim fecerunt venabula, tela, canésque,
Plurimáque ad tensas rustica turba plagas;
Sensit et exitium dubiae iam crescere vitae,
Atque evadendi vix superesse viam;
Tum ruit adversos, unum hoc dum restat, in hostes,
Sanguineâ certus non sine strage capi.
Ne nimis exagites, quem fors obiecerit, hostem:
Perfurit, ante oculos cum sua fata videt.
Non convitio, sed gladio.
Augent convitia rixas.
Femineis est turpe viro contendere rixis,
Ingestísque hostem commaculare probris
Sed cui magnanimo sub pectore vivit Achilles,
Et potior linguae est garrulitate manus,
Non fremet, et probris acuet furialibus iras:
Dissidii finem promptus ab ense petet.
Ne tamen arripiat me iudice protinus arma,
Et pugnam, ut vires experiatur, amet.
Foeda veto reprimat tumidae convitia linguae;
Námque parum cordis, plusque timoris habent.
Saepè aliquis nullam retulit post vulnera laudem,
Qui poterat saluâ laude redire domum.
Parce probris igitur, ne pax, quam talia laedunt,
Protinus armatâ sit violanda manu.
His nihil edacius.
Res cunctas tempus, mors, seniumque vorant.
Ecce vacant epulis tempus, mors, atque vetustas,
Horarumque infert turba ministra dapes.
Nusquam, crede, fuit conviva voracior istis:
Cùm simul absumant plurima, plura petunt.
Ecce onerant hominum, pecudúmque cadavera mensam,
Quicquid et oceanus, fetaque terra tulit.
Sed saties nulla est: fiunt quoque fercula turres,
Et numquam saturae sunt cibus illa gulae.
Quin consumpta iacent septem miracula mundi,
Nec satis: ad praedam fit gradus usque novam.
Exeditur ferrum ferroque valentius aurum,
Quod vix immiti molliit arte faber.
Atria, templa, domus, et firma palatia regum,
Non exstinguendae dant alimenta fami.
Hae quoque te poscunt mensae: tu missus et illis,
Cùm benè te tandem paveris, unus eris.
Omnibus absumptis (quid dente voracius illo?)
Mensa his convivis ultima mundus erit.
Impedimenta tollenda.
Tolle quod obstat.
Quid iuvat aura favens, spiransque à puppibus Auster,
Et mare pacatum, tensáque vela Notis,
Anchora si proram retinet, neque fune soluto
Ire licet, quo te ventus et unda vocat?
Qui gaudere bonis rerum successibus optas,
Et tua per placidum currere vela fretum;
Ne sit segne tibi studium removere quod obstat,
Iámque profecturae demere vincla rati.
Scandere ne raptis videare ad sidera pennis,
Credere vel tardum posse volare bovem.
Res stulta est, pedibus gressum tentare recisis;
Grandia vel mancâ spargere tela manu.
Auctore Dea.
Quid non ope possumus illa?
Quae miranda vides toto pulcherrima mundo,
Principiò foedum cuncta fuere nihil.
At mandante Deo, mox iussa venire sub auras,
Ociùs ex nihilo machina tanta stetit.
Siccus Erythraeas calcavit Hebraeus arenas,
Et vaga, ceu murus, constitit unda maris.
Nunniades cursum iussit consistere caeli,
Parque ferè est geminis unica facta dies.
Mille Palaestinos potuit concidere Sampson,
Et sua fortuitò repperit arma dolor.
I nunc, et pavitans rebus diffide sinistris:
Auxilium Superi, tu modò posce, dabunt.
Propter securitatem.
Ne allidar.
Cùm scopulos, undásque inter, ventósque furentes,
Allidi puppes, naufragiúmque timet,
Nautica vicini metuens et cauta pericli,
Quassatam properat figere turba ratem.
His studium est, forti proram firmare rudente,
Dum curva iratas anchora mordet aquas.
Cura aliis, saevo subducere carbasa vento,
Horridáque in tuto frangere flabra sinu.
Hic quoque ne caram cogatur perdere vitam,
Tot curis partas in mare iactat opes.
Scilicet est animi virtus laudanda sagacis,
Praevisum cautâ pellere mente malum.
Deses homo est, et mentis eget, dignusque perire est,
Qui grave sollicitâ non fugit arte malum.
Quiescat.
Somnum ne rumpe leoni.
Desine sopito somnum turbare leoni,
Ne fias auctor funeris ipse tui.
Dum iacet extentus, patuláque sub arbore dormit,
Secura in silvis cetera turba manet.
At si fortè canum resonet latratibus aether,
Deserat et pulsus lumina fessa sopor,
Exsiliet, repetetque fremens et concitus irâ
Cum multo somni foenore damna sui.
O qui tranquillam quaeris traducere vitam,
Tutáque fecundae munera pacis amas;
Alterius dulcem caveas turbate quietem,
Praesertim si te fortior alter erit.
Nec tam difficile est tutò requiescere posse,
Si somnum alterius rumpere nemo velit.
Hinc odia, et clades, et tot dispendia belli,
Quòd sua sopito somnia nemo fovet.
Arma regia.
Rex iungat vivumque.
Conveniunt Regi pietas, atque aspera bello,
Si fortè ad pacem sint opus arma, manus.
Nemo mihi solas Regem defigat ad aras:
Plus aliquid regni cura salusque petunt.
Sit Diuûm reverens, sit servantissimus aequi,
Et priscâ vincat religione Numas:
At pariter, si bella vocent, consurgat in arma,
Nec rudis alterius proelia Marte gerat.
Ante aras alius, tensis ad sidera palmis,
Procubet, et multâ cum prece tura ferat.
Et modò pro populo caelestes leniat iras,
Et modò pacato Numine multa roget.
Et modò divinos tractet volvatque libellos,
Et flammas animi nutriat inde sui.
Sic vivat, sic semper agat, sic libera ducat
Otia, dum caelum fataque sera vocent.
Et sat laudis habet, propriam curasse salutem;
Publica nec quicquam res capit inde mali.
Distendunt magnos graviora negotia Reges:
A templis illos Martis arena vocat.
Rem geminis illic peragant feliciter armis:
Haec pietas, istaec publica cura dabunt.
Felices, quibus haec firmo connectere vinclo
Contigit! haud laevo numine bella gerent.
Oculi alieni.
Miserum est alieno cernere vultu.
Hei mihi, quàm miserum est alieno cernere vultu
Omnia! conspicias, quae potes, ipse tuo.
Aspice, quàm salebras offendat caecus ad omnes,
Sit licet assuetae dux canis antè viae.
Infelix Princeps, qui dum sibi credita spectat
Omnia, nil oculis excutit ipse suis!
Ducitur ah, non quò regni tutela salusque,
Sed quò ductoris commoda spesque trahunt.
Utque sit ille sagax, et gnarus quà sit eundum,
Qui praeit, et tuto tramite signat iter:
Non tamen efficiet, ne peccent plurima Reges.
Saepe labat, catuli qui praeeuntis eget.
Quid? quod non rarò prudentia deserat ambos.
I nunc, alterius fidere disce oculis.
In utrumque paratus.
Non bella magis, quàm foedera pacis.
Me nec bella iuvant tranquillae pacis amantem,
Nostra nec armorum pectora terror habet.
Elige quid cupias: vin' sim tibi fidus amicus?
An tecum, rupto foedere, bella geram?
Nil ego detrecto: prompta est mihi dextera bello,
Armaque si quisquam sumat, in arma feror.
At si frugiferae placeant magis otia pacis,
Otia me capiunt: pacis amator ego.
Turpe timor regi; pacem sed turpiùs odit;
Is laudandus erit, quisquis utroque caret.
Omne tulit punctum, qui cùm sit fortis in armis,
Pacis amore tamen tardus ad arma venit.
In proprio Carthago perit.
Finit in hostili citiùs victoria bellum.
Si bello peteris, bellum violentus in hostem
Transfer [(transcriber); sic: Tranfer] : in hostili bella gerenda solo.
Italiam Poenus victor ditione teneret,
Arma nisi in patriam Poena retracta forent.
Hannibal Italiâ fertur lacrimasse relictâ,
Et patriae exitium pertimuisse suae.
Respexit certè trepidum victoria Tybrim,
Victaque victores sub iuga Roma dedit.
Quin praesaga suae iam tum Carthago ruinae,
Nondum victa quidem, sed quasi victa fuit,
Cùm perculsa metu regnis excessit Iberis,
Et Tyrias arces vidit ab hoste premi.
Scilicet hostili Mars est animosus in agro,
Et quasi iam victo commoda ab hoste capit.
Irruit, et numquam magno nisi foenore pugnat,
Seu quasi victor ovat, seu quasi victus abit.
Semper in hostili cives patiuntur inermes,
Déque his, ut vincat, subsidia hostis habet.
Nunc legitur miles, nunc nummos cogit, et arma,
Nunc frumenta iubet, nunc dare mandat equos.
Nunc lectas bello sedes circumdare vallo
Imperat, aut fossis moenia tuta locat.
Denique, firmatis patriae per viscera castris,
Cogitur ipsa sibi condere terra iugum.
Hinc si bella paras, tellus ferat hostica pondus:
Hoc summum, si vis vincere, pondus erit.
Nutrix regia.
Huic lac non convenit omne.
Provida sollicitis natura animantia curis
Progeniem proprio pascere lacte docet.
Solus homo sobolem nutrici tradit alendam,
Uberáque infanti subtrahit ipsa parens.
Vix tamen apta satis totâ reperitur in urbe,
De quâ prima trahat vitae alimenta puer.
Interdum infames obeunt haec munera matres,
Sive [Note: ut Romuli.] lupi coniux, seu [Note: ut Cyri.] canis illa fuit.
Decolor, et foedo corruptum sanguine corpus,
Turpe vel obsceno pectore vulnus habent.
Unde instillatis infecta per ubera sucis,
Pro vitae bibitur nectare foeda lues.
Elige de multis, quam sugat regius infans:
Ne sit de quovis ista papilla grege.
Morbida corrumpent sanum contagia corpus:
Atque animo vires ipsa alimenta dabunt.
Tunè leae catulos lutulentam lambere matrem,
Aut pavidi leporis crescere lacte velis?
Regali puero nutrix non convenit omnis:
Spem, quanta est, regni femina talis alit.
Sit proba, sit prudens, sit corpore sana, valensque,
Sit cuius mores mens generosa regat.
Denique sit de quâ virtus cum lacte bibatur,
Et quae det puero, quod daret imperio.
Vipera Tiberii.
Non semper gratia Regum. Servat magna malos.
Letalem Caesar nutrire Tiberius anguem
Sueverat, et propria pascere saepè manu;
Vipera foeda fuit, diro metuenda veneno,
Et nusquam tuto vivere digna loco,
Sed quia ab Augustâ sumebat pabula dextrâ,
Parsque voluptates Caesaris inter erat,
Reptabat totam nullo laedente per aulam,
Caesareoque diu tuta favore fuit.
Sed non evasit dignum se noxia fatum
Bestia, formicis denique facta cibus;
Namque in granilegum dum fors delabitur agmen,
A nigro interiit praeda vorata grege.
Indoluit Caesar: sed quàm malè distulit ille,
Formicis poenas vipera foeda dedit.
Ne confide nimis, si te bona gratia regis
Extulit, et grandis vexit in alta favor,
Sed detestandum faciant mala crimina vulgo,
Quantumvis fueris regis amore potens.
Securum nil crede tibi, licet altus ab omni
Et metui populo, vel videare coli.
Tu non reddêris proclivi Principe tutus,
Sed tibi qui semper sit metuendus, erit!
Si te, quod rarum est, non fallat gratia regis,
Sed tutum assiduo praestet amore favor;
Non tamen evades, iusta at petet ultio poenas:
Et rege invito, plebe furente, dabis.
Netrices.
Dedecet utilitas, quâ non servatur honestas.
Turpe, atque in vitio est, linguae nimis esse loquacis,
Nec iustum in verbis posse tenere modum:
Futilitas linguam numquam decet ulla virilem,
Femineis quamvis proderit illa colis.
Aspice, ut ad seram tacita sub nocte lucernam,
Pellatur nuribus garrulitate sopor.
Lignea non tanto resonant crepitacula motu,
Illarum quantos dant hypocausta sonos,
Aut risu, aut cantu, vel turpi tota cachinno,
Tecta, vel in comptâ garrulitate strepunt.
Ludicra de cunctis garritur fabula rebus,
Qualemcumque loquax fama, vel aura tulit:
Nunc hic formosus, nunc detestabilis ille est;
Ista domi benè rem tractat, at illa malè:
Alter opes cumulat, nummos sed prodigit alter,
Durus hic uxori est, sed nimis alter amat;
Haec curâ, ac meritis mulier dignissima laude est,
Crimine sed famam perdidit illa suam.
Denique netricum sic censet cuncta tribunal,
Datque cuique suam garrula turba notam.
Foedius invenias quicquam ne hoc more loquaci,
Quo faciat netrix garrula quemque reum?
Et tamen hac pelli vult turba loquacula somnum;
Et plenam minui garrulitate colum;
Quin fervere etiam, dum garrit lingua, laborem;
Crescere et inceptum, cum vigilatur, opus.
Ista quidem verè pro se fert tinnula netrix:
Proficit omnis enim garrulitate labor.
Utile, sed turpe est, si quis praeponat honesto,
Cum decore utilitas nil paritatis habet.
Utile sit famulae dum torquet stamina turbae,
Palladium ut crescat, vel relevetur opus;
Non tamen abstergent famosae crimina linguae,
Semper at exemplum garrulitatis erunt.
Utile quicquid agis, sit regula semper honestas,
Nil foeda utilitas utilitatis habet.
Experientia.
Experientia perficit artem.
Si quis apollineis quaerit clarescere sucis,
Et magnum medicâ nomen ab arte petit,
Ille, quod est nactus, studium sibi roborat usu;
Vim magnam ad laudem sedulus usus habet.
Quid prodest doctas didicisse machaonis artes,
Artis inexpertum si rude pectus habes?
Ad famam in cunctis iuvat experientia rebus,
Omnesque artifices perficit illa scholas.
Meliora sequor.
Ne pudeat meliora sequi, licet extera.
Quam regit humanas dispar sententia mentes,
Quamque isti raro, quod probat ille, placet!
Sunt, quibus externi mera dant fastidia mores;
Sunt, queis nil melius, quam peregrina, sapit.
Neutra mihi prudens, neutra amplectenda videtur,
Sana nec alterutro vita gerenda modo.
Non ego prae reliquis laudanda domestica semper,
Extera vel propriis anteferenda reor.
Sed variat magne mundus discrimine mores,
Quaelibet et regio, quo superetur, habet.
Bethlemum in patriam quondam redeunte Noëmi,
Visa sequi socrum est utraque velle nurus;
Moabitis erat tellus natalis utrique,
Falsorum cultrix utraque caeca Deûm:
Una suos repetens ritus, gentemque, domumque,
Ad varios rediit, femina stulta, Deos.
Altera at antetulit (socrum comitata fidelem)
Et patriae, et laribus numina vera suis,
Haec meruit, meliora sequens, licet extera, laudem,
Grandiaque in Christi nomina stirpe gerit:
Illa obscura latet, fors et damnata sub orcum est,
Posthabuit patriae dum peregrina suae.
Qui sapiunt cautè semper meliora sequuntur;
Plerumque insipidis deteriora placent.
Caeca nec hîc sanam corrumpat passio mentem;
Nec quanam in patriâ sint meliora roges;
Ecce patet mundus, fac sit tibi patria mundus;
Sic usque in patria sunt meliora tuâ.
Iuppiter spoliatus.
Sceleri dat inertia vires.
Iuppiter haec pateris? rupto neque fulmina caelo
In tam sacrilegos, desidiose, iacis?
Ecce, gigantei repetuntur crimina belli,
Tuque veternosus, segnis, inersque sedes?
Nonne, Syracosius scelerum sentina tyrannus,
Cernis, ut exspoliet per sacra templa Deos?
Omnibus, en, gemmas raptor detraxit, et aurum;
Nudoque in saxo numina nuda sedent.
Nulla suos retinent spoliata altaria cultus;
Muneraque effractis sunt sacra rapta seris.
Quid? tua (vah!) etiam furax invadit in ora,
Barbamque à labiis diripit ille tuis.
Et pateris! segnisque sedes! neque concutis orbem!
Et te languentem nil nisi torpor habet!
Quid fiet tandem? sceleri dat inertia vires;
Nunc praedae barba est; mox spolium ipsus eris.
Non vi, sed voce.
Fama potentior ense.
Qui tela, et gladios, hastas contemnit, et arma,
Dicitur à galli voce timere leo:
Mitis haud metuit fortissima bestia vires,
Quae posset valido sternere dente tigres;
Vincitur at cantu; vox estque potentior ense:
Est vis in cantu, terror ab aure venit.
Quisquis amas magnum tibi quaerere nomen ab armis,
Aut credis manibus robur inesse tuis;
Vocalis sonitum caveas contemnere famae;
Saepè minus famâ roboris ensis habet.
Quem facerent vires vilem, fert fama timendum,
Et vaga robustis incutit illa metum:
Quin saepe ante tubam victos huic tradidit hostes,
Qui coram in pugnâ nil metuendus erat:
Magnum pondus habet nomen, quod fama per urbes
Extulit, et clarâ laudat in orbe tubâ.
Hinc decus, et terror veniunt; hinc denique lauri;
Qui vinci poterant, vincere fama facit.
Virtus invidia maior.
Non obscuror licet illa sequatur.
Umbram corpus habet claro sub sole sequentem,
Hocque magis nigram, quo nitet ille magis.
Nec tamen umbra valet corpus subducere soli,
Foeda sed à tergo cogitur illa sequi:
Imo caput suprà rectè stet lampade Phoebus,
Clarius exardet corpus, at umbra fugit.
Invidiae haec ratio est; vitio nil turpius illo,
Virtutemque odio livida semper habet.
Hancque Theonino discerpere sordida dente,
Nigrâque aeternum perdere nocte studet:
Frendet at in vanum, ventosque ammordet inanes;
Virtus clara manet; poena fit ipsa sibi.
Ante ponderandum quam bellandum.
Ante tubam trutina.
Diva redux caelo, iustâ quae cuncta staterâ
Pensitat acta hominum, datque cuique suum,
Sanguineum prudens spirantem proelia, Martem
Impositum trutinae ponderat ante tubam:
Grande etenim pondus, dum mox ruiturus in arma,
Exitium et caedes mars meditatur, habet.
Non est molle malum, neque sunt incommoda nauci,
Quae ciet horrendo buccina rauca sono.
Aspice deiectis squalentia moenia muris,
Ustaque tam multis templa, domosque, locis;
Aspice vastatos tot funera sparsa per agros,
Dum cum cive iacet terra sepulta suo.
Farre caret tellus; inculta novalia fruge;
Invenit et nusquam pabula tuta pecus.
Hinc opus est valdè, strictè ante expendere bellum,
Quam Mars armatos cogat in arma viros;
Ne bella, ad iustam malè fors expensa bilancem,
Insipiens vertas in caput ipse tuum.
Pietate et armis.
Operis planabunt aspera iunctis.
Nulla salus bello, pacem sed poscimus omnes;
Bello si qua venit pax, pretiosa venit.
Ius tamen, aut quemquam si pax compellat ad arma,
In bellum pulsâ ne pietate ruat:
Sed pietas iusto iungat cum Marte laborem,
Et simul ad pacem planet uterque viam.
Martis enim durum est, et saxa per aspera tendit,
Nî Pietas, armis iuncta, gubernet iter.
Imo probant numquam caelestia numina Martem,
Impius is sociâ si pietate caret,
Inde ruunt clades, atque hispida damna ruinis,
Et scelerum propero poena severa pede:
Inde redit claudis fugiens victoria plantis,
Ex castris pietas quòd procul exul agat.
Illa reducatur, fiatque per agmina ductrix,
Et planam ad pacem mox dabit illa viam.
Haec animos addet castris, haec diriget enses;
In capita haec hostis spicula missa reget;
Haec procul eripiet fractis animosa timorem;
Et dabit in gelidos castra inimica metus.
Tuncque reversa, tuis fautrix victoria signis,
Abripiet captos in tua vincla globos.
Et tuus, hostili victor de caede, reducet
Laurigeris Mavors agmina laeta comis.
Tot Constantini, Caroli tot bella recense,
Atque tot Isacidum proelia facta ducum.
Multiplices Martem cernes retulisse triumphos;
Ille triumphator sed pietate fuit.
Consilio et armis.
Arma foris vigeant, consiliumque domi.
Arma foris vigeant, inimicas concute terras,
Hostis pacificos si neget ire dies:
Cura at, bellantem regat ut prudentia Martem,
Et vigilet ratio, consiliumque domi
Haec sunt, queis geritur, Martis duo lumina, bellum;
Istis si careat, nil sine clade geret.
Est oculis stultum properare in proelia caecis,
Percutiet ventos saepius iste leves.
En Troiana iacent exustis Pergama muris;
Indiga consilii, cum caperentur, erant.
Inclita tot palmis, sub iit carthago capistrum;
Consilio patres tunc caruisse ferunt.
Contrà tot partis quae claret Roma triumphis,
Quot cernis regnis imposuisse iugum?
Scilicet illius rexit prudentia Martem,
Arma foris habuit, consiliumque domi.
Larva Hortensis.
Minuit praesentia famam.
Sordidus excultis custos stat truncus in hortis,
Deformis foedis, terrificisque modis.
Ille vidente minax, alius sed falce tremendus,
Hic furiae vultus, iste leonis habet:
Ast alia, in varias monstrorum ficta figuras,
Excubat, et stolidas larva repellit aves.
Et plumata quidem dum circum turba vagatur,
Et spectra ex altis prospicit arboribus,
Primum stulta procul, vano correpta timore,
Sic custoditos territa vitat agros;
At postquam propius paulatim accedere discit,
Ullaque nec vitae signa, notasue videt,
Abicitur metus, et pedetentim audacia crescit,
Vicinamque audet pervolitare viam;
Mox etiam ulterius timidis acceditur alis,
Tutaque in adiunctâ proxima saepè sedet.
Denique iam toties, spretâ formidine, victrix,
Ipsius in larvae se locat illa caput,
Atque, metu posito, truncos contemnit inanes,
Conspurcans turpi tempora spurcitie.
Haec ars est mundi. dat saepè absentia famam
Illi, qui praesens despiciendus erit:
Saepè etiam contrà minuit praesentia nomen,
Quod per celsa absens sidera fama vehit.
Forma etenim praesens solita est ostendere naevos,
Quos celat tacitis fama remota tubis.
Cum stantes avium larvas videt agmen in hortis
Eminus, horrendos iudicat esse viros,
Sed propè cum volitans laruis iam cominus adstat,
Esse videt, praeter ludicra spectra, nihil.
Ne cerni nimium cupias, oculisque probari,
Quem probat auditus, spernere visus amat.
Sapientiae vis.
Fortunae sapientia victrix.
Stant, fortuna globo, at quadro sapientia saxo;
Haec firmo, et stabili, fluxa sed ista pede.
Illa, fidem nulli servans, incerta vagatur,
Vitaeque ambiguo versat in orbe rotam,
Haec ignara doli, et numquam non fida clienti,
Fortunam forti deprimit usque manu.
Et turpe, et miserum est, lubricae vertigine sortis
Circumagi, et vento ceu variante vehi.
Stat constans animus, fortunae victor iniquae,
Nescius illius perfida regna pati.
Qui vult carnifices excludere corde timores,
Ut sua delectet pectora grata quies,
Fortunam virtute domet, sapiensque fugacem
Deiciat fracto, quo volat illa, globo.
Ni facis assiduis debes ludibria curis,
Et semper captâ mente pudendus eris.
Labore et industria.
Fortunae sum faber ipse meae.
Non semper verum est; fortuna volubilis errat:
Sed sibi fortunam fingere quisque nequit.
Sunt etenim, quibus est labor, aut industria nulla.
Queis segnis genius marcet, et usque stupet;
Qui tamen assiduis captantes summa querelis,
Fortunam accusant vertere terga sibi.
Non rectè hi saevam culpant, me iudice, sortem,
Debebant propriam carpere segnitiem
Ignavas fortuna manus, animosque minutos
Praeterit, in dignos muneribusque putat:
Ad vigiles sed blanda venit, ditatque sagaces,
Otia queis iuncti mensque, laborque fugant.
Cur ditet pigros? cur commoda praestet inerti?
Fortunam segnis deserit ipse suam.
Canis et felis.
Firmatur ab usae Ateneris contractus amor.
Quorum perpetuas celebrant diverbia rixas,
Ut qui inter sese proelia semper habent,
En, positis odiis comedit cum fele Melampus;
Unica et ambobus porrigit olla dapes:
Quippe semel teneris usu contractus ab annis,
Usu etiam durat continuatus amor,
Usus habet magnas stringendi pectora vires;
Excolit officiis usus amicitias:
Usus amicitiae ex inimicis reddit amicos,
Languet, et emoritur, si iacet usus, amor.
Conveniant crebro, se crebro utantur amici,
Visus amicitias, linguaque, voxque fovent.
Hinc procul à caro noli discedere amante;
Tempore vel longo ne videare, cave;
Aut si res cogat longinquas visere terras,
Suppleat absentis litera missa vices;
Longa etenim ex animis absentia delet amores,
Fotor amicitiae nam simul usus abit:
Cessat et officium, et dilecti cultus amici,
Cunctaque deficiunt, queis foveatur amor.
Nam neque tunc inter fervent pia dona sodales;
Nec dat iis facilem mutua caena locum:
Alloquium cessat, cessat conspectus amici,
Ipsa etiam species tempore lapsa fugit.
Ergo tibi carum si fors acquiris amicum,
Fac, ut amicitiam sedulus usus alat.
Ad iucunda parum est gratae solatia vitae
Iungere amicitias; sed retinere iuvat.
Servus fidelis.
Conservat Dominum fidi vigilantia serui.
Fidus in excubiis vigili stat lumine Laelaps,
Dum suus in viridi gramine dormit herus,
Attentusque illi tutum vigilando soporem,
Occultis custos praestat ab insidiis.
Non illum standi fastidia longa fatigant,
In somnum mittit nec requietis amor;
Ille quiescentis Domini neque somnia frangit,
Sed neque sopiti ringitur ille morâ.
Sed manet immotus, dominoque (silentia servans)
Ille suo somnos, ore tacente, favet.
Quod si forsan opus fuerit, latratibus hostes
Indicat, et Dominum voce sonante monet:
Quin etiam saevo commiscet proelia dente,
Et sua pro caro corpora ponit hero.
Haec sunt quae deceant fidos praeconia servos;
Talis et est Domini dignus amore sui.
Haec famuli faciant queis laus, et gloria votum:
Ad summa est servo semita, duxque fides.