20 September 2001 Ruediger Niehl markup
line tags added; editorial description: typed text - structural tagging complete - semantic tagging without metre - no spell check
10 April 2004 Angela Reinthal markup
Morpheus spell check performed
image: s001CHRISTIANI ADOLPHI KLOTZII OPUSCULA POETICA. ALTENBURGI, EX OFFICINA RICHTERIA MDCCLXI.
image: s002VIRO MAGNIFICO ATQUE EXCELLENTISSIMO, IO. ERNESTO IMMANUELI WALCHIO, PHILOSOPHIAE, POESEOS et ELOQUENTIAE. DOCTORI IN ACADEMIA IENENSI, ET SOCIETATIS LATINAE DIRECTORI S. P. D CHRISTIANUS ADOLPHUS KLOTZIUS
Lubenter enim meritoque Tibi, Walchi praestantissime, hoc munusculum offero, certissimum grati animi et summae meae erga te observantiae, non quidem quale cupio, sed quale possum hoc tempore, monimentum [reg: monumentum]. Postulat hoc insigni, quam de Tui ingenii et doctrinae praesentia concepi, opinio, postulat eximia Tua in me benevolentia et humanitas. Nam primum est hoc Walchiano generi quasi fato datum, ut vix ex eo, tamquam ex uberrimo fonte, plures promanarent rivi, et amoenos Musarum hortos limpidissimo doctrinae flumine irrigant. Quid de Patre Tuo dicam, viro omnis virtutis laude cumulatissimo, cuius nomen aeternis consignatum atque impressum ingenii monimentis [reg: monumentis] longe lateque per orbem terrarum fama dissipavit? Quid de Fratribus Tuis, ingenio, doctrina, humanitate Tibi geminis, quorum in liberis expressae excellentibus doctrinae eximiaeque probitatis notae? Tuum vero, Vir excellentissime, ingenium, Tuas virtutes ferreus
image: s004omnino sit et omnis humanitatis expers qui non vehementer colat et amet. Versantur in manibus doctorum hominum elegantissimi Tui liberi, quos nulla vetustas delebit, nulla oblivio. Admirantur in illis atque suspiciunt accuratam omnis antiquitatis cognitionem, vastas variae eruditionis copias, et eximiam orationis Latinae facultatem, qua Te adeo pollere constat, ut mihi quidem scripta Tua Romam ipsam redoler videantur. Tantus in iis nitor, tantum optimorum verborum flumen, tanta elegantissimarum copia. Atque hae quidem ingenii atque doctrinae tuae virtutes omnium bonorum cultum Tibi dudum conciliaverunt, omnibusque satis sunt notae. Quid vero de animi tui bonis dicam, quae te iisdem amabilem reddunt? Me quidem dulcissima Tua natura, multorum sermonibus mihi cognita, admirabili Tui desiderio semper accendit. Dicebant mihi saepius homines: illum Walchium, cuius eruditionem ego tanti aestimarem et tantopere praedicarem,non magis doctum, quam humanum esse: hanc humanitatem in sermone, in omni vita in ipso etiam vultu eminer: naturam esse ab omni fusco et saltu longissime remotam: eundem optimum virum lubenter omnium commodis inservire, qui se iis artibus, quarum studio sibi tantam gloriam comparasset, dedisset. Quantam, quaeso putas me voluptatem ex eiusmodi sermonibus percepisse? Laetari, amare Te, atque vehementer Tuam benevolentiam appetere. Quid multa? Dedisti hoc Vir doctissime et humanissime, humanitati Tuae (huic enim Tuum in me studium tribuo) ut ego, quod in magna felicitatis parte pono, et Tuorum numero adscribitur, et, quod prope nefas videbatur sperare, apud Te aliquo in pretio, nullo meo merito haberer. Testes litterae Tuae, at, bone Deus! Quales litterae! Suavitatem et benevolentiam maximam spirantes. Nam quid de elegantia, omnibus tuis propria, aliquid dicere opus? Testes aureola Tua scripta. Quibus nullum umquam iucundius munus accepi. Obtemperavi igitur animo meo, hortanti me semper et momenti, ut testimonium huiusce
image: s005mei animi ederem. Quoniam vero, qui Te, tanto Viro, digni essent, ingenii atque industriae meae fructus adhuc et maturitate adsunt, interim hos quasi flores Tibi spargere, et carminum meorum libellum alterum inscribere et consecrare visum est, cui Tu pro Tua humanitate locum aliquem inter libros, qui Tibi in deliciis et amoribus sunt, dabis. Praeterea, Walchi praestantissime, si me non plane indignum Tua benevolentia esse inde intellegis, conservabis mihi illum Tuum animum, Tibique persuadebis, neminem esse, qui praestantes Tuas virtutes maiori et cultu et amore prosequantur. Vale.
Scripsi in oppido Bischoffswerda, dulcissima mea patria, Kal. Decembr. a. C. MDCCLX.
CARMINA
OD. I. AD GERMANIAM.
Frustra sonoris rupta tonitribus
Castella, frustra diruta moenia
Turresque fractas et cruentis
Arva cadaveribus repleta,
Frustraque morbos, pauperiem gravem,
Germania, et tot dura gemis mala,
Quando ipsa perdis te pudenda
Mollitie nocuoque luxu.
Non inclytorum sanguine Teutonum
Venae tumescunt: non patrius vigor
Roburque fortunatum avorum
Degeneres animant nepotes.
page 2, image: s006
Effeminanti sprevimus horridas
Pelles avorum, sprevimus, et decus
Virtutis una cum paternis
Pellibus exuimus paternae.
Germaniam ornat callida sericis
Auroque pictis Gallia vestibus:
Nobisque potum blanda mater
Mittit et ambrosiam dapesque.
Hinc non avitis membra laboribus
Durare, non hinc frigora perpeti,
Sed discimus crispare cineres,
Ad citharamque pedes movere.
Hinc fraus, bilingues insidiae, dolus,
Iuncta et voluptas mollitie venit,
Hinc nostra nigris aura pennis
Pigrities petit atque luxus.
Me, musa, non ad rura Quiritibus
Tecta interemptis, bellipotens ubi,
Seu fulmen atra nube missum
Arminii gladius coruscat,
(Contaminatus nam lue publica
Non sustinerem lumina tollere)
Me Musa, ducas ad virentes
Arboreasque domos avorum.
Non hic recumbunt marmorea aureis
Aedes columnis grata palatia
Contexit ilex atque iungens
Ardua bracchia pulchra pinus.
Hic non tapetis versicoloribus
Mollique pluma, sed clipeis super
Aut caespite in duro iacentes
Fortia deposuere membra.
Lorica squamis horrida ahenis
Aurata vestis: livida bracchia
Ferro cicatricesque cultum
Eximiumque decus putabant.
Musco virescens est potior lapis
Mensis eburni, et galeae cavo
Ferro rigentes gemmeis sunt
Phidiacisque scyphis priores
page 4, image: s007
Non ex Eois finibus afferunt
Naves onustae mortiferas dapes:
Non massico vino aut Falerno
Debilitant animi vigorem.
Sed e propinquis fontibus hauriunt
Puram manu undam: Sed patriis mero
In collibus cocto ad pericla
Exacuunt toleranda pectus.
Lentis pererrant haec pedibus loca
Pudor decorus largaque Copia,
Et Faustitas, perfusa et albos
Simplicitas humeros capillis.
Indigna forti patre Thuistone,
Indigna proles indomitis avis,
Hinc foeda cur avertis ora?
Curque pudore genae rubescunt:
Effeta natura et senio gravi
Languens vetustae nos Alemanniae
Heroicorum nos avorum
Dedecus opprobriumque finxit.OD.II. AD NISSAM FLUVIUM IN AGRO GORLICENSI.
Nondum pectore amor meo
Nec desiderium, Nissa, abiit tui,
Quae sublimia moenia
Lentis Gorlicii fluctibus alluis,
Et felicibus irrigas
Undis rura meae, Nissa, Lusatiae.
Paullum siste tuas aquas,
O cursus celeres Nissa preme, et tui
Audi carmina Klotzii.
Olim me quotiens tu pavida manu
Flacci tangere barbiton
Vidisti! Quotiens vulnera pectoris
Ripis lene sonantibus
Vicinisque queri rupibus et levi
Vidisti Dryadum choro!
Texebant salices tum viridem mihi
Umbram, tumque coloribus
Distincta ambrosiis gramina languido
page 6, image: s008
Praebant lateri torum.
Tum Nympharum aderant numina, me, nisi
Error lusit amabilis,
Adstabant nitidae tum mihi Naiades,
Ridentes mea vulnera
Ardoresque meos ore venustulo.
Si me, Nissa, iterum fata reducerent!
Tunc decem veteri mero
Spumantes calices, quotquot eunt dies,
Libarem tibi gestiens
At sicut vitreas tu sine murmure
Per flores varios aquas
Volvis: sic iubeant Di strepitu sine
Ut luctu gravibus malis
Pura, ut vita mihi candida defluat.OD.III AD GOTTL. FRANCISC. LEHMANNUM, AA. M.
Est ipsa virtus dos sibi maxima,
Quae nulla quaerens praemia, quaeque opis
Mortalis immunis sua vi
Seque suumque decus tuetur.
Non ira fati, non gladius minax
Saevi tyranni, non pelagi furor
Non dirus hoc ignis, Lehmanne,
Auferet atque ruina caeli.
Sis mente constans, nec tibi conscius
Sis poenitendi consilii, et tuus
Sis veritati addictus uni,
Intrepidus deae satelles
page 8, image: s009
Munitus armis his hominum preces
Et vota, plausum plebis, et integer
Undam minacem atrasque nubes
Ridet et exitiale fulmen.
Seu sit corona splendida regia,
Seu delitescat straminea casa
Virtus, nec augeri suum, nec
Diminui decus illa sentit.
Rebus colores omnibus illitos
Absterge vanos: ingenua manu
Absterge fucum somnolentos
Decipientem oculos, Lehmanne.
Non ille (*) maior sit tibi consulis
Auctus superbo nomine, quam prius,
Agrum triumphalis colonus
Laurigero subigens aratro.
Et, crede, surget serius, ocius,
Sed, crede, surget lux rutilo polo.
Virtutis affertor gravisque
Opprobrii metuendus ultor.
Tunc fulgurantem luce videbimus
Intaminata, quam miserabilem
Cunctisque spretam. Quamque fletu
Saepius hic madidam videmus.
page 10, image: s010OD. IV AD ROSAM
Delectata iocis mane Favonii
Et noctis lacrimis humida quae modo
Late non sine fastu
Effulges rosa purpura:
Mox solis nimiis icta caloribus
Pones deciduo flore caput tuum,
Et canis moribunda
Consperges foliis humum.
Vitae flos fugiet non aliter meae:
Forsan iam tacito mors properat pedo,
Iam circumvolat atris
Pennis illa meum caput.
Quid demens animo gaudia differam
Iucundosque dies? Quemque diem putans
Diluxisse supremum,
Nec fidens ego crastinoOD. V. QUERELA GERMANIAE.
Vidi, nepotes, credite, credite,
Vidi sedentem nuper ad Albidos
Germaniam ripas nefandum
Exitium patriae dolore.
Non sueta pingunt gaudia pallidas
Genas, nec aegrum serta tegunt caput,
Per candidum incompti capilli
Divolitant humerum gementis.
Qui nuper undis prata virentia
Puris rigabas, sanguine plurimo
Nunc decolor, nunc intumescens
Corporibus misere peremptis,
Saevos per ignes et cinerem urbium,
Agros colonis per viduos suis.
Per rura late caede sparsa
Funereas agis, Albis, undas:
page 12, image: s011
Audi querelas et gemitus meos,
Ah! cresce fletu, barbaries mihi
Quem filiorum et dura corda
Excutiunt feritasque regum.
Heu! iam per annos quattuor impie
Vos saevientes in mea viscera
Vosque atterentes vidit ipsos
Erubuitque pudore caelum.
Quis non acernis albicat ossium
Collis? Quod arvum funeribus caret?
Quae non sepulcrali ora planctu
Tristibus et resonat querelis?
Immensa rerum copia quo fugit
Priscaeque vires? illius, illius
Quam totus admiratus orbis,
Quid refidet vitio meorum?
Externa (factum flebile postera
Aetas negabit) pro pudor! agmina
Externa caedes in meorum
Ultimum in excidium vocatis?
O fulminantes condite condite
Enses, amicas iungite dextras
Centumque maiorem triumphis
Reddite magnanimi quietem.
Certate, Reges, quis melioribus
Componat orbem legibus, et prior
Quis exulem cunctis ab oris
Iustitiam revocet Fidemque.
page 14, image: s012OD. VII. AD HESPERUM.
Te, qui nequitias furtaque mollia,
Et rapta e labiis oscula flammeis
Attente specularis
Blanda et murmura virginum:
Supremum Veneris te genus, Hespere,
Oro per Venerem per Cupidines,
O lucem nitidi oris
Nigris infere nubibus.
Ut suspensa metu sponsa et amabilem
Formosis oculis lacrimulam exprimens,
Iam tradenda marito
Numquam te rutilasse vult:
(Nam demens metuit dulcia proelia
Exoptat simul, blandaque vulnera
Ah! invita tremiscit,
Formidans sua gaudia.)
Sic ne me Glycerae mellea basia
Fingentem, et Glyceram mellea basia
Fingentem mihi, matri
Morosae timeo indices.
At si quando fores obsideat meae
Invisus Bavius, tum, precor Hespere,
Tum flamma rutilanti
Vincas omnia sidera.
page 16, image: s013OD. VII. AD C. C. SCHILLINGIUM.
Quid durus nimium domi
Schillingi retines, quos roseis Venus
Dictavit labiis Tibi,
Dulces quosque loci, quos Caritum choros
Multo nectare proluunt
Versus? Quid dubitas aurea posteris
Saeclis atque sodalibus
Nobis quid dubitas tradere carmina?
Indignis tenebris sales
Argutosque iocos totque facetias
Heu! durus nimium premis.
Non MinosIcarum, non Danaen ita
Inclusam tenuit pater.
Segnes rumpe moras claustraque carceris,
Et, seu basia Magdalae
Decantas fidibus blandisonae lyrae;
Seu luctum patriae doles
Et Dresdae cineres templaque diruta;
Seu plectro recinis gravi
Perfusas acies pulvere marito:
Ne vulgare diutius
Cessa. Quid metuis iudicium insciae
Plebis? Quid fremitum paves
Et tela invidiae plumbea sordidae?
O illum rosea Cypro
Aeternumque Paphi deliciis manu
Irata Venus arceat, Qui Te cumque petat dentibus improbis
Te, Musarum amor et meus!
page 18, image: s014OD. VIII. AD EUNDEM.
At nos amemus! Sic Veneri placet.
Nos ambo amoeno flore nimis brevis
Vitae virentes ambo alumni
Pieridum Venerisque amemus!
Me nuper alto sustulit aere,
Et solis extra flammivomas vias
In floridos Cypri recessus
Attonitum Cytheraea duxit.
Late per hortos perque rosaria
Myrtos [reg: Murtus] virentes bracchia iungere,
Et graeciae vates sub umbra
Et Latii recubare vidi.
Vidi osculantem lactea Cynthiae
Suae iocosum colla Propertium,
Et fervidum Flaccum foventem
Dulcisonam Lalagen in ulnis
Vidi Catullum basia Lesbiae,
Vidi Corinnae basia Ovidium
Dantem, HeinsiumRossae, et Secundum
Basia mille suae Neaerae.
Vidi canorum roscida Kleistium
Hic ambulantem per violaria
Ridentibus Musis coronas
Floribus e variis ligare.
O quantum ab illo, credite! Kleistio
Mutatus, atrum nuper ab hostium
Quem caede Martis luctuosi
Ferrea diripuit procella.
Progerminantes hic geminas mihi
Myrtos [reg: Murtus] Cupido monstrat, et, haec tuo,
Schillingio, succrescit, addit,
Myrtus [reg: Murtus] et illa tibi virescit.
page 20, image: s015OD. IX. AD EUNDEM.
Frustra malignis pandere carbasa
Ventis et altum me timidum iubes
Decurrere aequor, cui Camenae
Exiguam tribuere cymbam,
Iudex meorum candide carminum,
Dilecte Schillingi. Est animus mihi
Circa susurrantes per herbas
Gramineas vitreosque rivos.
Imbelle dulces annuerent mihi
Carmen Camenae: mollibus hae modis
Praeter iocos blandosque amores
Dicere me vetuere quidquam.
Iactet sonoram Maeonidis tubam,
Iactet catervas Graecia vivida
Dextra peremptas, et cruenta
Arma ducum celebrata iactet.
Numquam venustae viderat igneas
Malas puellae, collaque lactea,
Nigrosque crines tectus altis
Maeonides oculos tenebris.
Has sustulisset si tenebras deus,
Non ille Achillis mirificum feri
Scutum, nec heroas, nec hastas,
Non cecinisset equos frementes.
Tunc extulisset fulgida lumina
Briseidos: tunc ora Cupidine
Ornata laudasset Lacaenae,
Pectoris et niveum colorem.
page 22, image: s016OD. X. AD EUNDEM.
Parca nascenti dedit affluentes
Non opes Fortuna mihi, nec aurum,
Non dedit claros titulos avorum aut praedia magna,
Candidum pectus mihi, forte, fatis
Nescium flecti rigidis, et audax
Et minas terrae et maris insciumque spernere vulgus.
Crede, Schillingi, nec opes nec ullus
Me dies cernet titulos precari:
Non levem plausum populi praecari supplice voce.
Non adulari didici, nec ore
Improbo laudes celebrare stulti:
Non meum est vestem stolidi osculari et lingere sputa.
O prius pauper peream nec ulli
Notus, et tectus tenebris! Honores,
Quos mihi stulti tribuant, videntur dedecus ingens.
Non mihi montes fluvii lacusque
Patriam claudunt: ubicumque vivam,
Qui patet totus mihi erit suavis patria mundus.
Et mei tales proavi fuerunt,
Quos suae vidit patria immolatos
Atque Turcarum madidos cruore bellicus Ister.
Me Deus quemcumque velit videre
Angulum mundi, fugiam hinc libenter,
Sed dedit plures mihi, sive paucos praebeat annos.
Tu mei vivas memor, atque nostra
Corde quae iungunt propera nec ipsa
Morte, Schillingi, patiare amoris vincula scindi.
page 24, image: s017OD XI. AD EUNDEM.
Veros honores, verum animi decus
Laudesque anhelans non dubias, Tuo
Accensus exemplo Sodalis,
Rideo opes hominum metusque.
Vir mente constans atque sui potens
Est semper idem, casibus altior,
Iramque Fortunae irretorto
Adspicit intrepidoque vultu.
Non ille Divae blanditias bonae,
Non ille eidem dat lacrimas gravi,
Cui pectus adversus dolores
Alta tegit triplici aere virtus.
Humana fortis subiciam mihi
Magnoque spernam pectore: lumina
Non torva Fortunae timebo:
Me timeat fugiatque Diva
Quid deprimamus, particulam aetheris?
Non igneam vim figere humi pudet?
Caeloque cognati moremur
Nos humili relevare solo?
Servile tandem deiciens iugum,
Invisa frangens hic animus diu
Et claustra rumpens, liber alta
Aethereis petet astra pennis.
Terrae relinquens exuvias putres
Et mortis expers per liquidum aera
Lateque per nubes volabit
Sidereas novus hospes orae.
Hinc laetus olim praecipites poli
Cernet ruinas, sidera pallida
Et pallidum solem videbit:
Hinc gemitum morientis orbis
Orbisque singultum audiet ultimum:
Solus superstes vivet et integer,
non igne, no ferro, nec annis,
Non animus periturus aevo.
page 26, image: s018OD. XII. AD RURA.
O rura, laetis blanda coloribus
Quae Flora pingit, cincta roris caput,
O rura, quae natura ridens
Munificis manibus decorat:
Heu! Dulce vobis aufugiet decus,
Mox bella vestras eripient opes,
Et qui meam diro furore
Mars misere patriam fatigat.
Late per agros purpureas rosas
Pes ingruentis militis obteret:
Tunc arma narcissos rubentes,
Lilia tunc violasque frangent.
Ridetis herbis versicoloribus:
Mox atra fusi flumina sanguinis
Vos irrigabunt, polluetque
Mista hominum pecudumque strages.
Funesta Nymphae tum fugient loca,
Musaeque maesto cum Caritum choro:
Pallor, fames, formido, fletus
Pauperiesque loca occupabunt.
Quando innocenti sanguine civium
Explere reges imperii sitim
Cessabitis? Quando nefanda
Caede manus maculare vestras?
Qui tristis ensem stringit, et horrida
Strages suorum non lacrimis sine
Adspectat, hic sceptro, corona,
Imperio, solioque dignus.
page 28, image: s019XIII. DE SE IPSO.
Vester, Camenae, vester ego nemus
Sacrasque lauros virides specus
Pindi relinquam: maior intrat
Corda deus stimulatque mentem.
Iamiam incalesco: pectore: pectore iam dolor
Luctusque vindex aestuat et pudor:
Exuberat venas per omnes
Sanguinis et igne calet potenti.
Non irrigatam sanguine patriam,
Non ora fletu squalida civium,
Non longius moestae querelas
Saxoniae tolerare possum.
Et me ferocem castra sequi iuvat
Fortesque turmas: Ibimus, ibimus,
Et plurimo mox illinenda
Sanguine corripiamus arma
Nil sol perempto pro patria viro
Totum per orbem pulcrius adspicit:
Nil est magis fronti decorum
Vulnere pro patria recepto.
Laetus per ignes, laetus ahenea
Per machinarum murmura, per globos,
Per fulminatrices catervas,
Ense ruam callido cruore.
Tum non aviti nominis immemor
Ortusque forti sanguine Saxonum
Aut victor e flammis recedam,
Aut gladio caput imminenti
Pectusque nudum caedibus offerens,
Pulchris superbus vulneribus mea
Pro patria Augustoque Rege
Hanc animam placido ore reddam.
page 30, image: s020OD. XIV. AD MARTEM.
Hanc, Mavors, animam, bellipotens deus
Amorumque parens, hanc animam tibi
Devovi, sitiens sanguinem et inclutum
Nomen. Non tenebras, non animus meus
Has umbras patitur turpiaque otia.
Ceu fortis sonipes ad lituos fremit,
Nescit stare loco, collaque iactitans
Mordet frena ferox: sic mea pectora
Accendit sonitus dulcisonae tubae
Amorumque sonus quem procul audio.
O suavis sonitus, grata tonitura!
Iam miscere manum iam videor mihi
Immixtus gladiis agmina rumpere
Dextra: perque globos flammivomos ruens
Totus iam rubeo sanguine, iam mea
Multis fessa manus caedibus. O mihi
Victori liceat tum socios sequi
Me circa egregio vulnere perditos!
At tu, sic mereor, sanguineis notis
Nomen, Fama, meum nubibus imprimes,
Et seris recines grata nepotibus.OD. XV. AD HORATIUM.
O si me facili, Flacce, manu, tui
Plenum ad fontium aquas antraque duceres,
In lucosque, in quibus musa lyrae potens
Te dulces docuit modos:
Te myrtis hedera, et pampineis comam
Sertis implicitum! Si regeres gradus
Nostros et socium te comitem adderes!
Auderem comitem sequi.
Audaci peterem tum scopulos pede,
Tum Pindi peterem summa cacumina,
Per calles dubias perque novas vias
Imperterritus ambulans.
Quam me tollere humo nitor et ardua
Ascensu celeri vincere montium!
Ima me retinet segnis inertia
In valle, atque animum gravat.
page 32, image: s021
Seu forti arma canam caede rubentia,
Heroumque parem cingere tempora,
Marcescit viridis laurus, et arida
Sub nostra emoritur manu.
Nigras sive comas atque loquacula
Decantare velim lumina phyllidis
Et pectus niveum spargere floribus
Languent purpurae rosae.
Adsis, Flacce, mihi nostraque pectora
Blanda vi moveas: Flacce, meum decus,
Et serta offerimus tibi.
Iam meus incaluit pectus inaestuat,
Praesentis die numina sentio;
Iam te, Flacce, meo, teque animo libens
Dulcis concipio furor.OD. XVI. DE PRAELIO ZORNDORFFIENSI, EOQUE EXSTINCTO KLEISTO, MILITE FORTI, POETA DULCI.
Quo me per cineres perque acies ducum,
Per pugnas, gladios, flammivomas globos,
Quo Bellona furens per profugos equos
Et stragis cumulos rapis?
Quo stridore tonant rauca tonitura
Martis! Quam rutilis terrisonus fragor
Armis exoritur! Quam reboant poli
Late et culmina montium!
Seu, quando Boreas Eurus et horridus
Tristem saeva monent bella per aera,
Insurgunt tenebrae, ferreus undique
Alarum sonitus fremit,
page 34, image: s022
Turresque praecipitant, praecipitant iugis
Quercus aeriae, silvaque sternitur,
Avulsaeque suis sedibus arduae
Rupes cum sonitu cadunt:
Armorum horrisonus sic fragor intonat,
Sic incensa siti sanguinis agmina
Russorum coeunt atque Borussica
Et miscent manibus manus
Quantum terra tremit! Iam lituos, turbas,
Hinitus [reg: Hinnitus] tremulos audio: iam mandent
Multa caede manus: sanguine iam rubet
Et tellus sanie fluit.
Insistens laceris corporibus Furor
Voluit sanguineum flammea lumina
Per campum, gemitus gaudet et audiens
Singultus morientium.
Quemnam alta intrepidi pectoris indoles
Quemnam illic animi diripuit calor,
Hinc in letiferae verbera grandinis
In mille abripuit neces?
Sic est: delicias, Mars, video tuas,
Et Phoebi video gaudia, Kleistium.
Magnae quantum animae prodigus hostium
In densas acies ruit!
Quae victrix gladius fulgura proicit!
Quam fulgore oculi terribili micant!
Tali, quando potens proelia Mars movet,
Igne ardent oculi die.
Illum praepropero subsequitur pede
Miles, nil metuens hoc duce, iam ruit,
Iam devota neci pectora fulmini
Offert et gladii minis.
Iamque - o Phoebe tuum seu clipeo tege,
Seu tu sulphureis nubibus eripe, -
Pectus conspicio saucium et improbo
Ire e vulnere sanguineum.
Hoc flores varii sanguine pullulent,
Succrescant violae, lilia cum rosis,
Hinc myrtus [reg: murtus] vireat palmaque germinet
Et sacrum in coeant nemus.
page 36, image: s023
At vos o animam ducite Kleistii
Per valles virides per gelidum nemus
In campos roseos ruraque florida
Vos deducite Gratiae.OD. XVII. AD SONUM.
Cur me, blanda deus, fugis?
Cur per tres miserum numina me tua
Exspectare finis dies
Frustra? Cur gemitus atque meas preces
Surdis respuis auribus?
Suspiro requiem dulcia otia
Et duram voco Cynthiam
Crudelesque polos, duraque sidera,
Te crudelior omnibus
Votis et precibus sollicito, deus.
Iam corpus sine viribus,
Languesco: macies pallor et horridus
Artus oraque conficit.
Non saccis inhians depositis cubo,
Nec fures timeo malos.
Non me saevus amor sollicitum iubet
Observare fores meae,
Nec ne quis timeo placeat magis.
page 38, image: s024
Non libris veterum, (impigro
Quos quidnam studio volvere profuit?)
Impallescere me iuvat.
An, seu parva fugit turba sodalium
Tristes et vacuas domos.
Et tu, Somne, volas alta palatia
Circum, heu perfide! Pauperum
Devitans oculos fletibus humidos?
Tandem, Somne, precor, precor,
Dulcis Somne redi: Cur tibi Klotzius
Debet ludibrium, bonus?
At, si tantus amor ludere, transferres
Tempestivius in domum
Te Maeni: iubeas pinguem ibi Maenium
Sudorem et vigilem quei
Noctem: hunc versare iube corpus inaniter,
Huc illuc tumidum toro.
At Crispilli oculos alta quies premit,
Frustra et pigritiam viri
Deplorat mulier, fervida Phidile.OD. XVIII. DE SE IPSO.
Ergone semper ferrea tempora
Bellique dicam fulmina? flebilem
Ergone cladem luctuosae
Saxoniae querar usque et usque?
Nullumne donem carmen amoribus?
Nigros capillos, purpureas genas,
Non ora laudem, quae Cupido
Quae Venus et Carites pererrant?
Non blanda dicam murmura amantium,
Nutus loquaces, lumina subdola,
Et subdolum risum, ipsa dulces
Quem Cytherea docet puellas?
Irata nuper quae rapuit bonum
Augustum et aegris gaudia civibus
Fortuna, mox nostras reducet
Delicias iterum benigna.
page 40, image: s025
Quid me futuri temporis exitus
Angat? Quid atra sollicitudine
Quid floridos annos querelis
Excruciem trepidisque curis?
Eheu! iuventae flos viridis meae
Marcescet, aevi ver fugiet breve:
Tunc pallor et rugae tremorque
Canities aderit molesta.
Adferte flores, purpureas rosas,
Sacrasque lauros: huc Venus et Ioci
Huc Gratiae Musaeque adeste:
Huc et ades facilis Lyaee.OD XIX. AD IO. GEORG. NEUMANNUM.
Quem putas vere, Neomanne, dici
Nobilem? An fama titulisque clarum?
An genus magnis ab avis trahentem et
Sanguine regum?
Non meos mendax oculos honorum
Splendor et clari generis vetustas,
Non opes fallunt radiansque vano
Gloria suco.
Saepius gemmis diadema fulgens
Improbum cingunt caput infimumque,
Saepius gestat scelerata dextra
Regia sceptra.
Plebs stupet sceptrum, solium, coronam,
Plebs stupet ceras, titulos et aurum:
Mentis at dotes sapiens et alta
Pectora quaerit.
page 42, image: s026
Sola nos reddit, Neomanne, virtus
Nobiles, raro sollis amica,
Saepius rivis et amica tectae
Caespite villae.
Fortis et constans scelus omne spernam
Purpura indutum: tenuique panno
Squalidam virtutem animosus idem
Semper amabo.
Laetus et prudens animus sibique
Imperans se digna cupit facitque,
Maior et quovis titulo et superbo
Stemmate maior.
Ille contemptor popularis aurae,
Ille fortunae quoque ridet iram,
Ille amicorum patriaeque dulcem
Spirat amorem.OD. XX. AD EUNDEM.
Quid iuvat rerum docili artiumque
Ambitum infinitum animo tenere,
Si Tibi ignotus, Neomanne, vivas
Et moraris?
Astra percurras animo, ordinesque
Igneos, ortus, obitus, labores
Calleas lunae, tenebris solis
Ora tegentes:
Calleas qua vi tumeat vagusque
Rursus in sese pelagus residat:
Mille naturae teneasque vires
Milleque leges:
Blandius molles moderere chordas
Orpheo: venti sileant et amnes,
Cum seris dulces nemorosa cantus
Saxa sequantur:
page 44, image: s027
Ni Tibi vires et origo, virtus,
Abditae labes animi et cupido
Cognita, an ventosa scientia omnis
Proderit umquam?
Artibus doctis animus politus
Efficit solus neque nos beatos.
Nec potest veram dare nec perennem
Nobilitatem.
Formet et fingat iuvenile pectus,
Pectore exstirpet vitium potentis
Diva virtutis manus, inseratque
Semina honesti.
Illa fortunam doceat gravesque
Sortis humanae tolerare casus:
Illaque assuescat vitia et superbum
Spernere vulgus.
Non cum sordes scelerum inquinabunt,
Conscius quicumque fui incliti ortus
Se sciat dium genus esse seque
Aethere natumOD. XXI. AD SODALES.
Totus concutitur turbine bellico
Orbis: nos etiam fervidus incidat
In pugnas animus, nec patitur sequi
Ignava otia languidos.
Adsit blanda Chloe, mille oculis neces
Vitas mille gerens milleque spicula:
Quis nostrum hinc referret (parce Venus mihi!)
Pectus saucium amoribus?
Non dextrae gladio, non capita aereis
Splendescant galeis: ebria garrulam
Tractet dextra lyram, temporaque humida
Sertum pampineum ambiat.
Pingamus foveas, moenia et aggeres,
Pingamusque mero tristia praelia.
Iam fossas video sanguine turgidas
Plena et sanguine flumina.
page 46, image: s028
Certemus, Socii, quis labiis Chloes,
Quis fronti tenerae, quis roseis genis,
Quis collo niveo, quisque humeris servat
Flagrantissima basia?
Certemus, Socii, quis cyathos bibat
Plures: nectareos quis Veneris iocos,
Et nutus melius virginum et improbum
Risum quis recinat lyra?
Quo splendore calix emicat! O merum
Quos vibrat radios! Inchoo praelium,
Iam tollo calicem hoc, optime Telephe,
Propino tibi poculum.OD. XXII. VINDEMIA. DITHYRAMBUS.
Quis per arva, perque montes
Perque saxa, perque silvas
Clamor editur sonorus?
Decipitne forte dulcis
Forte ludit error aures?
An choros ego frementes, atque plausus audio?
Audio pater Lyaee,
Audio tuam, benigne,
Blande, belle, pervenuste,
Perfacete Bacche vocem.
Ter quaterque, Bacche, salve,
His ego tibi racemis implicabo tempora
page 48, image: s029
Grata fronte, grata vultu
Enitet tibi venustas:
Igneo genae rubore
Igneo calet vigore
Pectus. Huc ades Lyaee,
Hoc tibi corono sertis, hoc propino poculum.
Hinc procul, procul profani
Hinc procul senes morosi
Hinc graves procul Catones:
Advenit faceta pompa,
Iamque serta iamque thyrsos
Iamque adesse cerno Bacchas montiumque numina.
O quis ille, qui vacillans
Insidet senex asello:
En manu tremente tollit
Poculum haurit ecce! Totum
Ebrioque clamat ore
Bacche! Bacche saxa reddunt, saxa et antra consonant
Huc adeste vos puellae
Et simul ioci, lepores,
Risus innocensque lusus.
Implicate vos choreis
Virgines manus tenellas
Pampinis comam prematis, huc adeste virgines.
Huc adeste vos sodales
Perque mollicella colla
Perque subdolos ocellos
Perque labra purpurata
Mille dulcibus puellis
Mille basia applicate, mille carpite oscula.
Ferte serta, ferte laurum
Et scyphos capaciores:
Poculum tibi, Cytheris,
Et novem scyphos camenis,
Tresque Gratiis dicabo.
At tibi Lyaee totum fortis hauriam amphoram.
page 50, image: s030
Tu, tuis, Lyaee, donis
Turbulenta corda mulces,
Anxios laevas dolores,
Diluis molesta vitae.
Mutuos doces amores,
Me doces fides iocosi tu movere barbiti.
Dona, Bacche, si tua absint,
Nulla pulchra virgo pulchra,
Nulla dulcis est voluptas,
Nullus est dies serenus,
Nullus est iocus iocosus,
Tu dies, iocos, puellas, cuncta reddis aurea.
Floridam tibi iuventam
Consecro, tibi viriles
Consecrabo laetus annos,
Nec tuum senem relinques
O Lyaee, nec negabis
Funebres virente canos implicare pampinoOD. XXIII AD LYRAM.
Gratum lenimen sollicitudinum
Dulce et iuventae delicium, lyra,
Te nunc dolens suspendo Phoebo,
Teque manu trepida Camenis.
Non aere iussi te, lyra, venditas
Laudes superbae plebis et insciae
Non erubescendos amores
Te stolidas sonare flammas.
Virtutis almae perpetuum decus,
Pulchrasque dotes pectoris ardui,
Ignes honestos, blanda dona
Munifici cecini Lyaei.
Nunc me puellas me Veneris iocos,
Flacci canoros me miserum modos,
Meque antra grata umbramque Pindi
Dura vetant meminisse fata.
page 52, image: s031
Quid tum? Quid? Ardor si mea pectora
Priscus revisat, si temerarii
Me rursus accendant calores,
Ah! quid agam miser, o Camenae?
At te molesto pulvere sordidum,
Multoque opertum stamine araneae,
Te pabulum vermis proterui,
Barbitos, hic paries habebit.SERMONES
SAT. I. AD. IO. GOTTFR. ROTHIUM.
Ne Satyram feribas, inquis? Cur, optime ROTHI?
Non ego constringam stultos? Animos feroces
Et fastum studeam compescere? Reddere verae
Doctrinae decus ereptum? Ridere stuporem,
Per fora regnantem, per templaque, per cathedras?
Non tituli et generis facum ascitosque colores,
Queis [reg: Quibus] ventosa suas tegit ignorantia fordes,
Deripere! Audaces sciolorum ostendere nisus?
Non monstrare viam dulces ad Apollinis artes?
Non hominum melius novi de gente mereri.
Est nostrum dubias tenebras dispellere: nostrum
Est vitia erroresque animis evellere turpes,
page 54, image: s032
Fecundaque manu virtutis spargere semen.
Hoc Graii, hoc Latii me condocuere magistri.
'Recte: sed saevas iras odiumque movebis,
Quidve iuvat tantis caput obiectare periclis?
Servius aeternam rixam litesque minatur,
Iamque e Carpzovio recitabit voce sonora
Legem et iura tibi. Furiis accensus et ira
Invisum Bibulus te summis reddet et imis,
Teque deos magno dicet clamore negare,
Atheus hic, iurans, satyras et carmina scripsit,
Hunc fugite: fugite hanc pestem iuvenesque senesque.
Cassius.' - ah frustra me verbis flectere tantas.
Uni me genuit doctrinae atque eius amicis
Addictum natura potens: eademque stupori
Et plebi et sciolis infestum me esse volebat,
Immittens menti odium forti implacabile menti.
Quid faciam? Fas est naturae audire iubentis
Vocem, fas almae praecepta facessere matris.
Ne tamen ignores, quae sit mihi regula scripta
Primum me illorum, queis [reg: quibus] rodere nomen honestum
Est volupe, atque bonam famam lacerare bonorum,
Excerpas numero. Non nomina, crimina sola
Persequor: haec mens est perstringere et illa tacere.
Cassius et Bibulus, Birrus, stupidusque Petillus,
Crispinusque dabunt sua nomina mutua stulto.
Nec si plura nitent bona, tum me parvulus error
Offendet: maculis inspersis corpore pulchro
Parcam, cumque bonis mala compensabo libenter.
Si genus et proavos reges ostendit avosque
Scaliger, ignosco, voluisse arcessere famam
Hinc mirans, quam illi ingenium et doctrina parabat
At nostri pueri, gladio cristisque superbi
Si claros iactant pravos et nobile stemma,
Ipsi flectere equum, saltare et ludere docti,
Et strenui pugiles, agitur si ludicra pugna,
Posthac rectores populi patriaeque columnae:
Tunc teneam risum, nec longa silentia rumpam?
Quando, alias magnus, tumido Salmasius ore
Intrepide Musa ad pugnam provocat omnes:
Heroem hunc hominem tristis natum esse recordor.
Ast etiam Captio, furtum ingeniosus ad omne,
Lexica compilans, et suetus vivere rapto
Compilans Flores, Syntagma, Theatra, Thesauros.
Ille viris doctis sese exaequabit inultus
page 56, image: s033
Laetus, et inflatus foedis impune rapinis?
I, sequere hunc corvum totam, mea Musa, per urbem,
I, sequere et pictas pavonum detrahe pennas.
Parcam Burmanno, si falso carmina Flacci
Explicuit: calidus si quando servor et ira
Clamores nimios expressit et aspera verba:
Num quoque Nodotius, num Carpentarius illam
Accipiet veniam? Sapiens num Clericus, aevi
Egregius veteris censor, censorque recentis
Clericus? O frustra sciolis ignoscis: ineptos
Hoc magis atque magis tumidos patientia reddit:
Mox, nisi principibus obstes fortisque resistas,
Illos quae rapiat mens effrenata videbis.
Quot non nostra tui similes, bone Clerice terra
Progenuit! Quot non Perraltos nutrit et alta
Tamquam Musarum veneratur numina supplex!
Peccat et aeternus foede huic dormitat Homerus
Nec Maro divinus tenet apti carminis artes.
Illi nil sapiunt facundi scripta Platonis,
Et Cicero veras rerum cognoscere causas
Nequidquam [reg: Nequiquam] studuit, vilis de plebe pusillus
Philosophus: placida quis tandem haec audiat aure?
Cuique dedit felix adeo natura cerebrum?
Vae iecur efferuens commota bile tumescit,
Phoebus et iratus quae porrigit arma capesso.
Sunt alia, invitus quae tango, quaeque minora
Ut calamum stringam, nisi turpia pulchra videri
Atque obdurati parvum defendere vellent.
Per me sexcentum turgescat pagina docto
Nominibus Titio scriptorum: maximum acervum
Convehat auctorum plaustro, laudetque recentes
Et veteres laudet: novi tanta unde supellex
Si repetita: scio rivum fontemque Pitisci.
Hauriat hinc tutus, totumque exhauriat amnem.
At moneo, tacite spoliis opibusque fruatur
Paret? An attolens malesano vertice cristas,
Par sibi Grutero, par Scaligerisque videtur?
Quantus nunc risus Titius! Quam fabula suavis!
Albius ignorans numeros, discrimina vocum,
Atque pedum leges ignorans carmina pangit.
Haud equidem invidebo: taceo semperque tacerem
Ni tumefacta gerat vesano pectora fastu
Albius, affectans famam ingeniumque poetae.
Quid tum? Non misero crines barbamque recidam,
page 58, image: s034
Non colaphum infligam: 7 sed quis ridere vetabit?
'At leges ipsi nimium tibi scribis acerbas,
Carmina componis mala, visque poeta videri.'
Quid faciam? Illevi chartae semel ista, poetae,
Noris nos, quae scripta aegre delere solemus.1. Multa Iul. Caes. Scaliger magnifice de sui generis splendore commemorat, quod ex antiquissima principum Veronensium familia deducit. vid. Imprimis epist. Ad Augerium Ferrerium, p.257 ed. Plant. Et oration. In luctu Audecti Caesaris filii, p.223. Sed ut vera virum magnum dixisse affirmare non audeo, ira neque eum mendacii postulo, si praesertim vera sint, quae Hagius in vita Lotichii, p.58 scribit: se Veronae vidisse clarorum principium Scaligerorum illustres statuas, qui olim ferme universam Lombardiam tenuissent, sed inde a Venetis expulsi abiissent in Bavariam: hinc ortum esse Scaligerum, quem legitimum heredem Veronae ad Sirmionis insulae Benaci lacus appellat. Sed sunt alia, quae rem valde dubiam reddant. 2. Salamasius in bibliotheca regia Parisina, cum Maussacus et Gaulminus una essent, huic dicenti: je pense, que nous pourrions bien tous trois tenir tete a tous les Savans de l'Europe, respondisse fertur: Joignez a tout ce, qu'il y a des Savans au Monde, et Vous et Maussac je vous tiendrai tete moi seul. v. Colomes. Opusc. [abbr.: Opusculum] P.98. 3. Nescio, quomodo factum sit, ut aliquotiens vir doctus in animadversionibus ad Petronium infeliciter admodum Horatii interpretationem adgressus sit. Nam contra ea, quae in Chrestomath. Petronio-Burmanniana, de his, monentur mea quidem sententia, nihil dici potest. 4. Verissime et optime ait vir elegantissimi ingenii, Perizonius, in Curtio Vindicat. P.53. Praecipuam in Gallicis istis censoribus deprehendimus rerum antiquarum imperitiam: id quod vel ex uno illo Petroniani Satyrici supplemento patet. Confinxit mox vertit notisque instruxit: commendavit vero Carpentarius - celebris ille linguae latinae adversarius - Etenim innumeri in illo supplemento et manifesti occurrunt Gallicismi, barbarismi, soloecismi, prorsus flagitiosi. Videas illic passim quod pro ut positum, ut cum indicativo constructum, etc. 5. Lepidissimum iuvat exemplum proferre: nempe verba Gundlingii, e praestat. Ad Casae monim. [abbr.: monumentum] p. 12.13. In Homero parum bonae frugis est, sapidique paullulum. Ego Homerum perlegi, ut poetarum multorum fabulas intellegerem, (nempe etiam nescio quis Vergilium legerat, ut inde navigationem Aeneae cognosceret) in ceteris risi, ac Platonis de illo opinionem (quam vir bonus non recte cepit; nam forte non ipse Platonem legit) calculo meo approbavi. Meminisse hercle debebat vir Cl. Non omnibus Homerum placere debere et posse.
page 60, image: s035
6. Francisco aiunt Philelpho, Graecarum et Latinarum litterarum in Italia magistro, cum Timotheo, Graeculo, ita convenisse de modulo syllabae, ut ipse, si vinceretur, errorem pecunia lueret, hic si vinceret, totam sibi barbam abradi pateretur. Quid multa? Victor adeo fuit durus, ut Timotheo barbam recideret. 7. Suavis est fabula, Choerilum ab Alexandro M. pro singulis bonis versibus nummum aureum, pro malis colaphum accepisse.SAT. II.
I, puer, unguentum citus adfer, cingula, vestem,
Resque alias centum, quas felix Francia mittit.
Quid iuvat aeternum veterum impallescere libris?
Quid noctu atque diu monimenta [reg: monumenta] evolvere, priscum
Quae Latium genuit, quae Graecia protulit olim?
An, tecum ut victum, Verulami, alimentaque quaeram, 1
Nudus opum, trepidus, senio et defessus inerti?
An meus ut calami demonstret vulnera pollex? 2
Sat mea verboso manus insudavit Homero,
Sat Flaccum, Ciceronem versavitque Dionem.
Nunc alias artes discam: Dis gratia! Ad altos
Me tutum multo melior via ducet honores.
En! primum incultos nitide crispabo capillos,
Pectine disponam docte, ferroque calenti
Caesariem docilem dextram intorquebo sequentem
Si proprii desint, incedam crinibus emptis.
Praecipue crinis liquido spargatur amomo,
Et late ambrosiam myrrhae diffundat odorem.
page 62, image: s036
O quae caesaries! Plebs mirabunda susurrat,
Quae frons! O crinis quales exspirat odores!
Fallimur? Ipsa illo sapientia vertice spirat.
O insigne caput, quae te tam laeta tulerunt
Saecula? num redeunt antiquum haec tempora in aurum?
Prima igitur crinis, sed pileus altera cura est
Parvulus hic, nitidus, facile quem bracchia curva
Contineant, facile, si quando occurrat amicus,
Quem demittat humi conformi dextera motu.
Per plateas capite incedat vir doctus operto?
Non faciet: neque tum, si densus nubibus imber
Decidat, et totum videat descendere caelum.
Nigra per erectam cervicem fascia serpat,
Nigraque per tergum constringat taenia crines.
Serica fit vestis, vario distincta colore,
Sit brevis et tenuis, fit et auri splendida filis:
Albida circumdent et serica tegmina crura
Calceus argento, gemmis niteatque lapillis:
Gladiosque latus cingat: Quid? Lambere dextram,
Ludere pileolo, tergum curvare, decoram
Tergere frontem, apte disponere bracchia novi,
Et dudum docuit me Francia mellea verba,
Francia cui tantas debet Germania dotes.
Haec etenim blandae praestat dulcedine linguae,
Quam callens merito, sapiens et doctus habetur.
Quid dubitem? Quotiens, quos alma Lutetia veste
Indutos lacera iuvenum crispare capillos
Viderat, aut fumo nigros et sorde culinae,
Nunc videt auratos felix Germania, pellens
Hic ducibus rigidos mores cultusque paternos!
Nunc, puer, obtendas speculum: te, candide iudex
Consulo, doctorum comes obsequiose virorum.
Ah! nimium exsanguem pallorem ostendis in ore:
Pinge, puer, malas, rubeumque asperge colorem.
Iam fatis adspersum, iam redit purpura malis.
Omnia curavi: nil restat: pulchra Minervae
Haec facies, vestis Phoebo Musisque placebit.
Adfer lecticam: hinc ego Maecenatis in aedem
Deferar. Occurrunt pueri, famulique stupentes
Mirificum variae vestis vultusque nitorem
Certatim incurrant se, certatimque salutant.
'Salve, da veniam, iam te, vir maxime adesse
Edicam domino' narras iucunda, sed audi:
Ecce! Virum magnum, mihi crede, habet angulus iste:
page 64, image: s037
Est bonus, est doctus: cur tantus maeror in ore!
Cor tantos ducit gemitus? Est omnium egenus
Forte tuus dominus misero succurret: amice
Hunc prius inducas. 'Ignosce, vir optime, totum
Iam mensem ille fores domini obsidet: omnia frustra
Quis iuvet hunc stupidum? Capitisque quis squalor et oris!
Quam tenuis vestis! Sedet aeternumque sedebit.'
At mihi panduntur portae omnipotentis olympi
Introeo et vesti curvatus basia figo.
Iam meus arridet Maecenas, iamque benigne
Alloquitur: quid enim? Docuerunt basia vesti
Fixa virum doctum se prudentemque videre.
Nunc expromo meas artes: nunc pyxida pulchram
Offero. Sternutat Maecenas? Francia verba
Addo statim. Ridet? Formosis rideo labris.
Extollit Bavium? Bavium astris laudibus aequo.
Ludit? Disrumpor risu, clamans bene! Belle!
Quid moror? Intrepido vultu mea vota precesque
Explico, nec precibus, nec votis ulla repulsa est.
Hinc laetus redeo: late mea fama per urbes
Ibit, et illustris me gloria ducet in astra.
Tanta nitens potuit vestis praestare, nepotes!
1. Proh pudor! magnus ille Baco Verulamius paullo ante obitum tanta omnium rerum inopia
laboravit, ut regis opem imploraret rogetque, ne se in extrema senectute panem
emendicare pateretur. V. Patinian. P.24. Quot, per Deum! Sciolos et stultos omnium
fortasse abundantia affluentes illa aetas habuit, quae aequo animo virum divinum
egenum et prope mendicem vidit!
2. Sebastianum Maccum, virum ea aetate in Italia magni nominis, Erythraeus in Pinacoth.
Narrat ab assidua calami tractatione in pollice et indice dextrae manus sulcos impressos
habuisse.
page 66, image: s038SAT III. AD GEORG. ERNEST. HEBENSTREITIUM.
Quid faciam? Voluit saevi inclementia fati,
Tot mihi quae aerumnas inmisit totque labores,
Ne quidnam duri desit, me scribere versus.
Hoc mihi nil misero potuit contingere peius.
Nam simul accessit paupertas, quae pede fido 2
Sectatur vates, heredes patris Homeri.
Sic fatum voluit Venerem cantare merumque,
Nec potare dedit vinum nec amare puellas.
Adde, sibi quemvis solum magnum esse poetam 3
Et tumido versus aliorum spernere fastu.
Difficiles nugas huic adde et mille furores.
At nullis precibus fatum mutabile gnarus,
Parco: mane novo componens carmina, sero
Vespere componens, totus defixus in illis.
Nunc aliud maiusque malum mihi nascitur: ira
Ardentes homines Satyras me scribere clamant.
Nempe uncis manibus Capitonem templa Minervae
Audacter spoliare et rapto vivere dixi.
Irrisi Bibulum, dum persuadere popello
Nititur, haeretico scripta esse afflata veneno,
Quae non perfecte referant compendia, quondam
Quae puer edidicit, quae nunc dediscere censet
Esse nefas: recte: venerandus munere et annis.
Servius haud legum mihi eat iurisque peritus,
Ignorans mores Romae ritusque Latinos,
Sed Baldi suboles, suboles dignissima Azonis.
Cetera quid repetam? Non me risisse negabo,
Non adeo timidum fautrix natura creavit.
Sed me sponte mea voluisse lacessere quemquam,
Hebenstreite, nego, quid rides? Accipe quaeso,
Cuius me toties delectavere lepores,
Et mihi concedas tecum, dilecte, iocari.
Exemplum veteris Latii et reverenda caterva,
Grammatici, leges nimium posuere severas
Quae certis numeris adstringant carmina vatum.
Inde movent bellum nimis intractabile verbum,
Saepius et nobis obstitit syllaba dura.
Scribere vix coepi, iam syllaba dura repugnat.
page 68, image: s039
Scalpimus inde caput, miseros et rodimus ungues,
Rodimus et calamos, et pulpita frangimus ictu.
O quantum cupio stultorum dicere laudes!
O quantum vano studio verba ipsa repugnant!
Aut me Grammaticus virga saevoque flagello
Territat, aut certe versus subito elanguescit.
Birrus emit libros, aurato vestit amictu
Emptos, hisque suum conclave tapetibus ornat.
Ne Birrum nitidos libros evolvere credas!
Nam facile fulgor rutilumque abstergitur aurum.
Idem catalogos et vana diaria legit,
Hinc didicit titulos librorum, hinc gutture rauco
Seu digitos, vitia et naevos enarrat eorum.
Cur igitur, dicis, Birrum laudare moraris?
Ecce! Aegre versus verbum capit eruditi
Servius. (o vestro Iason, Caepolla, Tigrine
Irneri, Gosias, o vestro assurgite alumno,
Tuque tuo liba Carpzovi basia amori)
Servius hic igitur Criticos condemnat, et istas
Pestes e patriis expelli praecepit oris.
Irridet lepide, qui nostri legibus aevi
Legibus ex Latii studeant accendere lucem.
Haec sunt Graeca, legi non debent Graeca sodales, 4
Vociferans, non illa famem depellere, nullis
Illa valent vacuam nummis implere crumenam.
At bene scit chartas contexere, novit et amplam
Scripturam, et scriptum novit signare sigillo.
Vix ego, mi Servi, te coepi tollere ad astra,
Iam periit Iurisconsulti nomine versus.
At Quintus nugas effutiat ore loquaci
Quis? Quid? Ubi? Quibus auxiliis? Cur? Quomodo?
Quando?
Usque canat, semperque suum quicumque coaxet,
Et de principiis et somniet Entibus usque.
Attamen et nostrae Quinti praeconia haberent
Chartae, ni versum vox Philosophia redaret.
Audaci Titius fundit convicia lingua,
Immeritosque viros linenti carmine laedit,
Attamen argutas Satyras se scribere credit.
Credat, et ipse etiam talem appellare volebam,
Sed titulum verum 5 versus metrumque negabant
Sed quid plura iuvat laudare exempla? Videbis
Quam mihi vim faciat minime mutabile metrum,
Si laudare velim: sin quem reprehendere contra,
Ultro tunc coeunt in carmen mollia verba.
page 70, image: s040
Nil sapit et stupidus Birrus se iactat inepte.
Servius haud quidquam praeter mala iurgia novit.
Quintus futilibus consumit tempora nugis.
Probrosis Titius rodit bona nomina verbis.
Nonne Tuus verbis et metro Klotzius ergo
Ducitur, ut nervis alienis mobile lignum?1. Occasionem huic scriptiunculae dedit locus festissimus Daniel. Heinsii, in libello, qualis uxor ducenda sit viro litterario? - Virtus autem non tam lepide laudatur, neque semper belle dicitur in carmine. Adde, quod, qui versus Latinos scribunt, temperantiam ac castitatem, primas feminae virtutes, in elegia ubi ponant non inveniunt. Reluctantur enim syllabae - 2. Idem Hensius in epist. Poematibus suis affixa: Est enim autodidaktos arete paupertas, ut ait ille. Haec a parente nostro, ad nos devoluta est hereditas. Homerum dico, qui sic vixit, sic abiit. Hoc uno beatus, quod nec codicillos fecit, nec legatum, neque quisquam de inofficioso eius egit - 3. Katolikon teorema vocat Cicero ad Attic. 14.23. Nemo unquam neque poeta neque orator fuit, qui quemquam meliorem, quam se arbitretur. 4. Divina Accursii vox. 5. Satyricus
ELEGIAE
ELEG. I. AD ILLUSTRISSIMUM COMITEM SOLMIUM, ALBAE AQUII. EQUIT. REGIAR: PRAEFECTURAR. SCHWARZENBERGENS. GRUNHANENS. ET ZWICKAUENSIS. EXARCHAM.
Si raucos lituos, Solmi sonitumque turbarum
Musarum tenuis vox penetrare potest:
Quae blandis viridi Musis operatus in aevo
Carmina deduxi qualiacumque cape.
At quantum, timeo ut resonans hinnitus equorum,
Ut gemitus iuvenum duro sub Marte cadentum,
Armorumque fragor terrisonae tubae:
page 72, image: s041
O quantum vereor, tenera ut mea carmina ad aures
Imbellesque modos hosce venire sinant.
Ah! ne caesorum sis sparsus forte cruore!
Dextraque ne rubeat sanguine forte Tua!
Aufugerent ocius pavidae nec tradere, Solmi,
Auderent Musae carmina nostra Tibi.
Non Te, non dulcem credent se cernere alumnum.
Solmius hic, dicent? Hiccine noster amor?
Cernimus hunc acies et equestres ducere turmas,
Cuius mellifluum carmen ab ore sonat?
Hunc rigidas pugnas, hunc praelia inire videmus,
Gloria qui gladios inter veneraris et arma
Deliciasque Tuas, deliciasque meas.
Felix! Qui recinis Venusino carmina plectro,
Arguteque moves aurea fila lyrae.
O utinam liceat dignos Te dicere cantus;
Et tristi patriae pellere corde mala!
Flere iuvat, patriae crudelia vulnera flere,
Damnaque Saxoniae publica flere iuvat.
Ah quotiens dixi, vos, gaudia nostra, valete,
O nemus, o dulcis vallis et umbra vale!
Nil mihi vobiscum, nil prosunt: toto
Horrendum mundo sanguinea arma sonant.
Pax ades et cives miseros pax alma revise!
Fortunata veni terque quaterque dies!
Tunc viridi frontem lauro vincire iuvabit,
Omissisque elegis sollicitare lyram.
Non saevas acies, non aspera praelia dicam
Vastatasque urbes: Tu mihi carmen eris.
page 74, image: s042ELEG. II. PIIS MANIBUS CHRISTIANI FRIDERICI PROMNITI S.
Tu, qui sidereo, translatus in arva piorum,
Promniti, vitam lumine laetus agis;
Si mortales tuas carmen perfertur ad aures,
Accipe sincerae pignus amicitiae.
Ultima amicitiae donamus et ultima amoris
Pignora quaeque licet munera ferre damus.
Iam licet aethereos cantus tua pectora spirent,
Divinumque tuo carmen ab ore sonet:
Iam licet insigni mundi rerumque parentem
Carmine extollas gaudia larga poli:
Iam licet haud mundi gratum nec amabile quidquam,
Caelestisque tuo pectore regnet amor:
Forte tamen nostri memor in regionibus illis
Forte inflicta vulnera morte vides:
Forsitan hoc carmen nubes transcedet et auras,
Forsitan haec pietas, grata futura tibi.
Forsitan has lacrimas non sicco lumine cernes,
Et cineri haec, dices, munera grata meo.
Non nostris lacrimas oculis non ore querelas
Extorquet non arte queri nec nos lacrimare decenter
Fallere nec verbis nox didicisse iuvat.
Pectus, Promniti, pectus non triste disertos
Et facit, et gemitus maestaque verba docet.
Hoc miserum verbis cogit vulgare dolorem,
Hoc solum in fletus lumina nostra movet.
Ut flexi lacerat durus dens vomeris arva,
ut lacerant silvas fulmine missa polo.
Si quoque, quae viridi te nobis abstulit aevo,
Mors miseris lacerat pectora nostra modis.
Haec igitur luctum simul et spirantia amorem
Vulneraque haec tanto vulnere laesa iuvat.
Hoc gemitu paullum renovatur prima voluptas,
Foederis et nostri pristina imago redit
Nunc te direpto demum sentimus, amice,
Quam toto fuerit corde receptus amor.
page 76, image: s043
Mors tua, Promniti, mors ah! tua quid fit amicos
Perdere, nos, vere quid fit amasse, docet.
Maesta tui species oculis abeuntis inhaeret,
Ultima discessus haeret ora tui.
Oscula discedens quotiens repetita dedisti!
Ut nostro collo brachia nexa tua!
Ut tuis lacrimis lacrimas miscere iuvabat
Nostras! Ut vocem pressit et ora dolor.
Quam, dulces socii, vestris amplexibus aegre
Divellar, dicis, conscius ipse mihi.
Fata vocant, finisque meis iam debitus annis
Ultima iam approperant tempora, fata vocant.
Nunc Misenam abeo, forsan clementia caeli
Languentesque artus arva benigna iuvat.
Tunc iterum fanum me dulcis Lipsia habebit,
Vestros amplexus vestraque colla petam.
Si potius, mortis nam sunt mihi signa propinquare,
Sin nobis reditum tristia fata negant.
O memori vestri Promniti nomen habete
Mente, sit aeternum foedus amicitiae.
Testor perpetuum, qui nos coniunxit, amorem,
Cuius et in dextra sunt mea fata, Deum:
Non me quod virides annos floremque iuventae
Eripiat mortis frigida dextra monet.
Vos facitis socii, vos omnis causa doloris,
Vos soli facitis cur superesse velim.
Non ego vos posthac videam? Non seria, lusus,
Non potero vobis cedere cuncta mea.
Non vos consilium posthac praebebitis aegro?
Dulce mihi semper deerit alloquium?
Quaeque ego pro vestro nunc reddam praemia amore?
Scilicet aeternis causa doloris ero.
Non omnis moriar, vos dulces spero sodales
Vos post exiguam spero videre moram.
Qui tum complexus! Quaeque oscula! Qui tum
In superis arvis corda tenebit amor!
Nunc salvete mihi, nunc supremumque valete,
Nunc mihi supremum, Lipsia blanda, vale.
Sic fles, et flentes una nos cernis amicos,
Ultima nos flentes figimus oscula, abis:
Quae non sollicitis animis nos vota fovemus!
Quid non speramus! Spes ea cassa cadit.
Ergone tu nunquam nobis rediturus abisti?
Ergone te nobis abstulit atra dies?
page 78, image: s044
Nostrae deliciae, Promniti nostra voluptas
Tune immaturo funere raptus abes?
Non, nisi per somnum, tua dulcis imago redibit?
Non, eheu! posthac, optime, noster eris?
Ah quotiens cum tu socios complexus amantes
Tum dedimus lacrimis oscula mista tibi!
Quid si, saepe animus nobis dicebat, amicum
Dimidiumque animae mors violenta rapit?
Quid? Sine Promnitio tum caeli cernere lumen
Iucundum nobis? Hoc sine vivere erit?
Accidit, o miseros homines! O invidia fata!
Quae nobis animus vaticinatus erat.
Ut rosa, purpureum quae mane expandit honorem,
Vespere demittit disperitura caput:
Imbribus effusis ut picta papavera marcent
Amittuntque suum lilia verna decus:
Sic breve ver vitae mediaque abrupta iuventa
Gaudia funesti funeris hora rapit.
Non, eheu! sensim languentia lumina nostris
Claudere nos digitis, non potuisse tua!
Non licuisse tuae supremo in tempore vitae
Et capere et verbum reddere dulce, vale!
Absentes tibi serta damus, floresque sepulchro
Asserimus varios purpureas rosas.
Nec tamen hic finis luctus finisque doloris.
Nec tuus e nostro corde recedet amor,
Si tepidum longum tempus compresserit imbrem,
Nostraque siccarit lumina longa dies:
Ille tamen nostro vivet sub pectore luctus,
Fida et amicorum pectora flere sciunt,
O quam ardent animi, nubes tecum ire per altas!
O quantum cupimus te super astra sequi!
Felix morte tua, cumulos montesque malorum
Exsuperas, caeli persequeris bonis.
Quis tibi nunc mundi splendor quid honos videtur?
Quid curae nostrae, gloria, quidve labor?
Irridesne hominum curas vanosque labores?
An potius miseret te miseri generis?
Quid tibi, quae totum scindit discordia mundum
Sanguineaque manu tristia bella movet?
Quid tibi natorum Germania squalida caede,
In sua quam rabies viscera et ardor agit?
Quid tibi mille equitum turma peditumque catervae,
Quid furor et strepitus quid grave Martis opus?
page 80, image: s045
Quid? nisi formicae, quae parva in farris acervo
Ob parvum granum praelia parva gerunt.
Tutus de caelo fulgentia despicis arma,
Et mala mortales quae sibi cumque creant.
Nulla quies nobis ah! toto incendia mundo
Cernimus ah! gladios undique et arma fera.
Cernimus ah! gemitum patriae lacrimasque perennes,
Arvaque quae late tecta cadaveribus,
Servitio liber, strepitus exemptus periclis
Aurea sub pedibus conspicis astra tuis.
Aeternum numen maiestatemque verendam
Ingenio celebras uberiore Die.
Miratur caelum, caeli mirantur axes,
Nubes mellifluum carmen et astra stupent.
Quam pudet hos tenues numeros mortaleque carmen
Mortalique humiles fundere ab ore modos.
Quam ne, quae quondam non displicuere, veremur
Nunc laedant aures carmina nostra tuas.
Nostra deo o utinam mens exardescat eodem!
Excitet o idem pectora nostra vigor!
O ubi divino vultu sapientia splendet,
Quae non cognoscit discit et ingenium!
Vincula perfregit dura, excussitque catenam
Reddita mens caelo, reddita tota sibi.
Nun animus liber campo potitus aperto
Omnia caelesti pervolat igne calens.
Pervolitat nubes caelique volubilis orbes,
Aethereis pennis transvolat astra poli.
Fulminis attonitus patriam tonitruque sonantis
Ventorumque domos permeat atque nivis.
Iam fabricam mundi, iam quae compage tenetur
Caelum, quaeve via sidera discis eant.
Miraris populos tecum felicis olympi
Caelestes acies aetherosque choros,
Qui cives habitent in lunae conspicis orbe,
Quaeque creaturae conspicis astra colant.
Iam potis es veras rerum cognoscere causas,
Necne tu metuis devius error agat.
Qua vi subsidat pontus tumeatque vicissim,
Quot mundi niteant aethere et astra polo:
Tristes sanguineo rutilent cives stagna profunda maris:
Corporis ut rudes animus vegetaverit artus:
Quae natura animi, quae sit origo, tenes.
page 82, image: s046
Quae sit naturae lex, virtus, quaeque potestas,
Tu nosti, atque homines quae modo cumque latent.
Fatorum seriem, rerum miracula, sortes
Hic hominum discis perpetuas vices.
Hic mortisque tuae causas cognoscis, amice,
Hic, quae nos maneant aspera fata, vides.
Quid tibi nunc omnis sapientia nostra videtur?
Quid, quae mortalis ludicra iactat humo?
Si licet, et veteris tu oblitus amoris
Nec miseros homines talia nosse nefas.
Dulcia per mediae descende silentia noctis
In tacitos lucos umbriferum nemus.
Tu quibus in superas pennis adscenderis oras,
Quo duce transieris sidera quave via:
Quas ibi virtutes animi, quos nactus amicos,
Lumine quo niteant corpus et ora nova!
Quo sermone Die quo dicas carmine laudes,
Quam blandi numeri mellifluique modi:
Quid cupias, optes, quo tendat sancta voluptas,
Quid mens terrestri libera corpore agat:
Quae sint caelestes sedes, quaeque atria divum,
Quaeque voluptas, gaudia quaeque, doce.
Forte animus graviter crudeli saucius ictu
Disceret alloquio fortior esse tuo.
Cur audire nefas homini miracula caeli!
Cur mortalis homo percipere ista nequit?
Quantum ardent animi! Quantaque cupidine fervent!
Quod desiderium pectora nostra tenet!
O quando dabitur nobis sapientiam ab ore
Discere caelestem, dulcis amice, tuo?
page 84, image: s047ELEG. III. AD MUSAS.
Extremum hoc, Musae, nobis concedite carmen
Extremum, vobis vota precesque fero.
Invidia vis fati vestris me amplexibus arcet,
In quibus aeternum vivere dulce foret.
Dulce foret vestris morti succumbere in ulnis,
Luminaque a vestra claudere pressa manu,
Hoc ego superbam, sed spes me lusit inanis,
Venti diripiunt gaudia spesque meas.
Vos mihi nascenti placidis risistis ocellis
Nascere, dicentes, tu quoque noster eris.
Tum teneram ingenuas mentem formastis ad artes,
Artes, quae spretae nunc sine honore iacent.
Carmina tum ratum me, tum numerosque docetis,
Sive tuos, Naso, sive, Tibulle, tuos.
Et modo me laetum flavas ad Thybridis undas
Ducetis et colles. Roma vetusta tuos.
Et modo thesauros dextra reseratis amica,
Quos gremio condit Graecia prisca suo.
Non mihi vos vani iunxit malus ardor honoris,
Nec me vos auri iussit amare sitis.
Ast ob delicias ob et illud amabile vestrum
Tanta vobiscum iunctus amore sui.
Sic mihi defluxit primae pars optima vitae,
Actaque per dulces blanda iuventa choros,
Nunc iussit, Musas Pindumque relinquere fatum
Quid nobis laetum nil sinit esse diu.
Seu, quando tristis virgo trans aequoris undas,
Dilectum iuvenem cernit abire procul,
Tunc gemit et queritur, lacrimis tunc ora venusta
Et pulchras lacrimis irrigat illa genas:
Sic ego vos lacrimans, miserescite! Defero Musae,
Sic lacrimans Pindi nobile linquo nemus.
Nunc Cytherea vale, Carites, tenerique Lepores,
Tu, mi Flacce, vale, tuque, Tibulle, vale.
Nil mihi vobiscum nec erunt mihi carmina curae,
Nil mihi cum calamis cum citharaque mihi.
At saltem, Musae, ne vestrum spernite amicum,
At saltem memores nominis este mei.
page 86, image: s048
Et sacro in Pindo, (nostro concedite amori)
Hoc habeat carmen parva tabella meum:
Quem luco hoc nimium prohibebant ferrea fata
Klotzius hoc luco vivere dignus erat.
Quid moror ulterius? Vultu dextraque feroci
Frango leves calamos: frange Thalia lyram.