PODAGRAE LUDUS
Mainz: Ivo Schoeffer, 1537
4o: 14 leaves
Text submitted by Harry Vredeveld. The orthography and punctuation of the original have been retained. I have silently corrected obvious printing errors, expanded the abbreviations, normalized the use of i/j and u/v, and, where appropriate, added paragraphing. A critical edition, with modernized punctuation, is to appear in: The Poetic Works of Helius Eobanus Hessus, ed., trans., and annotated by Harry Vredeveld (Tempe: MRTS, 2004- ).
[a1r]
PODAGRAE LUDUS
[Woodcut, showing Podagra with crown and scepter. Above her a banner proclaims: "SOLVERE. NODOSAM. NESCIT MEDICINA PODAGRAM". Looking up at Podagra are two figures with the banners "STIGIUS PLUTO" and "IUPITER". At her feet is a banner with the name "NEPTUNUS".]
[a1v]
[Woodcut depicting podagra sufferers, with the following banners: "GENUFRAGA"; "HEC UNICA CALAMITAS NOSTRA"; LECTIGRADA"; "MALEFICA"; "BOCZ ELLENTZ WILLEN"; "TALORUM TORTRIX"; "CRUCIFIGE CRUCIFIGE"; and "CURSI VETANS".
[a2r]
LUDUS DE PODAGRA, IN QUO EIUS AF-
fectionis natura, commoda iuxta ac incommoda
recensentur. e vulgari Germanico in Latinum
carmen coacta, per H. Eobanum Hessum.
AD LECTOREM.
Cui gravis articulos Podagrae dolor urit acerbae
Haec legat: hinc aliquam forsan habebit opem,
Garrula nam tristem mentita est fama Podagram
Nullius averti posse medentis ope.
Hic quibus hanc curis releves, quibus artibus illam
Effugias, ne sis nescius, illa docet.
AD EUNDEM.
Garrula nodosam mentita est fama Podagram
Nullius averti posse medentis ope,
Nam si forte voles ipsam hic audire loquentem
Hoc tibi me verum dicere certus eris.
[a2v]
REVERENDO DOMINO IODOCO HESSO Carthusianae sodalitatis apud Erphurdiam principi, patrono et amico summo suo, H. Eobanus Hessus. S. D.
MITTO tandem tibi vir optime, carmen de Podagra, tua imo iam etiam nostra, diu satis et efflagitatum abs te, et a me promissum. Sed (ut est in proverbio) Non nimis sero quae satis bene: tametsi quam bene non intelligo, cum tamen nihil tibi non debeam, volui et hic prestare quod debui et fidem meam decuit. Ineptire enim malui, quam tibi tam pertinaciter efflagitanti, vel potius amicissime petenti non obsequi, quanquam esset ab hoc scriptorum genere mea consuetudo alienissima. Quae enim tu in vulgares rhythmos, sane quam elegantes, magno (ut videtur) labore nec minore industria conieceras, ea ego latinis versibus non satis commode (ut mihi quidem videtur) reddidi[.] a praescripto tamen tuo non multum aberravi, nisi sicubi praesens coegit necessitas. In quibusdam enim decori, et maiestati (ut ita dicam) latini poematis inservire me oportuit. Longe est enim alia, id quod pro singulari eruditione non ignoras, latini carminis, quam teutonici figmenti ratio: Meri-
[a3r]
to enim rideremur ab omnibus, si istam nostri idiomatis barbariem in latinum carmen sic verteremus, ut ceu verbum verbo reddere, voluisse videremur, id quod nec in graeca, nec latina, nec ulla alia (ut existimo) in lingua fieri potest, nec si posset, ullo tamen pacto esset committendum, ut suam cuique linguae proprietatem eriperemus. Ego tamen in hoc poematio sic temperavi stylum, ut nec a tuo praescripto discederem longius, quam par esset, nec ea negligerem tamen omnino, quae ad artem pertinere videbantur. Habes itaque vir doctissime poema, non quidem extemporaliter (ut quidam gloriantur) effusum, sed nonnullo potius aliquot dierum mihi labore desudatum. Quid enim in tuam gratiam non fecero? qui in illa etiam, in qua es professione, sic te geris, ut et amicos tibi non tam multos, quam bonos et eruditos pares, et optimarum literarum studiis, quibus excellis efficis, ut ista solitudo Christianis musis dedicata minus multis habeatur odiosa. De reliquo consultabimus una, si quando dabitur oportunitas, Verti enim et duas illas cantilenas, quas tuo carmini praeposuisti, quanquam non magnopere mihi ad rem pertinere videbantur. Vale vir humanissime, et omnia tibi de me, quae de amicissimo debes, polliceri nihil dubita.
Erphurdiae postridie D. Thomae. Anno M.D.XXXIIII.
[a3v]
Tarda quidem sed certa fides, tibi nostra peracta est,
O meritis in me vix habiture parem
Non quia non peragenda etiam nunc plura supersunt,
Te gravis est nullus praecipiente labor.
Tu modo docte pater studio cognominis Hessi,
Utere quo debes nomine, quoque voles.
PODAGRAE VELUT APUD IUDI-
cem accusatae defensio.
NOn ignara graves adversa a parte querelas,
Me tibi iudicio constituisse ream.
Non ignara mali, cuius nunc arguor insons,
Sancte tuum sistor cognitor ante thronum.
Iustitiae sed fama tuae, quia candide iudex
Laudibus in coelum tollitur eximiis.
Cognita me recreat virtus tua, Iudice nec te
Addubitem causam vincere posse meam.
Magna igitur dubiae venit fidutia menti
Iudicis usuram me pietate boni,
[a4r]
Nunc falsas venio laeta oppressura querelas
Quas hominum de me fabula vana movet,
Cum quibus ante tuum nunc congressura tribunal,
Me falsi ostendam criminis esse ream,
Cumque habeat multos conficta calumnia testes,
Sermo meo falsus nullus ab ore fluet.
Ut ne (si taceam) nec me defendere pergam,
Obiecti credar criminis esse nocens.
Vera fides dicto est, damnari a iudice nemo
Debet inauditus, qua vice cumque reus,
Ne si forte aliquos habeat quos oderit hostes
Possit ab indigna conditione premi,
Vestra meos igitur virtus aequissima sensus,
Ne metuant iusta parte levare potest.
Quid siquidem metuam tali sub iudice, cuius
Et pietas nota est, et generosa fides:
Utque adeo ut sperata meam victoria caussam,
Spondeat, et partes vincere posse meas.
Audi igitur nostras animo attendente querelas [quaerelas 1537],
Donec erit caussae summa peracta meae,
Quod si forte odio tibi sim, et mendacia veris
Te quoque parte aliqua praeposuisse iuvet,
Ceu premat insontem virtus sua cognita Cusim
Praevaleatque bonis Achithophelis honor.
Desine ab indigna iudex ratione moveri,
Altera sit verbis auris aperta meis.
[a4v]
Caussa tibi potior quam sit persona reorum,
Invidiae atque irae sit procul omne malum.
Ante tuum valeat verumque piumque tribunal,
Non quae mentitur pars inimica tibi.
Sic ego vana meae retegam mendacia fraudis,
Quae mea mentito crimine facta premunt,
Crimine dira meo sese tormenta queruntur,
Quaeque ipsis faciam vulnera multa pati,
Quae magis ipsorum culpa patiuntur, et ipsis,
Non ego sed vitiis, obruta vita nocet,
Ut tamen his ego sim tam saevi causa doloris,
Saepe etiam victis commoda plura fero.
Quod nisi confirmem, nisi vera haec esse probaro,
Obruat infidum noxia poena caput,
Sin res tota meis erit aequa et consona dictis,
Iudice digna bono vincere causa mea est,
Quam tamen ad causam veniam prius, omnia possim
Destruere, haud dubia verba inimica fide,
Nam petor insanis vulgi clamoribus, et me
Saepe videns, aliquis talia verba refert,
Tune superba illa es, quae te iactare solebas,
Omnibus ornatam laudibus esse Deam?
Cur igitur te nemo probat? cur odimus omnes?
Cur precor [praecor 1537] et poenas exitiumque tibi?
Hos ego sic contra, rogo, deludoque vicissim.
Cur odit rigidos prima iuventa duces?
[b1r]
Qui licet ingenium foveant, artesque ministrent
Ingenuas, odium non tamen effugiunt,
Non aliam ob causam, nisi quod dum commoda praestat,
Et docet ad mores quaelibet apta bonos.
Non tamen haec teneri accipere aut admittere possunt
Ad mala proclives, ad bona degeneres,
Cur odere bonas leges mala nomina? caussa est,
Quod vita cuperent liberiore frui.
Pronus in omne malum populus, quod frivola mallet
Omnia, quam legum commoda vera sequi,
Non ideo malus est, qui legem pertulit aequam,
Si malus est, cui lex lata placere nequit,
Non ideo malus est teneri praeceptor Ephoebi
Si puer est petulans, cui minus ille placet.
Sed legum veneranda fides, et sancta potestas
Non minus hoc vires debet habere suas,
Nam si certa malis sua stet sententia, mallent
Iustitiam nunquam gentibus esse datam,
Propterea non ille malus mox debet haberi,
Si quem forte malus dixerit esse malum,
At certe malus ille vir est, quem turba malorum
Iudice iustitia dixerit esse malum,
Sed quia prae reliquis est maxima turba malorum,
Quotquot sunt similes iudicat esse sibi.
Propterea immeritae mihi structa calumnia, parvam
Vel potius nullam debet habere fidem.
[b1v]
Comprimat ipse igitur vanae mendacia linguae
Hostis, et adscribat vulnera nostra sibi,
Vulnera, tela, cruces, poenas, tormenta, dolores.
Caussa sibiipsi nocens (ut pateretur) erat,
Sic se luxuriae dedit improbus, usque adeo se
Credidit immensi gurgitis esse loco,
Sic non ulla sitim potuerunt pocula diram
Stinguere, perpetuam fercula nulla famem
Nulla voluptatum ratio fuit omnibus istis,
Qui se nunc nostra fraude queruntur agi,
Hi me saepe suas invitam quaerere cogunt,
Quas ego non vellem sponte subire domos,
Quod si pernities istis una omnibus essem
Qui de me haec audent, sed sine teste queri
Non tantum hi sua damna queri crudelia possent
Sed ratio affectis omnibus una foret,
Sed mea non adeo lata est, nec tanta potestas
Ut clades genitis omnibus esse queam,
Et mihi si quicquam credas aequissime iudex,
Omnes intactos praeteriisse velim,
Nunc adeo invitam [in vitam 1537] cogunt, ac deinde coactam,
Iudiciis falsis frivola turba negant.
Nam cur agricolas nullos, cur nulla frequento
Limina, quasque domos rustica turba colit,
Quos duri exercent noctesque diesque labores
Ocia quos requiem non habitura domant.
[b2r]
Quos sitis et malesuada fames, et tristis egestas
Occupat, et nullo tempore destituit,
Mollia qui blandae Veneris commercia vitant,
Nec caput in plumas inseruisse solent,
Hos ego praetereo, fugio, detestor et odi,
His mecum pax est, et diuturna quies,
Verum adversa mihi, sed quae non plurima turba
Omnia mutata conditione ferunt,
Cum sibi sint ipsis cunctorum caussa malorum
Me tamen accusant, me tamen insimulant
Non secus ac si quis tumidis sese obruat undis,
Culpam undas (non se) stultus habere putet.
Verum ea nunc ratio, alios ut quisque malorum
Insimulet sibi quae posse nocere timet.
Neve meis tantum cupiam te credere verbis
Qui caussae arbitrium cognitor huius habes.
Aspice quas referant larvas, quam corpora miris
Deformata modis, brachia, crura, manus,
Quam cutis extantes supererret decolor artus,
Quam nullos habeant ebria turba pedes,
Quod si luxuriae non sunt haec signa, nec [nae 1537] istas
Insidias miseris crapula foeda facit,
Ipsa luam merito poenas, quas imprecor illis
Ipsa volens aequo iudice victa cadam,
Ergo suis pereunt vitiis, culpaque laborant,
Quorum captivam me mala vita tenet.
[b2v]
Qui si me teneant, cupiunt procul esse remotam.
Quam si non habeant, semper adesse volunt,
Sic etenim vivunt, sic se praesentibus explent
Delitiis, sic se nocte dieque gravant,
Nec satis aegroti, nec possunt vivere sani,
Nec vitata diu, nec bona capta ferunt,
Quae leges, quae cura igitur, quae subvenit illis
Quae ratio a poenis hos relevare potest?
Quos pecuina modo sua vita coarguit isto,
Semper in exitium prodiga vita suum,
Qui non ergo bibunt, nec edunt, ut vivere possint,
Grata sed ut rapidae sint elementa gulae
Perdendo gens nata mero, gens prodiga luxu,
Tanquam aliud non sit vivere, quam bibere,
Noctibus adiiciunt luces, noctesque diebus
Perpetua serie continuante bibunt,
Mutua certantes per pocula, non secus ac si
Non alia possint conditione mori.
Quorum utinam iugulis sicut sunt addita semper
Pocula, sic stringant carnificis laquei,
Ferre querelarum multo minus omnibus horis
Cogerer, et minus haec turba molesta foret,
Quae si vera loquor, sicut sunt vera, quid istaec
Hiscere vel contra pars inimica queat?
Aspectusne tuos audent aequissime iudex,
Hine oculos audent sustinuisse tuos?
[b3r]
Praeterea possuntne suae confidere caussae
Quae tam iustitiae nullius instar habet?
Me velut in meritam possunt deposcere poenam
Quae ipsis ex merito est mille ferenda modis,
Cur non sic potius vitam instituere priorem
Ipsa ut in hos possem iuris habere nihil?
Sed fugere assueti dulcissima pocula Bacchi
Nec blandae Veneris dulcia furta sequi
Luxuriam repulisse, gulae praescribere leges,
Pro vino gelidi sumere fontis aquas.
Hoc opus, hic labor est, haec illis dura laborum
Conditio, finem non sinit esse suum,
Praecipue quibus insolitum est sic vivere, namque
Assuetos mores linquere posse grave est.
Quae res mira igitur, si quae fecere malorum,
Persolvant poenas, suppliciumque luant,
Nam quicunque suae cursum curamque salutis
Negligit, indignum hunc esse salute puto.
Sunt qui quum miserum sibi contraxere dolorem
Et nimio luxu membra gravata gerunt,
Me cito contractis studeant arcere medelis
Saepe malum, stulti posse levare putant,
Quod si quam cuperent, poenis gravioribus utar
Et mihi dicta (manu vindice) probra sequar.
Forte nec haec debet cuiquam res mira videri,
Res quia vindicta digna erat ista gravi.
[b3v]
Novi etiam multos qui postquam cuncta vorarunt
Insana requiem non faciente gula,
Simpliciore uti victus ratione coacti,
Protinus e domibus me pepulere suis,
Quod nunquam potuisse liquet, nisi crimina vitae
Mutassent victus conditione novi,
Qualiscunque tamen dicar discrimine nullo
Omnes insidiis omnibus adgredior,
Nulli nostra manus parcit, seu divite Gaza
Innumeras Croesi divitis abdat opes
Seu pauper modico vivat contentus agello,
Omnibus est ratio nominis una mei,
Tantum quod teneris ego plus oblector in illis,
Quam quorum duro vita labore perit,
Illorum quia me trahit ingeniosa voluptas
Horum ingens docta me fugat arte labor.
Dixerit hic aliquis non tantum magna lacessis
Nomina, verum etiam laedere parva soles,
Ut quorum rigidos mores, invita voluptas
Deserit, et famam sobria vita facit,
Hi vires etiam (fateor) sed rarius istas
Saepius et certas experiuntur opes.
Sive quod haec ipsis saepe est agnata parentum
Sanguine, naturae seu ratione lues,
Quos quo vita iuvat moderatior, hoc minus illis
Quae metuunt omnes, spicula nostra nocent
[b4r]
Nec tam dura mihi mens est, ut nulla remittam
Tempora, sed misero saepe dolore levem
Quae tamen est morbis natura infausta quibusdam,
Aut cito ut interimant, perpetuo aut crucient,
Totius ut solvens Apoplexia corporis artus,
Et quae de suibus, sed grave nomen habet
Qualis item solitos prohibens Epilepsia motus,
Et lanians totam mentagra foeda cutem,
Hos prosus mille possunt curare medelae,
Quin quam curantur saepius interimunt,
Et quanquam vincar, ipsa etiam cura non vincar ab ulla,
Membra tamen patior saepe quiete frui,
Non igitur iustae est haec frivola caussa querelae,
Et tam non varia sum ratione nocens.
Adde quod et charis facio ludibria amicis,
Blandaque amabilibus verba referta iocis,
Nam quoties aliquem arripui, sic protinus illi
Illudunt, tanquam risibus apta ferat,
Nemo extrema quidem patienti illudit amico
Nemo aliquem ridet, qui sine fine dolet,
Nunc ego coniunctos si rideor inter amicos
Non mea mortifero spicula felle madent.
Restat ut ostendam quam commoda multa sequantur
Quorum sunt nostra corpora laesa manu,
Plurima quae nunquam vitare pericula possent
Officio vitant effugiuntque meo
[b4v]
Bella, doli, cedes, periuria, furta, rapinae,
Tam procul his absunt, quam procul omne malum,
Nullae his insidiae, fraudum non ulla timenda est
Quae bene congestas subdola turbet opes,
Non pluvias, non ferre nives coguntur et hymbres,
Latronum rapidas non timuere manus,
Non unquam strepitus illi metuere forenses,
Non aliquas populo despiciente minas,
Denique contingunt vel quae pericula sanis
Vertit ab aegrotis omnia nostra manus,
Et quia corporibus tot clades arceo quadam
Vel potius nulla vel modo peste levi,
Multum se debere mihi, nisi iure fatentur,
Ingratae merito crimina mentis habent.
Nunc ego non tantum bona corporis ista ministro,
Verum animis etiam commoda multa fero,
Nam quia muneribus longe civilibus absunt
Quae vigiles animos saepe gravare solent,
Ocia tranquilli studiorum tuta capessunt,
Unde boni fructus horrea plena ferunt,
Inde libris vitae meritum sapientibus augent,
Unde anima aeterna pascitur ambrosia.
O vitae secura quies, O summa beatae,
O vita aucta bonis innumerabilibus,
Nulla hic ambitio, non ulla superbia, non vis,
Ventosa hic populi non habet aura locum,
[c1r]
Quam sint vana quidem quaecunque hic gaudia, mundus
Quam sit et incertum quicquid honoris habet,
Per mea iam docti benefacta agnoscere possunt
Atque hinc notitiam sortis habere suae.
Sic fit ut agnoscant, quam sint obnoxia morti
Tam robusta parum corpora mille modis.
Hinc minus invidiae morbis odiique laborant,
Hinc minus in fraudes turba quieta ruunt,
Sunt haec magna quidem, poterunt quoque plura referri,
Sed quod adhuc restat non leve pondus habet.
Sunt tria quae semper vetui, semperque vetabo
Quae sunt ira nocens, crapula, turpis amor,
Quae si non fugiant nostri tria iussa ministri,
Protinus a nobis praemia digna ferunt.
Nam quos illuvies nimiae petulantis iacchi
Assidua miseros ebrietate gravant,
Hos ego confestim rapio et cruciatibus ango,
Et iacio in fatuos frena molesta pedes,
Quos amor, et duri laesere Cupidinis arcus,
Hos ego ne fugiant detinuisse paro,
Nam nihil hoc hominum genere inconstantius usquam est.
Cumque suo stulti semper amore volant,
Praestitit hos igitur duro cohibere lupato,
Ne tam praecipites in sua damna ruant.
Et ne perpetuo paphios urantur ad ignes
Ignibus ista meis flamma premenda fuit.
[c1v]
Ante fores Veneris clavo ne semper amoris,
Affixi haererent hos ego fune ligo.
Ipsa salutari caedo ferioque flagello,
Semper Acidalia ne feriantur acu.
Sed furor obcaecat quosdam gravis ira, venenum
Unde grave ingeniis corporibusque venit,
Quorum animi rabie fervescunt saepe canina
Prorsus ut oblitos dixeris esse sui,
Hos ego sic placidos et mites reddere possum
Innocuae similes ut videantur ovi.
I nunc multiplices, itera vesane querelas
Et servatrici dic mala damna tuae,
Quae tibi dum corpus poenis praesentibus urget
Eximiis animi dotibus auget opes.
Nam quota pars hominum qui non praesentia vitae
Gaudia, venturis anteponenda putent?
Quos neque mors terret, neque spes levat ulla futuri
Tantum hoc interea debile corpus amant,
Quorum venter iners Deus est, et proxima ventri
Dicere quaeque nefas quaeque referre pudet,
Hos ego de tenebris velut exero et assero luci
Dum cogo memores incipere esse sui,
Scilicet ut videant, et tota mente retractent,
Gaudia quam fallax frivola mundus agat:
Quam sint mixta bonis semper mala tristia laetis,
Quam certa maneat conditione nihil,
[c2r]
Quae ventura bonis sint praemia, quamque malorum
Vita nocens poenas sit luitura graves,
Talibus instituens istorum pectora factis,
Praemia spes certas ad meliora levo.
Sic brevis incipiunt spernentes toedia morbi,
Sperare in summas gaudia longa dies.
Denique se totos percepto tradere Christo,
Illius et toto pectore iussa sequi.
Sic veterem vincit nova consolatio morbum,
Et quo iam noceat nil fera pestis habet.
Nam bona non veniunt vitae speranda futurae
Praesentis vitae qui bona semper amant,
Nec si sint nimii vitae praesentis honores,
Ad nova defunctos gaudia ferre solent,
Haec sunt illa malis obnoxia facta querelis.
O iudex animo iusticiaque potens,
Talibus accusor quibus istis noxia dicor,
Talibus insidiis arguor esse nocens,
His ego peccatrix videor, dum carnis ineptae
Noxia praescripto gaudia fine domo.
Corpora nam foeda correpta libidine purgo,
Reddo humiles, quorum pectora fastus habet,
Liberiore manu doceo dare munera amicis,
Quorum nuper opes traxit avara manus,
Cura mihi ad maciem pingues deducere ventres,
Quos ego detineo, crapula nulla gravat,
[c2v]
Horum nulla tenet laetalis Acedia sensus,
Nulla inimicitiae per mea regna nota est.
Haec ego cum praestem bona tam preciosa queruntur
Haec mala, nec cessant, flere, dolere, queri,
Cum doceam nihil humanis confidere rebus,
Fidere et in solum spem posuisse deum,
Hunc solum spectare, illi se credere soli,
Prae cunctis ingens quae bona mundus habet.
Hac etiam reliquos fratres ratione tueri,
Cum sint ex uno corpore membra dei.
Sic podagra invisa corpus ratione cohercens,
Ortus admoneo membra caduca sui.
Quanto nunc melius foedam constringere carnem,
Quam periturae animae vulnera foeda pati?
Ergo salutiferae vires spectate medelae,
Tam bene quae viciis subdita membra levat.
Quod si forte alicui praedurior esse videbor
Ludus habet sortem sicut et iste suam,
Crudelem idcirco me nemo tyrannida dicat,
Non vox imperio convenit ista meo.
Quandoquidem et medici quaedam mala vulnera ferro,
Cumque aliis nequeant viribus, igne domant.
Dixerit hic aliquis quae plurima commoda iactas.
Ex aliis etiam pestibus eveniunt,
Aut ego non novi meipsam satis, aut ea falso
Et nimis ingrato gutture verba vomunt,
[c3r]
Vel citius perimunt aliae, vel fortius urgent,
Quam vitae ut possint commeminisse suae,
Ipsa meis requiem saepe et solatia praesto,
Sicut et haec ratio est ante peracta mihi.
His iactare quidem poteram maiora meorum
Commoda, et in laudes dicere plura meas,
Sed quia stultitiae est sese et sua laude vehentis,
Stulta fere quamvis esse coacta fui.
Vela tamen plures habitura per aequora ventos
Proxima complexu contrahet ora brevi,
Si prius exemplis paucis ostendero quantas,
Extulerint laudes tempora prisca meas,
Et certe generosi animi specimenque decusque,
Posse adversa simul, posse secunda pati:
Et mala quae nequeant mutari, et ferre necesse est,
Sic ferre, ut laudes et decus inde feras.
Pertulit Augustus Caesar mea nomina, cuius
Maximus imperio subditus orbis erat,
Se mihi submisit, sed diis Agrippa secundis,
Huic licet Augusti filia nupta foret.
Et qui se nimium foelicem Sylla putabat,
Imperii sensit iura superba mei.
Sensit et ipse meas Sextus Pompeius artes,
Quamvis de magni sanguine natus erat.
Praecipue forti mea nota potentia Galbae.
Et tibi non omni tempore mollis Otho.
[c3v]
Me rapidum traxit secum Narcissus ad Orcum
Non tamen a stigiis ne revocarer aquis,
Mille alios potui, quorum nunc dicere frustra est,
Nomina, sed tantum proxima quaeque sequi,
Pontifices taceo sacros, tot milia regum
Praetereo, quorum nomina scripta manent.
Nunc satis intentis mihi respondisse querelis,
Et videor pro me disseruisse satis.
Nam docui adversos (non me) nocuisse sibiipsis,
Et quae me arguerent damna tulisse sibi,
Inde rudis populi sibi non constare querelas,
Qui neque quid faciat, quidve queratur habet.
Postremo, quam multa ipsis ego commoda praestem,
Quae merito nulla peste repensa velint.
Nunc quoniam vastum satis hoc percurrimus aequor,
Finiat hic cursum nostra carina suum,
Te decet unanimi iudex aequissime coetu,
Hanc caussam solida composuisse fide,
Sentiat ut falsa nos accusasse querela,
Turba magis fastu quam ratione potens.
Hic ut et adstantes videant me crimine falso
Delatam, intentae fraudis habere nihil,
Frivola ne post hac vanae mendacia linguae,
In me odium populi conciliare queant.
Nam satis ostensum est, quam sint sine fronte querelae,
Quam nullos habeat tam mala caussa pedes.
[c4r]
Quam nihil exoptent nisi me premere arte maligna,
Et Podagrae toto nomen in orbe mori,
Quam cupiant rerum cunctas evertere leges,
Iustitiae in primis inclyta iura tuae,
Nec te decipiant blandissima, nec ullam
Pollicitis horum crede subesse fidem,
Munera pervertunt leges, et iudicis omnem
Praestringunt animum, iudiciumque necant,
Quare age digne deo iudex hanc exige caussam,
Nunc secus ac summi iudicis ante thronum,
Hoc mihi promittunt de te tua vivida virtus
Nominis integritas, iusticiaeque fides,
Te fac ergo fidum (qui diceris esse) nec istis
Sed mihi, quae caussa sum meliore, fave.
Sic tibi cunctorum iudex deus omnia praestet,
Quae possint votis esse petenda tuis.
[c4v]
IUDICIS SUPER ACTA PODAGRAE CAUS-
sae pronunciatio.
SI modo non vanas de te tibi dicere laudes,
Si licuit pro te crimina vera loqui.
Dura pedum tortrix, nervorum saeva tyrannis
Quae crucias lenta membra subacta mora.
Me quoque delatas aequum est componere lites,
Iustitiae et partes exhibuisse suas,
Expetis ut meritas solvant (me iudice) poenas,
Quorum iudicio diceris esse nocens,
Nunc mihi longa tuae repetenti verba querelae,
In diversa animum cura molesta rapit.
Nam neque pars adversa suas mihi fingere caussas,
Nec visa est, iustas non habuisse preces,
Quandoquidem affligis tot millia, qui tibi nunquam
Insidias, sceptris aut posuere tuis,
Quandoquidem totum imperitas regina per orbem,
Tamque bonis studeas, quam nocuisse malis.
Quid meruere boni? cur per tam dira perirent
Vulnera? cur poenis afficis immeritos?
Cur merita nunquam satiaris clade malorum?
Cur nullum finem tanta tyrannis habet?
[c5r]
Parcere debueras studiis melioribus aptis,
Quos poena indignos sobria vita facit,
Nunc tua legitimos insana licentia fines
Transilit, et certos nescit habere modos,
Sed quia foedifragae te falsa calumnia turbae
Opprimit, et poenae clamitat esse ream,
Et quia maxima pars horum sibi caussa malorum
Sunt ipsi, nec enim dissimulare queunt,
Et quia tu veris rationibus usa probabas,
Istis te invitam cladibus esse gravem,
Quid nisi quod caussa vincis pronunciet aequus
Arbiter? aut iudex denique quisquis erit?
Debebis tantum victrix meminisse, quod horum
Erratis veniam sit tribuisse tuum,
Fracta malis siquidem patientia saepe (quod aiunt)
Fit furor, et nec se, nec sua damna videt.
Accusare lues istos miseranda coegit
Intentata, hi te, crimina diluere,
Tu veniam miseris dabis hanc, si dicere laudes
Victrici dominae nocte dieque volent,
Nam tibi nulla solet vox gratior esse videri:
Quam quae cum gemitu carmina mista fovent.
Hi tibi blandi sunt cantus, dulcesque susurri
Hae tibi Sirenes, hae tibi Pierides,
Vade superba igitur victrix, et in ista nepotum
Sardanapolorum limina, verte gradus,
[c5v]
Hospitia insontis nec habentis crimina turbae
Praeteriens vita, desere, linque, fuge,
Me quoque vicisti quo iudice ne qua videto,
Poena latrocinii laeserit ulla tui,
Quod rea si fias iterum (me iudice) nulla est
Tuta patrocinio caussa futura tuo,
Victa dabis poenam, nisi me, nisi deseris omnes
Intactos, quorum est sobria vita satis.
Vos quoque nunc victi discedite mentibus aequis,
Nec pudeat victos esse sub hoste Dea,
Quis divas etenim contra ferat arma? quis autem
Invictum Podagrae numen inesse neget?
Importuna loco nocuit victoria multis
Saepe aliquo vinci munus ab hoste fuit.
Victrici dominae nunc ite et dicite laudes
Qualibus haec dici diva superba potest.
AD PODAGRAM.
Diva potens morbi quo non est tristior alter,
Quae tripedes homines quadrupedesque facis.
Parce viris per quos tibi scena haec pulchra parata est,
Candidus Aonidum cultor uterque fuit.
Arripe regifico miscentes omnia luxu,
Quorum te possunt ocia ferre domi,
Nobis nulla quies ad te dea, restat alendam
Qui rectis studiis dedita turba sumus.
[c6r]
CANTILENAM IN PODAGRAM
Chorus Podagricorum canit Archilochio.
Sicut Gaude visceribus.
O Regina Podagra, O dea praepotens
Quis non te metuat? non tua Iupiter
Vincit [Vincat 1537] numina summus:
Non coelum, mare, non humus.
Audi Diva preces te venerantium,
Et pacem pedibus redde Podagricis,
Blandam redde salutem
Vires corporis adserens,
Last modified: November 01, 2006