Eobani Hessi in poetam Sarmatam Germanos ignaviae insimulantem invectiva.

[Erfurt: Mathes Maler, 1523]
4o: 6 leaves

Text submitted by Harry Vredeveld. The orthography and punctuation of the original have been retained. I have silently corrected obvious printing errors, expanded the abbreviations, normalized the use of i/j and u/v. For a critical edition, with translation and commentary, see: The Poetic Works of Helius Eobanus Hessus, vol. 4, Between Erasmus and Luther, 1518-1524 = The Renaissance Society of America Texts and Studies Series 6, ed. Harry Vredeveld (Leiden, Boston: Brill, 2016), 391-425, 646-652.


[A1r]

Eobani Hessi in poetam Sarmatam
Germanos ignaviae insimulantem
invectiva.
  
Euricii Cordi Medici et poetae
ad lectorem.

Maiorem victo qui Apolline pana putarit
      Non ita vesanum Tmole [vestrum Tinole 1523] stupesce Mydam
Peius iudicium iam barbara Croca ferebat
      Atque adeo quidam quem tenet illa, Babis
Teuthonas ignavis ausus postferre [praeferre 1523] Polonis:
      Auriculas stupidum miror habere suas,


[A1v]

EOBANUS BARPTHOLOMAEO GOTIO HESSUS HESSO S D.

Hos versiculos, tumultuarium opus, bidui, ut scis, laborem tuae [tue 1523] voluntati mi charissime Barptholomaee dedi. tibique nominatim dedicavi. ut quod honori ac dignitati optimi principis tui Alberti. et communis patriae tribuimus, ipse, qui et principi merito es charus, et patriae amantissimus, libellum longe [longo 1523] in barbaros abiturum tua, qua es authoritate apud optimum principem commendes. [et] adversum hostes, quos etiamnum permultos futuros auguror, fide constantiaque, quibus plurimum potes, tueare. Tibi summae [summe 1523] laudi futurum arbitror, qui pro Germaniae nostrae immortali gloria et conservanda et impudenter ab isto, quem adhuc honoris causa non nomino, attrectata, adserenda, carmen mihi extorseris. mihi non mediocri gloriae [glorie 1523]. qui tibi tam iustam rem petenti sic facile sim obsequtus. Tu mi Barptholomaee boni consule, diligenter commenda[,] defende fortiter quicquid est hoc laboris nostri, tibique certo persuade daturum his et plura et ornatiora me si quicquam ab adversariis contra moliri sensero. neque ulla ratione commissurum ut tam impudentibus nugis Germani nominis gloriam cuiquam me vivo [iuvo 1523]. liceat impune conspurcare.
      Vale mi Barptholomaee, et tuum Eobanum, quod facis. ama.
      Erphurdiae. ad Martinalia. M D XXIII.


[A2r]

IN POETAM BELLO BORUSSICO GERMANOS
FUGAE AC IGNAVIAE INSIMULANTEM
EOBANI HESSI, [Greek:] anaklasis [roman:]

Ipsa [iPsa 1523] suos etiam quis credat habere poetas
      Barbara sarmatico rura perusta gelu?
Hoc tam credideram fieri, quam climate nostro
      Sole sub Hyberno posse virere rosas.
Extitit inde tamen quidam sine nomine vates
      Nulla dissimilis conditione sibi.
Carmina qui caneret Germanae iniuria famae
      Carmina sed patria frigidiora nive.
Ausus honoratam probris incessere gentem
      Impuro Regem polluit ore suum.
Quisquis es illoti spurcissime carminis author
      Res erit hic tecum, ne vereare, mihi
Utque praeit rigidos pubes Germana polonos
      Sic eris inferior versibus ipse meis.
Nam neque me poteras, quam velles posse, latere
      Tam mala iamdudum cognita Musa mihi est.


[A2v]

Sentis. haud dubito, victas his ante dedisti
      Fulminibus nostris cum peterere, manus
Atque utinam nimium nolles voluisse placere
      A quibus hoc longe debuit esse nefas,
Esset quod quererer de te minus, et tua forsan
      Staret amicitiae quae stetit ante fides,
Improbe Germanis nunc nate parentibus, audes
      Sarmaticos bello praeposuisse tuis,
Quod tamen, ut solum faceres, ignoscere possem
      Nunc tantum probris Musa proterva tua est
Atque ea vesano plus quam ementita cerebro
      A tibi praelatis non pudet isse legi,
Dic age quae furiae, nec enim tam turpia Musae
      Possunt, authores Carminis huius erant,
Verba tibi alecto stygio suffusa veneno
      Tysiphone cytharam, plectra megaera dedit
Nam neque, qui tales musas habet, hoc nisi scribit
      Ut tu qui loquitur more [mare 1523] agit ille tuo,
Teutona degeneres sic vincitis arma Poloni


[A3r]

      In lingua vobis Martia facta sedent.
Sed facile est levibus convicia spargere ventis:
      Niti argumentis hoc rationis opus.
Verum age quas acies? quae tot mihi milia narras
      Ignava indecori terga dedisse fugae?
An quae caedis amans stipico meret aere iuventus:
      Fortunae pendens ex ratione manus.
Nec constans, nec fida satis, nisi protinus Hermi
      Pactolique fluant, auriferique tagi.
Bello praeclari iuvenes, invicta hominum pars
      Cuncta ferens[,] nullo sueta labore premi,
Quam nullae fregere hyemes, nulla exuit armis
      Sideris aestivi fervida temperies.
Sola fames potuit certos plerumque triumphos:
      Victorum cupidis eripere e manibus.
Hos si tu insimulas retro fugisse, negamus
      Quod te mentitum non pudet esse nefas.
Littora contigerant Codoneae prima lacunae
      Qua niger invectas Mottila promit opes,
Hic ubi castra locant Dantisci ad moenia clari


[A3v]

      Et patriam cingunt obsedione tuam
Utilibus subito defecti rebus, abire
      Constituunt, ratio non erat ulla fugae
Quem fugerent: hostem nominas nil praeter agentem?
      Non ausum tales ante stetisse viros.
Scilicet incinctis similes vesane Polonis
      Armorum dominos Teutonas, esse putas.
Militat ora rigens, et nudus crura Polonus
      Pro galea flavam Caesariem, quatiens.
Assiduum est illi bellum cum gente Scytharum
      Arma quibus sua sunt, furta, rapina, doli.
Depugnare negant collatis cominus armis:
      Missilibus fusis proxima taela: fugae
Hos quoties pepulere loco plaustralia turgent
      Non viso redeant sepius hoste licet.
Aspice gestarum spaciosa volumina rerum:
      Annales veterum consule quicquid habent.
Invenies plures nostros duxisse triumphos
      Quam vos aeratas explicuisse acies.
Quid genus acre virum Gallos: Italumque ferocem:


[A4r]

      Quid memorem. Hyspanam nos timuisse manum?
Paruit emeritus nobis victoribus orbis:
      Vincere nos Rhomam non potuisse pudet.
Quid quoties vestras nullo sudore cohortes
      Stravimus? haec vobis quam meminisse grave est,
Quae tibi, si forsan mihi respondere parabis
      Quod cuperem, versu divitiore canam.
Nunc ita vix, cupidum, praesens angustia passa est
      In tua degeneres ludere scripta modos.
Docte parum iustae mendacia spargere chartae [carthae 1523]
      Vis quod te deceat scribere, scribe nihil.
Arma quidem iactas plus quam Mavortia: verum
      Arma, sed haec nullas arma habuere manus.
Dic age quas clades nostris vestra arma tulerunt?
      Dic ubi fusae acies? dic ubi facta fuga est?
Si verum fugisse fuit, quod turpiter audes
      Dicere, quis pepulit? quisve fugator erat?
Per medios hostes victritia signa tulerunt
      Ceperunt urbes, oppida, rura, casas.
Cur nemo est ausus prodire, aut sistere contra?


[A4v]

      Arma quid hic vestrae non habuere manus?
Cur ita victores grassari in vestra tulistis
      Regna viri. quales Musa Polona facit
Regna per, et medios nullo obsistente, Polonos
      Venere ad fines istula magne tuos,
Inde indignantes retro cessere quod aiunt
      Nescio quos meritam non soluisse stipem.
Tu fugisse audes, ut caetera falsa, fateri
      O nisi Sarmaticam non habiture fidem,
Castra quod ut primum fugitivus in ista venires
      Prodideras patriae iura fidemque tuae,
Finge abiisse fuga, victoria multa sequuta est
      Verum si quaeras tota ea nostra fuit
Oppida quid memorem bello intercepta? quid urbes
      Castra quid exigua maxima capta manu,
Fare age si lubitum est. vobis Brunonia bergi
      Quid fuit? aut illic quot cecidere duces?
Non nimis armatam. cur tantis viribus urbem
      Tam capere armatos non potuisse pudet?
Quid populata igni Mazovia? vastaque bello?


[A5r]

      Arma ibi cur vestrae non habuere manus?
Non illic magicis. ut tu causaris inepte
      Militiae clades artibus ista data est.
Cur retro cessere tui quos omnia iactas
      Vincere? cur nullam conseruere manum?
Constat enim fugisse tuos, cur ergo triumphas?
      Cur ante eventum signa recepta canis?
Plura piget meminisse, nec est cur dicere vellem
      Quae, nisi tu cesses pergere, plura canam.
Hoc tibi persuade tibi me favisse, sed istud
      Opprobrium patriae non potuisse pati.
Et quem tu laudas regem laudare solere
      Et laudasse olim, testis es, ipse mihi.
Novi etenim quam sit virtute, insignis, et omni
      Ut cassus vicio, sic pietate, potens
Tu contra ne tende odiis, nec despice nostros
      Esse loco vestros inferiore duces,
Atque hunc praecipue quem non impune lacessis
      Cui, nimium mordax Musa et iniqua tua est,
Albertum belli fulmen, Martemque Polonis


[A5v]

      Quem merito dominum Prussia tota vocat
Quam quo nunc teneant raptores iure Poloni
      Si nescis, patriam consule quaeso tuam.
Quam vos perfidia lapsam cepistis inermes
      Quis vir ab hac aliquem vincere parte volet?
I nunc Germanos ignave Polone lacesse
      I scribe armorum nos habuisse nihil.
Tempus erit quo tu, quam nobis stulte precaris
      Mortiferam vobis experiare crucem.
Interea ista tuae breviter responsa Camoenae
      Sed non abiecta carmina fronte leges.
Me certe ut timidos vincunt nostra arma Polonos
      Invictum numeris experiere[.] Vale.

Finis.

Last modified: April 18, 2017