Helii Eobani Hessi Heroidum Christianarum Epistolae. opus Novitium nuper aeditum. Anno M.D.xiiii.

Leipzig: Melchior Lotter, 1514

4o: 118 leaves

Text submitted by Harry Vredeveld. The orthography and punctuation of the original have been retained. I have silently corrected obvious printing errors, expanded the abbreviations, normalized the use of i/j and u/v, and, where appropriate, added paragraphing. For a critical edition, with translation and commentary, see: The Poetic Works of Helius Eobanus Hessus, vol. 2, Journeyman Years, 1509-1514 = Renaissance Text Series 20, Medieval and Renaissance Texts and Studies 333, ed. Harry Vredeveld (Tempe, 2008), pp. 101-435, 469-630.


[A1r]

Helii Eobani Hessi Heroidum Christianarum Epistolae.
opus Novitium nuper aeditum. Anno M.D.xiiii.

 
HESSI DE SE EULOGIUM,

Sunt quibus omne iocis teritur iuvenilibus aevum,
      Musaque servandos perdit inepta dies
At mea, cui debet, Christo devota Iuventa est
      Huic ero devotus, si volet ipse, senex
Cedite gentiles meritis, non arte, Poetae
      Materia Vates nos meliore sumus



[2=A2r]

REVERENDISSIMO IN CHRISTO PATRI ET DOMINO DOMINO IOBO DE DOBENECK EPISCOPO POMESANIENSI etc, PRINCIPI PIO ET LIBERALI DOMINO SUO UT GRATIOSO: ITA PERPETUE OBSERVANDO HELIUS EOBANUS HESSUS, FOELICITATEM OPTAT,

HEroidas [hEroidas 1514] Christianas opus novum toto fere triennio magnis a me, licet plaerumque intermissis vigiliis, elucubratum tibi statim, et a principio nuncupare statui Iobe Pontifex optime, Quod ut facerem, cum multas alias ob res, tum precipue tali quadam ratione, sum inductus Quod videlicet res sacras non nisi sacrorum Antistiti, et reliquorum sacerdotum facile Principi sub custodiam committendas esse putabam, ut vel sic aliquando sub tui sacri nominis tutela, secundis ventis in prophanum vulgus abeuntes, sacrae inscriptionis authoritate quodammodo reverentiores haberentur, Tum etiam quia anno ab hinc tertio inter equitandum (ut recte memini) ipsum aliquando futurum bona tibi fide sum pollicitus
      Cuius instituti mei tantum abest ut me poeniteat, ut nuper ex aula tua Pontificali ad otium litterarium dimissus, quo maturius tibi gratificarer in hoc opere absolvendo, equis velisque usus esse videar, et quasi Salaminia (ut aiunt) navi praevectus, supremam illi manum addiderim[.] Eram enim (ut scis) in hoc primum labore partim ita negligens, ut plerumque duos, plerumque tres, nonnunquam quattuor integros menses, non perinde vehementer



[A2v]

occupatus intermitterem, Partim vero vel epistolis Cancellariorum tuorum (quibus me praefecisti) non sine ingenii mei occupatione intentus: vel magnarum Legationum tuarum itinera prosequtus, ita externis istis molestiis distractus ut institutum meum, pene etiam oblitus, vel contemnerem, vel profecto non magnifacerem, Quo factum ut serius etiam, quam caetera mea solent absolveretur
      Quanquam futuros non dubito qui dicant (etiam si quid moramenti offenderint) praecipitanter aeditum, cum (ut suadet Horatius) in nonum usque annum premi debuerit, quod in publicum tandem diuturna lima cruciatum essem emissurus[.] Quibus ego puto posse, tam vere quam constanter responderi Esse etiamnum nimis sero aeditum quod omnino fere ea qua conceptum erat forma aedi debuit, neque ea me ingenii foelicitate praeditum ut more Rhomani Homeri versus ursino more pariam, sed primo statim partu licet infoeliciter alioqui et minus belle, qualitercunque tamen absolvam, admodumque rarenter mihi usu venire, ut rudia quaedam atque indigesta quasi mortario conteram, Aut si hoc censorum diligentiae (ut futurum suspicor) neutiquam satisfecerit, dicam longe, aliam esse saeculi nostri a priscis illis temporibus rationem, puta quibus ita venerabilis erat illa litterarum maiestas, ut expectatio etiam pulcherrimarum aeditionum multitudinis desyderia pasceret: spes foveret: animos erigeret: scriptoresque ipsos magis ac magis in admirationem poneret: et iam futuri beneficii gratiam gliscentis indies famae compendio aequipararet, qualis est illa de Vergiliana Aeneide tunc nondum aedita dulcissima titillatio,

            Cedite Rhomani scriptores, cedite Graii,
                  Nescio quid maius nascitur Iliade,

      fuere et fortunatis illis temporibus Principes non minus litterati quam litteratorum omnium Patroni, sub quibus liberalibus ociis foti disciplinarum



[3=A3r]

proceres (si qui egestosiores essent) sine extrariarum rerum curis immortalitati tantum operabantur, habunde a principibus ipsis, si quid apte concinniterque blanditi fuissent, remunerati. At nos quibus est res angusta domi, neque aes semper in arca, neque Principes habemus vel doctos, vel doctorum adsertores preter admodum paucos, inter quos tu ut non omnino primum ita certe nec postremissimum locum occupas Iobe presul humanissime, non eatenus sumus foelices ut pro votis lucubratiunculas nostras quando et qualitercunque libet statim quoque nobis liceat publicare, dum privatis commodis, inopiaeque nostrae illo ipso quo vobis immortalitatem comparamus, consulere cogimur, et quasi Copiae cornu offerentes operae precium videlicet furfuraceum (si diis placet) a vobis panem mendicare, tametsi tu in meis semper extitisti qui promi quam condi officio sit propinquior, Sed nos in eam temporum confusionem incidimus, quae praeter divitias, voluptates, et ambitionem pene nihil pensi habeat, In qua si velis prae caeteris excellere, atque imperitae multitudini singulari quadam laude praestare summa ope niti oportet, ut non tam multa promittas quam re ipsa exhibeas, fiasque inter tot novorum operum authores propalatoresque non postremi nominis[.] Admodum enim paucis nostro aevo contigit, ut cum nullis litterarum monumentis celebrentur sola tamen sed summae eruditionis fama habeantur celeberrimi, Et haec quidem de quibusdam non autem omnibus nostri ordinis affirmaverim,
      Quod si haec quoque non procedent dicam libere quod sentio[.] Nemo mihi unquam persuadebit, ut quod triennio elaboratum mihi sit in nonum usque annum domi, velut aulam auri Plautinus ille Euclio sollicite reponam, et cum tineis blattisque rixari sinam. quin potius aedam, et partae multis sudoribus famae dulcissimo fructu interim vivens perfruar, ne quacunque causa praeven-



[A3v]

tus, Illud male audiam Corvum delusit hiantem, et obsonium (ut dici solet) quaerens vestem amisit,
      Quod si nec hac quidem ratione tutatus fuero, dicam fortasse etiam magis constanter, Mihi sic videbatur,

      Quot homines tot sententiae,

      Mille hominum speties, et rerum discolor usus
      Velle suum cuique est nec voto vivitur uno

Et illud Euripidis,

      Cunctis idem si pulchrum et egregium foret
      nulla esset anceps hominibus contentio,

et

      alia aliis placent deisque et hominibus.

et in hunc modum non parum multa. Ego profecto in hiis rebus non tam praeceptorum meorum hortamenta, quam mei ipsius animi Iuvenilem quendam ardorem et (quod ingenue fateor) gloriae nominis fortasse immoderatam concupiscentiam sequi semper consuevi, qui affectus si vitio in me vertetur ad Ciceronem eloquentiae et Virtutum omnium communem patronum provocabo,
      Ut igitur redeam unde digressus sum Praesul optime Scripsi Heroidas has Christianas numero omnino vigintiquattuor in quibus scribendis Ovidium Nasonem non tam imitatus quam admiratus sum, Illud enim assequi, hoc praetermittere nunquam potui, Neque alio ordine digessi quam quo quaeque scribendam sese obtulit, atque in mentem venerat, dum enim argumenta quaero saepius evenit ut minores maioribus praeponantur, neque hoc quicquam referre arbitror, quando nihilominus omnes uno in libro quasi circo conveniant,
      Antea vero quam scribendarum Heroidum provintiam (sane difficilem) assumerem, Erat animus aliquandiu Fastos Christianos condere, Ad quam rem (multo etiam magis difficilem) cum animadverterem opus esse infinita pene lectione et optimorum librorum praecipue sacrorum multa supellectile duxi id operae in multo oportunius otium reiiciendum periclitarique interim hiis liberioribus velut progymnasmatis quibusdam vires ingenii, ne nativa (si qua inesset) virtus per liberiorem istam aulicae consuetudinis



[4=A4r]

indulgentiam elanguesceret, et negligentiae ignaviaeque situ obducta rerum voluptariarum luxu extingueretur[.] Adieci igitur ad scribendas epistolas animum, quarum et maximam partem, puta priores quindecim, in Prussia sed negligenter hoc (quod dixi) triennio absolvi[.] Novem reliquas ad Ripam Oderae Marchiaticae una aestate perfeci et id quidem horis subcisivis (sunt enim et alia studia) sed tamen ad Aristophanis et Cleantis lucernam, quodammodo. Tum et priores quasdam licet satis perfunctorie repastinavi[.] Quare Candidum lectorem admonitum velim, si quid obelisco dignum inciderit (Quid enim ex omni parte beatum) condonet hanc properationi nostrae non inscitiae veniam, quam tamen tantum abest ut velim defendere, ut etiam cum Socrate dicere soleam unum id me scire quod nesciam, Atque si quid est in me ingenii (quod sentio sane quam sit exiguum) perinde ac nebulam in pariete depictam existimem,
      Causa scribendarum Epistolarum ea potissimum fuit quod videbam ea in re nullum hactenus Poetarum admodum elaboravisse, indignum ratus omnem ingenii florem in prophanis quibusdam ac frivolis occupationibus desumere[.] Nec enim eos probare soleo, qui eousque antiquitatis sunt studiosi, ut eius velut imaginem eo se expressius referre posse arbitrantur, quo a religione nostra magis sunt diversi, Qui in omnibus suis Poematis etiam levibus aliquando et futilibus, ita ethnica numina invocare solent: itaque spurcissimis istis veterum nominum illecebris, quasi offa quadam Cerberea inescari pessimeque affici ut Ioviani magis quam Christiani videantur[.] Quinetiam si quis bonus pro Iove aut Phoebo Christum aut alium quempiam caelitum in Carmen



[A4v]

coegerit hunc statim velut Poeticae maiestatis reum calumniis insectantur spurcissimi vitilitigatores [vitiligatores 1514], tanquam divinum hoc poeticae nomen in prophanis istis et aliquando impudicissimis nugamentis, non secus ac limitibus quibusdam quos exire non liceat, includatur ac prefinitum sit,
      Quod mihi quoque cum Cracoviae [Cracovie 1514] tecum optime Praesul in legatione ista tua magnifica agerem, Nuptiasque Divi Sigismundi Regis Poloniae Heroico carmine aggressus Phoebum Christo caedere coegissem, contigisse non ignoras, Non enim defuerunt qui Marsiam me appellitarent, ineptissimisque quibusdam Carminibus phoebum contra Christum (o indignum facinus) ad decoriandum Marsiam alterum citare auderent, Ipse vero quam constanter pro Christo in acie steterim te testem appello, qui pulcherrimae meae victoriae Dux et Imperator extiteras unoque milite et eo quidem rorario concitatissimam adversariorum multitudinem confregisti, Quis enim tam iusta causa tamque bono duce non vicerit? hoc vero de me periculum, quod omnino non magnifecerim, si id tantum mihi, et non etiam religioni contumeliosum esse ducerem
      Non desunt etiam qui Prophanis Diis omne suum ingenium devovent Ipsisque (dum naturales hymnos concinunt) quasi sacrificare videntur, Non negaverim quosdam naturae communis imaginem omnibus (ut aiunt) liniamentis expressisse, sed ita ut pestem quandam in religionem seminasse videantur, dum naturam ipsam solis Deorum veterum nominibus venerantur, et quasi adorant, tanquam nisi Dii vocentur Terra, Aqua, Aer, Ignis et per et praeter haec existentia describi non possint, Quid enim Marullo nostrae aetatis alioqui nobilissimo Lyrico ad summam ingenii foelicitatem, nisi solus Christianae religionis fervor defuit, Alios consulto praetereo, ne vel viventibus ex invidia derogare, vel mortuorum cineres persequi,



[5=A5r]

et quod aiunt, cum larvis luctari videar, Quandoquidem et de hac re plenissime simul et eruditissime scripsit quidam Macarius Mutius Eques Camers vir non minus doctus quam verae, hoc est Christianae, religionis constantissimus adsertor,
      Sed haec hactenus (ne ex epistola Invectivam faciam) pro modestia mea consueta dicta sufficiant: Sed eo quae dixi pertinent ut intelligant pii lectores ob hoc Christianas Heroidas a me conscriptas ut et religionem pro virili mea adiuvem, et simul ostendam non deesse argumenta si modo sacra tractare nobis plusquam prophana libeat[.] Est in fide nostra argumentorum series pene infinita: exercendi ingenii campus immensus, exornandi inventiones nostras sylva multiplex, In quibus tamen veterum quoque nominum delitias immiscere possimus, ita tamen ut detestari non adstruere videamur, si quid est Christianismo nostro contrarium
      Quod in epistolis meis quam facile praestiterim aliorum sit iuditium, hoc ausim testari, Nihil me sacrae religioni scripsisse contrarium, immo vero multa ex sacris scriptoribus: evangelistis: et prophetis in versus meos transtulisse, ut videre licet In Emmanuele de Annunciatione: de Incarnatione verbi, in Catharina de Trinitate, in Barbara, item de Incarnatione verbi[,] de simulachris deorum, In Maria Aegiptiaca de sacramento Eucharistiae, In Magdalena, de Resurrectione Christi[,] In Anna de Conceptione Mariae, in Pelagia de contemptu mundi, in Maria de passione Christi, et in aliis in hunc modum alia multa[.] Quot vero sacras hystorias graphice non quidem in omnibus servato rerum ordine (quod nec Poeta debet) sed pro decoro rei aliquando, immutato inseruerim hii demum cognoscent qui has sanctissimas puellas diligenter aspexerint, Neque enim ego hoc in loco singularum, Heroidum singula argumenta narrare constitui. quae profecto tam varia sunt quam pro rerum, quae scribuntur, diversitate



[A5v]

multiplicia, Quod tametsi eadem res aliquando saepiuscule dicitur fit tamen hoc et diversis in locis: et stilo sibi ipsi semper dissimili, quem et fere ubique (quod Ovidium quoque observasse video) Patheticum esse volui, maxime quod eum sic usurpatum huic materiae videbam esse accommodatissimum[.] Schemata quoque sine quibus arida et ieiuna est omnis oratio congruentibus locis apposita nemo puto desyderabit, erunt fortasse qui dicant nimium figuris usum, at hae (ut cum Policiano loquar) figurant epistolam[.] Neque vero ita frequentes inserui ut ubique occurrant, nec tam antiquas aut obsoletas, ut novitatem [novitantem 1514] hanc obfuscare videantur, Verum Periphrases, Paroemias, methaphoras, Allegorias, Emphases, scite dicta, sententias exquisitiores, et id genus alia multa sparsim ut decere visum est adieci,
      Sed ne velut Peleum in Machaera ipsi mihi placere, aut Cristas tollere quispiam me putet, tam de his breviter a me enarratis quam aliis omnibus quae in carmine, spectari solent, erudito lectori iudicandum censeo, Si hoc unum addidero Argumenta videlicet epistolarum omnino me ad sacrae historiae veritatem composuisse, Qua in re, Gregorium, Hieronymum, Augustinum, Eusebium, et alios quam plures Christianae veritatis verissimos adsertores imitatus sum, Quibus non minorem fidem habere Christianum quemque decet, quam Graecos Herodoto, Philostrato, Thucididi, et latinos Livio, Salustio, Valerio, et aliis, Quod si quis futurus est, qui dicet in Halcione, Catharina, Elisabetha, et aliis quibusdam historiam intervertisse meminerit is queso nihil tam esse alienum a bono Poemate quam nudum historiae filum et rei gestae, sine poeticis quibusdam velut parergis additis, contextum simplicem quod ipsum Lucano non incelebri alioqui Civilium bellorum scriptori pene Poetici nominis palmam abstulisse quidam



[6=A6r]

adserunt,
      Quamvis bone deus quid istac tanta excusatione in re tam excusata opus est? quandoquidem Heroidas non Heroas scribimus, In quibus tantum abest ut omnia ad Historiae imaginem effigiari debeant, ut etiam eas sic (ut scriptae sunt) epistolas [apostolos 1514] ultro citroque missitasse pulcherrima inventione excogitatum esse oporteat, Quis hoc non videt? Quis non intelligit? Sed tamen quod ad historiae veritatem pertinet per sibi dissimillimas introductiones ubique observavimus, neque transversum quidem unguem ab ipsa veritate sumus digressi, Scripsit nostra aetate Parthenices (ut ipse appellat) Heroidas doctissimus Poeta Baptista Mantuanus licet non eodem mecum stili genere[.] vide tamen quaeso quam diversissimo a sacrae historiae simplicitate argumento, quot Poeticas festivitates immisceat, quot fucos extraneos illinat, Scripsit idem Georgium stilo quidem Heroico sed tamen prorsus ab historia vulgari diverso, ex cuius statua ego quoque simulachrum quodammodo effinxi, unde et nomen ipsum Heroidis Halciones in meum usum transiit,
      Hoc quoque pium Lectorem admonitum volo, mirum nec esse nec videri debere, si prima et ultima epistolae non Heroidum sed Heroum potius denominationem sibi vendicare videntur, nihil iccirco principaliori Heroidum appellationi officere, Cum etiam (ut Philosophi dicunt) a principaliori soleat fieri denominatio, et Ovidium idem in Paride, Leandro, et Acontio fecisse constet, In quantitatibus autem syllabarum quibusdam in locis a Neothericis dissentio Rationibus videlicet [videlicet et 1514] authoritatibus optimorum nominum animatus,
      Sed ne tandem glossemata texere, aut Centones sarcire quispiam me dixerit, librum hunc (unicus enim esse debet) Heroidum mearum, qualisqualis est tuo sacro nomini nuncupatum



[A6v]

dedicatumque [dedicatum 1514] publicae lectioni tradere, posteritati transmittere, Immortalitatique consecrare non dubitavi Iobe, Pontifex optime ut et avidissimae tuae expectationi et meae propensissimae erga te voluntati novo hoc Poemate et quasi tuo tibi iure debito tandem satisfacerem, Quid enim quod meum est tibi non debeatur? qui unicus es meorum studiorum liberalissimus Moecenas, qui et ipse per litterarum gradus ad tam sublime fastigium evectus. litteras ipsas ita unice suspicis, ita diligis, ita veneraris, ut earum vindicatoribus hoc est litteratis omnibus faveas: adstruas: et patrocineris, Cuius rei praesentissimum testimonium esse potest Ludus ille litteratorius magnis impensis: maiori cura: summa vero prudentia apud Riseburgum tuum paucis ante annis a te erectus et fundatus, quo non solum tuae ditionis ingeniis, sed et toti Prussiae optime consuluisti, Quam non contentus litterarum celebritatibus ornasse, animi quoque magnitudine mirifice illustras, Ita ut post illustrissimum Principem Adalbertum Marchionem Brandeburgensem, Magnum Magistrum Prussiae merito principem locum obtineas, A subditis tuis fidelissima colaris observantia: ab extraneis ob virtutes admireris: praediceris: et in caelum usque laudibus extollaris, A bonis omnibus ameris, A malis mirum in modum timearis,
      Verum ne Encomium scribere videar, et ultimam hanc meae praefationis partem in tuis (quod plerique solent) laudibus enumerandis occupem, Taceo quot Principibus ab ineunte fere aetate a Consiliis fueris, Quot respublicas summa prudentia et promoveris: et aliquando erexeris, Quot Legationes magnificentissimas obieris: Quanto in honore apud Reges quoque eo usque sis habitus ut sacris tuis manibus quibusdam Regni diadema imposueris, Regiaque liberalitate non semel sed sepenumero munificentissime sis donatus, Taceo liberalitatem tuam



[7=B1r]

Taceo in subditos optime moderatam clementiam, Taceo Politicarum, Oeconomicarumque rerum miram experientiam, Taceo denique eloquentiam tuam summam, quae tanta est, ut nisi ab eloquentissimo aliquo exprimi non possit, qua et ego te saepenumero, non orantem modo sed fulminantem, proque tuo arbitrio quascunque causas persuadentem et audivi et vehementer sum admiratus, quam et incredibili memoria fundatam omnibus pene reddis admirabilem, Taceo miram futurarum rerum providentiam, Militaris vero rei peritiam quae in te (tametsi sacer es) est perfectissima, praestat ut sileam quam a superficie (quod aiunt) contingam, Quid enim Armamentarium illud tuum copiosissimum, totaque Prussia celeberrimum referam? quid tormenta? quid machinas? quid Arces? quid oppida? quid propugnacula firmissimis a te munitionibus aedificata? Ex quibus omnibus velut exemplar apparet Arx tua Riseburgum (quae tibi sedes est) quam ita ingentibus vallis, altissimis fossis, turribusque et propugnaculis firmam, inexpugnabilemque reddidisti, ut ab omni tormentorum vi, expugnationumque insultu tutissimam fore tibi possis polliceri[.] Nec arces modo sed templa quoque et sacras aedes non restituis solum, sed ex ipsis fundamentis erigis, Quid officinam istam ferraticam multiplici operariorum ordine Vulcanio artificio instructam, omnis generis ferramentorum largitricem, immensis vero a te sumptibus fundatam commemorem? Pomesaniam vero tuam diuturna bellorum difficultate pene desolatam, ita restituisti ut et renata sibi, et in pristinam foelicitatem non multo post reditura videatur,
      Cum igitur et genere (quod ruber ille pileus pristinae libertatis indicium quem tu fratresque germani et affines tui de Dobeneck genti-



[B1v]

litium signum habetis, vetustissimum testatur) et animo nobilis sis merito te optimum, hoc est omnibus virtutibus cumulatissime ornatum appellaverim, Sed vereor ne laudum tuarum acervum vel summatim attingens inextricabilem Labyrinthum ingressus eo me involvam unde exire facile non liceat, Imitabor igitur (ut inquit ille) Timantem, et quod penicillo exprimere non possum, velo contegam, Heroidas igitur hasce non prophanas: non, ethnicas, non impudicas, sed sacras sed Christianas, sed castissimas opus utinam tam cultum quam pium, tam iucundum quam varium sub tui clarissimi nominis sacrosanctam Reverentiam suscipe et adversum alienae virtutis osores fortiter (ut soles) defende, Vale
      Lypsi Idibus Iunii, M,D,xiiii,



[8=B2r]

Nobilis et Generosus Dominus Carolus Schenck
De Lympurgk Baro ad Lectorem.

Augusto trifidum pacem moderante per orbem
      Claruit imparibus: Naso Poeta: modis,
Caesare Germano Latialia iura tenente,
      Helius, arguta / claret et ipse / cheli
Maxima Naso fuit Pelignae gloria terrae
      Famaque Sulmoni maxima Naso fuit
Helius Hessiacae decus insuperabile genti
      Helius est patriae: laus, honor, aura: suae
Carmina (quis nescit) cultissima Naso reliquit
      Optima ne dubites Helius usque canit
Ethnica, commisit fluidus spectacula Naso
      Enthea sed praestans Helius arte facit
Dictat amatricum lascivas Naso tabellas
      Mutua ut alternus pectora servet amor
Hic est carminibus longe graviora sequutus
      Helius, aethereos nam movet inde, viros
Illius in verbis quam re meliora putantur
      Huius et in verbis reque probata nitent
Quid moror, in quantum superat res sacra profanam
      Et sol flammivomi: lucida signa: poli
Materia tantum (liceat modo vera fateri)
      Illius hic claro plectra nitore premit
Quod si forte tibi res haec conficta videtur
      Nec sunt arbitrio / verba recepta / tuo
Hoc age Lector opus / superum studiose sacrorum
      Tam tersum: cupido non semel ore legas
Tunc dices reor, is nimium manifesta loquutus
      Non potuit verbis: verior esse: suis,



[B2v]

Nobilis et Generosus Dominus Paulus
de Schwartzenbergk Baro ad Librum.

 Exi frugifer, elegans, diserte,
Iamiam conspicuas, liber, per auras
Lima, quum bene sis, severiore
Scabro et pumice naviter politus
Non est qur metuas sagatiores
In te qui cupiunt movere nasum
Nam te composuit bonus Poeta
Hessus blandiloquae, comes, Thaliae
Romanae, decus, elegantiaeque
Cuius carmina blandiore filo
Contexta, et sale delibuta casto
Pulchrarum chorus approbat sororum
Nec nugas etenim docet, iocosve
Nec tricas, apinasve viliores
Ut mos est veterum suus quibusdam
Sacra est materies, bonusque vates
Cui phoebus citharam dedit sonoram
Non Barri, Auriculae, ciconiaeque
Non osor malus, improbusque livor
Non illi poterint nocere ronchi
Texerunt etenim decente lauro
Musae doctiloqui caput Poetae
Immunemque odiis Virum relinquunt
Quare nunc tenebris, solute, longis
Demum, quid dubitas? favore magno
Exi frugifer, elegans, diserte,
Iamiam conspicuas, liber, per auras
Ut solum ilia sic repente, et ipsi
Rumpantur misero, nigella, Codro,



[9=B3r]

Vitus Vverlerus H. Eobano Hesso Suo.

An quis non faveat tibi, nec unquam
      Ardeat ingenti laudis amore tuae?
An non quisquis homo probet libenter
      Dotes quas lingua: mente, animoque refers?
Sive infirmus ero, simulque febris
      Hei male defensam torquet, acerba, cutem
Sive insit melior status virorum
      Et dicar voto dexteriore frui
Vel terras peragro / vagus / repostas
      Sive ego sim vitreis: Hesse: futurus aquis
Aut sit sors propriis, iniqua, rebus
      Aut mea regales: archa: refundat opes
In summa: vicibus diem reducit
      Crinitus radiis / donec Apollo / suis
Mellito mihi dulcior liquore
      Crede meo semper pectore fixus eris
Hoc virtus merito facit decora
      Si data iuditio: sit tua vita: meo
Nam te tabifici movet nec ardor
      Livoris: vultus sed sine nube geris
Nulli detrahis: omnibus sed aequus
      Atque bonos tota sedulitate colis,
Non vires animi / dolor / quieti
      Frangit: nec sensus ira animosa premit
Tu rectum sequeris: fugis mala: inde,
      Cultor amicitiae sedulus esse soles
Non te destituit fidele robur
      Corporis: et rutilum / fundis ab ore / iubar
Vidisti varias / peritus / urbes



[B3v]

      Audisti claros: clarior ipse: viros
O foelix nimium, sacerque vates
      Doctrina priscis, aequiparande, viris
En Phoebus tibi dona subministrat
      Nec negat auratam: Calliopea: lyram
Qua fretus (bone Iuppiter) probatum
      Mira scripsisti / nobilitate / librum
In quo Christicolas doces sorores
      Pulchra verecundo verba lepore loqui
Non lusus Veneris, libidinesque
      Continet, at verum relligionis opus
Illo quid potuit magis disertum
      Esse? O ingenii: gratia magna: tui
Naso sic loquitur Tomos adire
      Non iussus: nec adhuc Caesaris ira fuit
Sic doctum video loqui Catullum
      Sic est Rhomanus sermo: Tibulle: tuus
Sic Ruffus nitidus, Propertiusque
      Suaviloqua faciles voce dedere modos
Talis Nestorei senis loquela
      Dulcior hybleo, fluxit ab ore, favo
Et tales numeros dedit Pericles
      In cuius labris Pitho canora fuit
Tam clarus Siculo / sonus / profundo
      Continuit miseras, in sua damna, rates
Sic tandem querulum Lyra ciebat
      Murmur ad Ionias, Doctus Arion, aquas
Tam dulce Ismariis Poeta in oris
      Cantat, quum subiit fata cruenta, melos
Nec foenix aliud rogo propinquus
      Non aliud recinit funere carmen Olor
Quam hoc quod iam Latiae nitore linguae



[10=B4r]

      Parturis: Hessiaci, fama, decusque, soli
Ergo perpetuum feres honorem
      Et tua erit nullo Musa sepulta loco
Namque inter nitidos tibi Poetas
      Posteritas primum: dat veneranda: gradum
Necnon cuncta leget nimis frequenter
      Divite de vena quae tibi scripta fluunt
Tu Viti interea memor sodalis
      Quo tibi non alter iunctior esse potest
Sic comple Pyliam diu senectam
      Et capiant anni / tempora longa / tui
Post vitae spacium / Deus / per aevum
      Det tantis meritis: munera digna: tuis
Hoc pro te rogitant puer, senexque
      Haec etiam voti summa, Eobane, mei est,
 
 
Gregorius Aubanus Eobano Hesso suo.

Volvere quas tecum furtivo Heroidas usu
      Non semel assuetus dissimulanter eram
Ut mihi narrabas acri iam dedita limae
      Cuncta sub utrosvis mox abitura polos
Mirandum est quam tunc praesenti pectore plenus
      Non cessaturae posteritatis eram
Sic tuus est rebus dexter mihi visus Apollo
      Materia rebus conveniente suis
Crede mihi, vix qui Paridem lecturus adibit
      Omnibus ex nobis unus et alter erit
Non mihi Cydippe pomum, nec Acontius illam
      Arguet: infandae scripta pudenda rei
Non querar Oenonen: non me moritura movebit
      Dido flagrantem: iam subitura: rogum



[B4v]

Materiam nactus dignam nobisque, Deoque,
      Illa perpetua commoditate fruar
Tu modo Germanae / non ultima gloria / famae
      Hesse velis votis addere vota meis
Nec desyderium contando incendere nostrum
      Saepe etiam cupidis vel mora parva nocet
 
 
Scribunt in hoc opere Epistolas,

Emmanuel Mariae,
Maria Emmanueli,
Maria Magdalena Iesu Christo,
Catharina Costis Christo sponso,
Elisabeth Ludovico,
Helena Constantino,
Sabina Alexio,
Kunegundis Henrico,
Monica Augustino
Barbara Origeni,
Thais Paphnutio
Alcione Georgio,
Anna Ioachimo,
Maria Aegiptia Zozimae,
Pelagia Nonio,
Maria Ioanni,
Ursula Aethereo,
Anastasia Chrisogono,
Tecla Paulo,
Elisabeth Zachariae,
Paula Hieronymo,
Martha Maximino
Dorothea Theophilo,
Eobanus Posteritati,



[1=B5r]

HELII EOBANI HESSI HEROIDUM
CHRISTIANARUM LIBER,
 
EMMANUEL MARIAE,

QUam [qUam 1514] legis aeternam rebus paritura salutem
      Non est mortali littera facta manu
Pone metus virgo superis gratissima, non est
      Quem tremis, infestus nuncius iste tibi
Ales ab excelso Iuvenis descendit Olympo
      Qui tibi non falso pectore dicit Ave
Sed tibi quod notae non venit Epistola dextrae
      Forsan et ignotus palmifer ales erat
Ergone te superum cuiquam dubitabis amari?
      Et dices istud quomodo fiet opus?
Fiet, et ut lente dubites, credasque futurum
      Accipe de summa nuncia certa fide
Qui super ingentis Regnum tenet ardua mundi
      Rex sine principio, rex sine fine deus
Concavitas vastae quem non capit ultima sphaerae
      Cuius id immensum dextera claudit opus
Ille ego cui caeli: cui sydera cuncta moventur
      Cui miscent vires corpora prima suas



[B5v]

Quem tremit inferni domus alta, deumque fatetur,
      Quicquid ab inferna est conditione procul
Cuius ab humanis non est effabile nomen
      Vocibus, ignotum cui nihil esse potest
Ille ego sum qui sceptra fero sublimia rerum
      Dignus in amplexus: ire puella: tuos
Ibimus: et miserum tandem lustrabimus orbem
      Quem velut exulibus iussimus esse domum
Pande fores Regina: tua nascemur ab alvo
      Plena ubi iam nonae tempora Mensis erunt
At neque noster amor tactus patiere viriles
      Nostra nec exuta virgine mater eris
In te per teneram descendet Spiritus aurem
      Subque tuo verbum pectore fiet homo
Nec dubita qui cuncta potest id posse necesse est
      Et facile est nasci Virgine matre Deo
Ut rata sint solimi / vulgata Poemata / vatis
      Excipe me casto: Virgo pudica: sinu
Est amor afflictae tandem succurrere plebi
      Quam cruciant multos: tartara clausa: dies
Insontes animae merita quo luce fruantur
      Est mihi pro misero Mors obeunda grege



[2=B6r]

Me pater afflicto moriturum sufficit orbi
      Et libet: et iustum est patre iubente mori
Ah quoties aliquis superum mihi vivito dixit
      Quod petis hoc nullo sanguine debet emi
Liberet antiquos divina potentia manes
      Quaeque suum fecit dextera servet opus
Ah quoties alicui dicenti talia. dixi
      Iussa mihi aeterni sunt obeunda patris
Quae pater Adamus nostris deliquit in hortis
      Crimina sunt nostra / persoluenda / nece
Quod licet exiguo divina potentia possit,
      Ultima pro charo vult tolerare bono
Charius est multa quicquid mercede paratur
      Magnaque vix partis gratia rebus inest
Namque ego si nullo redimam certamine victor
      Hostili quondam perdita signa dolo
Nemo meos toto laudabit in orbe triumphos
      Gratiaque est meriti: parva futura: mei.
Et quamvis maiora dedi quam credere possint
      Maius id exigui muneris instar erit
Ni mihi devincam subiti quoque Iure laboris
      Ut mihi deberi se sciat omnis homo
Fecimus hunc primum: patriisque locavimus hortis,



[B6v]

      Et facili dedimus iussa ferenda modo
Excidit exiguo nostri Reverentia tractu
      Esse deos nobis se voluere pares
Hac prius exciderat culpa, caelumque reliquit
      Qui miseris technae conditor huius erat
Non tulimus patriam vacuam tot milibus Arcem
      Quoque repleretur: nec mora: factus homo est
Iamque ab eo cedunt annorum milia quinque
      Tempore cum paucis, quos numerare piget
Sydera nemo hominum postquam super ardua venit
      Dum patris accessus Ianua clausa negat
Hanc veteri clausam delicto virginis Evae
      Tu facies partu virgo patere novo
Currite foelici properantia sydera cursu
      Natalem expectat quicquid ubique meum
Iamdudum numerant captivi saecula vates
      Et non praevisis cursibus ire timent
Nobilis ante alios (deus aspicit omnia) David
      Saepius in mediis patribus ista refert
Fidite sperantes animae[:] foelicia currunt
      Saecula, peccatum: depositura, vetus
Tollite ait portas mihi vox praefertur ad aures



[3=C1r]

      Tollite tartarei limina vestra Duces
Atque ita dextra potens operabitur illa salutem
      Cum rutilus nondum lucifer ortus erit
Saepius haec gravidum referentem verba Prophetam
      Laudat in obscura quaelibet umbra domo
Ergo graves dempto patiemur fine querelas?
      Ergone saeve anguis semper inultus eris?
Flammifer assiduis resonat clamoribus Aether
      Solve salutifera vincula nostra manu
Vincor: et ex patrio terras deducor Olympo
      Iamque ego sum ventris pars quota virgo tui
Sentis? incluso an dubitas turgescere foetu
      Viscera: in hoc praestas quod nova miles opus?
Cornua Luna cito se claude fugantia: donec
      Ad decimum mensem ter tria clausa feras,
Tum Iudaea meo Bethleem laetabitur ortu
      Quaeque palestinus Rura colonus arat
Frigida stabit hyems glacialibus alba pruinis
      Illo quo primum tempore mater eris
Nec mea Dalmaticum cunabula conteget aurum
      Pauperies ortus maxima noster erit,
Sic tuus ille orbis dominus: sub paupere tecto



[C1v]

      Aeditus, ignavum vagiet ante pecus
In foeno et paleis proprio deus aeditus orbi
      Exemplo cunctis Regibus esse volo
Nec taciti nascemur: erunt nova gaudia: fient
      Omnia natalis lumine plena mei
Quinetiam rudibus pecorum per rura ministris
      Cantabit natum caelica turba Deum
Infantem populus venerabitur omnis Iesum
      Hoc illo nobis tempore nomen erit
Ortus ad auroram noster procedet: et ipsum
      In cunis Oriens sentiet esse Deum
Muneribus reges venient: Regemque puellum
      Ducet adorantes praevia stella Magos
Solus, et antiquo crudelior angue Tyrannus
      Rex Solymae, nato quaeret obesse tuo
Quaeret in Hebraeo Iudaeum sanguine Regem
      Multus in immiti concidet ense puer
Ipsa puerque tuus: nobisque minister Ioseph
      Ibimus antiquae regna propinqua Pharo
Scilicet ex illo nondum mea tempore virtus
      Cognita, sic poterit dissimulare Deum
Nata deo: paritura Deum, decus addita divis



[4=C2r]

      An ubi legisti triste quid aegra doles?      
Ne doleas, nulli ignorant sua gaudia luctus
      Prudenter caelo vindice nemo dolet
Non tamen ignoro quam sis animosa virago
      Fortiter in casus quoslibet ire potes
Scimus enim sacris nondum satis apta dicari
      Quanta frequentandam feceris ante domum
Scimus: et ad sacras quam sancte vixeris aras
      O digna immensum claudere sola Deum
Scimus et ut credas: nunquam te virgo reliqui
      Me sine pars vitae nulla peracta tuae est,
Sive dabas castis manibus pia thura ministris
      Seu nivea ferres lumina fota manu
Et modo seu tenui stares vittata mitella
      Seu tibi iam vestis: sive revincta coma est
Ipse aderam: praesensque meo cupiebar Amori
      Nesciaque es votis saepe potita tuis
Hic meus ardor erit dixi meus ignis in illa
      Haec est in thalamos digna venire meos
Sed neque caelesti descendam tectus in auro
      Nec mihi mentitus suscipietur olor
Qualiter imprudens mentita est cunque vetustas



[C2v]

      Viderit: ingenio nos meliore sumus
Nostrum virginea verbum calefiet in alvo
      Ut solet a Zephyris crescere planta recens
Sum tecum: tecumque fui puerilibus annis
      Adque tuos mores officiosus eram
Nunc quoque cum legeres, Virgo est paritura Tonantem
      Optasti posses illius esse comes
Adstabam, dextraque humerum complexus eburnum
      Tune comes dixi quae potes esse parens?
Nec mora de superis legatus Gabriel inquit
      Vive parens domino virgo futura meo
I nunc et dubita quis nuncius iste: quis ales
      Quid sine mortali sis paritura viro
Vade tamen (quoniam nunc suspitione levata es)
      Accepta in tacito gaudia conde sinu
Paulatim incipiet gravidus turgescere venter
      Nec vulgo metuas illa vel ista loqui
Tunc ubi me vitae primum donaveris isti
      Et populis pacem temporibusque feres
Imperium Augustus Rhomanum Caesar habebit.
      Foelici usurus tempore, sorte mala
Quamvis ille etiam nostrum monstrante Sybilla



[C3r]

      Numen adorabit, se tamen ante feret
Saecula nascentur mecum: non qualia fama est
      Falciferum nato deseruisse senem
Sed quae cum superis mortalia nomina iungant
      Et superas faciant sponte patere domos
Alta dehiscentis patefiet Ianua caeli
      Claudetur Stygii Regia magna Iovis
Ipse ego degeneris confringam claustra Tyranni
      Nocte sacrum victor paschatis ante diem
O quantos Mariae lux adferet una dolores?
      Una dies matri gaudia quanta dabit?
Quinetiam sanctae renovabitur ordo quietis
      Cessabunt curvae bella sonare tubae
Impia preteritos horrescet Rhoma triumphos
      Signaque: et antiqua rapta trophaea manu
Omnis odoratas populus conversus ad aras
      Martia securo conteret arma pede
Scuta virum: et galeas mordax rubigo peruret
      Contempto fiet gratior ense ligo
Tuta locupletes proscindent arva coloni
      Sponte sua pinguis luxuriabit humus
Tum nova procedet rebus natura creatis



[C3v]

      Ordo qui renovet saecula maior erit
Ultima tunc veniet Cumaei carminis aetas
      Verus ut incauto spiritus ore canit [canet 1514]
Se tibi: non Rhomae debere fatebitur orbis
      Ah male Caesaribus Rhoma superba tuis
Attamen hoc veniet tempus quo totus: et omnis
      Ex Capitolina Iuppiter arce cadet
Caetera quae [que 1514] restant tecum Regina loquemur
      Cum deus assumpto corpore tectus ero
Interea parva pondus gestabis in alvo
      Quod non angelici sustinuere Chori
Iam brevis ut solito claudatur Epistola verbo
      Accipe quod praestas omnibus ipsa Vale,
 
 
MARIA, EMMANUELI,

QUam [qUam 1514] sine te non est tellus habitura salutem,
      Ut partam per me possit habere veni
Littera quod sparsis non convenit ista lituris
      Hoc breve mortalis dextera foecit opus
Dextera quae calamum vix nunc tenet aegra labantem
      Heu miserae quanti ponderis instat onus
Ausa humilis magno rescribere Virgo Tonanti
      Quam ferat aggredior: mens mea: maius opus



[6=C4r]

Cor pavet: attonito rubor est confusus in ore
      Et secum pugnant hinc amor: inde timor
Quamvis nota satis tua sit clementia nobis
      Maiestas cui non illa stupenda tua est?
Nunc tamen unanimi princeps ter maxime Regni
      Da veniam si plus quam decet audet amans
Et facis: et non est te uno mansuetior alter
      Audaces venia cogimur esse tua
Tu facis ut precibus suffultus navita iustis
      Audeat incerto credere vela mari
Martius ipse tuo confisus numine miles
      Non timet armatis obvius ire globis
Denique cuncta tua pietate pericula temnit
      Quisquis gentiles non putat esse deos
Iure igitur vasti servit tibi machina caeli
      Quicquid et haec extra: quicquid et intus habet,
Iure capax regnum tibi terminat igneus orbis
      Si posset regni terminus esse tui
Iure tuum nomen mundus reverenter adorat
      Te quando includit mitius ille nihil
Ergo metus omnes [omnis 1514] posui: sic ipse iubebas
      Fas homini non est spernere iussa dei,



[C4v]

Sic etiam iuvenum pulcherrimus ille monebat
      Qui mihi non falso pectore dixit, Ave
Iam super Oceanum madido sol crine pependit
      Flammiferae noctis nuncius ortus erat
Sola fui: thalamumque sera custode coegi
      In manibus Solimi carmina vatis erant
Concipiet natum Virgo paritura legebam
      Docta prius tanti mystica sacra viri
Nascere magna parens: foelix age fulgeat ortus
      Afflictis (dixi) gentibus affer opem
O mihi si liceat quacunque in stirpe futura es
      Aptarem famulas ad tua iussa manus
Quae te digna manet genitrix, o filia maior
      Nulla potest laudes lingua referre tuas
O et foeminei: O et sine labe pudoris
      Gloria: spes in te nostra salusque manet
Tu quoque mundi opifex imple praesagia vatum
      Pondere te foelix fiat onusta parens
Fama Iovem falsum tot habet latuisse figuris
      Et tot ficticios monstra fuisse deos
Ante deos ostende deum: de virgine nasci
      Da populis: solum te potuisse: fidem



[7=C5r]

Sic ego secreto mentis meditata recessu
      Conticui: coram nuncius ales erat
Qualis purpureum referens Aurora colorem
      Qualis ab Oceana lucifer exit aqua
Talis erat niveo iuvenis velatus amictu
      Mortalem credi non potuisse liquet
Aurea Caesaries humeros complexa comantes
      Fulsit: et in dextra pacis oliva fuit
Qui simul intravit: tenebrasque removit obortas
      Curvato missum poplite dixit Ave
Obstupui: vocem timor abstulit: unde quod ales
      Mirabar: clausas transiit iste fores
Ne timeas Maria ille refert: nam spiritus in te
      Et tecum virtus omnipotentis erit
Docta voluntatemque tuam iussumque parentis
      Pareo mandatis orbifer alme tuis
Labere: perque alti tua regna: voluminis orbes
      Mitibus haec oculis inferiora vide
En iacet et lachrymis moestus tibi supplicat orbis
      Sollicitas audi: gloria nostra: preces
Dum loquor ecce levi velut auctior effluit alvus
      Pondere: nec laesi damna pudoris habet,



[C5v]

Ergo ego quam toto cupiebam corde futuram
      Quam colui tantis laudibus ipsa fui?
Ipsa mihi placui: votis ignosce peractis
      Excidit in laudes inscia lingua suas
Ergo ego digna fui mundo promissa iacenti
      Solvere: et in terras ducere virgo deum?
Digna fui: quis enim poterit te iudice falli?
      Digna fui: quia te iudice digna fui
Te mea virginitas, tua me claementia movit
      Non agitur forma praesule noster amor
Pulchra tibi mentis facie: pulcherrime rerum
      Quod placui: sed non qualibet arte: iuvat
Est aliquid placuisse deo: super omnia matrem
      Esse dei: hoc meriti non leve pondus habet
Scribis ut a primis mecum deus egeris annis,
      O pietas terris non habitura locum
Ipsa quoque ardentes seu te venerabar ad aras
      Seu legerem clausa carmina sancta domo
Seu tibi: non oculis hominum: gestamina sumpsi
      Et nondum sacris apta sacerdos eram,
Tu mihi tu praesens amor: et meditatio dulcis
      Una tibi semper cura placere fuit



[8=C6r]

Ah quoties quaerente aliqua, quid sola fuissem
      Fingebam effluxo cingula lapsa sinu
Caelestes adii te contemplata recessus
      Tu mihi tuta quies: tu mihi somnus eras
Iusserat Anna parens, genitor Ioachime monebas
      Legitimo summum claudere fine decus
Scilicet esse viro foecundam prole caduca
      Quam non mortali semine: maius erat?
Quam bene constantem iuvisti in virgine mentem
      Quod non sum cupido nupta puella viro
Ad tua confugi supplex altaria: crevi
      Virgineos inter parva ministra choros
Nunc tribus incipio quartum superaddere lustrum
      Et mea primaevo flore iuventa viret
Eligor Anna tibi magnum paritura nepotem
      O quanti generi flos erit iste tuo
Sed tibi quid refero: quae me prior omnia nosti?
      Omne quod est usquam scitque videtque Deus
Cuncta licet videas: semper licet omnia noris
      Saepe tamen dici te tua facta iuvat
Nam quid odoratas votis placaris ad aras?
      Et facili iustas percipis aure preces?



[C6v]

Si tamen ignotum quicquam tibi scribere coner
      Inde quod expectes nuda papyrus erit
Finge loqui: coramque rudes offerre tabellas
      Mortalem non est posse docere Deum
Clause sub hac lutea nostrae [nostri 1514] testudine carnis
      Littera praesenti traditur ista tibi,
Attamen aedidimus scriptas utcunque lituras
      Non erat in parva virgine grande sophos,
Non precor ut valeas: per quem valet omne quod usquam est
      Illud idem verum possit ut esse fave,
 
 
MARIA MAGDALENA, IESU CHRISTO,

MIttere [mIttere 1514] quam nequeo: largitus es ipse salutem
      Nomen ut a victa morte Redemptor habes
Regna iacent certe Stygio confusa profundo
      Vix aliquis tanti: qui peteretur: erat
Qualis apud manes fueris, quem viceris hostem
      Audet apud superos garrula fama loqui
Vicisti, mors victa iacet: redis optime victor
      Plurimaque est reditus turba sequta tuos
Iamque aliquis longa tecum de morte reversus
      Talia barbatos predicat ante patres



[9=D1r]

Est locus aeterna qua saeva voragine tellus
      Panditur: et scaevo sulphure fumus olet
Accipit hic sontes animas locus: inque perhennes
      Exercet poenas: perpetuasque cruces.
Vestibulum ante patet longo incomplebile tractu
      Non est in Stygia crassior umbra domo
Illuc nos serie saeclorum longa vetustas
      Clausit: et Adami noxa luenda patris
Post duo fluxerunt decies iam saecula quinque,
      Victaque mortali bis tria lustra Deo
Venit ad aeternae noctis loca luminis author
      Nubila divinum dispulit atra iubar
Nec mora disiectis patuerunt atria valvis
      Unde vetus dominum turba sequta sumus
Pars habet aeterno viridantes germine colles
      Corpora: quos secum surgere iussit: habent,
Praedicat haec aliquis: sentit contraria vulgus
      Sunt tamen et solimae credula turba nurus
Illae etiam durae quum iam loca mortis adires
      Flebant impositam pondus habere crucem
Iam subit illius tristissima lucis imago
      Qua Iudaea tuo est sanguine facta nocens



[D1v]

Hei mihi qualis eras? quantum crudele luisti
      Supplicium. quod te non meruisse liquet
Qualis erat quae te propere moestissima mater
      Est vinctum in mediis hostibus ausa sequi?
Flebat: et in terram quoties defecta cadebat
      Vix qui semianimem tolleret unus erat
Unus Ioannes custos fidissimus illi
      Semper erat: nullo defuit ille loco
Tunc mihi (si qua mori moerendo foemina posset)
      Trux potuit vitae terminus esse dolor
Namque quis ista videns dirae nova nomina mortis
      Plorantes rigido non secet ungue genas?
Territa neglexit leges natura suetas
      Morte tua quando est nostra redempta salus
Sol rubuit: faciemque atro velavit amictu
      Informis medio nox erat orta die
Omnia non moto stupuerunt sydera mundo
      Vix etiam misere quassa resedit humus
Per sua demissi ceciderunt culmina montes
      Saxa procul querulo dissiluere sono
Multaque quae trepidum sunt visa horrenda per orbem
      Non tulit imparibus littera nostra modis



[10=D2r]

Condoluit natura tuae rex optime morti
      Et merito quia tu conditor huius eras
Sola fuit rabies recutitae interrita gentis
      Infula quam secta deside bina fovet
Sed mihi quid moesti: scripturae gaudia: versus?
      Tristia cum fuerint victa referre iuvat
Tristia vicisti: victorem mundus adorat
      Et solvit meritas terra redempta preces
Victor ubi es? nec enim miserae te invenimus usquam
      Quaesitum longo tempore: victor ubi es?
Et vacat iste locus quo te posuere sepultum
      Et nusquam nobis conspiciendus abes
Nondum phoebaeos Aurora reduxerat ignes
      Vixque novum tremulo lumine mane fuit
Nobilibus sumpsi preciosa alabastra venenis
      Exanimes artus ungere cura fuit
Forte duae mecum cognominis utraque nostra est
      Quas non ex uno sustulit Anna viro
Venimus ad clausi nuper loca visa sepulchri
      Unde data est oculis littera nostra tuis
Ecce sed ad dextram dubitantibus omnia nobis
      Ignoti visa est forma stupenda viri



[D2v]

Candidior nivibus vestis: coma purior auro
      Plurimus in pulchro lumine fulgor erat
Constitimus: subitaque retro formidine lapsas
      Talibus impavidas vocibus esse iubet
Lugentes Mariae nihil hic timeatis: Iesum
      Quaeritis: est isto visus abire loco,
Rura prior Galilaea petet nulli ante videndus
      Dicite ut haec Petrus discipulique sciant
Haec ita: laetifico de te sermone loquto
      Tradita sunt manibus verba notata meis
Illo namque breves Elegos dictante notavi
      Praebuerant dulcem frigida saxa thorum
Ad tumulum comites pro te tua signa rigantes
      Fletibus impresso procubuere genu
Ipsa breves dextra feci famulante tabellas
      Decidit in formas lachryma multa rudes
Namque ut erant longo nova gaudia mista dolori
      Laeticia hinc lachrymas aedidit inde dolor
Gratulor: applaudoque tuae super omnia palmae
      At dolor a vultu peior abesse tuo est
Dum licuit dulci obsequio te Christe colebam
      Unaque te requies posse videre fuit



[11=D3r]

Testis Martha soror quam te constanter amavi
      Illa meas flammas est quoque questa [quaesta 1514] tibi
Dicebas nimium turbaris Martha recordor
      Electa foelix est tua parte soror
Nostra domus spreta est te propter Magdala nobis
      Unde vetus claris nomen habemus avis
Nuper et indigenas populos ubicunque docebas
      Ipsa tibi famulae pars quota plebis eram
Tunc quoque cum lachrymis supplex tua membra rigarem
      Quam bene: dicebas: quam sapienter amat
Gaudia moverunt lachrymas concepta profusas
      Ut fluit a tepido nix liquefacta iugo
Me miseram culpasse ferunt Simona dolentem
      Hospitii per quem iure receptus eras
Culparunt reliqui mea vota: ego denique flebam
      Quae deflenda magis: quam prohibenda fui
Hei mihi quam certe mundi data praeda tyranno
      Ne raperer venia sum revocata tua
Per mala tartareo nupsi connubia regi
      Quam bene apud manes fraus mea nomen habet,
Gratia Christe tibi[:] tua me clementia salvam
      Foecit: et optato iussit amore frui



[D3v]

Iesu noster amor iam non moriture redemptor
      Iam non mortali carne vidende veni
Langueo: ut aestivis exustum solibus arvum
      Areo, ut in sicco quae sitit herba solo
Perdita sim, si non triduum hoc mihi longius anno est,
      Per quod fide tuo pro grege pastor abes
Iamdudum incipio tempus numerare: querique
      Tam longos tardis passibus ire dies,
Ibimus (est animus) galilaeaque rura petemus
      Sed tamen hic nobis ante videndus eras
Arva patent oculis vigilantibus obvia: caelum
      Metior: at nulla spes mea parte venis
Iam medium aspirat mundi sol aureus axem
      Vixque habet exiguum quaelibet umbra locum
Nec tamen appares: et iam vicinia tota
      Cantat: ut inferni viceris arma ducis
Reddita testatur mundus tua signa renascens
      Gaudet et in reditu: quicquid ubique: tuo
Nunc iterum spondent Solimi sua balsama colles
       Reddit odoratas Hierichus alta rosas
Verna Cupressiferae praetexunt pallia sylvae
      Ornat Idumaeum florida palma nemus



[12=D4r]

Nubifer aestivos aperit Carmelus honores
      Botrifera Engaddi vitis opacat humum
Cuncta tibi redeunt: tecum simul omnia surgunt
      Nos sine laetitia: nos sine honore sumus
Author ubi es rerumque potens reparator Iesu?
      In melius versi temporis author ubi es?
Dum queror: ac mecum doleant: nisi falsa notavi
      Flexerunt tremulum: lilia moesta: caput
Frigida pendentes commoverat aura capillos
      Respitio[:] nullus post mea terga fuit
Vidi aliquid. species amor obtulit: inter eundum
      Constiteram et mixto laeta timore fui
Aspitio quae tu loca frequentare solebas
      Hei loca non oculis dulcia ut ante meis
Grata tamen: quia te referunt: quia grata fuerunt
      Sic etiam ex ista parte dolere iuvat
Nunc tua quae [que 1514] possum pro te vestigia tango
      Et lachrymas propior conbibit herba meas
Aspicis hec oculis sed non quibus ante solebas
      Nec lachrymae: nec te nostra querela movet,
An quia mortalis iam desinis esse: refugis
      Et mihi non unquam conspiciendus abes?



[D4v]

Corpora peccatrix non sum tua digna videre
      Hei qur ulla timet crimina noster amor
Digna licet non sim, potui tamen esse videri
      Da veniam: pietas nunc ubi tanta tua est?
Quid meruere alii si te mihi Christe negabis
      Quid reliquus moesta: cum genitrice chorus?
Restat ut accedat nostro tua gratia voto
      Cura alias moestam nulla levare potest
Te genitrix: te noster amor duodenaque turba
      Te bonus hoc anima supplice quisque rogat,
 
 
CATHARINA. COSTIS. CHRISTO. SPONSO,

QUam [qUam 1514] legis a sponsa tibi Costide littera venit,
      Si liceat nollet mittere: ferre volet
Quisquis es ex illo placuisti tempore nobis
      Quo mihi legitime iunctus es: ipsa tibi
Signa recognoscis quae pressit vincula gemmae
      Annulus in digitis heserat ille tuis
Si qua potest igitur promissis credere amantum
      Pignore firmatam credimus esse fidem
Nec puto tu velles tua pignora falsa putari



[13=D5r]

      Sis licet: es, certe doctus amare: puer
Nescio quae de te quidam mihi grandia narrat
      Esse deum caeli virgine matre satum
Si deus es: miserae quantum mihi restat amanti
      Quo mihi tu sponsus: quo tibi sponsa vocer
Vel mihi fallaces dictastis inania somni
      Vel deus indignam Costida summus amat
Gratulor: at quoniam non sum de plebe lavata
      Incertam visis suspicor esse fidem
Tu mihi Christe (ferunt Christo tibi nomen Iesu)
      Praestare antiquos diceris ante deos,
Idque ego cum veterum scrutor sacra carmina vatum
      Omnibus adstructum gratulor esse locis
Te propter veterum mihi pagina multa relecta est
      Qui referunt uni sensa profunda deo,
Legimus Haebraeos vates: vatesque Sybillas
      Quosque habet Aegyptus relligiosa libros
Legimus atque Arabum monumenta: et carmina Thracum,
      Omnia sunt vultus lumine plena tui
Quis foret ille deus dubitabam: ignara quis esses
      Qui sine principio: qui sine fine manet [manes 1514]
Qui de confusa mundanam mole figuram



[D5v]

      Et tantum artifici mente crearit opus
Interea genitor Costus fatalia solvit
      Munera: defuncto regna parente vacant
Urbis Alexandri sceptrum latura reservor
      Infoelix aliqua prole futura parens
Ipsa celebratas muliebria nomina laudes
      Servata mallem virginitate sequi
Est aliquid claras Heroidas inter haberi
      Quae potior stabili fama pudore venit
Iamque ego sum certe maturo nubilis aevo
      Plena quidem vitae sunt tria lustra meae
Sollicitant regni proceres: nec me unus et alter
      Turba petunt castis invidiosa proci
Et mihi dii patrii incipiunt sordescere: et istis
      Nescio quid nebulis mens mea maius avet
Quid faciam? stat celsa altis innixa columnis
      Regia, sunt regnis oppida multa meis
Ibit in haec cultor falsorum quisque Deorum
      Et feret e nostro pignora chara sinu
Tu melius: tu nanque potes: tibi nostra dicata est
      Virginitas: de te si modo vera fides?
Unde sit haec nostrae de te fiducia menti



[14=D6r]

      Quod non ignoras forte: referre iuvat
Hic ubi Pellaeo iacet urbs fundata Tyranno
      Et piger illustri stat Mareotis aqua
Est via declivi vallem complexa recessu
      Intus eremicola [heremicola 1514] stat casa facta manu
Antra tenet senio quidam venerabilis albo
      Qui nobis de te sepe magister erat
Qua semel (ut soleo) nuper convalle resedi
      Fons [Frons 1514] prope erat: dulcem prebuit umbra locum
Venit et assedit longo vir callidus aevo
      Florales comitum turba legebat opes
Qui simul ut sedit: quid ait tua tempora perdis?
      O immortali nubere digna deo,
Tam tenerum incesta florem maculare iuventa
      Non decet: est alio dignus honore frui
Ah fuge mortalis thalami commertia[:] Christus
      Quem docui regnis plus valet ille tuis
Non te regna tui moveant ditissima Nili
      Sceptra geres alio divitiora loco,
Utque facis falsosque Ioves: Veneresque columnas
      Linque deumque canem: linque deumque bovem,
Quaere Deum caeli: dominumque decemplicis orbis



[D6v]

      Iam tibi divorum regia tota favet
Est amor: est (inquam) laudato nubere Christo
      Spes nova: mens alias nesciet ista faces
At tua me miseram promissa ingentia terrent
      Heu quantum est summo posse placere deo
Me quoque quam laudas: mater non passa maritum
      Forsitan indignam nolit habere nurum
Denique quo studio domino placuisse laborem
      Tam longe absenti posse placere grave est
Ut placeam, quis me vestro coniunget Iesu?
      Nescio dixissem quomodo pene meo
Quis dabit et placidas audire: et reddere voces
      Quis mihi coniugii sponsor et obses erit
Ut cupiam iungi Virgo cum virgine Christo
      Quis patrio tutam tollet ab orbe Deus?
Nil queror, accipiet tutam deus ipse deorum
      Est deus: accenso sentio corde deum
Sentio: at haec non sunt tua spicula false cupido
      Pectora divinus nostra subintrat amor
Quam subito exangues caluerunt igne medullae
      Non prius in nobis spiritus ille fuit
Quisquis es o animae lux unica et ultima nostrae



[15=E1r]

      Ne [Nec 1514] rogo te nobis ut videare nega
Multa precaturam tenuis sine pondere somnus
      Corpus in herbosa ponere iussit humo
Utque sopor tremulos primum delusit ocellos
      Talia sunt menti somnia visa meae
Campus erat viridi circumsitus undique sylva
      Flore renidebat multicolore solum
Illic odoratas errabam sola per herbas
      Puniceis texens paucula serta rosis
Hic ego te vidi puerum cum matre puella
      Non mea veraci somnia teste carent
Virgo erat alba comas auro rutilante coactas
      Formosum nivea corpus amicta toga
Sceptrum erat in dextra: te brachia laeva tenebant
      Brachia Sithonia candidiora nive
Hic neque Naiades: neque sum causata Napeas
      De turpi matrem quamlibet esse deo
Vidi aliquid maius sensique errore prophano
      Nescio quem tacita mente professa deum
Iam prope constiterat cum te ridente parumper
      Verba mihi mater visa erat ista loqui
Salve flore alio mecum latura coronam



[E1v]

      Salve iterum nato Costis amata meo
Se tibi desponsat puer hic, simul accipe pignus
      Gemma sub articulo luceat ista tuo
Dixerat: e digitis aurum quod forte gerebas
      Torsisti manibus in mea membra tuis
Accipe dicebas, hoc te sibi pignore iungit
      Imperium cuius cuncta creata manent
Erubui: vocem pudor abstulit: attamen ignem
      In vultu tacitum signa fatentis erant
Lumina demisi cum tu puer optime rerum
      Excipis e manibus lilia texta meis
Hoc mihi virgineum spondes Catharina pudorem
      Pignus ut ardoris servet uterque sui
Vix tantum tua sum castos tibi dedimus annos
      Sim tua: vix potui dicere: sponsa precor
Lene videbaris subridens tangere dextram
      E somno attactu sum relevata tuo
Ecce sed in digito gemmam qui proximus imo est
      O non de patrio somnia visa deo
Serta prius collecta: manu cecidisse putabam
      Sed recolo: nostri pignus amoris erant
Caelesti impositam dum gemmam exosculor auro



[16=E2r]

      Est etiam lachrymis humida facta meis
Quamque ego te vidi veracis imagine somni
      Tam presens vigili pectore cura manes
Laeticia expressit lachrymas in amore suetas
      Iam primum didici quid fleat omnis amans
Non tamen hoc fletu incesti solantur amores
      Nostra agit in lachrymas lumina castus amor.
Vix longa revocata mora scrutabar ubi essem
      Nullus erat: comites advoco: sola fui
Lumina ad aereum relevo vigilantia solem
      Lumine sol nunquam lucidiore fuit
Quacunque aspicio melior natura refulget
      Est aliquid verum rebus adesse Deum.
Blanda susurrantes moverunt murmura sylvae
      Moesta prius: vivo germine fragrat humus
Tam dulcis tenuem perflavit spiritus auram
      Qualis in aetherea dicitur esse domo
Quae prius aspicio vicini viscera fontis
      Nobile caelestis ducere nectar aquae
Argutae viridi vernant in fronde volucres
      Illo malueram posse manere loco
Tota creatorem laudabat gratia coelo



[E2v]

      Virginis ad lachrymas non renuisse trahi
Consurgo comitesque voco clamore relictas
      Crebra repercussum reddidit Echo sonum
Haec quoque desponsi revocanti [revocantem 1514] nomen Iesu
      Quam potuit resona voce ferebat opem
Huc illucque vagor per opacae devia vallis
      Si loca te referant proxima forte mihi
Spes animum frustrata leves ubi cessit in auras
      Hei mihi quam tardo sydere tempus abit
Ille tamen per quem nupsi tibi: cultor heremi
      Ille levat sponsae tempora moesta tuae
Ille etiam nuper dubitanti scribere: dixit
      Scribe, feram domino carmina scripta tuo,
Gaudebam reperisse viam qua scribere possem
      Protinus est manibus sumpta tabella meis
Et quae nunc patria cernis confusa papyro
      Sunt mihi furtiva carmina facta mora
Saepe quidem repeto nostri loca conscia amoris
      Mittitur ex illis littera nostra tibi
Aula vacat requie: dolor est meus ista videre
      Quae patria fiunt relligione domi
Sumebam calamum scriptura quid: impia nutrix,



[17=E3r]

      Quid facit haec? facta est pallida: dixit: amat,
Obstupui: subitoque stilum cum voce repressi
      Ne causam officii quaereret illa mei
Mirantur famulae solitos me spernere cultus
      Cur mihi non formae cura sit ulla meae
Si qua placere volet mundo se vestibus ornet
      Forma creatori non placet ista deo
Mens formosa deum caeli se cogit amare
      Haec manet: est ingens forma secunda malum
Haec et cuncta quidem tu conspicis: et tua nunquam
      Maiestas falli qualibet arte potest,
Rebus enim cunctis ut ines: potes omnia praesens
      Foecit et hanc nobis pagina sancta fidem,
Credo equidem venerorque libens tria nomina et unum
      Unum: non plures: omnia posse, Deum
Non genitum: factumve patrem: scio: sive creatum
      Sed natum credo progenuisse patrem
Tertius ingenitus: non factus: sive creatus
      Ex utroque sacer profluit ille vigor
Et quae ferre Elegi nequeunt maiora pedestres
      Iam veteres divos novimus esse nihil
Heu tamen errori caedunt haec regna vetusto



[E3v]

      Concidit ad falsos victima multa Ioves
Impius instaurat veteres Maxentius aras
      Caesar enim Nili regna Tyrannus habet
Sacra iubet fieri Caesar[:] delubra frequentant
      Mactandosque trahunt: credula turba: boves
Atria mugitu resonant: ferit aethera clamor
      Et tuba terribiles excitat unca sonos
Omnia festivis lucent altaria flammis
      Sordidaque effuso sanguine squallet humus
Ipse genu flexo supplex procumbit ad aras
      Hunc sequitur quisquis numina falsa colit,
Abnegat hoc aliquis doctus tua numina Christe
      Ob rectam saevo concidit ense fidem
Qualia crudelis cogat tormenta Tyrannus
      Turba docet miseram plurima passa necem
Vidimus iniectas flammis ardere puellas
      Nudaque pinnata corpora fuste quati
Vidimus et ferro teretes abscindere mammas
      Affligi [Afflicti 1514] vinclis: carceribusque premi
Pascit inhumanus nostrum canis iste cruorem
      Enormis saturum non sinit esse fames
Aspicis hoc paciente oculo: sed lenta malignis



[18=E4r]

      Et sine iactura tardior ira tua est
Quam pulchrum rex magne tuo cecidisse sub hoste est
      Munere emi caelum non meliore potest
Ista triumphalem pariunt certamina palmam
      Pars utinam tantae sim quota laudis ego
Ire iuvat verbisque ferum terrere latronem
      Quid furit in plebem perfidus iste tuam?
Ibimus (est animus) non me tormenta movebunt
      Dira: nec in poenae nomina mille cruces
Devenerata deos lapides Idola vocabo
      Ipse tuae praesens virginis ora move
Traxerit in poenam: mors gloria nostra futura est
      Et potero forsan fortiter ulta mori
Est mihi sitque precor facundae gratia linguae
      Artis et ingenii convenientis honor
Argumenta: dolos: et frivola dicta refellam [revellam 1514]
      Maior erit per me: te duce: recta fides
Tunc mihi si dabitur pro te succumbere: restant
      Post quae coniungar tempora pauca tibi
Tu dabis hoc aliqua corpus requiescere in urna
      Hoc tamen in posito marmore carmen erit
Costis in hoc tumulo sum condita: viva tonantis



[E4v]

      Nupta sed aeterna virginitate fui,
Impius immeritam Maxentius ense peremit
      Hic cinis est: sponsae caetera sponsus habet,
 
 
ELISABETH, LUDOVICO, MARITO,

SI [sI 1514] liceat missam vellet transferre salutem,
      Pannonis Hessiaco nupta puella viro
Adriaco fama est vento tua vela morari
      Heu nimium in curas ventus et unda meas
Longa mora est: postquam Solimas visurus abisti
      At mihi: cum fugeres: ausus es ista loqui
Nona reformatum cum Cynthia clauserit orbem
      Vir tibi (si vivam) redditus uxor ero
Tertia noctivagae coierunt cornua Phoebes
      Nec [(Nec 1514] tua de Veneto littore puppis abit
Illud erat potius mecum tibi tempus agendum
      Causa vetat: Nulli scire futura datur
Quid tamen heu spretis regno: patriaque: domoque
      Tam longum infidum per mare carpis iter?
Regna petis siquidem cancro subiecta perusto
      Forsan et Orebi culmina celsa iugi



[19=E5r]

Rura Philysteis quondam subiecta colonis
      Mella ubi cum niveo dulcia lacte fluunt
Inclyta praecipue Iudaeo maenia sceptro
      Sacra ubi victoris sunt monumenta dei
Relligio ista tua est: et opus laudabile: qualem
      In superos animum semper habere soles
Non ego te patrias cupio regnare per urbes
      Quo minus hoc sanctum perficiatur opus
In tua te doleo remorari damna: tuisque
      Fortiter adversum navibus esse fretum
Longa via est: pelagique immensa pericula vasti
      Multa feres terra: taedia multa mari
Idque ego cum suprema mihi mandata dedisti
      Flebam posse tua te pietate capi
Quid fles dicebas mea dulcis Elisabeth: ipsa
      Ad mea semianimis nomina pene fui
Nescio quid timuit mea mens presaga futuri
      O ego sim reducis cuius euntis eram
Oscula et amplexus qui te decuere dedisti
      In tua non venit pectora turpis amor
Terga meis oculis tua qua potui usque sequebar
      Quod lachryma durum praepediente fuit



[E5v]

Iamque oculis ereptus eras: super aequora dixi
      Sit tibi quem sequeris portus et aura deus
Christe salus rerum: Ventos da: frange procellas
      Secura possit vir meus ire via
Virgo stella maris: lucem da: pelle tenebras
      Ne cadat aequorea naufraga nocte ratis
Et vos o reliqui superum: date vester in alto
      Foelici stabiles remige sulcet aquas
Obtestata deos ut tu Ludovice valeres
      Desertae redii tecta sub alta domus
Quid famulae? vir abest: solam iuvat esse: sine illo
      (Pene fuit vita coelibe) dulce nihil
Quid procerum collecta manus? vel quicquid in aula
      Spectatum tanti principis esse solet?
Ite: cruces animi vos non patientis: honores
      More pii solam turturis esse iuvat
Donec abest iuvenum flos pectora casta gerentum
      Illi clausa mei gaudia cordis erunt
Scilicet ipsa geram radians in vestibus aurum
      Loricam nudis artubus ille ferat
Assyrio noster satietur rore capillus
      Illius atque aestu flagret: et imbre caput



[20=E6r]

Ipsa colar princeps tuta sublimis in aula
      Vir meus in fracto gurgite speret opem
Tu melius qui fine cares: sine origine vivis
      Tu famulae votis annue Christe tuae
Quas dolor interea longus mihi crescet in horas
      Dum vir: dum coniunx: dum mihi frater abes
Sive cibum capio: seu pocula tradita sumo
      Pocula te referunt, te cibus ipse mihi
Cura eadem vesper: dolor idem mane renascens
      Quamque die crucias: tam mihi nocte subis
Somnia te referunt variis nocturna figuris
      Et sibi non unquam constat imago tui
Pallidus interdum occurris: nunc laetior adstas
      Nunc fugis: et verso lumine terga refers
Sive vident aliquae verum per somnia mentes
      Seu redit in vanos cura diurna metus
Praeteritae timidam faciunt spectacula noctis
      Irrita cum ventis auferat ista deus
Hic ubi piscosus claram Lanus alluit urbem
      Frivola quae falsi nomina Martis habet
Monte sub Aereo turbam spectare videbar
      Nec mihi de turba cognitus ullus erat



[E6v]

Et tamen intereram: sed dum mirabar ubi essem
      Respicio[:] mecum non erat ulla comes
Expavi: Voluique pedem revocare citatum
      Ecce sed a longe es visus adesse mihi
Frigore constiterant artus, ita gaudia mentem
      Sustulerant: mecum non satis ipsa fui,
Dum propero ex oculis raptum sum visa maritum
      Quaerere, rorantes ungue secante genas
Huc. Illuc retroque errans: et utroque cucurri
      Sed quo te videam non locus ullus erat
Sic inter Danaos Aeneidos umbra Creusae
      Fertur anhelantem destituisse virum
Tum primum indignos cepi laniare capillos
      Et vox cum lachrymis tristibus aegra fuit
Hic mihi (nescio quis) quid fles: tua somnia: dixit,
      Est aliquid lachryma quod graviore fleas
Plura loquturum somno fugiente reliqui
      Sumque fatigata reddita nocte mihi
Frigidus in toto manabat corpore sudor
      Perfusae lachrymis immaduere genae
Aeger anhelabat sub pectore spiritus aegro
      Vis animae multum fessa dolentis erat



[21=F1r]

Visa resumebam tristi perterrita monstro
      Sed nihil ex illis quod placuisset erat
Hem qur ignotae mihi visus in agmine turbae
      Effugis amplexus labilis umbra meos?
Quid non militibus comitatus (ut ante) ministris
      Appares oculis moesta figura meis?
Quid non visa fleam? potiusne ego vera dolebo?
      O superi a nobis hoc prohibete malum
Omnia perpetiar Duce te durissima Christe
      Tutus ope ut [Tutus ope 1514] possit vir meus esse tua
In patriam redeat tutus patriaque sepultus
      Et non ignota dormiat exul humo
Hoc te tota rogat frequentibus Hessia votis
      Plurimaque accensas accipit ara faces
Per tua sancta quibus sanasti vulnera mundum
      Et per quam vita est nostra redempta necem.
Per sacrae veneranda crucis, signacula: per quam
      Et requies nobis venit et alma salus
Te precor auxilium nostro fer Christe marito
      Ut quod agit foelix regrediatur iter
At tu cuius amor castus mea pectora movit
      Ut facis: in superos spem cape: salvus eris



[F1v]

Barbaricas etiam fraudes vitare memento
      Nescio quis miserae pendeat inde timor.
Sancta Canopaeo servit Iudaea Tyranno
      Christicolas odit gens malefida viros
Si quis eo princeps ex nostro venerit orbe
      Vix hunc: ni lateat: posse redire putant
Improba gens quia se: titulo quae servat iniquo:
      Posse per insidias perdere regna timet
Tu quia vir princeps illo non solus abibis
      Virtutis noli prodigus esse tuae
Pocula non sumas nisi qui tibi fuderit illa
      Gustatim vero ter prius ore bibat
Barbara neve manus quod edas utcunque ministret
      Talia sed praesens virus habere puta
Lurida nobilibus miscent aconita phalernis
      Crede merum gemma quod datur esse nocens
Fida tibi comitum manus est: et lecta iuventus
      Est aliquid docta fraude quod inde petas
Ex illis aliquem dominum lege: et esse saluta
      Teque fer exiguae sortis habere locum
Non pudeat propriis dominum servire ministris
      Et famulo famulas exhibuisse manus



[22=F2r]

Foecit idem rerum Deus infinita potestas
      Immundos pueris laverat ille pedes
Quod Christum decuit, quem non decet? omnia vincet
      Qui bene fortunae congruus esse potest
Saepe facit tempus rationem: saepe locorum
      Conditio: et caecum quae dea lumen habet
Invenies aliquem qui (si sic fata iuberent)
      Appositam pro te vellet obire necem
Veste potes vili loca per non tuta latere
      In corpus veniat purpura nulla tuum
Tu tamen ingenio velut es praestante beatus
      Consilio potis es non eguisse meo
Sed tamen in dubiis prudens timet omnia rebus
      Convenit egregia cum ratione timor
Omne quod audebis vellem prius omne timeres
      Audacem temere saepe fuisse nocet
Ipsa Deum supplex: quamvis mora longa: precabor
      Contingas fausto regna beata pede
Aspicies Solimos Christi vestigia colles
      Heu loca non oculis aspicienda meis
Cum tamen attigeris nostrae monumenta salutis
      Me: rogo non fias immemor: esse tuam



[F2v]

Coniugis o utinam dicas miserere relictae
      Qui tua salvifico sanguine membra rubes
Ipse loco non est magis exorabilis ullo
      Quam quo sanavit vulnera nostra Deus
Tu quoque non istic quicquam tibi crede negari
      Si dederis fasso quas decet ore preces
Desertae memor esto domus: matrisque: meique
      Quoque ego sum tecum pignore facta parens
Ipsa tuis etiam relevanda est Hessia votis
      Ante flagellati vulnera rubra Dei
Per mare sic habeant ventos tua vela secundos
      Quando abis: atque istinc quando redire voles,
Sic Rhodon et Cretam Cyprumque remensus aquosam,
      Concedas puppis unde soluta tua est
Hoc precor [praecor 1514] haec longo cura est mihi sedula voto
      Dii faciant pondus possit habere Vale,

                  Finis,

 
 
HELENA, CONSTANTINO,

LIttera [lIttera 1514] quae veram ferret tibi nate salutem
      Quam merito matris debuit esse tuae
Cum videas clausae signum venerabile chartae
      Quid rectae dubitas esse salutis opus:



[23=F3r]

Ista figura fuit caelo tibi visa sereno
      Cum tibi Maxenti vis cohibenda foret
In qua nostra salus requies: et vita pependit
      Per quam mortalis turba redempta sumus
Quae mundi Precium meruit portare redempti
      Cum lux infernum solveret una cahos
Arbor ab Eois longe dignissima sylvis
      Nobilis humanae palma salutis opus
Omnia quae passis ad se traxisse lacertis
      Creditur: immenso pondere facta gravis
Perdita Apelleae plus quam tria saecula genti
      Crux opera matris nate reperta tuae est
Ponimus hoc igitur caerata in fronte sigillum
      Quod nullum signo principe maius erat
Hoc gentilitiis decuit praeponere signis
      Unde recens plena gloria laude venit
Et maius meritum: potioraque gaudia mundo
      Tempore in hoc credo non potuisse dari
Maius erat certe tunc cum pateretur in illa
      Per quem crux eadem sanctificata fuit
Maius erat quando nostrae sub imagine carnis



[F3v]

      Virgine factus homo est parturiente Deus
Sed tamen abiecto nasci quid profuit orbi?
      In Cruce si natus non obiisset homo?
Vita magis morte est: mors vita dignior illo
      Quod fuit haec nobis immediata salus
Author morte dei est nostrae crux alma salutis
      Crux mundi precio sanguine rubra fuit
Illa fuit putri (dolor est meminisse) latebra
      Clausa sub infami: quo stetit ante: loco
Hic ubi sub cancro Solimas sol aspicit arces
      Ut non ex aliquo pene sit umbra loco
Hic locus est nostra dictus Calvaria lingua
      Accola Iudaea Golgatha voce vocat
Hoc stetit illa rubens morientis sanguine Christi
      Hoc etiam nobis illa reperta loco est
Sed neque qua celebres nostrum virtute laborem
      Gloria nec: mulier quam ferat: ista fuit
Hoc fecit qui cuncta facit miracula solus
      Qui tulit: amissam reddidit ille: crucem
Magna quidem feci: et longos abitura sub annos
      Si qua brevis longum gloria nomen habet



[24=F4r]

Compressi hostiles: et dux et foemina: terras
      Sumque Palestino quantus in orbe timor
Non tamen hoc ausim nostris adscribere rebus
      Nec titulum tantae laudis habere velim
Scit deus: hic animus per quem facit omne quod audet
      Nullus in hoc unquam pectore fastus erat
Ille dedit timidae certam sperare salutem
      Quamque dedit res est ipsa sequta fidem
Venimus antiquam: notissima tecta: Siona
      Qua posuit Lyrico de duce templa satus
Non populis regina Iugum positura subactis
      Non aliqua ex tota gente tributa tuli
Longius haud potui Rhomanum extendere nomen
      Cui sol vix etiam finis uterque fuit
Nec sequor aut Tomyrin [Tomyrim 1514]: magnisve Semiramin ausis,
      Nomina nemo Helenen talia velle putet
Si tamen est illis decori laus sanguine parta
      Insignes titulo nos meliore sumus
Regna et opes istae tantum terrena petebant
      Nos alio petimus regna futura loco
Sordibus his sequimur caelestia sola relictis
      Da veniam: timida talia mente loquor



[F4v]

Illum ego Nate sequor: quem tu quoque nuper ab istis
      Egressus tenebris fassus es esse Deum
Cuius in adversos hostes ut signa moverem
      Multa tuli terris: multa pericla mari
Nunc ego sublimi solio regina sedebam
      Invita quatiens sceptra superba manu
Contulit huc aliquam Rhomana potentia partem
      Sub pedibus stabant milia multa meis
Ad mea convenit populus mandata vocatus
      Quando haec sedato pectore verba dedi
Dic genus Israel: Pharii dic semen Ioseph
      Indice [Iudice 1514] cui tellus contigit ista deo
Dic ubi? qur lateat? qua crux est perdita culpa?
      Morte creatoris facta beata tui
Hoc tibi Rhomano Caesar qui praesidet orbi
      Ut facias per nos hoc iubet ipse Deus
Ante oculos vitamque vides mortemque paratam [parata 1514]
      Elige sive voles vivere: sive mori
Caesaris Imperio concussum et nomine vulgus
      In dubio faceret quidve negaret erat
Cum tamen ad paucos ea res deducta fuisset
      Vix quoque qui verum noverat unus erat



[25=F5r]

Hic erat a patribus qui se referebat Iudas
      Doctum quo lateat crux veneranda loco
Sed qui nec precibus verbisve minacibus esset
      Ad mea speratam vota daturus opem
Apposui mortem: mortem contempsit: ab illo
      Vidit adhuc clausum carcere sexta dies
Septima lux aderat quum tristis inaedia verbum
      Iussit: quod saturo noluit ore: loqui
Templa Cytheriaco stabant celeberrima scorto
      Vix locus in terris turpior ullus erat
Quanta dei nostri est patientia? scilicet illa
      Improba pro Christo staret in aede Venus
Illic sepe aliquis magnum veneratus Iesum
      Visus Acidalias est coluisse faces
Crimine de tanto dederat me vindice poenas
      Structa deae: nobis diruta templa iacent
Ne scelerata etiam referat vestigia: iunctis
      Eversam bobus sulcat arator humum
Incultae vepres iuxta: sentesque rigebant
      Nobilis est multis caedibus iste locus
Ecce sed hic superos precibus cum rite vocaret
      Aura levis tactum est visa movere locum



[F5v]

Fodit et invenit terra tria signa regesta
      Ostendit veram scripta tabella crucem
Rex Iudaeorum de Nazareth ortus Iesus
      Talis in extrema littera fronte fuit
Praeterea esse crucem domini manifesta probarunt
      Signa: quibus certam quis neget esse fidem?
Putre ferebatur vicina ex morte cadaver
      Crux tetigit: tacto corpore vita data est
Ille statim sacro petiit se fonte lavari
      Qui bona victoris reddidit arma dei
Nomina Cyriaco dedimus meliora renato
      Nunc pia sacrifici presulis arma gerit
Vidit et indoluit doctor vetus ille malorum
      Terribili auditus taliter ore loqui
Quid facis heu nobis ingrate nequissime Iuda?
      Heu mihi quot mentes non sinis esse meas?
At non: cuius habes sine rebus nomina: noster
      Talis et in nobis noluit esse nocens
Fraude mea mundo truncus fuit iste sepultus
      Ipse ego quam volui perdere: reddis opem
At te digna manet pro tali paena [paenat 1514] reatu
      Gloria conveniens non erit ista tibi



[26=F6r]

Ille crucem contra tollens: bona verba loquutus
      Ad Stygios hostem compulit ire lacus
Gratia Christe tibi, nam tu de morte redemptos
      In cruce nos propria vivere morte facis
Tu quoque restituis mundo sua regna iacenti
      Dux bonus: et rectam pandis ad astra viam
Gratia nate tibi: nam tu Iove vera relicto
      Et colis et toto pectore sacra iuvas
Macte nova Caesar nos relligione beatos
      Efficis, hac itur non meliore via
Rhoma diu falsos coluit Mavortia divos
      Et nunc heu plures quos veneretur habet
Quod superest veterique iacet caligine mersum
      Ut videat: luci reddere nate stude
Ut vetus expiret: tecum nova Rhoma revivat
      Quid dubitas orbem: quo cadat illa: trahi?
Caesar [Coesar 1514] ut est unus terrae qui presidet uni
      Sic sciat haec unum Caesaris esse deum
Fiat ut hoc deus ipse tibi sua signa remittit
      His prius infernum vicerat ille Iovem
Ibis in adversos cruce munitissimus hostes
      Christiferam fugiet turba prophana crucem



[F6v]

Terribilem foecit qui cum pateretur in illa
      Morte sua rerum terruit omne genus
Hostibus incutiet trepidantibus illa timorem
      Non aliquo maior miles ab ense cadet
Tu quoque non aquilis Rhomana notantibus arma
      Caesaribus victor prae tribus unus eras
Maximianaeum cruce te vicisse Tyrannum
      Scit Tybris ultricem ducere visus aquam
Qua virtute iacent ignobilis arma Licini
      Caetera qua finem laude Tyrannis habet
Heu fatuae mentes: quid nomina sola Deorum?
      Mentito numen Crux Iove maius erat
Sive sit hic Libani stipes de vertice sylvae
      Seu Paradisiaco creverit ille solo
Est sacer ante decem praevisus saecula, quantum
      Praecessit verum tanta Sybilla Deum
Foelix quae [que 1514] potuit foelix cognoscere lignum
      Regina in Meroe digna potente coli
Illa deo mentem calidissima pneumate fertur
      Talibus Hebraeum praemonuisse ducem
Rex ne temne, vides (lignum monstravit) in illo
      Ille cadet cum quo vestra corona cadet



[27=G1r]

Ergo paludali mersum a Solomone profundo
      Illesum domino mansit (ut ante) suo
Interea optato saeclorum fine peracto
      Caeli iterum terris rex abiturus erat
Protinus emersit laturum pondera quorum
      Infernae caderent sub gravitate fores,
Fortior et caelo[:] terra crux fortior ipsa
      Et coelum et terras qui tulit: ipsa tulit
Christiferae similis qua sit ratione puellae
      Si dubitas: ista parte videre datur
Si libet esse puta lignum breve quale videtur
      Non tamen est longum qua ratione neges
Vertice nam caelos: radicibus infera pulsat
      Brachia contingunt Solis utranque domum
Vera loquor sed quae multis non vera putantur
      Vera tuum Caesar quo videantur erit
Excute Rhomanas gentilia signa volucres
      Conveniunt castris altera signa tuis
Arbor ab Eois longe dignissima sylvis
      Ut crescat cura est amplificanda tua
Floreat et totum ramis vitalibus orbem
      Contegat et ventos arceat: atque nives



[G1v]

Sed tamen Hesperidum ne quis ferus intret in hortos
      Rite Draco clausas excubet ante fores.
Neu malus auratum vellus furetur Iason
      Custodes armet noxia flamma boves
Tu modo si qua volet cedro succrescere taxus
      Aemulaque immiti robora falce mete
Fallor? an haec paucis sunt eventura diebus
      O sic cum nostro Caesare Christe velis
Tu quoque ne lateas aliqua Palinure sub unda
      Sed vigili rectam dirige mente ratem
Sic te nate precor per nos inventa secundent
      Signa maniplares non habitura notas
Serviat Hebraeo Rhomana potentia Christo
      Caetera sunt votis inferiora meis
 
 
SABINA, ALEXIO,

SIc [sIc 1514] ubi perdiderit charum viduata sodalem.
      Turtur Acidalias concinit inter aves
Non quia te nolim sacris gaudere professis
      Sed mihi quod tecum non licet esse, queror
Tu quoque credentem potuisti fallere nuptam
      Primaque de nobis fraus tua nomen habet
Si mea non potuit ruditas meruisse favorem
      Cur tua fit nostro crimine tarda fides



[28=G2r]

Profuit hoc miserae tedas praeferre iugales
      Sic quoque Vestalis nubere virgo potest
Quae mihi prima fuit facta est nox ultima tecum
      Quaeque dies nobis te dedit: illa tulit
At mea virginitas bene tot servata per annos
      Moesticiae precium tristis et instar habet
Hoc bene successit quod sum sine crimine nupta
      Hoc male quod cogi creditur ille pudor
Vivere si [sic 1514] lecto tecum licuisset eodem
      Summa prior voti non fuit ulla mei
Hoc tibi tuque mihi qua sola nocte licebat
      Polliciti caelo testificante sumus
Oscula non etiam plusquam fraterna dedisti
      Sed tamen his peius lingua loquta tua est
Vive soror votum non demissura pudorem
      Diversa exilio terra petenda mihi est
Ut bona mutemus caelo peritura redempto
      Ad loca quae superis sunt propiora feror
Cum referet plenam ter septima messis aristam
      Si vivam reditu laeta ferere meo
Non secus obstupui quam quae super Alpibus altis
      Audiat immites pendula Dama lupos,



[G2v]

Scilicet accepto vivam sine coniuge coniux
      Quemque velim coram semper abesse querar
Quid mihi Rhomulides meliori sydere nuptae?
      Quid Latiae dicent invida turba nurus?
Omnia liberius credit mala vulgus iniquum
      Esse bonis semper fama maligna solet
Qualiter incumbens Adamantina robora ferrum
      Sic animum movit nostra querela tuum
Et tibi iam Tyriae vestes: iam purpura fulgens
      Excidit: est humeris mantica sumpta tuis
Dextra tulit baculum: numeratos altera glandes
      Latus in obducta fronte galerus erat
Hei mihi quid foeci? quali sum nupta marito?
      Huic forma nescit maxima Rhoma parem
Tempus erat rebus nox abstulit atra colorem
      Per nigra non ullus nubila fulgor erat
Oscula discedens lachrymis confusa dedisti
      Hoc repetens: longo tempore: vive soror
Ibis et heu miseram cui me fugitive relinquis
      Quam properas: dixi: sim comes ipsa viae
Et simul excideram: vix tu solatus amantem
      Tempore: dicebas: sola fer esse brevi



[29=G3r]

Hebdomas implevit ter septem tertia messes
      Nec tua promissa est verba sequta fides
Durius invisas crescit mihi tempus in horas
      Quo sine te durum est vivere: dulce mori
Aspiciunt aliae coram sua gaudia nuptae
      Seque laborantes qui tueantur habent
Et vir abest nobis: et sum sine fratre marito
      Meque laborantem qui tueatur abest
Ergo ego turbato currentibus ordine fatis
      Quo sim nupta minus: sum data nupta viro
Sola fui patiente animo: sic esse iuvabat
      Quod volui vita virgine posse frui
Cur tamen haec tecum non est concessa voluntas?
      Hoc melior nobis palma petenda fuit
Laudatur qui cum possit peccare recusat
      Quo careas facile est abstinuisse bono
Innocui thalamo convenissemus in uno
      Maior ob hoc merces nostra futura fuit
Sin ea coniugii tollat reverentia laudem
      Noster in accepta prole stetisset amor
Parvus in hac aliquis lusisset Alexius aula
      Unde haec exiguum littera venit opus



[G3v]

In qua: me miseram: quam tristibus obruta curis
      Sufficio lachrymis non satis ipsa meis
Ditibus ingredior triclinia strata Tapetis
      Mallem humilis tecum tecta subire casae
Aula laborato preciosa renidet ab auro
      Quo videam nostrum talia lumen abes
Quaeque placent aliis: mihi sunt invisa: tedetque
      Qualescunque inter vivere delitias
Anxius ipse pater multis Euphemius annis
      Quod nequit: ingratum est: dedoluisse semel
Talis erat puerum quondam qui flevit ademptum
      Ad Pharon et glebam Nile comose tuam
Mater et Aglae tua me solata dolentem
      Sepe aliquo visum nuper in orbe refert
Parce nurus lachrymis neque nos consume dolendo
      Magna tuum (fama est) vidit Edessa virum
Multa igitur nobis te quaerere littera missa est
      Littera sed semper reddita clausa mihi
Misimus Hebraeas Urbes: veteremque Siona
      Reddita nec fama est nominis ulla tui.
Non hellesponti tetigisti littora: nec te
      Bosphorus angusto vexit uterque mari



[30=G4r]

Nec fera te: nobis consulta Britannia: vidit
      Plenaque presenti Teutonis ora deo
Ad sacra non visum Zebedidae limina Divi
      Nemo sub Hispano vivere Sole putat
Misimus ad fortes aliquem te quaerere Gallos
      Heu: nec apud Gallos quando videris: ubi es?
Ergo tuum nomen tibi convenit illud Alexi
      Littera responsu nulla onerata tuo est
Forsan et agnosci non vis ubicumque locorum
      Ex patria quenquam noris adesse domo
Hei mihi sic etiam patria potes urbe latere
      Et sepe ex oculis tutus abire meis
Multa ferunt anni fugienti incommoda formae
      Et nullo est unus semper in ore color
Suspicor illius florem periisse iuventae
      Legitima iuncti qua ratione sumus
Quaeque abeuntis erant tenui vix pulvere sparsae
      Fors tegit hirsutas improba barba genas
Et quae cum patuit tabulas referebat eburnas
      Ruga fatigata plurima fronte sedet
Et pluviis madefacte: et solibus uste diurnis
      Hic etiam occultus si libet esse potes



[G4v]

Qur tamen in misera crudelis coniuge dici
      Quod precor ut iam non esse: fuisse velis
Illa tua hoc virtus: hoc nobilis ille requirit
      Qui tibi nunc tardo pectore sanguis hebet
Sic ego debebam de te meruisse tot annis
      Postulat hoc caelo teste relicta fides
Aut illam reddas quae me male dextra fefellit
      Aut tu qua fallis fraude ferere nocens
Grata deo non sunt fallentia pectora: nec te
      Fraude tua superis posse placere puta
Qui nos coniunxit: coniunctos esse volebat
      Vita tua est illi dissona, crimen habet
Finge dari veniamque tibi: culpamque remitti
      Quis dabit ut possis non nocuisse mihi?
At nocet utiliter qui quo nocet adiuvat idem
      Nil queror[:] est curis pars bona dempta meis
Ferre decet patienter onus quod ferre necesse est
      Qui iacet invitus durius ille iacet
Sors mea sunt lachrymae: tristes mea vita querelae
      Unda sit o utinam sordibus illa meis
Abluat et superum puram transmittat ad arces
      Qua niveas ducit signifer agnus oves



[31=G5r]

Illic ut fueris nullo mihi in orbe repertus
      Certe in caelitibus inveniere choris
Membra sed ut possim prius hic tua tangere supplex,
      Castus in edomito pectore quaerit amor
Deprecor exaudi patriamque revertere in urbem
      Si modo adhuc aliquo vivus in orbe lates
Prebueris vitamque mihi: mortemque fugaris
      In mea si dexter vota futurus eas
Si minus o curae iam fine valete reperto
      Amplius in vobis spes mihi nulla manet
Quod superest uni tibi magne dicetur Iesu
      Et tibi quae nullo mater es usa viro,
Tu quoque ut occidero si forte redibis Alexi
      Quod doceat quo sim condita carmen habe
Dum gemit absentem sine crimine nupta maritum
     Fessa malis placida morte Sabina iacet
 
 
KUNEGUNDIS. HENRICO,

QUae [qUae 1514] tibi Teutonico non facta nomismate venit
      Fungitur officio littera nostra novo
Quid tibi cum Latiis (ne quaeras) barbara Musis?
      Tristia cum scribam: questibus [quaestibus 1514] apta lyra est



[G5v]

Sive quod est numeris et vis et gratia maior
      Vixque rudes animos barbara verba movent
Nec puto tu nescis quia me Rhamnusia caeco
      Vel potius nullo lumine: virgo videt
Visa diu foelix: et Caesare tuta marito
      Fluctibus heu quantis turbinibusque premor
Cum bene sperarem cecidi sine crimine: meque
      Hostis ab excelso trusit ad ima loco
Non tamen hanc sensi misere prostrata ruinam
      O miseri qui non quo periere vident
Ut modo conciderim casum nescire dolendum est
      Non venit ex causa nostra querela levi
Nec meus est lachrymis dolor exaturabilis ullis
      Qui sine peccato plectitur ille dolet
Ante mihi o utinam rupissent stamina parcae
      Quam potui infoelix displicuisse tibi
Aut ego confuso sum nata sub ordine fatum
      Aut agit in poenas vindicis ira dei
Parce pater superum: merui graviora: sed illud
      Me nihil implicitam: quo rea dicor: habet
Arguit immeritam violati fama pudoris
      Inditium famae littera testis habet



[32=G6r]

Quae simul ut venit notis mihi cognita signis
      Verba modis uno plus tribus ista tulit
Prodiga pollicitis[:] verbis contraria rebus
      Et tibi credentem fallere docta virum
Qui mihi devoto fruitur Kunegundis amore
      Saepius ex thalamo visus abire tuo est
Hec ubi legissem collapsis frigida membris
      Vix etiam famula sum revocata manu
Mane erat: et primo radiabant sole fenestrae
      Iamque novum querulae concinuistis aves
Rursus: ut exieram thalamo prostrata recumbo
      Sicut agonales iam subitura rogos
Flebile ad exortum relevo caput anxia solem
      Solne iterum flammas laeta videbo tuas?
Vocibus umbrifera vernate in fronde volucres
      Letitiae est prorsus causa peracta meae
Nunc iterum relego lachrymis tua scripta profusis
      O vir: non precibus dexter ut ante: meis
Quis dabit unde querar: pro re satis? aut ubi plorem?
      Tristitiae consors quis volet esse meae?
Fama nocens nobis occlusit Caesaris aures
      Offensum metuit curia tota ducem



[G6v]

Ne tamen: ut taceam: scelus admisisse putemur
      Tristis ad invitum littera vade virum
Ut tamen ista legas oculis pacientibus oro
      Dempseris a lachrymis milia multa meis
Ante ego (quae dicunt) peritura elementa putabam
      Et vacuum dempto corpore posse dari
Quam tua: me miseram: mens dedignata fuisset
      Ille sapit quisquis tuta timere potest
O vir et o frater mihi nomine cedis utroque
      Quis mihi ut odisses perfidus hostis erat
Prodiga pollicitis qur sum tibi dicta? quid hoc est
      Me quod ais aliquem fallere posse virum?
Cur tibi suspectus pudor est meus: an tibi adulter
      Saepius ex thalamo visus abire meo est?
Adstruere ille potest solem non posse videri
      Qui tibi commenti conditor huius erat
Aut oculis daemon fallax illusit imago
      Aut voluit mendax lingua nocere mihi
Et tibi devoti stat gloria salva pudoris
      Nullaque adhuc novit crimina noster amor
Teste opus est: testem te Christe appello vocatum
      Pondera tu veri testis et instar habes



[33=H1r]

Forsitan ipse alios testes Henrice requiris
      Anne putas ipsum fallere posse Deum?
Per superos: dices: facile est iurare prophanis
      Illis si qua volet fallere tuta potest
Ipsa velim potius multis periura videri
      Quam super hoc uni displicuisse deo,
At tibi servatum: quem nunc male credis: amorem
      Da veniam: verbis aemula facta probent
Ut male per superos tutum est iurare prophanis
      Sic vero gaudet testis adesse Deus
Sanguine conveniant nobis ab utroque propinqui
      Preterea quorum vita probata tibi est
Regia ubi angusto protenditur aula recessu
      Effigiem Mariae continet ara vetus
Casta dei mater castis favet: illa pudori
      Author ut est nostro: sic bona testis erit,
Barbaricum ignito pavimentum sternere ferro
      Quosque tibi fidos noris adesse iube
Ipsa deo fidens[:] aequum favet ille petenti
      Contingam nudo torrida strata pede
Ardeat incestae teneras [temeras 1514] vis ignea plantas
      Veridico castam servet ab igne Deus



[H1v]

Qui solo potuit verbo de virgine nasci
      Te dabit ostendi virginis esse virum
Quod precor hoc aliquis mihi te concedere forsan
      Non sinet: et fraudem callida: dicet: agit
Chare deo voces non audi Caesar iniquas
      Iuditio livor tristis obesse solet
Hunc animum fecit nobis mens conscia recti
      Consilii non est Phasias ulla mei.
Nescio: quae dicunt: magicae phantasmata sordis
      Rustica qua semper simplicitate fui,
Si videor temere superos tentare fatebor
      Quam quae deficiat spes mihi maior erat
Adde quod aut ista volo suspitione levari
      Aut tibi non vivae coniugis esse loco
Non ego vana levis timeo ludibria vulgi
      Sed tibi quod potui displicuisse dolet
Ergo nec aspicies laetam velut ante solebas
      Ni sim ignominiam fortiter ulta meam
Ulcisci facile est: saltem concede quod opto
      Materia audacem: spes facit esse: nova
Longa mora est postquam doleo sine teste: diesque
      Ingrato plures lumine tristis ago



[34=H2r]

Conscia mens animum stimulat de crimine falso
      Et male sub tanto pondere victa iacet
Omnia quae potui Christo duce tristia ferre
      Hoc uno videor mortua pene malo
Quae mihi fors miserae si non inimica fuisset
      Staret adhuc animi gloria plena mei
Frangor: et heu quantis iactor confusa procellis
      Quod videam est caelum preter aquasque nihil
Sola quid immenso faciam et nova miles in alto?
      Ante ratis nunquam naufraga nostra fuit,
Christe doce: nam tu solatia tristibus affers
      Littora quae quassae sint propiora rati
Tu potes et tuto dubitantem sistere portu
      Raptaque ab insanis vela referre notis
Rapta precor nostri bona nomina redde pudoris
      Immeritam videat vir meus ista pati
Virgo viro data: virgo viro cum virgine vivo
      Quamque ego nota mihi: tam vir et ipse fuit
Vidit et indoluit vetus ille et perfidus anguis
      Qua potius duci suspitione licet
Simplicis heu pulchrum vitae turbavit honorem
      Cui capto tantum nomine preda fui



[H2v]

Corpora non potuit[:] famam incestavit adulter
      Hoc nisi nil nostri perdite livor habes
Quem tibi promisi Caesar sine labe futurum
      Ius habet in nostro perfida lingua thoro
Hanc preter non sunt in eo vestigia: quamvis,
      Sit proba: moechari quam volet illa potest
At magis offensum ne reddat epistola forsan
      Suprema hec animi summa rogantis erit
Pondera coniugii nostris precor adde querelis
      Et da servatam posse docere fidem,
 
 
MONICA, AUGUSTINO,

NEc [nEc 1514] tua phoenissae portu Carthaginis extant
      Nec datur ignotum per mare vela sequi,
Causa duplex animum rapit in diversa dolentem
      Non hoc debueras nate fuisse mihi
Diceris Iliacam procul hinc concedere Rhomam
      Captaque Martigena Tybridis arva manu
Ipse cito veheris Tyrrhena per aequora cursu
      Me: licet invitam: punica servat humus
Nam quis amor patriae est sine te mihi nate futurus
      Maxima pars tecum cessit in alta mei
Quam vellem tumidum in pelagus nova vela parantem



[35=H3r]

      Intempesta maris detinuisset hyems
Aut deus immani luctantes pondere ventos
      Aeris aut omnes precipitasset aquas
Non tua de nostro solvisset littore puppis
      Nec mater de te forsitan orba forem
Non pudet ut fugeres cursus caelasse parentem
      Qua licet invita quolibet ire tibi
Scilicet hoc series studiorum immensa monebat
      Hoc septemgeminum picta Minerva caput
Hoc vox admonuit vestri veneranda Platonis
      Vos penes hoc omnes nomina tanta sophi
Non decet obsequium praestare parentibus ergo
      Ipsa cavillatrix philosophia tua est
Turba pares estis doctorum semper in illo
      Virtutem vobis est didicisse satis
Ipsi negligitis quod pro mercede docetis
      Ianua nunc etiam quaestibus illa patet
Illa sed impugnet si quem iuvat esse severum
      Nos humili tantum foemina mente sumus
Carmina lugentes dictent mihi moesta camenae
      A tibi contempta digna parente cani
Illa quidem toto resonantia littore canto



[H3v]

      Hic ubi Elisaeam verberat aequor humum
Audiit ex alto vicinus navita ponto
      Qui simul in portu constitit illa refert
Filius hesterna tuus isthac luce per altum
      Venit in Ausoniam vela daturus humum
Obstupuit subito commixtus frigore sanguis
      Vix gelidam ancillae sustinuere duae
Tale quid Aureli de te restabat: ut essem
      Infoelix Poenas inter et orba nurus
Ante quidem sensi: sed non abiisse putabam
      Hic potior nostri causa doloris erat
Non tua maternis amplecti membra lacertis
      Non licuit summa voce dedisse vale
An fuit hoc nimium matri dare? finge fuisse
      Nunquid eram cursus impeditura tuos?
Ante ego si qua tibi forsan mandata dedissem
      Debueras monitis fultus abire meis
Certe ego non illo saltem contempta viderer
      Nunc plena ex omni parte querela mea est
Atque utinam quererer tantum fugisse: nec ullo
      Hoc praeter de te moesta dolore forem
Non mea planxissem tortis praecordia palmis



[36=H4r]

      Nec quo nunc mordax unguis iturus erat
Quique modo est vivo phoenix moriturus in igne
      Forsan in hoc animus iam Salamandra foret
Non ego te volui Latio prohibere petito
      Ah aliud quod te nate decebat erat
Doctus ut es studiis nimiumque imbute prophanis
      Et factus curis cura molesta meis
Aspicis ut toto cedentibus orbe Deorum
      Numinibus, Christum pro Iove quisque colat
Spirat adhuc aliquo vix Cerberus ore trilinguis
      Dum gemit Herculea caetera fracta manu
Tot divos: tot monstra deum: iam victa videmus
      Quis vicit? pietas solius alma Dei
Qur statuae? cur templa iacent? oracla fugantur?
      Facta creatori destituisse leve est
Hactenus erratum est: nec adhuc errore caremus
      Foelix errorem qui videt: atque cavet
Namque quid o simplex: plusquam vitiosa: vetustas
      Heu frustra plures credidit esse deos?
Cum sit et illa tuum scriptis reprobasse Platona
      Caelivaga quoties mente reliquit humum
Quando haec virginibus sunt vaticinata Sybillis



[H4v]

      Et legis Hebraeis vatibus ista cani
Cum sint quae colitis mortalia numina quaedam
      Caetera cum soli turba ministra deo
Fraudibus humanas mentes cepere: periti
      Naturae variis legibus ire rotam
Quae modo Daemonibus sublata potentia ab illo est
      Qui deus: ex verbo: virgine natus homo est
Qui simul ut terras descendit ab arce paterna
      Omnia sunt profugis templa relicta deis
Craeta Iovi: Delos Phoebo: sua Rhoma Quirino,
      Vulcano Lemnos, India Bacche tibi
Posthabuit Cytheraea Paphum: Samon improba Iuno
      Et quae praeterea vana referre pudet
Arva papyriferi tetigit foelicia Nili
      Orba figurato numine Memphis erat
Caetera tu nosti: nisi nolis scire: potesque
      Addere in hoc maius quam mea scripta tibi
Sollicitam modo pone fidem: simul omnia nobis
      Reddideris: quae te posthabuisse queror
Catholicam modo sume fidem: sopitaque pande
      Lumina: tot noctes auferet una dies
Ad vitam de morte redi: quid vera relinquens



[37=H5r]

      Mavis heu nimium perdite: falsa sequi?
Vadis ad interitum: vita revocante: nec audis
      Clamantes: quam nunc pergis iniqua via est
Floribus illa quidem variis peramena videtur
      In quibus Alcides forsitan ire volet
At cito quae spondet: negat interiore recessu
      Prima rosam spirat: summa Mephitin olet
Accipit incautos spetie bonitatis: ut autem
      Ceperit in scopulos praecipitanter agit
Quam bene per scopulos et saxa urentia primum
      Itur ad aeternis cincta vireta rosis
Arcta est ad superos paucis via trita: sed ampla est
      Quae fert ad Stygios milia multa lares
Illa rudis: deserta: arens: super ardua ducit
      Hec spatiosa virens inferiora petit
Quas ferus Oechaliae raptor cum vidit Ioles
      Arentem viridi praeposuisse ferunt
Sed tamen hoc falsa dictum ratione molestum est
      Exempla ex Christi dogmate [dogmata 1514] plura feres
Linque deos: vanamque fidem: sunt vana profecto.
      Quaecunque interiens gaudia mundus habet
Aeternum cognosce deum super omnia: teque



[H5v]

      Perge creatori conciliare tuo
Reiice gentilem casto de corpore pallam
      Spectandus niveis vestibus ire potes
Talibus aetherea Christus redimitus in aula
      Praecedit niveas signifer agnus oves
Quod si falsa voles (ut debes velle) negare
      Turpe salutaris diluat unda caput
Et: nisi me presaga boni mens fallat: ab ista
      Sorde deum: toto pectore noster eris
Hoc tua promittit pietas mihi mensque: fidesque
      Precipue ingenii divitioris honos
Saepe etiam de te mihi somnia longa videntur
      Successu quorum pauca carere velim
Nunc cruce signatus rubra mihi stare videris
      Proque fide stultis gentibus esse minax
Nunc argumentis veteres confundere Divos
      Nunc sacra Christum primus in aede loqui
Ergo ego vel Christo famulum te nate videbo
      Aut requies vivae non erit ulla mihi
Utque diu, superos quo tu salvere rogabo
      Noster amat flecti voce rogante deus
Ad styga detrusum pia flevit Otilia patrem



[38=H6r]

      Ex stygia superis redditus ille domo est
Te quoque tartarei subeuntem iura Tyranni
      Exemplo mitem flebimus ante deum
Pectora vindicibus lassabimus anxia palmis
      Conteret arentes plurima gutta genas
Multa dies tristem: laetam non ulla videbit
      Donec: ut es: misere perditus esse voles
Liqueris erroremque tuum: verumque probaris
      Ex vetula iuvenis facta videbor anu
O illum superique diem sperataque fata
      Reddite: sic vobis lex bona semper eat,
Nunc quoque quam sequeris spatiosa per aequora Rhomam
      Paulatim Christo subdere colla ferunt
Hic aliquis qui te longa de nocte redemptum
      Incipiat luci reddere: forsan erit
Vel tu Caesaribus victis nova signa videbis
      Et credes vanum numen habere deos
Aut rapere indoctos spectans sine vindice caelum
      Triste feres doctos ad phlegetonta trahi
Questuram [Quaesturam 1514] peiora veta: morituraque serva
      Pectora: nec matrem desere nate tuam
Sic tibi sint faciles Tyberina ad littora venti



[H6v]

      Fataque succedant, sed meliora Vale,
 
 
BARBARA, ORIGENI,

SI [sI 1514] qua nephas Latiae sunt hic: ut plurima: linguae
      Conveniens dominae littera nomen habet
Nomine quae rebus sum conveniente vocata
      Barbara me refero versibus ipsa meis
Barbara Migdoniae gentis sata patre Tyranno
      Hac tibi sim lecta nota salute precor
Esse velim quare ne sit tibi scire molestum
      Magna est propositi causa decensque mei
Magnus es (ut fama est) lota de gente sacerdos
      Diceris et verum posse docere deum
Gentiles nihil esse deos patriosque penates
      Sollicitor multos: sed sine teste: dies
Et quantum natura sinit rudis ire per altum
      Tot membris unum suspicor esse caput
Non tamen agnosco patriis confusa tenebris
      Quod velut ex nebula lumina nostra vident
Ad te nostra igitur properavit epistola supplex
      His rebus miserae quod potes esse velis
Quoque modo id fiat: qua sim ratione docenda
      Si tamen (ut debes velle) docere voles



[39=I1r]

Unus et hic animo mihi compatiente fidelis
      Ostendet [Ostendit 1514]: per quem carmina nostra legis
Sed ne forte putes de me tibi falsa referri
      Quod de me nolles credere: crede mihi
Credenti facile est rescribere pauca puellae
      Sum Latias: quamvis Barbara: docta notas
Me pater exactis tribus haec ad tempora lustris
      Sollicite ingenuas quaerere iussit opes
Ergo licet tenero vernet mea flore Iuventus
      Non me cui scribas non satis esse puta
Sunt equidem quae me suspensam sepe morantur
      Plurima de vestris scripta voluminibus
Et quia tam firma niti ratione videntur
      Plus etiam patria Relligione placent
Quae tamen ut vestri texerunt mystica Vates
      Mens mea quid claudant scire prophana nequit
Scripseris ergo brevi quae nos nescire dolemus
      Forte tuo poteris complacuisse Deo.
Quis Deus existens ante omnia saecula solus?
      Quale apud hunc verbum rere fuisse Deum?
Omnia quis foecit? sine quo nihil? aut quid in illo
      Vita est? quam lucem nox capere ulla nequit?



[I1v]

Quis testis de luce fuit? quae illuminat omnem
      Lux hominem? quis non notus in orbe fuit?
Quem non excepere sui? quod denique verbum
      Fit caro? de verbo quomodo facta caro est?
Arduiora quidem quam quae mediocria captent
      Ingenia: o hominem qui capere illa potest
Vana per haec nostrae fiunt ludibria chartae
      Hei mihi habet quales patria nostra deos
Bella: doli: fraudes: et victa libidine Regna
      Si faciunt divos, patria terra sapis
Sed puto de superis haec est sentire nephandum
      Commendant vestrum sobria scripta deum
Praeterea ingenti qui temperet omnia sceptro
      Credibile est unum rebus inesse Deum
Sicut enim plures male res capit una magistros
      Sic bene qui multis praesidet unus erit
Per multos reges Regnum sibi dissidet unum
      Sume deos plures munde iacebis iners
Unus et hic trinus solo regit omnia nutu
      Littera de vestra plurima lege docet
Hunc unum trinumque animus cognoscere gestit
      Fac nequeam per te non didicisse queri



[40=I2r]

Hic quoque sunt nostrae quaedam sublimia menti
      Quae nisi tu doceas: unde petemus opem?
Quis pater et natus? quis tertius exit ab illis?
      Dicere tres unum qua ratione potes?
Non haec Oleniae nutritum lacte capellae
      De superis aliquem delituisse docent
Ista nec in varias fugientem Prothea formas
      Membra nec hic patrium parturit orba femur
Nulla hic prolifico de vertice nata virago est
      Non fert hic aliquam lubrica concha deam
Non aliqua hic veterum deliramenta deorum
      O sacram vera relligione fidem
Quaeris ubi intuear legis mysteria vestrae
      In patria (mirum) discimus ista domo
Est vetus et multos prorsus neglecta per annos
      Condita de vestra Bibliotheca fide
Hanc nisi deridens nemo conspexit: ab illo
      Quo primum in patrias tempore venit opes
Quam prius ut perhibent Rex pontica sceptra gubernans,
      Attulit affines depopulatus agros
Hanc quoties licuit secura per ocia furtim
      Intrabam studiis officiosa novis



[I2v]

Utque sumus vetiti cupidissima turba puellae
      Divinum rebar quo prohiberer opus
Sed neque falsa fui quamvis muliebriter egi
      Et iuvat a vetito non potuisse trahi
Illic Hebraeos divina poemata Vates
      Vidimus: et famae nuperioris opes
Vidimus antiquo congesta arcana Moisi
      Vidimus et quicquid lex modo vestra probat
Denique quicquid erat sic nos vidisse fatemur
      Lumina ceu solem nostra videre solent
Per nebulas ut tecta videt longinqua viator
      Ut videt in tremula navita lumen aqua
Sic ego gentiles heu nondum exuta tenebras
      Quo videam miserae lumen abesse queror
Qur aliena petam patriis exercita sacris
      Nescio (si quaeris) sed tamen ista peto
Nemo mihi est vestra de Relligione Magister
      Ni mihi dicatur littera muta loqui
Sic est: illa fuit mihi causa cupidinis huius
      Prima mihi invisum foecerat illa Iovem
Forsan et ille potest miserae favisse puellae
      Quem trinum nobis lectio multa refert



[41=I3r]

Et nisi credentem vatum chorus ille fefellit
      Hoc est in toto mitius orbe nihil
Adsit et ut toties avida mihi mente vocatur
      Sic se agnoscendum praebeat ipse mihi
Tu quoque cui nostrae dictant mandata Camenae
      Pectora consiliis instrue nostra tuis
Quid faciam per quod de sordibus eruar istis?
      Heu quantum cultus displicet iste mihi
Iamdudum libuit patrios exire penates
      Sed timidam custos qui prohiberet erat
Nunc tamen o tenera crudelem in virgine patrem
      Heu nimium duro carcere clausa premor
Utque diu latuit quam fertur Abantius heros
      Ne pareret forti praepediisse sera
Sic ego marmorea turri conclusa reservor
      Ne studeam cupidis complacuisse procis
Stulte parens non haec alicui debetur amanti
      Virginitas uni nostra dicanda deo est
Rara comes mecum sed quae fidissima certe est
      Et vigil occlusas excubat ante fores
Triste coarctatis caput effero saepe fenestris
      Et iuga prospectu metior alta meo



[I3v]

Nunc aliquis volucres faceret mihi Dedalus alas [ales 1514]
      Nunc ego Triptolemi curribus ire velim
Non me chara parens: non me pater anxius aevo
      Non patrius plena messe movebit ager
Protinus evadam gentis qua turba lavatae
      Veridico tantum praedicat ore deum
Sed vetor: et tristes meditor sine teste querelas
      Ipsa animi testis conscia sola mei
Quacunque aspicio longo stant ordine circum
      Quos pater ut colerem iussit habere deos
Heu dolor ista colam stulti ludibria saecli?
      Ah pereat lapides qui putat esse deos
Ipsa ego ut excessi primum puerilibus annis
      Nunc quoque tot divos suspicor esse nihil
Nec ratione caret qur sic ego credere malim
      Est aliquid veteres evoluisse libros
Praecipue hec animo nuper vigilante notavi
      Carmina Iessaeo vaticinata seni
Quae diversa colunt gentes simulachra prophanae
      Ex aere humanae composuere manus
Ora quibus nunquam vero sermone loquentur
      Quo nequeant aliquid cernere lumen habent



[42=I4r]

Nulla soni speties vacuas referetur ad aures
      Nare sub ipsorum non erit ullus odor
Organa deficient stupidas gustantia linguas
      Et vacua humanae guttura vocis erunt
In manibus nullum tactus erit instrumentum
      Stant fulti, nequeunt quo tamen ire pede
Noster at in caelo deus est: quaeque ipse volebat
      Omnia de veteri condidit orta Caho
Verius haud potuit tantus praedicere vates
      Quis (nisi mentis inops) certa negare volet?
Eya igitur dum laeta viret: dum pullulat aetas
      Dum pudet ingrata relligione premi
Eripe clamantem stygia de nocte puellam
      Caelestem populis aedere docte viam
Si tua luminibus contingat epistola nostris
      Non cupiam voto prosperiore frui
Praecipue si quae mihi sint facienda docebit
      Quo valeam soli complacuisse deo
Tunc ego (vaticinor) totis accensa medullis
      Clamabo veteres crimen habere deos
Iam mihi per scopulos videor salebrosaque saxa
      Effugere irati iussa tremenda patris



[I4v]

Ille quidem ferus est: larvasque ita respicit istas
      Cogitet ut vestram perdere saepe fidem
Viderit aversam cultus sprevisse priores
      Ipsius certum est (tam furit) ense cadam
Nunc externa tamen longe est in regna profectus
      Et nunc absentem tertia luna videt
Ignibus octavum postquam illa refecerit orbem
      Longius a patria non erit ille domo
Opportunus abest: nec tempore possumus unquam
      Si libet [velit 1514] hoc ipso commodiore frui,
Non precor [praecor 1514] ut venias: longa est via: sed tamen oro
      Ut veniat pro te littera scripta mihi
Hoc tamen ut peterem calamo dubitante timebam
      Ausuram vetuit grandius ipse pudor
Iam satis inceptae numeramus taedia vitae
      O utinam placeat littera nostra tibi
Ardeo quamprimum sacro de fonte lavari
      Haec est propositi maxima causa mei
Nunc te, si qua tibi est vestrae reverentia legis
      Deprecor hic miserae quam potes affer opem
Nec me destituas dubiis mitissime rebus
      Stat mala pro vobis qualiacunque pati



[43=I5r]

Adde fidem famae de te mihi tanta loqutae
      Et mihi si nequeas corpore: mente veni
 
 
THAIS, PAPHNUCIO,

QUam [qUam 1514] tibi debueram verbis mandare salutem
      Hanc te pollicitum sis memor esse mihi
Si qua liturarum tamen hic dispuncta notabis
      Pars quota de lachrymis illa fuere meis
Carcere sancte pater quo sum tibi iussa reponi
      Sic merui: sic sum digna manere: premor
Quod legis ex illo Paphnuti mittitur antro
      Delitiae certe est nunc locus ille meae
O utinam primis mea sic latuisset ab annis
      Quae nunc est misero crimine vita nocens
Vel mihi parcarum subeunti iura sororum
      Haesissent primo stamina rupta colo
Non ego per vetitum commissae conscia culpae
      Flerem successu posse carere preces
Tanta anima infoelix peccati mole gravatur
      Ut dubitem offensum pene rogare Deum
Namque quid esse putas stygia semel obruta nocte
      Lumina nunc aliquam velle videre diem?
Sed tamen amissum per te sperare favorem



[I5v]

      Praescriptoque deum carmine iussa rogo
Quod tamen indigno mihi non licet ore profari
      Vix audet nomen littera picta loqui
Antrum est (ut nosti) foedum squalore: situque
      Vix quota longinquae portio lucis adit
Difficile exortum, possis cognoscere solem
      Tam capit admissum parva fenestra diem
Hac supplex: seu mane rubet: seu vesper anhelat [anhelet 1514]
      Emeditor iusso quas licet ore preces
Prona caput: prostrata genu: dispassa lacertos
      Quem mihi fas non est ore referre: precor
Respice me miseram qui me, qui cuncta creasti
      Hoc nisi non audet lingua prophana loqui
Nec mihi tu: memini: plus hoc audere dedisti
      Nec mea spurcities plus meruisse potest
Lingua deum nescit vitiis maculata fateri
      Sacra prophanato non decet ore loqui
Atque utinam ut fasso mihi non licet ore precari
      Sic precibus faveat pectoris ipse mei
Quod nisi tu dederis venerando proxime caelo
      Nescio an heae poterint pondus habere preces
Tu potes irati numen placare Tonantis



[44=I6r]

      Neglectam miseris pandere docte viam
Nunc mihi spes in te pater illa novissima restat
      Qua si destituar vivere crimen erit
Non ego sufficio pro tot deformibus actis
      Non, licet in poenas corpora mille feram
Adde quod haec minor est quam me meruisse putarim
      Istud adhuc poena vindice pectus eget
Qur ego non proiecta feris? non obruta saxis?
      Qur non sum turpi nuda revincta pyra?
In me desinitis crudeles esse Tyranni
      In me tormenti deficit omne genus
Foelices quibus ante diem cecidisse puellae
      Et sancta licuit pro pietate mori
Nunc ego Margaridos cuperem mihi fata: velimque
      Per mala Niliacae Costidis esse comes
Sed neque causa mihi est fidei suscepta tuendae
      Nec veteres dixi crimen habere deos
Vota deo: sanctique undis lustrata lavacri
      Heu duce sub proprio perfida miles eram
Et ducis alterius non sum data signa sequta
      Et graviter laesi sub quibus ipsa fui
Nunc dolor est hosti tantum favisse: nec illum



[I6v]

      Cum potui celeri deseruisse fuga
Filia lucis eram sed lucem ingrata reliqui
      Non intellectis mersa voraginibus
Atque adeo longum per opacae devia noctis
      Processi infernum iam prope limen eram
Iam super infaustae puteum tollebar abyssi
      Infoelix Stygio praeda futura cani
Actum erat[:] interii cum tu pater optime victam
      Excipis et pulso fortiter hoste levas
Et licet ingratum est sceleris meminisse pudendi
      Causa in eo tamen est qur meminisse velis
Plus solito vitiis virtus collata refulget
      Qualis in obscoeno splendida gemma luto
Me pudeat sceleris, quoniam scelus omne pudendum est
      At sua virtuti gloria danda tuae est
Tempus erat medium tenuit sol aureus orbem
      Foecerat aequales utraque meta vias
Indixere sacri festiva silentia Mystae
      Tempore quo debent non nisi sacra coli
Sola fui formae studiis intenta colendae
      Mirantes vultu fallere docta procos
Cumque frui cuperem solito foedissima lucro



[45=K1r]

      Et fieret voti copia nulla mei
Ecce venit senio quidam venerabilis albo
      Hoc miserae nondum tempore notus eras
Vestis erat non apta seni. quam forte gerebas
      Quam poterit credi non placuisse tibi
Quae [Que 1514] tum causa fuit tetricum posuisse cucullum?
      Quid loca philosopho non adeunda subis?
Errantes revocare animas doctissime: laus est
      Magna tuis quod sum foemina capta dolis
Scis pater ut tanquam. suspensus in oscula dixti
      Ut possim tecum quolibet esse loco
Ah pudet et dolor est meminisse: petentibus illud
      Foemina me nunquam mollior ulla fuit
Ad loca deductus rebus satis apta nefandis
      Ipse rogas furtis commodiora peti
Interius conclave fuit[:] placuisse putabam
      Plus nimio visum est lucis habere tibi
Atria deduxi tacitae vix pervia luci
      Non satis haec votis clausa fuere tuis
Quae tua nequitia est? vel quis pudor improbe adulter?
      Quis timor? hic solus, nos videt esse, Deus
Hic tu si quod ais verum est, quae tuta petemus?



[K1v]

      Hunc nihil est, inquam quod latuisse potest [putes 1514]
Ergo. age dicebas, quam desipienter aberras?
      Quod pudet ante homines: non pudet ante deum
Esse nocens superis, mundo sine labe videri
      Sic misera es, sic te decipit hostis, amas
Non ego te veni turpi fruiturus amore
      Sed tibi ut ostendam teque tuumque nefas
Heu misera obscoeno maculata libidinis aestu
      Et nimium putri, sordida facta luto
Erras[:] coelestem non haec via ducit in aulam
      Quo ruis? infernam corruis ante domum
Siste, referque pedem, mortemque evade propinquam
      Me sequere ad vitam[:] dux tibi fidus ero
Finieras: fassae insolitus pudor ora notavit
      Factaque sum verum lumen avara sequi
Non secus ac cupidus ruit in certamina miles
      Cum vocat et rauca classica voce sonat
Venit et abiecto reverentia nata pudori
      Heu nimium, sero lumine visa mihi
Exciderat vitae mihi consuetudo prioris
      Spretaque, sed nuper non odiosa, venus
Hoc mihi tu poteras lingua praestare diserta



[46=K2r]

      Credibile est verbis numen inesse tuis
Quae mihi per longae tot devia noctis eunti
      Clausa erat, agnosci te duce cepta via est
Et iam per tenebras nova lux apparuit: Ite
      Insidiae dixi lucis abite novae
Ite leves animi vos dedignantis amores
      Ite voluptates: illecebraeque breves
Heu male pro vobis iuvenile expendimus aevum
      Nunc alia est nostra meta terenda rota
Ipse aderas ignique dabas alimenta benigno
      Cum vindex nostras flamma peraedit opes.
Atque ut in igne novo mentem succensa calebam
      Qur domina extarem rebus iniqua meis
Quae mihi sepe duces in gaudia falsa fuerunt
      Tristitiae comites fas erat esse meae
In medio iam rubra foro pyra stabat, ut ipsa
      Orsa ita sum populo, testis es ipse: loqui
O quibus aut unquam placui: aut quos nuper amavi
      Causaque nequitiae turba comesque meae
Aspicite haec nostrumque oculis haurite dolorem
      Discite et hac vestram Thaida parte sequi
Vestra fui: vobis placui, vos ipsa colebam



[K2v]

      Et placuisse grave est: et coluisse nocet
Quae superest igitur congesta libidine merces
      Iam premitur vacua parva favilla manu
Ipsa nocens veniam qualem docet iste precabor
      Per quem de venia spes bona facta mihi est
Munde vale[:] nimium tecum est infide moratum
      Causaque nequiciae turba comesque meae
Illic de populo quosdam movisse videbar
      Et multos sceleris poenituisse liquet
Atque utinam ex illis aliquis sua crimina fassus
      Thaidos offensum sit memor ante Deum
Forte erit ex multis cui faverit ille precanti
      Et dicat miserans haec quoque nostra fuit
Tu quoque cui nostrae commissa est cura salutis
      Quam potes his miserae casibus affer opem
Longa mora est postquam caecis inclusa latebris
      Non potui vultus phoebe videre tuos
Frugiferos aestas iam tertia colligit ignes
      An rogo adhuc nulla est gratia parta mihi?
An gravis offensi nondum cadit ira tonantis?
      Heu quantum est paucos emeruisse dies
Spes tamen est maior vitae quam culpa peractae



[47=K3r]

      Spes maneat[:] gravior nulla futura mora est
Invisum tempus constans pacientia vincet
      Donec erit moti mollior ira dei
Tu nostro veniam supplex pro crimine posce
      Ipsa feram iusso quas licet ore preces
 
 
ALCIONE, GEORGIO,

LIttera [lIttera 1514] quod timidae non est tibi cognita dextrae
      De lachrymis fecit facta litura meis
Cum tamen aspiceres primae signacula frontis
      Qur tibi non vincto nota dracone fuit?
Sic est ad patriam tibi bestia capta paludem
      Sic ego sum dextra virgo redempta tua
Magne triumphato victor metuende Draconi
      Iamne quid aspitias quaeris? et unde legas?
Fama est Rhomano graviter sub Caesare vinctum
      Heu nimium vera fama probata fide
Propterea quod sacra colas maiora professus
      Verum pro falsa relligione deum
Quinetiam poenas aiunt te morte daturum
      Esse sacra promptum pro pietate mori
Vox nova quae nostras quo tempore contigit aures
      Frigidus in toto pectore sanguis erat



[K3v]

Fusa thoro gelidis ut eram subnixa lacertis
      Sic iacui longa mortua pene mora
Vix etiam nutrix Hecale: vix mater Agave
      Semianimem gelida restituistis aqua
Reddita, conceptum verbis testata dolorem
      Aptabam resides ad nova scripta manus
Ergone crudeli mulctabere, morte Tyranno?
      Ergone supplicium pro pietate feres?
O utinam quae nunc per te est mihi vita superstes
      Danda sit, ut posses ipse valere, neci
Non ego Rhomuleo metuendas fasce secures
      Non metuam paenae quicquid ubique grave est
Intrepida experiar teneros tormenta per artus
      Et mihi quod pectus vulnerer esse potest
Hoc tibi debemus: hoc te meruisse fatemur
      Illo quo nobis tempore fortis eras
Qui nunc dura subis sub iniquo iura Tyranno
      Quam multos fueras inclytus ante duces
Primus ut ante omneis clarus pietate: manuque
      Iura Tribunitia publica lege dabas
Hoc ego te memini nondum quoque tempore visum
      Non minus antiquis nomen habere deis



[48=K4r]

Qur tua in obscurum compressa est gloria? quare
      Non gaudet titulis Caesar ut ante, tuis?
Christicola vidit pro relligione molestum
      Et timuit lemures posse perire suas
Nec frustra paulatim abeunt ceduntque per orbem
      Rhomanum vero numina falsa Deo
Nostra tua grata est tibi pro pietate Silena
      Quod tenebris pulsis te duce lumen habet
Quam cito: per superos: totam delubra per urbem
      Vana prius, cultu sunt decorata novo?
Concessit Christo venienti Iuppiter Ammon
      Cornua adhuc bibulo pulvere sparsa iacent,
Ante omneis prior ipse parens iam tardior aevo
      Excidit irata signa nefanda manu
Excidit et dixit: fatui ludibria saecli
      Ite, deus vestro numine maior adest
Ite Acheronteas Christus iubet, ite sub undas
      Deque fera Christi vindice victor eques
Continuo cecidere altis innixa columnis
      Deturbatorum milia multa Deum
Tempore ab hoc, sacro per te de fonte renati
      Fortiter in Christum credula turba sumus



[K4v]

Nunc tamen in lachrymas patria heu conversa, sine omni
      Laeticia et prisco squalida honore iacet
Scilicet ipse aberis nostrae spes prima salutis
      Captivaque feres vincula dura manu
Nos laeti praesente deo festa otia agemus
      Templa coronentur frondibus alta novis
Quin potius luctu indecores: lucemque perosi
      Flebimus, est quare sic doluisse iuvet
Ipsa tamen quae plus aliis tibi debeo, nunquam
      Donec abes laetos laeta videbo dies
Nec: quamvis tentem: regales sumere cultus
      Me patitur miserae causa dolenda. dolor
Causa dolor certe. Solem quia cernere nolim
      Seu cadat Oceana, sive resurgat aqua
Crescit et usque adeo miseros depascitur artus
      Ut sit in hoc firmum corpore pene nihil
Qui rubor ardenti quondam mihi fulsit in ore
      Candorem: qualem pallida buxus: habet
Demissi cecidere oculi: cecidere lacerti
      Nulla sub angusto pectore bulla tumet
Pendula praeveniunt humiles velamina vultus
      In toto circum corpore pulla toga est



[49=K5r]

Talis eram cum preda fero rapienda Draconi
      Sum tua per meritum facta? sed esse negas
Qur etenim nobis tanquam rediturus abisti?
      Nec tua promissa est verba sequta fides?
Quam bene servatae servasses Virginis annos
      Qur ego non tanto coniuge digna fui?
Ad genus addiderat titulos tibi gloria clarum
      Ipsa quidem magni filia Regis eram
Turpiter haud thalamo convenissemus eodem
      Nec tibi dedecori nupta futura fui
Uti etiam mecum potuisses virgine lecto
      Qua tibi non unquam cedere laude velim
Nam (nisi me fallam) vobis castissima vita est
      Quorum militia est pro cruce posse mori
Nos quoque servando iuvat indulsisse pudori
      Nos quoque (si nescis) sub cruce turba sumus
Quam bene coniungi poteras cum virgine virgo
      Claraque militiae ponere signa tuae
Non tua nunc dura manicas praebente cathena
      Vincta sub iniusto principe dextra foret
Quae celebrem nuper victo tulit angue triumphum,
      Hei mihi qur nostra tam procul illa domo est?



[K5v]

Illa venenosi victrix operosa Draconis
      Qur iacet? et nullo fulminat ense, manus?
Debuit illa truci rapuisse ex hoste trophaea
      Qui crucis obliquo lumine signa videt
Debuit hoc totum statuisse insigne per orbem
      Illa deo in populos vindice dextra potens
Qualem Cappadoces rigidi videre Tribunum
      Dura tot invicta conterere arma manu
Iura Palestinus subiit Rhomana coactus
      Et tua Turilegus signa timebat Arabs
Sive per Armenias: seu per Syria arva ruebas
      Dux populis solo nomine fulmen eras
Praecipue invictum Lybiae videre potentes
      Hic ubi regna pater vasta Lycurgus habet
Hic ubi claram urbem veteres posuere Sileni
      De quibus aeternum nunc quoque nomen habet
Hic tua plus solito emicuit clarissima virtus
      Putris adhuc fuso sanguine squallet humus
Tempus erat medio iam sol altissimus orbe
      Acturus spatium quale peregit erat
Sorte mala patriae sic me cogente resedi
      Ad mare letiferae [laetiferae 1514] preda relicta ferae



[50=K6r]

Et iam certa mori vigilantia lumina movi
      Aestuet in corpus si qua procella meum
Ecce per adversum solem fulgentibus armis
      Dum video acceleras prepete vectus equo
Obstupui, voluique amens fugisse sed illud
      Ne facerem, ferrum quod prohiberet erat
Iam prope constiteras cum me fera vincla prementem
      Intrepidam verbis talibus esse iubes
O non vulgares inter sata virgo puellas
      Ne trepida[:] adventus ne vereare meos
Quin age dic quis te ferus haec in vincla coegit?
      Crimine quo tantum demeruisse potes?
Heu fuge, nec nostri rationem quaere pericli
      Me miseram, dixi, sit satis ista pati
Non potes auxilium moriturae ferre puellae
      Haec est non aliqua sors redimenda manu
Vix ea cum gemitu lachrymosa per ora loqutam
      Tristia constanter dicere fata iubes
Iussa recensebam crudelia fata: simulque
      Ut fugeres suasi consiliumque dedi
Ipse intellecto subeundae nomine poenae
      Talia cum risu verba decente dabas



[K6v]

Quanta fero parva de virgine praeda Draconi?
      Non potuit fortes forsitan esse viros
Missus in auxilium virgo patriaeque tibique
      Ostendam quo stet vindice vestra salus
Et simul aptatis clipeo: galeaque comanti
      Inclinata ingens iam fuit hasta tibi
Tum vero exultans animo iuveniliter alto
      Questus es absentem longius isse feram
Sicut magnanimum deserta per alta leonem
      Exagitat longa praeda cupita mora
Mirabar praestantem animum: doluique quod esset
      Arduus in poenam forsitan ille suam
Questa simul quo te lachrymarum gurgite plangam
      O iuvenis facilem non habiture deum
Quis te participem nostri deus esse laboris?
      Quis voluit misera te quoque sorte mori?
Quae geris arma manu tentabis martia frustra
      Frustra erit in dextra missilis hasta tibi
Heu fuge: tolle moras[:] qur in tua damna moraris?
      O decus: o saecli gloria summa tui
Finieram, procul ecce altis confusa procellis
      Aequora: sustulerant spemque animumque mihi



[51=L1r]

Ecce venit: iamque egreditur littusque tenebat
      Hic gelido potui pene timore mori
Protinus ad praedam passis annititur alis
      Tacturus spatio corpora nostra brevi
Quum tu: quantum oculo potui dubitante notare
      Signa facis certa qualiacunque manu
Iamque ferocis equi celeri pede vectus in hostem
      Tentasti auspicio praelia prima bono
Hesit in adversi iugulo gravis hasta Draconis
      Ille putrem fosso gutture planxit humum
Orbibus immensis tamen hic, caudaque reflexa
      Implicitum spiris pene tulisset equum [aequum 1514]
Spirabat tristi mixtas caligine flammas
      Nigra venenata luce mephitis erat
Ipsa deos: non docta deum: venerabar ut essent
      Auxiliatores in tua facta, mihi
Interea eductum squamis in putribus ensem
      Abdideras crebro vulnere pectus agens
Ille iacens tandem morientes palpitat artus
      Et fugiunt una vita cruorque via
Acclamant miseri cives ex maenibus altis
      Spectatrix populi multa corona fuit



[L1v]

Et iam fama recens summam bacchatur ad arcem
      Laeticiaque sonat regia tota nova
Curritur ad muros. speculisque videtur ab altis
      Iamque omnis capitum plena fenestra fuit
Vidit uterque parens traiectum in littore monstrum
      Nostraque: Io paean: filia vivit ait
Fulgentem nitidis populus conspexit in armis
      Et te presentem credidit esse deum
Caetera quae [que 1514] restant victo tibi gesta Dracone
      Propositi non est enumerare mei
Nec brevis historiam comprehendet epistola longam
      Plus quoque quam virgo debuit illud erat
Est mihi qui pictum paries te reddat ab illo
      Tempore quo nobis causa salutis eras
A quoties illum lachrymis contemplor obortis?
      Ah illi quoties oscula longa dedi?
Contemplata diu visa est mihi saepe moveri
      Visa etiam flere est nuper imago tui
Heu mihi qur solito facies tua tristior? aut quid
      Pene videbatur muta figura loqui?
Hoc erat, hoc illud, quo te sub iniqua coactum
      Vincula. nescio quae poena nefanda manet



[52=L2r]

At te per vestramque fidem: Christumque potentem
      Per sacrae obtestor signa tremenda crucis
Plus nimio constantem animum fortemque remitte
      Nec verbis odii saemina quaere tuis
Cede precor lingua, firmo tibi pectore consta
      Et tibi si non vis vivere, vive mihi
Rhomuleam verbis cedendo evade securim
      Mente tamen caelo proximus esse potes
Quam petis hinc, serva meliora in tempora laudem
      Illa tuo nondum sanguine debet emi
Qui sapit in rebus lente festinat agendis
      Plenius iste alia messe virebit ager
Gentibus ante fidem caecis ostende beatam
      Quid stat adhuc falso gloria multa Iovi?
Postmodo cum Lybicas iterum conspexeris urbes
      Et tuleris nostrae regia sceptra domus
Cum tibi finitimas gentes adieceris: et iam
      Cesserit imperiis Aphrica tota tuis
Cum vel ad imbelles tua signa extenderis Indos
      Quaque sub imposita mole laborat Atlas
Ibis ad Aethrusci Mavortia Tybridis arva
      Et valida sternes Aethnica castra manu



[L2v]

Tum sine tum Caesar tibi vincla necemque minetur
      Ah quantum est laetos posse manere dies
Tum sacra constitues summo Capitolia Christo
      Exuet antiquos impia Rhoma deos [dies 1514]
Occurret pulchrum esse mori pro nomine Christi
      Cuius apud superos gloria, merces erit
Quis neget hoc pulchrum? sed vivere pulchrius illis
      Qui faciant multos vivere: turpe mori
Indignum est cum plura queas consistere in uno
      In multo virtus deficit aegra bono
Sunt validae pulchro vires in corpore: necdum
      Chilias hebdomadum plena secunda tibi est
Talibus ista premi fatis non debuit aetas
      Heu dolor: heu luctus quos Datiane facis?
Quid premis insontem: nunquam Rhomana negavit
      Arma, sed ad partes addidit ille tuas
Iura Palestinam retulit sub vestra rebellem
      Quod te: quod multos non potuisse liquet
Haec sunt pro meritis virtuti praemia tantis,
      Haec est militiae merces honesta piae?
Fidus erat nobis, fido tormenta parantur
      Iustus erat, quare fingitur esse nocens?



[53=L3r]

Quid tamen ah teneram iuvat exprobrare puellam,
      Cuius erat niti: flere: dolere: queri
Eia age rumpe moras igitur mea vita molestas
      Nostraque si non vis, in tua regna redi
Nulla mihi de te reddatur epistola tristis
      Non nisi quae dicat nuncia fama, venit
Quam simul attulerint: nobis bona sydera vocem
      Successu nolim prosperiore frui
Mox sacra festivis adolescent atria flammis
      Et capiet fumos quaelibet ara novos
Ipsa iterum positos cultus induta. videbor
      Ne caperer multos delituisse dies
Sin mea (quod nolim) vacuas spes ibit in auras
      Quis dabit unde fleam? Quis dabit unde cadam?
Protinus ingrediar superantis inertia vitae
      Taedia: nec moestam qui revocabit erit
Parce tamen: miseraeque precor [praecor 1514] miserere puellae
      Quae grave nunc primum nomen amantis habet
Tardior hoc aevo pater: et iam frigida mater
      Hoc te voce rogat supplice tota domus
Tu modo quam tetri servasti a fauce Draconis
      Servari ut possit longius ipsa, veni



[L3v]

O illum violisque diem cretaque notandum
      Quam primum niveo Cynthia portet equo


ANNA, IOACHIMO,

ANna [aNna 1514] viro coniunx Ioachimo mitto salutem
      Mitto simul fratri si libet Anna soror
Illud enim potui nomen meruisse videri
      Non ullo tecum pondere facta parens
Legitimi solum tuleris commertia lecti
      Iam soror ipsa tibi: iam mihi frater eris
Scilicet hinc sacris discedere iussus ab aris
      Turpiter amisso moestus amore iaces
Quinta fere Triviae coierunt cornua lunae
      Dum queror absentem sola relicta virum
Ah nimium vindex accepti poena pudoris
      Quam premis est tanto culpa dolore minor
Tu nemora et saltus: et saxa horrentia lustras
      Et reliquo foetas cum grege pascis oves
Ipsa gemens viduo iaceo sine luce cubili
      Nox tamen est curis non satis ista meis
An quia te arguerit summus de lege sacerdos
      Abiectum tota relligione putas?
An quia desperes sterili de coniuge [coniunge 1514] prolem



[54=L4r]

      Quod superest vita caelibe tempus ages?
Et mihi quod multa magis est ratione dolendum
      Spernis in amplexus forte redire meos
Spiritus ante leves precor hic exhalet in auras
      Ne causam semper mortis abesse querar
Quid mihi foecundae generoso semine matres?
      Quid reliquae dicent libera turba nurus?
Tota malum certe de me Galilea loquetur
      Nec sat erit culpae Nazareth una meae
Ipsa domo vacua perturbatos Hymeneos
      Ipsa fleam sterilis damna pudenda thori
Nec mihi continua lachrymarum mole gravatae
      Fas erit in vulgum quolibet ire loci
Scilicet exierim nasutae fabula turbae
      Saepe malis vultu: saepe notanda manu
Atque aliquis miserae mihi dixerit impius osor
      Vir tuus: ut templis munera ponat: ubi est?
Hei mihi quid faciam tam grandibus anxia curis
      Vulnera erunt cordi talia verba meo
Tunc cuperem extremos: si qua est via: tollar ad Indos
      Aut ubi stat vasto pondere nixus Atlas
Seu qua Lycaoniam vis me iactaret ad Arcton



[L4v]

      Qua ferus aeripedes Sarmata pascit equos
Omnia dura prius quam duri opprobria vulgi
      Mens sibi demeriti conscia ferre potest
Quamvis innocuum quid te meruisse putandum est
      Causa nocens poenae vindicis ipsa fui
Ipsa diu thalami vanos ignobilis usus
      Indicium culpae suspicor esse meae
Atque ita dum vario curarum supprimor aestu
      Et queror absenti displicuisse viro
Spes nova de superis: nova consolatio venit
      O bona et ex [O non ex 1514] animo spes referenda mihi
Esse quid hic reris quod iam peiora querenti
      Tam cita laeticiae, causa fuisse queat?
Non ego te longa suspensum ambage morabor
      Si qua iuvant laus est dicere fine brevi
Pronus anhelabat sub noctem condere Titan
      Occeano radiis iam rutilante diem
Tristia difficilis flebam dispendia lecti
      Non tamen in vanas tota soluta preces
Ecce per illunem iubar effulgere fenestram
      Totaque luce nova visa nitere domus
Dum stupeo et tremulos gelidus timor occupat artus,



[55=L5r]

      Ante meos oculos palmifer ales erat
Quales saepe bonos primis Heroas ab annis
      Vidisse: et veteres credita fama nurus
Nec qua meis fallax oculis illusit imago
      Praebuerant certam verba sequta fidem
Quae nunc legitimi gemis ocia vana pudoris
      Summaque pro danda numina prole moves
Accipe ne dubites neu [ne 1514] sis ignara futuri
      Ante deum est precibus gratia parta tuis,
Vidit et ex alto visam exaudivit Olympo
      Immensi pietas officiosa dei
Visa diu sterilem mature ingressa senectam
      Mox nova concepto pondere mater eris,
Atque ut mirifice clausa nascetur ab alvo
      Sic quoque quam paries filia mater erit
Nomen erit Mariae, primo (ut vovistis) ab aevo
      Et sacra: et ex utero flamine plena deo
Templa colet, sacras stabitque iuvencula ad aras
      Nec vaga multiloquae fabula plebis erit
Nec dubita tot te sterilem sine prole diebus
      Posse novis iterum foetibus esse gravem
Sara novem decies sterilis permansit in annos



[L5v]

      Qua tamen Isaac aeditus extat anu
Israeliticis de fratribus orbus Ioseph
      Est infoecunda de genitrice satus
Exiit obstricta Sanson robustus ab alvo
      Illud idem sacro de Samuele liquet
Ergo diu remorata aegri solatia lecti
      Reddita quo signo certificeris habe
Est via surgenti qua porta refulget Eoo
      Sola inter Solimas aurea nomen habet
Illac exieris redeuntem amplexa maritum
      Excipies: quo post tempore mater eris
I modo virginei florem latura pudoris
      Et plecti ex merito teque virumque puta
Dixit: et in tenues secus haud evanuit auras
      Quam cita consumpta fulgura nube solent
Ipsa ego qua potui fugientem voce sequebar
      Laeticiam lachryma testificante novam
Quisquis es o superum comes et facunde minister
      Fac rata sint per te nuncia dicta mihi
Nunc te sive pari solatus numine (namque
      Credere te nobis plus meruisse libet)
Sive manet tristi gravidus sub pectore torpor



[56=L6r]

      Ut tandem redeas. in tua vota precor
Ibis in amplexus pariturae coniugis olim
      Gaudia quanta tibi? gaudia quanta mihi?
O summi generosa dei claementia: quam tu
      Tempora gratifico lumine nostra vides?
Illa diu nostrae requies, sperata senectae [sanctae 1514]
      Viscera iucundum nostra gravabit onus
Ecce maritalis quam digna repensio damni
      I nunc et sterilis taedia finge thori
Quo rogo solennes pudefacto nuper ad aras
      Pulchrius amissus redditus esset honor?
Quanto igitur peius pressa est tua tempore ab illo
      Tanto nunc iterum gloria maior erit
Aspiciet nostri quondam detrector honoris
      Et misero forsan quo crucietur erit
Aspicient nobis qui condoluere: nec illis
      Leticiae deerit copia grata novae
Quam cito vicinas ea fama exibit in urbes
      Quas Iudaea potens: et Galilaea tenent
Tunc tibi nec princeps volet exprobrare sacerdos
      Invida nec sacras claudere turba fores
Dulcia desueto succrescent pondera ventri



[L6v]

      Donec agat plenam Cynthia nona rotam
Tum soror accedet cognominis illa duabus
      Unius ipse parens de tribus unus eris
Tres enixa ferar Marias tribus ipsa maritis
      Extrema foelix prole futura parens
Namque (quod haud credo) nisi fallat palmifer ales
      Magna erit haec certe filia quicquid erit
Nam quid mirifice? quo semine? quove marito?
      Quo merito? quali pignore mater erit?
Quomodo plena deo? sacras qur stabit ad aras?
      Qur populum fugiet? syncharitesque nurus?
Certe ea virtutis certissima signa futurae
      Ille sacer vero nuncius ore docet
Ergo nec immerito nostri penetralia ventris
      Clausa diu magnum parturiere decus
Charius est quodcunque bonum spes longa morata est,
      Semper et in magnis rebus ubique mora est
Et velut ex facili brevis addit gratia parto
      Sic peregre quicquid venit habere iuvat
Hinc decuit nostri remorari gaudia partus
      Maior ut ex tardo consequeretur honor
Non fuit ergo aliqua culpa hoc venisse querendum



[57=M1r]

      Consilium summi principis illud erat
Qui caelos terramque caho produxit inerti
      Qui genus arbitrio temperat omne suo
Quem nostri prima coluere ab origine patres
      Cum puero genitor: cum genitore nepos
Qui rubro Pharium submersit in aequore regem
      Atque haec Israel duxit in arva genus
Quique Philisteum David victore Gygantem
      Foecit ab imbelli procubuisse manu
Solus in humanis qui mirabilia rebus.
      Et facit: et solus, omnia solus habet
Illi pro tanto referamus munere grates
      Donec in hoc vivi corpore uterque sumus
Ut cum fugerimus praesentis taedia vitae
      Frigidaque impositus texerit ossa lapis
Spiritus aethereis non exulet actus ab oris
      Sed patrii foelix incolat arva soli
 
 
MARIA, AEGYPTIA, ZOZIMAE,

ACcola [aCcola 1514] fluctivagi rapidas ad Iordanis undas
      Cognita non ulli ter tria lustra vagor
Proxima post nonam successit olympias, et iam
      Alter in obliquo tramite phoebus erat



[M1v]

Cum tot ab humanis positae congressibus annis
      Missus es optatae ferre salutis opem
Excidit? an memor es qua sis mihi parte monendus
      Aut [An 1514] etiam quae sim forsitan ipsa, rogas?
Hoc te sancte pater non convenit esse putari
      Ex vultu probitas emicat ipsa tuo [ipso tua 1514]
Non mea signatam quod habebat epistola frontem
      Nec mihi qua premerem vincula gemma fuit
Forte quis addubitet: qui me non noverit unquam
      Sed tamen haud ratio convenit ista tibi
Nam mihi ut incoepta est titubanti littera dextra
      Pro signo versus unus et alter erat
Accola fluctivagi rapidas ad Iordanis undas
      Non tibi si nescis, forte reperta fui
Summa dei pietas mihi te transmisit ut esses
      Communem populo testis inisse viam
Et simul humanis abiturae rebus eundum
      Qua sit opus verum praemonuisse fuit
Neu tantae ieiuna viae commissa fatiger
      Ante hic caelestem participare cibum
Quem nisi sacra nequit manus exhibuisse petenti
      Et nisi purgata non decet esse gula.



[58=M2r]

Hunc ex te: monitore deo: cum forte rogarem,
      Polliciti (recolo) summa erat ista tui,
Quaecunque es tacitae cultrix insignis Eremi
      Pars ego sim precibus quantulacunque tuis
Non mihi sorte aliqua casuve reperta, sed ipso
      Quem colis oblata es dispositore deo
Ut petis, integrum cum Phoebus obiverit orbem
      Accipies iusto quem petis ore cibum
Terribilis duodena rotae semel astra remensus
      Sol stupet egressum iam rediturus iter
Nostra nec interea tetigisti littora: necdum
      Addita pollicita est in tua verba fides
Longa via est: et tu cumulato tardior aevo
      Nullaque forsan adhuc est via coepta tibi
Hei mihi quando feram languentis vota senectae
      Spem veniae: vitae gaudia: mortis opem,
Ut sol occiduas fessus declinat in undas
      Nec iam cum superis amplius esse potest
Sic mea praeteritos aetas dum respicit annos
      Vix se posse putat longius aegra trahi
Iam mihi maturam faciunt ter quinque senectam
      Lustra, meas pulsat mors remorata fores



[M2v]

Sat vitae: fatisque datum quae deinde sequetur
      Est alio melior vita futura loco
Prima sed heu nimium iuveniliter acta iuventa est
      Pars vitae brevior sola dicata deo est
Ah pudet et veterem dolor est meminisse ruinam
      Nam sua quis dici turpiter acta volet?
Sed tamen est ratio quae nos ea dicere cogat
      Tu pondus merito praecipientis habes
Prima suis lusit numeris improvida certe
      Quae tria vix aetas claudere lustra solet
Hoc ego vulgares sum tempore tradita in usus
      Turpibus heu primum quaestibus ausa frui
Nec me Cypriacis fuit unquam peior in armis
      Tam bona pontigena sub duce miles eram
Moenia Pellaeo iuveni fundata colebam
      Quis nihil Aegyptus clarius alma tenet
Iam nimia primam polluta libidine vitam
      Perdita iam mundo vivere certa fui
Fit peregrinantum Solimam concursus ad urbem
      Causa novae populis crux pietatis erat
Per mare sulcantes adii vada cerula nautas
      Non fuerant votis invida turba meis



[59=M3r]

Mercedem rigidus, poscebat navita iustam
      Pro naulo miserum corpus habere dedi
Ventum erat ad sanctum Solomonea templa Sionem
      Illo constiterat crux veneranda loco
Hic ego ter conata aedes intrare sacratas
      Ter iacui sacras ante repulsa fores
Dum queror et merito ista pati sine teste recordor
      Visa mihi a dextra est matris imago dei
Accessi supplexque deam sic orsa precabar
      O mater thalamo nullius usa viri
Aspice me qua corda soles pietate tuorum
      Vivam quod superest temporis omne tibi
Annuere oranti visa est mitissima virgo
      Amplius haud ulla est passa repulsa mihi
Hic mihi nescio quae stupidas vox fertur ad aures
      Iordanis ad ripam vita petenda tibi est,
Obstupeo: vocemque sequor iam certa prioris
      Delitias vitae linquere: inire novam
Tempore ab hoc deserta colo: tot sola per annos
      Hic quam perdideram vita reperta mihi est
Hic mihi parta quies nullo mutabilis aevo
      Caelestem referunt hospita lustra domum



[M3v]

Mobilis hic nostros derelinquat spiritus artus
      Foedaque sub viridi cespite membra cubent
Hic ego me vidisse aliquem tot euntibus annis
      Non memini: praeter teque trucesque feras
Tu mihi praesentis positurae munera vitae
      Missus es ignotae lucifer esse viae
Ipsa viam ingredior morti vicina propinquae
      Anne precor solam me pater ire iubes?
Heu timidam noctis terrent simulachra futurae
      Suetaque ad extremos larva venire dies
Seu vigilant oculi caeca seu nocte premuntur
      Sollicitor variis hoste minante modis
Tristia nunc stupidam turbant insomnia mentem
      Qualia Lymphati sepe videre solent
Saepe mihi videor deserta per avia longam
      Ignotamque egre carpere sola viam
Te pater interdum deserta quaerere terra
      Hostiles omni parte timere minas
Utque agit in somnis ferus ille et perfidus hostis
      Sic neque concessae tempore lucis abest
Haec ego te patior nostro tardante periclo
      Spes tamen est animi fomes et aura mei



[60=M4r]

Spiritus infirmis vix artubus aeger adheret
      Ut sitiens dura planta laborat humo
Utque vagus liquidas cervus desyderat undas
      Quando gravem poto pertulit angue sitim
Omnibus impatiensque iugis et vallibus errat
      Arida ut invento pectora [pectore 1514] fonte riget
Sic animus sitit hic vivum sua gaudia fontem
      Sic panem mea mens esurit aegra deum
Quis dabit hoc miserae, ut corpus positura caducum
      Ex manibus capiam fercula sancta tuis?
Quando erit ut veniam et vultus ferar ante beatos
      In quibus est superis gloria plena choris
Credo equidem: nec vana fides: quia vivit et ipsum
      Vita redemptorem est nostra sequta deum
Quem propriis visura oculis in carne resurgam
      Cum sub eo stabit iudice summa dies
Hac spe laeta feram patiendae vulnera mortis
      Haec est in tacito spes mihi clausa sinu
Non tamen ante isto mortalis carcere vitae
      In se dissolvi spiritus iste potest
Quam mihi promissae portanti dona salutis
      Ad sacros liceat procubuisse pedes



[M4v]

Fiat ut hoc. praestare tuum est: idque esse memento
      Polliciti seriem diximus ante tui
Hoc est quod multis facit anxia pectora curis
      Hoc est quod requiem non sinit esse mihi
Hoc ego tot lachrymis: hoc tot suspiro querelis
      Haec voti series: summaque summa mei [meae 1514]
Tardior ipse [ipsa 1514] tamen nunquid spe ludis inani?
      Aut fortuna tuae non fuit aequa viae?
Ah quoties rapidi remeavi ad Iordanis undam
      Ah quoties refero tristior inde pedem
Spes tamen accessit: nostris non frivola votis
      Solatae caelo commiserante sumus
Namque ita scribenti tanquam spes omnis abisset
      Vox bona: ne dubita: iam properabit ait.
Sancte pater propera promissaque debita firma
      Causa est cur properes magna decensque tibi
Non tibi nunc oneri. neque tarda futura senecta est
      Quemque feres tecum te feret ille mihi
Ipse etiam rapidas sternet placidissimus undas
      Qui sua de duplici nomina fonte tenet
Utque olim placidum Christus superastitit aequor
      Sic ibis sicco per vada summa pede



[61=M5r]

Ipsa frequentatum te prestolabor ad amnem
      Non via carpenda est longius ulla tibi
Haec quoque verba loco partim nunc scribimus illo
      Hei male frigenti verba notata manu
Cernis ut aerea liber est mihi raptus ab ulmo
      Arida funebres fecit arundo notas
Attamen hanc miserae satis est cecinisse querelam
      Quod superest unum te pater esse decet
 
 
PELAGIA, NONIO,

TEcta [tEcta 1514] virum nigro mulier simulante cucullo,
      Ausa vir esse ipso nomine pene fui
Et nisi tu nosses, etiam hoc mentita fuissem
      Tanta sub hoc habitu cura latere mihi est
Frons tamen exterior quod nomine scripta virili est
      Cognita cum superis causa duobus erit
Arte quidem misero qua sum bene perdita mundo
      Inveniam regni divitioris opes
Si qualem decuit titulum professa fuissem
      Qur tegat exiguos penula longa pedes?
Iamque esset de quo gauderet perfidus hostis
      Cognita si vulgo fabula facta forem
Ergo vir et mulier scriptura decebat ut essem



[M5v]

      Vir reliquis: uni foemina nota tibi
Nec tibi: quae toties sum nomine dicta sororis
      In prima fratrem fronte fuisse pudet
Et soror et frater rogo te fratremque patremque
      Parce, erit in versu si qua litura meo
Per scelus arma quidem multum desueta resumo
      Ingenio nocuit pristina vita meo.
Tunc quoque quae turpes ducebat saepe lituras
      Falleret ut multos officiosa manus
Nunc stupet et nudam dubitat tetigisse papyrum
      Tam pudet hoc sero posthabuisse nephas
Conscia praeteriti sceleris praesentia semper
      Mens timet, et proprio tacta pudore rubet
Et licet in melius mores abiere nefandi
      Attamen et durum est: et meminisse dolor
Sicut enim quem nulla premit sentina malorum
      Nulla sub erecta nubila fronte gerit
Sic male quem tacito mens conscia fune flagellat
      Lucida vix audet tollere ad astra caput
Tu nosti qua sorte prior mihi vita peracta est
      Hei mihi quam multos perdidit illa dies
Formosa exterius vultum depicta rubebam



[62=M6r]

      Foeda sed interius tota mephytis eram
Ancillis comitata tribus sublime ferebar
      Dignior in putri sola iacere luto
Saepe aliquis spectans propere veneratus euntem
      Nescius abscessit per mea facta nocens
Saepe pudicarum numerus mihi cessit. et ibam
      Matronas inter sordida scropha probas
Extulit elatam damnosa superbia mentem
      Heu quantum adiecit criminis illa mihi
Quae fora? quae plateae? quae thermae? quaeve dietae?
      Quae non sunt fastu plena theatra meo?
Torta comas: fucata genas: discincta lacertos
      Cura iuventutis desipientis eram
Immemor instantem tacite properare senectam
      In mediis, vixi nata puella rosis
Immemor esse malis positam pro crimine poenam
      Ipsa mihi tanquam non moritura fui
Nec potui si quis monuisset ferre monentem
      Tam pectus saxo durius illud erat
Ah pudet ulterius veterum meminisse malorum
      Turpe quis ante homines facta pudenda refert?
Quam tamen haec vellem detur mihi nulla referri



[M6v]

      Copia: nec lapsam turpiter esse queri
Namque ego non refero ut vulgo mea facta notentur
      Sed queror ut medicum tristis et aegra feram
Quem precor ut qualem primo te vulnere sensi
      Talis quae superant stigmata nigra leves
Plura quidem superant quae quamvis oblita credas
      Est tamen haec saniem vulnera habere timor
Attigeris medicante manu pater inclyte Noni
      Nullus in hoc usquam corpore nevus erit.
Utque aliquo noster non est in corpore morbus
      Sic alia tanges vulnera nostra manu
Antidotum veniens mihi portet epistola verum
      Credis? habet longas littera scripta manus
Namque quid absentem moveas [moneas 1514] ne forte timebis?
      Cui tu praesenti fulminis instar eras
Non etiam ut moneas opus est, quis montibus umbras?
      Quis gelidas vitreis fontibus addat aquas?
Moerentem solare animum quem dive ruentem
      Ex stygia revocas ne moreretur aqua
Ille quidem per te sibi redditus ultima primis
      Comparat: et prudens haec odit: illa probat
Et sua dum iusta trutinat commissa bilance



[63=N1r]

      Non semel est fassus quod sapit esse tuum
Ergo prius quem pulchra canunt mendacia vatum
      Solari exustam lampade tanget humum
Ante mari volucres: pascentur in aere pisces
      Ante oriens vesper: vesper Eous erit
Quam mea mutatis languescant pectora votis
      Devotam satis est me semel esse deo
Sicut enim assiduis decoctum solibus aurum
      Amplius exactum, quod fuit: esse nequit
Sicut et aereo phoenix reparatus in igne
      Non idem est iuvenis qui fuit ante senex
Sic quem tota semel divini flamma caloris
      Hauserit: antiquum non remeabit iter
O quam dulcis amor. quam delectabilis ardor
      Quo tua nos pietas maxime Christe fovet
Non ego quas toto cogit mercator ab orbe
      Non ego quas totus continet orbis opes
Denique non toto vellem prius orbe potiri
      Quam tua non toto pectore iussa sequi
Gratia dive tibi[:] tu me pater ista negantem
      Duxisti ad rectae cognitionis iter
Ah quoties niveo subit illa notanda lapillo



[N1v]

      Quae mihi te dederat prima videre dies
Ut sacra celeber spectandus in aede sacerdos
      Aeterni populo praeco tonantis eras
Iam tibi contempti: mundi fallentis: honores
      Materiam verbis exhibuere tuis
Ut sit in hac vita brevis et fugitiva voluptas
      Cui paret aeternas altera vita cruces
Utque sit in caelo cui sordeat ipsa futurus
      Ante triumphantes umbra beata choros
Quamque incerta dies quae nos hoc corpore solvat
      Quam certum cunctis debeat esse mori
Denique quam sit homo facili mutabilis aura
      Dum memoras, verbis talibus usus eras
Bulla palustris homo: ventus: flos: pulvis: et umbra
      Incipit et cessat: nascitur atque perit
Umbrae somnium homo, flatus levis: umbraque fumi
      Vix punctum unius temporis esse potest
His mea movisti durissima pectora quondam
      Haec mihi tardanti non leve calcar erant
Accessi et supplex populo spectante rogabam
      Curvato nudum poplite flexa genu
Plene deo, linguaque potens: venerande sacerdos



[64=N2r]

      Mole sua pressos docte movere animos
En ego multiplicis tot molibus obruta culpae
      Me miseram: fasso deprecor ore. iuva
Poenitet indomitae nimis indulsisse iuventae
      Ad styga [stygia 1514] declivem paenitet isse viam
O mihi vel sero sit poenituisse saluti
      Ad veniam reditus si datur, aede precor
Multa precaturam lachrymae [lachryme 1514] vetuere, nec ipse
      Passus es aut frustra quaerere, sive queri
Atque ita ne dubita. spera bene, siste querelas
      Quam petis est facili res capienda manu
Pondere multiplicis quantumlibet obruta culpae
      Non est ad veniam ianua clausa tibi
Tanta dei pietas. tanta est clementia Christi
      Ut miseros etiam vivere pene roget
Quam misere, et quoties cecidit peccator aberrans
      Ut citius surgat porrigit ille manum
Venit enim salvare hominem, non perdere quenquam
      Per quem Christicolae turba redempta sumus
Magna habet haec aetas, maiora exempla vetustas
      Tu quoque de multis pauca tenere potes
Nil Maria Aegiptus. nil Thaide peius habebat



[N2v]

      Peccatrix etiam Magdalis ipsa fuit
Hiis tamen accessit repetiti gratia Christi
      Nunc pascunt superas turba beata dapes
Sperne igitur placidum mundi fallentis amorem
      Fide deo, maculas diluet ille tuas
Sic breviter mecum populo spectante loqutus
      Urebas quadam pectora nostra face
O vox plena spei dulcis: vox plena salutis
      Dulce melos nostris auribus illa fuit
Vix gavisa magis praesentis voce Magistri est
      Magdalis ex veteri surgere iussa caho
Laeticia quoque vix credo potiore fuisse
      Quem solata dei vox morientis erat
Laetior inde abii: quamvis quoque tristis ut essem
      Materies vitae causa prioris erat
Tum mihi quot madido vigilatae lumine noctes?
      Quam multa assiduis fletibus acta dies?
Donec ut es miserum doctus miserescere praesul
      Fulcita est manibus nostra ruina tuis
Tu nimia obscurae mersam caligine noctis
      Praebueras verum posse videre diem
Per loca virosis erravi plena colubris



[65=N3r]

      Monstras quae rectam [recta 1514] tendat ad astra viam
Iactatam dubio pugnantibus aequore ventis
      Duxisti in tutam Typhi fidelis humum
Frigida somnifero quassatae tempora ramo
      Mortua depulsa lumina nocte levas
Denique iam tacti [tactae 1514] subeunti limen averni
      Non hac dicebas itur ad astra via
Protinus in tenebris apparuit error eunti
      Qui mihi delitiae nuper amorque fuit
Tum primum agnovi quam me blandissima Syren
      Pene sub infames praecipitasset aquas
Sic quis in Ionio sulcans vada glauca profundo
      Ni caveat dulci perditur exitio
Hoc quendam cavisse ferunt duo lustra vagantem
      Dum spolia in patriam Troica portat humum
Qui nisi sprevisset blandas. audire querelas [quaerelas 1514]
      Subdisset miserae seque suosque neci
Tu quoque vicina nisi me de morte tulisses
      Forte alerem infernos iam nova praeda canes
Umbraque Laethaeis latuissem nuda sub undis
      Heu quibus? heu quantis afficienda malis?
At bene successit. quod gaudia falsa sequenti



[N3v]

      Cognita te fuerant indice vera mihi
Quae simul agnovi: valeat prius omne quod actum est
      Quae superant dixi tempora lucis erunt
Sic aliquis caeco forte enutritus in antro
      Lucis egens, tenebras omnia habere putat
Qui simul invisae paulatim assueverit aurae
      Amplius in caeca non volet esse domo
Miraturque novas formas: et mille colores
      Multaque inexpleto lumine monstra videt
Sic aliquis spectans fallacis inania somni
      Mente soporata gaudia vera putat
Ut vero evigilat blandae ludibria noctis
      Damnat et ex animo non cecidisse dolet
Sed ne forte tuas offendam pluribus aures
      Caetera sunt animo concipienda tuo
Sponte sua nec enim decet addere calcar eunti
      Sic pietas nobis cognita saepe tua est
Et nunc incipio canis albere capillis
      Et prope supremum suspicor esse diem
Quid faciam? quo fine iubes hanc ire senectam?
      Indicio certam, da pater esse tuo
Opprimor immodicis sub iniquo pondere curis



[66=N4r]

      Meque vocat primum subdita turba patrem
An decet hoc caelare etiam et post fata latere?
      Nunc ego sum vitae pene inimica meae
Hac pater obtestor me sollicitudine solvas
      Sive ego sim frater: sive vocanda soror
Iamque vale nostrisque favens accede querelis
      Et lege placato carmina nostra deo,
 
 
MARIA, IOANNI,

HAec [hAec 1514] dilecte deo Iuvenis tibi venit ab illa
      Quae tibi quo licuit tempore mater erat
Signa quid aspiciens gladium miraris utrunque?
      Hic mihi causa fuit vulneris: ille tibi
Vidimus his laesi, morientis vulnera christi
      Heu quantum miseros est meminisse dies
Nunc tamen hoc peius doleo, quo longius ipsum
      Me licet invitum deseruisse queror
Missus ad Aegeam [Aegeum 1514] Rhomano a Caesare Pathmon
      Incolere ignotam diceris exul humum
Quae simul ut nostras fama improba contigit aures
      Sensibus excideram mortua pene meis
Idque ego iamdudum vel tale quid aegra timebam
      Docta satis casus posse timere graves



[N4v]

Fortiter hic animus longoque induruit usu
      Pectoris haec non sunt vulnera prima mei
Ante per immensum pelagus iactata malorum
      Ante in curarum gurgite mersa fui
Tu quoque non levibus mecum perculse periclis
      Scis bene quid casus sit tolerare graves
Tu quoque nostrarum comes et pars maxima rerum
      Testis es afflictam sic potuisse queri
Cum qua quicquid erat durum commune subisti
      Adnumerans damnis nostra pericla tuis
Qui mihi quod charae frater solet esse sorori
      Cui fueram fratri quod solet esse soror
Denique quem primum dilexi semper ab illo
      Illo qui nobis omnia solus erat
Qui moriens tuus hic mulier sit filius inquit
      Inde tibi, hanc matrem, tu quoque dixit habe
Defeci, terramque genu labente [labante 1514] petebam
      A terra officio sum relevata tuo
Hoc pius aspitiens aliquis miseratus utrunque
      Dixerat Ah quoties hec misera: ille miser
Flebant et Solimae tanquam sua viscera matres
      Addidit immites impia turba minas



[67=N5r]

Plura vetat meminisse dolor: quis caetera fando
      Pallentes calido non riget imbre genas?
Omnibus intereras, mecum omnia dura tulisti
      O nec adhuc aliquo fine quietus agens
Qur igitur tot passe animo famulante labores
      Non mihi sollicito pectore flendus eras?
Qur non exciderim tam saeva exterrita fama?
      Non si etiam saevo saevior angue forem
Tunc ego vel potui crudelior esse videri
      Quam quibus est forti mamma resecta manu
Nata feris: pavisse feras tigresque luposque
      Non potui casto pascere lacte deum
Duricia potui superasse Lycaonis Arcton
      Ni te quae pateris non meruisse querar
Namque quis agnato te sanguine iunctior uno?
      Quis mihi post natum charior alter erat
Quis fidei maioris erat? Quis amantior alter?
      Charior hoc nobis nemo nepote fuit
Ut taceam qua me toties pietate levaris
      Quanta animi fuerim sarcina saepe tui
Quinetiam hac debes. charus mihi parte fuisse
      Te peperit Salome nostra parente soror



[N5v]

Stirpe Nepos. fili officio. pie frater amore
      Tres mihi. non unum, fas sit abesse queror
Omnia solus eras, soli mihi namque relictae
      Postquam est in patriam redditus ille suam
Ille decus nostrum. nostrae dator ille salutis
      Hei mihi cur nomen dicere triste fuit.
Nescio quae dulcedo meos renovare dolores
      Hic solet. in dicto nomine vulnus erat
Maternum exanimant dilecta vocabula pectus
      Et tamen est aliquid cur meminisse iuvet
Sic quoque vicina iam lumina morte gravatus
      Matris in indicto nomine mitis erat
Tam miserae. fractaeque malis. passaeque dolores
      Dixisses quiddam blandius interii
Ecquae vel potuit gravius vel debuit unquam
      Quod peperit nostra mater amare fide
Ecquae quid maius peperit? cui deinde per omnem
      Cum partu vitam vivere peius erat
Tempore ab hoc nostra quo terras venit ab alvo
      Humano deitas corpore tecta latens
Quot [Quod 1514] tulerim adversos non est numerare labores
      Tempore ab hoc paucis laeta diebus eram



[68=N6r]

Laeta fui tunc cum mihi missus ab aethere dixit
      Pectore non falso nuncius ales ave
Tunc quoque cum tantam peperi sine crimine prolem
      Cumque darent illi tres tria dona Magi
Laeta triumphata redeuntem Morte videbam
      Calcantemque alacri nubila regna pede
Spiritus a patria laetam quoque sede relabens
      Vidit, eras nostri pars quota et ipse chori
Caetera dura tulit sortis tenor omnia iniquae
      Quod iuvet est praeter talia pauca nihil
Quae si cuncta velim numero comprehendere certo
      Palmiferas Libani dicere coner opes
Quot Cedros Carmelus alat. quot in alta Sionis
      Aereas Hermon mane refundat aquas
Pauca tamen meminisse iuvat quibus ipse notatis
      Tu quoque pacifico tristia corde feras
Frigora. pauperiemque pati leve posse videtur
      Hoc nihil est, horum milia multa tuli
Quem mihi tunc animum credis dilecte fuisse
      Carmina fatidicus dum canit ista senex?
Moeror: et anxietas: dolor: inclementia fati
      In puero hoc (video) sunt adeunda tibi



[N6v]

Non secus obstupui quam si nil tale [tabe 1514] timenti
      Hausissent medium taela cruenta latus
Nondum convalui: nondum dolor ille resedit
      Ecce nova Herodes monstra tyrannus agit
Audiit Hebraea venturum ab origine Regem
      Qui se de tanto pelleret imperio
Extemplo edicto crudeli occidere mandat
      Quisquis adhuc linguae masculus esset inops
Protinus immeritae plangunt sua viscera matres
      Saepius e medio viscera rapta sinu
Gestiit innocuo crudelis sanguine miles
      Flebilius nihil hac caede fuisse liquet
Ipsa deo monita Aegiptum fugitiva petebam
      Dux mihi cum puero castus Ioseph erat
Hic aliquot fatis sed tristibus egimus annos
      Praebuit angustum lana colusque cibum
Ipse opera edoctus fabrilia semper agebat
      Unde suis victum quaereret arte senex
Vix peregre patriam Galilaeaque rura reversi
      Instabat Solyma festus in urbe dies
Venimus ad Typici sacrum solenniter agni
      Dum timeo natum perdere: natus abest



[69=O1r]

Illum ego quaesitum tris soles anxia, tandem
      Inveni sacros disserere ante patres
Vix isto annorum duo tempore lustra peregit
      Et potuit tantos ille docere viros
Crevit et inde puer meliores induit annos
      Me vacuam vidit nulla dolore dies
Iamque vir egressus sexti confinia lustri
      In sibi prescripta caeperat ire via
Per nova mirantes tenuit miracula turbas
      Et novus in tota gente propheta fuit
Testis es ante alios (nec enim te charior illi
      Alter erat) quo se gesserit ille modo
Quot miseros: quot monstra hominum: quot lumine functos,
      Reddiderit per tot milia nemo rogat
Scis quibus interea curis gemebunda tenebar
      Certa dolorificum non procul esse diem
Saepe gemens dixi cui me moriture relinquis?
      Quis dabit heu tecum me quoque posse mori?
Ille quibus potuit verbis lenire dolorem
      Saepe tibi dixit: vestra sit ista vide
Te quoque saepe gravis flenti discrimina fati
      Non puduit madidas tergere veste genas



[O1v]

Et mea saepe tuae lachrymae super ora cadebant
      Exciderem manibus cum resupina tuis
Et iam tempus erat fatalem solvere morsum
      Tristior effulsit quaelibet hora mihi
Ascendit Solimam palma sublimis in urbem
      Exceptus summi regis honore fuit
Inde sacra vulgus deturbat ab aede prophanum
      A populo saxis pene petitus erat
Sex modo restabant quos vellet vivere soles
      Heu nimis in curas area lata meas
Hic mihi nec luces tacitae nec tempora noctis
      In lachrymas spacii sat habuere meas
Anxia, sive aberat, quaerebam semper ubi esset
      Anxia sive aderat ne male abiret, eram
Omnia tu melius, mecum tu semper agebas
      Omnia tu memori mente tenere potes
Quis ferat illius noctis meminisse cruentae
      Quae typicum paschae est prima sequuta cibum?
Vosne Cedroneae captum potuistis olivae
      Immeritum sicca fronde videre deum?
Ipse rapax amnis lapsas de corpore guttas
      Sensit. et attonita mollior ibat aqua



[70=O2r]

Territa diffugit sub opacam Cynthia nubem
      Pene etiam caelo nox abitura fuit
Mene quieturos posuisse cubilibus artus
      Mene relaxata mente fuisse putas
Quolibet usque illum tam longa nocte trahebant
      Hac ego sum tacitis passibus ausa sequi
Nunc ego per clausae rimas spectare fenestrae
      Dum cupio, indigne saepe repulsa fui
Vidi ego vel probris lusum, vel verbere caesum
      Nullus in attonito pectore sanguis erat
Ah quoties ridente aliquo mea vulnera flevi
      Ah quoties supplex qualibus usque, fui
Hic quoque qua poteras miseram pietate iuvabas
      Egressus dirae limina nota domus
Quis meminisse queat dirae scelera omnia noctis?
      Non satis est tantis ulla querela malis
Quot gelidae aestivis errant in montibus umbrae
      Quot matutino gramina rore madent
Tot mea presserunt lachrymosi corda dolores
      Illa, quae cladem nox mihi prima tulit
Nox acherontaeis intempestivior umbris
      Nox tamen in curas non satis ipsa meas



[O2v]

Tristior in nostras lachrymas accessit Eous
      Et peiora novum vulnera mane tulit
Vix caput extulerat trepido sol territus orbi
      Moestus in attonita [attonito 1514] perstrepit aure sonus
Quem data delusit Galilaei purpura Regis
      Quem pro lege iubet praesul uterque mori
Rite coronatum preses Rhomanus Iesum
      Damnat ad extremam iustior ipse crucem
Parcitis immeritae pubes Iudaea parenti
      Sic ego sic vestra voce levanda fui
Hoc erat officium matri praestare relictae
      O etiam veteri durius angue genus
Et iam tota cohors portis erumpit apertis
      Impositam collo baiulat ille crucem
Qua licet usque sequor te solo tuta ministro
      In latebris comitum caetera turba fuit
Attamen et Mariae mecum venere sorores
      Sed novus has longe iusserat ire timor
Non satis ipse oneri quoties cecidisset, amare
      Vapulat a tacta surgere iussus humo
Tacta rubebat humus, vestigiaque ipsa tenebat
      Sanguine quae fuso fecit utrunque genu



[71=O3r]

Quid facerem? tocies iacui iam frigida, flevi,
      Nunc quoque si quaeras quid facit ipsa? fleo
Quasque legis toto frequentes carmine mendas
      De lachrymis factas noveris esse meis
Ventum erat interea mortis loca ad alta statutae
      Ecce sudes: clavos: arma: flagella: crucem
Tunc ego vel nullos potui sensisse dolores
      Vel potui humani cordis habere nihil
Sanguine iam roseo ligno sudante pependit
      Transiit effossum militis hasta latus
Iam mihi pendentes licuit tetigisse lacertos
      Oscula iam nigro frigida ab ore tuli
Dicite synchronae foelicia nomina matres
      Dicite de vobis talia si qua tulit?
Nulla tulit: nulla est aevo latura sequenti
      Curarum hoc pressit sarcina tota caput
Tot mala tot curas: tot iniquos [iniquas 1514] passa dolores
      Conqueror extremum longius ire diem
Quoque magis doleam, sine te charissime cogor
      Vivere, qui moestae dulce levamen eras
Non ego te aspiciam vestri mandata Magistri
      Hystorica populis insinuare fide



[O3v]

Non mihi sollicitae numeranti taedia vitae
      Artifici falles tempora longa mora
Illaque quae mecum quondam monumenta solebas
      Visere, stant soli sola videnda mihi
Illa ego divitibus seu lucidus exit ab Indis
      Seu cadat Hesperia phosphorus ater aqua
Flexa genu praesens fletu contemplor amaro
      Ille locus nostri signa doloris habet
Illius apparent vestigia moesta perempti
      Illius innocui cede cruenta viri
Hic stetit: hic cecidit: saxo defecit in illo
      Hoc ego strata loco cum pateretur eram
Haec illum crux alta crucem tulit inter utranque
      Mortuus hic munda Sindone tectus erat
Hic me semianimem charissimus ille refecit
      Ille per Aegaeas nunc male pulsus aquas
Talia dum meditor mecum tua semper imago est,
      Tu procul hinc absis milia multa licet
Ipsa quidem Solimis nunquam exeo corpore ab oris
      Mens tamen et caelos et tua regna subit
Mens spatio peregrina brevi quocunque volebat
      Tollitur et nullo limite clausa volat



[72=O4r]

Haec igitur toties ad te spatiatur: et errat
      Carceris haec extra testea claustra sui
Ipsa domo vidua tacito secreta recessu
      Dum licet in iustas solvimus ora preces [praeces 1514]
Interdum repeto veterum presagia vatum
      In curas quondam carmina scripta meas
Vis quantum natura cibi potusque requirit
      Cruda tamen famula sumimus illa manu
Frigidiora famem sedant sata pauperis horti
      Pura fere siccam diluit unda sitim
Rara mihi est etiam reliqui frequentia vulgi
      Quam quarum satis est vita probata tibi
Heae quoque sunt nostrae quod possunt esse senectae
      Flos prior aetatis decidit ille meae
Auferor, inque dies venientibus opprimor annis
      Plena quater vitae sunt tria lustra meae
Nec mihi scire licet quid agas charissime rerum
      Credentes etiam fallere fama solet
Nullaque quae possit de te, tot euntibus annis
      Dicere quantillum littera visa mihi est
Non tamen hoc miror. tot enim maria inter utrunque
      Forsitan ingratae causa fuere morae



[O4v]

At tibi qui nostro saepe est in amore minister
      Omnia mandatis fert mihi plena tuis
Hinc licet agnoscam quid agas, tamen omnia vellem
      Plenius, et digitis scripta videre tuis
Ille etiam variis te nunc animalia formis
      Rettulit obscuro composuisse stilo
Praetextu: dictante deo: mysteria miro
      Omnia supremos ante videnda dies
Talia non potuit melius praedicere quisquam
      Cognita sunt soli tanta futura deo
Tu vero ex reliquis scribarum proximus illi
      Sydera sublimi vertice summa feris
Sicut ubi radios visu penetravit acuto
      Prima avium caelo proxima saepe volat
Scrinia vidisti cordis secreta profundi
      Mystica quo nobis caena peracta loco est
Illa utinam nobis non ultima caena fuisset
      Aut esset propera morte sequta mihi
Sed tamen hoc melius cessit populoque redempto
      Et quibus est recto tramite cura sequi
Differri [Differre 1514] haud decuit, quod opus restabat agendum
      Qua bona sit causa nostra querela caret



[73=O5r]

Tu si quando potes moestam solabere matrem
      Qur vacat officio dextera fida suo?
Damna fer interea sortis patienter iniquae
      Iam patria foelix divite civis eris
Ipsa feram placide superantis taedia vitae
      Quam precor ut paucis qui dedit ille ferat,
 
 
URSULA, AETHEREO,

QUod [qUod 1514] tibi non laeto mea venit epistola vultu
      Exilio similis debuit esse meo
Sera quidem venit, nec enim quo tempore primum
      Debuit, ut nunc es, verus amator eras
Corpore tum vobis quod eram formosa petebar
      Cura sed aeternae nulla salutis erat
Nunc vetera exutus patrii contagia morbi
      Quem petis, es nostro dignus amore frui
Falsa deum linquens. Christi sacra vera professus
      Militiae debes signa movere novae
Militia est servire deo suprema triformi
      Altera quos capiunt perdere castra solent
Pessima liquisti: foeliciter optima tentas
      Hec vitam pariunt arma: sed ista necem
Patria nunc sequeris. nunc signa aliena refutas



[O5v]

      Patria te decuit: non aliena: sequi
Et quia magnorum satus es de sanguine Regum
      Conveniunt armis Regia signa tuis
Non decet infami Regem servire Tyranno
      Hac quoque tu nuper labe notatus eras
Addere Rex debet partis nova signa tropheis
      Hoc facis: hanc laudem tu quoque habere studes
Formosum quoque te donis iuvenilibus aiunt
      Nunc potes ex omni parte placere mihi
Aevi flore decens: nunc mente decentior ipsa
      Taliter in thalamos dignus es ire meos
Tunc quoque dignus eras fortunae dotibus altae
      Sed nocuit verum non coluisse Deum
Par fortuna fuit, vitae professio dispar
      Phas erat hanc illi praeposuisse mihi
Regis uterque genus non legis uterque probatae
      Hoc voluit: iungi non tulit illa duos
At genus in sacram concessit nobile legem
      Ille fuit verbis non simulatus amor
Iam mihi prisca suos aetas non iactet amantes
      Ignibus his nostris fabula nulla subest
Talem sponte mea potui petiisse maritum



[74=O6r]

      Vix etiam tali coniuge digna fui
Seu mihi quis veterum fata improba narrat amantum
      Omnia sunt genii crimine plena mali
Phyllidas. Hermionas. Bryseidas. Hypsyphylasque
      Heu solum miseras corpus amasse liquet
Dumque uni placuisse student fraudantur utroque
      Error is est nulla parte probandus amor
Aspice tot mortes. stultique pericula amoris
      Parsque sit ex illis si qua beata, vide
Dulcibus hi flammis aegras caluere medullas
      Et studium miseri corporis omne fuit
Nunc miserae aeternos animae torquentur ad ignes
      Qui rogus hic illos torruit umbra fuit
Credidit Elisium demens et stulta vetustas
      Hei mihi pro Elisio qualia prata ferunt?
Quae iuvat hic brevis est adeoque incerta voluptas
      Quae nocet aeternum, paena tenaxque manet
Tempora diffugiunt, fugiunt simul omnia in illis
      Nosque repercussi murmuris aura sumus
Tam cito desinimus quam fulguris umbra chorusci
      I nunc regna tene, sceptra fer, arma move
Omnia sunt ventis, levibusque simillima plumis



[O6v]

      Quas quocunque volet quaelibet [quelibet 1514] aura rapit
Non est humanis tutum confidere rebus
      Saepius ecce etiam maxima: prima cadunt
Dic ubi Troia potens? Cadmaeaque maenia Thebae?
      Clausit in aeternos una favilla dies
Vos quoque Cecropiae [Crecopiae 1514] prorsus cecidistis Athenae
      Factaque presenti maenia sacra deo
Iam quoque cunctarum caput et domina unica rerum
      Relliquias numerat Martia Rhoma suas
Quid tuti superesse potest ubi tanta premuntur
      Magnaque tam parvo tempore regna cadunt?
Est quoque qui formae stultus confidit inani
      Et putat hunc florem posse virere diu
Hic miser in sola tabescit imagine vultus
      Heu heu quam multos iste fefellit amor
Omnia si numeres emensi saecula mundi
      Invenies preter nomina pauca nihil
Adde quod et quaedam celebrantur nomina quorum
      Perpes in infernis exulat umbra locis
Te quoque falsus amor laqueo cepisset eodem
      Ni tibi favisset verus et alter amor
Ille tuum nostro succendit pectus amore,



[75=P1r]

      Ut non desipias: sed sapienter ames
Desipit omnis amans formam qui spectat inanem
      Hanc aliquid preter qui petit: ille sapit
Is tibi quae pateris dulcissima vulnera fecit
      Is tua caelesti pectora [pectore 1514] fixit acu
Questus [Quaestus 1514] eras nondum lustrali ex fonte renatus
      Quanta tibi Veneris moverit arma puer
Verum est ille puer Veneris non cuius ad aras
      Idalii nemoris numen adorat amans
Ille puer quem foeta deo spiramine mater
      Illaeso peperit casta pudore Venus
Ille Cupido fuit qui te cupere optima fecit
      Frivola gentilis taela Cupido iacit
Nomine reque puer satus Oceanitide fertur
      Noster at ex nullo tempore nomen habet
Caeculus ille homines nullo discrimine laedit
      Hic videt, et vero lumine cuncta notat
Sed quae stulta deum dementia comparet umbrae?
      Quod nihil est dici si tamen umbra potest
Ipsa Venus nihil est: nihil est puer ille Cupido
      At deus est aliquid: solus et ipse deus
Quis deus ille tenes iampridem, dicere quid sit



[P1v]

      Non humiles Elegi: lingua nec ulla potest
Hunc cepta venerare fide, sic omine fausto
      Ibis in amplexus dignior ipse meos
Sic spatiosa tuis subiecta Britannia sceptris
      Innumerabilibus serviat aucta bonis
Sic te conspiciat patria virtute potentem
      Supremum in senium laetus uterque parens
Eiice si qua tuo superant in pectore, quae te
      Errati veteris admonuisse queant
Numinis antiqui plenos tua damna libellos
      Vindice peccati fortiter igne crema
Aut ita conserva ne sis incautus in illis
      Non legisse malum sed didicisse nocet
Cernis Arachne et apis florem scrutantur eundem
      Haec dulces succos: illa venena bibit
Sic qui blanda legunt saecli monumenta vetusti
      Non omnes una conditione legunt
Alter ut abiiciat quod non decet inspicit: alter
      Quamvis non deceat quod iuvat: illud agat
At sapiens aequa consyderat omnia lance
      Et bona mellificae colligit instar apis
Quae velut in Siculae consedit vallibus Hiblae



[76=P2r]

      Inter odoratae milia multa rosae
Circuit et longo tot praeterit ordine flores
      Et nisi quae fuerint optima nulla legit
Tu quoque si quid amas molles tetigisse libellos
      Elige quaeque iuvant: eiice quaeque nocent
Attigeris veterum mendacia turpia vatum
      Utque leges praesens virus habere puta
Nulla tibi hic lachrymas moveat Babilonia Thysbe
      Non aliquo vates numine iussa mori
Phyllida nec doleas aliquam periisse relictam
      Non quam desertam barbara Naxos habet
Nulla tibi placeat vetito quae fratris amore
      Arserit, aut duro fregerit ense latus
Non paridem: non Aeaciden tibi finge: nec illum
      Qui data Nessaea morte venena tulit
Non aliquis pronas tibi ducat Acontius aures
      Quisquis erit sine te Protesilaus amet
Neu tibi sit mirum tumidis Leander in undis
      Si natet et patrio Sesta puella freto
Aspice nos toto iactatas aequore. Necdum
      In portu certam composuisse ratem
Tertius aestivum phoebus iam colligit ignem



[P2v]

      Donec in his exul turba vagamur aquis
Causa amor est. qui nos patria de sede quietas
      Aegit et immensos iussit obire sinus
Nec nos privato succendimur igne: sed auget
      Publica christicolum commoda noster amor
Ipsa nec immensum propero tibi sola per aequor
      Mille quidem subsunt milia dena meo
Ille puellarum numerus mea iussa sequentum
      Auspitio classis militat ista tuo
I nunc et veteres nobis age confer amantes
      I nunc et veri nomen amantis habe
Et tu dum positis forsan teris ocia curis
      Et nostro tandem fessus amore iaces
Nos maria emensae christi nova signa movemus
      Ostendunt rubram candida vela crucem
His immensa quidem sulcavimus aequora signis
      Utraque ab immoto quae videt Ursa polo
Qua iacet aeternis Hybernia foeta pruinis
      Vicina et patriae prospicit arva tuae
Illis terdenas praevenimus Orchadas armis
      Ultima qua Boreae flatibus unda stupet
Regnaque ab immani quondam notissima Gottho



[77=P3r]

      Iunctaque cum Codano Balthica stagna sinu
Et qua prata humiles tondent pecorosa Suedi
      Norvegamque frequens verberat aequor humum
Ipsa etiam visa est celeri prevecta carina
      Quae modo non priscum Dacia nomen habet
Vidimus et plures ignota per aequora terras
      Dum natat incertis fluctibus acta ratis
Non semel illustres circum tua regna Britannos
      Venimus: et patrii non bene culta Scoti
Sepe tuas alto speculata ex gurgite terras
      Illa meum dixi littora sydus habent
Saepe rates aliqua potuisti ex arce videre
      Quisque abeant terris quaerere, quasve petant
Mirarique novas per linthea picta figuras
      Salvatae his nostrae saepe fuere rates
Seu mare turbabat pluviis niger ymbribus auster
      Sive est horrisono quassa procella Noto
Seu nubes caelo contraxit Caecias atro
      Seu Boream contra Caure malignus eras
Denique quaecunque est cursu conspecta trienni
      Tempestas harum victa resedit ope
Nec mirum, si vincat aquas, quae tartara vicit



[P3v]

      Crux quam perdidimus reddidit alma diem
Iveris adversos hac tu signatus in hostes
      Causa est quam timeas nulla futura tibi
Hac igitur pelagique minas caelique maligni
      Vicimus et motus: difficilesque vias
Nunc, ita seu fatis acti seu numine divum
      Nostra magis tuto est anchora fixa solo
Eiectas fido suscepit Gallia portu
      Teutona succedens Rhenus in arva tulit
Venimus Agrippae Zephyris melioribus urbem
      Hic aliquis superum talia verba dabat
I pete Rhomanas Petreia limina sedes
      Ursula virginea te comitante manu
Credentes illic lustralibus abluet undis
      Qui sacra Cyriacus maxima Praesul habet
En decet ut Christo duce te sub Rege merentes
      Te duce sub Christo praemia digna ferant
Plura quidem dixit, quae si volet ipse loquemur
      Cum simul herebunt brachia nostra tuis
Inde igitur placido delatas flumine Rheni
      Accepit portu nos Basilaea suo
Panthulus huic illo praesedit Episcopus urbi



[78=P4r]

      Tempore, vir populis relligione pater
Qui nunc Rhomulidum nobiscum venit ad Arces
      Egimus hoc totum turba pedestris iter
Servat adhuc nostras pugnax Germania puppes
      Regia qua Graecum moenia nomen habent
Et iam clausa semel novat altera cornua Phoebe
      Advena dum sancta classis in urbe sumus
Confluit externum diverso vulgus ab orbe
      Nostraque non modicae castra sequuntur opes
Ipse sed ante alios caelestis ianitor Aulae
      Multa suum sequitur tonsa corona ducem
Ipsaque Trinacriae princeps Gerasina potentis
      Filia quam sequitur cum tribus hisque soror
Sanguinis haec nostri pars est, fideique sodalis
      Ipse quoque est nostro Presul ab orbe genus
His ducibus: sociisque viae: tibi cepta subimus
      Cepta sub extremos usque ferenda dies
Tu modo noster amor: iuvenum decus: aethere dignus
      Aethereo nomen sis memor esse tibi
Ardorem referunt tua nomina, scilicet ergo
      Ipse mei certe pectoris ardor eras
Tam longe absentem potuisti exurere amantem



[P4v]

      Dum solito arderes tu quoque ab igne magis
Esse igitur praesta dignum cognomine caelo
      Causaque sit potior nominis inde tui
Fallentes pudeat divos coluisse tot annos
      Isse per aethereo tartara cassa die
Ad veri placeat cultum venisse tonantis
      Fulmina mentita non iacit ille manu
Hic neque thure aliquo gaudet neque pinguibus extis
      Gratior huic animo est: hostia nulla: pio
Hunc supplex accede: illum reverenter adora
      Hunc sequere: observa: dilige: quaere: cole,
Doctus es ille tibi qua sit ratione colendus
      Non labor est: opta posse placere, places
Hunc ubi supplicibus placasse videbere votis
      Mente tuae memori nomen amantis habe
Atque utinam errantis dicas miserere puellae
      Maxime nunc primum cognite dive mihi
Dive ratem serva: ventos emitte faventeis
      Quam petit ut salvo remige tangat humum
Sic ubi solenni fueris de more precatus
      Sacra vide Mystae saepe precantis idem
Ipsa quoque ut valeas pro te noctesque diesque



[79=P5r]

      Debita sollicito pectore vota fero
Utque magis credas, sancta properamus ab urbe
      Teutonicique iterum quaerimus arva soli
Omnia tuta satis speramus ubique futura
      Tu modo tu nobis Rhene fidelis eas
Sanguine te gaudere ferunt quo saepius isse
      Diceris, et multos subrubuisse dies
Parte tui vereor ne sis lesurus amantes
      Hunnus ad Agrippae maenia pugnat atrox
Quicquid erit: tentanda via est: non vulnera tanti
      Mors quoque non tanti est, segnis ut esse velim
Ante ego sub bibula Rheni tumulabor arena
      Quam te non propter sit mihi velle mori
Sed neque despera[:] per tanta pericula salvas
      Qui tulit hac etiam sorte levare potest
Sive igitur nos fata manent seu vita superstes
      Consulet ille mihi: consulet ille tibi
 
 
ANASTASIA, CHRISOGONO,

MIttit [mIttit 1514] Anastasia cui debuit ipsa salutem
      Ipsam Chrisogono se quoque debet amans
Hinc [Hunc 1514] ubi Tyrrhenos viridis Palmaria fluctus
      Proiicit in portus Rhomule Tybri tuos



[P5v]

Primus ab hoc nuper qui solvit littore navim
      Illi quae legeres scripta ferenda dedi
Qui nunc oppressa vix tutus in urbe moraris
      Exulis oblitus nunquid es? anne memor
Nanque nec ulla tuae visa est mihi littera dextrae
      Postquam proscriptam Luna secunda videt
Et mihi: Caesaribus qui lege fugantur eadem
      Qum rogo num valeas: dicere posse negant
Ergone es ignotus patria vir tantus in Urbe?
      Quis patres etiam posse latere putet?
Nec puto quod lateas. nisi te quoque publica falso
      Flebilis edicti crimine Iura notent
Non tamen hac latebras (certum est) ratione subisti
      Contemptricem animam tu quoque mortis habes
Vidisti cecidisse viros pro nomine Christi
      Questus idem toties non licuisse tibi
Quinetiam nimia grassantes caede Tyrannos
      Ausus es in medio carpere saepe foro
Cum tua vix meruit veniam venerabilis aetas
      Praeda cruentatis ne raperere lupis
Nec dubito: retineris adhuc [ad huc 1514] vitalibus auris
      Non posset tantum fama tacere nefas



[80=P6r]

Sed timeo ne tu quoque forte ubicunque locorum
      A patriis longe finibus exul agas
Hoc timeo, cura haec miseram sine fine molestat
      Mole sub hac graviter nocte dieque premor
Quod si vera timor meus arguit: heu quibus unquam
      Heu quibus invenient te mea scripta locis?
Clausa brevi teneor spatio terraeque marisque
      Non mihi praescripto solvere ab orbe licet
Non est quo fugiam[:] clausit ferus omnia Caesar
      Imperat hic terris: imperat ille mari
Libera dimittar: nec lege coercear ulla
      Iam mihi difficilis nulla futura via est
Chrisogonum longis quaeram peregrina sub oris
      Afficient teneros nulla pericla pedes
Arida non calidis prohibebit solibus aestas
      Non premet infesto morbifer ore canis
Non retrahet pluvius mixtis Aquilonibus Auster
      Nullaque Riphaeo frigore tristis hyems
Per iuga: per saltus vadam: rupesque fragosas
      Saxaque calloso vix adeunda pede
Neve quis errantem possit novisse puellam
      Ipsa mei cultus forma virilis erit



[P6v]

More virum tunicasque feram: latosque galeros
      Neglectam dura forpice secta comam
Foeminei facile est mutare vocabula sexus
      Sorbebit totum syllaba fracta genus
His ego si liceat pro te maiora subirem
      Nec meus est aliqua labe pudendus amor
Ille quidem primis, tibi me vincivit ab annis
      Hunc neque mors rapida finiet atra manu
Ex manibus mihi vita tuis dulcissima venit
      Ante datum per te mortua lumen eram
Christicola genitor gentilem [gentilei 1514] ex matre creavit
      At meritum de me, tu patre maius habes
Corporis ille artus: animi tu dona dedisti
      Fecit uterque aliquid, tu magis: ille minus
Ipsa etiam nunc cana parens ut nomine Fausta est
      Sic ipso rerum pondere Fausta fuit
Illa mihi, magno praelusit ad ubera Christo
      Cumque ipso potui sugere lacte deum
Illa meam sacros linguam formavit in usus
      Nullus in innocuo Iuppiter ore fuit
Ne tamen interea [in tenera 1514] durus pater ista notaret
      Saepius ingenio dicitur usa tuo



[81=Q1r]

Sacra deis quoties simulata penatibus egi
      Ipsa mihi dixit: sacra fac ista neges
Atque ita mentito genitor deceptus honore
      Aetati indulsit libera frena rudi
Nubilis interea venit sed iniquior aetas
      Detectrix animi prima erat illa mei
Cur tamen accusem? certe non aequa fuisset
      Si mea laethaeis caepta dedisset aquis
Sola ego de tanto latuissem ingloria vulgo
      Nullaque erat meriti fama futura mei
Nec mihi forte fidem testari morte beatam
      Quodque peto sacrum non licuisset opus
O illum mihi fata diem sperata favete
      Eveniat capiti tanta corona meo
Sanguine iam rubro rorantes undique venas
      Iam tremulas cerno per mea membra faces
Iam furit ambusto flammis pyra fervida palo
      Iam feror Angelicos inter et ante choros
Omnia ut ipse volet magni deus arbiter aevi
      Eius ad arbitrium cuncta ferenda feram
Ergo nec innocuos aetas mea fleverit annos
      In lucem vultus protulit illa meos



[Q1v]

Venimus ad thalamum: non aequa lege: iugalem
      Cui data sum: falso sub Iove miles erat
Tunc Hymenaea fugax cecinit feralia Bubo
      Iunctaque cum facibus moesta cupressus erat
Non ultra simulare deos: non amplius ullum
      Aversa potui fingere mente Iovem
Fassa deum primis coluisse: ut nunc quoque: ab annis
      Quae colitis: dixi: numina crimen habent
Scilicet erranti vixissem nupta marito
      Quem potui rectae commonuisse viae
Ante ego Caucasea diram sub rupe volucrem
      Saepe renascenti pascere corde velim
Ante ego (quam memorant) Cepheidos esse cathenis
      Perdita non ullo Gorgonis angue rapi
Quam mea gentili desumere tempora lecto
      Turpiter: et vani crimen habere thori
Tum me [mea 1514] si qua suam fecissent pignora matrem
      Num potui misero perdita ferre patri?
Florida deformi foedassem tempora luctu
      Venissetque suos ante senecta dies
Spiritus aut tenues meus hic exisset in auras
      Et potui nimio fracta dolore mori



[82=Q2r]

At melius nostris consultum est rebus ab illo
      Immensum patria qui rotat arte globum
Tuque dator fideique bonae veraeque salutis
      Maius Anastasia martyre nomen habes
Nam nisi tu crescenti igni fomenta dedisses
      Et tibi ni virtus nostra agitata foret
Forte ego quae medios vulgavi signa per hostes
      Percita non contra Caesaris ira foret
Forte nec immeritas subiissem carceris umbras
      Unde data a nobis littera multa tibi est
Sic tamen esse iuvat dulcissima vulnera passam
      O superet gravior poena obeunda mihi
Omnium ut excutiant generum tormenta Tyranni
      Unius haec noster non facit assis amor
Est leve pro certa mortem contemnere vita
      Vita quidem longa est, Mors quotacunque brevis
Aspice dissectum lachrymoso vulnere Christum
      Et mala pro Christo tantula ferre nega
Ipsa securigeros metuam tolerare maniplos
      Huic lanient [laniet 1514] sanctam dira flagella cutem
Impositam collo mihi sit grave ferre cathenam
      Immerito vinctus non semel ille fuit



[Q2v]

Impia praesentis terrebor ad ora Tyranni
      Iudicium multo tristius ille tulit
Ipsa comis dubitem caput exhibuisse trahendum?
      Ornatus sertis heu quibus ille fuit?
Ipse deus moriens cedro pendebat ab alta
      Haec anima ingratum tam male corpus amet?
Ipsa sequi dubitem castas animosa sorores?
      Flamma nocens Agapen, Chyoniamque tulit
Tertia servatur vicinae in carcere morti
      Heu soror aetatis crimine viva tuae
Sufficit hoc etiam laesuros corpus in ignes
      Sunt mihi quae tacto colla sub ense cadant
Me quoque quin miserae revocatam redditis urbi
      Est amor afflicta pro pietate mori
Quae mora? quae pietas te nunc Prefecte moratur?
      O qui dulce nihil nomina praeter habes
Adde meis comitem me dure sororibus illis
      Laedere quas etiam te voluisse pudet
Fer tamen impuram procul hoc a corpore dextram
      Mens mea praesagit tristia fata tibi
Non iterum gravibus lusus cedere flagellis
      Ipse deus vindex Caesare maior erit



[83=Q3r]

En tibi virginibus venio stipata ducentis
      Tu modo ut occidas ipse redire iube
At te, seu lateas: seu tutus in urbe moraris
      Non pudeat famulae scribere pauca tuae
Exercetne novas ignava potentia leges?
      Milia quot capitum pestis acerba fugat?
Quis bonus extrema certavit Athleta palestra?
      Ah ubi cum misera parvula matre soror?
An Praetextato subolevit nulla parenti
      Gratia? quae dederam iussa vir anne facit?
Denique quae rerum speties sit in urbe novarum
      Quam cuperem scripto certior esse tuo
Quod petimus ratio non est tibi iusta negandi
      Advenit ex vestro littore nauta frequens
Sed puto sic nolis miseram transire relictam
      Ut vel in hac minima parte iuvare neges
Quod si sera tibi mea venit epistola: forsan
      Non potuit vultus ante videre tuos
Illa tibi interea quo sic iuvat esse coactam
      Optima perpetui testis amoris erit
Me si forte olim deus ipse redire iubebit
      Omnia consilio sunt obeunda tuo



[Q3v]

Si tamen exilium reliquos mihi finiet annos
      Ossa precor [praecor 1514] patrios nostra fer in cineres
 
 
TECLA, PAULO,

DUm [dUm 1514] tibi sera venit metitur epistola quantum
      Thuscus Oronthaeo littore Tybris abest,
Nam tenet evictis nunc me Seleucia curis
      Nunc ego nec foelix Iconis esse velim
At tu grata teris Galilaei limina Petri
      Duraque sub magno iura Nerone manes
Quid tibi cum caeca doctor clarissime Rhoma?
      Assuescet monitis nunquid et illa tuis?
Quam timeo magnum ne quando fatebere Christum
      Ipsa tibi poenas exiciumque paret
Hoc cecidere modo tot milia temporis huius
      Stultus ut imperium cum Iove Caesar habet
Quam fuerat melius gentes docuisse minores
      In tua plus Asiae nomina laudis erant
Rhoma potens toti caput est et praesidet Orbi
      Et nimium propria laude superba tumet
Tam firmam heu quantus labor est impellere molem
      Pondus precipue cuius et orbis idem
Ipsa refert patria partos virtute triumphos



[84=Q4r]

      Et se presentes credit habere deos
Ipse etiam superum socius pater urbis habetur
      Cui locat ardentes quaelibet ara focos
Hanc tu posse putas tua per documenta moveri
      Quae sibi tot divos quot [quos 1514] colit ipsa facit
Et licet exuperes divinae lumine mentis
      Et polyhistorico pectore cuncta feras
Blandaque florentis caedat tibi gratia linguae
      In labris sedeat Suada Minerva tuis
Saxa prius: scopulosque trahes: sylvasque virenteis
      Antraque linquentes per nemus omne feras
Quam tu semideum possis mollire Neronem
      Si modo se totum non putat esse Deum
Sed pariunt magnam tam facta insignia laudem
      Tentatique satis fama decoris erit
Quis neget? hoc magno satis est voluisse tonanti.
      Res animo: non re ponderat ille animos
Quis neget haec ipsis divis quoque magna videri?
      Terrarum princeps sollicitare caput
An potius fugiens operosae taedia vitae
      Vis tandem senio posse quiete frui?
Idque ego propositi credam tibi Paule fuisse



[Q4v]

      Hac libet: utcunque est: credulitate trahi
Namque diu vasti iactatam errore profundi
      In portum par est applicuisse ratem
Arma per: et varii raptum discrimina belli
      Militis emeriti nomen habere decet
Hoc tibi tu poteras Rhomam sperare daturam?
      Nil hac desperes conditione licet
Flumina sic retro spera reditura, lacusque
      Ignibus arsuros: saxa futura feras
Mortua crede loco pietas est omnis in illo
      Caesar ubi malus est pax ibi nulla bonis
Pars licet observet populi te multa: tuisque
      Audiat: et verbis credat inesse fidem
Pressa tamen trucibusque minis, iraque Tyranni
      Dissimulat tacita quem colit arte deum
Ergo fuit melius gentes docuisse minores
      Qur tua nunc virtus languida facta iacet?
Sed tua nec languet virtus: nec gloria marcet
      Da veniam si quid noster ineptit amor
Ut tua me miseram nimiis absentia curis
      Conficit: insana sic quoque mente loquor
Candida floret adhuc nostras tua fama per oras



[85=Q5r]

      Gloria nec meriti est illa sepulta tui
Quanta per innumeras urbes opera egeris: ex quo
      Factus es aeterni fortis Athleta dei
Postquam clara nova vidit te luce Damascus
      Percussum patrios deseruisse deos
Maenia adhuc illa rima stant pervia per quam
      Diceris occulta cautus abisse fuga
Illa etiam quae tu nobis aliquando solebas
      Saepius in patria facta referre mea
Illa vigent etiam nullis moritura diebus
      O sine non lachrymis enumeranda meis
Immeritum poenis quibus affecere Philippi
      Flumina pene audent mutaque saxa loqui
Hanc post fida tamen tua littera venit ad urbem
      Quam dederas veram testificata fidem
Qua virtute Ephesique feras: Solimaeque tumultus
      Viceris: et Macedum: Cappadocumque dolos
Omnibus his tua scripta tamen transmissa leguntur
      O bona pro meritis dona relata malis
Praeterea Galatas quis nescit adisse feroces?
      Et tua qui dives arva Corinthe tenet?
Te doctore tuo Rhodii famulantur Iesu



[Q5v]

      Qui sua de statua nomina Solis habent
An nihil haec credas? an non ea gloria plena est?
      Rhoma precor titulis defuit una tuis?
Patria restabant Perseae moenia Tharsi
      Hei quantum a vestro Tybride Cydnus abest
Quam fuit hoc nimium gravidae praestare senectae
      Rhomanis Cilicas praeposuisse tuos
At tibi erat sacra pro relligione cadendum
      Hanc prius hic aequum te docuisse fuit
Grata senescentis quaerebas ocia vitae
      In patria poteras consenuisse tua
Dulcibus intentus studiis florentis Iesu
      Non quae prisca tui Gamalielis [Gammalielis 1514] habes
Aut certe ad gelidum nobiscum vivere Orontem
      Hic tua praecipuum gloria nomen habet
Quod votis nisi saeva meis fortuna negasset
      Nulla reor vitae pars foret atra meae
Cresceret invisas nullum mihi tempus in horas
      Deiiceret nullus pectora moesta dolor
Nec me saepe cavo gemitus pulmone trahentem
      Tristitiae causam quaereret ulla meae
Saepe meos blanda solatur voce dolores



[86=Q6r]

      Per te surgenti fida Tryphena deo
Ah quoties illa referente quid egeris usquam
      Plurima luminibus liquitur unda meis,
Nunc quoque perfusum lachrymis premit humida pectus,
      Fascia: concepto pondere facta gravis
Praedita ut illa quidem facundae est munere linguae
      De te quot verbis tot mihi taela refert
Tempora tum subeunt nostrae quoque dulcia pugnae
      O bene sub tanto pugna peracta duce
Te duce crudeles victricia signa per hostes
      Sumptaque pro Christo fortiter arma tuli
Aedita nobilium de sanguine Taecla parentum
      Infido sprevi nubere virgo viro
Accusata tuli duras sine vulnere flammas
      In tetro frustra carcere clausa fui
Insanis obiecta feris illaesa manebam
      Lingebat nudos dira Leaena pedes
Nil Ursi nocuere truces: saevique Leones
      Praebuerant mites Amphitheatra [Amphiteatra 1514] feras
Tracta iubebantur discerpere membra Iuvenci
      Combussit tricas ferrea pruna graves
Unde tot evasi? qui tanta pericula vici?



[Q6v]

      Callida non Magica Phasias arte fui
Illa est illa apud oratum tua gratia Christum
      Quam tibi: quam iustis omnibus ille favet
Non ego me tantum fateor meruisse favoris
      Tot mala quod vici muneris [numeris 1514] omne tui est
Tu potes extremi penetrare volumina caeli
      Praesentemque alta mente videre deum
Ille tibi quaecunque voles largitur et addit
      Munera ad exiguas innumerata preces
Illius exemplo miseros tibi cura iacentes
      Tollere: et ad superas est relevare domos
Nec pateris quo tu periisti pene perire
      Vulnere. sed certa vivere lege facis
Nemo quidem melius languenti consulit aegro
      Quam simili morbo qui prius aeger erat
Hoc utinam videat: qui se putat omnia Caesar
      Cernere: qui nec se: nec sua facta videt
Terribilisque sacra stupefactus imagine vultus,
      Dicat et hic tantus non putat esse deos
Quod non ille putat tantus: prius ille putavit
      Ille quod est verum forte putare potest
Viderit hoc Caesar quid non sperare licebit?



[87=R1r]

      In patriam reditus iam tibi certus erit
Sed prius heu vereor fluvios habitabit Oraeas
      Multaque per montes Oceanitis erit
Ergone te miseris sine fine carere necesse est?
      Ergone non finem nostra querela feret?
Quinetiam nobis sperantibus optima, forsan
      Adveniet mortis nuncia fama tuae [tui 1514]
Hei mihi. si nostras quicquam tale arguat [arguet 1514] aures
      Qur ego praeterito fortis Agone fui?
In talem superesse diem quid profuit: in quo
      Hoc animi reliquum decidet omne mei
Me timidam infaustae faciunt mala nomina Rhomae
      Visa precor celeres somnia ferte Noti
Nunc tu quicquid agis: seu dura negotia tractas
      Ocia seu tuta dulcia mente legis
Respice lugentem solita pietate, puellam
      Quam si vis aliqua parte valere Vale,
 
 
ELISABETH, ZACHARIAE,

SIc [sIc 1514] mihi Zacharia, sera iam prole gravatae
      Dextera pro lingua saepe loquta tua est
Nunc mihi non eadem ratio est, quia fungar eodem
      Munere: nec dicor muta: sed exul ego



[R1v]

Exul ab Hebraei facie fugitiva Tyranni
      Quas habitem terras accipe: quove loco
Hic ubi celsa petunt umbrosi sydera montes
      Lambit Ioppaeam non procul aequor humum
Apparent Solimae puro vix aere turres
      Ipsa loco non est aeditiore Sion
Huc simul ut veni paucis comitata ministris
      Regius in prima valle satelles erat
Quo fugerem? paret saevo vicinia regi
      Persequor a multis foemina sola viris
Pene metu exanimata: genu labente resedi
      Aut hoc: aut certe tale quid orsa loqui
O qui me sera facis hac in prole parentem
      Si quid adhuc miseros respicis, affer opem
Dum loquor ecce sua montis iuga sponte dehiscunt
      Nec mora nativo fornice tecta fui
Spirat et enato purissimus aer in antro
      Multaque secreta luce fenestra patet
Iussa novas subito flores natura coegit
      Dulcia precipuus balsama fragrat odor
Reptilibus frondent speciosa. sedilia ramis
      Fons prope manantem nectare fundit aquam



[88=R2r]

Huc aliqua Eoo species concessit ab horto
      Tam lepide hunc ornat gratia verna locum
Hic ego nunc absum bis quattuor anxia soles
      Tuta licet magnae matris operta sinu
Non ego respiro patrios remeare penates
      Ipse sed ut valeas unica cura mihi est
Hoc bene successit quod tute effugimus hostem
      Hoc male quod peior te sine nostra fuga est
Tu mihi sicut eras rebus spes prima secundis
      Debueras fatis tristibus esse comes
Exiguum aspiceres ludentem in pulvere natum
      Saepeque cum risu vox tua mista foret
Ille ubi nunc vetulae blanditur ad ubera matri
      Lactenti lachrymas conbibit ore meas
Tristanti interea ceu solaturus adheret
      Quodque nequit lingua gestibus ille refert
Et tamen ipse suis puer est animosior annis
      Aspiceres aliquod numen habere putes
Improba mentita est quendam Iove fabula natum
      In cunis angues enecuisse duos
Certe nulla meis insunt mendacia verbis
      Hic aliquid maius quam puerile sapit



[R2v]

Ac sacra concelebret veneratur sabbata: nec se,
      Sustinet assueto munere [numere 1514] lactis ali
Nunc positas hausto perfundit fonte Corollas
      Et moto quaedam pollice signa facit
Nunc mihi (nescio quid) digitis monstrare videtur
      Tanquam praesaga mente futura videns
Talia saepe mihi quaedam ventura canebas
      Cum legerem digitis verba loquta tuis
An ita summa dei certo prudentia fato
      Non alio quasdam pignore foetat anus?
Hoc probat Isaac: Sanson: Iosephus: et ille
      Qui tulit in regem chrismata prima novum
Sic mea foecunda est sero matertera partu
      Anna salutipara virgine facta parens
Nunc tamen illa etiam patriis procul exulat oris
      Heu mihi perpetuo flenda dolore nurus
Quo fugis heu nostri generis decus? heu ubi tandem
      Praesenti inveniam libera facta metu?
Anne iterum dulces ego sum tactura lacertos?
      O decus o nostrae gloria virgo domus
Quo fugis? heu quae nam fecit te culpa nocentem
      Ah tua (si nescis) crimine vita caret



[89=R3r]

Sed neque me tutam quod sim sine crimine fecit
      Virtus est nostrae maxima causa fugae
Sed qur non una licuit fugisse duabus?
      Tristibus haec requies una relicta fuit
Qui mihi nunc frondet thalamo frueremur eodem
      Caelestem hunc faceret gratia vestra locum
Demeret ut curas: et uterque alluderet infans
      Falleret et longum fabula multa diem
Nunc ferus hoc prohibet patriaeque teterrimus hostis
      Per quem non una est tristis et orba parens
O patria: o magnis domus inclyta patribus olim
      Quo tua maiestas? quo tua fama ruit?
Quo tua relligio? virtus quo prisca? fidesque?
      Quam deiecta putri squallida sorde iaces
Aspice quid referant vatum monumenta tuorum
      Praecipue qui te flet graviore lyra
Ut canat ad dominum convertere saepe videbis
      Tu tamen aversa percipere aure negas
Quid tamen exclament Elegi lugubre professi?
      Tristibus est tristis res peragenda modis
Flebilis ut fortuna mea est sic flebile carmen
      Fortunae debet vulnera flere meae



[R3v]

Ut tibi seu celebrem facias sacra Praesul ad aram
      Seu lustres viduae limina moesta domus
Reddita non nostris dispar sit epistola fatis
      Neve tui possis non meminisse queri
Aut sic deliciis nobis famulantibus uti
      Protinus ut possim dedoluisse, putes
Et simul admonitus natique meique tuorum
      Ante deum supplex servet utrunque roges
Iam videor spectare oculis te nostra legentem
      Flentibus et sicca tergere scripta manu
Iam canum patulis caput erectare fenestris
      Lataque vicini prospicere arva loci
Ne fleto venerande senex: ne cede dolori
      Nunc ita nos istaec pondera ferre decet
Neve tuis fragilem lachrymis corrumpe senectam
      Secura currunt fata superba via
Nemo datas fatis sapiens incessere leges
      Tentat: et ingentem sollicitare rotam
Ipse tamen rerumque pater: mundique Monarcha
      Cum libet arbitrio temperat ista suo
Sperandum est: nostrae requiem dabit ille senectae
      Per mala spes animos ad meliora levat



[90=R4r]

At iuvat in dubiis etiam solertia rebus
      Spe sola mentem pascere decipere est
Sit tibi certa tui custodia corporis: isto
      Quo non est hominum tempore certa fides
Omnia sacrilegi vita convivia Regis
      Insidias vitae praeparat ille tuae
Baethica Sidoniis fundet tibi toxica vitris
      Bebryciumque Arabo virus in aere dabit
Hec ubi vitaris: timeas peiora necesse est
      Vix sacra tutatrix ara futura tibi est
Tam furit et sacrum posuit virtutis amorem.
      Sic metuit regni perdere sceptra sui
Regius incautum perimat ne forte satelles
      E templo in populum quolibet ire time
Forte sacras aliquid vel adhuc venerabitur aras
      Nec sanctam diro polluet ense domum
Sic mihi scribenti (quamvis nihil ominer unquam)
      Nescio quis gelidus venit in ossa tremor
Aspiciens me forte puer suspiria traxit
      Qualia desperans vota cupita solet
Crassior et solito stupidam circumstetit aer
      Fluxit in excussum dextera lapsa sinum



[R4v]

Ut redii: valeant dixi quae talia curant
      Ominibus pereat credere si qua potest
Certa dei vis est: certique potentia fati
      Ostentis fecit fabula vana fidem
Tu quoque iamdudum ut gravis es levia ista refutas
      Solaque sublimi caelica mente rotas
Quare age cum tanto stabis bene cautus ab hoste
      Placatum nostri sis memor ante deum
Servet ut incolumem puerum cum matre: nec illos
      Exilio miseros longius esse sinat
Servet et incolumem puerum cum matre puella
      Quae nunc marmoreae tendit ad arva Phari
Heu lachrymae? heu gemitus, quoties mihi virginis illud
      Nomen et haec subiit pectora dulcis amor
Quos nunc Anna parens non experiere dolores?
      Heu nunc illa tui gloria ventris ubi est?
Aeternum mea chara vale nurus, o tua saltem
      Exilio doleant pectora casta brevi
Tuque vale nostramque senex tueare salutem
      O mecum sero pignore facte pater
Post ubi grassantis desaeverit ira Tyranni
      Forte erit in patrios posse redire lares



[91=R5r]

 
PAULA, HIERONIMO,

SI [sI 1514] pater Haebraeos non est grave ponere vates
      Perlege Rhomana pauca notata manu
Sed quid, et unde legas iamdudum Hieronime, nosti,
      Notaque non posito nomine Paula fui
Attamen unde loci tibi littera nostra feratur
      Quoque sit: ut noris: tempore scripta: rogas?
Illa quidem veteris non venit ab urbe Quirini
      Unde mihi vetus est praecipuumque genus
Non Latii de parte data est quacunque feracis
      Itala iamdudum terra relicta mihi est
Denique non de quacunque est regione profecta
      Quodlibet a vestra quam secat aequor humo
Iam puto me vestro sentiscis in orbe morari
      Incertus quare: quomodo: quove loco
Accipe ne teneam doctas ambagibus aures
      Sed solita tecum simplicitate loquar
Flaminibus dextris Cyprium delata per aequor
      Applicui in portus Sidoni terra tuos
Extat adhuc Tyrio Rhomana in littore navis
      Ipsa per exiguum tempus in urbe moror
Hic sumus: hunc nullus nos appulit error in orbem



[R5v]

      Certa fuit nostrae causa tenaxque viae
Hanc quoque si dubitas de me, fortasse requires
      Si tamen ipse tui nescius esse potes
Venimus et patriam te propter sprevimus: atque
      Quod magis est viduae pignora chara domus
At matrem natis de quattuor una sequta est
      Eustochium scriptis facta animosa tuis
Illa tuos ut amat fidei studiosa libellos
      Non secus absentis flagrat amore tui
O quoties vita functae memor illa sororis
      Vestra super tristi funere scripta legit
Atque ita, non levibus foelix Blesilla poetis
      Sed cantata sacro carmine vivis. ait
Moestaque in undantes exolvit lumina fletus
      Saepe quod ut faciam me quoque cogit idem
Nam quem tanta nihil moveat facundia: natum
      Bessagetas inter Sauromatasque putem
Si tamen Odrysii traxerunt carmina vatis
      Prata: homines: manes[:] flumina: saxa: feras
Flectere barbaricas menteis: animosque feroces
      Eloquii posset gratia viva tui
Testis habet de te non unum Rhoma libellum



[92=R6r]

      Quem legat: et laeto praedicet ore suum
Ah quoties aliquem de tot legisse iuvabat
      Cum desyderio mens gemit aegra tui
Nulla quidem rerum ratio: nec temporis unquam
      Unum te nobis obliterasse potest
Nostra tibi devota domus, te semper adorat
      Acceptum referat quod tibi: semper habet
Sicut enim tota de relligione mereris
      Sic bene nos titulo nobiliore novas
Nam licet insignes veterum numeremus avorum
      Relliquias, fasces: arma: trophaea, duces
Omnia gentili sordent squallore: nec ullum
      Elogium verae nobilitatis habent
Nec tanto nobis decori fuit ille, subacto
      Qui Poeno clarum nomen ab hoste tulit
Gloria terrenae parta est mihi laudis ab illo
      Tu facis immensi nos genus esse dei
Sanguine debemus tibi Scipio magne fatemur
      Hinc sumus ex atavis regibus alta domus
Altera sed nostri pars uni debet Iesu
      Illa suo quiddam corpore maius habet
Per te nobilior quae [que 1514] nunc Hieronyme facta est



[R6v]

      Corporis et vanum despicit alta genus
Et merito cum se partem de semine caeli
      Inclusam lutea sentiat esse domo
Sentit et ex isto patrias respirat ad arces
      Exilio, carnis pondere fessa suae
Talia multa tuis quis nescit scripta libellis
      Pene fui tecum qualibus ausa loqui
Omnia tu nosti: nihil est te doctius uno
      Inter caelivagi solis utrunque larem
Quamque aliis praestas divinae lumine mentis
      Tam sacra cunctis es pietate prior
Saepe etenim cum dulcis adhuc te Rhoma teneret
      Et premeret tonsum rubra Tiara caput
Sponte humiles etiam famulas dignatus adire
      Sacraque mansueto pectore verba loqui
Tum faciles nobis praebere rogantibus aures
      Atque rudes vivis saepe iuvare notis
Ergone nos: tanto devinctos munere: credis
      Immemores unquam posse fuisse tui?
Nunquam crede tui dulcis praesentia nobis
      Excidit Haebraeo donec in orbe manes
Nulla tuos nostro exemit de pectore vultus



[93=S1r]

      Nulla tuum nostro nomen ab ore dies
Aut ego sola domo vidua tua scripta relegi
      Aut civi reliquas in mea vota nurus
Illae clavigeri seu forte ad principis aedem
      Sacrificae Christo pars quota plebis eram
Seu quaecunque patent totam delubra per urbem
      Seu tererem lati publica strata fori
Saepe velut denso stipantes agmine circum
      De te quaerendi non habuere modum
Iamque aliquis populi de turba proximus illis
      (Sed cui nec mens est: nec sua nota domus)
Nomen ut audivit, quis nam furor iste? quis inquit
      Has igitur fatuas esse coegit anus?
Hunc quidam cui longa breves reverentia canos
      Sparserat: his toto iussit abire foro
Vade malum, sacra ne turbes consortia: non sunt
      Incessenda odio nomina tanta tuo
Sed tua nec virtus animo patietur iniquo
      Si male quis loquitur qui bonus esse nequit
Qui bonus est mala non loquitur quia semper in ipso
      Virtutis vitio predominatur amor
At qui nequitiam primo contraxit ab ortu



[S1v]

      Dum malus est: quenquam non putat esse bonum
Qui placet ergo bonis. nihil huic nocet invidus osor,
      Hoc licet ignipotens ardeat Aethna minus
Si multis tua fama bonis hic pura relicta est
      Non mirum pauci si quid obesse student
Invidus hos mores habet omnis: [omnis? 1514] ut omnia semper
      Omnibus invideat quae minus ipse tenet
Talia multa tuae meditata est cura Minervae
      Quid referam multis aedita scripta locis:
Me magis apposito fas intendisse labori est
      Et quae me nequeant dedecuisse loqui
Ergo ubi multa diu suspiria ducta vicissim
      Nostraque patre suo languit orba domus
Venerat Antiochi Praesul Paulinus ab urbe
      O celebrem quanta relligione virum?
Et Salaminaeis Epiphanius alter ab oris
      Congrua qui propriis nomina rebus habet
Horum ita summa meam movit constantia mentem
      Sic memet virtus abstulit ista mihi
Ut mihi quam primum rebus patriaque relictis
      Venerit exilii commodioris amor
Et iam certa fui peregrinas visere terras



[94=S2r]

      Iamque novus tota rumor in urbe fuit
In luctum conversa domus sic flevit: ut ipsae
      Vicinae cuperent me tenuisse nurus
Praecipue Eustochium pleno iam nubilis aevo
      Talia cum lachrymis saepe loquta mihi est
O quemcunque parens charissima pergis in orbem
      Exilii comitem me velis esse tui
Tene ego abire sinam solam? mene ipsa relinquis?
      Mors prius hoc opto syncopet atra caput
His mihi saepe genas verbis madefecit: et ibant
      Cum lachrymis planctus illius atque mei
Et iam tempus erat vento dare vela vocanti
      Ultimaque in patria lux fuit orta mihi
Egredior[:] comes it iamiam Rufina trilustris
      Eustochiumque soror: Theochiusque puer
Haec mihi tunc aderant clausi iam pignora ventris
      Caetera non eadem sors procul esse tulit
Iamque egressa meis comitata affinibus urbem
      Iam prope conspecto littore portus erat
Tum velut atra duae subiturae funera natae
      Fleverunt miserae: flevit et ipse puer
Indoluisse graves: scopulos et saxa: querelas



[S2v]

      Audivisse etiam littora surda puto
Et licet Adriaco non sit mansuetior aestu
      Strata maris solito lenior unda fuit
Oscula et amplexus postquam data multa vicissim
      Omnibus et summo diximus ore vale
Grandaevo (nam forte aderat) duo pignora fratri
      Cum tota curae iussimus esse domo
Tum comite Eustochio non magnam ingressa phaselum
      Quod bene sit dixi navita solve ratem
Dum loquor et retro fugientia littora specto
      Ni fallar: turbam me revocasse puto
Iam clamosa manus versum mea vela tetendit
      Triste quid indigno murmure visa queri
Rhoma vale dixi fidei domus inclyta sanctae
      Iam verum Petro principe fassa deum
Aeternum patria alta vale: patriique nepotes
      Cumque tuis nuribus terra Latina vale
Nunc ego supraema vos littora voce saluto
      In quibus est patriae nobilis ora meae
At tu Rhoma precor tibi credita pignora serva
      Ipsa colam patria dulcius exilium
Dum loquor, aspectum turresque et terra relinquunt



[95=S3r]

      Iamque patens oculis undique pontus erat
Caetera quae tulimus superatum fata per aequor
      Ipsa tibi mecum filia testis erit
Quae nunc nescio quid calamo quoque scribit anhelo
      Dum rogo: quid facias ipsane quaeris? ait
Gratulor, ergo tibi reddetur epistola duplex
      Quam bene sic pellex filia matris erit
Quam bene et [ut 1514] incolumes magni clementia Christi
      Reddidit: optato constituitque solo
Hic aliquot sacro precibus de more peractis
      Ad Solimas arces pergere restat amor
Omniaque humano loca sanctificata Tonanti
      Praecipue exangui pressa sepulchra deo
Costidis hinc etiam Sinaia templa puellae
      Gestaque Mosaea signa videre manu
Inde ubi me votis dabitur rediisse potitam
      Et fuerit mentis plena cupido meae
Ad Bethleemiticos: caelo loca proxima: colles
      Ibimus optato turba pusilla gradu
Hic ubi tu studiis pulchrum caelestibus aevum
      Incomprehensibilis degis amore boni
Hic etiam certo requies mea fine futura est



[S3v]

      Nec locus in terris charior alter erit
Et merito quem sic nostri Reparator honoris
      Natali clarum fecerit esse suo
Qua stetit illa frequens et agrestibus horrida culmis
      Quae casa nascentem vidit in orbe deum
Huic ego nec veteris celebrata Palatia Rhomae
      Praetulerim: et Latio templa superba Iove
Non Ephesi delubra deae sacrata triformi
      Et magnum quicquid maximus orbis habet
Illa operosa fuit nascenti regia Christo
      Aula fuit tanto tam speciosa duci
Istic angelici natum cecinere Choraules
      Hic infans geminum vagiit ante pecus
Hic tria donarunt sapientes munera Persae
      Regibus aereum pro duce lumen erat
Caelesti Bethleem domus inclyta pane vocatur
      Omnis ibi saturo cedet ab ore fames
O domus hospitium fessae dare dulce senectae
      Non est quae possit te prior ulla mihi
Te quoque pertesum falsi ludibria mundi
      Credibile est istic constituisse mori
O mihi vel saltem placido sic fine quietae



[96=S4r]

      Contingat parvae condere tecta casae
Pauperis ingrediar tuguri ducentia rimas
      Limina: et insanis pervia septa Notis
Scilicet exiguo pudeat me vivere in antro
      Hic ubi rara suum texit arundo deum
Quem precor hoc pudeat? cum tu quoque tantus eodem
      Quamvis exiguo legeris esse loco
Non tamen exiguo: nam si virtutibus addas
      Haec spatium caelo moenia maius habent
Nam qui mole sua captus excesserat omnes
      Viderunt clausum parvula tecta deum
Totius haec igitur domus est clarissima mundi
      Totius haec summum protulit orbis opus
Non alio emeritam potuisti claudere vitam
      Nos quoque non alio consenuisse decet
Ipse tuae famulae redeant foeliciter ora
      Longe aberit, si tu faveris, omne malum
Utque facis: Christoque refer natam atque parentem
      Tempore quo videas laetus utranque brevi
 
 
MARTHA, MAXIMINO,

PErlege [pErlege 1514] Magdalidos nisi sordet littera Marthae
      Vix bene Iudaea facta latina manu



[S4v]

Quo magis erranti debes ignoscere dextrae
      Hac patrias usae scripsimus ante notas
Quaeque Haebraea prius didicit manus ire retrorsum,
      Rhomula directum nunc male tentat iter
Ergo sua dispar si stat sine lege character
      Haec ruditas veniam quo mereatur habet
Non bene inexperti tentant iuga prima iuvenci
      Et male prima rudis praelia Tyro movet
At solet esse bonis pro munere grata voluntas
      Quae virtus certa pro ratione tibi est
Aspicies aliquas etiam fortasse lituras
      Hoc flentes oculi scribere more solent
Non quibus iratum Briseis flevit Achillem
      Non quibus absentem Laodamia [Laodomia 1514] virum
Sed quibus ipsa suum crudeli in funere natum
      Flevit, inhumano semine facta parens
Sic ego longinquae cultrix velut exul Eremi
      Multa diu sylvis: et sine teste queror
Hospitis ecce subit praesentia dulcis Iesu
      Hic precor in lachrymas non ego tota fluam?
Externas abiit redivivus frater in oras
      Nunc populis rectam predicat ille fidem



[97=S5r]

Antra soror petiit longo deserta recessu
      Longius et forsan quam decuisset abest
Te quoque saeva procul nobis fortuna coegit
      Nec requiem passa est hanc superesse mihi
Sola levat nostras Marcella pedissequa curas
      Qua licet, et dominae est fida ministra suae
Ipsa domo exigua: et parvo contenta sacello
      Pauperiem antiquis praefero divitiis
Inter Arelatias: et Avinia maenia: turres
      Hic ubi de Braccis Gallia nomen habet
Venimus hunc tantis eiectae fluctibus orbem
      Hoc tandem nostra est anchora fixa loco
Hic ego (quod nollem) iam non obscura frequentor
      Inque meos veniunt plebs numerosa lares
Si tamen hec grata est victori gloria Christo
      De toto ad nostras orbe venite fores
Qua tamen haec mota est novitate frequentia quaeris
      Unde sit haec vulgo tam cito nota domus
Non tanti Iudaea feris erat advena Gallis
      Gloria virtutis non fuit ista meae
Ipse nova afflictae fecit spectacula genti
      Qui fratri vitam reddidit ante meo



[S5v]

Illius per me virtus operata salutem
      Ut fuerit brevibus commeminisse iuvat
Est locus horrenti densissimus undique sylva
      Rupe sub umbrosa stagnat opaca palus
Innocuas prius infecit Draco pestifer undas
      Iamque omnis circum noxius aer erat
Lurida vicinas evasit pestis in urbes
      Rura nec agricolis tuta fuere suis
Strata iacent passim grassante cadavera morbo
      Per fora: per plateas: compita: rura: vias
Morbida quinetiam mediis animalia sylvis
      Cum vita catulos deseruisse ferunt
Saepeque tabifico nubem cecidisse volucrum
      Et vitam caelo non potuisse trahi
Saepe latens etiam vicini in fluminis unda
      Dicitur incautas precipitasse rates
Interdum insidiis nactum loca tuta viarum
      Innumeros homines dilaniasse ferunt
Cladibus his igitur tristis vicinia tandem
      Fisa deo nostram sollicitavit opem
Prebuimus facilem iustis hortatibus aurem
      Ad monstrata trucis venimus antra ferae



[98=S6r]

Multa timens longo plebs restitit intervallo
      Suspensa tacite mente futura manens
Ipsa salutato Stigii victore Draconis
      Accessi audaci lustra inimica pede
Ecce sed assuetis dum pectora munio signis
      Monstrosum iuxta conspicor esse pecus
Exuvias hominis lambebat et ossa vorati
      Sanguine adhuc calido sparsa rubebat humus.
Dicere qua fuerit laetalis bestia forma
      Nulla sine ingenti lingua tremore potest
Ore tenus vasto Cadmaeo immanior angue
      Quamque pyra vidit vindice Lerna mori
Qualis erat cui vasta Lybis super arva Silenae
      Armenis effossum transiit hasta latus
Ampla venenivomis pandebat rictibus ora
      Vulnificis ingens dentibus ordo fuit
Vibrabat tardis ingentes motibus alas
      Ore vorax: mordax dentibus[:] ungue rapax
Turpiter immundum cauda desivit in anguem
      Multiplicem fecit lubrica spira rotam
Hunc tamen immanem vita spoliavimus hostem
      Haec etiam victor gloria Christe tua est



[S6v]

Non mea Amazoniam torquebat dextra securim
      Nec Lacedaemonio canduit ense manus
Frons mea non galeam: thoracave pectus habebat
      Arma quis in timida virgine sumpta probet?
Praebuit arma fides mihi praesentissima Christi
      Relligio clipeus: crux mea signa fuit
Mens devota deo strictum sese obtulit ensem
      In superos hastam non simulatus amor
His instructa armis: hoc agmine tuta potensque
      Compressi immanem nuda puella feram
Ille quidem solito venienti blandior omneis
      Sevitia posuit iam fugiente minas
Sicut ubi irato vulpes blandita Leoni
      Impresso supplex pectore reptat humi
Sicut et imbellis coram tondentibus agnus
      Aut canis ad positas officiosa dapes
Horrida iam vinctum muliebri guttura cesto
      Fortiter egressum traximus ante nemus
Obruit hunc populus saxis: confodit et hastis
      Carmine testatus gaudia summa novo
Sic cecidit victore deo ferus ille potensque
      Nuper Arelatii depopulator agri



[99=T1r]

Gratia victori mox acta est debita Christo
      Suscipiunt sacram milia multa fidem
Ad nova conveniunt stupidae miracula gentes
      Lustralesque pia voce precantur aquas
Chrismate Apostolico venias precor uncte sacerdos
      Praecipue sacrum te decet istud opus
Credentis populi veteratas ablue sordes
      Debitaque authori foenora redde deo
Pro pietate vacent Aquitanica templa parumper
      Templa pater meritis facta beata tuis
Frater in has merito partes quoque Lazarus isset
      Sed procul hinc tellus Massiliensis abest
Illum cura tenet commissae sedula plebis
      Tu magis hic certe tutus abesse potes
Tuque prior meritis: cano et reverentior aevo
      Praecipue sacrum te decet istud opus
Et iam tota tuas miratur Gallia laudes
      Per te de veteri libera pene caho
Error adhuc paucis Dryidarum garrit in antris
      Caetera virtute est fabula fracta tua
Nam licet et Mariae gens debeat illa sorori
      Quam tibi commissam Lazare frater habes



[T1v]

Plus tamen acceptae per te stat gloria famae
      Praecipue sacrum te decet istud opus
De septem decies Christi viventis alumnis
      Additus es nostrae duxque comesque fugae
Te duce nostra data est ventis sine remige navis
      Te comite in portum non minus acta suum est
Caerula tu fortes turbantes aequora ventos
      Iussisti celerem carpere saepe fugam
Ad tua consedit Boreas mandata nivosus
      Occuluit nigrum torva procella caput
Tu dux: tuque comes: nobis tu rector et idem
      Navita: tuque pater: tu quoque frater eras
Omnia sicut eras: et adhuc ut es omnia nobis
      Praecipue sacrum te decet istud opus
Ille etiam Christi quem captum lumine virtus
      Donata iussit luce videre diem
Ille etiam pars exilii non ultima nostri
      Longius hinc certe quam mihi constet abest
Me lex foeminei sexus vetat addere cuiquam
      Quae nisi de vestra non datur unda manu
Legitimus saltem si possit adesse minister
      Non aliquam legem quicquid oportet habet



[100=T2r]

Ergo age ne tardes: populi te longa moratur
      Atque novum series discit avara deum
Officiosa quidem populo documenta ministro
      Qua licet, et quantum virgo docere potest
Nec male sic forsan Christi sudamus in agro
      O utinam pietas grata sit ista deo
Sepius utque meas ire est dignatus in aedes,
      Hospes dignetur pectoris esse mei
Donec ab humanae resolutus alumine carnis
      Alta celer supra spiritus astra volet
Plura vetant lachrymae per labra in verba cadentes
      Quas amor ignavas non sinit esse vale,
 
 
DOROTHEA, THEOPHILO,

HAec [hAec 1514] tibi de sponsi munuscula mittimus horto
      Frigida quo nunquam tempore vernat humus
Accipe: ne dubita: non est rosa falsa: nec ipsa
      Inficit adiectus punica mala rubor
Non tamen has Citheraea rosas Venus ulla colorat
      Non has Idalio sub lare pavit Amor
Rossidaque Hesperidum non legit ab arbore poma
      Qui tibi miranti tradidit ista puer
Ipse suo sponsae transmisit Christus ab horto



[T2v]

      Gratia ubi aeternis vernat amaena rosis
Ad loca ducebar patiendae proxima mortis
      Ante meos oculos constitit iste puer
Has tibi sponsa rosas sponsus transmittit Iesus
      Hinc [Huic 1514] ubi nulla herbas bruma perurit, ait
Mandati memor ipsa tui puer optime dixi,
       An meus hinc aliquo nuncius esse voles?
Annuit, ergo inquam vade atque reversus in urbem
      Ardua Rhomani limina quaere ducis
Protinus occurret tibi scriba Theophilus illic
      Cum tribus haec illi da tria mala rosis
Si roget unde feras vernos in frigore odores
      Hos tibi Dorotheam sic tribuisse refer
Finieram, iniectae reliquum vetuere cathenae
      Quassaque crudeli virga cruenta manu
Constitit ille tamen: mandataque talia paucis
      Scribe ait: et tabulas protulit atque stilum
Vix potui exiguo spacium exorare labori
      Tam fera Fabricii Consulis ira fuit
Frigida adurentis consedi in tergore saxi
      Pallida iam virgis: frigore: fuste: metu
Multa minans lictor gladium vibrabat acutum



[101=T3r]

      Scribere tunc quicquam me potuisse putas?
Applicui tamen: et digitos ad verba coegi
      Ut glacies gelidae diriguere manus
Afflabam calido torpentia membra vapore
      Vivus adhuc nostri spiritus oris erat,
Parte manus liquefacta rudes utcunque lituras
      Edidit: exequias funeris ipsa sui
Qualiter ad Phrygii Maeandri littora cygnus
      Cantator mortis dicitur esse suae
Mittimus ergo rosas quas: et quae mala petisti
      In Paradisiacis utraque lecta iugis
Hoc tam credideras fieri, quam climate vestro
      Sole sub hyberno posse virere Rosas
At locus est Phoebi primo surgentis in ortu
      Aereae supra tertia regna plagae
Culta ibi vivaci viridaria cincta Smaragdo
      Caelesti florum fertilitate vigent
Angelicis illic manibus sata semina fragrant
      Ver ibi perpetuum: perpetuusque dies
Flaminibus vivax agitur caelestibus aer
      Nescit vitalem pestilis aura locum
Denique non alicui locus ille obnoxius astro



[T3v]

      Verna domus sponsi est delitiaeque mei
Excipit hic puras terreno ex carcere mentes
      Hic patet aethereae Ianua prima domus
Hunc vacuum fecit mortalibus Eva colonis
      Heu nimis audaci noxia facta manu
Hinc mihi vernantem puer attulit ille canistrum
      Quem tibi nunc idem: dona petita: tulit
At tu si sapies non tam mirabere dona
      Quam dare qui: quoties collibet: illa potest
Februa sydereo quo Luna in pisce tenetur
      Aestivas quis eo tempore quaerat opes?
Itala iam nullos mittit Lucania flores
      Difficilis Poestum nobile clausit hyems
Nullaque iam Siculae iactant violaria valles
      Florida Riphaea spargitur Hybla nive
Moeonis haud Croceis floret nunc Lydia campis
      Nec nive: sed verno Tmolus odore vacat
Languit Assyrium florum genus omne per orbem
      Moeret hyperboreo Hierichus usta gelu
Lugent Hesperidum pomaria nuda sororum
      Perdidit aestivum Punica terra decus
Omnia quae nostro sol despicit altus in orbe



[102=T4r]

      Nunc sine laeticia: nunc sine honore iacent
Denique nunc vireantque rosae: nunc germinet arbor
      Totaque florigeram gratia fingat humum
Quis mihi propositae passurae vulnera mortis
      Florea in extremo funere serta ferat?
Quisve sinat legisse manu per vincla retentam
      Nullius hic causam suspitionis habes
Nunc igitur praesens ratio te credere coget
      Haec nova de sponso dona venire meo
Quoque magis credas nunquam vigor iste peribit
      Floridaque ut nunc est sic rosa semper erit
Ille idem superabit honor maloque rosaeque
      Illeque caelesti nectare pastus odor
I nunc christicolae ride promissa puellae
      I nunc et Christum numen habere nega
Quin potius per signa deum cognosce potentem
      Et sequere hac qua me conspicis ire via
Hac sequere[:] ad superas haec proxima pertinet arces
      Tartara desipiens hactenus ima petis
Aspice preterea varias tot signa per urbes
      Qualia vestrati sub Iove nemo facit
Et vera cognosce deum ratione potentem
      Et sequere: hac iustis itur ad astra via



[T4v]

Et nisi praesenti mens ebria fallat amore
      Mutato Christi pectore miles eris
Tu quoque vivificae gustabis pocula mortis
      Haec quoque victuro strata palestra tibi est
Postmodo caelesti mihi respondebis in horto
      Tunc reddes capiti florea serta meo
Nunc ego sollicitor properatum imponere finem
      Hei mihi quam duram mox obitura necem
Certa tibi interea fidei sint pignora nostrae
      Addita purpureis punica mala rosis
Si tamen hoc aliqua corpus dignabitur urna
      Posteritas, cineri sic precor adde meo
Rhoma genus dederat: genuit Moga: relligionem
      Christus: Dorotheam dixit uterque parens
Numina spernenti veterum non vera deorum
      Fabricius vitam sustulit: hospes abi
Caetera quae volui tecum puer iste loquetur
      Sit licet: est superum numen ab arce: puer
Frigida nunc avidae prebemus colla securi
      Deque meo modicum carmine vulnus abest
Christe fer hanc animam promissi in gaudia caeli
      Ipsa tuo solvor carcere: terra vale,



[103=T5r]

 
EOBANUS, POSTERITATI,

QUam [qUam 1514] legis hanc Hessus quondam tibi diva reliquit
      Ipsa tuo ut legeres tempore Posteritas
Nam neque tunc fueras cum scriberet ipse: nec unquam
      Speravit vultus posse videre tuos
Quam sibi praesentem nemo conspexerit unquam
      Omnia quae sequeris: ultima semper anus
Quo magis appeteris magis hoc fugis improba retro
      Ludis amatores Lubrica diva tuos
Atque ut semper abes praesens viventibus aevum
      Sic si respicias pristina semper ades
Sed neque praesentem nos te veneramur amantes
      Nescio qua potius laude futura places
Nata diu vivis: quae nondum nata futura es
      Vatibus antiquis nata: futura mihi
Nemo tuis potuit vivens amplexibus unquam
      Nemo tuo praesens captus amore frui
Lubrica decedens: veniens simul: atque resistens
      Non tua deprehendi mira figura potest
Non mihi te Choi manus ingeniosa Magistri
      Nemo Perinthiaca pinxerit arte senex
Non vidit plures fingentem Prothea formas



[T5v]

      Omnis in Oceano cognita turba mari
Adde modo ut venias: vultu non semper eodem
      Constas: interdum nigra: aliquando nitens
Saepe quidem multos qui te impacienter amarunt
      Reiicis: et nulla laude superba iuvas
Contra etiam multos ita diligis optima mater
      Ut vita dignos perpete in astra leves
Es tamen omnigenum iudex aequissima rerum
      Et iusta ex omni parte statera tua est
Seu mihi dura igitur mater: seu blanda futura es
      Inter amatores fer precor esse tuos
Casta etiam patitur sese: ne peccet: amari
      Peccatum est aliquem non sinere esse bonum
Quisquis amat bonus est: bonus est amor omnis honestus
      Nequiter at Veneris suadet amare puer
Ultima tu nostras Heroidas inter haberis
      Ultima nam cunctis rebus adesse soles
Attamen (ut noris) primam te semper amavi
      O animae certe cura secunda meae
Te prius ex animo finxi quam dicere possem
      Qua mihi praecipue parte sequenda fores
Ingenium tibi pene puer iuvenile dicavi



[104=T6r]

      Esse tuae cupiens pars quota militiae
Prima tamen cessit magnis reverentia divis
      Quem magis aeterna fama salute trahat?
Ergo utcunque leges olim mea carmina: quisquis
      Venturae socius Posteritatis eris
Quae mihi terra parens: qui me genuere parentes
      Quae fuerint vitae tempora nosse voles
Martia qua magnum cohibet Germania Rhenum
      Et velut in centrum Teutonis ora coit
Terra viris colitur[:] Cattos dixere vetusti
      Nunc aliud pugnax Hessia nomen habet
Mons ibi Christiferae celeberrimus aede puellae
      Radices vitreis Aedera lambit aquis
Parva quidem nostris sed Francoberga Camoenis
      Obscuras inter non habitura locum
Si modo tu fama vatem dignaberis ulla
      Posteritas: qui te tam reverenter amat
Hic igitur primum vitaleis carpsimus auras
      Nascenti primam praebuit illa diem
Iam ter quinque ierant post natum secula Christum
      Annos inde tamen cum tribus abde decem
Quaque ego nascebar fulsit Lyra nocte: fuitque



[T6v]

      Una ortus facies illius atque mei
Non ego falsa loquor, vertentem consule mundum
      Sacra dies Iani Regibus illa fuit
Quae mihi signa domus: qui sint ne quaere parentes.
      Pauper uterque fuit sed sine labe parens
Non genus: aut titulos numero: nec stemmata avorum
      Virtute o utinam nobilis esse ferar
Prima quibus puero studiis accreverit aetas
      Nil moror: et certe nemo rogare volet
Protinus hinc primis quantumque recordor ab annis
      Nescio quo vatum numine raptus eram
Nondum cognoram titulum nomenve Poetae
      Ipse mihi nondum Tytire lectus eras
Dixerat incauto si quis tamen ore poeta
      Protinus impatiens et sine mente fui
Nectebam numeros ratus hoc utcunque decere
      Lex mihi tum versus cognita nulla fuit
Tam fuit ignotis fautrix natura Poetis
      Da veniam: superis hii mihi maius erant
Vivere iam nullos[:] omnes vixisse putabam
      Tam puer et nondum forte decennis eram
Namque fere nuper Germania nostra solebat



[105=V1r]

      Non pueros studiis sed dare pene viros
Quippe magis bello atque armis intenta gerendis
      Res tantum Latio protulit ore sacras
Nunc vero Ausonias ita se convertit ad arteis
      Ut Latio fuerit pene Latina magis
Atque ut eo redeam quo sum digressus: ut autem
      Nunc etiam vates vivere certus eram
Sorduit humanas quicquid sibi subdere mentes
      Displicuit posset quicquid amare puer
Obtulit in triviis quendam fortuna magistrum
      Qui numeris certum diceret esse modum
Hunc colui supplex[:] illi tantisper adhesi
      Dum didici certis legibus ire pedes
Sponte sua influxit brevibus mihi Musa diebus
      Et mihi iam puero non leve nomen erat
Ut non praecipuus dubitarit scribere vates
      Hesse puer sacri gloria fontis eris
Carmina cum primum populus mea lecta probaret
      Clausa fere fuerant iam tria lustra mihi
Illo me studiis Erphurdia magna fovebat
      Tempore et ingenii publica signa dedit
Et iam quarta meis accessit Olympias annis



[V1v]

      Buccolicis lusit nostra iuventa modis
Nostraque ad undecimum crevit rudis Aegloga carmen
      Inque meo primus Rure Magister eram
Plurima praeterea iuvenilia carmina lusi
      Quae quia sunt etiam publica nosse potes
Multaque sub lima nondum vulgata supersunt
      Inque meo varia est condita sylva sinu
Sunt etiam subito properata poemata versu
      Quae lyra diverso pectine nostra sonat
Nunc mihi ab undecimo ter quintus vivitur annus
      Aetatis non est plusve minusve meae
Tempore iam Caesar quo Maximus Aemilianus
      In Venetos duri fulmina Martis agit
Scribimus illustres Heroidas ecce puellas
      Has tibi praecipue dedico posteritas
Accipe diva senex gremio tua pignora Amico
      Si potes atque piae nomina matris habe
Has partim absolvit sub iniquo Prussia caelo
      Qua vagus admissas Istula sorbet aquas
Partim ubi flaventes niger Odera versat harenas
      Absolvi vidit nobile Gymnasium
Edidit in lucem Musis celebrata Latinis



[106=V2r]

      Lypsis, Mysneae nobile gentis opus
His mea Peligni mirari Musa Poetae
      Ingenium potius quam sapere ausa fuit
Hactenus a studiis si non vera omnia scribo
      Ultima qua fallam causa sit ista precor
Principibus quoque charus eram: sum tempore et isto
      Abstulit heu multos aula superba dies
Quam fuerat melius parcae ieiunia Musae
      Prandia magnorum quam coluisse Ducum
Quos tulerit nostro Germania tempore vates
      Ex multis aliquot dicere forte rogas
Quisquis es Hutteni lector percurre libellos
      Quemque suo reddit nomine: quemque loco
Inspice Posteritas Hutteni carmina vatis
      Hunc recto poteris dicere iure tuum
Hac igitur forte atque alia ratione Poetae
      Nullius in nostro carmine nomen erit
Nomina transierim vatum non digna malorum
      Invidia dicar non caruisse malis
Vatibus addidero doctis mala nomina forsan
      Iudicium dicar non habuisse bonis
Fortunae atque animi iamdudum munera nosti



[V2v]

      Naturae superest dona referre meae
Corpus erat membrisque decens: patiensque laborum
      Robore firma suo brachia: crura: latus
Forma virum decuisse potest: sine labe decensque
      Frons diversa: animi spiritus altus erat
Hactenus haec iuvenem de se dixisse feretis
      O quibus aut lecta est: aut mea Musa placet.
Lusimus haec certe properanti carmina plectro
      Dum nimis ad metam noster anhelat equus
Parcite si qua minus iustum referuntur ad unguem
      Haec sunt ingenii munera prima mei
Tempora venturae tangam si forte senectae
      Plura quidem primis et meliora dabo
Tum quoque posteritas tibi multa legenda relinquam,
      Primitias tanquam suscipere ista velis
Et me si mereor (nec enim est attingere primos)
      Postremos inter temporis huius habe,


[Greek] telos.


[V3r]

H. Eobanus Hes. Vito. Vverlero Suo.
Salutem Dicit. [Sa. Di. 1514]

Dulcis amicitiae nostrae comes, unica verae
      Fidelitatis gloria
Optima pars vitae melioris: denique vita
      Beate Vite candida
Quem nemo bonus odit: amant: venerantur: honorant
      Quicunque non sunt pessimi
Sub viridi nobis nuper spaciantibus umbra
      Propter susurranteis aquas
Multaque de studiis consueto more loqutis
      De Livido sermo incidit
Questus eras (memini) quam te sine crimine Livor
      Morsu insectetur perfido
Ne doleas[:] virtus haec praemia sola meretur
      Apud furentem Zoilum
Vidit et indoluit summis te laudibus auctum
      Ille ille quisquis quisquis est
Doctus es: et facilis floret tibi gratia linguae
      Quis Livor hoc tantus ferat?
Comis: et urbanus: cum sis constansque: piusque
      Venas miser depascitur
Per fora: per plateas: per compita: templa: viasque
      Laudaris, hoc Livor dolet
Denique cuncta tibi pro voto cedere spectans
      Pene eviratus concidit
Nil miserabilius totum liquet esse per orbem
      Quam semper ardentem Invidum
Ardet, et incluso miseras calet igne medullas
      Cupido non tantum furit
Saepe graves misero flammae minuuntur amanti
      Hic igne nunquam liber est
Non graviora aliquis dederit tormenta Perillus



[V3v]

      Non impius Mezentius
Et tantum (res mira) sibi nocet: et dumtaxat
      Se carnifex eviscerat
Aspice quam torvo distorquet lumina vultu
      Ut fictiles larvae solent
Quales ire ferunt furias nocturna moventes
      Laetargicis insomnia
Aspectum metuit vitam sine crimine agentis
      Ut glauca solem Noctua
Talem (crede mihi) cum tu patiare ferasque
      Sum passus ipse et nunc fero
Quod si perstiterint non desinere esse molesti
      Utrumque nominabimus
Ardeat interea: quantum volet: ardeat: et se,
      Livore inani torqueat
Nos alimenta igni dabimus virtutibus istis
      Nos gratia quarum fugit
Cumque leget: si forte leget: quas [quae 1514] scribimus unquam
      Sacro puellas pectine
Aspiciet nostrae fidei documenta vicissim
      Suspendet et se forsitan
Tu prior occurres illi stomachumque movebis
      Praeliminari pagina
Huc quoque respiciet: nec enim leget omnia livor
      Vitumque rursus perleget
Eheu quos gemitus dabis hic moestissime livor
      Tam firmo amore territus
Quin age ne garri contra: neu perfide latres
      Ni perditum iri te voles
At tu quicunque es Lector sine labe futurus
      Ignosce Vito ac Helio
Est opus audaci muscas arcere flabello
      Ne saepe pungant libere
Irrequietum animal rostro mordente timendum



[V4r]

      Facessat in rem pessimam
At tu nostrorum studii vitaeque sodalis
      Quo vix magis quicquam placet
Ne doleas si te malus insectatur: et audet
      Livore dignum credere
Causa tua est virtus[:] nunquam caret illa malignis
      Qui detrahant, osoribus
Quin age, deride, caeptoque insiste labori
      Codro crepabunt Ilia

            [Greek] telos.


 

Last modified: April 14, 2013