PSALMUS CXVIII. EX IPSIUS M. LUTHERI scholiis: praeterea sedecim alii Latino
carmine redditi per Helium Eobanum Hessum.
[Nürnberg: Johann Petreius, 1530]
8o: 32 leaves
Text submitted by Harry Vredeveld. The orthography and punctuation of the original have been retained. I have silently corrected obvious printing errors, expanded the printer’s abbreviations, and normalized the use of i/j and u/v. A facsimile edition is available here.
[A1r]
PSALMUS CXVIII. EX IPSIUS M. LUTHERI
scholiis: praeterea sedecim alii Latino carmine
redditi per Helium Eobanum Hessum.
Eiusdem de fructu lectionis Psalmorum Elegia.
Epistola M. Lutheri.
Epistola Ph. Melanchthonis.
Iacobi Micylli psalmi duo.
LECTORI.
Si fuit in nostro foelix lascivia versu,
Si qua meis unquam gratia carminibus,
Hiis ea ne confer, quia libera copia venae
Plus habet, hic in se Musa coacta fuit.
Nec sibi, qui scribunt aliena poemata, possunt
Ludere, nil ausi quam data signa sequi.E Schola Norica, Mense Februario.
M. D. XXX.
[A1v]
[A2r]
ORNATISSIMO VIRO D. LAZAro Spenglero,
Inclytae civitatis Nurenbergae Cancellario supremo,
Amico suo. Eob. Hessus S.
HAec ego psalmographi fidibus modulata poetae
Lazare Romano carmine scripta dedi.
Scilicet ut Lyrico quae sunt prius aedita versu,
Incipiant numeris hic quoque posse legi.
Accipe fronte bona subitam Spenglere camaenam,
Quae tibi deberi tale fatetur opus.
Nam quia te meminit gaudere laboribus istis,
Hac quoque conata est parte placere tibi.
Quod si forte volet, sicut solet omnia, livor
Haec quoque vipereo rodere dente, veta.
Nam potes invidiae stimulos arcere malignos,
Quo praestas animi robore quaque fide.
Forsan erunt, quos haec novitas invisa movebit,
Hei mihi cur ludus tam vetus hic novus est.
Fallor an et dicent, cur vera oracula vatis
Tam male contorto carmine falsa facis?
Dii melius, quis sacrilegam per talia Musam
Crimina ter dignam non putet esse mori?
Si tamen haec, ut plena malis sunt omnia, quisquam
Scripta cavillatus crimen habere putet.
Sentiet haud quaquam nos haec pueriliter ausos,
[A2v]
Nec scriptum [hoc] pueris ut legeretur opus.
Sed quia iudicio genus hoc laudetur eorum,
Qui merito laudem temporis huius habent.
Nec tamen invidiae nunc respondere volebam,
Est opus alterius temporis iste labor.
Nunc tibi si nostri placeant Spenglere labores,
Iam mea, quae voluit littora, puppis habet.
[A3r]
DE FRUCTU LECTIONIS Psalmorum. Eob.
QUisquis habes variis obnoxia pectora curis,
Acceptoque aliquam vulnere quaeris opem,
Nec potes humana, quaecunque sit, arte iuvari,
Haeret et est soli spes tua fixa deo.
Inspice psalmographi divina poemata vatis,
Invenies quae te cura levare queat.
Sive tuis nocuit grassator finibus hostis,
Non alia melius pellitur hostis ope.
Seu res est peculata tuas manus improba furum,
Inde quod ablatum [in erratis, oblatum in textu] reddere possit erit.
Exactum patria premit invidiosa tyrannis,
Hinc tua soleris tristia fata licet.
Insidias posuere tui tibi, et undique captant,
Cum Davide deum consule, tutus eris.
Pignoribus viduata domus tua luget ademptis,
Auxilium luctus non aliunde feres.
Pauperie premeris, domus esurit, urget egestas,
Hunc pete, ab hoc dives copia fonte fluet.
Iam tua carnifices populantur corpora morbi,
Hinc veniet morbis certa medela tuis.
Pressus es invidia, vulgo contemptus haberis,
Huius ab exemplo tu quoque fortis eris.
Pulsus es e summis, deiectus ad infima, luges,
[A3v]
Hunc sequere, evades infera, summa feres.
Assiduis culti sterilescunt solibus agri,
Hinc pete fructifero qui riget imbre solum.
Imbribus assiduis sunt obruta semina terrae,
Hinc pete qui iustis solibus arva iuvet.
Ah miseros qui signa notant et sydera spectant,
Et spes inde hominum vanaque vota trahunt.
Denique quicquid erit, quaecunque incommoda rebus
Humanis aliqua clade nocere queant,
Omnia psalmographi divina poemata vatis
Spe certa, et forti pectore ferre docent.
Et non ferre modo, verum quoque pellere, si quis
Pectore, quo cecinit qui dedit, ista canat.
Nec modo fortunae dubiisve medebere rebus,
Manat ab hoc animae maxima fonte salus.
Tam non ulla malae mens est sibi conscia culpae,
Quae non inde habeat quo sua damna levet.
Tam nullum miseros gravat intolerabile sensus,
Quod non hic aliqua parte levetur onus.
I nunc fatidicis humana volumina scriptis,
Confer, et istorum quodlibet inde pete.
Tam male falleris, quam qui sub imagine somni
Invenit et falsa continet aera manu.
I nunc humanas morbis medeare per artes,
Quodque deo debes quaere aliunde bonum.
Ne faceres melici monuit sapientia psaltae,
[A4r]
Qui sacrum lyrico pectine pulsat ebur.
Hunc lege pro veteris victrice Citheride Galli,
Et quaecunque aliquid carmina turpe sonant.
Hunc dedit expositum docti tibi cura Lutheri,
Qua te cunque iuvat voce vel ore loqui.
Quamvis Teutonica Davidem voce loquentem
Dum lego, Romano me pudet ore loqui.
Totus ad exactum sic est sibi redditus unguem,
Hic Romana mihi Graecaque lingua vale.
Sed quia non sapiunt eadem omnibus, omnibus horis,
Et vario gaudent multa palata cibo.
Ipse quoque e multis haec pauca, nec optima, legi,
Quae fierent elego carmina nostra pede.
Non quia posse putem praestare, quod ille nequisset,
Cui certe nimium vel placuisse fuit.
Sed quia materia fieri meliore poetam
Iuvit, et haec ratio prima probata mihi est.
Tum quia doctiloquo non sorduit ista Philippo,
Dignato tali ludere saepe modo.
Huic certe debes, si te mea forte iuvabunt,
Carmina quaeque legis, carmina quaeque leges.
Hactenus est ratio tibi reddita, cur mea nuper
Facta sit abiecta psaltria Musa lyra.
Quisquis Iessei legis haec monumenta poetae,
Dii faciant fructu non pereunte legas.
[A4v]
MARTINUS LUTHERUS Eobano Hesso S.
GRatiam et pacem in Christo. Cum vidissem te mi Eobane in aliquot Psalmos a Philippo tibi traditos, Musas tuas libenter et cum voluptate exercere, et ego, qui Psalterium valde amo, delectarer valde Ebraeum istum Poetam latina poesi vestitum videre, saepius cogitavi tibi istius iucundi negocii nonnihil addere, sed toties remoratus et aliis tumultibus oppressus sum, ut hactenus non licuerit aliquem Psalmum tibi nominare, quem meis precibus et amori donares Musis tuis mihi suaviorem. Nudum enim non volui nominare, nec rogare, ut Musas tuas in eo fatigares. Non quod dubitem tibi Psalmos iam esse omnes satis notos. Sed quod φιλαυτὸς in his rebus sum, et meas cogitationes libenter viderem interspersas, quo esset mihi et familiarior et iucundior, quam si prorsus nihil mearum cogitationum, quibus assuetus sum, interesset. Rogo itaque nunc tandem, ut cum ociatus fueris, et animum remiseris, hunc Psalmum CXVIII. mihi latinum poema facias. Nam ut non longe a meis cogitationibus abeas, mitto simul brevia quaedam Scholia, quae mihi privatim annotavi. quo Psalmum mihi charissimum suavius et firmius memoriae mandarem.
[A5r]
Exemplar si voles describere aut remittere, tui sit arbitrii. Verum has preces meas sic intelligas velim, ut me non audias nisi valde libenter, et quasi per teipsum illectus id facias. Nolo enim te molestia gravare, praesertim in re non necessaria, sed tantum iucunda, tamen pura et sancta iucunditate, forte et non inutili. Nam hic Psalmus mihi saepe fuit praesentissimo remedio contra multas insidias et machinas diaboli, hoc est cur eum sic amem, et in omni lingua, omnibus artibus et figuris cupiam excoli et inclarescere. Parce importunitati [importunitate 1530] et in Christo recte vale. Die S. Luciae. M. D. XXIX.
[A5v]
PHILIPPUS MELANCHTHON Eobano Hesso S.
MIrifice placuit Psalmus tuus nuper huc missus, non tantum mihi, sed et Luthero, Ionae, denique universo sodalitio nostro. Habent in manibus, legunt studiosi omnes. Scitum est, de alieno gratiam inire. Id quoque consequor, cum illis copiam facio tui poematis. Nam mihi etiam debere se praedicant liberaliter impartienti ipsis tales delitias. Ego vero cupidissime ostendo huiusmodi scripta, ut ad haec studia colenda et ad imitationem talium exemplorum aliquos accendam. Eodem consilio versus interdum ipse scribo, hoc est ὄνος κιθαρίζω, ut Graeci dicunt, sed cupio excitare iuventutem, ne hoc genus exercitationis intermittat. Magnam enim vim qualiacunque exempla non tantum in hac re habent. nam et Hesiodus inquit, vicinos vicinorum diligentia excitari. Quare magnam tibi gratiam habeo pro misso Psalmo. Digna plane divina illa vis ingenii tui est, quae versetur in gravissimo propheta illustrando. Nos nuper utcunque reddidimus Psalmum, Deus stetit in synagoga deorum, hunc typographus Dialecticae meae nuper hic aeditae addidit, cum quidem non esset in hoc scriptus ut publicaretur. Tu si quando in illum obiter incides, veniam dabis mihi parum assecuto
[A6r]
quod conatus sum. Nihil praeter studium in hac re probari postulo, neque enim ignoro imbecillitatem virium mearum, quae longe absunt ab illo, cui honorem nominis poetici tribui permittit Horatius, sed desino. Opto ut foelicissime cum tota familia valeas. Vvittenbergae pridie S. Iacobi. M. D. XXIX.
[A6v]
IN PSALMUM CXVIII [CXIIII 1530].
CUM INTERspersis (quantum cum decoro fieri
potuit, et personae dignitas permisit) Martini
Lutheri Scholiis, per Eobanum Hessum
latino carmine reddita Paraphrasis.
Confitemini domino, quoniam bonus etc.
HUc agite o animae coelestia munera fassae, 1
Gratia quas domini quottidiana fovet.
Huc agite unanimi dignas expendite voto,
Quas domino grates persoluisse decet.
Munera inexhausta qui sufficit omnia dextra
Semper, et expendens omnibus aequa facit.
Qui sua non aliquo confert discrimine, quaeque
Largitur iustis commoda, quaeque malis.
Sicut agens pluvios, nulli non influit imbres,
Seu malus est, aliquam sive meretur opem,
Ut loca frugiferum diffundit in omnia solem,
Sive ea non gratus, sive ea gratus habet.
Nam neque sic, ut nos meriti sumus, ille rependit,
Qui meriti sanum possumus esse nihil.
Ille bona impendit, nos pessima quaeque meremur,
Perpetuo ille bonus, nos mala turba sumus.
Huicne igitur poteris dignas persolvere grates?
Huicne putes aliquam posse referre vicem?
[A7r]
Nam quia sponte facit bona quae facit ista, rependi
Pro tantis meritis gratia nulla potest.
Nanque quod obruimur damnis, mala nostra merentur.
Quod non perpetuo perdimur, ille facit.
Dicite nunc genus Israel data sceptra tenentes, 2
Quod bona perpetuo quae facit ista facit.
Vestrum nanque suo stabilivit munere regnum
Pace, decore, manu, legibus, arte, viris.
Dicite Aaronidae domui data sacra potestas, 3
Quod bona perpetuo quae facit ista facit.
Nanque statum vestri salvum conservat honoris,
Debita ut in populo sacra manere queant.
Spiritus, et veram testantia verba salutem,
Integra cum sancta relligione fides.
Ne variae turbent popularia pectora sectae,
Sed pia pax docta floreat aucta fide.
Nam neque constiterit civilis gloria sceptri,
Sacra coronatas ni tueantur opes.
Quae duo si firma teneant se lege vicissim,
Perpetuo salvae res utriusque manent.
Quod si dissideant, neutrum consistere possit,
Semper et illius haec, illa eget huius ope.
Dicite qui vera dominum pietate timetis, 4
Quod bona perpetuo quae facit ista facit.
Impia quandoquidem turba est pars maxima, apud quos
Omnis laude sua gratia cassa iacet.
[A7v]
Qui donis nequeunt recte coelestibus uti,
Semper inexpletae dedita turba gulae.
Vos saltem domino verae pietatis amici
Solvite, quae grato pectore vota fluant.
Etsi quae vobis confert divina voluntas,
Dona sua stultos sub cruce tecta latent.
Non tamen abiectos vos deserit ipse, nec unquam
Vestra sinit nimia tempora clade premi.
Ergo ego in angustum dum me sors dura coarctat, 5
Solius, huic fidens, aucupor huius opem.
Nec patitur tristes frustra exercere querelas,
Et confert precibus commoda plura meis.
Non metuo ne quid noceat mihi perfidus hostis, 6
Dum mecum domini dextra benigna manet.
Hoc duce quid poterit mihi vis humana nocere?
Hunc animum timor hoc vindice nullus habet.
Totus ut insultet mundus mihi, vimque minetur,
Quicquid ab humanis artibus esse potest,
Vindice cuncta deo velut umbrae somnia spernam,
Vel si quid levius talibus esse potest.
Auxilio praesens deus est mihi, meque tuetur, 7
Pro nihilo contra qui feret arma feram.
Ite alio humani ludibria vana tumultus,
Vestra deum contra praelia fumus erunt.
Nam neque vox tantum me et spiritus ipsius armant,
Verum etiam rerum ponderis instar agit.
[A8r]
Scilicet ut victo iam tutus ab hoste triumphem,
Captaque deridens agmina victor agam.
Qui sapit in domino mavult confidere, quam se 8
Sperare humana vincere posse manu.
Tutius est praestatque deo confidere soli, 9
Quam se principibus credere mille viris.
Nam quis in afflictis potior solatia rebus
Quam deus, humana ducere possit ope?
Rebus in angustis animi franguntur inermes,
Nostra invicta dei spiritus arma facit.
Tam bona nemo ducum, non omnes denique reges,
Quam deus, in dubiis casibus arma ferunt.
Illorum pereunt vanae, ceu somnia, vires,
Nec, quibus ex ipsis spes fuit ulla, manent.
At domini sine fine manus viresque manebunt,
Cumque ipso, quorum spes fuit ipse, manent.
Innumerabilibus circundatus hostibus angor, 10
Meque premunt omnes frivola turba mali.
Horum ego praecidam, ceu frondea robora, vires
Indevicta dei nominis arma gerens.
Circundant, circumveniunt, miserumque fatigant, 11
Sed quibus hos vincam, qui valet, arma dabit.
Sicut apes circumvolitant me dum sua mittunt 12
Spicula, congestae ne violentur opes,
Sicut ab incensis avertere sentibus ignem,
Sic properant in me, sic mea fata petunt.
[A8v]
Impulit ut caderem prono manus impia lapsu, 13
Ne iaceam domini me pia dextra levat.
Heu quo spes recidunt? ubi nunc fiducia vestra est,
Rebus ab humanis qui petiistis opem?
Cui sua sic plena est animosis gloria verbis,
Quam mihi, cui spes est de duce plena suo?
Nam licet innumero premar, impetar, obruar hoste,
Opprimat hoc mundi sarcina tota caput,
Non tamen efficient tot in unum viribus hostes
Omnibus intentis, ut timuisse queam.
Quis princeps? quis rex? quis honor [in erratis, homo in textu]? quis denique mundus
Hanc animo requiem conciliare potest?
Haec mihi perpetuas praestat fiducia vires,
Hoc ego perpetuo nomine victor ero.
Hiis ego praecidam contemptum viribus hostem,
Arbor ut exuitur frondibus alta suis.
Robur et auxilium, mea laus, mea summa salutis 14
Est deus, hinc victrix est mea facta manus.
I nunc, et dubita tutae fiducia mentis,
Et virtus animi vindicis unde fluat,
Quae tam certa meum firmet victoria pectus,
Si dubitas, isthac parte videre datur.
Impia turba mori, dominus me vivere iussit,
Irrita facta illa est, haec rata cura fuit.
Vocibus exultant, et cantibus omnia laetis 15
Atria iustorum nocte dieque sonant.
[B1r]
Certa salus armat pulcherrima castra piorum,
Sancta triumphali limina fronde virent.
Nam periisse malis visi vicere, suique
Nominis aeternum constituere decus.
Ergo nec immerito laetum Paeana canentes,
Talia non dubia carmina voce ferunt.
Castra inimica suae contrivit robore dextrae, 16
Hostica marte suo contudit arma deus.
Dextra dei virtute potens operata salutem est,
Alta est terribili fulmine dextra dei.
Dextra dei virtute potens facit omnia, vincit
Omnia, sola potens omnia dextra dei.
Nam neque nos proprio metuendum vincimus hostem
Milite, sed vincit dextera sola dei.
Haec mihi tam certam spondet fortuna salutem, 17
Ut me nulla queant cogere fata mori.
Nec vincent, quamvis incommoda dura ferentem,
Non etiam impulsus qualibet arte cadam.
Non moriar, sed ero vita comitante superstes,
Et laudes domini, magnaque facta canam.
Lumine qui cassos revocat sub lumina vitae,
Vulnera solatur corda coacta pati.
Qui male confusis ablatum reddit honorem,
Dextra prolapsos auxiliante levat.
Rursus et extollens quos gloria vexit in altum,
Deiicit, et vivos ad phlegethonta iacit.
[B1v]
Qui cuncta in nihilum redigit quae magna videntur,
Ex humili quae sunt visa pusilla levat.
Castigat sumpto dominus mea membra flagello, 18
Nec tamen ad Stygias corpora trudit aquas.
Non hac ille meam quaerit sub imagine mortem,
Sed magis hac sensus erudit arte meos.
Agnosco amplectorque paternae verbera dextrae,
Exitii non sunt ista flagella mei.
Nunc mihi iusticiae portas aperite, per illas 19
Ingressus domino munera grata feram.
Quid gemit occlusas reparatrix gratia portas?
Cur sua peccato est ianua facta patens?
Cessent mortiferae crudelia vincula legis,
Iam nova vivificum gratia sternat iter.
Hoc iter ante deum, domino haec gratissima porta est, 20
Haec pede iustorum saepe terenda via est.
Haec via iusticiae populo est ineunda piorum,
Gratia credentem quam sine lege facit.
Gratia salvator tibi sit, quia sternis inermem, 21
Prostratumque nova vincere laude facis.
O pater immensae pietatis, et una salutis
Gloria, qua salvus glorior esse tibi.
Quam tua maiestas virtute est praedita mira,
Quam tua sperando gloria fine caret.
Qui reprobatus erat lapis aedificantibus olim, 22
Extructae summum sustinet arcis opus.[B2r]
Hic est ille lapis, per quem ventura salutem
Et fidei capient saecula, dona novae.
Quo stabit nitens ecclesia tota piorum,
Omnigenis vitam gentibus ille dabit.
Hoc operatus opus deus est, quod nostra videntes 23
Lumina, mirari non satis ulla queant.
Nam cur ulla magis possit res mira videri,
Quam modo damnatum laudis honore coli.
Quam modo condendam reprobatum prorsus ad arcem,
Nunc in ea positum principe stare loco.
Haec est illa dies toto celebrabilis orbi, 24
Quam facit, et proprio signat honore deus.
Non quem clara diem conspecti lumina solis,
Sed deus illustrat luminis igne sui.
Omnis in hac populus domino celebremus honorem,
Laeticia exultent pectora nostra nova.
Huic divina novae comes est data gratia luci,
Hac deus ipse homini conciliante datur.
O deus auxiliare, et opem fer, mitte salutem, 25
Gratia successu coepta sit ista bono.
Foelix a domino lustrandum missus in orbem, 26
Qui venit, et titulum nominis huius habet.
Vos quoque foelices, qui tanti nomina regis
Suscipitis, nam vos omnia pulchra manent.
Vestra domus domini complebunt horrea messes,
Gratia, pax, verbum, gloria, vita, salus.[B2v]
Luce nova dominus nostras illuminat umbras, 27
Atraque discussa nubila nocte fugat.
Festa celebrantes venerandae tempora lucis,
Laetifica sacram cingite fronde domum.
Atria flexilibus vincite virentia ramis,
Aurea qua geminis cornibus ara coit.
Nam quid inumbratis etiam nunc ludicra scenis?
Quid iuvet in priscos ducere festa dies?
Haec sunt vera novis tentoria digna coronis,
Haec meritum vestrae castra salutis habent.
Tu mihi tu solus deus es, tibi debita soli 28
Non alii potero solvere vota deo.
Tu mihi solus eris semper deus, et tibi soli
Hoc omni gratum tempore pectus erit.
Cantabunt referentque tuas mea carmina laudes,
Donec in hoc aliquid gutture vocis erit.
Solvite nunc animae coelestia munera fassae, 29
Quas domino grates persoluisse decet.
Eia nunc domino dignas persolvite grates,
Qui bona perpetuo quae facit, ista facit.
[B3r]
PSALMUS LI. MISERERE mei deus.
De hoc psalmo superiorem Philippi epistolam scriptam intellige.
SUmme pater, qui sceptra tenes altissima rerum,
Cuius et hoc tantum dextera claudit opus,
Cuius magna preces clementia nullius unquam
Reppulit, haud falsa voce rogantis opem.
Respice me nimia peccati mole gravatum,
Mole sed immensum pondus habente premi.
Et nunc illa tuae subeat miseratio menti,
Qua tibi fidentes saepe levare soles.
Nunc opus esse tuum misereri quaeso memento,
Quando hic heu nimium quod misereris habes.
Nam miser agnosco patratae crimina culpae,
Quae cruciant animum nocte dieque meum.
Quicquid id est, tibi peccatum est mitissime soli,
Ah pudet, et certe quale sit ipse vides.
Cur ego sustinui tales offendere vultus,
Qualibus est verum mitius esse nihil?
Cur tua non veritus praesentia numina? cur te
Peccator toties aspiciente fui?
Scilicet ut constet vel iniquo iudice verum,
Quicquid adhuc usquam lingua loquuta tua est.[B3v]
Ut vincas quicunque in se confidit, et audet
Te velut intenta lite movere reum.
Nam perversa hominum ratio te iudicat, et se
Damnandae maculae credit habere nihil.
Ergo age se miserum miserere fatentis, et aegrum
Quos nisi tu, morbis, nemo levare queat.
Nanque quid addubites totum me foeta malorum
Vita relegatum corporis huius habet?
Nec novus hic dolor est, primum hoc mihi virus adhaesit
Tempore quo matris iam rude pondus eram.
Usque adeo nihil est in me, quod dicere possis,
Naturae vicium non rapuisse meae.
Sed quia tu verax, quia veri es amator et aequi,
Illius, et merito nomen et huius habes.
Nota mihi pietate tua sapientia facta est,
Abdita quae semper corda superba latet.
Me pater Isopi si dulci asperseris herba,
Sicut lustrali flumine mundus ero.
Laveris heu nimia foedam putredine mentem,
Iam mihi qui certet cum nive candor erit.
Quod si forte meas dignabere vocibus aures,
Delitias animi quae peperisse queant.
Iam contrita novo reparaveris ossa vigore,
Nullus in hoc iterum pectore languor erit.
Nunc averte tuos illos quibus omnia vultus
Cernis, et aut recreas, aut velut igne quatis.[B4r]
Nunc illos averte precor, ne crimina cernant,
Ne videant animae vulnera tanta meae.
Interea refovens mea vulnera, dele quod in me
Congestum sceleris perfidus hostis habet.
Mortifera immundi contagia pectoris aufer,
Et puri dotes cordis habere iube.
Rectus in hoc habitet mihi corpore spiritus, illum
Tu pater a veteri conditione nova.
Hei mihi si facie miserum aversante repellas,
Nec liceat vultus ante stetisse tuos.
Quod te ne facias per te precor, altera non est,
Quae faciat nostras causa valere preces.
Sed neque me fugiat fotor tuus ille bonorum,
Qui nisi cum sanctis spiritus esse nequit.
Quo sine nulla salus animae sua crimina fassae,
Quo si destituar munere nullus ero.
Eia age securae ne subtrahe gaudia mentis,
Salvificumque tuae redde salutis opus.
Spiritus adsit agens et liber in omnia mecum,
Hoc me perpetuum robur habere sine.
Hoc doctore vias per me sciet impius omneis,
Per quas iusticiae est summa petenda tuae.
Tunc sua peccator noscens malefacta superbus
A te nunc humili voce rogabit opem.
O mihi qui solus deus es salvator, et idem
In manibus nostrae iura salutis habes.
[B4v]
Erue me meritae de poena mortis, et ultra
Sanguinis effusi ne reus esse ferar.
Sic mea iusticiamque tuam laudesque sonabit,
Quamvis nulla satis lingua referre queat.
Tu dabis eloquio venam meliore fluentem,
Laxato gravius tu dabis ore loqui.
Ut tua per cunctas preconia dicere gentes,
Ut possim laudis nuncius esse tuae.
Nam neque ture dato positas placaris ad aras,
Victima nec structo te movet ulla rogo.
Te tamen hoc ipso veneratus honore fuissem,
Si velles ista relligione coli.
Nunc tibi nulla magis cordi sunt sacra, nec ullum
Gratius est anima se macerante sacrum.
Nec tu despicies afflicti munera cordis,
Commoda quod sine te nulla quietis habet.
Nunc age syderei summo de vertice coeli,
Placata miseram fronte Siona vide.
Ut laceras iterum Solimas sua moenia cingant,
Ne tibi delectae concidat urbis honor.
Tunc tibi sacra pio pro munere iusta dabuntur,
Quae tu sola probas, quae tibi sola placent.
Tunc tibi gaudebunt pingues holocausta per aras,
Et vitulos templis imposuisse tuis.[B5r]
PSALMUS CXXVI. NISI DOMInus
aedificaverit domum etc.
NI deus aedificet frustra domus illa paratur,
Quam volet humanus constituisse labor.
Ni deus invigilet frustra custode tuentur,
Qui servant vigiles moenia celsa viri.
Ante reversuram nil prodest surgere lucem,
Integras noctes nil vigilare iuvat.
Anxius es, metuisque famem, nimiumque laboras,
Falleris, est soli cura trahenda deo.
Cui volet ille dabit veluti per somnia, quicquid
Humanae ratio carnis habebit opus.
Illius est munus numerosae gratia prolis,
Nonne vides fructus hoc decus ille dedit?
Ut feriunt rapidae quod iusserit ipse sagittae,
Qui valida surgit fortis in arma manu.
Sic hominum fertur quo iusserit [iusserat 1530] ipse iuventus,
Qui regit arbitrio cuncta creata suo.
Talibus o foelix cui plena pharetra sagittis,
Hic facile infidi conteret hostis opes.[B5v]
IDEM PSALMUS παραφραστικῶς.
FAllit in humanis operum fiducia rebus,
Dum propriis fieri viribus illa putat.
Nam nisi rem quamvis deus auxilietur agenti,
Quod facis in vanum defluet omne tibi.
Sive etenim celsis aequas fastigia tectis,
Et varia pulchras extruis arte domos.
Vis divina tuam nisi provehat ipsa laborem,
Quod facis hoc nullum pondus habebit opus.
Sive tuo te posse putas custode tueri,
Excubiisve paras moenia tuta tuis.
Quid facis heu demens? nisi te tueatur et urbem
Dextra dei, frustra quae facis ista facis.
Ante renascentem quid prodest surgere phoebum,
Et nullum curis constituisse modum?
Nec minus insomnes vigilantem ducere noctes,
Tam ratio est fallax, quam sine mente labor.
Improba cur vanas consumis in ocia curas,
Aegraque non aliqua membra quiete levas?
Semper ut infirmum corpus iuvet, anxia mens est,
Et minima servit conditione sibi.
Usque adeone tuam torpens oblivio mentem
Detinet, ut rebus non putet esse patrem?
Ille quidem pater est, et ut est, ita nostra gubernat
Cuncta opera, et nomen iure parentis habet.[B6r]
Ille tibi semper pater expectandus, ab illo
Cuncta feres iusta, quae ratione petes.
Ille domos multa dat et auget prole beatas,
Humanae non est hoc rationis opus.
Qualis enim levibus vis est et quanta sagittis,
Quas iacit arbitrio martia dextra suo.
Talis inest viridi vigor et natura iuventae,
Quam deus arbitrio temperat ipse suo.
Foelix cui tales pharetram implevere sagittae,
Huic nil quo noceat perfidus hostis habet.
Hic in iudicio portis cum stabit apertis
Semper ab adverso iudice salvus erit.
PSALMUS LXXIX. Deus venerunt gentes etc.
SUmme deum, cui sancta suos ecclesia cultus
Debet, et acceptas quas tibi servat opes.
In tua venerunt externae munera gentes,
Templa prophanantes nominis alta tui.
Gens fera paciferae turbatrix nata quieti,
In tua sacrilego milite iura ruit.
Diruit excisas deiectis moenibus urbes,
Structa prius, cumuli diruta saxa iacent.
Coelivagas volucres proiecta cadavera pascunt,
Corpora quae sanctis fida fuere tuis.
Dentibus omnigenum laniantur membra ferarum,
Quae fuerant populi pars quota viva tui.[B6v]
Innocuo vacuas implerunt sanguine fossas,
Qua sita sunt urbis moenia sancta tuae.
Sicut aqua fuso fluxerunt sanguine rivi,
Putris adhuc multa caede madescit humus.
Foeda per ingentes iacuerunt funera campos,
Exanimes nemo, qui sepeliret, erat.
Finitimae rident gentes mala nostra, nec ullo
Tempore non laeti vulnera nostra vident.
Vicinis ignominiae sumus undique nostris,
Et levibus facti fabula digna iocis.
Heu pater afflictae spes unica et ultima plebis,
An tua sperandum non habet ira modum?
Quam nos ista diu premet indignatio, quamque
Ardens ista tui flamma furoris erit.
Quin potius gentes alias atque impia puni
Pectora, quae nomen non didicere tuum.
Hinc averte tuos aliena in regna furores,
Quae tua non aliqua numina voce vocant.
Nam populo possessa tuo bona cuncta vorarunt,
Et desolatas diripuere domos.
Ne rogo ne noceat nobis, quia plurima sontes
Nos vicia arguerint, et malefacta premunt.
Quae tu dum reputas, nolis meminisse priorum,
Sed cito fer miseris nos miseratus opem.
Festinam fer opem miseris, quia prorsus inanes
Auxiliique inopes indiga turba sumus.[B7r]
Eia ades auxilioque iuva, quos nulla salutis
Te sine spes reficit, nec ratio ulla levat.
Respice nos per eam variae quae nescia sortis
Nominis est vere gloria summa tui.
Supplicibus placare tuis, audique benignus
Quas tibi sollicito fundimus ore preces.
Cur aliquis nobis dicat de gente prophana,
Quis deus est horum? sique sit ullus, ubi est?
Eia age summe pater reprobas ulciscere gentes,
Vindictam videant lumina nostra tuam.
Effuso de plebe tua pro sanguine poenas
Exige, supplicium vindice sume manu.
Hostibus ut fiat tua nota potentia nostris,
Et discant istam pertimuisse manum.
Vinctorum gemitus audi, lachrymasque videto,
Et fer in aspectus illa venire tuos.
Relliquias miserae religatas eripe morti
Robore quo tecum cuncta creata trahis.
Neve impune ferant tot dicta opprobria, in ipsos
Ter quater hostiles illa refunde sinus.
Ut tibi, non nobis sese exprobrasse maligni,
Sed sibi lugubri conditione sciant.
At nos et populus tuus, et tibi debita soli,
Per tua grex ovium pascua sparsa sumus.
Nos tua magne pater praeconia magna canemus,
Mobile dum fixo sydere tempus erit.[B7v]
PSALMUS. XXXVII. Noli aemulari etc.
SI qua sit, ut sunt innumerae, tibi visa malorum
Improbitas, ira commoveare cave.
Ne quibus est odio virtus viciumque probatur,
Oderis, aut illis detrahe quicquid agent,
Nam modo florentes cito succidentur ut herbae,
Quas metit incurva rustica falce manus.
Gramina ut exiguis flaccescunt usta pruinis,
Sic et iniquorum defluet omnis honor.
Crede deo, confide deo, spes omnis ab illo
Sit tua, quaque habitas in regione mane.
Nec te circumagitet totum vagus error in orbem,
Quem dat cunque deus sub lare tutus eris.
Nec tibi defuerit quicquam, modo noveris illi
Credere, credentem nutriet ipsa fides.
In domino oblectare, et in hoc tua gaudia quaere,
Ille quod optaris conferet omne tibi.
Illi quicquid ages, et te, permitte regendum,
Sic te non poterit poenituisse tui.
Si speraris in hunc, si te commiseris illi,
Optimus in cunctis dux erit ille tibi.
Iusticiae dabit ille tuae fulgere decorem,
Sicut quae rutilo lampades igne micant.
Virtutis fideique tuae producet honorem,
Ut medium clari syderis aura diem.[B8r]
Illius expecta quae sit mens, quaeque voluntas,
Te melius rebus consulet ille tuis.
Nec te commoveat via fortunata malorum,
Vita nec inflati conscelerata viri.
Ira animae mors est, iram fuge, mitte furorem,
Ne male commotus tu quoque forsan agas.
Nam cito de vivis exstirpabuntur iniqui,
Fidentum domino pars bona sortis erit.
Perbreve tempus adhuc, et non erit impius ultra,
Quaeretur, nec erit quo fuit ante loco.
Totius exulibus cedet possessio terrae,
Perpetuaeque bonis gaudia pacis erunt.
Impius insultans iusto mala multa minatur,
Quem frendens avido rodere dente cupit.
At deus irridet ludibria vana moventem,
Illius exitium non procul esse videns.
Impius exacti distringit acumina ferri,
Arcubus imponens tela parata suis.
Ut gladio interimat iustum, feriatque sagittis,
Quorum recta nihil pectora fraudis habent.
Sed sua confodiet proprio praecordia ferro,
Ante suos arcus spicula fracta cadent.
Unius angusta est melior possessio iusti,
Quam sunt divitiae, quas malus omnis habet.
Brachia franget enim dominus robusta malorum,
At bonus huic fidens hoc duce salvus erit.[B8v]
Tempora iustorum dominus cognovit, et illos
Haeredes regni deputat esse sui.
Turbida non illos confundere tempora possunt,
Non etiam poterit perdere dira fames.
Tempore quo preciosa malos annona vorabit,
Affluet et iustis copia dives erit.
Floreat, et bona possideat licet omnia terrae
Impius, in ventos ut levis umbra fluet.
Nanque hostes domini propere ceu fumus in auras
Diffugient, nec ab iis pars erit ulla super.
Impius accumulat quae nunquam debita solvit,
Larga manus iusti est semper et aequa bonis.
Illius haeredum numero referentur amici,
Ut teneant lati ditia regna soli.
E quibus eiiciet maledictos partibus omnes,
Nec sinet electae sortis habere locum.
Ipse viri iusti vestigia dirigit, illi
Quae pede sit iusti semita trita placet.
Hunc, si forte via cecidit, non abiicit, imo
Exhibita lapsum sublevat ipse manu.
Et puer ipse fui quondam, et iuvenilibus annis
Integer, et nunc me curva senecta premit.
Nunquam ab eo vidi desertum tempore iustum,
Ipsius aut aliquo semen egere cibo.
Quottidie miseretur enim, et bona plurima confert,
Et genus ubertas ipsius alma fovet.[C1r]
Desere quae mala sunt, pete quae bona, semper habebis
Optima vivendi commoda, semper eris.
Iusta deus nam semper amat, nam diligit aequum,
Nec quoscunque probat deseruisse potest.
Perpetuo ipse suos custodit tempore sanctos,
Cum tota impietas stirpe maligna perit.
Perpetuo terras habitabit tempore iustus,
Hic haeres domini nempe futurus erat.
Labe carens ex ore fluet sapientia iusti,
Linguaque curabit nil nisi vera loqui.
Ille gerit legem domini sub corde sepultam,
Illi sub pedibus lubrica nulla via est.
Impius observans iustum execratur et odit,
Quemque odit huic vitam praeripuisse studet.
Sed deus e manibus crudelibus eripit ipsum,
Nec sinit iniusto iudicis ore premi.
Expecta dominum, perque illius impiger omnes
Quas tibi praescripsit, noveris ire vias.
Ille bonis adeo te provehet omnibus auctum,
Ut tibi terrenae possideantur opes.
Donec ab humanis eradicentur iniqui
Rebus, et eveniet laeta videre tibi.
Ipse virum vidi florentem rebus iniquum,
Floret ut in pingui vivida laurus humo.
Praeterii, nec erat vir hic amplius, occidit, ipsum
Quaesivi, nec erat vel brevis umbra super.
[C1v]
Dilige quae bona sunt, rectum cole, iusta require,
Haec faciens alma pace beatus eris.
Sed bona desipiens qui negliget ista peribit,
Una brevis veniens auferet hora malos.
Iustis a domino spes pendet et aura salutis,
Ille suis duro tempore robur erit.
Hos deus eripiet, quando opprimet impius, et cum
Iniicient saevas impia fata manus.
His mala defensore deo non ulla nocebunt,
Semper enim dominum spem posuere suam.
[C2r]
PSALMUS. LXXIII [LXXXIII 1530]. Quam bonus Israel.
QUi nisi quod rectum est faciunt nihil, et sub aperto
Pectore nil fictae simplicitatis habent.
Hos amat, his bonus est deus, hos virtutibus auget,
Quo genus et vitam cumque sub axe trahunt.
Ipse quidem pedibus titubassem pene vacillans,
Et via qua stabam lubrica facta fuit.
Nanque videns stolidos animo indignante ferebam,
Impia tam pulchra nomina pace frui.
Nam nec atrox durae mortis metus imminet illis,
Nec stabiles forti sors rotat ulla manu.
Sicut enim scopulis obeuntibus insita turris,
Illorum nulla vi quatiuntur opes.
Non hos ut reliquos homines dea luminis expers,
Deiicit, aut fugiens terga videre iubet.
Non hos aerumnaeque graves durique labores,
Non hos pauperie tristia fata premunt.
Illorum ergo suas immensa superbia laudes
Invenit, et tales frivola cuncta decent.
Divitiis tumidi primos venantur honores,
Et sibi quae libeant cuncta licere putant.
Iam quoque turpis inest stolido iactantia fastu,
Ut linguae nequeant ponere frena suae.
Omnia contemnunt praeter sua facta, suoque
Omnia iudicio discutienda putant.[C2v]
Omnia sicut agunt, sic et violenta loquuntur,
Saepe etiam superos lingua superba petit.
Vaniloquo summum tetigerunt gutture coelum,
Garrula per totam lingua vagatur humum.
Talibus accedunt igitur pars maxima vulgi,
Quos apud optatis exatiantur aquis.
Dicere nec metuunt, quid enim sciat haec deus? an sit
Mens aliqua excelsi quae sciat ista dei?
Haec est illa suae contemptrix turba salutis.
Haec est illa suo gens malefida deo.
Hos fortuna favens in sede locavit honorum,
His et opes parent, et favor omnis adest.
Ergo ego sum frustra cor crimine purus ab omni?
Quid iuvat incestas non habuisse manus?
Cur ego quottidie tot sum mala passus? et in me
Tam cito plagarum saeviit omne genus?
Certe ego nam fateor, cernens bona fata malorum,
Talia dicentes pene sequutus eram.
Sed ne sic genus electum sprevisse viderer,
Nullaque pars populi dicerer esse tui.
Sollicito varios volvebam pectore motus,
Si caperent sensus talia facta mei.
Sed mihi difficiles tulit haec agitatio curas,
Et labor inquirens irritus ista fuit.
Donec operta dei mysteria mente subirem,
Exitus istorum quis foret inde notans.
[C3r]
Tu siquidem illorum vestigia lubrica ponis,
Et velut immisso turbine sternis humi.
Quam cito praetereunt, quam desolantur in horas,
Quam pereunt subito deficiuntque metu.
Ut vaga monstriferae vanescunt somnia noctis,
Lumina cum fugiens deserit arcta sopor.
Sic deus istorum larvas et iniania tolles
Monstra, nec in vivis amplius esse sines.
Sed nunc triste mihi est cor acerbo vulnere fixum,
Inguinaque expunctis renibus aegra dolent.
Stultus enim insipiens et acuti pectoris expers
Ipse fui, et vultus ut pecus ante tuos.
Sed tamen a te abii nunquam, tibi semper adhaesi,
Neve alio recidam me tua dextra tenet.
Consilii directa tui me semita ducit,
Assumptumque novo prorsus honore beas.
Concilio intuleris superum coeloque locaris,
Quem sequar in coelo, te sine nullus erit.
Reddideris terrae, terras donaveris omnes,
Quem sequar in terris, te sine nullus erit.
Nunc mea defectis caro viribus aegra fatescit,
Nec sua consuetum pectora robur habet.
Robur et auxilium deus est mihi pectoris huius,
Hac ego perpetuo parte beatus ero.
Nam quicunque abeunt a te longeque recedunt,
Illorum tenebris obruta vita perit.
[C3v]
Qui te cunque negant, et qui tua signa relinquunt,
Confusos propriis sensibus esse facis.
Sed mihi conducens domino est haesisse voluptas,
Et soli utilitas fidere magna deo.
Ut tua per cunctas narrem miracula gentes,
O deus, et laudis nomina summa tuae.
PSALMUS. XIIII. Dixit insipiens etc.
STultus ab humano qui iudicat omnia sensu,
Quique ea dispenset non putat esse deum.
Sunt tamen usque adeo stupefacto pectore caeci,
Credere qui possint tam furiale nefas.
Nam male consulto sic cogitat impius ausu,
Non est quem metuas ne sciat ista deus.
Execrabilibus perierunt cladibus omnes,
Prodiga quos miseri vita laboris habet.
Omnipotens humiles prospexit ab aethere terras,
Humanumque sua vidit ab arce genus.
Ex tot an inveniat sapientem milibus ullum,
Qui curet superos, et putet esse Deum.
At retro stolidis abierunt passibus omnes,
Pestis enim miseris omnibus una fuit.
Non fuit ex illis quem posses dicere iustum,
Qui bene vixisset non fuit unus homo.
[C4r]
Num sapient aliquando mali qui sanguine vivunt,
Et populi comedunt corpus et ossa mei?
Quos miserorum hominum duri pavere labores,
Ut satura [satur 1530] ingluvies nesciat ista famem.
Dummodo quod rodant ventri non desit alendo,
Turba creatorem negligit ista suum.
Hic ubi non opus est trepidant, ubi nulla necesse est
Esse pericla animae, certa pericla timent.
In quibus haud opus est domino servire laborant,
Vera loco cultus nil facientis habent.
Sed favet et iustis deus est tutela salusque,
Nec negat auxilium quod pia turba rogat.
O stulti et miseri qui despexistis egenum,
Quod soli fidat subiaceatque deo.
Quis genus Israel salvum dabit, atque reducet,
Dispersos populos ad tua templa Sion?
Cum deus exilium converterit ipse suorum,
Laeticia fient omnia plena nova.
Tunc genus Israel gaudebit, et ocia ducent,
Qui de stirpe tuae sunt Iacobe [Iacobae 1530] domus.
[C4v]
PSALMUS. VI. Domine ne in furore etc.
O Deus immensi fabricator maxime mundi,
Qui sine principio, qui sine fine manes.
Ad te confugio, et supplex tua numina posco,
Da pater has aliquod pondus habere preces.
Ne rogo me, quanquam est iusti tibi caussa furoris,
Argue dum saevis, dum gravis ira tua est.
Neve, licet meritum tormenta novissima, puni
Dum tuus in cursu est, et movet arma furor.
Quin potius miserere animae peccasse fatentis,
Quae iacet, et requiem non habet aegra suam
Cuius inexhausto nihil est in corpore sanum,
Languidaque attonitus contudit ossa pavor.
Te sine non aliquod medicabile vulnus habenti [habemus 1530],
Te precor huic animae quod potes esse velis.
Quae nunc ipsa suam deflet collapsa ruinam,
Heu quanti exilium temporis illud erit?
Respice me, placidoque iterum convertere vultu,
Et mea placata vincula solve manu.
Indigna fer opem presso gravitate malorum,
Nomen inexhaustae quod pietatis habes.
Nam tua nec memorant vitali lumine cassi
Facta, nec infernae te colit aula domus.
Anxia continuo rumpebam pectora questu,
Nec lachrymas oculi continuere mei.
[C5r]
Fletibus uda madent totas mihi stragula noctes,
Et meus assiduo lectulus imbre fluit.
In gemitu et lachrymis facies mea tabida facta est.
Totque suis curis obruta consenuit.
Me labor erumnaeque graves sine fine fatigant,
Et nulla miserum parte valere sinunt.
Ite procul fugitote meos turba impia vultus,
Nam valet ante suum nostra querela deum.
Audit enim votisque favet pius ille rogantis,
Nec sinit auditas non valuisse preces.
Foeda meos propere confusio subruet hostes,
Et timor aversos acceleratus aget.
PSALMUS. XV. Domine quis habitabit etc.
QUis tua templa deus, tua quis tentoria dignus
Incolet, et montis stabit in arce tui?
Integer, et vitae maculis non oblitus ullis,
Nec nisi iusta operans, nec nisi vera loquens.
Qui non alterius famam detrectat honoris,
Nec mala de socio cogitat ulla suo.
Opprobrium qui vicino non ingerit, et qui
Negligit assuetos improba facta sequi.
Qui colit obsequio domini praecepta colentes,
Qui quod iuravit fallere nolit opus.[C5v]
Qui super usura sortem non auxit iniqua,
Qui super insontem munera nulla capit.
Quisquis ad haec animum facienda induxerit, ille
Purus, et aeterno tempore salvus erit.
PSALMUS. XXXVIII. Domine ne in furore etc.
SIt tibi iusta licet nec iniqui caussa furoris,
Ne pater hic saevi, ne ferus esse velis.
Et quamvis meritam per me movearis ad iram,
Ne precor irata corripe tela manu.
Infixae sunt ante tuae mihi nanque sagittae,
Et plus heu nimio me tua dextra premit.
Nulla meo pars est in corpore sana, quod irae
Non possum trepidans fulmina ferre tuae.
Membris nulla quies, nulla est pax ossibus aegris,
Tam me flagitiis vita onerata gravat.
Sarcina nam caput hoc suppressit iniqua malorum,
Iamque sua totum mole laborat onus.
Plaga cicatricum computruit alta mearum,
Quae sunt stulticia vulnera facta mea.
Pronus humum specto nimium curvatus, et aegrum
Tristicia nequeo tollere ad astra caput.
Intima consumpti quia viscera corporis arent,
In tota est sanum carne videre nihil.[C6r]
Hei quam sum nimio contritus membra dolore,
Dum requies animo non venit ulla meo.
Luget, et afflictum sentit sua vulnera pectus,
Palpitat, atque aliquam triste cor ambit opem.
Ipse vides mea vota pater, mea pectora nosti,
Et mea iam certe nota querela tibi est.
Lugubre contremuit cor in imo pectore, virtus
Omnis abit, vires interiere meae.
Languida sublato caligant [caligunt 1530] lumina visu,
Et pro luce gravi nocte sepulta iacent.
Has plagas atque haec spectantes vulnera amici,
Stant contra, atque procul proximus omnis abit.
Qui vero hanc animam quaerunt ut perdere possint,
Insidias misero nocte dieque locant.
Qui mala conati mihi sunt inferre, loquentes
Prava dolos tota composuere die.
Ipse viro surdo similis, cui nulla per aurem
Vox eat, et presso gutture mutus ero.
Tanquam surdus ero, qui nesciat auribus uti,
Et qui non habeat quo queat ore loqui.
In te spero equidem, tibi spes mea semper adhaesit,
Quae sine te non est ulla relicta mihi.
Pro me summe pater tu respondebis, et hosti
Eripies vires consiliumque meo.
Nam metuo ne forte meis laetentur iniqui
Cladibus, et de me gaudia plena ferant.[C6v]
Quod si forte loco mihi pes titubaverit, hinc quae
Magnifice de me verba loquantur, erunt.
Nam dura ut paterer sum factus et omnia ferrem,
Et mea quod cruciet pectora semper adest.
Indice me patefacta quidem mea crimina fiunt,
Quem sua pro factis anxia cura premit.
Sed vivunt, magnisque mei sunt viribus hostes,
Quique odio immeritum me petiere valent.
Qui benefacta malis pensant mea sponte resistunt,
Quod nisi quae fuerint optima nulla sequar.
Tu me summe pater ne desere, nevere rogantem
Destituens a me longius esse velis.
Quin potius festina et opem fer, et adsere [adsera 1530] latam,
O deus, o miserum, spes, via, vita, salus.
PSALMUS. CXIIII. In exitu Israel etc.
Hi tres Psalmi sequentes apud alios habentur pro uno.
CUm vetus a magno genus Israele profectum,
Aegypti vetitis egrederetur agris.
Protinus in forti se sanctificavit Iuda,
In genere Israel regia sceptra ferens.
Vidit, et attoniti retro maris unda refugit,
Peneades refluo Iordanis amne stetit.[C7r]
Summa remittentes salierunt culmina montes,
Sicut ubi tenerae deliciantur oves.
Quid tibi cur fugeres mare contigit? unde laboras,
Cur solitum retro Iordani flectis iter?
Utque mares ovium cur subsiluistis in auras
Culmina? quae colles vos nova caussa movet?
Horruit, et subito terra est concussa tumultu,
Nec solitis tremuit motibus ante deum.
A facie commota dei sunt omnia terrae
Viscera, Sarigenae quem coluere patres.
Qui duram faciles petram convertit in undas,
Siccaque manantes marmora fecit aquas.
PSALMUS. CXV. Non nobis domine etc.
SUmme opifex rerum nobis ne confer honorem,
Quem decuit merito nominis esse tui.
Omnis nanque tibi debetur gloria soli,
Pro bonitate tua, pro pietate tua.
Cur fatuas nobis patiaris dicere gentes,
Nunc deus istorum quem venerantur ubi est?
At deus astriferi noster tenet aurea coeli
Moenia, et arbitrio cuncta agit ipse suo.
Verum illi simulachra colunt argentea, vel quae
Ex auro humanae composuere manus.
Ora quibus nunquam vero sermone loquentur,
Quo nequeant aliquid cernere lumen habent.[C7v]
Nulla soni veniunt vanas elementa per aures,
Nare sub ipsorum non erit ullus odor.
Organa deficiunt stupidas gustantia linguas,
Cassa loquuturae guttura vocis habent.
Quid quod inutilibus nil possunt tangere palmis?
Quodque pedes nunquam qui moveantur habent?
Illorum similes fiunt ea monstra parantes,
Et quicunque in eis spem posuere suam.
At domus Israel domino confidat, ab ipso
Illius auxilium praesidiumque venit.
Semen Aaronium domino confidite, ab ipso
Auxilium vobis praesidiumque venit.
Sperate in domino quicunque timetis, ab illo
Auxilium vobis praesidiumque venit.
PSALMUS CXVI. Dominus memor fuit nostri etc.
ET memor est nostri deus et facit esse beatos,
Quos domus Israel, quos et Aaron habet.
Qui dominum metuunt, non illis ulla deerit
Copia foelices quae statuisse potest.
Foelices timor ille facit discrimine nullo,
Sive quis hic magnus sive pusillus erit.
Addet ad haec vobis cumulataque lucra reponet,
Hiis quoque quae nostrae semina stirpis erunt.[C8r]
Vos data foelices domini clementia fecit,
Qui mare, qui terras fecit et astra poli.
Moenia lucentis deus incolit ardua mundi,
Humano generi terrea regna dedit.
Nemo tuas laudes post ultima fata loquetur,
Nec nigra perpetua quae loca nocte silent.
Sed nos summe pater, modo tu patiare, tacebunt
Tempore ab hoc laudes saecula nulla tuas.[C8v]
PSALMUS PRIMUS.
Beatus vir qui non abiit etc.
BEatus ille qui negavit impiis
Caussis iniquis congredi.
Nec acquievit in viis peccantium,
Nec in cathedra pestili.
Quin lege totus ipse divina stetit
Immobilis tota die.
Nec maior ulla ei voluptas extitit,
Quam lex et imperium Dei.
Hic fructuosae conferetur arbori
Ad profluentem consitae.
Suos adulta facta quae fructus facit
Messemque tempestiviter.
Non huius ulla frondium pars defluet,
Semperque stabit florida.
Quae procreabit evalescent omnia
Clementer et prosperrime.
Non sic resurget aut virebit impius,
Sed ut leves pulvisculi.
Quos undecunque mollis [in erratis, quaevis in textu] aura ventilat,
Peribit a factis suis.
Et ergo non consistet ante iudicem,
A cuius ira corruet.
Nihilque peccatoribus commercii
Manere cum iustis potest.[D1r]
Cognovit ille nanque iustorum viam,
Qui novit unus omnia.
Et ipse propter se peribit impius
Quod ambulet fallax iter.
PSALMUS CXXXIII.
Ecce quam bonum etc.
QUae ligat unanimes foelix concordia fratres,
O quales fructus utilitatis habet.
Consona fraterno si vita sit omnis amori,
Quis verae dubitet dicere pacis opus?
Tam sanctam sequitur pacem iucunda voluptas,
Quam pius aethereo nectare pascit amor.
Non secus ac liquidos stillantia balsama succos
In sacra pontificum tempora fusa fluunt.
Inde sub extremis ita deflua vestibus haerent,
Dulcis ut in toto corpore spiret odor.
Sicut et aereus Libani de montibus humor
Ubere foecundam rore Siona facit.
Talis ubi est interque manet concordia fratres,
Ipse bonum praesens influit omne Deus.
Nam vitam tribuit meritis coelestibus auctam,
Illa est divitiis non redimenda quies.
[D1v]
PSALMUS CXXVIII.
Beati omnes qui timent dominum etc.
QUem peccare dei vetuit timor, ille beatus,
Illius ut rectas noverit ire vias.
Foelix quem manuum nutrit labor, omnia cedent
Quisquis es, ex votis accumulata tibi.
Larga tibi plenum diffundet copia cornu,
Gratia verarum nulla deerit opum.
Aemula certabit gravibus tua vitibus uxor,
Quae repsere domus per latus omne tuae.
Quam multus placidae succrescit palmes olivae,
Tu quoque tam multa prole beatus eris.
Gaudebis propriae spectans convivia mensae,
Delitias mensae pignora chara tuae.
Haec bona provenient domino peccare timenti,
Has tam praeclaras semper habebit opes.
Hunc deus aspiciet supera placatus ab arce,
Quamque diu poterit vivere laetus erit.
Natorum et longo numerabit ab ordine natos,
Pacatamque bona pace habitabit humum.[D2r]
PSALMUS CIIII.
Benedic anima mea domino etc.
HUc ades Uranie coelestia plectra movemus,
Plectra creatori psallere docta deo.
Non cuivis veterum, vana de gente deorum,
Sed quo nil maius, maximus orbis habet.
Quem decet omnis honor, cui laus et gloria soli,
Cuius id immensum dextera claudit opus.
Omnia qui proprio clarissima lumine [lumina 1530] reddit,
Concordes vario qui secat orbe polos.
Qui pluvio nubes super ambulat imbre gravatas [gravatos 1530],
Et ventis tanquam curribus invehitur.
Cui comites adsunt animae, dominumque salutant
Angelicae, atque illis igneus ardor inest.
Hic ubi cunctarum iaceret primordia rerum,
Et tantum artifici mente crearet opus,
Terrarum validis fundavit basibus orbem,
Quemque dedit semper iussit habere locum.
Iusserat, illa stetit liquido circumflua coelo,
Protinus haec [hae 1530] illi ceu nova vestis erat.
Haerebant gravidis condensae in nubibus undae,
Plurimus et coelo proximus humor erat.
Iusserit ille deus magni faber unicus orbis,
Vis ea coelestis defluet omnis aquae.
[D2v]
Ignea terribili librarit fulmina dextra,
Imbre gravis coelo praecipitabit hyems.
Hic altos vacuum produxit in aera montes,
Ille suum iussit vallibus esse locum.
Atque haec limitibus compescuit omnia certis,
Quos ultra nulli transiliisse licet.
Eduxit liquidos fontes e vallibus imis,
E quibus inde amnes per cava saxa fluant.
Unde sitim relevent volucresque feraeque, nec ulli
Munefici desit gratia larga dei.
Garrula quinetiam per saxa cadentibus undis
Vocibus obstreperae succinuistis aves.
Arida nymbosis de nubibus arva rigantem
Esse deum praegnans facta fatetur humus.
Quadrupedum gregibus foenum produxit et herbas,
Unde homini pecudum serviat omne genus.
Iussit et acceptas terram bene reddere fruges,
Unde fugent saevam corpora pasta famem.
Haerentem placidis astrinxit vitibus uvam,
Unde levent siccam dulcia vina sitim.
Tristia quo facili corda exhilarentur Iaccho,
Inque suo melior corpore sanguis eat.
Paciferae sobolem succrescere iussit olivae,
Ut renovet mollis corpora fessa liquor.
Indidit arboribus vires quibus hae quoque possint
Crescere, et uberibus se vegetare modis.
[D3r]
Omnibus ille dedit latebras animantibus aptas
Naturae et certum quod sequerentur iter.
Sicut enim vario, volucrum domus, alite sylvae,
Sic aliis gaudent proxima regna feris.
Montibus involitant damae cervique fugaces,
Fossa suis praebent vulpibus antra domos.
Putribus immundi iacuere cubilibus ursi,
Foetibus alta suis lustra paravit aper,
Omnia quid memorem? nutu illius omnia fiunt.
Per quem perpetuo talia facta manent.
Iussit et instabilem metiri tempora Lunam,
Et certas cursum Solis habere vices.
Solis ad occasum tenebras induxit, et harum
Nomine nox terras officiosa tegit.
Quae simul amplexa est terras sua lustra relinquunt,
Tuta parum quibus est praeda diurna ferae.
Nimirum pascit deus omnia, et omnis ab illo
Est cibus, et quicquid condidit ipse fovet.
Liquerit aurorae rutilantes lucifer ortus
Et vacuam flammis irradiarit humum.
Ad sua mortales redeunt opera, accipit illos
Prima laborantes, serior hora refert.
Omnipotens deus, ingentis faber unice mundi,
Quam late in rebus vis operosa tua est.
Quam tua multiplicem sapientia condidit orbem,
Quam virtus dextrae possidet ista tuae.
[D3v]
Quid loquar immensi spaciosa [speciosa 1530] volumina ponti,
Quaeque habitant istas caerula monstra domos?
Quaeque rudentiferae sulcant vada salsa carinae,
Qua draco pestifera fauce marinus hiat.
Sed tamen illa tuo constant pater omnia nutu,
Illorum ut foveas tempore quodque suo.
Omnibus his adaperta feret tua dextra salutem,
Auferet haec eadem clausa quod ante dedit.
Quem dabis ille suum renovabit spiritus orbem,
Cui vitam debent cuncta creata [creta 1530] suam.
Sit tibi summe opifex rerum tibi debita soli
Gloria, quae factis est tibi plena tuis.
Cuius ad intuitum tremit ictibus anxia tellus,
Cuius ad attactum culmina fumus obit.
Huic mea quem laudat domino devota iuventa est,
Hunc ego cantabo, si volet ipse, senex.
Sit modo grata meae qualem dedit ipse [ipsae 1530] camaenae,
Illius in laudes gratia tota fluet.
FINIS.[D4r]
PSALMUS. CX.
Dixit dominus domino meo etc.
Iacob. Mycillus.
QUae nova coelesti superum regnator ab arce
Promittit domino regna tenenda meo.
Qualia laudabunt venturae saecula gentes,
Quae facies rerum, qui status orbis erit,
Cum veniet nostra qui quondam ab origine natus,
Et vindex scelerum et pacis amator erit.
Qui victor medios inter dominabitur hostes,
Et premet, imposito colla superba iugo.
Foelix o nimium rupes Sionia foelix,
Auspicium regni prima datura novi.
Primaque victoris laetos visura triumphos,
Inque tuis iterum fixa trophea iugis.
Nam subito patrias postquam moderator habenas
Coeperit, et regni crescet honore novi.
Et iam purpureo consurgens clarior ortu,
Vivendi leges, iuraque sancta dabit.
Impia posteritas gentis nascetur Hebraeae,
Quae caput hoc ferro contemerare volet.
Audebitque necem, duramque intendere mortem,
Unde salus, virtus, gloria, vita venit.
Quique fuit precibus toties votisque petitus,
Sive Abrame [Abramae 1530] tuis, Isace [Isacae 1530] sive tuis.
[D4v]
Quam licet immani periturus fraude nepotum,
Sentiet hic nostra vulnera saeva domus.
Et quod nulla unquam poterit delere vetustas,
Hoc faciet patrum degener illa nefas.
Heu rabies hominum caecaeque insania gentis,
Sic oblita tui nominis esse potes.
Nec te tanta novi quondam miracula regis,
Nec praesens pietas et benefacta movent.
At non longa tui durabunt gaudia coepti,
Teque gravis multo foenore poena manet.
Nam medios inter surget redivivus ovantes,
Et petet ultrici castra relicta manu.
Et te securum premet inter coepta novusque [novoque 1530]
Victori verso marte triumphus eris.
Tum velut amotis veniens aurora tenebris,
Cum revehit pulchrum pulchrior ipsa diem.
Rorantesque cadunt stellis remeantibus umbrae,
Et reparat fessos lucidus imber agros.
Densa volant circum liquidos examina campos,
Et rorem foliis grataque mella legunt.
Sic ubi puniceo ductor sublimis in ostro,
Signa triumphato proferet hoste nova.
Innumeri passim victricia castra sequentur,
Et ductu tanti principis ire volent.
Grataque pro parta referentes dona salute,
Ostendent meriti se meminisse pii.[D5r]
Ipse quidem solio residens venerandus avito,
Constituet populis foedera certa suis.
Saevaque depellens fragilis discrimina vitae.
Tempora tranquilla pace beata reget.
Pacatos animos pacataque corpora reddens,
Et mortis vires et premet ille minas.
Atque haec primus eris quondam pulcherrime Sion,
Qui cernes fatis condita regna novis.
Ille tua primum factis clarescet in arce,
Qui nos vult summo conciliare Deo.
Nam non sceptra modo regum gestamen habebit,
Qui veniet nostra gloria tanta domus.
Sed velut aeterno placuit sententia patri,
Quam vis annorum solvere nulla potest.
Ille sacerdotis faciet quoque munera summi,
Grataque pro nostro crimine sacra dabit.
Et veterem laesi placabit numinis iram,
Quae fuit aeternae caussa fomesque necis.
Atque iter ad summum faciet remeabile patrem,
Quod petulans morsu clauserat Heva suo.
Dumque piis animis reparet coelestia regna
Occidet, aethereo victima sancta deo.
Non tamen aut pecudum torrebit viscera flammis,
Aut ponet calidis exta cremanda focis.
Nec procul a nigris venientia thura Sabaeis,
Offeret aut frugis munera salsa novae.[D5v]
Qualia Sinaicas Aaron dum libat ad aras,
Fama refert natos erudiisse suos.
Nam neque mactatis gaudet coeleste iuvencis,
Effusove coli sanguine numen amat.
Sed novus ille patri faciet nova sacra sacerdos,
Ablato veteris more ministerii.
Ac velut Abramo spoliis hostilibus aucto,
Cum peteret Solimi regia tecta ducis.
Obvius et rerum successu laetus ovanti,
Melchisedec verbis dicitur isse piis.
Multaque gratando victori multa precando,
Vatidico tales ore dedisse sonos.
O nimium dilecte deo, cui militis ensis
Et validae regum succubuere manus.
Cuncta tibi superum vertet foelicia rector,
Et cedent votis omnia coepta tuis.
Has mihi foelici de te spes omine firmat,
Qui tua corda regit, qui tua facta regit.
Qui servat quodcunque tui est, qui fata gubernat,
Teque inter vitae mille pericla tegit.
Talia pro nobis noster quoque vota sacerdos
Et faciet tales ore favente preces.
Orabitque patrem per tot discrimina vitae,
Ut faciles cursus praebeat atque vias.
Ut veniam miseris donet, culpamque remittat,
Et faciat regni parte sedere novi.[D6r]
Haec rerum series nullo mutabitur aevo,
Hunc regem mortis vincula nulla prement.
Semper erit, semperque suo fungetur honore,
Idem hominum princeps atque precator erit.
Huic igitur domino, rerum cui tanta potestas
Cedite, neu quisquam iussa negare velit.
Tempus enim veniet, cum spreti numinis ultor
Supplicio sontes puniet ipse gravi.
Et fretus patriae divino numine dextrae,
Opprimet insanas vimque minasque virum.
Altaque suspendens superatis hostibus arma,
Virtutis statuet clara trophea suae.
Ac licet aerumnas hominum perferre iubetur,
Atque idem nostrae fata subire necis.
Hunc tamen ad superos devicta morte reducet,
Et regum summo ponet honore pater.
Huius et arbitrio leges vitaeque necisque
Stabunt, hic dominus totius orbis erit.
PSALMUS XXIIII. Iacob. Myc.
SOla caret summi genitoris fine potestas,
Et dominus toto regnat in orbe deus.
Ille regit cursus hominum, vitamque gubernat,
Fataque pro nutu temperat ipse suo.
Ille etiam stabilem circumdedit aequore terram,
Et pulchra totum condidit arte solum.[D6v]
Aspice quot volucrum, quot nutrit sylva ferarum,
Quam vario mollis gramine floret humus.
Et quibus irrigui pascuntur fontibus horti,
Et qui suppeditat fontibus imber aquas.
Et solitas ulmo sese coniungere vites,
Et solitos domino reddere semen agros.
Omnia quae miris variavit legibus ille,
Nascendique suas iussit habere vices.
Adde etiam varias passim quibus utimur artes,
Corpora seu quarum nostra tuemur ope.
Seu quibus aeterni quondam tentoria regis,
Fama est Hariadas excoluisse pios.
Cum pater ex alto Sinaei vertice montis,
Sacra dabat ritu constituenda novo.
Adde etiam validis munitas turribus urbes,
Multaque magnorum Barbara regna ducum.
Quae simul ac voluit momento dissipat uno,
Aut iterum summis erigit ille polis.
Non habet immensus quidquam spectabile mundus,
Quod non arbitrio stetque cadatque dei.
Omnia dispensat, sed non simul efovet omnes,
Et sunt quos prohibet sedibus ille suis.
Foelices igitur quibus ardua sydera coeli,
Et quorum factis regna beata patent.
Foelices animae summi, quibus atria patris,
Et quorum factis regna beata patent.[D7r]
Non illuc animo penetrat corruptus avaro,
Aut quem magnorum vexat Erynnis opum.
Non qui perniciem tenui meditatur amico,
Et miseros falsa circuit arte viros.
Nec cui relligio populi simulata favorem.
Conciliat blandis mistaque verba dolis?
Sed quem cana fides et fulvo carior auro,
Commendat probitas, puraque corda deo.
Qui faciet quodcunque deo placuisse videbit,
Votaque divino ponet in arbitrio.
Hunc etenim dominus placito solabitur ore,
Et solitum ad vitam ferre, docebit iter.
Hunc etiam mediis praesens exaudiet undis,
Nec sinet emissos frangere vela Notos.
Semper et optato faciet succedere portu,
Et placida fessum posse quiete frui.
Talis erit superum quisquis confidere regno,
Et pars aeterni foederis esse volet.
Haec quondam Isacides tenuit vestigia patrum,
Hanc sibi non vanam stravit ad astra viam.
Qua nos o lubeat sanctorum exempla virorum.
Et puros animos et pia facta sequi,
Regnaque perpetuum semper mansura per aevum,
Mundicia vitae velle parare novae.
Vos igitur lati quos continet ambitus orbis,
Aspicite, et regi cedite cuncta novo.[D7v]
Ac domino parete suo, qui numine versat
Quicquid habet tellus, aequora quicquid habent.
Qui frangit quoscunque suos adversus honores
Tollere seu dextras seu fera corda videt.
Nec sinit ipse suum quenquam contemnere numen,
Aut frustra spretum nomen habere dei.
Sed superat regumque minas viresque potentum
Sternit, et ultrici cuncta superba manu.
Et quam longa patent immensi culmina mundi,
Ardua perpetuae nomina laudis habet.
FINIS.
Last modified: January 2019