Praefatio in Epistolas Divi Pauli Apostoli ad Corynthios Erphurdiae ad Christianae philosophiae studiosorum ordinem habita ab eximio viro D. Iodoco Iona Northusiano iurium designato D. Canonico ibidem apud divi Severi

Cum epistola Petri Mosellani ad eundem

Huic addita est non multum dissimili argumento Eobani Hessi praefaciuncula in Enchiridion Christiani militis

Erfurt: [Mathes Maler], 1520

4^o: 12 leaves

Text submitted by Harry Vredeveld. The orthography and punctuation of the original have been retained. I have silently corrected obvious printing errors, expanded the abbreviations, normalized the use of i/j and u/v, and, where appropriate, added paragraphing. For a critical edition of Eobanus' prefatory lecture on Erasmus' Enchiridion, with translation and commentary, see: The Poetic Works of Helius Eobanus Hessus, vol. 4, Between Erasmus and Luther, 1518-1524 = The Renaissance Society of America Texts and Studies Series 6, ed. Harry Vredeveld (Leiden, Boston: Brill, 2016), 173-197, 589-591.

[A1r]

Praefatio in Epistolas

Divi Pauli Apostoli ad Corynthios

Erphurdiae ad Christianae philosophiae studio-

sorum ordinem habita ab eximio viro D.

Iodoco Iona Northusiano iurium desig-

nato D. Canonico ibidem apud divi Severi

Cum epistola Petri Mosellani ad eundem

Huic addita est non multum dissimili

argumento Eobani Hessi praefaciun-

cula in Enchiridion Christiani militis

Eobanus Hessus Lectori

Hactenus extincta studiorum luce iacebant

Sacra etiam tristi dogmata [dogmate 1520] pressa situ

Vidit et indoluit, tenebrasque removit Erasmus

Et docuit proprio lumine posse legi

Scriptaque degeneri caelestia reddidit orbi

Addidit et lucem maxime Paule tibi

Hunc ubi magnanimi facundia monstrat Ionae

Illius hunc usum dixeris ore loqui

[A1v]

SI ita habet, ut omnes dicendi artifices uno ore adfirmant Auditores iucundissimi, Eum oratorem demum maxime adficere animos, altissime in mentes penetrare auditorum ac reipsa inter medias regnare cogitationes, qui quod aliis persuasurus accedit, primum persuaserit sibi ipsi, qui pietatem aut Iusticiam laudaturus primum ipse harum virtutum amore flagret, qui non oretenus dumtaxat frigidam aliquam cantilenam pangat, sed plane lingua et pectore idem sonet. Optarim mihi sane iam hac hora, qua de divinarum literarum studiis utcunque aliquid ceu ex tempore dicturus sum, talem aliquem ardorem immitti, quali Paulus ipse accensus et subito raptus totus igneus intonuit, Os nostrum patet ad vos O Chorintii, cor meum dilatatum est, Sed sordidiores sunt animi mei latebrae, quam ut mereantur hoc specimen coelestis lucis, illas scintillas divini fulgoris, per caliginem, et veluti nubem delibare. Quandoquidem hic afflatus, illud fulgor, id lumen non contingit nisi mentibus purgatissimis. Verum etiamsi non dabitur, ita peragrare animos vestros, et torrente quodam orationis, in alias sedes subito auferre conabimur tamen amabilem illam imaginem, verae, sapientiae ita saltem programmate quodam depingere ante oculos, ut si quis non protinus capiatur hoc spectaculo minus tamen negligat, minus abhorreat.

De ratione, compendio perveniendi ad cognitionem divinarum scripturarum, quibus instructum esse oporteat disciplinis nascentem Theologum, et quam non sit nimis diu immorandum literis saecularibus ac inanibus rixis verborum, si hic quicquam adducere vellem, cum tam divinitus de hac re preceperit Erasmus, tam candide, licet paulo serius, ceu adiecto calculo suffragetur Martinus Dorpius, nimirum proderem inopiam meam, et post Craesos et Darios literarum pannosus Irus, adessem. Methodum habetis Erasmi, tenetis nunc viam qua sit ingrediendum, et in illo latissimo pelago scripturarum quis navigantibus tenendus sit cursus, in opusculo illo, mole ipsa licet parvo[,] eruditione tamen maximo abunde didicistis[.] Operae [Opere 1520] precium autem mihi iam potissimum tum

[A2r]

facturus videbar, si admonuissem vos et praesertim rudem illam iuventutem, primum quam sit hoc minime delicatum negocium studere literis sacris, inducere in animum, institutum tam grande et magnum, deinde quam varie hostis ille piorum conatuum, huiusmodi inceptis tum obstrepat, tum et insidietur.

Nostis omnium sententia est / ad istud saluberrimum divinarum scripturarum studium, oportere, animum adferre tantis rebus dignum, nimirum non ferocem, non malignum[,] non difficilem, non morosum aut praefractum, sed candidum, sed tractabilem, non varium aut multiplicem, sed simplicem et sibi constantem, non iacentem aut frigidum, sed erectum, sed ardentem[,] sed vividum. Et sane si Fabius ille, qui profanum oratorem ab incunabulis instituit, ante omnia oratorem illum suum perfectum vult esse virum bonum quod nemo potentius persuadere possit honesta quam qui ipse honesti sit amans, quanto magis ista animi integritas, in eo requirenda est intra cuius pectus Christus sibi regnum quoddam parari vult, qui in unum cum deo coalescere debet spiritum, qui lucerna futurus est ardens et lucens, de cuius luce non solum in hoc saeculo, sed etiam in futuro gaudeant fideles, qui salis vice orbi futurus sit, ut carnalem populum saliat ut spiritali acrimonia terrenam defricet scabiem? Nimirum illius animum non solum ab omni vitiorum tumultu sedatissimum esse convenit, sed et totum, proiectum in deum, qui iam non amplius ullis rebus delectetur nisi coelestibus, qui semel renunciarit voluptatibus omnibus, qui utatur hoc mundo, iuxta Pauli nostri verbum, ac si non utatur, cuius cogitationes iam nihil aliud agant, nihil aliud meditentur quam scripturas, quam legem domini die ac nocte, qui infractus sit ad quodvis calamitatis genus, ad quemvis impetum fortunae, qui Iobi fortitudinem referens in fornace plusquam ignea tribulationum positus tamen duret. Verum ut hoc robur obfirmati animi, (tam et si toti in hoc fuerint) neque Platonici neque Stoici neque ulli alii philosophi, quamvis sudantes[,] quamvis se torquentes perfecte praestare potuerunt, ita vel hodie haud cuiquam Christiano in proclivi est, illius fortitudinis vel umbram assequi, qui non eam impetrarit a

[A2v]

deo, aut non tam attulerit ad scripturas quam hauserit ex ipsis scripturis. Nempe illae vires, illa frons ahenea, illi lacerti, ille aereus arcus robusti brachii de quo David quoque meminit, nemini facile obtingit nisi qui petierit ab ipso deo, ut verissima sit vox Davidis[,] non in arcu meo sperabo neque gladius meus salvabit, sed dextera tua et brachium et illuminatio vultus tui, quoniam complacuisti in eis. Etenim quam durum, quam grande et difficile hoc sit, relinquere voluptates[,] nuncium remittere affectibus carnis. aurem obturare Syreneis cantibus: semel defraudare genium, omnes probe noverunt, qui unquam non frigide, non oretenus sed ex animo cogitarunt studium pietatis, qui unquam bella senserunt in pectore / qui unquam secum susceperunt certamen, et ut brevibus verbis multa complectar. Audite Hieronymum, in talibus angustiis constitutum de seipso loquentem. Cum ante annos inquit plurimos / domo / parentibus / cognatis, et quod his difficilius est, consuetudine lautioris cibi propter coelorum regna me castrassem et Hierosolymam militaturus pergerem Bibliotheca, quam mihi Romae summo studio et labore confeceram, carere non poteram, itaque miser ego lecturus Tullium ieiunabam. Post noctium crebras vigilias, post lachrymas quas mihi preteritorum recordiatio peccatorum ex imis visceribus eruebat Plautus sumebatur in manus[.] Si quando in memet reversus prophetas legere cepissem, sermo horrebat incultus Et quia lumen coecis oculis non videbam, non oculorum culpam putabam, sed solis. Item alio quodam loco, Dum essem Iuvenis et solitudinis me deserta vallarent incentiva viciorum ardoremque naturae ferre non poteram, quem cum crebris ieiuniis frangerem[,] mens tamen cogitationibus aestuabat, ad quam edomandam cuidam fratri, qui ex Hebraeis crediderat, in disciplinam me dedi, ut post Quintiliani acumina / Ciceronis fluvios / gravitatemque Frontonis / et lenitatem Plinii, alphabetum discerem et stridentia anhelantiaque verba meditarer[.] Quid ibi laboris insumpserim, quid sustinuerim difficultatis, quoties desperaverim quotiesque cessaverim et contentione discendi rursus inceperim, testis est conscientia mea qui passus sum, tum eorum

[A3r]

qui mecum duxerunt vitam, et gratias ago domino quod de amaro semine literarum, dulces fructus carpo.

Hactenus Hieronymus. Cuius verba ob id potissimum inserui, ut agnoscatis ex his sane minime frigidis obices et trichas, quibus retineri solent qui animum adiecerunt ad veram pietatem. Audistis, quid huic viro sanctissimo maxime in ipso limine prebuerit negocium, ubi maxime sudarit Quippe cognationis affectum, nomina illa mellita quidem, sed eadem parum tuta, sororum, fratrum, patris, matris, mox in principio querelae audistis Quantum enim ille affectus cognationis erga. parentes et erga sorores. iacturae afferat his qui se totos Christo dedere decreverunt, quantum etiam inde ab infantia. pestilens esse soleat, utinam tam facile omnes agnoscerent et in tempore viderent, quam sunt multi qui hoc suo magno malo, experti sunt. Ut iam in hoc corruptissimo saeculo status habet mundi, quid aliud vel in cunis vel inter crepundia imbibimus quam viciosas opiniones, quam pestes verae religionis, quid in paternis aedibus quam terrena illa sapientia quae inimica est deo. quam technae / quam artes lucri, breviter quam mundus discitur? Ibi admirari discimus pecuniam, et pene pro numine colere, ibi adulari divitibus ibi obscoene et turpiter confabulari, ibi in vita molli et effoeminata / vivendi summam ponere, ibi nihil aliud quam ciborum lauticias, prandia, ientacula, et subinde repotia cogitare, et tantum abest ut quicquam nobis inseratur Christianarum opinionum, ut plerique paedagogi iam olim istud comici a parentibus audierint, mihi peccat filiolus meus, potat[,] olet unguenta de meo[.] Est dis gratia et unde haec fiant et adhuc non molesta sunt[.] De vulgo loquor parentum, qui sordidis curis huius mundi involuti aut apud deum non merentur, aut nolunt etiam se meliores habere liberos. Hinc voces illae pestilentissimae, proles, inquiunt, est. Primum mea, deinde etiam unica. neque inter calamos natus est ille filius meus neque inter libros, Bibliothecae et scholae vendicent sibi quod suum est. Ociosis conveniunt literae, hic vestigiis maiorum suorum insistet, hii mercatores fuerunt ditissimi, horum studia imitabitur[.] Quae tandem sunt quibus admodum egere possit, quid

[A3v]

defit ipsi modo suppetant nummi, modo aurum non desit? semper emere potest libellum aliquem unde hauriat tantulum, quantum ipsi necessum sit scire de regno coelorum, Semper esuriet eruditulus aliquis qui accepto vel uno pane de Evangelio / de scripturis ad fastidium usque ipsi declamitet.

Verum. hoc forsan ferendum erat in crassa illa fece vulgi, nisi itidem et docerent filios suos magni Principes Nam et illi, quanquam eos potissimum ibi nihil quam Stoicum sapere oportuit, perinde ac pestis aliqua lateat in literis suas veluti in animo decantatas formulas habent, quibus filios suos dehortentur a literis precipue autem ab his quae monachos, quae [que 1520] melancholicos faciunt, tam honesto enim vocabulo dignantur Evangelica et caelestia divinae scripturae oracula[.] Quid inquiunt maiores tui, illa stemmata, illas claras imagines, illos illustres titulos, illum splendorem sempiternum, nunquid clypeo et hasta, in acie sudantes[,] in bellicis conflictibus: inter tubas et classica compararunt. et te uno digitulo levem calamum tenentem, et ociosum domi nescio quid in cubiculo cornicantem hominem imbellem, et plane papyraceum principem salutabunt subditi? Philosophus citius ignavus aut [ut 1520] sedentarius scriptorculus appellabere quam princeps[.] Scribarum est stupescentibus oculis circumreptare in Bibliothecis et claro die, cogitationibus nunquam finiendis nihil quam somnia volvere. Preludant illi licebit quae ad ipsos attinent, atramento et chartulis scribant, perpetua reciprocatione epistolia texant, retexant oratiunculas, cantillent carmina, numerent, expendant, trutinent lancibus[,] denique suspendant versus[.] attritas togulas cedo per preclaram philosophiam Croesi preferant diviciis, tractent omnia denique ad colum et fusum usque molliter. Principis est vel in tenera aetate stragem hostium et vulnera ludere, quatere hastam[,] ferocientis caballi habenas moderari, et iam pacis tempore, munia vere principalia premeditari

Talia plaerique principes et multo plura, quae verbis assequi nequeas[,] audiunt a parentibus: Et quam illi parentes erant probaturi Alexandri magni factum, cui in pueritia sine parsimonia thura aris ingerenti, cum Leonides preceptor non sine obiurgatione dixisset, ut illo modo sacrificaret

[A4r]

cum thuriferas gentes devicisset[.] postea Arabia potitus thure onustam navim misit ei[,] large exhortatus ut deos adoraret[.] Nimirum, huic fabulae applauderet, hunc animum dicerent fuisse vere regium, contra Leonidis imbellem et plane foemineum. Inter haec ergo etiam si bonum animum nactus sit puer, tamen pestilentissimis persuasionibus immutatur, fit alius, et unde certissima salus expectanda est omnibus: nempe a divinis literis hinc sibi pene timere periculum incipit. Proinde ab eo tempore quo, inter ipsas nutricum manus iam inde a puericia, tales opiniones imbiberunt eorum filii. apud quos iuxta Homerum, et [Greek:] telos estin [h]omōs agathōn [agatōn 1520] te kakōn te. [roman:]

Lapsa est Christiana respublica: neglecta iacuerunt studia omnium bonarum rerum. His debemus bellorum tumultus, quibus iam undique orbis concutitur, his rupta foedera, his odium illud intestinum et mutuum quod clanculum viscera arrodit Reipublicae [Reipublice 1520]. Hinc iacuerunt neglectae scholae[,] Hinc degenerarunt ordines, Hinc sacerdotum luxus et avariciae quasi imitatio. Hinc annonae spiritalis penuria, hinc illa fames non panis neque vini sed audiendi verbum domini. Etenim ubi verbum Christi negligitur, ubi non primum queritur regnum dei. ibi cetera omnia. ut maxime adsint, adsunt. vel parum benigne, vel infoeliciter. Quid vero memorem eos qui cum sub Christi signis merent, et titulos pastorum ac Sacerdotum circumferunt, citius tamen nescio quid / factitarint quam ut horulam ullam impendant aut ullum ex suis impendere permittant studiis divinarum scripturarum. Si quidem in illis amplissimis Synagogis et templis, ubi regnant. Proceres illi[,] Episcopi[,] primates[,] Archiepiscopi, et illi clarissimorum nobilium mancipati, quoties coacto ex more Senatu conveniunt? Quae tandem illae res sunt de quibus tam graviter ut solent consultant? Num quomodo habeant communes res Christianorum, num quam doctos[,] quam foelices per provincias, singulae urbes habeant concionatores, num quo statu sint gymnasia publica? certe nihil horum. Quid ergo? de Nemoribus[,] de architecturis[,] de vectigalibus[,] de Nobilitate et stemmatis maiorum, de re equestri[,] de quattuor illis aut octo proavis, quorum priscam virtutem, mirum

[A4v]

quanta voluptate sua commemorent. quo studio aliis recitent et undique decantent. Illorum insignia, immani rictu hiantes leones et id genus gentiliciorum signorum mysteria. longe melius callent quam archanos scripturae sensus[.] Hec sunt negocia si diis placet gravissima, heae sunt res illae [ille 1520] preclarae, de quibus non nunquam adducto supercilio mirum quanta gravitate deliberent. porro si hiis sint consanguinei aut affines, ut maxime sint apti illi ad studia sacrarum literarum, ut moribus[,] oculis[,] toto vultu nihil aliud referant quam theologum, citius tamen eos in quodvis stabulum[,] in quodvis pistrinum detruserint, quam sinant his rebus incumbere. At illi iidem si quem videant, in extrema fece suorum aut monoculum, lippum aut claudum, Ut hic inquiunt theologus est [Greek:] gnēsios[.] [roman:] Papae [Pape 1520] vel incessus hominis indicat ingenium. Hunc natura ipsa finxit theologum

Is honor habetur Evangelio, hec est religio summorum mysteriorum, ita veneramur Christiani scripturam coelestis oraculi ut huc crassa et deplorata ingenia perinde ac ad functionem sordidam relegemus, cum permagni [per magni 1520] referat vel totius ecclesiae, ibi precipue delectum habere ingeniorum, nec ad Evangelizandi munus quenquam admittere qui non dotibus instructus sit precipuis, Proinde negligendus est affectus ille cognationis, et post habenda est quaevis [quevis 1520] vel parentum reverentia Christo. Nempe hic non pacem venit mittere in terram sed gladium[.] Venit enim hominem separare adversus patrem suum et matrem suam, et nurum adversus socrum et inimici hominis domestici eius. Cavete ergo vobis, advigilate. attente respicite, si quando in animum vobis venerit sancta aliqua cogitatio pii instituti, non quemvis adhibete in consilium, videte quibus pareatis, attendite ne vos avertat hortator aliquis impius[.] Blanda nomina sunt et arctissimi nexus vocabula, Pater[,] mater, soror, frater, (et per deum immortalem quid in hac vita nobis sit charius.) et tamen Christus iubet nos illos fugere, iubet, quoties gloria dei hoc deposcit, etiam contemnere. Nam quid dici posset severius. Qui amat patrem aut matrem plusquam me non est me dignus, qui amaverit filium aut filiam supra me non est me dignus. Con-

[B1r]

cinit huic Evangelico paradoxo et Paulus noster, Cum autem placuit ei qui segregavit me de utero matris meae, ut revelaret filium suum in me, protinus non acquievi carni et sanguini. Inter domesticos ergo parietes, domi et in penetralibus, ubi non putamus, sub dulcissimis nominibus, sub blandis vocabulis latent plerunque inimici et hostes Christianorum. Qua re et divus Hieronymus ad Heliodorum qui contantius videbatur accedere ad subeundum iugum domini. Licet parvulus inquit ex collo pendeat nepos, licet sparso crine et scissis vestibus ubera, quibus te nutrierat, mater ostendat, licet in limine pater iaceat, per calcatum perge patrem, siccis oculis ad vexillum crucis evola. Solum pietatis genus est in hac re esse crudelem. Non est nobis ferreum pectus, nec dura praecordia. Non ex silice natos Hircanae nutriere tigrides, et nos per ista transivimus[.] Facile rumpit hec vincula amor dei, et Gehennae timor. Hactenus ille.

Paulo longius de his rebus disserui, quod reipsa compertum habeam, quam multos a piis conatibus, saluberrimis institutis, metus parentum revocaverit, stulta reverentia tutorum absterruerit. Nam eos, sub quorum ceu ferula educati sumus, nescio quo naturae instinctu, per omnem vitam religiosius veneramur, nec facile audemus a monitis illorum dissentire, semper solliciti ne si presidio istorum destituamur, in orbitate quadam vivere cogamur. Quasi vero non habeamus parentem et tutorem longe fideliorem, longe certiorem in coelo. Quasi vero Christus non aperte dixerit in Evangelio[,] Nolite vobis vocare patrem super terram, unus est enim pater vester qui in coelis est. Quasi vero non omnia praedixerit perceptor noster et verus pater Christus, quasi non undique nos in Evangelio confortarit et solatus sit. Quid enim aliud quam dulcissimam vocem patris, quam coelestem consolationem, spirant ardentissima illa verba. Nonne duo, inquit, passerculi minuto asse veniunt, et unus ex illis non cadet in terram sine patre vestro? vestri vero etiam capilli capitis omnes numerati sunt. Ne igitur metuatis, vos pluris estis quam multi passerculi. quid illis dulcissimis affectibus, quid illis verbis plus quam flammeis, plus quam ignitis, vividius excogitari posset? Pro-

[B1v]

inde si senseritis vos vocari, si potens aliqua cogitatio et a deo immissa hostium animi vestri concusserit, audete vos credere deo, audete prodigium fieri multis, audete fabula fieri in angulis susurronum, et spectaculum angelis et hominibus. Ipse est adiutor fortis.

Non solum autem patrem aut matrem, sed omnes homines pio quodam fastu, Christo post habete. Semper in auribus vestris illae voces Principum ecclesiae[,] Pauli nostri tum etiam Petri[,] resonent, Oportet potius deo obedire quam hominibus[.] Item Pauli. Si hominibus placerem Christi servus non essem, Maxime vero ipsius Christi. Gaudete cum vos oderint homines. Et rursus apud Lucam capite. vi. Vae cum laudaverint vos omnes homines. Pono exhaeredet te pater, rideant te amici, aude te totum dedere Christo, cogita Evangelium, et si fractus illabatur orbis impavidum ferient ruinae. Si iam cachinant, si iam digito indicant, si exibilant, si explodunt, animos eorum, atque adeo intimas medullas dominus tuus Christus omni momento inspicit. Potest ille convertere illum planctum et iuxta Davidis verbum subito circumdare te laetitia, potest ille prava corrigere in directa, et aspera in vias planas.

Virtutis viam arduam et praefractam esse viderunt et Ethnici quod apologorum tum Fabularum variis significarunt allegoriis. In studiis[,] in artificiis etiam primum devorandum tedium est. Ista acerbitas veram virtutem precipue comitatur atque in limine occurrit cuiuslibet vere Christiani vere pii instituti[.] Ibi prestare oportet virum, ibi animo Christianus infracto esse debet et gladiatorio iuxta illud Homeri. [Greek:] aneres este philoi[,] mnēsasthe de [te 1520] thouridos alkēs. [roman:] Eia aestote viri validasque expromite vires. Fabius Quintilianus, cum omnia candidissime tradat, tum et docet nos unde specimen sumamus profectus. Ille, inquit, sciat se profecisse cui Cicero valde placebit, Istud huc quis non prorsus inepte detorserit, Ille sciat institutum suum esse pium, esse ex deo, qui quamvis anhelet ad Christum vehementer tamen ringitur, vehementer animo angitur.

Atqui ut hic innumera alia prestigiarum monstra praeteream, quae pios conatus impediunt, et viam per se angustam obstruunt, Alterum quod difficillime a se superatum, ipse tantus pugil[,]

[B2r]

tam exercitatus miles conqueritur Hieronymus, ventris est cura et lauticiae, aut immoderatus usus ciborum[.] Ex quo vicio caetera omnia[,] avaricia, luxus, libido, irae, rixae, odia, factiones, ceu fonte quodam descendunt. Hic vero curam ventris, non solum dico contusas carnes aut cupedias illas, quas conductis voluptatum architectis, parant delicatuli, de certo ferculorum numero, coacto Senatu quodam cocorum, ac de re vehementer seria consultantes, Quandoquidem et in vili olusculo, et in sordidis pisciculis, et pane cibario crapula est, nisi moderate his utamur[.] Nisi enim in quavis vilitate ciborum, si desit recta ratio victus, magna iactura lateret spiritalium donorum iuxta illud graecum, [Greek:] pacheia gastēr lepton ou tiktei noon [, roman:] Pinguis venter non gignit mentem tenuem, Non videremus plerosque monachos in coenobiis, ubi carnium esu interdictum est, nihilo secius perinde ac in cavea saginari, et tot naves, tantos acervos alecum et salsorum piscium, (in quibus profecto nihil lautum[,] nihil aesculentum est,) vel uno anno vorare, ut si uno cumulo, collectas videas spinas dumtaxat piscium, pectines et crustas, illos olei cados, vehementer mireris, tantas sordes, tantum salis, tantum muriae, tantam sentinam sordium, per humanam gulam traiici, et in humano corpore digeri potuisse. Quod si continentia, et illa literis amicissima frugalitas, quam caeremoniis quidem et ipso habitu prae se ferunt, floreret in monasteriis, fieri non posset ullo pacto quin ibi regnarent et literae. Etenim si simplici et moderato victu hi essent contenti, si non eo quoque teterrimum vitium crapulae penetrasset, quod animis ita relictis in suo regno, ita nullo vino, nullis epulis gravatis, vel cogitarent, quam quae item animos pascerent, animos oblectarent? Nunc plerique coenobitae post preces illas utcunque permurmuratas, ventrem ita piscibus farciunt, ita distendunt ut credas eos perdendis cibis conductos aut natos, ut iures nulli rei quam somno utiles esse, verissima sententia clarissimi Poetae Horatii[,] nam corpus onustum Hesternis viciis animum quoque progravat una atque adfigit humo divinae particulam aurae, Ipse Hieronymus cum ubique in epistolis ad puellas Christianas, tum ad confratres scribens[,] Sic, inquit, comedas et bibas ut semper cogites post cibum aliquid te lecturum aut scripturum[.] Sic autem debes ieiunare, non

[B2v]

ut palpites et respirare vix possis, sed ut fracto corporis appetitu nec in lectione nec Psalmis solito quid minus facias.

Quem vero illa non movent, qui adhuc cyathos et nidorem epularem cogitat, hic ecce Ethnicorum saltem respiciat continentiam. Et superi boni quantus hic aperiret se campus dicendi, quantum boni viderint in continentia vel aethnici, ediverso quantam Lernam malorum in saturitate. Dici nequit quantam Iliadem hic clarissimorum nominum taceam ne nimis excrescat oratio, Unus Cicero sit satis pro omnibus. Ne mente quidem uti possumus, inquit, multo cibo potioneque repleti, nec unquam mihi placuit bis in die saturum fieri. Reprehensum hoc aiunt in L. Lucullo qui talem praefecturam de se servo dederat ut admoneret et retraheret avidius vorantem, nimirum publico convicio et summo probro dignam secordiam, facilius parere servo quam sibi. Quod si haec cum moribus vulgi aut communi vita nimis pugnare videntur, si nullum periculum apud vos esse putatis, qui iuxta morem gymnasiorum mensa admodum tenui et plusquam Pythagorica vivitis, expendite queso vitam veterum, qui prorsus nescisse dicuntur prandia, aut quoties clara nomina auditis, sciscitemini de vitae ratione. Invenietis nullum, sine contemptu poculorum et largiorum epularum, insigne aliquid in literis moliri potuisse, vel saecularibus vel profanis, tantum abest ut ventris repleti et profecto ventris, in sacris literis quae precipue sobrietatem efflagitant, ullus sit usus. De Plinio illo viro longe omnium inter veteres summo et maximo, cuius sobrietas et continentia notior est, quam ut hic sit commemoranda, prorsus nihil dicam.

Quod si quis haec omnia adhuc levia ducit, adhuc cachinno prosequitur, licebit ille opponat[,] praeferat denique, suum vomitum Hieronymi ieiunio, suas rubentes buccas, et aestuantem aqualiculum Pauli apostoli inediae. Putet ille se carnibus et vino calentem quiddam supra apostolos sapere[.] Certe ipse Hieronymus, qui plane mihi multus in ore est, clamitat, literas laboris comites esse et sudoris / continentiam sequi non crapulam. Quod si Hieronymi authoritas, quae apud quemvis optimum merito oraculi est vice, parum est. Augustinum audite non

[B3r]

sine lachrymis gravissimas in hac re tentationes deplorantem. Nempe hic in confessionibus converso sermone ad deum. Hoc me docuisti, inquit, domine ut, quemadmodum medicamenta sic alimenta sumpturus accedam, sed dum ad quietis satietatem ex indigentiae molestia transeo. In ipso transitu insidiatur mihi laqueus concupiscentiae. Ipse enim transitus voluptas est. Et cum salus sit causa edendi et bibendi, addit se tanquam pedissequa periculosa iocunditas. Nam quod saluti satis est, hoc delectationi parum est. His tentationibus quotidie conor resistere et invoco dexteram et ad te refero aestus meos. Audio vocem iubentis dei mei[.] Non graventur corda vestra crapula, et ebrietate. Crapula autem nonnunquam surrepit servo tuo, misereberis ut longe fiat a me. Nemo enim potest esse continens nisi tuo dono[.] Ebrius nunquam fui, sed ebrios et incontinentes tuo munere sobrios factos agnovi. Hactenus Augustinus[.] Superstitiosum quidem ieiunium, nunquam probavit aliquis vir vere pius. At expendite quibus lamentis, quo gemitu, quibus lachrymis oret sibi illud a deo donari, quod plerique forsan ne vicium quidem ducunt. Quem vero lachrymae non movent Augustini, quem fletus Hieronymi non emollit, illum Pauli saltem nostri terreat fulmen. Multi, inquit, ambulant quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum finis interitus, quorum deus venter est, et gloria in confusione eorum, qui terrena sapiunt. Quis sit tam durus, quis usque adeo ferreus, quem fletus tanti apostoli non adficiat? quo post Christi saucii in cruce lachrimas nihil excogitari potest ardentius, nihil summae charitatis ignibus plaenius.

Non sit autem mirum, si hic, quemadmodum clarissimus orator velut nomine ipso dives cursus dicendi teneretur, subito abrupto quem inchoaverat sermone, in Cn. Pompei laudes latissime expatiatur, ita ego, in illam commemorationem virtutum Pauli apostoli totum me insinuem. Verum cum iam olim in illo elegantissimo et doctissimo prologo, quem universae divinae scripturae prefixit, protinus ut huius campi latissimos tractus aspexit, obmutuerit Hieronymus. Cum Aurelius Augustinus Eloquentem illum nostrum, ita enim appellitat Paulum,

[B3v]

ullis dicendi viribus satis laudari posse diffidat, cum Christianorum Demosthenes, cuius, linguam plane auream, tota Graecia stupuit, ibi verbis destitutus sit, ibi pene turpiter intersiluerit. Quid ego coner, quid ego tentem qui prae his clarissimis nominibus vix hominis sim dignus vocabulo? At illud vos omnes, quandoquidem nunc ad portum festinat oratio, hortari non desinam, ut in primis, a carnalium voluptatum spurcicia, purgatis animis, renunciantes semel omnibus cupiditatibus terrenis. Paulum, coelestem magistrum amplectamini. Hic enim ille Paulus, de quo ante multa saecula, tertius e Summis et divinis patriarchis Iacob, iam morti proximus prophetavit. Beniamin lupus rapax, mane rapiet vespere dividet aescas. Hic est ille Beniamita adolescentulus qui per mentis excessum, ut David inquit, raptus, in abyssum hanc luminis in tertium coelum, et vere aquilinis obtutibus vidit quae non licet homini loqui, Hic supra Principes Zabulon, principes Neptalim, nihil minus egit a magnis apostolis, hic rugitus Leonis de tribu Iuda, hic tuba, ut ille inquit, Evangelii, hic torrens rapidus eloquentiae Christianae, Hic tonitruus gentium. Hic regnator ille orbis terrarum, cui Roma submisit caput, cui docta Graecia servivit, qui apostolorum principi Petro in os restitit. Qui Iudaeorum supercilium decussit, qui doctissimas Synagogas a Dan usque Bersabee (. haec enim est longitudo, terrae Hebreorum.) omnes mutas reddidit, qui Athenarum philosophos et omnem mundi sapientiam risit. Hunc ergo cum Galatis suscipite velut Angelum dei, velut Christum Iesum, huius epistolas totas ignitas[,] totas flammeas, legite et subinde, ipsi vobis inculcate, has ediscite, has imis animi medullis imbibite, Mille enim Bibliothecas evolvit cui unus Paulus sapit.

Dixi.

[B4r]

Petrus Mosellanus Iodoco Ionae suo.

SAlve Iona iucundissime, Quam vellem compertum haberes, quam ex animo toto probem institutum illud tuum, quod forensi strepitu posthabito, spiritus sancti scholam ingressus es, Quodque non tibi solum discis, non tibi dotes tuas adservas, ut facere solent invidi, sed uberrimam studiorum tuorum messem in illustris illius vestrae Academiae cum utilitatem tum gloriam profundis. Cur enim non sic loquerer? quando tu non contentus in angulo cum paucis auditoribus garrire, in frequentissimum scholae Erphurdiensis theatrum progressus, insignem illam Pauli sapientiam multis hominum centuriis tanta omnium admiratione edisseris, quanta istic ante nullus, tanta audientium gratia, ut ex tuo dicentis ore, non aliter ac in fabulis ab Ogmii sui lingua devincti Galli, ceu captivi pendeant, utque tu apud tuos idem consequare, quod absolutae Ulissis eloquentiae tribuit ille admirabilis ingeniorum fons Homerus. Scis enim huius authoris hoc esse carmen de Ulisse apud Phoeacas perorante. [Greek:] [h]ōs ephath [h]oi d ara pantes akēn egenonto siōpē. [roman:] Equidem gratulor multis nominibus Primum ipsi Christianorum archiduci Paulo, cui talis contigit interpres, post tot theologistas sanctarum scripturarum enervatores verius quam enarratores. Sic sic fiet Paule beatissime, ut vere liceat tibi gloriari, te per tuas epistolas et nostro saeculo plus caeteris laborare. Deinde ipsi Erphurdiensi scholae universae, cui per te si, qua coepisti, constanter pergas, nonminus verae laudis accedet quam olim Academiae suae peperit vere magnus Plato. Postremo ipsi tibi, cui in mentem dederit ille unicus vere prudens [Greek:] paraklētes [roman:] sanctus spiritus, ut pulcherrimas ingenii tui dotes in tuam ac multorum salutem optime collocares.

Unum est quod te sus Minervam monere volui. Nimirum ut in administranda hac tua provin-

[B4v]

cia non minus invidiosa quam speciosa, malis civilem et amabilem quorundam moderationem referre, quam aliorum impetus tumultibus plaenos, hoc est ut sensim in hominum animos illabi studeas potius, quam repugnantium iudiciorum ferociam primo incursu opprimere. Seditiosa oratio non minus mihi displicet, quam seditio ipsa, quae semper, ut optime cadant omnia, plus mali secum, quam boni apportat. Atque haec dixerim non quod quenquam damnem, (neque enim mihi de aliquo censuram temere arrogarim) sed quod in omnibus civilitatem malim imitari, si quid in hoc genere prae caeteris possem.

Bene vale mei memor optime Iona, et literas strenue iuva.

Lipsiae e collegio nostro Nonis Augusti Anno. M.D.XX.

Euricius Cordus de Iona

ad Lectorem.

Ut mixtum rabulis, et causas dicere Ionam

Vidit, et indignans degenerasse deus,

Hoc ait hoc pectus mihi finxi, haec ora polivi,

Huic ego distribui quinque talenta viro.

Haec electa suas mihi debent organa dotes.

Haec Evangelii persona bucca mei.

Illustranda per hunc fidei volo gloria crescat,

Insanum domino non tua redde forum.

[C1r]

H. Eobani Hessi In praelectionem Christiani Militis praefaciuncula.

QUi a praefationibus res ordiuntur commilitones optimi, non eodem modo omnes vel peccant vel sunt extra vicium, cum permultum intersit qua de re dicturus, et quibus instructus argumentis ascendas in cathedram, Quod si ego naturae magis ac morum meorum rationem fuissem habiturus, nihil erat quod in institutum professionis meae laborem longam fabulam exspectaretis, nisi permulta [per multa 1520] nunc esse cognovissem, quae ut a natura quidem invitum abstrahunt, ita honestis rationibus faciunt ut in haec gymnasmata descendisse non pudeat, sic ut etiam libido sit pauca quaedam, sive intra sive extra Chorum saltare contingat, inepte cavillantium more vobiscum argutari, cum alioqui, ipsos vos testes appello, non in fucatis dictionibus, aut inutilium prooemiorum ambagibus, sed in ipso quod agebam opere, quid possim. solitus sim ostendere. sepeque et apud vos testatus sum non accedere me illorum sententiae, qui nisi speciosis quibusdam (ut ipsis quidem videtur) sepe tamen infoeliciter comportatis declamationibus, in opus aliquod [Greek:] leptologēmatikon [roman:] fuerint praefati, nihil actum, et velut auspicia neglexisse putant, aucupantes nihilominus plus existimationis ac gloriae ex umbra (si diis placet, quam ipso corpore, ac satius etiam habent praeclara omnia ac velut [Greek:] ta chrusa paraggelmata [roman:] promittere, quam quicquam talium vel mediocriter praestare. Qui perinde mihi facere videntur ac illi quidam circumforanei praestigiatores. qui ita dolosis quibusdam captionibus illudunt spectantium oculis, ut plane portenta quaedam quae nemo possit imitari facere videantur. Habent et tale quiddam palestritae gladiatores, non omnes quidem illi, sed eorum bona pars, qui, ut fit, in arenam descendentes in progymnasmatis quidem istis mire gestiunt, spectatoribusque sic impense placent, meros Achilles, meros Hectoras dixeris. ubi vero ad iustam pugnam sit ventum, tum videas trepidare, subterfugere, caedere muliebriter, vix tenere arma, sui prorsus iam oblivisci, tales

[C1v]

mihi videntur eorum multi qui non unum aut alterum opisthographum sed integros plerunque commentarios, ac centones utcunque consutos in praefacionibus absumunt, ipsius rei quicquam tantum abest ut praestare queant ut a nullo absint longius.

De hiis loquor qui nostrae sunt farinae, et quales permultos ferunt haec tempora. Quis enim, non videat quam gloriose quamque foeliciter multi, veterum in proemiis, sicut et Neotherici quidam in praelectionibus summa cum laude sint versati dum alius in rem propositam, occinit, alius in fabulam aliquam evagatur, hic intra septa lascivit, ille velut extra oleas quadam aberrandi voluptate ductus praescriptos terminos egreditur[.] vidistis opinor Angelum Policianum ad rem ipsam, ut omnia doctissime, ita etiam apposite dicentem, interspergere tamen larvas et lamias cum exemptilibus oculis, et id genus monstra[.] Codrum Urceum amabiliter ac iucunde lascivientem in sermonibus. Philippum Beroaldum [Beroaldum Philippum 1520] plane Prothea quendam exprimentem. Rudolphum Agricolam non in praefacionibus modo sed et multis aliis in locis festivum ac plus quam Germanum [Greek:] paraphrastēn [roman:] agere.

Multos taceo, ut ne quid dicam interim de magno illo Erasmo. Cuius nos clarissimum, ac plane divinum opus Christiani Militis Enchiridion in hunc annum (quod deus optimus Maximus ac reliquus omnis coelitum populus mihique et vobis fortunare velit [velut 1520]) enarrandum assumpsimus. Rem ut antea quoque nostri Adami Fuldensis diligentia ac pietate pulcherrime tentatam foelicissimeque absolutam, ita omnium votis, ut eadem iterum ac deinceps sepe iteretur, expetendam, Quid enim optabilius: quid magis pulchrum, vestrae in primis aetati possit contingere quam cum pietate Christiana simul eruditionem imbibere, et inde linguae sermonisque puritatem consequi unde simul accedit et foelicitas et summa vitae perfectio? Quae duo (pietatem dico sermonis puritati coniunctam) nescio an aliquis hoc tempore praestare possit Erasmo vel citius vel certius, cum in omnibus aliis [alii 1520] divini sui ingenii monumentis, tum praecipue hoc [hac 1520] Christiano milite hiis armis longe invictissimo, sic fideliter instructo, nullis hostium copiis expugnabili, Quem si admiramini quid iterum ego nuper satis visum spectatumque reducam in theatrum, velut infoeliciter actam Antiopam,

[C2r]

cum nec explosus inde nec turpiter exsibilatus, sed laetis militum acclamationibus aureo in curru insidens iam Imperator abierit, scire vos aequum est, ut earum rerum quae quo magis iuvant ac prosunt eo magis expetuntur satietatem non esse, ita hunc militem semel spectatum nequaquam satis spectatum esse, quod et iuvet mirifice et prosit incomparabiliter. Ideoque reduci ut hinc multo plures, qualis ipse est, milites secum trahat abducatque

Iam quis huius tam splendidi muneris author vobis sit, audire vultis opinor, equidem existimo non ignorare vos gratuitam vobis et conductam huc esse meam operam, Sed ut [Greek:] metaphorikos [roman:] desinam, ne ut quid morer Qui sic optime consultum voluit studiis ingeniisque vestris, is est quem nuper publica omnium nostrorum gratulatione Scholasticum magistratum magna cum laude, summa cum utilitate studiorum vestrorum administrantem vidistis. Vir, ut ne quid laudem, vestri sic ut bonorum omnium studiosissimus Dn. Iodocus Ionas Northusianus. Iureconsultus ac in primis Christianae philosophiae adsertor[.] Is hanc liberalitatem in vos velut ex suo effundit gremio. Nec in presentem modo annum, sed in futuros etiam, si fortuna (ut bona spes est) arriserit, pulcherrima huius militiei daturus stipendia[.] Ecquid optimi Iuvenes sentitis animum vere Christianum? vere pium? et qui communem putet esse (ut verum est) hanc militiam quam sic longe positi extra nostram patriam in aliena provincia militamus. Quod si multos tales nobis propicia aliqua fortuna faveat iam quod erit de bonis literis, de rectissimis studiis periculum, quo minus ex ista infami studiorum confusione sic emergamus ut nuper bonis viris bene [bone 1520] iuvantibus fortiter coepimus, nec timebimus ne iterum eo recidamus unde egre atque adeo difficulter emergimus, ex luce in tenebras, ex Regno in Carcerem, ex patria in exilium, Sed tempero mihi, ne, dum nimis istam Camarinam moveo[,] spiritus inde noxius exhalet qui pestilenti aliquo, flatu totum hoc studiorum ver vel infestet vel corrumpat[.] Qua de re alio quodam, nisi fallor, sermone satis a me multa dicta sunt,

Superest ut christiani militis exercitium. Ionae vestri munificentia, meaque opera vobis

[C2v]

oblatum, sic amplectamini, sic excipiatis, ut statim renuncietis omnibus illis pestibus, quae florem aetatum, fructumque studiorum vestrorum impedire possunt. Luxum, libidinem, voluptates, otia, breviter quicquid est hostium bonis ingeniis, et potius cum bonis disciplinis ac rectis moribus foedus feriatis quod nulla unquam necessitate sitis violaturi. Licet id iam nunc oblatis ultro nobis tam honestis tanque iustis conditionibus, quando iam non ut olim quodam tempore circumforaneis discursibus malas mendicare literas, ac nonnunquam etiam magno mercari est opus, sed in promptu habetis unde gratis accipere liceat optimas. Nec vero. dum haec dico, quicquam ad me respicio, idque utinam persuadere vobis, ut credatis, queam, qui in alia tam eruditorum praeceptorum turba postremas me tenere non invitus agnosco, ac lubens volensque etiam praecedentium me terga longo intervallo sequor, dum quocunque possim modo non solus ego dormiam dumque nihil sit aliud quod agam Diogenis exemplo dolium versem vel, si ne hoc quidem detur, in hiis tamen castris, si non possim gregarium militem lixam aliquem aut calonem agam quibus etiam magni non possunt carere exercitus,

Iam quid attinet respondere invidis quibusdam ac stolidis hominibus qui sacro sanctam disciplinam conspurcari, prophanarique ac pollui prorsus calumniantur [calumniatur 1520]. dum iuvenes nondum illis iniciati sacris. eo pedem proferre audemus ut evangelicam historiam tractare ac docere non vereamur. tanquam isthuc pudendum sit negocium recte sentire ac dicere de Christi disciplina. quam omnibus nobis. non solum adoptionis filiis proposuit qui dixit [Greek:] egō ean [h]upsōthō ek tēs gēs pantas [h]elkusō pros emauton[. roman:] Is iamdudum sublimem non trahit solum sed et rapit hunc nostrum Erasmum, qui solus quantum rem Theologicam Iuverit illustraritque, vel hoc abunde satis argumenti est quod tot iam bonorum milia secum ab illa miserrima barbarissimorum inopia, ad bonam eruditionis ac pietatis frugem perduxit Docuitque non in contentionibus ac pugnis verborum sed in fide recta hoc est christianae charitatis fructibus religionem pietatemque omnem nostram consistere [constistere 1520], viamque aperuit omnibus volentibus [omnibus voluntatibus 1520] in istum sacrarum literarum patentissimum ac iam etiam reflorescentem

[C3r]

campum ingredi, a quo ut ne hominem quidem aliquem, ita nec ullum genus literatorum exclusit, sicut ille nuper, quidam qui ut omnes alios uno se excepto repulit ita miseris Grammaticis (sic ipse per contemptum vocat) crucem ac tormenta minabatur si vel digitulo fores divinae philosophiae attigissent, ac ita spirabat, pudor est, in hiis Acadaemiis ut prae se uno omnes alios contemneret, tanquam ipse nimirum Albae Gallinae [Callinae 1520] filius, in concilio deorum aliquando sederit. Vos vidistis hominem rimarum plaenum ultro citroque volitantem diplomata quaedam ostentare, aut ventulare potius testimonia scilicet (nescio quorum capitum) quam egregie inter [Greek:] tous alazonas [alazonous 1520] [roman:] Istos depugnarit, quot clamoribus non aures solum hominum, sed et parietes et muros ruperit. Quid oro magis alienum a theologo? In hiisne ambitiosis ostentationibus theologo digna pietas? ubi vero nunc sunt isti qui sic superbe nobis et plus quam arroganter Christianam humilitatem praedicant a qua ipsi tam absunt quam distant Mysi a phrygibus? ac si nobis non liceat eis reclamare quicquam, ipsis peccare sit ubique et semper liberum, Istos non fero qui tam indoctis et frivolis nugis Christi plebem, simplicem ac ineruditam multitudinem decipiunt, taceo quod sepenumero (dolor est meminisse) ab illa salutis arcta et angusta via ad hanc amplam et tritam perditionis abducunt dummodo illis domi non desit, undecunque corrasum quod voluptatibus, libidini, avariciae satisfaciat.

Quos nunc intelligam malo utique sentire vos quam aliquo a me vel signo vel verbo discere, Bonis viris (quales ut sunt multi, ita utinam essent omnes) tantum abest ut velim detrahere, ut nullis diviciis, nullis fortunae prosperis flatibus, nullis vel maximorum principum favoribus aeque sim propicius ac illis ipsis qui recto sunt corde. Qui quod sentiunt id etiam fateri audent et rectae conscientiae non verbis tantum sed et rebus fidem facere[.] Qui non aliter docent quam quod ipsa habet veritas, et acquiescunt sanis sermonibus domini nostri Iesu Christi, et ei quae secundum pietatem est doctrinae. Qui non sunt (ut eiusdem verbis utar) superbi, nihil scientes, ac languentes circa pugnas verborum, ex quibus oriuntur invidiae, contentiones,

[C3v]

blasphaemiae, suspiciones malae, conflictationes hominum mente corruptorum. atque ob id existimantium pietatem esse quaestum quod a veritate exciderunt ac privati sunt Sed in lege domini, quae ut idem Paulus ait spiritalis est, nullo non tempore meditantur[.] Quod eos demum rectissime facere, quis est qui ambigat? qui divinas amant literas[,] illis sese totos dedunt, ab illis sic afficiuntur, sic rapiuntur ut nullam sibi aliam voluptatem, nullas daelicias, vel quaerant vel accipiant[.] Nimirum illae sunt, ut Erasmus noster ait, verae literae[.] quas si a Christo foeceras alienas, iam ne literae quidem erunt nominandae. Quod eatenus velim intelligatis, quatenus hae verae literae spiritu illo in quo et ambulare nos et salvari oportet non destituantur, qui certe nisi vivificet istae occidunt. Ad eas literas optimi tyrones, sub huius nostri militis disciplina fideliter erudiemini, non tam per me quam per illum qui nobis hunc instituit, edoctus ab eo Imperatore sub quo vel durissima (sunt vero semper suavissima) facere stipendia vincere ac triumphare est. Imo cui servire regnare est.

Quod si omnia coner prosequi quae in hanc possent dici sententiam[,] Dies hic me prius deficiet quam explicare possim quam sit hoc in multis perversum et depravatum verae pietatis studium Quod, peream si relucet ullo in speculo aliqua imago clarior, quam ipsum in hoc Christiani militis Enchiridio. Quod utinam illi agnoscerent qui Christianorum militum professi titulos et stipendia laqueis tamen diaboli (ut ait Paulus) captivi tenentur[.] Quod si is militare desiit qui captivus est[,] dabitis operam ne et vos captivi militetis diabolo. sed liberi Christo duce profligetis hostilem exercitum eumque solum libertatis authorem agnoscatis qui solus perditam mundo libertatem restituit Iesum Christum dominum. et deum nostrum.

Dicta Anno. M.D.XIX.

[C4r]

De Martino Luthero ad Attalum

Epigramma Euricii Cordi.

Scribentis rabiem quereris dentesque Lutheri,

Et nimis in summos libera verba patres.

Dum resupinus agit secura pastor in umbra

Delicias sectans mollis inersque suas,

Intereaque ruens non est qui curet ovile,

Et miserum populat furque latroque gregem,

Totque lupi incurrunt, tot ab omni parte leones,

Imaque grassatrix rodit ad ossa fames.

Vis placidum, video, blande gannire Molossum.

Vae qui tanta videt ferreque damna potest.

Ut taceant homines, aliquando saxa loquentur.

Amplius haec nequeunt Attale monstra tegi[.]

AD MARTINUM LUTHERUM

Eiusdem aliud.

Chare mihi in Christo Iesu super omnia frater,

Imo verende magis relligione Pater,

Quam gemo, quam doleo, tua quam discrimina plango,

Quae restauranda pro pietate subis.

Heu quotus e coecis serpens prosibilat antris,

Tristeque vibranti virus ab ore vomit,

Quanta tibi diram meditatur factio mortem,

Quam multus passim te crocodilus hiat.

Et potes hos coelo fidens contemnere rictus.

Virtutis specimen grande profecto tuae.

O vere fortis super omnem miles Achillem.

Firmet in haec auspex te modo bella deus.

In te iacta sator non perdit semina Christus.

Quanto luxurians foenore surgit ager.

Lividus hanc segetem zizania iudicat error?

Hei mihi quam demens regnat ubique furor.

Last modified: April 18, 2017