July 2002 Susanne Mussmann: TEI header and structure validated
07/2010 Reinhard Gruhl: corrections inserted
image: s001

[gap: blank space (filled with hand writing: content list; precationes studiosorum; symbolum Apostolorum; Es. 49,14-16 (LXX) with a poetic paraphrasis written by Stigel)]
image: s010

PSALTERIVM DAVIDIS CARMINE REDDITVM PER EOBANVM HESSum. CVM ANNOTATIONIBVS VITI THEODORI NORIBERGENSIS, QVAE COMMENTARII VICE ESSE POSSVNT. CVI ACCESSIT Ecclesiastes Salomonis, eodem genere Carminis redditus. LIPSIAE IN OFFICINA VALENTINI PAPAE. ANNO M. D. XLVIII.


image: s011

LECTORI.

Sic etiam uili iacuit uelatus amictu,
#########Dum sua Dauides stupra flet ante Deum.
Quem nunc ire uides peregrina in ueste recinctum,
#########Forsitan exuuias exulis esse putes.
Qualemcunque uides talem dedit anxia Musae,
#########Hessidos in superos et sacra tanta, sitis.
Restat ut agnoscas Lector bone, laeua malorum
#########Nil moror in clades nomina nata suas.


image: s012

VITVS THEODORVS PAVLO PFINZINGO, MARTINI FILIO, PATRICIO NORIBERGENSI. S. D. [abbr.: Salutem Dicit]

CVM IN MANVS uenisset nostri EOBANI praeclarum hoc Psalmorum opus mi Paule, gratulatus sum tacite hanc insignem commoditatem discendi non iuuentuti solum, quae ad recta studia educatur, sed Ecclsiae quoque, cui in primis conducibile est, res sacras erudite et perspicue explicari. Nam cum hoc ommium iudicio constet, Psalmorum librum singulare spiritus sancti opus esse, propter insignem grauissimarum rerum copiam, profecto [orig: profectò] summum in eo operae precium Poeta fecit, quod [orig: quòd] tantas res cum tanta perspicuitate in poema te, ceu in clara luce, conspiciendas proposuit. Nam cum carminis ratio illas usitatas sacrarum literarum figuras non ubique reciperet, non iudicii solum, sed et facultatis singularis fuit ista (ut Graeci dicunt) kaina/ koinw=s2 dicere, ut neque de sententia

page Aa2b, image: s013

Prophetae aliquid mutaretur, nec Latinas aures inusitata in carmine phrasis offenderet. Haec quia Eobanus noster singulare nostri seculi ornamentum, mentum, mirabili felicitate praestitit, profecto Ecclesiae utilissimum laborem reliquit. Nam si mihi in hac re libere dicendum est, quod sentio, omnino sic iudico, hanc Eobani Psalmorum expositionem plus longe lucis ad Germanam Prophetae sententiam re ctius intelligendam attulisse, quam omnes omnium Commentarios, qui intra annos quadringentos in Scolis scripserunt. Ut igitur opus Ecclesiae utilissimum, in Scolis iuuentuti cum maiore fructu posset proponi, uolui aliquam studiorum meorum partem in id ponere, ut hi Psalmi Argumentis explicati, et Dispositione, ac Scholiis pro mea mediocritate illustrati, ederentur. Quomodo enim possunt iuuentutis studia rectius institui, quam si hoc modo cum liberaliore doctrina, etiam religionem discant? Nam hoc citra controuersiam omnes eruditi fatentur, plurimum momenti ad comparandam aliquam liberalem doctrinam in eo esse, si pueri statim assuefiant, ad pangendum carmen, Ego uero haud scio an possit in Scolis aliud aptius exemplum fingendorum uersuum proponi, quam sunt Eobani nostri uersus, elegantia, facilitate et suauitate praestantes. Eiusmodi cum sint Ouidiani quoque, quis tamen non malit iuuentutem simul sacra discere, quam nondum bene confirmatos animos in profanis lusibus uersari? Hunc igitur meum laborem, mi Paule, uolui tibi

page Aa3a, image: s014

dedicare, ut intelligeres usitatum meum erga nostros ciues amorem et studium, quos cum quotidianis cohortationibus ad literas colendas exsuscitem, etiam aliqua parte operarum mearum iuuare uolui. Acte in primis hortor, quem non solum illustria Patruorum, in aliquot Imperatorum aulis nomina, ad recta studia impensius colenda excitare debent. Sed etiam Respublica, ad quam olim accessurus es, ut cum literis etiam religionem coniungas. Ita enim fiet, ut et tibi clarum ad posteritatem nomen compares, et Reipublicae consilia, et actiones tuae omnes sint salutares, id quod Christus, inspector studiorum et uitae tuae clementer faxit. Amen.

Bene uale, Noribergae Cal. Feb. Anni XXXVIII. ex Parochia Sebaldina.


page Aa3b, image: s015

ILLVSTRI ET IN CLYTO HEROI AC DOMINO. D. PHILIPPO Hessiae totius ac finitimarum aliquot circa Gentium Principi etc. Domino suo perpetua fide colendissimo, H. EOBANVS HESSVS. S. D. [abbr.: Salutem Dicit]

QUI tibi uindicibus uictori nuper ab armis,
#########Heroa cecini iusta trophaea tuba:
Idem nunc elego Dauidica carmina plectro,
#########Principe te tali munera digna fero.
Illa sed exiguum Thuringi flumen Hiere
#########Miserat, ad Fuldae littora pulcra tui.
Haec tibi nunc musis illustri Lanus ab urbe
#########Mittit, et accipias munera grata rogat.
Sunt tamen haec illis tanto meliora prophanis,
#########Quanto sunt omni sacra priora gradu.
Accipe Psalmographi tibi debita carmina uatis,
#########O Princeps animo diuitiisque potens.
Nam quia tu nostras potuisti reddere Musas,
#########Iussisti et patriae dulcis amore frui.
Quem magis ex merito tali dignentur honore,
#########Tu nisi, nunc isto tempore, nemo fuit.
Praecipue cum sacra colas nunc ista professus,
#########Quae, nisi quod uerum est, nil rationis habent.

page Aa4a, image: s016

Dotibus ingenii cum sis inuictus et armis,
#########Etuera foue as cum pietate fidem:
Praeterea studiis et fautor et autor honestis,
#########Te duce quae patria haec, cui dominaris, habet.
Quis te non merito [orig: meritò] uel iniquus liuor amarit?
#########Quis non obstupeat laudis honore tuae?
Haec tuate decuit uirtus, haec gloria uera est,
#########Magnanimi specimen Principis illud erat.
Eia igitur regum clarissime sanguis auorum,
#########O annis maior magne Philippe tuis,
Accipe fatidicos, Dauidica carmina, Psalmos,
#########Accipe Iessaeae plectra canora lyrae.
Quae tibi dum meditor, iam me hoc uidet alter agentem
#########Dum uarium coeli Phoebus oberrat iter.
Dixerit audaces aliquis fortasse Camoenas,
#########Aggressus maius, quam [orig: quàm] decuisset, opus.
Nec deerunt quos haec nouit as innuisa mouebit,
#########Hei mihi cur ludus tam uetus hic nouus est?
Fallor et an dicent, cur uera oracula uatis,
#########Tam male contorto carmine falsa facis?
Dii melius, quis sacrilegam, per talia Musam
#########Crimina, ter dignam non putet esse mori?
Si tamen haec, ut plena malis sunt omnia, quisquam
#########Scripta cauillatus crimen habere putet,
Sentiet haud quaquam nos haec pueriliter ausos,
#########Nec scriptum hoc pueris ut legeretur opus.
Sed quia iudicio genus hoc laudetur eorum,
#########Qui merito [orig: meritò] laudem temporis huius habent.
Nec tamen inuidiae nunc respondere uolebam,
#########Est opus alterius temporis iste labor.

page Aa4b, image: s017

Ad te iterum redeo Princeps fortissime, cuius
#########Auspicio est studiis redditus omnis honor.
Qui sicuti patriae renouas uirtutis honorem,
#########Armis, consilio, relligione, fide.
Sic etiam studiis illam melioribus ornas,
#########Nobilis inuecto nuper honore Scolae,
Hic [orig: Hîc] ubi monticulam Lanus tuus alluit urbem,
#########Inclyta quae prisci nomina Martis habet.
Si tibi nunc no stri possint placuisse labores,
#########Et sensus aliqua parte mouere tuos:
Non mala Hesperidum potius, non aurea malim
#########Vellera, quae locuples Phasidos orta tulit.
Nam mihi res magno stetit ist alabore, nec ullum
#########Extitit e nostro carmine maius opus.
Sunt fateor, meliora meae scripta edita Musae,
#########Et quibus in uersu gratia maior inest:
Qualiasunt, cantata mihi iuuenilibus annis
#########Plurima, et hoc etiam tempore multa super.
Quae mihi sunt inuenta meo Marte omnia, uires
#########Ingenii nequeunt dissimulare mei.
Mollia ceu digitis fingentibus omnia cedunt,
#########Et sequitur do ctas aemala caera manus.
Sic quibus ipse parens fueris, quae inueneris ipse,
#########Quacunque ipse uoles finxeris arte licet.
Praescriptum alterius fuit hac in parte sequendum,
#########Et labor ingenii non fuit iste mei.
Non secus ac si quis magni conetur Homeri,
#########Vertere Romano carmina docta stylo:
Eximium multa turbet ratione poetam,
#########Praescripta nunquam iussus abire uia.

page Aa5a, image: s018

Sic mihi Psalmographi conanti reddere sensus,
#########Praecipuus uel in hoc et labor omnis erat,
Vtsensum assequerer, quaerenti uerba, figuris
#########Nec linguae ratio, nec phrasis una fuit.
Adde quod est eadem toties repetisse molestum,
#########Qui labor in scripto, dic mihi, maior ubi est?
Nec mihi me similem uolui per cuncta uideri,
#########Hic [orig: Hîc] ego me fieri Prothea posse uelim.
Huius uel minimum nunquid sim laudis adeptus,
#########Vix puto iudicium temporis huius erit.
Hae caussae fortasse aliquos offendere possint,
#########Qui sunt iudicio candidiore parum.
Debebunt tamen hoc iidem meminisse, quod huius,
#########Si quid inest uitii, ne reus ipse ferar.
Nec potui, toties luctatus, ut omnia possent
#########Mille modis uaria disparitate legi.
Quare me uenia dignum quoque lector habebit,
#########Si quis in eximio corpore naeuus erit.
Tu nunc Hessiacae Princeps fortissime Gentis,
#########Temporis, et merito fama Philippe tui,
Adsere Psalmographae tibi dedita carmina Musae,
#########Pectore quam [orig: quàm] forti teque [orig: téque] tuosque [orig: tuósque] soles.
Quod tu si facies, facies te Principe dignum,
#########Et, quod perpetuo non moriatur, opus.
Vnde tuis gestis accedat gloria rebus,
#########Cuius te nunquam poenituisse queat.
Non etiam, nisi mens fallit praesaga, pudebit
#########Dauidem forti saepe tenere manu.
Ipse quoque e bellis uictor, Psalteria saepe
#########Dicitur inuicta sustinuisse manu.

page Aa5b, image: s019

Quod tantum decuit Regem, tantumque Prophetam,
#########Te quoque, Dux noster, posse decere puta.
Et nostros defende tua uirtute labores,
#########Qui nunc ex multa sunt ratione tui.
Qui tibi si placeant, ut spes est magna, fatebor
#########Iam mea, quae uoluit, littora puppis habet.
Viue diu: sobolemque [orig: sobolémque] tuis felicibus auge
#########Sortibus, et patriae splendida facta domus.

DE FRUCTU ET UTILITATE LECTIONIS PSALMORUM. ELEGIA EOBANI HESSI.

Quisquis habes uariis obnoxia pectora curis,
#########Acceptoque [orig: Acceptóque] aliquam uulnere quaeris opem,
Nec potes humana, quaecunque sit, arte iuuari,
#########Haeret, et est soli spes tua fixa Deo.
Inspice Psalmographi diuina poemata uatis,
#########Inuenies quae te cura leuare queat.
Siue tuis nocuit grassator finibus hostis,
#########Non alia melius pellitur hostis ope.
Seu res est peculata tuas manus improba furum,
#########Inde, quod ablatum reddere possit, erit.
Exactum patria premit inuidiosa tyrannis,
#########Hinc tua soleris tristia fata licet.

page Aa6a, image: s020

Insidias posuere tui tibi, et undique captant.
#########Cum Dauide Deum consule, tutus eris.
Pignoribus uiduata domus tua luget ademtis,
#########Auxilium luctus non aliunde feres.
Pauperioe premeris, domus esurit, urget egestas,
#########Hunc pete, ab hoc diues copia fonte fluet.
Tam tua carnifices populantur corpora morbi,
#########Hinc ueniet morbis certa medela tuis.
Pressus es inuidia, uulgo contemtus haberis,
#########Hius ab exemplo tu quoque fortis eris.
Pulsus es e summis, deiectus ad infima luges,
#########Hunc sequere, euades infera, summa feres.
Assiduis culti sterilescunt solibus agri,
#########Hinc pete fructifero qui riget imbre solum.
Imbribus assiduis sunt obruta semina terrae,
#########Hinc pete qui iustis solibus arua iuuet.
Ah miseros qui signa notant et sydera spectant,
#########Et spes inde hominum uanaque [orig: uanáque] uota trahunt.
Denique quicquid erit, quaecunque incommoda rebus,
#########Humanis aliqua clade nocere queant,
Omnia Psalmographi diuina poemata uatis
#########Spe certa, et forti pectore ferre docent.
Et non ferre modo [orig: modò], uerum quoque pellere, si quis
#########Pectore, quo cecinit qui dedit ista, canat.
nec modo [orig: modò] fortunae, dubiisue medebere rebus,
#########Manat ab hoc animae maxima fonte salus.
Tam non ulla malae mens est sibi conscia culpae,
#########Quae non inde habeat quo sua damna leuet.
Tam nullum miseros grauat intollerabile sensus,
#########quod non hic [orig: hîc] aliqua parte leuetur, onus.

page Aa6b, image: s021

I nunc fatidicis humana uolumina scriptis
#########Confer, et ist orum quodlibet inde pete.
Tam male falleris, quam [orig: quàm] quisub imagine sommi
#########Inuenit, et falsa continet aera manu.
Inunc human as morbis medeare per artes,
#########Quodque [orig: Quódque] Deo debes quaere aliunde bonum.
Ne faceres melici monuit sapientia Psaltae,
#########Qui sacrum lyrico pectine pulsat ebur.
Hunc dedit expositum docti tibi cura Lutheri,
#########Qua te cunque iuuat uoce uel ore loqui.
Quamuis Theutonica Dauidem uoce loquentem
#########Dum lego, Romano me pudet ore loqui.
Totus ad exactum sic est sibi redditus unguem,
#########Hic ego, uel studio, barbarus esse uelim.
Quidam alii uario uerterunt carmine psalmos,
#########Carpentes cauta quos uoluere, manu:
Spernentes alii numeros, uertere [orig: uertêre] pedestri
#########Psalmographi uatis carmina sancta stylo:
Ut iam quae patribus fuerant incognita priscis,
#########Notauel e triuio cuilibet esse queant.
Sed quia non sapiunt eadem omnibus, omnibus horis,
#########Et uario gaudent multa palata cibo:
Ipse quoque e multis, nec multa nec optima legi,
#########Quae finerent elego carmina nostra pede.
Quae me scribentem Pegne sidos accola rupis
#########Vidit, et in proprio Noricaberga sinu.
Cum tamen a [orig: à] caris, et adhuc, urgerer amicis
#########Et studiis essent turba molesta meis.
Arripiens fateor, semel omnia scripta peregi,
#########Quicquid psalmorum lingua latina tenet.

page Aa7a, image: s022

Atque ita ne precibus saepe aduersarer honestis,
#########Nostra per haec semel est libera facta fides.
Non quia me praestare putem potuisse, quod huius
#########Temporis innumera praestitit arte labor:
Sed quia materia fieri meliore Poetam
#########Iuuit, et haec ratio prima probata mihi est.
Tum quia doctiloquo non sorduit ista Philippo,
#########Dignato tali ludere saepe modo.
Huic etiam debes, si te mea forte iuuabunt,
#########Quae tibi psalmographo sunt data scripta pede.
Hactenus est ratio tibi reddita, cur mea nuper
#########Facta sit abiecta Psaltria Musa lyra.
Quisquis Iessaei legis haec monumenta Poetae,
#########Dii faciant fructu non pereunte legas.

page Aa7b, image: s023

CLARISSIMO NOSTRI SECVLI Poetae et pio et casto D. Eobano Hesso, suo in Domino fratri carissimo, MARTINVS LVTHERVS S. D. [abbr.: Salutem Dicit]

Gratiam et pacem in Domino nostro Iesu Christo, Amen. Psalterium tuum clarissime Eobane, et in Domino frater carissime, tuo nomine mihi redditum accepi, et summa uoluptate legi, lego, legamque [orig: legámque] semper: ita gratus est mihilabor tuus in hunc mihisuauissimum librum collocatus, agoque [orig: agóque] tibi gratias quäm maximas, quod per Musas tuas, tam benignas, tam pias, mihi uidere licuit poema hoc regium, diuinum, et inter Hebraea excellentissimum, latinum factum. Nam et aliorum omnium studia, qui in hoc poemate uertendo, illustrando et excolendo operam natuarunt, magnifice laudo, etiamsi alicubi forte non omnia asse quantur: neque enim omnes omnia possumus, exceptis bis, qui nobis Iudaicas tenebras in clarissimam lucem aliquot Psalmorum inuehunt, hocenim non possum non fastidire: ita tuum maxime probo, qui primus et fortasse unus inuentus es in

page Aa8a, image: s024

uniuersa lingua Latina, qui poesim hanc diuinam, poesi latina reddere tam feliciter aggressus sis, et pari felicitate perfeceris. In qua re, uere simul illud ostendisti, quod in poetis sit spiritus sedibus aetheriis ueniens, in te uero [orig: uerò] et opulentior et efficatior quam [orig: quàm] in caeteris, ut qui potueris reddere uires huius Poetae regii, nunquam aliis poetis, quantumuis magno afflatu agitatis, uel leui olfactu cognitas. Quod nullo modo [orig: modò] potuisses, nisi rebus ipsis fuisses ultra intellectum, ut dicere solemus, etiam uere affectus. Is autem affectus non a [orig: à] natura, nec ex uulgari Musarum uirtute uenit, aut earum afflatusolito concipitur, sed reuera donum nouum est spiritus, et altior e coelo afflatus. Proinde non tantum gratulor tibi, sed et Dominum meum Iesum Christum laudo, qui spiritu suo te impulerit ad hoc pium opus, magno haud dubie et usui et exemplo aliis futurum, in primis pueritiae, quae ex hoc poemate simul et literas et musas, cum rebus et caussis spiritualibus, per fideles paedagogos discere poterit. Nam ego me unam ex illis esse fateor, quos poemata fortius mouent, uehementius delectant, tenaciusque [orig: tenaciúsque] in eis haereant quam [orig: quàm] soluta oratio, sit sane uel ipse Cicero et Demosthenes. Id cum mihi contingat in aliis rebus, quan to magis credis mihi id contingere in rebus Psalterii? in quo libro a [orig: à] iuuentute sum uersatus, delectatus et exercitatus, nec sine magno, Deo gratiae, fructu. Nam ut aliorum donis meum donum non praeferam, hoc tamen sancta arrogantia glorior,

page Aa8b, image: s025

quod pro omnibus thronis et regnis mundi, ut ille ait, carere nollem illo ipso, quicquid est, quod delectando et meditando in Psalmis, benedicente Spiritu sancto, consecutus sum. Neque enim tam stultae humilitatis sum, ut dissimulare uelim dona Dei in me collata. Ex me ipso sane satis superque [orig: supérque] habeo quae me humilient, et nihil esse doceant: in Deo certe superbiendum est, in suis donis laetandum, triumphandum, gloriandum est, sicut facio in meo ipsius Germanico Psalterio, nunc etiam magis in tuo Eobanico, sed omnia in laudem et gloriam Dei, qui est benedictus in secula: in quo bene Vale in perpetuas aeternitates, Amen.

Vuittembergae Calend. Augusti. M. D. XXXVII.


page Bb1a, image: s026

CLARISSIMO VIRO D. EOBANO HESSO POETAE, PHILIPPVS MELANCHTHON S. D. [abbr.: Salutem Dicit]

DAVIDIS PSALMOS redditos abs te Latino carmine, non uidi tantum, sed quotidie in manibus habeo, non solum oblectationis caussa, uerumetiam ut inde in acerbissimis curis remedium ac leuationem miseriarum petam. Nam cum ipsae Psalmorumsententiae, quas uideo concinne et pro prie reddit as esse, animum meum recreant, tum uero [orig: uerò] numeris uersuum, quasi cantu, uehementius etiam moueor. Magna enim uis est Musices ad affectus in animis excitandos, aut sedandos. Quare hoc tuum opus ualde amo, ac primum hanc uoluntatem laudo, quod [orig: quòd] Musas tuas ad celebranda diuina oracula, et ad ornandam religionem exuscitas. Ego qui dem ut reliquam Musicen, ita Poeticam iudico religionum conseruandarum caussa initio hominibus donatam esse: Cumque [orig: Cúmque] uis illascribendi carminis, sine ulla dubitatione, coelestis quidam motussit, ma xime conuenit Poetis, eam uim ad res diuinas illustrandas conferre. Itaque praeclare illa dicuntur, cum ab aliis, tum a [orig: à] Pindaro, Musas primum debere Deum canere. Gratulor igitur tibi hunc animum, quod [orig: quòd] Musis tuis, hoc est, felicissima ingenii uena di

page Bb1b, image: s027

uinitus donata, res diuinas celebrare studes: Deinde etiam iudicium probo, quod [orig: quòd] Psalmos delegisti. Erat enim facilius, aut nouos Hymnos scribere, ut fecit magna cum laude Pontanus, aut Historicum argumentum tractare, quod splendescere magis po tuit, quam ob caussam Vida historiam Christi descripsit. Et in huiusmodi argumentis quanta sit ubertas, quanta suauitas, quantus nitor Heroides tuae declarant. Sed uideo te utilitatis publicae rationem habuisse, quod [orig: quòd] Psalmi recte translati, et ueluti habitu Latino ornati, multo [orig: multò] facilius intelliguntur. Haec figurarum et phrasis explicatio, mul tum lucis adfert, et conducit ad iudicandum adolescentibus. Quare et ad pietatem, et ad formanda iudicia studiosae iuuentutis, deinde etiam ad incitandas generosas naturas ad studium Poetices, prodesse hanc Psalmorum editionem statuo. Scis autem et illud Poetae officium esse in Repub. ut et Plato et alii multi praeceperunt, ut scribat utilia uitae seu moribus, quod in hoc opere tu quidem egregie praestitisti. Postremo [orig: Postremò], etsi scio quam [orig: quàm] sint mo rosa iudicia, et de sententiarum proprietate, et de genere uersuum, tamen ego in altero diligentiam tuam, in altero felicitatem laudo. Ineptissimum genus est illorum, qui quadam Iudaica superstitione addicti glossematis Iudaeorum, cum figuras non intelligant, nec sententiarum ordinem animaduertant: saepe absurdas interpretationes, ac uere, ut Graece dicitur, para\ to\ me/los2 affingunt. Hos sibi placere sinamus, tu Musis et melioribus ingeniis

page Bb2a, image: s028

canito. Ago itaque gratias tibi et meo et pub lico nomine, quod Ecclesiam pulcerrimo monumento ornasti, et iuuentutis studia accendis et adiuuas: Neque hoc meum iudicium obscurum est: Soleo enim adhortari adolescentes nostros, ut hoc scriptum legant, et ament, propterea quod [orig: quòd] et Psalmis multum lucis adfert, et prodest his communibus studiis. Nam cum diuina quadam ingenii felicitate, ueterem et pulcerrimam carminis formam reuocaueris, nostros homines ad studium Poe tices inuitasti, quod ad eloquentiae studia conseruanda plurimum adfert momenti. Quare tibi multum debet Respub. et debebit posteritas, quod ingenii tui felicitate, et tua diligentia, optimae artes excitatae et propagatae sunt, qua laude, doctis quidem nulla debet esse optatior, Bene uale.

Wittembergae Calend. Augusti. M. D. XXXVII.


page Bb2b, image: s029

IVSTVS IONAS LECTORI G. ET P.

Eobanum Hessum, qui clegantissimo Carmine hoc nobis reddidit Psalterium, inde ab anno aetatis meae XV. propter ingenii ubertatem diuinam, admiratus sum semper, et tum quidem adolescens adolescentem. Iam sub ingrauescentem aetatem utriusque nostrum, multo magissenem admiror senex, et quantumuis hebescentibus oculis, nunc primum cerno quam [orig: quàm] honorifica mihi, cum hoc tem pore, tum ad omnem posteritatem, futura sit amicitia illius uiri tanti, qui suis immortalibus Poematis, non solum studia et literas mirifice adiuuit et excoluit, sed et ita conferens ad scribenda sacra illum zelum, illam industriam praestantis sui ingenii et spiritus, non paulo [orig: paulò] cultiorem ornatioremque [orig: ornatiorémque] reddidit uniuersam doctrinam Christianae professionis. Atque hinc effuse me laetari, gratularique mihi illam tam ueterem coniunctionem, et aeternam necessitudinem, cum hoc diuino, et immortali Poeta, nemo miretur. Neque enim parua apud me res est, me Eobani Hessi amicitiam, quam [orig: quàm] inde a [orig: à] teneris inter honestissima studia coalescere memini, subinde magis cultam confirmatamque [orig: confirmatámque] omni ge nere officiorum, his asperis et difficilibus temporibus, quibus saepe leui occasione, arctissime coniun

page Bb3a, image: s030

ctorum dissilierunt necessitudines, integram conseruasse, et quasi thesaurum magnis periculis seruatum et ereptum, transmissurum esse ad haeredes. Ipse Eobanus iam olim, non solum summis quibusque [orig: quibúsque] Italicis, Germanicisque huius seculi ingeniis, sed cum omni uetustate facile certans, quamuis mul ta praeclara Poemata edidit, tamen praecipue id de hoc suo Psalterio iudicat, quod [orig: quòd] propter grauitatem et sanctitatem argumenti, deinde quod [orig: quòd] opus senili quodam iudicio, et prudenter miroque [orig: miróque] labore subactum et propositum est, ut docti facile iudicant, co [orig: cò] facilius superuicturum esse ad posteritatem. Proinde cum uiderem non displiciturwm Eobano, ut huic aeterno operi adderem breue scriptum, in quo testatum relinquerem, quanti amicitiam uetustam nostram florenti aetate inter nos coe ptam, et in hunc usque diem sanctissime cultam, conseruatamque [orig: conseruatámque] facerem: quanti deinde illius Hessici Dauidis cytharam, quam [orig: quàm] proxime Iessaei Herois suauitatem, et sonum referentem, omnibus piis, et eruditis faciendam esse ducerem: Addidi ergo hoc incultum, et tenue meum scriptum, non aliter atque si discipulus pictoriae, ad excellentis artificis alicuius opus rude addat pa/rergon. Psalterium inter summos scripturae totius libros esse ne mo ignorat, eius laudes per sese celebres sunt satis cantatae, et nunc elegantissimis his Eobani uersibus dignae quibus ebuccinandis certatim incumbant omnia summa et Eobani simillima ingenia. Hortarer adolescentes ad terendum inter manus,

page Bb3b, image: s031

tam diligenter hoc Psalterium Hessi, Poetico, et miro ornatu uestitum, quam [orig: quàm] ipsius Dauidis diuina Poemata ipsa, nisi uiderem Eobanum ita feliciter et diuinitus ipsum pondus rerum maximarum, uitam et ardorem affectuum, maiestatem, uim atque neruos orationis Propheticae assequutum esse, ut lectores facile muitatura sit mira amoenitas carminis, ut Dauidem ipsum, si reuiuisceret, lectorem allicere felicissima imitatio possit. Et mirum non sit, si adsic expolitae Dauidicae illius cytharae dulcissimum et uere Musicumsonum, non solum omnes, quiliteris, Musis, aut fidibus non inimici sunt, sed et ueluti ad Orphea quendam, arbores atque saxa accurrant. Lector uale, et Psalterio Hessidauidico fruere.

Datae Wittembergae, Calen. Augusti, ANNO A CHRISTO NATO M. D. XXXVII.


page Bb4a, image: s032

HELIO EOBANO HESSO REGI POETARVM, SPALATINVS S. D. [abbr.: Salutem Dicit]

Tam mihi q [abbr.: quam] reliquis semper Psalterion istud
#########Proderit, ipsa ut res nos Eobane docet.
Nam sunt hic numeri Musis et Apolline digni,
#########Et quos Christiadum numina cuncta probent.
Et quos Christiadae discant sine crimine cuncti,
#########Et quos Sarigenae semper in ore ferant.
Hic [orig: Hîc] puer, hic [orig: hîc] iuuenes, habet hic [orig: hîc] ueneranda senectus
#########Quo felix, miseris libera rebus eat.
Mentibus hinc nostris solatia certa petuntur,
#########Quae nullis opibus mundus habere potest.
Talia Iessaeus ueheret quum laude Prophetes,
#########Exultans elegos iam rediisse suos.
De Domini uerbo, uitae, ambrosiaeque salutis
#########Quod fidei solo munere, corda beat.
Sola fides hominem coelesti donat honore.
#########Sola fides superis conciliare potest.
Sola fides hominem peccato liberat omni.
#########Sola fides mortem, et pessima quaeque premit.
Sola fides Christi fratres, sociosque [orig: sociósque] potentes
#########Efficit, et coelis inserit una fides.
Sola fides animos tetrico moerore iacentes
#########Erigit, et miseris pectora laeta facit.
Sola fides Sathanam subigit, stygiasque [orig: stygiásque] paludes,
#########Clauibus his solis sydera summa patent.

page Bb4b, image: s033

Sola fides uiuis, morientibus omnia donat,
#########Sola fides regit, atque omnia sola potest.
Verbo iuncta fides alas dat in aethera utrasque
#########Mentibus, et sociis corpora nostra beat.
His ducibus cunctos animi superabimus hostes,
#########Quamlibet enumero sordidiore sati.
His ducibus semper uictricia signa feremus,
#########His ducibus certi posteritate frui.
Haec tibi legitimum cano gratificatus honorem,
#########Pro Psalmis merito [orig: meritò] rex Eobane tuis.
Dum uehor ad uerbi Christi incrementa tonantis,
#########Ensiferi imperio Principis ipse mei.
Exiliens animo Psalmos te autore renatos,
#########Quos cythara tali nulla Thalia dedit.
Munere pro tali grates tibi tempora nostra,
#########Et recinet quicquid posteritatis erit.
Sed magis hoc semper qui te Spalatinus amauit,
#########Qui iuuenis, qui uir, te celebrare solet.
Coniuge cum casta, cum toto examine, felix.
#########Viue diu dulces Nestoreosque [orig: Nestoreósque] dies.
Voti huius socius Doctor Megabacchus adesto,
#########Quicquid et Aonidon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Aonidw=n.] Teutonis ora fouet.

page 1, image: s034

PSALTERIVM DAVIDIS CARMINE REDDITVM PER EOBANVM HESSum.

PSALMVS I. Beatus uir qui non ambulauit in consilio impiorum.

ARGVMENTVM.

Conuenientissima praefatio in Psalmos, qua hortatur Prophera ad studium religionis. Quia autem hypocrisis magnam speciem habet, e contra uera Ecclesia fine specie est, ad consolationem uerae Ecclesiae, egregie ornat fructus uerbi.

Firmet ut humanas nova consolatio mentes,
#########Quas habeant uires, quae bona, uerba Dei,
Qui domino fidant, hos solos esse beatos,
#########Quae maneant reprobos, pagina prima docet.

Felix o [orig: ô] nimium felix, qui facta malorum
#########Impia conspiciens, noluit ulla sequi.
Cui uia displicuit pro ueris falsa sequentum,
#########Perditus incautum ne graderetur iter:
Qui neque conscendit damnosae fulcra cathedrae,
#########Quam derisorum turba maligna tenet.

page 2, image: s035

Huius erit Domini lex infinita uoluptas,
#########Quam labi ex animo tempora nulla sinent,
Hic erit adsimilis grauidae sua brachia palmae,
#########Quae stat ad undantes iussa uirere lacus,
Quae feret opportuna suos in tempore fructus,
#########Et sua quae debet munera ferre, feret.
Huic non ulla suos uis perturbabit honores,
#########Nec folia a [orig: à] uentis illius ulla cadent.
Haec quae cunque dabit, dabit optima, prodiga ueris
#########Foetibus, optandas semper habebit opes.
Tam bona non capiet, non impius ista uidebit
#########Praemia, non tales talia dona decent.
Sed uelut a [orig: à] terra paleae sparguntur inanes,
#########Quas quo cunque uolet quaelibet aurarapit,
Impius instabiles sic euanescet in auras,
#########Et nullum poterit certus habere locum.
Ergo salutiferae nec stabit in ordine turbae,
#########Cum iusto reprobus nec sociandus erit.
Nouit enim Dominus iustos, et uota piorum,
#########Quorum auida iust as percipit aure preces.
Sed cadet, et poenas dabit impius omnis, et horum
#########Omne quod instituent dissoluetur opus.

PSALMVS II. Quare fremuerunt gentes etc.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi, et Christo, Mundum omnia conaturum, ut Christum et Euangelion de Christo opprimat:

page 3, image: s036

Sed Deum confirmasse regnum filii sui. Quare futurum esse, ut qui Euangelio obediunt, saluentur: Qui autem non obediunt, ut damnentur. Ac nota prophetiam signare locum uulgandi Euangelii, sicut Psalm CX.

Hic tibi uenturum Christum super omnia regem
#########Per sua deuicta uulnera morte, canit.
Horrendas in sceptra minas terrena ferentes
#########Torquet, promissis pectora iusta leuat.

Quis furor in tantam rabiem conuertere gentes,
#########Quae potuit fremitus caussa fuisse noui?
Cur populi toto tam friuola in orbe loquuntur?
#########Cur nullum finem terror inanis habet?
Namque rebellantes conspirauere tyranni,
#########Consiliis Reges intumuere nouis.
Consilia aduersus Dominum insidiosa pararunt,
#########Illius et Christo quae nocuisse queant.
Improba, dicentes, rumpamus uincula, nam quid
#########Non pudet istorum nos iuga saeua pati?
Ipsorum tamen ille minas ridebit inanes,
#########Quisuper et coelos et super astra sedet.
His etenim risum Domino mouere, nec inde
#########Effectus alios fabula uana refert.
Cum siquidem uolet ipse, illis ea uerba loquetur,
#########Iratum poterunt quae decuisse Deum.
Tum furor ipsius exardescet, et opprimet ausos
#########Ad scelus audaces apposuisse manus.

page 4, image: s037

Atque ita perficiet ne sint rata foedera, quorum
#########Tanquam non dubiam constituere fidem.
Ipse autem statui regem, Deus inquit, ut esset,
#########Qui nostra in sanctum sceptra Siona ferat.
At mihi conditio haec longe gratissima uisa est,
#########Rex ait, haec lex est quam sine fine loquar,
Dixit enim Dominus mihi, mi charissime fili,
#########Hac ego progenitum te mihi luce tuli.
Posce, feres quaecunque uoles, quaecunque rogaris,
#########Nil tibi larga manus nostra negare potest.
Haeredem statuam populis te, totius orbis.
#########Sub pedibus cernes subdita regna tuis.
Nec tamen imperium tibi finiet orbita solis,
#########Qua uel summa petit, qua uel ad ima cadit.
Inde coercebis per ferrea sceptra rebelles,
#########Contundes manibus saxea corda tuis.
Tam facile hoc tibi erit, fragilem q [abbr.: quam] frangere testam,
#########Quam figulus celeris finxerit arte rotae.
Nunc igitur reges resipiscite, quaerite rectum,
#########Quorum iudiciis terraregenda data est.
Et uanas auferte minas, submittite tandem
#########Facti humiles, forti corda superba Deo.
Quinetiam cum laeti eritis timor illius adsit,
#########Iratum grauis estres habuisse Deum.
Suscipite unanimes natum ferte oscula nato,
#########Ne si indignetur forte nocere uelit.
Ne uos abiiciat recta de sorte bonorum,
#########Et sine diuina dispereatis ope.
Nam uelut ignis edax simul illius ira furorem
#########Ceperit, in praeceps omnia uertit agens.

page 5, image: s038

Felices quicunque illi confidere possunt,
#########Quo sine non alia est spes rata, nulla salus.

PSALMVS III. Domine quid multiplicati sunt qui tribulant me.

ARGVMENTVM.

Est mixtus Psalmus, habet inuocationem et consolationem insignem, quae am bo nobis tenenda sunt, cum Dauidis exemplo a mundo affligimur: Nam pertinet Psalmus proprie ad persecutionem.

Arma sui fugiens Dauides impia nati,
#########His miserante Deum uocibus usus erat.
Exemplum nobis imitandum hoc ergo reliquit,
#########Ut mala discamus ferre, subire, pati.

Psalmus Dauid cum Absolona fugeret.

Heu mihi quanta meis insurgunt agmina rebus
#########Summe pater, q [abbr.: quam] me plurima tela petunt?
Sunt etenim, quos non pudeat mihi dicere multi:
#########Spem uitae in Domino non habet ille suo.
Tu uero [orig: uerò] opponens clypeum Deus opprimis hostes,
#########Insidias uitae qui posuere meae.
Per te uera data est, per te mihi gloria uenit,
#########Tu quasi capitis cornuafracta leuas.

page 6, image: s039

Voce igitur querula Dominum in mea uota uocabo,
#########Numc quoque quamdo opus em, dum mala tamta premumt.
Audiet ipse sui sancto de uertice montis,
#########Nec uoti uacuam spem sinet esse mei.
Nocte soporatus tota securus agebam,
#########Lucifero tollens exoriente caput.
Certus eram siquidem, quia me prasentia seruat
#########Illius, in cuius sunt mea fata manu.
Non igitur metuam uel centum millia, quamuis
#########Cuncta meum fortes in caput arma ferant.
Surge fer auxilium Deus o [orig: ô] mi, redde salutem,
#########Tu potes ablatae reddere pacis opem.
Hostibus incutiens colaphos mala multa locutis,
#########Tusine maxillas dentibus esse facis.
A Domino speranda salus, opus ille salutis
#########Solus habet, uita hine, non aliunde uenit.
A te summe pater benedictio cuncta profecta est,
#########Venit et in populum gratia larga tuum.

PSALMVS IIII. Cum inuocarem exaudiuit etc.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra crucem, quam coguntur ferre pii propter confessionem. Habet autem illustrem doctrinam additam contra scandalum crucis, quod Deus mirabiliter tracter sanctos, et tum eos ma xime defendat, cum uidentur extreme de relicti. Atque haec plena sunt consolationis.

page 7, image: s040

Titulum fere omnes sic exponunt, quod fit decantari solitus Psalmus a principe seu magistro Musicorum, sicut nostris moribus collegia sacerdotum, suos succentores habent. Quare nomen Vincentis ubique uerte, aut accipe pro principe Musicorum seu chori.

Hortatur sperare pios, et ferre labores,
#########Et soli in dubia fidere sorte Deo.
Stulticiam obiurgat recidentis ad impid turbae,
#########Quam [orig: Quàm] manceant iustos praemia pulcra docet.

Vincenti in melodiis Psalmus Dauid.

AVdi summe Deum [orig: Deûm] timida te uoce uocantem,
#########Nunc tua sit uotis auris aperta meis.
Audi iustitiae nostrae pater unice et autor,
#########Quo tantum salui iustificante sumus.
Afflicti miserere animi, ueniamque [orig: ueniámque] precanti
#########Annue, nec miserum deseruisse uelis.
Nam tua contemnunt oracula turba malorum,
#########Quorum stulta grauis pectora fastus habet.
Verum agite o [orig: ô] quicunque opes et regna tenetis,
#########Quorum homines inter praedominatur amor:
Dicite quo tandem mea gloria tempore uobis,
#########Aut quo ludibrium desinet esse modo?
Tantane [orig: Tantáne] uos capiunt contemti obliuia recti,
#########Vtram uana diu uos adamare iuuet?
Quam [orig: Quàm] uos uestra diu mendacia stulta iuuabunt?
#########Quando aliquem finem stultitia ista feret?

page 8, image: s041

Mirificas Domini tandem cognoscite leges,
#########In quibus exercet, quos amat ipse, suos.
Deiicit ut releuct, premit ut solatia praestet,
#########Enecat ut passint ninere, et esse super.
Audiet ille meam, quoties petet aetherauocem,
#########Attenta aure meas audiet ille preces.
Quod [orig: Quòd] si uos aliquis rapidae furor implicetirae,
#########Primus peccatum sit metuisse timor.
Ipsam se inspiciat propriae mens conscia culpae,
#########Et Secum discant pectora nostra lo qui.
Sacra etiam, sed iusta Dco, nec iniqua feratis:
#########Sperate in Domino, spes rata talis erit.
Multi quae bona sunt ignorant, et tamen audent
#########Dicere, quis bona nos uera docere potest?
Vultus ergo tui diuino lumine nobis
#########Irradia, tenebras discute, redde diem.
Hoc siquidem infundis nostrae noua gaudia menti,
#########Dotibus exbilarans pectora moesta tuis.
Illos larga iuuat cunctarum copia rerum,
#########Quas Deus ipsorum uenter amare solet.
Scilicet atque oleo madidi, uinoque [orig: uinóque] fluentes,
#########Crescere te miseri per bona falsa putant.
At mihi cum placidae demisi membra quieti,
#########Et curae fugiunt, et timor omnis abit.
Huius debetur solitibi gratia, nan que
#########Tu me securum uiuere, et esse facis.

PSALMVS V. Verba mea auribus percipe etc.


page 9, image: s042

ARGVMENTVM.

Est precatio contra impios doctores, et habet insignem descriptionem falsae doctrinae, qua homines inflat fiducia propriorum meritorum, et ideo securos facit in grauisimis peccatis. Ad extremum tamen sentitur, quod conscientiae nusquam acquiescunt, quam in uerbo Dei. Titulus pro haereditatibus, significat, quod psalmus docet de piorum et impiorum conditione et praemiis.

Non habet infelix maiorem Ecclesia pestem,
#########Quam [orig: Quàm] qui pro ueris dogmata falsa serunt:
Hos notat, hos contra Dominum rogat, inuocat, orat,
#########Ne sinat haec plebi monstra no cere suae,

Vincenti pro haereditatibus Psalmus Dauid.

Percipe uerba tuas non uana ferentis ad aures
#########Mi Deus, et linguae suscipe uota meae.
Conceptas admitte preces clamantis, et audi
#########A te solo aliquam uerba rogantis opem.
Quo sine non alius Deus est mihi, non alius rex
#########Quem precer, aut coram quo mea damna querar.
Nuncrogo digneris pater exaudire uocantem,
#########Quam [orig: Quàm] primum orta noui lumina solis erunt.
Mane nouo tua templa petam, spe plenus adibo
#########Te quoque, ut obseruem quid tua dextra paret.
Non equidem Deus es ceu uana e gente Deorum,
#########Impia cui placeant, qui mala facta probet.

page 10, image: s043

Teneque consistet coram ueri impius osor,
#########Turba maligna tuos corruet ante pedes.
Ante tuos oculos stultifugere [orig: stultifugére] nec unquam
#########Conspectus poterint fulmina ferre tui.
Omnes nanque habuisti odio male semper agentes,
#########Vindice te mendax lingua coacta tacet.
Sanguinis et caedum cupidos Deus odit, abborrems
#########Quorum sunt uariis pectora plena dolis.
Ipse autem tua templa petam, tua limina uisam,
#########Confident animi de bonitate tui.
Illic te timidis precibus uenerabor adorans,
#########Cordaquespe [orig: Cordáquespe] plenus, plena timore feram.
Iustitiae mihi frena tuae pater indue, ut hostes
#########Hic aliqua nequeant parte nocere mihi.
Forsan aberrantem ne me ferus auferat hostis,
#########Ingrediar, quod agam te duce, certus iter.
Quando nihil certi, sed tantum falsa loquuntur,
#########Quorum uana nocens pectora uirus alunt.
Quorum auidas fauces et guttura foeda sepulcris,
#########Quae semper pateant, assimilare queas.
Qui linguis aliud simulantibus omnia, blandis
#########Fraudibus urgebant, et nocuere dolis:
Arripe fac precor esse reos, te iudice caussa
#########Ut ne perficiant quod uoluere, cadant.
Et quia non statuere modum deformibus actis,
#########A facie hos omnes eiice, pelle, tua.
Te siquidem uitiis irritauere nefandis,
#########Parere imperiis nec didicere tuis.
Fidentes tibi perpetuos laetentur in annos,
#########Te memores possint et tua facta loqui.

page 11, image: s044

Nam tibi dilectos defendis ab boste, necunquam
#########Oppressos curis tristibus esse sines.
Omnia contribuens iustis bona, protegis omnes,
#########Qui tua iactantes munera, namen amant.
Sicut enim grauibus miles circundatur armis,
#########Sic tuus hos miseros non sinit esse fauor.

PSALMVS VI. Domine ne in furore tuo etc.

ARGVMENTVM.

Est precatio animi sentientis iram Dei et accusationem conscientiae, qua non po test esse alia saeuior tentatio et afflictio. Quare simpliciter confugit ad misericordiam Dei, in qua sola, animi possunt acquiescere.

Quales abripiant affectus corda piorum,
#########Cum subeunt uitium, lex, metus, ira Dei,
Quanta malos maneant mala, q [abbr.: quam] laeta omnia iustos,
#########Pinxerit hac melius nulla tabella tibi.

Vincenti in melodiis in instrumento octo chordarum Psalmus Dauid.

O Deus immensi fabricator maxime mundi,
#########Qui sine principio, qui sine fine manes.
Ad te confugio, et supplex tua numina posco:
#########Da pater has aliquod pondus habere preces.
Ne, rogo, me quanquam est iusti tibi caussa furoris,
#########Argue dum saeuis, dum grauis ira tua est.

page 12, image: s045

Neue licet meritum tormenta nouissima, puni,
#########Dum tuus in cursu est, et mouet arma furor.
Quin potius miserere animae peccasse fatentis,
#########Quae iacet, et requiem non habet aegrasuam,
Cuius in exhausto nihil est in corpore sanum,
#########Languidaque [orig: Languidáque] attonitus contudit ossa pauor.
Te sine non aliquod medicabile uulnus habenti,
#########Te precor huic animae, quod potes, esse uelis.
Quae nuncipsasuam deflet collapsa ruinam,
#########Heu quanti exilium temporis illud erit?
Respice me placidoque [orig: placidóque] iterum conuertere uultu,
#########Et mea placata uincula solue manu.
Indigna fer opem presso grauitate malorum,
#########Nomen inexhaustae quod pietatis habes.
Nam tua nec memorant uitali lumine cassi
#########Facta, nec infernae te colit aula domus.
Anxia continuo rumpebam pectora quaestu,
#########Neclacrymas oculi continuere mei.
Fletibus uda madent tot as mihi stragula noctes,
#########Et meus assiduo lectulus imbre fluit.
In gemitu et lacrymis facies mea tabida facta est,
#########Totque [orig: Tótque] suis curis obruta consenuit.
Me labor aerumnaeque graues sine fine fatigant.
#########Et nulla miserum parte ualere sinunt.
Ite procul, fugitote eos turba impia uultus,
#########Iam ualet ante suum nostra querela Deum.
Audit enim uotisque fauet pius ille rogantis,
#########Nec sinit audit as non ualuisse preces.
Foeda meos propere confusio subruet hostes,
#########Et timor auersos acceleratus aget.

page 13, image: s046

PSALMVS VII. Domine Deus meus in te speraui.

ARGVMENTVM.

Titulus Psalmi est ignorantia culpae seu innocentia Dauid. Quia enim Semei Dauidi fugienti a facie Absolonis obiecerat, uir sanguinum es, reddidit tibi Dominus sanguinem domus Saul, cuius regnum tu inuasisti etc. Dauid hoc Psalmo se purgat, quod non per tyrannidem Regnum Saulo ademerit, atque orat contra persecutores suos, ut eum Deus in regnum restituat.

Probra miser passus Ieminidae friuola Semei,
#########Hac flens a [orig: à] Domino uoce petebat opem.
Sic mundus cum probra piis facit, omniasana
#########Mente ferunt, et habent qua releuentur opem.

Ignorantia seu innocentia Dauidis, quam cecinit Domino propter uerba, Aethiopis filii Iemini.

Summe pater, sine quo non est spes ulla salutis,
#########In manibus tota est spes sita nostra tuis.
Quando quidem non est alius cui fidere possim,
#########Ne tibi fidentem deseruisse uelis.
Quem misere affligit tot millibus ille malorum,
#########Nec requiem poenae persidus hostis agit.
Sic pater afflicto talique sub hoste iacenti,
#########Auxiliatrices porrige quaeso manus.

page 14, image: s047

Ne ferar illorum manibus data prae da crucentis,
#########Insidias animae qui posuere meae.
Certo etenim si me deprenderit impius hostis,
#########Ut leo mansuetam dilaniabit ouem.
Sicut ouem quam nemo auida de fauce leonis
#########Viribus humanis eripuisse queat.
Quod [orig: Quòd] si tale aliquod scelus admisisse uidebor,
#########Qualia multa in me deputat hostis atrox.
Si qua meis manibus patrata iniuria, cuiquam
#########Si mea uerba obsunt, aut mea facta nocent.
Si uolui quenquam qui commoda pacis amaret
#########Perdere, si damnum reddere cura fuit.
Horum si quid habet mihi que ferus imputet hostis,
#########Insidias animae ponat, ut ante, meae.
Omnibus afflig at tormentis ista merentem,
#########Nec cesset requiem nn sinere esse mihi.
Captiuo rapiat sontem de corpore uitam,
#########Spes et honor uitae non sit, ut ante, meae.
Immundo reliquae iaceant in puluere sortes,
#########Sit mihi sic merito gloria nulla super.
Nunc age, nunc exurge, irascere, concipe bilem,
#########Quam nequeat rabidus sustinuisse furor.
Deprime ceruices elatas, sentiat hostis.
#########Colla superborum deprimere esse tuum.
Restitue officio quod te mandante subiui,
#########Ut uideant qui te deseruere prius.
Conueniet circum te plurima turba bonorum,
#########Et populi coetus te prope multus erit.
Hos propter cape sceptra manu, sustollere in altum
#########Te hic populus regem gaudeat esse suum.

page 15, image: s048

Qui populum Deus ipse tuum diiudicat, idem
#########Iustitiae caussam iudicet ille meae.
Tu caussam discerne meam iustissime iudex,
#########Si mereor, si non mens scelerata mea est.
Perde malignantum coetus, turamque [orig: turámque] rebellem
#########Destrue, quae uitiis obruta corda iacent.
Adsere iustitiae cupidos, rege pacis amantes,
#########Qui Deus et renes cordaque [orig: cordáque] cuncta probas.
Interiora hominis qui conspicis omnia iudex
#########Quo nihil immensus iustius orbis habet.
Auxilii Deus arma mei clypeumque [orig: clypeúmque] salutis
#########solus habet, duce quo per mala uictor ero.
Subleuat ille pios et candida pectora habentes.
#########Iudicat ille malos, et scelus omne uidet.
Ingerit ille malis nullo nan tempore poenas,
#########Et reprobis nunquam desinit esse minax.
Quod [orig: Quòd] nisi stulta leuis resipiscat inertia uulgi.
#########Iam gladios acuit, iam sua tela parat.
Fortem letifero neruum contraxit in arcu,
#########Sumata uenenato spicula felle linit.
Iam feriet, iam percutiet mihi damna ferentes,
#########Iam uelut, a [orig: à] flammis im pia turba cadet.
En tamen ipse animo mala plurima cogitat hostis,
#########Ingentes misero parturit iste dolos.
Parturit iste quidem foetum pariturus inanem,
#########Aut si quid uano uanius esse potest.
Effodit puteum, foueamque [orig: foueámque] eduxit ab imo,
#########Et miser in latebras incidet ipse suas.
Ipsius in iugulum mihi tela parata redibunt,
#########Quas in me fraudes texuit, ipse feret.

page 16, image: s049

Ipse feram Domino, quas possum soluere, grates,
#########Iustitia nunquam deficiente Deo.
Et nomen uenerabor olympia regna tenentis,
#########Cui bene conferri gloria nulla potest.

PSALMVS VIII. Domine Dominus noster etc.

ARGVMENTVM.

Est insignis prophetia de regno Christi, et rege Christo, quod humiliabitur per crucem, et perresurrectionem iterum triumphauit, potens Dominus totius creaturae, etiam secundum humanitatem. Quare Ecclesia quae est in mundo, infantibus et lactentibus similis, suum caput et regem Christum per praedicationem Euangelii ornabit, et per totum mundum feret.

Vltima praedicit morituri uulnera Christi:
#########Qualit er et uicta surgere morte queat.
Inuictas canit imperii super omnia uires,
#########Cui suberit toto quicquid in orbe manet.

Vincenti in Githith instrumento musico Psalmus Dauid.

Imperio qui cuncta tenens dominaris et orbi
#########Terrarum, et quicquid machina tamta tenet.
Quam [orig: Quàm] merito [orig: meritò] tua magnificis praeconia magni
#########Laudibus implerunt solis utranque domum.

page 17, image: s050

Quam [orig: Quàm] merito tua maiest as super aurea coeli
#########Templasedens, pedibus subdita cuncta uidet.
Infantum, res mira, tuum sermonibus hostem
#########Conteris, et linguae simplicis arte necas.
Indiga qui uocis lactentibus ora resoluis,
#########Hostibus ut uirtus sit tua nota tuis.
Inde ut ab exiguis tua nota potentia rebus,
#########Et dextrae uires omnipotentis erunt.
Siue etenim ingentis spacio sa uolumina coeli,
#########Seu manibus uideant sydera facta tuis,
Aspiciam rutuli flammantia lumina solis,
#########Cornua seu lunae plena uidere libet.
Multa statim nostros subit admiratio sensus,
#########Talia quae faciat quanta sit ista manus.
Talia cum facias fabricator maxime rerum,
#########Infima cur oculis respicis ista tuis?
Qualis enim mortalis homo est, ut sit tibi curae,
#########Dotibus ut dignum talibus esse putes?
Qualis ab humano generatus semine, ut ipsum
#########Res tibi dilectas inter et ante loces?
Vix minimum distare Deo, uix parte relinqui,
#########Illum te exigua constituisse liquet.
Inde coronatum sublimi ad sydera fama,
#########Victorem et merito laudis honore feres.
Hunc Dominum super institues opera omnia mundi,
#########Quaecunque ante tuae composuere manus.
Omnia quae uellet simul omnia posse dedisti,
#########Illius ante pedes cuncta creata iacent.
Omnia quae uirides pascunt armenta per herbas,
#########Quicquidubique ouium est, quicquid ubique boum.

page 18, image: s051

Quaeque per incultos errant animalia campos,
#########Quaeque peragraunt deuia lustra ferae.
Quaeque secant liquidum stridentibus aera pennis,
#########Quaeque per undosum Nerea turba natat.
Ipsius imperio sub disti haec omnia, et orbis
#########Ut Domnius, cunctas unus haberet opes.
O Pater, o [orig: ô] magni fabricator maxime mundi
#########Maior, et o [orig: ô] ipso, quem regis, orbe prior,
Quam [orig: Quàm] merito [orig: meritò] tua magnificis praeconia, magni
#########Laudibus, implerunt solis utranque domum.

PSALMVS IX. Confitebor tibi Domine etc.

ARGVMENTVM.

Est mixtus Psalmus, habet enim gratiarum actionem pro liberatione a persecutoribus, et precationem. Videtur autem esse prophetia de Ecclesia, quod et passura sit uarias calamitates, et habitura liberatorem Deum. Titulum Lutherus interpretatur de speciosa iuuenta, hoc est, de ecclesia renata per spiritum et aquam, et subinde crescente. Chaldaeus interpres ex ponit, quod sit epinicion de morte Goliath Philistaei.

Praedicit fore, quae Christo det nomina, gentem.
#########Quam multo e populo congreget una fides.
Haec est illa Deo florens et grata iuuentus.
#########Sanguine quae fuso pulcra trophaea feret.


page 19, image: s052

Vincenti speciosa de iuuenta Psalmus Dauid.

Iamdudum hic animus meritas tibi dicere Laudes
#########Expetit, o [orig: ô] rerum gloria, uita, salus.
Inclyta psallentes referent tua facta camoenae,
#########Quae Deus in toto maximus orbe facis.
Afflictum capiet de te noua gaudia pectus,
#########Quod te propicium sentit adesse sibi.
Carminibus super astra feram tua nomina, quamquam
#########Te celebrare satis carmina nulla queant.
Terga dabunt hostes duce te, cecidere retrorsum,
#########Terrore et uultus interiere tui.
Tu no citura ipsis pro me decreta tulisti,
#########Iusticia iudex non habiture parem.
Sublimi in solio sedisti o [orig: ô] arbiter aequi,
#########Nam te salua mihi iudice caussa mea est.
Increpitante quidemte, gens dedit impia poenas,
#########Nec memor ipsorum fama relictatibi est.
Hostis acerbe tuis finem dedit ipse rapinis,
#########Amplius in misero nec populator eris.
Oppida de multis populatus pauca tulisti,
#########Quorum posterit as non erit ulla memor.
Tempore maiest as Domini non desinet ullo,
#########Omnes e solio iudicat ille suo.
Ipso omnes olim stabunt sub iudice gentes,
#########Arbiter ille aequus totius orbis erit.
Adferet auxilium miseris, defendet egenos,
#########Rebus in afflictis ille patronus erit.
Nominis ergo tui studiosis certarelicta est,
#########Quae sine te non est spes rata, certa salus.

page 20, image: s053

Nulla etenim tibi fidentes ratione relinquis,
#########Nec te quaerentes deseruisse potes.
Eia igitur Dominum laudate Siona colentem.
#########Illius in laudes omnia regna uacent.
Ille memor fuso sumit pro sanguine poenas,
#########Et semper miseris auris aperta Dei est.
Respice me Deus omnipotens, miserere precantis,
#########Exilii caussam respice quaeso mei.
Exilii quod ab hoste fero, quo comprimit hostis
#########Immeritum, hic [orig: hîc] misero, nam potes, affer opem.
Qui me laetiferi de faucibus eripis orci,
#########Vindice quo mors est nulla timenda mihi.
Ut laudis memor anda tuae miracula narrem,
#########Nominis ut celebrem facta stupenda tui.
Praecipue ut siat per me tua gloria cunctis
#########Nota, Sionae as inter et ante fores.
Ut per te collata salus mihi gaudia praestet,
#########Et quicunque tuae nomina lau dis amant.
Incidit in foueam, quam gens inimica parauit,
#########Captisunt laqueo quem posuere mali.
Iustitiae Dominus quia sit studiosus et aequi,
#########Non aliquis certe qui neget esse potest.
Per sua perdetur scelera impius, et sua uerbis
#########Est uanis alio poena futuraloco.
Impius ad stygias utinam cito transeat umbras,
#########Et quicunque Dei nescius esse potest.
Nam nunquam non esse memor uolet ille suorum,
#########Quos labor et curae tristitiaeque premunt.
Nec sua spes miseris erit irrita semper, et olim
#########Exulibus ueniet saepe petita salus.

page 21, image: s054

Surge, ueta, ne forte hominum furor impius ultra
#########Inualeat, uires exuat ipse suas.
Debita quaeque ferant te iudice praemia, gentes,
#########Ante tuam faciem quod meruere ferant.
Praefice doctorem quo gentes erudiantur,
#########Ut se mortales scilicet esse sciant.

PSALMVS X. Ut quid Domine recessisti.

ARGVMENTVM.

Hic Psalmus titulo caret. Est autem precatio Ecclesiae contra Antichristum, uastantem Ecclesiam caedibus et falsa doctrina.

Oppugnat precibus fidei Christeidos hostem,
#########Qui sua ceu Christi regna colenda feret.
Quas feret ipsa sub hac Ecclesia sanctaruinas,
#########Quas feret, imo tulit, fert modo, disce, uide.

Cur adeo diuersus abis? cur tempore tanto
#########Tam procula [orig: proculà] nobis dextera facta tua est?
Cur pater afflictos, et in affligentibus ipsos
#########Deseris aerumnis, ceu latuisse uolens?
Nam miser opprimitur cum praeualet impius hostis,
#########Hi faciunt quid quid proposuere sibi.
Quin propriis inuoluatur fallacibus hamis,
#########Quosque [orig: Quósque] aliis studuit saepe parare, dolis.
Impius ipse sibi blanditur, et omnia iactat,
#########Quae se posse putat, nuneris esse sui.
Dumque [orig: Dúmque] miser lucris inbians se laudat auarus:
#########Blasphemat lingua uituperante Deum.

page 22, image: s055

Donec salua sui feret impius arma furoris,
#########Quid precor est quod non arroget ipse sibi?
Ut ne parua quidem momenta uelunius horae,
#########Contribuenda ipsi cogitet esse Deo.
Illi quae faciet feliciter omnia cedent,
#########At rata iustitiae non uidet ullatuae.
Surget et aduersos uelut efferus ibit in hostes,
#########Hostica uelsolis conteret arma minis.
Nam sibi persuasit penitus se tempore nullo,
#########Vllis oppressum posse perire malis.
Nec, quamuis grauibus, periturum cladibus ullis,
#########Sed fore se saluum semper et incolumem.
Execrabilibus loquitur plena omnia uerbis,
#########Fraudibus innumeris perfida lingua tumet.
Collocat insidias per compitasectauiarum,
#########Quosque [orig: Quósque] potest miseros excipit atque necat.
Auxilio cassos oculis obseruat acutis,
#########Et quacunque potest parte nocere, nocet
Occultis qui praetereunt obseruat ab antris,
#########Ut leo cui rabiem suasit acerba fames.
Excipit incautos specie bonitatis, ut autem
#########Ceperit, in laqueos et loca mortis agit.
Opprimit insontes uiolenter, et omnia solis
#########Viribus, et nulla relligione gerit.
Haec faciens nescire Deum putat omnia, secum
#########Nanque ait: auersus non uidet ista Deus.
Surge iuua pater, afflictos age respice, latam
#########Essetuam miseris sentiat hostis opem.
Cur Domino reprobus conuitiauana loquatur?
#########Esse tibi curae necsua facta putet?

page 23, image: s056

Nempe vides, color, et curae,saeuique labores,
#########Atque alia in manibus sunt sita cuncta tuis.
Soli nanque tibi miserorum turbarelictaest,
#########Ex ope consistunt orbus et orbatua.
Brachia uituperatoris confringe maligna,
#########Viribus ereptis totus inermis erit.
In scelera immanis patrata inquire tyranni,
#########Iam facies horum non erit ulla super.
Rex fuit, est, et erit Dominus rex omne per aeuum,
#########Ipsius e regno gens inimica cadet.
Supplicia exaudis miserorum uota rogantum,
#########His etenim patulis auribus esse soles.
Ipsorum rege corda, tuis ut legibus apti,
#########Inueniant placidum quem uoluere patrem.
Ut duce te possint miseri subsistere, et ultra
#########Impius in terra desinat esse minax.

PSALMVS XI. In Domino confido quomodo.

ARGVMENTVM.

Est obiurgatio impiorum doctorum, qui a uera doctrina uerbi Dei ad humana somnia, a fiducia misericordiae Dei ad humana praesidia uocant. His minatur exitium, piis autem promittit liberationem. Primi uersus alii hanc sententiam esse putant: Transmigra in montem sicut passer: q. d. [abbr.: quod dicit] Volunt me auocare a monte Hierusalem, in quo Dominus, ad suos montes et carnalia praesidia.


page 24, image: s057

Doctrinas hominum, mandataque [orig: mandatáque] praua docentes
#########Conqueritur ueram posthabuisse fidem.
Qui cum sunt nimio stolidissima pectora fastu,
#########Contemnunt alios et sua sola probant.

Vincenti Psalmus Dauid.

Omnis in onmipotente Deo fiducia nostra est,
#########Ille meas uere spes facit esse ratas.
Nunc igitur qua fronte meas audetis ad aures
#########Dicere? montanos, i, pete, quaere specus.
I latebras pete, inassuetis abscondere lustris,
#########Vt loca quaefugiens deuia quaerit auis.
Tela manu quatiunt, celeres rapuere sagittas,
#########Spiculaque [orig: Spiculáque] in neruos imposuere mali.
His nihil intendunt aliud nisi figere instos,
#########Per loca quae, cum sint abdita, luce carent.
Nusquam stare datur, nusquam consistere fas est,
#########Iustus ad haec faciet quid precor ista uidens?
At Deus interea templa incolit aurea coeli,
#########Ipsius ista thronum regia diues habet.
Intentos habet ille oculos, uidet onmia, et idem
#########Prospiciens hominum iudicat omne genus.
Ille hominum trutina uitas examinat aequa.
#########Approbat ille bonos, improbat ille malos,
Odit iniqua uirum scelerataque [orig: sceleratáque] facta probantem,
#########Offendi uitio nec grauiore potest.
Immittet laqueos quibus impius inpediatur,
#########Illi pro pluuia sulphur et ignis erunt.
Incutiet uentos, et agentia fulmina flammas,
#########Vi tempestatum turbidus aer [orig: aêr] erit.

page 25, image: s058

Hocipsis uelut implebit sua pocula uino,
#########Ipsorum haec meritis praemia iusta dabit.
Iustitiae Deus autor, amat qui iusta probantes,
#########Dedita iustitiae pectora semper habent.

PSALMVS XII. Domine salvum me fac etc.

ARGVMENTVM.

Hic psalmus proprie est precatio pro Ecclesia et uero Dei cultu, qui in uerbo Dei est positus, ut Deus uerbum Ecclesiae conseruet, et impios doctores perdat, secundum sententiam: Orate Dominum messis, ut mittat operarios. et est elegans psalmus.

Sunt quibus humanos placeant inuenta per usus,
#########Atque ea diuinis anteferenda putent.
Quos, quia praetextu turbant sacra dogmata falso,
#########Vitandos tan quam toxica uera monet.

Vincenti in octochordo Psalmus Dauid.

Huc ades hic [orig: hîc] succurre tuis mitissime diuum [orig: diuûm],
#########Namque est sanctorum turba pusilla super.
Defecere boni uerae et pietatis amantes,
#########Non est in cunctis gentibus ulla fides.
Friuola concinnant linguis et uana loquuntur,
#########Turba malis socios fallere docta dolis.
Blanda susurrantis texunt mendacia linguae,
#########Et quae uox loquitur, pectora falsa negant.
Perdat adulantes linguas Deus, arceat omnes
#########Perpetuo assuetos nil nisi magna loqui.

page 26, image: s059

Qui sibi persuadent nil se non posse loquendo,
#########Nec metuunt secum talia uerba loqui:
Lingua potems est nostra satis, nos magna loquemur,
#########Quis Dominus nobis quem uereamur erit?
Sed quoniam miseri pereunt et ab hoste premumtur,
#########Quorum, aures, gemitus, uenit ad usque meas:
Tempus ut exurgam nunc est, Deus inquit, ut ipsis
#########Non dubiae possim ferre salutis opem.
Nempe feram, laqueoque [orig: laqueóque] pios quo uinciit hostis,
#########Eripiam, tuti uiuere ut inde queant.
Omnia quae loquitur Dominus purissima uerba,
#########Et sunt argento candidiora nouo.
Argento, flammis cui quicquid adhaesit ademtum est,
#########Quod focus ipse probum terque [orig: térque] quaterque [orig: quatérque] docet.
At tu conseruare tuos dignabere, diuum [orig: diuûm]
#########Maxime, tu custos optimus esse potes.
Eripe perpetuo nos hac ab stirpe malorum,
#########Sed placidis tantum cum feritate nihil.
Vndique concurrunt et crescit turba malorum,
#########Dum probrosi hominum sceptra superba tenent.

PSALMVS XIII. Usque quo Domine obliuisceris.

ARGVMENTVM.

Est elegantissimus Psalmus, qui continet uehementem et affestibus plenam precationem contra spiritum tristitiae, et ani mi moerorem, qui aut peccarum aut poenam peccati sequi solet. De hac tentatione sapiens: Spiritus tristis exiccat ossa.


page 27, image: s060

Quamlibet afflictus, quantumuis pressus iniquis
#########Cladibus, his lacrymis utere, saluus eris.
Scandala si qua tibi sator excitet ille malorum,
#########Fide Deo,spera, nec moueare statu.

Vincenti Psalmus Dauid.

Quam [orig: Quàm] nostri diuturna tuos obliuia sensus.
#########Auertent? quo me tempore respicies?
Quando erit ut uideam, et uultus ferar ante beatos,
#########In quibus est miseris spesque [orig: spésque] saiusque [orig: saiúsque] tuis?
Quam [orig: Quàm] pater ista diu transuersum cura retrorsum
#########Auferet, et requiem non sinet esse mihi?
Anxius hanc animam siquidem dolor urget, et hostis
#########Consiliis aliquem non sinit esse locum.
Quando erit hostiles ut auara superbia fastus
#########Ponat, et in miserum desinat esse minax?
Respice me miserum, qui me, qui cucta creasti,
#########Exaudi placida, quas loquor, aure preces.
Ne mea in aeternam claudantur lumina no ctem,
#########Da uigiles oculos pectoris esse mei.
Da sublimem animum, da laetae frontis honorem,
#########In me ne cristas erigat hostis atrox.
Gloria ne mendax, ne uana superbia iactet
#########Viribus his sese praeualuisse suis.
Neue [orig: Néue] sibi applaudant qui nos odere maligni,
#########Si uia sit nostri lubrica facta pedis.
Spes uero [orig: uerò] in pietate tua mihi certa manebit,
#########Et mea laeta tuae corda salutis erunt.
Perpetuis Domini laudes celebrabo Camoenis,
#########Qui modo [orig: modò] collapsum me mihi restituit.


page 28, image: s061

PSALMVS XIIII. Dixit insipiens in corde suo.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de impietate ludaeorum sub tempus aduentus Christi: Quare in fine optat Christum mitti, qui tantam impi etatem per doctrinam Euangelii corrigat ac mutet. Paulus uniuersaliter eum citat, quod tora natura, sine spiritu sancto, sit peccato corrupta.

Verius haud potuit praesaga mente Prophetes
#########Dicere, quae fieri tempora nostra uident.
Ista legant, et se uideant, qui numina tantum
#########Multifori uentris luxuriosa colunt.

Vincenti Psalmus Dauid.

Stultus ab humano qui iudicat omniasensu,
#########Quique ea dispenset non putat esse Deum.
Sunt tamen usque adeo stupefacto pectore caci,
#########Credere qui possint tam furiale nefas.
Nam male consulto sic cogitat impius ausu,
#########Non est quem metuas, nec sciat ista, Deus.
Execrabilibus perierunt cladibus omnes,
#########Produga quos miseri uita laboris habet.
Omnipotens humiles prospexit ab aethere terras,
#########Humanumque [orig: Humanúmque] sua uidit ab arce genus.
Ex tot an inueniat sapientem millibus ullum,
#########Qui curet superos, et putet esse Deum.

page 29, image: s062

At retro stolidis abierunt passibus omnes,
#########Pestis enim miseris omnibus una fuit.
Non fuit ex illis quem posses dicere iustum,
#########Qui bene uixisset non fuit unus homo.
Num sapient aliquando mali qui sanguine uiuunt,
#########Et populi comedunt corpus et ossa mei?
Quos miserorum hominum duri pauere labores,
#########Ut satura ingluuies nesciat ista famem.
Dummodo quodrodant uentri non desit alendo,
#########Turba creatorem negligit ista suum.
Hic ubi non opus est trepidamt, ubi nulla necesse est
#########Esse pericla animae, certa pericla timent.
In quibus haud opus est, Domino seruire laborant,
#########Vera loco cultus nil facientis habent.
Sed fauet et iustis Deus est tutela salusque [orig: salúsque],
#########Nec negat auxilium quod pia turba rogat.
O stulti et miseri qui despexistis egenum,
#########Quod [orig: Quòd] soli fidat subiaceatque [orig: subiaceátque] Deo.
Quis genus Israel saluum dabit, atque reducet
#########Dispersos populos ad tua templa Sion?
Cum Deus exilium conuerterit ipse suorum,
#########Laeticia fient omnia plena noua.
Tunc genus Israel gaudebit, et ocia ducent,
#########Qui de stirpe tuae sunt Iacobe domus.

PSALMVS XV. Domine quis habitabit in etc.

ARGVMENTVM.

Hic Psalmus continet doctrinam legis,

page 30, image: s063

et habet amplissima praeconia bonorum operum, fiquidem ostendit ea non solum requiri a Deo, sed etiam Deum ea remuneraturum in fidelibus. Nota autem primo loco poni ueritatem, hoc est, studium uerbi Dei, quod facit integros homines, timentes Deum, et confidentes in eius mi sericordia per Christum.

Totius hic [orig: hîc] picta est solidae pietatis imago,
#########Quae nos ad superos uita leuare queat.
Puro corde Deum cole, dilige, consule fratri,
#########Haec fidei summa est, hic pietatis apex.

Psalmus Dauid.

Quis tua templa Deus, tua qs tentoria dignus
#########Incolet, et montis stabit in arce tui?
Integer, et uitae maculis non oblitus ullis,
#########Non nisi iusta operans,nec nisi ueraloquens.
Qui non alterius famam detractat honoris,
#########Nec mala dc socio cogitat ullo suo.
Opprobrium qui uicino non ingerit, et qui
#########Negligit assuetos improba facta sequi.
Qui colit obsequio Domini praecepta colentes,
#########Qui quod iurarit [orig: iurârit] fallere nolit opus.
Qui super usura sortem non quxit iniqua,
#########Qui super insontem munera nulla capit.
Quisquis ad haec animum facienda induxerit, ille
#########Purus et aeterno tempore saluus erit.

PSALMVS XVI. Conserva me Domine quoniam.


page 31, image: s064

ARGVMENTVM.

Est insignis prophetia de Christo rege et eius regno seu Ecclesia: Item de abiectione Synagogae, et tota Legis abrogatione. magnifica testimonia Actorum II. VIII. XIII. ex eo allegant Apostoli. Est autem mixtus Psalmus: Nam orationem et gratiarum actionem habet. Oratio est Christi humiliati, gratiarum actio Christi glorificati et triumphantis contra mortem et Sathanam. Ideo etiam titulum habet aurei ornamenti.

Morte triumphata rediturum in corpora Christum
#########Si recta inspicias, haec tibi uerba canunt:
Cultum legiferi tollendum Moseos omnem,
#########Sacra, cibos, mores, sabbata, festa, status.

Aureum ornamentum Dauid.

Cvm mihi sit reliquae misero spes nulla salutis
#########Te sine, qui rerum maxima sceptra tenes.
Custodi tibi confisum, tua sola uocantem
#########Numina, seruatum me pater esse iube.
Nam mihi persuasi, Domino sic dicere ut ipsi
#########Auderem, Dominus tu mihi solus eris.
Te propter duros potui tolerare labores,
#########Nam sine te requies non uenit ulla mihi.
Praecipui mea cura et maxima gaudia sancti,
#########Qui terras, et adhuc corpora uiua colunt.

page 32, image: s065

Multa alii statuunt falsorum nomina diuum,
#########Illorum statuas quas uenerentur habent.
Quorum ego quae fusi libamina sanguinis edunt,
#########Non sequar, aut laruis accipienda feram.
Praeterea ipsorum munquam mea lingua loquetur
#########Nomina, Lethaeos digna subire lacus.
Tu mihi diutiae Deus es, tu larga bonorum
#########Copia, tu fluxas ante refundis opes
Quam [orig: Quàm] mea sors felix cecidit bene, quam mihi cornu
#########Copia, ceu patrias diuite fudit opes.
Per petuo Dominum laudabo et carmina dicam,
#########Qui mihi et duxilium consiliumque [orig: consiliúmque] dedit.
Insuper insomnes cogebar ducere noctes,
#########In quibus affectus me erudiere mei.
Non secus ac uideam Dominum, sic semper eundem
#########Cogitat hic animi candidus huius amor.
Hunc mihi non adimunt noctes, non tempora lucss,
#########Nam prope adest, partes adserit ipse meas.
Ille mihi a [orig: à] dextra prope adest ne forte laborem,
#########Hoc duce uis poterit nulla nocere mihi.
Ergo laeticia perfusus, gaudiasensi,
#########Quanta uoluptatum pectora plena solent.
Exiluit uelut aucta meae noua gloria linguae,
#########Et caro non dubiaspe solidaque [orig: solidáque] mea est.
Nam nec apud Stygias, plutonia regna, Paludes,
#########Vlla animae statues dura ferenda meae.
Nec sancti foedanda tui dabis ossa sepulcro,
#########Quod carni ex aliqua parte nocere queat.
Ad uitam quod ducit iter mostrabis, et omni
#########Laeticia facies me tua iussa sequi.

page 33, image: s066

Laeticiae stant ante tuos et gaudia uultus
#########Perpetuo, et dextrae gloria iuncta tuae.

PSALMVS XVII. Exaudi Deus iustitiam meam.

ARGVMENTVM.

Est simile argumentum cum Psalmo duodecimo: orat enim contra Pseudoprophetas et Hereticos, ac petit, ut Deus eum conseruet insana doctrina. Significat autem se propter uerbum fuisse in odio, et accusatum tanquam Hereticum, sicut hodie quoque uidemus ueram Ecclesiam sustinere crimen haereseos etc.

Ignaui monachi, pepones et inertia terrae
#########Pondera, degeneri dedita turba gulae.
His digni precibus quibus exagitentur in horas,
#########Quos effusa Dei iudicis ira premat.

Oratio Dauidis.

Has precor o [orig: ô] placida tam iustas aure querelas,
#########Cuncta pater fletus percipe uerba mei.
Explorare uelis attenta mente quid orem,
#########Non falso ex animo nostra querela uenit.
Iudicete stet iusta meae sententia caussae
#########Et, quo cun cta soles lumine, recta uide.
Omnia nota mei tibi sunt sensa intima cordis,
#########Qui ne nocte quidem te sine solus eram.
Conftato argentum me sicut in igne probasti,
#########Scoria nec mendax ulla reperta tibi est.

page 34, image: s067

Quae loquar illa eadem sententia firma sequetur,
#########Non erit a [orig: à] sensu dissona lingua meo.
Omnia sectabar quaecunque es uerba locutus,
#########His mea muniui sensa, cor, ora, fidem.
Ne quid in humanis operum caligine nugis
#########Laberer, ausurus facta nefanda sequi.
Insidiatorum peragraui lustra latronum,
#########Tutus ab insidiis per tua uerba fui.
Firma quaeso meos tua per uestigia gressus,
#########Ne cadat in media lubrica planta uia.
Auxilium ut ferres querula te uoce rogabam,
#########Audi quas timido fundimus ore preces.
Eia age mirentur populi, fac sentiat orbis,
#########Qua uenia foueas, qua pietate tuos.
Saluator tibi fidentum, sciat impius isthaec,
#########Spicula cui dextrae sunt odiosa tuae.
Tam tua me uigili custodia lumine seruet,
#########Quam seruari oculi pupula cara solet.
Non secus ac suaui requiescam tutus in umbra,
#########Si tua magna meum contegat ala caput.
Protege me, uelutique tuis defende sub alis,
#########Impia dum miserum perdere turba studet.
Insidiantur enim nec cessant quaerere, qua nam
#########Hanc animam perdant conditione, mali.
Quandoquidem magnis inter se conuenit istis
#########Hoc opus, hinc audent multa superba loqui.
Quo me cunque pedes, quo me uia ducit, id unum
#########Curant ut possim qualibet arte capi.
Omnia prospiciunt circum, qua fraude dolisque
#########Prostratum terrae me sine fine premant.

page 35, image: s068

Impius adsimilis raptori est ipse leoni.
#########Cui saeuam stimulat praeda petita famem.
Non secus ac catulus rapidi genus acre leonis,
#########Qui pauidas captans insidet antra feras.
Surge fer auxilium, uires prosterne superbi,
#########Victricem dextram sentiat esse tibi.
Eripe me uitamque [orig: uitámque] meam de fauce maligni,
#########Victorem gladium sentiat esse tibi.
Adsere me dira manuum de gente tuarum,
#########De genere hoc qd adhuc uita superstes habet.
Qui sua uiuentes capiunt iam praemia, quorum
#########Implesti uentres deditione tua.
Quos proles numerosa beat, qui deinde relinquunt
#########Relliquias pueris diuitiasque [orig: diuitiásque] suis.
Verum ego iustitia mentem comitante quietam,
#########Accipiam uultus gaudia plena tui.
Cumque [orig: Cúmque] apparuerit species tua uera, quietus,
#########Et satur et tota mente beatus ero.

PSALMVS XVIII. Diligamte Domine fortitudo.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, quod per Deum in uariis periculis, quae inimici, hostes, seditiosi concitarant, sit seruatus :Ponitur hic Psal. et Reg. XXII. Habet autem fere perpetuam periculorum narrationem, nisi quod aspergit affectus orationis, et gratiarum actionis.


page 36, image: s069

Carmen ab Isaida scriptum Dauide quod olim
#########Cinctus ab hostili milite quando fuit.
Cumque [orig: Cúmque] manu Saulis premeretur, et esset ab illo
#########Iam liber, Domino sie modulatus, ait,

Vincenti serui Domini Dauid, qui locutus Domino uerba cantici huius, in die quo liberauit eum Dominus de manu cunctorum inimicorum eius. et de manu Saul.

Prosequar, et merito, te semper amore fideli,
#########Mi Deus o profugae portus et aura rati.
Languida qui ualidis mea pectora uiribus auges,
#########Qui mihi speratae petra salutis eras.
Saluus in aduersis quo defendente manebam,
#########Quo duce securus sicut in arce fui,
Mi Deus auxiliamque [orig: auxiliámque] meum cui fidere certum est,
#########Contra hostes clypeum praesidiale meos.
Quo mea nixa salus ceu cornu fortiter haeret,
#########Amplius hostiles nec timet insidias.
Laudibus assiduis Dominum uenerabor, et hostis
#########Qui noceat tanto uindice nullus erit.
Nam fera me rapidae tenuerunt uincula mortis,
#########Et grauis infernae terruit unda Stygis.
Ditis et umbrarum circum me uincla ligarunt [orig: ligârunt],
#########Mors miserum laqueis uinciit atra suis,
Obrutus aerumnis, oppressus molelaborum
#########Assidua Domini uoce precabar opem.
Assiduo clamore Deum precor, ille querelas
#########Audit. et incassum non sinit ire, meas.

page 37, image: s070

Audit ab excelso stellantis lumine templi,
#########Inde meas prona suscipit aure preces.
Intima concussae tremuerunt uiscera terrae,
#########Commotis montes insonuere cauis.
Ipsius a [orig: à] uultu tremuere, et ab ipsius ira
#########Omnia quae tellus subtus et intus habet.
Fumidus ipsius de naribus exiit aer,
#########Omnia consumens ignis ab ore Dei.
Carbones flamma succendebantur ab ipsa,
#########Tam furor hic atrox, tam grauis ira fuit.
Demisso ille humiles descendit ab aethere terras,
#########Sub pede diuino nubilus aer erat.
Praepetis ascendit plumantia terga uolucris,
#########Remigio alarum per suaregna uolans.
Obsepsit tenebris sua castra, et nubibus atris
#########Cinxit, quas pluuio condidit imbre graues.
Ipsius ad uultus splendorem caerula nubes
#########Transiit, et subito tempore nulla fuit.
Transiit, et densis fulsit sine nubibus aer,
#########Transiit et mista grandine flamma uorax.
Desuper intonuit, totumque [orig: totúmque] exterruit orbem
#########Fulminibus, mista grandine flamma uorax.
Contorsit dextrasua tela, et plurima sparsit,
#########Fulgere uiuentum terruit omne genus.
Praecipites toto ceciderunt aethere nymbi,
#########Terra dehiscentes uidit aperta sinus.
Nam timuere tuum te corripiente furorem,
#########Iste tui terror spiritus oris erat.
Misit ab excelsi retrahens me uertice coeli,
#########Et dextra e magnis eripiebat aquis.

page 38, image: s071

Hostibus eripuit ui praepollentibus omni,
#########Et qui me forti plus potuere manu.
Qui me supressere meis in rebus iniquis,
#########Perfugium Dominus se dedit ipse mihi.
In loca me duxit spaciosa, et ab hoste receptum
#########Eripuit, nec enim non fauet ipse mihi.
Ille uices operum reddet, quae iusta peregi
#########Reddet, ut haec non est sanguinolenta manus.
Praeceptis etenim Domini constanter inhaerens,
#########Impius ante Deum qui [orig: quî] precor esse queam?
Ipsius obseruabam animo praescripta fideli,
#########Certus ubique ab eo tradita iussa seui.
Simplicis ipsi adero uitae candore, nec unquam,
#########Sponte, quod offendat, commenminisse uelim.
Atque ideo si iustus ero, mihi iusta rependet
#########Praemia, si puras uiderit esse manus.
Sanctus es ad sanctum, iustus reputabere iusto,
#########Cumque [orig: Cúmque] nocente nihil, non es et ipse nocens.
Qui sunt mundicia insignes, his mundus et ipse es,
#########Verum qui malus est, huic es et ipse malus.
Tu saluas humiles, miseris solatia praestas,
#########Ne sibi confidant corda superba domas.
Tu uiuo nostram succendes igne lucernam,
#########Vertisti in lucem noctis opaca meae.
Te duce in hostiles turmas sine clade ruemus,
#########Vincemus ualida quaelibet arma manu.
Te duce pinnatos muros capiemus, et urbes,
#########Fossarum obiectas transiliemus aquas.
Omnibus in factis Deus integer, omnia uerbo
#########Quae facit, emuncto sicut ab igne, facit,

page 39, image: s072

Ipse uelut clypeo tutatur ab hostibus omnes,
#########Quos fidei certos nouerit esse suae.
Nam quis adhuc alius Deus est? quis fortior illo?
#########Si Deus est, ut et est, quis nisi noster erit?
#########Ipse est ille Deus, qui me uirtutibus auctum
Roborat, et dubias non sinit ire uias.
#########Ipse docet leuuibus cursu contendere ceruis,
Ipse meos statuit per iuga summa pedes.
#########Erudit ille meam quaecunque in praelia dextram,
Ille docet certa mittere tela manu.
#########Per te certa tuae possedmus arma salutis,
Quod [orig: Quòd] uires habeo, dextera caussa tua est.
#########Et quoties aliquo casu me affligis acerbo,
Ex imo toties rursus ad alta leuas.
#########Omnia quae graderer strauisti plana uiarum,
Semita ne nostros lubricet uda pedes.
#########Persequar et duce te fugientes adse quar hostes,
Nec referar donec funditus interimam.
#########Verberibus caedam duris, nec inde resurgent,
Concidet ante meos turba profana pedes.
#########Tu dabis optat as obeunda in praelia uires,
Tu dabis hostiles uincere posse minas.
#########Tu facis ut fugiant, ut sic extinguere possim,
Qui sine caussa odio desipuere mei.
#########Vociferabuntur nec erit qui saluet, ad ipsum
Clamabunt toto pectore, surdus erit.
#########Pulueris in morem, quem dissipat aura, peribunt,
Turba erit abiecto uilior istaluto.
#########Eripe me populo qui nil nisi iurgia quaerit,
Ut caput euictis gentibus esse queam.

page 40, image: s073

#########Ignotus quondam populus mihi seruiet olim,
Ignotus populus seruiet iste mihi.
#########Auribus accipient placidis et iussa capessent,
Verum erit et mendax aduena turba mihi.
#########Consenuere alienigenae, turba aduena, nati,
Claudicat in uinclis aduena turba suis.
#########At uiuit Dominus nostrae dator ille salutis,
Cui sit in aeternos gloria summa dies.
#########Qui mihi uindictam uictos largitur in hostes,
Et populos coget subdere colla mihi.
#########Hostibus ereptum quime in sublimia ponit,
Nunc quoque ab infidis eruet ille uiris.
#########Ergo tuas laudes tua nomina gentibus edam,
Virtutes dicent secula concta tuas.
#########Qui tam dona tuo confers feliciaregi,
Regiaque [orig: Regiáque] insigni sceptra salute beas.
#########Qui sic magnifico Christum Dauida decoras
Nomine, quaeque illi posthuma proles erit.

PSALMVS XIX. Coeli enarrant gloriam Dei.

ARGVMENTVM.

Est insignis Psalmus, qui primo laetissimam prophetiam haber de Euangelio in totum mundum spargendo per Apostolos, deinde illustre en comium Euangelii subiicit. In fine est oratio addita, qua petit primum ueniam, sicubi a uerbo declinauit. Deinde petit gubernationem, ut in uerbo ad finem usque seruetur.


page 41, image: s074

#########Vox Euangelii tam late exibit in omnes
Quam [orig: Quàm] late terr as maximus orbis habet.
#########Haec tuba non unquam, non usquam tanta silebit,
Quam notat hic [orig: hîc] certis Psaltria Musa notis.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########Quam sit et admir amda Dei Quamque inclyta uirtus,
Gloria si nondum quanta sit ista uides.
#########Aspice conuexo nutantem pondere mundum,
Aspice stellifer ae nobile molis opus
#########Ipsa tibi ingentis spaciosa uolumina coeli
Narrabunt Domini facta stupenda sui.
#########Maxima stellantis dicet tibi fabrica mundi,
Talia quae fecit quanta sit ista manus.
#########Usque adeo sunt nota opera omnipotentis, ut isthaec
Nox non ullaroget, non roget ulla dies.
#########Tempora quin potius sibi succedentia certis
Facta Dei, uicibus, non peritura notent,
#########Indicat haec roseosreuhens Aurora iugales,
Succedens eadem nunciat orta dies.
#########Hesperus occiduas haec monstrat iturus in undas,
Ut mir acla etiam nox sciat ista sequens.
#########Atque ita perpetuo uariantibus ordine rebus,
Ista Dei uirtus tanta latere nequit.
#########Nulla sub ingenti tam gens est barbara coelo,
Quo non fama aliquo uenerit ista modo.
#########Propriet as linguae tam nullius ullaremota est,
Quae non audierit talia facta loqui.
#########Tam diuina agiles monstrant miracula coeli,
Tam sonus ipsorum per loca nulla tacet.

page 42, image: s075

#########Ipsorum terras exivit amussis in omnes,
Orbis in extremos edita uerba sinus.
#########Regia latiuago posuit tentoria soli,
In quibus et radiis sydera cunctasuis.
#########E quibus ipse uelut thalmi de limine sponsus
Bxit, et in populo pectora laeta facit.
#########Nec secus exultat quam [orig: quàm] fortis et impiger heros,
Aemula cui cursu conficienda uia est.
#########Ille quidem primo coeli consurgit ab ortu,
Mox et in occiduas praecipitatur aquas.
#########Interea medium curruferit igneus orbem:
Nunc cadit, et prono uertice spectat humum.
#########Et nihil ille suo non attigit igne perurens,
Nemo est qui stammas illius effugiat.
#########Lex Damini immaculata animas refrigerat aegras,
Indoctorum animos erudit atque polit.
#########Aequa Dei mandata animos et cordaserenant,
Illustrant oculos lucida iussa Dei.
#########Mundicieres plena Deum timuisse, neculle
Tempore in aeternos interitura dies.
#########Nil nisi quod uerum est decernit, et omnis iusti
Iudicis officio, quae ficit, ipse ficit.
#########Omni nobiliora auro, meliora lapillis
Quos legit e uiridi decolor Indus aqua.
#########Neue [orig: Néue] quis obrium preciosius aestimet, anteit
Quascunque immensus continet orbis opes.
#########Mellib us Hyblaeis gustu plus dulcia, uincunt,
Quae stillante fauo nectara stipat apis.
#########Cautior euasi donec uersabar in ipsis,
Namque [orig: Námque] ea qui seruat. praemia multa feret.

page 43, image: s076

#########Quis nouisse potest quoties labatur et erret?
Exime, quasnequeo cernere, quaeso notas.
#########Praeterea rogo custodime a [orig: à] gente superba,
Nemihi sit Dominus cum uolet hostis atrox.
#########Sic tibi mundus cro, sic immaculatus habebor,
Nec potero magni criminis esse nocens.
#########Quae loqtur mea lingua et adhuc quaecumque locuta est,
O utinam possint uerba placere tibi.
#########Sit tibi grata precor meditatio pectoris huius,
Mi Deus o [orig: ô] uitae uita salusque [orig: salúsque] meae.

PSALMVS XX. Exaudiat te Dominus in die.

ARGVMENTVM.

Est precatio pro salute Magistratus, ut Deus eum gubernet et defendat contra omnia pericula. Habet in fine insignem antithesin: isti in curribus et equis, nos in nomine Domini.

#########His precibus possunt, hac debent uoce iuuari,
Munia qui rerum publica cunque gerunt.
#########Rebus ut humana maioribus arte grauatis,
Ipsis dignetur fautor adesse Deus.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########Quando erit in dubiis tibi sors contraria reb. [abbr.: rebus]
Et metuet casus anxia uita graues,
#########Audiat omnipotens te uota precesque [orig: precésque] ferentem,
Tune te magna Dei nominis umbra tegat.

page 44, image: s077

#########Mittat ab excelso tibi et auxilietur olympo,
Eque sacra certam sede Sionis opem.
#########Cuncta animo repetat memori tua munera, et ip
Grata Deo dextrae sint holocausta tuae.
#########Omnia quae cupies tibi in omnibus annuat horis,
Consiliumque [orig: Consiliúmque] animi compleat omne tui.
#########Quam paries pleno memorabimus ore salutem,
Ponentes nostro fixa trophaea Deo.
#########Ipsius in laudem uictricia signa feremus,
Illa tuas faxit pondus habere preces.
#########Nunc adeo iubeor certo obseruasse, quod unctum,
Omnipotens nunquam deseret ipse suum.
#########Ipse quidem coelo residens exaudiet ipsum,
Tota salus ab eo, non aliunde uenit.
#########Confidunt in equis alii, bigisque [orig: bigísque] rotarum,
Haereat in nostro spes rata nostra Deo.
#########Hi siquidem uicti cecidere hostilibus armis.
At nos erecti pectora celsa sumus.
#########Nunc ades auxilium praestans Deus, audiat et rex
Cum nos sollicita uoce petemus opem.

PSALMVS XXI. Domine in uirtute tua laetab.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de Christo et eius regno. Nec potest intelligi de Dauide, quia mani feste dicit, uicturum eum in perpetuum, et positum eum ad benedictionem, ut benedicat aliis, sicut dicitur Gen. xiii. Addit autem prophetiam de defectione synagogae et interitu.


page 45, image: s078

#########Regia laturum sed sceptra perennia Christum
Et quibus aequari gloria nulla queat.
#########Huius et horrendis delendos uiribus hostes,
Regius hoc uates carmine praemonuit.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########Adiutus uirtute tuae Deus optime dextrae,
Gaudet et ex animo rex tua facta canit.
#########Ipsius implesti uota omnia, quaeque petebat
Omnia te large distribuente tulit.
#########Ipsi praeueniens etenim bona cuncta dedisti,
Obrisi cingens aeris honore caput.
#########Siroget ut plures possit superesse per annos,
Ipsius innumeros tu facis esse dies.
#########Omnibus illa tuae praefert decora inclyta famae,
Tu facis hunc summo laudis honore coli.
#########Ipsius aeternos benedcis nomen in annos,
Gaudebit uultus laetus amore tui.
#########Confidens etenim Domino rex sperat in ipso.
Perpetuo constans in bonitate Dei.
#########Omnes dextratuos tua perscrutabitur hostes,
Incidet in tales inuida turbamanus.
#########Ipsos tu statues uelut ardente igne caminum,
Tempore quo uultus essluet ira tui.
#########Ipse suos certe Domini furor opprimet hostes,
Sic premet, ut totos deuoret ignis edax.
#########Ipsorum non esse sines nec uiuere fructus,
Nulla his uenturae semina prolis erunt.
#########Intendere [orig: Intendêre] malum quoniam tibi, nec potuerunt
Perficere incoepti praemeditata sui.

page 46, image: s079

#########A iustis separabis eos ceufragmina dorsi,
Dirige in hos neruispicula recta tui.
#########Surge tuae uirtute potens, et robore dextrae,
Nos tua dicemus facta stupenda Deus.

PSALMVS XXII. Deus Deus meus respice in me.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de Christi passione, morte, resurrectione, et regno post mortem, ac Ecclesia. Singulare aurem est quod ita manifeste praedicit uulnera pedum ac ma nuum, ludibria Iudaeorum et blasphemas uoces, sortem diuidendarum uestium etc. Titulum sic fere exponunt de cerua, id est Christum, passuro sub finem legis, cum aurora Euangelii oriretur.

#########Ceu coram [orig: coràm] uideat, sic explicat omnia Christi
Passuri lacrymas, uulnera, probra, crucem.
#########Quem non haec moueant lacrymosae uerba quere
Durius hunc saxo pectus habere putem.

Vincenti Psalmus Dauid de cerua Aurore.

#########Mi Deus, o [orig: ô] animae spes unica et ultima nostrae
Omnia qui rerum iura salutis habes.
#########Cur Deus abiectum me ita tempore deseris isto,
Quo tibi praecipue respiciendus eram?
#########Quam [orig: Quàm] te non mea uerba mouent, q [abbr.: quam] fletus ab ipso
Omnis abest, ferres ut mihi dexter opem.

page 47, image: s080

#########Aucupor integros lacrymis tua numina soles,
Auersa querulas abnuis aure preces.
#########Nocte uigil multis tacitas ululatibus auras
Sollicito, requies ne uenit ulla mihi.
#########Tu tamen ille Deus, Deus et sanctissimus idem es,
Cuius Iudaeo laus in honore uiget.
#########In tua sperabant maiores numina nostri,
Auxilium sensit spes animosa tuum.
#########Rebus in afflictis illi te in uota uocabant,
Non poter as iunctos deseruisse tibi.
#########Spe certa propriam tibi commisere salutem,
Nec tibi confidens est pudefacta domus.
#########Reptilis ipse autem merito, et sine nomine uermis,
Bruti non hominis pectus habere ferar.
#########Opprobrium triuiale hominum, quem despicit omnis,
Qui quota uel mediae nomina plebis habet.
#########Qui me cunque uident ceu pondus inutile terrae,
Rugas ceu naso rhinocerotes agunt.
#########Ora, sed exertis ringuntur hiantia linguis,
Turba, minax ronchis, docta mouere caput.
#########Hic aliquis, Dominum iam numc eat, inquit, ad ipsum,
Si modo [orig: modò] quae merito damna queratur habet.
#########Liberet ille suum si sic, ut iactat, amatur,
Dilectum aerumnis liberet ille suum.
#########Me tamen ipse meae duxti genetricis ab aluo,
Te per, adbuc sugens ubera, nixus eram.
#########Editus in lucem tibi adhaesi protinus uni,
Tu Deus ex utero matris es ipse mihi.
#########Ne procul hinc abeas, ne longe abscesseris autem,.
Nam prope sunt quae me dura pericla manent

page 48, image: s081

#########Non procul hinc absunt curae saeuique labores,
Sed nec adest misero qui ferat ullus opem.
#########Turba uelut miserum uitulorum circuit ingens,
Praeualidi cingunt ad latus omne boues.
#########Ora adaperta in me et rictus habuere patente
Ut leo qui praedam corripit ore fremens.
#########Sicut aqua effusus, diffluxi totus, et intra
Me mea sunt luxata omnibus ossa locis.
#########Non secus ac aestu radiorum ceraliquescens,
Diffluxit robur pectoris omne mei.
#########Sic mihi quae fuerat uirtus exaruit omnis,
Ut proiecta nihil testa liquoris habens.
#########Nescia lingua loqui sitibundis faucibus haesit,
Et mea mortifero puluere membra tegis.
#########Circum nam uenere canes, me plurima circum
Foeta malis, falsi prodiga, turba stetit.
#########Mortifero fodere manus mihi uulnere utrasqu
Peruia sunt pedibus uulnera facta meis.
#########Omnia dinumerare queas in me ossa, sed ipsi
Spectantes gaudent me mala tanta pati.
#########Partiti secuere meos sese inter amictus,
Et measortito subdita uestis erat.
#########Tu solitam ne differ opem, neu longius absis,
Mi Deus afflicto, nam potes, affer opem.
#########Da rogo in hanc uitam ne saeuiat hosticus ensis
Ne canis hanc animam deuoret ille ferox.
#########Erue me rapido frendentis ab ore leonis,
Vnica cornigerae cornua frange ferae.
#########Vera laude meis tua nomina fratribus edam,
Agnoscet laudes concio tota tuas.

page 49, image: s082

#########Carminibus celebrate Deum quicunque timetis,
Qui de cunque tua sunt Iacobe domo.
#########Omne quod [orig: quòd] a [orig: à] magno genus Israele profectum est,
Ipsius ad dextrae facta stupenda tremat.
#########Exilium non auxilio contemsit egentis,
Nec retro [orig: retrò] uultus abdidit ora sui.
#########Quin potius iustis precibus se in uota uocanti,
Nequaquam surdis auribus esse tulit.
#########Me celebrante tuis Ecclesia magna sonabit,
Concio plena tuis laudibus omnis erit.
#########Vota Deo mea persoluam spectantibus ipsis,
Quos Domini uacuos non sinit esse timor.
#########Da quod edant humiles, epulis saturentur opimis,
Qui mites animos, qui pia corda gerunt.
#########Tollite laudantes quicunque reguiritis ipsum,
Perpetuos uiuant pectorauestra dies.
#########Omnibus haec totum uulgetur fama per orbem,
Vnius ut Domini tradita iussa colant.
#########Vnius ut Domini uener andum numen adorent,
Quae gentes terrae climata cunque colunt.
#########Ipsius est etenim regnisine fine potestas,
Ipse habet in cunctis gentibus imperium.
#########Et qui diuitiis partis utuntur, adorent
Ipsum, qui terrae pinguia quaeque uorant.
#########Et qui foeda situ confecti corpora sordent,
Quique animae uitam non sinit esse suae.
#########Natio uenturo de semine seruiat ipsi,
Virtutes Domini secula cuncta scient.
#########Posteritas uentura Dei praeconia laudum
Concinet, et populis commemoranda dabit.

page 50, image: s083

#########Iustitia ipsius in toto cantabitur orbe,
Ipse quod hoc tantum fecerit autor opus.

PSALMVS XXIII. Dominus regit me et nihil mihi.

ARGVMENTVM.

Est mire suauis et elegans Psalmus, in quo praedicat beneficia, et pro iis gratias agit, quibus Deus Ecclesiam suam cumulat, quod eam sicut pastor ouem, uerbo pascit, consolatur, gubernat ac tuetur.

#########Dona Dei agnoscens et sacri munera uerbi,
Ambulat, et recta ducitur ille uia.
#########Non secus hunc, ac pastor ouem, si forsan aberret,
In sua restituit pascua uera Deus.

Psalmus Dauid.

#########Nulla petendarum mihi deerit copia rerum.
Pascit ut innocuas me Deus inter oues,
#########Per loca me statuit uiridantibus herbida pratis,
Ducit et ad riuos lene fluentis aquae.
#########Collapsas animi uires mihi reddit, et ipsum
Iustificae ducit per loca tuta uiae.
#########Ipsius ut uideam uerarum nomina laudum,
Hoc duce tam felix h0c mihi trita uia est.
#########Siue per obscuras umbris loca condita ualles
Semita sit pedibus conficienda meis:
#########Non metuam, quia te duce, nulla pericla nocebüt,
Me baculi seruat uirga timenda tui.

page 51, image: s084

#########Diuitis apponis mihi splendida fercula coenae,
Ut doleat spectans talia liuor edax.
#########Balsameo caput unxisti mihi pingue liquore,
Vbere fudisti pocula plena mero.
#########Quin tua me clemens pietas, et cura sequentur,
Donec in hoc aliquis corpore sanguis erit.
#########Ipse quidem Domni sublimia templa tenebo,
Cultor et huic longo tempore fidus ero.

PSALMVS XXIIII. Domini est terra et plenitudo.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi, seu Ecclesia per totum mundum sparsa, quam descirbit certis notis, quod habeat sanam doctrinam, cor purificarum fide, et uitae innocentiam. Habet autem grauem adhorationem in fine, sicut secundus Psalmus.

#########Immortale Dei regnum fore praedicat orbi,
Ex Euangelicae uo cis honore tubae.
#########Si quis ad historiam tamen haec trahat, ille probabit
Forte Iebusaea de regione cani.

Psalmus Dauid.

#########In manibus Domini terra est, et quicquid in ipsa est,
Ipsius et quisquis rura colonus arat.
#########Maxima nam stabilem super aequora condidit ipsam,
Inrapido iaciens robora prima mari.

page 52, image: s085

#########Hanc super et fluuios, super aedificauit et ames,
Omnia qui uariis flexibus arua secant.
#########Quis iuga conscendet diuini altissima montis?
Ipsius oraclo quis loca sacra colet?
#########Integer et uitae maculis non oblitus ullis,
Nec falsum spirans, nec nisi uera loquens.
#########Hunc Domni pietas, et gratia larga fouebit,
Saluus hic, ille Dei munere iustus erit.
#########Hoc genus est hominum q [abbr.: quod] et aestimat, inuenit ipsum,
Qui uultus cupidi sont Iacobe tui.
#########Tollite claustra fores, aeterni absistite uectes,
Laudis ut introeat rex decus omne ferens.
#########Rex nouus iste quis est, quem gloria tamta coronet?
Armorum Dominus, militiaeque potens.
#########Pandite claustra fores rigidae date limina portae,
Ut laudum intröeat rex genus omne ferens.
#########Quis rex iste, quis est cui sint ea nomina laudum?
Virtutum Dominus rex decus illus habet.

PSALMVS XXV. Ad te Domine leuaui animam.

ARGVMENTVM.

Est precatio in qua orat, ut Deus eum gubernet uerbo, peccata condonet, et ab omnibus periculis q [abbr.: quae] ab hostibus Ecclesiae impendent, liberet. Ostendit aure eleganter affectus orantium in uera fide, qui nunc seipsos consolantur, nunc se cohortantur, nunc iterum ad orationem redeunt etc.


page 53, image: s086

#########Expetit ingenti succensum pectus amore,
Ex uerbo ueram discere posse fidem.
#########Ne cadat afflictum, ne debilitetur in ullis
Cladibus, o [orig: ô] quantum est dogmata uera sequi.

Psalmus Dauid.

#########Summe parens rerum magni faber unice mumdi,
Ad te sunt anima uota leuata meae.
#########Spes mea ne sine confundi, ne perfidus hostis
Sacrilego casus rideat ore meos.
#########Nam tibi fidentum [orig: fidentûm] nemo confunditur unquam,
Impius at contra scandalon ipse sibi est.
#########Pande uias mihi quaeso tuas, mihi semtia constet
Proxima, quae legis ducit ad acta tuae.
#########Erudiens tua uera fides mea corda gubernet,
Mi Deus, in to tum spes mea facte diem.
#########Nunc animum solitae sub eat pietatis imago,
Quae tua primaeuo semper ab ore fuit.
#########Ne mea respicias fatuae peccata iuuentae:
Sed misereri, opus hoc sis memor esse tuum.
#########Cunque [orig: Cúnque] nihil bonitate tua praestantius usquam
Extet, et huc semper sit tua larga manus:
#########Iustus et excellens Dominus per lubrica lapsos
Erigit, et recta nos docet ire uia.
#########Erudit extorres, et per rectissima ducit,
Quos humiles dubiis passibus ire uidet.
#########Omnibus in factis pius est pater, atque benignus,
His qui sancta piae foedera pacis amant.
#########Per te, perque [orig: pérque] tuum cunctis uenerabile nomen,
Da ueniam erratis, sunt quia magna, meis.

page 54, image: s087

#########Ecquis erit Dominum metuat qui pectore tot
Illius electam diriget ipse uiam.
#########Affluet huic foecunda bonarum copia rerum,
Huius posteritas orbis habebit opes.
#########Consilia his arcana Dei sunt cognita solis,
Illius iratam qui timuere manum.
#########His agnosse dedit sua foedera, qualia nunquam,
Nec caro nec sanguis foedera nota tenent.
#########Mente Deum uigili obseruans non flectar ab illo,
Ut de casse meos liberet ipse pedes.
#########Respice nunc me me, et miserere indigna feremtis,
Supplicis afflicti respice uota tui.
#########Anxiet as miserum conturbat plurima pectus,
Nunc age tam rebus tristibus affer opem.
#########Respice quos pator casus durosque [orig: durósque] labores,
Atque animi dele uulnera cuncta mei.
#########Aspice quam [orig: quàm] multis petar undique ab hostibus unus,
Vtque premant odio non faciente modum.
#########Eripe me his inuicte malis, ne numine fisum
Vincere me pudeat non potuisse tuo.
#########Simplicis hanc animam uitae pater optime serua,
Cuius tota tua pendet ab arce salus.
#########Gentis ut adserues Israelitidos oro
Semina, et a [orig: à] populo cuncta pericla fuges.

PSALMVS XXVI. Iudica me Domine quoniam.

ARGVMENTVM.

Est precatio Ecclesiae contra falsos fratre,

page 55, image: s088

et Ecclesiam impiorum, damnantium Euangelion tanquam haeresin, et uarie calumniantium pios. Ac habet insignem descriptionem Ecclesiae piorum et impiorum, quid utraque faciat.

#########Mundus hypocrisios tantum nunc peste laborat,
Ut sint, qui uerum, turba pusilla, uident.
#########Innumeros qui falsa docente testatur, et orat
Ne se corripiat debita poena malis.

Psalmus Dauid.

#########IVdicio mea uita tuo Deus unice constet
Candida si, qualis debuit esse, fuit.
#########Confidens Domino uitam securus agebam,
Nec stabiles lapsum destituere pedes.
#########Excute quaeso mei pater intima uiscera cordis,
Affectus omnes qua ratione feram.
#########Semper enim praesens tua me clementia firmat,
Et tua me uere uiuere uerba docent.
#########Haud unquam uit am cum uana loquentibus egi,
O di cuncta uiros qui simulanter agunt.
#########Concilia et coetus mihi displicuere malorum,
Impia conantis nullius hospes era.
#########Inno cuas pietate manus ceu fonte lauabo,
Obseruans arae cornua sancta tuae.
#########Ut sitibunda tuas mea laudes audiat auris,
Ut quae cunque facis facta stupenda canam.
#########Tecta tuae uener anda domus ego semper amaui,
In quibus est laudis gloria fixa tuae.
#########Ne precor hanc animam cum peccatoribus aufer,
Nec quibus est fusi sanguinis alta sitis.

page 56, image: s089

#########In manibus quorum scelus est et fraudis abunde,
Quorum falsa nocens munera crimen habent.
#########Ipse autem innocuae traducam tempora uitae,
Eripe me uitiis, et miserere mei.
#########Semper amans recti, semper sine crimine uixi,
In populo laudes eloquar ipse tuas.

PSALMVS XXVII. Dominus illuminatio mea etc.

ARGVMENTVM.

Est insignis psalmus, prior pars habet gratiarum actionem, pro liberatione preterita. Secunda pars est oratio, in qua petit ut in uerbo Dei seruetur, et defendatur ab insidiis aduersariorum. Habet autem admixtas multas illustres consolationes, qualis illa est: Pater et mater dereliquerunt me, Dominus autem assumsit me etc.

#########Tot plagas animi iam passus, et anxia uitae
Vulnera, quae sancta pro pietate tulit:
#########Hostibus insultat, mundum contemnit, et ipsi
Corda fouet soli fidere docta Deo.

Psalmus Dauid.

#########Qui patriis totum radiis illuminat orbem,
Qui lux est mundi, lucis origo Deus.
#########Ille me as tenebr as in lucem uertit, et auras
Dispulit inferna pestilitate graues.

page 57, image: s090

#########Totamente meae cur am gerit ille salutis,
Quem metuam, cuius sit grauis ira mihi?
#########Ille meae, uirtus, decus, aura, potentia uitae est:
Ad cuius trepident pectora nostra minas?
#########Irruet hostis atrox me contra, ut corpore in isto,
Quicquid niest uiui sang uinis omne trahat.
#########Irruet, affliget, curis ingentibus anget,
Sed uelut im pingens corruet ante diem.
#########Quid mihi si positis moueant fera praelia castris,
Nullus in hoc gelidus pectore sanguis erit.
#########Et licet innumeris legionibus arma capessant,
Haec erit in tactio spes mihi clausa sinu.
#########Vnius a [orig: à] Domino uoti damnabor, et esse,
Nil moror ipsius ut templa beata colam.
#########Ipsius ut tanquam nitida contempler in aula,
Donec erunt uitae stamina firma meae.
#########Occuluit siquidem gelida me sicut in umbra,
Cum premerent animam tempora dura meam.
#########Et uelut occultum sua sub tentoria ducit,
Culmina deinde meum tollit ad alta caput.
#########Hostibus ipse meis dominabor et altior ibo
Hoc duce, qui circum tot mihi damna ferant.
#########Ipsius ante aras nostra cadet hostia dextra,
Plurima quae laudum iubila plena sonet.
#########Huic arguta nouos referent psalteria cantus,
Huic modulata frequems carmina psalmus erunt.
#########Audi uerba Deus timida te uoce uocantis,
Hic [orig: Hîc] rogo ne duris auribus esse uelis.
#########De te saepe meo uerba haec in corde loquebar,
Sit faciem cunctis cura uidere meam.

page 58, image: s091

#########Ipse tuam quaero faciem pater optime rerum,
Vnica te solum cura uidere mihi est.
#########Nunc illos ne auerte tuos neue occule uultus,
Neue [orig: Néue] tuo famulo durior esse uelis.
#########Te sine non alia est ratio quae seruet egentem,
Auxilio sinete non uenit ulla salus.
#########Quare age seruatum toties ne desere seruum,
Vna salus rebus coeliefer alte meis.
#########Et quoniam proprii me deseruere parentes,
Colligis exilii membrarelicta mei.
#########Pande uias quas ingrediar, me semita ducat
Recta per hostiles, te praeeunte, manns.
#########Obsecro ludibriis ne me permitte malorum,
Opprobrio falsis testibus esse ueta.
#########Plurima nam mendax contra me turba coorta est,
Qui nisi quod uanum est nil didicere loqui.
#########Credo equidem me posse frui bonitate piorum,
Qua locus est uiuis, uitaque [orig: uitáque] morte carens.
#########Quisquis es, a [orig: à] Domino totus pendeto, tibique [orig: tibíque]
Sic animo consta fortis ut esse queas.
#########Ille tibi uires roburque [orig: robúrque] in corpora mittet,
Tantum perge Deo fidere, saluus eris.

PSALMVS XXVIII. Ad te Domine clamabo Deus.

ARGVMENTVM.

Apparet hunc Psalmuma Dauide scriptum, cum periclitaretur propter regnum, ad quod diuinitus erat uocatus per Samuelem:

page 59, image: s092

Est enim precatio in qua petit defensionem contra hostes, qui aperte nihil moliebantur, sed insidiis agebant omnia, sicut Saul initio faciebat.

#########In Saulem et Sauli similes est ista precatus,
Qui blandas ling uas, pectora praua gerunt.
#########Hic precibus saeuos contra nos utimur hostes
Qui lingua pacem, pectore bella ferunt.

Psalmus Dauid.

#########Spes mea summe Deum [orig: Deûm] tibi uota precesque [orig: precésque] feremtem
Respice, nec fias ad mea uerba tacens.
#########Ne si forte preces pater auersere rogantis,
Sin uelut in foueam qui uiolenter eunt,
#########Audi quaeso preces quo tempore cunque [orig: cúnque] precabor,
Extendamque [orig: Extendámque] humiles ad tua templa manus.
#########Ne me cum reprobis puni, qui blanda loquuntur
Consilia, at tacite pectora praua gerunt.
#########Tu meritis horum da munera digna, nec ipsos
Respice, mercedem, quam meruere ferant.
#########Facta etenim neglexerunt diuina uolentes,
Trudet ad ima illos, non super alta uehet.
#########Gloria, laus, et honor tibi sit pater optime diuum [orig: diuûm],
Qui facili no stras accipis aure preces.
#########Pectoris ipse mei Deus est certissima uirtus,
Eximium est robur pectoris ipse mei.
#########Hoc ego ceu clypeo nixus ferar obuius hosti,
Hoc etenim uictrix dextera facta mea est.
#########Pectoris atque animi fixa est spes omnis in ipso,
Ipsius in laudes carmina nostra fluent.

page 60, image: s093

#########Ille etiam uires et robur subdidit ipsis,
In quibus et Christum roborat ipse suum.
#########Nunc populum serua quite colit unicus haeres,
Atque tuae curam posteritatis habe.
#########Pasce tuum populum, tibi pectora fida guberna,
Cuncta pater tecum tempora donec erunt.

PSALMVS XXIX. Afferte Domino filii Dei afferte.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi, quod per Euangelion erat parandum. Est autem totus Psalm. allegoricus, sicut Prophetae quoque similibus allegoriis haec mysteria in uoluerunt.

#########Vox Euangelii totum spargenda per orbem,
Hic [orig: Hîc] quoque Iessaeo dicitur esse seni.
#########Admonet ut quoscunque homines miram tur honores,
Ante Deum discant uilius esse nihil.

Psalmus Dauid.

#########HVc agite huc adferte deo decora onmia laudum
Quos aliis uirtus ante superba tulit.
#########Et decus et laudem Domino date nomine digna
Ipsius, atque ipsum quae decuisse queant.
#########Huic et adorantes in sancto adsistite templo,
Accipiat uer as regia sancta preces.
#########Vox Domini super exit aquas, cui gloria soli est,
Intonat ipse super flumina magna Deus.

page 61, image: s094

#########Vox Domini uirtute potens, uox magna decensque [orig: decénsque],
Omnia confringens, omina concuitens.
#########Vox Domini cedros confringens, franget et ipse
Voce cedros Lybani concutiente Deus.
#########Nec secus ac uitulos facit exiluisse potentis
Voce Dei trepidas concutiente cedros.
#########Praecipue Lydanum ingentem commouit, et Hermon,
Vnius ut cornu quale fuisse ferunt.
#########Vox Domini flammas disfrumpit et excutit ignes,
Desertum Domini uox trepidare facit.
#########Vox Domini loca commouit deserta Cadessi,
Qua loca Sinaici uerticis astra petunt.
#########Magna Dei trepidas mouere tonitrua ceruas,
Et foetus grauidae parturiere nouos.
#########Verda Dei uast as nudarunt arbore siluas,
Amplius et solitas non habuere comas.
#########Ipsius in templo Domini dicentur honores,
Dicetur summo gloria summa Deo
#########Diluuium Dominus sedet ut graue praeparet orbi,
Aeterni Dominus nomina regis habet.
#########Ille suo uires populo dabit, omnibus illo
Dante salutiferae commoda pacis erunt.

PSALMVS XXX. Exaltabo te Domine quoniam.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, quod liberatus fit uel a morbo pestifero, uel a temtationibus, in quibus quidam mortis gustus est. Habet

page 62, image: s095

autem insignem commendationem misericordiae Dei et consolationem, quod Deus ersi affligit suos, tamen iterum liberet, sicut dicit: Momentanea est ira eius, et uoluntas eius est ut uiuamus, uesperi adest fletus, mane exultatio etc.

#########Liber ab aerumnis quibus anxius ante fuisset,
Salua, Deo grates, pectoralaetus agit.
#########Cernis ut exultet, quantisque affectibus intus
Spiritus erumpat per sua uerba föras.

Psalmus et canticum dedicationis domus Dauid.

#########In tua perpetuas attollam nomina laudes,
Mi Deus, et caussa est cur ita semper agam.
#########Nam me mortifera tanquam de sorde leuatum,
Lucida iussisti tollere ad astra caput.
#########Inde nec insultare meos mihi passus es hostes,
Gaudia ne de me qualiacunque ferant.
#########Mi Deus ingenti sanasti uulnere laesum,
Cum peterem tua uis ut mihi ferret opem.
#########Ad Styga delapsum reuocasti ad lumina uitae,
Nunc quoque quod uiuo, muneris omne tui est.
#########Ne morerer tua seruauit me dextera uiuum,
Frigidus effossa ne sepelirer humo.
#########O igitur Domino praeconia dicite laudum,
Quorum certa Dei pendet ab arce salus.
#########Quamque [orig: Quámque] potestis ei dignas persoluite grates,
Ipsius ut memores nomina sancta canant.
#########Ipsius ira breuis cito praeterit, exit in ictu,
Quam [orig: Quàm] cito consumta fulgura nube solent.

page 63, image: s096

#########Quos amat his uitam tribuit, duce uiuitur illo,
Cum morerer uitam reddidit ille mihi.
#########Vespertina graues traxere crepuscula fletus,
Immoderata nouum gaudia mane tulit.
#########Cum sors aspiceret laeto me candida uultu,
Perpetuam rebar posse manere loco.
#########Nam tua sancta mihi stabiliuit sceptra uoluntas,
Quae duce te firmi culminis instar habent.
#########Mox uero [orig: uerò] ut placidi uertisti lumina uultus,
Turbato attonitus pectore totus eram.
#########Ad te confugiam supplex, tua numina poscam,
Ante thronum ueniet nostra querela tuum.
#########Quid tibi contulerint, quidue [orig: quídue] utilitatis habebunt,
Simea quis rapidae corpora mandet humi?
#########An ne tuum sterilis celebrabit puluis honorem?
Num ne tuam dicent ossa sepulta fidem?
#########Nunc precor exaudi pater, et miserere precantis,
Rebus in afflictis, nam potes, affer opem.
#########Tu iucunda meum uertisti in gaudia luctum,
Mutata est laeto moesta querela cboro.
#########Tu mea ferali spoliasti corpora sacco,
Cinxerunt nostrum gaudia uera latus.
#########Ut ma lingua tuas canat omni tempore laudes,
Nec sileant nomen carmina nostra tuum.
#########Perpetuo tua facta canam, tibi maxime rerum,
Et merito [orig: meritò], grates hic [orig: hîc] et ubique feram.

page 64, image: s097

PSALMVS XXXI. In te Domine speraui non con.

ARGVMENTVM.

Est precatio, sed in qua uarii affectus cernuntur, nunc laudantium Deum, numc iterum trepidantium et orantium ad Deum, nunc adhortantium alios quoque ad fidem etc. Haec uarietas magnam consolationem habet. Ostendit enim ne sanctos quidem semper eadem esse animi firmitudine contra mala.

#########Quos agat affectus duris uita anxiarebus,
Quas eadem grates libera facta ferat.
#########Hoc tibi Psalmographus depinxit carmine uates,
Cuius ut agnoscas munera, disce sequi.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########CVius ab humanis non est effabile nomen
Vocibus o [orig: ô] rerum spes, uia, uita, salus.
#########Inte praesidium statui mihi, tota salutis
Spes est in manibus condita nostra tuis.
#########Ne sine, ut incutiant aliquem mihi adacta pudorem
Scandala, sed solita me tueare fide.
#########Huc agesiecte tuas, quibus omina percipis aures,
Et cito [orig: citò] fer, sup plex quam tuus ambit, opem.
#########Sis mihi in auxilium tanquam fortissima rupes,
Quam uis armorum frangere nulla queat.
#########Sis uice munitae quam nemo euerterit arcis,
Illa domus nostrae cura salutis erit.

page 65, image: s098

#########Tu siquidem turris fortissima, tu mea rupes,
Tu mihi dux igitus, tu mihi rector eris.
#########Quae posuere mali, de retibus erue captum,
Plus aliis longe roboris unus habes.
#########Accipere hanc animam manibus digneris amicis,
Et commendatam fer precor esse tibi.
#########Nam tua me piet as et ab hoste et peste redemit,
Vno te, poterit uerius esse nihil.
#########Odi qui magicas uiam coluere per artes,
Omnis at in Domino spes mihi fixa manet.
#########Cum me laetifica facias pietate beatum,
Qui potero laudis non memor esse tuae?
#########Haec mihi gaudia erunt pro pria, haec mihi uota mane bunt
Laeter ut ex animi dexteritate tui.
#########Nam mea perculsi sanasti uulnera cordis,
Depulit aerumnas et tua dextra meas.
#########Nec me passus er as includi hostilibus armis,
Lat auia est pedibus, te duce, facta meis.
#########Respice me, miserere pater, pius esto roganti,
Nam miser aerumnis opprimor immodicis.
#########Assiduo facies contabuit anxia luctu,
Sunt sua nunc animae uulnera facta meae.
#########Comminuit miserum pungens angustia uentrem,
Amisit uires anxia uita suas.
#########Languit assiduis consumta doloribus aetas,
Et mea me uirtus deflua deseruit.
#########Delicta euertunt mea me, corda aegra fathiscunt,
Nec succus miseris ossibus ullus inest.
#########Omnib. opprobrium contemnor ab hostibus, et sum
Factus uicinis fabula foeda meis.

page 66, image: s099

#########Digressum foribus noti fugere, nec aegro
Vllus amicorum ferre uolebat opem.
#########Non est ulla mei ratio super amplius ullis,
Ac si me fati uincula dura ligent.
#########Ceu nunquam fuerim, me obliuiscuntur amici,
Creditus abiectae sum uelut umbra rei.
#########Nam mala fama meas multorum perculit aures,
Et quacunque solet parte uenire timor.
#########Dum male consultant qua me ratione trucident,
Qua capiant animam conditione meam.
#########Nostra tamen soli tibi spes constanter adhaeret,
Nam mihi te praeter quis Deus esse potest?
#########In manibus mea uita tuis et tempora uitae,
Eripe ab hostili me pater alme manu.
#########In me sparge tui radios et lumina uultus,
Esse tua saluum pro pietate sine.
#########Neue [orig: Néue] pudefiam fragilis discrimine uitae,
Totus enim de te pendeote [orig: pendeoté] que sequor.
#########Impia turba suo confusa pudore feratur,
Mutescat Stygios impius ante Lacus.
#########Mendaces sileant de iusto falsa loquentes,
Dum fastu nimio turgida corda gerunt.
#########Qua [orig: Quà] hona serunsti te magna timentihus, et qud
Sunt ed secreta condita claue tibi.
#########Iam mundo spectante tuis bona quanta dedisti,
Submit tunt fidei qui sua corda tuae.
#########Occule sub latebris ipsos, ne turba malorum
Irruat, et captis iura superba ferat.
#########Ipsos ceu tacito tuguri sub culmine condes,
Ne mala, iurgatrix lingua, mouere queat.

page 67, image: s100

#########Atque hymnis et laude Deus dignissimus onmi est,
Qui mihi munita dexter in urbe fuit.
#########Cum fugerem praeceps, et spes iam nulla subesset.
Mens fuit abiectum me procul esse tibi.
#########Audisti tamen, et precibus rata uota dedisti,
Abste cum querula uo ce precarer opem.
#########Diligite o [orig: ô] animae Dominum, pia pectora, sanctae:
Is seruat fidei quos pia curatenet.
#########Ille superborum factis sua iusta rependit
Praemia, fastosos destruit ille uiros.
#########Este uiri constanti animo, qui nomen amatis
Ipsius, hic uobis fortia corda dabit.

PSALMVS XXXII. Beati quorum remissae sunt.

ARGVMENTVM.

Hic Psalmus habet hoctrinam insignem de iustificatione, quod iusti et beati simus, non alia re, quam si peccata quae habemus omnes, non imputentur, regantur, remittantur, hoc est, non iustificamur operibus, aut lege, sed sola fide, quae apprehendit misericordiam Dei, quam in Christo declarauit, sicut Christus dicit: Qui credit in me, non uidebit mortem in aeternum. Item: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit.

#########Quae vis peccati, quae sit natura reatus,
Ianua quae ueniae, quo reseranda modo:

page 68, image: s101

#########Hic [orig: Hîc] docet et sanctos peccati lege teneri,
Quae tamen admittant crimina cuncta tegi.

Dauid erudiens.

#########Felix cui peccata Deus patrata remisit,
Cuius ut inuolucro crimina tecta latent,
#########Felix cui Dominus utitum non imputat ullum,
Cuius aperta nihil pectora fraudis habent.
#########Certe ego, cum iamdudum animo obluctante tacerem,
Nec praua admissum mente faterer opus.
#########Ossibus exhaustis corpus contabuit aegrum,
Dum gemitu assiduo pectora moesta fremunt.
#########Me siquidem tua dextra premit noctesque [orig: noctésque] diesque [orig: diésque],
Nullus in hoc ultra corpore sanguis inest.
#########Sicut ab aestuis arescit solibus humor,
Sic mea nil succi membra fouentis habent.
#########Propterea commissa palam [orig: palàm] peccata fatebor,
Nec mea ceu ducta crimina nube tegam.
#########Et tibi praecipue statui pater ista fateri,
Spes ueniae misero si qua uenire queat.
#########Haec ego dum meditor, tu crimina cuncta tulisti,
Mox per te scelerum gratia facta mihi est.
#########Hac super orabunt omnes tua numina sancti.
Tempore quo possint commoda ferre preces.
#########Quod mala si ueniant tanquam mare fluctibus undans,
Nullum his diluuium, nulla no cebit hyems.
#########Tu mihi praesidium, tua me protectio seruet,
Ut tibi seruatus carmina grata canam.
#########Firmabo ratione animum tibi, certa docebo
Signa pedum, qua tu progrediare uia.

page 69, image: s102

#########Prospiciam tibi ut attento tua lumine seruem
Omnia, ut ex nutu stet tua utia meo.
#########Ne similes fiatis equis brutisue caballis,
Bruta etenim cum sint haec, ratione carent.
#########Horum tu breuibus constringes ora lupatis,
Noluerint forsan si tua iussa sequi.
#########Impius aerummas mult as patietur, at ille
Qui didicit Domino fidere, saluus erit.
#########In Domino gaudete pii, nam gloria uestra est,
Qui geritis recta pectora plena fide.

PSALMVS XXXIII. Exultate iusti in Domino, rectos.

ARGVMENTVM.

Est insignis gratiarum actio, in qua commemorat beneficia Dei, quod uerbum dat, quod bonos defendit, malos pu nit, quod omnia condidit mirabiliter etc. pertinent autem haec ad consolandos nos, ut cum sic amus, tam potentem Deum nos habere, tanto certiorem in ipsum spem ponamus.

#########Laetari iubet, et meritas persoluere grates,
Nomina iustificae qui pietatis amant.
#########Saluat enim seruatque [orig: seruátque] suos, nec deserit unquam,
Quantumuis miseros perfidus hostis agat.

#########Concipite ergo animis noua gaudia, tollite men tes,
Qui colitis pura simplicitate Deum.

page 70, image: s103

#########Quorum nam fidei sint pectora dedita rectae,
Hos pia laudandum laus decet ante Deum.
#########Ipsius ad cytharam fidibus cantate sonoris,
Ipsius et laudes musica nabla sonent.
#########Dulcisonos illi decachordi extendite neruos,
Dicite carminibus iubila plena nouis.
#########Rectaetenim semper Deus est, et uera locutus,
Et quaecunque ficit, facta probanda facit.
#########Iudicat, et iusta considerat omnia lance,
Iustitiae cunctis aequa ferentis amans.
#########Immensum Domini pietas est nota per orbem,
Totasuas illiterra fatetur opes.
#########Verbo cuncta Deus coeli quoque condidit orbes,
Oris et afflatu sydera pulcrasui.
#########Inclusas pelagi uelut utre coercuit [orig: coêrcuit] undas,
Cuius adhuc nulli scire profunda dedit.
#########Tota Deum metuat proiectae machina terrae,
Hunctimeat quisquis terrea regna colit.
#########Quod uolet ipse etenim factum est quo tempore dixit,
Hic si quando uolet iussa peracta tenet.
#########Consilia auersae quae Gentes saepe probarunt [orig: probârunt],
Dissipat, et fraudi non sinit esse locum.
#########Quae statuit Dominus rata sunt, et fine carebunt,
Consilia in summos non abolenda dies.
#########Felicem populum, cui se Deus ipse colendum
Obtulit, et cuius se dedit esse Deum.
#########Felicem populum quem sic elegit, ut haeres
Ipsius aeternus nominis esse queat.
#########Excelsi dominus de summo cardine coeli
Intento humanas lumine spectat opes.

page 71, image: s104

#########Prospicit humano cunctos e semine natos,
Cuncta sui spectans de regione throni.
#########Ipse regit mentes illorum, et pectora firmat,
Cuncta opera illorum, quae regit ipse, uidet.
#########Non iuuat armatum numerosa potentia regem,
Non redimit fortem uis generosa uirum.
#########Fallet equus Dominum quem uincere posse putabat,
Immodico quoniam robore fultus erat.
#########Qui Dominum metuunt, hosrespicit ipse, nec unquam
Deserit, hostili nec sinit arte premi.
#########Qui pia diuinae bonitatis munera quaerunt,
Horum animas certa saepe salute beat.
#########Hos praedura famis per tempora pascit egentes,
Ne miseros rapiat nortis auara manus.
#########Et nunc ad Dominum directa est nostra uoluntas,
Fortia qui nostrae scuta salutis habet.
#########Pectora concipiunt noua gaudia nostra per ipsum,
Spes rata in ipsius nomine nostra manet.
#########Nunc tua nos bonitas diuum [orig: diuûm] pater optime seruet,
In te sperantes ut tua turba sumus.

PSALMVS XXXIIII. Benedicam Domino in omni tempore.

ARGVMENTVM.

Est idem argumentum cum praecedenti Psalmo, quem Dauid composuit, cum periclitaret apud Abimelech. I. Samuelis XXI. Habet autem interrextas adhortationes

page 72, image: s105

suauissimas, et amplissimas consolationes, quod etsi affligantur sancti, tamen Deo curae sunt etc. Est omnino Psalmus pulcerrimus.

#########Quod [orig: Quòd] Deus orantum [orig: orantûm] uoces exaudiat omni
Tempore, uiuendi quae uia prima, docet.
#########Omnes affligi uerae pietatis amantes
Donec in hac uita morbida membra trahant.

Psalmus Dauid, quando mutauit faciem suam coram Abimelech, qui expulit eum, et ipse abiit.

#########Dicite perpetuas Domino mea carmina laudes,
Tam iustum nullo tempore cesset opus.
#########Nostra Deo laudem nunquam non ora loquentur,
Huic mea non unquam lingua iacebit iners.
#########Gloria nostrae animae Deus est, humc ergo loquetur
Exul, ut haec spectans gaudia certa ferat.
#########Perpetuas Domnio mecum nunc dicite laudes,
Tollamusque [orig: Tollamúsque] simul nomina magna Dei.
#########Sollicto dominum quaerenti pectore faustum
Annuit, et placidum se dedit ipse mihi.
#########Annuit aure mihi placida, mox abstulit omnes
Terrores animo qui nocuere meo.
#########Gaudebunt quicunque Deo constanter adhaerent,
Nec facies horum quo pudefiat erit.
#########Exul hic ad dominum clamams, auditus ab ipso est,
Quem simul aerumnis omnibus eripuit.
#########Qui Dominum metuunt ceu castris cir cuit illos,
Peruigil et saluos angelus esse facit.

page 73, image: s106

#########Scire libet Dominus quam [orig: quàm] sit bonitate suaui,
Hucsensus omnes uertite, scire licet.
#########Felicem quicunque illi confidit, et audet,
Sperare a [orig: à] Domino, qua releuetur, opem.
#########Sanctorum ex animo Dominum pia turba timete,
Nulla ita dispositis copia deesse potest.
#########Esurient dites, opulenti rebus egebunt,
Quaerentes Dominum copia diues alet.
#########Huc agite o [orig: ô] pueri mea uerba audite fideles,
Pectora ut erudiam uestra timore Dei.
#########Qui cupis inno cuae traducere tempora uitae,
Pacataque [orig: Pacatáque] bonos mente uidere dies.
#########Sit tibi cura tuae, ne deerret ad improba, linguae,
Oraque [orig: Oráque] ne possint uerba dolosa loqui.
#########Quae bona sunt facito, fuge q [abbr.: quae] mala cunque uidentur,
Maxima quaesitae commoda pacis habe.
#########Ipse Deum iustos oculis pater aspicit aequis,
Ipsorumque [orig: Ipsorúmque] pia percipit aure preces.
#########Ipse suos uultus intendit in impia agentes,
De terra ipsorum nomina ut eiiciat.
#########Ad Dominum fudere preces, audiuit, et ultro
Auxilium instis, quod petiere, tulit.
#########Corda, prope est Dominus fractis, animosque [orig: animósque] iacemtes
Erigit, et miseros ad meliora leuat.
#########Multa uiro semper ueniunt incommoda iusto,
Hoc duce cuncta tamen per mala saluus erit.
#########Omnia sic famulia custodiet ossa fidelis,
Ut ne uel minimum de tot abesse uelit.
#########Impius aduersa quauis ratione peribit,
Qui iustum oderunt plurima damna ferent.

page 74, image: s107

#########Liberat ipse animas Dominus de morte suorum,
Quique illi fident, bosmala nulla prement.

PSALMVS XXXV. Iudica Dominenocentes me.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra eos, qui praeter meritum, bonos oderunt et calummiantur, et tamen simulant pacem et amicitiam. Huiusmodi homines in aulis plerunque sunt.

#########Quam [orig: Quàm] fidei noceat uesana calumnia uerbo,
Carmine in hoc, uatis iusta querela, monet.
#########Regnet ut haec regum saeuissima pestis in aulis,
Saulis ab exemplo condidit ista tibi.

Psalmus Dauid.

#########Ad te confugio, tua numina pronus adoro
Summe parcens, animi suscipe uota mei.
#########Obruor aerumnis, euertor fraude malorum,
Auxilium misero ni tua dextra ferat.
#########Quare age conantes me perdere crimine cassum,
Perde suis technis, et nocuisse ueta.
#########Corripe tela manu, scutum cape, tollere in ensem,
Ut manus hostilis te feriente cadat.
#########Condita uictrici deprome hastilia dextra,
Hostibus ut possis obuius ire meis.
#########Dic animae pater auxilii praesentis egenti,
Certa salus ex me debet adesse tibi.
#########Deficient igno minia, pudor obruet ipsos,
Insidias uitae qui posuere meae.

page 75, image: s108

#########Per sua collapsi retro malefacta redibunt,
Turba malum capiti quae meditata meo est.
#########Fiant ut paleae quas quaelibet aura moratur,
Et Domini miseros angelus exagitet.
#########Ipsorum uia sit tenebris obducta profundis,
Fallat et impressos lubrica facta pedes.
#########Ales ab excelso iuuenis delapsus olympo,
His aliquo requiem non sinat esse loco.
#########Nam neque tale aliquid foueam fecere merenti,
Occultantem animae retia tensa meae.
#########Turbetur subito per non praeuisa tumultu,
Intereat laqueo captus ab ipse suo.
#########Hic animus uero capiet noua gaudia ab ipso,
Cuius laetifica est plena salute manus.
#########Quae mihi sunt, plenis affectibus intima dicent,
Summe Deum [orig: Deûm], similis quis queat esse tibi?
#########Qui facis afflictum robusti obtundere uires,
Atque hostes inopem uincere posse suos.
#########Aduersum testes me producuntur iniqui,
Qui, quae non didici, dicere facta iubent.
#########Pro bonitate mea mihi facta indigna rependunt,
Aerumnas animae deliquiumque [orig: deliquiúmque] meae.
#########Ipse autem quando sibi fata aduersa ferebant,
Vestitus sacco summa tegente fui.
#########Ipse tuli longis ieiunia cruda diebus,
Et tacitas fudi nocte die [orig: dié] que preces.
#########Nonsecus ex illis ac si mihi proximus esset,
Non secus ac frater forte fuisset, eram.
#########Sicut mater er am natum quae luget ademtum,
Pullaque [orig: Pulláque] in atrato corpore uestis erat.

page 76, image: s109

#########Contra ego cum premerer, cum sorte grauarer iniqua,
Laetantes aliquem uix habuere modum.
#########Conuenere homines claudi studioque [orig: studióque] maligni
In me quo timui tempore tale nihil.
#########Hi mea discer punt uelut intima uiscera, nec dum
Saeuitiae finem friuola pestis habet.
#########Assentatores, et turba obnoxia uentri,
Dentibus infrendent in mea damna suis.
#########Quam [orig: Quàm] pater ista diu tandem te ferre iuuabit?
Quo me deie ctum tempore restitues?
#########Eripe me tanti de colluuione tumultus,
Esuriens auido ne uoret ore leo.
#########Per populos tua facta canam, coetuque [orig: coetúque] frequenti
Materiam laudis commemorabo tuae.
#########Nulla ferant de me noua gaudia, qui sine caussa
Callidi, ut insontem persequerentur, erant.
#########Neue [orig: Néue] oculo nutante malum mihi deinde minentur,
Qui caussas odii non habuere sui.
#########Nam nil pacificum, sed friuola uerba loquuntur,
Verba quibus iustos per losa cuncta premant.
#########In me lata uagis diducunt rictibus ora,
Vah ea dicentes lumina no stra uident.
#########Aspicis haec supreme parens ne desere moestum,
Ne sileas, ne absis longius inde mihi.
#########Surge et in auxilium caussae expergiscere nostrae,
Iudicii tu dux optimus huius eris.
#########In manibus mea uita tuis, tu discute iudex,
Iustitiae dicar sub ditus esse tuae.
#########Ne mea laeticiae mala sint noua caussa malignis,
Et pia ne credant uota peracta sibi.

page 77, image: s110

#########Neue putent miserum coetu oppressisse nefando,
Nec se materiam cladis habere meae.
#########Praemia perfidiae pudor et confusio turbent
Omnes, ex animo quos mala nostra iuuant.
#########Cunct as illorum obscurent mala nomina laudes,
De me quos nimium gloria falsa leuat.
#########Perpetua uero [orig: uerò] felices laude ferantur,
Iustitiae fautrix turba comesque [orig: comésque] meae.
#########Hi Domino laudes per secula cuncta loquentur,
Qui famulo pacem iusserit esse suo.
#########Nec mea, summe parems, tua nomina, lingua silebit,
Iustitiae memorans inclyta facta tuae.

PSALMVS XXXVI. Dixit iniustus ut delinquat in semetipso etc.

ARGVMENTVM.

Consolatur pios contra furorem impiorum, ac belle pingit impios quales fint. In fine etiam orationem adiicit, ut Deus in uerbo contra impios, et ipsorum insidias, ac technas seruet.

#########Qua ratione, quibus [orig: quìbus] possis cognoscere signis
Haereticum, et quisquis dogmata falsa serit,
#########Tum iustis adhibet solatia, deinde precatur,
Tutus ut a [orig: à] tantis pestibus esse queat.

[note: Vincenti Psalmus Dauid serui Domini.]
page 78, image: s111

#########Saepe grauesimo gemitus de pectore duxi,
Quod ist egens meritis impius ante Deum,
#########Quod [orig: Quòd] non signa Dei prae se ferat ulla timoris,
Per mala blanditus quae facit, ipse sibi.
#########Donec digna odio quae perpetrat ipse probentur,
Dum sibi plus nimio per sua facta placet.
#########Friuola uaniloquo mendacia gutture iactat,
Nec fieri melior, nec bonus esse studet.
#########In propria semper meditatur iniqua cubili,
Ambulat iniustum, per mala tutus, iter.
#########At coelum bonitate tua sanctissime plenum est,
Nuncia sunt fidei nubila regna tuae.
#########Iustitiae rata iussa tuae, ceu saxea, constant
Culmina, ceu montes quos tua dextratenet.
#########Immensae tua iudicia assimulantur abysso,
Tu saluas hominem, tu pecus omne Deus.
#########Quam [orig: Quàm] piet as preciosa tua est, dum semine natos,
Humano dextrae protegit umbra tuae.
#########Pascentes tibi erunt saturi pinguedine multa,
Quam tribuere [orig: tribuêre] domus dona opulenta tuae.
#########Hos tu potabis fluuio quem semper inundat
Ista uoluptatis copia plena tuae.
#########Tepenes est etenim uitae fons ille salubris,
Cui sua uitales uena scaturit aquas.
#########Nobis inde tui donata luminis aura,
Fas etiam uerum cernere lumen erit.
#########Dexter et auxilio te cognoscentibus esto,
Et qui plena piae pectora pacis habent.
#########Ne ueniat nostrae malesuada super bia menti.
Ne premat infidi me uiolenta manus.

page 79, image: s112

#########Illic praua etenim ceciderunt facta patrantes.
Et bene quo starent non habuere locum.

PSALMVS XXXVII. Ne aemulare malignantes, neque.

ARGVMENTVM.

Est insignis consolatio contra scandalum quo nonnunquam pii offenduntur, cum uident se quasi a Deo negligi, impios autem felices esse et florere. Hortatur igitur Psalmus ad patientiam, ne ideo deiicia mur de statu animi, aut impiorum exemplo peccemus. Videbis autem creberrimas repetitiones adhortationum, et consolationum, quibus spiritus ostendit, quam natura simus proni ad uindictam. Quare opus est ut hoc patientiae praeceptum assidue inculcetur.

#########Ut patiente oculo uideas storere malignos,
Raptari, affligi per mala multa pios.
#########Disce pati. superanda omnis fortuna ferendo est,
Fide Deo, sordes eleuet ille tuas.

Psalmus Dauid.

#########Si qua sit, ut sunt innumerae, tibi uisa malorum
Improbitas, ira, commoueare caue.
#########Ne quibus est odio uirtus uitiumque [orig: uitiúmque] probatur
Oderis, aut illis detrabe quicquid agent.
#########Nam modo florentes, cito succidentur, ut berbae.
Quas metit incurua rustica falce manus.

page 80, image: s113

#########Gramina ut exiguis flaccescunt usta pruinis,
Sic et iniquorum defluet omnis honor.
#########Crede Deo, confide Deo, spes omnis ab illo
Sit tua, quaque [orig: quáque] habitas in regione mane.
#########Necte circuanagitet totum uagus error in orbem,
Quem dat cunque Deus sub lare tutus eris.
#########Nec tibi defuerit quicquam, modo [orig: modò] noueris illi
Credere credentem nutriet ipsa fides.
#########In Domino oblectare, et in hoc tua gaudia quaere,
Ille quod optaris, conferet omne tibi.
#########Illi quicquid ages, et te permitteregendum,
Sic te non poterit poenituisse tui.
#########Si speraris [orig: sperâris] in hunc, si te commiseris illi,
Optimus in cunctis dux erit ille tibi.
#########Iustitiae dabit ille tuae fulgere decorem,
Sicut quae rutilo lampades igne micant.
#########Virtutis fideique [orig: fideíque] tuae producet honorem,
Ut medium clari syderis aura diem.
#########Illius expecta quae sit mens, quaeque uoluntas,
Te melius rebus consulet ille tuis.
#########Nec te commoueat uia fortunata malorum,
Vita nec inflati conscelerata urir.
#########Ira animae mors est, iram fuge, mitte furorem,
Ne male commotus tu quoque forsan agas.
#########Nam cito de uiuis extirpabuntur iniqui,
Fidentum [orig: Fidentûm] Domino pars bona fortis erit.
#########Perbreue tempus adhuc et non erit impius ultra,
Quaeretur, nec erit quo fuit ante loco.
#########Totius exulibus caedet possessio terrae,
Perpetuaeque bonis gaudia pacis erunt.

page 81, image: s114

#########Impius insultans iusto mala multa minatur,
Quem frendens auido rodere dente cupit.
#########At Deus irridet ludibria uana mouentem,
Illius exitium non procul esse uidens.
#########Impius exacti distringit acumina ferri,
Arcubus imponens tela parata suis:
#########Ut gladio interimat iustum feriatque [orig: feriátque] sagittis,
Quorum recta nihil pectora fraudis habent.
#########Sed sua confo diet proprio praecordia ferro,
Ante suos arcus spicula fracta cadent.
#########Vnius angusta est melior possessio iusti,
Quam [orig: Quàm] sunt diuitiae quas malus omnis habet.
#########Brachia frangit enim Dominus robusta malorum,
At bonus buic fidens hoc duce saluus erit.
#########Tempora iustorum Dominus, cognouit et illos
Haeredes regni deputat esse sui.
#########Turbildanon illos confundere tempora possunt,
Non etiam poterit perdere dira fames.
#########Tempore quo preciosa malos annona uorabit,
Affluet et iustis copia diues erit.
#########Eloreat, et bona possideat licet omnia terrae,
Impius, in uentos ut leuis umbra fluet.
#########Nanque hostes Domini propere, ceu fumus, in auras
Diffugient, nec ab his pars erit ulla super.
#########Impius accumulat quae nunquam debita soluit,
Largamanus iusti semper et aequa bonis.
#########Illius haeredum numero referuntur amici,
Ut teneant lati ditia regna soli.
#########E quibus eiiciet maledictos partibus omnes,
Nec sinet electaesortis habere locum.

page 82, image: s115

#########Ipse uiri iusti uestigia dirigit, illi
Quae pede sit iusti semita trita placet.
#########Hunc, si forte uia cecidit, non abiicit, imo [orig: imò]
Exhibita lapsum subleuat ipse manu.
#########Et puer ipse fui quondam, et iuuenilibus annis
Integer, et nunc me curua senecta premit.
#########Nunquam ab eo uidi desertum tempore iustum,
Ipsius aut aliquo semen egere cibo.
#########Assidue miseretur enim, et bona plurima confert,
Et genus ubertas ipsius alma fouet.
#########Desere q [abbr.: quae] mala sunt, pete quae bona, semp habebis,
Optima uiuendi commoda, semper eris.
#########Iusta Deus nam semper amat, nam diligit aequum,
Nec quoscunque probat deseruisse potest.
#########Perpetuo ipse suos custodit tempore sanctos,
Cum tota impietas stirpe maligna perit.
#########Perpetuo terras habitabit tempore iustus,
Hic haeres Domininempe futurus erat.
#########Labe carens ex ore fluet sapientia iusti,
Linguaque [orig: Linguáque] curabit nil nisi uera loqui.
#########Ille gerit Legem Domini sub corde sepulta,
Illisub pedibus lubricanulla uia est.
#########Impius obseruans iustum, execratur et odit,
Quemque [orig: Quémque] odit buic uitam praeripuisse studet,
#########Sed Deus e manibus crudelibus eripitipsum.
Nec sinit iniusto iudicis ore premi.
#########Expecta Dominum perque [orig: pérque] illius impiger omnes
Quas tibi praescripsit, nouerisire uias.
#########Ille bonis adeo te prouehat omnibus auctum,
Ut tibi terrenae possideantur opes.

page 83, image: s116

#########Donec ab humanis eradicentur miqui
Rebus, et eueniat lata uidere tibi.
#########Ipse uirum uidi florentem rebus iniquum,
Floret ut in pingui uiuida laurus humo.
#########Praeterii, nec erat uir hic amplius, occidit, ipsum
Quaesiui, nec erat uel breuis umbra super.
#########Dilige quae bona sunt, rectum cole, iustarequire,
Haec faciens, alma pace beatus eris.
#########Sed bona desipiens qui negliget ista peribit,
Vna breuis ueniens auferet hora malos.
#########Iustis a [orig: à] Domino spes pendet et aura salutis,
Ille suis duro temporerobur erit.
#########Hos Deus eripiet quando opprimet impius, et cum
Inii cient saeuas impia fata manus.
#########His mala, defensore Deo, non ulla no cebunt,
Semper enim Dominum spem posuere suam.

PSALMVS XXXVIII. Domine nein furore tuo arguas.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra peccata et malam conscienriam, proponit autem insignem doctrinam et exemplum, quod in ipso sen su irae et iudicii Dei sit retinenda spes misericordiae et ad orationem confugiendum. Titulus est ad reminiscendum, quoniam et peccati sui et misericordiae Dei reminiscitur.

#########Ardet et incensas magno calet igne medullas,
Dum caro, dum quaerit spiritus aeger opem.

page 84, image: s117

#########Conscia mens uitii uere dolet, ut bene speres
Te moneat pietas officiose Dei.

Psalmus Danid ad reminiscendum.

#########Quamuis immodicauitiorum mole grauatum,
Hoc uenia dignum uix queat esse caput.
#########Ne tamen o [orig: ô] Magni Deus autor et arbiter orbis,
Ne precor irata corripe tela manu.
#########Ne tuns omce nefas iustus furor opprimat, usum
Crimina ne poena uindico nostrapreme.
#########Nam quae tu irata misistispicula dextra,
Ossibus haeserunt intus adacta meis.
#########Illa etiam qua me tua magna potentia punit,
Per mala iamdudum cognita plaga mihi est.
#########Nulla meo pars est in corpore sana, quod [orig: quòd] irae
Non possum trepidans fulmina ferre tuae.
#########Membris nulla quies, nulla est pax ossibus aegris,
T am me flagitiis uita onerata grauat.
#########Sarcina nam caput hoc suppressit iniqua malorum,
Iamque [orig: Iámque] sua totum molc laborat onus.
#########Plaga cicatricum computruit alta mearum,
Quae sunt stulticia uulnera facta mea.
#########Tristibus immo dice curis affligor in horas,
Nec mihi laeta dies, nec mihi grata uenit.
#########Intima consumtis arescunt ossa medullis,
In tota est sanum carne uidere nihil.
#########Heu quam [orig: quàm] sum nimio contritus membra dolore.
Dum requies animo non uenit ulla meo.
#########Ipse uides mea uota pater, mea pectoranosti,
Nec gemitus ratio te latet ulla mei.

page 85, image: s118

#########Lugubre contrcmuit cor in imo pectore, uirtus
Omnis abit, uires interiere meae.
#########Languida sublato caligant lumina uisu,
Et pro luce, graui nocte sepulta iacent.
#########Longe aberant a [orig: à] me quando affligebar amici,
Et plagae stabant e regione meae.
#########Interea misero laqueos et retiatendunt,
Insidias capiti qui posuerc meo.
#########Et qui me oppressum cupiunt mendaciatexunt,
Quorum animi nullo tempore fraude uacant.
#########Ipse uiro surdo similis, cuinulla per aurem
Vox eat, et presso gutture mutus eram.
#########Tanquam surdus ero qui nesciat auribus uti,
Et qui non habeat quo queat ore loqui.
#########Inte spero equidem, measpes tibi semper adbaesit,
Quae sine te non est ullarelicta mihi.
#########Pro me summe pater tu respondebis, et hosti
Eripies uires consilium [orig: consiliúm] que meo.
#########Nam metuo ne forte meis laetentur iniqui
Cladibus, et de me gaudia plena ferant.
#########Quod si forte loco mihi pes titubauerit, hinc, quae
Magnifice de me uerba loquantur, erunt.
#########Nam dura ut paterer sum factus et omnia fernnem,
Et meus est omni parte dolere dolor.
#########Confiteor siquidem uitae delicta nocentis,
Factaque [orig: Factáque] sollicitum me scelerata premunt.
#########Sed uiuunt magnisque mei sunt uribus hostes,
Quique odio immeritum me petiere, ualent.
#########Qui bene facta malis pensant mea, sponte resistunt,
Quod nisi qu fuerint optima, nulla sequar.

page 86, image: s119

#########Ne me quaeso igitur pater optime desere, neue [orig: néue]
Longius hinc absis quam [orig: quàm] mea caussa feret.
#########Auxilium propera, ser opem cito, red de salutem
Mi Deus, o [orig: ô] miserum [orig: miserûm] spesrata, certa salus.

PSALMVS XXXIX. Dixi custodiam uias meas, ut.

ARGVMENTVM.

Proponit duplex scandalum, suam calamitatem et impiorum felicitatem, ac se confirmat contra utrunque. Deinde oratur primum Deus a tali securitare, qualis in impiis est, eum seuret. Deinde, ut liberet a peccatis, et peccatorum poenis. Nomen Iedithun in titulo, est nomen cantoris, id est, Paral. xxv. putant igitur ab eo decantatum esse hunc Psal.

#########Dum uidet iniustos rebus florere secundis,
Iustos indigna conditione premi:
#########Vincla suae petit apponi retinacia linguae,
Ne Blasphema queat qualiacunque loqui.

Vincenti Psalmus Dauid ipsi Iedithun.

#########Iamdudum statui tota ut ratione cauerem,
Ne mea lingua nefas ederet ausa loqui.
#########Garrula mor daci constringam guttura fieno.
Impius obseruans dum mea uerba notat.
#########Conticui, et ne uera quidem nec recta lo quebar.
Verum ea caussa mihi plena doloris erat.

page 87, image: s120

#########Incaluere mei penitissima uiscera cordis,
Dum meditor sensus flamma fuere mei.
#########Lingua stupems igitur uelut haec in ucrba soluta est,
Et quae nulla prius uox modo [orig: modò] multa fuit.
#########Da mihi nosse meae quae sint stata tempora uitae,
Et quando ultima sint fata furtura mihi.
#########Colligere ut opssim quid in hoc mihi desit agenti
Corpore, quando illo deficiente cadam.
#########Ipse meos annos angusto fine coherces,
Mensuram bos palmi dixeris esse dies.
#########Hoc breue, te cor am momenti est nullius, aeuum
Vix est quod totum uiuitur una dies.
#########Hei mihi q [abbr.: quam] sunt uana hominum spes, uota, labores,
Quam [orig: Quàm] status est fallax, quam nibil omnis homo?
#########Nam qd [abbr.: quid] agat? uelut umbra uagatur, obambulat, errat.
Motibus insanis omnia miscet agens.
#########Congregat, ignarus cui congreget, omniaraptim,
Congestas aliis inde relinquit opes.
#########Nunc tamen o [orig: ô] genitor quid me expectare iubebis?
Tota est in manibus spes mea fixa tuis.
#########Eripe me uitiis, et habenti crimina uitae,
Ludibrium stultisne precor esse sine.
#########Tota meae uirtus obmutuit arida linguae,
Nec potui quicquam, te prohibente, loqui.
#########Vertetuas a [orig: à] me plagas, tua uerbera differ,
Exanimum dextrae me facit ira tuae.
#########Cuius tu delicta, manu ceu uindice, punis,
Huic subito formae defluit omnis bonor.
#########Huic membra assidua pereunt arentia tabe,
Ceu uestes tineae comminuisse solent.

page 88, image: s121

#########Tam nihili, tam uanus bomo est, quicunque sub isto
Corpore mortali nunc agit, egit, aget.
#########Exaudi quasfundo preces, attende querelis,
Neue tace, iacrimis sed moueare meis.
#########Sim licet ante tuos peregrinis et aduena uultus,
Sicut erant qui me progenuere patres.
#########Adsere me, uires si forte resumere possim,
Quam [orig: Quàm] prius hinc abeam, nullus et esse queam.

PSALMVS XL. Expectans expectaui Dominum.

ARGVMENTVM.

Pertinet Psalmus ad personam Christi, initio haber gratiarum actionem pro liberatione, deinde prophetiam de abrogatione Legis, et inuulgatione Euangelii ac Christi beneficio, q [abbr.: quod] impleuerit Legem et sua merita per Euangelion Ecclesiae offerat et donet. Postremo precatio Christi est addita, portantis peccata mundi, et pro iis in suo corpore satisfacientis.

#########Vox est terribilem Christi patientis agona,
Huius enim uates hic [orig: hîc] gerit ipse typum.
#########Hinc quicun que suis quaerunt solatia curis,
Praeclarum exemplum quod meditentur habent.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########Anxius expectans noctesque [orig: noctésque] diesque [orig: diésque] morabar,
Numina praesentis plena fauore Dei.

page 89, image: s122

#########Vidit et afflictum miseratus ab arce paterna,
Noluit has nullum pondus habere preces.
#########Audiit et querulae clamoremuocis anhelum,
Et properam misero ferre paradbat opem.
#########Idem me ille lacus traxit de sorde profundi,
Qua grauis assiduo perstrepit unda sono.
#########Eruit e coeno graue olenti, et stercore foedo,
Restituitque meos in loca firma pedes.
#########Ille meum direxit iter gressumque regebat,
Ne caderem, dubianescius ire uia.
#########Condidit ille noui mihi carminis argumentum,
In laudem nostri, non triudiale, Dei.
#########Talia complures meditati facta uidebunt,
Et metuent, et spe pectora plena ferent.
#########Felicem qui corde Deo confidit, et audet
Spes omnies Domino credere uelle suas.
#########Quem fugit insano tumefacta superbia fastu,
Et quos mendaces friuola lingua facit,
#########Multa et magna quidem tua summa potentia nobis
Praestitit,et pietas haec tua fine caret.
#########Erga nos tua magna fides, tua summa uoluntas,
Nullius exemplum, quo referatur, habet.
#########Quae si cuncta uolens tua facta expromere coner,
Omnia uanus erit uelle referre labor.
#########Victima nulla tibi cordi est, libamina nulla,
Nulla holocaustatibi, nulla piacla placent.
#########Surdam dextra mihi tantum tua uellicat aurem,
Et mea nuncuerbo est auris aperta tuo.
#########Ergo age dicebam ueniam nuni ipse profecto,
Scripta liber deme quae fateatur habet.

page 90, image: s123

#########Scilicet ut faciam quae tu rectissima dueas,
Summa uoluntatis debuit esse meae.
#########Visceribus siquidem tua Lex est indita nostris,
Cordis et in medio uiua reposta mei.
#########Iustitiae in magno referam tua nomina coetu,
Tu nosti, quoniam non taciturus eram.
#########Iustitiae mihi nota tuae, non fama sepulta est,
Non mihi nec pietas, nec tua tecta salus.
#########Non summum tacuisse tuae bonitatis honorem,
In magno populis agmine uisus eram.
#########Tu genitor supreme tui miserebere serui,
Tu custos misero ne capiatur eris.
#########Nam mala me pessum, numero sine, multa dederumt
Et mea me nimium pessima caussa premit.
#########Obruor inuisa scelerum ceu nube meorum,
Ut nullum uideant lumina nostra diem.
#########Et capitis potero citius numerare capillos,
Quam [orig: Quàm] mala quae me nunc nocte dieque [orig: diéque] premunt.
#########Languida confusi liquerunt pectora sensus,
Attoniti uirtus mortua cordis abit.
#########Eripe me his inuicte malis, hac mole laborum
Exue, ferre citam nene [orig: néne] moreris opem.
#########Occupet illorum pudor et confusio uultus,
Qui uitam cupiunt eripuisse mihi.
#########Res horum retro ruat, in peiusque [orig: peiúsque] feratur,
Qui mihi sunt hostes, et mala multa uolunt.
#########Vasta sit illorum strages, turbentur et errent,
Qui dicunt mihi: Sic accipiendus eras.
#########Gaudia suscipiant animis laetique triumphent,
Qui tua quaerentes numina sancta colunt.

page 91, image: s124

#########Quique probant quas et quantas operere salutes,
Hi tua magnifica nomina laude ferant.
#########Ipse equidem sum pauper, egens, abie ctus, et exul,
Sis precor auxilio, nam potes esse mihi.
#########Te sine nulla salus, sine te mihi nemo redemtor,
Mi Deus, optatam ne remoreris opem.

PSALMVS XLI. Beatus qui intelligit erga egenum.

ARGVMENTVM.

Pertinet hic quoque psalmus ad personam Christi orantis pro liberatione contra consilia Synagogae. Habet autem manifestam prophetiam de resurrectione Christi. Et hic iterum fatetur se peccatorem, quia se in nostrum locum constituit, et pro peccatis nostris satisfecit. Citatur, Ioan. xiii. capite, de Christo. Non igitur debet ad Dauidem transferri, sicut imperiti ludaei delirant.

#########Hic [orig: Hîc] quoque uox eadem, queritur se fraude suorum,
Vnius infanda proditione capi.
#########Anxius hinc subita durae formidine mortis,
Orat ut hanc caussam iudicet ipse Deus.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########Eflix ille, uirum duris qui in rebus egentem
Sustinet, et meritis officiisque leuat.
#########Illum si qua graui mala sors afflauerit austro,
Et rota fortunae deuia perdiderit:

page 92, image: s125

#########Illum restituet Dominus, memor omnibus ipsum
Pauperibus clausas non habuisse manus.
#########Huic Dominus tribuet longaeuae tempora uitae,
Terrenas illo dante tenebit opes.
#########Illius hand unquam dominabitur hostis auarus,
Omnia sed uiuns per mala uictor erit.
#########Ille ubi decumb ens premet aegra cubilia luctu,
Confestim Domini restituetur ope.
#########Tu Deus huic uires sic et sua robora reddis,
Ut stratum ipse suum quo volet omne ferat.
#########Hinc ego saepe meo gemitum de pectore ducens,
Heu miserere, inquam, qui potes ista, mei.
#########Redde animae requiem speranti, redde salutem,
Quae peccasse tibi fassa, precatur opem.
#########Qui me odere palam [orig: palàm], de me sic saepe loquuntur:
Quando erit ut possit perditus iste mori?
#########Quando erit ut uiuos inter sua nomina perdat?
Nec sit posteritas ipsius ulla memor?
#########Et siue introeat, siue egradiatur ad auras,
Semper amat deme uerba scelesta loqui.
#########In mea concursant inimici damna, minantes
Consiliis miserum perdere posse suis.
#########De me saepe truces bostili more loquuntur,
Surger iam deinceps, qui iacet, ist e nequit,
#########Ille etiam quem toto animo constanter amabam,
Qui mihi plus aliis uisus amicus erat.
#########Cui mensae socium tribui communis honorem,
Ille tulit partes deseruisse meas.
#########Ille mihi insidias posuit, quibus implicet, ut sit,
Quae premat inno cuum noxia poena caput.

page 93, image: s126

#########At tu nunc miserere animi mala tata ferentis,
Qui solus miserumr restituisse potes.
#########Restitue ergo precor, spem redde salutis ademtae,
Hostibus ut possim reddere iussa meis.
#########Hoc erit exemplo quod adhuc tuearis inermem,
Si nihil insultet qui fuit ante minax.
#########Quod si simplicitas meruit mea, tolle iacentem,
Perpetuo et uultus me statue ante tuos.
#########Laudibus aeternos Deus Israelis in annos,
Innumer is merito concelebrandus erit.

PSALMVS XLII. Quemadmodum desiderat ceruus ad fontes aquarum.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra tristitiam spiritus, quae rum solet oriri, cum piis antea satis afflictis, etiam insultantimpii, tanquam a Deo deserris, sicut ludaei Christo in cruce. Orat igitur, ut Deus faciem suam ostendat, et contra hanc tristiciam uerbo suo soletur, habet autem additas suaues consolationes.

#########Quo desiderio Dominum suspiret, et intus
Ardeat, hinc cerui sumta figura docet.
#########Tristiciae spectris tenebrosa afflictus in hora,
Solari uerbo uiuificante cupit.


page 94, image: s127

Vincenti erudiens canticum filiorum Corah.

#########Ut uagus absentes aspirat ceruus ad undas,
Ut cursu nimio languida membra leuet,
#########Omnibus impatiensque [orig: impatiénsque] iugis et vallibus errat,
Arida ut inuento pectora fronte riget:
#########Sic sitit hic animus uiuum, sua gaudia, fontem,
Sic mea uiuentem mens sitit aegra Deum.
#########Quando erit ut ueniam et uultus ferar ante beatos,
Ante creatoris numina sancta Dei?
#########Quae manant lacrymae mihi nocte dieque [orig: diéque] profusae,
Saepe meo fiunt lentus in ore cibus.
#########Dum mihi non cessant sic insultare superbi,
Nunc Deus ille tuus qui mediatur, ubi est?
#########Haec mecum reputans, anima uelut exuor ipsa,
Quae tunc in curas effluit aegra meas.
#########Quam uellem ex animo, coetu comitante bonorum
Limina diuinae laeta subire domus.
#########Quam [orig: Quàm] cuperem laetas audire et reddere uoces,
Quae celebri plausu carmina laeta canant.
#########Quum turbae comes esse uelim festiua ferentis
Iubila, quae soli est turba dicata Deo.
#########Cur sic moesta iaces anima o [orig: ô] mea? cordatumultu
Quid mea conturb as anxia factanouo?
#########Quin potius confide Deo, namque ille salutem
Reddet, et hoc grates nomine tursus agam.
#########Quam [orig: Quàm] sit nunc deiecta animi uis anxia nostri,
Omnia qui genitor conspicis, ipse uides.
#########Propterea memor ipse tui, tua numina uotis
Suspiro patriae de regione meae.

page 95, image: s128

#########Quam rapidus multa foecundat Iordanis unda,
Qua colles Hermon despicit exiguos.
#########Vasta uorago alia ex alia uelut edita fertur,
Murmura dum fluctus insonuere tui.
#########Sed me ceu toto grassantibus aere nymbis,
Tempestatis agens obruit unda tuae.
#########Nulla dies pietate Deiuacat, ipsius ergo
In laudes omni carmina nocte canam.
#########Illum omnes instis precibus uenerabor in horas,
Qui Deus est uitae praesidiumque [orig: praesidiúmque] meae.
#########Conquerar, o [orig: ô] nostrae rupes et petrasalutis,
Mi pater oblitus cur potes esse mei?
#########Tristior et solito cur sum deiectior, hostis
Dum miserum, dextram te retrabente, premit?
#########Ossa penetranti ceu uulnerer intima ferro,
Sic audita dolet auribus ista meis.
#########Dum mihi non cessat male sanus dicere liuor:
Nunc Deus ille tuae cura salutis ubi est?
#########Cur nunc deprimeris nuper generosa animi uis.
Quae te sic tristem deprimit anxietas
#########Perfer et obdura Dominio confisus, ab illo
Iam ueniet certo reddita fine salus.
#########Nanque ille est iterum grata mihi mente canendus,
Qui Deus est uitae praesidiumque [orig: praesidiúmque] meae.

PSALMVS XLIII. Iudica me Deus et iudica caussam.

ARGVMENTVM.

Est precatio plane eodem argumento cum superire, Ac fieri potest; quod in exilio

page 96, image: s129

cum ab urbe et templo abesset propter Absolona, hi Psalmi a dauide decantati sint.

#########Proxima quam series hancrem quoque tractat eandem,
Vix etiam uerbis dissona, musa breuis.
#########Optat audire domum Domini duce lumine uerbi,
Quo bene solari pectora moesta queant.

#########Adsere me, caussamque [orig: caussámque] meam rege, maxime diuum
Quae sine te nullum pondus habere potest.
#########Eripe me uitamque [orig: uitámque] meam de gente prophana.
Longe abeat quisquis nomina fraudis amat.
#########Robore tu siquidem, tu me uirtutibus auges,
Cur, quod uiuificas ipse, repellis opus?
#########Cur mea tabificus consumit pectora moeror,
Dum miserum tantis cladibus hostis agit?
#########Me tua uera fides, et lux purissima ducant
Ad sedem et montis culmina sanctatui.
#########Ingrediar, supplexque [orig: suppléxque] tuam prouoluar ad aram,
Laeticiae constans o [orig: ô] Deus aura meae.
#########Ingrediar laudesque [orig: laudésque] tua nommina dicam,
Arguta resonans carmina multa lyra.
#########Quid luges, fractusque [orig: fractúsque] iaces anime optime quondamt
Quid mea conturbas pectora mille modis?
#########Erigere ad Dominum qui te tibi reddet, ut illi
Quas iterum grates debeo laetus agam.

PSALMVS XLIIII. Deus auribus nostris audivimus.

ARGVMENTVM.

Est precatio Ecclesiae contra furorem tyrannorum persequentium eum, ad hunc

page 97, image: s130

enim modum citat hunc Psalmum Paulus Rom. viii. Ac recte hodie oratur non tantum contra eos, qui uerbum oderunt et persequuntur, sed contra Turcam quoque. Initio habet commemorationem praeteritarum liberationum, deinde subiicit querelam de dissimili sui temporis fortuna, ac orat, ut propter uerbi honorem uelit iuuare.

#########Totius haec populi credentis iusta querela est,
Se nimis indigna conditione premi.
#########Spiritus aduersus carnem gemit aeger, ab illa
Saepe etiam sanctis esse pericla solent.

Vincenti erudiens canticum filiorum Corah.

#########Conditor omnipotens magni Deus Arbiter aeui,
Qui sine principio, qui sine fine manes.
#########Fama uetus nostras dete peruenit ad aures,
Quam nobis nostripraecinuere patres.
#########Qualia ab antiquis patraris [orig: patrâris] facta diebus,
In quibus ipsorum cognita uita fuit.
#########Tu pater eiectis stabilisti gentibus ipsos,
Vertisti ualida barbararegna manu.
#########Nam sibinec gladio patriam peperere cruento,
Laus nec in ipsorum uiribus ulla fuit.
#########Quin potius tua dextra potens, tua maxima uirtus
Hoc dedit, hinc illis gloria parta fuit.
#########Victores uenere tui sub lumine uultus,
Namque oculis illi complacuere tuis.

page 98, image: s131

#########Tu siquidem rex ille Deus quo dante salutem,
Accipiunt Gentes quas Iacobus habet.
#########Te duce deuictos bello delebimus hostes,
Sub pedibus nostris, castra inimica cadent.
#########Per tuasternemus numerosas nomina Gentes,
Quae sese audebunt opposuisse tibi.
#########Nulla meo siquidem mihi spes affulsit ab arcu,
Nec gladio tanquam uindice tutus eram.
#########Quin potius duce te nostros superauimus hostes,
Quos pudet inuict as non habuisse manus.
#########Ergo tuas omni peragemus temporelaudes,
Quae te non celebret non erit ulla dies.
#########Cur tamen abiectos nunc deseris optime uindex?
Sic nostri in dubiis immemor esse potes?
#########Non uires iterum praest as, non robur in hostem,
Praelia nostra tuae deseruere manus.
#########Terga coegistis saeuo dare turpiter hosti,
Qualibus heu facti prae da pudendasumus.
#########Mactandis similes ouibus nos esse uolebas,
Ludibrio sparsos Gentibus esse iubes.
#########Indignis uenum nulla pro merce dedisti,
Auctio de nobis nulla parata fuit.
#########Ludibrio nos omnis habet uicinia turpi,
Proxima gens in nos probra nefanda iacit.
#########Nostra profanatae subsannant nomina Gentes,
Per populos factifabula foeda sumus.
#########Turba sumus populis ignominiosa propinquis,
Nostra uere cundus contegit ora pudor.
#########Propterea quod [orig: quòd] probra serunt et iurgia miscent,
Vindictam e nobis qui sibi cunque petunt.

page 99, image: s132

#########Cuncta haec perpetimur, nec te obliuiscimur unquam,
Nec tua de nobis foedera crimen habent.
#########Non est uersa retro nostrimeditatio cordis,
Nec nisi quam deder as, nouimus ire uia.
#########In loca contritos repulistif aeda draconum,
Luce carens nostrum cir cuit umbra caput.
#########Si nos ulla Dei caperent obliuia nostri,
Demus et externo thura precesque [orig: precésque] Deo.
#########Num Deus inquirat super hoc et puniat ausos,
Omnia qui nostricordis opertauidet?
#########Aerumnas si quidem patimur te propter atroces,
Cladibus assiduis tradita turbasumus.
#########Sicut oues crudi quas ad consepta macelli,
Carnisicis mactat sanguinolenta manus.
#########Quin exurge pater, quin expergiscere tandem,
Cur ceu perpetuastertere nocte uoles?
#########Perpetuo ne nos affligi hostilibus armis,
Nec miseris pressos cladibus esse sine.
#########Cur faciem auertis? quid adhuc tua lumina condis?
Necte tristiciae, nec mala nostramouent?
#########Nostra quidem depressa animae uis languida marcet,
Mersaque [orig: Mersáque] ceu foedo puluere uita iacet.
#########Surge fer auxilium deiectis, adsere uictos,
Si quod es, id uere diceris esse, pius.

PSALMVS XLV. Eructauit cor meum uerbum bon.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi, quem pingit tanquam sponsum habentem sponsam

page 100, image: s133

Ecclesiam ex reliquiis Iudaeorum, ad quam accedunt Gentes, manifesti hic loci sunt, Regnum Christi consistere in uerbo, nam labia praedicat et sceptrum: Item Synagogam abolendam, quod ad cultus Legis attinet, et Gentes uocandas: Item quod Christus sit Deus, quia praecipit eum adorandum esse. Titulus significat esse e)piqala/mion de sponso Christo, cui dedit nomen, De Liliis, sic enim solent Iudaei.

#########Praeiuit hic regnaturum super omnia Christum,
Cuius in hoc Salomon carmine signa gerit.
#########Hic uelut e thalamo uenienti Ecclesia Christo
Iungitur, et sponso dat pia sponsa manus.

Vincenti canticum amorum erudiens, filiorum Corah de liliis.

#########Per noua fert animus laudandum dicere regem
Carmina, q [abbr.: quae] e nostro pectore dictat amor.
#########Nunc mea q [abbr.: quae] meditor tam promte lingua loquetur,
Quam [orig: Quàm] solet accelerans ducere scriba manum.
#########O praelate aliis, o [orig: ô] formosissime rerum,
Quam [orig: Quàm] diffusa tuo gratia ab ore fluit.
#########Innumeris igitur tua pectora dotibus auget
Ipse, tuae ductus laudis amore, Deus.
#########Cinge tuum gladio femur orte potentibus heros,
Ut tua praeniteat glorial laude noua.
#########Cunctatuo decori contingant prospera, tanto
Ornatus fideilumine, dexter ades.

page 101, image: s134

#########Institia ueroque [orig: ueróque] et mansuetudine cinctus,
Ceu propriis uictor curribus inuehitor.
#########Quae tu cum facies tua te mir anda docebit
Dextera, quae populis facta stupenda dabis.
#########Omnia dura tuae possunt penetrare sagittae,
Hae ferient hostis corda superba tui.
#########Regna potens armis uictricibus omnia sternes,
Turba inimicorum sub tua tela cadent.
#########Stabit in aeternum tua mi Deus incly ta sedes,
Recta manent regni sceptra ferendatui.
#########Iustitiae quia semper amans rectique fuisti,
O disti iniustum qui sequerentur opus.
#########Te Deus unguentis uoluit redolentibus unctum.
Plus quam [orig: quàm] de sociis quemlibet esse tuis.
#########Laetificos omnis spirat tua uestis odores,
Quales de liquido cortice myrrha fluens:
#########Quales uel casiae molles, uel iam noua stacte,
Cuius ab expressa gutta parente fluit.
#########Sicubi te profers et eburna palatia linquis,
Lumine sunt uultus omnia laeta tui.
#########In quibus oblectant te natae sanguine regum,
Dum tibi magnifice suppetit omnis honor.
#########Astitit ad dextram coniunx tibi regia, cuius
Ex auro mundus principe totus erat.
#########Ausculta atque aurem praebe mihi recta monenti
Filia, et haec animo uerbarepone tuo.
#########Excidat ex animo stirpis tibi tota paternae,
Vltra nec populi cura sit ulla tui.
#########Sic etenim regiforma praestante placebis,
Quem tuus agnatis ignibus uret amor.

page 102, image: s135

#########Ille etenim Dominus tuus est quem semper adores,
Et cui iusta animo supplice uota fer as.
#########Quas opulenta Tyrus cunque est habitura puellas,
Ante tuos ponent munera multa pedes.
#########Ante tuos stabunt uultus, qui plurima possunt
De populo, et soluent debita uota tibi.
#########Haec regina feret uarios induta colores,
Culta quoque interior filia regis erit.
#########Ducenda adregem Phrygiis in uestibus ibit,
Aurea cui uarium fibulanectat opus.
#########Innuptae comites aderunt et pone sequentur,
Harum o [orig: ô] rex ueniet proxima quaeque tibi.
#########Carminibusque [orig: Carminibúsque] et laticia ducentur ouantes,
Intra magnificae regia tecta domus.
#########Pro patribus regina tuis tibi diua relictis,
Infinita tuae nomina prolis erunt.
#########Inde tuo statues reges de sanguine natos,
Qui tibi terrarum regia sceptra ferant.
#########Ipse tuas laudes totum celebrabo pero orbem,
Donec summa aliquod secula tempus erunt.
#########Ergo tibi omnigenae dicent praeconia Gentes,
Donec in hoc ibunt limite solis equi.

PSALMVS XLVI. Deus nostrum refugium et uirtus

ARGVMENTVM.

Est consolatio et gratiarum actio pro beneficiis Dei, Seruantis mirabiliter suam

page 103, image: s136

Ecclesiam contra omnes Sathanae et mundi impetus. In fine grauiter hortatur ad haec opera Dei cognoscenda, et ad gratiarum actionem.

Cum uarius totum cir cundaret hostis Iudam,
#########Ipse Deo tutus prospiciente fuit.
Et nos in media tuti statione latronum,
#########Has Domino grates lege referre decet.

Vincenti canticum filiorum Corah de Iuuenta.

#########Robur et auxilium est nobis Deus ipse repertus,
Per mala quae passi perniciosa sumus.
#########Non igitur formido iterum nos ulla tenebit,
Terra licet proprio cedat abacta loco.
#########Alta licet magni uoluantur in aequora montes.
Saeuior irati fluctuet unda maris.
#########Omne licet subitis cumuletur fluctibus aequor,
Culmina prae cuius summa furore tremant.
#########Qui iusto ueniunt modici de flumine riui,
Sacra Deo dulci moenia rore leuant.
#########Flumina laetificant habitacula sacra tonanti,
In quibus ipse sedens interiora tenet.
#########Viribus idcirco non deturbabitur ullis,
Nam Deus ipsius mane tuetur opes.
#########Multa fremunt Gentes, regna incuruata tremiscumt,
Ipsius ad uocem tabuit omne solum.
#########Auxilio nobis Deus est fortissimus omni
Tempore, qui deus est magne Iacobe tibi.

page 104, image: s137

#########Huc agite, ite, Dei spectantes facta per orbem,
Tam cito qui totum tam loca uasta dedit.
#########Hic si quando uolet bellum de Gentibus aufert,
Usque sub extremas, ultima regna, plag as.
#########Praeualidos qrcus et acut as conterit bast as,
Currus et celeres concremat igne rotas.
#########Desinite, et solum esse Deum me discite, cunctis
Gentibus, et cunctis terribilem populis.
#########Caussa Deo curae nostra est uirtute potenti,
Auxilio nobis est Deus omnipotens.

PSALMVS XLVII. Omnes populi plaudite manibus.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi per Euangelion constituendo: Ac meminit cultus noui testamenti, ut Deum per praedicatio nem uerbi laudent, quod uerbum etiam principes Gentium sint amplexuri, et futuri populus Dei Abraham. Quare manifestus hic error Iudaeorum deprehenditur, qui de arca in domum Domini deportata exponunt.

#########Qua sit ouans pompa rex ascensurus in altum
Christus, et in coelum compositurus iter.
#########Hic rex non armis, uerbo tamen omnia uincet,
Ut ueterem strarunt Hierichunta tubae.

Vincenti Psalmus filiorum Corah.

#########Edite festivo populi nova gaudia plausu,
Laetaque [orig: Laetáque] gratifica iubila uoce sonent.

page 105, image: s138

#########Regnat enim Dominus sublimis et omnia terrens,
Qua terrarum aliquid sidera cunque uident.
#########Subiecit populos nobis non ante fideles,
Sub pedibus nostris plurima regna de dit.
#########Haeredes regni statuit nos, gloria magni
Qui sumus Isacidae, cuius amicus erat.
#########Carmine iubileo Deus est euectus in altum,
In sua terribilis nubila uoce tubae.
#########Dicite nunc paeana Deo, nunc dicite laudes,
Ferte Deo regi carmina, ferte Deo.
#########Rex etenim Deus est terrae omnia regna gubernams,
Huic canite excultos, quo decet ore, modos.
#########Imperium Deus in gentes rex obtinet, idem
Qui Deus in sanctae sedis honore sedet.
#########Summisere Deo terrae sua regna tyranni,
Magnanimum Thariden quem coluisse ferunt.
#########Nam super et proceres, et maxima nomina terrae
Altior, bau ullisceptra tenenda tenet.

PSALMVS XLVIII. Magnus Dominus et laudabilis.

ARGVMENTVM.

Est plane idem argumentum cum Psalmo quadragesimo sexto: Commemorat enim beneficia, quae Deus praestitit suo populo cum Hierosolymam seu Ecclesiam et cultum suum defendit et seruauit con tra hostium, uarios impetus. Haec exempla nos quoque consolantur, futurum ut Ecclesiam suam seruet Deus.


page 106, image: s139

#########Seruarat [orig: Seruârat] Solymas cinctas hostilibus armis,
Et bellum a [orig: à] cara reppulit urbe Deus.
#########Nos quoque seruabit quos cinxit iniqua tyrannis,
Si simus, quales nos decet esse, pii.

Canticum Psalmi filiorum Corah.

#########Magnus, et eximio Dominus cumulandus honore est,
Qua sita sunt nostro moenia sacra Deo.
#########Pulcra situ regio, rupes per amoena Sionis,
Illa decus terrae totius esse potest.
#########Cuius Parrhasiae quod sidera prospicit ursae,
Sacra, latus, magni moenia regis habet.
#########Cuius in eximiis notus Deus aedibus aulae:
Tecta salutifera protegit ista manu.
#########Conuenere simul reges, atque ista uidentes,
In non proposita praeteriere uia.
#########Talia mirati postquam tam magna fuerunt,
Ipsorum pauidus perculit ossa stupor.
#########Perculsi stupuere metu, sensere dolores,
Quales parturiens ferre puella solet.
#########Tu uada sulcantes Neptuni caerula naues,
Conteris imbriferi saepe fragore Noti.
#########Omnia quae nostris audiuimus auribus olim,
Haec et in hac oculis uidimus urbe Dei.
#########Haec et in urbe Dei sancta conspeximus ipsi,
Hanc et in aeternos diriget ipse dies.
#########Te Deus expetimus, tibi clementissime soli,
In medio templi soluimus ora tui.
#########Ut tua maiest as, sic etc tua cognita laus est,
Finem ubicunque aliquem maximus orbis habet.

page 107, image: s140

#########Iustituam dextra, ceu cornu diuite spargis,
Nam quaecunque facis, non nisi iusta facis.
#########Exultet, laetoque [orig: laetóque] Sion se uertice tollat,
Iustitia exiliat laetus Iuda tua.
#########Cingite circum ipsam coetu ueniente Siona,
Et numero turres illius exigite.
#########Ipsius attento cognoscite pectore muros,
Quam [orig: Quàm] sint et celsae tecta superba domus.
#########Omnia ut haec memori fama referantur, et olim
Possit posteritas hic [orig: hîc] et ubique loqui.
#########Quod [orig: Quòd] fuerit nobis Deus hic, et solus, et omni
Tempore, quod [orig: quòd] sit adhuc noster et ipse Deus.
#########Hic nos a [orig: à] primis seros deducet ad annos,
Qualiter institui prima iuuenta solet.

PSALMVS XLIX. Audite haec omnes Gentes aurib.

ARGVMENTVM.

Est idem argumentum cum Psalmo trigesimo septimo: Consolatur enim contra scandalum hoc, quod impii florent, pii autem affliguntur. Habet Psalmus certum locum de resurrectione piorum ad uitam aeternam.

#########Degeneres luxus, et opum perstringit auaros,
Numina qui pluti nil nisi caeca colunt.
#########Ergo Deo soli considere summa bonorum est,
Spes in diuitiis ponere, summa mali.


page 108, image: s141

Vincenti Psalmus filiorum Corah.

#########Pericipite haec omnes animis atque aurib. [abbr.: auribus] aequis,
Quicunque incolitis terrea regna uiri.
#########Tam de plebe sati, quam [orig: quàm] nobilitate superbi,
Seu uos paupertas, seu comitantur opes.
#########Verba loquar uobis animo a [orig: à] sapiente profecta,
Nec fatui cordis quae meditabor erunt.
#########Abdita deductis aenigmata uersibus edam,
Scitaque [orig: Scitáque] non uano pectore uerba loquar.
#########Cur metuam fato rerum deprehensus iniquo,
Si mea tur binibus fluctuet icta ratis.
#########Sunt qui diuitiis nimiis nit antur, etc audent
Credere perpetuas quas uenerantur opes.
#########Cum tamen hinc auro fratrem non liberet ullus,
Nec precii quisquam placet honore Deum.
#########Et nimis est animae preciosa redemtio, ut ipsum
Perficere haud ullo tempore possit homo.
#########Complures etiam si uiuere detur in annos,
Nec uideat uiuo facta sepulcra sibi.
#########Interitu pereunt sapiens et stultus eodem,
Nec refert posito funere praestet uter.
#########Omnia at ista manus rapient haeredis auarae,
Quae bona uiuentes constituere sibi.
#########Nec quicquam referent secum, sed cuncta relinquent,
Atque inopes Stigii principis aura petent.
#########Stent licet immenso fundata palatia cultu,
Ducturae finem non uideantur opes.
#########Magnific as habitent aedes, et magna relinquant
Nomina, posterit as quae meminisse queat.

page 109, image: s142

#########At non mortales hac in ditione manebunt,
Sed simili brutis conditione cadent.
#########Stultitiae illorum talis uia, talibus actis
A sera inueniunt posteritate decus.
#########Sicut oues, nigri recubant ad limina Ditis,
Commoda carniuorae pabula mortis erunt.
#########At iusti reproba ducent de gente Triumphos,
Quam [orig: Quàm] subito exortae tempora lucis erunt.
#########Illorum decus et uirtus et forma peribunt,
Et Domus inferni regia Ditis erit.
#########Me uero [orig: uerò] accipiet Deus et solabitur aegrum:
Nec fera Persephones regna uidere, sinet.
#########Ne mireris, opes si quem cumulasse uidebis,
Cui uelut ex pleno gloria fonte fluat.
#########Nam secum moriens nil auferet, aere cassum
Gloria tantarum nulla sequetur opum.
#########Huius enim tantum uitae quaesita uolupt as,
Ipsius est animo grata et amica quies.
#########Tu quoque si requie tete oblectaueris ista,
Hoc isti fatuo nomine gratus eris.
#########Scilicet ipsius ut patrum mala facta sequaris,
In quibus est uerum luminis esse nihil.
#########Quisquis laude fuit praestans et honorib us auctus,
Dona nec appositatalia mente tulit:
#########Persimilis pecori est, et egente pectore bruto,
Quae manus exitio mortis auara dedit.

page 110, image: s143

PSALMVS L. Deus Deorum Dominus locu. [abbr.: locutus est]

ARGVMENTVM.

Est prophetia de inuulgando Euangelio et abolenda lege, cum sacrificiis et omnibus cultibus. Habet autem grauissimas adhortationes et comminationes, ut posthabita lege et iusticia legis, misericordiam amplectantur in Christo exhibitam. quod ad titulum attinet, Asaph unus ex cantoribus fuit. Primo Paralippo. cap. xv. et xvi.

#########Quae sacra uera Deo placeant, quis cultus, ut omnes
Impia praetextu relligionis agant.
#########Reddere uota Deo non ista monastica, uerum
Quae sint sola Deo persolvenda, docet.

Psalmus Asaph.

#########Rex superum princeps fortissimus ille Deorum,
Incipiet tandem uerba tremenda loqui.
#########Cuncta ut conueniant terrarum regna uocabit,
Regia qua fines utraque solis habet.
#########Magnifica clarae fulgebit ab arce Sionis,
Et decor, et facies, et noua forma Dei.
#########Et uirtute potens et maiestate uerendus
A dueniet, deinceps nec taciturus erit.
#########Omnia uastatrix ante ipsum flamma cremabit.
Ipse etiam ualido turbine cinctus erit.
#########Excelso e solio coelum terrasque [orig: terrásque] uocabit,
Ut populi caussam iudicet ipse sui.

page 111, image: s144

#########Conueniant quicunque colunt mea foedera sancti,
Plusquam sacrificae conditionis opus.
#########Ipsius ingentes coeli praeconia dicent,
Ut nihil hoc gentes iustius esse sciant.
#########Huc age, uerte tuas mea gems, dum collquor aures,
Quae loquar, Israel percipe uerba, tibi.
#########Contestabor enim tecum Deus ipse Deorum,
Quod tibi qui nunc sum sic Deus esse ferar.
#########Non sacra arguerim quae tot mihi dona per aras
Sanguine fumantes, exhibuisse soles.
#########Nam tua me coram toties holocausta feruntur,
Quorum nec ratio est ulla probanda mihi.
#########Ne mihi mactaris uibrantes cornua tauros,
Sanguinis hircorum nausea facta mihi est.
#########Omnia enim totis mea sunt animalia siluis,
Pastaque [orig: Pastáque] per montes millia cuncta gregum.
#########Omnes cognoui uolucres per inane volantes,
Omnis et agrestis bestia nota mihi est.
#########Quod si me queat ulla fames apprehendere, tecum
Nil opus indicio nominis huius erit.
#########Nam mihi multiplicis deseruit machina mundi,
Quicquid et haec extra, qcquid et intus habet.
#########Nunquid carne aliqua taurorum uescar opima?
Poculane hir corum sanguine plena bibam?
#########Sacrifica Domino meritae praeconia laudis,
Ne uoti possis immemor esse tui.
#########Haec faciens in rebus opem me tristibus ora,
Ipse feram, quo me magnificare queas.

page 112, image: s145

#########Non ita cum reprobis Deus, ad quos ista loquetur,
Impie cur profersfoederis acta mei?
#########Quid de lege mea declam as ore profano?
Non hocofficii debuit esse tui.
#########Cum tamen et mores et leges oderis aequas,
Et uerbi officium negligis omne mei.
#########Foedera sacrilegis cum furibus icta subisti.
Crimine adulterii perdita uita tua est.
#########Ore loquebaris spurcissima uerba pudendo,
Lingua tua immodica praedita fraude fuit.
#########Aduersus fratrem frater mala multa locutus,
Cui quacunque potes parte nocere, noces:
#########Talia cuncta uidens tacui, cum forte putares
Me similem fieri posse profane tibi.
#########Sed te iusta manet pro tali poena reatu,
Ante oculos statuam praemia digna tuos.
#########Talia nunc saltem cognoscite uerba prophani,
Qui uestri oblitum creditis esse Deum.
#########Neforte ir atus rapiam cum nulla supersit
Certa salus, uobis nec ferat ullus opem.
#########A quocunque mihi mactabitur hostia laudis,
Huic mea magnifice est gloria culta satis.
#########Atque haec ipsa uia est, per quam uestigia ducam
Illius, ut saluus possit adesse, Deo.

PSALMVS LI. Miserere mei Deus secundum.

ARGVMENTVM.

Insignis oratio, pro remisione peccatorum. Confirmat autem superiorem Psalmum,

page 113, image: s146

nam cum rogat remissionem peccatorum, significat eam gratuitam et solius misericordiae Dei esse. Idem significat cum promittit sacrificium laudis, grauissime autem docet de magnitudine et caussa peccati, ac nostra infirmitate contra peccatum.

#########Quae sit origo mali, quae uis, quae damna, parentum
Intulerint stulta poma resecta manu:
#########Ad ueniam reditus pateat quis et unde paretur,
Pectoris hic [orig: hîc] pura simplicitate docet.

Vincenti Psalmus Dauid, cum uenisset ad eum Nathan Propheta postquam ingressus fuerat ad Bathsebam.

#########Summe pater, qui sceptra tenes altissima rerum,
Cuius et hoc tantum dextera claudit opus:
#########Cuius magna preces clementia nullius unquam
Reppulit, haud falsa uoce rogantis opem.
#########Respice me nimia peccati mole grauatum,
Mole, sed immensum pondus habente, premi.
#########Et nunc illa tuae subeat miser atio menti,
Qua tibi fidentes saepe leuare soles.
#########Nunc opus esse tuum misereri quaeso memento,
Quando hic [orig: hîc] heu nimium quod misereris habes.
#########Nam miser agnosco patratae crimina culpae,
Quae cruciant animum nocte dieque [orig: diéque] meum.
#########Quicquid id est, tibi peccatum est mitissime soli,
Ah pudet, et certe quale sit ipse uides.
#########Cur ego sustinuit tales offendere uultus,
Qualibus est uerum mitius esse nihil?

page 114, image: s147

#########Cur tua non ueritus praesentia numina? cur te
Peccator toties aspiciente fuit?
#########Scilicet ut constet, uel iniquo iudice, uerum
Quicquid adbuc usquam lingua locuta tua est.
#########Ut uincas quicunque in se confidit et audet,
Te uelut intenta lite mouere reum.
#########Nam peruersa hominum ratio te iudicat, et se
Damnandae maculae credit habere nihil.
#########Ergo age se miserum miserere fatentis, et aegrum,
Quos nisi tu, morbis, nemo leuare queat.
#########Namque quid addubites? totum me foeta malorum
Vita relegatum corporis huius habet.
#########Nec nouus hic dolor est primum hoc mihi uirus ad
Tempore quo matris iam rude pondus eram.
#########Usque adeo nihil est in me quod dicere possis,
Naturae uitium non rapuisse meae.
#########Sed quia tu uerax, quia ueri es amator et aequi,
Illius et merito nomen et huius habes.
#########Nota mihi pietate tua sapientia facta est,
Abdita quae semper corda superba latet.
#########Me pater hyssopi si dulci asperseris herba,
Sicut lustralt fiumine mundus ero.
#########Laueris heu nimia foedam putredine mentem,
Iam mihi qui certet cum niue candor erit.
#########Quod si forte meas dignabere uocibus aures,
Delicias animi quae peperisse queant.
#########Iam contrita nouo reparaueris ossa uigore,
Nullus in hoc iterum pectore languor erit.
#########Nunc auerte tuos illos, quibus omnia, uidtus
Cernis, et aut recreas, aut uelut igne quatis.

page 115, image: s148

#########Nunc illos auerte precor, nunc crimina cernant,
Ne uideant animae uulnera tanta meae.
#########Interea refouens mea uulnera, dele quod in
Congestum sceleris perfidus hostis habet. me
#########Mortifera immundi contagia pectoris aufer,
Et puri dotes cordis habere iube.
#########Rectus in hoc habitet mihi corpore spiritus, illum
Tu pater a [orig: á] ueteri conditione noua.
#########Heu mihi si facie miserum auersante repellas,
Nec liceat uultus ante stetisse tuos.
#########Quod te ne facias per te precor, altera non est,
Quae faciat nostras caussa ualere preces.
#########Sed neque me fugiat fotor tuus ille bonorum,
Qui nisi cum sanctis spiritus esse nequit.
#########Quo sine nulla salus animae sua crimina fassae,
Quo si destituar munere, nullus ero.
#########Eia, age, securae ne subtrahe gaudiamentis,
Saluificumque [orig: Saluificúmque] tuae redde salutis opus.
#########Spiritus adsit agens et liber in omnia mecum,
Hoc me perpetuum robur habere sine.
#########Hoc doctore uias per me sciet impius omneis,
Per quas iustitiae est samma petenda tuae.
#########Tunc sua peccator noscens male facta superbus,
A te nunc humili uoce rogabit opem.
#########O mihi qui solus Deus es saluator, et idem
In manibus nostrae iura salutis habes:
#########Erue me meritae de poena mortis, et ultra
Sanguinis effusi ne reus esse ferar.
#########Sic mea iusticiamque tuam laudesque [orig: laudésque] sonabit,
Quamuis nulla satis lingua referre queat.

page 116, image: s149

#########Tu dabis eloquio uenam meliore fluentem,
Laxato grauius tu dabis ore loqui.
#########Ut tua per cunctas praeconia dicere Gentes,
Ut possim laudis nuncius esse tuae.
#########Nam neque thure dato positas placaris ad aras,
Victima nec structo te mouet ulla rogo.
#########Te tamen hoc ipso ueneratus honore fuissem,
Si uelles istarelligione coli.
#########Nunc tibi nulla magis cordi sunt sacra, nec illum
Gratius est anima se cruciante sacrum.
#########Nec tu despicies afflicti munera cordis,
Commoda quod sine te nulla quietis habet.
#########Nunc age syderei summo de uertice coeli,
Placata miseram fronte Siona uide.
#########Ut lacer as iterum Solymas sua moenia cingat,
Ne tibi delectae concidat urbis honor.
#########Tunc tibi sacra pio pro munere iusta dabuntur,
Quae tu sola probas, quae tibi sola placent.
#########Tunc tibi gaudebunt pingues holocausta per aras,
Et uitulos templis imposuisse tuis.

PSALMVS LII. Quid gloriaris in malicia qui potens es etc.

ARGVMENTVM.

Habet hic Psalmus grauissimam insectationem et comminationem contra tyrannos et Ecclesiae hostes. Consolatur aurem pios quoque, quod Deus eos sit seruaturus,

page 117, image: s150

historia quam titulus allegat est, I. Samuelis capite XXI.

#########Prodidit insontem pastor Dauida Doegus,
Sed frustra, quoniam stant rata iussa Dei.
#########Sic hodie infamant oracula sancta prophani,
Sed frustra, quoniam qui dedit, ista tenet.

Vincenti Psalmus Dauid erudiens, cum uenisset Doeg Aegumaeus, et annunciasset Saul atque dixisset ei, uenit Dauid ad domum Abimelech.

#########Improbe crudeli quid in impietate superbis,
Fortia qui multum iura potentis habes?
#########Confisus bonitate Dei quid talia iactas,
Quorum lux ueniam non feret ulla tibi?
#########Perniciem tua lingua nocens meditatur, acutum,
Ceu ferrum, ueri nescia, fraudis amans.
#########Pessima quaeque bonis praefers mendacia ueris,
Nec tibi iustitia est, nec tibi nota fides.
#########Quare etiam te lingua nocens Deus atteret, ut iam
Non uideare aliquo posse manere loco.
#########Eruet ab radice tuae sata robora stirpis,
Et super in uiuis nec tibi nomen erit.
#########Talia deinde pii spectantes facta stupebunt,
Cumque [orig: Cúmque] leui risu talia uerba dabunt.
#########Ecce uirum spreuisse Dei uim roboris ausum,
Sed confisum opibus diuitiisque suis:
#########Quique uidebatur sibi plurima posse, quod esset
Perniciei sola dexteritate potens.
#########Ipsi autem similis uiridanti semper oliuae,
Quae sit diuinae pars quotacunque domus.

page 118, image: s151

#########Perpetua in bonitate Dei spem semper habebo,
Nec mihispes istas finiet ulla dies.
#########Perpetuo meritas referam tibi tempore grates,
Nam mihi tu magni muneris autor eras.
#########Tutior inde tui degam sub nominis umbra,
Quod quisquis bonus est, laudat, honorat, amat.

PSALMVS LIII. Dixit insipiens in corde suo non est Deus etc.

ARGVMENTVM.

Quod ad argumentum attinet, est plane idem psalmus cum quartodecimo. Habet autem titulum alium, nec sane inter interpretes de eo conuenit, quidam existimant uocabulum [gap: Hebrew word(s)] significare, quod in choro alternis sic decantatus, sed Abenezra putat esse initium carminis, secundum cuius numeros hunc Psalmum cecinerunt. Alii instrumenti nomen esse putat.

#########Absque fide quaecunque facis, facis omnia frustra,
Quantumuis bona sint quae absque fide.
#########Haec toties tibi psalmographi uox magna reclamat,
Nec tamen haec audis romule surde, caue.

Vincenti canticum Dauid erudiens in Mahelath.

#########Usque adeo quosdam rabies agit impia, ut ausint
Dicere, qui uideat, non superesse Deum.

page 119, image: s152

#########Execrabilibus perierunt cladibus omnes,
Prodiga quos miseriuita laboris habet.
#########Omnipotens humiles prospexit ab aethere terras,
Humanumque [orig: Humanúmque] sua uidit ab arce genus.
#########Ex tot an inueniat sapientem millibus unum,
Qui curet superos et putet esse Deum?
#########At retro stolidis abierunt passibus omnes,
Pestis enim miseris omnibus una fuit.
#########Non fuit ex illis quem posses dicere iustum,
Qui bene uixisset non fuit unus homo.
#########Num sapient aliquando mali qui sang uine uiuunt,
Et populi comedunt corpus et ossa mei?
#########Dummodo quod rodant uentri non desit alendo,
Turba creatorem negligit ista suum.
#########Hic [orig: Hîc] ubi non pous est trepidant, ubi nulla necesse est
Esse pericla animae, certa pericla putant.
#########Ossa etenim Dominus dispergit iniqua ferentum [orig: ferentûm]
Munera, quae uerae nil pietatis habent.
#########Hos pudor offendet, Dominus quos damnat, et odit,
A quibus auersa est luminis aura Dei.
#########Quis genus Israel saluum dabit, atque reducet
Dispersos populos ad tua templa Sion?
#########Cum Deus exilium conuerterit ipse suorum,
Laeticia fient omnia plena noua.
#########Tunc genus Israel gaudebit, et ocia ducent
Qui de stirpe tuae sunt Iacobe domus.

PSALMVS LIIII. Deus in nomine tuo saluum me.

ARGVMENTVM.


page 120, image: s153

Historia quam titulus ostendit, est I. Sa muel. xxiii. et xxvii. Estautem oratio, ut liberet eum Deus a periculo, in quod per proditionem coniectus erat: ac habet insignes consolationes, quae in similibus periculis nos erigunt, futurum ut liberemur, et hostes Ecclesiae pereant.

#########Prodiderant miserum Sauli Dauida Siphitae,
Sed frustra, probit as uindice tuta Deo est.
#########Hos petit ulciscei, quae nunc et quanta Siphita,
Tot mala committunt; punkat ista Deus.

Vincenti in melodiis erudiens Psalmus Dauid, cum uenirent Ziphei et dicerent ad Saul, nonne Dauid abscondit se apud uos?

#########Omnipotems pro laude tui me nominis aegrum,
Conserua, et misero, nam potes, affer opem.
#########Adsere me uirtute tua, dextraque [orig: dextráque] potenti,
Et timidas audi, percipe, sume preces.
#########Quando alienigenae quaerunt me perdere gentes,
Quae tua non ulla numina parte colunt.
#########En Deus auxilio subiit mihi, sustinet idem
Ne pereant animae robora tota meae.
#########Hostibus ille meis, in me malefacta, rependet,
Et solita perdet pectora uana fide.
#########Tunc tibigrata feram munuscula mente benigna,
Nominis et laudes de bonitate tui.
#########Tu quia de cunctis me cladibus eruis, ut iam
Risum deuicto prorsus ab hoste feram.


page 121, image: s154

PSALMVS LV. Exaudi Deus orationem meam.

ARGVMENTVM.

Est oratio in persona Christi contra Synagogam, et proditorem ludam. Recte autem usurpatur contra falsos fratres, qui Ecclesiae plurimum eo ipso nocent, quod cum eam extreme oderint, tamen odium illud tegunt simulatis officiis.

#########Ore aliud praefert, aliud sub pectore condit,
Quorundam leuium callida uafricies.
#########Has agitat pestes, hos execratur, at horum
Quot rogo myriadas tempora nostra ferunt.

Vincenti in melodiis erudiens canticum Dauid.

#########Qui tua supplicibus uenerantes numina uotis,
Audis aetherca mitis ab arce pater:
#########Supplicis exaudi te uerbarogantia serui,
Nunc animum moueat moesta querela tuum.
#########Aspice quam [orig: quàm] gemitu fundam lamenta profuso,
In ueras lacrymas quam [orig: quàm] tibi totus eam.
#########Usque adeo insultant hostes urgente tumultu,
Sic furit in clades impia turba meas.
#########Nam mihi crimem atrox quaerunt obtrudere, nec me
Prae genuino odio uiuere posse ferunt.
#########Intima condussi tremuerunt uiscera cordis,
Et mea ne moriar concutit ossa timor.
#########Nunc animum Metus, et saeuus circumuenit horror,
Nunc mea laetalis pectora terror habet.

page 122, image: s155

#########O mihi nunc uolucres aliquis connecteret alas,
Qualibus in uentos ire columba solet.
#########Protinus euadam qua me non ulla sequentes
Deferat humano semita trita pede.
#########In deserta abeam saeuarum lustra ferarum,
Grata Domus profugo tristis eremus erit.
#########Ocius effugerem, si forte cuadere possim,
Has tempestatisme ferientis aquas.
#########Scinde age, et infames istorum contere linguas,
Vrbs quia flagitiis dissidet ipsa sibi.
#########Qualibus illa dies noctesque [orig: noctésque] repleta laborat,
Et labor, et tota regnat in urbe dolor.
#########In medio dolus et uanae mendacia linguae,
Omnis inhumana fraude platea scatet.
#########Quod si structa mihi sit ab hoste calumnia, forsan
Quae non commerui crimina, ferre queam.
#########Si mihi se extulerit supra caput impius osor,
Vitarem celeri iussa superba fuga.
#########At tu fide comes duris nuhi cognite rebus,
Orarum nostrae pignus amicitiae.
#########tu fidei mecum sancte secreta subisti,
Relligio nostri pectoris una fuit.
#########Quo cum sancta domus diuinae limina adibam,
Vnaque [orig: Vnáque] laeticiae caussa duobus erat.
#########Mors auidas uiolenta manus extendat in ipsos,
Ad Stygias uiui destituantur aquas.
#########Nam domus ipsorum uitiis est plena nefandis,
Factio in ipsorum sede maligna sedet.
#########Ipse Deo mea fata querar, mea tristia dicam,
Ille, ut ferre potest, sic feret unus opem.

page 123, image: s156

#########Mane querar, serae lugebo ad tempora lucis,
Effugient medium nec mea uota diem,
#########Audiet et gemitus et uerba rogantia, pronis
(Certa fides caussae est) auribus accipiet.
#########Is mihi pacificam praestabit ab hoste quietem,
Qui mihi tot studuit noxius esse modis.
#########Audiet, et studia aduersi mala deprimet hostis.
Solus in immota conditione manens.
#########Nulla quidem spes est mutari posse malignos, malignos,
Qui dominum toties irreuerenter habent.
#########Iniecere manus in amantes foedera pacis,
Pacta profanarunt relligiosa Dei.
#########Ore ferunt pacem butyro quod mollius esset,
Saeua tamen tacito pectore bella mouent.
#########Lenia uerba oleo quouis magis ore loquuntur,
Illa tamen gladii fortis acumen habent.
#########Res curasque [orig: curásque] tuas Domino committe potenti,
Is tua, teque [orig: téque] ipsum, cuncta tenere potest.
#########Ipse loco faciet stabili consistere iustum,
Et bona laetificae pacis habere dabit.
#########Tu pater effuso gaudentes sanguine, tandens
In mortis foueam praecipitanter ages.
#########Dimidae non illi attingent tempora uitae,
Sed mihi spes in te fixa tenaxque [orig: tenáxque] manet.

PSALMVS LVI. Miserere mei Deus quoniam con. [abbr.: confidit]

ARGVMENTVM.

Est oratio pro liberatione ex periculo, in

page 124, image: s157

quo fuit, cum exularet. i. Samul. xx. Vocat autem Dauid se mutam columbam, quae tantum gemitu ostendit dolorem suum: Nam inter exteros non fuit ei tutum loqui.

#########Sceptra Palaestini cum quaereret aduena regis,
Exul adhuc querula concinit ista chely.
#########Hac nos uoce graues contra licet ire tyrannos,
Qui uerbum Domini qualibet arte premunt.

Vincenti aureum ornamentum Dauid de columba muta, inter alienigenas, cum apprehenderent eum Philistaei in Gath.

#########Summe parens rerum, miserum me respice, cuius
Pectora crudeli pressa sub hoste iacent.
#########Fortiter insistunt, nunquam me affligere cessant,
Qui calcant animae colla subacta meae.
#########Quoque [orig: Quóque] magis doleam plures grassantur in unum.
Qui capiti intentant tela cruenta meo.
#########At mea dum nimio sunt corda subacta timori.
Spes opis, et ueniae tu mihi certa uenis.
#########In uerbo Domini mihi gloria uera manebit,
Vni fixa Deo, spes mea semper erit.
#########Quae mihi donec erit, sicut non fracta manebat,
Non hominum metuam praelia, robur, opes.
#########Artibus assiduis mea uerba euertere tentant,
Nil nisi conantur posse no cere mihi.
#########Insidiis coeunt mea dum uestigia seruent,
Ut uitae abrumpant languidae fila meae.
#########Seruantur quod iniqua patrent, quos ipse sub im
Inferni iratus praecipitabis aquas.

page 125, image: s158

#########Fac libeat numerare fugas quas passus oberro.
In uacuo lacrymas codice scribe meas.
#########Illarum numerus tibi iam constabit, et harum
Qui mihi quam [orig: quàm] uellem nunc quoque maior adest.
#########Tunc hostes mihi terga dabunt, cum te ipse uocabo,
Tunc mihi, cognoscam, quod Deus esse uelis.
#########Laus mea sermo Dei, Domini mea gloria uerbum,
Hac spe non metuam quid mihi faxit homo.
#########Ad te uota Deus mihi sunt concepta, quod isthaec,
Laudibus aeternis omnia plena feram.
#########Tu quia crudeli seruasti [orig: seruastià] a morte redemtum,
Ne caderent nostri per loca fluxa pedes.
#########Ut mihi et ante Deum liceat defigere gressus,
In qua uiuentum [orig: uiuentûm] gloria luce sita est.

PSALMVS LVII. Miserere mei Deus miserere mei.

ARGVMENTVM.

Est oratio non dissimilis praecedenti in alio periculo Dauidis, quod est I. Samuelis XXI. et XXIIII.

#########Speluncae latebris cum delituisset Odollae,
Iniusta quaeritur se ratione peti,
#########Sic male qui regum nos insectantur in aulis,
Ulcisci his lacrymis possumus ante Deum.

Vincenti aureum ornamentum Dauid, ne periret, cum fugeret a facie Saul in speluncam.

#########Respice fidentem tibi mi Deus, esto benignus
Cui sine te non est qui ferat ullus opem.

page 126, image: s159

#########Cuius et alarum defendi spero sub umbra,
Donec sors abeat cladis acerba meae.
#########Ante tuos uultus queror o [orig: ô] altissime rerum,
Qui mea restituis pristina dona mihi.
#########Mittir opem coelioque [orig: coelióque] uidens opprobria tollit,
Quae mihime perimens intulit hostis atrox.
#########Mittit opem, fidei memor et pietatis auitae,
Quae sua naturae munera solus habet.
#########inter anbelantes iaceo ceu praeda leones,
Praeda uoraturis dilanianda seris.
#########Omnes bumano geniti de sanguine, flammis
Assimiles, dentes ceu fera tela gerunt.
#########Mobilibus linguas gladiis conferre licebit,
Vulnere tam feriunt quos uoluere graui.
#########Exaltare Deus super alta uolumina coeli,
Laus tua terrarum transeat alta plagas.
#########Tensa meis pedibus componunt retia, quorum
Frdude per insidias me uiolare queant.
#########Qua graditurus eram foueam fodere, sed ipsi
Sunt capti proprio, quem statuere, specu.
#########Corda parata Deus mea sunt, mea promta uoluntas,
Ut psallam laudes, ut tua facta canam.
#########Nunc exurge meae decus et pars maxima uitae,
O lyra psalmographi gloria magna tui.
#########Exurgam matura noui sub lumina solis,
Tempore quo surget diua pudoricolor.
#########Per populos tua facta canam, per regna, per urbes,
Nec laudem tellus nesciet ulla tuam.
#########Nam tua stelliferum bonitastranscem dit olympum,
Subdita sunt fidei nubila regna tuae.

page 127, image: s160

#########Exaltare Deus super alta uolumina coeli,
Laus tua terrarum transeat alta plagas.

PSALMVS LVIII. Si uere utique iustituam loquimini.

ARGVMENTVM.

Titulus ostendit esse idem argumentum cum superioribus psalmis. Orat enim contra Saulem, et eos qui ipsum incitabant contra Dauidem, tanquam contra seditiosum. Habet hic Psalmus tres partes: Narrationem seu obiurgationem uehementem aduersariorum, Imprecationem et Consolationem.

#########Errorem quicunque audet defendere apertum,
Et nunquam iustis desinit esse minax.
#########Torrenti similem uano, fractaeque sagittae,
Et flammae impositis sentibus, esse docet.

Vincenti aureum ornamentum Dauidis, ne periret.

#########NVm precor o [orig: ô] geniti mortalie stirpe, iuuabit
Vos quoque tandem alique tempore iusta loqui?
#########Nil minus, imo animis uersatis iniqua malignis,
Designant uestrae friuola facta manus.
#########Defluxere mali retro pessumque [orig: pessúmque] abierunt,
A primo uitae tempore quisque suae.
#########Defluxere retro mendacia uana loquentes,
A primo exortus tempore quisque sui.

page 128, image: s161

#########Horum persimilis furor est serpentibus atris,
Talesub infido pectore uirus habent.
#########Corde uenenatum referentes aspida ficto,
Qui clausas aures, ne capiatur, habet.
#########Incantatoris ne uoces audiat, aures
Obstruit, instantis ne cadat arte magi.
#########Illorum dentes pater excute, frange molares,
Quibus [orig: Queis] bona carniuori rodere cuncta solent.
#########Maxillas auidas saeuorum frange leonum,
Bestia cur miser as dira trucidet oues?
#########Liquantur uelut unda fluens, sua spicula tendant,
Nec tamen attingant quem uoluere scopum.
#########Cornua tollentis limacis more liquescant,
Quae breue seu gemino pollice tentat iter.
#########Sicut abortiuum pereant, quod lumina solis
Nesciit, et uisum corruit ante diem.
#########Quam [orig: Quàm] prius in rhamnum spinae consurgere uestrae
Possint, de medio has aufert ira grauis.
#########Vernantes, et adhuc in primo flore comantes
Deripiet rapidi turbinis ira rubos.
#########At pius ista uidens uindictae praemia iustae,
Gaudia prostrato uictor ab hoste feret.
#########Ille suas plant as reproborum in sanguine tinget:
Quamque [orig: Quámque] aliqui cupiant, ultio maior erit.
#########Tunc dicent homines, sua sunt rata praemia iusto,
Certe et adhuc iudex regnat in orbe Deus.

PSALMVS LIX. Eripe me de inimicis meis Deus.

ARGVMENTVM.


page 129, image: s162

Argumentum ostendit titulus, et historia extat, I. Reg. XIX. Orat enim contra Saulem et eius complices, ne possint inno centi nocere. Quidam transferunt hanc orationem in personam Christi, orantis contra impiam Synagogam, ac sane similis euentus secutus est Dauidis et Christi hostes, utrique pro enim perierunt. Est uehementissima oratio, ideo habet tot repetitiones.

#########Historiam spectas? Saulis notat ipsa furorem,
Mystica uox Christi rectius esse potest.
#########Iudaeos Christo infidos fore semper, et horum
Spargendum toto semen in orbe canit.

Vincenti aureum ornamentum Dauidis ne periret, cum Saul misisset, ut custodirent domum et ipsum inter ficerent.

#########Cvm sint qui studeant unum me perdere multi,
Mi Deus, illorum destrue consilia.
#########Eripe me hac de clade malorum, et ab hostib. istis,
Qui mihi nescio quo, damna furore parant.
#########Ne noceant fuso qui tantum sanguine gaudent,
Et quibus hoctantum displicet, esse bonos.
#########Insidias mihi nanque paramt quibus occuper, et sunt
Contra me fortes in statione uiri.
#########Non quia peccarim quicquam quod laeserit ipsos,
Sed quoniam culpa pectora nostra uacent.
#########Tale nibil merui quo me peruertere tentant,
Inque meam properant currere perniciem.
#########Surge age in occursum uenias mihi, et aspice quam
Molibus oppugnent insidiisque petamt.

page 130, image: s163

#########Nunc tu exercituum Deus inuictissime, regnd
Orbis terrarum uisere cuncta uelis.
#########Tu Deus Israel ne sis pius omnibus istis,
Qui, nisi quae mala sunt, nulla probare queunt.
#########Verspertina retro fugiant sub tempora lucis,
Mutua deblaterent murmura more canum.
#########Vrbis eant magnae uicos et moenia circum,
Nec profugis aliqua detur in urbe locus.
#########Ceu gladiis etenim labiis ita uerba loquuntur,
Haec qui dicentes, audiat ecquis erit?
#########At qui ludibrio tibi erunt, tu denique gentes
Despicies, tellus quas uaga cunque tenet.
#########Quod si forte meis sit maior uiribus hostis,
Tu mihi praesidium, tu mihi ductor eris.
#########Summa Dei piet as me praeuenit, hoc duce uidi
Cernere deuicto quicquid in hoste libet.
#########Nec subito extinguas populum, ne obliuia ducant,
Quam [orig: Quàm] tua sit poenas sumere dextra potens.
#########Quin disperge uagos, errent sine maxme rector,
Quo duce me terror nullius hostis habet.
#########Nil nisi iniqua docent, nisi tantum uana loquumtur,
Nec sua mutarifacta superba uolunt.
#########Tantum crebra suis iactamt maledicta propinquis,
Concio fallentes nectere docta dolos.
#########Perge age perde tui reprobos feruoris in aestu,
Ne mala fex aliquo digna sit ista loco.
#########Ut Dominum uideant Israelitidos orae,
Praetered terrae totius esse Deum.
#########Vespere retro abeamt humiles, et in urbe uagentur,
Et tanquam, iaciant murmura rauca, canes.

page 131, image: s164

#########Discursent epulas ultro citroque [orig: citróque] petentes,
Nec miseram possint exaturare famem.
#########Tuncse digna ferent uacui ieiunia uentres,
Proque cibo miseri murmura uana serent.
#########At mihi carmen erit tua magna potentia, dicam
Maxima uirtutis nomina mane tuae.
#########Quo uelut arce salus mea custodita quieuit,
Quo mea quassa malis tempore uita fuit.
#########Perpetuo [orig: Perpetuò] tua facta canam, laudesque [orig: laudésque] tacebunt,
Da liceat per te, tempora nulla tuas.
#########Tu siquidem mihi sola salus, te uenit ab ipso,
Si qua habet haec pietas pectora, si quafides.

PSALMVS LX. Deus repulisti nos et destruxisti.

ARGVMENTVM.

Historia, cuius titulus meminit, est I, Paral. XVIII. etII. Reg. VIII. Est autem psalmus gratiarum actio, quod Deus regnum sub Saule afflictum, multis uictoriis, praesertim autem, uerbo et cultu suo iterum restituit et ornauit. Quare in titulo regnum tam belle excultum, rosae nomine appellat.

#########Quod [orig: Quòd] bona pax, q [abbr.: quod] relligio beet inclyta regnum,
Publica res quod tot floreat aucta bonis.
#########Pectore et ore refert grates, nos ista canemus
Carmina pro salua relligione, Deo.


page 132, image: s165

Vincenti aureum ornamentum Dauidis, de rosa testimonii, ad erudiendum, cum belligeraretur contra Mesopotamiam et Syros de Zoba, cum Ioab reuersus percussisset Edom in ualle Salis duodecim milia.

#########Qui uelut abiectos nos, et mala grata pareti
Pignora, reppuler as a [orig: à] bonitate tua:
#########Qui nobis iratus eras pater inclite diuum [orig: diuûm],
Qui tam dispersos passus es esse diu.
#########Redde tuam nobis pietatem, redde salutem,
Quae sine te nobis nuper ademta fuit.
#########Maxima qui stabilis mouisti ponderaterrae,
Cuius erat manibus pars bona fracta tuis.
#########Restitue afflictae Languentia uiscera molis,
Quae iacet heu nimium uiribus icta tuis.
#########Saepe tuo clades populo et fera bella tulisti,
Quae dederas nobis uina pauoris erant.
#########At noua te ueritis rursus uexilla dedisti,
Quae sibi non uaua parta tulere fide.
#########Ut nunc ergo tibi cari seruentur amici,
Vi dextrae nobis auxiliare tuae.
#########Ex adyto Deus est diuina uoce locutus,
Quae mihi laetitiae uox noua signa dedit.
#########Nunc Sichime diuisa caput mihi subdet, et omnem
Vallam Suchotis metiar arte noua.
#########Noster erit Galaad possessio nostra Manasses,
Mox Ephraim sceptri pars erit ipse mei.
#########Dux et doctor erit mihi ad omnia fortis Iudas.
Subditus imperii nomine Moab erit.
#########Ipsa tributa dabit palmarum diues Idume,
Nostra Palestinae regio gentis erit.

page 133, image: s166

#########Sed quis erit qui me munitam ducat in urbem,
Ecquis Idumeae ducet ad arua plagae?
#########Tu ne pater qui nos sic auersaris egenos?
Nec comes armatis in fera bella uenis?
#########Auxilium dubiis in rebus egentibus adfer,
Humanum auxilium nil rationis habet.
#########Diuino auxilio freti rem deinde geremus,
Iniiciet nostris hostibus ille fugam.

PSALMVS LXI. Exaudi Deus deprecationem.

ARGVMENTVM.

Et precatio pro Rege et regno, ut et cultum Dei retineat, et regnum nullis nouis mutationibus perturbetur.

#########Orat ut a [orig: à] populo ipse suo Deus arceat hostes,
Ut regem meritis augeat atque fide.
#########Publica dissidiis ne res laceretur, et erret
Ipsius a [orig: à] uera relligione fides.

Vincenti in melodiis Dauid.

#########Summe Deum [orig: Deûm] qui templa tenes flamantia coeli,
Esse tamen praesens hic [orig: hîc] et ubique potes.
#########Audi quos gemitus imo de pectore fundo,
Inclina ad timidas corda benigna preces.
#########Clamor ab extremis terrarum finibus hic est
Editus, ad sedis limina celsa tuae.
#########Anxia dum nimia formidine corda tremiscunt,
Dum mea terribilis circuit ossa pauor.

page 134, image: s167

#########Ardua ad aethereae deduc me culmina rupis,
Scandere non alia quam ratione queam.
#########Spes quia non alia est nisi tu mihi, quo duce semper
Ceu turri infesto tutus ab hoste fui.
#########Ingrediar tua perpetuo tentoria, fidam
Dum me magna humeri contegat umbra tui.
#########Tu Deus audisti mea uota, et posteritatem
His tribuis qui te tempus in omne timent.
#########Tu dabis in terram longaeuum uiuere regem,
Ut suus ex annno quolibet annus eat.
#########Ille Deo coram per secula cuncta sedebit,
Fac pietas ipsum dirigat atque fides.
#########Sic tua cantando celeberrima nomina reddam,
Ut mea perpetuo tempore uota feram.

PSALMVS LXII. Nonne Deo subiecta erit anima.

ARGVMENTVM.

Habet Psalmus duas partes: Prior insignem consolationem et exemplum habet, quod imitemur in periculis, ne sinamus nobis excuti fiduciam et spem opis diuinae. Altera habet adhortationem, ut abiecta fiducia carnalium praesidiorum, quae incerta, imo nihil sunt, ueram fiduci am amplectam ur, quam Dei omnipotentia et bonitas omnibus promittit. Videtur autem peculiariter notare potentes aulicos, qui dementati praesenti fortuna,

page 135, image: s168

sine nullo metu ea abutuntur ad opprimendos bonos.

#########Vis uarios dubiae casus euadere uitae?
Vis bene munitus uiuere? fide Deo.
#########Fallitur humanis si quis confidere rebus
Nititur, ut Psaltis mystica scripta docent.

Vincenti pro Idithum Psalmus Dauid.

#########Et merito, quid .n. [abbr.: enim] non humo tranquilla moretur
A quo anima haec pro priae iura salutis habet?
#########Ceu taciturna sedens hunc respicit, hunc expectat,
Qui mihi seruator, qui mihi certasalus.
#########Sortes ipse meas uelut arx munita tuetur,
Propter et hoc lapsu nec grauiore cadem.
#########Quo tandem usque uiro uos non pudet esse molestos,
Cuius adhuc omnes quaeritis exitium?
#########Ceu murum fragilem, ceu uulsi fragmina septi,
Quae uix relliquias iam tenuere suas.
#########Deiicere hunc uero [orig: uerò] labor est hic maximus illis,
Et uelut ex alto trudere ad ima loco.
#########Illis sola placent mendacia, laudibus ora
Plena ferunt, odii pectora uirus habent.
#########Ipse utique expectabo Deum tacitusque [orig: tacitúsque] morabor:
Nam mea nunc ista pendet ab arce salus.
#########Certa salus Deus est mihi, robur et ardua rupes,
Consistam, lapsu nec grauiore cadam.
#########In Domino mea certa salus, meagloria certa est,
Petra inuicta, ualens, spes mea sola Deus.
#########Erigite ad Dominum spes uestras, fidite in illo,
O populi quot quot maximus orbis habet.

page 136, image: s169

#########Hoc coram uestros animos effundite, et alti
Pectoris affectus, spes rata nostra Deus.
#########Vana est uita hominum, uanae ludibria gentes,
Et nil quo ualeant utilitatis habent.
#########Si trutinae dubio ponantur in orbe bilancis,
Tum genus hoc leuius, quam [orig: quàm] nihil esset, erit.
#########Non animos fallat quaecunque iniuria uestros,
Quos sibi uis adigit fidere, fallit, opem.
#########Omnia sectari uanissima parcite rerum,
Necuos commoueat diuitis aura lucri.
#########Si fluxu rerum uos copia diues inundet,
Diuitias prono parcite [orig: parcité] corde sequi.
#########Vox audita mihi saepe est diuina loquentis,
Virtutem summi roboris esse Deo.
#########Et tibi semper adest pietas, qui digna rependis
Pro factis, genitor, munera cuique suis.

PSALMVS LXIII. Deus Deus meus ad te de mane.

ARGVMENTVM.

Totus Psalmus est querimonia, quod absit a populo et cultu Dei in Hierusalem, ac comparat eleganter terram destitutam uerbo et cultu Dei, loco deserto et carenti aquis, In fine accusat aduersarios, ac minatur eis, qui huius mali caussa erant. Recte oratur ab iis, qui per Tyrannos impediuntur, quo minus possint uerbum Dei habere.


page 137, image: s170

#########Explicat immodicos afflicti pectoris aestus,
Nempe Dei uerbo se cupientis ali.
#########Sic Saulem fugiens per inhospita tristis eremi,
Tam querula uates uoce rogabat opem.

#########Psalmus Dauid cum esset in deserto Iudae.
#########Omnipotens, rerum sator unice, conditor orbis,
Quem nisi te, uenerer, quis Deus esse queat?
#########Te sequar in primis, ipsum te ante omnia quaeram,
Siue eat in tenebr as, siue erit orta dies.
#########Te uelut aegra siti mea mens desiderat, ad te
Est mea suspir ans languida facta caro.
#########Donec in his lateo terris arentis eremi,
Quas neque fons aliquis, nec riget imber aquae.
#########Sic uelut in templo te contemplabar, ut essem
Virtutem atque tuas cernere dignus opes.
#########Nanque tuam duco bonitatem hac luce priorem,
Ergo canam laudes pectore et ore tuas
#########Te mea lingua canet dumspiritus hos reget artus,
Extollam palmas laudis amore tuae.
#########Exatia hanc animam precor, ut pinguedine multa,
Ut mea sit laudi lingua soluta tuae.
#########Nocte memor de te somno fugiente loquebar,
Luce uigil de te lingua loquuta mea est:
#########Tu mihi saluator, tua me reget alma uoluntas,
Me totum auxilii proteget umbra tui.
#########Te mea suspirat, tibi mens mea semper adhaeret,
Me tua perpetua dextera fulcit ope.
#########Illi autem insidiis quaerunt me, ut perdere possint,
Sub terram uiui praecipitanter eant.

page 138, image: s171

#########In gladios recident, et amara morte peribunt,
Atque auidis fient praeda parata lupis.
#########Rex pietate Dei fretus gaude bit in ipsa,
Illius adiur ans nomina laetus erit.
#########Os Deus obstruxit mendacia uerba loquentum,
Vanus adulator desiit esse loquax.

PSALMVS LXIIII. Exaudi Deus orationem meam.

ARGVMENTVM.

Est elegans oratio, instituta contra uirulenta consilia hostium, quos pii et Ecclesia semper in mundo habent.

#########Perfidiam expertus, tum facta inimica suorum
Saulitarum humili uoce precatur opem.
#########Sic et nos orare decet constanter in hostes,
Qui nusquam nobis non inimica struunt.

Vincenti Psalmus Dauid.

#########Aadi summe parens med uerba, hamc procipe uocem
Qua queror insidias hostis adesse mihi.
#########Cuius ad insultus tantos med pectora muni,
Ne mea mens trepido uicta timore cadat.
#########Ne me corripiat deprensum turba malorum,
Fac aliquo tutum posse latere loco.
#########Qui, tanquam gladios, linguas acuere dolosas,
Quorum sunt grauibus tela parata dolis.
#########Ut uelab insidiis feriant quem perdere quaerunt,
Qui neque peccatum, qui neque crimen habet.

page 139, image: s172

#########Letifer as iaciunt neruo stridente sagittas,
Et capiti intentant absque timore meo.
#########Consilia inter sese agitant obno xia fraudi,
Et nisi perfidiae non habitura locum.
#########Nam mihi componunt laqueos, et retia nectunt,
Quae nullos hominum posse uidere putant.
#########Insidias toto meditantur pectore, quantum
Fraudibus inuentis quisque ualere potest.
#########Sed Deus et celeres in noxia corda sagittas
Diriget, et subito uulnere percutiet.
#########Ipsis exitium suafriuola lingua parauit,
Omnibus ut fierent risus et opprobrium.
#########Omnes ista homines spectantes facta stupebunt,
Iam non immemores hoc opus esse Dei.
#########Atqui iustus erit Domino confidet, et ipsi
Nitens perpetuo tempore laetus erit.
#########Et quorum directa Deo sunt pectora uiuent,
Haec his perpetuae gloria laudis erit.

PSALMVS LXV. Te decet hymnus Deus in Syon.

ARGVMENTVM.

Est suauissimus Psalmus, primi uersus habent gratiarum actionem. Deinde orat pro remissione peccatorum, pro conseruatione uerbi, et pro exauditione. Postremo commemorat beneficia Dei politica, quod donet pacem, et benedicatagro, ita ut totus annus sit quasi corona ex beneficiis

page 140, image: s173

Dei connexa. Quidam psalmum hunc allegorice accipiunt de regno Christi et nouo Testamento, propter duos uersus: Omnis caro ad te uenit etc. Tu es spes omnium finium terrae, et eorum qui remoti degunt in insulis. Non enim huiusmodi prophetiae rarae sunt, inuolutae allegoriis.

#########Qui populo sua uerba suo dedit, ipse tuetur,
Dat pacem, et frugum tempora larga Deus.
#########Quas quotus agnoscit quibus auget dotibus annum?
Quas canit hic, satis his nullus Homerus erit.

Vincenti Psalmus et canticum Dauid.

#########Nos tua, mumdi opifex, coelestia iussa manentes,
Spectamus tacito pectore quicquid agis.
#########Interea ferimus tibi debita munera laudum,
Quem decet in sancta laude Sione coli.
#########Nos tibi uota pio persoluimus omnia ritu,
Et querulas pleno fundimus ore preces.
#########Et quoniam precibus sacras placaris ad ar as,
At tua templa pater confluet omnis homo.
#########Nos tibi plus nimio deliquimus, eia age fassos
Respice, da ueniam, pande salutis iter.
#########Felicem quem tu delegeris, et tibi carum
Feceris, ut tecum limina sancta colat.
#########Ille domus bonitate tuae satiabitur, idem
Ibit ouans templi de ditione tui.
#########Iustitia nobis respondes mira fideli,
O Deus, o [orig: ô] mea spes, gloria, uita, salus.

page 141, image: s174

#########Spes hominum quicunque habitant regna ultima terrae
Et procul in uasto littora sparsa mari.
#########Qui ualidos magno fundauit robore montes,
Virtutis propriae uiribus omnipotens.
#########Qui fera, latisoni compescit murmura ponti,
Et fremitus uasti quos iacet unda maris.
#########Qui premit insanos populo frendente tumultus,
Agmina qui nutu seditiosa fugat.
#########Ut timeant quicunque habitant extrema locorum,
Dum tua mirantes signa stupenda uident.
#########Te duce laeta uia est loca per quaecunque meantum,
Siue aurora rubes, Hespere siue cadis.
#########Climata latiuagae tu respicis omnia terrae,
Quam iugi irriguam fonte uirere facis.
#########Quam facis omnigena rerum ditione beatam,
Dulce tuum uariis flumen abundat aquis.
#########Sic laetae segetes, sic pinguia culta uirescunt,
Per te sic fructus parturit omnis ager.
#########Frugiferos riguo pot as aspergine sulcos,
Gleba tuo cultu nulla iacebit iners.
#########Imbribus humectans arentia uiscera terrae,
Per te larga suas copia fundit opes.
#########Quadrifidum uariis locupletas dotibus annum,
Quas datus e plenis nubibus humor alit.
#########Sictua distillant pingues uestigia succos,
Et toties pedibus semita trita tuis.
#########Deserti loca, dura, prius, cultissima fient,
Fructiferi montes iam sua dona ferent.
#########Innumeri per prata greges uiridantia pascent,
Obsita planicies frugibus omnis erit.

page 142, image: s175

#########Tunc iucunda novo sustollent iubila plausu,
Tunc tibi mortales carmina laeta canent.

PSALMVS LXVI. Iubilate Deo omnis terra, psallite.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, quod Deus populum et Ecclesiam suam, etsi affligi sinit, tamen non deserat, sed suo rempore potenti manu liberet, sicut in mari rubro liberauit a tyranno Pharaone.

#########Saepe suo populo mediae iam mortis in hora
Adfuit auxilio non remor ante Deus.
#########Sie et adhuc a [orig: à] morte suos, et ab artibus hostis
Seruat, ut exemplis omnia plena docent.

#########Laeticiae noua signa Deo date, tollite plausus,
Qui uarie cultam cunque tenetis humum.
#########Ipsius assiduo celebrantes nomina cantu,
Gratifica soli psallite uoce Deo.
#########Dicite terribili merit as super omnia laudes
Dicite terribilis facta stupenda Dei.
#########Hostes uana tui praesument omnia, nec sunt
Robora cuncta hominum uiribus aequa tuis.
#########Omnia te magnae uenerentur climata terrae,
Laude tui resonet nominis omne solum.
#########Huc agite o [orig: ô] cunctae spectatum accurrite gentes,
Quae Deus in cunctis quantaque [orig: quantáque] rebus agat.
#########Humida qui magni desiccat marmora ponti,
Mobile qui certum per mare sternit iter.

page 143, image: s176

#########Hic facit ut siccis pedibus maria alta terantur,
Innumera hinc no strum gau dia pectus habent.
#########Illius est nullum sortita potentia finem,
Ille uidet quicquid maxmus orbis habet.
#########Ille humiles alto prospectat ab aethere terras,
Surgere qui possit nemo rebellis erit.
#########Nostro grata Deo populi date munera laudum,
Gratifica soli psallite uoce Deo.
#########Ille animae uitam nostrae dedit, ille tuetur,
Ne titu bent nostros sustinet ille pedes.
#########Sicut ad examen nos nostraque [orig: nostráque] facta probasti,
Qualiter artifices aera probare solent,
#########Impuleris licet inclusos nos sicut in arcem,
Nostra licet multa corpora mole graues.
#########In capita im positos tulimus quos ipse uibebas,
Per medias flamm as iuimus et per aquas.
#########Tu tamen in multa terram nos dote beatam
Eductos, placida uiuere pace iubes.
#########Ergo tui ingrediar sanctissima limina templi,
Votaque [orig: Votáque] persoluam persoluenda tibi.
#########Quorum me damnant labiorum uerba meorum,
Tempore quo rebus sors fuit atra meis.
#########Pinguia persoluam sacr as holocausta per ar as,
Caede tibi agnorum multa rubebit humus.
#########Praeterea faciam uitulis et bobus opimis,
Et cadet ante ar as hostia multa tuas.
#########Huc Domini quoscunque tenet timor ullus adeste,
Vestraque [orig: Vestráque] sit uerbis auris aperta meis.
#########Narrabo quae cunque Deus mihi fecerit, et quae
Sint ab eo uitae dona tributa meae.

page 144, image: s177

#########Voce mea quoties ipsum in mea uota uocaui,
Visus erat toties maximus esse mihi.
#########Si tamen inueniar mihi conscius esse malorum,
Amplius haud nostras audiet ille preces.
#########Nunc tamen exaudi miserum me, et uerba precantis
Respice, nec famuli reiice uota tui.
#########Gloria summe tibi, tibi laus Deus optime soli,
Qui uacu as no stras non sinis esse preces.
#########Qui miserum pietate tua dignaris, et auges.
Verbaneo auerso lumine nostra uides.

PSALMVS. LXVII. Deus misereatur nostri et bened.

ARGVMENTVM.

Est precatio pro uerbo Euangelii: In eo enim uere ostenditur nobis facies Dei, hoc est, Christus et ipsa Dei misericordia. Habet autem manifestam prophetiam, quod gentes sint populus Dei futurae, et pars regni Christi: Neque enim eas inuitat ad circuncisionem aut legem, sed simpliciter ad fidem et gratiarum actionem.

#########Imperium Christi uates canit esse futurum,
Quod comitabuntur gratia, pax et amor.
#########Vocem Euangelii procul in gentes abituram,
Non modo [orig: modò] Iudaeae regna per arcta domus.

#########Sit pius et faueat nobis Deus, annuat idem,
Lumina nos uultus posse uidere sui.

page 145, image: s178

#########Ipsius ut totum sit semita nota per orbem,
Quamque [orig: Quámque] sit in cunctis Gentibus alta salus.
#########Omnes te populi laudent, tibi seruiat orbis,
Omnia sint laudis climata plena tuae.
#########Omnes exultent populi tibi, iubila dicant,
Terrarum iudex tu quia instus er as
#########Iustitia quia cuncta reg as, modereris et orbem,
Et quicun que in eo quae loca cunque colunt.
#########Omnes te populi laudent, tibi seruiat orbis,
Omnia sint laudis climata plena tuae.
#########Sit pius et faueat nobis Deus, ut sua tellus
Largiflua uberibus semina fundat agris.
#########Exhibeat nobis solitae pietatis honorem,
Quem no strum merito dicimus esse Deum.
#########Omnia sic ipsum terrarum extrema timebunt,
Quem stupet, et mundi machina tota tremit.

PSALMVS LXVIII. Exurgat Deus et dissipentur inim.

ARGVMENTVM.

Est insignis prophetia de regno Christi et Christo, in qua belle describit regem, seu caput regni, Christum, quod resurrecturus sit, ascensurus ad coelos, daturus spiritum et dona Spiritus, scilicet, Apostolos et Prophetas, qui per uerbum Sathanam conculcaturi, et Christo regnum paraturi sint. Addidit etiam de Synagogae interitu, et abrogatione Legis ac

page 146, image: s179

cultuum eius. Ac hortatur ad gratiarum actionem, et diligentem orationem, ut Deus haec dona conseruet.

Vincenti Psalmus et canticum Dauid.

#########Dextra ubi consurgens semouerit alta tonamtis
Mox capiat celerem turba inimica fugam.
#########Agmina mox fugiant retro dispersa malorum,
Nec sacri uultus fulmina tanta ferant.
#########Ut faciles uacuum sparguntur in aera fumi,
Sic disperge hostes conditor alme tuos.
#########Fusilis appositos ut cera liquescit ad ignes,
Sic pereat peccans im pius ante Deum.
#########Deliciis at plena habeant sua gaudia iusti,
Ante Deum iusti gaudia certa ferant.
#########Grata Deo iussis diffundite carmina linguis,
Ipsius ut sacrum nomen ad astra ferant.
#########Exaequate uiam ueniente e sedibus altis,
Qui placidos infert in sua regna pedes.
#########Sicut enim Dominus uere est, ita iure uocatur,
Laetitiae nobis caussa sit ante Deum.
#########Qui uiduas curat carisque parentibus orbos,
Ipse habitat sedis templa beata suae.
#########Ipse domos steriles foecundis foetibus implet,
Vinctorum, domito carcere, uincla leuans.
#########Hunc qui despiciunt, huic qui parere recusant,
His habitanda dabunt arida rura locum.
#########Cum Deus ante tuum populum gredereris, et omne
Vasta, peragrares, quicquid eremus habet:

page 147, image: s180

#########Omnia tunc magnae tremuerunt uiscera terrae,
Tunc madidus subitis imbribus aer erat.
#########Nam Deus ille aderat cuius praesentia rupis
Sinaidos celsa legit in arce locum.
#########Qui Deus Israelis, ut est, sic iure uocatur,
Cuius ad aspectum cuncta creata tremunt.
#########Languida facta tua est genitor possessio et aret,
Mitte salutares quae medeantur aquas.
#########Ut tua fructiferas habitent animalia terras,
Pasce tuae miseros dexteritatis ope.
#########Ipse suum uerbum Dominus dabit, omnia fient
Regna Euangelii lumine plena noui.
#########Ipsi inter sese reges quibus agmina parent
Bellica, amicitiae foedera percuitient.
#########Post haec ipsa domus habitatrix inclyta magnae
Aequa lance nouas adnumerabit opes.
#########Cum tamen extremas inter recub abitis oras,
Et loca quae limes claudit utrinque suus.
#########Tunc erit argento celeris timcta ala columbae,
Aurea tunc placidae penna uolucris erit.
#########Hanc super omnipotens cum reges proferet, ora
Velsub nocte, feret candidiora niue.
#########Mons Domini multa rerum ubertate redundans,
Altus et eximia fertilitate potens.
#########Vestra quid erigitis praecelsi culmina montes?
Ante alios ipsi mons placet iste Deo.

page 148, image: s181

#########Hoc in monte domum sibi legit ut esset in illa
Perpetuo, nec einm desinit esse Deus.
#########Quis [orig: Quîs] Deus inuehitur quot nam sint millia currus?
Aut quot myriades? quis numerare queat?
#########Ipsis inuehitur Deus in loca sacra profectus,
Quae ceu Sinaidos culmina rupis habent.
#########Ascendisti etenim Deus hinc euectus in altum,
Capitutos tecum uictor ab hoste uehens.
#########Pro populis etiam tibi sunt data dona receptis.
His etiam quite non habuere Deum.
#########Ut tua perpetuum maneat domus inclyta in aeuum,
Ut tua in hoc maneant nomina sancta loco.
#########Perpetuo Domini celebremus tempore laudes,
Quae nobis adhibet frena salutis erunt.
#########Nam Deus hic nobis Deus est uitae atque salutis,
Et Dominus per quem mors quoque uicta fugit.
#########Vulneribus tamen affliget caput hostis acerbis,
Qui male suscepta nescit abire uia.
#########Rursus ab uberibus referam, Deus inquit, opimis
Ex rapida uasti concauitate maris.
#########Ut tuus hostili rubeat pes sanguine tinctus,
Et canibus fiat sanguis et esca tuis.
#########Quanta tui feuerit Deus excellentia gressus,
Vidimus o [orig: ô] regum maxime, summe Deum [orig: Deûm].
#########Praecedunt placida tibi carmina uoce canentes,
Post hos qui manibus musica plectra mouent.

page 149, image: s182

#########Tympana quos inter pulsantes rauca puellae
Dulcia multiplici iubila uoce canunt.
#########Tota Deo resonet meritas Ecclesia laudes,
Fontis ubi Israel no bilis unda fluit.
#########Illic Ben Iamine puer dominaberis illis,
De [orig: Dé] que tua proceres fortis Iuda tribu,
#########Et qui magnanimi Sebulonis sceptra gubernant,
Naphthallidos qui sunt deditione domus.
#########Tetuus ingenti Deus auctum robore fecit,
Fac Deus in nobis quod facis, esse ratum.
#########Propter clara tui Solymorum nomina templi,
Constituent reges munera multa tibi.
#########Argue condensa residens in arundine monstrum,
Praeualidos terrae disiice, pelle, fuga.
#########Qui ualido trucibus non cedunt robore tauris,
Qui tanquam uituli luxuriare solent.
#########Qui sibi diuitias summum posuere beatum,
Gentes dele, quibus bella nefanda placent.
#########Aegypti proceres uenient, tua numina reges
Aethiopum multa relligione colent.
#########Ferte Deo reges terrarum cantica laudum,
Omnia terrarum psallite regna Deo.
#########Qui coelo Dominus primaeua ab origine rerum
Insidet, huc illuc per sua regna uolans.
#########Emittens uocem cum uoce tonitrua mittet,
Fortia diuinae fulmina uocis erunt.
#########Illius aeterno summum date robur honori,
Illius Israel gloria sceptra regit.
#########Illius in cunctas Gentes est summa potestas,
Qui facit in sanctis facta stupenda suis.

page 150, image: s183

#########Hic super Israel Deus est, hic robora mittet,
Multa suo populo, laus tibi summa Deus.

PSALMVS LXIX. Saluum me fac Deus, quoniam.

ARGVMENTVM.

Est oratio Christi in cruce et doloribus Mortis positi propter nostra peccata. Orat autem liberationem propter totam Ecclesiam, sicut dicit: Non confundantur propter me hi, qui te expectant etc. Synagogam autem execratur et abiicit. Quia autem singularis prophetia est, fecit titulum Psalm. De Liliis et Rosis.

#########Ceu Christus metuens obeundae uulnera mortis,
Vatidico Psaltes haec pius ore canit.
#########Qua de morte locus non est expressior alter,
Ut praedicta satis fel et aceta docent.

Vincenti de Liliis Dauid.

#########Odeus huc saluator ades damna ultima passo,
Omnibus auxilio qui potes esse, ueni.
#########Serua me miserum quem subruit unda malorum,
Tam grauis ut uitae certa pericla ferat.
#########Immersus iaceo coeni sub mole profundi,
Non aliquem fundum tristis abyssus habet.

page 151, image: s184

#########Deueni immensum pelagi prouectus in altum,
Saeua meum feriens obriuit un da caput.
#########Dum queror Assiduo fessus clamore fatigor,
Vix aliquid possunt guttura rauca loqui.
#########Lumina destituunt ad te spectantia, donec
Auxilium expectant unde uenire solet.
#########Plures sunt etenim qui me execrantur iniquae,
Silua pilos capitis quam [orig: quàm] gerat alta mei.
#########Qui mihi sunt hostes non ullo crimine laesi,
Horum est facta potens in mea damna manus.
#########Quam nun quam eripuis ceu praedam soluere cogunt,
Falsaque [orig: Falsáque] delicti poeona erat ista mei.
#########Stultitiae tu cuncta meae discrimina nosti,
Et mea facta oculos non latuere tuos.
#########Ne sine confundi, ne quis pudor occupet illos,
Me propter, quite spem posuere suam.
#########Arbeiter armorum Deus Israelis et autor,
Ne sine confundi qui tua iussa manent.
#########Te propter siquidem sum multa opprobria passus,
Et mea diffamis contegit ora pudor.
#########Iudicor esse meis alienus fratribus, et nec
Ut faciem nossent, sustinuere meam.
#########Sacra domus mir anda tuae quia semper amabam,
Hic ego zelotes, et sine fine, fui.
#########Quaeque in te iaciunt hostes opprobria duxi
In me iacta, animo nec patiente tuli.
#########Arida miscebam multo ieiunia fletu,
Atque haec est probro res quoque uersa mihi.
#########Cum mea contegerem deformi corpora sacco,
Fabula mox, de qua colloquerentur, eram.

page 152, image: s185

#########Vana loquebantur de me quam [orig: quàm] plurima coetus,
Quiloca portarum public aadire solent.
#########Ebria quique olidis depotant uina tabernis,
De me fingentes carmina foeda canunt.
#########Verum ego continuis precibus tibi uota ferebam,
Tempore quo rebar posse placere tibi.
#########Pro pietate tua fer opem non digna fernenti
Mi Deus, et querulas accipe quaeso preces.
#########Eripe me obscoeni de uasto gurgite limi,
Ne miser urgentes obruar inter aquas.
#########Liber ut osorum laqueos contemnere possim,
Ne ferat exitium dira uorago mihi.
#########Ne me latifluis tempest as obruat undis,
Ne caput infaustum sorbeat alta palus.
#########Ne super inclusum puteus claudatur adyssi,
Et premat inferno corpora mersa lacu.
#########Exaudi quia summa tua est bonitasque [orig: bonitásque] fidesque [orig: fidésque],
Respice me, pietas nam tua fine caret.
#########Neu uultus auerte tuos a [orig: à] uoce precantis,
Namque mea est multis anxia uita malis.
#########Exaudi, fer opem cito, dum premit hotis et urget,
Nunc animam unidex adsere ab hoste meam.
#########Ipsa inimcorum moueant te opprobria, ut ista
Me conseruatum conditione uelis.
#########Tu probra q [abbr.: quae] patior, mea tu omnia scandala nosti,
Quae mihi turba nocens fecerit, ipse uides.
#########Tot mihi probrosae perfringunt pectora uoces,
Quae mihi praecipui caussa doloris erant.
#########Talia quaerebam miserantem incommoda rerum,
Quem mea mouissent uulnera nullus erat.

page 153, image: s186

#########Circumspectabam qui solaretur egenum,
Hoc quoque qui uellet sumere, nemo fuit.
#########Quin mihi quam dederamt famis aegro in tempore dura
Mista uenenatis fellibus esca fuit.
#########Et mea mordaci turbarunt pocula aceto,
Arerent nimia cum mea labra siti.
#########In laque os cibus ipsorum uertatur, ut inde
Scandala te poen as retribuente ferant.
#########Lumina ne uide ant ipsorum nube tegantur
Perpetua, lumbis ilia fracta trahant.
#########Flumina tota tui super hos effunde furoris,
Conterat arreptos pectoris ira tui.
#########Horum moni careant deserta palatia cultu,
Dignetur uacuas nemo habitare domos.
#########A te percussum quia plus affligere quaerunt,
Vulnerbusque [orig: Vulnerbúsque] tuis addere plura student.
#########Fac precor adiiciamt sceleri scelus, ut sacra nunquam,
Iustitiae possint tecta subire tuae.
#########Non sint in numero meritorum praemia uitae,
Scriptaque [orig: Scriptáque] cum iustis nomina nulla ferant.
#########Exul ego, et nimius turbat mea pectora moeror,
Virtutis uideam dona beata tuae.
#########Ipse Deo dicam noua carmina, et esse fatebor,
Qui sit magnifico dignus honore coli.
#########Omnibus et uitulis et bobus cornibus auctis.
Officium Domino gratius illud erit.
#########Ista uident humiles et toto pectore gaudent,
Perpetuo uiuent pectora nixa Deo.
#########Nam Deus auxilio iuuat atque exaudit egentes,
Captiuis solitus dexter adesse suis.

page 154, image: s187

#########Illum laude ferant coelum, mare, sydera, tellus,
Quicquid et haec extra est, quicquid et intus habent,
#########Nam Deus aetherea saluabit ab arce Sionem,
Vrbes restituet fortis Iuda tuas.
#########Rursus et hic [orig: hîc] habitent homines, et iugera terrae,
Haeredum proprio inguia iure colant.
#########Atque ea posteritas per secula longa tenebit,
Horum, quos Dominum iuuit amare Deum.

PSALMVS LXX. Deus in adiutorium meum inten. [abbr.: intende]

ARGVMENTVM.

Est plane idem argumentum cum praecedenti psalmo, orat enim contra Synagogam infidelem, et pro Ecclesia.

#########Orat ab insidiis defendi posse malorum,
Qui tot, et infesti sunt sine finc bonis.
#########Tota ardens odiis quia turba Caynica, nostram
In cladem et uitam nocte dieque [orig: diéque] furit.

#########Ut quibus inuoluor clades euadere possim,
Tu mihi festinam mi Deus affer opem.
#########Illorum infamis turbet confusio uultus,
Insidias uitae qui posuere meae.
#########Retro abeant, uelox ignominia opprimat omnes,
Qui nisi nil optant plurima damna mihi.
#########Retro abeant, pudor occupet inuidiosus euntes,
Qui mihi succlamant, hoc erat illud, habet.

page 155, image: s188

#########Ivbila laetantes animostestantia fundent,
Quorum sunt soli dedita corda tibi.
#########Hi uer ba assiduis gratantia uocibus edent,
Gloria, luas, et honor, sit tibi summe Deum [orig: Deûm].
#########Et nunc exilio, nunc paupertate maligna
Pressus, in hostiles um data praeda manus.
#########Festinam Deus affer opem, ne forte moreris,
Tu mihi nam Deus es, tu mihi certa salus.

PSALMVS LXXI. In te Domine speraui non confundar in aeternum.

ARGVMENTVM.

Caret Psalmus titulo, fortasse, quod sit oratio totius Ecclesiae omnium temporum pro conseruatione uerbi, et liberatione a tyrannis et persecutoribus, quos Ecclesia semper passa est, maxime autem in postremis temporibus, quae sunt uerae Ecclesiae senium, propterea quod spiritus et alia dona sunt rariora, quam fuere in primitiua Ecclesia et sub Prophetis.

#########Rebus in afflictis Dominum sibi adesse precatur,
Et quam non habeat, ferre salutis opem.
#########Haec tamen ipsa potest Ecclesia uoce precari,
Praecipue hoc ipso tempore pene senex.

#########O pater, o [orig: ô] hominum diuumque [orig: diuûmque] aeterna potestas
Fidere cui possim te sine nulla uia est.

page 156, image: s189

#########Denigret ne foeda meam confusio uitam,
Eripe ab hostili per tua iura manu.
#########Audi humiles inclinata precor aure querelas,
Et famuli serua pectora fessa tui.
#########Tu mihi ceu rupes fortissima cuius in arcem
Confugere, et muro tutior esse queam.
#########Nunc quoque seruari tibi me spes optima uenit,
O arx praesidii non capienda mei.
#########Eripe me manibus patrantis pessima turbae,
Ne forte in laqueos impius hostis agat.
#########Te moror, in te uno summa expectatio nostra est
Donec ad hos uenit prima iuuenta dies.
#########In te nitor abhuc ab eo quo tempore primum
Aluus, me puero, matirs aperta fuit.
#########Te duce me genetrix uitalibus edidit auris,
Ergo agor ingenti laudis amore tuae:
#########Prodigio similem multi me saepe uocabant,
In te nixa tamen spes mihi fortis erat.
#########Laude tua me lingua loquax atque ora redundent,
Nulla dies careat laudis honore tuae.
#########Cum mea subrepens tardabit membra senectus,
Ne rogo proiectum deseruisse uelis.
#########Cum mihi decrescent effoeto in corpore uires,
Tunc ego sim curae pars quotacunque tuae.
#########Consultant siquidem de me qui saepe minantur
Insidias structas in caput esse meum.
#########Non secus ac si tu me abieceris omnia tentant,
Dum possint aliqua parte no cere mihi.
#########Horum aliquis, non ergo sequi conabimur, inquit
Quem nemo eriopiat, uincere posse leue est.

page 157, image: s190

#########Huc ades auxilio, fer opem, ne forte moreris,
Viribus hostiles destituantur opes.
#########Omnibus opprobrio fiant, et fabula uulgo,
Qui mala non merito tot scelerata struunt.
#########Ipse animum to lerans patient er ad omnia sistam:
Et semper mecum laus tua maior erit.
#########Iustitiae decus omne tuae mea lingua loquetur,
Et sine quae numero dona salutis habes.
#########Incipiam narrare Dei qu`m magna potestas,
Quant a sit haud ullam uis habitura parem.
#########Quam [orig: Quàm] tibi fidentes animo sis iustus in omnes,
Non meus hic animus desnet esse memor.
#########Dectior excessi per te iuuenilibus annis,
Et tua tempus ad hoc facta stupenda loquor.
#########Quin mea cum senium cana niue temporasparget,
Tunc me negelctum ne patiare rogo.
#########Donec uenturis memorem tuarobora seclis,
Notaque [orig: Notáque] sit dextrae uis generosa tuae.
#########Iustitia excelsi tua sydera pulsat Olympi,
Magne parem possit quis reperire tibi?
#########Qui tot et aerumnis qui me et tot cladibus offers,
Rursus et in uitam mortua membra leuas.
#########Atque iterum ex ima reuoc atum reddis abysso,
Et facis ostenso sole uidere diem.
#########Extollisque iterum, et magnum facis esse uideri,
Solatus placida tristia corda manu.
#########Ergo ego nunc laudum praeconia magna tuarum,
Pectine cum fidibus non reticente cano.
#########Te citharae, te nostra canent psalteria, magnae,
O Israelis maxime gentis honor.

page 158, image: s191

#########Laudibus ipsa tuis gestit mea lingua canendis,
Et quae debetur uita redemta tibi.
#########Iustitiae mea corda tuae meditantur honorem,
Nec sine laude tua praeterit ulla dies.
#########Ut pudefactiomnes referant sua scandala secum,
Qui bene nil de me quod meditentur habent.

PSALMVS LXXII. Deus iudicium tuum regi da, et iu.

ARGVMENTVM.

Est insignis prophetia de regno Christi, et ipso Christo, quod sit Deus, quia dicit: Timebunt eum quam diu Sol et Luna erit. Item: Omnes reges adorabunt eum, quod in regno eius condonabuntur peccata. Inundabit iustitia et afflicti liberabuntur. Haec beneficia magnifice praedicat. Dicit quoque de cruce, quod qui in tali regno sunt, isti patientur suos hostes et occidentur. Sed consolatur hic quoque preciosam talem mortem, non ignominiosam aut malam esse in conspectu Christi. In fine addit de cultu Ecclesiae, de praedicatione beneficii Christi.

#########Christidos hic etiam fidei regnum esse futurum
Spargendum toto quod sit in orbe, canit.
#########Tollendum ueterem Mosea, piacula, cultum,
Dogmata sic ritus instituenda noui.


page 159, image: s192

Salomoni.

#########Qui uirtute tua rerum moderaris habenas,
Iustitiaque [orig: Iustitiáque] regis quicquid ubique regis:
#########Quae tua sunt permitte tuo moder amina regi,
Iustitiam natum regis habere sine.
#########Legibus ut populum proprium tibi iudicet aequis,
Praesit et exulibus cum bonitate tuis.
#########Extollant populo pacis noua foedera montes,
Colles iustitiae dona beata ferant.
#########Consulet exulibus, reget arbiter aequus egentes,
Amplius haud ullis fraudibus hostis aget.
#########Vindice nanque cadet destructa calumnia ab illo,
Amplius artificem non habiturasuum.
#########Omnes te metuent gentes dum lumina solis,
Cornua dum lunae se uariantis erunt.
#########Sicut in expositum uellus coelo editus imber,
Defluet, ut pluuiae quae loca siccarigant.
#########Ipsius unanimes florebunt tempora iusti,
Vlla slautiferae tempora pacis erunt.
#########Pax erit haec iustis toium diuturna per orbem,
Donec erunt lunae cornua nulla super.
#########Littoribus regno contr aria littora iunget,
Orbita qua terrae, qua patet unda maris.
#########Hinc ubi felices foecundat Iordanis agros,
Terrarum ad fines proferet imperium.
#########Accola latiuagae ante ipsum procumbet eremi,
Turba inimica dabunt oscula pulueribus.
#########Littora cuncta maris, maris intima regna tenemtes,
Innumeri reges munera multa dabunt.

page 160, image: s193

#########Fortunati Arabum reges, regesque [orig: regésque] Sabai,
Debita de patria gente tributa ferent.
#########Hunc et adorabunt reges, et seruiet illi
Quicquid ubique hominum maxima terrd credt.
#########Eruet ille inopes depressos mole laborum,
Et quibus auxilii spesrata nulla fuit.
#########Exulis atque inopis miserebitur, ipse salutem
Conferet, et miseris auxiliator erit.
#########Illorum insontes animas a [orig: à] fraude maligna
Ducet, et expositos non sinet esse dolis.
#########Ipsorum innocuo fusus de corpore sanguis,
Ante ipsum precii nobilis instar erit.
#########Viuet, et ex Arabum feret aurea munerd gadzis,
Perpetuo querulas audiat ipse preces.
#########Copia nascetur frumenti in montibus altis,
Illius, ut Libani, concucientur opes.
#########Illius incipient florere per oppida fructus,
Ut noua quae primo gramina uere uirent.
#########Illius aeternum manet indelebile nomen,
Sole sub aeternum hoc nobile nomen erit.
#########Hocgentes nomen se longe extendet in omnes,
Perpetuo hoc notum tempore nomen erit.
#########Cuncta per hoc nomen felicia secula fient,
Hoc gentes omnes nomen honore colent.
#########Dignus es aeterno Deus Israelis honore,
Qui, quaecunque facis facta stupenda facis.
#########Ipsius aeterno nomen celebretur honore,
Ipsius est omni gloria digna loco.
#########Finiunt orationes Dauidis
filii Isai.

page 161, image: s194

PSALMVS LXXIII. Quam [orig: Quàm] bonus Israeliis, qui recto.

ARGVMENTVM.

Est idem argumentum cum Psalmo tricesimo septimo. Continet enim insignem doctrinam, ne scandalo isto communi offendantur, quod pii affliguntur in hac uita, impii autem florent, et felices sunt: Sed ut nos solemur uerbo in nostris calamitatibus, et expectemus in patientia uindictam, quam Deus suo tempore de impiis sumet.

#########Erudit aduersus Pharisaei scandala mundi,
Quae mentes hominum saepemouere solent:
#########Cum uideant florere malos, et crescere rebus,
Cladibus afflictos omnibus esse pios.

Psalmus Asaph.

#########Qui nisi q [abbr.: quod] rectum est faciunt nihil, et sub aperto
Pectore nil fictae simplicitatis habent.
#########Hos amat, his bonus est Deus, hos uirtutibus auget,
Quo genus et uitam cunque sub axe trahunt.
#########Ipse quidem pedibus titubassem pene uacillans,
Et uia qua stabam lubrica facta fuit.
#########Namque uidens stolidos animo indignante ferebam,
Impia tam pulcra nomina pace frui.
#########Nam nec atrox durae mortis metus imminet illis,
Necstabiles forti sors rotat ulla manu.
#########Sicut enim scopulis obeuntibus insita turris,
Illorum nulla ui quatiuntur opes.

page 162, image: s195

#########Non bos, ut reliquos homines, dea luminis expers
Deiicit, aut fugiens terga uidere iubet.
#########Non hos aerumnaeque graues durique [orig: duríque] labores,
Non hos pauperie tristia fata premunt.
#########Illorum ergo suas immensa superbia laudes
Inuenit, et tales friuola cuncta decent.
#########Diuitiis tumidi primos uenantur honores,
Et sibi quae libeant cuncta licere putant.
#########Iam quoque turpis inest stolido iactantia fastu,
Ut linguae nequeant ponere frena suae.
#########Omnia contemnunt praeter sua facta, suoque [orig: suóque]
Omnia iudicio discutienda putant.
#########Omnia sicut agunt, sie et uiolenta loquuntur,
Saepe etiam superos lingua superba petit.
#########Vaniloquo summum tetigerunt gutture coelum,
Garrula per totam lingua uagatur humum.
#########Talibus accedunt igitur pars maxima uulgi,
Quos apud optatis exatiantur aquis.
#########Dicere nec metuumt:quis enim sciat haec Deus an sit?
Mens aliqua excelsi, quae sciat ista Dei?
#########Haec est illa suae contemtrix turba salutis,
Haec est illa suo gens malefida Deo.
#########Hos fortuna fauens in sede locauit honorum,
His et opes parent, et fauor omnis adest.
#########Ergo ego sum frustra cur crimine purus ab omni?
Quid iuuat incestas non habuisse manus?
#########Cur ego continuto tot sum mala passus? et in me
Tam cito plagarum saeuiit omne genus?
#########Certe ego, nam fateor, cernens bona fata malorum,
Talia dicentes pene secutus eram.

page 163, image: s196

#########Sed ne sic genus electum spreuisse uiderer,
Nullaque [orig: Nulláque] pars populi dicerer esse tui.
#########Sollicito uarios uoluebam pectore motus,
Si caperent sensus talia facta mei.
#########Sed mihi difficiles tulit haec agitatio curas,
Et labor inquirens irritus ista fuit.
#########Donec operta Dei mysteria mente subirem,
Exitus istorum quis foret inde notans.
#########Tu siquidem illorum uestigia lubrica ponis,
Et uelut immisso turbine sternis humi.
#########Quam [orig: Quàm] cito praetereunt, quam [orig: quàm] desolantur in horas,
Quam [orig: Quàm] pereunt subito [orig: subitò] deficiuntque [orig: deficiúntque] metu.
#########Ut uaga monstriferae uanescunt somnia noctis,
Lumina cum fugiens deserit arcta sopor.
#########Sic Deus istorum laruas et inania tolles
Monstra, nec in uiuis amplius esse sines.
#########Sed nunc triste mihi est cor acerbo uulnere fixum,
Inguinaque [orig: Inguináque] expunctis renibus aegra dolent.
#########Stultus enim insipiens et acuti pectoris expers
Ipse fui et uultus ut pecus ante tuos.
#########Sed tamen a [orig: à] te abii nunquam, tibi semper adhaesi,
Neue [orig: Néue] alio [orig: aliò] recidam, me tua dextra tenet.
#########Consilii directa tui mesemita ducit,
Assumtumque [orig: Assumtúmque] nouo prorsus honore beas.
#########Concilio intuleris superum [orig: superûm] coeloque [orig: coelóque] locaris
Quem sequar in coelo, te sine, nullus erit.

page 164, image: s197

#########Reddideris terrae, terr as donaueris omnes,
Quem sequar in terris, te sine, nullus erit.
#########Nunc med defectis caro uiribus aegra fatiscit,
Necsua consuetum pectora robur habet.
#########Robur et auxilium Deus est mihi pectoris huius,
Hac ego perpetuo parte beatus ero.
#########Nam quicunque abeunt a [orig: à] te longeque [orig: longéque] recedunt,
Illorum tenebris obruta uita perit.
#########Quite cunque negant, et qui tua signa relinquunt
Confusos propriis sensibus esse facis.
#########Sed mihi conducens Domino est haesisse uoluptas,
Et soli utilitas fidere magna Deo.
#########Ut tua per cunctas narrem miracula Gentes,
O Deus, et laudis nomina summa tuae.

PSALMVS LXXIIII. Ut quid Deus repulisti in finem

ARGVMENTVM.

Est prophetica oratio, pro populo Dei et templo seu cultu contra Gentes, quae populum captiuum abducturae, et templum prophanaturae erant. Sicut per Chaldaeos, et postea per Antiochum factum est.

#########Contra hostem qui templa Dei uertebat, et urbem,
Chaldaeum dicas Antiochumue [orig: Antiochúmue] licet.
#########His precibus nos crudeles utemur in hostes,
Praecipue laruas impia Roma tuas.

Erudiens canticum Asaph.

#########Summe parens rerum, quid nos ita clade repulsos
Assidua, perimi destituique sinis?

page 165, image: s198

#########Perpetuo ne tuae foror in nos saeuiet irae,
Cum simus fidei credita turba tuae.
#########Pascua non alio tua qui pastore tenemus,
Grex tuus, et uultus pascimur ante tuos.
#########Respice quaeso tui memor ad discrimina coetus,
Quem tu sic proprie iusseris esse tuum.
#########Quos uelut haeredum statuisti in sorte redemtos,
Per loca quae celsi culta Sionis amas.
#########Conculca pedibus diros atrocibus hostes,
Contere et ex alto deiice ad ima loco.
#########Cuncta profanarunt magni sacraria templi,
Rugiit ante ar as impia turba tuas.
#########Constituere tuas uictricia signa per urbes,
Altaque [orig: Altáque] sacrilega rapta trophoea manu.
#########Non secus ac densae caedentes robora siluae,
Frondea ligniseca brachia falce metunt.
#########Illisculpturas onmes, tabulataque [orig: tabulatáque] ferro,
Deiiciunt sacrae tam preciosa domus.
#########Sacra tua absumunt uictricibus omnia flammis,
Limina conspurcant nominis alta tui.
#########Constituere animo secum semel omnia raptim,
Perdere et in praedam uertere nostra suam.
#########Hi cunctas rapidis consumunt ignibus urbes,
In quibus officiis sunt loca sacra tuis,
#########Edita signa olim non amplius ulla uidemus,
Amplius est nobis nemo propheta super.
#########Non super est aliquis qui uerum dicere possit,
Qui, quae nos deceant, recta uidere queat.
#########Quo tamen usque isthaec conuitia foeda feremus?
Quamue [orig: Quámue] erit ista diu pestis inulta tibi?

page 166, image: s199

#########Tempore quam longo tibi blasphemabit iniquus?
Qui tua spurcidica nomina uoce notat.
#########Cur manus auersa est nobis tua, quidue remota
E placido nobis est tua dextra sinu?
#########Sed tamen ipse mihi Deus es, pater, arbiter, et rex,
Ex quo sunt uitae tempora coepta meae.
#########Qui uaga quicquid habent terrai regna salutis,
Hoc opus omne tuum est, hoc tua dextra facit.
#########Tu uirtute tua findis uada coerula ponti,
Te uictore draco concidit inter aquas
#########Tu capita elidis magnorum grandia cete,
Victus er emicolis unde sit at que cibus.
#########Tu liquidos rumpis fontes, tu flumina siccas,
Est tua clara dies, nox tenebrosa tua est.
#########Tu lucem statuis, tu magnis lumina solis,
Sub no ctem condi, mane redire iubes.
#########Omnes tu certo concludis limite fines,
Quos mare, quos terrae, quos leuis aer habet.
#########Tu facis aestiui torrentia tempora solis,
Seruit et hyberni syderis hora tibi.
#########Ergo age crudelis reminiscere probra tyranni,
In tua quae demens no mina turba iacit.
#########Ne dederis lanianda feris tua uiscera, neue [orig: néue]
Bestia consumat turturis ossa tuae.
#########N/eue tui prorsus populi obliuiscere coetus,
Qui uel in exilio gens tibi fida sumus.
#########Respice nobiscum quod quondam foedus inisti.
Nam loca deuastans cuncta tyrannis habet.
#########Passae extrema domus, desolataeque ruinis,
Vastatae speciem nunc regionis habent.

page 167, image: s200

#########Ne patiare inopem confundi, nam tua laus est,
Exulibus grato semper in ore tuis.
#########Surge pater caussamque [orig: caussámque] tuam defende, memento
Opprobrii quo te despicit hostis iners.
#########Ne precor hostilem Deus obliuiscere uocem,
Qua malus insultat nocte dieque [orig: diéque] tibi.
#########Nam magis atque magis saeui accreuere tumultus,
Nec finem hostilis fastus habere potest.

PSALMVS LXXV. Confitebimur tibi Deus, confi.

ARGVMENTVM.

Hunc Psalmum recte exponuntin persona Christi, ut sit prophetia de regno Christi iudicante per uerbum in mundo, et seruante Ecclesiam suam, Synagogam autem cum omnibus Euangelii hostibus perdente. Atque hanc sententiã confirmant secundus et ultimus uersus: Secundum aequitatem iudicabo, et, Confringam omnia cornua impiorum. Haec solus Christus per uerbum Evangelii facit.

#########Nos solatur agens in bypocrisin arma malorum,
Qui sua quae iactant dogmata uera putant.
#########Edocet esse Deum qui uere iudicet omnem
Perfidiam, quae nos laedere cunque potest.

Vincenti Psalmus et canticum Asaph ne periret.

#########Laudibus efferimus meritis te maxime diuum [orig: diuûm],
Laudibus efferimus te Deus alme tuis.

page 168, image: s201

#########Et quoniam nostris prope sunt tua numina uotis,
Narrantur dextrae facta stupendatuae.
#########Tunc ubi tempus erit placidum mihi, tunc ego uero
Iudicio cunctis munera iusta feram.
#########Terra liquefacta est et terrae regna colentes,
Ipse suis stabilem sedibus esse dedi.
#########Saepe ego dicebam stultis iam uana sequutis:
Stultitiam uobis ponere tempus erat.
#########Et quos impiet as perdit sua, ponite fastus,
In uestrum ueniant cornua nulla caput.
#########Cornuane nimium uobis excelsa leuentur,
Desinite audacter uerba superba loqui.
#########Nam uirtus quae uera homines extollere posset:
Non uenit ex ortu frugifer Eure tuo.
#########Non etiam etiam tepido uitalis ab orbe Fauoni,
Sed neque de uastis soliuagisque locis.
#########Sed Deus est iudex, qui, cum libet, adiicit illum
Ad Styga, cum uolet, hunc in loca celsa leuat.
#########Sustinet ille manu plenum cratera lyaeo,
Nulla meraca magis uina fuisse ferunt.
#########Ex illo cuicunque uolet sua uina propinat,
Illius, at feces impiaturba bibat.
#########Ipse autem aeternas persoluam carmine laudes,
Illi qui Deus est magne Iacobe tibi.
#########Omnia confringam reproborum cornua, ut ex hoe
Cornua iustorum surgere celsa queant.

PSALMVS LXXVI. Notus in Iudaea Deus in Israel.


page 169, image: s202

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio pro duplici dono Dei, quod dat Ecclesiae et populo suo uerbum et pacem, dum defendit contra uim Tyrannorum.

#########Conseruata canit Solimaeae moenia gentis,
Quamuis innumero milite cincta forent.
#########Sic etiam ipsius est defensa Ecclesia dextra,
Haeresium licet hanc cingat iniqua manus.

Vincenti in melodiis Psalmus et canticum Asaph.

#########Notus Iudaei Deus in regionibus Orbis,
Semper in Israel nobile nomen habet.
#########In Solymis nanque ipse sibi tentoria fixit,
Huic domus est rupes quam colit alta Sion.
#########Illic horribiles clypeos arcusque [orig: arcúsque] rebelles
Fregit, et irata bellica tela manu.
#########Terribiles aliisreges tua gloria uincit,
Praedatrix cedit subdita turba tibi.
#########Omnia terrarum cedunt altissime regum
Nomina, non secus ac praeda relicta, tibi.
#########Succubuere tibi quantumuis ante feroces,
Non secus acsomno, languida membra, graues.
#########Dura prius fortes committere bella sueti,
Mox tibi uictrices supposuere manus.
#########Dixeris ira aliquid commotior, ilicet ibunt,
Voce tua in nihilum currus, et acer equus.
#########Quis tua sustineat metuendi fulmina uultus,
Cum tua terribiles traxerit ira minas?

page 170, image: s203

#########De summo intonuit tua uox iustissima coelo,
Territa conticuit numine terratuo.
#########Quando ad iudicium Deus exurgebat, ut ipso
Quo uoluit miseris tempore ferret opem.
#########Nanque quod humanis moueare affectibus irae,
Debetur merito gratia multa tibi.
#########Verum quae reliqua est et uindex ira malorum,
Non habet exacti temporis illa modum.
#########Si qua Deo forsan uouistis, reddite uota,
Soluite terribili munera iusta Deo.
#########Qui magnos animos adimit uiresque [orig: uirésque] superbis.
Quem regum terrae maxima sceptra timent.

PSALMVS LXXVII. Voce mea ad Dominum clamaui.

ARGVMENTVM.

Est doctrina et consolatio insignis, quomodo animi tristibus cogitationibus et aliis incommodis oppresisse debeant erigere, ut primum orent, deinde se erigant recordatione mirabilium operum Dei. Hoc qui non faciunt et solicite oculos in praesentia in commoda defigunt, dolorem frustra dolori addunt.

#########Cum subit ira Dei mentem sua uulnerafassam,
Talia, sic trepidans, signa pauoris agit.
#########Hac tamen ipse pios solatur imagine uates,
Ut toto incipiant fidere corde Deo.


page 171, image: s204

Iuxta Iedithun Asaph Psalmus.

#########Ante Deum supplex lacrymosa uoce precabor
Auersus precibus non erit ille meis.
#########Tempore fortuna quo me insectante premebar,
Quem peterem, portus proximus ille fuit,
#########Nocte manum tota nunquam tibi tendere cesso,
Nec mea fert aliqua dextra quiete frui.
#########Non est haec animae qui uulnera curat egentis,
Consolatrices nam fugit spsamanus.
#########Sensibus attonitis et tota mente tremisco.
Cum subeunt animo facta stupenda Dei.
#########Spiritus exangui sub pectore deficit aeger,
Conatus quoties sum tibi pauca loqui.
#########Non sinis in dulcem solui mea lumina somnum,
Non potis est aliquid territa lingua loqui.
#########Prisca reuoluebam repetito tempora sensu,
Quique [orig: Quíque] tot annorum praeteriere dies.
#########Nocte meos repeto memori sub pectore cantus,
Cumque [orig: Cúmque] meo tacitus plurima corde loquor.
#########Ergo ne nos Dominus per secula cuncta relinquet?
Ergo ne non ultra mitis et aequus erit?
#########Nunquid in aeternum pietas defecit ab ipso?
Nunquid promissis non stat, ut ante, suis?
#########An ne sit oblitus misereri? nunquid ab ira
Amplius immensa, nil pietatis habet?
#########Haec meditans mecum dicebam saepe, sed haec est
Conditio carnis, quam queror, aegrameae.
#########Haec est diuinae uoluens mutatio dextrae,
Omnia quae uicibus temperat ipsasuis.

page 172, image: s205

#########Ergo memor tua facta Deus mirabor ab annis
Antiquis, quorum gloria magna tua est.
#########Omnia per manuum meditabor facta tuarum,
Virtutesque [orig: Virtutésque] tuas hic et ubique loquar.
#########In sancto posuere tuae uestigia plantae,
Quis tibi par propriis uiribus esse queat?
#########Tu Deus es qui summa facis miracula solus,
Per quae te notum gentibus esse facis.
#########Tu uirtute tua fortis, tu robore dextrae,
Soluisti populi uincula dura tui.
#########Vincla Deus rupit quondam durissima, natis,
Nempe et Iosephi nempe Iacobe tuis.
#########Territa conspexere Deus te flumina aquarum,
Te preaesente tremens omnis abyssus erat.
#########Fuderunt pluuias grauidae, ceu flumina, nubes,
Continuis tellus imbribus uda fuit.
#########Horrida collisae mouere tonitrua nubes,
Rupere aerias fulgura crebra plagas.
#########Vox tonitrus metuenda tui circumuolat orbem,
Quem uidet aethereae machina tota domus.
#########Illustrant humiles tua flammea fulgura terras,
Contremuit tellus mota timore tui.
#########Tu Deus immensi transis uada caerula ponti,
Tu pedibus calcas flumina magna tuis.
#########Nec tamen ulla pedum uestigia uisa tuorum,
Nulla uiae superant signa relicta tuae.
#########Sicut oues per Aaronem Mosenque potentes,
Ducebas populi castra recepta tui.

page 173, image: s206

PSALMVS LXXVIII. Attendite popule meus legem me.

ARGVMENTVM.

Totus Psalmus est narratio, in qua conmemorat perpetuam Dei beneficentiam, ac populi peccata et maliciam. Hortatur igitur commemoratione poenarum populi ad timorem Dei et obedientiam erga lege [orig: legé], et commemoratione beneficentiae, hortatur ad fiduciam in Deum. Atque hic Psalmus clare docet, quomodo Sacrae historiae sint tractandae, nempe ut ad fidem et timorem Dei referantur.

#########Instruit exemplis usque Israelis ab ortu,
Fidere saluanti per mala cuncta Deo.
#########Sicut enim saluat quos comperit esse sideles,
Sic reprobos ira uindice semper agit.

Erudiens canticum Asaph.

#########Accipite haec animis, et pectore discite toto
Quae loquar, o [orig: ô] populi concio tota mei.
#########Hic patulas dictis adhibete fidelibus aures,
Quae meditor uobis, non sine teste, loqui.
#########Temporis aggredior memorare insignia prisci
Facta, quibus credi possit adesse fides.
#########Omnia quae nostras fando uenere per aures,
Et nobis nostri quae retulere patres.
#########Quaeque per ipsorum non sunt occulta nepotes,
Quorum est haec etiam conscia posteritas.

page 174, image: s207

#########Hi merita Domini uirtutes laude ferebant,
Quae gessit forti facta stupenda manu.
#########Decretum statuens Iacobo grande reliquit,
Legem Israelem iussit habere suam.
#########Quae proauos iussit nostros mandare futuris,
Duret ut in tota h0c posteritate sides
#########Ut nati natorum et qui nascantur ab illis,
Talia perpetuo tempore facta sciant.
#########Dehmc ut et ipsorum si quando adoleuerit aetas,
Narrarent pueris haec quoque facta suis.
#########In solo um spes tota Deo consisteret ipsis,
Ipsius ut possent iussa uerenda sequi.
#########Ne patribus fierent similes gens uana, rebellis,
Perfida, nec iussam docta tenere fidem.
#########Gens quae claustra suinon muniit intima cordis,
Cuius erat fallax spiritus ante Deum.
#########Quales posterit as Ephraimi, bella sueti
Et gerere armata tela cruenta manu.
#########Hi tamen euersi sub iniqui tempora belli,
Perfidiae poenas persoluere suae.
#########Nam neque diuinae seruarant foedera pacis,
Tradita nes Domini iussa tulere sequi.
#########Ipsius immemores operum quae fecerat ipsis,
Quae uidere oculis mira peracta suis.
#########Ipsorum proauis miracula multa peregit,
Quauagus Aegypti Nilus inundat agros.
#########Ostia qua spectat stagnare Tanitica pontus,
Qui nostras alio scindit ab orbe plagas.
#########Aequoreas diuisit aquas, mediumque [orig: mediúmque] per aequor
Duxit, ut errantes sicca per arua, suos.

page 175, image: s208

#########Illos aeriam iussit praecedere nubem,
Cum facerent clarae tempore lucis iter.
#########Illos luciferam iussit procedere flammam,
Cum facerent nigro tempore noctis iter.
#########In uasta rigidas rupes confregit eremo,
Vberibus potans, quas petra fudit aquis,
#########E siccis faciles deduxit rupibus undas.
Fluxerunt rapidae fluminis instar aquae.
#########Sic meritum tamen ingrati mala plurima contra
Patrantes, iussam non tenuere fidem.
#########Ausi etiam tentare Deum, nec pectore fido,
Poscebant uitae plura alimenta suae.
#########Tunc Dominum contra sunt friuola multa locuti,
Praecipue audaci talia uerba sono.
#########An ne cibos pastuque [orig: pastúque] paret Deus ubere mensam,
Humana nunquam per loca culta manu?
#########Duxerit undantes sicco de marmore riuos,
Vberibus torrens stuxerit unda uadis.
#########An ne igitur panem populo dabit? an ne parabit,
Quas placidae largas carnis edamus opes?
#########Ista uidens Deus, ista suis postquam duribus hausit,
Iam nimium candens ipsius ira fuit.
#########Mo in stirpe Iacob flamma exardescere coepit,
Ira per Israel grandis ob orta fuit.
#########Nam neque crediderant Domino, nec totius ipsum
Mittere sperabant posse salutis opus.
#########Ipse per aerias mandauit nubibus arces,
Iussit et aetberias sponte patere fores.
#########Et pluit immensos super ipsos manna per imbres,
E coelis populo tritica missa dedit.

page 176, image: s209

#########Coelestem grauidis panem de nubibus actum
Mortalis cupida fauce comedit homo.
#########Nubila commouit Nabathaei flatibus Euri,
Attulit hinc pluuias humidus auster aquas.
#########Tum pluuio largas demisit ab aethere carnes,
Grana quod immensi pulueris esse solent.
#########Pennigerarum auium fuit innumerabilis imber,
Vix numero vasti certet arena maris.
#########Tam populosa locus nullus per castra uacabat,
Cui non alituum copia plena foret.
#########Nec pasti tenuere modum, permiserat ipsis
Nanque uoluptates exatiare suas.
#########Quas postquam explessent, et adhuc fruerentur edentes,
Dulcis adhuc udo naret in ore cibus:
#########Ira Dei grauis ap prehendit nil tale timentes,
Et tulit insesta corpora lecta manu.
#########Eximios populi iusta succidit in ira,
Castra necis uacuum uix habuere locum.
#########Sed neque sic fugere suis offendere factis,
Qui pia facta ipsis contulit ista, Deum.
#########Horum igitur sine honore dies consumsit, et annos
Inclusos breuibus finibus esse dedit.
#########Cum tamen afficeret poenis crudelibus ipsos,
Nec sineret iustis caedibus esse modum.
#########Protinus iratum conuertebantur ad ipsum,
Mane requirentes, quemrepulere, Deum.
#########Tum memores agnoscebant, quia petra salutis
Esset, et ipsorum libera uita Deus.
#########Ore quidem blandi, linguis mendacibus, ipsi
Corde proculrecto, mollia uerba dabant.

page 177, image: s210

#########Nec tamen aut pacto stabant, nec foederis icti
Seruabant uera simplicitate fidem.
#########Ipse autem pius et miserator saepe ferebat
Se scelere offendi, perfidiaque [orig: perfidiáque] peti.
#########Ignoscebat enim reprobis, nec funditus ulla
Excindi potuit conditione pati.
#########Saepe etiam auertit iustam moderatior iram,
Nec timido bili libera frena dedit.
#########Nam memor attem dit, quia sunt caro, sicut in aur as
Ventus qui praeter, non rediturus, eat.
#########Tempore quam [orig: quàm] longo deserta per auia nunquam
Subdere se Domino sustinuere suo?
#########Ad subitum quoties ipsum mouere furorem,
Per loca non hominum, non ope culta boum?
#########Auersis quoties tentarunt [orig: tentârunt] mentibus ipsum,
Ore lacessentes non sapiente Deum?
#########Ipsius obliti dextrae uis quanta fuisset,
Tempore quo reduces uictor ab hoste tulit.
#########Quanta per Aegyptum signa ostentarit aquosam,
Pascua qua Taneos maxime Nile rigas.
#########Vertit inhorrendum cum flumina tota cruorem,
Posset ut inde aliquam nemo leuare sitim.
#########Muscarum omne genus quando his immisit, ut ipsos
Insaturabilibus morsibus exederent.
#########Intulit et ranas, pluuio uelut imbre, palustres,
Quae popularentur quicquid ubique foret.
#########Ipsorum foedo dedit omnia germina brucho,
Agrorum cultus dira locusta tulit.
#########Botriferas rapido prostrauit grandine uites,
Fructifer as moros missa pruina tulit.

page 178, image: s211

#########Cum pecora ipsorum penetranti fulmine strauit.
Et raperent totos fulgura saeua greges.
#########Quando in eos metuenda sui tormenta furoris
Intulit, irati caetera signa Dei.
#########Et miseris passim cacodaemonas incursantes,
Et misera plenas anxietate minas.
#########Quando irae dabat ipse suae cursumque [orig: cursúmque] uiamque [orig: uiámque],
Et meritis nusquam caedibus abstinuit.
#########Cum dedit ipsorum rapturae animalia pesti
Omnia, nec quicquam pertulit esse super.
#########Primitias Aegypte tuas hominssumque ferarumque [orig: ferarúmque]
Abstulit antiqui culta per arua Chami.
#########Sicut oues populum migrantem duxit, et ibant
More gregis forti per loca uasta manu.
#########Duxit ab infesto securos hoste, nec ullus
His metus hostilis, nec pauor ullus erat.
#########Verum hostes tanquam fugientia castra secutos,
Iussa Deo uindex obruit unda maris.
#########Inde suum populum sacram sibi duxit in oram
Montem hunc, quem propria condidit ipse manu.
#########Gentibus expulsis qui terram hanc ante tenebant
Haeredes ipsam iussit habere suos.
#########Quam ceu funiculis dimensam partibus aequis
Distribuit, totis ut coleretur agris.
#########Quaeque prius coluere ali0 tentoria Gentes,
Israeliticas iussit habere tribus.
#########Post tamen haec iterum excelsi mouere furorem,
Tentantes Dominum per mala facta suum.
#########Protinus auerso sunt facti corde rebelles,
Sicut et ipsorum saepe fuere patres.

page 179, image: s212

#########Auersi a [orig: à] Domino toties abiere retrorsum,
Tanquam arcus tantum qui solet esse minax.
#########Illius ah quoties irritauere furorem,
Cum lucos colerent, per iuga celsa, sacros.
#########Cum statuas facerent et muta idola pararent,
Quae sibi ceu proprios constituere Deos.
#########Vidit, et ingentem Deus his exarsit in iram,
Hinc fuit Israel maxima plaga tibi.
#########Nam tua proiecit uehementer nomina et odit,
Testatus capiti damma futura tuo.
#########Tunc sibi sdacra olim Syloia templa reliquit,
Cultaque [orig: Cultáque] praesenti limina saepe Deo.
#########Transtulit ipsorum uirtutem et robur ad hostem,
Summus et infesto splendor in hoste stetit.
#########Tradidit et populum gladio, atque excanduit ira
Haeredis populi per mala facta sui.
#########Ignibus immissis periit consumta iuuentus,
Et de uirginibus nulla querela fuit.
#########Hostili gladio ceciderunt sacra ferentes,
Qui uiduas posset plangere nemo fuit.
#########Et ueluti somno Deus experrectus ab alto est,
Fortis ut exclamans qui mera uina bibit.
#########Ipse suis manibus caedens hostilia terga,
Opprobrium cunctis Gentibus esse dedit.
#########Impia priiecit tentoria fortis Ioseph.
Et fauit tribui non Ephraime tuae.
#########At genus Israeligenae sibi legit Iudae,
Et iuga quae summt celsa Sionis amat.
#########Iltic extruxit uelut alta palatia, quorum
Tempore perpetuo tecta superba colat.

page 180, image: s213

#########Non secus ac terram cui fundamenta locarit,
Extremo finem non habitura die.
#########Et sibi dilectum Dauidem elegit, et ipsum
Ex ouium caulis ad sua sacra tulit.
#########A foetis uterosque [orig: uterósque] ferentibus abstulit illum,
Pasceret ut populum dux Iacobe tuum.
#########Sicut et acceptum non falso pectore pauit,
Et uera duxit cum ratione gregem.

PSAlMVS LXXIX. Deus uenerunt Gentes in haeredit.

ARGVMENTVM.

Est idem argumentum cum Psalm. 74. Vider futuram uastitatem templi et populi per Chaldaeos, et orat pro auxilio.

Excidium spectans urbi temploque [orig: templóque] futurum,
#########His Dominum precibus flectere nisus erat.
Nos quoque lucifugos uerbi flectemus in hostes
#########Haec, quo nulla queunt tela ferire magis.

Psalmus Asaph.

Summe Deum [orig: Deûm], cui sancta suos Ecclesia cultus
#########Debet, et acceptas quas tibiseruat, opes.
In tua uenerunt externae munera Gentes,
#########Templa profanantes nominis alta tui.
Gens fera paciferae turbatrix nata quieti.
#########In tua sacrilego milite iuraruit.
Diruit excisas deiectis moenibus urbes,
#########Structa prius, cumuli diruta saxa iacent.

page 181, image: s214

Coeliuag as uolucres proiecta cadauera pascunt,
#########Corpora quae sanctis fida fuere tuis.
Dentibus omnigenum laniantur membra ferarum,
#########Quae fuerant populi pars quota uiua tui.
Inno cuo uacuas implerunt sang uine fossas,
#########Quasitasunt urbis moeniasancta tuae.
Sicut aquafuso fluxerunt sanguine riui,
#########Putris adhuc multa caede madescit humus.
Foeda per ingentes iacuerunt funera campos,
#########Exanimes nemo, qui sepeliret, erat.
Finitimaerident Gentes mala nostra nec ullo,
#########Tempore non laeti uulnera nostra uident.
Vicinis ignominiae sumus undique nostris,
#########Et leuibus facta fabula digna iocis.
Heu pater affuctae spes unica et ultima plebis,
#########An tua sperandum non habet ira modum?
Quam [orig: Quàm] nos ista diu premet indignatio? quamque [orig: quámque]
#########Ardens ista tui flamma furoris erit?
Quin potius Gentes alias atque impia puni
#########Pectora, quae nomen non didicere tuum.
Hinc auerte tuos aliena inregna furores,
#########Quae tua non aliqua numina uoce uocant
Nam populo possessa tuo bona cuncta uorarunt [orig: uorârunt].
#########Et desolatas diripuere domos.
Ne rogo ne no ceat nobis, quia plurima sontes
#########Nos uitia arguerint, et malefacta premunt.
Quae tu dum reputas, nolis meminisse priorum,
#########Sed cito fer miseris, nos miseratus, opem.
Festinam fer opem miseris, quia prorsus inanes,
#########Auxiliique inopes indiga turba sumus.

page 182, image: s215

Eia ades, auxilioque [orig: auxilióque] iuua, quos nulla salutis
#########Te sinespes reficit, necratio ulla leuat.
Respice nos per eam, uariae quae nescia sortis,
#########Nominis est uere gloria summa tui.
Supplicibus placare tuis, audique [orig: audíque] benignus
#########Quas tibi sollicito fundimus ore preces.
Cur aliquis nobis dicat de Gente profana,
#########quis Deus est horum? sique sit ullus, ubi est?
Eia age, summe pater, reprobas ulciscere gentes,
#########Vindictam uideant lumina nostra tuam.
Effuso de plebe tua pro sanguine poenas,
#########Exige, supplicium uindice sume manu.
Hostibus ut fiat tua nota potentia nostris,
#########Et discant istam pertimuisse manum.
Vinctorum gemitus audi, lacrymasque [orig: lacrymásque] uideto,
#########Et fer in aspectus illa uenire tuos.
Relliquias miserae religatas eripe morti,
#########Robore quo tecum cuncta creata trahis.
Neue [orig: Néue] impune ferant tot dicta opprobria, in ipsos
#########Ter quater hostiles illa refunde sinus.
Ut tibi, non nobis sese exprobrasse maligni,
#########Sed sibi lugubri conditione, sciant.
At nos et populus tuus, et tibi debitasoli,
#########Per tua grex ouium, pascua sparsa sumus.
Nos tua magne pater praeconia magna canemus,
#########Mobile dum fixo sidere tempus erit.

PSALMVS LXXX. Qui regis Israel intende, qui.


page 183, image: s216

ARGVMENTVM.

Est elegans precario, eiusdem argumenti cum praecedenti Psalmo. Orat enim ut Deus contra uicinas Gentes regnum Israel defendat, quod in titulo appellat nomine Liliorum. In Psalmo autem bellissime com pararat uiti, a Deo translatae ex Aegypto in Canaan, et excultae per uerbum: et a nobis recte oratur contra hostes Ecclesie.

Orat ut hostiles auertat ab urbe tumultus,
#########Finitimis cincta Gentibus assidue.
Nos quoque finitimos sic execrabimur hostes,
#########Qui nunquam nobis non noua bella mouent.

Vincenti de Liliis testimonium, et Psalmus Asaph.

Israelis ades gregis o [orig: ô] fidissime pastor,
#########Aures contingat nostra querela tuds.
Qui tanquam caulas ouium custodis Ioseph,
#########Qui calcas Cherubin terga, uidende ueni.
Qui stas ante Ephraim, qui Ben Iamin, atque Manassen
#########Vtere nunc dextrae ui potiore tuae.
Auxilium lature ueni mala plurima passis,
#########Tot pater afflictis cladibus affer opem.
Ad nos uerte tui radiantia lumina uultus,
#########Pignora iam nobis certa salutis erunt.
O exercituum rector Deus armipotentum,
#########Vota ne non populi suscipis ulla tui?
Num ne tui precibus populi placabere nunquam,
#########In nos iste furor quam [orig: quàm] diuturnus erit?

page 184, image: s217

Pascis inexhausto tetri nos pane doloris,
#########Iamdudum lacrymis ebria turba sumus.
Iam sua de nobis uicini iurgia miscent,
#########Ceu uilem populum nos ferus hostis habet.
Ad nos uerte tuiradiantia lumina uultus,
#########Pignora iam nobis certa salutis erunt.
Quae tibi ab Aegypto translata est diuite uitis,
#########Et tibi quae quondam tempore cara fuit.
Hunctu dciectis plantasti Gentibus, illi
#########Fecisti in placidis sedibus esse locum.
Hanc tu latiuagis radicibus extendisti,
#########Quaque [orig: Quáque] sata est uix hanc iam suaterra capit.
Illius excelsi montes uelantur ab umbra,
#########Contegit ingentes palmitis aura cedros.
Illius extensus pertingit ad aequora palmes,
#########qua uidet Herculeum Sidonis unda Tyrum.
Malleoli rapidas fluuii extenduntur ad undas,
#########Quem nunc Euphratem proxima turba uocat.
Cur igitur ualidam potuisti excindere sepem
#########Illius, et nudam prostituisse feris?
Nam male uastata est a [orig: à] praetereuntibus ipsans
#########Omnibus, ut praed0 cuique relictafuit.
Ipsius est populatus aper siluestris honorem,
#########Hanc fera depasta est totius omnis agri.
O Deus armipotens placido nos respice uultu,
#########Hanc uitem e coelo, uise, tuere, uide.
Instaura hanc tua quam plantauit dextera uitem,
#########Quem statuis, ualeat filius esse tibi.
Igne quod exustum cunque est et clade recisum,
#########Dispereat uultus asperitate tui.

page 185, image: s218

Conseruet tua dextra uirum quem fecit, et ipsum,
#########Adsere robustum quem facis ipse tibi.
Sic nunquam tua linquemus sanctissima cunctis
#########Numina, da uitam uiuere posse dui.
Sic tua perpetuis celebrabimus orgia uotis,
#########Et memor omnis erit nominis hora tui.
O Deus armipotens placido nos respice uultu.
#########Pignora iam nobis certa salutis erunt.

PSALMVS LXXXI. Exultate Deo adiutori nostro, iub. [abbr.: iubilate]

ARGVMENTVM.

Hic Psalmus in festo tabernaculorum cantari est solitus, quod festum institutum est ad retinendam memoriam expeditionis ex Aegypto. Transit igitur Propheta ad insignem doctrinam primi praecepti, ut in illum unum Deum fidant, qui eos ex Aegypto eduxit, et caueant ab Idolatria, ac addit promissiones et comminationes, quales sunt etiam in primo praecepto.

Festa tabernarum celebrans uotiua quotannis.
#########Hoc uetus Israel carmine laetus erat.
Qua populum monuit, qd nos imitabimur, aequum est
#########Et uerba, et Domini iussa tremenda sequi.

Vincenti in Githith Asaph.

Fundite laeta Deo festiuo carmina plausu,
#########Quo sine uis nobis nulla relicta fuit.

page 186, image: s219

Tympana pulsa sonemt, date crimina, dicite Psalmos
#########Blanda chelis reboet, nabla sonora canant.
Clangite noctiuagae dum sunt noua cornua lunae.
#########Clangite ductilibus carmina laeta tubis.
Festa tabernarum celebrantibus annua nobis
#########Nullus laeticiae debet adesse modus.
Hicsolennis enim mos Israelis habetur,
#########Hoc solenne Dei ius Iacobe tui.
Hoc tibi testatum quondam Iosephe reliquit,
#########Fatalem Aegypti cumsequerere locum.
Illic audiui peregrinae uerba loquelae,
#########Non intellecta est barbara lingua mihi.
Ipse suos humeros ab iniquo pondere uertit,
#########Abstulit a [orig: à] furno calfaciente manus.
Temporibus duris cum me in tua uota uocares,
#########Auxiliumque [orig: Auxiliúmque] tibi praesidiumque [orig: praesidiúmque] tuli.
Exaudiui etiam quo te, mala, tempore pessum
#########Tempestas mediis pene dedisset aquis.
Huc ades Israel, haec audi uerba loquentis,
#########Mi popule, aeternumtestificanda tibi.
Non erit inter te Deus aduena, non alienos
#########Peruersa diuos relligione coles.
Ipse ego sum Deus ille tuus, qui te optima duxi
#########In loca, et Aegypti de regione tuli.
Quam [orig: Quàm] potes os aperi late, diducito rictus,
#########Dote mea pleno plenius illud erit.
Sed mea nec populus meus audit uerba, nec aures
#########Exhibet Israel, sed fugit, odit, abit.
Ergo sua tales et in impietate reliqui,
#########Et sum consiliis passus abire suis.

page 187, image: s220

Quod si me populus meus audiat, et mihi tritis
#########Gressibus Israel forsitan ire uolet:
Hostibus ipsorum mox frena ferocibus addam,
#########Multaque iam uictis millia uicta dabo.
Et tunc qui Dominum sine caussa odere rebelles,
#########Exciderent spebus turba profana suis.
Illi duxissent felicia tempora uitae,
#########Si mea legissent mollia iussa sequi.
Illos triticeae pauissem farre medullae,
#########Melleque [orig: Melléque] siluestris quod dare petrasolet.

PSALMVS LXXXII. Deuts stetit in Synagoga Deorum.

ARGVMENTVM.

Est seuera obiurgatio eorum qui in magistratu positi, non faciunt officium suum, sed abutuntur potentia ad oppressionem pauperum, et opibus ad luxum suum. Addmit autem comminationem grauem, futurum ut tales pereant. Quod magistratus Deos uocat, ideo fit, quia magistratus sunt diuina ordinatione constituti, Roman. xiii. et uindicta Dei dicitur, quam magistratus secundum officium suum exercet.

Qui miseros uiduasque premunt, hac uoce tyrannos,
#########Increpat, hoc ipsos arguit ore duces.
Coecos esse docet, morituros esse minatur,
#########Solatur uerbis pectora moesta piis.


page 188, image: s221

Psalmus Asaph.

Praesidet in medio coetu Deus ipse potentum,
#########Et iudex alios iudicat ante deos.
Quo tandem usque malas leges et iniqua feretis
#########Iudicia, et reprobos dicitis esse bonos?
Iudiciis inopes defendite, suscipite orbos,
#########Adserite oppressos, iustificate pios.
Reddite Pauperibus ius, eripite insuper ipsos,
#########Si quos in uinclis im pius hostis habet.
At nihil hi nec percipiunt, nec lumine cernunt,
#########In tenebris caeci tam petulanter eunt:
Ut neque sit mirum si fundamenta uacillent,
#########Atque etiam terrae fortia fulcra cadant.
Saepe ego dicebam: quoniam dii scilicet estis,
#########Omnes excelso pignora cara patri:
Vos tamen ut reliquos homines fatalia ducent
#########Tempora, et ut reges uos quoque parca feret.
Omnipotens exurge, tuo rege numine terram,
#########In cunctis haeres gentibus unus eris.

PSALMVS LXXXIII. Deus quis similis erit tibi, ne taceas

ARGVMENTVM.

Est plane idem argumentum cum Psalmo LXXX. Orat pro populo contra uicinas gentes diripientes populum.

Finitimi Solymas urbem cinxere tyranni,
#########Hostibus in mediis salua erat ipsa tamen.
Sed deus et nostra as defendet ab hostibus urbes,
#########Sit tali nobis uoce rogatus erit.


page 189, image: s222

Canticum et Psalmus Aspah.

Ne te contineas pater, o [orig: ô] altissime rerum,
#########Ne rogo cunctando tardior esse uelis.
Ecce etenim rabidos mouet impia turba tumultus,
#########Qui tibi sunt hostes, qui tua facta negant.
Hi capita extollunt magno sublimia fastu,
#########Iudicii ignari iustitiaeque tuae.
Fraude dolisque tuos captant atque artibus iisdem,
#########Qui cultu fidei delituere tuae.
Horum aliquis, quid adhuc istos non perdimus? inquit,
#########Quid populum humc patimur tam superesse diu?
Possumus Israel delere tyrannida, ne sit
#########Amplius in terra no minis buius honor.
Sic etenim statuere animis, et summa uoluptas,
#########Ipsis te contra foedus inire fuit.
nam qui palmiferae tentoria seruet Idumes,
#########Ismael populus qui colit arua plagae,
Quique suae retinent Agareni nomina matris,
#########Qui Gebalitani iugera ruris arant.
Qui Moab deserta habitant Ammoniaque [orig: Ammoniáque] arua,
#########Quique [orig: Quíque] Amalechitae proxima regna tenent.
Rura palestinae quos diuitis inclyta pascunt,
#########Et quos Herculeae moenia lata Tyri.
His etiam Assyriise coniunxere coloni,
#########Laturi auxilium Lothe uetuste tuis.
Quod Madianitis olim, contingat et illis,
#########Fac Sisarae timidi tristia fata ferant.
quod Iabinus erat Torrentem ad Chisonis undam,
#########Hoc quoque sint isti per sua factatibi.

page 190, image: s223

Illi etenim ueteris periere in finibus Endor,
#########Ceu fimus, et putri stercora iacta solo.
Ipsorum fac esse duces, seba quod fuit olim,
#########Quod Salmuna potens, quodque [orig: quódque] Seaeba fuit.
Quod fuit Orebus, quod erant quicunque tyranni,
#########Gessere in populum bella nefanda tuum.
Constituunt quicunque tuas habitare per urbes,
#########Seque [orig: Séque] loco haeredum nomine reque [orig: réque] gerunt.
Fac Deus ut secum titubans ceu turbo, rotentur,
#########Ut sint ceu stipulae quas leuis aura rapit.
Ut uirides quae sparsa uorant incendia siluas,
#########Ut uaga quae montes urere flamma solet.
Tali hos tempestate tua Deus affice poena,
#########Sic rapido terrae fulminis igne tui.
Imple ludibriis ignominiaque [orig: ignominiáque] superbos,
#########Ut discant memores nominis esse tui.
Erubeant, conturbentur sine fine, nec usquam
#########Consistant, sua sit poena perire malis.
Tunc Deus agnoscent quia tu sis solus, et idem
#########Summus, et in toto maximus orbe Deus.

PSALMVS LXXXIIII. Quam [orig: Quàm] dilecta tabernacula tua.

ARGVMENTVM.

Habet Psalmus duas partes: Primo enim agit gratias pro uerbo Dei, templo et cultu, ac commemorat quantum sit bonum haec habere. Deinde precatur ut Deus haec conseruare uelit.

Laude ministerium uerbi uehit, optat ab imo
#########Pectore se socium muneris esse pii.

page 191, image: s224

Psalmus hic hortatur potius linquamus honores,
#########Quam [orig: Quàm] nos auersos hinc patiamur agi.

Vincenti in Githith Psalmus filiorum Corah.

Quam [orig: Quàm] iucunda tui mihi sunt habitacula templi,
#########O Deus armorum militiaeque potens.
Spiritus hic ea iam dudum desiderat aeger,
#########Deficiensque [orig: Deficiénsque] domus languet amore tuae.
Tam mihi sunt animo quae tu colis atria, tam sunt
#########Concilii curae tecta beata tui.
Corporis aegra mei caro, et intima uiscera cordis
#########Gaudent uiuentis numine plena Dei.
Ipse sibi inuenit placidam passerculus aedem,
#########Garrulase dignum struxit hirundo larem.
Quo pullos ceu tuta suos in tecta reponant,
#########Amplexu ut foueant pignora cara suo.
O aras, o [orig: ô] templa Deus tua, maxime mirex,
#########Mi Deus, o [orig: ô] animae depereuntis amor.
Felices nimium quibus obitigit ista uoluptas,
#########Tecta domus possint ut coluisse tuae.
Hi tibi perpetuas iucundo carmine grates,
#########Hi resonant laudes per tua templa tuas.
Felices quicunque tuo sunt munere fortes,
#########Qui proprias figunt in sua corda uias.
Ibunt per lacrymis uallem fletuque [orig: fletúque] repletam,
#########Et fontem facient qui mo do [orig: dò] fletus erat.
O Deus armipotens hanc uocem supplicis audi
#########Audi Iacobaeae stirpis origo Deus.
Respice qui clypeo seruas nos fortius omni,
#########Ab faciem Christi respice quaeso tui.

page 192, image: s225

Suavior una dies tua templa beata colenti,
#########Quam [orig: Quàm] fuerint alibi te sine mille dies.
Esse tui malim custos ad limina templi,
#########Quam [orig: Quàm] colere aur atis tecta superba tholis.
Verus enim nobis sol est scutumque [orig: scutúmque] fidele,
#########Dante Deo, uirtus, gratia, fama, uenit.
Non his omne bonum, non ulla opulentia deerit,
#########Qui uitam pura simplicitate gerunt.
O pater omnipotens quoties erit ille beatus,
#########Cui sua spes in te condita firma manet.

PSALMVS LXXXV. Bene dixisti Domine terram tuam.

ARGVMENTVM.

Est non dissimili argumento cum priore, precatur enim pro conseruatione religionis et Reipub. Nam orat primo pro uerbo et fructu uerbi in populo, deinde pro Republ. et fructibus agri. Quidam referunt psalmum ad regnum Christi seu Euangelium. Eam sententiam si quis retinere uolet, allegorica erunt, quae de agro dicit:

Cor Dominum metuens non sustinet illius iram,
#########Quin ueniam supplex, et sine teste, roget.
Nam pius afflictus cum sentit uerbera, ad ipsum
#########Qui dedit, extemplo confugit, ambit opem.

Vincenti Psalmus filiorum Corah.


page 193, image: s226

Omnipotens rerum sator, et suprema potestas,
#########Nunc tua terra iterum conciliata tibi est.
Ex Iacobo etenim captos et signa reducis,
#########Quae tenuit tantum temporis hostis atrox.
Tu populo peccata tuo patrata remittis,
#########Et pietate nefas contegis omne tua.
Irae cuncta tuae procul hinc monumenta tulisti,
#########Nulla iterum no cui signa furoris habes.
Ad nos summe redi no strae patrone salutis,
#########A miseris irae fulmina uerte tuae.
Perpetuo ne tuis Deus irascere, nec unquam
#########Candidior nobis haec tua bilis erit?
Quin sine nos potius gratam tibi uiuere uitam,
#########Et dabis hinc populo gaudia summa tuo.
Nunc nobis ostende tuae bonitatis honorem.
#########Cordaque [orig: Cordáque] coelesti nostra salute foue.
Quod loqtur Deus hoc tantumme audire iuuabit,
#########Pacis, quae Dominus uerba loquetur, erunt.
Ille suo pacem populo sanctisque loquetur,
#########Ne sint stultitiae subdita turba leui.
Et saluos statuet qui numina sancta uerentur
#########Ipsius, ut no stro constet in orbe decus.
Lene tuens fidei pietas uenit obuia sanctae,
#########Oscula pax tribuit mutua iustitiae.
Verafides, ceuplanta, solo sua germina profert,
#########Iustitia e coelo prospicit alta suo.
Praeterea Deus autor erit bonitatis, ut auctos
#########Multiplici fiuctus germine terra ferat.
Iustitia ante ipsum non tardis passibus ibit,
#########Nec tacto notum sub pede carpet iter.


page 194, image: s227

PSALMVS LXXXVI. Inclina Domine aurem tuam et.

ARGVMENTVM.

Est precatio, ut liberetur ex periculis, sicut etiam titulus ostendit. Nititur autem Oratio haec tota non aliquibus suis meritis, sed misericordia et bonitate Dei. Quare attexit insigne epiphonema, quod non sit alius Deus similis misericordia et bonitate, et orat, ut in hac fiducia, quam uerbum praedicat, seruetur, Addit etiam gratiarum actionem, tanquam iam sit exauditus.

Ex animo est orare Deum res magna, nec illi
#########Vllus eo cultus gratior esse potest.
Innumeris Dauida uides erroribus actum,
#########In mediis orat semper at ille malis.

Oratio Dauid.

Maxime, quem Dominum nobis solum esse fatemur,
#########Huc age uerte aures ad mea uerba pias.
Exaudi gemitus tristi de corde profectos,
#########Ne uacuas uoces exulis esse sine.
Cura sit hanc animam tibi conseruare fidelem,
#########Sanctus einim pura sum bonitate tibi.
O utinam famulum uera dignere salute,
#########Qui sine te nullum, cui bene fidat, habet.
Sis pius et propior tua me clementia seruet,
#########Qui nullo tibi non tempore uota fero.

page 195, image: s228

Laeticia perfunde meam Deus unice uitam,
#########Haeret ab arbitrio mens mea tota tuo.
Tu siquidem bonus es, cunctis tua gratia aperta est,
#########Quite cunque pia cum ratione uocant.
Praebe meis iterum placatas uocibus aures,
#########Nec sine nil precibus ponderis esse meis.
Ad tua confugio peruersis numina rebus,
#########Namque audis humili quae tibi uoce queror,
Nemo tibi diuum [orig: diuûm] similis, nec talia quisquam
#########Designare potest, qualia solus agis.
Ergo omnes uenient Gentes quascunque creasti,
#########Nomen adorantes laude et honore tuum.
Quod [orig: Quòd] magnus mir anda geras, quod [orig: quòd] maximus idem
#########Sis Deus, et solus sis sine fine Deus.
Me tua, maxime dux, duc per uestigia, ne sim
#########Ignarus uerae, quae mihi eunda ua est.
Intima fac nostri laetentur uiscera cordis,
#########Ut metuant uero nomen amore tuum.
Persoluam meritas uero tibi pectore grates
#########Perpetuo plenus laudis amore tuae.
Magna tua est in me bonitas, qui morte grauatum
#########Me uelut e Stygio reddis ad astra lacu.
In me flagitiis insurrexere superbi,
#########Mi Deus, optantes illaqueare, suis.
Turba meam quaerunt, robusti, pessima uitam,
#########Nec quid habent pensi, nec tua sceptra timent.
At nunc tu pius et promtus miserescere, lentus
#########Vindicta, uero maxime, summe fide.
Respice me miserum, da fortia pectora seruo,
#########Da nato famulae tempora salua tuae.

page 196, image: s229

Ede aliquod mecum signum bonitatis, ut illo
#########Fraus uiso, subito uicta pudore cadat.
Protinus agnoscent, quia tu me iuueris, et sis
#########So latus famuli pectora moesta tui.

PSALMVS LXXXVII. Fundamenta eius in montib. san.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de Ecclesia noui Testamenti, quod sit futura ceu ciuitas, quae to tum orbem impleat, in qua nascantur Aethiopes, Aegyptii, Babylonii, Tirii, Palestini, et omnium linguarum homines: Nascuntur autem per uerbum Euangelii, quo remittuntur peccata, purificantur corda fide, et donatur uita aeterna. et quod unicus cultus erit, canere et praedicare gloriam et misericordiam Dei per Euangelium.

Quibus [orig: Queis] sua sit regi iungenda Ecclesia Christo,
#########More Prophetarum secla futura canit.
Quae sit contractura homines diuersa loquentes,
#########Regni sit spacium cuius et orbis idem.

Psalmus et canticum filiorum Corah.

Tecta sionaeae Dominus probat in clyta rupis,
#########Plusquam cuncta tribus magne Iacobe tuae.
Ipsa etenim sanctis fundata in montibus, omnem
#########Gentis ab excelsa despicit arce locum.

page 197, image: s230

In te magnificis resonant oracula dictis,
#########O urbs excelsi relligiosa Dei.
Aegypti memor omnis ero, Babylona rependam,
#########Nomen ut incipiant noscere uelle meum.
Ecce Palestini, Typrii, uetus Aethiopum gens,
#########Omnes natales hic habuere suos.
De sancta in toto narrabitur orbe Sione,
#########Editus hic in ea, natus et ille fuit.
Et quia condiderit tantam celsissimus arcem,
#########Quanta per omne aeuum condita nulla fuit.
Vulgari faciet Dominus per regna, per urbes,
#########Quosdam natales hic habuisse suos.
Cantores in te discent cantare uicissim,
#########Sicut in alternis carmina laeta choris.

PSALMVS LXXXVIII. Domine Deus salutis meae in die.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra tentationes conscientiae, quae ex desperatione, et mortis, acirae Dei sensu oriuntur. Sicut huius generis aliquot psalmi supra positi. Belle autem urget ad gloriam Dei pertinere, ne in talibus tentationibus relinquantur animi, quia liberati gratias agunt Deo, et eum praedicant. E contra in tentationibus derelicti, blasphemant Deum.

Extremis afflicta malis pia turba precatur,
#########Dicere et hoc Christum possumus oreloqui.

page 198, image: s231

Hic illos agit affectus quibus anxia mens est,
#########Dum timet irati tela tremenda Dei.

Psalmus et anticum filiorum Corah uincenti, de infirmitate afflicti Erudiens canticum Heman Esraitae.

O cui sola meae cura est subiecta salutis,
#########Quando ego non uultus conqueror ante tuos?
Noctes atque dies ueneror tua numina supplex,
#########Accipe placata supplicis aure preces.
Totus enim luctu et lacrymis consumor acerbis,
#########Nec pro cul infernis est mea uita locis.
Sicut ad infernas quibus est uia facta paludes,
#########Censeor, et uirtus quem sua deseruit.
Praestiterat potuisse mori, quo liber ab ista
#########Anxisicae uitae conditione forem.
Quales qui sub humo dudum iacuere sepulti,
#########Quos uitae e medio sustulit atra dies.
Quorum nec memores, quos nec pater amplius audis,
#########Qui procula [orig: proculà] dextra procubuere tua.
Immanis putei detrausus ad infima mergor,
#########Obruor et tenebris, et premor ima petens.
Iratua incubuit misero mihi plena furoris,
#########Me tua ceu totis fluctibus unda premit.
Nulla reliquisti misero solatia, amici
#########Aufugere procul, nemo propinquus adest.
Turpem ignominiam tu me ipsis esse dedisti,
#########Claudor in obscuro carcere, cassus ope.
Afflictimoerore oculisoluuntur iniquo,
#########Languida nil udi lumina roris habent.

page 199, image: s232

Tetamen assiduis precibus, te uoce uocabam,
#########Sustollens humiles ad tua templa manus.
Nunquid tu facies miracula lumine cassis?
#########Surget ne in laudes turba sepulta tuas?
Num ne tua in tacitis bonit as narrabitur urnis?
#########Num tua in extrema perditione fides?
Nunquid in audaces tenebrae tua facta loquentur?
#########Num tua lethaeis iura ferentur aquis?
Te tamen ipse frequens pater in mea uota uocaui,
#########Nulla meas ad te non uidet hora preces.
Cur Deus hos gemitus surda uelut aure repellis?
#########Cur mea non aliquo lumine uota uides?
Exul et aegra trahens uix corporis ossa caduci,
#########Defleo contemtus damna pudenda mei.
Nempe tuam uariis plenam terroribus iram,
#########Tam dubitante animo quam [orig: quàm] patiente tuli.
Me tuus affligit furor, et premit arida terror
#########Pectora, quae nimia mole grauata iacent.
Vrgent me grauibus ueluti cingentibus undis,
#########Quae mala nec finem nec reperere modum.
Esse aliquem sineres quisolaretur egenum,
#########Speratam misero qui mihi ferret opem.
Nunc procul esse omnes fecisti, qui mea possent
#########Auxiliatrici damna leuare manu.
Nullus amicus adest, procul hinc abiere ppinqui,
#########Non secus ac omnes nox tenebrosa tegat.

PSALMVS LXXXIX. Misericordias Domini in Aeternum.


page 200, image: s233

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi in coelis, quod constat praedicatione Euangelii, in quo annunciatur misericordia Dei et benedictio promissa Dauidi et patribus. Nota autem quod urget promissionem de semine Dauidis usque in seculum. Nam ea non pertinet ad corporale regnum Dauidis, sed ad Christi regnum, et Ecclesiam. Nam ludaicum et corporale regnum iamdudum cessauit, et tamen uerum est quod dicit Angelus Lucae primo. Dabit ei Dominus Deus thronum Dauid patris sui, et regnabit super domum lacob in secula. Hoc foedus magnifice praedicat Psalmus. Quia autem futurum erat ut propter peccata, populus legis, in externo regno Dauidis, captiuitatibus et aliis incommodis uarie exerceretur, orat Psalmus, ut Dominus in talibus malis populum suum non omnino abiiciat, et manifestam prophetiam de talibus malis ponit, et pro auxilio orat.

Haec quoque de Christi rata sunt praesagia regno,
#########Cuius ist finem nulla datura dies.
De Christo data Dauidi promissa reposcens
#########Vastari queritur, pectora moesta leuat.


page 201, image: s234

Erudiens canticum Ethan Ezraitae.

Quam [orig: Quàm] sit inexhausti bonitas diuina fauoris,
#########Quanta sit aequalem non habitura fides:
Huc ades Vranie mansuro carmine dicam,
#########Ut sciat haec aetas posteritasque [orig: posteritásque] legat.
Quis dubitarit [orig: dubitârit] enim quin duratura per aeuum,
#########Sit tua perpetua cum bonitate fides?
Cum mihi dilecto mansurum foedus iniui,
#########Iurans Isaidae non reuocanda meo.
Nunquam summa tuae stirpis monumenta peribumt,
#########Aeternoque [orig: Aeternóque] tuum tempore semen erit.
Continuos tribuam tibi sceptra feremda per annos,
#########Summa dies regni est nulla futurat tui.
Ingentes tua testantur miracula coeli,
#########O Deus, et summam concio sancta fidem.
Quis uel in excelsi te nubibus aequet olympi?
#########Coelestum similis quis queat esse tibi?
Sanctorum in populo, magnus Deus, omnia circum
#########Terribili quatiens adsita regna manu.
Quis tibi conferri poterit Deus armipotentum,
#########Quo superum [orig: superûm] nemo fortior esse potest?
Quem pietas, et sancta fides, et amabile uerum
#########Constipant lateri proxima facta tuo.
Tu maris elati, tumidae dominaberis undae,
#########Imperio cedunt fluctus et unda tuo.
Conteris elatum, ceu duro Marte peremtum,
#########Robusta spargens hosticaregna manu.
Coelorum terraeque potens tua regna gubernas,
#########namque ea sunt manibus cuncta creata tuis.
Tu ualidum certis fixisti partibus orbem,
#########Te Boreas Dominum sentit, et aura Noti.

page 202, image: s235

Te Thabor occiduis uenerabitur altus ab oris,
#########A radiis Hermon, aurea Diua, tuis.
Omnia tu ualidae perfringes robore dextrae,
#########Conferri possunt brachia nulla tuis.
Iustitiae dator, et iudex aequissime rerum,
#########Ante tuos adstant paxque [orig: páxque] fiesque [orig: fiésque] pedes.
Felicem o [orig: ô] populum tibi iubila grata ferentem,
#########Pro tuus his claro lumine uultus erit.
Blanda tui laetos hos nominis aura fouebit,
#########Iustitiamque [orig: Iustitiámque] ferent semper ad astra tuam.
Nam sua quae prae stant soli tibi robora debent,
#########Quorum uirtutis gloria solus eras.
Nostra uolens extolle potenti cornua dextra,
#########Concipiant uires pectora nostra nouas.
Te quia ceu clypeo nostros deuincimus hostes,
#########Sancta Israelis rex gregis huius ades.
Tu Deus or aclum quod clara uoce dedisti,
#########In sanctis olim coetibus, illud erat.
Auxiliatorem statui qui maximus esset,
#########Selectum e tota quem mihi Gente tuli.
nam mihimorigerum inuentum Dauidea regem
#########Perfusum sacro chrismate constitui.

page 203, image: s236

Ut mea dextra potens ipsum tueatur, et olim
#########Omnib us inuictus uiribus esse queat.
Non illum gladius, non opprimet hostis acerbus,
#########Me siquidem semper uindice tutus erit.
Quicunque instituent ipsum subuertere, perdam,
#########Percutiamque [orig: Percutiámque] ipsi qui mala cunque uolunt.
Isme uoce uocans Dominumque [orig: Dominúmque] patremque [orig: patrémque] uocabit,
#########Illi ego perpetuae petrasalutis ero.
Finiet Oceano regnum, ripamque [orig: ripámque] tenebit
#########Fluminis, Euphratem qum Syre uane uocas.
Et piet as, et certa fides mea diriget illum,
#########Fortis et in nostro nomine uictor erit.
Hunc ego constituam ceu primo tempore natum,
#########Et summum cuncitis regibus esse ducem.
Perpetuo piet as mea conseruabitur ipsi,
#########Illi fida meae foedera pacis erunt.
Illius efficiam ne quis numerare nepotes,
#########Neu longae possit posteritatis opes.
Illius alta diu tam stabunt culmina regni,
#########Quam [orig: Quàm] currens aliquos proferet hora dies.
Sitamen ipsius uenturi a [orig: à] stirpe minores
#########Incipiant leges deseruisse meas.
Si mea contemnant animo mandata rebelli,
#########Et mihi proposita prorsus abire uia.
Iam scelera illorum concidam uindice uirga,
#########Et grauibus plagis facta nefanda premam.
Non tamen haec piet as mea dissoluetur ab ipso,
#########Nec fidei fallam foedera pscta meae.
Nec repetam quodcunque meo de gutture uerbum
#########Exiit, haud uanum quod loquor esse sinam.

page 204, image: s237

Et nunc diuinae per maiestatis honorem
#########Iurandi dederim cum pia iura semel.
Fallere Dauidem potero ne? per omnia uiuet
#########Ipius ueniens secula posterit as.
Illius imperii solum sceptrumque [orig: sceptrúmque] superbum,
#########Me coram [orig: coràm] magni sideris instar erit.
Hoc ipsi firmum, ceu candida luna manebit.
#########Quae coelo rerum temperat una uices.
Tu uero [orig: uerò] auersans indignatusque repellis,
#########Vncti despiciens omnia uota tui.
Nulla tibi est ratio cum seruo foederis icti,
#########Illius in terram strata corona tibi est.
Omnia rupisti muris loca cincta, nec ullum est
#########Munitum quod non fregerit hostis opus.
Hunc qui praetereunt, omnes praedantur ab ipso,
#########Finitimis risum ludibriumq [orig: ludibriúmq] suis.
Ipsius infestos firmas et uiribus auges,
#########Et laetos, illi qui nocuere, facis.
Certe aciem gladii retudisti, et cuncta tulisti
#########Robora, nec bello, nos uelut ante, iuuas.
Deiectum splendore suo non amplius ornas,
#########Alta prius regni, gloria repit humi.
Ante diem iuuenis praecidis tempora uitae,
#########Ipsium ludibrio gentibus esse sinis.
Quatenus o [orig: ô] genitor sic tete auertere perges?
#########Quatenus haec aliquem non habet ira modum?

page 205, image: s238

Bis memor humanae quam [orig: quàm] sit breuis orbita uitae,
#########Quam [orig: Quàm] sint aetatis tempora paruameae.
Cur frustra fecisse uoles genus omne animantum?
#########Cur homines frustra constituisse uoles?
Quis praecor est cui non praecidant stamina parcae?
#########Quem non corripiat mortis auara manus?
Heu ubi numc pietas tua pristina, quam fore certam
#########Dauidi summa pactus es ipse fide?
Respice summe parens opprobria tanta tuorum,
#########Quae uelut in tacito comprimo multa sinu.
Quibus [orig: Queis] nos afficiunt etc te quoque turba malorum,
#########Quibus [orig: Queis] uncti afficiunt omnia facta tui.
Sit pater o [orig: ô] rerum tibi laus, tibi gloria soli,
#########In rebus per te tempora donec erunt.

PSALMVS XC. Domine refugium factus es nobis.

ARGVMENTVM.

Initio commemorat calamitatem totius generis humani, quod morti, et irae Dei simus subiecti. Deinde ostendit horum malorum caussam, peccatum scilicet originis, quo natura nostra infecta est. Tandem orat in genere misericordiam, ut Deus peccata ignoscat, iustitiam donet et saluet.

Mortem peccati poenamque [orig: poenámque] ab origine duci,
#########Carmina legiferi Moseos ista docent.

page 206, image: s239

Tam breue uiuendi spacium poenam esse malorum,
#########Sanctus in his precibus spiritus intus inest.

Oratio Moisi uiri Dei.

Maxime rex hominumque parens rerumque creator,
#########Per quem qcqd et est, et manet, omne manet.
Cum mala nos premerent olim labentibus annis,
#########Perfugium no bis, sicut asylon, eras.
Tu Deus ante chaos, ante omnia corpora rerum,
#########Solus es [correction of the by an old hand; in the print eo], et finem non habiture, manes.
Quam [orig: Quàm] prius aerii spectarent nubila montes,
#########Quam [orig: Quàm] nouus innumeras funderet orbis opes.
Corpora qui perimis uiuentum obnoxia morti,
#########Post alios nasci, sicut et ante, iubes.
Mille tuae si quis uitai conferat annos,
#########Vix erit hoc totum temporis una dies.
Vix erit hesternae quae praeterfluxerit horae,
#########Vix breue nocturni luminis instar erit.
Ceu nymbo quassante rapis, prosternis, et aufers,
#########Et raptos tanquam somnia uana facis.
Quam [orig: Quàm] subito [orig: subitò] amittit solitum leuis herba uigorem,
#########Tam subito [orig: subitò] his mutat emporis ordo uices.
Nam quae mane uiget rosa lenibus alta pruinis,
#########Arida uix primo uespere facta cadet.
Sic irae feruore tuae consumimur, et nos
#########Ante diem feruens opprimit iste furor.
Nostra uides delicta oculo uigilante, nec ullum
#########Occultum reliquis, te latuisse potest.
Iratum quoties te nobis fecimus ipsi,
#########Ceu nebulae nostri deperiere dies.

page 207, image: s240

Tam nostri tacitis labuntur cursibus anni,
#########Quam [orig: Quàm] cito [orig: citò], quae loquimur, uerba perire solent.
Viuitur humanos bis septem lustra per annos
#########Vix recte ut uale as lustra bis octo feres.
E quibus eximios quos uiuimus omne laborum
#########Et genus et miseri fata doloris habent.
Tam cito [orig: citò] desinimus, tam sors haec nostra caduca est,
#########Tam cito [orig: citò] ceu penna praepete uita fugit.
Cui grauis ira, tui, cui uis est nota furoris,
#########Qui poenae, quantum cuique timeris, agis.
Fac sine nos numerum nostrorum scire dierum,
#########Pectore ut adsimus candidiore tibi.
Tandem quaeso redi, quo saeuis usque? benignum
#########Nunc age te seruis reddere perge tuis.
Pectora nostra tuae bonitat is dotibus imple,
#########Et peragent laetos tempora nostra dies.
Imbue laeticia durissima tempora passos,
#########Pluribus afflictos te patiente malis.
Fac nobis ostende tui decora inclyta facti,
#########Magnum te nostris omnibus esse doce.
Nos super irradiet Domini decor, ipsa salutis
#########Diuinae nostros imbuat aura dies.
Ille opera absoluat quae nos cunque instituemus,
#########Omne ab eo nostrum perficiatur opus.

PSALMVS XCI. Qui habitat in adutorio altissimi.

ARGVMENTVM.

Hic Psalmus docet fidem, et est plenus

page 208, image: s241

consolationibus suauissimis, ut pii discant in omnibus periculis se Deo curae esse, et diuinitus regi ac gubernari. Quidam existimant eum pertinere proprie ad historiam, quae est II. Reg. XXIIII. de peste propter peccatum Dauidis immissa in populum, utin tam subito malo et periculo haberent pii quo se consolarentur. Laquei uenatoris sunt pestis immissa ab angelo grassatore. Qui allegoriam sequuntur, accipiunt speciem pro genere, quod significent haec omne genus periculorum, quibus pii expositi sunt.

Hic sunt uera piis solatia tradita, quorum
#########In Dominum fidei pectora lumen habent.
Confidens Domino, patiatur ut omnia, tandem
#########Si constet firmo pectore, saluus erit.

Quem pater omnipotens dulci complectitur umbra
#########Cui manus auxilium quo dlibet ista tulit.
Dicere haec audebit Domino, tu prima salutis
#########Spes mihi, tu requies, tu mihi robur eris.
In te tota mei iacta est fiducia cordis,
#########Te duce praeualida sicut in arce moror.
Hoc duce de laqueo, uitam uenantis, abibis,
#########Tutus et e poenis, uindice, liber eris.
Iste ceu propriis securum conteget alis,
#########Obnubet uultus illius umbratuos.
Huius enim piet as immensa, et cura fidelis,
#########Omnibus agminibus, grandinis instar, habent.

page 209, image: s242

Ut neque nocturnos possis metuisse pauores,
#########Quaeque uolant claro noxia tela die.
Non etiam obscuro grassantem nomine pestem,
#########Non mala quae media luce uenire solent.
Millia multa tuae sternentur fulmine dextrae,
#########Et tua leto animas mille sinistra dabit.
Non tamen ulla tibi feret haec incommoda clades,
#########Nulla no cere manus quae tibi possit, erit.
Tu uero [orig: uerò] aspicies quas turba det impia poenas,
#########Visaque [orig: Visáque] res oculis laeta erit ista tuis.
Nam sine te non est nostrae spes ulla salutis,
#########Summe Deum [orig: Deûm], qui me nunc facis ista loqui.
Quisquis es, hunc summum sisis tibi nactus asylum,
#########Omnia, crede mihi, per mala tutus eris.
Non pestis metuenda tibi est, non ulla profecto,
#########Quae ueniat domui proxima plagatuae.
Mandatum Angelicis de te dedit ille ministris,
#########Ut sint custo des per loca cuncta tui.
Ut te sustollant manibus quocunque feraris,
#########Ne summos laed as per salebrosa pedes.
Aspida somniferam super, et uirtute leonem,
#########Praeualida fultum, uictor habebis iter.
Tu potes indonütos catulos calcare leonum,
#########Te contra igniuomo non ualet ore draco.

page 210, image: s243

Me siquidem, deus inquit, amat, bona largiar illi,
#########Omnia ut expediens per mala uictor eat.
Nam quia cognouit qua sim pietate, quibusque [orig: quibúsque]
#########Viribus, haud ullis uiribus ille cadet.
Me uocat ille, mihi libet exaudire uo cantem,
#########Robur in aduersis sentiet ille meum.
Cuncta mala auertens ab eo bona cuncta tuebor,
#########Ipsius hinc clarum gloria nomen erit.
Hunc ego longaeuos faciam superesse per annos,
#########Illi plena meae uita salutis erit.

PSALMVS XCII. Bonum est confiteri Domino et.

ARGVMENTVM.

Est plena consolationis gratiarum actio pro benignitate Dei, qui bonos et Ecclesiam seruat, malos autem quantumuis floreant, perdit.

Exultans animo diuini oracula uerbi,
#########Gaudet, et effertur cognita facta sibi.
Nanque fide nouisse Deum uerboque [orig: uerbóque] uideri,
#########Cultus hic est ipsum maximus ante Deum.

Commoda res et pulcra Deum celebrare potemtem,
#########Carminaque [orig: Carmináque] excelso psallere multa patri.
Ut tua summe pater bonit as memoretur ad ortum
#########Lucis, et ut noctu sit tua nota fides.
Ut tua cantemus dulci praeconia nablo,
#########Et cythara cordis te resonante decem.

page 211, image: s244

Totus enim ceu laeticia rapiente fluebam,
#########Quando opera aspicio quae tua dextra facit.
Totus adbuc contemplandis laetabor in illis,
#########Quae tam magna tuae constituere manus.
Quam [orig: Quàm] sunt magna Deus quae tufacis omnia? quamsunt [orig: quàmsunt]
#########Intima consilii non penetranda tui?
Talia desipiens ignor at inertia, nec dum
#########Pectore qui toto nil sapit, ista uidet.
Impius in morem florescit inutilis herbae,
#########Quo sceleratus homo floreat omnis habet.
Scilicet ut totus uita euacuetur ab ista,
#########Et reuocare ipsum secula nulla queant.
Tu tamen o [orig: ô] superum [orig: superûm] rector celsissimus, orbis
#########Maius in hac fabrica, te nihil esse potest.
Ecce tui pereunt hostes Deus, ecce peribunt,
#########Quorum dextra nocens, uitascelesta fuit.
At mea tu firmans attolles cornua in altum,
#########Sicut cornigerae cornua sola ferae.
Iam mihi perfusus succo fragrantis oliuae,
#########Iam uideor fuso nectare floridior.
Gaudebunt meacum spectabunt lumina poenas,
#########Quas luet hostis atrox, qui mihi damna tulit.
Laeticia mea tunc saliet, quando audiet auris
#########Insidiatores interiisse meos.
Iustus ut aeriae florebit brachia palmae,
#########Crescet ut in Lybani collibus alta cedrus.
Inserti in Domini templo quicunque uirescunt,
#########Atria florebunt per speciosa Dei.
Quinetiam uiridem ducent in flore senectam,
#########Pinguis in ipsorum corpore succus erit.

page 212, image: s245

Ut sit nota Deibonitas, nostraeque salutis
#########Gloria, cui praui nullius ulla nota est.

PSALMVS XCIII. Dominus regnauit, decorem indu.

ARGVMENTVM.

Prophetia est de regno Christi per totum mundum, et de furore mundi, conantis frustra hoc regnum abolere. Magnifice autem commendat doctrinam Euangelii, qua regnum hoc constituitur, quod et certa sit, et ornet Ecclesiam sanctitate, sicut Christus dicit Ioan. xv. Vos estis mundi propter sermonem quem dixi uobis.

Sceptra triumphanti deberi maxima Christo,
#########Quam [orig: Quàm] late rerum tenditur omne genus.
Huic tamen assurgent regno regna omnia mundi,
#########Nanque hoc perpetuo stabit, at illa cadent.

Sceptra manu Dominus conquassans regia forti
#########Et decus et pomp as induit ipse sibi.
Praeualidus multo succinctus robore uictor,
#########Magnificos cultus induit ipse sibi.
Terrarum tantis fulciuit uiribus orbem,
#########Amplius ut iam non ulla mouere queat.
Iam sedes firmata tua inde ab origine rerum est,
#########Qui sine principio es, qui sine fine manes.
Insonuere procul fluuii, sonuere procellae,
#########Concita terrifragis fluctibus unda fremit.

page 213, image: s246

At strepitu immani ruptimaris omnibus oris,
#########Fortior ex alto est qui regit ista Deus:
Plena fide tua sunt oracula sancta, nec ulla est
#########Quae Domui par sit facta decora tuae.
Perpetuos tuasancta domus durabit in annos,
#########Extremum hinc referent secula nulla diem.

PSALMVS XCIIII. Deus ultionum Dominus Deus ultionum.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra Ecclesiae hostes, quos grauiter accusat, quod sua doctrina nihil aliud faciant, quam ut excarnificent bonos, et occidant, ac minatur eis iudicium Dei cernentis ista scelera. Consolatur autem Ecclesiam, sic in mundo afflictam, futurum ut ipsa seruetur, hostes autem eius pereant. Quorum sedem, hoc est, doctrinam et uitam non potest probare Deus.

Qui falsos adhibent pietatis imagine cultus,
#########Interea iustis pessima quaeque struunt.
Hos contra precibus nunc utitur, optat ut omnes
#########Adsistant uero, quod sit, ut esse queat.

Vltor ades scelerum, scelerum Deus ultor adesto,
#########Iam tandem miseris conspiciende ueni.
Terrarum iudex attollere, redde superbis
#########Digna, precor, factis quae meruere suis.

page 214, image: s247

Quo tandem usque malis sic omnia prospera cedent?
#########Quo tandem usque mali gaudia plena ferent?
Quam [orig: Quàm] iactata diu per fastum uerba loquentur?
#########Qui quaecunque gerunt, omnia iniqua gerunt.
Haeredem populum tibi, turba aliena, trucidant,
#########Audaci irrumpunt in tuaregna manu.
Occidunt uidu as, rabiem nec in hospiete sistunt,
#########Pupillos aliquo non prohibente necant.
Talia patrantes secum meditantur, etc audent
#########Dicere, nec sentit, nec uidet ista Deus.
O stupidi e populo tandem resipiscite: quando hoc
#########O fatui, tempus, quo sapiatis, erit?
Nonne audire put as aliquid qui condidit aurem?
#########Quique oculum finxit, nonne uidere queat?
Qui tot as Gentes castigat et erudit omnes,
#########Arbitrio non uos arguat ille suo?
Omnipotens hominum sensus, et pectora nouit
#########Vana esse, et sanae mentis habere nihil.
Felicem quem tu doce as, cui pectora firmes
#########O genitor, legis cognitione tuae
Viuere quo possit tranquillus tempore duro,
#########Dum foueam reprobo debita fata parent.
Non etenim Deus abiiciet quos diligit, et nec
#########Haeredes regni deseret ipse sui.
Iudicium siquidem rursus redigetur ad aequum,
#########Huic aderunt comites qui pia quaeque probant.
Quis feret auxilium? quis mecum stabit, ut hostem
#########Non metuam? quis me qui tueatur erit?
Quod nisi me Dominus seruasset, ad alta silentum,
#########Haec, loca, iamdudum uita sepulta foret.

page 215, image: s248

Sed quoties animo mihi defecisse uidebar,
#########Huc toties piet as me tua restituit.
Cum nimio grauium curarum inuoluerer aestu,
#########Lenimen bonit as mi tua dulce fuit.
Num commune tibi est aliquid cum Gente maligna,
#########Quae solium dirae pestilitatis habet?
Quae solet afflictis falsur as nectere fraudes,
#########Et specie ueri scandala falsa loqui.
Concursant falso damnantes crimine iustum,
#########Nec pudet innocui sanguinis esse reos.
At Dominus mihi defensor, saluator et idem,
#########Arcis et inuictae turris et instar erit.
Ille malis mala reddet, iniqua rependet iniquis,
#########Praemia ab hoc factis iudice digna ferent.
Illos disperdet Dominus quia multa patrarint [orig: patrârint]
#########Impia, disperdet castra inimica Deus.

PSALMVS XCV. Venite exultemus Domino, iubil.

ARGVMENTVM.

Est adhortatio, ut fide amplectamur Christum et uerbum eius, quem dicit creatorem et doctorem nostrum esse, nosque oues eius. Epistola ad Hebraeos magnifice hunc Psalmum tractat. Additum autem est, sicut in adhortationibus solet, exemplum populi ludaici, qui poenas incredulitatis dedit, et ideo non potuit intrare eterram Canaan, ita nos, si Christum non audierimus,

page 216, image: s249

non intraturos aeternam quietem.

Hic Dominum populis Christum canit esse futuram,
#########Et testamenti tempora sancta noui.
Hic Deus est, cui nos decet exultare, quod ille est,
#########Promissum nobis quem sacra scripta docent.

Eia agite ex animo Domino exultemus ouantes,
#########Qui solus nostrae iura salutis habet.
Dulcia gratifico fundamus iubila cantu,
#########Aequent hymnisonum carmina blanda melos.
Ante ipsum gratos nos comparere decorum est,
#########Laudibus et meritis accumulare patrem.
Magnus .n. Domnius Deus est, rex maximus idem
#########Ille Deum [orig: Deûm], quotquot fabula uana canit.
Cuius in arbitrio sunt intima uiscera terrae,
#########Culmina praecelsis montibus ille dedit.
Coerula latiuagi fundauit marmora ponti,
#########Quicquid et haec extra continet omne solum.
Hunc ut adorantes igitur ueneremur adeste,
#########Suppliciter proni simus ut ante Deum.
Ante Deum qui nos tales, qui cuncta creauit,
#########Ut Deus ipse, quod est, noster, id esse uelit.
Nos ipsi populus sua quem per pascua nutrit,
#########Et grex munifica quem regit ipse manu.
Ille quildem pastor uobis, modo iussa ferentem
#########Ipsius et uoces audieritis erit.
Duricie rigida ne cor constringite uestrum,
#########Sicut inexhausto per loca uasta situ.
Per loca quae uestri me tentauere parentes,
#########Videruntque manus, facta stupenda meae.

page 217, image: s250

Nam quia me toties explorauere rebelles,
#########Facta etiam dextrae sustinuere meae.
Hoc cum pertaesus lustris genus octo fuissem,
#########Errantes sensi nec mea iiussa sequi.
Iuraui tandem iratus, non ergo uidebunt
#########Quae tranquilla ipsis regna daturus eram.

PSALMVS XCVI. Cantate Domino canticum nouum.

ARGVMENTVM.

Est idem argumentum cum praecedenti Psalmo. Est enim prophetia de regno Christi spargendo in totum orbem, et inter omnes Gentes. Et hortatur ad gratiarum actionem, quae consistit in oblatione munerum, hoc est, sicut ipse exponit, in timore Dei, in adoratione et praedicatione nominis eius, quod Christus sit rex, qui iudicet in iustitia, hoc est, peccata condonet et iustificet.

Praedicit regnaturum super omnia Christum,
#########Dandum Euangelii Gentibus esse diem.
Hoc feret aeternae laetissima nuncia pacis,
#########Quo duce per Christum liberaturba sumus.

In noua uocales dissoluite carmina linguas,
#########Et canite excelso iubila grata Deo.
Quicunque incolitis conuexae climata terrae,
#########Laudibus assiduis, dicite, ferte Deum.

page 218, image: s251

Dicite quam tribuit nobis sine fine salutem,
#########Laudibus his debet nulla uacare dies.
Ipsius intoto populi mir acula coetu,
#########Gentibus externis commemorate decus.
Magnus enim Deus est et laude celebrior omni,
#########Terribilisque alios quoslibet ante Deos.
Nam statuae, non uera Deum [orig: Deûm] sunt numina, uanis
#########Gentibus, at noster condidit astra Deus.
Ipsius ante oculos decus est, et SPlendor honorum,
#########Summaque [orig: Summáque] maiestas, robur et eximium.
Opopuli cunctaeque tribus, date munera laudum,
#########Cedite uirtutes, et decus omne Deo
Ipsi debetur soli omnipotentia, iustum
#########Ipsius hoc munus nominis esse potest.
Arripite ergo alacres tam munera digna potenti,
#########Ipsius et propere pergite adire fores.
Ferte preces Domino magni intra limina templi,
#########Terribilem metuant omnia regna Deum.
Gentibus euulgate, tribus narrate per omnes,
#########Solus habet rerum sceptra suprema Deus.
Robore qui tanto terrarum condidit orbem,
#########Ut nequeat uirtus ulla mouere loco.
Legibus aequatis populos qui iudicat omnes,
#########Hunc merito Dominum cuncta creata uocant.
Concipiant praesente Deo noua gaudia coeli,
#########Laetitia exiliat terra beata noua
Horrida commotitollant se murmura ponti,
#########Et quaecunque in eo coerula monstra natant.
Rideat omnis ager, campi laetentur ouantes,
#########Et quaecunque in eis gramina laeta uirent.

page 219, image: s252

Laeta triumphantes emittant iubila siluae,
#########Laetitiae pompam quaelibet arbor agat.
Nam uenit ecce Deus, uenit humc ut iudicet orbem,
#########Iustum iudicium iudicis huius erit.
Diriget ae quatis terrarum legibus orbem,
#########Et fida populos dexteritate reget.

PSALMVS XCVII. Dominus regnauit, exultet terra.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de regno Christi, sicut prior Psalmus. Ostendit autem hic duplicem huius regni administrationem: Piis est regnum in nubibus firmatum iustitia et iudicio, hoc est, est regnum fidei, remissionis peccatorum et defensionis. Impiis autem est regnum ignis consumentis. Quare hortatur pios ad regnum hoc in sanctitate amplectendum, et promittit in cruce liberationem.

Quod [orig: Quòd] Gentes Christus regnum est habiturus in omnes,
#########Psalmographi uatis sancta Thalia monet.
Spiritus hoc regnum statuet, quod et ardua mundi
#########Concutiet, uerbi ui dominante sui.

Summa manu Dominus coepit moderamina rerum,
#########Terreni exultent omnia regna globi.
Omnis ab allapso quae clauditur insula ponto
#########Laeta sit, et laetos gaudeat ire dies.

page 220, image: s253

Nubibus et circum caligine septus opaca est,
#########Ipsius ante thronum ius stat, et alma fides.
Ignis edax ipsum praecedit, et omnia uastat,
#########Quae per circuitum perfidus hostis habet.
Ipsius illuxere iacenti fulguraterrae,
#########Vidit et expauit quicquid in orbe fuit.
Ante Dei faciem montes fluxere liquentes,
#########Non secus ac flammis addita cera solet.
Nec mirum, Dominus quia condidit omnia solus,
#########Et solus toto regnat in orbe Deus.
Iustitiam ipsius coelitestantur, et omnes
#########Coetus, maiestas quanta sit ista uident.
erubeant qui uana colunt idola, suique
#########Sculptilibus miseri numen inesse putant.
Huic uni genua ôreliqui submittite diui
#########Oreliqui, tantum nomina uana Dei.
Audiit ista Sion et moxnoua gaudia sensit,
#########Gentis Iudaeae concio laeta fuit.
Nam quia iudiciis populos moderatus es aequis,
#########Laeticiae series omnibus una fuit.
Nam tua sceptra pater super omnia regna tulisti,
#########Subdita sunt pedibus numina cuncta tuis.
Qui Dominum colitis uere, et constanter amatis,
#########Omnia habete odio semina foeda mali.
Is sibi fidentes animas custodit, ab omni
#########Hostili insultu liberat ille suos.
Prodita lux iusto est, et qui sunt pectore recto,
#########Laeticiae fructu non caruere suae.
In Domino gaudete boni, memoresque referte,
#########Tam sancta grates pro pietate Deo.

page 221, image: s254

PSALMVS XCVIII. Cantate Domino canticum nouum.

ARGVMENTVM.

Est suauissimus Psalmus plane eodem argumento cum prioribus. Praedicat enim uictoriam Christi contra peccatum et Sathanam, qua nobis salurem peperit, et hortatur ad gratiarum actionem.

De Christo deque [orig: déque] imperio quod proferet orbi,
#########Hic [orig: Hîc] quoque ferme eadem, quae tulit ante, canit.
Exultare Deo, laetari, dicere grates,
#########Proque [orig: Próque] data laudes ferre salute, monet.

Psalmus.

Carmina laeta nouis Domino cantate camoenis,
#########Cuius mira operum cuncta creata stupent.
Multa salutari dextra admir anda peregit,
#########Ipsius immensum brachiarobur habent.
Ipse suam Dominus notam dedit esse salutem,
#########Signaque [orig: Signáque] iustitiae non adoperta suae.
Israeliacae domui promissareuoluens,
#########Iustitiae coepit commeminisse suae.
Ut Domini uideant terrarumregna salutem,
#########Omnia quae summa Phoebus ab arce uidet.
Laeta omnes ubicunque Deo date iubila terrae,
#########Psallite carminibus, plaudite uoce, manu.
Dulcisona Dominum cythara laudate canentes,
#########Addite ad argutam uerba canora chelim.

page 222, image: s255

Clangite uoce tubae resona, noua iubila regi
#########Tollite, det laetos buccina rauca modos.
Dissona collisis mare murmura fluctibus edat,
#########Ipsius et quicquid uasta lacuna tenet.
Totius exultent culta, inculta omnia terrae,
#########Quicquid et haec rerum continet alma parens.
Flumina, ceu iunctis manibus, simul omnia plaudamt.
#########Vnanimi montes carmina uoce sonent.
Nam uenit ut totumregat aequis legibus orbem,
#########Arbitrio ut Dominus iudicet ipse suo.
Iustitiam ipse suam terras diffundet in omnes,
#########Et populos aequa conditione reget.

PSALMVS XCIX. Dominus regnauit irascantur populi.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio proregno, uerbo, et cultu in populo Dei, achortatur, non ad sacrificia, sed ad gratiarum actionem. Non incommode transfertur ad regnum Euangelii in mundo, ut fit idem argumentum cum superioribus.

In Dominum seruanda fides, hic laude colendus,
#########Quamuis et gentes totaque [orig: totáque] regna fremant.
Necpopulo Iudaeatuo qui sanctus agebat,
#########Nobis nota satis uerba propheta canit.


page 223, image: s256

Aeternum omnipotens exercet in omnia regnum,
#########Turba nouo populi mota furore fremunt.
Qui super alatam Cherub insidet omnia spectans,
#########Commouit nutu terrearegna suo.
Maximus excelsaregnator in arce Sionis,
#########In populos omnes maxima sceptra gerit.
Nominis ergo tui magni fateantur honorem
#########Omnia, quo nullum sanctius esse potest.
Iudicium, uirtute potens rex, diligit aequum,
#########Tu bona cuncta, manu ceu famulante, tenes.
Nec nisi recta facis, nisi tantum iusta subornas,
#########Quam [orig: Quàm] late imperium dux Iacobus habet.
Laudibus exaltate Deum super omnia nostrum,
#########Curuati sanctos ipsius ante pedes.
Asacris fuerant Moses, et clarus Aaron,
#########Et Samuel, summo nomina grata Deo.
Omnes hi Dominum quoties in uota uocarunt [orig: uocârunt],
#########Audiit, et pondus iussit habere preces.
Hos fuit affari solitus de nube columna,
#########Non etenim leges transiliere datas.
Tu Deus illorum uoces et uerba tulisti,
#########Et pius audisti qualiacunque forent.
His tua nota etiam fuit indulgentia, si qua
#########Consilia ipsorum displicuere tibi.
Magnificate Deum nostrum, simul ipsius altum
#########Nomen adorantes magnificate Deum.
Nomen adorantes sanctum conscendite montem
#########Ipsius, est etenim sanctus et ipse Deus.


page 224, image: s257

PSALMVS C. Iubilate Deo omnis terra, seruite.

ARGVMENTVM.

Est breuis sed suauissimus Psalmus, simili argumento cum superioribus. Hortatur enim ad gratiarum actionem, et praedicat Christum esse Deum, Creatorem et Dominum nostrum clementem, et aeternae misericordiae. Obseruabis autem in similibus Psalmis, ubi ad gratiarum actionem et cultus noui Testamenti hortatur, significari occulte abrogationem cultuum legis.

Christum laude noua uenerari, iubila Christo
#########Dicere, laeticiae signa mouere iubet.
Nempe Euangelio ueniae spes certarenascens,
#########Hoc stabilit regnum, quod sine fine manet.

Psalmus in confessione.

Omnia qui magnae colitis loca peruia terra,
#########Tollite uiuenti iubila clara Deo.
Laetantes seruite Deo, cum stabitis autem
#########Tota alacris facies uestra sit ante Deum.
Hunctamen esse Deum cognoscite, nempe creati
#########Ipsius, haud nostra de ratione sumus.
Ipse suum populum faciens nos, fecit ut essent,
#########Quas uelut indulgens pasceret autor oues.
Ipsius intrantes portas, ante omnia grates
#########Dicite, laudantes nomen ubique Dei.

page 225, image: s258

Nam bonus est Dominus, nec desinet esse que audit,
#########Ipsius est finem non habitura fides.

PSALMVS CI. Misericordiam et iudicium cantabo tibi.

ARGVMENTVM.

Est Oeconomicus Psalmus, proponit enim Dauid suum exemplum, quomodo aulam suam constituerit, et quorum hominum opera utatur ad res agendas, sed exemplum eius docer, quantum odium hac diligentia et studio apud suos sibi conciliarit. Nominat autem hic praecipua Aulicorum uitia, quod sint peruersi, maledici, arrogantes, mendaces, indulgentes cupiditatibus etc.

Quales non liceat nec fas sit habere ministros
#########Regibus, exemplo praedicat ipse suo.
Quales praecipue regum uersantur in aulis,
#########Consiliis semper noxia turba bonis.

Psalmus Dauid.

Carminis huius erunt bonit as mihi pondus
#########Mi Deus in primis te mea musa canet.
Simplicis inconcussa uiae uestigia carpam,
#########Quando erit ut uenias, et mea c aepta iuues?
Perfecto meatota domus mihi corde regetur,
#########In mentem ueniet res mala nulla mihi.

page 226, image: s259

Sectantem peruersa odi, nec aduniar illi,
#########Secta comes lateri non erit ist a meo.
Flagitiis animus fractus procul inde facesset,
#########Nec leuis agnoscam facta maligna uiri.
Quiuolet absentum uerbis traducere uitam,
#########Hunc ego si possem perdere, certus ero.
Ora superciliis turgentem inflata superbis,
#########Non aliquid mecum sortis habere feram.
Obseruo si quos possim reperire fideles,
#########Ut faciam partem sortis habere meae.
Simplicis ingenuo uitae candore probatus,
#########Ille mihi ex omni parte minister erit.
Qui uarias falso concinnant pectore fraudes,
#########Sit procul hinc, mecum non locus ullus erit.
At qui uana leui loquitur mendacia lingua,
#########Ante oculos stabilis non erit ille meos.
Tempore cuncta breui tollam impia facta malorum,
#########Amplius omne scelus ne sit in urbe Dei.

PSALMVS CII. Domine exaudi orationem meam.

ARGVMENTVM.

Est insignis Psalmus in persona Ecclesiae ueteris testamenti, sentientis peccatum et iram Dei, ac ideo moerentis ac suspirantis regnum Christi, quod remissionem peccatorum ac liberationem a morte erat allaturum. Magnifice autem praedicat bonitarem Dei audientis afflictos, et miserentis.


page 227, image: s260

Afflicti gemitus et suspirantis ad ipsum
#########Qui redimat, fietu est plena querela pio.
Optat ut adueniat promissi gratia regni,
#########Peccati nimia mens pia mole grauis.

Oratio afflicti, cum moesto esset animo, et coram Deo effunderet precationem suam.

Respice summe parens consolatoris egentem
#########Hunc animum, et fietus accipe uerba mei.
Audi uerba, cruces animitestantia, pectus
#########O utinam moueat nostra querela tuum.
Ah ne auerte tuos a [orig: à] me mitissime uultus,
#########Ne uelut ignotum reiice quaeso pater.
Quin potius dum dura premut me tempora fietus,
#########Exaudi, et misero, nam potes, affer opem.
Nam mea uita leues abiit ceu fumus in aur as,
#########Vsta, uelut torris, corporis ossa iacent.
Deiectum est cor triste meum, ceu gramen, et aret,
#########Sumque [orig: Súmque] fere potus immemor atque cibi.
Sic ego nam misere fietu consumor acerbo,
#########Ut sua deficiens uix trahat ossa cutis.
Factus ono crotalo similis deserta colenti,
#########Instar soliuagae nycticoracis eram.
Insomnes duco no ctes ceu culmine tecti
#########Quae sedet, et socii nescia, moeret auis.
Inme crebra ferox conuicia congerit hostis,
#########Risores iurant per mala nostra uiri.
Nam cinis est pro pane mihi, pro polline puluis,
#########Assiduo fietu pocula mista bibo.

page 228, image: s261

In caussa ira tua est atque indignatio, nam me
#########Tollis, et elatum deiicis inde loco.
Quos uiuo uelut umbra dies tenuantur in auras,
#########Et mea, ceu foenum, languit aegra caro.
Tuuero [orig: Tuuerò] tu cuncta manes per tempora solus,
#########Nulla aetas poterit non memor esse tui.
Tupater exurgens miserebere magne Sionis,
#########Tempus enim, cura iam quod egebat, adest.
Tempus ut accipiat solitam, te dante salutem,
#########Hancrogo differrine patiare diu.
Illius arx etenim lapides atque edita rupes,
#########Omnia sup plicibus complacuere tuis.
Inde etiam cunctae metuent tuanomina Gentes,
#########Et tua principibus gloria terror erit.
Nam Deus aedificat celsae praeclara Sionis
#########Moenia, et apparet magnus in arce sua.
Exulis a [orig: à] precibus non est auersus egeni,
#########Et prona miseros audiit aure loqui.
Tam bona temporibus scribetur fama futuris,
#########Digna sub aeterna posteritate legi:
Vtsciat haec populus post saedicet longa futurus,
#########Et magno tantum praedicet ore Deum.
Prospicit ingentis sublimi e uertice coeli,
#########Aspicit haec pedibus subdita regna suis.
Audiat ut gemitus Deus impia uincula passi,
#########Liberet et mortis quos tulit atra manus.
Ipsius ut laudes fateantur in arce Sionis,
#########Et magnum Solymis nomen in urbe canant.
Tuncubiconuenient populicoetusque [orig: populicoetúsque] frequentes,
#########Etregna ut Dominum per loca quaeque colant.

page 229, image: s262

Omnia in hoc uit ae afflixit mearobora cursu,
#########Esse dedit uit ae tempora pauca meae.
Mi Deus e medio ne me aufer tempore uitae,
#########Mors est aetati nulla futura tuae.
Tu pridem stabilis fundasti ponderaterrae,
#########Ante tuae coelos composuere manus.
Ipsi mut ata tandem statione peribunt,
#########Si iubeas, uerum tu sine fine manes.
Non secus ac uestis ueterascent omnia, post quam
#########Verteris ut uestem, mox retro uersa, cadent.
Tu similis tibi perpetuo, tu semper es idem,
#########Deficient annis tempora nulla tuis.
E famulis nascenda tuis mansura propago est,
#########Et genus hoclongo tempore perpes erit.

PSALMVS CIII. Benedic anima mea Domino, et.

ARGVMENTVM.

Est insignis Psalmus, in quo agit Deo gratias pro omnibus beneficiis spiritualibus et corporalibus, quod condonat peccata, quod uitam tuetur, quod consolatur, quod defendit, quod uerbum dat, quod ignoscit. In fine addit prophetiam de regno Christi, quod haec in nouo Testamento per Apostolos in toto orbe palam praedicabuntur.

Grata Deo mens est quae se debere fatetur,
#########Quicquid habet, quicquid possidet, omne Deo.

page 230, image: s263

Vita, salus, spes, pax, requies, uis omnis ab illo est,
#########Omnibus his gratus quis satis esse queat?

Psalmus Dauid.

Tota age uis animae nostrae dissoluere, totam
#########Te, in Domini laudes, dissoluisse decet.
Omnes hoc aegro quae sunt in corpore uires,
#########Laudent immensi nomina sancta Dei.
Diuinas iterum toto cane pectore laudes,
#########Mens mea, quae sedem corporis huius habes.
Et noli non esse memor quia rettulit olim,
#########Sed non pro meritis muneratanta tuis.
Qui tibi cuncta uolens peccata remittit, et idem
#########Qui tua praesenti uulnera sanat ope.
Qui te seruat ab interitu, qui dotibus ornat
#########Mirificis uitae tempora cuncta tuae.
Qui larga satiare tuum bonitate palatum,
#########Et quaecunque uoles munera ferre potest.
Qui reddit tibi more aquilae iam debilis aeuo
#########Acta iuuentutis tempora uerna tuae.
Vindicat oppressos Deus, et non digna ferentes
#########Adserit, et saluis uiribus esse facit.
Ipse suas Mosen uoluit cognoscere leges,
#########Dextrae Israelem facta stupenda suae.
Et pius et plenus Deus est bonitate, nec ira
#########Praecipiti, ad ueniam pronior esse solet.
Pauca nec in multis exercet iurgia rebus,
#########Longior haud illi caussa furoris erit.
Non pro criminibus nobiscum agit ille peractis,
#########Nec mala pro nostris reddidit ulla malis

page 231, image: s264

Quam [orig: Quàm] superant humiles coelestia sidera terras,
#########Tam Domini bonit as extulit ista pios.
Longius a [orig: à] nobis peccata is no stra remouit,
#########Quam [orig: Quàm] sit ab occasu Diua pudoricolor.
Vtpater errantes reuocat sua pignora natos,
#########Sic pronam timidis fert miseratus opem.
Nouit enim uili quam [orig: quàm] simus origine ducti,
#########Et nisi, quod simus, puluis, et umbra, nihil,
Est homo persimilis foeno per prata uirenti,
#########Ut breuis in pingui quae rosa fioret agro:
Quam simul attigerint urentis fiamina uenti,
#########Aret, et exiguo uicta calore iacet.
At Domini bonit as sine fine his certamanebit,
#########Tam fidum ex animo qui timuere patrem.
Ipsius immoto qui seruant foedera pacto,
#########Iussaque syncera mente tulere sequi.
Ipse suum coeli solium stabiliuit in arce,
#########Omnipotens locoregnat in orbe Deus.
Angelicae mentes Domino date munera laudum,
#########Quos alios, uirtus nobilis, ante tulit.
Omnia qui facitis quae iusserit ipse, nec ullo
#########Ipsi non estis tempore morigeri.
Arma Deum laudent, exercitus omnis adoret
#########Militiae, et sub eo quicquid ubique manet.
Praecipuas Domino laudes afferte ministri,
#########Qui placita ipsius iussaque [orig: iussáque] perficitis.
Cuncta creatorem fateantur facta potentem,
#########Per loca quae regno subdita cunque tenet.
Tu quo que nunc animi uis tota et maxima nostri,
#########Tam facilem lauda, quo potes ore, Deum.

page 232, image: s265

PSALMVS CIIII. Benedic anima meo Domino etc.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio pro tota crearura, sic sapienter condita ad usum hominis. Commemorat enim ordine miracula coeli, terrae, et maris, pro quibus agit gratias.

Cuncta creatarum memorat miracula rerum,
#########Quas hoc uisibili fecit in orbe Deus.
Tam bene, quae potuit sapientia nullius unquam
#########Exprimit hic [orig: hîc], ipso sicut ab ore Dei.

Ut Domino laudem et praeconia digna canamus,
#########Depromta ex animi pectore lingua sonet.
Mi Deus eximio quam [orig: quàm] magnus et altus honore es?
#########Quam [orig: Quàm] tua praecipuum gloria nacta decus?
Concolor immensi lux te splendoris amicit,
#########Quam [orig: Quàm] uelut indutam tegmina uestis habes.
Tumagni exten dis spaciosa uolumina coeli,
#########Non secus ac pellis brachia fluxa nouae.
Qui suamobilibus coenacula ponit in undis,
#########Proque [orig: Próque] suis nubes curribus esse facit.
Qui rapidis pedibus quouis uelocior Euro,
#########Quantumuis sceleres praeuolat ante Notos.
Qui flamm as ignemque [orig: ignémque] tuos facis esse ministros,
#########Vtsint praecones uentus et auratui.
Terrarum ualidis fundasti basibus orbem,
#########Qui proprio semper pondere firmus erit.

page 233, image: s266

Aequoris hunc uasto uelas, ceu ucste, profundo,
#########Nubiferos montes transiluistis auqae.
At simul increpites fugient, simul horrida mittas
#########Fulmina, uoce tua praecipitante cadent.
Eminuere loco montes, planissima campi,
#########Atque imum ualles obtinuere locum.
Praescriptos fines non transgredientur, ut olim,
#########Non iterum terrae contegerentur aquis.
Fontibus e paruis tu maxima flumina ducis,
#########Ut sua montigenis uallibus unda fluat.
Ex his ut potent totis animalia siluis,
#########Possit ut aucta feris unda leuare sitim.
Propter aquas uolucres sibi grata cubilia fingent,
#########Carminaque [orig: Carmináque] e ramis deliciosa canent.
Nubibus humectas montes, tua munera tellus
#########Sentit, et est fructus dote beata tui.
Gramina producis iumentis plabula brutis,
#########Atque olera humana, iussa uirere manu.
Ut miser e culto uictum sibi comparet agro,
#########Quaeque hominum cur as uina leuare solent.
Quoque [orig: Quóque] nitent facies succum felicis oliuae,
#########Et panem, uires quo tueatur homo.
Tu tua frondentis confortas robora siluae,
#########Et Libani cedros quas tua dextra colit.
In quibus aedificant nidos, suaregna, uolucres,
#########Atque aliae, et ranis noxia semper auis.
In montes pauidae fugiunt et culmina damae,
#########Antra quibus nomen terra refossa dedit.
Tu stata per dubiam signastitempora lunam,
#########Sol habet occasus tempora certa sui.

page 234, image: s267

Te tenebras ducente diem nox atra repellit,
#########Tunc se silua feris, tunc mouit omnis ager.
Tunc leo praedae auidus rugit, tum quaerit ab ipso,
#########Esuriens, rapido quod uoret ore, Deo.
At simul explicuit roseas Aurora quadrigas,
#########In sua quaeque abeunt auia lustra ferae.
Ad sua tunc redeunt homines opera, atque labores,
#########Donec sera suum contrabat hora diem.
Quam [orig: Quàm] tua sunt uariiy opera exopnata figuris,
#########Quam [orig: Quàm] Deus eximio cuncta labore facis.
Quam [orig: Quàm] tu summe Deum [orig: Deûm] sapienter cuncta parasti,
#########Plena iacens tellus est bonitate tua.
Hoc magnum, spaciisque patens immanibus aequor,
#########Reptilibus plenum est innumerabilibus.
Sunt illic uariis animantia facta figuris,
#########Magnaque [orig: Magnáque] monstra ferae, paruaque [orig: paruáque] monstraf ferae.
Illic ueliferae sulcant maria alta carinae,
#########Quo tibi sunt cete ludere iussa loco.
Te pater expektant haec omnia, te uenerantur,
#########Pabula ut expedias tempore cuique suo.
Si dabis accipient, dextram si extendis apertam,
#########Diuinae saturi iam bonitatis erunt.
At simul ut uultus auerteris ora benigni,
#########Consternata noui plena timoris erunt.
Natiui abstuleris uitalia munera status,
#########Mox subito interitu nil nisi puluis erunt.
Ac simul emittis statum noua cuncta creantur,
#########Iam noua frons terrae, iam nouus orbis erit.
Aeternos Domini maiestas duret in annos,
#########Laetetur factis, qui facit ipsa, suis.

page 235, image: s268

Cuius ab obtutu tellus commota tremiscit,
#########Fumus contactis montibus exprimitur.
Hoc mihi quod uitae reliquum uolet ipse relinqui,
#########Ipsius expensum laudibus omne feram.
Atque utinam placeant illi mea carmina tantum,
#########Ex quo sunt animae gaudia sola meae.
De terra pereat peccator et impius omnis,
#########Ex his dum reliquum nil superesse queat.
Eia nunc igitur toto cane pectore laudes.
#########Quas Domino debes fida Thalia tuo.

PSALMVS CV. Confitemini Domino et inuocate.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio pro beneficiis populo Israel exhibitis. Refert autem ea ad misericordiam Dei, et promissionem patribus factam. Sicut Moses Deuter, capit. xxix. plane eodem mode haec enumerat.

A ueteri repetens Abraamo cuncta recenset,
#########Usque sub AEgypti regna relicta canens.
Quae Deus illorum respectu fecerit, usque
#########Dum Canaanitas sedibus eiicerent.

Officiosa Deo merit as date pectora grates,
#########Qui petitis uerae cunque salutis opem.
Quo decet ipsius celebrantes nomina cultu,
#########Dicite per Gentes facta stupenda Dei.

page 236, image: s269

Concinite unanimes illi, date laudis honorem,
#########Dicite quae semper, quantaque [orig: quantáque] solus agat.
Laude sua celebrate Deum, sint gaudia cunctis,
#########Qui Domini quaerunt inssa paterna sequi.
Quaerite, nec cessate, Deum, cognoscite uires
#########Ipsius, et uultus, quaerite, amate pios.
Dicite facta Dei memores quae maxima fecit,
#########Quam [orig: Quàm] fuerit iudex uerus ubique Deus.
Vos o [orig: ô] praecipue magni proles Abrahami,
#########Vos quoque gentiles quos Iacobus habet.
Hunc nostro merito [orig: meritò] Dominumque Deumque [orig: Deúmque] uocamus,
#########Terrarum ille potens omnia regna tenet.
Foederis ille sui non obliuiscitur unquam,
#########Quod pactum, ut duret secula mille, dedit.
Quod tecum uerbis Abraame fidelibus icit,
#########Quod tulit iur ans Isace magnetibi.
Quodque [orig: Quódque] Iacobe tibi statuit pro lege sequendum,
#########Quodque [orig: Quódque] Israelem iussit habere ratum.
Cum tali ad nostros loqueretur uoce parentes,
#########Auspice me Canaan terra futura tua est.
Et loca mut antes nunc haec, nunc illa subirent,
#########Regnaque [orig: Regnáque] non magna, proximiora, manu.
Nec cuiquam permisit eis illudere, et ipsos
#########Propter eos reges arguit atque duces.
Praecipiens nolite meis damno esse prophetis,
#########Neue unctos libeat tangere forte meos.
Inde famem terras diuturnam immisit in omnes,
#########Panis et annonae sustulit omne genus.
Et tamen dante ipsos castum praemisit Ioseph,
#########Venditus in seruum, non minus ille fuit.

page 237, image: s270

Vincula captiuns tulit impia carceris atri,
#########Ferrataque [orig: Ferratáque] diu compede uinctus erat.
Donec facta Deus iusta ipsius esse probaret,
#########Et ueram factis iussit adesse fidem.
Misit et insontem solui rex iussit, ut esset
#########Liber, et eximio dignus honori coli.
Mox hunc ergo suae donui praefecit, et omnem
#########Ipsius Aegyptum sub ditione dedit.
Praesit ut imperio populis, ducibusque [orig: ducibúsque] magistrum
#########Praestet, et erudiat qua decet arte senes.
Post genus Israel Nilotica regna subiuit,
#########Venit in Aegypti ditia rura Iacob.
Quem Deus innumeris crescentem foetibus auxit,
#########Perque [orig: Pérque] suas sparsit millia multa tribus.
Diues ut Aegyptus iam non populosior esset,
#########Quae populo ipsius non satis aequa fuit.
Quippe cor auertit Memphitica rura colentum,
#########Ut nostros odio prosequerentur auos.
Ut populum opprimerent indigna mole grauatum
#########Seruitii, inuidia conficiente dolos.
Misit ut eripiret Mosen, quem ligit, et eius
#########Iussit Aaronem sortis habere locum.
Prodigia hi populis et signa horrenda tulerunt,
#########Qualia non tellus uiderat ante Chami.
Contexit tenebris Aegyptum horrentibus omnem,
#########Iussa creatori paruit umbra suo.
Omnia plena meri iam flumina sanguinis ibant,
#########Non aliquo uiuus piscis in amne fuit.
Iam loca terrestres implerant omnia ranae.
#########Foedantes regum limina, fulcra, thoros.

page 238, image: s271

Iussit, et omne genus uenere [orig: uenêre] insecta, uenenisque
#########Omnia uastarunt [orig: uastârunt] germina laeta suis.
Pro pluuia rapido commistos grandine nymbos,
#########Ignea fertilibus fulmina misit agris.
Fregit pendentes ab adultis uitibus uuas,
#########Iamque [orig: Iámque] locus uacuus ficubus omnis erat.
Omnis ab ipsorum deleta est finibus arbor,
#########Ligna breui miseris nulla fuere super.
Iussit, et agminibus densis uenere [orig: uenêre] locustae,
#########Quis numero bruchos expediisse queat?
Absumere omnem storentis gramnis herbam,
#########Languit erosis fructibus omnis ager.
Cunctap Aegyptum primogenita ab stulit omnem,
#########Omnia primitiis cassa fuere [orig: fuêre] suis.
Ipsosque argentoque [orig: argentóque] graues eduxit et auro,
#########Nullus in his quicquam qui quereretur erat.
Laeta erat Aegyptus quando egrederentur ab ipsa,
#########Omnibus ipsorum nam timor unus erat.
Ipsorum extendit, tegerentur ut agmina, nubem,
#########Praeuius ut noctu luceat ignis erat.
Magna coturnicum cupidis data copia uenit,
#########Aerio pauit millia multa cibo.
Dissecuit rupem, dissecta fluxit aquae uis,
#########Aridaque [orig: Aridáque] exortum per loca flumen erat.
Nam uerbi fuit ipse sui memor, illius olim
#########Quod dederat iurans magne Abraame tibi.
Atque ideo eduxit populum noua gaudia agentem
#########Perque [orig: Pérque] triumphantes agmina laeta manus.
Et dedit his alias expulsis gentibus oras,
#########Quas nostri haeredes obtinuere patres.

page 239, image: s272

Ut rata conseruent ipsius iussa, nec unquam
#########Ipsius aduersi legibus ire uelint.

PSALMVS CVI. Confitemini Domino quoniam.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio. Sicur enim supra beneficia Domini commemorauit, ita hic peccata populi enumerat et poenas, ut hoc modo misericordia Dei amplificetur, qui tam malis et ingratis, tot beneficia inexhaustae suae bonitatis exhibuit. Habet autem confessionem peccati, et orat, ut Deus promissae et declaratae toties pro missionis meminisse uelit, et populum suum porro etiam liberare.

Ingratum sese agnoscens, peccasse fatetur,
#########Et Domino populus non habuisse fidem.
Grates ergo refert, quia non occiderit omnes,
#########Foederis ipse sui pollicitique memor.

Halleluia uel laudate Dominum.

Carminibus celebrate nouis et dicite laudes,
#########Qui colitis pura simplicitate Deum.
Nam bonus est, et in aeternos non desinet annos,
#########Esse sui tanta cum pietate memor.
De factis Domini quis digne disserat unquam,
#########Quis merito laudes ipsius ore canat?

page 240, image: s273

Felices qui seruatis rationibus aequi,
#########Quod iustum est, omni tempore, perficiunt.
Digneris memor esse mei precor optime diuum [orig: diuûm],
#########Qua populo afficeris dexteritate tuo.
Pectora nostra tuae meritis inuise salutis,
#########Ut laeto afficiar gentis bonore tuae.
Omnia ut aspiciens lecti tibi munera coetus,
#########Sim populo haeredi gratus et ipse tuo.
Improba maiorum deliquimus acta secuti,
#########Impia praesentem fecimus ante Deum.
Tot te prodigiis implentem Aegyptia regna,
#########Perspektum nostri non habuere patres.
Cumque [orig: Cúmque] ipsos tanta cuperes bonitate iuuari,
#########Officii indociles non meminere tui.
Quin animos potius tibi contraxere [orig: contraxêre] rebelles,
#########Propter arenosi littora rubra maris.
Praestitit ipse tamen saluos et uiuere iussit,
#########Ipsius ut celebris nominis esset bonor.
Ipsius ut populis immensa potentia cunctis
#########Semper, et in toto notior orbe foret.
Arguit algosi stuctus et murmura ponti,
#########Per medios fluctus arida facta uia est.
Inde suos duxit per deuia regna profundi,
#########Sicut inexcultae per loca plana uiae.
Deque manu eripuit crudelia bella minantis,
#########Tutos hostili iussit abire manu.
Castra inimicorum redeuntibus obruit undis,
#########Agmine de tanto nec super unus erat.
Tum uerbis habuere fidem, quae dixerat ipsis,
#########Tum laudes ipsi concinuere Deo.

page 241, image: s274

Mox oblita operum tantorum ingrata Deo Gens,
#########Concilia ipsius non tulit ulla sequi.
Tunc animos subiit Dominum tentare uoluptas,
#########Tentaruntque [orig: Tentarúntque] Deum per loca senta situ.
Ipse autem tribuit quae uotis cunque petebant,
#########Corpora sed subita tabida morte tulit.
Tunc quoque iactantes ipsi conuicia Mosi,
#########Parcere sacrifico non potuere seni.
Tunc subito tellus patefacta uorauit hiatu,
#########Qui magnum contra se opposuere ducem.
Atque ita coniuncti fratres Abirame Dathani,
#########Vos sceleris poenas persoluisse liquet.
Mortifer in mediis exarsit coetibus ignis,
#########Impia consumit pectora flamma uorax.
Conflantes gelidis Horebi in uallibus aurum,
#########Quem colerent uitulum composuere bouem.
Atque ita quem Domino debebant reddere honorem,
#########Gramina pascenti constituere boui.
Longa salutiferae traxere obliuia dextrae,
#########Mira per Aegyptum quae modo [orig: modò] tanta debat.
Quae modo [orig: modò] Niliacam mir acula tanta per oram,
#########Per mare quae uastum signa stupenda dedit.
Et toties populum statuit delere rebellem,
#########Ni promta Moses mente tulisset opem.
Hic nanque irati uultum stetit ante tonantis,
#########Fecit et ultrices abstinuisse manus.
Inde solo cultam spreuerunt ubere terram,
#########Et uerbis Domini non habuere fidem.
Improba turbatis sparserunt murmura castris,
#########Spernentes, tanquam friuola, iussa De.

page 242, image: s275

Extulit ille manum contra, ut disperderet illos,
#########Per loca quae nulla culta fuere manu.
Semen ut in Gentes dispergeret omne profanas,
#########Nec sineret certis hos habitare locis.
Turpia sculptilium coluere idola Deorum,
#########Orance e uetitis abstinuere cibis.
Nam sacra depastisunt diis oblata nefandis,
#########Qui nil, nec uitae, nec rationis, habent.
Talibus accensum factis mouere furorem,
#########Hinc miseris magnae pestis origo fuit.
Tum Pine as tanto sumens de crimine poenas,
#########Abstulit irata noxia membra manu.
Protinus effugit tenues mala pestis in auras,
#########Iustitiae Pineas nomina pulcra tulit.
Hinc ad aquas iterum cum iurgia saeua mouerent,
#########Irati furias elicuere Dei.
Usque adeo ut poenas, populi pro crimine, Mosen,
#########Proque [orig: Próque] suis uerbis persoluisse ferant.
Namque animo offensus quaedam est non recta locutus,
#########Quae simul offenso displicuere Deo.
Non etiam populos uastarunt cladibus omnes,
#########Quos Deus excidio iusserat ipse dari.
Gentibus immixti mores didicere profanos,
#########Et quae non decuit facta nefanda, sequi.
Falsa alienorum coluerunt numina diuum [orig: diuúm],
#########Res ea peruersis exitiosa fuit.
Tum cacodaemonibus natos natasque [orig: natásque] tulerunt,
#########Mactantes propria pignora cara manu.
Et multam inno cui fuderunt sanguinis undam,
#########In sua iam facti uiscera carnifices.

page 243, image: s276

Quae Canaanitum sacrarunt munera laruis,
#########Et polluta sacro sanguine terra fuit.
Fakta profanarunt se per sua pessima, prauos
#########Per mores animas prostituere suas.
Tunc grauis in populum succensa est ira rebellem,
#########Tunc sortem exosam coepit habere suam.
Gentibus ergo ipsos subiecit, et esse tyrannos,
#########Qui iuga contemtis imposuere tulit.
Hostibus ergo suis seruitium abiere coacti,
#########Et niga sub domina dura tulere manu.
Saepe quidem miserans respexit ab hoste recepios,
#########Perfida Gens retro est saepe relapsa tamen.
Vidit in aerumnis positos miseratus, et aures
#########Placatas querulis uocibus applicuit.
Foederis ergo sui memor, impia facta remisit,
#########Quod [orig: Quòd] pius, et quoniam sit sine fine bonus.
Fecit ut et uenia dignandos esse putarent,
#########Qui captos tristi detinuere iugo.
Adsere nos o [orig: ô] nostra salus, et collige sparsos,
#########Gentibus e mediis collige, redde, refer.
Ut tua gratifico celebremus nomina cantu,
#########Ut resonent laudes carmina nostra tu as.
Laudetur totum Deus Israelis in aeuum,
#########Quisquis amat fieri talia, dicat amen.

PSALMVS CVII. Confitemini Domino quoniam.

ARGVMENTVM.

Sicut praecedentes duo Osalmi proprie sunt gratiarum actio pro beneficiis exhibitis

page 244, image: s277

populo Israel: Ita hic in genere complectitur omnis generis beneficia, quibus Deus iuuat egentes, captiuos, oppressos morbis, periclitantes in mari, fame ex annonae difficultate laborantes, uexatos a Tyrannis etc. Quare generalis gratiarum actio est. Notabis autem quod diserte dicit, etiam illos diuinitus iuuari, qui propter peccata affliguntur, si modo sperent auxilium, et id oratione a Deo petant.

Gratia debetur Domino qui seruat et auget,
#########Quos rebus Dominos omnibus imposuit.
Qui meritis ut quisque potest, ita donat et aufert
#########Cuique, sit huic soli gloria summa Deo.

Dicite magnificas promentia carmina laudes,
#########Qui colitis casta relligione Deum.
Cuius in aeternum est bonitas memorabilis aeuum,
#########Qui pius est, cuius gratia fine caret.
Laudibus hoc fateantur, et ipsi carmina dicant,
#########Quorum saepe sua uincla leuauit ope.
Et quos diuersis sparsos collegit ab oris,
#########De toto extremis quatuor orbe plagis.
Vnde nitens croceis Aurora cubilibus exit,
#########Vnde satis Zephyri mollior aura uenit.
Vnde procellosi Boreae sua flamina mittunt,
#########Vnde graues pluuius depluit Auster aquas.
Quiloca per deserta errant, qua nulla priorum
#########Signa, nec humano sit uia trita pede.

page 245, image: s278

Qui non inueniunt qua possint urbe morari,
#########Quorum sunt nimia corpora lassa fame.
Quorum praeclusas sitis occupat arida fauces,
#########Quorum est in mediis anxia uita malis.
Qui simal ad Dominum clamant in rebus egenis,
#########Audit, et aduerso tempore mittit opem.
Errantes reuocans ostendit qua sit eundum,
#########Ut rectam inueniant, ad loca culta, uiam.
Ergo Dei celebrent tantae bonitatis honorem,
#########Ipsius in populis facta stupenda canant.
Debilis ille animae sitientia uiscera potat,
#########Et dura reficit corpora fessa fame.
Carceribus qui conclusi uinclisque graudii,
#########Non procul a [orig: à] mortis conditione sedent.
Idque ideo, quia se Domino posuere rebelles,
#########Ipsius et uerbis non habuere fidem.
Reddidit ergo bumiles, et corda laborib. [abbr.: laboribus] angens,
#########Prosternit, nec adest qui ferat ullus opem.
At simul ad Dominum clamant in rebus egenis,
#########Audit, et aduerso tempore mittit opem.
Eductos tenebris reddit uitalibus auris,
#########Soluit et iniecta uincula dura manu.
Ergo Dei celebrent tantae bonitatis honorem,
#########Ipsius in populis facta stupenda canant.
Viribus ille suis portas confringit ahenas,
#########Vectes ferrato conterit aere graues.
Ob scelera et sua facta affligitur im pius omnis,
#########Et stulti poenas quas meruere luunt.
Ipsorum stomachus super esca nauseat omni,
#########Et prope sunt Stygias qua uia ducit aquas.

page 246, image: s279

Qui simul ad Dominum clamant in rebus egenis,
#########Audit, et aduerso tempore mittit opem.
Mitte, et agrasuo sanat praecordia uerbo,
#########Iamque [orig: Iámque] propinquanti seruat ab exitio.
Ergo Dei celebrent tantae pietatis honorem,
#########Ipsius in populis facta stupenda canant.
Grata Deo soluant meritae libamina laudis,
#########Ipsius et laeto pectore facta canant.
Qui maris alitibus sulcant uada salsa carinis,
#########Solliciti, et uast as ingrediuntur aquas.
Illi opera in medio spectant diuina profundo,
#########Factaque [orig: Factáque], in immenso prodigiosa mari.
Iusserit, exiliunt uenti, tumida aequora surgunt,
#########Mota procellosis fluctibus unda fremit.
Et nunc in coelum tolluntur, ad infima rursus
#########Tartara, mox animo deficiente, labant.
Iactantur nutantque, mero uelut ebrius hausto,
#########Et sensus animi nil sapientis habent.
Qui simul ad Dominum clamant in rebus egenis,
#########Audit, et aduerso tmittit opem.
Nigrum discussa mare tempestate serenat,
#########Reddita compositis fluctibus unda silet.
Tunc laeti exultant quod [orig: quòd] murmura rauca quierint
#########Quod [orig: Quòd] tenet optatam tuta phaselus humum.
Ergo Dei celebrent tantae pietatis honorem,
#########Ipsius in populis facta stupenda canant.
Laudibus extollant in coetibus omnibus ipsum,
#########Per loca sanctorum conciliata senum.
Qui rigua obstructis desiccat flumina uenis,
#########Et bibulo riguam puluere siccat humum.

page 247, image: s280

Qui facit eximiam cultu sterilescere terram,
#########Quod [orig: Quòd] laetas segetes impia turba colat.
Qui loca manantes sitientia uertit in undas,
#########Et rigua e sicca flumina ducit humo.
Et macie atque fame confectos collocat illo,
#########Qui, quae possideant, moenia tuta locant.
Inde relaturis dispergunt semina campis,
#########Lataque [orig: Latáque] botriferis uitibus arua nouant.
Vnde nouae uario redeunt cum foenore messes,
#########Credita luxurians semina reddit ager.
Talibus aspirat certum Deus ipse fauorem,
#########Multiplicans ipsos auget et omne pecus.
Rursus et hos faciet uariis decrescere morbis,
#########Pestibus, arumnis, anxietate, fame.
Contemtum populi certum primatibus affert,
#########Et facit ut quaerant per loca uasta uiam.
Tandem ope deiektum propera suffulcit egentem,
#########Vtque gregem, plenam sic facit esse domum.
Ista boni uideant, ut laeti uiuere possint,
#########Audeat ut contra nil mala lingua loqui.
Haec quicunque sapit, consideret omnia, et ipse
#########Certus erit summa de bonitate Dei.

PSALMVS CVIII. Paratum cor meum Deus, para.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, in qua gratias agit pro regno Christi, quod regnum gratiae futurum erat, et pro suo corporali regno, quod ceu seminatium fuit futuri regni

page 248, image: s281

Christi, salus enim ex Iudis est. Atque haec posterior Psalmi pars iisdem uerbis, est Psalmo LX.

Pro regni florente statu, pro pacerecepta.
#########Pro salua grates relligione refert.
Sed petit et regnum statui super omnia Christi,
#########Dauidis regnum scilicet illud erat.

Psalmus et canticum Dauid.

Fert animus tibi, summe deum, mea prota uolum
#########Gratifica laudes dicere uoce tuas. (tas
Tollere, surge meae decus et pars maxima uitae,
#########Musica psalmographi gloria nostra chelys.
Exurgam matura noui sub lumina solis,
#########Rosida cum tepidum proferet aura diem.
Per populos tua facta canam, per regna, per urbes,
#########Nec laudem tellus nesciet ulla tuam.
Nam tua stelliferum bonitas transcendit olympum,
#########Subdita sunt fidei, nubila regna, tuae.
Exaltare Deus super alta cacumina coeli,
#########Laus tua terrarum transeat alta plagas.
Ut nunc ergo tibi cari seruentur amici,
#########Vi dextrae nobis auxiliare tuae.
Ex adyto Deus est diuina uoce locutus,
#########Quae mihi leticiae uox, noua signa dedit.
Nunc Sichime diuisa caput mihi subdet, et omnem
#########Planiciem Succot metiar arte noua.
Noster erit Galaad, possessio nostra Manasses,
#########Mox Euphraim sceptri pars erit una mei.

page 249, image: s282

Dux et rector erit mihi ad omnia fortis Iudas,
#########Subditus imperii nomine Moab erit.
Ipsatributa dabit palmarum diues Idume,
#########Nostra Palestinae regia Gentis erit.
Sed quis erit qui me munitam ducat in urbem?
#########Ecquis Idumaeae ducet ad arua plagae?
Tune [orig: Túne] pater qui sic nos aduersaris egenos,
#########Nec comes armatis in fera bella uenis?
Auxilium duris in rebus egentibus affer,
#########Humanum auxilium nil rationis habet.
Diuino auxilio freti rem deinde geremus,
#########Iniiciet nostris hostibus ille metum.

PSALMVS CIX. Deus laudem meam ne taceas.

ARGVMENTVM.

Est oratio Christi, in qua et hostib. [abbr.: hostibus] suis, Iudaeis, omnia mala imprecatur, et pro se petit, ut Deus sibi adsit. Imprecationis caussas assignat, quod Christum crucifixe runt, et uerbum benedictionis noluerunt praedicatum per Apostolos.

Furis inauditum scelus execratur Iudae,
#########Insontem dirae tradidit ille neci.
Tales sunt nostro permulti tempore Iudae,
#########Voce pii, sed re nil bonitatis habent.

Omnipotems pater, et rerum suprema potestas,
#########A quo, si qua mihi est gloria, tota uenit.
Ne rogo dissimula, nec ad haec opprobria dormi,
#########Quae iacit in mores perfida lingua meos.

page 250, image: s283

Nam reprobi de me mendacia uerba loquuntur,
#########Et nuhi composita fraude nocere student.
Quos ego dilexi, quos toto pectore amabam,
#########Inuidia qui me persequerentur erant.
Cum tamen interea peterem tua numina supplex,
#########Ut tua non meritis dextera ferret opem.
Impius insidiis mea nunc benefacta rependit,
#########Nunc odium summa pro pietate refert.
Constitue ergo uiro dominetur ut impius illi,
#########Ad dextram infestans Angelus adstet ei.
Exeat infesto sub iudice condemnatus,
#########Ipsius ut caussam propria uerba grauent.
Vita breuis misero per paucos duret in annos,
#########Quod gerit accipiat muneris alter opus.
Pignora quae genuit decedens orba relinquat,
#########Possideat uiduas ipsius uxor opes.
Ipsius extorres nati nataeque uagentur,
#########Mendicentque [orig: Mendicéntque] inopis uilia scruta cibi.
Difficili sudore parent quae cunque parabunt,
#########Postquam uastatas incoluere domos.
Auferat exactor qui possidet omnia, demum
#########Despolient alii quas cumulauit opes.
Nemo illi placidus, nemo sit fidus amicus,
#########Pupillis miseri nemo fauere uelit.
Nullis postertas excisa repullulet annis,
#########Ipsius et nomen secula nulla sciant.
Delicta ipsius quae commisere parentes,
#########Succedens memoris, puniat ira Dei.
Eximat, ante Deum nulla haec obliuio, nulli
#########Sint qui horum possint commeminisse dies.

page 251, image: s284

Quod [orig: Quòd] pius erga alios quod [orig: quòd] noluit esse benignus,
#########Afflicto studuit quod [orig: quòd] nocuisse uiro.
Quod [orig: Quòd] duro afflictum quaesiuit perdere fato,
#########Cui plena assidui uita doloris erat.
Et quia grata uiro fuit execratio, solus
#########Execrabilibus concidat ipse modis.
Et quia nulla unquam fint illi gratia curae,
#########Indigno ueniat gratia nulla uiro.
Et quoniam placuit saeuae maledictio linguae,
#########Ipsius, ut uestis membra animamque [orig: animámque] tegat.
Illius ossa uiri penetrent ceu succus oliuae,
#########Totaque [orig: Totáque] peruadant corpora, sicut aquae.
Haec sit ei tanquam tegmen quod corpus amicit,
#########Hanc secum tanquam balthea nota ferat.
Haec his eueniant, haec omnibus imprecor illis,
#########Qui mihi perniciem nocte die [orig: dié] que parant.
Haec his a [orig: à] Domino ueniant, hoc nomine, dirae,
#########Quod [orig: Quòd] nisi dira in me non potuere loqui.
Interea tua me genitor clementia seruet,
#########Quae propensa bonis et genuina tibi est.
Exul enim iaceo, rerum [orig: rerúm] que affligor egenus,
#########Intimaque [orig: Intimáque] infesto uulnere corda labant.
Vmbra uelut longae sub tempora sera diei,
#########Sic infirma mei corporis umbra fugit.
Iactor et incertis per deuia sedibus erro,
#########Ut manet in nullo certa locusta loco.
Fessa fame genua aegra labant, caro marcuit omnis,
#########Restat in hoc toto corpore pingue nihil.
Ludibrium longo sum tempore factus iniquis,
#########Spectantes capitum tempora uersa mouent.

page 252, image: s285

Omnipotens fer opem, Deus auxilare iacenti,
#########Pro certa fidei dexteritate tuae.
Hoc opus esse tuae ut possint cognoscere dextrae,
#########Et quia tu solus feceris ista pater.
Illi execrentur dum tu benedicere pergas,
#########Insurg ant uicti dum tamen inde cadant.
At tuus accepto famulus gratetur honori,
#########Omniaque [orig: Omniáque] aetatis tempora laetus agat.
Opprobrio atque ignomina ceu ueste tegantur,
#########Crimina, ut induti pallia nota ferant.
Ipse fre quentato laudes tibi carmine dicam,
#########Pectore praesentem fassus et ore Deum.
In medio populi caetu tua nomina, ueris
#########Alta super coeli laudibus astra feram.
Adstat enim misero saluatque [orig: saluátque] a [orig: à] fraude nocentum,
#########Excipere insontem qui uoluere uirum.

PSALMVS CX. Dixit Dominus Domino meo se. [abbr.: sede]

ARGVMENTVM.

Est prophetia de Christo et eius regno, quod sit natura Deus, q [abbr.: quod] habeat officium regis et sacerdotium aeterni, ad defendendam et sanctificandam ecclesiam, quod regni huius exordium in Hierusalem erit, quod ecclesia diuinitus propagabitur, quodque huius regis et regni hostes peribunt. In fine addit de humiliatione Christi, quod prius oportuit eum pati, et sic uenire ad gloriam, id enim est bibere ex torrente.


page 253, image: s286

Esse sacerdotem Christum, et super omnia regem,
#########Et patris ad dextram, spiritus iste canit.
Mentiri hunc aliquis, dicat, quod abominor, hostis
#########Christe citas, poteris Christe carere fide?

Psalmus Dauid.

Omnipotens olim diuina uoce locutus,
#########Ad Dominum dixit talia uerba meum:
Sit tibi cunctarum rerum data tanta potestas,
#########Ad dextram teneas ut loca prima meam.
Donec, ceu scabella solent calcanda, malorum,
#########Subiiciam pedibus, millia multa, tuis.
Omnipotens clarae sacra de rupe Sionis
#########Proferet imperii regia sceptratui.
Tu nunc ergo tuos dominare potenter in hostes,
#########In medio quorum iura tenenda dabis.
Quo tu es summa die uirtutis signa daturus,
#########Turba aderit populi promta frequensque [orig: frequénsque] tui.
Insigni uenient pompa et splendore decori,
#########Laetitiaeque dabunt plurima signa nouae.
Materno ex utero tua pulcra et clara iuuentus,
#########Ut matutini copia roris erit.
Iurauit Dominus, nec eum iurasse pudebit,
#########Nec iur amenti poenituisse potest:
Tu pius et solus per secula cuncta sacerdos,
#########Ad ritum magnis Melchisedecis eris.
Ad dextram tibi semper adest Deus omnia praestans,
#########Iratus reges conteret atque duces.
Iudicium gentes ille exercebit in omnes,
#########Plena cadaueribus tot loca uasta dabit.

page 254, image: s287

Ille tuo late regnans caput auferet hosti,
#########Nobilis excisum de ditione soli.
Torrentes fuso manabunt sanguine riui,
#########Rubraque [orig: Rubráque] de caesis hostibus unda fluet.
Propterea sese extollens super omnia uictor,
#########Sidera sublimi uertice summa petet.

PSALMVS CXI. Confitebor tibi Domine in toto.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio pro beneficiis populo Israel exhibitis. Recitat autem non modo beneficia Dei, quod pauerit populum in deserto, quod dederit terram Canaam, sed etiam noui Testamenti meminit, quod aeternum Testamentum est, et redemtionis per Christum factae.

Hoc insigne melos agni Pascalis ad esum
#########Est solitum populo non residente, cani.
Scilicet Aegypti memor, hoc ut carmine grates
#########Diceret, accepti laetus honore boni.

Halleluia.

Te Deus authorem uitae rerumque [orig: rerúmque] suarum,
#########Hic animus caussam, cur fateatur, habet.
Quas tibi non falso promam de pectore, laudes,
#########Illarum populi concio testis erit.
Res facit omnipotems magnas, opera omnia magna
#########Quae facit excelsa conditor ille manu.
Atque ea quisquis amat qui perscrutabitur, illi
#########Nota uoluptatem delitiasque [orig: delitiásque] ferunt.

page 255, image: s288

Laude et honore deus facit omnia digna, nec unquam
#########Iustitiae poterit non memor esse suae.
Ipsius celebrat memor aetas omnis honorem,
#########Tamque [orig: Támque] pii Domini facta stupenda canit.
Hunc quicunque timemt, his larga alimenta ministrat,
#########Et dat ab hostili munera rapta manu.
Scilicet icta suae repetens pia foedera pacis,
#########Irrita promissi non sinit esse sui.
Quam [orig: Quàm] sit terribili metuendus ad omnia dextra,
#########Ipse suo populo maxima signa dedit.
Cum detracta suis spolia hostibus, omnia quon dam
#########Diuideret populo, ceu sua dona, suo.
Omnia firma manu fecitque et uera potenti,
#########Illius haud unquam iussa periore queunt.
Haec stant perpetuis non interitura diebus,
#########Ex uero siquidem condita firma manent.
Libera iura suis missae tulit ipse salutis,
#########Et pacti statuit foedera longa sui.
Cuius et est omnes metuendum nomen in annos,
#########Et quo nil usquam sanctius esse potest.
Iure timor Domini sapientia prima uocanda est:
#########Felices quorum cordibus ille sapit.
Perpetuae siquidem praeconia laudis habebunt,
#########Pectora qui talis pelan timoris habent.

PSALMVS CXII. Beatus uir qui timet Dominum.

ARGVMENTVM.

Hortatur ad timorem Dei, et beneficentiam

page 256, image: s289

seu ad opera pietatis, et magnifica promittit.

Apparet nil esse pios nisi inania terrae
#########Pondera, felices hic [orig: hîc] tamen esse canit:
Felices quicunque Dei didicere timorem,
#########Quantumuis miseros munde superbe putes.

Haleluia.

Felicem quem diuini pia cura timoris
#########Tangit, et obsessum nocte dieque tenet.
Qui scrutans praecepta Dei, se oblectat im illis,
#########Et nihil haec extra, quod meditetur, habet
Posteritas praeclara uiro nascetur ab illo,
#########Huius erit toto semen in orbe potens.
Huic bona cunctarum non deerit copia rerum,
#########Nullus iustitiae terminus huius erit.
Per medias tenebras orientur lumina iustis,
#########Munifici summa pro pietate Dei.
Qui bonus est, facile ing enua pietate mouetur,
#########Vicino tribuens mutua pensasuo.
Hic suaiudicio disp endet cuncta fideli,
#########Quaeque geret recta munera lege geret.
Stabit enim nulla fati ratione mouendus,
#########Nullaque [orig: Nulláque] posteritas non memor huius erit.
Non ille insidias meditantis murmura linguae,
#########Non metuit famae damna ferenda suae.
Pectore enim didicit Domino confidere forti,
#########Cui nisi de coelo spes rata nulla fuit.
Pectore fortis erit, metuet nil donec in hostes
#########Fortunam aduersam uiderit isse suos.

page 257, image: s290

Pauperibus dispergit, opes largitur egenis,
#########Perpetuas igitur iustus habebit opes.
Stabit honorata sublimis in arce bonorum,
#########Praecipuo cornu tollet honore suum.
Impius ista uidens, accensa bile dolendo,
#########Ad Stygias frendens dentibus ibit aquas.
Nam quaecunque petet studia impius, omnia fient
#########Irrita, nec fructus quos uolure ferent.

PSALMVS CXIII. Laudate pueri Dominum, laudate.

ARGVMENTVM.

Insignis Psalmus est, qui hortatur ad grariarum actionem, ac Dei misericordiam praedicat, quod abiectos respicit, et humiliatos exaltat. Clarum autem argumentum est, cum Deus humiles exaltat, non hoc animo a Deo nos humiliari aut deiici, ut pereamus, sed ut inuocantes et credentes saluemur.

Solis ad occasum christus regnabit ab ortu,
#########Illius et Gentes, illius orbis erit.
Ille humiles animo releuat, domat omne superbum:
#########Haec tanquam sua sint munera Christus amat.

Haleluia.

Addicti Domino pueri celebrate ferentes,
#########Laudibus aeternis nomina magna Dei.

page 258, image: s291

Nostro hoc perpetuos extempore duret in annos
#########Gloria, quae soli est sola ferenda Deo.
Laus Domini primo Phoebi surgentis ab ortu,
#########Inclyta ab occidu as floreat usque plagas.
Magnus ut est, ita magnifice super omnia regnat.
#########Astra sub inuicto qui pede summa premit.
Huic Domino similis quis sit qui possit haberi?
#########Sublimem quise quam [orig: quàm] uolet ipse locat.
Rursus eo [orig: eò] terr as quise demittiut ut omnes
#########Spectet, et in caelis quodquod agatur opus.
Ille inopem foedo de puluere subleuat, idem
#########Ex humili afflictum ducit ad alta loco.
Ut locet et reges inter populique tyrannos,
#########Quem fidum uero norit [orig: nôrit] amore sibi.
Ille etiam sterili tribuit sua gaudia natos,
#########Ut fiat genetrix munere laeta Dei.

PSALMVS CXIIII. In exitu Israel de Aegypto, domus.

ARGVMENTVM.

Narratio est, in qua praedicat mirabilem et magnificam liberationem populi in Aegypto afflicti, ideo autem comme morat notam historiam, ut praeteriti beneficii cogitationibus, pii animum erigant, ad sperandam salutem in aliis difficultatibus quoque, et ut grati sint erga tam misericordem Deum.


page 259, image: s292

Infinita Dei memorat mir acula uates,
#########Quibus [orig: Queis] populum Aegypto duxit ab ipse suum.
Haec quoque festa cani sub Paschatos annua possunt,
#########Quae grates referant carmina laeta Deo.

CVm uetus a [orig: à] magno genus Israele profectum,
#########Aegypti uetitis egrederetur agris.
Protinus in forti se sanctificauit Iuda,
#########In genere Isrsael rgia sceptra ferens.
Vidit et attoniti retro maris unda refugit,
#########Peneades refluo Iordanis amne stetit.
Summa remittentes salierunt culmina montes,
#########Sicut ubi tenerae deliciantur oues.
Quid tibi cur fugeres mare contigit, unde laboras?
#########Cur solitum retro Iordani fle ctis iter?
Vtque mares ouium cur subsiluistis in auras
#########Culmina, quae colles uos noua caussa mouet?
Horruit et subito [orig: subitò] terra est concussa tumultu,
#########Nec solitis tremuit motibus ante Deum.
A facie commota Dei sunt omnia terrae
#########Viscera, Sarigenae quem coluere patres.
Qui dur am faciles petram conuertit in undas,
#########Siccaque [orig: Siccáque] manantes marmora fecit aquas.

PSALMVS CXV. Non nobis Domine non nobis.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, et encomion Dei Israel, quod populus Israel habeat Deum

page 260, image: s293

benefacientem. Addit autem antithesin, quod Gentium dii non tales sint, ut qui nec audiant, nec respiciant suos cultores. Haec postea accommodat ad ipsos cultores Idolorum, quod coeci et surdi sint, etc. Habent autem omnes illi Idola, qui non credunt quod Deus eos curet, respiciat, exaudiat etc.

Quae Gentes simulacra colunt sunt uana, nec ullum
#########Cui possint uere fidere, numen habent.
Vnus ab Israel Deus est, et solus, et idem,
#########Cui uere possis fidere, numen habet.

Summe opifex rerum nobis ne confer honorem,
#########Quem de cuit merito nominis esse tui.
Omnis nan que tibi debetur gloria soli,
#########Pro bonitate tua, pro peitate tua.
Cur fatuas nobis patiaris dicere Gentes:
#########Nunc Deus istorum, quem uenerantur, ubi est?
At Deus astriferi noster tenet aurea coeli
#########Moenia, et arbitrio cuncta agit ipse suo.
Verum illi simulacra colunt argentea, uel quae
#########Ex auro humanae composuere manus.
Ora quibus nunquam uero sermone loquentur,
#########Quo nequeant aliquid cernere lumen habent.
Nulla soni ueniunt uanas elementa per aures,
#########Nare sub ipsorum non erit ullus odor.
Organa deficiunt stupidas gustantia linguas,
#########Cassa locuturae guttura uocis habent.

page 261, image: s294

Quid quod inutilibus nil possunt tangere palmis?
#########Quodque [orig: Quódque] pedes nun quam qui moueantur habent.
Illorum similes fiunt ea monstra parantes,
#########Et quicunque in eis spem posuere suam.
At domus Israel Domino confidat, ab ipso
#########Illius auxilium praesidiumque [orig: praesidiúmque] uenit.
Semen Aaronium Domino confidite, ab ipso
#########Auxilium uobis praesidiumque [orig: praesidiúmque] uenit.
Sperate in Domino quicunque timetis, ab illo
#########Auxilium uobis praesidiumque [orig: praesidiúmque] uenit.
Et memor est nostri Deus et facit esse beatos,
#########Quos domus Israel, quos et Aaron habet.
Qui Dominum metuunt, non illis ulla deerit
#########Copia, felices quae statuisse potest.
Felices timor ille facit diserimine nullo,
#########Siue quis hic [orig: hîc] magnus, siue pusillus erit.
Addet ad haec uobis, cumulataque [orig: cumulatáque] lucra reponet,
#########His quoque quae nostrae semina stirpis erunt.
Vos data selices Domini clementia fecit,
#########Qui mare qui terras fecit, et astra poli.
Moenia lucentis Deus incolit ardua mundi,
#########Humano generi terrea regna dedit.
Nemo tuas laudes post ultima fata loquetur,
#########Nec nigra perpetua quae loca nocte silent.
Sed nos summe pater, modo [orig: modò] tu patiare, tacebunt
#########Tempore ab hoc laudes secula nulla tuas.

page 262, image: s295

PSALMVS CXVI. Dilexi quoniam exaudiet etc.

ARGVMENTVM.

Prior pars Psalmi haber gratiarum actionem pro exauditis precibus et liberatione facta. Insignes promissiones quoque sunt additae, in secunda parte, magnifice praedicat cultum Dei, ut patienter feramus eius uoluntatem, et inuocemus ac laudemus eum.

Conqueritur se dura pati, qui scilicet esset
#########Confessus pura simplicitate fidem.
Inde quod e curis animi grauioribus ipsum
#########Eruerit, reddit carmina grata Deo.

Contigit haec animi mihi nunc syncera uoluptas,
#########Quod [orig: Quòd] Deus has prona percipit aure preces.
Quod [orig: Quòd] solita nostras audit pietate querelas,
#########Quem loquar haec donec uita superstes erit.
Iam mea mortiferi laquei deuincta tenebant
#########Guttura, ab inferno non procul orbe fui.
Turbarat totos urgens angustia sensus,
#########In mortem assiduis cladibus actus eram.
Tunc Dominum per uota uocans, o [orig: ô] maxime, dixi,
#########Eripe, et hanc animam posse perire ueta.
Pronus ad auxilium noster Deus ille ferendum est,
#########Tam cito qui miseris fert miseratus opem.
Simplicitate pios animos custodit, et ipsum
#########Me quoque seruauit quando premendus eram.

page 263, image: s296

Quare anime erigere, et certam tibi sume quietem,
#########Nam te restituit qui tibi misit opem.
Tu Deus eripuisti animam cum fata timerem
#########Pessima, de mortis conditione meam,
Tu mea sublato siccasti lumina fletu,
#########Per te planta mei stat bene fulta pedis.
Ascendam Domini securus in atria, ut inter
#########Curantes Domino uiuere, semper eam.
Cum mihi certa fides animum compleuerit, hinc est
#########Quod [orig: Quòd] Domini toties de pietate loquor.
Mirificis tamen ipse modis afflictus agebam,
#########Interea et multo fractus agone fui.
Cum male sperarem fugeremque [orig: fugerémque] per auia, dixi,
#########Mendax omnis homo est, falsus et omnis homo est.
In me collata quid pro pietate rependam?
#########Quae Domini meritis praemia digna feram?
Laeta salutiferae fidei mihi pocula sumam,
#########Et Domini repetens saepe precabor opem.
Vota Deo quaecumque tuli, super omnia soluam,
#########Indubiam populo conspiciente fidem.
Ante Deum preciosa solet mors esse suorum,
#########Quos amat et uera conspicit ire uia.
Addictus tibi seruus ego, pater optime dicar
#########Seruus et ancillae filius esse tuae.

page 264, image: s297

Nomen adorabo Domini super omnia sanctum,
#########Et populo coram uota soluta feram.
In medio Solymarum urbis mea uota rependam,
#########Quaque [orig: Quáque] patent sanctae limina celsa domus.

PSALMVS CXVII. Laudate Dominum omnes Gentes.

ARGVMENTVM.

Prophetia est de regno Christi, quod di cit esse regnum misericordiae et ueritatis confirmatae super Ecclesiam et huius regni cultores ac subditos, Gentes dicit ac cultum, laudare tam misericordem Dominum, his abrogat circuncisionem, legem, cultus ludaicos, maledictiones legis etc.

Omnia regna orbis, Christo insula seruiet omnis,
#########Agnoscent illum cuncta creata Deum.
Gratia, pax, et amor regnum comitabitur illud,
#########Vera fides, pietas, gloria, uita, salus.

Laudibus o [orig: ô] Gentes Dominum celebrate quot usquam
#########Cunque capax magni circulus orbis habet.
Nulla sit in cunctis adeo tribus abdita rebus,
#########Quae non gratifico praedicet ore Deum.
Ille etenim larga nos dexteritate reuisens,
#########Non sinit ingrata pestilitate premi.
Ipsius aeternos pietas quia summa per annos
#########Permanet, et finem non habitura fides.


page 265, image: s298

PSALMVS CXVIII. Confitemini Domino quoniam.

ARGVMENTVM.

Est prophetia de Christi pasione et glorificatione, sicut exponit Christus Matth. XXI. et Petrus Act. IIII. Magna pars ab initio sunt uoces Christi praedicantis in Israel, hoc est, in Ecclesia et inter electos se in passione adiutum esse et sustentatum et glorificatum. Deinde hortatur ad gratiarum actionem. Orat pro successu Ecclesiae et gratias agit.

Laetum Euangelii, pacis ueraeque salutis,
#########Venturum populis nunciat esse diem.
Grates laetus agit, coram cupit illa uidere
#########Gaudia, quae Christo rege futura uidet.

HVc agite o [orig: ô] animae coelestia munera fassae,
#########Gratia quas Domini dextraque [orig: dextráque] larga fouet.
Huc agite unanimi dign as expendite uoto,
#########Quas Domino grates persoluisse decet.
Munera inexhausta qui sufficit omnia dextra,
#########Semper et expendens omnibus aequa facit.
Cui, quia sponte facit bona, quae facit ista, rependi
#########Pro tantis meritis gratia nulla potest.
Nanque q [abbr.: quod] obruimur damnis, mala nostra merentur,
#########Quod [orig: Quòd] non perpetuo perdimur, ille facit.
Dicite nunc genus Israel, data septra tenentes,
#########Quod [orig: Quòd] bona perpetuo, quae facit, ista facit.

page 266, image: s299

Dicite qui uera Dominum pietate timetis,
#########Quod [orig: Quòd] bona perpetuo, quae facit, ista facit.
Ergo ego in angustum dum me sors dura coarctat,
#########Solius, huic fidens, aucupor huius opem.
Nec patitur tristes frustra exercere querelas,
#########Et confert precibus commo da plura meis.
Non metuam ne quid noceat mihi perfidus hostis,
#########Dum mecum Domini dextra benigna manet.
Hoc duce quid poterit mihi uis humana nocere?
#########Hunc animum timor, hoc uindice, nullus habet.
Auxilio praesens Deus est mihi, meque [orig: méque] tuetur,
#########Pro nihilo, contra qui feret arma, feram.
Scilicet ut uicto iam tutus ab hoste triumphem,
#########Captaque [orig: Captáque] deridens agmina uictor agam.
Qui sapit in Domino mauult confidere, quamse [orig: quàmse]
#########Sperare humana uincere posse manu.
Tutius est, praest átque Deo confideresoli,
#########Quam [orig: Quàm] se principibus credere mille uiris.
Innumerabilibus circundatus hostibus angor,
#########Meque [orig: Méque] premunt omnes, friuola turba mali.
Horum ego praecidam ceu frondea robora uires,
#########Indeuicta Dei nominis arma gerens.
Circundant, circumueniunt, miserumque [orig: miserúmque] fatigant,
#########Sed quibus hos uincam, qui ualet, arma dabit.
Sicut apes circumuolitant me, dum sua mittunt
#########Spicula, congestae ne uiolentur opes.
Sicut ab incensis euertere sentibus ignem,
#########Sic properant in me, sic mea fata petunt.
Impulit ut caderem prono manus impia lapsu,
#########Ne iaceam, Domini me pia dextra leuat.

page 267, image: s300

Verum ego praecidam defectum uiribus hostem,
#########Indubitata Dei nominis arma gerens.
Robur et auxilium, mea laus, mea summa salutis,
#########Est Deus, hinc uictrix est mea facta manus.
Vocibus exultant et cantibus omnia laetis
#########Atria iustorum nocte dieque [orig: diéque] sonant.
Dextra Dei uirtute potens operata salutem est,
#########Alta est terribili fulmine dextra Dei.
Dextra Dei uirtute potens facit omnia, uincit
#########Omnia, sola potens omnia dextra Dei.
Non moriar, sed ero uita comitante superstes,
#########Et laudes Domini magnaque [orig: magnáque] facta canam.
Castigat sumto Dominus mea membraflagello,
#########Nec tamen ad Stygias corpora trudit aquas.
Nunc mihi iustitiae portas aperite, per illas
#########Ingressus Domino munera grata feram.
Hoc iter ante Deum, Domino haec gratissima porta est,
#########Haec pede iustorum saepe terenda uia est.
Gratia saluator tibi sit, quia sternis inermem,
#########Prostratumque [orig: Prostratúmque] noua uincere laude facis.
Qui reprobatus erat lapis aedificantibus olim,
#########Extructae summum sustinet arcis opus.
Hoc operatus opus Deus est, quod nostra uidentes
#########Lumina, mirari non satis ulla queant.
Haec est illa dies toti celebrabilis orbi,
#########Quem facit et proprio signat honore Deus.
Omnis in hac populus Domino celebremus honore,
#########Laetitia exultent pectora nostra noua.
O Deus auxiliare, et opem fer, mitte salutem,
#########Gratia successu coepta sit ista bono.

page 268, image: s301

Felix a [orig: à] Domino lustrandum missus in orbem,
#########Qui uenit et titulum nominis huius habet.
Luce noua Dominus nostras illuminat umbr as,
#########Atraque [orig: Atráque] discussa nubila nocte fugat.
Atria flexilibus uincite uirentia ramis,
#########Aurea qua geminis cornibus ara coit.
Tu mihi tu solus Deus es, tibi debita soli,
#########Non alii potero soluere uota Deo.
Soluite nunc animae coelestia munera fassae,
#########Quas Domino grates persoluisse decet.
Eia nunc Domino dignas persoluite grates,
#########Qui bona perpetuo, quae facit, ista facit.

PSALMVS CXIX. Beati immaculati in uia etc.

ARGVMENTVM.

Petit Propheta per totum Psalmum, ut seruetur in uerbo Dei. Addit autem magnificas commemdationes uerbi, quod doceat, moueat, gubernet, consoletur, saluet, quod seruet a peccatis, et non fallat. Sunt autem haec omnia accipienda exclusiue, quod fine uerbo nihil horum possimus obtinere. Habet igitur passim additam a)nti/qesin de impiis doctoribus et doctrinis.

Hoc ita sunt magnae prolixo in carmine uires,
#########Ut dubites maior copia, uis ne prior.

page 269, image: s302

Adserit, extollit diuini oracula uerbi,
#########Materiae hic uates nil potioris habet.

OCTONARIVS I. [gap: the Hebrew letter Alef]

Felices quicunque agitant sine crimine uitam,
#########Qui leges Domini, quas meditentur amant.
Felices Domini quicunque oracula seruant,
#########Et faciunt toto corde quod ille iubet.
Hi siquidem scelerum nihil admisere, nec unquam [orig: unquàm]
#########Praescript as Domini deseruere uias.
Tu seruanda pater nobis mandata dedisti,
#########Omnia ut eloquii sint rata iussa tui.
O sic tota meae ratio sit cognita uitae,
#########Ut seruem legi debita iusta tuae.
Tum me non aliquis pudor occupet, omnia possim,
#########Si mea praeceptis facta adhibere tuis.
Nunc ego te recto celebrabo pectore, post quam [orig: quàm]
#########lustitiae didici iura tenenda tuae.
Iudicii iurisque tui mandata capessam,
#########Ne rogo me tantum deseruisse uelis.

OCTONARIVS II. [gap: the Hebrew letter Beth]

Quid iuuenis faciet sceleri ut sit purus ab omni?
#########Si uerbis faciat consona facta tuis.
Te tibi deuoti tota ui cordis amabam,
#########Fac precor, ut quae tu praecipis, ipse sequar.
Cordis in arcano tua uerba reposta ferebam,
#########Ne qua agerem forsan, non placitura tibi.
Tu pater omnipotens laude es dignissimus omni,
#########Me tua quae faciam, quaeso statuta doce.

page 270, image: s303

In tua adhaerentem linguam decreta resoluam?
#########Quotquot sermones parturiere tui.
Tam mihi, quae promis tua sunt oracula cordi,
#########Copia quam [orig: quàm] rerum nulla placere queat.
Assidue mandataloquar quaecunque dedisti,
#########Respiciamque [orig: Respiciámque] tuae signa terenda uiae.
Oblectabor adbuc tua sancta statuta capessens,
#########Nec uerbi potero non memor esse tui.

OCTONARIVS III. [gap: the Hebrew letter Gimel]

Adsere me supreme parens, ut uiuere possim,
#########Ut tua iussa ferens et tua uerba sequar.
Pande oculos animi, ut mysteria cernere posim,
#########Quae miracla tuae plurima legis habent.
Rebus in humanis peregrinus et aduena uersor,
#########Ne tua me lateant prodita iussa precor.
Atteritur uis aegra animae, dum quaerit in omni
#########Tempore, iudicii consilia aequa tui.
Corripis elatos, genus execrabile sunto,
#########Qui tua iussa negant tam speciosa sequi.
Fac procul hinc probrum, ut custodire omnia pergam,
#########Quae sunt ex adytis reddita uerba tuis.
Consedere duces me contra multa locuti,
#########At tua sunt partes facta statuta meae.
Talibus oraclis ceu consultoribus utor,
#########Qualia delectant me sine fine, tuis.

OCTONARIVS IIII. [gap: the Hebrew letter Dalet]

Stratus humi iacui, prope mors fuit improba, sed tu
#########Adsere me uerbi conditione tui.

page 271, image: s304

Narranti mea facta mihi responsa dedisti,
#########Me tua sectari posse statuta doce.
Certa mihi, quam tu mandas, uia constet, et omnes
#########Res mir ande tuas, et tua facta canam.
Effluit hic animus uelut anxitate liquescens,
#########Erige promissi me ratione tui.
Falsam tolle uiam, uitae genus aufer iniquum,
#########Et mihi dona faue legis amica tuae.
Viuendi genus elegi uerumque [orig: uerúmque] piumque [orig: piúmque],
#########Certus ab edictis non resilire tuis.
Oraclis haerere tuis mihi certa uoluptas,
#########Ne sine confusum scandala foeda pati.
Praescripto tua iussa sequens, ceu tramite curram,
#########Tu mea coelesti corda leuabis ope.

OCTONARIVS V. [gap: the Hebrew letter He]

Cognita fac teneam legum decreta tuarum,
#########Atque ea clausa meo pectore semper erunt.
Ut possim seruare tuam fac me instrue legem,
#########Ipsius ut toto pectore nomen amem.
Deduc me per iter per quod tua iussa petuntur,
#########Nanque tn eis constant gaudia summa mihi.
Ad tua me placidis inclina oracula uerbis,
#########Non ad turpe lucrum, non ad auariciam.
Verte meos oculos ne peccent uana uidentes,
#########Inque uiis uiuax sit mea uita tuis.
Confirma promissa tuo tua praestita seruo,
#########Ut mea sit melior uita timore tui.
Tolle procul, quoniam metui mala nomina famae,
#########Iudiciis et enim est gratia mixta tuis.

page 272, image: s305

En tua ne dubites mandata ego semper amaui,
#########Viuere iustitiae me fer amore tuae.

OCTONARIVS VI. [gap: the Hebrew letter Wav]

Prouehat aura tuae nostrum pietatis amorem,
#########Pectora pollicita nostra salute foue.
Ut sit quod referam mihi probra indig na ferenti,
#########In uerbo est etenim spes mihi tota tuo.
Ne aufer ab ore meo uerum, neu mentiar unquam,
#########Iudicii expecto iura ferenda tui.
Constabit mihi summa tuae custo dia legis
#########Perpetuo, ulterius si quid et esse potest.
Ut securus eam loca per spaciosa, nec unquam
#########Offendam cupidus dum tua iussa sequor.
Sceptrigeris decreta loquens tua regibus edam,
#########Nec pudor, incoeptum qui uetet, ullus erit.
Mandatis parere tuis delector, et illa
#########Non est res cultu dignior ulla meo.
Ad tua iussa manus tollam quae semper amaui,
#########Et tua non falso corde statuta lo quar.

OCTONARIVS VII. [gap: the Hebrew letter Sain]

Ergo tui misero mihi nunc reminiscere uerbi,
#########De quo concepta est spes animosa mihi.
Hinc omnis misero mihi consolatio uenit,
#########Nam tua me faciunt uiuere uerba tibi.
Insultant mihi, plus iusta feritate superbi,
#########Cultor adhuc legis sunt tamen ipse tuae.
Iudicia antiquis repeto tua ab usque diebus,
#########Et mihi solamen quod iuuet, inde uenit.

page 273, image: s306

Horresco stolidae spectans scelera impia turbae,
#########Quae potuit legem deseruisse tuam.
Legis iusta tuae mihi sunt pro carmine dulci,
#########Donec in hoc tecto corporis exul ago.
Nocte memor uigili repeto tua nomina sensu,
#########Nec legis mihi pars excidit ulla tuae,
Id mihi summopere curae fuit, ut tua seruem
#########Irrita non ullo iussa futura die.

OCTONARIVS VIII. [gap: the Hebrew letter Chet]

Sors mea, dicebam, pars haec mihi solarelicta est,
#########Oris ut adseruem singula uerba tui.
Saepe tuum studui mihi conciliare fauorem,
#########Promissam uerbis fer mihi rebus opem.
Ipse meos meditor studio non deside gressus,
#########Conuertoque [orig: Conuertóque] meos ad tua iussa pedes.
Me festinantem dilatio nulla morata est,
#########Dum studeo iussis moriger esse tuis.
Impius abducens praedas mihi uincla minatur,
#########Non tamen oblitus legis aberro tuae.
Nocte feram grates media, tua munerafassus,
#########Iudiciis quodsint [orig: quòdsint] omnia iusta tuis.
Qui te cunque timent sociis his omnibus utor,
#########Qui tua firmato pectore iussa tenent.
O genitor cuius tellus pietate redundat,
#########Da mihi praecepti nosse statuta tui.

OCTONARIVS IX. [gap: the Hebrew letter Thet]

Quam [orig: Quàm] bona sed nunquam merito mihi, dona dedisti,
#########Pollicitum genitor te memor ista mihi.

page 274, image: s307

Nosse bonos mores, et in omnibus esse modestum
#########Da mihi, mandatis pareo nempe tuis.
Errabam, fateor, sed nondum afflictus, ut autem
#########Mens redit, in uerbo est spes mea tota tuo.
Natura placidus cum sis et ad omnia dextra,
#########Pro bonitate tua, me tua iussa doce.
In me fingebant mendacia multa superbi,
#########Ipse tua attento pectore iussa sequor.
Triste cor ipsorum et stupidum pinguedine multa,
#########Mi tua lex magni ponderis instar habet.
O bene me passum tot iniqui incommoda fati
#########Nam tua lex facta est notior inde mihi.
Iustitiae doctrina tuae mihi carior auro est,
#########Hac etiam argentum uilius instar habet.

OCTONARIVS X. [gap: the Hebrew letter Jot]

Tu Deus omnipotens tu me, qui cuncta creasti,
#########Fac tua me docto pectore iussa sequi.
Qui te cunque timent, laeto me lumine spectant,
#########Nam uerbi maneo iura fidemque [orig: fidémque] tui.
Quod decreta pater tua sint aequissima noui.
#########Qua merito patior iusta flagella fide.
Nunc tamen afflictum solare et parce iacenti,
#########Sisque ea pollicitum te memor esse mihi.
Me bonitate tua foue as ut uiuere possim,
#########Nam mea sunt leges gaudia summa tuae.
Ab pereant qui falsa struunt mihi probra superbi,
#########Nunc quo que sermones sunt tua iussa mei.
Qui te cunque timent, iceant sua foe dera mecum,
#########Qui monitis parent nocte dieque [orig: diéque] tuis.

page 275, image: s308

Mandatis mea corda tuis purissima fiant,
#########Ne mea confusus contegat ora pudor.

OCTONARIVS XI. [gap: the Hebrew letter Kaf]

Deficit haec sperans abs te mea uita salutem,
#########Pono tamen sperans in tua uerba fidem.
Quando erit ut uideam quae tu promissa dedisti?
#########Quando tu misero mite leuamen eris?
Factus ut iter eram fumo contractus in arctum,
#########Non tamen a [orig: à] iussis uisus abire tuis.
Tempus ut ista feram, quantum est quod deinde supersit?
#########Quando dabunt poenas qui mihi damna ferunt?
In quam deciderem foueam fodere [orig: fodêre] superbi,
#########Doctrinae siquidem non meminere tuae.
Omnia sunt praecepta tuae fidissima legis,
#########Opprimor immerito, tu potes, affer opem.
Pene graui totum me depressere ruina,
#########Non tua deserui iussa uerenda tamen.
Pro pietate tua uitae me redde salubri,
#########Ut decreta tuae legis amare queam.

OCTONARIVS XII. [gap: the Hebrew letter Lamed]

Perpetuo tua uerba Deus firmissima constant,
#########Nec tantum in coelis est ea certa fides.
Perpetuo tua promissis const antiastabit,
#########Nonsecus ac manibus condita terra tuis.
Stant hodieque [orig: hodiéque] manent quae tu rata cunque tulisti,
#########Imperio nam sunt subdita cuncta tuo.
Ni tua lex misero solatia uera tulisset,
#########Sub grauibus poteram saepe perire malis.

page 276, image: s309

Nunquam igitur tua caussa meo de corde recedet,
#########Inde refrigerii nam uenit aura mei.
Sum tuus, esse tuum patiare, per omnia serua,
#########Qui tua, quae mandas, omnia uerba sequor.
Insidias scelerata struunt mihi turba maligni,
#########Omnis in oraclis est mea cura tuis.
Omnia sunt habitura aliquem cum tempore finem,
#########Mandati series est sine fine tui.

OCTONARIVS XIII. [gap: the Hebrew letter Mem]

Ut mihi grata tua est lex, ut iucunda uoluptas,
#########Hanc loquor, haec nunquam non memoranda mihi est.
Hostibus hac praestare meis in lege dedisti,
#########Perpetuo siquidem me penes ipsa manet.
Ipse meis coepi prudentior esse magistris,
#########Quod sit in oraclis mens mea tota tuis.
Cautior euasi studio sermonibus ipsis,
#########Dum fero mandati pondera grata tui.
Ne uia falsa me as abducat in auia plantas,
#########Prouideo absistant ne tua uerba mihi.
Edictis non ulla tuis me cura remouit,
#########Tu tua me quoniam iura tenere doces.
Quam tua uerba meo sapiunt iucunda palato,
#########Nulla magis fingi dulcia mella queant.
Erudiunt mandata tuae mea pectora legis,
#########Hinc odio fallax est iter omne mihi.

OCTONARIVS XIIII. [gap: the Hebrew letter Nun]

Ut laterna pedes, sic me tua uerba gubernant,
#########Lampas ut extenta quae face monstrat iter.

page 277, image: s310

Iuraui, perstoque [orig: perstóque] libens edictaque [orig: edictáque] seruo,
#########Quae seruanda tuo praecipis ore mihi.
Afflictus misere iaceo, miserere iacentis,
#########Et te hoc pollicitum, sis memor, esse mihi.
Quae tibi gratificis uelut offero munera uerbis,
#########Accipe, et edicti me tua iura doce.
Est mea continuis obnoxia uita periclis,
#########Nec mihi cura tamen legis ademta tuae est.
Fallacem insonti laqueum posuere scelesti,
#########Nec tamen a [orig: à] iussis me pepulere tuis.
Sunt tua ut haeredi mihi culta oracula iusto,
#########Deliciae cordis sunt tua uerba mei.
Prono corde tui sequar omnia prodita uerbi,
#########Certa erit aeterni temporis ista fides.

OCTONARIVS XV. [gap: the Hebrew letter Zamech]

Consilia exosos habui scelerata patrantes,
#########Ebrius aeterno legis amore tuae.
Pro clypeo tua dextra mihi est, pro uindice scuto,
#########Nam uenit ex uerbo spes mea tota tuo.
Ite procul reprobis obnoxia pectora factis,
#########Ut seruem, Dominus quae mihi iussa dedit.
Verbis me tutare tuis ut uiuere possim,
#########Neu frustrere spei dulcia uota meae.
Consorta mea corda, salus me certa tenebit,
#########Ut tua perpetua uoce statuta loquar.
Conculca quicunque mali tua iussa relinquunt,
#########Quicquid enim faciunt, semina fraudis habet.
De terra ceu quisquilias, ita tollis iniquos,
#########Propterea oracli diligo iussa tui.

page 278, image: s311

Aegra timore tui caro corporis horruit huins,
#########Iudicii expaui fulmina iusta tui.

OCTONARIVS XVI. [gap: the Hebrew letter Ain]

Omnibus in rebus facere aequa et iusta studentem
#########Net radas reprobis qui mihi damna par ant.
Oblecta bonitate tuum et dulcedine seruum,
#########Ne uim gens faciat flagitiosa mihi.
Calig ant oculi spectantes unde salutem
#########Promissam misero quaelibet hora ferat.
Pro bonitate tua mecum fac, et utere seruo,
#########Ut tua me doceas posse flatuta sequi.
Maxima seruili ueneror tua numina cultu,
#########Me tua ut obseruem testificata doce.
Tempus ut id facias Deus appetit, impia poenas
#########Turba det, in leges flagitiosa tuas.
Hinc est quod tua iussa sequar, complectar amemque [orig: amémque]
#########Plus auro, et si quid dignius esse potest.
Propterea tua iussa sequor, tibi pareo soli,
#########Caetera nil uerae uita salutis habet.

OCTONARIVS XVII. [gap: the Hebrew letter Pe]

Admiranda tuis sunt quae tu oracula reddis,
#########Sunt et ob hoc animae maxima cura meae.
Cuncta tuum ueniens renouat ceu lumine uerbum,
#########Ut sapiant stupidis pectora docta facit.
Sicut anhelus eram gemitum de pectore ducens,
#########Usque adeo tua sunt iussa cupita mihi.
Respice dignatus placito mea pectora uultu,
#########Quo tua qui redamant nomina magna soles.

page 279, image: s312

Ad tua uerba meos ne peccent dirige gressus,
#########Impietas regnet ne precor ulla mihi.
Ne grauet ulla meos humana calumnia mores,
#########Sic quae tu proprio iusseris ore sequar.
Irradia mihi luce tui mitissime uultus,
#########Et tua me, misso lumine, iussa doce.
Sicut aquae largos fundunt mea lumina riuos,
#########Dum uideo legis culta perire tuae.

OCTONARIVS XVIII. [gap: the Hebrew letter Zade]

Iustitiae tua dextra potens iustissime rerum,
#########Semper iudicii est recta statera tui.
Iustitiae sunt plena tuis oracula uerbis,
#########Reddita stant fidei pondera firma tuae.
Quam [orig: Quàm], uix credibile est, animo sim passus iniquo,
#########Contemnunt hostes quod [orig: quòd] tua uerba mei.
Non secus ac purgata igni tua iussa relucent,
#########Hei quantum famulo dulcia iussa tuo.
Quamuis paruus eram, quamuis abiectus habebar,
#########Ad tua iussa tamen non titubanter eo.
Iustitiae decreta tuae sine fine manebunt,
#########Tempore perpetuo lex tua uera manet.
Cum miser aerumnis afflictus et anxius essem,
#########Tunc tua iussa mihi caussa salutis erant.
Perpetuis tuasunt oracula certa diebus,
#########Da mihi ut haec possim noscere, uiuus ero.

OCTONARIVS XIX. [gap: the Hebrew letter Kof]

Exaudi omnipotens toto te corde uocantem,
#########Ut tua sint animo fixa statuta meo.

page 280, image: s313

Mitte tuam, querula clamanti uoce, salutem,
#########Oracla ut curae sint tua sancta mihi.
Vociferor tibi nondum orti sub lumina solis:
#########Nam ratio uerbi est spes mea tota tui.
Neste sub excubias oculis uigilantibus adsto,
#########Ut uerbi mediter de ratione tui.
Supplicis exaudi querulam mitissime uocem,
#########Quaque [orig: Quáque] soles uitam da pietate mihi.
Proxima facta mihi est urgens me turba malorum,
#########Sed procul a [orig: à] lege est Gens scelerata tua.
Tu prope es omnipotems, nobis tu proximus adstas,
#########Nec tua iussa alio [orig: aliò] mobile pondus habent.
Dudum certus eram, tua dudum oracula noui,
#########Sic rata, quod nullo sint peritura die.

OCTONARIVS XX. [gap: the Hebrew letter Resch]

Respice ad aerumnas miseris sustolle iacentem,
#########Legis enim nequeo non memor esse tuae.
Adsere me caussaeque meaete praebe patronum,
#########Certior e uerbo sit mea uita tuo.
Vera salus longe est ab agentibus impia cunctis,
#########Iussa etenim legis non coluere tuae.
Multis magna modis pietas tua maxime rerum,
#########Me pro more tuo uiuere posse faue.
Quis numeret quam [orig: quàm] me conentur perdere multi,
#########Non tua praetereo sancta statuta tamen.
Vidi sacrilegos, et iniqua mente ferebam,
#########Optima pro nihilo quod tua dicta ferant.
Ipse uides quod amem, tua quod mandata capessam,
#########Da solita uitam pro bonitate mihi.

page 281, image: s314

Primaeua rerum tua uerba ab origine constant,
#########Iustitiaeque fides non peritura tuae.

OCTONARIVS XXI. [gap: the Hebrew letter Schin]

Immeritum me fraude petunt odioque [orig: odióque] tyranni,
#########Cor tremit et uerbo mens pauet icta tuo.
Verba uoluptatis tua plus mihi saepe tulerunt,
#########Quam [orig: Quàm] si sit diues praeda reperta mihi.
Odi mendaces, et abominor omnia uana,
#########At secreta tuae dulcia legis amo.
Terque [orig: Térque] quaterque [orig: quatérque] die celebro te laudibus omni,
#########Iudicii propter iusta statuta tui.
Pax erit alta tuae scrutantibus abdita legis,
#########Nil offendiculi quod uereantur erit.
Expecto tribuenda tuae promissa salutis,
#########Et uox, ut facerem, quae tua iussit, ago.
Ex animo tua summe parens oracula seruo,
#########Quibus [orig: Queis] nihil huic animae carius esse potest.
Obseruo quaecunque iubes, quae es cunque locutus,
#########Omnia nanque uiae sunt tibi nota meae.

OCTONARIVS XXII. [gap: the Hebrew letter Taf]

Accipe quaeso meam facili pater aure querelam,
#########Fac sapiam uerbi sensa profunda tui.
Flebile questa tuas mea uox ascendat ad aures,
#########Polliciti serua me ratione tui.
Tunc tua facta canam, tunc te mea lingua loquetur,
#########Cum tu me institues, ut tua iussa sequar.
Tune ego magna tui uerbi mysteria dicam,
#########Nam sunt praecepti iusta statuta tui.

page 282, image: s315

Auxilio tua dextra leuet me magna salubri,
#########Nanque electa animo sunt tua iussa meo.
Nam dubit ante tuam quaesiui corde salutem,
#########Nam rapior totus legis amore tuae.
Da uita superante tuas me dicere laudes,
#########Ut sit mandatis officiosa tuis.
Sicut ouem pater errantem me quaeso requir as,
#########Mandati oblitus non ferar esse tui.

Finis Octonariorum.

PSALMVS CXX. Ad Dominum cum tribularer clamaui.

ARGVMENTVM.

Est precatio qua Propheta orat se defendi aduersus mendacem linguam, hoc est, ab impia doctrina quam comparat acutis telis et ardentibus. Quod ad titulum attinet, uariant interpretes, quidam a genere toni dictos putamr, quodalta uoce caneren tur. Quidam exponunt canticum exaltationum, hoc est, conclusionis, quod in fine sint cantati. Germanica translatio a loco nominatos putant, quod in aeditiore parte templi sint decantati.

Quam [orig: Quàm] noceat puro uesana calumnia uerbo,
#########Haec imo [orig: imò] ex animo ducta querela monet.

page 283, image: s316

Pestis enim fidei non ulla nocentior extat.
#########Quam [orig: Quàm] quae ex insidiis lingua dolosa nocet.

Canticum graduum.

Cvm miser aerumnis duris affligerer, et me
#########Irata traheret sors uiolenta manu.
Auxilium Domini supplex in uota uocabam,
#########Cassa nec auxilio uerba uocantis erant.
Eripe me Deus inuidiae de fauce bilinguis,
#########Ne noceat grauibus lingua referta dolis.
Quid tibi contulerint uanae mendacia linguae?
#########Quid rogo perficiet lingua dolosa tibi?
Id quod acuta uiri potuerunt tela potentis,
#########Quod de iuniperis torrida pruna potest.
Heu quod in exilio cogor durante morari,
#########Sub casulis Cedari tristibus esse comes.
Multa dieque [orig: diéque] uiris sum conuersatus iniquis,
#########Qui tranquilla odio commoda pacis habent.
Pacis amans quoties illis de pace loquebar,
#########Arma auida toties corripuere manu.

PSALMVS CXXI. Leuaui oculos meos in montes.

ARGVMENTVM.

Est promissio Ecclesiae, quod Deus eam resspiciat ac audiat, etsi nonnunquam deserta uidetur. Habet autem promissioni subiectam, elegantem, et necessariam precatiunculam.


page 284, image: s317

Hortatur constare fide pietatis amantes,
#########Expectare Dei non retrabentis opem.
Quam [orig: Quàm] licet interdum sub amaram differat horam,
#########Non tamen ad summum deseret ipse suos.

Canticum graduum.

Circumquaque oculis uigilantib. omnia specto,
#########Auxiliu nusero spes erit unde mihi?
A Domino spes auxilii mihi certa futura est,
#########Qui terram artifici fecit et astra manu.
Non usquam tibi pes isto custode labascet,
#########Tempora qui placidi nulla soporis agit.
Nunquam securae petet ocia blanda quietis,
#########Pastor in Israel peruigil ille suo.
Te Deus obseruat praesens tibi semper, ut umbra
#########Te, uelut inclusum, protegat ipse sua.
Feruida ne noceat tibi sideris aura diurni,
#########Nec te nocturni frigoris urat byems.
Curet te Dominus, te crimine seruet ab omni,
#########Custos uitai sit Deus ipse tuae.
Ipse abitum, reditumque [orig: reditúmque] tuum custodiat, ex hoc
#########Tempora in aeternos, secla futura, dies.

PSALMVS CXXII. Laetatus sum in his quae dicta sunt.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio quod Deus conseruat uerbum et Ecclesiam. Ac sane hoc beneficium, sicut meretur, magnifice commendat Propheta. Deinde etiam precatur,

page 285, image: s318

ut hoc beneficium Deus Ecclesiae suae perpetuo seruet.

Laetatur prodisse sacri mysteria uerbi,
#########In certo quae sint inuenienda loco.
Noster hic certus locus est Ecclesia Christi,
#########Quam nulli monachi, sed Deus ipse docet.

Canticum graduum.

Laetus eram, quamdo ista me as uox uenit ad aures,
#########Diuinae intremus limina sancta domus.
Firmabant sibi certa pedes uestigia nostri,
#########Hierusalem portas inter et ante tuas.
Hierusalem quae nomem habes, decus urbis et instar,
#########In qua conueniens ciuibus ordo manet.
Cuius ad alta solent ascendere moenia coetus
#########Israelis ager quotquot et orbis habet.
Illic ut Domino narrent praeconia laudum,
#########Quae de sorte tuasunt Iacobe tribus.
Istic iudicii solium consistit, in ista
#########Stirpis Iesseae constat in arce thronus.
Sacris perpetuam solymis optate salutem,
#########Felix tam sanctae qui decus urbis amat.
Longae dona habitent intra tua moenia pacis,
#########Diuitiis cedant omnia regna tuis.
Propter cognatosque [orig: cognatósque] meos fratresque [orig: fratrésque] precabor,
#########Ut tibi sit socia pulcra quiete salus.
Diuinae decora alta domus et propter honorem
#########Quo tibi cunque queam nomine, fautor ero.


page 286, image: s319

PSALMVS CXXIII. Ad te leuaui oculos meos qui ha. [abbr.: habitas]

ARGVMENTVM.

Est oratio Ecclesiae in mundo contemtae contra falsos fratres, et uerbi hostes.

Maxima pars ita uerba Dei, uerbique ministros
#########Spernit, ut in summa iudicet esse nihil.
Hos contra qucrula Dominuum nunc uoce precatur,
#########Hos contra toto pectore quaerit opem.

Canticum graduum.

Ad te summe opifex rerum, qui limina coeli
#########Incolis, et nutu cuncta creata mouest
Adte tollo oculos uicina morte grauatos,
#########Qua sine in his nemo uallibus esse potest.
Sicut heros etenim famulorum intenta tuentur
#########Limina, et ad nutus omnia promta gerunt:
Qualiter obseruant dominae mandata ministrae,
#########Vt, si quid digitis innuat, illa parent:
Sic oculi obseruant nostri Dominumque [orig: Dominúmque] fatentur
#########Et nostrum, obsequiis omnibus, esse Deum.
Donec in hac longa miseratus morte iacentes
#########Spectet, et ad uitae limina pandat iter.
Fessorum miserere parens, miserere iacentum,
#########Qui tam contemti, tam sine honore sumus.
Plus nimio creuere malis ludibria nostri,
#########Qui nos nunc etiam uiuere turpe putant.
Praecipue nos ludibriis risuque [orig: risúque] sequuntur,
#########Quorum diuitiis corda superba tument.


page 287, image: s320

PSALMVS CXXIIII. Nisi quia dominus erat in nobis.

ARGVMENTVM.

Est suauis consolatio Ecclesiae in mundo afflictae, et gratiarum actio pro fideli patrocinio, quod Deus Ecclesiae suae praestat contra furorem Sathanae et mundi, quem furorem egregie pingit Propheta.

Parvulus ille Dei grex est quem perdere quaerunt,
#########Chiliadum Sathanae millia multa gregis.
Grex tamen ille Deo stat uindice paruulus, et se
#########Indicat istorum non timuisse minas.

Canticum graduum Dauid.

Auxilio Dominus nisi nobis ipse fuisset,
#########Sic Israelis concio tota sonet.
Ni Deus a [orig: à] nobis dextra auxiliante stetisset,
#########Cum premerent duri tempora nostra dies.
Prae rabido certe uiuos nos ore uorassent,
#########Tam furor illorum, tam fuit ira minax.
Iam uelut hausissent mediis nos fluctilibus undae,
#########Praecipitis torrens unda tulisset aquae.
Non superanda animae sensissent flumina nostrae,
#########E quibus haud aliqua diriperentur ope.
Laus et honor Domino qui nos de fauce malorum
#########Seruat, et his praedam dentibus esseuetat.
Ut tenere e laqueo coram [orig: coràm] auolat aucupe passer,
#########Sic anima insidiis libera nostra fugit.

page 288, image: s321

Rupta quidem positisunt omnia uincularetis,
#########Et nos hinc reduces libera turba sumus.
Nostra salus, nostra auxilii spes omnis ab illo est,
#########Qui Deus, et terras, fecit et astra poli.

PSALMVS CXXV. Qui confidunt in Domino sicut.

ARGVMENTVM.

Est promissio et oratio Ecclesiae contra hostes, quod Dominus sit liberaturus sanctos, et glorificaturus.

Quamuis saepe malos patitur regnare, suorum
#########Puniat ut uerbo pectora clausa Deus:
Iudicio tamen horribili tandem omnia uertit,
#########Ut pius hic uera uoce poeta canit.

Canticum graduum

In Domino quibus est fiducia uera, manebunt
#########Immoti, ut rupes inuiolata Sion.
Hineque concussi quatientur casibus ullis,
#########Illos perpetuo nulla ruina premet.
Ut montes cingunt Solymaeae moenia gentis,
#########Et circum colles urbs habet ista suos:
Sic Deus hunc cingit populum quem diligit, ex hoc
#########Aeui dum ratio est ulla futura super.
Quare turbasuum non proferet impia sceptrum
#########Iustorum, in sortem quam pia turba tenet.
Ne forte incipiant iusti mala facta uidentes
#########Extendisse suas ad mala facta manus.

page 289, image: s322

Propitiare bonis tribuens bona, adesto benignus
#########Mi Deus, his quorum pectora recta uides.
At quicunque uia uerae probitatis aberrant,
#########Factaque [orig: Factáque] qui reprobi praua sequantur habent.
Hos Deus annumeret sceleratis, pace fruatur
#########Perpetua Israel ocia pacis agat.

PSALMVS CXXVI. In conuertendo Dominus captiuit.

ARGVMENTVM.

Gratiarum actio et promissio est libera tionis ex captiuitate, quam populus Israel in Babilone est passus, et ecclesia in mundo uarie patitur omnibus temporibus.

Liber ab Assyriis grates canit ille pusillus
#########Grex populi septus coetibus innumeris.
Hic grex in lacrymis quoniam sua semina misit,
#########Laetus adulta metens horrea plena refert.

Canticum graduum.

Cvm Deus abducto sua redderet drua Sioni,
#########Visus ab exilio restituisse suos.
Esse uidebamur ceu somnia uana uidentes,
#########Tam mens laeticiae non potis ulla fuit.
Tum risu nobis fluxerunt ora soluto,
#########Laetificum linguae concinuere melos.
Tunc Gentes etiam sunt talia uerba locuti,
#########Quam [orig: Quàm] multa his dominus quantaque [orig: quantáque] dona dedit?

page 290, image: s323

Fecit enim Dominus nobiscum magna profecto,
#########Laeticiae haec nobis caussa perennis erit.
Adsere ab exilio, captorum uincla relaxa,
#########O qui solus habes, qua medearis, opem.
Sic nos adficies, mediae ceu terra diei
#########Solibus usta, nouis laetificatur aquis.
Qui sua condiderint in terram semina flentes,
#########Farra, suis laeti rebus, adulta metent.
Ibant ut sererent quae semina pulcra ferebant,
#########At lacrymis flentes immaduere genae.
Nunc demessa suis portantes farra maniplis,
#########Laeticia redeunt se comitante noua.

PSALMVS CXXVII. Nisi Dominus aedificauerit domum.

ARGVMENTVM.

Continet Psalmus utilem doctrinam, quod in Repub. et aeconomia humani conatus int inutiles, nisi diuina benedictione fortunentur secundum sententiam Salomonis: Benedictio Domini diuites facit.

Non opus humanae est rationis, ut omnia constent,
#########Publicares, urbes, munera, regna, domus.
Fundat, et ista suis uicibus Deus omnia seruat,
#########Legibus, ordinibus, moribus, officiis.

Canticum graduum Salomonis.

Ni Deus aedificet, frustra domus illa paratur,
#########Quam uolet humanus constituisse labor.

page 291, image: s324

Ni Deus inuigilet, frustra custode tuentur,
#########Qui seruant uigiles moenia celsa uiri.
Ante reuersur am nil prodest surgere lucem,
#########Integras noctes nil uigilare iuuat.
Anxius es, metuisque famem, nimiumque [orig: nimiúmque] laboras,
#########Falleris, est soli cura tradenda Deo.
Cui uolet ille dabit, ueluti per somnia, quicquid
#########Humanae ratio carnis habebit opus.
Illius est munus numerosae gratia prolis,
#########Nonne uides, fructus, hoc decus ille dedit.
Ut feriunt rapidae, quod iusserit ipse, sagittae,
#########Qui ualida surgit fortis in arma manu:
Sic hominum fertur, quo iusserit ipse, iuuentus,
#########Qui regit arbitrio cuncta creata suo.
Talibus o [orig: ô] felix cui plena pharetra sagittis,
#########Hic facile infidi conteret hostis opes.

PSALMVS CXXVIII: Beati omnes qui timent Dominum.

ARGVMENTVM.

Sicut prior psalmus docuit Dei benedictione omnia simpliciter fortunari, non nostro labore, aut cura, ita hic psalmus docet, ubi sit illa benedictio, nempe apud pios qui timent Dominum.

Coniugium statuente Deo sanctumque [orig: sanctúmque] piumque [orig: piúmque]
#########Est opus, et nullo res prohibenda modo.
Hoc quicumque negat Domini blasphemat honorem,
#########O monachi uentres, olita membra tribus.


page 292, image: s325

Canticum graduum.

Quem peccare Deiuetuit timor, ille beatus,
#########Illius ut rectas nouerit ire uias.
Felix quem manuum nutrit labor, omnia cedent
#########Quisquis es, ex uotis accumulata tibi.
Larga tibi plenum diffundet copia cornu,
#########Gratia uerarum nulla deerit opum.
Aemula certabit grauibus tua uitibus uxor,
#########Quaerepsere domus per latus omne tuae.
Quam [orig: Quàm] multus placidae succrescit palmes oliuae,
#########Tu quo que tam multa prole beatus eris.
Gaudebis propriae spectans conuiuia mensae,
#########Delicias mensae pignora cara tuae.
Haec bona prouenient Domino peccare timenti,
#########Has tam praeclaras semper habebit opes.
Hunc Deus aspiciet supera placatus ab arce,
#########Quamque [orig: Quámque] diu poterit uiuere, laetus erit.
Natorum et longo numer abit ab ordine natos,
#########Pacatamque [orig: Pacatámque] bona pace habitabit humum.

PSALMVS CXXIX. Saepe expugnauerunt me a [orig: à] iuuentute mea.

ARGVMENTVM.

Est oratio et gratiarum actio, in qua praedicat populus Dei beneficia diuina, quod Ecclesia etsi affligatur, tamen non pereat, sed defendatur a Deo ac seruetur.


page 293, image: s326

Cladibus afflictum genus Israelis acerbis,
#########Saepe iacens hostes corruit ante suos.
Liber ab his, ut saepe, Deo pro munere grates,
#########Gratifico populus carmine gratus agit.

Canticum graduum.

Insultus et probra tuli iam saepe malorum,
#########Ex quo prima mihi uisa iuuenta fuit.
Dixerit Israel merito, iam saepe maligni
#########Infesti nun quam pr0ualuere mihi.
Tot mihi pondera iniqua, tot imposuere labores,
#########Tot mea presserunt terga grauata iugis.
Ut uelut agricolas sulcos duxisse putarem,
#########Per mea iam grauibus corpora fessa malis.
At qui iusta facit Deus omnibus ille malorum
#########Discidit irata uincula concta manu.
Retro ignominiosi abeant, pudor opprimat omnes
#########Quibus [orig: Queis] odio uisa est digna fuisse Sion.
Sint foeno similes nato per tecta domorum,
#########Quod cito messur as aruit ante manus.
De cuius nec fasce manum, qui demetit, implet,
#########Nec gremium curua falce resecta legens.
Huic, qui praetereunt, nunquam benedicere messi,
#########Tale quid ex animo nec potuere loqui.
Gratia uobiscum Domini, uos ipse, precamur,
#########Augeat adsueta dexteritate Deus.

PSALMVS CXXX. De profundis clamaui ad te Dom.

ARGVMENTVM.


page 294, image: s327

Precatio est mentis territae cognitione peccatorum, et sentientis Deum irasci peccatis. Praecipuum aurem est quod peccatis suis nihil opponit, quam misericordiam Dei, et petit gratis sibi ignosci.

Ante Deum non iustificant opera omnia quenquam,
#########Sola sed in Christum mens pia, recta fides.
Quam [orig: Quàm] canit hic breuibus tam magna negotia uerbist
#########Doctorem coelo dixeris esse datum.

Canticum graduum.

CVm nimis alta premat caput hoc sentina malorum,
#########A te summe deum [orig: deûm] uox mea quaerit opem.
Respice et exaudi nostras placida aure querelas,
#########Pondus et has lacrymas uocis habere sine.
Si pater obserues quae nos mala cunque patramus,
#########Et iudex scelerum serius esse uoles:
Quis rogo consistet? quis te sub iudice stabit?
#########Quis poterit uerbis rcddere uerba tuis?
Sed te summa penes pietas, clementia summa est,
#########Quae ratio nobis ut timeare facit.
Expectat Dominum meamens, anima aegra reqrit,
#########Ipsius in uerbo spes mihi tota manet.
Tota animae uis in Domino mea fixa residit,
#########Altera in alterius dum subit hora locum.
Tota sit in Dominum spes Israelis, ab ipso
#########Et pietas est, et nostra redemta salus.
Ipse Israelem redimet placatus ab omni
#########Crimine, commissum diluet ipse scelus.


page 295, image: s328

PSALMVS CXXXI. Domine non est exaltatum cor meum.

ARGVMENTVM.

Proponit suum exemplum, et hortatur, ut nitamur et acquiescamus in uerbo, non in fiducia nostrarum uirium, et sapientiae, ac iustitiae humanae.

Iustitiae propriae, atque operum fiducia uana est,
#########Ni sit iustificans talia cuncta fides.
Corripite elatos animo, qui uiribus usi
#########Posse suis fieri quae uoluere putant.

Canticum graduum Dauid.

Summe parens rerum qui stelliferi ardua coeli
#########Incolis, et solo numine templa moues.
Non fuit ulla unquam mihi uana superbia cordi.
#########Non ego, ceu fastu, lumina celsa tuli.
Non ego me ingessi rebus maioribus unquam,
#########Quae captum possent exuperare meum.
Hanc animam posui, uelut a [orig: à] nutrice remotum
#########Infantem, ualeat qui sine lacte nihil.
Expetat Israel Dominum quia pendet ab illo,
#########Totus in aeternos, et sine fine, dies.

PSALMVS CXXXII. Memento Domine Dauid, et om.

ARGVMENTVM.


page 296, image: s329

Est oratio pro Ecclesia et regno, ut Deus utrunque conseruare uelit, Addit autem in fine promissionem, quod Deus iuramento confirmauerit se regnum Dauidis conseruaturum, et affuturum Ecclesiae in Zion.

Ut sacra conseruet, regni ut moderetur habenas,
#########Aut populi, aut regis subdita uerba rogant.
Hoc est, ut uerbum, leges, iura, ocia, pacem
#########Adserat, adsertis his, bene cuncta manent.

Canticum graduum.

Rex hominum diuumque [orig: diuûmque] parens, memor esse memento
#########Dauidis solida dexteritate tui.
Dauidis memor esto tui quos ille labores,
#########Pro fidei tulerit relligione tuae
qualibus ille Deo uerbis iurauerit, et quae
#########Vouerit heroi dux Iacobe tuo.
Non, ait, ingrediar consueti limina tecti,
#########Non lecti ascendam plumea strata mei:
Non capiam dulcis suauissima munera somni,
#########Nullus decipiet lumina fessasopor,
Donec adinueniam Domino loca digna colendo,
#########Et sedem forti magne Iacobe tuo.
Ecce audiuimus hanc Ephrataei in finibus agri
#########Siluosi inuenta est in regione loci.

page 297, image: s330

Ipsius ergo sacrae ueniamus in atria sedis,
#########Numen adorantes ipsius ante pedes.
Surge locum requietis adi tibi summe paratae,
#########Tu Deus, et felix roboris arca tui.
Iustitia sint ornati tuasacra ferentes,
#########De [orig: Dé] que tuo sanctus no mine coetus ouet.
Propter Dauidem tibi ab omni parte fidelem,
#########Vnctum propitia respice fronte tuum.
Dauidi Dominus iurauit uoce fideli,
#########Necsua iuratus fallere uerba potest.
Te uiuente tui de fructu et semine uentris
#########Imponam solio pignora iusta tuo.
Quod si no stra tui seruabunt pacta nepotes,
#########Qui de Gente tuae posteritatis erunt:
Si mea non cessent oracula sancta fiteri,
#########Quaeque dedi legum no meine, quaeque dabo.
Tam simul ipsi etiam quam [orig: quàm] qui nascentur ab ipsis,
#########Gestabunt dextrae regiasceptra tuae.
Nam Deus elegit sacrae loca culta Sionis,
#########Et cupit hac sedem figere in arce sibi.
Hic requiem mihi constitui sine fine futuram
#########Quam colerem, placuit nec magis ulla domus.
Hic mihi dote locus ditabitur ubere rerum,
#########Hic uelut annonae diuitis unda fluet.
Hic ego si qua fames miseros urgebit egentes,
#########Sufficiam dextra liberiore cibos.
Iustitia faciam claros, hic sacra ferentes
#########Laetitiae, hic sanctis copia diues erit.
Illic imperium Faciam Dauidis oriri
#########Latius, et Gentes subdere colla mihi.

page 298, image: s331

Hic uncto reparata meo mihi uiua lucerna est,
#########Indiga quae nullo tempore lucis erit.
Ipsius osores infamia turpis obibit,
#########Ipse coronatus florida sceptra geret.

PSALMVS CXXXIII. Ecce quam [orig: quàm] bonum et quam [orig: quàm] iucun.

ARGVMENTVM.

Est commendatio concordiae in Ecclesia et regno, ornat autem eam comparati onibus suauissimis cum unguento late spargente odorem, et diffundenti se comparat, et rori coelesti, quo recreantur agri et prata diurnis solibus perusta.

Ut facit ex paruis magnas concordia rebus,
#########Sic nisi doctrinas adserat ipsa, cadent:
Hanc docet et sacris seruandam et ubique prophanis,
#########Et probat exemplis qualibus ipse uides.

Canticum graduum.

Quae ligat unanimes felix concordia fratres,
#########O quales fructus utilitatis habet.
Consona fr aterno si uita sit omnis amori,
#########Qui uere dubitet, dicere pacis opus?
Tam sanctam sequitur pacem iucunda uoluptas,
#########Quam pius aethereo nectare pascit amor.
Non secus ac liquidus stillantia balsama succos,
#########In sacra pontificum tempora fusa siuunt.

page 299, image: s332

Inde sub extremis ita deflua uestibus haerent,
#########Dulcis ut in toto corpore spiret odor.
Sicit et aerius Libani de montibus humor
#########Vbere foe cundam rore Siona facit.
Talis ubi est interque [orig: intérque] manet concordia fratres.
#########Ipse bonum praesens influit omne Deus.
Nam uitam tribuit meritis coelestibus auctam,
#########Illa est diuitiis non redimenda quies.

PSALMVS CXXXIIII. Ecce nunc benedicite Domino.

ARGVMENTVM.

Hortatur ministros Ecclesiae, ut diligenter uerbum Dei praedicent, hoc enim uere est laudare Deum, et ut assiduo orent pro Ecclesia. Ac addit insigne uotum, ut Dominus facientibus sic suum officium in Ecclesia benedicat.

Summa breuis parui doctrina grauissima Psalmi,
#########Qui deceant cultus, quae sacra uera Deum.
Scilicet ut uerbo inuigilent quicunque ministri,
#########Ut uerbum doceant, tam graue munus habent.

Canticum graduum.

Eia nunc Dominum coetu celebrate frequenti,
#########Qui serua colitis religione Deum.
Qui statis totas sancta intra limina noctes,
#########Intra diuinae limina sancta domus.

page 300, image: s333

Tollite ad alta manus uestr as sacraria, et ipsi,
#########Quas decet eximia dicite laude preces.
Sit Deus excelsa tibi fautor ab arce Sionis,
#########Qui mare, qui coelos finxit et omne solum.

PSALMVS CXXXV. Laudate nomen Domini, laudate.

ARGVMENTVM.

Est fere idem argumentum cum superiore, nisi quod hic caussas addit, cur praedicandus et laudandus sit Dominus, commemorat enim non solum publica miracula, sed priuata, et huius populi propria, quod regnum et cultum suum habeat in Iacob, quod populum liberauerit in Aegypto, quod dederit terram Canaan etc.

E dita gestarum memorat miracula rerum,
#########Rebus ut admoneat tablibus esse Deum.
Esse Deum quem laude uehat crui debita soli.
#########Sacra ferant, ne diis condita signa colant.

Haleluia.

Dicite laudantes per secula cuncta manentem,
#########Deutoti Famula conditone Deo.
Intima diuini qui statis ad atria templi,
#########Qui nostri incolitis tecta beata Dei.
Dicite laudantes Dominum quia mitis et aequus,
#########Optatam miseris ferre benignus opem.

page 301, image: s334

Ipsius aeterno sacrum date nomen honori,
#########Cuius nulla decus nomina maius habent.
Nam Deus aeternos Iacobum elegit in annos,
#########Et decus Israel censuit esse suum.
Magnus enim Dominus uere est et dignus haberi,
#########Idem alius omnes fortior ante Deos.
Quod Domino cunque est libitum facit, aureasupra
#########Sydera, per terr as, per freta longa maris.
Ille abstrusa potens exercet in omnia regnum,
#########Quantumuis etiam terra profunda tegat.
Qui gelidum pluuias sub ducit in aera nubers,
#########Protinus extremi de regione soli.
Fulgeraterribiles facit ignea ducere rimas.
#########Et mox qui pluuias inde resoluit aquas.
Qui rapidos coecis uentos producit ab antris,
#########Et quaecunque uolet per loca flare facit.
Qui primogenita Aegypti percussit aquosae,
#########Omnia tam pecorum quam [orig: quàm] genus omne uirum [orig: uirûm].
Qui signa et portenta tibio [orig: tibiô] Aegyptia tellus
#########Edidit, an uelles cautior esse tui.
Nec soli tibi, uerum etiam tuasceptra gereenti,
#########Et quaecunque fuit sub Pharaone manus.
Qui magnas ualido deleuit robore gentes,
#########Fortia magnorum contudit arma ducum.
Bellica Amoraitae qui perdidit agmina regis,
#########Et quaecunque sub hoc turba Sihone fuit.
Marte Basaniten proprio qui perculit Oggum,
#########Etreges Canaan quos fera cunque tulit.
Inde aliis tribuit terram quam cepit habendam,
#########Regna Israeli cuncta supacta suo.

page 302, image: s335

Summe Deum [orig: Deûm] tua fama manet, tua gloria uiuit,
#########Gloria in aeternos non peritura dies.
Ipse suum populum Dominus reget, ipse suorum,
#########Non omni in poenas tempore durus erit.
Quae gentes idola colunt ex quolibet aere
#########Pro diis humanoe composuere manus.
Ora quidem sed muta gerunt, stant lumine coeco,
#########Nec sensus stupidis auribus ullus inest.
Plumbea non aliquis mouet organa spiritus oris,
#########Saxea sub ficta guttura fauce stupent.
Talia qui faciunt factis similantur iisdem,
#########Quique putant factis numen inesse suis.
Vos domus Israel Domino date munera iaudum,
#########Vos et Aaroniae concio sacra tribus.
Tu quoque de sancto quae ducis nomina Leui,
#########Gens pia fer Domino debita dona tuo.
Qui Dominum colitis Dominum celebrate, nec ununque
#########Vestra Dei merita carmina laude uacent.
Excelsa dominus laudetur ab arce Sionis,
#########Qui sedet et Solyma legit in urbe locum.

PSALMVS CXXXVI. Confitemini Domino quoniam.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio eodem argumento cum superiori Psalmo, commemorar enim beneficia creationis, et quae populo Israel peculiariter exhibuit, ac hortatur ad gratiarum actionem.


page 303, image: s336

Hic precor aspicias magni pia scripta Lutheri,
#########Et lege quae breuitas dicere nostra nequit.
Hic [orig: Hîc] tamen haec summa est, Dominum celebrate potentem,
#########Tempore qui nullo desinet esse pius.

Summa quibus Domini bonitas est cognita, grates
#########Eia agite immensa pro bonitate Deo.
Nam pius est, laudate pium, celebrate benignum,
#########Ipsius quoniam gratia fine caret.
Voce animoque [orig: animóque] Deum grati celebrate Deorum,
#########Tempore enim nullo desinet esse pius.
Perpetuas domino dominanti dicite grates,
#########Pectora semper enim plena fauoris habet.
Quitoties, tot tanta facit miracula solus,
#########Nanque quod est, nunquam non bonus esse potest.
Cuius coelestes sapientia condidit orbes,
#########Nam manet, et pietas non habet ista modum.
Qui liquida extendit grauidam super aequora terram,
#########Nam ueniae finem non habet ille suae.
Lumina qui toti statuit clarissima mundo,
#########Huius enim pietas ista perire nequit.
Solem no ctifug ae iussit lucere diei,
#########Nam bonus est, et erit tempore perpetuo.
Stellas et lunam moderari tempora no ctis,
#########Nam pia non unquam desinet ista fides.
Primitias Aegypte tuas qui sustulit olim,
#########Nam pius et placido pectore semper erit,
Quique Israelem deduxit ab hostibus ipsum,
#########Nam manet et finem non habet huius amor.
Inuictae uirtute manus, et robore forti,
#########Huius enim miserans gratia semper erit.

page 304, image: s337

Qui uasti in geminas secuit maris aequora partes,
#########Nam pius et clemens perpetuo est, et erit.
Inde Israelem dissecta per aequora duxit,
#########Nam manet huic summa cum bonitate fides.
Armatum rapido qui mersit in aequore regem,
#########Nam bonus est, et ut est, sic malus esse nequit.
Qui populum per uasta suum deduxit eremi,
#########Nam fauet et iustis semper amicus erit.
Qui statuit ualidos dextra uictrice tyrannos,
#########Huius enim pietas tempus in omne manet.
Cuius praecipuos occidit dextera reges,
#########Nam miseris omni tempore dexter erit.
Strauit Amorraeum propria uirtute Sihona,
#########Omni nam placidum tempore numen habet.
Marte Basaniten qui uindice contudit Oggum,
#########Nunquam etenim cessat fautor adesse suis.
Inde suis captae diuisit iugera terrae,
#########Nam placidus nunquam desinit esse bonis.
Regna Israeli tribuit quae cepit amato,
#########Semper enim caussas dexteritatis habet.
Cladibus obtritos, ope nos respexit egentes,
#########Semper enim certam fert miserator opem.
Nos quoque crudeli miseratus ab hoste redemit,
#########Semper enim miseris fautor adesse solet.
Omnia qui immensa bonitate animalia pascit,
#########Semper enim bonus est, semper et esse studet.
Concelebrate Deum coeli terraeque potentem,
#########Nam pius est, et ut est, sic sine fine manet

page 305, image: s338

PSALMVS CXXXVII. Super flumina Babylonis illic sed.

ARGVMENTVM.

Prior pars Psalmi querimonia est de captiuitate Babylonica, et superbis Gentium insultationibus. Altera pars consolationem habet, futurum ut captiuitas finiatur, et hostes populi Israel satis graues poenas luant.

Captiua ex Babylone Sion has moesta querelas
#########Effundens, humili unce precatur opem.
Est operae precium cura seruare fideli,
#########Per loca quae spargi dogmata sancta queant.

Cvm gelidos, miseri, consedissemus ad amnes, Querela.
#########Fructiferae regio quos Babylonis habet.
Fleuimus, et planctu conturbabamur amaro,
#########In mentem quoties uenit amata Sion.
Musica tum salicum suspendimus organa truncis,
#########Fluminis in ripa quas alit bumor aquae.
Illic qui captos nos durasorte premebant,
#########Poscebant nostrae carmina festa lyrae.
Et nostros inter gemitus sibi laeta iubebant,
#########Et nobis patrio carmina more cani.
Carmina, dicebant, cantate Sionis auitae,
#########Qualia uos in ca concinuisse ferunt.
At nos qui laetos alienis finibus hymnos
#########Possumus, aut sacrum concinuisse melos?

page 305, image: s339

Si potero non esse tui memor inclyta nuper
#########Hierusalem, si te non ego semper amem.
Tunc artem med dextra suam dediscat, ut ultra
#########Non cantem soli carmina sacra Deo.
Intus adhaerescat stupido mea lingua palato,
#########Si potero uiuens immemor esse tui.
Si tibi praetulero quicquam quod amabile ducam,
#########Si mihi te quicquam dulcius esse potest.
Sis memor o [orig: ô] genitor periurae nuper Idumes,
#########Quam [orig: Quàm] male de populo sit merita illa tuo.
Nam patria miseri cum uastaremur in urbe,
#########Saeuior iratis hostibus illa fuit.
Sternite, dicebant, excindite funditus omnem
#########Vrbem, relliquiae ne superesse qucant.
Tu quoque magna manu Babylon uastabere forti,
#########Et mala nostra aliquis qui tibi reddat erit.
Felix qui tibi damna aliis illata rependet,
#########Praecipus nobis quae modo [orig: modò] damna dabas.
Felix qui puerosque [orig: puerósque] tuos tenerasque [orig: tenerásque] puellas
#########Conteret, et sparget sanguine saxa tuo.

PSALMVS CXXXVIII. Confitebor tibi Domine in toto corde.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, pro Euangelio et regno Christi respicientis suam Ecclesiam in terris et liberantis.

Optat ut adueniat Christi super omnia regnum,
#########Sub quo multa etiam regna futura canit.

page 307, image: s340

Terrarum reges huic regi uota dators,
#########Huius adorabunt numina sancta Dei.

Dauidis.

Omnipotens qui regna tenes latissima rerum,
#########Qui premis immemsa cuncta creata manu.
Pectore te toto Dominumque [orig: Dominúmque] Deumque [orig: Deúmque] fatebor,
#########Et coram summis inter et eximios.
Ad tua me uertam templa at que altaria supplex,
#########Et tua non tacita nomina laude feram.
In me quod [orig: quòd] fueris summa pietate benignus,
#########Quod [orig: Quòd] fidei tam sint robora firma tuae.
Nanque tuum nomen super omnia summa tulisti,
#########Per quae olim nobis uerba locutus eras.
Quo te cunque die supplex in uota uocaui,
#########Audisti fletus anxia uerba mei.
Et simul huic animo robur uiresque [orig: uirésque] dedisti,
#########Qui prope iam moesto pectore nullus erat.
Nunc igitur cuncti celebrant tua numina reges,
#########Vicina et longe qui sita regna colunt.
Quod [orig: Quòd] tua uerba auidis hauserunt auribus, et sunt
#########Praecripuo pleni laudis honore tuae.
Hi Domini decreta canent, ut maior in omnes
#########Hic [orig: Hîc] Domini populos expediatur honor.
Nam Dominus cum sit sublimis, humillima spectat,
#########Spectat et a [orig: à] longe corda superba notat.
Si medium per iter mihi perditionis eundum,
#########Si sit et appositae meta terenda necis,
Tu tamen incolumem me conseruabis, et idem,
#########Terrorem incuties hostibus ipse meis.

page 308, image: s341

Hostibus excutiet coeptum tua dextra furorem,
#########Et sic illa meae caussa salutis erit.
Expediet pro me Deus omnia, maxime diuum [orig: diuûm],
#########Perpetua est bonit as et tua summa fides.
Nunc quod opus finxere tuae pater optime palmae
#########Ne rogo contemtum deseriuisse uelis.

PSALMVS CXXXIX. Domine probasti me et cognouisti.

ARGVMENTVM.

Prior pars habet gratiarum actionem, pro creatione et mirabili gubernatione sanctorum quae tota in manibus Dei, extra uires, cogitationes et consilia humana est. Altera habet orationem, ut hostes uerbi pereant, qui fiducia suarum uirium omnia audent, et ut ipse in uerbo Dei conseruetur.

Quam [orig: Quàm] sint magna, Dei bonit as, sapientia, uirtus,
#########Qui quae sunt, et erunt, quaeque futura, uidet.
Qui facit, et praesens agit omnia, quo sine nullum
#########Momentum exigui temporis esse potest.

Psalmus Dauid.

Conditor omnipotems, omnis Deus arbiter aeui
#########Cui neque ut ortus erat, sic neque finis erit.
Explorata tenes mea iam patero omnia dudum,
#########Et pars te potuit nulla latere mei.
Tu nosti quid consideam, quid surgere pergam,
#########Sensa a [orig: à] longe animi sunt tibi nota mei.

page 309, image: s342

Seume forte dies aliquo prospectat euntem,
#########Seu cubitum fessae tempora noctis agunt.
Tu mihi tu praesens ades et circum omnia lustras,
#########Qua [orig: Quâ] pergam ignota est semita nulla tibi.
Nam neque lingua potest quicquam mea dicere cuius
#########Iam non sit ratio cognita tota tibi.
Tu frontem, tu terga imme, tu cuncta creasti,
#########Quaeque fuere prius quaeque futura manent.
Atque ita me diuina manus tua finxit, ut esset
#########Plenum opus, et pulcrum corporis omne mei.
Cognitionis opus tantae non assequor illud,
#########Tam ratio sensus effugit alta meos.
Quo fugiam ne praesentem tua numina cernant?
#########Qua tuus excludi spiritus arte potest?
Detur ut astra supra scandam sublimia coeli,
#########En ades, et nullo non potest esse loco.
Infernas adeam, Plutonia regna, lacunas,
#########Hic [orig: Hîc] quoque maiest as aspicienda tua est.
Mane rubens aurora suas mihi commodet alas,
#########Dentur in extremo tecta colenda mari,
Non minus haec tua celsa manus me perferet illuc,
#########Et uirtus dextrae fulciet alta tuae.
Dixero, forte tegent tenebrae me noctis opacae,
#########Lucidanox etiam te penes omnis erit.
Et tenebrae non sunt tenebrae, si tu pater adsis,
#########Et nox clara nouae lumina lucis habet.
Te penes inlucem tenebrae uertentur, et omnis
#########Nocte sub obscura te propesplendor erit.
Nam lumbosrenesque [orig: lumbosrenésque] meos tu matris in aluo,
#########Corporis effingis caetera membramei.

page 310, image: s343

Gratiasumme tibi genitor, qui corporis artus
#########Omnes mirifica feceris arte mei.
Et tua sunt perfecta modis opera omnis miris,
#########Quae perspectameae lumina mentis habent.
Te mea non Latuit uirtus cum fingerer intus,
#########Et tudis exiguo pondere massa forem.
Ab dita cum fierem uelut intra uiscera terrae,
#########Et non dum ex utero matris abactus eram.
Tu foetum informem clara me in luce uideb as,
#########Et quaecunque mihi membra futura forent.
Tunc uelut in libro descripta futura teneb as
#########Tempora, nec dum horum uenerat ulla dies.
Quam [orig: Quàm] prae clara Deus tua consilia omnia nobis,
#########Quanta est illorum cognita summa mihi.
Illa ego si numero certo comprehendere coner.
#########Omnis inexhausti cedet arena maris.
Peruigil ut demum referendis immorer illis,
#########A te semotus non erit iste labor.
O utinam reprobos perdas Deus, o [orig: ô] procul absint
#########Turba profanatas sanguine foeda manus.
Nam peruersa palam [orig: palàm] de te et scelerata loquumtur,
#########Et crescunt hostes, in tua damna, tui.
Qui te odere [orig: odêre] pater dignos odio esse putaui,
#########Digni et quos odio prosequeremur, erant.
Qui sua te contra statuerunt signa rebelles,
#########Semper in hos animo non patiente fui.
Nec potui maiore odio quam [orig: quàm] prosequor illos,
#########Hac hostes facti sunt ratione mihi.
Explora, cognosce meos pater unicesensus,
#########Perscrutare animi cunctaprofunda mei.

page 311, image: s344

Ut uideas si forte uia, non rectus, aberrem,
#########Et reuoces lapsos in loca recta pedes.

PSALMVS CXL. Eripeme Domine ab hominema.

ARGVMENTVM.

Est precatio contra hostes Ecclesiae, qui non solum eo nocent quod uarie impediunt sanam doctrinma, sed etiam ui et gladio saeuiunt: quare precatur ut pii seruentur, impii autem suis consiliis sibi ipsis sint exitio. Sicut etiam plerunque euenit, Dominus enim iudex est in terra.

Impius insidias tendit pietatis amanti,
#########Quamque [orig: Quámque] potest, tuta non sinit ire uia.
Huius ut impediat conatus ipse nefandos,
#########Orat, et impunem non sinat esse Deus.

Vincenti Psalmus Dauid.

Ne pater omnipotems hominem mihi dira uolentem
#########Ne sine consilii mole ualere sui.
Eripe ab insidiis mihi no xia multa minati,
#########Discute qui mecum tam uiolenter agunt.
Qui semper mala mente agitamt et pectore uoluumt,
#########Et quos pacificos non uidet ulla dies.
Hi lingu as acuere suas, ut uipera serpens,
#########Somnifera uirus aspide peius habent.
Adsere me ne forte manus trahat impia raptum,
#########Horum qui mecum tam uiolenter agunt.

page 312, image: s345

Qui mea seruantes uestigia soluere tentant,
#########Et pedibus ponunt uincla parata meis.
Continuo expandunt mihi retia caeca superbi,
#########Perque [orig: Pérque] meas, laqueos occuluere, uias.
Interea ipse meum Dominumque [orig: Dominúmque] Deumque [orig: Deúmque] uocabam,
#########Sume pater querulae languida uerba precis.
O Deus, o [orig: ô] spes una meae roburque [orig: robúrque] salutis,
#########Ipse meum, si uis ingruat, abde caput.
Ne sine uota ferat sua quae uolet impius, et nec
#########Successum rebus sentiat esse suis.
Ne sua consiliis bona sint euenta malorum,
#########Et nese dignos talibus esse putent.
In capita ipsorum recidant, quae friuola iactant,
#########Qui mea non aequa nomina sorte premunt.
Ardentes Dominus prun as dispergat in ipsos,
#########Vindice mendaces obruat igne uiros.
In foueas turbabit agens tristesque [orig: tristésque] lacunas,
#########E quibus haud unquam surgere ad alta queant.
Cui fuerit petulans et lingua loquacior aequo,
#########Huic Deus in uita commoda nulla dabit.
Certus sum quoniam Dominus seruabit egenos,
#########Exulibusque [orig: Exulibúsque] suo tempore fautor erit.
Quinetiam tua cantabunt praeconia iusti,
#########Quae credant nomen posse decere tuum.
Quotquot erunt, et iusti animos, et pectora recti
#########Adstabunt uultus perpetuo ante tuos.

PSALMVS CXLI. Domine clamaui ad te exaudime.


page 313, image: s346

ARGVMENTVM.

Est necessaria precatio, in qua duo orat, Primum, ut in sana doctrina et sancta uita conseruetur: Deinde quia crux pios sequitur, orat liberationem. Sic ubique pro ponitur Eccle sia quo sit afflicta, et uarie misera in mundo.

Qui pacem simulant et mollia uerba loquuntur,
#########Et sub corde dolos insidiante gerunt.
Hos petit ulcisci, petit ut deceptus in ipsis
#########Quae reliquis posuit retibus intereat.

Psalmus Dauid.

Rebus in afflictis genitor te summe uocantem
#########Respice, et auxilio nonremorante iuua.
Quaeso meis placidas aures aduerte querelis,
#########Quando audis aliquam uerbarogantis opem.
Ascendant adte meauerba rogantia, sicut
#########Accenso nubes fumea thure solet.
Etsi quando manus ad te leuo, sit tibi tanquam
#########Quod deferre sacrum serior horasolet.
Adde meam genitor cohibentia uincula linguam,
#########Oris permaneat ianua clausa mei.
Ne patiare mihi res ut sit noxia cordi,
#########Concilia in praeceps ne per iniqua ferar.
Ne mala participem turbae per facta malorum,
#########Fercla nec ipsorum deliciosa swquar.
Percutiat me iustus, erit gratissima plaga,
#########Arguat, hocoleo dulcius unguen erit.

page 314, image: s347

Nanque meo capiti nun quam liquor ille nocebit,
#########Ipse malos contra nempe precabor opem.
Illorum offendant adscrupea facta magistri,
#########Praefecti in lentam praecipitentur humum.
Ut mea sustineant audire et uerba fateri,
#########Suauia quod multis sint et amica modis.
Sicut humus grauido proscissa residit aratro,
#########Sicut secta graui uomere gleba iacet:
Sic nostra assiduis sunt fracta doloribus ossa,
#########Sic apud inferni limina sparsaiacent.
Quandoquidem te solum animo uigilante uidemus,
#########Te nisi nil aliud lumina nostra uident.
Et quia praesidium, nisi te, non inuenit ullum,
#########Ne patiare animam posse perire meam.
Serua me a [orig: à] la queo mihi quem posuere maligni,
#########Ut uitem reprobaretia tensa manu.
Incidat in laqueos quos condidit impius istos,
#########Donec saluus ego praeteriisse queam.

PSALMVS CXLII. Voce mea ad Dominum clamaui.

ARGVMENTVM.

Argumentum Psalmi ostendit titulus, recte autem oratur Psalmus pro Ecclesia, contra hostes et persecutores eius.

Perfidia queritur prohiberi falsa docentum,
#########Quo minus ipse alios uera docere queat:
Cum iam plus nimio pro ueris falsa ualerent,
#########Site exempla iuuant, tempora nostra uide.


page 315, image: s348

Erudiens canticum Dauid cum esset in spelunca, Oratio.

Assiduis Dominum lacrymis et uoce precabar
#########Diuinam assidua uoce precabar opem,
Ante ipsum mea uerba grauesque [orig: grauésque] effundo dolores,
#########Ipsi quae patior uulnera saeua queror.
Mens mea cum duris iacet obruta et anxiarebus,
#########Quae sequar et fugiam mi Deus ipse uides.
Quae mihi saepe fuit pedibus uia trita, sub illa
#########Fallaces laqueos occuluere mihi.
Hacillac oculos uertens per cuncta ferebam,
#########Nemo, qui misero uellet adesse fuit.
Iam fuit optatae spes omnis ademta salutis,
#########Nemo fuit placidam qui mihi ferret opem.
Tunc tua supplicius uenerabar numina uerbis,
#########Mi Deus o [orig: ô] mea spes, tu mea certa salus.
Tu mihi praesidium Deus es, per te mihi uitae
#########Pars est, conting et quantulacunque super.
His lacrymis precor intendas, moueare querelis,
#########Nam miser exhaustus pene dolore fui.
Erue ab hoste odio qui me insectatur acerbo,
#########Nam mihi nunc nimium praeualuere mali.
Detrahe uincla animae quib. hoc in carcere pressa est
#########Ut nomen celebret libera facta tuum.
Tunc mihi iustorum iungent socia agmina coetus,
#########Si mihi praestiteris quae bona tanta rogo.

PSALMVS CXLIII. Domine exaudi orationem meam.


page 316, image: s349

ARGVMENTVM.

Est precatio pro remissione peccatorum, quae habet suos hostes, nempe Sathanam autorem desperationis, et doctores, qui docent legem et fiduciam operum. Quare orat exaudiri propter ueritatem et iustitiam Dei: ueritas est, quod Deus promisit se exauditurum pios: iustitia est, quod Deus iniustos iustificat, et peccata remittit propter misericordiam in Christo exhibitam.

Territa mens uitiis etc imagine uindicis irae,
#########Iudicium ne se cogat obire rogat.
Promissis ueniae Domini constanter adhaeret,
#########Solari melius mens onerata ne quit.

Psalmus Dauid

Audi summe parens rerum, qu as pectore ab imo,
#########Et tibi sollicito fundimus ore preces.
In fidei uirtute tuae me respice, et audi
#########Quae tibi nunc moesto pectore uerba loquor.
Et quia iustitiae summa est tibi cura tuendae,
#########Sume pia iust as exulis aure preces.
Ah ne in iudicium ueni as pater optime mecum,
#########Ah tibi ne fieri me patiare reum
Nam quis erit qui te consistere iudice possit?
#########Quis tibi perspectus iustus abire queat?
Insidiatus enim mihi perfidus imminet hostis,
#########Semper et hucfraudum nomina mille struit.

page 317, image: s350

Abiecit uelut in terram mea temporauitae.
#########In tenebr as positum me uiolenter agit.
Non secus ac aurae uitalis lumine cassi,
#########Per loca neglecti sola iacere solent.
Conficitur moerore animus, mens anxia torpet,
#########Omnis in attonito pectore sensus hebet.
Tunc ueteres repeto longinqui temporis annos,
#########Et retro in mentem secula prisca uoco.
Tunc animo repetens memori tua facta loquebar,
#########Quae gessere manus omnia mira tuae.
Protensis ad te ueneror tua nomina palmis,
#########Te mea mens isto tristis ab orbe sitit.
Ne cunctere, fer auxilium, spes omnis in aur as
#########Te sine, pene anima deficiente, fugit.
Ne uultus absconde tuos, ne forte relinquar
#########His similis qui iam tartara nigra petunt.
Ocyus has ueniat bonit as tua not asub aures
#########Fidere cui possim, nam sine te nihil est.
Qua gradiar praescribe uiam, mea nanque fathiscit,
#########Suspirans ad opem languida uita tuam.
Eripe ab insidiis quas instruit hostis acerbus
#########Mi Deus, o [orig: ô] misero spes, uia, uita, salus.
Ut faciam tibi grata doce, tua iussa capessam,
#########Nam sine te misero quis Deus esse queat?
Spiritus ille tuae bonitatis ducat euntem,
#########Qua recta ad te itur, nec propiore, uia.
Redde mihi incolumem propter tua nomina uitam,
#########Iustus es, huic animae redde salutis opem.
Sic subuerte meos, ut es optimus, ocyus hostes,
#########Infestos animae nocte dieque [orig: diéque] meae.

page 318, image: s351

Abiice et ad nihilum redigems age, perde malignos,
#########Tu quia me Domini iura regentis habes.

PSALMVS CXLIIII. Benedictus Dominus Deus meus.

ARGVMENTVM.

Est insignis Psalmus, in quo simul gratias agit, et orat pro regno et Ecclesia, contra hostes, seditiosos ciues et Pseudoprophetas. Habet autem insigne pa/qos2, quod miratur Dei beneficentiam erga homines ingratos et malos. Quid est homo, inquit, quod sic curas eum etc.

Iura, magistratus, eges, pax, foedera, bellum,
#########Vnius in Domini sunt sita cuncta manu.
Ille docet quicquid scimus facit omnia solus,
#########Quo sine tam fragilis quid potuisset homo?

Psalmus Dauid.

Summa creatori Domino laus, gratia, uirtus,
#########Cuius habere parem gloria iure nequit.
Dura manus in bella meas qui format et armat,
#########Ad fera qui digitos minstruit arma meos.
Hic [orig: Hîc] bonit as, hic [orig: hîc] summa mihi est fiducia, ab illo
#########Munior, hic instar turris etc arcis habet.
Quo mihi ceu clypeo spes praesidii omnis habetur,
#########Imperio populos subiicit ille meo.
Cur tibi fit genitor mortalis homuncio tanti,
#########Hunc ut et agnoscens nonnihil esse putes?
Vita hominis nihilo similis, fugit ocyor umbra
#########Quae uenit, et minimo tempore tota perit.

page 319, image: s352

E coelis Domine interras descende iacentes,
#########Tangemanu, fumos, culmina summa, dabunt.
Fulgura mitte, quibus pereant intende sagitt as,
#########Ut cito uecordes ad tua tela cadant.
Mitte manum de sede tuam sublimis Olympi,
#########Auxilium uindex ut ferat illa mihi.
Eripe me uelut immensis e fluctibus aegrum,
#########De ui quam misero fert aliena manus.
Eripe me a [orig: à] populis qui nil nisi uana loquuntur,
#########Qui dextra fraudes insidiante parant.
Sic tibi summe opifex rerum noua carmina dicam,
#########Cantabunt laudes organa nostratuas.
Organa, sed fidibus bis quinque instructa, feremus
#########Plectra, lyras, citharas, organa, nabla, tubas.
Per quem dura geruntreges et praelia uincunt,
#########Dauidem seruas hostis ab ense tuum.
Eripe me seruaque [orig: seruáque] uolens, aliena repelle
#########Agmina, quae legisunt inimica tuae.
Qui cum sint homines reprobi, mendacia miscent,
#########Quorum dextra dolos insidiasque [orig: insidiásque] struit.
Ut nostri incipiant nobis adolescere nati
#########Ut tener e molli surculus exit humo.
Ut nostrae niteant formoso corpore natae,
#########Qualis in eximia est pulcra columna domo.
Ut sint nostra opibus penuaria plena repostis,
#########Copianec cesset, nec uacet ista manus.
Ut grex mille ouium producat millia centum,
#########Quae nunc nostra auido pascua dente metunt.
Terga boum grauib. sint pinguia et apta ferendis,
#########In nostras ueniat nulla ruina domos.

page 320, image: s353

In nostris uox nulla sonet truculenta plateis,
#########Et possit nostris rebus abesse nihil.
Felicem populum qui tantis dotibus auctus,
#########Se Domino curae nouerit esse Deo.

PSALMVS CXLV. Exaltabo te Deus meus rex, et ben.

ARGVMENTVM.

Est insignis Psalmus, in quo gratias agit pro regno Christi. quod sit regnum misericordiae, et gratiae, et aeternum regnum, in quo lapsi eriguntur, orantes exaudiuntur, et periclitantes et afflicti teguntur ac gubernantur: Haec insignia et praecipua sunt beneficia regni Christi in hac uita.

Pro meritis laudare, Deo gratissima res est,
#########Nec poterat ritu commodiore coli.
Magnificis Domini pietas et gloria uerbis,
#########Non potuit uena diuitiore cani.

Laus Dauid.

Perpetua te laude feram rex maxime rerum
#########Mi Deus, o [orig: ô] maior uocis honore meae.
Perpetuo tua facta canam, tua nomina dicam,
#########Perpetuo, et si quidlongius esse potest.
Nulla dies sine laude tuamihi desinet unquam,
#########Ista tuae laudis fama perennis erit.
Magnus es et laudum elogio dignissimus omni,
#########Qui dextra rerum sceptra potente tenes.
Quam [orig: Quàm] sis magnus enim quis perscrutabitur unquam?
#########Omnipotens adeo uis tua fine caret.

page 321, image: s354

Nati natorum tua facta ingentia dicent,
#########Quasque [orig: Quásque] manu uires omnipotente moues.
Quae tua maiest as, tua magnificentia gessit,
#########Omnia per populos facta stupenda loquar.
Ut narrent aliis tant as, tua robora, uires,
#########Omnibus ut tua sit gloria nota plagis.
Ut memorare tuae possint bonitatis honorem,
#########Ut sit iusticiae laus manifesta tuae.
Ut pius ut clemens Deus est, ita lentus ad iram,
#########Ad ueniam properis passibus ire solet.
Omnibus est placidus, super omnia facta benignus,
#########Quae prius immensa condidit ipse manu.
Te Deus agnoscunt opera omnia, te uenerantur,
#########Te celebrant sancti laudis honore tui.
Ornamenta tui regni, et decus omne loquentur,
#########Et tua carminib us fortia facta canent.
Ut sit mortales tua summa potentia in omnes
#########Cognita, sit regni gloria nota tui.
Secula uirga tui perstabit in omnia regni,
#########Meta potestatis non erit ullatuae.
Sustentat Dominus qui nutant quique labascunt,
#########Prostratos ab humo, qui iacuere, leuat.
Te pater obseruant oculis, in te omnia sperant,
#########Quae uitalis adhuc luminis aura fouet.
Et tu respiciens tribuis sua pabula cunctis,
#########Distribuens escam tempore cuique suo.
Mox ut aperta manus patuit tua, fundis in omnes
#########Omnia quae uiuae tempora lucis habent.
Atque i... [reading uncertain: page damaged] quando uoles dextra tua munera aperta
#########Diuidis, et satias, quae uoluere, bonis.

page 322, image: s355

Omnimoda Dominus ratione est iustus etc aequus,
#########Ille operum sanctus nil nisi sanctus agit.
Astat et est propior Deus im plorantibus ipsum,
#########Quorum sunt solida pectora firma fide.
Qui Dominum metuunt quae sunt his grata rependit,
#########Audit, et hos placida seruat ubique manu.
Qui Dominum reuerenter amant, hos ipse tuetur,
#########Morte, sub hoc, poenas impia turba dedit.
Perpetuo Domini laudes mea lingua loquetur,
#########Illius et laudes omnia uiua canent.

PSALMVS CXLVI. Lauda anima mea Dominum, lau.

ARGVMENTVM.

Est eodem argumento cum superiori Psalmo. Commemorat enim beneficentiam Dei, quod est creator, quod seruat promissa, quod defendit, liberat, peccata remittit, afflictos et derelictos iuuat etc. Habet autem insignem antithesin, quod frustra sit fiducia in homines, fiducia autem in talem Deum, non fallat.

Vna salus seruire Deo, atque huicfidere soli,
#########Qui sibi fidentes liberat, auget, amat.
Mundo etenim, aut cuiuis hominum confidere stultam est
#########Pondera qui uerae nulla salutis habent.

Haleluia.


page 323, image: s356

Eia age laude noua Domini celebremus honorem,
#########Mi anime his nostris insite uisceribus.
Laude noua Domino Psalmos et carmina dicam,
#########Donec in hoc aliquis corpore sensus erit.
Spes in principibus ne fortereponite uestras,
#########Quorum quam referat non habet ullus opem.
Sunt homines, nolite hominum confidere cuiquam,
#########Munera qui uerae nulla salutis habent.
Spiritus aethereas hominis nanque ibit in auras,
#########Et redit in cineres quod cinis ante fuit.
Consilia illius tunc omnia uana peribunt,
#########Momento pereunt tam studia ista breui.
Felicem cui dexter adest Deus ille Iacobi,
#########Qui quae de Dominno comoda speret habet.
Qui coelos, terraeque orbem, maria omnia finxit,
#########Quaeque inclusa operum machina tanta tenet.
Ill nec esse potest mendax nec fallere quenquam,
#########Illius est omni tempore certa fides.
Iniuste afflictos qui uindicat esurientum,
#########Pallenti miseram pellit ab ore famem.
Ille leuat uinctos, caecis sua lumina reddit,
#########Ille manu pressos auxiliante leuat.
Diligit ille bonos, iustos Deus ipse tuetur,
#########Sumit ab hoc duris aduena rebus opem.
Pupillos Dominus uiduasque [orig: uiduásque] extollit egentes,
#########Impius iratum corruet ante Deum.
Illetuus Deus alma Sion rex omne per aeuum,
#########Iura ferens cunctis et Deus unus erit.


page 324, image: s357

PSALMVS CXLVII. Laudate Dominum quoniambo.

ARGVMENTVM.

Est gratiarum actio, pro beneficiis Dei spiritualibus et corporalibus, quae longa oratione commemorat.

Qui pascit bonitate suos, et corda piorum,
#########Qui fructu steriles ubere ditat agros.
Qui pacem regnis, qui bella dat, ille ferendus
#########Laudibus, huic gratos nos decet esse Deo.

Haleluia.

Edite ferte hilares Domino, noua munera laudum,
#########Nam pulcrum est merita dicere laude Deum.
Ipsius eximio Psalmos cantemus honori,
#########Pulcra etenim laus est. et decet ipsa Deum.
Restituet Solymas Dominus, dispersa reducet
#########Membra, Isr aelem colliget ille suum.
Qui laesis animos, et fractis corda medetur,
#########Duraque [orig: Duráque] praesenti uulnera sanat ope.
Qui coelo fixos astrorum supputat ignes,
#########Omnibus et stellis nomina certa dedit.
Magnus ut est Dominus, sic uirtus maxima, cuius
#########Summa, modum nullum, uis rationis habet.
Mansuetos e sorde leuat, de sede superbos
#########Deiicit, et terrae trudit ad ima malos.
Alternis cantate Deo, date iubila laudum,
#########Stringite uocalis plectra canora lyra.

page 325, image: s358

Humida qui toti praetendit nubila coelo,
#########Ut pluuiae terris praecipitentur aquae.
Qui summis faciles in montibus educat herbas,
#########Et steriles colles pascua laeta facit.
Qui sua iumentis dat pabula, dat sua pullis
#########Coruorum, querula quando ea uoce uocant.
Non huic robur equi placet in fera bella ruentis,
#########Non iuuat hunc fortis tibia crassauiri.
Ipsum quitimuere placent, hos diligit ultro,
#########Quicunque ipsius spem bonitatis habent.
Effer laude Deum, Solimorum urbs inclyta regum,
#########Alma Sion Domino gratificare tuo.
Portarum uectes corroborat ille tuarum,
#########Et uario ciues ditat honore tuos.
Qui placidam statuit tua per confinia pacem,
#########Et tribuit pueris optima farra tuis.
Ille suum terr as uerbum dispersit in omnes,
#########Ipsius ut penna praepete iussa uolant.
Non secus ille niuem quam [orig: quàm] lanae uellera mittit,
#########Cum iubet, ut cineres, sparsa pruina iacet.
Qui glaciem ceufrustra iacit, dum grandine saeuit,
#########Tanta quis ipsius frigora ferre queat?
Amandat suaiussa et protinus ista liquescunt,
#########Conuertit uentos, et fluit humor aquae.
Qui decreta Israeli sua nunciat, ipsi
#########Iussa quibus sidas magne Iacobe tibi.
Talia facta Deus non Gentibus edidit ullis,
#########Nec notas leges fecit habere suas.

page 326, image: s359

PSALMVS CXLVIII. Laudate Dominum de coelis, laud.

ARGVMENTVM.

Habet Psalmus exhortationem ad gratiarum actionem pro tota creatur Dei, in qua Deus ostendit bonitatem suam, et potentiam, ut tam bono et potenti Deo discamus confidere in omnibus periculis, et timere eum.

Regna, magistratus, hominum genera omnia, reges
#########Esse bona a [orig: à] Domino cuncta creata docet.
Omnia cumbona sint quae fecerit ipse, quis ausit,
#########Damnandum ex illis dicere uel minimum?

Haleluia.

Coelestes animae sublimia templa tenentes,
#########E quib. haec ingens infera lumen habent,
Ludibus accumulate Deum super omnia magnum,
#########Laudet in excelsis turba ministra Deum.
Angelicae mentes omneis, exercitus omnis
#########Ipsius, agnoscant laudibus, esse Deum.
Sol et Luna creatorem cognoscite uestrum,
#########Non alio laus haec ore canenda fuit.
Omnia in illustri lucentia sydera coelo,
#########Testentur laudem solius esse Dei.
Coelorum uarii subsultent laudibus orbes,
#########Quos circum se actos ultima terra uidet.
Quae superinductis pendent in nubibus undae,
#########Laudantes Domini se fateantur opus.

page 327, image: s360

Ipse suo Dominus qui condidit omnia uerbo,
#########Omnia sint isto nomine grata Deo.
Atque ea perpetuos, ut sint, stabiliuit in annos,
#########Quaeque dedit legum uincula certa tenent.
Vos quo que quae terras animantia cunque tenetis,
#########Grata creatori laudibus este Deo.
Qui maria incolitis immensi maxima ceti,
#########Quaelibet et uiuos quotquot abyssus habet.
Ignis edax rerum, permisti grandine nymbi,
#########Et pluuiae bruma praecip itante niues.
Et uapor exiccans, et agentes nubila uenti,
#########Qui uerbis faciunt quae iubet ille suis.
Omnes et montes et proxima culmina coelo,
#########Fructiserae stirpes, robora dura cedri.
O silue stria lustra ferae quaecunque tenetis,
#########Quae colutis pecorum pascua prata greges.
Reptilium genus omne, auium genus omne uolantum,
#########Seu uos terra grauis, seu leuis aer habct.
Terrarum reges, populique et sceptra ferentes,
#########Quique tenenda loco principe iura datis:
Imberbes pueri, iuuenes, teneraeque puellae,
#########Imbelles aeuo iam grauiore senes,
Vna uoce Deum laudate, quod [orig: quòd] ipsius altum
#########Est super et terras, et super astra decus.
Ipse sui regnum populi Deus euehet, omnes
#########Laus decet ista pios, laus decet istabonos.
Laus decet haec Israelem quem diligit, et cui
#########Tam gratum populo nomen habere dedit.

page 328, image: s361

PSALMVS CXLIX. Cantate Domino canticum nouum

ARGVMENTVM.

Est exhortatio ad gratiarum actionem pro beneficiis Euangelii, per quod nobis annunciatur quod Deus habeat beneplacitum in suo populo, hoc est, quod non irascatur, sed per misericordiam ignoscat peccata. Item quod defendat Ecclesiam in mundo afflictam, quae Ecclesia per uerbum triumphat, et reges ac populos uerbo prosternit, ut obediant Euangelio. Haec enim sunt uincula, et carceres, quibus ratio constringitur.

Qui ueniam immerito [orig: immeritò] gratis dat et exhibet orbi,
#########Digna satis dici gratia nulla potest.
Nobis conueniunt igitur noua cantica, quinunc,
#########Luce noua uerbi, turba nouata sumus.

Haleluia.

In ueras cantate Deo noua carmina laudes,
#########Ipsius in coetu laus sapiente sonet.
Israel autore suo se oblectet, et istam
#########Laeta Sion regem gaudeat esse sibi.
Illi agiles turba ducant plaudente choreas,
#########Illi cum citharis tympana pulsa sonent.
Nam placuit populus Domino suus, ille iacentes
#########Subleuat, ille piis caussa salutis erit.

page 329, image: s362

Laeta triumphantes decorabit gloria sanctos,
#########Inque suis thalamis carmina laeta canent.
Ipsorum Dominum sublimem guttura tollunt,
#########Ancipites gladios in fera bella gerunt.
Ut meritam cunctis uindictam in Gentibus edant,
#########Castigent forti castra inimica manu.
Ferrea ut illorum cogant in uinculareges,
#########Nobilium dura compede crura ligent.
Ut ius perficiant quod scriptum con stat in ipsos,
#########Hoc decus, hoc sanctis omnibus illud erit.

PSALMVS CL. Laudate Dominum in sactis eius.

ARGVMENTVM.

Est exhortatio ad gratiarum actionem, quam uult non uno modo declarari, propter magnitudinem et multitudinem beneficiorum, quibus et sub lege populum Israel, et in nouo testamento Ecclesiam cumulat. Porro Euangelii praedicatio est, qua una Deus praedicatur, et nos gratitudinem sine hypocrisi testamur.

Pro populo Israel grates agit, et docet ipsum,
#########Laudandum Solymis, sicut in arce Deum.
Quae canit instrumenta quibus laudare solebant
#########Sunt nobis grates, carmina, uerba, preces.

Haleluia.


page 330, image: s363

Sancta nouo Domini laudantes numina plausu,
#########Carmina factori dicite grata Deo.
Dicite regnantem super omnia sydera coeli,
#########Qua sedis posuit limina celsa suae.
Dicite quod [orig: quòd] nullum tam magna potentia finem,
#########Quod [orig: Quòd] nihil hoc maiu maximus orbis habet.
In laudes aptate tubas, clangoribus illum,
#########Et litui curui, et cornua rauca canant.
Huic arguta suas resonent Psalteria laudes,
#########Vocales citharae carmina blanda sonent.
Tympana festiuas imitantia pulsa choreas,
#########Hunc canat artifici fistula tacta manu.
Huic deuota suas intendant organana chordas,
#########Omnia quae Musis gratia iuncta probat.
Stridula latisonas referentia cymbala uoces,
#########Dulce ferant Domino iubila festa melos.
Denique uitalem quae cunque per aera [orig: aêra] spirant,
#########In Domini laudes carmina grata canant.

FINIS.


page 331, image: s364

SALOMONIS ECCLESIASTES CARMINE REDDITVS, PER HELIVM EOBANVM HESSum.

LECTORI.

Non bene planta uirens alieno adolescit in horto,
#########Non bene fucatum lumlna pascit ebur.
Non bene natiuum uiolat cerussa colorem,
#########Turpiter inducto uina colore rubent.
Hei mihi si, quam [orig: quàm] sunt haec uana simillima ueris,
#########Tam similis uano sit meus iste labor.
Sed quia non insunt toto hoc nisi uana libello,
#########Maluit hic uanus, quam [orig: quàm] nihil esse labor.


page 332, image: s365

ILLVSTRISSIMO PRINCIPI AC DOMINO, D. IOANNI Fridericho, Sacri Romani Imperii Electori, Duci Saxoniae, Marchioni Misniae, Comiti Prouinciali Thuringiae etc. EOBANVS HESSVS S. D. [abbr.: Salutem Dicit]

LIBRVM Solomonis de contemtu et uanitate rerum omnium, quae in humana uita uersantur, quem uulgo Ecclesiasten uocamt, Latinis a [orig: à] me uersibus nonnihil (si diis placet) illustratum, tuo Clarissimo nomini optime Princeps dedicare uisum est, cum multas alias ob caussas, tum potissimum duas, quod [orig: quòd] et ipse tuapte natura et generosa qua dam indole talium scriptorum, quae ad pietatem faciunt, sis obseruantissimus, et quod [orig: quòd] liber hic ciuilium actionum et politicae administrationis plurima praecepta contineat, quae adte tanquam Princi pem uerae pietati ac religioni conseruandae, tum etiam adres gerendas, et in gerendis natum educatumque [orig: educatúmque], maximopere pertinere arbitratus sum, cum et ei praefectus sis Imperio, quod citra maximas

page 333, image: s366

publicarum administrationum cur as ac labores geriregique nequeat, et tuus principatus in ea inciderit tempora, quaeut lucem quidem Euangelii sub felicissimae recordationis, ac illustriss. fratribus, Fridericho et Ioanne ducibus etc. quorum hic tibi parens, ille patruus fuit, mundo restituerunt, ita fuerunt iam aliquot annis, hodieque [orig: hodiéque] sunt omnium quae unquam fuerunt turbulentissima, adeo ut nisi, dum ab gerendis bellis, et rerum publicarum curis uacas, talibus teipsum libellis consoleris, nihil ferme habiturus sis, quod magnopere in tantis negotiorum turbis, uel oblectare possit animum tibi, uel stabilem et quietam reddere conscientiam. Quanquam uero [orig: uerò] et tu eiusmodi ingenia plurima, et modis omnibus nullo non genere eruditionis excellentia, foueas, ut talium donorum beatissima copia nunquam non abundes, uolui tamen et ego praeter etiam dictas iam paulo [orig: paulò] ante caussas, propter priuatam quandam tuam in me benignitatem, uideri erga te non ingratus fuisse, si huius libelli editione, animi ergate meiualde paratam beneuolentiam ostendissem, non tanquam magno et tanto principe digno munere, sed propensae potius erga tuam celsitudinem uoluntatis qualicun que indice et argumento. Quanquam uero [orig: uerò] non ignorem hunc, nunquam pro dignitate satis laudatum libellum, a [orig: à] doctissimis uiris, D. Martino Luthero, Philippo Melanchthone, Ioanne Brentio, et aliis, satis egregie illustratum, consilio tamen usus Reuerendi in Christo domini Ioannis Dantisci

page 334, image: s367

Episcopi Culmensis, et optimi uiri Ioannis Campensis, qui eum librum parafrastikw/s2 uerterat, quod et superiore anno in Psalterio fecerat, carmine Latino insigniendum, insignitum et quasi noua ueste indutum, ad te illustrissime Princeps mittere statui, in quo, quia plurimum properata est editio, multa insunt, quae nec ipsi mihi satisfaciunt, et alios possint nonnihil offendere legentes. Sed erit, ut bona spes est, paratior mihi apud bonos uenia, cum uidebunt eadem tam saepe fuisse dicenda. Quoties enim illi totius libri scopi repetendi fuerunt, uanitas, sub sole, stultitia, sapientia, uidi, apposui, cor, laetitia, ira, et eius generis alia multa, in quibus tamen quantum per breuitatem temporis (quo pene circumuentus eram) licuit, sic temperaui stylum, ut non eadem eisdem semper uerbis dicerem. Quod aduersionem Campensis attinet, non sum ausus per omnia, quamuis doctissimum uirum, sequi. Sed addita etiam uersione Lutheri (a [orig: à] cuius eximia eruditione uel latum unguem discedere nefas duco) sic spero me utrunque sequutum, ut neutri nec adiecerim, nec detraxerim quod offendere possit alterum. Et confido potius ab utroque me relaturum gratiam, qui duorum pul cerrimo labori, tertius ipse uelut socius sic accesserim, ut meorum nihil adiecerim, illorum optima scripta nouo quasi lumine Latini carminis illustrare, si non potuerin, certe conatus sim et uoluerim. Debebunt magna ex parte hunc laborem studiosi Episcoporum facile doctissimo D. Ioanni Dantisco,

page 335, image: s368

qui id mihi negocii, cum proxima aestate Ratisponae in comitiis, eius ipsius liberalitate agerem, iniunxit. Debebunt et uel in primis tibi Princeps illustrissime, cuius diuinae benignitati, et quasi tutelari numini consecratus in lucem prodiit. In calcem libelli adiecta est Elegia non quia non nuper nata nouitate sua placere tibi debeat, sed quia annis ab hinc aliquot ad te scripta, quasi postlimio reuersa, pristinae te tuae erga me benignitatis sit admonitura. Eene uale Princeps optime, atque illustrissime, meque [orig: méque] inter eos, qui tuae celsitudinis gloriae uere et ex animo fauent, annumerari precor ut patiare.

Noribergae, VIII. Nouembris. Anno M. D. XXXII.


page 336, image: s369

ECCLESIASTES SOLOMONIS PER HELIVM EOBANVM HESSum.

Regia qui tenuit Solymarum sceptra potentum,
#########Psalmographo Solomon de genitore satus.
Cui celebrata dedit generosum concio nomen,
#########Haec loquitur certa uerba probanda fide:
Omnia sunt omni uanissima tempore, quorum
#########Nec lex, nec ratio, nec uia certa manet.
Nam quae commoditas, quis fructus ab omnibus istis,
#########Quaecunque in toto Sol uidet orbe geri?
Se licet immodicis mortalia pectora curis
#########Vexent, ut fructum quemlibet inde ferant:
Non tamen inueniumt, quod quaesiuere, nec ullum
#########Hinc operae precium commodioris habent.
Omnes qui siquidem mortales carpimus auras,
#########Semper ad interitum turba parata sumus.
Cunque [orig: Cúnque] manu assidue rapiamur mortis auarae,
#########Max alii subeunt, qui loca nostra petant.
Interea non mota suo stat pondere tellus,
#########Ceulocus haec in quo fabula possit agi.
Non secus ac plenum populo spectante theatrum,
#########Alternae celebrent quod sine fine uices.
Solnunc Hesperias intrat, nunc exit ab undis,
#########Nuncreuehet celeres, nunc reuocabit equos.
Atque ita continuo, quae conspicit omnia motu,
#########Mutat, et ut constans nil sinat esse, facit.

page 337, image: s370

Tollitur humentem nunc uentiftatus in austrum,
#########Nunc idem Boreae frigida regna petit.
Nunc alias orbis partes operosus oberrat,
#########Donec eo redeat, unde profectus erat.
Flumina in Oceanum labentia cuncta feruntur,
#########Nec tamen Oceanum fluctus, et unda grauant.
Nam simul intr arunt mare flumina, cuncta remittit,
#########Vnde queant cursus mox iterare suos.
Dum requies rebus nunquam datur ulla, nec ullo
#########Tempore consistat, quicquid in orbe uides.
Nemo potest rerum certas cognoscere caussas,
#########Nemo potest rerum nomina uera loqui:
Nanque oculos fugiunt se contemplantis, et aures,
#########Atque ita praetereunt dum remanere putas.
Nostri etiam sensus omnes mutantur in horas.
#########Nec quod uere horum iudicet ullus habet.
Vertitur ipse etiam uentis agitabilis aer,
#########Nec species ueras, nec simulacra refert.
Quicquid ab antiquo rerum natura creauit,
#########Hoc etiam series temporis huius habet.
Cui similes alias producet serior aetas
#########Effigies, adeo res modo nulla noua est.
Nulla adeo nouasunt sub aperti lumine solis,
#########Quae tales possint non subiisse uices.
Vlla dari ne potest res, de qua dicere possis,
#########Haec houa res aliquo tempore nulla fuit?
Nulla potest, nam praeterito fuit illa sub aeuo,
#########Et periit, uelut est haec peritura breui.
Tempora nostra nihil prorsus meminere priorum,
#########Vno nanque omnes interiere modo.

page 338, image: s371

Nos quoque quae stulte nostris miramur in annis,
#########Quaeque agimus, nunquam secla futura scient:
Ipse ego cui tribuit sacratum concio nomen,
#########Qui fero sublimi regia sceptra manu.
Tota licet solus Iudaica regna gubernem,
#########Et Solymas habitem possideamque [orig: possideámque] domos.
Pectore in hoc toto, tota huc ratione ferebar,
#########Hoc mea mens auide parturiebat opus,
Ut rerum caussas scrutarer, et omnia scirem,
#########Quae fieri celsa Phoebus ab arce uidet.
Anxius ille ardor studii mortalia torquet
#########Pectora, ob idque animis indidit ipse Deus.
Omnia scrutatus quaecunque sub aethere fiunt,
#########Inueni praeter nomina uana nihil.
Quae tamen ut cum sint uanissima, scire uolentum
#########Anxia perturbant pectora mille modis.
Quod semel ad nihilum est ex omni parte redactam,
#########Restituinulla conditione potest.
Talibus hic autem, quae sunt obnoxia damnis,
#########Comprendi numero qua ratione queant?
Cognita cumque [orig: cúmque] mihi sapientia multa fuisset,
#########Adieci a [orig: à] priscis multa reperta uiris,
Nam studio sunt multa meo superaddita, quae sint
#########Auxilii rebus non habitura parum.
Ut saperem toto ingenio studiaistasequebar.
#########Elogium ueri quae sapientis habent.
Vtque ea consequerer magis, et perfecta tenerem,
#########Stultit as etiam discere cura fuit.
Sed dum conor et hoc, uideo, tormenta, labores,
#########Indignumque [orig: Indignúmque] animi se cruciantis opus.

page 339, image: s372

Nam quicunque uolet sapientior esse uideri
#########Omnibus, atque ista nescit in arte modum.
Multa ingrata feret, multa experietur amard,
#########Plurima cogetur non toleranda pati.
Qui uero studiis noua saepe prioribus addit,
#########Ipsi sibi demta fine molestus erit.
Nil nisi uana igitur spectans ludibria rerum,
#########Ipse mihi coepi talia uerba loqui:
Oblectare iocis, risus age, non tibi deerit
#########Copia, nec uitae luxuriantis opes.
Vtere deliciis praesentibus, utere quicquid
#########Laeticia mentes exhilarare potest:
Haec ego dicebam, sed et haec quoque uana putaui,
#########Et uidi stabilem non habitura locum.
Infelix fatuum sequitur dementia risum,
#########Vita fit immo dicis omnis inepta iocis.
Ergo ego constitui contemnere, quicquid ubique
#########Dulce uoluptatum copia diues habet.
Abstinuisse mero, conuiuia spernere, corpus
#########Amplius haud ullis exhilarare modis.
Atque ita stulticiam, quia uita humana referta est,
#########Discere, quae reliquis rebus inesse solet.
Si quid forte animo uel in his occurrere posset,
#########Quod sequar, et uanum non uideatur opus.
Ista uoluptatum mihi dum genera omnia sumo,
#########Hoc ut praetextu discere multa queam.
Non perit illecebris non curis languet ab istis.
#########Non animus solitum deserit officium.
Singula sed iusta perpendens facta bilance,
#########Prudentis partes et sapientis agit.

page 340, image: s373

Ergo nec aggressus uulgaria, condere coepi,
#########Quibus [orig: Queis] nullae possent aedibus esse pares.
Plurima per nostros plantata esse uinea colles,
#########Multa mihi in patriis storuit uua iugis.
Mille uoluptatum uiridaria plena paraui,
#########Innumeris plenus storibus hortus erat.
Arboribus quem fructiferis conseuimus omnem,
#########De genere hic arbor quolibet unus erat.
Iussi etiam extructis manare canalibus undam,
#########Ut uirides hortos irriget humor aquae.
Praesidia institui, famulos famulasque [orig: famulásque] coeml,
#########E quibus est uernis pluribus aucta domus.
Armenta atque gregum possedi plura minorum,
#########Quam [orig: Quàm] solymas quisquam qui prior obtinnit.
Quanta mihi fuerit fului prociosa metalli,
#########Quanta mihi argenti copia, nemo roget.
Innumerabilibus mea regia dotibus aucta est,
#########Quales praecipue regia sceptra decent.
Praefectos plures statui, terra [orig: terrá] que marique,
#########Quibus [orig: Queis] fuerant regni credita iura mei.
Cantores etiam cantatricesque [orig: cantatricésque] coegi,
#########Esset ut in nostra Musica tota domo.
Quaesieram multa formosas arte puellas,
#########Nec uidit plures nec tulit ulla domus.
Has siquidem nulla est ferit as tam barbara, quae non
#########Sit licet ingenti plena rigoris, amet.
Hoc ego mag na modo sum nactus nomina, meque [orig: méque]
#########Clarior e ueterum sanguine nemo fuit.
Omnibus his se uera ducem sapientia rebus
#########Praebuit, et constans adfuit ipsa mihi.

page 341, image: s374

Ex his quicquid erat, quod pascere posset ocellos
#########Hoc ipsi tanquam pabula laeta dedi.
Nullum laeticiae genus et non ulla refugi
#########Gaudia, momento nostra futura breui.
Quin se animus potius no ster praesentibus explet
#########Deliciis, quibus est maxima cura frui.
Cumque [orig: Cúmque] nimis multo studio quaesita uiderem
#########Plurima, quaesitis abstinuisse queam?
Nam nihil inueni fructus ex omnibus istis,
#########Quaeue bona hinc credam commodiora dari.
Oblectabilibus quam [orig: quàm] pascere lumina spectris,
#########Quam [orig: Quàm] renouare animi gaudia mille modis.
Iamque [orig: Iámque] recensebamque [orig: recensebámque], et mecum cuncta relegi
#########Omnia, quae nostrae constituere manus.
In quae uisus ego tantum insumsisse laboris,
#########Ante ea quam [orig: quàm] prorsus perficerentur, eram
Omnia deprendi nihili res esse, nec ulla
#########Semper in infracto parte manere gradu.
Quae tamen excrucient animum, curisque molestis
#########Saepe suis fractum sedibus excutiant.
Atque itare nulla stabilem consistere fructum,
#########Donec in hoc fragilis corpore uita manet.
Demum respiciens ad easdem rebus in iisdem,
#########Quam [orig: Quàm] fuerim sapiens noscere cura fuit,
Vidi quanta foret temulenti insania Bacchi,
#########Quanta mala ebrietas perniciosa ferat.
Stulticia reliquae res non caruere, nec ullae
#########Erroris maculam non habuere sui.
Nam quis homo est, aliquid conari ut grandius ausit,
#########Ut referat regis facta stupenda Dei?

page 342, image: s375

Cum minimum nec possit in his aequa re laborem,
#########Quos dedit innumeros, et dabit omnipotens.
Verum stulticia quantum sapientia distet,
#########Haec ratio est ista cognita lege mihi.
Ut quantum tenebras differre a [orig: à] luce uiderem,
#########Tantum illa hac esset posteriore loco.
Nam sapiens in fronte oculos habet, omnia spectans,
#########Omnia prudenti cum ratione uidet.
Plapitat in tenebris stultus ceu lumine cassus,
#########Et nihil, et nulla cum ratione uidet.
Sed tamem, hoc certum est, idem manet exitus omnes,
#########Interea, et uanis omnia uana cadunt.
Ergo ego sic mecum: si non sim liber ab istis,
#########Quae stultos, ueluti somnia uana, mouent,
Quorsum conabar fieri sapientior aequo?
#########Cur aliis in ce plus rationis erat?
Ergo iterum uidi, quam [orig: quàm] nec sapientia uanis,
#########Et stultis careat finibus ipsa suis.
Pluribus haud etenim sapiens memorabitur annis,
#########Quam [orig: Quàm] stultus, quoniam uixit uterque breui.
Sicut enim quod praeteritis effloruit annis,
#########Nocte graui pressum, nunc sine fine iacet.
Sic etiam quod nunc praesenti floret in aeuo,
#########Flumine lethaeo secla futura prement.
Idem finis erit stulti et sapientis, et uno
#########Parca ferox fato coget utrunque mori.
Cur as ergo hominum tam detestabar ineptas,
#########Quorum esset miseris perdita uita modis,
Cum nihil aut fructus, aut floris ubique uiderem,
#########Sed magis innumeris omnia plena malis.

page 343, image: s376

Omnia sidereo quae lustrat lumine Phoebus,
#########Plus nimio uani quam [orig: quàm] bonitatis habent.
Et nihil haec praestant, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] noctesque [orig: noctésque] dissesque
#########Excruciant animos, supplicioque [orig: supplicióque] premunt.
Odi etiam magno quantumuis parta labore,
#########At que meum toto quicquid in orbe fuit.
Cuncta quod haeredi sunt haec tradenda futuro,
#########Qui mihi successor constituendus erit.
Quis nouit sapiens, stultus ne sit ille futurus,
#########Qui mea, qualis erit cunque relicta feret.
Cuncta feret certe tato congesta labore,
#########Per uitae spacium, tempora longa, meae.
Haec quoque dum meditor, quae possit caussa uideri
#########Vanior est uana uisa fuisse mihi.
Ergo animo curas euellere protinus omnes
#########Constitui, quibus haec anxia uita fuit.
Hoc ego cum facerem, sapientior esse uidebar,
#########Inter quos solis lumina cunque uident.
Namque tibi ut fuerit sapientia cognita, palmam
#########Eximia rerum cognitione feras.
Instituas omnem sine luxu degere uitam,
#########Tecum auferre tamen nil potes inde tuum.
Cuncta tamen quaecunque tenes possessa relinques,
#########Illi cui curae res tua nulla fuit.
Hoc quoque cur hominem non torqueat? hoc uqoque uanum
#########Cum sit, habet merito nomina uana, malum.
Quae nanque his curis obnoxius, anxia torquens
#########Pectora, quae sua sint, accipere inde potest.
Vita hominis misera, et multorum plena malorum,
#########Omnia conando, taedia multa subit.

page 344, image: s377

Infelix animus tacita nec nocte quiescit
#########Hanc quoque rem uanam dicere iure potes.
Nil homini melius quam [orig: quàm] si oblectetur in istis,
#########Quae natura manu liberiore dedit.
Nempe cibo uino [orig: uinó] que uolens indulgeat, et se
#########His opibus recreet, quas Deus ipse dedit.
His etenim, cum sint diuinae munera dextrae,
#########Vti, tristitia non prohibente, decet.
Nam quis splendidior me sumtibus extitit ullis,
#########Cui magis hac, inquam, dextra benigna fuit?
Certe homini quem dexter amat Deus, his dabit uti
#########Rebus, et ut sapiens talia dona probet.
At coaceruandi studium dimittet iniquo,
#########Ut precium lucri congerat omne sui.
Atque ea, quae demum congesserit, omnia tradet
#########Illi, cui Deus haec usibus esse uolet.
Multa igitur cum sint in rebus inania cunctis,
#########Dic age quid uano hoc uanius esse potest?
Omnia mut antur uicibus nascentia certis,
#########Nec quicquam stabile est, quod queat esse diu.
Qui nunc nascuntur, morientur tempore certo,
#########Quae plantata uides, auferet hora sequens.
Olim planta fuit, quae nunc succiditur arbor,
#########Quae nunc destruimus, structa fuere prius.
Nunc fietu nimio deducimus anxia uitae
#########Tempora, nunc risu soluimur immodico.
Nunc aliquo atterimus lugentia pectora casu,
#########Iam non laeticiae nos modus ullus habet.
Diruimus ueteres et ab iisdem saepe ruinis
#########Venit cura nouas aedificare domos.

page 345, image: s378

Interdum placuit cupidis amplexibus uti,
#########Oscula nonnunquam displicuisse solent.
Quaerimus interdum, quod perdere deinde queamus
#########Nunc positas nuper dilapidamus opes.
Quae modo consuimus, iam numc discerpimus, et sunt
#########Garrula nunc nobis guttura muta modo.
Saepe aliquos raro affectu constanter amamus,
#########Saepe odio insequimur, qui modo gratus erat.
Saepe inimicitias agimus, quas ponerc tandem
#########Collibitum est, et pax gratior inde uenit.
Quem tandem ex rebus tam se pug nantibus inter
#########Mortalis fructum sumere quaeso potest?
Haec Deus humanae immisit ludibria menti,
#########Ut merit as habeant pectora nostra cruces.
Omnia quae Dominus fecit, pulcerrima fecit,
#########Et bona quaeque suo tempore quaeque loco.
Totius ille idem fecit latera ardua mundi,
#########Humanisque oculis conspicienda dedit.
Scilicet ut rerum mir acula tanta uidentes,
#########Grande creatoris confiterentur opus.
Quanquam tant arum caussas et condita rerum,
#########Nemo unquam potuit noscere, nemo potest.
Hic quoque deprendi, nihil esse sub omnibus illis,
#########Quod iuuet, anxificum praeter habere nihil.
Quam [orig: Quàm] genio indulgere, animique remittere cur as,
#########Donec nostra calent corpora sanguis alat.
Hoc cui contigerit donis praesentibus uti,
#########Placati munus credat adesse Dei.
Tale etenim certe fiet quodcunque futurum est,
#########Quale ipsum Dominus, qui facit, esse uolet.

page 346, image: s379

Nec quicquam adiiciet quisquam nec tollet ab illo,
#########Quod facit ut sese nos uereamur, opus.
Nil sub sole nouum, quod enim fuit ante, futurum
#########Sic fuit, atque ipsum secla futura ferent.
Assidue siquidem reuocat quaecun que fuerunt,
#########Seque [orig: Séque] hinc, ceu celeri proripuere gradu.
Et uelut in toto non sit satis orbe malorum,
#########Ex uariis rerum disparibusque [orig: disparibúsque] modis.
Vidi iusticiae lo ca designata ferendae,
#########In quibus impietas ipsa tyrannis erat.
Simplicis in cathedram successerat impius aequi,
#########Et regni extulerat sceptra cruenta sui.
Haec ego miratus, tacito mihi murmure dixi,
#########Vtraque constabit iudice cuassa Deo.
Iustus enim sub eo stabit, cadet impius, illo
#########Iudice, qui iustum iudicat, atque facit.
Omnia nanque breui sunt discernenda per ipsum,
#########Quae uel agit, uel nunc cogitat omnis homo.
Cum nihil his aliud rebus caussae esse uiderem,
#########Ista fere mecum quae meditabar erant.
Has Deus immittit pestes mortalibus aegris,
#########Tablibus ut monstris cor da superba domet.
Ut cum se uideant brutorum uiuere uitam,
#########A pecorum uita non procul esse sciant.
Nam nec habent humana aliud ludibria, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd]
#########Brutorum faciat sensibus esse pares.
Et mors est cadem briutique hominisque, nec ulla
#########Illius est huius conditione prior.
Nec potis est animam potiorem dicere quisquam
#########Esse hominis, quam [orig: quàm] qua uiuere bruta uides.

page 347, image: s380

Nec praestamt homines quicquam ullo nomine brutis,
#########Quod [orig: Quòd] tam sunt uani hi, quam [orig: quàm] nihil illa ualent.
Siue hominem spectes, seu quicquid übique creatum est,
#########Idem quo tendant et locus unus erit.
Cuncta suos repetent ortus, matremque [orig: matrémque] requirent,
#########Et quae cuncta dedit, cuncta uorabit humus.
Et quis scire potest, quid sit post fata futurum?
#########Sit ne anima ad super as nostra abitura domos?
An potius moritura aegro cum corpore, sicut
#########Vtroque intereunt omnia bruta modo.
Omnia quae postquam cognoui uana, putab am
#########Omnia praeclarum consuluisse boni.
Pellere tristiciam, sine sollicitudine uitam
#########Degere, nec partis abstinuisse manum.
Mundere enim diuum [orig: diuûm] data sunt mortalibus aegris
#########Haec bona, ut oblectent his sua corda datis.
Caetera sunt aliena homini quae cuncta relinquet,
#########Et nihil exillis post sua fata feret.
Quantumuis nimiis sint anxia pectora curis,
#########Nil prodect, nihil hinc utilitatis erit.
Vltima quis dicet, quid sit post fata futurum?
#########Ergo et stulticiae res habet ista satis.
Hinc alio [orig: aliò] uertens animum, mortalia uidi
#########Pectora diuersis exagitata malis.
Innumeros uidi flentes, quos scilicet hostis
#########Impius iniustis cladibus afficeret.
Nec quisquam miseris aderat solatia praebens,
#########Qui placidam duro tempore ferret opem.
Illa ego conspiciens felices esse putabam,
#########Qui nuper uisum deseruere diem.

page 348, image: s381

Sed tamen his mage felices, nimiumque [orig: nimiúmque] beatos,
#########Quos nullo nasci tempore contigerit.
Hi siquidem nihil istorum uidere malorum,
#########In quibus haec omnis uita sepulta iacet.
Longo me docuit facta experientia ab usu,
#########In nostris sani mentibus esse nihil.
Huc studia, huc mores hominum potiora referri,
#########Vicino ut possit quisque nocere suo.
Ut quas quisque queat sibi consuluisse per artes,
#########Alter in alterius damna paratus eat.
Quae quid habent aliud, quam [orig: quàm] curas atque labores,
#########Et miser as animo se laniante cruces?
Hos alii toto uit antes pectore mores,
#########In iutia his etiam deteriora ruunt.
Segnia continuo ducentes ocia luxu,
#########Exiguo absumunt tempore quicquid habent:
Donec egestosa iam paupertate coacti,
#########Ipsi se miseros et sua membra uorent.
Tu potius duro sapiens insiste labori,
#########Quodque [orig: Quódque] facis, fatuus non remoretur opus.
Quod [orig: Quód] si forte manum tibi non implebit utranque
#########Copia, tu laetus quantulacunque tene.
Praestat enim minimo gaudentem uiuere lucro,
#########Quam [orig: Quàm] luxu miseros praecipitare dies.
Hinc alio [orig: aliò] uertens oculos, uanissima uidi
#########Plurima, queis poter at uanius esse nihil.
Sunt qui cuncta hominum fugiant consortia, tanquam
#########Ad se pertineant commoda nostra nihil.
Qui neque coniugii, carissima pignora fructus,
#########Nec sociae quicquam conditionis habent.

page 349, image: s382

Et tamen haud aliter duros obiere labores,
#########Quam [orig: Quàm] si multa hominum millia alenda forent:
Quorum nulla sitim sedauerit unda nec Hermi,
#########Nec fluuio fului diues arena Tagi.
Hi nun quam ad sese redeunt, ut dicere possint:
#########Cui miseri tant as accumulamus opes?
Quos propter genium fraudamus et ista subimus,
#########Quae parit assiduus taedia multa labor?
Cui bona contrahimus tot tantaque [orig: tantáque], nec tamen uti
#########Possumus, aut ullo nos recreare modo?
Horum si qua alia est, haec est insignior omni
#########Stulticia, atque aliquem non habet ista modum.
Hoc animum tor quet no ctesque [orig: ctésque] diesque [orig: diésque], nec ullo
#########Tormentum requiem temopore habere sinit.
Quare commodior uisa est mihi uita duorum,
#########Quos una aequali iungit amore fides.
Nam sociata fides ingentia commoda praestat,
#########Et mala quae ferimus plurima saepe leuat.
Nam si de so ciis alter cadat, erigit illum
#########Alter, et abiectum non sinit esse diu.
Et forsan periturus erat, nisi subleuet ipsum,
#########Et ferat optatam fidus amicus opem.
Si duo conueniant in eodem corporalecto,
#########Calfacit amborum mutuus ossa calor.
Solus, et in uacuo recubans sine compare lecto,
#########Frigida uix aliquo membra calore rigat.
Raro unus potuit uires uicisse duorum,
#########Et grauiora triplex robora funis habet.
Egregie iuuenis cordatus, et indole praestans,
#########Rege sene et stupido est nobilitate prior.

page 350, image: s383

Qui iacuit tetro quando que in carcere uinctus,
#########Parta suis meritis regia sceptra tulit.
Saepe etiam regum de sanguine natus, adima
#########Corruit, et proprias dilapidauit opes.
Illius ambit amicitiam sibi quisque profecto,
#########Quem patris effoeti, sceptra ferenda manent.
Nec minus ante senem multa pietate colcbant,
#########Dum iuuenis regno praeficiendus erat.
Sicut et ante fuit multis grauis ista tyrannis,
#########Sic ctiam iuuenis durior huius erit.
Haec quoque res alias inter uanissima uisa est,
#########Ambitus hic animo taedia multa mouet.
Sacra salutiferi subiturus limina templi,
#########Ne tuns incipiat pes titubare caue.
Et dociles adhibe dictis praesentibus aures,
#########Gratior est ipsi uictima nulla Deo.
Grata Deo non sunt pingues holocausta per aras,
#########Nec sacra quae stulti persoluere manus.
Nescit enim mala quanta patret mens impia stulti,
#########Dum mala tantum ipso nomine multa facit.
Cumque [orig: Cúmque] Deum timida uenerabere uoce precatus.
#########Hunc te audire, tibi hunc semper adesse puta.
Hic ne diuinas multis onerauoris aures
#########Vocibus, immodicas non amat ille preces.
Nam qui nulla suis precibus moderamina ponunt,
#########Aut raro aut nunquam quod petiere ferunt.
Ante Deum quis enim cupiat disertus haberi,
#########Aut nimia inflato gutture uerba loqui?
Ipse etenim coeli solio sublimis ab alto
#########Omnia coelesti lumine nostra uidet.

page 351, image: s384

Vtque uidet, sic quae gerimus Deus omnia nouit,
#########Qua ratione huic tu garrulus esse uoles?
Sicut enim nimiae gignunt insomnia curae,
#########Sic adimunt precibus plurima uerba fidem.
Si tamen orando quicquid promiseris ipsum
#########Absque mora studeas persoluissse uide.
Ne tanqua insipiens promittere multa paratus,
#########Hac ipsa offendas conditione Deum.
Praestat enim uoluisse nihil, quam [orig: quàm] reddere nunquam
#########Aut nihil ergo uoue, uel facienda uoue.
Ergo caue, ne lingua loquax te crimine tanto
#########Obruat, irritent ut tua uerba Deum.
Neue putes ipsum res negligere angelon istas,
#########Quite, qui reliquos, qui tua cuncta uidet.
Quem sibi peccati uerum mens conscia testem,
#########Non secus ac ipsum conspicit ante Deum.
Nam tibi promissis nimio, nimiumque [orig: nimiúmque] loquaci,
#########Polliciti ratio uix satis ulla fuit.
Quod tu tam leue forte putas et inutile factum,
#########Offendit mira conditione Deum.
Ergo preces non ille tuas exaudiet unquam,
#########Certus in ingratum uertere quicquid ages.
Sicut multa uag as ubi turbant somnia noctes,
#########Multa quoque ex illis uana uenire solent:
Sic etiam in multis uerborum ambagibus error
#########Plurimus, et multis plurima uana modis.
Quare age tu reuerere Deum, uereumque [orig: ueréumque] timorem
#########Illius in tacito pectore semper habe.
Pauperis oppressi cladem si uideris usquam,
#########Si sua iusticiae iura negata cadunt.

page 352, image: s385

Ne sic obstupeas, ne sic mireris, ut ipsum
#########Talia facta Deum posse latere putes.
Nam malus ille suum quoque habet qui talia curet,
#########Et super hosregnant maior utroque manus.
Rex etenim toti terrae qui praesidet unus,
#########Omnia constituet ligibus ista suis.
Hic faciet deserta coli regionis et agros,
#########Vnde bonis largae suppeditentur opes.
Summum crede mihi terreno hoc munus in orbe est
#########Qui tibi non uanas fundat agellus opes.
Qui fructu queat assiduo satis esse colenti,
#########Et ferat alternus munera iusta lobor.
Talis ager cui contigerit, num iure beatum
#########Dixeris? et certe rex erit ille mihi.
Magnarum quem uexat opum uesana cupido,
#########Nun quam erit, aggestis ut satur esse queat.
Nec fructum exillis feret unquam diues auarus,
#########Quid precor hoc etiam uanius esse potest?
Diuitiae plures ubi sunt, ibi plurima turba est,
#########Omnia quae multo parta labore uorat.
Nam quid habent aliud fructus, nisi diues ut illas
#########Absumi uideat nocte die [orig: dié] que miser?
Grata quies post exhaustum solet esse laborem
#########Seu modica est alicui, seu bona coena domi.
Nulla graues capiunt opulenti somnia curae,
#########Dormire hunc etiam non patiuntur opes.
Est genus hoc etiam satis exitiale malorum,
#########Et quo uix aliud tristius esse queat.
Diuitiae nam saepe uiri, qui condidit illas,
#########Seruatae in proprium damna tulere caput.

page 353, image: s386

Dilapsae dominos misere afflixere, quod haeres
#########Illi succedens auferat inde nihil.
Sicut enim progressa suae sunt matris ab aluo,
#########Sic ortus repetent corpora nuda suos.
Et nihil horum alicuisecum hinc auferre licebit,
#########Plurima quae pro pter saepe molesta tulit.
Hoc quoque triste malum genus hoc miserabile uitae est,
#########Qua ueniunt omnes haec repetenda uia est.
Quid prodest igitur uariis affligere curis,
#########Atque animum nulla posse quiete frui.
Aerumnosi homines cunctos uixere per annos,
#########Semper et ipsorum sordida uita fuit.
Rectius ergo bonis uitae patrisque fruemur,
#########Quae tanto peperit nostra labore manus.
Haec inter miserae non pauca incommoda uitae,
#########Quae grauibus curis pectora nostra premunt.
Praecipue cum uita breuis minuatur in horas,
#########Et quae ferre potest commoda sola ferat.
Si cui diuitias dederit Deus, addat eidem
#########Vti magnifico pectore posse datis.
Hoc ingens donum esse Dei quis nesciat? atque hoc
#########Munere censenda est dextra benigna Dei.
Quisquis enim talis fuerit, non ille bonorum,
#########Quae Deus obtulerit, non memor esse potest,
Nec mala turbabunt hunc huius plurima uitae,
#########Quod Deus hunc laetum pectus habere iubet.
Cunque [orig: Cúnque] uiderentur genera infinita malorum,
#########Hoc quoque de multis, quod meditaber, erat.
Vidi diuitiis saturos, quibus ipsa benignas
#########Copia de cornu diuite fudit opes:

page 354, image: s387

Quorum magna domos impleuit gloria, et illis
#########Iam nihil haec ultra, quod peteretur, erat.
Sed Deus his animum, quo possent talibus uti
#########Non dedit, hi partis abstinuere manum.
Cuncta relinquentes haeredibus ista futuris,
#########Forsan et ignota dilapidanda manu.
Haecres uana quidem, sed nulla frequentior usquam,
#########Et quae plus hominum mentibus insideat.
Si quis forte domi natorum pignora centum,
#########Et simul innumeras accumularit [orig: accumulârit] opes,
Sit super, et plures uitam producat in annos,
#########Defraudet genium qualibet arte suum.
Inde sepultura careat neglectus honesta,
#########Qualia diuitibus multa uenire solent.
Hoc magis est felix, fracta qui matris ab aluo,
#########Editus est uisum mortuus ante diem.
Hic etenim quanqqam in superas non uenerit auras,
#########Nec uaga Luciferi uiderit hora Dei,
Liber ab aerumnis tamen extitit ille, cruces quas
#########Perpetuas animi diues auarus habet.
Quid prodest si quis uiuat bis mille per annos,
#########Qui uolet a [orig: à] propriis abstinuisse bonis?
Nonne suum finem tam longa morabitur aetas?
#########Cunctorum et finis qui fuit huius erit?
Non alios homini fructus peperere labores,
#########Quam [orig: Quàm] nisi ut ex animo uiuere possit, edat.
Quod quanquam facile est, animo tamen omnia desunt,
#########Expleri cuius dira cupido nequit.
Num bona praestabunt sapienti plura labores,
#########Quam fatuo? et qs [abbr.: quis] in hoc est ne hic, an ille prior?

page 355, image: s388

Sola suos inopi confert industria uictus,
#########Vnde aliorum hominum uiuere more queat.
Ergo oculos melius praesenti est pascere fructu,
#########Quam [orig: Quàm] uariis animum motibus esse uagum.
Munere concessis praesentibus utere diuum [orig: diuûm],
#########Omnia donanti mitte futura Deo.
Islarga quaecunque dedit tibi munera dextra,
#########Non dedit ut parcas, ut fruerere dedit.
Quaerere plura animo se non capiente molesta est
#########Crux nimis, et finem non habet ista fames.
Cur quod nondum olim fuerat, iam no mine notum
#########Ante Deum, prius et quam [orig: quàm] pareretur, erat?
Quodque [orig: Quódque] idem ille, uelit nolit, post tempora multa
#########Esset in humana carne futurus homo.
Nec possit nisi cum Domino contendere frustra,
#########Cur se non alium fecerit, aut alium.
Qui uolet ergo Deo multis contendere uerbis,
#########Vanus hic est, solidae nil rationis habens.
Quae Deus humanae, seu sint bona, seu mala, uitae
#########Immittit, placido pectore ferre decet,
Non homo nouit .n. [abbr.: enim] quid inutile, quidue petendum,
#########Donec in hoc tristi uiuitur exilio.
Qualis enim uana est umbrae fugientis imago,
#########Talis uita hominum praeterit, errat, abit.
Dicere quis poterit, quid nam sit in orbe futurum,
#########Quae bona quodue [orig: quódue] malum quaelibet hora ferat.
Sunt optanda magis purae bona nomina famae,
#########Nobilis unguenti quam [orig: quàm] preciosus odor.
Etmelior suprema dies in limine mortis,
#########Quam [orig: Quàm] quae natali sidere prima fuit.

page 356, image: s389

Et plus tesocium lugentibus esse decebat,
#########Quam [orig: Quàm] conuiuantes inter habere locum.
Discis enim finem quem sis habiturus ab illis,
#########Et quae te maneant fata futura uides.
Tristitia est risu melior, quia tristia uultus
#########Signa sui memorem reddere posse ferunt,
Tristitiam sapiens meditatur, gaudia stultus
#########Omni consueuit tempore uana sequi.
Rectius a [orig: à] sapiente uiro obiurgabere, quam [orig: quàm] si
#########Blandimenta uiri desipientis ames.
Nam qualem stipulae sonitum fecere crepantes,
#########Quas flamma in medio crispat auara foco?
Tales sunt fatuirisus, sed et hoc quoque uanum est,
#########Quod stultum sapiens admonuisse tulit.
Nam si forte malos obiurget et increpet ultro,
#########Quod nimis imponunt pondera magna bonis,
Oderunt mox uerba uiri, quem perdere tentant,
#########Affliguntque malis, insidiasque struunt.
Ergo magis finem rerum spectare licebit,
#########Quam [orig: Quàm] quae principii caussa fuisse queat.
Vir bonus est, animo qui sustinet omnia magno,
#########Vir malus est, alios qui sine fronte notat.
Nunquam degenerem cito commouearis adiram,
#########Stultum nanque frequens arguit ira uirum.
Ne reputes tecum, cur nam meliora fuerunt,
#########Quam [orig: Quàm] sint hi nostri, tempora prisca dies.
Non etenim sapiens unquam tam friuola curat,
#########In quibus est opere, quod meditere nihil.
Nam certum est tam prisca suos habuisse labores,
#########Quam [orig: Quàm] clades habeant tempora nostra suas.

page 357, image: s390

Diuitiis coniuncta bona est sapientia, nam plus
#########In uitae officiis utilitatis habet.
Nam bona multa homini praestat sapientia, multum
#########Momenti quoque habent, si modereris, opes.
Verum hoc diuitiis sapientia praestat et anteit,
#########Quod [orig: Quòd] sibi deuinctos uiuere sola facit.
Contemplare Deus quaecunque creauit, ab ipso
#########Recta quis instituet, facta supina Deo?
Quisapis ergo, bonis praesentibus utere laetus,
#########Aduersas animo fer patiente uices.
Nam Deus esse uices uoluit, quibus omnia uerso
#########Per tam dissimilem uoluerit orberotam.
Vtratio nihil esse manens humana uideret,
#########Cui tuto quisquam fidere posset homo.
Plurima cognoui, sed et inter plurima uidi
#########Iustitiam iusto saepe nocere suam.
Hoc quoque prospexi, quod [orig: quòd] qui uir inutilis esset,
#########Ex ipsa felix impietate foret.
Ne sapias igitur nimium, nec iustior aequo
#########Esse uelis, ne quid tu quoque triste feras.
Ne tamen accedas stolidis, nec ad impia fiectas,
#########Nam male, qui faciunt ista, perire solent.
Ut tamen cuites haec tanta pericula, certa est,
#########Et qua non falli conditione queas:
Crede Deo: quicunque Deum reuerebitur, ist as
#########Mortiferas pestes perpetuo effugiet.
Cultorem sua saepe iuuat sapientia, plus quam [orig: quàm]
#########Auxilio primi quinque bis esse queant.
Nemo est tam sapiens, tam iustus nemo erit unquam,
#########Quem sine peccato uiuere posse putes.

page 358, image: s391

Quare ne uacuam cito delatoribus aurem
#########Praebueris, res haec perniciosa tibi est.
De te ne cogare dolos audire tuorum,
#########Verbaque [orig: Verbáque] in aure tua uix habitura fidem.
Scis et in absentes quoties sis ipse locutus
#########Verba apud adstantes non repetenda tibi.
Omnibus his tentata meum sapientia pectus
#########Erudiit, uolui discere plura tamen.
Iam supra humanos conantem ascendere sensus,
#########Omnia credentem noscere deseruit.
Non capit humanae uecors ignauia mentis,
#########Nullius ingenii uis aperire potest.
Quo sit consilio Deus usus in omnibus istis,
#########Condita perpetua quae stabiliuit ope.
Inde operae precium uisum est mihi discere quicquid,
#########Certa aliqua sciri sub ratione potest.
Impietas quam [orig: quàm] stulticiae comes addita, quod sit
#########Impietatis opus discere cura fuit.
Dum meditor, uideo mulier quod [orig: quòd] acerbior ipsa
#########Morte sit, atque omni durior exitio.
Quae uenatorum similis, sed pluribus uns
#########Tendens occultis retia compedibus.
Illius incauti laqueis captantur amantes,
#########Illius ignauos uincula dura ligant,
Retia corde gerit, manibus sua uincula nectit,
#########Ingenio, forma, blandiciisque nocens.
Dilectum sibi peste Deus seruabit ab illa,
#########Istos peccator concidet in laqueos.
Ecce, ait, hoc quoque me docuit sapientia, rebus
#########Adres collatis, non nisi uera sequi.

page 359, image: s392

Iudice contuleram muliebria nomina fama,
#########Collatis eadem est caussa peracta uiris.
Vnus mille uirum [orig: uirûm] uix qui tolerabilis esset,
#########Mille puellarum nulla reperta bona est.
Hoc tamen inueni, quod rectum fecerit ipsum,
#########Quem genitor terra de genetrice tulit.
In praeceps tamen hunc ipsum retroque [orig: retróque] relapsum,
#########Naturae partes non tenuisse suae.
Sed cum posteritate sua reperisse malorum,
#########Innumerabilibus fanda nefanda modis.
Nam studia in diuersum abeunt, multasque [orig: multásque] per artes
#########Confundunt sortis munera quisque suae.
Tam sapiens quis erit, res ut diiudicet ist as?
#########Nemo sat has caussas explicuisse potest.
Docti magna uiri commendat gratia uultum,
#########Et fugat atrocis nubila tristitiae.
Hoc decet, hoc opus est sapientis nomine dignum,
#########Regis ut obseruet nomina, iussa, fidem
Inde Deo si teste aliquid iurauerit unquam,
#########Exhibitum sancta relligione ferat.
Tu uecors ne perge malis insistere, tanquam
#########A facie possis illius aufugere.
Nam cui confidas alii? quaecunque placebunt
#########Ipsi, perficiet cuncta potente manu.
Rex aliquid quocunque loco mandarit, ibidem
#########Esse potestatem qua teneare puta.
Nec quisquam audeat aduersus consistere regi,
#########Quaeue ea sintregis quaerere iussa sui:
Nam qui mandato patienter obedit, ab omni
#########Liber erit tetri colluuione mali.

page 360, image: s393

Temporis hora quidem paulo [orig: paulò] post illa futura est,
#########Corpora qua poenae noxia subiiciat.
Nam Deus hoc statuit tempus, quo iudicet omnes,
#########Quo sua pro meritis praemia quisque ferat.
Nec praescire datur, cui contingere possit,
#########Quid uentura boni, quid ferat hora mali.
Et si scire queat, quid sciri conuenit istuc?
#########Nemo animum potis est continuisse suum.
Nec uires poterunt ullae prodesse potentis,
#########Proxima cum dirae tempora mortis erunt.
Nec spes est se posse ista subducere pugna,
#########Quae morti et nobis est obeunda semel.
Nec malus im pietate sua seruatus abibit,
#########Sed mala supplicio conueniente luet.
Talibus insistens studiis ego plurima uidi,
#########Quae mala sub magni lumine solis erant.
Alter ut imperio nixus premat alterius res,
#########Hic ut cogatur iussa superba pati.
Pulcra mali placidae degebant ocia uitae,
#########Cladibus assiduis tempora fracta boni.
Sacrilegos uidi post impia facta sepultos,
#########Principe qui uiui prima tulere loco.
Horum nemo fuit memor amplius, hoc quoque stultum,
#########Haec quoque res uani plena furoris erat.
Sed quia non subito poena afficiuntur iniqui,
#########Inuumeriuiuunt absque timore mali.
Mille aliquis peccat uicibus, centenaque [orig: centenáque] patrat
#########Crimina, nec quicquam sustinet inde mali.
Quanquam humana tamen differt patientiarebus,
#########Fabulaque [orig: Fabuláque] haec multis blanda uidetur agi,

page 361, image: s394

Hos solos scio felices tamen esse futuros,
#########Qui metuunt uera simplicitate Deum.
Quantumuis felix appareat impius, ipso
#########Hoc miser est, uera quod [orig: quòd] bonitate caret.
Insuper et multos uiuat longaeuus in annos,
#########Et numeret uitae tempora multa suae.
Tam subito [orig: subitò] tamen ipsius quoque nita peribit,
#########Quam [orig: Quàm] leuis in nullo quae manet umbra loco.
Vidi iterum quo non aliud sit inanius usquam,
#########Idque frequens hominumrebus adesse malum.
Debita peruersis iustos mala ferre uidemus,
#########Quae iustos decuit commoda ferre malos.
Tanquam iustus agat male, sint bona facta malorum,
#########Res est stultitiae plena, molesta, grauis.
Optima uisa igitur, quae sit laetissima, uita est,
#########Vita suis nunquam non fruitura bonis.
Qui sapies igitur, genio indulgebis, et hic est
#########Optima qui solus commoda fructus habet.
Hinc magis ut saperem noctesque [orig: noctésque] diesque [orig: diésque] studebam,
#########Quam [orig: Quàm] sit et haec uariis obruta uita malis.
Et didici, quia nemo potest rationibus ullis
#########Nosse creatoris facta stupenda Dei,
Et quanto super his cura maiore laboret,
#########Tanto plus animo deficiente premi.
Imo [orig: Imò] ea si sapiens studeat nouisse, laborem
#########Perdet, et hoc etiam nomine stultus erit.
His animo contemplatus, const anter inhaerens,
#########Diuina agnoui cuncta ea facta manu.
Quicquid agat sapiens, iustus, malus, impius, ipsum
#########Cuncta potestati supposuisse suae.

page 362, image: s395

Nemo etenim nouit num sit uel dignus amari,
#########Aut odio? quis enim talia scire potest?
Omnia ad interitum tendunt mortalia eundem,
#########Et lexe cunctis excipit ista nihil.
Non magis euadet iustus, quam [orig: quàm] qui impius est uir,
#########Non insons sontem sorte preire potest.
Non sacra placandas faciens libamina ad aras,
#########Contemnente Deum tutior esse potest.
Tam facere assuetus periuria multa peribit,
#########Quam [orig: Quàm] qui sic metuit displicuisse Deo.
Omnibus erebus, quas desuper aspicit aether,
#########Haecres exemplo deteriore caret.
Cuncta quod occasum repetunt discrimine nullo,
#########Quod quae pergenda est omnibus, una uia est.
Nam quia proueniunt eadem omnibus omnia, sani est
#########Quod genus humanum possit habere, nihil.
Sic mala quae faciunt semper peioribus augent,
#########Donec ad infern as mors uocet atra domos.
Ut canis aetherias qui non dum deserit auras,
#########Quam leo, plus aliquid, lumine cassus habet.
Sic homo uiuus adhuc illi, qui nuper ad undas,
#########Transierit Stygias, anteferendus erit.
Hoc etenim praestant uiuentes lumine cassis,
#########Quod restare sibi fata futura sciunt.
Hoc etiam quia uiuenti sperare relictum est,
#########Per mala spes animos ad meliora leuat.
Illorum nihil extincti nouere, nec ultra
#########De uiuis aliquid quod meditentur habent.
Sed nec amicitias ultra nouere, nec hostes,
#########Inuidiaeque nihil, perfidiaeque nihil.

page 363, image: s396

Quid dubitas igitur? nunc i tua dulcia laetus
#########Vina bibe, et laetus uescere pane tuo.
Esse etenim debes iam dudum, certior, ipsum
#########Quod [orig: Quòd] non displiceant quae facis, ante Deum.
Assiduo niteat uestis tua splendida cultu,
#########Imbuat ornatum nardus odora caput.
Coniugii dulces cara cum coniuge fructus
#########Carpe, et legitimi perfer amoris onus.
Quae tibi coniunxit sese iuuenilibus annis,
#########In seros maneat fac tua sola dies.
Haec etenim proprie tua sunt, haec illa laboris
#########Praemia, qui requiem non sinit esse tibi.
Quae facienda uides, et quae facienda putabis,
#########Ut recte facias, strenuus esse uelis.
Horum nanque operum, quorum plenissima uita est,
#########(Si modo quod plenum est plenius esse potest)
Manibus in mediis quotam proper anter anhelas,
#########Nec lex, nec ration, nec locus ullus erit.
Mox didici non esse agilem, qui currere possit,
#########Quod [orig: Quòd] ne que sint fortes, qui fera bella gerunt:
Quodque [orig: Quódque] nec ipsa sibi pariat sapientia nictum,
#########Sed neque uir magnas ingeniosus opes:
Quod [orig: Quòd] non artifici sua per se gratia uenit,
#########Omnia sed casu temporis ista dari.
Nemo suae melius cognouit tempora mortis,
#########Quam [orig: Quàm] pisces hamum, quam [orig: quàm] graue uimen aues.
Sicut aues uisco, pisces capiuntur ab hamo,
#########Sic homo non cautus retia mortis adit.
Sed tamen hic [orig: hîc] quae dam mihi adhuc sapientia uisa est
#########Ipsaque [orig: Ipsáque], me certe iudice, magna fuit.

page 364, image: s397

Vrbs fuit exigua murorum cincta corona,
#########De cuius pauci ciuibus intus erant,
Venit et obsessam cinxit rex fortibus armis,
#########Praecludens positis turribus omne latus:
Vnus erat sapiens tam parua pauper in urbe,
#########Seruator patriae uir fuit ille suae.
Consiliis siquidem repulit sapientibus hostem,
#########Quem ciues armatis non potuere suis.
Et fuit ignotus poct hic ut et ante periclum,
#########Nulla quidemratio pauperis esse solet.
Tunc ego cognoui, quoniam sapientia praestat
#########Viribus, et ualeant arma sine arte nihil.
Et cont emta tamen sapientia pauperis huius,
#########Credita tam longo tempore nulla fuit.
Verba uiri quem sublimem sapientia tollit,
#########Quanquam sedato pectore pauca sonet,
Plus tamen efficient, et plus rationis habebunt,
#########Quam [orig: Quàm] uera quae stulti principis oratonant.
Instrumenta feri uincit sapientia belli,
#########Arma, globos, clypeos, spicula, pila, faces.
Interea quicunque aliquo delinquit in uno,
#########Exiguo magnum tempore perdet opus.
Sicut in unguentum muscae cum forte cadentes
#########Intereunt, fragrans languet et exit odor:
Sic sapienti adimunt permagnum saepe decorem
#########Paruula stultitiae signa notata leuis.
Sic graue consilium sapientis saepe malignus
#########Dissipat, et fatuo pectore multa nocet.
Cor gerit in dextra sapiens animumque [orig: animúmque] uirilem,
#########Illius ut possit cum uolet esse potens.

page 365, image: s398

Cor gerit in laeua fatuus, quia libera nunquam,
#########Nec composratio est illius ipsa sui.
Semper enim comitatur iners ignauia stultum,
#########Siue abiturus eat, ceu rediturus eat.
Et tan quam ipse aliis sapiat plus, desipere omnes,
#########Et stultos numeris omnibus esse putat.
Si quis te aduersum consurgat fortior, et te
#########Deprimat, et uoti iam sibi compos erit.
Ne te commoueas, nec debes uelle priorem,
#########Tam facili caussa, deseruisse locum.
Et cessasse loco saepe, simulasse tacendo,
#########Pluribus occlusit limina certa malis.
Grande frequensque [orig: frequénsque] malum princeps ignarus et excors
#########Qui loca non aequo diuidit aequa gradu.
Quos nunc extollit deie ctos esse decebat,
#########Despicitur sapiens, praemia stultus habet.
Vidi etenim seruos celsis residere caballis,
#########Ac si hic non dominis debitus esset honor.
Vidi etiam dominos pedites incedere, tanquam
#########Hic minime seruis debitus esset honor.
Qui foueam fodit, is metuat ne forsan in illam
#########Incidat, et damnum quod parat ipse ferat.
Sepem deiiciens, caueat ne mordicus ipsum
#########Dente uenenato uipera corripiat.
Destituent uires praegrandia saxa mouentem,
#########Ligna secans raro tempore sanus abit.
Obtusum nimia si sit rubigine ferrum,
#########Sic ut nec duro rumpere cote queas.
Restat ut auxilium praestet sapientia decti
#########Artificis, sine qua nil bene perficitur.

page 366, image: s399

Nam res difficiles sapientia saepe peregit,
#########Et faciles caussas reddidit ante graues.
Sibila qui mittens non ulla momorderit anguis,
#########Insidiatori dixeris esse parem.
Multa est e grauibus sapientis gratia uerbis,
#########Obruet hanc stulti perfida lingua uiri.
Stultitiam uerba ipsa sonamt, quae prima profatur,
#########Vltima mortiferi sig na furoris habent.
Multa loqui stultus solet ac sine pondere uerba,
#########Et quae plus uocis quam [orig: quàm] rationis habent.
Ignorant homines praesentia, nulla futuri est,
#########Quod ratio haec nunquam cognita teste caret.
Stultos affliget conatus inutilis ipsos,
#########Quod [orig: Quòd] rectam nequeant prorsus inire uiam.
Viuere quod nequeant ciuiliter, et quia nusquam
#########Inueniant, ubi se posse manere putent.
Heu patria infelix puerum sortita tyrannum,
#########Cuius auara duces fercula mane uorant.
Felicem patriam cui dat sapientia Regem,
#########Et qui cum sit opus strenuus esse potest.
Cuius tempestiua serunt conuiuia primi,
#########Ut ualeant, luxu non ut inerte fluant.
Tigna domus Domini dissoluet inertia, et intro
#########Stillabunt pluuii, si sinat ipse, noti.
Tantum ad delicias coenas, et prandia quaerunt,
#########Sola uoluptati uina parata bibunt.
Horum ne quitiae congesta pecunia seruit,
#########Quam solam magni numinis instar habent.
Ne male quid de rege tuo cum corde uoluta,
#########Praepositos ab eo ne reprehende duces.

page 367, image: s400

Huius enim uocis si nemo aliunde sit index,
#########Quae coelo uolitat non recitebit auis.
Mitte tuum, ne parce tuum, modo proiice panem
#########In latum fluuium praetereuntis aquae.
Nam rursum inuenies illum post tempore longo,
#########Magnum quae data sunt munera foenus habent.
Ne tua sit constricta manus, da largiter omni
#########Cui sit opus, promta quisquis egebit ope.
Ignoras etenim mala, quae uentura trahantur,
#########Quidue hodierna ferat, crastina quidue dies.
Si multo fuerint nubes humore grauatae,
#########Arida fructiferis imbribus arua leuant.
Arbor seu pluuium succisa inclinet in Austrum,
#########Seu Boreae spectet frigida regna trucis,
In quamcunque cadat partem, prostr ata recumbet,
#########Nec mut are potest amplius ipsa locum.
Qui uentos nimium ratione obseruat acuta,
#########In uacuo nunquam semina sparget agro.
Qui metuit pluuias, et nubes imbre grauatas,
#########Fructiferae nun quam tempora messis aget.
Ventus ut ignor as unde adsit, quoque [orig: quóque] recedat,
#########In grauida quo sint ossa ligata modo.
Sic operum nosces nec de tot millibus unum,
#########Quae magna omnipotens hic et ubique facit.
Tempestiua tuum iace semina mane per agrum,
#########Nec tua sit sero uespere lenta manus.
Nempe quod ignores, an quae sata prima fuerunt,
#########An quae sera, boni sunt habitura magis.
Quod [orig: Quòd] si proueniant fructus ab utroque benigni
#########Tempore, iam uoti summa peracta tui est.

page 368, image: s401

Omnibus est lucis, gratae suauissimus usus,
#########Gratum oculo solis posse uidere iubar.
Si quis ad aetatis plores peruenerit annos
#########Suauiter, aduersi cui nihil acciderit:
Inde recordatus quae uiderit omnia, quaeque
#########Senserit, et quae tam multa fuisse sciat,
Omnia uana fuisse, et fluxa, et inania dicet
#########Omnia, quod ueniens auferat hora breuis.
Obsequere ergo animo iuuenis, dum uernat et aetas,
#########Et flos dum nouus est indolis iste tuae.
Indulge genio, sequere omnia laeta, tuosque [orig: tuósque]
#########Pasce oculos, animus quidquid amabit ama.
Dum tamen int ered tecum mediterc, sciasque [orig: sciásque]
#########Iudice facta istaec excutienda Deo.
Stulticiae similem ne corrue pronus in iram,
#########Et tua quod cruciet corpora tolle malum.
Nanque opera incautae sunt omnia uana iuuentae,
#########Et quod post illam tempus, et ante uenit.
Ergo creatoris memor, hunc reuerenter adora,
#########Integra adhuc aeui dum uiret herba tui.
Ne te praeueniant magnorum foeta malorum
#########Tempora, quique tibi tristior annus eat,
Dicere quae possis tibi non placuisse, quod illis,
#########Iam subeant animo taedia longa tuo.
Ante tibi tenebrae, quam [orig: quàm] fiant omnia, et aurae
#########Nigrescant, lucem Solneget, astra negent.
Quam [orig: Quàm] uide as reduces pluuiae post tempora nubes,
#########Quam [orig: Quàm] fuit heu multis haec odiosa dies.
Fallor an haec metues tunc, cum custodibus ipsis,
#########Totius incipiet robur abesse domus.

page 369, image: s402

Quando incuruabunt prono se poplite fortes,
#########Fractaecessabunt organa pauca molae.
Quando offundentur multa caligine, quinunc
#########Ceu per cancellos, omnia clara uident.
Ostia cum stabunt solitarum clausa uiarum,
#########Exilis trepidae uox molitricis erit.
Aduolucrum cantus ubi consurgetur, et omnis
#########Ante uirens, cantus filia, fiet anus.
Alta uiam metuent facientia, cana uirebit,
#########Arbor amygdalino germine facta grauis.
Quando onerabuntur cariosae membra locustae,
#########Non erit in mensa cap paris ulla super:
Tunc homo qui sensit fierique haec omnia uidit,
#########Ibit in aeternae limina certa domus.
Funiculus quanquam hinc argenteus ante feratur,
#########Aureoli fontis quam [orig: quàm] stupefiat aqua.
Hydria fontanam quam [orig: quàm] confring atur ad undam,
#########Quam [orig: Quàm] gemat ad puteum uersio fracta rotae.
Quam [orig: Quàm] leuis in terram redeat puluisculus, ex qua
#########Ipse quoque existens terra profectus erat.
Spiritus ad superos redeat, patriamque [orig: patriámque] reuisat,
#########Vnde ad mortales ante pro fectus erat.
Omnia sunt omni uanissima tempore, dixit,
#########Concio cui uer ax nomina uera dedit.
Qui quia prae reliquis sapiens fuit, omnia fecit,
#########Quibus [orig: Queis] populum posset constituisse suum.
Omnia scrutatus prouerbia plurima scripsit,
#########Scripta aliis etiam, sed meliora dedit:
Vtilia in primis et scitu digna reliquit,
#########Et dedit hand falsa plurima scriptafide.

page 370, image: s403

Hoc quae scripta uides sapientum uerba libello,
#########Clauos et stimulos dicere iure queas:
Quae licet a [orig: à] multis fuerint descripta magistris,
#########Sunt tamen ex uno cuncta profecta uiro.
Caetera mi fili fuge, quae cognoris ab istis
#########Omnia non sancta tradita uerba fide.
Nam loca sunt scriptis nunc omnia plena libellis,
#########Quorum nec finis, nec modus esse potest.
Et nimis exhaurit uires, corpusque [orig: corpúsque] fatigat
#########Sermo, quem nimium copia longa facit.
Iam quis sit rerum finis, quae meta laborum,
#########Hoc operae precium noscere grande fuit.
Mente Deum tota metuens, quae tradidit orbi,
#########Condita sub fido pectore iussa tene.
Summa haec humano generi, sed et unica lex est
#########Tradita, qua sine lex altera nulla ualet.
Omnia iudicio Deus haec definiet aequo,
#########Nunc quoque quae multa nocte sepulta iacent.
Omnia discutiet Deus omnibus arbiter aequus,
#########Seu bona, seu fuerint deteriore nota.

FINIS.


page 371, image: s404

INDEX PSALMORVM.

Numerus. Psal. Pag.

120 Ad Dominum cum tribularer 182

28 Ad te Domine clamabo Deus 58

25 Ad te Domine leuaui animam meam 52

123 Ad te leuaui oculos meos, qui 286

29 Afferte Domino filii Dei afferte 60

78 Attendite popule meus legem meam 173

49 Audite haec omnes gentes aurib. 107

B

119 Beati immaculati in uia qui ambu. 368

128 Beati omnes qui timent dominum 291

32 Bedti quorum remissae sunt iniquit. 67

41 Beatus qui intelligit erga egenum 91

1 Beatus uir qui non ambulauit in 1

212 Beatus uir qui timet dominum 255

34 Benedicam Dominum in omni tem. 71

103 Benedic anima mea domino 229

104 Benedic anima mea domino 232

144 Benedictus dominus deus meus 318

85 Benedixisti domine terram tuam 192

92 Bonum est confiteri domine, et psal. 110


page 372, image: s405

C

96 Cantate Domino canticum nouum 217

98 Centate domino canticum nouum, quia 221

149 Cantate dom. canticum nouum, laus 328

19 Coeli enarrant gloriam Dei 40

9 Confitebor tibi Domine, narra. 18

111 Confitebor tibi dom.in concilio iust. 254

138 Confitebor tibi dom.in toto corde 306

75 Confitebimur tibi deus confiteb. 167

105 Confitenmini domino et inuocate 235

106 Confitemini dom.quoniam bonus 239

118 Confitemini dom.quoniam bonus 265

107 Confitemini dom.quoniam bonus 243

136 Confitemini dom.quoniam bonus 302

16 Conserua me domine quoniam spe. 31

4 Cum inuocarem exaudiuit me 6

D

130 De profundis clamaui ad te dom. 293

44 Deus auribus nostris audiuimus 96

50 Deus deorum dominus locutus 110

22 Deus Deus meus respice in me 46

63 Deus Deus meus ad te de luce uigilo 136

70 Deus in adiutorium meum intende 154

54 Deus in nomine tuo saluum me fac 119

72 Deus iudicium tuum regi da 158

109 Deus laudem meam ne tacueris 249

67 Deus misereatur nostri et benedicat 192

46 Deus nostrum refugium et uirtus 102

83 Deus quis similis erit tibi ne taceas 188


page 373, image: s406

60 Deus repulisti nos et destruxisti nos 131

82 Deus stetit in synagoga deorum 187

79 Deus uenerunt Gentes in haereditatem 180

94 Deus ultionun: Dominus Deus 313

115 Dilexi quoniam exaudiet Dominus 263

18 Diligam te Domine fortitudo med 35

39 Dixi custodiam uias meas, ut non 86

110 Dixit Dominus Domino meo, sed 252

36 Dixit iniustus ut delinquat in 77

14 Dixit insipiens in corde suo, non est 116

52 Dixit insipiens in corde suo, non est 28

141 Domine clamaui ad te exaudi me 312

7 Domine Deus meus in te speraui 13

88 Domine Deus slautis meae in die 197

8 Domine Dominus noster quam [orig: quàm] ad. 16

102 Domine exaudi orationem meam 226

143 Domine exaudi orat. meam auribus 315

21 Domine in uirtute tua laetabitur 44

6 Domine ne in furore tuo arguas 11

38 Domine ne in furore tuo arguas 83

131 Domine non est exaltatum cor meum 295

139 Domine probasti me et cognouisti 308

3 Domine quid multiplicati sunt 5

15 Domine quis habitabit in taber. 29

90 Domine refugium factus es 205

12 Domine saluum me fac quoniam 25

24 Domini est terra et plenitudo eius 51

27 Dominus illuminatio mea et salus 56

23 Dominus regit me et nihil mihi de 50

93 Dominus regnauit decorem indut. 212

page 374, image: s407

97 Dominus regnauit, exultet terra 219

99 Dominus regnauit irascantur 222

E

134 Ecce nunc benedicite Domino 299

133 Ecce quam [orig: quàm] bonum et quam [orig: quàm] lucundum 298

59 Eripe me Domine de inimicis meis 128

140 Eripe me Domine ab homine malo 311

45 Eructauit cor meum uerbum bonum 99

145 Exaltabo te Deus meus rex 320

80 Exaltabo te Domine quoniam 61

61 Exaudi Dcus deprecationem 133

55 Exaudi Deus orationem meam 121

64 Exaudi Deus orationem meam 138

17 Exaudi Domine iustitiam meam 33

20 Exaudiat te Dominus in die tribul. 43

40 Expectans expectaui Dominum 88

81 Exultate Deo adiutori nostro 189

33 Exultate iusti in Domino, rectos 69

68 Exurgat Deus et dissipentur inimici 145

F

87 Fundamenta eius in montibus san. 196

I

86 Inclina Domine aurem tuam 194

126 In conuertendo Dominus captiuitat. 289

21 In Domino confido quomodo 23

214 In exitu Israel de AEgypto 258

31 In te Domine speraui non confun. 64

71 In te Domine speraui non confundar. 155


page 375, image: s408

66 Iubilate Deo omnis terra, psallite 131

100 Iubilate Deo omnis terra, seruite 224

35 Iudica Domine no centes me 74

43 Iudica me Deus, et iudica caussam 95

26 Iudica me Domine, quoniam ego 34

L

146 Lauda anima mea Dominum 322

148 Laudate Dominum de coelis 326

150 Laudate Dominum in sanctis eius 329

117 Laudate Dominum omnes Gentes 264

147 Laudate Dominum quoniam bonus 324

135 Laudate nomen Domini, laudate 300

113 Laudate pueri Dominum, laudate 257

222 Laetatus sum in his quae dicta sunt 284

121 Leuaui oculos meos in montes 283

M

48 Magnus Dominus et laudabilis 105

132 Memento Domine Dauid, et om. 295

51 Miserere mei Deus secundum ma. 112

56 Miserere mei Deus quoniam 123

57 Miserere mei Deus miserere mei 125

101 Misericordiam et iudicium cantabo 225

89 Misericordias Domini in aeternum 199

N

127 Nisi Dominus aedificauerit domum 290


page 376, image: s409

124 Nisi Dominus fuisset in nobis 287

37 Noli aemulari in malignantibus 79

62 Nonne Deo subiecta erit anima 134

76 Notus in Iudaea Deus, in Israel 168

O

47 Omnes Gentes plaudite manibus 104

P

108 Paratum cor meum Deus paratum 247

Q

2 Quare fremuerunt Gentes et 2

73 Quam [orig: Quàm] bonus Israel Deus his 161

84 Quam [orig: Quàm] dilecta tabernacula tua 190

42 Quemadmodum ceruus desiderat 93

125 Qui confidunt in Domino sicut 288

52 Quid gloriaris in malitia 116

91 Qui habitat in adiutorio altiss. 207

80 Qui regis Israel intende, qui 182

S

69 Saluum me fac Deus quoniam 150

129 Saepe expugnauerunt me a [orig: à] iuuent. 292

58 Si uere utique iustitiam loquimini 127

137 Super flumina Babylonis illic sedim. 305

T

65 Te decet hymnus in Sion 139.


page 377, image: s410

V

95 Venite exultemus Domino 215

5 Verba mea auribus percipe Dom. 8

77 Voce mea ad Dominum clamaui 170

142 Voce mea ad Dominum clamaui 314

23 Usquequo Domine obliuisceris 26

74 Ut quid Deus repulisti in finem 164

10 Ut quid Domine recessisti 21

FINIS.


page 378, image: s411

PSALMVS SECVNDVS, QVARE FREMVERUNT Gentes. Redditus a [orig: à] Stigelio. Illustrissimo Principi Philippo, duci Pomeraniae dedicatus.

Quae tamen effrenes cepit dementia Gentes,
#########Quae populos tanto caussa furore mouet?
Quae noua clamosum rapit indignatio uulgus,
#########Ardua cur fremitus tantus in astra furit?
Vndique conueniunt terraque [orig: terráque] marique potentes,
#########Consiliisque nouis ceptanephanda parant.
Saeua rebellantes coeunt in foedera reges,
#########Ut summi impediant iussa uerenda Dei.
Impia crudeles medit antur bella tyranni,
#########E medio ut tollant corda professa Deum.
Nec furor hic tantum reges inuasit, et illos,
#########Qui populos certa sub ditione tenent.
Qui praesunt templis, mystarum et nomina iactamt,
#########Oppugnant ipsum turba maligna Deum.
Illi omnes ima delere a [orig: à] stirpe laborant,
#########Quitradunt nera coelica uerbafide.
Quin etiam clamant rumpamus foedus eorum
#########Quid patimur tanta non patienda mora?
Quid dubitamus adhuc nostras opponere uires,
#########At que intentatum ui prohibere iugum?
Sed Deus e coelis conatus ridet eorum,
#########Signaque [orig: Signáque] uindictae dat manifesta suae.
Ille suo poenas iratus tempore sumens,
#########Consilia effectus non habitura prement.

page 379, image: s412

Nam quamuis oculis quasi conniuentibus illos
#########Nequitiam ad tempus continuare sinit.
Supplicium certam tamen exigit ultor ad horam,
#########Impietas illum fallere nulla potest.
Hei grauis, at que ipsa res est dignissima morte,
#########Aduersus iustum bella mouere Deum.
Non armis diuina potest sapientia uinci,
#########Omnia quae nutu fecit, et esse uetat.
Ecce Deus regem statuit supra alma Sionis,
#########Et supra Solymae templa beata plagae.
Ille Dei toto pandens oracula mundo,
#########Talia mir anda nuncia uoce feret.
Rex ego perpetuum descendens numen ab illo,
#########Qui sine principio est, qui sine fine Deus.
Praedico praeceptum sancti coeleste parentis,
#########Qua loquar, e coelo uox ea missa uenit.
Filius es, dixit, mihi tu dile ctus et unus,
#########Ipse hodie dicar te genuisse pater.
Exige iure tuo, dabimus quodcunquerogabis,
#########Nil poterit piet as nostra negare tibi.
Haeredem agnoscent nostro te munere Gentes,
#########Sub ditione tua uesper et ortus erunt.
Ut fragiles testas, tua conteret iratyrannos,
#########Qui renuent sceptri iura uerenda tui.
Talia gauiso memorabit nuncia mundo,
#########Aeterni ueniens filius ille Dei.
Ille intercedens ueteris pro crimine culpae,
#########Aspera cum saeua praelia morte geret.
Tum uictor domito referens ex hoste triumphum
#########Et rex, et Dominus totius orbis erit.

page 380, image: s413

Nec tantum populos Iessaeo semine natos,
#########Imperio adiunget, subdita membra suo,
Verum etiam Gentes, quae tantum idola secutae
#########Noticiam ueri non habuere Dei.
Quem si qui renuent dominantem agnoscere regem,
#########Hei qua supplicium conditione dabunt?
Tam facile hos poterit disperdere funditus hostes,
#########Illius ira uelut ferrea uirga premens.
Quam [orig: Quàm] facile abscedens in plurima frusta fatiscit,
#########Cum quatitur figuli fictilis olla manu.
Ergo omnes populi uenientem agnoscite Christum,
#########Atque ipsi laeta fronte parate uiam.
Sed uos praecipue reges, qui sceptra tenetis,
#########Quos populi certa sub ditione timent,
Discite iustitiam moniti, et non temnere Christum,
#########Vnica qui uestrae caussasalutis erit.
Discite non falso Domino seruire timore,
#########Nec careant aliquo gaudia uestra metu.
Qui genus humanum fraterno amplexus amore,
#########Inclyta pro uestra uictima morte uenit.
Excipite unanimes cupidis amplexibus illum,
#########Illi per medias oscula ferte uias.
Illius tota doctrinam adprendite mente,
#########Corrigat errores impia uita suos.
Ne quando iustam uindex accensus in iram,
#########Obruat in media uos leuitate Deus.
Nam subito iustum capit illius ira furorem,
#########Tempore quae longo uisa sepulta fuit.
Efficite ut sancti clarescat gloria uerbi,
#########Gratior est summo functio nulla Deo.

page 381, image: s414

#########Non amat externo delubra sonantia cultu,
Non amat imposito munera thure Deus.
#########Officia ex animo, fidoque [orig: fidóque] oblata timore
Respicit, et quorum est unica caussa fides.
#########Aurea marmoreis educere templa colossis,
Ponere miranda signa peracta manu,
#########Pontificum ingentes alere, et producere pompas,
Res ea sincerae nil pietatis habet.
#########Vestrum est per populos diuinum extendere uerbum,
Hinc sacra uos seruos uox iubet esse Dei.
#########Qui tali officio Domino placuisse laborant,
In coelo precium pro pietate ferunt.
#########At qui ceu longo deuicti corda ueterno,
Respectum officii non habuere sui,
#########Obruet hos Dominus, nil quidquam tale timentes,
In media ut poenas impietate luant.
#########O felix quicunque Deo confidit, et illum
Per uitae sequitur cuncta pericla ducem.

FINIS.


image: s415

[gap: blank space (filled with hand writing: CONSECRATIO MENSAE; PATER NOSTER; GRACIA et ACTIO; Regula vitae hominis; PRECATIO cubitum euntis; PRECATIO cubitu surgentis; ALIA PRECATIO MATVTINA Stigelij, etc.)]