POSTERIOR FARRAGO OPERUM EOBANI HESSI CONTINET

Urbis Noribergae descriptionem.
Expeditionem et victoriam in Suebis principis Hessi etc.
Colluthi de raptu Helenae et iudicio Paridis poema versum.
Locos Homericos insigniores item versos.
Praecepta salubria carmine Elegiaco scripta.
Medicinae laudem ex Erasmo Roterodamo,
Elegiarum libellum.
Quid in unoquoque libro contineatur, index qui sequitur ostendet.

URBS NORIBERGA ILLUSTRATA CARMINE Heroico, per Helium Eobanum Hessum

Ad Urbem ipsam

MAGNIFICIS AC SAPIENTISSIMIS VIRIS, DOminis, Consulibus, Praetoribus, Praefectis aerario etc. totique Senatui inclutae civitatis Nurenbergae, Dominis suis colendissimis, Helius Eobanus Hessus S. D. [Abbr.: salutem dicit]

exisset in lucem. Nec enim dubitabam quin si meo nomine periclitaturum esset poema intra vestros, ut dicitur, parietes enatum, vestrae tamen amplitudinis et gloriae respectu aliquo certe populari applausu acciperetur, et quicquid mearum virium imbecillitate decederet, id vestrae auctoritatis magnitudine libello ipsi adstrueretur. His de causis, bona spe animatus, libellum ipsum Typographis dedi ut excuderetur, excususque non hic tantum legeretur. Et quamquam in tempora iniquissima incidisse me videbam, in quibus nec studiis litterarum satis dignus ullus habeatur honor, nec scribendorum librorum, bonorum iuxta ac malorum aliquis, ut ille inquit, inveniatur finis, tamen cum et antea complures in hac civitate libros non omnino maligna, ut opinor, fama emisissem, non sum veritus et in hoc facto, utinam tam felici quam audaci, tam meae existimationis, quam vulgarium iudiciorum subire periculum, satius ducens paucis bonis quam infinitae malorum multitudini placuisse, cum hoc nulli fere sit difficile consequi, illud quam paucissimis, et per summos demum labores vix contingat. Quis enim non videat hodie passim nullo iudicio summa impudentia libros edi, nec edi solum, sed etiam probari, et quo quisque sit ineptior, eo citius invenire lectorem? Ea est enim imperitae multitudinis consuetudo, ut de bonis numquam bene, de malis semper

male iudicet, hoc est, contemnat optima, non probet nisi quae sint pessima, adeo ut quae in studiis litterarum vulgo favorem inveniant, ea demum vere mala liceat intelligere. Atque etiam quae multitudini placeant, bonis viris non posse non esse suspecta. Ita fit ut hoc tempore tam modis omnibus corrupto tot libri prodeant in lucem, boni iuxta ac mali. Bonorum quidem et utilium nihil fuit unquam nimium, malorum utinam tandem sit aliqua satietas. Et fuerat fortassis non omnino inutile mala quoque in vulgus scripta spargere, si eorum comparatione bona cognoscerentur, et non etiam optimis fere neglectis pessima quaeque obviis manibus excipientes toto etiam pectore amplexaremur. Haec eo non scribo, quo meis libellis, quorum non paucos et in hac Urbe evulgavi, ipsemet patrocinatus, quod turpissimum sit, existimationem parem, quam tamen si ipsi sibi non pepererunt hactenus, quid est quod hic anxie laborem, ut nunc tandem adstruatur mihi, quod tot annorum vigiliis ac sudoribus comparare non potui? Sed eo quod indignor indoctissimis etiam idiotis idem licere, quod aequum fuerat doctis tantum permittere. Quo in genere cum odiosum valde sit uti exemplis, tum quia quod qui id faciat, non possit non haberi suspectus invidiae, tum quod ea ipsa, quae huiusce modi sunt, prorsus indigna censeri debent, de quibus anxia sit instituenda disputatio, abstinebo nominibus, quae

recensere paene infinitum sit, et ipso quasi genere contentus speciem non attingam, praesertim cum hunc locum copiose doctorum quorundam virorum stilo exagitatum esse videam, nec tamen ullum hactenus afferri aut excogitari eius morbi remedium. Ego vero cum in hac ornatissima vestra civitate, id quoque, ut par est, legibus esse cautum videam, ut ne quis liber, nisi prius ab eo negotio praefectis approbatus, in lucem prodeat, non possum non admirari vestram cum in administranda Republica prudentiam eximiam, tum singularem in prohibendis malis et ineptis libris probitatem. Cum enim haec civitas velut exemplar quoddam ac regula vivendi gubernandique Res publicas, aliis multis sit proposita, periculum erat, ne si reliquae gentes mala et inepta scripta hic spargi viderent, existimare possent, hic recta quoque studia contemni, cum contra nusquam foveantur maiori diligentia, utinamque respondeat et successus. Quamquam hoc quidem in vestra manu non erat, qui collabentibus passim litterarum studiis, instituta hic magnis sumptibus Schola publica bene consultum voluistis. Culpa temporum hactenus fuit in causa, quo minus florerent per Germaniam, vel vetera vel nova gymnasia. Quae tamen culpa vereor ne adeo in se ipsam sit recisura, ut certis admodum signis divinare liceat, brevi tempore fore, ut doctorum hominum penuria

civitates ac Respublicae omnes vel maxime periclitentur ac laborent. a)lla\ tau=ta me\n e)kto\s xorou=. Itaque revertar ad rem. Ego quamvis, ut paulo ante dicebam, stomachatus eram valde ridiculosa quaedam scripta circumferri, non tamen adeo sum ea indignitate commotus, ut ob hoc ipse me ad scribendum conferrem, qui probe intelligerem tales libros, nec si legantur adferre quicquam gloriae, nec si contemnantur existimationis aliquid detrahere posse, sed magis animatus exemplo honesto doctissimi quondam viri, ac elegantissimi Poetae, Chunrati Celtis, Urbis vestrae dignitatem gloriamque versibus illustrandam mihi desumpsi. Quamquam vero Celtis longe fuisset aliud a meo propositum, sicut item aliud genus scripti, tamen cum intelligerem huiusce modi ingeniorum monumenta mille casibus exposita esse, et Celtim ipsum nec scripsisse omnia et pleraque nondum nata scribere non potuisse, existimabam et ego me facturum operae pretium, si tam ea quae scripsisset ille, quam quae non scripsisset, heroico carmine facerem non paulo illustriora. Nam hoc, ut existimo, meo mihi iure gloriari licet, multum lucis huius Urbis gloriae ex meis versibus accessisse, non quia non aliunde quoque vel accesserit iam ante, vel accedere quotidie possit, sed quia doctissimorum virorum iudicium semper fuit, nullo alio genere scripti, aeque stabilem, et certam gloriae possessionem ac carmine

acquiri, vel quod liberior sit in hoc genere stilus, et evagetur latius, eaque illustret et erigat, quae si oratione prosa attingas iaceant, et quasi sua se obscuritate subtrahant ac premant. vel quod aeterniora putantur esse quaecumque bono poemate sunt descripta. Quamquam vero nequaquam gloriari possim, bona esse quae scribam poemata, polliceri tamen mihi certo videor posse non ita statim, ac alia pleraque interitura

[Note: 1532: Orig.: interire]

[Note: Neff: Orig.: per multos]

non iniucundo, ut opinor, argumento declararem. Vos si vicissim hanc meam voluntatem probabitis, totum hoc quicquid est laboris ac operae hic insumptum, nusquam alio collocatum velim, probaturos vero cum vestra eximia virtus et sapientia, tum in studia literarum ac earum studiosos singularis benignitas ac munificentia iam dudum mihi tamquam certissima argumenta persuaserunt.

Valete. Nurenbergae Mense Martio, Anno Christi M. D. XXXII.

IN URBEM NORIBERGAM ILLUSTRATAM PER EOBANUM HESSUM PRAEFATIO.

VOS MIHI PRIMA novi date carminis orsa Camenae,
Quae colitis placidum Pegnesi divitis amnem.
Norida lustrantes circum genialibus Urbem
Deliciis, cultamque nova statione tenentes
Hercyniam, sterili iamdudum assuescitis orae
Oblitae patrios colles Heliconia regna,
Et nemus Aonium, et sacrae Permessidos undas.
Dicam opus aeternum vestro memorabile cantu
Urbis Teutonici, qua non est altera regni
Nobilis aut opulenta magis, vel fortior armis,
Legibus aut sanctis instructior, incluta cuius
Res ita civili florescit publica cultu,
Ut non ulla magis concordia debeat ulli

Nixa bonis populo radicibus, illa bonorum
Aucta magistratum meritis, virtute fideque.
Tantum alias inter clarum caput extulit urbes,
Quantum sidereos vaga Cynthia deprimit ignes,
Quantum alias inter volucres Iovis eminet ales.
Huius ego veras scripturum dicere laudes
Non ausim, nec enim capit haec angustia tantum
Tam brevis illud opus, sed sicut in aere verno
Prata novo florum lucentia gramine, parcae
Libantes rimantur apes, ita nos quoque summis
Omnia ceu digitis tanti carpemus honoris
Maxima, perpetuo ducturi carmina versu,
Aeternos quod possit opus durare sub annos,
Et placuisse diu, numeris quia constet, et istaec
Non ita vulgatum ratio commendet honorem.
Quamquam quae ratio, quis honor, quae temporis huius
Forma placere queat quam Pieris ulla coloret?
Non si Maeonidae, non si divina Maronis
Musa suum praesens decus offerat, explicet, ornet,
Tam sunt ingeniis haec tempora dura, suisque
Moribus indurata malis, ut vera bonorum
Nec possint, neque si possint, agnoscere curent
Ipsa sibi exitio propria feritate futura,
Ni sua forte bona incipiant agnoscere, et isthaec
Longa renascentum studiorum taedia ponant.
Non tamen huius erat locus, aut hic, ulla querelae

Maioris ratio, quia nos et dicere laudes
Urbis honoratae conantes nulla moretur
Temporis improbitas, et sancti cura Senatus
Provida confortare animo, nostrique levare
Debuit ingenii vires, maiora volentis
Quam forsan praestare queat, sed ut omne sub isto
Pondere deficiat, non est culpanda voluntas
Quae sua propositi non aequet vota laboris.
Si tamen est ausus filo nevisse pedestri,
Qui prior huic urbi potuit, nec numine laevo
Laudibus insignem meritis contexere pallam:
Denique si quaedam vulgaribus edita chartis
Sordida, et in triviis praeconia nata feruntur,
A populoque legi laudato digna videntur.
Cur mea mansuras memorantia carmina laudes
Credere laudatis metuam? cur si qua placere
Tempore Scripta queant isto redolentia Musas,
Ne mea non placeant verear? quis denique tantus
Sit pudor ingenii sibi confidentis, ut istum
Credere laudandum non audeat esse laborem?
Eximiam meritis celebrari laudibus urbem,
Praecipue cum sint, qui nulla laude ferendas
Res celebrent, et magna gravi praeconia versu
Vilibus adiiciant nullo discrimine, dum se
Venditat ignavum genus hoc, et nomina spirans
Magna, suum titulis alienis captat honorem.

Ipse nihil famae ludibria vana moratus
Commoda vera sequar, quae vera laude canentes
Digna sequi solet, et numquam spes fallere honestas.
Nunc mihi dexter ades sancti sacer ordo Senatus
Qui regis aequatis populosam legibus urbem
Noridos Herciniae, multa quam flavus harena
Et placido mediam Pegnesus flumine scindit,
Huc ades et placidas aures mentemque benignam
Versibus his adhibe, ne nostri summa laboris
Vana sit, et nullum sine te mereatur honorem.

URBIS NORIBERGAE SITUS.

Est locus Hercynio qua se Germania saltu
Contrahit, et velut in centrum coit, undique clausus
Perpetuis nemorum densa compagine silvis,
In sese toto tractu redeuntibus ipsas
Inclusumque vago cursu facientibus orbem.
Milia pauca quidem circum se quaque patentem,
Sed sterili totum sabulo infelicis harenae
Squalentem, neque divitiis Cerealibus aptum [Note: Neff: Orig.: aptam].
Ille locus numquam gravidas produxit aristas,
Aut inopes multa ditavit messe colonos,
Nec placidas Bacchi pulcherrima munera vites
Protulit, aut ullo vineta obnoxia cultu
Ni cogas, etenim cogunt, tam est acre colonis
Ingenium, tam mens docilis, tam vivida virtus,

Ut quod naturae est ipsis ratione negatum
Arte parent. Sed et haec alias, nunc coepta sequemur
Praeterea locus ille aliis est dotibus omni
Parte satis felix, quo nec sit amoenior ullus
E media tellure sitis, nam proxima ponto
Excipimus, seu flumina ames, sunt flumina, seu te
Fetibus oblectant pleni vernantibus horti,
Non hic defuerit nativi gratia veris,
Sunt fontes, sunt egelidi prope flumina rivi,
Sunt nemorum dulces umbrae, laetissima totis
Pascua sunt pratis, pecori est ager uber alendo
Atque homini, nec tam populo natura maligna est,
Ut si pauca negat, neget omnia protinus uni.
Quid memorem celsis positas in collibus arces,
Oppidaque et pagos, totque ardua culmina villas,
Quae magis opportuna loco mihi cuncta canentur.
Huius in orbe loci extremo, qua vergit in Eurum
Urbs iacet egregiis operum circundata muris,
Aedificata solo sterili, verum ipsa per artes
Facta opulenta suas, et florens rebus honestis,
Quae (quia contigerit quondam haec loca Norica pubes)
Norica nomen habet iuncto cognomine montis.
Cuius inaequali clivo et radicibus imis
Adiacet, Arctoi qua spectat ad ardua mundi
Sidera, visendus procul arcis mole superbae
Ipsa cavam lato vallem complexa recessu,

More ratis medio depressior ultima surgens,
Hinc atque hinc tollit ceu cornua, prospicit horum
Celsius in Boream, madidum subiectius Austrum.
Ipse vago mediam Pegnesus flumine scindens
Perfluit, et varios rerum se praebet ad usus
Perfacilem, solis nec sordibus abluit urbem.
Qui vicini habitent populi, quae proxima circum
Rura colant gentes forte hoc quoque scire necesse est,
Norica Teutonidos [Note: Neff: Orig.: Teutonidas] media urbs regionis in ora,
Qua videt aurorae venientem a partibus Eurum,
Regna tenent fortes silvis inclusa Bohemi.
Proxima quae pluviis afflatibus irrigat Auster,
Gens vetus et nullis belli virtute secunda,
Rura colunt nive Rhaetaea durata Suevi.
At prope quae sole occiduo vineta tepescunt,
Magnanimi fecunda colunt atque optima Franci.
Aequoris immunes partem quae vergit ad Arctos,
Duringi pingues habitant, quos inter et urbem
Pars bona de Francis intervenit, ille profecto
Omnibus hanc populis propius sibi vindicat urbem,
Haec natura loci, situs hic regionis et urbis.

URBIS PULCHRITUDO ET ELEGANTIA.

Ornarunt alii praestantes laudibus urbes,
Ex quibus ut taceam veteres, et nomina tantum
Proxima commemorem laudavit carmine priscam

Trevirin Ausonius, patriae non immemor idem
Burdegalam clara cantatam voce reliquit.
Tempore et ingenio minor hoc Sidonius urbem
Laudibus aeternis cecinit, quam diceris olim
Possedisse tuo miles Decumane colono.
Nec tibi vulgari cantata est Lipsia versu
Buschi Pieridum comes inclute. Quid loquar autem
Hanc quoque (quam nobis nunc est nova nata voluntas
Commendare novo venturis carmine saeclis)
Invenisse suas qui posset dicere laudes.
Non tamen has aliquo cantatas carmine, Celtim
Quod magis illustrem poterat decuisse poetam,
Quod quia forte suis sic posse placere putavit
Temporibus magis, hoc nobis opus ille reliquit.
Nunc ego, quando alias alii cecinere poetae,
Norica berga tuas laudes, tua nomina dicam
Incluta, et aeternae tradam per carmina famae.
Dum tamen hic dubito, quae prima exordia sumam,
(Tantarum confundit enim me copia laudum)
Dumque oculos animo sequor, et contemplor in omnes
Munditiem partes urbis, cultumque domorum
Arte laboratum, non de vulgaribus ulla,
Sed qua rara solent et non nisi magna parari.
Dii quales arces, dii qualia moenia cerno,
Qualibus urbanas exstructas molibus aedes.
Qualia perpetuo surgentia culmina saxo,

Saxo quale genus producit Norica tellus,
Arcibus aeternis haudquaquam vile locandis,
Naturae ingenio quodam, quo namque recisum est
Tempore molle fuit, facile et tractabile ferro.
Postquam auras tetigit superas (mirabile dictu)
Durescit magis atque magis, roburque manendo
Concipit, et senio superat durante iuventam,
Pluraque non patrios in saecula prorogat annos.
Hoc lapide assurgunt opera omnia, publica nedum
Verum etiam privata, domus, fora, templa, per omnes
Aequatis certo regionibus ordine partes,
Supra privatos quam possis credere sumptus
Sufficere, et tantas potuisse attollere moles.
Magnorum dicas aequare palatia regum.
Huc licet antiquas fama aemula conferat urbes,
Vel nos vincemus, vel non cedemus honori
Temporis antiqui quantacumque arte superbo.
Non huic clara Rhodos certaverit aut Mitylene.
Non Ephesus, duplici non aequore clausa Corinthus,
Si sint nunc etiam quales quandoque fuerunt.
Atque ut praeteream longis opera edita ab annis
Si nova nunc etiam spectes surgentia, dicas
Post paulo eximiis talem fore cultibus urbem,
Qualem non aliam praesens conspexerit aetas
Qua modo cumque patet latis Germania campis.

AMBITUS MURORUM URBIS.

Hic quoque praefati veniam, si carminis huius
Paupertas brevibus non clauserit omnia chartis
Quae vel erant dicenda vel olim dicta supersunt
Aut non historiae quo debent ordine leges
Cuncta velut radio contexant fila sequaci.
Hoc opus est Musis omni ratione pudendum,
Nunc quoque quod faciunt vix excusabile factum.
Hanc praefati igitur veniam quia pinximus urbis
Noridos expressi ceu prima insignia vultus
Par erat hoc etiam dictae adiecisse figurae
Quanta sit, ut positos includat ducta colores
Linea, ne dubiis forsan fallare parergis
Urbs mihi sollicita nunc describenda Camena
Omnis circuitu murorum milibus octo
Ambitur stadiis, ratione videlicet illa
Quattuor et bis tricenis duo milia, nostro
More, sed inde aufer duo milia cum quingentis
Passibus, hoc spatium est muris, hic ambitus urbi
Haud quaquam exiguae, nec quae sit maxima, rerum
Proxima praecipuis, quamquam quid ad urbis honorem
Quidve valent ad opes et honesta negotia rerum
Murorum ingentes gyri, si cultibus intus
Magna vacent spatia, et deformia tecta ruinis
Cive egeant, quales heu multas vidimus urbes?
Nam dolor est meminisse, sed hic non ulla locorum

Desolata iacent, nullus vacat angulus, omnis
Plena, nec ipsa suis satis est urbs ampla colonis.
Atque hic multa meam subit admiratio mentem
Parte aliqua Solymas hac posse fuisse minores
Quae tantum caperent populum, quo tempore poenas
Persolvere suo crucifixo sanguine Christo
Romanosque suis vinclis auxere triumphos,
Quandoquidem superet Solymas haec milibus ipsas
Plus tribus antiquas, si littera vera locuta est.
Quid tamen hoc refert nec enim si plura velimus
Talia commemorare, modum statuisse queamus.

MURI, FOSSA, TURRES IN munitione Urbis.

Qui primus tormenta sonos imitantia taetri
Fulminis invenit, quisquis fuit ille, bonorum
Hostis, et humanae vitae certissima clades
Ille fuit, stygiis hunc misit Erinys in orbem
Sedibus, ut placidae turbaret commoda pacis.
Hic scelere et Titanas, hic et Salmonea vicit
Impietate sua, quo nec crudelius ullum
Immisere malum superi mortalibus aegris.
Quis neget iratos hoc inventore fuisse
Humano generi, per quem simul aurea pacis
Otia sunt turbata, simul pulcherrima virtus,
Militiae vis, fama, vigor, laus, gloria, robur
Turpiter interiere, nec unde resurgere possint

Inveniunt, hoc invento victore quietis.
Hunc propter muniri urbes, et coepta profundis
Oppida concludi fossis, atque aggere cingi,
Turribus et muris defendi, hic fecit ut esset
Tuta loco virtus, nec se iam crederet aequis
Armorum spatiis, eadem tibi Norica berga
Causa fuit validis circumdare moenibus urbem
Et fossas turresque et propugnacula muris
Addere, nam triplici muro es circumdata, quorum
Turribus interior stat firma mole ducentis
Terribilis, spatio se inter distantibus aequo.
Hunc inter mediumque intersitus agger harenae
Perpetuo tractu circum, subit alta patensque
Fossa ter undenis pedibus, quam flexibus ingens
Tertius aeterno claudit munimine murus.
Conferat huc aliquis veteris mihi moenia Thebes
Portarum numero falsis infamia scriptis,
Et liceat falso portarum nomine turres
Sicut Maeonidae nobis quoque dicere, duplo
Vincimus, et nullo tegimus mendacia fuco.
Quid nova nunc dicam surgentia moenia? quantae
Accrescant veteri moles, quae robora muro?
Magnorum videas dicas opera esse Gigantum
Cyclopum fabricata manu, veteresque putabis
Hic iterum muris circumdare velle Mycenas.
Quid loquar aequatas valles montesque recisos?
Translatosque alio tumulos? ne moenibus urbis

Obstarent, damnoque forent, si perfidus hostis
Occupet, ac tumulis protectior incubet urbi.
Quod fieri divina vetet clementia, et ipsos
Hac hostes potius condemnet clade malorum.

ARX IMPERIALIS.

Diximus occiduum qua parte urbs vergit ad axem
Arcem clivosi super alto vertice montis
Esse sitam, positae quae desuper imminet urbi
Unde patet totos late prospectus in agros,
Qui iuxta circumque patent, silvasque patentes
Claudentesque plagam turritae more coronae.
Illa igitur celsi surgens a vertice montis,
Sidera celsa petit, tectis caeloque minatur.
Alta domus Regum, domus incluta caesaris olim
Cum placet et quoties invisere Norica magnis
Moenia Caesaribus, namque et regaliter omni
Aedificata modo est intus, foris haud ita cultu
Conspicienda pari, sed in atri robore saxi
Impositum consistit opus firmumque vetusque,
Non secus ac medio quae prominet aequore rupes
Despicit et ventos, et rauca tonitrua caeli
Vi nulla concussa, nec ulla mobilis arte,
Sic firmata suo stat robore Norica moles.
Deforis aspicias, Cyclopia saxa putaris,
Intus ubi ingressus fueris, simul omnia magno

Magnificaque opera admirabere condita sumptu
Ornatuque pari divorum sedibus. Illic
Claudit inauratum conclavia picta lacunar
Plurima, sunt illic trabibus fulgentibus aulae,
Illic incrustata nitent variante colores
Arte pavimenta, et radiantes aere columnae,
Plenaque nobilibus caelata toreumata signis.
Et quae cuncta piget brevibus numerare camenis
Ornamenta loci, quae multo plura supersunt,
Quam canere Heroi deceat modulamine versus.
Hoc stetit antiquae, si vera est fama, Dianae
Ara loco, nostrisque etiam Latonia silvis
Culta, Genethliaci liquit iuga frondea Cynthi,
Scilicet aut silvas, aut horrida bella colebant
Nostri maiores, nam seu pax laeta vigebat,
Venatu, vitiis nondum corrupta iuventus
Otia fallebat, doctissima vivere rapto.
Cum nisi parta gravi res nulla labore iuvaret,
Seu fera sanguineum resonabant classica Martem
Bella sequebantur, bello gens nata gerendo,
Illecebrarum hostis, durae virtutis amatrix.
Credibile ergo magis fuerit coluisse Dianam
Quam non legitimam Venerem, vel mollia Bacchi
Orgia vesani, nec gaudia honesta ferentis,
Vel quicquid luxu corrumpere deside vitam
Et patriae queat indignos inducere mores.

Adiacet umbrosa tililetum fronde virescens,
Dum sinit et melior cum sole revertitur annus
Frigore grata quies solisque levamen ab aestu
Igne suo steriles dum findit Sirius agros.
Nec desunt variis vernantes floribus horti,
Quales blanda Venus tibi pulcher Adoni paravit,
Pensile suffultum stat opus nixumque columnis,
Quale apud Assyriam memorant Babylona fuisse,
Si tamen exiguis componere maxima fas est.

PEGNESUS FLUVIUS.

Qualis in Haemoniis Peneus nobilis oris
Inter amoena fluens cursu laureta secundo
Labitur, et virides leni ferit agmine ripas,
Talis ab aestivo Phoebaei sideris ortu
Piniferos placido Pegnesus flumine montes
Inter et arva secans pratis spatiatur amoenis,
Norica lenifluo donec se in moenia lapsu
Insinuans, mediam placido fluit amne per urbem
Magnificasque vadis hinc atque hinc alluit aedes,
Lenibus ipse suis magis ac magis edita ripis,
Culmina miratus, semperque recentia cultu
Tecta novo spectans, pontes subterfluit altos
Bis senos, quorum quidam de marmore structi,
Quidam sublicii diversis partibus urbem
Coniungunt, subit ille rotasque et saxa molarum

Corripiens rota, ac victricibus atterit undis.
Nam tenet innumeras non tantum farra molentes
Litus utrumque molas, sed et atri [Note: 1532: Orig.: atra (contra metrum)] fragmina ferri
Cudentes, duraque trahentes forcipe lamnas,
In minimas donec ceu fila sequacia partes
Diducant longi stridentia pondera ferri.
Uno igitur primos illapsus flumine muros
Scinditur in geminas ubi nascitur insula partes,
Insula congesto quae sumit ab aggere nomen,
Lata satis, spatioque satis planissima longo
Efficit hippodromum, videas certamine multo
Cornipedum cursuque teri, cui margine utroque
Praetexunt virides umbracula frigida silvae,
Cum furit et nimios igniti sideris aestus
Sirius ardor agit, tililetum subter amoenum.
Ille locus gratas praebet spatiantibus umbras
Ad ripas utriusque vadi, tum plena lavantum
Et relevantum aestus gelidae sub tempora noctis
Flumina conspicias, ibi velamenta puellae
Linea vicini madefactant fluminis unda,
Et multo madidis immisso sole colorant,
Donec in optatum certent nive versa nitorem.
Sunt quoque nascentes illic medicantia thermae
Balnea corporibus morborum tabe gravatis.
Artificumque domus tenuissima fila trahentum
Texentumque novos pannos, maioribus olim

Insuetum genus, et [Note: "et" lacking in original, supplied from 1532] nostra vix urbe receptum
Nuper, et augendis opibus successio facta est.
Inde in se rediens unum coit amnis in alveum
Unus et ipse fluens, donec discrimine rursus
Dissectus duplici, partem circumfluit urbis
Exiguam, clauditque forum, quo quicquid ab usu
Displicuit, vel iam vetus est, vel inutile, venum
Adsolet exponi, post hoc sibi rursus ad imum
Redditus elapsum subit extra moenia cursu
Lenifluo, multis paribus piscosior amnis.
Piscibus innumeris, siquidem Pegnesus abundat,
Non stupidis, non insipidis, non qualibus aiunt
Esse lacus plenos atque exundare palustres,
Qui limum turpisque trahunt scenosa fimeti
Pabula, sed vivi gaudentes fluminis unda,
Fercula ieiuno praebent iucunda palato.
Nomina quis referat? quorum vel barbara quaedam,
Vel sunt nota parum, nec idonea carmine dici
Salve amnis victure diu, si forte Camenas
Ulla manet nostras venturae gloria famae.

PRATUM ALLERIUM

Ergo ubi se fluvius tulit extra moenia, pratum
Alluit, et leni complectitur agmine, quantum
In longum possunt quingenti extendere passus.
Allerium dixere patres: nec provida mutat

Nomen posteritas, rationem nominis huius
Nec moror ipse, eadem nec dicitur esse per omnes.
Quis queat illius prati vernantis honorem
Aestivumque decus verbis aequare canendo?
Non mihi tota satis fuerint Peneia tempe,
Si quis ad haec divum loca transferat, aut Sicularum
Regna voluptatum, quas aut in vallibus Aetnae
Herbiferis, aut ad gelidum miremur Helorum.
Non ego delicias tales vidisse putarim
Thraca sub Haemigenis labentem rupibus Hebrum,
Quales hic Pegnese vides cum floriger annus
Regnat, et effudit plenum nova copia cornu.
Huc ex Orchomeno Charitas migrasse putaris,
Atque adeo nudas sese exhibuisse videndas
Atque amplexandas, ita dotibus omnia fulgent
Haec loca nativis, tilias [Note: Vredeveld: Orig.: alias] hic frigida leves
Aura movet, serie quas area longa quaterna
Continet impositas, quam totam ingentibus umbris
Paene tegunt, gravidosque levant subeuntibus aestus.
Hic quoque conspicuit res secto e marmore fontes,
In cava supposita ceu baptisteria labris
Aeratis gelidam fudere canalibus undam.
Atque ita sub calidi solis sitientibus aestu
Aerea largifluum suffundit fistula rorem
Tam gelidum quam si brumali frigore manet,
Tam liquidum quam Blandusiae sit vitreus humor.

Castalium dicas fontem, aut Aganippidos undae,
Huc aliquam tacito delatam flumine venam.
Si modo sint Musae, quae Norica flumina potent,
Quamquam sunt etiam, sed nos decora incluta prati,
Convenit Allerii nugis deducere omissis,
Parte quod a laeva tranquillo cingitur amni
Dextera colle viret modico, leviterque remissum
In clivum surgente, sed hortis arboribusque
In speciem nemoris cultum, quibus involitantes
Vernant argutae volucres, et vocibus auras
Dulcisonis mulcent, seu Phoebus mane renascens
Infudit rebus quem nox tulit atra colorem,
Seu cum summa tenet, seu cum petit ultima caeli
Limina, Atlantiaco [Note: Other copies of the Farragines: Orig.: Atlantico] tincturus in aequore currum.
Ille locus numquam vacat, aut consortia nescit,
Non tamen usque adeo capit immoderata voluptas
Ista loci, neque sic mores evertit honestos,
Ut quicquam vel turpe gerant, vel inertia tractent
Otia, civiles nec respicientia leges.
Quicumque ista colunt laeti viridaria prati,
Nec quisquam de tot subeuntum milibus unquam
Iurgia funestae movit discordia pugnae:
Tantus amor populo, tam cura est sedula pacis,
Tam fundata bonis concordia legibus haeret
Omnibus inconcussa, nec est qui solvere tentet
Nam scelus ausurum vetat ultrix poena feroci:

Addita praescripto, quoniam sunt multa malorum
Milia, nec tanto in populo sine legibus unquam
Transierint istae sine caede et sanguine turbae
Extra praecipue cohibentia moenia sontes.
Quid memorem, quoties levibus certare sagittis
Collibuit, quam pulchra locum notet area, circum
Clausa novis trabibus, quam nullae desuper umbrae
Impediant, quam colliculo stet condita turris
Editiore scopum retinens, tum si qua frequenti
Sint stata, sicut saepe solent, certamina ludo,
Picta toreumaticis statuunt tentoria signis
In medium, adversae contra signacula metae,
Unde queant positum iaculis contingere circum,
Non orae tantum Pegnesidos accola civis,
Verum etiam veniens aliis ex urbibus hospes.
Vidimus hoc etiam magnos certamine reges,
Vidimus Heroas claros, famaque superbos
Decertare duces in amoeni pulvere prati,
Prati carminibus nostris nunc nobilioris,
Quam vel praestiterint variis tot saecula ludis,
Vel praestare queat venturis ulla diebus,
Aequatura licet regales pompa triumphos.

LAUS URBIS A CLEMENTIA CAELI.

Quid quod non aliam clementior aeris urbem
Spiritus afflavit, nec enim, pulcherrima sano

Aedificata loco, vitiantes accipit Austros.
Corpora letiferi pereuntia tabe veneni
Saepius, ut fama est vinosae Moenia Lesbi,
Artifici structura operum, sed pestilis aurae
Illapsu fundata, sed hanc neque pestifer ullus
Ventorum contingit odor, quia dura salubris
Possidet arva soli, quod nec fregere palustres
Illuvie foeda, et vitiato humore lacunae.
Frigida nec tetras exhalant rura Mephites.
Cum neque sulpureae subeant per concava venae,
Antra salebrosas subter squalentia rupes.
Sed sterili regio tota obducatur harena,
Et subtus nisi saxa iugo concreta perenni
Dulcibus adfoveantur aquis, ac tota rigetur
Ora probabilibus potuque salubribus undis.
Non mirum si nullus ab his vapor ater ad auras
Exhalet, latebris qui tristibus aera fumis
Inficiat, virusque nocens in corpora spargat.
Adde quod hiberno plaga Norica frigore numquam
Torpuit usta nimis, nec iniquis solibus arsit
Temporis aestivi nimium, sed utraque vicissim
Temperie gaudens, raro mala tempora sensit,
Corpora tabe sua grassantis in omnia pestis.
Hinc etiam vigor ille animorum, hinc vivida gentis
Ingenia exsultant, quando solet aeris idem
Qui fuit, esse animis habitus, quando inde trahuntur

Virtutes, vitia et pestes, rerumque figurae:
Qui quia Germani latissima regna per orbis
Purior est nulli, nullique benignior urbi,
Non alibi meliora vigent in rebus agendis
Ingenia, aut animi magis ardua facta sequentes.
Corpora quin etiam multo robusta labori
Sufficiunt, et militiae satis apta iuventus.

SILVA URBI CIRCUMFUSA.

Circuit inclusam pulchris amplexibus urbem
Silva, patens passum per milia quinque recessu
Interiore sui, vel paulo plura, nec ulli
Hercyniae nemorum cedens, si commoda spectes,
Aut etiam quae silvarum solet esse voluptas,
Te iuvet, atque animi tantum oblectamina quaeras.
Namque nec immensis horrendos cornibus Uros,
Nec stupidas gignit praelongis cruribus Alces,
Qualia Sarmaticae pascunt animalia silvae,
Olim etiam nostras non ignorata per oras,
Dum magis incultis Germania saltibus esset,
Horrida, quae proprio nunc est ita splendida cultu,
Ut nulli possit terrarum cedere, verum
Cuilibet aequari quaecumque sit urbibus amplis
Praedita, et uberibus cultissima floreat agris.
Sunt tamen et nemora, et saltus, et plurima silvae
Copia, venantum studiis accommoda, necdum

Arboribus nudi montes ingentibus omnes,
Unde sit innumeris vis prodiga materiei
Usibus, et nostrae ne ea desit gloria genti.
Quam vacui numquam praestarent iugera campi
Talis et haec, cuius nobis nunc maxima silvae
Utilitas memoranda fuit, quae Norica circum
Moenia prospiciens, simul amplis fructibus urbem
Afficit, et multa, si qua est ea gloria, ditat
Dote voluptatum quae cum sit honesta voluptas,
Non spernenda fuit, ratio sed maxima honestae
Utilitatis erat, cuius si carmine dici
Haud quaquam simplex facies potuisset in ullo.
Hoc etiam mihi dicta foret, nunc commoda praestat
Plura, brevi quam quis possit comprehendere versu.
Materia quodcumque ad opus, quacumque redundans.
Semper inexhausto frondescens germine, quamvis
Innumeras lasset, tot saecula caesa, secures.
Quod genus hoc Musae? ratio quae? quasve per artes
Silva nec immunis, nec maxima durat, et omnes
Viribus ipsa suis velut aemula crescit in annos.
Gens nemorum studiosa, suas Germania silvas
Ipsa serit, cogitque novo pubescere fetu.
Cum vel harena siti sterilis confecit iniqua,
Vel labor excidit diuturnus et arida facta est
Planities, tum ne iaceant loca vasta recisis
Arboribus, nova conficiunt, et semina mittunt

Sparsa solo vacuo, campisque iniecta relinquunt.
Tum videas prodire novas sine stipite frondes,
Mox quoque colliculos tenues, tum cortice robur
Adcresci, parvosque umbram defendere ramos
Exiguam, teneramque novo de germine silvam
Surgere, et in patrias paulatim adolescere formas,
Donec in antiquum redeat decus, altaque caelo
Attollat capita, et concusso vertice nutet
Lassatura iterum patrias iam silva secures.
Has aliae innumerae, per tot iam saecula, terrae
Nescivere artes reparandarum silvarum,
Inventrix docuit Germania, tanta cupido est
Tantus amor nemorum, quorum vel blanda voluptas
Vel gravis utilitas sit responsura labori.
Cetera namque ferunt spatiosis iugera campis,
Sicut et haec intra late prospectat et extra
Vicinos plenis flavescere messibus agros.
Haec est Hercyniae multum pars incluta silvae,
Norica quae longo circum dat moenia flexu [Note: Other copies of the Farragines: Orig.: fluxu],
Exstirpata diu, nisi sic recidiva maneret.
Magna parte sui, postquam defecit, et ipsam
Se reparans, semperque nova sibi prole renascens.

LAPIDICINAE EX QUIBUS URBIS AEDIFICIA FIUNT.

Haec est Hercynii longe pars incluta saltus,
Circumfusa vagis inclusae amplexibus urbi.
Quae non tecta modo civilia, materiei
Felici ubertate, omnes conservat in annos,
Nec tantum bona deliciis, aut denique blandae
Nata voluptati, ac pinguis fecunda ferinae,
Verum etiam generosa suo se marmore iactat.
Quod fundis lapidum crescentem semper ad urbem
Mittit inexhaustis, qua proxima spectat ad ortus
Hibernos Aurora tuos, declivis in Austrum
Dissita vix passum tria milia, tam prope tantas
Naturae produxit opes clementia, tanta est
Illius ubertas, tam dives copia silvae.
Nam iuga paulatim qua surgit in ardua, totis
Saxea visceribus subsunt sola, dixeris unum
Esse omnes lapidem colles, nam pluribus antris
Eruitur, passimque specus nativa theatra
Saxifragi ducunt, unoque e marmore muros
Ingentes, nusquam rimae, non vulnera saxum
Ulla per integrum, nisi quae fecere ruendo
Caedentes latomi lapidosi viscera montis.
Nam cuneis scindunt multa vi fissile saxum,
In partesque secant varias, quadrasque recidunt.
Informes gravibus poliendas inde dolabris
Artificique manu structurae in nomen ituras.
Assiduo videas studio fervere laborem.

Frustra recidentum camerati e fornice saxi
Atque ipsos pendere velut de rupibus altis
Molirique suis e sedibus ardua montis
Viscera, saxifrago valles plangore resultant.
Illi operi incumbunt, atque ictibus aera rumpunt
Perpetuis, iam saxa cava de sede recisa
Prona ruunt, vastoque trementem pondere terram
Concutiunt, longo sonitu nemus omne remugit
Nec minor his labor est, qui fortibus ordine longo
Curribus expediunt, et in urbem saxa reportant.

FONS AD LAPIDICINAS.

Praeterea arboribus locus est et amoenus et umbris
Frigidus, et iuxta fons in convalle propinqua.
Abiete sub nigra manat gelidissimus unda,
Inclusus secto lapidi, sitientibus olim
Dulce refrigerium, non illum Solis iniqui
Contingunt radii, non densum frigus adurit,
Tam rami nemoris semper frondentis inumbrant,
Et munit natura loci, nam pressus in ima
Valle coartatur lapidum munimine pulchro.
Ut si forte sitim sis exstincturus, ad ipsum
Descendisse tibi sit per bis terna necesse
Limina iunctorum graduum, nec prodiga tantum
Praebet adhaerenti latomorum pocula turbae:
Verum etiam urbanae saepe oblectamina plebi,

Matronis, senibus, pueris, nuribusque puellis
Exhibet, huc etenim dum formosissimus annus
Permittit veniunt, et vina liquentia secum
Vina cibosque ferunt, et grati fontis ad undam
Silvestri celebrant convivia laeta sub umbra
Ipse ego (nam memini) lustro iam rite peracto
Ad fontem salientis aquae cum saepe venirem,
Tam sum conveniente loci dulcedine captus
Illius, ut cuperem tentoria figere, et illic
Exigere hoc reliquum: Musis praesentibus: aevi.
Et locus est Musis certe sic commodus ipsis,
Ut si forte velint nostras habitare per oras,
Non alium legisse locum, nec quaerere vellent,
Non alios fontes. Sed enim quia fonte sub isto
Saepe Venus latuit, levis et sua tela Cupido
Torsit ab his latebris per inertia pectora amantum
Diffugere Deae, non tam loca pulchra perosae
Quam non esse loco sua commoda, qualia vellent
Qualia vel deceant Heliconia templa colentes.

ARMAMENTARIUM URBIS publicum.

Ad lusus natae, non ad dicenda Camenae
Arma mihi, nunc arma mihi memorare necesse est
Sed tantum memorare, nec in fera proelia ducta
Nec bello commissa, sed in fera bella parata.
Qualia nulla prior vidit nec protulit aetas,

Talia, in eventum quemvis spectantia belli,
Continet una domus, domus una, sed ampla recessu,
Multiplici, rerumque capax, quis talia Regum
Arma habuisse queat? quamvis nunc omnia multis
Artibus armorum loca sint plenissima, nulli
Contigit, illa tamen tantarum gloria rerum,
Quantas hic populus cumulatis possidet armis.
Quid morer in minimis, et nomina parva canendo
Defraudem maiora loco? Quis dixerit autem,
Quis facile expediat, quot milia chiriboardae?
Quot ballistarum pendentum? quantus acervum
Congerat hastarum numerus? vis quanta bipennum?
Quis modus harpagonum? quis ferrea tela, secures
Herculeasque ferat clavas? quis in ordine glandes,
Multiplici positas, globulosque ex aere rotundos?
Quid clipeos frameasque loquar gravidasque pharetras?
Aclidas, Anconasque, Macedoniasque Sarissas?
Quid tormenta vagas iaculantia in aera flammas.
Saxaque deciduo sternentia pondere quicquid
Contigerint? quid mille aliis data nomina telis?
Omnia quis numero capiendis urbibus apta
Instrumenta queat comprehendere? longior aequo
Efficiar, si cuncta velim describere, quorum
Nomina vix capiunt faciles horrentia Musae
Verum age terrifici verissima fulmina Martis
Expediam, sonitus dictas de nomine rauci

Bombardas, hominum clades, rerumque ruinas,
Murorum tormenta, Deorum signa furoris.
Tales mille tamen videas hic aere sonoro
Artifici factas opera, stant curribus altis
Innixae validisque rotis, stant ordine longo,
Et vario tormenta Iovem motura tonantem,
Terribiles visu formae, licet arte magistra
Nulla laborati maior sit gratia facti.
Illas saepe videns aliquis dubitavit, an esset
Plus operae pretii quam quod foret artis in illis,
Cum tamen ex aequo spatio constaret utrumque.
Nam quia non usquam fundendi operosior aeris
Gens alia est, Europae inter latissima regna,
Quam quae de veteri, si vera est fama, profecta
Noride nomen habet, quae nunc imposta subacto
Moenia Pegneso colit, haud res mira videri
Debuit, his alias si vincit rebus et urbes,
Et populos, quando haec etiam maioribus aetas
Praevalet armorum studio, decore artis, et usu.
Nam quid ad haec collata queant vetera arma videri?
Quis [Orig: Queis] neque nunc ratio ulla, nec est locus ullus, ut olim
Ariete cum duro qua terentur moenia, nec dum
Tanta Cyclopaeos afflarent fulmina muros,
Diruerentque etiam validas uno impete turres,
Felices quos illa tulit prior omnibus aetas
Aurea, et insani studiis innoxia belli,

Et nihil armorum, nec talibus indiga rebus,
Quae pia pacificae tollunt commercia vitae.

HORREA PUBLICA.

Urbis in Hercyniae medio sterilique locatae
In regione situm quis nesciat? unde nec usus
Divitis uber agri, nec earum copia rerum
Ulla sit unde famem propellere possit egentum
Turba hominum? tamen ex aliquo ceu divite cornu
Affluere huic populo, quibus et se possit abunde
Atque alios plures, quis non miretur? in annos
Pascere si qua ferat rerum fortuna novarum
(Quod procul avertant superi, tranquillaque pacis
Dona salutiferae nostris superesse diebus
Annuat, atque omnis tribuat Deus arbiter aevi)
Copia qua ratione tamen tam fertilis urbi
Affluat huic, ut pauca loquar, nec singula dicam,
Ut taceam prudens quibus artibus ista Senatus
Prospiciat, qua sint reliqui moderamine cives.
Publica fruge gravem sunt horrea multa per urbem
Horrea Trinacrii numquam cessura coloni
Messibus, et flavo quae Gargara ditia cultu,
Et quae mirentur Libyae Cerealia rura,
Horrea frumentis plenissima finxeris autem
Esse humiles fortasse casas, ne talia fingas,
Horrea sunt magnorum operum, atque ingentia tecta.

Magnificaeque domus, quarum par quaelibet altis
Arcibus esse queat, sed non quam structa decenter
Exterius, sed quam sint intus ditia, refert,
Quam iaceant frumentorum genera omnia magnis
Accumulata tot annorum per saecula, acervis
Et licet accumulent numquam non horna vetustis
Plus veterum tamen esse ferunt, eademque manere
Posse decem decies, decies quoque quinque per annos,
Quorum multa tibi praebebunt horrea nostra,
Sive igitur dura saevus, quod abominor, hostis
Obsidione premat, non urbi copia deerit
Quarumcumque opus est per talia tempora rerum.
Non tantum frumenta etenim cumulata reponunt,
Verum aliis etiam penuaria plurima rebus
Plena tenent, quibus excidium propellere possint
Incumbens, hostisque minas contemnere inanes,
Tempora seu dirae famis inclementia caeli
Duxerit, aut duri sternens furor omnia Martis
Nulla erit hic metuenda fames, quae corpora leto
Hauriat, aut miseros cogat sua pignora cives
Deserere, atque cibos aliena quaerere terra.
Possumus hoc testari etiam quod vidimus ipsi
Cum paucis annona fuisset carior annis
His aliquot, quali cives pietate Senatus
Foverit afflictos rerum et pietatis egentes.
Namque ubi cocta Ceres magno veniret, et essent

Omnia difficili stipe per fora cuncta paranda,
Horrea clausa diu reserari iussit, et inde
Sumptibus expositas magnis compinsere fruges,
Et populo Cereris iustissima pondera vendi
Dimidio pretio illius, quo publica passim
Per fora vendebant alii, penuria donec
Desiit, et rediit Christo duce frugifer annus.

CURIA.

Sed quo te memorem domus incluta carmine? cum sis
Non minima assumpti pars nec spernenda laboris,
Curarum domus, et sancti veneranda Senatus
Regia, Scotigenae quae prospicis alta Sabaldi
Culmina, vicinique vides fora maxima circi.
Quamquam nemo satis te carmine pinxerit ullo
Pro meritis, pro laude tua, cui cedere iure
Debeat antiqui [Note: 1532: Orig.: antiqua] notissima curia Tulli:
Aggrediar tamen, et tantae non omnia parvo
Ornamenta domus referam, sed pauca libello,
Quae si non alio memorabilis esset honore,
Hoc laudata satis fuerat, quod talibus esset
Ingeniis habitata patrum, qui maxima rerum
Pondera cum subeant, possunt et maxima ferre.
Nunc est et reliquis ornatibus aucta, superbo
Structurarum opere, et luxu loca sancta decenti.
Non nimio tamen, aut muliebriter informato,

Sed casto dignoque viris, nam plurima Regum
Continet exterior simulachra, Heroica gesta,
Picta per effigies auro minioque superbas.
Intus fornicibus surgunt de marmore secto
Atria, non ullo non tempore pervia, quorum
Clausa pavimento subter loca carceris umbrae,
In quibus aut meritos poenam, aut quos ultima fato
Supplicia expectant, custodia dura coercet.
Inde gradus surgunt duplices quibus itur in aulam,
Aulam tam iusto spatio quam divite cultu
Conspicuam, totamque sua sibi mole patentem,
Nulla columnarum series intersecat, aut quae
Libera praepediat spatia, aut testudinis altae
Pondera sustineat, fulget laquearibus aureis
Nuda superficies, fastigia summa relucent
Auratis trabibus, connexique ultima tecti
Limina, subiectis multum est in partibus aurum.
Plurima parietibus fulgent decora incluta pictis,
Sive ducum, quos iustitiae pulcherrima vexit
Gloria, sive hominum, per honesta exempla beatis
Aequiparandorum superis, hic illa severae
Iustitiae sedes, et dignum laude tribunal,
A quo nemo insons unquam, nisi victor, abivit,
Nemo nocens unquam potuit, nisi victus, abire,
Parte alia (nec enim simplex domus illa nec una est)
Maxima porticibus surgunt conclavia latis,

Digna Deum dapibus, Regum dignissima mensis,
Tam sunt magnifico parte omni splendida sumptu,
Tam iucunda gravem commendat gratia luxum,
Pulchra suis videas fulgere toreumata signis,
Nec tam facta manu, quam sponte enata putaris:
Nec desunt tabulae, praeclara opera excellentum
Artificum, positaeque alios Icones in annos
Clarorum Heroum, quos maiestate verendos,
Maiestas plus ipsa loci commendat: ut autem
Plurima praeteream non his dicenda Camenis:
Quid gravis eximium loquar Augustale Senatus?
Quo sacer ille patrum chorus, et clarissimus ordo
Confluit, et summis urbana negotia curis
Versat, et aequata metitur cuncta bilance
Pondera, caeliferos delassatura Gigantas.
Sed tamen hic nolim disertior esse videri,
Ne malus obtrectet, sicut solet omnia livor
Forsitan, et causam dicat quaesisse serendi
Auribus incautis, fucum facientia verba.
Hoc metuens nihil adiiciam, nihil amplius addam,
Vix etiam haec ausus paucis attingere verbis.
Inde canam potius quae plus habuisse favoris,
Et minus invidiae possint, nunc coepta sequemur.

FORUM MAXIMUM.

Iam fora civili si prosequar omnia versu,
In quibus hic populus diversa negotia tractat,
Offendam placidas nimiis ambagibus aures:
Non quia non meritae sint hae [Note: Vredeveld: Orig.: eae (for: "heae")] quoque nomina partes,
Sed quia de multis ego scribere pauca volebam,
Quae cum ter tria sint, de ter tribus, attinet unum
Dicere, quod reliquis cum sit spatiosius ipso [Note: 1532: Orig.: omni]
Praevalet hoc etiam quod et est pretiosius omni [Note: 1532: Orig.: ipso]
Cultus luxuria, rerumque frequentius usu,
Cuius ad aequales quadrangula linea partes
Ducitur, aequali spatio sibi dissita ab omni
Limite, sic quadrata fori fit forma, patentis
Terque quaterque decem passus vel plus minus, omni
Parte sui, spatiis tam ingentibus area quadrat,
Tam celebris non pauca fori commercia possem
Si numerare velim, quae vulgi postulat usus,
Omnia quae populo venduntur, emuntur, aguntur,
In medio conventa foro, quod tempore nullo
Cessat, et insano strepitat prope murmure turbae
Assidue coeuntis, et inter sese agitantis,
Magnaque, parvaque, facta infecta negotia rerum,
Milia tot capitum, nullo non paene dierum
Conveniunt, strepitu tanto fervore forensi
Ut si cui vel apum libeat componere densis
Agminibus, cum tota suis examina [Note: 1532: Orig.: exanima] lucis
Conglomerantur, et arboreis in frondibus haerent:

Vel formicarum verno sub Sole ferenda
Mole laborantum turbis, non frivola peccet,
Non etiam simili non possit imagine dici
Usus, et apposita rem demonstrasse figura,
Quando per ingentem Germani nominis oram,
Non aliam populus numerosior incolit urbem,
Nec minus est facies speciosa et splendida pulchri
Quam spatiosa fori, namque undique pulchra coronant,
Atque opera, atque domus pulchrae sumptuque superbae,
Utque aliquid (quoniam locus istoc postulat) horum
Libemus, paucis quaedam libet edere verbis.

FONTIS PULCHERRIMI DESCRIPTIO.

A dextra regione fori qua clivus ab arce
Desinit extremus stat pyramis acta sub auras
Perspicua, et variis operum caelata figuris,
Marmore tota nitens, atque auro tota coruscans,
Crebra pylis, et multiplici tamquam ordine structis
Turribus assurgens, topiaria dicere possis
Esse opera, at mollem non fallunt marmora tactum.
Circumstant simulacra virum de marmore sculpta,
Atque auro caelata, quibus florere per orbem
Cura fuit rebus per fortia facta gerendis.
Totum opus exterius cirumdat ferrea saepes,
Cancellis contexta suis, de marmore crater
Intus, et undanti refluens aspergine labrum,

In quod defluit unda, bis octo canalibus aereis,
Quas capita humano rictu deformia saevis
Dentibus apprensas retinent, teretesque tenaci
Ore spuunt undas, quarum non large scaturit
Illo vena loco, sed quam de fonte sequaci
Terrestris longo deducit fistula tractu.
Non ut aquas olim plures Romana solebat
Ducere, et obiectos terebrare potentia montes,
Atque aequare cavas, structa testudine, valles.
Nostrum opus est operae levioris, et approbat aetas
Ipsius haec usum. Quare seu nomine fontem
Seu quis Castellum (quod nunc describimus) olim
Hoc opus appellet, nihilum peccarit opinor,
Dummodo non merita fraudata haec laude feratur
Pyramis, aeternumque ex nostro carmine nomen
Inveniat, quem nos fontem dixisse iuvabat.

TEMPLUM VIRGINIS MATRIS IN FORO.

At parte ex alia templum adiacet, hoc opus ipsi
Non vulgare foro decus, aedificavit honori
Matris Christiparae, quod quartus nominis huius
Carolus Augustus Romani insignia gessit
Imperii, donisque volens Regalibus auxit
Templum a se positum, foribusque insigne superbis,
Quae fora prospiciunt, auroque et imagine multa
Vestibulum adiecit, cuius suprema theatri

Pars speciem praefert, et si res postulet usum,
Namque ex hac (velut arce) hominum conventibus amplis,
Relliquiae monstrabantur, cum nuper adhuc dum
Vana superstitio floreret, et impia in istaec
Relligio vitia humanas terrentia mentes,
Ficta licet stolidae, miracula credita, plebi
Relliquiae fuerant, quae nunc quoque nota supersunt,
Carole magne tua, et nostrorum insignia Regum,
De cruce salvifica, et quae Christi exangue perempti
Transiit hasta latus, non aspernanda profecto
Munera, sed veneranda etiam, si sola vetustas
Commendet meritorum haud immemor, aut male grata
Non etiam cultus nimio observentur honore,
Sicut adorantum. Sed nos ad coepta feramur,
Hoc seu vestibulum, seu verius aemula priscis
Porticus ista foro, lucem et decus adiicit ingens.
Quae cum magnifice caelata sit intus et extra,
Eximio pede ad usque alti fastigia tecti,
Diversorum operum formis, variisque deorum
Atque hominum statuis, etiam, cum postulat usus,
Praebet adorantum populo spectacula Regum,
Infantique Deo sua mystica dona ferentum:
Quae super aequales, auratus circulus, horas
Indicat, et sonitu notat aeris nola canori.
Tam speciosa igitur, tantoque exstructa labore
Porticus, impensis templum superaverit ipsum,

Cui coniuncta patens, in partes quattuor haeret.

XENODOCHION MAXIMUM INTRA URBEM.

Si quis honorificam qui laudibus evehat urbem,
Noridos Hercyniae, summum pietatis honorem,
In miseros, et in afflictos, et rebus egentes
Praetereat, non ille satis fecisse labori
Assumpto queat, aut vere laudasse videri.
Non alium siquidem populum per Teutonis oram
Munificum magis, aut vera pietate priorem,
In miseros facile invenias, tot praestat egenis
Officia, et totam tot Xenodocheia per urbem
Instituit, quorum quod praevalet omnibus, atque est
Eximium, nunc carmen erit, sed ut omnia paucis
Cetera quae canimus. Medio iacet urbis ad amnem
Illa domus, cui sive voles dare nomen ab aegris,
Sive dare hospitibus ius et fas cuilibet esto,
Dummodo res constet, nobis nunc Xenodocheum
Arrisit, siquidem versu riderer inepto,
Si Nosocomion dixissem aut Nosocomion,
Et ferme his desunt Romana vocabula rebus.
Illa igitur domus in ripa Pegnesidos undae
Urbe sita est media, specie pulcherrima, sumptu
Splendida, structura insignis, quo nomine magnorum
Arcibus aequiparanda Ducum, nam magna vetustae,
Accessit domui pars nuper, ut amplior esset,

Atque capax hominum magis, ut crescentibus annis
Crescit, et urbanae maior fit copia turbae:
Atque ideo plures etiam quos tristis egestas
Opprimit, aut morbo populati corporis artus
Destituunt, nec cura domi potis ulla levare est:
Quin pereant dulcesque relinquant luminis auras.
Rebus id angustis, et dura sorte coacti:
Ni cito magnifici pietas animosa Senatus
Suscipiat, curamque aliis quoque mandet haberi,
Qui domui praesunt, quorum domus omnibus apta est
Ista ministerio miseris, et egentibus aegris,
Quorum ingens numerus, quae semper maxima turba est
Sumptibus immensis alitur, sed et arte medendi
Praeditus ingenti conducitur aere Machaon:
Qui levet auxilio, quibus est opus, atque ita servet,
Quos patitur servare datam natura per artem,
Usibus iis praesens ut sit medicina, sub ipsis
Aedibus adiectum est non pharmacopolion ulli
Deterius, totam quae sunt non pauca per orbem.

TEMPLUM XENODOCHEO IUNCTUM

His etiam adiunctum templum vetus aedibus haeret:
Non tam mole sua, aut ulla memorabile causa
Quam quod relliquias (quas diximus ante) receptas
Continet, et Romanorum diademata Regum,
Quis [Orig: Queis] sine nec fieri, Caesar nec verus haberi
Augustus poterit, si non insignia sumat

Hinc sua, Caesareae namque est hic illa coronae
Gloria, qua regni constat ius atque potestas
Maxima Romani (namque hoc nunc more loquuntur.)
Haec, quoties alicui defertur tanta potestas,
Hinc petitur, delata huc condicione refertur.
O decus, o Urbis pulcherrima gloria nostrae,
Quae sola hanc meruit, quae nulli contigit Urbi
Gloria perpetuis non interitura diebus.

XENODOCHIUM AD DIVUM SEBASTIANUM.

Atque ut praeteream duo Xenodocheia, nec omnem
Materiam quaecumque offert se sponte, loquaci
Carmine comsecter, certe quod carmine dignum
Xenodochion erat longe hoc meliore, canemus.
Planitie distante situm, sub moenibus Urbis
Mille fere passus praeterlabentis ad amnem
Pegnesi sacrum divo quem tela Tyranni
Confecisse ferunt, magnum spernentis Iesum.
Templum hic exiguum, sed cultum et denique multa
Relligione sacrum, iuxta domus aedibus amplis
Quattuor in partes divisa, nec ordinis ullum
Commodioris opus quemquam vidisse putarim,
Tam sunt porticibus adstructa cubilia longis
Ordine perpetuo sibi respondentia, quantum
Quattuor in spatium patet area lata domorum.
Totum opus aequali specie parte exstat, ab omni

Quadrato exstructum saxo, locus arte situque
Pulcher et eximius, nec quo sit amoenior alter,
Huc cum saevit atrox inimico sidere pestis
Crebraque vulgati popularunt corpora morbi,
Infecti lue pestifera tristique veneno
Portantur, ne dira lues collectior urbem
Polluat, et regnet totum intra moenia virus.
Ergo extra aegra ferunt letali corpora morbo
Seu ruitura neci, seu restituenda saluti.
Et curas adhibent, dum spes super ulla trahatur.
Praeterea quos Mentagrae serpentis adurens
Corrupit scabies, illo curantur, et illo
Accipiunt alimenta loco, dum corpora morbus
Deserat, et membris decedat noxius humor.
I nunc esse nega verae pietatis amantes,
Quos tam certa trahunt alienae vota salutis.
I confer quoscumque potes per Christidos orbem
Subiectum regno fidei, quando ista per omnes
Nota plagas, alios durant memoranda sub annos.

QUATTUOR LEPROSORUM Xenodochia extra Urbem.

Sunt etiam sua leprosis, regionis ad oras
Quattuor ante urbem, partem sub quamlibet unum
Hospitia aedificata foris, qua strata viarum
Publica, diversis ducunt regionibus urbem.

Sumptibus [Note: 1532: Orig.: Sumptimus] omnia munificis dotata, nec ulla
Vel decorata minus, vel egentia parte relicta.
Singula templa adsunt illis quoque, cuilibet horum,
Adsidet et studii et morum ratione probatus,
Sacrarum interpres rerum, verbique minister.
Usque adeo nullus [Note: Neff: Orig.: nullis] (quamquam vel inutilis) ordo
Negligitur, quin corporibus quodcumque mederi
Atque animis possit, larga pietate ministrent,
Qui Pegnesiacam populus sacer incolit urbem.

TEMPLUM DIVI PETRI, Quod Sebaldinum vocant.

Non quia templa Deo placeant, quae marmore et aere
Humanae fecere manus, qui corda piorum
Incolit, et mentes habitat summo aethere dignas
Sed quia magnificum nihil omisisse per urbem
Illustrem, mihi cura fuit, quod carmine nullo
Attigerim, brevibus licet exsequar omnia dictis
Hanc etiam memorare animo calor incidit aedem
Sacram Petre tibi caelestis claviger aulae.
Tum quia magnifico structa est opere, atque labore
Artifici perfecta nitet, tum sacra vetusta
Relligione patrum, et multos celebrata per annos
Templum augustum, ingens, celsis sublime columnis
Aedificatum intus, latum testudinis altae
Fornicibus crebris, et totum marmore secto.

Praeterea donis opulentum, dives et auri
Dives et argenti, quaeque est memorare molestum
Nobilibus gemmis pictai vestis et ostro.

SEPULCHRUM DIVI Sebaldi.

Exstat in hoc templo monumentum insigne Sebaldi
Quem divum pars magna vocant, hic primus ab orbe
Externo veniens, fertur loca nostra colentes
Christicolam docuisse fidem, pro cuius honore
Officii meritisque piis his cultibus illum
Affecit pia cura patrum, testata salutem
Hoc primum doctore sibique suisque paratam
Atque ideo hoc illi posuere insigne sepulchrum
Officii memores, quo non praestantius ullum
Sive manu, sive ingenio, sive arte magistra
Contendisse libet, totum est ex aere nitenti
Artificis caelata manu, pulcherrima moles,
Naturae variis operum, forma omnis ab imo
Surgit epistyliis fracta excrescentibus inter
Serpentum species operosa toreumata florum.
In summo coit, et pulchri fastigia tecti
Contrahit, ipsa etiam variis caelata figuris.
Non angusta tamen, ne vertex summus acutam [Note: Neff: Orig.: acutum]
Pyramidem faciat, quamquam tres pyramidales
Adsimilet conos, circum capitella columnis
Addita sunt, spiraeque breves, torulique rotundi,

Atque abaci teretes, quibus aut simulachra Deorum
Aut hominum insistunt, videas colludere fictas
Arte puellarum effigies, semperque novatos
Formarum vultus, colubros adrepere, nudas
Stare puellarum species tenus ilia, donec
In caudas abeant media plus parte Draconum.
Quid statuas alias memorem matrumque virorumque,
Has nudas, illas armis et vestibus aptas?
Quid tot quadrupedum formas? tot sculpta Leonum
Corpora? nudorum infantum quid mille figuras?
Musa nec ulla queat tanto satis esse labori,
Nec verbis aequare opus immortale futurum,
Quod neque Praxiteles, nec Myron, nec Polycletus,
Nemo Chares, nemo Scopas reprehendere possit.
Quamquam fama illos sculpendi nobilis aeris
Commendat, nostros melior pervenit in annos
Gloria sicut enim fuit ignorantior aetas
Et rudis illa prior, sic nos crescentibus annis
Crescere, et inventis meliores addere rebus
Par fuit, et veterum vinci feliciter artes.

TEMPLUM DIVI LAUrentii.

Diximus augustam legati principis aedem,
Qua magis eximio structurae excellit honore,
Cratifero sacrum iuveni, quod in editiori
Arce situm, se mole sua spectabile templum

Exhibet, apparetque procul, sublime duabus
Turribus assurgens, paribusque sub aethera tendens
Pyramidum tectis fulgentibus aere corusco,
Quae super aurati, et vicini nubibus orbes
Stant gemini, tum tecta auro distincta refulgent.
At pars inferior quadrati e marmore saxi
Stat solida ipsa suo velut in se pondere nitens:
Parte hac vestibulum vergens in sideris oram
Occidui, stat magno aditu, stat limine celso,
Stat foribus fultum egregiis, magnoque labore.
Arte laboratis magna tam pulchra rotundis
Signa peristyliis superastant, qualia circum
Parte ab utraque fores ornant, et limina templi
Ipsa intus templi facies, tam plena decoris
Omnigeni apparet, tam maiestate verenda
Ingressis patet, ut tacita perfundere possit
Relligione animos, fornix altissimus ipsos
Paene etiam visus refugit, populoque minatur,
Cuius magna tamen gravibus testudo columnis
Suffulcita sedet, quarum longissimus ordo
Agmine dimensus duplici, discrimina praebet
Fornicibus tria, quos inter celsissimus omnes
Est medius, minor extremos mensura coercet.
Huius divitias templi nec dicere promptum est,
Nec libet, et nec erat nunc his locus, ergo relictis
Templorum sacris adytis, civilia rursus

Aggressurus eram miracula, ni mea vota
Iam directa alio res una morata fuisset.

AEDICULA CORPORIS Christi ibidem.

Aedicula haec illa est, in qua sacrata reponi
Hostia consuevit, crucifixi corpus Iesu.
Hostia non iterum sacras mactanda per aras,
Pro nobis mactata semel, quae nullius unquam
Sive domus eguit, seu captu ignobilis arcae
Includi potuit, tamen huic humana voluntas
Anxia plus aequo divini semper honoris,
Per cultus operum, fidei pietate sepulta,
Talia construxit sacras monumenta per aedes.
Sed quia nunc fidei non est suscepta tuendae
Ulla mihi ratio, sed tantum opera incluta rerum
Dicere quae nostram sunt plurima nota per urbem
Sed celebrata minus, visum est et carmine dignum
Hoc opus aediculae nulli fortasse secundum.
De genere hoc operum, niveo stat marmore fultum
Vegrandi pede, quam subtus nituntur Atlantes
Tres, velut incumbat moles ruitura, nisi ipsi
Sustineant, mox coepta basi consurgit ab ima
Celsae Pyramidos turris simulata figuram.
Quamquam stricta magis longaeque simillima virgae
Ardua convexae testudinis ultima tangat:

Marmore tota nitens, tota exactissima miro
Ingenio artificis, variusque et lumina fallens
Ordo columnarum, quas circum perque supraque
Textile surgit opus, tamquam si marmora flexu
Curventur, flexusque sequacia fila morentur.
Non secus ac ramis sese textura recurvis
Implicet ac mutata loco nova fiat, ita omni
Arte columnellae variant, semperque renatae
Consurgunt aliae, quas inter mille relucent
Signa velut vivum spirantia, dixeris ipsi
Infudisse animas lapidi qui fecit, ubi autem
In summum iam crevit opus, iam contigit arcum
Fornicis excelsi, nec iam super ulla relicta est
Crescendi ration, tum se de vertice summo
Tamquam obstante sibi testudine fracta recurvat,
Quae si cuncta aliquis miranda putarit in aere,
Quod fundi fingique potest, flecti atque reflecti,
Cur non hoc potius miretur marmora frangi
Dura modo, ut manibus videantur posse reflecti?
Cetera quae dicenda super mihi plura fuerunt
Admirata operis splendorem, Musa negavit.

OFFICINAE FERRARIAE.

Si gens praecipuo laudata est Norica ferro
Semper, et hoc veterum testantur scripta virorum
Quid mirum si qui populus sit origine avita

Noricus, ut fama est, patriae memor antiquai,
Ferrum amet, et ferri laudem sibi vindicet uni,
Tractandi per mille modos, ac mille per artes
In ferrum gens nata, piae seu commoda pacis,
Seu gerat insani furiosa negotia Martis.
Nam modo quis populus Vulcania doctius arma,
Aut melius facit, aut meliora, aut plura per omnes
Qua patet Europae latissima Regia, terras?
Ergo super fluvium quaque infra deserit urbem,
Quaque supra petit illabens, per summa domando
Complures posuere domos miracula ferro
Namque quis aspiciens quanta se mole rotarum
Volvat opus, quanta ferrum vi distrahat, ut sit
Perfectum ingenio, iam possit ut unus et alter,
Quod non mille viri poterant nondum arte reperta.
Ista videns, quis non miretur? et omnia retro
Saecula desidiae damnet, qui talia numquam
Cognorint nostrorum hominum praeclara reperta.
Magna rota ingentem vi fluminis acta cylindrum
Fert secum volvitque rotans, pars ultima cuius
Dentibus armata est crebris, qui fortiter acti
Obstantes sibi machinulas rapiuntque feruntque,
Ni rapiant remoraturos ipsosque rotamque
Undasque, gravidumque ingenti mole cylindrum.
Ergo ubi vi tanta correpta est machina pendens
Inferius, molem supra movet ocius omnem,

Instrumenta regens, quibus atri lamina ferri
Scinditur, et varios rerum tenuatur in usus.
Nunc has nunc alias aptissima sumere formas,
Vi nempe indomita iussu parere coacta.
Ferrea nam videas capita assimulata Dracones
Alterum ab alterius morsu divellere ferrum
Dentibus, hic retinet, massam trahit ille Draconum.
Atque [Note: 1532: Orig.: At] hoc dum faciunt, ita se perniciter urgent,
Certantes crebris inter se assultibus, ac si
Pro vita non pro ferro cernatur utrimque.
Atque ita dum rapidis ferrum rude morsibus arcent,
In filum teres expoliunt, quod ab ore receptum
Vipereo, adsistens in mille volumina curvat.
Quis deus hanc Musae, quis tam memorabilis artem
Ostendit casus? non ille aut Thracius, aut Cres:
Aut Italus fuit, ingenio qui claruit illo,
Unde hanc humanis concesserit usibus artem,
Sed Germanus erat, sed Noricus, ille diu rem
Inventam occuluit, quia sicut semper avarum est
Humanum ingenium, solus percepit et artis
Commoda multiplici sibi respondentia fructu.
Inviditque aliis, quod per se solus habebat
Inventum, ac prope se natum, haud aliunde repertum.
Donec (ut aeternum non res potis ulla latere est)
Ars nova clausa diu erupit, venitque sub auras
Sponte sua, vinctam sese indignata teneri.

Parva gradu primo, mox evulgata frequenti
Ambitione hominum crevit, nec se amplius intra
Antiquos tenuit fines, iam libera, iam se
Ipsam non capiens in summum evasit, ab illo
Non habitura locum, quo deinde ascendere possit
Hoc opus in tenues ferrum deducere chordas.
Nec minor ille labor, quo cetera ferrea cudunt
Instrumenta vel armorum vel pacis amicae,
Loricas, ocreas, galeas, thoracas et enses:
Quaeque alia armorum norunt genera arma periti.
Sponte ea praetereo, quae sunt vulgaria, quaeque
Non solum rigidi fiunt de robore ferri,
Verum etiam varios ex aere parantur in usus,
Seu tu signa voles, seu vasa Corinthia nusquam
Vel plura invenies vel nobiliora parari.
Seu te flexibilis liventia pondera stanni:
Sive sonora iuvant de flavo facta orichalco,
Grandibus hic liquefacta fluunt tibi cuncta caminis,
In massasque abeunt ingentes, inde rebelles
Informant variis imposta incudibus ictus
Ter centum in species, circum fragor intonat ingens
Non secus ac vastis Siculae sub molibus Aetnae
Fulminei Cyclopes in aera sonantia crebros
Ingeminant ictus, repetitaque verbera miscent.
Lata sonant maria, et vicinae Doridos undae.

VERDA SUBURBIUM.

Post quam laudatae scribendo excessimus Urbis
Moenibus, et fluvium iuxta spatiamur amoenum
Admonet ipse locus, ne, cum tot carmine in isto
Dixerimus partes urbis, decora incluta, laudes
Delicias vernae fugiamus dicere Verdae.
Passibus haec domina quingentis distat ab urbe
Qua videt exorti venientia lumina Solis.
Dulce suburbani ruris decus, atque voluptas
Praecipue cum floret ager, cum germinat arbos,
Cum levat umbra graves aestus, cum gratus ad amnem
Est locus in molli nobis spatiantibus herba,
Tunc locus ille suis paene ipsa gratior Urbe
Dotibus esse solet, siquidem situs undique aperta
Planitie, quoquo versus tibi praebet amoenum
Prospectum, seu te libeat viridantia prata
Visere, prata iacent liquidum iucunda sub amnem,
Seu te silvarum facies frondosa virentum
Oblectat, prope sunt silvae circumque renident.
Ipse inter saliceta virentia labitur amnis
Tam placidus quam purus aquae, lenisque susurro.
Formosam tenui redimitus harundine frontem,
Quem circum tenera saltans lascivit in herba
Naiadum chorus, et nuper quoque nostra secutae
Pierides vestigia, colludunt ludentibus ultro. [Note: seven-footed hexameter]
Heu quia tam pulchrum decus, et quia gaudia tanta

Deformat glacialis hiems, pro floribus almis
Spargens Sithoniasque nives gelidasque pruinas.

HORTI EXTRA URBEM.

Nec minor hortorum memorandis laudibus urbem
Gloria commendat quorum tam copia dives,
Quam fuit Alcinoi nemorum quae mala ferebant
Punica, et ingentes malos, uvasque virentes.
Et dulces ficus, et florens germen olivae:
In quibus aeterno florebant omnia vere,
Et fructus fructu super exoriente recenti
Consenuit, nulloque peribant tempore flores:
Et si qua his alia affinxit divinus Homerus.
Nos neque fabellas, nos nec mendacia picta
Fingentes, canimus quae nos conspeximus ipsi:
Deliciae tantae hic hortorum, tanta voluptas,
Quantas vix animo, qui non conspexerit ipse,
Concipiat, tanto pomaria ditia cultu
Florescunt, tanto superant pira mustea fetu,
Quanto non aliis hortorum saepibus usquam
Inclusi potuere piri, nec dulcia desunt
Poma brevis cerasi, nec mora rubentia succo
Sanguineo, est nucibus sua gratia, sive colurnas,
Sive ea iuglandes tibi conciliare suevit.
Noster ut autumnus fert omnia, sic quoque nostros
Pruna Damascenis numquam cessura per hortos

Producit, nec quisquam hic Persica poma requirat.
Sunt et amigdalinae glandes, sunt mollia sorba
Mespilaque et lento stipata Cydonia succo.
Quid memorem totos contectos vitibus hortos?
Quarum palmitibus crebro topiaria flexu
Contexunt opera umbrantes, testudine densa
Dissectas per culta vias, arcentque molesti
Sideris ardorem, pendent a vitibus uvae
Desuper et positis praebent spectacula mensis
Grata, toros viridi spargentes fronde comantes.
Maxima pars habet adiectas non deside factas
Arte domos, sed deliciis et lusibus aptas
Permissis, non luxuriae, aut ignobilis oti,
In quas urbanis plerumque laboribus aegri
Exhaustique, suis quaerentes sumere curis,
Grata refrigeria, atque animos laxare volentes
Secedunt, gaudentque aurae tum denique flatu
Liberiore frui, dum clausis moenibus aer
Aestuat, et nulli perflant loca pressa Favoni.
Adsunt rorantes geniali aspergine fontes,
Disperguntque leves circum loca consita lymphas,
Vitalique rigant pluvia, nam saepe sub auras
Laxa relapsurum iaculatur fistula rorem.
Haec est naturae facies laetissima, seu ver
Intepuit, sive aestatis tenet omnia fervor.
Sive senescentem concludit fructifer annum

Autumnus, nam tristis hiems laeta omnia turbat.
Has ego delicias hortorum, haec gaudia tanta
Praetulero cunctis opibus, vitaeque forensi,
Et regum celsis domibus, mensisque Deorum.
Quod si sic fortuna aliquando errarit, ut horum
Egerit huc aliquid, tum me vel divite Croeso
Aurificoque Mida credam magis esse beatum.

SCHOLA NUPER INSTITUTA.

Sive est haec rabies plus quam scelerata malorum
Sive est hoc fatale malum, quo tempore nostro
Cuncta repentino sunt praecipitata tumultu
Artes, et studia, et mores et praemia recti
Quicquid id est, sive ira Deum, seu poena malorum.
Praecipitata iacent utique et vix posse videntur
A tam pestiferae se attollere clade ruinae
Rursus, et amissas per se ipsa resumere vires:
Ni caveant urbes, quarum est magis omnibus inter
Amissum revocare decus, nisi denique reges
Fractarum pergant opera instaurare scholarum,
Quod si non facient, quod si contemnere pergent
Haec monita, has fido promptas de pectore voces,
Ne mihi, ne libeat foedam Germania cladem
Divinare tibi, nec enim nunc vera monenti
Tu credes, donec veniant tibi plena querelis
Tempora, cum sero cupies sapuisse, nec ulla

Cladibus ipsa tuis poteris ratione mederi.
Cum neque qui mores, neque qui civilia iura
Constituant, puerisque tuis ostendere possint
Cognita maiorum vestigia, cum nec habebis,
Qui tibi vel magni possint oracula Christi,
Vel sacra ventosae mysteria tradere plebi.
Huius id aspiciens Urbis pia cura Senatus,
Haec metuens ne damna suis in civibus olim
Contingant, cupiens miseram sarcire ruinam,
Praemia proposuit studiis, eademque professis
Invitans, qui forte velint cum laude futuros
Munere gratuito studiorum carpere fructus.
Interea, et dandae in parvis praeludere palmae
Muneribus, dum cuncta retro sublapsa feruntur,
In peiusque ruunt, nec erat satis aera magistris
Constituisse, ipsos etiam iussere foveri
Discipulos, grataeque dederunt commoda mensae
Pluribus. O sancti numquam laudata Senatus
Cura satis, quae digna satis praeconia tantae
Ulla feram laudi, non si mihi ferrea pectus
Roboreum vox aequet, et ut mea carmina lucis
Vel minimum attulerint, at nos ventura loquentur
Saecula, quae sacris venient meliora Camenis.
Atque utinam plures imitentur, sicut ad omnes
Pertinet exemplum, quod vos imitabile cunctis
Proposuistis opus. Sed enim nunc denique sentit

Quantum vesanis Germania Bardocucullis
Debeat, in vulgum qui primi spargere voces
Ambiguas ausi, turbarunt iura scholarum,
Et morem discendi artes, caelestia dona:
Quae quia sunt alio mihi deplorata libello:
Hic pretium non est operae revocare querelas
Ingratas, et nil ultra utilitatis habentes.
Vester honos o Noricidae delecte Senatus
Urbis, et incluta fama et gloria vera manebit,
Dum trahet instabiles vester Pegnesus harenas.

AD URBEM NORIBERGAM OPERIS CONCLUSIO.

Accipe nunc mihi dicta tuas Urbs incluta laudes
Quas tibi nos quamquam plures debere fatemur,
Non tamen idcirco paucas sprevisse decorum
Has tibi erit. Quamvis mereantur maxima Divi
Munera, fronte solent hilari tamen omnia ferre
Qualiacumque damus, sic te quoque munera Vatis
Accipere ista tui, meritam meliora, decebit.
Qui maiora tamen potuit dare nulla, nisi ipsam
Ut tibi te daret, et tibi te laudaret, ut esses
Non aliis modo, verum etiam laudata tibi ipsi.
Nam nisi tu nostras aversa mente Camenas
(Quod de te prohibet probitas tua summa vereri)
Accipias, iam parta meo tibi carmine fama est.

Iamque ea succrevit nostro tibi gloria versu,
Quam non ulla dies, non ulla exstinguere possit
Mors, adeo cunctis veniens iniuria rebus.
Quod dare non potuit tantarum opulentia rerum,
Hoc tibi perpetuos abiturum nomen in annos,
Nos damus, hoc nostris nunc Norica berga Camenis
Si te sponte tua debere fatebere, maius
Nil mihi praestiteris, nostri haec satis ampla laboris
Summa erit. et merces mihi tu numerosa futura es.

Finis.

DE VICTORIA WIRTEMBERGENSI, AD ILLUSTREM ET INCLUTUM HEroa Philippum Hessorum omnium, ac finitimarum aliquot Gentium, Principem, Gratulatoria Acclamatio. AUCTORE H. EOB. [Abbr.: Helio Eobano] HESSO.

ORNATISSIMO VIRO DOMINO IOANNI FICINO ILL. [Abbr.: Illustrissimi] PHILIPPI HESSOrum Principis a Libellis et Consiliis, Patrono et amico colendo suo, H. [Abbr.: Helius] Eobanus Hessus S. D. [Abbr.: salutem dicit]

EN TIBI PROMISSI MEmorem Ficine Thaliam
En tibi pollicita carmina iussa fide
Nunc mea magnanimo recitabis scripta Philippo
Hoc nunc officii est vir memorande tui.
Tu quoque non ficti lege carmina plena favoris.
Talia qui fingat scribere nemo potest.
Accipe communis patriae spirantia laudes
Carmina: vix tanto principe digna tamen:
Ah quotiens tam iusta legens encomia, dices
Hoc te, quod faceres, Hesse decebat opus
Non alia decuit cantari voce Philippum
Quam quae sic patrii nominis esset amans
Carmine magnanimus potuit meliore Philippus
Pectore non potuit candidiore cani

Cumque tot eximios habeat Germania vates
Omnibus haec merito meta terenda fuit
Quorum de numero quia nomina pauca fuerunt
Quae facili canerent Hessica facta pede
Ipse novum volui versu celebrare triumphum
Tantus in obscuro ne premeretur honos.
Et ne quae tali nunc principe nostra superbit
Hessia, Phoebaea forsan egeret ope
Qua cum nec melior nec Musis aptior usquam
Terra sit, hac etiam laude superba foret.
Quod superest haec invicto Ficine Philippo
Carmina, sed laeto principe, nostra leges
Nam quia saepe meas nugas laudare solebas
Hic quoque tu nobis aequus habendus eras
Nec dubito quin te mea carmina teste probentur:
Verus Musarum semper amicus eras.
Propterea hinc etiam veros decerpere fructus
Debes et meriti praemia ferre tui
Tu quoque curarum si quando a mole vacabis
Atque aliud quod agas non erit, ista leges
Ista leges, patriaque et principe digna videbis
Te tamen o utinam iudice digna. Vale.

Erphurdiae in Thuringis XXII. Septembris M. D. XXXIIII.

IN VICTORIA WIRTEMBERGENSI AD ILL. [Abbr.: Illustrem] ET INCLUTUM PHILIPPUM HESSOrum Principem etc. Gratulatoria Acclamatio Helii Eobani Hessi.

[Note: Exordium ab admiratione.] QUAE NOVA TAM CElebri Germanum fama per orbem
Tollitur applausu? quis honor, quae gloria parta est
Quae tantis populos gratantes laudibus implet?
Quae tam laeta hilares victoria concutit alas
Et volat Hessiacas circum lateque per oras
Te generose petens tua regna Philippe revisens?
Illa est ipsa tuae: nec me ratio ista fefellit,
Virtutis comes ingenitae, virtutis avitae
Virtutis patriae, quondam tibi debita soli
Sola tot Heroas, tot et inter fortia Regum
Pectora, te laeto spectat placidissima vultu
Te miratur, amat: colit, adiuvat, erigit, auget
[Note: Propositio.] O felix generose animi: fortissime bello
Unde tuas laudes: unde ordiar ista Philippe
Quae facis invicta decora immortalia dextra?
Non si cuncta vocem veterum ludibria vatum

Exsequar istius minimum virtutis honorem
Quae te nunc Iuvenem Diis immortalibus aequat:
Experiar tamen: Ipsa meos [Note: Vredeveld: Orig.: meas] modo dirigat orsus
[Note: Invocatio.] Astrorum decus Uranie: mea Musa: meum cor
Ipsa patris sancto tangat mea pectora flatu.
Unde tamen? quove inde ferar? laudumne tuarum
A teneris orsus dicam primordia cunis?
Sicut ab Herculeis si quem iuvet anguibus, usque
Fortia ad Oetaeas deducere proelia flammas.
Forte nec immerito: nec me rationis egentem
Ista ferent olim de te cecinisse minores,
[Note: Digressio in laudem iuvenilis aetatis Philippi.] Qualis enim fueris iam tum puerilibus annis
Quanta vere tuo floreres indole, quantis
Dotibus ingenii: quanta virtute potentis
Atque invicti animi: praestares omnibus unus
Principibus: qui te primaevae flore iuventae
Aequarent: quis nescit? et haec se scire fatentur
Qui Rhenum Fuldamque bibunt: patriumque Visurgim
Qui virides Moeni ripas Lanique frequentant
Quasque tuas praeterfluit aurifer Aedera gentes
[Note: Guilelmus Philippi pater.] Iam iuvenis, iam puberibus spectandus in annis
Aequasti propria laudes virtute paternas
Illo te ostendens dignum patre, cuius ab armis
Territa cognati trepidarunt cornua Rheni
Non tamen Hessiacos qua spectat parte Leones:
Et Nicer attonita stabat rapidissimus unda.

Hunc talem tantumque patrem quam fortibus armis
Tu superes, tua facta docent, tua clara Philippe
Militiaeque domique opera edita, qualia numquam
Vel mors ulla queat, vel edax abolere vetustas.
Sicut enim virtute patrem Rex ille Philippum
Vicit Alexander, sic tu virtute Philippus
Clara tui superas Guilielmi facta parentis,
[Note: Franciscum a Syggingen Philip. [Abbr.: Philippus] vicit.] Namque ut prima tuae, sed fortia facta iuventae
Praeteream: Quis enim nescit quam fortiter hostem
Contuderis, tua regna ausum violare: tuisque
Vim facere indigenis, quem tu nec laeseris unquam,
Nec causam dederis cur tu peterere, sed ipsum
Deflet adhuc Sygginga domus: mortalibus auris
Te duce sublatum, tota dicione subacta,
Aequatisque solo domibus. Tibi servit ademptum
Hostibus, antiquo dictum cognomine Burgum
Traiani, nunc vox alia est nec digna relatu.
[Note: Servilia bella compescuit.] Quantus in agricolas servilia bella moventes
Quam fueris subito exortum metuendus in hostem,
Qua tales compescueris virtute tumultus
Qua victor strato pietate peperceris hosti
Milia quot leto dederis victricibus armis,
Nolentum dare colla iugo, saevire coactus
[Note: Fuldana seditio.] In tua spernentes clementia iussa colonos,
Scit tuus in rapidum venturus Fulda Visurgim
Scit vagus et parvo sed iam gravis Unster Hiera

[Note: Thuringicus tumultus.] Vidit enim Thuringus ager quam fortis in armis
Quam fueris parta clemens in pace, nec unquam
Te tua crudelem victoria fecerit hosti
[Note: Clementia Philippi; studium pacis.] Devicto: quantumque truci pulcherrima bello
Commoda praetuleris pacis: quam semper amasti.
[Note: Expeditio in Francos instructissima.] Hoc de te confessa modo est data Francia dextrae
Depopulanda tuae, nisi te voluisse liqueret
Plus pacem quam bella sequi, si cura fuisset
Sanguinis ulla tibi fundendi, iam fuit hosti
Expressa invito certae victoria palmae,
Nec dubie iam victor eras, nisi vincere nolles,
Cum tu pacis amans, retro tranquilla secutus
Consilia, impositis subiecto legibus hosti,
Arma domum numquam frustra commota reducis
Arma prius nulli tam splendida visa, nec ulli
Quam sibi quamque tuae tam visa simillima dextrae.
[Note: Comparatio.] Qualis ab Eoo rediens Pompeius orbe
Victor inaurato scandat Capitolia curru
Agmina laurigeris stipent victricia signis
Hinc atque hinc et victorem comitentur ovantes,
Talis harenosi descendens litora Moeni
Liquisti, Fuldaeque tui piscosa revisis
Flumina, non patria minor aspiciendus in aula.
[Note: Laborum et periculorum patiens Philippus.] Quid memorem casus tuleris quam fortiter omnes
Semper in adversis audax, invictus in omni
Fortuna, nec inepta domi, nec turpia ducens

Otia, sed potius verae virtutis amore
Externas adiens per regna, per oppida, gentes
Plurima multorum vidisti providus urbes
Et mores hominum, nec pauca pericula adisti
Tam rerum vitaeque tuae, quam saepe tuorum:
[Note: Phil. [Abbr.: Philippus] Ulixi comparatus.] O Laertiade nec inertior inclute magno
Nec minor ingenio, si quis contingat Homerus
Qui te, qui tua facta canat, qui laudibus ornet
Virtutem ornatam meritis, rebusque probatam
[Note: Vergiliana imitatio.] Iam satis, O qui me procul hinc ex Hesside terra
Montibus Aonidum sistat, cupidumque bibendi
Impleat os pectusque sacri de flumine fontis
Inspirentque melos quale inspirasse feruntur
Ascraeo iuveni: faciles, mea numina, Musae.
Quod si ne tantas possim contingere laudes
Ingenii vis tarda vetet, mediocria captem
Munera, dum non postremas mihi Musica partes
Turba ferat, quadamque tenus ferar acta canendo,
Fortia, praecipue tua fortia facta Philippe.
[Note: Propositi aggressio.] Qui nunc Sueviaco patriam sceptrumque paternum.
Eximia virtute duci post longa receptum
Tempora restituis regnoque reponis avito
Eiectum expulsumque domo, patriaque fugatum
Huldreichum, vix hanc ausum sperare salutem
Ni tibi coniunctus, nisi pars non parva fuisset
Sanguinis ille tui, quem, ni maturior annis

Esset, et ante tui metas excurreret aevi
Fratris habere loco poteras, nunc illius alter
Non secus ac potes esse parens, et iure vocari.
O iuvenis virtute senex, quam nuper amicum
Adseris in patriam dicionem fortiter, armis
Pulsum, restituisse armis, tua sola sine omni
Consilio externo potuit clarissima virtus.
[Note: Excusatio cur non omnia describat.] Quod si nunc ratio tales foret ulla paratus
Commemorare mihi, et pleno deducere versu
Non spatium exigui series non ulla libelli
Sufficeret, nunc parva brevem complexa papyrum
Carmina Musa canit, seque ad maiora reservat
Quae celebret tua facta olim, nec enim putat ista
Contentum fore laude, sed ad maiora paratum
Si qua ferat ratio, et sinat insuperabile fatum.
[Note: Comparatio.] Pauca tamen velut e multis dispersa per omnem
Campum divitiis florum ornamenta iuvabit
Sollicita legisse manu, non temporis ulla
Exacta ratione, stato non ordine rerum
Sed ceu mellificae volucres per florida prata
Nunc hos nunc alios retinaci poplite florum
[Note: Applicatio per metaphoram.] Delibant succos, nec in ordine mellea certo
Pascua confectantur apes, ita nos quoque sparsim
Praecipuos avido libabimus ungue colores
Victricis vario textae de flore coronae.
Iam ter quinque ierant a nato saecula Christo

[Note: Narratio a periphrasi.] Si tria lustra bis adiicias et quattuor annos
Tempora florigeri iam veris adulta propinquae
Spectabant aestatis opes, quo tempore demum
Martia terribili concussa est Hessia motu
Non aliquem patiens hostem quem pelleret armis
Non etiam factura sibi quem perderet hostem:
Denique non urbes, non regna aliena tumultu
Invasura novo, penitusque procacibus ausis
Sed temere possessa alii et violenter adempta
Reddere regna volens domino, quem crederet esse
Legitimum heredem, simul et sua iura tueri:
Quod de stirpe foret satus illius inclutus Heros,
Qui nunc Hessiaci dispensat sceptra Leonis.
[Note: Philippus Huldreicho sanguine iunctus.]
Nam satis hoc notum est quam sanguine iuncta sit Hesso
Wirtemberga domus, gentes haec fama per omnes
Sparsa, minus mirum facit, et rem laude videri
Praecipua dignam, quod cum tibi nemo pararet,
Nemo etiam posset, nemo quoque vellet avitum
Dux Huldreiche decus victrici reddere dextra:
Tandem aliquem toto reperisses orbe Philippum
Qui posset, qui vellet, et in tua regna pararet,
Restituisse, tuis et te Dux inclute terris.
[Note: Apparatus belli.] Hoc igitur tunc mente agitans hoc rebus adornans
Fortia magnanimus concusserat arma Philippus,
Nec mora confluere, et tota regione moveri,
Invictos animis iuvenes, iam bella pacisci,

Poscere iam videas votis ducantur in hostem
Hostibus excidium, caedes, clademque minantes
Arma fremunt, iam tela novant fusura cruorem
Hostilem, insano sic fertur amore iuventus
Martis in indomitam rabiem, nec in arma cohortes
Hessia sola equitum vocat, invictasque phalangas,
Milia tot peditum, sed ab omni exercitus ora
Qua se cumque aliquo pandit Germania tractu,
Confluit, et positis ad Fuldae flumina castris
Agmina condensant, et campos milite complent,
Divitis immenso merituri principis aere:
Nec cuiquam nocitura manus, nisi bella moventi,
Et se iusta satis vetituris bella movere.
Et iam tempus erat, totis exercitus armis,
Optimus instructus, per campos ibat apertos
Te, caput umbrosa qui cingis harundine fulvum,
Moene petens totus domino cessure Philippo
[Note: Francophurtum ad Moenum.] Qua vada Francigenas olim accepere, vetusque
Nomen adhuc retinent, positis insignibus urbis
Moenibus eximiae, qua tum speciosa Philippus
Agmina per placidi traduxit flumina Moeni,
Ibat enim tacita refluus iam mollior unda,
Hostibus accipiens reditura invicta subactis
Arma, quibus non ante vadis assueverat amnis.
[Note: Emporium Francophurti.] Cum namque emporium quo non celebratius ullum
Teutonis ora videt, tangentibus alluat undis

Mercibus assuetus per tempora longa ferendis
Tunc equitum peditumque videns tot milia in armis,
Obstupefactus aqua dubia stetit, anne retrorsum,
Se raperet, peteretne ingentis proxima Rheni
Litora, tantus erat terror victura ferentis
Militis arma manu, tantos oblita stupores
Corda sui traxere virum quacumque subibant
Qua pedites, qua signa equites, qua castra movebant
Qui si, nostra legens, numero fortasse requiras
Quot fuerint, qualesque viri, tam plenus ab omni
Parte, per hostiles vadens exercitus agros,
[Note: Peditum 30. milia, equitum 5. milia.] Lectorum peditum ter denis milibus ibat
Et quinis equitum, manus expertissima bello
Non de faece hominum lecti, sed fortibus omnes
Insignes meritis veterani, et vivida factis
Corpora. Talis erat Perseia regna petenti
[Note: Non maiores copias Alexandrum Macedonem habuisse.] Miles Alexandro, nec enim numerosior illo
Rege fuit, quam te tuus hic ducente Philippe.
Talibus ille viris superavit Granicon amnem
Et vada conatos Persas cohibere repressit
Milia multa virum [Orig: virûm] sternens felicibus orsus
Auspiciis, tanti nimias contundere regni
Divitias et opes, et sceptra Dareia ad ipsos
Ferre Macedonio prognatos sanguine reges
[Note: Castra ad Nicrum locat Philippus.] Sic tibi castra vagi ponenti ad cornua Nicri
Adfuit auspicio fautrix fortuna secundo.

Nam qua clade, ferum qua caede affeceris hostem:
Ausum te contra: sed inutilia, arma movere.
Iam nec in obscuro est, nec ad omnes garrula motus
Fama tacet, loquiturque tuas Germania laudes
Qua vel ad occasum: qua vel se extendit ad ortus
Phoebe tuos, qua flat Boreae contrarius Auster
Oppida quae bello: quas expugnaveris arces
Rupibus impositas altis, nec viribus ullis
Expugnabilibus, quas tu tamen unicus omnes
Ceperis, haud dubio circum sermone vagatur:
[Note: Arx Asperga capta a Philippo.] Nec testes Asperga alios puto victa requiris.
Quid memorem tormenta, quot et quae quantaque tecum
Extuleris, rapidos aequantia fulminis ictus
[Note: Natura bombardarum.] Et nubis ruptae sonitus, et fulguris ignes
Qualia in imbelli timidissima dicere versu
Musa reformidat, non bella, sed otia tutae
Pacis amans, sed quae sic te miretur, ut omnes
Audeat et posuisse metus, et ad arma canenda
Haec tua se totam tibi submisisse Philippe.
[Note: Duo milia curruum.] Quid loquar armatos iterum, duo milia, currus?
Milia quot magnus numquam cecinisset Homerus,
Argivum proceres duxisse sub Ilion altum:
Pars quorum gravis armorum, pars pondere victus
Annonae praestantis opem, ne miles in armis
[Note: Sex milia aurigarum.] Deficiens, et rebus inops et inertior esset
Quos auriga adeo currus numerosus agebat,

Ut numero impleret sex milia, nec libet istis
Addere calones, lixasque cocosque bibaces
Et quae turba fere leviorum tanta sequuntur
[Note: Prudentia Philippi.] Agmina. Nunc adeo quam te sapienter in omnes
Obtuleris casus, quantum provideris omni
Fortunae ratione aditus, sive illa secundo
Seu cadat adverso pede frivola, nullius esset
Improvisa mali rabies tibi, si qua fuisset
Quae tibi nulla fuit, nec si qua secunda veniret
Forte videretur temere venisse, sed esset
Fortuna ingenio ante tibi perspecta sagaci.
[Note: Ars locandorum castrorum.] Nam seu castra tibi fuerant metanda, legebas
Arte locum: quo non aditus foret hostibus ullus
Quae prope rivus aquae, quae iuxta pabula multo
Suffectura gregi, quae sufficerent armentis
Quadrupedum, qua laude prior, sed fortior, aetas
Extulit Aeaciden Pyrrhum Romana Tarento
[Note: Pyrrhus Epirota.] Arma lacessentem, totamque per Hellados oram
Circum iam toties victricia signa ferentem
Seu ducendus erat sumptis exercitus armis
[Note: Peritia in ducendo exercitu Philippi.] Per loca ducebas non obice clausa, nec ullo
Invia praefractu, si sic fortuna tulisset
Sin minus, immanes scopulos montesque fragosos
Tutam aperire viam superasti saepe coactos
[Note: Hannibal Poenus.] Non ficto Hannibalis rupes frangentis aceto
Exemplo, sed more tuo, sed viribus usus

Viribus armatae vincentibus omnia dextrae
[Note: Silva Othonis.] Sic iuga scandentem sua te conspexit Othonis
Quam memorant isto dictam cognomine silvam
[Note: Diligentia in obeundis vigilibus.] Excubias vigilum tu semper obire solebas
Castra per, et raram propriis admittere noctem
Luminibus, nec tam ducibus tua credere castra
Quam tibi, sic decuit vigilantem principis esse
Pro se, proque suis animum, nec inertia noctis
[Note: Locus Homericus ex 2. Iliados.] Totius in mollem convertere tempora somnum
Cui populi, cuius commissa negotia curae
Publica sint vigili, sic te nocturna diurnis
Aequantem videre tui tunc munera cives
Tunc cum bella manu gereres, cum bella gerentes
Omnibus ipse animo melior praestante, levares
[Note: Prudentia Philippi in providendo victui necessaria.] Sed nec in extremis fuerit laudum illa tuarum
Provida vis animi, qua sic alimenta tuorum
Accumulata manu praedivite semper habebas
Ut non ulla magis fecundum copia cornu
Concutere: aut possit plures effundere fructus
Atque ita ne miseris inferret damna colonis
Militis illa manus rapto gaudentis, agebas
Fecistique palam non te tam bella volentem
Quam pacem, quam iustitiae sua iura tueri
Hoc opus aggressum, tantos obiisse labores
Dum quem restituis patriae, simul adseris armis
Restituisque illi patriam, qua cassus agebat

Immeritum exilium iunctus tibi sanguine princeps
Optimus, et meliore olim tot euntibus annis
Fortuna dignus, donec sibi redditus ipsi
[Note: Apostrophe ad Huldreichum ducem.] Te duce praereptos iterum repetisset honores
Inclute Dux Huldreiche tuis nunc ergo beate
Et meritis sanctaque fide, quorum ista tulisti
Praemia, cunctarum quae sint tibi maxima rerum
Et quibus ista frui fuerat dignissima virtus
Nam tua cum totum laus sit vulgata per orbem
Gratantur reduci totum quicumque per orbem
Et nomen novere tuum laudesque loquuntur
Ad te nunc redeo Princeps fortissime, cuius
Addubito mirerne prius decora edita bello
An sapientis opes animi, pectusque paratis
Plenum consiliis, longe superantia captum
Istius aetatis, nisi sit tua, namque laborum
Tam patiens, quam fortunae consultus, in omnes
Victorem casus praestas te semper eundem
[Note: Laus Philippi a disciplina militari.] Quod ducis officium magni, quae munera belli,
Quas armorum artes, eventa pericula casus
Ignoras? animos qua dexteritate tuorum
Concilias, quia te tanto venerentur amore
Observentque fide, nec enim me fama fefellit
Ipse ego percepi vocemque his auribus hausi
Pro te si iubeas vitamque animamque pacisci
Militis esse tui, iacturam sanguinis omnem

Esse levem, saltem tua gratia plena favoris
Ne desit, neu destituat tua sancta voluntas.
[Note: Conflictus et victoria Philippi ad Laupham.] Scit Nicer et parvae viderunt moenia Lauphae
Quantus in arma ruas, quam prompto milite turmas
Straveris hostiles, quot milia fuderis illo
Temporis exigui spatio, quo scilicet hosti
Clara satis quam sis fortis documenta dedisti
Quam tua sit victum victoria mitis in hostem
Et tua quam bello sit vivida dextera, tam sit
Pectoris illa tui pietas generosa, nec ullas
Exigat a victo poenas, sic vera Leones
[Note: Leones insignia Philippi.] Ista tuos decuit virtus, sic ergo Leonum
Te merito decorant insignia. Qualibus autem
Exsequar hic verbis, quod quos certamine victos
Conservare tibi studium fuit, et quibus ultro
Ignovisse paratus eras, servare nequibas
[Note: Fuga et clades ad Laupham.] In sua praecipites, et te prohibente, ruebant
Fata nimis miseri, te posse ignoscere victis
Ignari, nam quid referam fugientia passim
Agmina, per scopulos, per aquas, per saxa, per agros
Mortuaque in duris haerentia corpora palis?
Sic fuga praecipites egit, sic terror in omnes
Pervasit, tanta trepidi formidine vitam
Eripuere sibi, quam tu concedere velles.
Nam quos ille tuus victor non hauserat ensis
Hauserunt sua tela, et proxima flumina Nicri

Nicri cuius aqua tum sanguinis unda fluebat
Cuius erat multo tum sanguinolentior amnis
Quam Simois fuit ille olim tot fortia volvens
Corpora, quam flavi refluens fuit unda Scamandri
Cum tot caede viros violenta magnus Achilles
Sterneret, et fluvio cursum prohiberet eunti.
Tot Nicer undoso tum vortice corpora volvens
Turbidus ibat aqua, tam totus caede rubebat
Sanguinea magni tincturus cornua Rheni.
Haec clades docuit te vincere posse Philippe
Non etiam vinci, namque haec victoria parta est
Tanta tibi, nulla cum caede aut clade tuorum.
Praeterea clades hostem sic ista repressit
Sic domuit, ne bella iterum neve arma parare
Auderet, sed se muros includeret intra
Et potius quam fortuito confidere Marti
Obsidione premi, et longos perferre labores
Quam semel ancipiti fortunae credere vellet.
[Note: Urbes receptae.] Urbibus idcirco tota regione receptis
Omnibus, aut armis, aut se dedentibus ultro
Victricemque manum metuentibus, unica vires
Arx experta tuas, sed ferre Asperga nequivit.
[Note: Arx Asperga capta.] Dii quibus impetibus, quibus hanc assultibus arcem
Aggressus trepidam concusseris, illa ruinam
Non metuens, tumidum caelo caput alta ferebat
Tuta loco, quoniam non hac munitior ulla est

Wirtenbergiacae tota regionis in ora
Et sibi confidens nimium, te excludere primum
Ausa fuit, sed non felix audacia cessit
Nam quia tu cuperes captivae parcere, fractos
Extulit illa animos et se rata posse tueri
Principis ingenio, et magna virtute Philippi
[Note: Philippus e ducibus Bavariae.] Boiorum e [Note: 1534: Orig.: a] ducibus qui tunc ea tuta tenebat
Munimenta loco, sed quae loca viribus istis
Obstiterint, quas illa tulit, quibus illa recepta est
Consilio et virtute tuis, Dii qualibus illam
Quassam fulminibus, domini sub iusta prioris
Iura redegisti, Nunc te manet inclutus almae
Posteritatis honos, manet indelebile nomen
Famaque iam vulgata, omnem vulganda per orbem
Gloriaque invidiam numquam sensura malignam
Digne cani maiore tuba fortissime Princeps
Hesse Philippe tuis virtute ingentior annis
[Note: Heroica Philippi modestia.] Quis tamen hanc, quae te generosa modestia caelo
Aequat, et Heroas locat inter summa tenentes
Culmina virtutum, satis ullo carmine dicat?
Aut verbis aequare queat? non ista canendo
Assequar hic partem minimam, non si mihi Musae
Inspirent animam sive immortalis Homeri
Sive tuam divine Maro, nam qualia victor
Gesseris, et quam sis victrici leniter usus
Dextra, nulla tacet totum iam fama per orbem

Cum posses etenim delere, et funditus hostem
Perdere, sic victor moderatus es omnia, ne qua
Publica pax violaretur, ne motibus ullis
Concuteres iura imperii, sed iusta coactus
Arma, nec infesta cuiquam ratione moveres
[Note: Clementia Philippi in victos.] Praeterea victo cum sic ignoveris hosti
Ut veniam, quam non meruit, mitissime victor
Donares, quibus [Note: Vredeveld: Orig.: quid] hic veterum te laudibus aequem?
[Note: Scipio.] Scipio magne tibi? ad rapidum qui victor Hiberum
Saepe rebellanti toties ignoveris hosti.
[Note: Iulius Caesar.] Talis et ille fuit qui magni nomen Iuli
Primus ad Imperii summos evexit honores
Romulidum, et summa rerum stetit unus in arce
[Note: Alexander magnus.] Talis et ille fuit qui magni regna Darii
Evertit, captiva trahens ingentia bello
Agmina, regalesque opibus referentia gazas
Abstinuit tamen, et Iuvenem nec regia coniunx
Nec quaecumque solet talem fortuna movere
Aetatem, movit constanti pectore regem.
Talis et ipse tuae fueras in flore iuventae
Talis adhuc Iuvenis, talem te victor agebas
Nuper ad undantis, vada caerula, sanguine Nicri.
Talis eras cum te vincente Asperga recepta est
Talis eris posthac, cum te victoria felix
Evehet, et nostras laeta illabetur in oras
Tu modo, tu ne talem animum, ne moribus istis

Exue virtutem ornatam, tua gloria summos
Aequabit iam parta Duces, pariendaque vivet.
Tuque adeo tu vive memor clarissime sanguis
[Note: Apostrophe ad Ducem Huldreichum.] Dux Huldreiche, quibus meritis, quo munere, qua te
Extulerit pietate, et qua virtute levarit
Sanguinis ille tui decus immortale Philippus
Cui Rhenus, cui Lanus, et aurifer Aedera parent:
Cui Moenus, cui Fulda restagnatorque Visurgis,
Cui silvae et fluvii quibus Hessia dives abundat
Hessia plena viris, et latis incluta campis
[Note: Digressio in laudem Hessiae.] Qualis Hyperboreum prospectans Thraca Booten
Gradivi domus ad Rhodopen Haemumque nivalem
Circumfusa iacet, gelidisque assueta pruinis
Gignit in arma viros duratos frigore, quique
Aut Hebrum Nessumque bibunt aut Strymonis undas.
Talis et ipsa situ, talis regione locorum
Et fluviis silvisque frequens et montibus altis
Hessia, naturae similes creat alma locorum
Ceu natos in bella viros, quibus omnis in armis
Vita placet, non ulla iuvat sine marte, nec ullam
Esse putant vitam quae non assueverit armis.
Quod si tranquillae vertantur ad otia pacis
Otia nulla terunt sine magno vana labore,
Aut duro patrios exercent vomere colles,
Aequatosque solo campos rimantur aratris
(Namque et planities segetum fecunda patentes

Explicat innumeras, et plena messe colonos
Ditat, et ipsa sibi satis est) aut ardua silvae
Lustra petunt, canibusque feras sectantur odoris,
Venatu genus assuetum, genus acre virorum
Aut leges et iura ferunt, aut oppida condunt
Fortia, non solum bello munimina, verum
Quae deceant in pace etiam oblectentque quietos.
Quid sacros memorem fontes? quid amoena vireta?
Quid valles ipsis certantes frugiferacis
Vallibus Haemoniae? dulces quid ubique recessus
Musarum loca, consessu loca digna dearum.
O patriae gelidi fontes, o flumina nota,
[Note: Antrum ad lacum Francobergensem intelligit.] O valles, o antra meis notissima Musis,
Quando ego vos iterum, sicut puer ante solebam,
Aspiciam, vestraque sedens modulabor in umbra
Carmina non aliquo doctus cantare magistro
Aedera qua patriam praeterfluit aureus urbem
Ipsa humili assurgens in collem desinit altum
[Note: Francoberga Eobani patria.] Francoberga meis non ignoranda Camenis
Si qua manet me fama, et si mea carmina vivent.
Sed quo dulcis amor patriae, quo me rapis extra
Limina propositi? tecum dux inclute nobis
Fabula coepta fuit, qui Wirtemberga receptis
Auspiciis nunc regna tenes, tibi fausta precamur
Omnia, perpetua populos in pace gubernes:
Nec te bella premant iterum, non ulla minetur

Exitium fortuna tibi, sed floreat auctum
Imperium cum prole tua te principe digna,
[Note: Christophorus Dux Wirtembergensis.] Christophoro: Tu nunc qua flores indole, quoque es
Praeditus ingenio, virtutem agnosce paternam
Christophore, et laetare tui virtute parentis
Qui tibi restituit patriam qua pulsus in aula
Caesaris exul eras, vidi agnovique paternae
Effigiem virtutis, et in te signa notabam,
Quae mihi spem facerent patriae te posse receptae
Restitui, quando ingenio praestante valeres.
Moribus usque adeo quando civilibus esses,
Ut me colloquiis admissum saepe soleres
Comiter accipere, et mensa haud excludere eadem.
Ergo ut fortunam nemo tibi favit iniquam
Sic tibi gratulor hanc aequam satis, erige celsum
Dux generose animum, tibi enim victoria parta est,
Haec modo, te manet huius honos et gloria belli,
Quam consanguineo potes olim ferre Philippo
Acceptam, meritoque tuis inscribere ceris,
Mittereque ad vestros ea facta legenda nepotes.
[Note: Conclusio poematis ad Philippum.] Nunc quia principium mihi carminis huius, et idem
Auctor eras, invicte animo, fortissime bello
Hesse Philippe, modum statues, nostrique laboris
Finis eris, donec mihi liberiora dabuntur
Otia mordaces non admittentia curas,
Et tua dum nostris accrescet gloria Musis

Maior, et ingentes quae, si non desit Homerus,
Impleat Iliadas, sanctasque Aeneidas aequet:
Si tibi forte aliquem pariant tua rura Maronem
En erit hoc etenim tempus quo totus et omnis
Immortalis eas in carmina nostra, nec unquam
Ulla tuum veniens oblivio turbet honorem.
Nunc partem exiguam rerum cecinisse tuarum
Vix licuit, vix hunc etiam fortuna laborem
Indulsit, ne tanta tamen, tamque incluta virtus
Esset in obscuro, neve ignorata iaceret.
Quae te supra alios sublimem gloria tollit
Mortales, dum nemo tuas fortissime laudes
Dum nemo tua facta canit, dum cassa poetis
Hessia tota silet, numquid siluisse decebat
Me quoque? non adeo patriae mea pectora laudis
Fugit amor, nec dignus eras tu cuius honorem
Et meritam premerent aeterna silentia famam.
Salve semideum sanguis generose Philippe,
Nostraque placata, tuta otia nactus ab armis
Carmina fronte vide, meque inter temporis huius
Qui tua facta canant, aliquem patere esse, poetas.
Sic tua perpetuis virtus decorata tropaeis
Floreat, et totum factis ingentibus orbem
Impleat, et nullum inveniat tua gloria finem.

Finis.

COLUTHI LYCOPOLITAE THEBANI VETUSTI ADMODUM POETAE, de Raptu Helenes, ac iudicio Paridis, Poema elegans et eruditum, ab Helio Eobano Hesso Latino carmine redditum. LECTORI.

Femina, forma, Venus, Iudex Paris improbus, aurum
Haec hominum totas depopulantur opes.
Totius humanae summa est haec fabula vitae,
Cuius in hoc libro scena peracta tibi est.

CLARISSIMO VIRO DOMINO AMBROSIO CARLAUIO ERPHURDIANO MEdico ac Philosopho insigni. Amico singulari suo. Helius Eobanus Hessus.

CLARE VIR, et digne Ambrosidos cognomine plantae
Pro meritis tanto digne favore coli.
Ut sunt saepe suis cognata vocabula rebus,
Nec temere multis nomen inesse solet.
Sic etiam immortalis eras hac parte futurus,
Nescia quae mortis sola manere potest.
Haec est quae medicas peperit tibi clara per artes
Nomina, nec meritis inferiora tuis.
Cumque aliis praestes et honoribus, et tua Musae
Pallados aeterno pectora fonte rigent.
Saepe tibi, dotesque, tuas miratus et artes,
Gratificaturus, si licuisset, eram.
Non licuit, quia nulla meis occasio musis
Hactenus aut animum materiamve dedit.

Non licuit quia te nullius laudis avarum
Esse bonum, dici non voluisse liquet.
Et quia nostra tuas timuit sine munere Clio
Rebus inops, cultu dives adire fores.
Atque ita dum Latiae circumspicit omnia linguae,
Quod daret, invenit muneris esse nihil.
Nam vel nota prius, vel sunt ingrata futura,
Quae damus e noto munera prompta penu
Rara iuvant animos, et inest sua gratia priscis
Et pretium novitas grandius omnis habet.
Ergo retrocedens pervenit in Hellada cultam,
Quasque legis tenues rettulit inde notas.
Has tibi longinqua velut e regione reversa
Non studio merces attulit usa novo.
Nam prius et Siculi variam pastoris avenam
Traxit, et Heroas vidit Homere tuos.
Carmina nunc igitur Thebani aggressa Coluthi
Argivum Latio condidit ore melos.
Et dum cui proprio donet confecta labore
Cogitat, Ambrosio mittit habenda suo.
Accipe graeca stilo, Latio lita scripta colore,
Tradita graeca mihi, facta latina tibi.
Tradere quae nostris nemo fuit hactenus ausus,
Illa ego Romana voce legenda dedi.
Quod si forte rogas cur talia munera mittam,
Non sunt a studiis haec aliena tuis.

Nam medicas etiam tractare fideliter artes,
Cum libuit Phoebo praeside Musa potest.
Scilicet herbarum subiecta potentia Phoebo
Tam commune tibi quam mihi numen habet.
Et quia sis animo non ad studia ista severo
Saepe etiam nugas, et ioca salsa probes.
Haec tibi non tetricos redolentia scripta Catonas,
Quae probet et laudet Gratia nuda damus.
Quae Venus herbosis Epicuri cantet in hortis,
Quae legat, abiecta cuspide, laetus amor.
Quales ipsa suo versus in Adonide vellet,
Dum pueri deflet mortua membra sui.
Ergo ubi te studiis animus gravioribus aeger
Deprimet, hinc veniet certa medela tibi.
Tum legere Aeacidae poteris connubia Pelei,
Mortalemque Deae complacuisse virum.
Tum quod ab Hesperidum Discordia carpserit hortis
Aurum Troiugenis exiciale leges.
Tum quia mortali steterint sub iudice Divae,
Ut Venus illecebris vicerit una duas.
Ut penetret Phrygius claram Lacedaemona pastor,
Et rapidis Helenen navibus inde vehat.
Carmina praeterea per nos adiecta videbis,
Concinuit thalamum quae chorus ante novum.
Et quia solus amor fuit horum causa malorum,
Aurea quae pomi dona sequuta ferunt.

Addidimus pueri flamma ferientis et arcu
Insidias, lusus, nomina, signa, notas.
Quae si forte leges, quam sunt ea nomina dices
Saepius heu nimium cognita vera mihi.
Omnibus haec deinceps per te data scripta legentur,
Tu siquidem nostri causa laboris eras.
Nunc age Thebani carmen geniale poetae,
Quaque fide debes adsere, quaque potes
Sic tuus in patrias laudes adolescat et artes
Iam patrii consors nominis Ambrosius.
Sic tibi, quam multis, Christo duce, saepe dedisti
Per Christum veniat vita quieta Vale.

COLUTHI VITA. Coluthus Lycopolites Thebanus scriptor Carminum natus secundum Suidam, sub Anastasio cognomento Brachino, qui post Zenonem regnavit Constantinopoli, post quem regnavit Iustinus Thrax, et post hunc ipsum Iustinianus superioris avunculus, qui liberavit Italiam a servitute Gothorum per Belisarium, cuius erat consobrinus, ante annos abhinc mille vel paulo plures. Hic scripsit Calydoniaca versu Heroico libris sex: praeterea Encomia et Persica.

Huic adscribitur et praesens poema, de raptu Helenes usitatum et familiare in Apulia, ubi et poesis Homerici Quinti primum inventa est in templo divi Nicolai Cassulorum extra Hydruntum, quam adservans divus Bessarion Cardinalis Tusculani volentibus communicavit. Atqui ipsum quod absconditum erat nunc commune habetur.

COLUTHI LYCOPOLITAE THEBANI DE RAPTU HELENES POEMA, Helio Eobano Hesso Interprete.

NYMPHAE Troiades rapidi quae flumina Xanthi
Accolitis, genus unde et vestros ducitis ortus,
Quae virides pulchra raptas a fronte coronas
Et sacros, manibus vestris opera aedita, lusus
Saepe relinquentes ad aviti fluminis undas
Ducitis Idaeo faciles in monte choreas
Dicite vocali digressae a flumine Nymphae
Dicite fatalis quae pastor struxerit urbi
Consilia, assuetis e montibus unde profectus
Venit, et insueti spatiosa per aequora ponti
Ducturus, terrasque simul moturus et undas?
Quae fuerit tanti miseris vis debita fati
Navibus? unde ierit tantorum causa malorum?
Quaeque repens fuerit belli exitialis origo?

Quae causae irarum, quando et pastoria divi
Iudicia accipiunt, et quod nam qualeve tantum
Iudicium fuerit, sed quae nam fama puellae
Ipsius Argivae quando aut pervenit ad aures
Vos etenim Idaeae celsa de rupe phalacrae
Digressae considentem pastoribus ipsum
Vidistis Parin, et ridentum laeta sororum
Reginam Venerem, sed nos ad coepta feramur
Sacra sub Haemoniis Hymeneia montibus olim
Peleo celebrante, Iovis mandata capessens
Dulcia convivis Ganymedes nectara fudit
Omnis eo siquidem magnorum turba Deorum
Venerat ad late revolubilis Amphitrites
Germanam Thetidem forma praestante puellam
Iuppiter e summo venit delapsus olympo
Aequora Neptunus veniens undosa reliquit
Venit ab aerio Parnassi culmine montis
Musarum comitante choro formosus Apollo
Venit et ipsa sequuta soror Iovis incluta Iuno
Nec deerat regina Venus, quin protinus altum
Centauri nemus ingrediens invisit amantes
Ipsa maritalis concinnans serta coronae.
Pytho quae pharetram leviorem reddit amoris
Venerat, et nulli Pallas contacta marito
Sacra maritalis tedae ad connubia venit
Terribiles forti demittens vertice cristas

Adfuit et soror intonsi Latonia Phoebi
Iam non silvestris, iam non inculta Diana.
Venerat ipse etiam, sed qualis ad aurea duri
Limina Vulcani quondam Mars venit adulter
Non thoraca aliquem, non ferrea spicula gestans
Sed coetu plaudente choros ducebat inermis.
Sola deas inter Discordia spreta relicta est
Et sine honore fuit, quod nec tibi maxime Chiron
Nec tibi, erat curae fortunatissime Peleu
Qui tunc auricomam quatiebas fronde comantem
Caesariem viridi: Tum vero qualis in arvis
Herbiferis duri stimulo percussa magistri
Rura per et silvas bos errabunda vagatur
Talis iniqua ferens spreti Discordia honoris
Errabat duris agitata furoribus, alto
Vulnera corde premens, agitabat prorsus id unum
Qua ratione deum convivia perturbaret.
Saepe toro residens irarum concita motu
Exiliit, persaepe toro revoluta resedit
Et neque tum manibus terrae attigit ipsa regestae
Saeva sinusve scrobesve, nec obvia circumspexit
Saxa, sed excitas per saeva incendia flammas
Concutere, et subitis immittere motibus ignes
Et terrae volvit barathro Titanas ab imo
Excitos armare Deos et sidera contra:
Sed licet irarum sub pectore volveret aestus

Concessit Vulcane tibi, ut cui summa potestas
Flammarum foret, hinc clypeos dirumque fragorem
Incutere armorum voluit, si forte deorum
Territa diffugeret conventu turba relicto
Sed Martem metuens aliud iam pectore coepit
Volvere consilium quod promptius esset, ab illo
Aurea ad Hesperidum respexit mala sororum
Quarum fetiferis fallax dea carpsit ab hortis
Fatale ingentis belli praeludia pomum
Unde futura forent illustria facta virorum
Illa manu quatiens magni exitiale tumultus
Principium, tulit in coetum, pulchrosque dearum
Ante pedes proiecit humi, quas divite praeda
Turbavit, nam corda tumens Iove coniuge Iuno
Constitit attonitae similis pomumque petebat:
Tum Venus, ut quae nobilior natalibus esset
Omnibus [Note: Orig.: Tmnibus], et teneros quia possedisset amores
Oali se in primis ducebat munere dignam.
Iuppiter ista videns divum certamina, natum
Ad se Mercurium vocat, atque huic talia mandat:
Nunquid nate Parin forma praestante superbum
Illum stirpe satum Priami, prope flumina Xanthi
Pulchra boves servantem: altaeque in montibus Idae
Pascua sectantem, novisti? aut fama per aures
Illius ulla tuas venit? quod si tibi notus
Est Paris, I Paridi mandata haec defer, et isthoc

Da pomum, divas ut iudicet inter, et harum
Vultus, ora, habitus, oculos, et corpora spectet.
Tum quae praestabit reliquis, et corpore toto
Visa illi fuerit pulcherrima, divitis anni
Ipsa ferat fructum, ipsa habeat spectabile malum.
Talia Mercurio Saturnius, ipse paterno
Imperio parens, divas ducebat, at illae
Sollicitae formarum, et quam sibi quaeque volebat
Quaerebant omnes, tum callida mater amorum
Flammeolum distendit, odiferasque comarum
Distinguens vittas, auro radiante capillos
Flaventes redimita, suos affatur amores
(Quos prope ducebat secum) nunc o mea nati
Progenies nunc arte opus est, nunc addite matri
Quod pote quisque decus, de formis namque futurum est
Iudicium hoc hodie, metuoque animoque tremisco
Cui nam sit pomum pastor rudis ille daturus
Nam Charitas blando tribuentes omnia vultu
Iunonem nutrisse ferunt, et semper adesse
Fautrices dominae, et servare potentia sceptra.
Reginam vero bellis praestare Minervam
Sola Venus nil posse ferar, nec viribus ullis
Praedita sim, nec quae reliquis dominarier ausim
Non hasta, valida, nullis metuenda sagittis.
Sed quid ego haec frustra metuo, pro fortibus armis
Fortia taela gerens, velut hastam, vincula amorum

Suaviter incautas capientia vincula mentes
Quae cestum teneo, et stimulos ago, taelaque et arcum
Possideo, et quocumque libet vertoque levoque
Praecipue cestum, unde mei saepe oestron amoris
Ossibus incautae penitus traxere puellae
Atque utero sensere graves nitente [Note: Orig.: niteute] dolores
Nec periere tamen, nec fata extrema tulere.
Tale aliquid formosa manus Cytherea loquuta est
Parentes iussis maternae vocis amoris
Lativagi, pulchrae comites abiere parenti
Ventum erat ad summas Idaei culminis arces
Qua iuvenis pascebat oves Paris ipse paternas
Pascua laeta tenens sub Anauri pulchra fluentis
Ostia, distinctis gregibus mittebat habendos
Parte alia tauros, alia metitus ovillum
Pascebat pecus, at tergo pastoris ab ipso
Montivagae pellis caprae pendebat, et usque
Ad femur attingebat, et ilia summa tegebat:
Quem iuxta iacuit cogendis utile bubus
Pastorale pedum, nec tempore secius illo
Per consueta diu gradiens loca, dulce canebat
Syringa resonante melos, cantuque sonoros
Agresti calamos nemorosa inflabat in Ida
Nec tauros curans, nec oves dimittere suetus
Hinc Syringa tenens, et per loca cognita lustrans
Pani et Mercurio cantabat amabile carmen

Quo cantante canes nihil allatrare solebant
Nec mugire boves, sola autem ex montibus Idae
Voce carens resonis respondit vocibus Echo
Sed tauri viridis saturi iam graminis herbae
In latera incubuere, et corpora fessa levabant.
Inde sub arboribus iuga summa tenentibus Idae
Dulce canens cum Mercurium vidisset ab ipso
Territus aspectu divum surrexit, et inde
Conatus fugere, argutas oblitus in herbis
Syringas calamosque leves cannasque reliquit
Nondum etenim Musam dimisit multa canentem
Taliter attonito sic fatur Atlantide natus:
Abiice, si quis habet mentem timor, et sine pulchri
Pascua laeta greges carpant, age suscipe causam
Et discerne deas inter, quae scilicet harum
Tres inter pulchra sit praestantissima forma
Illa ut honorificum ferat hoc te iudice malum
Sic ait, Officio functurus Iudicis ille
Lumine lustrabat blando speciosa dearum
Corpora, ceruleis miratus ut effulgeret
Divinum iubar ex oculis, tum colla politis
Contigit ex puro redimita monilibus auro
Tum plantas digitosque pedum, formamque notabat.
Ridenti ad manuum formae miracula Pallas
Coram ad se retrahens, placidam sic fatur ad aurem:
Huc age Troiugena Priamo sate, linque superbam

Uxorem Iovis altisoni, thalamosque colentum
Reginae Veneri tantos ne defer honores,
Quin potius fortem, quae fortibus optima praestat
Auxilia, optato laudaveris ore Minervam,
Tu siquidem, ut fama est, Troiae dominaris, et alta
Pergama custodis, ego te, quae talia possum
Victorem faciam, non ullis viribus hostes,
Teque urbemque tuam poterint excindere, nullo
Tempore bella prement, discordia nulla nocebit,
Munera bellorum numquam ignorabis et arteis,
Inter et ipse Heroas eris fortissimus omnes,
Obsequere haec modo, sic Pallas generosa loquuta est.
Tunc oculos formosa, et candida brachia Iuno:
Si mihi de forma laudem pulcherrime iudex,
Et malum dederis, iam totius Asidos orae
Rex eris, atque Asiae solus dominabere magnae
Sollicitorum opera infelicia mitte laborum.
Namque quid ad regem curae saevique labores
Urbibus et populis ponentem iura subactis,
Qui regit et fortes, et ab omni Marte quietos
Hic rex, hic dominus poterit iure esse videri,
Non etenim qui Pallada amant, quos illa tuetur,
Semper habent aut regna, aut armis omnia possunt
Adde quod illorum vita est incerta nec unquam
Non cita mors rapit, et Stygias detrudit ad umbras
Tam bona magna potest Iuno dare prima dearum.

Tum vestem explicuit sinuosam mater amorum
Nec puduit monstrare sinus, tum dulcia amorum
Vincla levans manibus nudavit pectus ab omni
Parte, nec erubuit teretes aperire mamillas,
Non oblita sui. Tum blandum subdola ridens:
Lanigeri pecoris sic est affata magistrum
Huc age verte animum, mitte horrida bella, feracis
Mitte Asiae campos, regna ista et sceptra relinque
Et mihi praestantis defer praeconia formae,
Non mihi bella placent, labor est incognitus omnis:
Cum clypeis quid enim Veneri? nam gratia formae
Sola decet, tibi ego pro vi, pro fortibus actis,
Uxorem dabo, qua nec sit formosior ulla:
Nec sit amabilior pro regni divite sceptro
Ledaeae thalamos Helenes tu sponsus inibis,
Post patriam visa felix Lacedaemone Troiam.
Nondum finierat Venus haec, ille aurea dextra
Mala tenens Veneri citus obtulit, addita formae,
Ornamenta bonae, qua nulla beatior olim
Contingant Veneri possessio, quae tamen essent
Inde futurorum series et causa malorum.
Ipsa tenens dextra malum convicia dixit
Iunoni glaucaeque deae, et sic inde loquuta est:
Cedite nunc victae, victrici cedite formae
Quam semper colui, quam solam semper amavi:
Quae me nunc sequitur, per quam victoria parta est

Haec mihi, te fama est quae Martem enixa tulisti
Et Charitas peperisse sacras, quae te tamen omnes
Sponte reliquerunt hodie, nec te ulla sequuta est,
Et nihil auxilii prorsus tibi tanta tulerunt
Pignora, non aliunde aliqua virtute levata es,
Non clypeis Regina potens, licet ignis edaces
Te nutrisse ferant flammas, non impius ullum
Mars tulit auxilium, licet ille insaniat hasta
Fulminea, non regna dei tibi flammea claudi
Ille licet semper flamma insidietur et igni.
Qualibus hic vero poterit ventosa Minerva
Laudibus inflari, quae nullo semine nata est:
Et quam nulla potest mater peperisse videri,
Sed ferrata acies, sed acuti incisio ferri
Execuit gravido magni de vertice patris.
Haec tu ferratis occultans turpia peplis
Spernis amicitias, placidos contemnis amores:
Bellaque vesani tractas opera impia Martis,
Nulla tibi nota est concordia, nullus amorum
Respectus, nescisne viros esse, esse puellas
Praestantes forma et membris florentibus aevo,
Qui fera bella tamen fugiant, qui talia numquam
Facta probent quae curarum sint plena malarum,
Talibus insultans Venus est affata Minervam.
Sic ergo excludens Iunonem et Pallada victrix,
Pignora percepit formae, per quae urbibus olim

Exitium miseris esset sine fine futurum.
Nondum igitur visae languebat amore puellae,
Infaustus Paris, ignotoque ardebat ab igni.
Ergo viros operum in silvam properare peritos,
Iussit, et ipse manu ducens: incidere late
Frondea pandentis per colles brachia silvae
Principe fatalis damni caedente Phereclo
Consilia hic vesana agitanti in pectore Regi
Gratificans, ferro naves instructus acuto
Perfecit Paridi, quae late desuper omnem
E regione Idae pontum texere paratae,
Tum Venerem thalamis solacia blanda ferentem
Assiduis sicco placans in litore sacris,
Navigat Hellespontiaci lata aequora fluctus,
Prodigia immensi mox apparere laboris
Signique venturae cladis, nam caerula subtus
Tollere se maria, et fundo effervescere ab imo,
Tum pluviam, et toto tenebras inducere caelo
Nubila, et undanti nox incubat atra profundo,
Iam gravibus turbata agitantibus aequora ventis
Dardaniae fines et Troia litora linquens
Lativaga Ismaridos pervenit ad ora lacunae
Altaque Threicii Pangaei ad culmina montis,
Phyllidis hic tumulum deserto in litore vidit,
Et per quod novies spatium miseranda profecta est,
Plorans ingratos, id enim credebat, amores

Demophoonta dolens menses tot abesse maritum
Expectansque suis quando ille rediret Athenis,
Protinus Aemoniae radens confinia terrae,
Littoreas urbes conspexit Acheidos orae,
Phthianque altricem Iuvenum, pulchrasque Mycenas,
Hinc sub amoena viam loca conficiens Erymanthi,
Formosis Spartae praestantia tecta puellis
Praecipue Atridis adamatam regibus urbem,
Vidit adhaerentem, sub moenia lata fluentis
Fluctibus Eurotae, nec ab illo dissita longe
Densa loco silva umbroso sub colle virebat,
Tunc adamata videns vicinea rura Therapnes
Admirabatur, nec erat via longior illinc
Navibus, et remis taciti tranquilla per alte
Incubuere viri, tum laxavere rudentes:
Et fessam sterili religarunt litore navim
Ipse lavans niveo formosum corpus in amni,
Velox inde abiit, figens suspensa vicissim,
Ne vaga turbaret tenuis vestigia pulvis,
Pellueretve pedes teneros, ne forte comantes
Pileolo properans involveret aura capillos.
Iamque domos, quibus hospitii pia iura professis
Suscipiendus erat, spectans vicinaque templa
Moenibus, et miratur opes, dimensus et urbis
Splendorem eximiae est, hic in sacra limina templi
Ingressus videt indigenae simulachra Minervae,

Aurea stabat et hic miseri clades Hyacinthi,
Quem puerum colludentem tibi maxime Apollo
Miratus populus taciturnis ortus Amiclis
Suspicione trahebatur, fortassis et illum
Latonam peperisse Iovi, sed fugit Apollo
Te quoque dilectum Zephyro servare puellum.
At lacrimas fundenti ipsi multumque gementi
Gratificata Deo tellus produxit amati
Clara novum iuvenis referentem nomina florem,
Illustri florem monumenta perhennia Phoebo.
Et tam clara domus prope constitit atria regis
Atridae, et laetos vultu spirabat honores,
Divarum Charitum, non talem candida natum
Nec tam formosum Semele est enixa tonanti,
Pace tua Dionyse loquar, quamquam genus ipso
Ab Iove deducis, forma pulcherrimus ibat,
Labe carens nitidi splendore et imagine vultus.
Hospita mox Helene thalamorum claustra relaxans
Atria prima domus accessit, et ante politas
Prospiciens incauta fores, ut vidit et ipsum
Sensit, in aulai mediae conclavia duxit:
Ipsum praecipue iussum considere in alta
Atque ex argento fabrefacta sede locavit,
Quem spectans satiare oculos mentemque videndo
Non potuit, quin auricomum nunc credit Amorem

Filiolum Veneris se cernere, regna tenentem
Lectorum, non esse tamen cognovit amorem,
Nec spectans arcum, nec habentem tela pharetram
Nunc pulchris oculis et forma divite cultum
Bacchum se vidisse rata est, cum pectore tandem
Attonito stupefacta foret sic inde loquuta est.
Unde es? et unde venis hospes? edissere nobis
Unde genus ducis, quod amabile in indole tanta est,
Quae tibi terra parens? nam te forma incluta magnis
Regibus assimilem, magnorum a stirpe parentum,
Arguit esse satum, sed nec genus inter Achivos,
Novimus esse tuum, nec te Neleia magni
Nestoris arva Pylos certe produxit, et ipsum
Cognovi Antilochum. Sed nec praestantia Phthiae
Regna tenes, totam cognovimus Aeacidarum
Progeniem, magni est virtus mihi cognita Pelei.
Nec domui ignota est Telamonis gloria nostrae.
Patrocli mores videor novisse probatos,
Ipsius et vires et in armis robur Achillis:
Ante hac te numquam vidi, aut vidisse recordor
Talia cum magno flagraret amore loquuta est
Ille autem blando vocem de pectore solvens
Si qua tuas, inquit, fando pervenit ad aures,
Urbs vetus in Phrygiis sita finibus, Ilion altum
Cuius humum quatiens Neptunus, et altus Apollo

Moenia condiderint, si quem de stirpe creatum
Supremi Iovis audisti, cui plurima regi
Prospera succedant, cui possis dicere dotes
Infudisse suas fortunam divite cornu,
Hic ego regna tenens, nostra de stirpe creatis
Omnibus anteferor, Priami praedivitis auro
Filius, ab Iove Dardanides, nam Dardanus ipso
Ex Iove natus erat, superi quoque saepe relictis
Sedibus aethereis, nostro subiere benigni
Hospitio, atque ipsis servas mortalibus ultro
Exhibuere manus, ipsi omni morte carentes,
Sicut et hi patriae posuerunt moenia nostrae,
Moenia perpetuis non interitura diebus,
Pontigradus Neptunus, et arcu insignis Apollo.
Verum ego, ut hoc etiam noris regina, Dearum
Sum iudex, etenim certantes ipse diremi
Arbitrio, statuens Veneri victricia formae
Praemia, et ipsa nova data munera dote rependens,
Pollicita est thalamo sponsam se tradere nostro
Eximiam, nec qua praestantior ulla fuisset,
Quam dicunt Helenen, et Cypridos esse sororem,
Hanc ego sustinui propter tot fracta procellis
Aequora, et insanis penetro vada concita ventis
Quare age iungamus thalomos et mista vicissim
Gaudia, sic postquam Veneri placet, istaque furta
Nos facere ipsa iubet, nec me contemne, nec isto

Dedecore afficias, Veneris ne nostra volentis
Facta redargueris, non dixero, nempe scientem
Omnia te cur ipse velim docuisse videri?
Scis etenim quia sit gentis Menelaus avitae
De genere obscuro. Iovis ipsa e semine, quales
Non aliae nascuntur in hac regione puellae
Corpora enim membris non magna exilibus auctae
Accipiunt spuriae speciem vultusque virorum.
Dixit, at illa solo pulcherrima lumina figens
Nulla diu responsa dabat, sed verba recusans
Conticuit, donec tandem de pectore tales
Effudit stupido voces, Non mentiar hospes
Saepe tui cupii patriae monumenta videre
Structa deum manibus murosque et moenia, quorum
Authores fuerint Neptunus et altus Apollo
Cultaque solivago longe resonantia Phoebo
Pascua, qua circum manibus constructa deorum
Limina portarum, qua promontoria circum
Ipse sua arcitenens armenta sequutus Apollo est
Curvigradasque boves, sed tu nunc moenia Spartae
Effuge, meque tuis Troianam perfer ad urbem
Navibus, ipsa sequar, quoniam sic mater amorum
Ipsa iubet Cytherea Venus thalamosque iugales
Consociat, nec enim metuam si forte requirat
Abductam Menelaus et in Troiana receptam
Moenia cognoscat, tali se foedere pulchro

Coniunxit Paridi crines formosa Lacena
Et iam nox gravium requies et meta laborum
Post actae decursa retro spatia ultima lucis
Consopita levi relevarat pectora somno
Cum pudibunda suos ortus Aurora morata est
Et geminas somni portas reserabat, ab harum
Hac, quae veridica est, penetrans, nova lumina terris
Infundit, vera exiliunt oracula Divum
Illam vana tenent genitivam somnia sedem.
At Paris hospitii violato iure Lacenam
Pontigradas Helenen in naves pertulit, alto
Sese animo tollens immensaque gaudia spirans
Quod Veneris promissa, nec irrita dona fuissent:
Ergo iter in Troiam populandam clade futura
Festinabat agens praedam pondusque petitum
Cum sub prima novae surgens confinia lucis
Hermione, lacrimis per mollia euntibus ora
Ornamenta leves capitis proiecit in auras
Et famulas extra thalamos tristissima, moestae
Voce vocans, sic alloquitur, Quo chara profecta est:
O famulae quo nunc dulcissima mater abivit?
Quae mecum veniebat heri cubitumque profecta est?
Sic ait, et lacrimis manantibus ora rigavit
Nec minus hac famulae lacrimas fudere puellae
Mox etiam sub vestibulum venere frequentes
Tentantes si forte queant cohibere dolentem

Hermionen, age siste graves charissima luctus
Filia, nunc siquidem genitrix reditura profecta est
Post paulo, si forte tuos cognorit ocellos
Foedari lachrymis, Sed tu nunc siste dolorem
Corrumpuntur enim pulcherrima mala genarum
Formosaeque color faciei plurima flentis
Aut Nympharum abiit mater visura choreas
Erravitque via laevumque ingressa vagatur
Frugifero in campo, et prati viridantis in herbae
Aut tenerum patrio lotura in flumine corpus
Ivit ad Eurotam, et ripa retinente moratur
Tum lacrimis perfusa genas moestissima virgo
Iamdudum cognovit, ait, iuga, culmina, montes,
Experta est fluvios, novit vada caerula mater
Nulla via ignota est illi quae ducat in ipsa
Multiplici florum concepta rosaria cultu
Aut in prata novo semper vernantia fetu.
Quid me colloquio, quid me sermonibus istis
Captatis matres? nocturnos sidera somnos
Fessa petunt, ipsa in scopulis requiescit, ad ortus
Sidera cuncta suos redeunt, nec dum ipsa reversa est
Non redit ipsa tamen. Quae nunc charissima mater
Quae loca nunc habitas? quos incolis avia montes?
Errantem te forte ferae occidere? sed ipsae
Pertimuere ferae germen Iovis altitonantis.
Per iuga num vadens cecidisti e rupibus altis

In subiecta plagae declivia, corpus et ipsum
Ipsa reliquisti in pecorosi indagine saltus?
Ipsa quidem densae collustrans devia silvae
Roboraque et ramos, nusquam tua corpora vidi.
Sed neque iam silvae mihi succensere necesse est
Fertilis Eurotae num te tranquilla natantem
Per vada merserunt sacra flumina, sed tamen ipsis
Naiades in fluviis vivunt habitantque sub alto
Gurgite, nec miseras unquam occidere puellas
Talia crebra inter suspiria virgo loquuta est
Postquam autem somnus mortis comes anxia fessae
Colla reclinabat communia namque videmus
Esse opera inter se fratrum, communibus ambo
Officiis, natu minor hic maioris agit res
Rebus persimiles ipsis, hinc ergo dolentes
Affictaeque malis cum ploravere puellae
Dormiscunt gravibusque sopor subrepit ocellis,
Tunc igitur vidit quae somnia vera putari
Expertis etiam possint non falsa videri
Namque suam postquam sibi matrem adstare putabat,
Tristis et obstupefacta domum clamore replere
Et sibi verba sono tenui visa ista profari est:
Mater heri fugiens consueta cubilia patris
In quibus ipsa etiam tecum tunc forte iacebam
Me quoque liquisti somno fallente gravatam
Quos ego praeterii montes? quos denique colles?

Quae iuga praetermisi? et quae non avia vidi
Te quaerens genitrix, qua non formosior ulla est
Post genitam Venere Harmonien? ea verba loquutam
Tyndaris alloquitur, ne plus carissima luctus
Adicias tibi, ne tales mea filia questus
Exerce, quamquam satis indignissima passa es
Me siquidem fallaci animo vir, et arte maligna
Aggressus rapuit, sic dixit, at illa fugato
Protinus e somno exiliens, ubi corpore matrem
Sensit abesse suam, multo maiore per omnem
Infremuit clamore domum, nunc ite citatae
Aerium volucres genus, in Minoia Cretae
Regna revertentes Menelao dicite patri
Dicite heri Spartam venit vir iniquus et astu
Perditus, eversamque domum populatus et urbem
Supremum regni ferus abstulit ornamentum
Sic tunc illa madens lacrimis, et in aera frustra
Vociferans, matrem errabat miseranda requirens
Interea Ciconum per et oppida clara, per Helles
Aeolidos pontum sponsam transvexit adulter
Troadis in portum, capitis tunc omnia vellens
Ornamenta sui numquam Cassandra futuri
Nescia, praedixit cladem regionis et urbis.
At Troia ipsa sui nimium secura, futuri
Autorem luctus civem gavisa recepit.

FINIS

HOMERICAE ALIQUOT ICONES INSIGNIORES LATINIS VERSIBUS REDditae, per Helium Eobanum Hessum, Quarum Catalogum altera pagella indicat.

LECTORI.

Monstret ut artificem pictae nova forma tabellae
Saepe frequentandas ponitur ante fores
Ut brevis ingentem tabula haec tibi monstret Homerum
Illius haec dedimus ficta parerga manu
Quae si forte probas, et ab his maiora requiris
Iam tibi maius opus magnus Homerus erit.

Clipeus Achillis
Martis et Veneris adulterium
Equus Troianus
Horti Alcinoi
Thersites
Ulysses et Menelaus
Sirenes
Ate
Litae
Equi Achillis
Cithara Achillis
Hasta Achillis
Thamyris
Cestus Veneris
Moly
Nepenthes

HUMANISSIMO AC INTEGERRIMO VIRO DOMINO THOMAE LAPO Florentino etc. amico Singulari suo H. [Abbr.: Helius] Eobanus Hessus.

Non sum tam stupido prorsus ingenio, optime mi Thoma, ut non intelligam vicissim non vulgarem gratiam debere me tibi, pro collatis nuper in me, non tam magnis quam gratis et oportunis beneficiis, fuit enim plane, tua illa in me liberalis animi significatio do/sis d' o)li/gh te fi/lh te. Et devinxeras id temporis animum meum tibi, non tam bene merendo de me (quid enim non dicam libere quod sentio) quam singulari quadam ingenii dexteritate, qua sic mihi inter nostros homines excellere videbaris, ut mirarer te in florentissima Italiae civitate, nempe Florentia, natum et educatum sic cum Germanis nostris fuisse conversatum, ut non modo patria tua, hoc est, Ethrusca, et Latina, verum etiam Germanica linguis expeditissime loquereris. Tum illud unice me delectabat ingenii tui specimen,

quod cum in doctissimi atque humanissimi viri Ioannis Carionis, non mathematicarum modo, verum etiam in aliis generibus literarum principis, diu antea exoptatam amicitiam me insinuaveris, tum illustriss. [Abbr.: illustrissimum] Marchionem Ioachimum Ioachimi F. [Abbr.: filium] optimae spei principem, munusculo esses prosequuturus, nec dante nec accipiente indigno me eius muneris velut katakosmh/tora adhibuisti. Quae ipsa res quamquam exigua, facile tamen testimonio fuerit quanti me facias, qui munus tuum meis versibus exornare, et quasi commendabilius, si diis placet, reddere volueris. Hae me res, optime mi Thoma, eo induxerunt, ut cum tu me donaveris bellariis haud quaquam contemnendis, ego libellum hunc imaginibus Homericis depictum, a meque tantum non tumultuaria opera versum, tibi ac nominis tui memoriae aeternae inscriberem, et sub hoc novi anni Christiano more initium, non secus ac apophoreta quaepiam, cum iam antea xenia tu misisses, ad te remitterem. Quae si parva tibi (ut iocer interim meo more tecum) videbuntur munera: Illud cogitabis quod poetarum principem dixisse legimus, difficilius esse Homero versum quam Herculi clavam extorquere. Atqui ego, quae mea est, vel audacia vel insolentia, non versus tantum illi, sed et arma, clypeos, hastas, citharas, equos, puellas, hortos, reges, flores, amores, deos denique deasque praeripio, praereptaque isthaec omnia

ad te, ut vides, mitto. Nihil vero hic praefari attinet, nusquam me in harum imaginum versione, ab Homerico sensu deflexisse, praeterquam in descriptione Cesti, Molyos, ac Nepentheos, in quibus, tamquam materia ingenio conveniente meo, animi causa nonnihil evagatus extra praescriptum sum, sicut et in connectendis his, quae cum essent unius generis sparsim tamen ac disiuncta habebantur, ut in equis Achillis, itemque in abrumpendis a praecedentium cohaerentia principiis fere omnibus. Hoc meum officium spero eo tibi fore gratius, quo et tu es harum rerum observantior, et magis gaudebis hoc ceu testimonio virtutis tuae aliquando civibus ac gentibus tuis ostentare, quanti te non modo Germani homines alii, sed et poetae fecerint. Superest ut hunc libellum tibi nominatim inscriptum dedicatumque in eventum felicis ominis ita accipias, ut fortiter sperare audeas omnia prospera tibi hoc anno eventura, cuius initio non munere tantum temporaneo, sed fama etiam nominis, si quid habent veri vatum praesagia, sis donatus immortali. Bene vale Noribergae Anno Christi M. D XXXIII. Meo Natali, hoc est VIII Iduum Ianuarii.

CLIPEUS ACHILLIS EX XVIII. Iliados.

ARMA resumpturo nova confecturus Achilli
Fluctivagam linquens Thetidem et sua regna revisens
Mulciber ignipotens, opera ad fabrilia venit,
Admotosque igni iussit diducere folles.
Viginti magnis veniebant follibus aurae
Conflantes ignem, quarum nunc spiritus arcti
Faucibus intensas, nunc aura remissior ibat,
Non secus ac voluit deus, et res ipsa ferebat.
Corripiens tum flammivomum coniecit in ignem
Aes grave, et invictum chalybem flaventiaque auri
Pondera, et argenti massas, incude subinde
Ingenti imposita, tum dextram malleus armat
Improbus, atque igni forceps assueta, sinistram.
Primum hic ingentem clypeum fornace sub alta
Informat, triplici quem circum intexuit ora
Intima nexilibus fulgentem argentea loris

Ipsum quintuplicis clipei latus omne, magistra
Excultum fictumque manu. Nam finxerat isthuc
Terrasque tractusque maris caelumque profundum
Et vaga non unquam defessi lumina solis,
Et plenae penitus coeuntia cornua Lunae
Cunctaque stelliferum pingentia sidera caelum
Pleiadasque Hyadasque et robustum Oriona
Parrhasiumque pecus dictum cognomine plaustrum
Arcton Hyperboreum quae circumvertitur axem
Ipsumque observans magnum Oriona tuetur,
Oceani ipsa expers, illotaque semper ab undis
Aequoris. Hic geminas insculpsit Mulciber urbes
Diversis hominum linguis, quarum altera plena
Pomparum resonat plausu, genialia flammis
Atria collucent, Hymeneia festa parantum,
Ducentumque novas ad splendida moenia nuptas
E thalamo tedis praesentibus, arcta canoros
Tibia dat sonitus, salit omnis ad incita pubes
Carmina et audaces coetu fervente choreas
Deducunt, iuvat e patulis spectare fenestris,
Vestibulis domuum pulchras adstare puellas.
Parte alia fora tota frequens concursibus implet
Insanis populus, sese civilibus inter
Legibus infesti, et discordi lite coorti
Praecipue duo iudicio contendere magna
Lite videbantur, quorum accusator agebat,

Esse reum quendam dilatae crimine multae,
Quae solvenda foret populo, pro caede patrata
Interfecti hominis, docet hic solvisse quod esset
Solvendum populo, negat ille, et dicere prorsus
Nil sese accepisse, ambo producere testes
Inquirique super vero, tum denique circum
Funditur auxiliumque ferunt clamoribus omnis
Ambobus populus, quod quisque ibi cuique favebat.
Praecones turbam arcebant, motusque premebant,
Donec marmoribus mox consedere politis
In sacro positis coetu, spectanda ferentes
Sceptra senes manibus praeconum voce valentum
Qui simul indixere tenenda silentia turbae
Iura simul dixere, auri duo magna talenta
Immedio posita exponunt, quae praemia ferret
Cuius dicta foret melior sentencia causae.
Altera caelato quae moenia doctus in auro
Fecerat ignipotens, arcta obsidione premebant
Binae utrinque acies, populorum castra duorum
Armis conspicua, armorum fulgentia cultu,
His ingens certamen erat, pars altera ferro
Excindendam urbem, totaque a stirpe ruendam:
Altera censebat, deductis obsidionem
Solvere militibus, cives multare bonorum
Dimidia parte, at non his qui clausa tenebant
Moenia, condicio placuit. Sed talia cives

Edocti, insidias hosti fraudemque parabant,
Muros invalidique senes trepidaeque puellae
Et pueri tenuere, et dulcia pectora matrum.
Illi ibant ducibus Gradivo et Pallade glauca,
Cultus utrique deo fuit aureus, aurea vestis
Quales esse deos decet arma humana ferentes,
Pone sequebantur, formaque et corpore toto
Turba minor, tacita qui postquam ad fraude paratum
Insidiis venere locum, qua plurimus amnis
Labitur, et fluvio sitientes irrigat herbas,
Huc se provecti deserto in margine condunt,
Armis contecti fulgentibus aere corusco
Conatus fuit hostiles data, cumque tulissent
Hostis adesse gregem pecudumque boumque recurvis
Cruribus urgentum vestigia, iamque sub ipsos
Prodierant oculos tacita loca fraude tenentum
Proxima, pastores duo qui concentibus auras
Mulcebant variis, quos fistula stridula fudit,
Pone sequebantur, neque quisquam ex agmine tales
Hostili insidias praeviderat, ocius omnes
Consurgunt, ferroque petunt, ferroque trucidant
Omnia candentumque ovium validumque iuvencorum
Ipsos pastores etiam, cum denique clamor
Ferro occumbentum, et saevo sub Marte cadentum
Moenia vallantis summisque in rebus agentis

Concilia, attonitas populi venisset ad aures:
Arma et equos propere arripiunt, et dira minatis
Hostibus occurrunt, et mutua vulnera miscent,
Martem alternantes ad ripam fluminis alti,
Exoritur facies dirae atrocissima pugnae,
Pugnantes inter contentio dira tumultusque
Et factum crudele ultro citroque volabant.
Aspiceres alios multo cum sanguine mistam
Vitam exhalantes, alios in vulnera pronos
Deficere, et vitam vix ducere, vulneris illum
Expertem, hunc caesum pedibus per tota revinctis
Castra rapi, iamque arma virum, iam corpora multa
Caede cruentari, fluere atro sanguine vestes
Non secus ac vivis certarent agmine utroque
Militibus, passim tamquam exanimata trahebant
Corpora, quos picto iurasses vivere in aere
Pingui praeterea ter aratae iugera terrae.
Sculpserat ignipotens clypei caelestis in auro.
Hic multi agricolae bobus sub aratra coactis
Terram invertebant, qui cum certamine multo
Ultima venissent ad arati limina campi,
Praesto erat hic fessis qui dulcia vina propinans
Funderet, illi ad agri studia intermissa reversi,
Vomeris obtusi dentem impressere novali,
Altius hic ad aratra retro, mirabile visu,

Terra videbatur ductis nigrescere sulcis,
Auriferae similis, flaventibus aurea campis,
Sicut arabatur, sed et aurea meis, et illam
Messores cupidi peracuta falce secabant,
Iamque graves denso sternebant ordine culmos,
Alter et alterius cumulabat acervus acervum,
Multa videbantur manibus delapsa metentum
Farra iacere solo, tum sternebantur aristae,
Post alias aliae, collectos inde maniplos
Tres simul agricolae consueto more ligabant
Pone sequebantur pueri qui sparsa tenaci
Farra manu legerent, qui mox collecta ferebant
Aurea spiciferis stringentibus hordea culmis,
Sceptra tenens manibus stabat Rex intus in agro,
Inde procul viridi sub quercu sacra parabant
Fercula praecones caeso bove, sedula matrum
Turba suis coenam messoribus instruit, albo
Farre cibos miscens insperserat: Addidit idem
Parte alia deus in clypeo, cum vitibus uvas
Vinea botriferos ostenderat aurea ramos,
Palmitis argento candentes brachia pali,
Fulcierant, circum veniebat fossa coloris
Caerulei, quam totam ambibat stannea sepes.
Unica ducebat per opertum vitibus hortum
Semita, qua lectas deferret vinitor uvas,
Tum pueri et tenerae forma atque aetate puellae,

In calathis crudi praedulcia munera Bacchi
Ferre videbantur, medio citharoedus in horto
Rustica personuit vocali carmina plectro
Et tenui voce accinuit, cui laeta iuventus
Arguto commota sono, pede plurima terram
Pulsat, et ingenti faciles clamore choreas
Ducere visa simul. Species fuit hactenus horti
Quae super ille faber divino insculpserat aeri
Armentale boum caelo capita alta ferentum
Agmen inaurato quorum pars corpore toto
Aerea pars fuerat, rumpentes aera magno
Mugitu e stabulis properant in pascua vasto
Impete, ad obstreperum fluvium, longeque sonantem
Et multa tremulum viridantis arundine ripae.
Protinus hinc puro caelati quattuor auro
Pastores armenta boum speciosa sequuntur
Quos comitabantur ter tres robusta molossi
Corpora pernicesque pedum levitate. Sed inter
Agmina ruperunt duo robore prima Leones
Terribiles, quamvis mugitu grande sonantem
Eximium rapuere bovem, raptumque trahebant
Mox arrepta gravi laniantes viscera morsu
Carnivoros atro macularunt sanguine rictus
Pastores propere accurrunt certantque tueri
Immittuntque canes, illi cum rapta Leones
Tergora glutirent propere assiluere, sed ipsos

Nequaquam rapidis adoriri morsibus ausi
Aetherias vanis complent latratibus auras.
Hinc operi faber adiecit pede claudus utroque
Planicies peramoena fuit, spectanda per amplam
Pascua convallem, stabula intus plurima, et albis
Plenae ovibus caulae, tum tecta palustribus ulvis
Culmina villarum, spectandum denique multa
Arte chorum, et vario distinxerat ordine, qualem
Construxisse ferunt Creteis Daedalon oris
Formosae auxilium Minoidos ignibus olim.
Illic et nitidi iuvenes pulchraeque puellae
Stabant alternata manu ceu vincla tenentes,
At iuvenes toga velabat condensa nitenti
Interfusa oleo, patrio de more puellis
Lanea vestis erat, pulchras hae ferre coronas,
Hi gladios auro gravidos, argentea lori
Tortilis ex humero pendere volumina summo.
Atque illi in numerum pedibus saltare suetis
Saltantes duxere choros, facilique rotatu
Nunc hac nunc illac vertuntur, non secus ac si
Si quis adaptatam manibus prius experiatur
Currere posse rotam figulus, mox ordine verso
Mutua saltantes spatia in sua quisque redibant.
Plurima circumstans delectabatur amicum
Turba chorum spectans, gemini quibus alludentes
Multa assultabant pueri dulcedine cantus.

Atque hinc in medium perfecta laude redibant.
Pinxit et Oceani magnam revolubilis undam
Circum oras clypei extremas multaque fidelique
Arte laborati, quem postquam robore ab omni
Invictum validumque manu magnumque peregit
Tum vero ignitas superantem lumine flammas
Aggressus thoraca dedit, dein fortibus aptam
Temporibus galeam, cuius summum aurea conum
Crista tegit, tum pulchro ocreas ex aere nitentes.
Omnia quae postquam perfecerat arma Deorum
Ille faber, tulit illa Deae, posuitque nitentes
Ante pedes Thetidis, quibus illa animata receptis
Devolat e summo nebulosi culmine Olympi
Accipitri similis, Vulcania munera portans.

MARTIS ET VENERIS ADULTERIUM EX VIII. Odyss.

Hospes ad Alcinoum cum pervenisset Ulysses
Auxilio faciente modum, et iam Regis in aula
Splendida magnifico traherent convivia luxu,
Demodocus citharoedus erat, cui praeco decoram
Cum veniens citharam coetu fervente tulisset
Ille agili resonas percurrens pollice chordas
Iucundum cecinit vesani carmen amoris

Martis et Idaliae Veneris, quos prava voluntas
Turpe in adulterium coniecit in aedibus altis
Vulcani, quae prima habuere cubilia furti
Quae dona illi Deae dederit quam plurima, ut ultro
Pollueret vetiti concessa cubilia lecti
Complexumque viri senis, ut sol nuncius illi
Omnia prodiderit, cupidos qui norat amantes
Mutua sollicita miscentes gaudia nexu.
Qui simul audivit durae mala nuncia famae
Anxius et rem grandem animo molitus acerbo
Versus et assuetas artes fabrilia rursus
Atria fornacesque suas petit, atque ibi magna
Incude imposita, vincla indignantia solvi
Atque invicta, manu rapidum conflavit ad ignem
Fraudibus instructus iratus, et omnia Marti
Dira minans redit in thalamos ubi furta cubili
Turpia patrarunt tacito, totique dolosum
Circumfudit opus lecto, et commisit ab altis
Suspensum trabibus, tam docta fraude paratum
Tam filo tenui, quam sint vel stamina telae
Quam levis in vacuo suspendit aranea tecto
Vincula nemo hominum potuit quae nemo Deorum
Cernere, sic oculos omnes dolus ille fefellit
Quae postquam tacita circumdedit arte cubili
In Lemnon simulans abitum proficiscitur altam
Quam deus ille colit terris magis omnibus unam

Sed neque Mars auratus eques de fraudibus ulla
Suspicione fuit, qui cum procul inde profectum
Crederet, incepta ratus omnia tuta furori
Limina Vulcani veniebat ad incluta, magno
Captus amore Deae, quae tum paulo ante reversa
Ab Iove patre domum, tranquilla mente sedebat
Quae Mars accipiens, ut erant, subit ocius altae
Limina grata domus, dextram cum voce prehendit
Nomine compellans, animo gratissima nostro
Huc age chara Venus, lectum inscendamus in unum
Nam tuus ille opifex in Lemnon, voce sonantes
Sintyas agresti numquam rediturus abivit
Sic ait, et placidi subit alta cubilia lecti
Atque ibi cum fessi consopitique iacerent
Extemplo vinclis, quae circumfusa reliquit
Vulcanus sapiens, capti iacuere, nec ullo
Membra movere modo poterant, nec dura ligata
Solvere vincla manu, tunc, quas vitare nequibant
Insidiae patuere, et de propiore [Note: Vredeveld: Orig.: propriore] reversus
Ipse loco Vulcanus adest, nec ad ardua Lemni
Saxa profectus erat. Nam Solea nuntius ipsi
Omnia prodiderat, tum pectoris aeger, et iras
Ingentes animo volvens, ad limina tecti
Nota redit stansque ante fores, primoque resistens,
Nam dolor et facinus faciebat et ira ferocem,
Vestibulo, voce horrenda inclamavit, ut omnes

Dii simul audirent, Divum pater, inquit, et omnes
Vos alii superum visuri accurrite iniquum
Ridiculumque nefas, ut me sine crimine, claudum
Despiciat Iove nata Venus, Martemque protervum
Diligat haud alia de causa, quam quia firmos
Ille pedes habeat, ego sim pede claudus utroque,
Cuius non alia est cladis mihi causa, nec auctor
Quam pater et mater, qui utinam me non genuissent
Nunc pretium tamen est operae vidisse iacentes
Et vinctos in amore duos, et qualibus ambo
Polluerint nostrum thalamum complexibus usi.
Ipse nefas spectans animo sum tristis et aeger
Non tamen ista diu peragent ludibria nostri
Spes bona facta mihi est, nec enim tam turpiter istic
Nunc iacuisse volent. Sed enim mea vincula cogent
Quando nec his unquam cura ipsos ulla levare est
Donec cuncta mihi genitor dotalia reddat
Quae me promisisse pudetque et paenitet ipsi
Pro tali tamque abiecta probitate puella
Quae tamen ut formosa, ita non satis ipsa pudica est.
Sic ait, At Divi mox ferrea tecta subibant
Mulciberis, venit Neptunus cuspide terram
Concutiens, venit rerum omnibus usibus aptus
Mercurius, venit procul arcens noxia Apollo.
At Divae mansere domi, quas vita pudicas
Extulerat melior, postquam inter limina Divi

Per quos cuncta homini veniunt bona, prima patentis
Vestibuli steterant, ingens est risus obortus
Vulcani insidias spectantibus, atque ibi Divum
Sic aliquis, numquam fraus improba praevalet, inquit.
Nonne vides, tardus celerem comprendit, et ipsum
Vulcanus Martem, claudus pede, praepete fultum
Cum quo nemo Deum possit contendere cursu
Artibus hunc pulchris cepit pede claudus, Is ergo
Debet adulterii captus pro crimine poenam
Talia sese inter iactabant verba vicissim
Tunc sic Mercurium alloquitur Iove natus Apollo
Dic age Cylleni, num si quis in ista coactum
Vincula te Deus iniiciat, num talia velles
Sponte pati, et Veneris blandis amplexibus uti?
Ad quem respondens, utinam, inquit Atlantide natus
Sic mihi contingat, ter vincula talia vellem
Qualia nunc Martem cohibent, perferre, nec ullos
Omnes ut videant, divosve deasve vereri
Quo minus optato fruerer sic vinctus amore
Auricomae Veneris, dicentem talia Divi
Praeter Neptunum cuncti risere, quod ille
Sollicitus de Marte foret, quem vellet ab istis
Continuo vinclis infamibus esse solutum.
Ergo his aggreditur mulcentem robora ferri
Solve ait, O Vulcane, et detrahe vincula capto,
Munera quae tibi cumque dari pro talibus optas

Officiis, age sume fidem, dabit omnia Mavors.
Mulciber huic contra, Ne magne tridentifer, Istaec
Quaeso iubere velis, timidorum pacta feruntur
Saepe carere fide, nam qua ratione reposcam
Te super his charum, Dis immortalibus ipsum
Si se proripiat, si vinclis liber ab istis
Hinc abeat Mavors, nec debita munera solvat.
Cui rursum Neptunus, at hoc ego dedecus, inquit
Si tibi contigerit, si Mars evadere iniqua
Forte fuga volet, ipse tibi, tibi debita, solvam.
Claudus ad haec, neque fas fuerit tibi deinde negare
Quae tu tantopere contendis et expetis ultro
Sic ait, et vinclis, et duro carcere Martem
Exuit, atque illi diversi abiere petentes
Ille suam Thracen, Cyprum Venus ivit opimam
Culmina celsa Paphi repetens, ubi thure Sabaeo
Ara illi calet, et templis in vota vocatur.
Hic illam pulchrae Charites lavere recoeptam
Immortali oleo ungentes, qui dignus habetur
Dis honor, inde Deam divinis vestibus ornant.
Inclutus haec cithara vates resonante canebat.

EQUUS TROIANUS EX EODEM Libro.

Hospes apud Regem postquam consedit Ulysses
Alcinoum, tum qui stabant ad iussa ministri
Distribuunt epulas, et vina liquentia fundunt
Regius hic properans praeco produxit, ab omni
Demodocum populo cultum, et vehementer amatum
Et cantu celebrem, quem pulchra in sede locavit,
Convivas inter medium, qua marmore fulgens
Magna columna stetit, quem mox ut vidit Ulysses
Tergora primus apri concidens, parte resecta,
Haud quaquam exigua, cui multum abdominis esset
Pingue super, tum praeconi, cape et ista fer, inquit
Demodoco, quanam ipse etenim sim extorris et exul,
Hunc tamen in primis amplector, et esse colendum
Iudico: Nam debent mortales inter haberi
Praecipuo vates in honore, ac denique Musas
Quisquis amat placido demulcens carmine mentes
Humanas, quia Musa docet canere ipsa poetas,
Musa poetarum genus incluta semper amavit.
Sic ait, ille ferens manibus quae iussit Ulysses,
Demodoco tulit apponens, is munera laeto
Suscipiens animo sua se in loca deinde recepit:
Illi extendentes promptas ad pinguia dextras
Fercula, libaruntque dapes, et pocula Bacchi
Postquam exempta fames et pressa libido bibendi est
Demodocum affatur sic erumnosus Ulysses:
Demodoce in primis ego te venerorque tuumque

Collaudo ingenium, seu te Iovis incluta proles
Musa melos docuit, sive inspiravit Apollo,
Nam casus belli varios durumque laborem,
Omnia quae tulerint fortes ad Pergama Achivi.
Egregio prorsum decantas carmine, tamquam
Aut interfueris tantorum in parte laborum
Aut aliis memori referentibus aure notaris
Verum age perge modo et causas ordire canendo
Et seriem fatalis equi, quem doctus Epaeus
Condidit adiutus divina Palladis arte
Ac deinde insidians in Pergama duxit Ulysses
Milite completum lecto, qui deinde reclusis
Fortis equi latebris, everterit Ilion armis
Quae mihi si referes atque ordine cuncta loqueris
Quo me cumque feret deus et fortuna locorum,
Omnibus ipse feram memorans quam dulcia Musa
Carmina contulerint, quam sit tibi dexter Apollo,
Sic ait, at vates divum praefatus honorem,
Carminis inde sui divini exordia sumit,
Ut Graii reditum simulantes remige plenas
Hellespontiaco solvissent litore naves
Castra relinquentes multis lucentia flammis
Ut gravis armato Troianos milite muros
Immanis superarit equus, quae denique Ulyssem
Turba sequuta ducem, mediae se infuderit urbi
Tecta minacis equi laterum compagibus, utque

In summas arces ipsum Troiana iuventus
Traxerit, et supra iam Pergama summa locato,
Visa triplex fuerit dubiae sentencia plebi,
Namque alii huic alvum saevo perrumpere ferro,
Praecipitare alii, et saxis devolvere acutis,
Incolumem servare alii illaesumque iubebant:
Ut monumentum esset veniaeque iraeque deorum,
Haec miserae mansura fuit sententia Troiae
Nam peritura fuit crudeli urbs incluta fato,
Si semel acciperet, contexum robore acerno
Nescia sortis equum propriae, quia clausus in alvo
Optimus Argivorum abiegno quisque latebat
Hi quam Troianis tulerint crudele canebat
Exitium, quo lapsi ab equi ceu turbine curvis
Clausuris laterum, iam capta tumultibus urbis
Moenia miscuerint, ut tum generosus Ulysses
Insano similis Marti, comitate minori
Atridae pervenerit ad clarissima nuper
Limina Deiphobi, quam pugna aggressus et intro
Palladis auxilio irrumpens everterit arcem
Inclus haec cecinit divino carmine vates.

HORTI ALCINOI EX VII. ODYSS.

At prope magnifico qua dives regia culta
Visitur, ante fuit viridi locus undique silva
Consitus, umbrosaque nemus propagine densum,
Ramorum regione viae conseptus ab omni
Quadrifidae, super arboribus frondentibus intus
Innumeri fructus ceu punica mala pirique,
Et mali teretes pulcherrima poma ferentes,
Et dulces ficus, et florens germen olivae
Non aliqua fructus his tempestate peribant
Non bruma, non igniferi sub sideris aestu
Sed Ver perpetuum Zephyris spirantibus illos
Confovet, et nunc hos nascentes excitat, et nunc
In loca cedentum subeuntes digerit istos
Fructus enim fructu super exoriente senescit,
Inque locum mali malum subit uvaque in uvae
E ficu tereti ficus nova protinus exit,
Fundit odoriferos genialis vinea fructus,
Et gravidae plenis pendent e vitibus uvae,
Quarum alias siccant aprici lumina solis
Sidereo expositas igni lateque vagantes,
Falce alias curva resecant, stant germine quaedam
Vernantes, et adhuc in succo floris acerbae
Hinc aliae fructus maturis fetibus aedunt.
Praeterea virides extremi palmitis uvae
Stant ramos amplexae altos, nec germine vivo
Deficiunt semperque virent, totumque per annum

Luxuriante toros diffundunt fronde comantes.
Hinc gemini fontes, quorum rigat alter amoenas
Pomiferacis opes horti, Regalibus alter
Aedibus illapsus subit alti limina tecti
Usibus aeternam praebens civilibus undam.
Talibus Alcinoi fulgebat regia donis,
Muneribus deum collatis numine dextro.

THERSITES EX SECUNDO ILIAD.

Solus compositam pacem turbavit inerti
Thersites lingua, qui turpibus invida factis
Pectora plenus erat, qui frivola multa loquutus
Cum ducibus populi contendere saepe solebat
Turpiter, et nihil ad laudem referebat honestam
Sed quod ridiculum pugnacibus esset Achivis,
Quo non ad Troiam venit vir turpior alter,
Lumina distortus, claudus pede, gibbus utroque
Deformans humero coniunctum pectus habebat,
Oblongi capitis vertex surgebat acutus,
Exigua rari suberant in fronte capilli.
Hostis erat magno summusque inimicus Achilli
Nec minus idem Ithacum capitaliter odit Ulyssem
Tunc quoque vituperans et acuto gutture stridens,

Plurima magnanimo convicia dixit Atridae,
Cui tunc unanimes irascebantur Achivi,
Et vires odere viri non aequa patrantis
Hunc itaque irritans his est clamoribus usus,
Omnibus Atrida pulchris cum rebus abundes
Nunquid adhuc? et cuius eges? aut quid petis ultro?
Quae tibi sollicitant animum bona? quandoquidem sunt
Omnia plena tibi praedivite scrinia censu
Aeris inexhausti, cum sint tua plena puellis
Omnia formosis tentoria, quas modo captis
Urbibus eximias dedimus tibi Graia iuventus
Ut quas credidimus Regem decuisse supremum,
Cumque tot obtineas, et tanta quid insuper optas,
Aurum et opes, pulchrasque aliis auferre puellas?
Si quis enim Troum, quem forsitan aut ego captum
Aut alius quisquam Danaum traduxerit, auro
Se redimat, totum tibi quod datur adseris aurum,
Si qua per e Danais aliquem captiva trahatur
Femina Troiadum quae forma praestet, et aevi
Floribus emineat, tu protinus arripis illam
Invitoque trahis domino secretaque captas
Munera captivae Veneris, clausamque reservas
Sed neque qui rex est regem decet esse malorum,
In nos et fastu sceptra exercere superbo,
O nos molliculos, et inertia corda gerentes,
O Danaas nos non Danaos, quin ergo paratis

Navibus aufugimus, patriam dulcesque penates,
Uno omnes cursu votoque petamus eodem,
Atque istum nimio fastu, tumefacta gerentem
Corda relinquamus Troiae sub moenibus altis,
Ut tandem incipiat solus sentire relictus,
An gerere haec possit sine nobis praelia, vel non
Qui sibi praestantem cunctis in rebus Achillem
Laeserit, atque ignominia turbarit acerba,
Nuper in erepta Briseide, quam tamen illi
Nomine virtutis dedimus sua praemia Graii
Tunc tamen haud quaquam fuerat commotus Achilles
Sed potius coeptam dimittens fortiter iram,
Leniter ereptum sibi ferre est visus honorem,
Quod nisi fecisset, quis te iam nosset Atrida
Vivere, et immeritis facere haec opprobria Graiis
Talibus arcentem populos Agamemnona dictis
Culpantem cum vidisset divinus Ulysses,
Advolat, adsistensque irato haec increpat ore,
Garrule Thersita, quamquam tibi multa loquendi
Copia suppeditet, nec sis non voce canora
Ne tamen his solus reges incessere, neve
Frivolus esse voles, qui sis deterrimus inter
Tot talesque viros quicumque Agamemnona magnum
Ipsius auspiciis sumus ad Troiana sequuti
Moenia, quod nequeas linguae dare frena loquaci,
Nec moderere tuis ducibus maledicere verbis,

Nunc remeare mones, patriasque revisere terras
Cum neque constet adhuc, num nos ad regna reverti
Expediat patria, et dulces repetisse [Note: 1540: Orig.: reptisse] Penates,
Et nunc pascenti populos maledicis Atridae
Non aliam ob causam nisi quod data plurima cernas
Praemia quae nolles, quorum nihil ipse dedisti,
Nec similis, quis enim similis tibi vellet haberi?
Sed magis Heroes Danai, fortissima bello
Pectora, digna suae tribuerunt praemia laudi.
Quare praemoneo, credas vesane monenti [Note: 1540: Orig.: momenti],
Si rursum in populo discordia verba serentem
Repperero, capite hoc plectar, nec vivus Ulysses
Telemachi pater esse ferar, si non ego totum
Si te non totum spoliatum vestibus istis
Et lena, tunicaque et quae tegit inguina, coram
Omnibus his rapidae concidam verbere virgae,
Usque adeo ut multo repetas navalia fletu.
Talia commemorans sceptro sic perculit aureo
Terga humerosque viri, livoris ut inde coacti
Pallor, et exstarent vibices sanguine nigrae.
Ille timens plagas, et verbera plura resedit
Turpiter indulgens lacrimis tacitoque dolori,
Siccabatque manu manantia lumina, at illum
Spectantes reliqui quamquam tunc pectora moesti
Riserunt tamen immodicosque dedere cachinnos
Sic etiam est aliquis prope stantem affatus amicum:

Qualia dii superi quamque immortalia Ulysses
Facta facit, seu cum summis de rebus habetur
Consilium, sive arma manu bellumque gerendum
Maximus ingenio est, bello fortissimus idem.
Nunc tamen hoc quod praecipua sit laude ferendum
Fecit opus, qui vaniloquum compescuit istum
Nam neque principibus posthac audebit opinor
Frivola inutilibus convicia spargere verbis.

ULYSSES ET MENELAUS EX III. Iliad.

Inde ubi cuncta oculis lustrans conspexit Ulyssem
Dic age chara, senex inquit, mihi filia, quis nam
Ille vir est brevior procero Agamemnone, verum
Latior idem humeris, et pectore firmior amplo
Qui positis in humum longe radiantibus armis
Dorica sollicito circumvolat agmina passu
Non secus ac multae spectandus vellere lanae
Vir gregis errat oves circum candore nitentes:
Huic ita respondens Helene Iove [Note: 1540: Orig.: Iova] nata loquuta est.
Hic ille est Laerte satus generosus Ulysses
Quamquam Ithacae sterilis lapidosa natus in ora
Vir tamen eximie sapiens, et ad omnia fraudum

Callidus instrumenta, dolisque instructus et armis.
Tum gravis Antenor memoranti talia, verbis
Reddidit, haec equidem mulier vera omnia narras
Quae modo commemoras, Nam cum olim divus Ulysses
Et minor Atrides venissent Ilion altum
Te reddi patriae tecumque ablata petentes,
Ambos, sicut erant legati ad pergama missi,
Accepi hospicio atque opibus solabar amicis
At simul amborum naturam, et callida prorsum
Consilia edidici, Siquidem cum Troia stantes
Concilia alloquerentur, erat sublimior Atrei
Filius, et celsis humeris exstabat, ut autem
Sessum ierant, venerabilior decorabat Ulyssem
Aspectus, maiorque fuit reverentia vultus.
Post ubi consedit iam pleno tota theatro
Concio, Legatisque fuit data copia fandi
Sermo fuit forti brevis et succinctus Atridae,
Pauca loquebatur siquidem, sed dulcia valde
Hunc illi natura modum dedit ipsa loquendi
Ut nec aberraret verbis, neque garrulus esset
Quamquam multo etiam minor annis esset Ulysse
Verum ubi dicendi partes suscepit Ulysses
Stabat humi fixis oculis sceptrumque tenebat
Immotum, similem dicas ratione carenti
Concita vel nigro cui sanguine bilis abundet
Verum ubi magniloquam rupit de pectore vocem

Hibernis nivibus tunc verba simillima fudit
Ut iam nemo hominum contendere possit Ulyssi
Eloquio, et quamquam forma praestabat honesta
Plus tamen eloquium nos mirabamur Ulyssis.

SIRENES EX XII. ODYS.

Dum patria dirae Circes, tristique relicta
Aeaea sapiens atque aerumnosus Ulysses
Navigat Ionios fluctus, affatus amicos
Dicitur, et verbis aut his, aut pluribus usus
Quae post Alcinoo referebat cuncta roganti
O socii, quae magna mihi divinaque Circe
Praedixit, non uni alicui, non illa duobus
Scire operae pretium est, sed cum communiter omnes
Nos ea contingant scire omnibus illa necesse est
Omnibus ergo simul referam, sic namque scietis
In nobis hoc esse situm vivamus, an auras
Linquentes superas, Plutonia regna petamus.
In primis vitare iubet divina canentes
Carmina Sirenas, nec florida prata subire
In quibus illae habitant, me solum audire canoras
Blanda voce Deas, sed vos mihi vincla priusquam
Exiciosa meas referantur carmina ad aures

Inicite, et rectum magno me adnectite malo
Quod si detractis forsan me solvere vinclis
Iussero, tum vinclis gravius constringite nec vos
Ulla mei teneat reverentia, maxima Circe
Sic iubet, Haec igitur mandabam cautus amicis.
Interea ventis navem impellentibus, oram
Contigimus non ambiguo Sirenida cursu
Mox venti posuere, auraeque et saeva quierunt
Aequora, tum socii surgentes humida primum
Vela legunt, remis incumbunt, ictibus undae
Albescunt spumante salo, tum oracula Circes
Mecum animo repetens, de magno pondere cerae
Ense parum reseco, manibus tero fortibus, Illa
Trita manu, solisque ingenti ardore fathiscit
Hac ego tum sociis obstructas omnibus aures
Oblevi, at me illi manibus pedibusque ligatum
Ad malum vinxere, iterumque insurgere remis
Aggressi crebro lassarunt verbere pontum
Iamque propinquantes inimicae accessimus orae
Usque adeo ut possent audiri verba canentis
Nec mora blandisonae vestigia nostra sorores
Servantes aderant, nec enim cita nostra fefellit
Navis, in argutas solventes guttura voces
Tale procul patriis cecinerunt carmen in undis:
O decus Argolidum, fama inclute, fortis Ulysse
Huc age siste ratem, nos et propioribus audi

Auribus, has nemo surda rate navigat undas
Quin potius placidas nostris concentibus aures
Praebet, et attonitis modulamina sensibus haurit
Nostra, quibus gaudens et doctior inde recedat.
Scimus enim quas res opulentae ad moenia Troiae
Gesseritis, quam sitis iniqua pericula passi
Argivi Troesque deorum nuper ob iram.
Scimus et humanas res omnes, quaeque [Note: Orig.: queque] geruntur
Omnia, qua quicquam terrarum Phoebus oberrat.
Talia Sirenes arguta carmina voce
Fundebant, mihi iam dudum vesana libido
Incessit, miroque animum inflammabat amore
Tam dulces audire modos, tunc ergo rogabam
Innueramque oculis, socii mihi dura ferenti
Vincula detraherent, magis illi incumbere remis
Insistunt, et mox Perimedes Eurylochusque
Surgentes, vinclis etiam me pluribus arctant.
At postquam a tergo Sirenum terra relicta est
Et neque iam voces audivimus amplius ullas.
Tunc socii ceris occlusas mollibus aures
Expendiunt, et me relevant, vinclisque resolvunt.

ATE EX XIX ILIAD.

Filia dira Iovis mortalibus omnibus Ate
Noxia mille modis, pedibus non mollibus unquam
Repit humi, rerum capita ipsa, et maxima rerum
Aggrediens homines affligit, et inter amicos
Saepe simultates, et noxia iurgia spargit
Namque nec ipsa Iovi magno quandoque pepercit
Quamquam hunc esse ferunt hominum primum atque deorum
Hunc etenim Iuno, mulier licet, arte fefellit
Fraudibus instructa, quo tempore vipericidam
Alcmene paritura fuit Boeotide in urbe
Thebarum, supera tunc iactabundus in aula
Iuppiter affatur divos, et ut ista sit, inquit
Certa meae vobis sententia cognita mentis
Promam etenim quaecumque animus mihi parturit intus
Lux hodierna virum Lucinaque diva labores
In partu relevans, fatis ridentibus aedent
Ex nostro genere, et nostro de sanguine natum
Vicinos late populos qui Marte subactos
Imperio reget, et multos dominabitur annos,
Huic instructa dolis respondit regia Iuno
Falleris, haud etenim verba haec res ipsa sequetur
At mihi nunc iura per quae pater optime numquam
Fallere sacra soles, fore facta aequalia verbis
Scilicet ut late populos ditione gubernet
Lux hodierna virum quemcumque educet ab alvo
Materna de gente tua, de sanguine nostro

Sic ait, ipse doli securus Iuppiter huius
Nec fraudem metuens iurat quae fallere numquam
Sacra solet, quam rem sibi saepius inde molestam
Iuppiter indoluit, nam mox Saturnia caelo
Devolat Argolicumque petens delabitur Argos
Uxorem Stheneli Persidae namque sciebat
Ferre uterum puero gravidam, iam septimus illi
Mensis erat, nec dum cruda maturus in alvo
Foetus, at auxilio peperit Iunonis eadem
Luce marem puerum, remorato tempore partus
Formosae Alcmenes, tum caelo reddita Iuno
His affata Iovem breviter, sermonibus usa est
Iuppiter ignipotens haec imis sensibus hauri
Quae tibi nunc dicam, vitalibus aeditus auris
Prodiit Eurystheus hodie de coniuge natus
Persidae Stheneli te non indigna propago
Sanguinis ille tui, populos qui legibus aequis
Et regat, et merito patriis dominetur in Argis
Iuppiter his animo nimium commotus acerbo
Vertice contortis comprensam crinibus Aten
Iuravit numquam redituram ad lucida caeli
Sidera, non unquam deinceps in parte futuram
Sed is olympiacae, quae tantum affligere posset
Res hominum divumque et inutilis omnibus esset,
Haec dicens raptamque coma manibusque rotatam
Praecipitem terras caelo deiecit ab alto.

Perpetuo humanis nocituram tempore rebus

LITAE EX IX. ILIADOS

Esse Litas magno natas Iove dixit Homerus
Cum precibus magnum non exoraret Achillem
Tota fere afflictis ad Troiam Graecia rebus
Hae sunt ergo Litae caelesti semine natae
Non aequis rabidam comitantes passibus Aten
Sunt etenim claudaeque pedes et lumina paetae
Molliaque exiguis peraratae corpora rugis.
Ipsa Ate neque clauda pede est, neque lumine paeto
Nec deformato per aniles corpore rugas
Sed cursu velox et viribus integra totis
Atque ideo celeri longe pede praevenit illas
Omnia lativagae terrai regna peragrans
Omnia conturbat, nocet omnibus, omnia miscet
Litibus et rixis, cuius vestigia passu
Cuncta Litae meditante legunt tacitaeque sequuntur
Has quicumque ad se venientes atque rogantes
Ut veniam factis, quibus est offensus, amicam
Deferat, admittit, captat, reveretur, et audit.
Hunc ipsae, si quando opus est ususque vicissim
Admittunt, facilemque adhibent tum vocibus aurem
Tum ratione iuvant qua possunt cumque rogantem

Sin vero excludat, votique remittat inanes,
Illae indignantes iniuria facta parenti
Conquestae referunt, orantque ut protinus Aten
Immittat contemptori, et praedura nocenti
Supplicia immissuram homini poenamque repulsae.

EQUI ACH. EX XVI. XVII. ET XX. ILI.

Impiger Automedon et curribus aptus et armis,
Sub iuga cogit equos, et ad axem iungit anhelum
Xanthon et insignem Balium, quos optima cursu
Dum procul ad latum, prati vernantis in herba
Pascitur Oceanum, Zephyro genuisse Podarge
Dicitur, atque ideo ventorum ab origine nati
Aequabant celeres plantis pernicibus auras,
Pedasus accessit, quem magnus coepit Achilles,
Eetionaeam cum bello everteret urbem,
Mortalem genitum, sed et immortalibus ipsum
Fecit equis comitem, qui postquam deinde superbum
Senserunt magno Patroclon ab Hectore caesum
Nec pugnae memores in tristia bella redibant
Non intenta fugae rectori frena sequentes
Aut naves repetunt, aut latisflui Hellesponti
Littora, quanquam illos verbisque et verbere multo
Automedon Diorides instigat et urget,

Stabant immoti vestigiaque ipsa tenebant
Non secus ac statuae tumulis immobile saxum
Adsistens, sic fixa solo capita aegra tenentes
Lugebant, lacrimisque rigabant grandibus ora
Aurigae desiderio, coma densa iubarum
Sorduit, in terram propendula Iuppiter illos
Prospiciens tristes caelo est miseratus ab alto
Et moto capite, heu miseri cur addimus, inquit
Mortali vos Aeacidae, qui corpus habetis
Immortale datum, nulloque senescitis aevo
Numquid ut ipsi hominum casus doleatis acerbos.
Nam nihil ex cunctis quaecumque animalia terra
Reptantes spirant, homine erumnosius usquam est
Sed neque nunc vobis nec pulchris curribus istis
Hector Priamides insidet, nam neque fas est,
Non etiam ipse sinam, satis est quot et arma proterve
Abstulit audaci, quod et his nunc ille superbit,
Vestris ipse animis vires dabo, vos ego forti
Robore praestantes faciam, ut possitis ab acri
Automedonta, levi cursu, subducere pugna
Ad naves pugnabit enim Tros marte secundo,
Me praestante hodie vires dextraeque faventem
Successum pugnae, donec Danaeia ferro
Agmina cedentes ad naves usque ferantur,
Et sol occiduo descendat in aequora curru,
Finitamque ferant extrema crepuscula lucem.

Haec effatus equis vires immisit, at illi
Crinibus excussis currum rapuere citatum
Per cuneos, per castra virum, per taela, per enses
Iamque novis stabat Pelidae filius armis
Conspicuus, vultuque minax cristaque coruscus
Terribili, rutilo Phoebaeae lampadis instar
Aere micans currum insiluit, tum voce paternos
Hac affatur equos, rapidae praeclara Podarges
Progenies Xanthe atque Bali, defendite vestrum
Aurigam hunc melius, quam claro tradita nuper
Arma Menoetiadae vivumque reducite, nec me
Exanimem, dirove relinquite ab hoste peremptum.
Tum Xanthus capite a summo temone reflexo
Ad terram recidente iuba, sic voce loquutus
Dicitur humana, nam candida Iuno loquacem
Fecerat: O sate gente deum fortissime Achille
Nunc et adhuc nobis ex hac servabere pugna,
Verum non procul illa dies, quae solvat ab isto.
Corpore te, tibi abest, cuius non ulla volentes
Nos tibi causa sumus, sed iniqui iniuria fati,
Sed, neque quod falsis cecidit Patroclus in armis
Aut mala segnities nostra, aut ignavia fecit,
Verum pulchricomae Latonae filius illum
Optimus ille deum, media inter maxima Troum
Agmina pugnantem confecit, et Hectoris illud
Hoc tantum decus esse dedit, nos praepete cursu

Si sit opus Zephyro contendere posse videbis,
At tibi fatales sic nerunt stamina Divae,
Ut tibi sit divi atque hominum sub marte cadendum,
Talia clamantem vetuit furialis Erinnys
Plura loqui, verbis quibus indignatus Achilles
Xanthe quid instantis mihi vaticinaris acerbum
Mortis adesse diem, neque te res ista decebat,
Nec me, quod procul a patria crudele, fefellit
Destinat exitio fatum, sed persequar ipsos
Interea nostris sternendos Troas ab armis.
Dixit, et egit equos in confertissima Troum
Agmina, et instaurans martem fera bella ciebat.

CITHARA ACHILLIS EX IX. ILIAD.

Non habilis tantum bello, quandoque sonora
Fortia facta virum cithara cantabat Achilles
Tunc quoque cum Phoenix, et Tydides et Ulysses
Myrmidonum populo tentoria plena subissent
Offendunt citharae nervis vocalibus ipsum
Heroum laudes et martia facta canentem,
Haec est illa viri testudo nobilis, ista
Nomen adepta manu dignum, quam repperit olim
Eetionaeas, cum magnam everteret urbem,
Inter opes, cantu argutam, fidibusque canoram,

Arte laboratam docta, nam tota superne
Et circum extremas argentea protulit oras
Hac se tum sicco residens in litore Achilles,
Oblectabat, alens animum dulcedine cantus.

HASTA ACHILLIS EX XVI. ET XIX. ILIADOS.

Peliaco quondam sapiens in vertice Chiron
E trabe fraxinea praegrandem inciderat hastam
Incisamque suo caro donavit amico
Peleo Aeacidae, qua multas ille virorum
Prostravit fortes animas, et corpora leto
Multa dedit, quam deinde ad Pergama sacra profectus
Abstulit et secum magnus portabat Achilles,
Grandem, praevalidam, procero robore, crassam,
Quam nemo potuit quantumvis fortis Achivum
Aut capere, aut tractare manu, nisi solus Achilles.

THAMYRIS EX SECUNDO ILIAD.

Pierides quondam, proles Iovis incluta, Musae
Threicium Thamyrin privarunt carminis usu,
Obvia forte virum nactae vestigia agentem

Euryton infausto cum linqueret omine regem
Oechaliae, et se posse deas superare canendo
Iactaret, si secum aliquo contendere cantu
Auderent, hic bile nigra indignantia Musae
Pectora succensae, spoliarunt vana ferentem,
Sensibus et cantu, et citharae fidis arte movendae.

CESTUS VENERIS EX XIIII. ILIAD.

Illecebris magnum Iuno domitura Tonantem
Posse timens, Veneris diva rogabat opem:
Fer nurus auxilium nati permitte potentis,
In spatium exigui temporis, arma tui.
Non nocuisse tuo sed mens prodesse parenti est,
Dum me non alia pellice captus, amet.
Cui Venus, haud opus est nati petere arma potentis
Nec solet his taelis iste carere puer.
Quod si ista ratione Iovem tibi fallere cordi est,
Pignore ab hoc, pueri quae petis arma feres.
Dixit, et eximiis radiantia cingula bullis
Protulit e blando blandior ipsa sinu.
Hic est ille potens puerique potentior arcu,
Quem mihi dic quare Ceston Homere voces?
Sunt in eo Veneres omnesque Cupidinis artes,
Sunt in eo fraudes, philtra, venena, doli.

Insunt illecebrae, sunt blandae verbera linguae,
Sunt ioca, sunt risus, iurgia, probra, sales.
Mille artes capiendi animos, sunt pocula numquam
Evitabilibus plena veneficiis.
Omnia in hoc posuit vertentia pharmaca mentes
Prudentes etiam fallere docta Venus.
Quem cum blanda Venus Iunoni traderet, inquit
In tacito claudas arma fac ista sinu.
His armis in amoribus omnibus omnia vinces,
Commodiora meus non habet arma puer.
Baltheus iste tuos tibi conciliabit amores,
Vinciet invictum balteus iste Iovem.
Risit ad haec Iuno, Cestonque recondidit intus,
Sicut erat tacito condere iussa sinu.
Cetera ab eximio si forte rogabis Homero,
Dicendo iniiciet Ceston et ipse tibi.

MOLY EX ODYSS. X.

Maeonidae sacro celebratum carmine Moly,
Cur adeo rarum tempora nostra ferunt?
Sic ego, Castalidum sic reddidit una sororum
Quod nunc more hominum vivere nemo cupit.
Bellua ne fieret sapiens praecavit Ulysses,
In cuius natum pectore Moly fuit.

Qua nocuas possis vitare Cupidinis artes
Non nisi de superis ista medela venit.
Tradidit ergo viro florem Cyllenius album
Radicis longae virgula nigra fuit.
Moly vocant superi, mortalibus ipsa salubris
Herba, sed in raris invenienda locis.
Illud habet praesens contra data philtra venenum,
Si proprio fuerit tempore Moly datum.
Quod quia tam pauci norunt, tam plurima monstra
Vultibus humanis, tempora nostra ferunt.

NEPENTHES ODYSS. IIII.

Nubila tristitiae Nepenthes inertia pellens,
Maeonio notum carmine nomen habet.
Hanc Helene formosa mero commiscuit herbam
Hospitibusque aliis Telemachoque dedit
Protinus et curae, saevique abiere dolores,
Protinus et risus, et rediere ioci.
Pulchri laetifico Nepentheos ebrius haustu,
Hei mihi, non iterum sobrius esses velim.
Tunc mea non aliquos sentiscent pectora motus.
Non dolor in nostris sensibus ullus erit.
Non si chara parens, non si fraterve, paterve
Occumbat nostros mortuus ante pedes.

Dic age, num talem vim talibus esse sub herbis
Credis? an his mulier viribus esse potest?
Nam mulier satis herba potens, sed tristia laetis
Miscet, et hoc vicio, quam loquor, herba caret
Quicquid id est, ego mille Helenas mihi talia mille
Saepe velim facili fundere vina manu.

FINIS

BONAE VALETUDINIS CONSERVANdae rationes aliquot.

Liber de seipso loquitur.

Qui modo mancus eram, nec totum factus ad unguem,
Deposui cultus, quos habuisse pudet.
Nam quia me cupidae properabam ostendere luci,
Forma domi melior paene relicta fuit.
Qui male progenitum poteras odisse, renatum
Inspice me, fies aequior inde mihi.

EOBANOS

Ei) ne/a te/rpousin, di/domen ne/a a)lla\ pare/rgws.
Dw=ke de\ kau)= dw/sei mei/zona tw=nde xro/nos.

EXIMIO B. [Abbr.: Bonarum] ARTIUM AC MEDICINAE PROFESSORI D. [Abbr.: Domino] GEORGIO Sturtiadae Erphurdiano Eobanus Hessus S. [Abbr.: salutem]

repositis, quae ipse neglexeram, denuo exiret liber, et emendatior, et locupletior. Quod consilium meum cum hactenus alia super alia accrescentia negotia semper in crastinum reiicerent, et ego toto hoc fere quadriennio, quod Nurembergae sum, nunc vertendo Theocrito, nunc aliis scribendis poematis, tum quae circa rem Scholasticam emergunt laboribus, aegre me explicarem, factum est, ut et mea opinione et amicorum expectatione tardius hic infelix fetus velut renasceretur. Quem nunc tandem nactus nonnihil otii, revocatum ad cunas denuo peperi, et non secus, ac alterum Bacchum femori adalligatum meo fovi, donec maturesceret magis. Quod etsi sero (ut verum est) ita factum videri haud dubie possit: malui tamen temporariae tarditatis, quam perpetuae ignaviae ac neglegentiae accusari. Iam plus satis meo ipsius periculo edoctus, tutiorem esse seram prudentiam, quam inconsultam festinationem, quantumvis speciosam. Hoc ego consilio mi [Note: "mi" lacking in original, supplied from 1532] Georgi, libellum hunc tuo nomini in perpetuum dedicatum, quocumque modo potui in publicum revocatum, iterumque in meum ius ditionemque adsertum atque in libertatem vindicatum: talem feci, qualem vides, ex veteri novum, ex depravato emendatum, ex paupere etiam (si diis placet) locupletiorem, quid enim non fatear a veris ingeniorum divitiis quam longissime me

abesse? Quid multis? totus alius a priore libellus noster prodit, cum non solum multa, quae videbantur superfluere, atque etiam officere posse, deterserim, aliaque his substituerim verum etiam ordinem ipsum ac formam immutaverim. Quod qua ratione a me sit factum nihil attinet dicere, cum nec libellum suapte mole per exiguum longiore praefatione velim dehonestare, nec operae pretium videatur in re iuxta omnibus manifesta laboris multum insumere. Mihi certe hic ordo et haec libelli forma visa sunt multo iucundiora, ac plausibiliora futura legentibus, quam esse potuerint priora illa in unam quandam ceu massam confusa, ac nullis nec ordinibus nec intervallis distincta, cum istiuscemodi distinctiones semper plurimum habuerint, cum in legendo iucunditatis, tum in his quae legeris memoria firmiter retinendis adiumenti. Quamquam haud scio an in meo libello quicquam tale insit, quod vel legere quis dignetur, vel meminisse, cum multo etiam magis futuros esse haud ambigam, qui hunc meum laborem ut ineptum, et a mea professione abhorrentem sint calumniaturi. De his loquor vero qui cum ipsi ne uni quidem studiorum generi satis feliciter assueverint, aliis tamen velut modum ingeniorum praescribere dignum ducunt, sacrilegium esse existimantes, unius professionis non secus, ac agri limites

egressum in alienum falcem mittere, sic enim existimant aliis omnibus aliena esse debere ea, quae ipsi utcumque sola attigerunt, nec intelligunt miseri, sicut ipsi ab omnibus, etiam illis, quae profitentur, bonis studiis sunt alienissimi, ita nihil omnino bonarum artium ab his, qui semel humanarum literarum commilitio sese adiunxerunt oportere, vel prorsus ignorari, vel omnino non attingi. Ipsum te testem habeo quendam ex hoc genere non multis ante annis dicere ausum, poetas iamdudum suis fabulis et Theologiam conspurcasse, et Medicinam, si eo se immittant, brevi conspurcaturos: Immodestior forte sim, si hic dicam idem mihi ipsi quoque nuper contigisse, itaque modestiae famam aucupabor ex hoc loco, et ignavos istos crabrones, ne dignos quidem ducam, quos irritem, qui suopte ingenio satis sunt, cum molesti aliis, tum sibi ipsis noxii. Cum sint permulta hoc tam corrupto saeculo etiam doctorum, et humanitatis laudem ambientium virorum vitia, ad quae velis nolis, tamen connivendum tibi sit: et citius reperias, qui tantum non damnent, quam qui ingenue laudent ea, quae veram laudem merebantur, adeo, ut non omnino infeliciter tecum agi dicas, si modo invenias, qui dedicari aliquid sibi tuarum lucubrationum patiantur, et non etiam aegre ferant, se velut dato beneficio, quod tamen agnoscere omnino nolint, obligari. Miseram sane condicionem temporum,

in quibus tantum abest, ut placere quibusdam possis, ut etiam benemerendo offendas. Me sane plurimum consolantur primum tua in provehendis his studiis singularis virtus et humanitas, deinde eorum consensus, quibus in hac urbe meorum studiorum, et sociis utor, et adiutoribus. Inter quos, vel praecipuo loco Ioannes Magebucchus non medicae solum rei doctissimus professor, verum etiam aliarum omnium bonarum disciplinarum consultissimus, non est passus, hunc nostrum libellum diutius delitescere, quin potius enixe hortatus est, ut denuo ederem, nec inviderem (ut magnifice quidem, quam vellem etiam vere, de me sentit vir ille) usui publico opusculum, ut exiguum, ita multis fortassis non inutile futurum. Itaque cum hic liber te (ut scis) auctore primum natus sit, hoc nunc (ut vides) monitore renascitur, et in lucem prodit, faxit deus, ut Musis propitiis, et Gratiis bene iuvantibus. De Ioachimo Camerario meo quid dicam, quem ut in omnibus ferme aliis soleo, ita et in hoc edendo libello Aristarchum adhibui? Haec ideo scribo, ut intelligas me non ambitione aliqua, aut temerario animi impetu, sed iudicio potius et consensu doctorum ad huius poematis secundam editionem fuisse impulsum. Cum et ipse iam ante non semel ad hoc faciendum me sis hortatus, et his nunc tantis talibusque viris approbantibus, nullo pacto non adquiescendum mihi videretur. Bene Vale.

Nurenbergae. Calend. Novembris. M.D.XXXI.

BONAE VALETUDINIS CONSERVANDAE RATIONES ALIQUOT, tum de simplicium ciborum facultatibus, Helii Eobani Hessi.

MUSA repertoris medicarum filia rerum,
Te duce conanti scribere pauca, fave.
Pauca canam cantata prius, sed Apolline nullo,
Et labor hic aliquo nomine noster erit.
Namque hic, si qua leges adiuncta prioribus, idem
Nos ea de tenebris exseruisse scias.
Nam quae foeda situ iacuere, et mersa profunda
Barbarie, versu lucidiora fluent.
Adde quod et numeros facile est meminisse, nec ullis
Dotibus ingenii gratia maior inest.
Quisquis ad haec igitur veri praeludia vultum
Demittes, oculo fac paciente legas.
Nec vitio vertas, quia sit rude carmen, et omni
Exculti careat dexteritate stili.

Scripsimus ista rudes, cui nunc assuescimus, artis
Et sunt praecipiti carmina facta mora.
Tu quoque Sturtiadum decus et nova fama Georgi,
Huius praecipuus carminis auctor eras.
Cogere namque tibi ceu prima elementa iubebas,
Cuius nunc titulos et decus artis habes.
Has igitur tibi primitias ignobilis agri,
Parvaque de sterili munera rure damus.
Accipe ferque libens inopis mediocria Musae,
Saepe etiam Divis vilia dona placent.
Tunc ubi me studiis maior melioribus usus
Induet, his parvis splendidiora dabo.
Nunc ne longa breves aequent exordia ludos,
Hinc meus in coepto pulvere curret equus.

RERUM NATURALIUM BREVIS DIgestio, ab Elementis et humoribus.

Principio quicumque voles animoque valere,
Corporis et sana conditione frui.
Cognoscenda tui tibi sunt primordia primum
Corporis, et quis nam sit status inde tibi.
Cognita quae certae possint monstrare salutis,
Ne male conveniens ingrediaris iter.
Haec tibi sed brevibus depingam singula formis.
Polliciti non sunt pondera plena mei.

Quattuor ut constant elementis corpora nostra,
Quae sunt (ut perhibent) aer, aqua, ignis, humus:
Humores sic inde trahunt, a quolibet unum,
Quos tamen in versu vix cecinisse queas.
Terra Melancholicis, aqua confertur pituitae,
Aer Sanguineis, ignea vis cholerae.
Sicut enim sicca est natura et frigida terrae,
Vis elementaris friget et humet aquae.
Sicut et humorem calido commiscuit aer,
Siccus ut est ignis, vimque caloris habet.
Sic vis humorum respondet quaelibet uni,
Ordine si repetas, quo mihi dicta vides.
Vena tumet, rubet et ridet, lascivit et audet,
Cui nimius pleno corpore sanguis inest.
Nil sapit, os humet, fastidit, somniat undas,
Humida cui nimio phlegmate membra madent.
Tinnit ab aure, sitit, furit, ardet, somniat ignes,
Cui nimius cholerae corpora sanguis agit.
Anxius et niger est, timet omnia, tristia dormit [Note: Camerarius 1551: Orig.: omnia tristia, dormit],
Mole sua bilis quem nimis atra premit.
Quattuor humores hos anni quattuor horis
Confer, et obliquae signa timenda rotae.
Aestati choleram dabimus, tria signa sequentur
Ignea, nempe aries, tensa sagitta, leo.
Autumni nigra bilis erit, tria signa sequentur
Terrea, bos vector [Note: 1524, 1531: Orig.: victor], candida virgo, caper.

Vere tumet sanguis, sed et hunc tria signa sequentur
Aerea, ut gemini, lanx vaga, fusor aquae.
Phlegma aequabit hyems per aquatica signa notandum
Haec sunt, retrogradus, trux nepa, piscis iners.
Nunc age limitibus conclusum quattuor orbem
Aspice, et aetatum quamlibet inde nota.
Sanguine Sol oriens pueriles vendicat artus,
Firma dies choleram laeta iuventa tibi.
Phlegmatis occasus plenam facit esse senectam,
Bile nigra Boreae sed plaga decrepitos.
Ver velut infantes nativo germine pascit,
Quos placido spectans sidere Phoebus amat.
Aetatem iuvenum notat aestas, Martis in illa
Exultant vires, et furor arma movet.
Maturos Autumne senes, quos frigida Luna,
Instabili varios lumine semper agit.
Decrepitos hyemis natura aequabit inertes,
Quos vorat immiti falcifer ore senex.

SPIRITUS ET VIRTUTES.

Quattuor hinc etiam nostrae instrumenta salutis
Servare arcana relligione decet,
Pectoris in fontem sanguis tenuissimus intrat,
Nobilis assurgens, spiritus inde venit.

Viribus inde vigent toti vitalibus artus,
Dicitur hic reliquis purior esse vapor.
At cerebro velut aetherea dominantur in arce.
Effectus virtus quos animalis habet.
Hepatis et stomachi vis naturalis ab oris
Effluit, omnigeni sanguinis ista [Note: 1524, 1531: Orig.: iste] domus.
Ergo spiritui sanguis deservit, at ille
Sensibus, hi famulos ceu rationis agunt.
Quisquis amas igitur studiorum intendere curis,
Haec tanta in promptu commoda semper habe.
Qualis enim sensus de sanguine spiritibusque
Talibus ingenium viribus esse solet.
Custodire potes medicas haec firma per artes,
Si frugi vitam vivere forte voles.
Haec tibi Palladio quicumque ex pulvere laudem
Quaeris, habe, sed nos utraque turba manet.

GENERALES TUENDAE VALETUdinis praeceptiunculae.

Ergo age quisquis eris, sive ista sequenda putabis,
Seu minus. et forsan splendidiora petis.
Hic quoque ne dubita, pars est tibi iusta salutis
Parva etiam magnum plurima pondus habent.
Sit tibi praecipue simplex, et recta voluntas,
Velle animi sana conditione frui.
Quo si non valeas, frustra servare laboras
Corpora, quae medicae munere mentis egent.

Omnia curarum fomenta relinque, nec ullis
Pectus habe pressum sollicitudinibus,
Anxia mens non ipsa sibi, non rebus agendis
Constat, ab hac vitium corpora saepe trahunt.
Hinc variae pestes morborum, hinc mille figurae,
Crede animum nostri corporis esse ducem.
Saepe graves ista veniunt ex arce labores,
Sicut ab aereis pestilis aura plagis.
Quaere igitur, sed honesta, tuis solacia curis,
Quae tibi nec somni, nec loca sola dabunt.
Utere convivis non tristibus, utere amicis,
Quos nugae et risus, et ioca salsa iuvant.
Quem non blanda iuvent varii modulamina cantus?
Huic iecur, et renes, aegraque corda stupent.
Nam nihil humanas tanta dulcedine mentes
Afficit, ac melicae nobile vocis opus.
Tange lyram digitis, animi dolor omnis abibit,
Dulcisonum reficit tristia corda melos.
Ira animis letale malum procul absit, ab illa
Mors saepe ingeniis corporibusque venit.
Turbat enim caecaque animos caligine versat,
Et sensus tota cum ratione rapit.
Sicut enim tactae ferro candente lacunae,
Sic motu calidi sanguinis ira fremit.
Hinc subitis fractos accendit febribus artus.
Saepius his etiam deteriora facit.

Hinc atram ratione omni praevertere bilem
Convenit, et causis non statuisse locum.
Quid referam nimio gliscentia gaudia motu?
Quid referam nimio pectora fracta metu?
Caetera quid referam, quae mentes plurima nostras
Evertunt, miseris noxia corporibus?

DE HIS, QUAE AD CORPUS pertinent.

Quod si vis constare animo, studia atque labores
Corporis observa cum ratione tui.
Immodici sensus perturbat copia Bacchi,
Inde quis enumeret, quot mala proveniant?
Corporis exhaurit succos, animique vigorem
Opprimit, ingenium strangulat atque necat.
Sed prius in sicca gaudebit piscis harena,
Bacche oblite modi quam tua damna canam.
Ergo modum praescribe Deo tam grande nocenti,
Cum venit accepta conditione iuvat.
Mane relucentes caput erecturus in auras,
Et caput et corpus leniter omne frica
Tum porro manibus puro de fonte lavatis,
Os, oculos, dentes, purior unda lavet.
Tum compone [Note: Vredeveld: Orig.: comato] vagos, sed eburno pectine crines.
Haec cerebro res est non medicina levis.
Dum licet, ante cibum stomacho sine pondere, corpus
Omne bis exerce, sed modice et leviter.

Prandia non adeas, nisi amor te cogat edendi,
Et vacuum stomachum noveris ante cibo.
Peius enim nihil est humano in corpore, quam si
Mistio discordans fiat uterque cibus,
Vina sitim, comedenda famem spectare decebit,
Invito stomacho qualiacumque nocent,
Bis tibi quoque die cibus est sumendus, at ille
Sit bene conditus, sit levis, et modicus.
Moesta procul fugiant longae [Note: 1524, 1531: Orig.: longe] fastidia mensae,
Sic pota ut sitias, sic ede ut esurias,
Nec propere a mensa studiis intenderis unquam,
Sed tribus, aut horis quattuor inde vaca,
Quod si forte tibi quiddam dormire necesse est,
Altera post epulas fluxerit hora vide.
Ocia perturbant stomachum, iuvat actio, ni sit
Nondum concocto turbidus ille cibo.
Utiliter vegetant vocalis verbera linguae,
Arma, pilae, saltus, tessera, cursus, equi.
Qui bene concoxit multo satis ille labori est.
Qui male, praescripta se ratione gerat.
Ut peccat, stomachum qui mole gravavit iniqua,
Sic plerumque nimis continuisse nocet.
Lotus ubi exieris thermas, fuge frigora: pransus
Stare potes, modice (si libet) ire potes,
Stantis enim cibus in stomacho considit [Note: Vredeveld: Orig.: consedit], euntis
Est eadem ratio, si pede tardus eat.

Meiere profuerit, quoties vesica laborat:
Faece gravis venter nec cohibendus erit.
Nec flatum retine, nisi noxia cogat [Note: 1524, 1531: Orig.: cogit] honestas
Hic est natura praeside turpe nihil.
Edicto vetuit crepitus ructusque teneri
Claudius, o medici principis imperium.
Esse magis frugi coenam, quam sumptibus auctam,
Lauta quidem, sed non fercula multa velim.
A coena vigilans unam ne excesseris horam,
Ne cerebro noceat nox vigilata tuo.
Occiduo cum Sole cubilia strata subintra,
Tu quoque de plumis, hoc redeunte, redi.
Sic etenim ratio naturae suadet; et illas
Condidit ingeniis corporibusque vices.
Tempora nam somno nocturna, diurna labori
Cum daret, haec voluit nos data iussa sequi
Sed quia tardat hyems Phoebum, quia tempore messis
Exorta citius luce colorat humum,
Ipsa parens rerum tibi tres et quatuor horas
Deputat, haec iustae tempora noctis erunt,
Dormiture latus dextrum preme, mane sinistrum
Ingestum ratio concoquit ista cibum.
Quaeritis, an Veneri liceat parere vocanti?
Hic quoque erit certus (sicut ubique) modus.
Multa Venus vires exhaurit, spiritibusque
Noxia, consumit corpora mille modis,

Rara levat, corpusque iuvat Venus, optima vita est,
Quae neque casta nimis, nec nimis est petulans.
At tu cui studii flores fructusque petuntur,
Si possis Venerem spernere, sanus eris,
Namque nec Aonidum Venus improba ludit in hortis,
Nec turpes flammas Musa pudica probat.
Ipsa gubernatrix studiorum casta Minerva est
Artibus ingenuis est inimica Venus.
Iam ne cuncta putes parvo voluisse libello
Claudere, quae nemo dinumerare queat.
Accipe consilium, quo non est verius ullum,
Atque ita naturam dicere crede tibi.
Sanus es, et nullis confectus corpora morbis,
Et tuus es, nec te iussa aliena trahunt.
Nullius obstrictus medicorum legibus esto,
Deformet corpus nullus alipta tuum.
Quin potius varium vitae sectare tenorem,
Teque tibi similem ne patiare diu
Nunc urbana potes tractare negotia, saepe
Rura graves casus non habitura petes
Mille voluptatum species tibi rura ministrant
Non aliquo poteris sanior esse loco
Nunc timidum longa captabis arundine piscem
Nunc udo aeriam [Note: Vredeveld: Orig.: aerium] vimine fallis avem.
Nunc errare greges pecudum spectabis ab alto
Vertice, nunc silvas frigidaque antra subis.

Nusquam commodius, quam vivere rure beato,
Illa potest ipsos vita decere deos
Felices, quos rura iuvant, quibus illa voluptas
Contigit, hoc optem vivere posse modo.
Hac ego vel Croesos vita mutare ducentos,
Hac asini nolim ditia sceptra Midae.
Saepe hic profuerit placidae indulsisse quieti,
Saepius, at sanis, praestat agenda dari.
Perdit enim validas vecors ignavia vires,
Confirmat modicus [Note: 1533: Orig.: medicus] restituitque labor.
Illa senectutem citius quam debuit affert,
Hic aevi florem donat adesse diu.
Interdum thermas, interdum frigida inibis
Balnea, saepe unges corpora, saepe minus
Saepe cibis tuto poteris vulgaribus uti,
Saepe frequens, alio tempore solus eris.
Nonnumquam plus quam decuit sumpsisse ciborum,
Nunc potes audacem non habuisse gulam.
Utilius multum (qui concoquit omnia) sumit,
Nulla quidem sanis regula certa datur.
Haec poterunt servare alacres, et corpore firmi,
Ius libertatis nullius aeger habet.
Sanus es, auxilium noli consumere morbi,
Ut si forte cadas, tu medeare tibi.
Nam cito destituunt consumptae corpora vires,
Restituunt validae quamlibet aegra sibi.

SIMPLICIUM CIBORUM facultates aliquot.

Nunc tibi, quae ratio, quae sit natura ciborum.
Versibus imparibus noster Apollo canet.
Non tamen omnigenum (quis nam queat?) ista futurae
Praemetium messis [resp: transcriber; print: messi] carmina pauca damus.
Sicut edax ignis praepinguem lampada pascit,
Donec stuppa calens, quo foveatur, habet.
Postquam deinde sequax flammam defecerit humor.
Ipsa per exiguo tempore tota perit.
Sic calor in nostro bibit humida corpore, donec
Naturae faciles sunt alimenta cibi.
Quae si deficiant rimantem cuncta calorem,
Certum est hoc animam depereunte sequi.
Namque ubi iam, quod agat, non invenit, efflat in auras
Materia vires destituente suas.
Illa igitur ratio est, quae corpora nostra foveri
Praecipit, et vires sustinuisse cibo.
Nam quia dissolvunt calor, et qui circuit, aer,
In loca, qui subeant, est opus esse cibos.
Qui quia sunt varii, nec ab una lege petendi,
Refert accipias quosve, quibusve modis.
Utque hinc incipiam, quosdam quaesisse videmus,
Quae caro plus vegetet corpora, quaeque minus
Bruta feris video praelata domestica, quorum
Plus alimentorum carnibus esse putant.

Illa tamen durant, et fortia corpora reddunt,
Haec ut sana magis constituantur agunt.

CARNES.

Quis neget? utque negat nemo, sic prima suillis
Carnibus, et merita gloria laude datur.
Erepti pavidis lactentes matribus hoedi,
Et multis nuper nata capella placet.
Attamen est ratio palmam tribuisse suillis,
Quod similes hominum carnibus esse ferunt.
Quod verum docuit rerum experientia doctrix,
Quae potior causis omnibus esse potest
Saepe humana aliquos in viscera casus adegit,
Atque homines iussit mandere dira fames.
Ne quid inexpertum Medicina relinqueret olim,
Membratim vivos execuisse ferunt.
Atque ita divinum paucorum crimine munus,
Facta (nefas dictu) carnificina fuit.
Quae velut e spatio res me tulit, ergo suillae
Vis naturae hominum proxima carnis erat
Lanigerarum ovium succo peccante redundat
Hircus olens itidem capraque crimen habent.
De bove semper edat, qui bilem despicit atram
Quo senior bos est, hoc caro petor erit.
Viscera si quis edit vetulae praerancida vaccae,
Implicitus duris febribus esse volet.

Me lepus hiberno caulem depastus in horto,
Quantumvis bilis terreat atra, capit.
Me tener e caecis data praeda cuniculus antris,
Me tenerum quicquid lustra domusque ferunt.
Me tener haec inter, certum licet ipsa Sciuro
Ridiculo nomen lingua latina neget.
Concoctu nimium dura est cervina, sed illam
Conditam calidis sumere saepe licet.
Laudatur vitulina magis, sed ab ubere matris
Rapta modo, est veteri gratia nempe minor.
Summatim, nova sunt semper meliora vetustis
Et stomacho possunt commodiore coqui
Sic maribus castrata, praeibunt pinguia siccis
Quadrupedum, nec nos cetera turba movet.
Vidi ego in arctois impexum Tartaron oris,
Immanes avidis dentibus esse feras.
Vidi et equina fero laniare cadavera morsu,
Crudaque Sauromatis frusta fuisse cibum.
Quas ego non Alces immania monstra comedi?
Quos ego non uros, semiferasque boves?
Dii melius tali vitam, quam degere cultu,
Qui nihil humani, nomina praeter, habet.
Nos caelo meliore sati, meliora sequemur:
Corporis atque animi quo tueamur opes.
Quae quibus adfuerint, non illis aurea decrit
Copia, nec regnum divitis omne Midae

Tam bene si valeas animoque et corpore, vinces,
Quae bona cumque homini maximus orbis habet
Hoc poteris medicas pulchre tenuisse per artes,
Si modo non sordent, haec elementa tibi.

MEMBRA ANIMALIUM.

Ergo ubi carne famem pulsurus es, hoc quoque cura
Quid faciant stomacho singula membra tuo.
Auribus et rostris, quae sunt in quoque animali,
Et caro durior est, et minus apta coqui.
Lingua parum nutrit, quia laxa et sanguine cassa est
Sive sit illa avium, sive sit illa boum.
Mammarum de glande ferunt praestare suillas,
Exangues renes non cito posse coqui.
Saepe avidis cerebellorum pituita molesta est,
Apte cocta tamen convenienter alunt.
Spinarum similis cerebro solet esse medulla
Dulcia gustanti plus tamen illa sapit.
Cor, iecur, atque lien, succi sunt [Note: 1524, 1531: Orig.: sum] nulla ferentis
Commoda, sed nigra corpora bile gravant.
Concoctu facilis pulmo est, et laxior illis,
Sed nimio utentes phlegmate tardat ali.
Intestina quoque humorem crassum omnia gignunt
Incondita magis, pulverulenta minus.
Cetera praestabunt medici maiora professi,
Noster in exiguo pulvere sudat equus.

AVES.

Plumigerarum avium ratio est diversa, quod illae
Digestu faciles, corpora peius alunt.
Ex his praecipue Perdix tenerique columbi,
Et quae de Scythico Phaside nomen habet.
Gallinaeque hominum manibus data pabula pastae,
Coniugio pingues galle propheta tuo.
Et quas prisca suis celebravit Ionia mensis,
Ignotae nostras (ut reor) inter aves.
Firmius in parvis alimentum creditur, ut quas
Allectas pastu retia parva trahunt.
Vocales merulae, fringillaque frigore gaudens,
Et passer petulans, et galeata caput.
Sed tamen a nostris patinis procul improbe passer
Esse velis, plus te dulcis alauda placet.
Voce sua melius vernabit Daulias ales,
Possit ut ingratae quam cibus esse gulae.
Stercoreos edat ille Epopas dirasque Celenos,
Qui tantum possit non metuisse nefas.
Inter aves Turdus qui dixit gloria prima est,
Quercubus Epyri verior ille fuit.
Plus tamen hanc commendat hiems aestate volucrem,
Tunc loca iuniperis namque referta colunt.
Gratior autumni praepingues copia reddit,
Tunc humiles colles et loca plana tenent [Note: 1524: Orig.: colunt].

Quid moror in parvis? mensarum gloria pavo,
Plus lauti et nitidi, quam bonitatis habet.
Intulit hunc primus coenis Hortensius audax,
Addubites lingua doctior anne gula.
Saepe meas oneret mensas fluviatilis anser,
Dum diffarcta gravet corpora pinguis adeps.
Corpora multum implet, sed adhaeret inutilis humor
Et stomacho insidens vix bene digeritur.
Tu tamen implumes sapienter adederis alas,
Rectius his editur partibus omnis avis:
Parvum distat anas, cervice et pectore praestans,
Dixerit ergo aliquis, cetera redde coquo.
Munda valebat edi rostratior omnibus ales,
Sed Palamedeae praevaluistis aves.
Qui primus docuit Phoebaeos mandere Cygnos,
In Phoebum et Musas impius ille fuit.
Sed tamen hos eadem ratio est imponere mensis
Quae reliquis raro parcit aquatilibus.
Omnes namque fere sunt deterioris eduli,
Quae volucrum fluvios pigraque stagna colunt

FRUCTUS ARBORUM.

Nunc quid ab arboribus prosit noceatve legenti
Parte aliqua, tantum sed breviore, canam.
Nec mea glandiferas quercus nondum orbis adulti
Musa canet, verum temporis huius opes.

Praecipue autumni praegnantes divitis hortos,
Copia quem cornu tota fluente beat.
Ergo tot inter opes regnantis fructibus anni,
Prima locum merito ficus et uva tenent.
Utraque nam succis implet melioribus, et nil
Quae noceant vicii damna ferentis habent.
Alba prius, nunc rubra tuo de sanguine Thysbe,
Humida sunt multum, frigida mora minus.
Ante cibos gustata alios sunt mollia ventri,
Et stomacho, quamvis parva alimenta ferant.
Noxia sunt stomacho Cerasi praedulcia poma,
Ingerat haec eadem si quis acerba, iuvant.
Illa movent, haec adstringunt communiter alvum,
Vis uvas eadem rubraque mora tenet.
Ut iuvat utilibus ventrem nux pinea succis,
Sic aegre vires exuit ipsa suas.
Persica quisquis edes, coenae sint prima videto,
Ne noceant alio non cito pulsa cibo.
Dulcia mala calent reliquis magis, et cito ventrem
Restituunt, acidis frigidus humor inest.
At stomachum firmant, alvumque austera coercent,
Praecipue arboribus quae legit alta Cydon.
Quae pira non levius matura, et grandia possunt,
Sed plus corporibus roboris inde venit.
Punica non implent adeo, sed frigore laedunt,
Mespila, ut adstringant sorbaque laxe vora.

Iuglandes prodesse ferunt, nec pascere multum,
Pascere avellanas plus, valuisse minus.
Dives amigdalino mensam sine lacte caveto,
Pauperibus medicam non tulit ullus opem.
Barbara longinquis quae misit pruna Damascus,
Ante cibos alvum sumpta movere solent.
Si quem sacra tui victus Dodona iuvabunt,
Setigeri stomachum vellet habere suis.
Castaneas molles patulae sub tegmine fagi,
Ipse ego pro duris glandibus esse velim.

LEGUMINA.

Sunt etiam vario diversa legumina pastu,
E quibus audaci legimus ista manu.
Laxior exiguas lentes potes esse, sed illis
Ater in exiguo corpore succus inest.
Saepe fabae leni sufflarunt corpora flatu:
Pisa minus, bilem sed peperere nigram
At tibi quae clarum peperere legumina nomen,
Nomine sunt Cicero nunc quoque grata tuo.
Exhaustis reparant genitalia semina membris,
Nec Venerem vires deseruisse sinunt.
Quin etiam lapidem vesicae saepe minutim,
Duriter haerentem dissecuisse solent.
Reptilibus Cynicum vescatur turba lupinis,
Immundos decuit sordida pera canes.

Saepe aliquem memini de faeno dicere graeco,
Ante cibum sumptum calfacit et solvit.
Plura nec hic opus est, nec vulgi postulat usus,
Ergo etiam hic olerum nomina pauca canam.

OLERA.

Hortorum lactuca decus, quia friget et humet,
Saepe leves somnos conciliare solet.
Atque ut corporibus reliqua omnia vincit alendis
Sic vivi succus sanguinis inde venit.
Cruda est beta, nocet, coctam sumpsisse iuvabit,
Sumpta frequens stomachum vellicat atque iecur.
Brassica ventris onus bis cocta comestaque sistet,
Sed semel et modice cocta resolvet idem.
Profuit hanc succo conspergere pinguis olivae,
Lac auget, multum seminis [Note: Placotomus: Orig.: sanguinis] esse facit.
Ignavum sine honore blitum, sine viribus, estur
Hoc solo ventrem, quod bene deiiciat.
Herba salax eruca deae gratissima amorum,
Saepe velim nostras condiat illa dapes.
Illa levi flamma frigentes calfacit artus,
Illa levat fessi taedia longa thori.
Miscueris dictam Satyrorum a moribus herbam,
Urticaeque levi semina trita manu,
Hei mihi ne castas spectatum vade puellas,
Iste furor nulla dissimulatur ope.

Hinc nigra quae gelidis gaudent nasturtia rivis,
Offendunt stomachum, sed Venerem stimulant.
Rara cibos ineunt cum dulcibus intyba malvis,
Recte utrumque tamen, si libet esse potes.
Frigidus atriplicum cholerae vim discutit humor
Coctarum, crudis virus inesse puta.

RADICES.

Nunc age quae solis valeant radicibus herbae,
Usibus humanis commeminisse iuvet.
Commoda multivoris praebent alimenta colonis
Rustica proiectis eruta rapa comis.
Nam quia naturae calidae vim temperat humor,
Inflat, alit, Veneris dulcia bella movet.
Longa breves stomachi pellunt fastidia bulbi,
Iamque olim Veneri mortua membra novant.
Humores gravido viscosos pectore ducunt,
Corpora bis cocti plus aluisse solent.
Adde garum succumque oleae, magis omnia praestant,
Sed tamen et flatus torminaque efficiunt.
Sunt etiam calidi mensis sua munera Dauci,
At vitio, cocti non satis, esse solent.
Allia si quantas habeant grave olentia vires,
Quaeris, habe paucis, quae meminisse iuvet.
Hoc hortense genus graeci skorodwna vocarunt,
Hoc ceu Theriacam rustica turba probat.

Namque venenatis melius vix ulla medentur
Pharmaca, serpentes illius arcet odor.
Morsu letifero quem laesit araneolus mus,
Hoc bibat, hoc etiam dira aconita fugat.
Praeterea coctumve cibo, crudumve comestum,
Calfacit, et stomachos humiditate levat.
Est tamen ex multis aliis nescire pudendum,
Quod nihil hoc Veneri gratius esse solet.
Verum oculis stomachoque nocet, si copia sumpti
Multa sit, et sicca conficit ora siti.
Vilia mordaces quamvis sint prandia cepae
Cruda tamen stomachi dissoluisse solent.
Plura malis coctae (crudas nocet esse) medentur,
Esse tamen noli, qui memor esse voles.
Officiunt oculis capitati segmina porri,
Interiora gravi viscera mole premunt.
Hinc vario surgunt insomnia plena tumultu,
At Venerem, sicut talia cuncta movent.
Praeteriturus eram Raphani bona, qualibus aiunt
Radices inter nomen habere bonas.
Ille replet vacuam ventosis flatibus alvum,
Ante cibos noli sumere, crimen habet.
Attamen et laudem, sensus quia reddit acutos,
Et sunt ante cibum, qui magis esse probent.
Fabula narratur, sacros ab Apolline Delphos
Omnibus hunc aliis praeposuisse cibis.

Ex auro ut Raphanum sacrarent, pondere betam
Argenti, plumbum rapa fuisse ferunt:
Si quis amat vernae redolentia tubera terrae,
Virtutis medicae norit habere nihil.
Lauta decent nitidae boleti fercula coenae,
Sed nisi percoctis virus inesse puta.
Nam neque desipuit qui, qualem Claudius edit,
Boletum (lepido carmine dixit) edas.
Cui pituita placet, vel inani frigida succo
Pectora, fungorum milia multa voret.
Humida frigoribus cognata cucurbita, parvo
Quod vires faciat pondere corpus alit.
Putribus haec eadem peponum sunt omnia succis,
Sed lapidem trudunt, membraque bile gravant.
His minus humectat cucumis frigetque sed idem
Et succo malus est, et male digeritur.

FRUMENTACEA.

Frumentis quoque non eadem natura, nec idem
Est sapor, ex illis pauca, sed apta canam.
Nobile viscosi [Note: 1524, 1531: Orig.: fiscosi] genus est, nec inutile chondri,
Grana sed ut ptisanae vilia coctus erit.
Dulci quisquis amas alicam confundere mulso,
Assimilem Chondro noveris esse cibum.
Pabula triticeae frugis male cruda coquuntur,
Robur ab artocopo condita maius habent.

Gratior e molli solet esse siligine panis,
Mox similae dotes nostra culina probat
Servitiis aptas praestabunt furfura coenas,
His est per ventrem ianua laxa satis.
Hordea desiccant bene fricta, sed humida coctis
Vis erit, exiguum roboris inde venit.
Balnea visurus madidas aestate polentas,
Ne sitias, siccis faucibus ante vora,
Cetera vel nobis incognita sunt, vel eisdem
Viribus, et brevibus non referenda modis.

PISCES.

Semper edat fatuos monachorum prandia pisces
Cui placet elumbis regula Pythagorae.
Non quia piscitium ratione probaverit ulla,
Sed quia dixit ali carnibus esse nefas.
Et tamen hinc, quod edam, fuerit, ne forte recusem
Quo mea praecipue luxuriosa gula est.
Namque nec Esocis teneri pectuscula spernam
Mollia, nec sapidi squamea terga lupi.
Me iuvet anguillae potius bona frustula tostae
Mandere, quam vetulae viscera cruda bovis.
Praeterea facilis non sunt mala prandia mulli,
Et pretium cancer, si piper adsit, habet.
Nec tantum e Siculo petitur murena profundo,
Omne, quod est usquam, flumina nostra ferunt

Praefertur quod saxa colit genus omnibus unum.
Nam mala limosi plura habuere lacus.
Praestiterint etiam capti e fluvialibus undis
Ignavis, quales unda palustris habet.
Qualescumque tamem pingues fuge, pingue venenum est,
Omnibus et pravus piscibus humor inest.
Phlegmatico turbant tenues humore medullas,
Sanguinis inde aliquid quis putet esse boni?

OVA.

Vesceris, sed adhuc a matre calentibus ovis.
Optima Gallinae Phasiadesque ferunt,
Utque magis vires augere trementia possunt,
Sic melius stomacho sorpta venire solent.
At quae Tarpaei custos Iovis excubat anser,
Quaeque parit, non sunt optima, claudus anas.
Fricta meis nolim contingere plurima cenis,
Ni solvant acri mista Falerna garo,

LACTICINIA.

Caseolos nisi lactantes, et ab ubere pressos,
Nec crebro comedas, consuluisse velim.
Inde putri mordax vesicae pondus adhaesit.
Gutta nec inde boni sanguinis ulla venit.
Lacte ferunt Nomadum genteis vixisse ferino,
Et mulgere truces saepe Cynocephalos.
Pascitur emulctis horrens nive Sarmata bubus,
Quosque viros propior Parrhasis ursa videt.

Hinc sua litorei miserunt dona Suedi,
Hinc fera flaventes Anglia caseolos.
Hinc quam lata patet nivei Germania lactis
Munera, praecipue Saxonis ora probat.
Quique suis alacres habitant in montibus Hessi,
Et clausi aeternis rupibus Helvetii.
Quid Phrysios referam? quid Vestphala rura? quid omnes
Assuetos placito munere lactis ali?
Corpora praecipue cum robore firmet alatque
Et cito condiscat sanguinis esse loco.
Hinc nivei crassique aequaliter optima virtus,
Cetera me brevitas dicere iussa vetat.

VINA.

Praeteriturus eram, quod praeteriisse nocebat,
In partes siquidem Bacche vocandus eras.
Corpore nam quicumque voles animoque valere,
Scire operae pretium est, quid queat iste deus.
Omne merum vires in corpora praestat et auget,
Idque magis, si sit crassius atque rubens,
Dulce nocet stomacho, quamvis alimenta ministret,
Consulit huic melius quisquis acerba bibit.
At minus hoc nutrit, multo minus alba, sed omni
Plus fulvum vino commoditatis habet.
Et siccum calidumque magis vetus omne [Note: 1524, 1531: Orig.: omni] recenti est,
Difficiles etiam solvere musta solent.

Omnia restituunt cognatum vina calorem [Note: Vredeveld: Orig.: colorem],
Et cito pars melior sanguinis inde venit.
Nam penetrat, partesque cibum partitur in omnes,
Membraque restituit, quae tenuata iacent.
Languentis pellit stomachi fastidia, et auget
Esuriem, reficit quos pituita gravat
Bile per urinas vacuat, redditque colorem [Note: 1524: Orig.: calorem],
Exhilarat mentes, robora firma facit.
Talia vina quidem modice data, commoda praestant.
Immodice noli sumere, sumpta nocent.
Utque frequens nocet ebrietas, sic rara iuvabit,
Et sumptum prodest evomuisse merum.
Invitant stomachum rarae bona pocula mensae,
Plus nimio corpus multiplicata gravant.
Quod si nec fueris abstemius, et nec asotus,
Crede mihi punctum quodlibet inde feres.
Nec mihi Clitorio quisquam de fonte loquatur,
Copia dum largum fundat amica merum.

CEREVISIA.

Qui docuit crasso Cererem confundere succo
Huic iratus erat Bacchus, et ipsa Ceres.
Nam Pelusiaci qui laudat pocula Zythi,
Illi nec cerebrum, nec caput esse potest.
Renibus, et nervis, cerebroque hic noxius humor.
Saepe etiam leprae semina foeda iacit.

CONCLUSIO.

Plura quidem potui, sed me ceu litore abactum
Longius, immensi terruit unda freti
Haec quoque quam metuo, ne me iuveniliter ausum
Plus nimio vivis invida fama ferat.
Sed tibi Sturtiadum clarissima fama Georgi,
Omni parendum conditione fuit.
Nam quia iusta tuo poteras mandare poetae,
Te duce, quae potuit pondera ferre, tulit.

MEDICINAE LAUS PER EOBANUM HESSUM EX ERASMO, versu reddita.

UNICE NOSTROrum studii vitaeque Sodalis,
Hune, nec Hessiaca non memorande chely.
Ut nuper nomen medicorum in verba dedisti,
Et novus haec Phoebi miles in arma venis,
Sic petis, ut Medicae scribam tibi nomina laudis,
Quis sit divinae, quantus et artis honor.
Obsequor, idque volens, animo tam iusta petenti,
Quaeque bonus nemo non tribuisse volet
Idque ego dum facio, tibi dum promissa feruntur,
Causa brevis debet carminis esse mei.
Si qua datis hominum debetur munere rebus
Gloria, diis merito talis habenda fuit.
Maxima diis, siquidem causas mirata vetustas,
Artibus humanis munera parva dedit.
Non quia fictilibus dignum sit credere Divis,
Aut non omne, quod est, muneris esse dei.

Sed quia sic pretium rebus fecisse volebant,
Maior ut eximiis artibus esset [Note: 1531: Orig.: esse] honor.
Sic leges, sic iusticiam, sic iura fidemque
Munera divorum maximus orbis habet.
Ut taceam reliquas humanis usibus artes
Concessas, caelo sic Medicina data est.
Namque malis certa morbis ratione mederi,
Vix hominum credi posse videtur opus.
Saepe ope praesenti fugientem sistere vitam,
Divinae partem conditionis habet.
Plus satis hoc laudata, quod ipso munere laudis
Non eget, et proprio est nomine clara satis.
Namque nec utilius quicquam, nec cuius egerent
Plus ope mortales, iussit habere deus.
Multa quidem fateor nostrae data commoda vitae,
Fortunae in primis liberioris opes.
Sed nisi tu valeas, animoque et corpore constes,
Horum quicquid erit, nullius usus erit.
Ut valeas Medicina docet, quo munere maius,
Largiri regum nullius arca potest.
Atque ut divina res maiestate verenda est,
Laudari humano non satis ore potest.
Quod quia non potuit fieri sermone pedestri,
Forsitan in versu gratia maior erit.
Nunc age volve animo, circumfer in omnia mentem,
Naturae varias emeditare vices.

Quam sit in humanis discors variatio membris,
Non iisdem semper, sed nec ubique sibi.
Namque tot aetatum discrimina corpora mutant,
Dissimiles sexus, dissimilesque situs.
Illos ira premit, iuvat hos clementia caeli,
Hos studia evertunt, his meliora favent.
Tot genera ut vitae taceam, quibus omnibus una
Est opus, ut medica constituantur ope.
Quis queat herbarum tot milia dicere? plus quam
Nomina morborum, nota trecenta ferunt.
Inde quot emanent, nulli puto dicere promptum est.
Tot genera in partes quis secuisse queat?
Quae cuncta ingenio rimari atque arte magistra,
Vix erit humanae conditionis opus.
Est aliquid mensum certis rationibus orbem,
Et velut artifici composuisse manu.
Maior ab ingenio Medici labor omnia praestat.
Naturae occultum cui nihil esse potest.
Multa Scholae possunt rerum decreta Sophorum
Dicere, sed sola garrulitate valent.
Rebus agit Medicus, verbis res applicat, et quod
Tantum verbo aliquis disputat, ipse facit.
Ille manus audax naturae viribus infert,
Cogit et hanc cursus vertere saepe suos.
Ille velut terrae fibris excludit apertis,
Quicquid et haec extra, quicquid et intus habet

Omnia quis referat? quot sunt data nomina rebus,
Artibus hic credi tot valuisse potest.
Iam si non pudor est, si fas est vera fateri,
Ars immortali est proxima nostra Deo.
Sicut enim deus est, vitam qui donat et aufert,
Ablatamque potest reddere, quando libet.
Sic medicina datam si non infida tuetur,
Quis neget humani muneris esse nihil?
Prisca suos sileant vanos mendacia divos,
Magna quibus tribuunt, sed caritura fide.
Tyndarida in lucem revocatam Epidaurius anguis,
Iactet Prussiacus funera victa senex.
Quae licet a vero procul absint, mira videri
Posset ut ars, licuit transiliisse fidem.
At non est eadem servare, et reddere vitam
Gloria, et haec propria est numinis, illa hominis
Quid tamen hoc refert, si qui moriturus obibat
Obtinuit medica, ne moreretur, ope?
Respirasse liquet supremo a funere multos,
Fatalem casu nec subiisse rogum.
Quod casus paucis dedit, hoc ars provida multis,
Mirari hanc poteras, ille sine arte fuit.
Ut tamen hanc caelo debemus et omnia, sic nos
Omnibus hoc, paucis, quod dedit illa [Note: Vredeveld: Orig.: ille], damus.
Nam neque divinum vulgavit in omnia munus,
Et voluit cunctis esse salutis opem.

Aspice, morborum quot sint exempla, quibusdam
Exitium praesens, ni medearis, adest.
Quale quod elisis dissolvit corpora nervis,
Quale quod in venas pestile virus agit.
Quale ubi spumifero [Note: Vredeveld: Orig.: fumifero] compressa arteria flatu,
Suffocat gravibus corpora lapsa modis.
Qualia multa ferunt mutantes tempora casus,
Qualia multa solent corpora nostra pati.
Omnibus auxilium medicus tulit, omnibus idem
Est opifex, ipso non renuente deo.
Qui quia naturae docuit cognoscere vires,
Quod docet, hoc uti nos voluisse liquet.
Quis neget ante diem multos periisse supremum,
Quod medica tangi non potuere manu?
Milia quot Stygias innarunt ante paludes,
Quam decuit medicae quod nihil artis erat?
Milia quot degunt hodie vitalibus auris,
Quae tantum nasci contigit huius ope?
Nam quia nascendi discrimina mille fuerunt,
Mille modis haec ars auxiliata fuit.
Quae modo nascentes, et ab ipso limine vitae
Accipit, et certa vivere lege facit.
Quod si est esse deum, plures iuvisse, vel hoc est
In medico verum, vel ratione caret
Non modo namque iuvat, verum quoque servat et uno
Elogium duplicis nomine laudis habet.

Iam taceo reliquas, quarum nec semper egemus.
Nec doctos omneis artibus esse iuvat.
Huius ubique opus est opera, seu corporis aegri,
Sive animi vitium contigit, illa levat.
Sicut enim quosdam vulgant contagia morbos,
In sibi vicinis corpora iuncta locis.
Sic animo quodcumque grave est in corpus abundat,
Rursus et hoc animum perdere saepe solet.
Arte sua sed ubi medicus componit utrumque
Praestat, ut hoc valeat, langueat ille minus.
Finge relegatos omnes vel ad ultima morbos
Limina terrarum, finge dolere nihil.
Qua talem ratione statum defendere possis,
Non video, medicus ni tibi monstret opem.
Ille docet, qui quemque cibi releventve premantve
Convictus legem totius ille docet:
Res gravis est, et ut est, sic omnibus esse videtur,
Infirmo reptans curva senecta gradu.
Haec ut sera magis, magis ut iucundior adsit,
Si quaeris, medici provida cura dabit.
Desiit esse senex vetulusque repubuit Aeson,
Causa iuventutis Colchidos herba fuit.
Perpetuo iuvenem fama est vixisse Phaona,
Unctum Pyxidibus diva Cytheri tuis.
Et ne vana morer fugientis gaudia formae,
Solius et curam corporis esse velim.

Sunt etenim qui sacra colunt, qui mystica tractant,
Qui iubeant animos excolere, inde nihil.
Quorum ut parte aliqua tam frivola dicta refellant,
Quid ferat ars animis nostra, videre libet.
Principio quis tam viciorum est impiger hostis,
Quam medicus? quis tam sobrietatis amans?
Plus quoque tristitiae nemo moderatur et irae,
Nemo magis Veneri temperat atque gulae.
Ille docet morbos animi compescere primum,
Si volet, ut veram sentiat aeger opem.
Is tibi seu victus, seu rerum lege medetur,
Languida nunc atra pectora bile levat.
Nunc cordis reficit vires, fulcitque cerebrum
Spiritibus, lapsus corrigit ingenii.
Si qua iacent memori velut instrumenta reponit,
Naturam ad sese corporis illa trahunt.
Quae dum cuncta facit, dum praestat singula, numquid
Parte hominem totum servat utraque sui?
Nam quos mole gravat somni Letargus iniqua,
Quos animo captos dira Phrenesis habet.
Quos Maniae vitium premit, aut lymphaticus error
Quosve malum sidus reddidit attonitos,
Hos qui restituit, num restituisse videtur,
Quantus homo est animo? corpore quantus homo est?
A vitiis animum qui liberat, ille medetur
Vix uni, medicans corpus utrumque facit.

Frustra erit ille animae medicus, qui lucis egentem
Nactus, ad oppressum frivola verba ferat.
Saepius at medicus poterit revocare labantem,
Ut sit, curari qui [Note: 1524: Orig.: quod] queat inde animum.
Corporis atque animi siquidem natura cohaeret
Semper, et alterius postulat alter opem.
Hic tamen ex illo pendet magis, omnis ab illo
Naturae quandam transtulit ille notam.
Qui volet ergo animo bene constanterque valere,
Si facit, ut valeat corpore sanus erit.
Quod quia nemo alia, nisi praestitit arte medendi,
Haec ista potior laus memoranda fuit.
Vox divina suum medicis decernit honorem,
Praecipit et iusta relligione coli.
I nunc sanctarum spatiosa volumina legum,
I veteres iacta nomina tanta sophos.
Omnia sunt hominum paulatim inventa per artes,
Ut creat hanc artem, sic docet ipse deus.
Nam nisi mentitur, medicina est omnis ab illo,
Non probat hoc uno pagina sancta loco.
Omnia deberi, qui nos genuere, fatemur,
Quod vitam nobis hi tribuere semel.
Plura tamen medicis, excepto numine divum,
Quod vitam servant saepius ancipitem.
Ense minax nostris cervicibus imminet hostis,
Quem qui propellunt, dicimus esse pios.

Pro vita medicus tot vitae pugnat in hostes,
Ingratus meritis talibus esse queas?
Aequali divum reges veneramur honore,
Quod vitae dominos credimus atque necis:
Hos tamen haud aliter nostrae, quam quatenus illam
Esse sinant, vitae iura tenere vides.
Adde quod haud aliam, quam corporis, illa potestas
Ars dabit haec vitam corporis atque animi.
Iam prope rapturi subeuntem limina ditis,
Ad vitam domita morte redire iubet.
Saepe utriusque hominis vitam sic reddit utramque
Alterius terris, alterius superis.
Officium est reliquis, si quid fuit utile, rebus,
Spectari pietas hic nisi sola potest.
Adde quod eximium quicquid deus obtulit ulli,
Ut maneat medici cura fidelis agit.
Tot claras animi, naturae munera. dotes
Casibus expositas mille videre licet.
Vis memor, ingenium, virtus, concordia mentis,
Saepe fluunt medico non adhibente manum.
Morborum siquidem vis obruit, ut freta ventis
Concita fluctivagas saepe tulere rates.
Non secus ac radiis caecas Sol aureus umbras,
Morborum medicus dispulit omne genus.
Corpus ut hoc mortale sit immortale, quis optet?
Ars tamen hoc quadam praestitit ista tenus.

Namque alacrem seros vitam servasse sub annos
Quaedam etiam vitae forma perennis erat.
Rhetoras exemplis fuerat par grandibus uti,
Nos sonus infanti noster in ore decet.
Iure igitur priscis ars laudatissima saeclis,
Nondum corruptis moribus ista fuit.
Tum fuit in pretio, tum praemia digna ferebat,
Tum sacra, tum magnis regibus apta fuit.
Legiferum fecisse cibis discrimina Mosen
Quis medica factum sub ratione neget?
Orphea quis nescit medicas errasse per herbas?
Argutaque illis accinuisse lyra.
Fons sacer ora rigans vatum divinus Homerus,
Hei quantis medicos laudibus ille vehit?
Quantus in herbarum memorandis viribus idem est?
Moly sacrum quanto condidit ore suum?
Quod non arte sua superare venefica Circe,
Non Ithacum possit detinuisse suum.
Dona voluptifici Nepentheos incluta sacri,
Qualia sint illo nemo canente rogat.
Paeona Phylliriden magnum, Phoebique nepotes,
Heroa quoties tollit ad astra tuba?
Ille virum multis medicum quoque praetulit unum,
Omnibus instructum posse latere nihil.
Plurima Pythagoras, inter quae scripta reliquit
Plurima, quas vires quaelibet herba ferat.

Nimirum exosus carnes, tam cautus in herbis
Si fuit, hoc factum quo tueatur habet.
Quis vel Aristotelem nescit, magnumve Platona
Praeclare medicae consuluisse rei?
Chrysippum taceo, Theophrasti scripta leguntur,
Romanos ingens est numerare labor.
Nulla magis magnum Mythridatem gloria rerum
Laudibus aeternis, quam medicina tulit.
Cuius ab ingenio quam nobile pharmacon exstet,
Saepe minus caute sumpta venena probant.
Quos Arabas, quos Chaldaeos? quos dicere Persas,
Nomina si libeat barbara multa, queam?
Si libet exemplis uti melioribus, ipsum
Aspice, qui medicum se docet esse, deum.
Illinit hic oculis commistum pulvere sputum,
Hic oleo et vino vulnera foeda lavat.
Diversum ille suis abituris iussit in orbem,
Hospitibus medicas addere saepe manus.
Dum vinum Iuveni Paulus praescribit amato,
Parte aliqua medicus numquid et ipse fuit?
Luminibus captum dum liberat arte medendi
Angelus invenit, quod modo nomen habet.
O studium caeleste, datam divinitus artem,
Divinae illae animae nomina cuius amant.
Iudicia heu perversa hominum, nescire pudendum
Creditur infausti vilia damna lucri.

Scire pudet, qua nam possint ratione tueri
Lucrum quo maius fata dedere nihil.
Quod si fortis erit, si verus habetur amicus
Fortunam socius qui per utramque manet,
Nemo magis fidus medico, qui tempore duro
Ipse quoque ut valeas, multa pericla subit.
Cum fugiunt agnati omnes, hic solus adhaeret,
Quamque alii nequeunt, monstrat et addit opem.
Heu nimis ingratos, opera qui talis [Note: 1524, 1531: Orig.: tales] amici
Servati, oderunt (proh pudor) artificem.
Nam quia desperant sat praemia digna rependi
Posse, viri vultus sustinuisse grave est
Si quis ab utilibus pretia aestimet, haec quoque rerum
Inferior nulli est quaestibus atque lucro
Quamquam maior erat, quam qui ratione sileri
Ulla divinae debeat artis honor.
Pauca tamen referam, nec enim fuit illa per omnes
Cogendis subito fructibus uberior.
Praemia si memorem, quibus illam pendere Reges
Sint soliti, nullam dicar habere fidem.
Quem tu donaris centum Ptolemaee talentis,
Antiochum patrem consule, certus eris.
Pluris Alexander Critobulum fecit, et auxit
Divitiis, quales dicere musa fugit.
Portentosa quidem res est, sed vera relatu,
Roma quibus medicos quaestibus extulerit.

Quinquaginta super sestertia pone ducentis,
Annua quae medicis prodiga Roma dedit
At bene si numeres sex haec tibi milia nummum,
Plusque ferunt aeris, quod vehit unda Tagi
Quid tamen haec priscis iuvet extraxisse latebris
Praesentem faciunt tempora nostra fidem.
Nam quot in hoc numero Croesique Midaeque coactis
Divitiis audent Regibus esse pares?
Utque ferunt, aliae flores sine fructibus artes,
Sic haec largiflua praestat utrumque manu.
Frigebunt steriles Musae, sine nomine Rhetor
Frustra pro sola laude disertus erit.
Musicus ut cantu superet Sirenas, egebit.
Ingeniosa licet, nuda mathesis erit.
Haec et plura, aliquo nisi sint insignia cultu.
Urgentem poterunt vix pepulisse famem.
Ipsa suos aegre ditabunt iura professos,
Ni fuerint summis artis honore pares.
Adde quod e sacris raro gravis arca paratur
Vivere nam recte nemo libenter emit.
Sola suos facili cultores arte tuetur,
Extulit in famam quos medicina semel.
Illa brevi magnos explorat tempore quaestus,
Et solo immensas nomine conflat opes.
Quin etiam terris non omnes omnibus artes,
In pretio lucri fertilis instar habent.

Sarmaticis Rhetor fugiet derisus ab oris,
Cognitio est legum limite clausa brevi.
Ipse suae redeat patriae divinus Homerus,
Ipsum se superet carmine, pauper erit.
Heu aevum insipiens, heu barbara saecula, felix
Cui tales nasci contigit ante dies.
Non tamen ista queri fuit hic opus, omnibus artes
Cum pereant aliae gentibus, una manet.
Una ubicumque satis praestat medicina lucelli
Terrarum, quamvis ad Garamantas eas.
I pete climatibus contraria climata nostris
I pete caelivagi Solis utrumque larem.
Invenies, quo mox ditescas foenore, vitam
Nam petit [Note: 1524, 1531: Orig.: petet], et medica gens eget omnis ope.
Hoc quoque sunt ipsum qui dicant esse pudendum,
Immodicos quaestus quod medicina ferat.
Verum, sed meritis benefacta rependere nullis,
Hoc opus ingrati, et iusta negantis erat.
Hanc Cato damnavit nimium Romanus, at ipsum
Conveniens duris moribus illud erat.
Sunt quoque qui medicos impune occidere clamant,
Quod poterant, virtus non voluisse fuit.
Iam miserum est medici praescriptis vivere (ut aiunt)
O vocem, furias quae decuisse queat.
Scilicet enerves hebetari profuit artus,
Mille voluptatum desidiaeque modis.

Sed quid opus tales verbis convellere causas,
Quae sine iudicio pondus habente cadunt?
Namque graves arti poenas hi saepe dederunt,
Qui tantum probris impetiere decus.
Quod si sunt aliqui (sicut sunt multa malorum
Milia) qui tantum nomine sunt medici.
Ecquid iniquius est, hominum quam moribus artem
Arguere, et laudem criminis esse loco?
Nulla est relligio, tam sancta professio nulla est:
Quae nullos habeat sustineatque malos.
Quis dabit, ut qualem votis optare solemus,
Contingat princeps, hic et ubique bonus?
Ergone maiestas damnanda est nominis huius
Si sit paucorum crimine facta nocens?
Omnibus haud noceat quosdam peccasse fateri.
Peccarunt homines, ars sine fraude fuit.
Quis non et medicum Musis, et Apolline dignum,
Et plenum numeris omnibus esse volet?
Quem si forte neget nostrae fortuna saluti,
Huc tamen eniti, possit ut esse, decet.
Et poterat, tantum videatur posse, nec huius
Molis iners ratio pondere victa cadat.
Et multi potuere, et ab huius nomine laudis,
Condecorant nostros milia multa dies.
Sed quis erit modus? et quem finem nostra videbunt
Carmina, si quae sunt, scribere plura velim?

Et portum video, et longum mare restat eundum
Sed quia praestiterat, litora prima petam.
Si placida antiquis accessit gratia rebus,
Hac nihil antiquum novimus arte magis.
Si bonus inventis pretium dedit artibus auctor,
Artifices fama est hanc reperisse deos.
Si venit gravitas ab honoribus ulla peractis.
Divinis meruit laudibus illa coli.
Si sunt in pretio, quae magnis digna videntur,
Semper apud Reges maxima visa fuit.
Si quod difficile est, pulchrum quoque pulchrius hac est.
Cum sit et hac usu grandius arte nihil.
Si spectare libet quid, possit quanta facultas,
Haec fugientem animam sola tenere potest.
Si quid inest rebus quiddam quod saepe necesse est
Nulla sub hanc tantum gloria laudis habet.
Si virtus spectanda, quid est vel honestius usquam
Quam servare hominem, qui periturus erat?
Si quis ab utilibus venit favor, omnibus huius
Ut fuit et maior, gratior usus erat.
Ex animo talem ergo animum tibi gratulor Hune
Tam bona qui potuit deligere ista sibi.
Perge modo, et totis incumbere viribus aude,
Unde novus studiis iam tibi surgit honor,
Unde tibi faciles texunt nova serta Napeae,
Ista quidem vario germine floret humus:

Hoc iter ad Musas ego te comitabor euntem,
Haec quoque (si nescis) proxima ad astra via est.
Haec tibi disparibus cecini dictata camenis,
Dum subita medicus ludit Apollo chely.
Quae quantum nobis, tantum debebis Erasmo,
Qui prior omnibus haec, sed sine lege dedit.
Nos prius eximie culto succidimus horto
Parte bona, quae nunc pauca, sed apta vides,
Addidimus quoque ceu nostro de flore corollas
Quarum lecturos non puduisse queat.
Et ne cassa modo passim, et sine lege iacerent,
Legimus, et numeros iussimus esse. Vale.

CHORUS ILLUSTRIUM MEDICORUM IN MUSAEO STURTIADAE PICTUS ERPHURDIAE.

APOLLO.

Arva Ceres, vineta coli monstravit Iacchus,
Mercurius citharam, Lemnius arma dedit.
Multa alii divum, Medicina inventio nostra est,
Omnibus haec maius gloria nomen habet.

IDEM.

Tela trisulca Iovem, Cererem seges, ebria Bacchum
Vina, deos inter nos medicina locat.
Illi saepe nocent, quas invenere, per artes,
Quam saepe illae adimunt, ars mea reddit opem.

AESCULAPIUS.

Quas pater invenit, per me dedit omnibus artes,
Creditus hinc vivo corpore numen eram.
Abstulit iratus vitam mihi Iuppiter illam,
Quam reddi toties non tulit arte mea.

PODALIRIUS.

Saepe meas sensit vires Argiva iuventus,
Fluminis ad ripas inclute Xanthe tui.
Ex patre me Phoebo fecit fortuna nepotem.
Nec te diva mei [Note: 1524, 1531: Orig.: me] nympha Coroni pudet.

MACHAON.

Me quoque qua fratrem Podalirion, arte medentem
Vidit ad Idaeos Graecia tota lares.
Vera loquor, nec me tacuit divinus Homerus,
Curasse artifici vulnera multa manu.

CHIRON.

Herbarum vires magnum cognoscere Achillem
Et blanda docui concinuisse lyra.
Debet et ipse suas nobis Epidaurius artes,
Cui sedem Latii Tybridis unda dedit.

HIPPOCRATES.

Primus ego obscura medicinam nocte sepultam,
In lucem veris artibus adserui.
Nec mihi cuncta parem viderunt arte medendi
Saecula, quaeque manent, quaeque fuere prius.

GALENUS.

Dempseris Hippocratem medicorum primus habebor
Debeo multa illi, debet et ille mihi.
Nam quae nota parum reliquis dedit, omnia feci,
Mille libris claro lucidiora die.

IDEM.

Hippocratem magnum brevis insula, me dedit ingens
Terra Asiae, plus nos scripsimus, ille minus.
Ille elementa dedit, nos inde exstruximus arcem,
Quam servat medici praesul Apollo chori.

PAULUS AEGINETA.

Nos lege qui magni cupis aurea scripta Galeni,
Tramite difficili non remorante sequi.
Illius aequarunt immensa volumina vires,
Omnia sed cursu nos breviore damus.

ASCLEPIADES.

Rhetor eram, sed me locupletem ex paupere fecit,
Curandi ratio corpora more novo.
Exstinctam posito revocavi a funere vitam,

Et fortuna meo nomine victa dolet.

ERASISTRATUS.

Tabuit illicito Stratonices igne novercae
Antiochus, tacito certus amore mori.
Arte mea iuveni deprehenso gratia patris
Obtulit uxorem, quae modo mater erat.

EROPHILUS.

Primus venarum docui cognoscere motus,
Quemlibet aetatis pro ratione suae.
Nostra fefellisset nec quemquam musica, si non
Plus nimio visum grande fuisset opus.

CRITOBULUS.

Fama clarus eram Macedum sub Rege Philippo,
Artis opem fidae cui mea dextra tulit.
Namque oculum dubia percusso forte sagitta,
Absque nota formam luminis adserui.

PHILIPPUS.

Tristis Alexandro suspectum littera fecit.

Ne biberet nostra pocula mista manu.
Ebibit ille prius, tum scriptum porrigit ultro,
Tanta me dignum credidit esse fide.

DIOSCORIDES.

Tempore quo Phariis Antonius ignibus arsit,
Praelatus medica pluribus arte fui.
Debet adhuc nostris rerum natura libellis,
Quod tum tot pauci non potuere mori.

PRODICUS.

Plus alii penetrabilibus tribuere venenis,
Sordidus ingenio debet alipta meo.
Me prius insolitum vectigal principe factum est
Unde suae medicis conveherentur opes.

CREON.

Mille ego cum variis relevarem corpora morbis,
Nulla nisi experto cura probata mihi est.
Sed nova, cassa fide, ne res auctore careret,
Fama Agrigentini fecerat Empedoclis.

CRITIAS [Note: Vredeveld: Reg.: Crinas].

Cuncta Mathematica fieri ratione probavi,
Inspexique leves semper ephemeridas.
Facta meis opibus patriae monumenta reliqui,
Quae puto Massyliam nunc quoque posse loqui.

CHARMIS.

Cuncta ego damnavi medicorum scita priorum,
Tam placuit novitas ambitiosa mihi.
Frigida brumali sub sidere balnea feci,
Ars tamen invenit prodigiosa fidem.

THESSALUS.

Qui legis Iliaci tot milia scripta Galeni,
Ne mirere meum nomen ubique legi.
Nam mea si veterum potuisset parcere scriptis
Lingua, pepercisset forsan et ista mihi.

AVICENNA.

Si mihi non nocuit, quod Arabs, quod barbarus essem,
Ne fierem medicae gloria magna rei.
Cur mea barbaries noceat mihi reddita verso,
Ne legar? et patria voce disertus eram.

VECTIUS VALENS.

Clarus eram medicas quaesita laude per artes,
Nec minus eloquii munere clarus eram.
Regia passa nefas coniux mihi nomina fecit,
Quae cuperes Claudi clara fuisse minus.

ANTONIUS MUSA.

Posterior nulli veterum ratione medendi,
Omnibus Augusti maior honore fui.
Sunt qui me dicant Musas odisse Maronis,
Cur igitur falso nomine Musa fui?

PLINIUS.

Quicquid in arcanis naturae sensibus unquam,
Aut fuit, aut nunc est, aut erit, omne meum est,
Talem se nostro debet medicina labori,
Qualis naturae prodit ab uberibus.

CORNELIUS CELSUS.

Dictantes medici quandoque et Apollinis artes,
Musas Romano iussimus ore loqui.
Nec minus est nobis per pauca volumina famae,
Quam quos nulla satis bibliotheca capit.

Q. [Abbr.: Quintus] SERENUS.

Mista salutiferis celebravi pharmaca Musis
Haec quoque (si nescis) carmina Phoebus amat.
Stulte quid argutis garris non esse poetis.
Ista velut vetita sacra ferenda manu?

MACER.

Illustrata meo, medicina est carmine, nec vis
Herbarum, quae me fugerit, ulla fuit.
Nec puduit scripsisse olim, nunc paenitet, ex quo
Non habet haec aetas, quae mea scripta legat.

CHORUS MUSARUM IN EODEM.

CLIO I.

Sacri prima chori Musarum praevia Clio,
Addo suam rebus temporibusque fidem.

EUTERPE II.

Me chorus Euterpen, quia sum iucunda vocarunt,
Et mea plus aliis fistula dulce canit.

THALIA III.

Quod me ceu viridi spatiantem cernis in horto,
Floribus aeternis apta Thalia fui.

MELPOMENE IIII.

Melpomene reliquas supero dulcedine cantus,
Sunt qui me tragicis moribus esse putent.

TERPSICHORE V.

Terpsichore citharam pulso ducoque choreas,
Hinc me Sirenas progenuisse ferunt.

ERATO VI.

Quamvis casta Erato castis aspiro poetis,
In sua vota tamen me vocat omnis amans.

POLYHYMNIA VII.

Aucupor innumeris Polyhymnia cantibus aures,
Aeternumque canunt organa nostra melos.

URANIA VIII.

Uranie caeleste genus caelestia canto,
Esse deos facio, qui mea regna colunt.

CALLIOPE IX.

Vox bona Calliope Musarum maxima dicor.
Singula sunt aliis, omnia tota mihi.

HELII EOBANI HESSI POETAE Elegiae Tres.

De Schola Norica, ad Bartholomaeum Bacchium In Auspicio Scholae propositum Carmen. In invidum quo intentatae calumniae respondet.

INVIDIAE.

Hic oculis opus est iterum tibi Livide. si qua
Dentibus occurrat praeda parata tuis
Sed puto, ni rodas tua pectora, ut ante solebas
Hic miser extrema conficiere fame.

AD BARTHOLOMAEUM BACCHIUM CIVITATIS IOACHIMICARUM Vallium ab Epistolis, de Schola Norica, Eobani Hessi Carmen.

CLARE VIR, ET nostro dici dignissime versu
Ingenio felix Bartholomaee tuo.
Verus amor, syncera fides, et recta voluntas
Talem te nobis, qualis es, esse docent
Qui licet infida distemus sorte locorum
Parte simul nostri nobiliore sumus
Sicut enim speculum reddit simulachra renidens
Sic animi faciem littera testis habet
Littera te nobis primum tua fecit amicum
Me tibi coniunctum littera nostra dedit
Gratulor oblatumque libens amplector amorem
Cuius in hoc nullus pectore finis erit
Nam tua sic pietas et libera facta merentur
Non tantum nostro tempore digna legi

Scribis ut indiciis cupias cognoscere nostris
Nuper ut hic coeptae sit nova forma Scholae
Ne teneam cupidas longis ambagibus aures
Accipe complexu plurima facta brevi
Hic ubi flaventes viridis Pegnesus harenas
Aestuat et fluvio Norica rura secat
Lauriger ipse locum Musis delegit Apollo
Quam placidum constat non habuisse prius.
Namque ut erant toto superantibus orbe fugatae
Hostibus, et profugis nemo ferebat opem
Constiterant moestae procul in Pegneside ripa
Ausa loci quaedam quaerere nomen erat
Norica, Phoebus ait, sita sunt hic moenia, per quae
Pegnesus placido labitur amne gravis.
Hic propere audito Pegnesi nomine, Musis
Credita laurigeri Peneos unda fuit
Nec mora litorea contextis fronde coronis
Carmina populifer concinit ista chorus
Hic domus, hic requies, hic sunt Peneia Tempe
Hospitium nostrae sit locus iste fugae
Audiit ipse loci Genius subitoque volentes
Quod datis accipimus, nam placet omen, ait
Dixit et ingeniis Musarum immisit amorem
Quae populi curas huius et urbis agunt
Nunc igitur fatis Urbs Norica ducta benignis
Hospitio Musas liberiore fovet

Felicem populum si quo modo pectore coepit
Hoc studiis pergat consuluisse bonis
Pergit, et hoc animo tantos instaurat honores
Deserat ut numquam quod bene coepit opus
Namque nec abiectae hic triviis popularibus artes
Musica nec vili pro stipe castra merent
Provida delegit venerandi cura Senatus
Tam qui recta sciant, quam docuisse queant
Et si non sumo mihi nominis huius honorem
Hic tamen et laudis pars habet ista locum
Et quia multa cupis, nec possumus omnia, saltem
Dum licet ex multis pauca referre libet
Nam quod ad ingenii cultum vitaeque tenorem
Pertineat, possis dicere abesse nihil
Quis neget eximium, magnique per omnia fructus
Munera linguarum perdidicisse trium?
Demus ut hoc, Romana parum est novisse negoti
Quamquam o, sed libitum sit potiora sequi
Hic licet Argolicos herbis spirantibus hortos
Intrare, atque avida diripuisse manu
Sed tibi nec fuerit fama haec Ioachime pudori,
Laus ea, seu nolis, est tua, sive voles
Sicut et Hebraeae qui tradunt commoda linguae
Parte bona laudum qua veherentur, erat
Ipse ego, cuius habet Germania scripta legitque
Tot modo, sive aliqua est, sive ea fama nihil

Ipse ego qui calamo primus rude carmen agresti
Teutonicis lusi, temporibusque meis
Quem nunc carminibus Nymphae Pegnesidos orae
Lassantem resonis plectra canora, stupent
Gratulor huc fatis me sic volventibus actum
Qua Musae spiret lenior aura meae
Unde loco forsan vestitior exeat olim
Ingenii siquidem vestis egere vides
Atque utinam tales habuissem semper amicos
In studiis quales obtulit iste locus
Nunc tamen, ut quod opus coepit mea Musa sequatur
Munere nascentis fungor et ipse scholae
Carmina Minciadis meditor divina poetae
Non tantum pueris carmina digna legi
Tum, si fata ferant, victura poemata pango
Multa, legenda brevi, sicut et ista legis
Vivere sic igitur dum post mea fata laboro
Dum colo surgentem nomine reque Scholam
Rhetoricos alii campos et amoena vireta
Lustrantes, cupidis florea serta legunt
Quae studiosa sui defert Ciceronis honori
Nunc numeris pubes talibus ausa loqui
Hic tibi, grammaticae quid enim praecepta moremur?
Pulchre est e septem culta secunda soror
Callida difficiles Dialectica solvere nodos
Nec minus occultas tendere docta plagas

Hanc prius insani misere afflixere Sophistae
Reddita sed cultu nunc meliore nitet
Quam nunc nostra tibi debet Rotinge iuventus
Micale, nec nostrae tu reticende chely
Sed memor ista pium nobis peperisse Philippum
Commoda, dispeream si tacuisse queam
Hic monstrant vario scrupulosa mathemata flexu
Quicquid opus rerum totius orbis habet
Quorum cum studiosa sua sit sponte iuventus
Norica, praecipuus debuit esse labor
Ergo seu ratio stellarum incerta vagantum,
Seu vagus instabilis te movet ordo rotae
Devia multiplicis vis nosse volumina sphaerae
Vis maris et terrae, nomina, regna, vias,
Dispeream si te nostram quaesisse palaestram
Poeniteat, tam sunt omnia certa tibi
Tam vir ad eximias ceu factus contigit artes
Paene Syracusium vicerit arte senem
Et nisi in hoc versu non sit tractabile nomen
Illius haud quaquam praeteriturus eram
Nec tibi sanctorum deerunt mysteria vatum
Quicquid et ad Christum littera sacra docet
Quaeris an historiae sit et hic locus, est quoque si qua
Nomina res Macedum regis habere putas
Fortis Alexandri siquidem nos facta docemus
Forsan et a Quinto, Livius alter erit

Vivendi praecepta petis? Cicerone diserto
Qui melius posset scribere, nemo fuit
Vivendi praecepta loquor civilia, verum
Tu monstras verae Christe salutis iter.
Praeterea studia exercet sibi tradita pubes
Pectora quo virtus aemula semper agat
Nunc etenim filo connectunt verba pedestri
Nunc eadem certa conditione ligant
Omnia quis volet? et si persequar omnia dicar
Plus quam debuerim complacuisse mihi.
Sed mihi nec placeam, tibi nec placuisse laborem
Omnia in scripto sint potiora meo
Quod nisi mens alias fallit praesaga futuri
Haec Schola Germanae gloria laudis erit
Hoc superum Rex ipse velit succedere Christus
Semina qui studiis talibus ista dedit
Qui tales animos in Norica pectora misit
Incoeptam meritis augeat ille Scholam
Vive Vale, pars nostrae animae, charissime Bacchi
Meque tuos inter quemlibet esse sine

IN AUSPICIO SCHOLAE PROPOsitum Carmen, Recognitum et nonnihil auctum.