[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: toc]
[Gap desc: blank]
IN PRIORE FARRAgine sunt. Bucolicorum Idyllia 17, cum argumentis et annotationibus. Heroides iam tertium recognitae et auctae. Illustrium ac clarorum virorum Epicedia, et ipsa aucta et recognita. Item Silvarum libri novem
Cum sit non tantum patrias Ficine per urbes
Cognita virtutis prodiga fama tuae
Cum tua certatim populi praeconia linguae
Laudibus aeternis hic et ubique vehant
Cum, si vera fides populari adhibenda favori est,
Multorum laudes unus habere queas
Et merito cum sis tam multa dote beatus
Non est de meritis fama maligna tuis
Dignus honorata mihi visus es esse Camena
Quae victura tuum nomen in astra levet
Quam mihi difficilis quoniam natura negavit
Nec satis ingenii vena benigna fuit
Officio volui praestare quod arte nequibam
Illius haec instar, huius et illud habet
Ergo mihi Andino cantata Idyllia versu
Munus amicitiae fer precor esse meae
Fer precor ista suis dignissima carmina silvis
Tuta patrocinio nominis esse tui
Illa tuae siquidem famae monumenta dicamus
In quae parca nihil iuris habere queat
Accipe florentis lusum Ficine Thaliae
Accipe et aetatis iam gravioris opus
Lusimus illa quidem partim iuvenilibus annis
Quae nunc bis seno carmine secta manent
Bis duo lustra duas messes mea vita peregit
Quo toga silvestris tempore sumpta mihi est
Nunc eadem decimi tangit confinia lustri
Istis adiicimus quae nova scripta vides
Haec tamen hoc illis distant quod grandius audent
Nec modo Bucolicum concinuisse melos
Egressaeque suis urbeis invisere silvis
Tangere et agresti regia tecta pede
Non tamen oblitae caulas liquisse, nec ultra
Quam deceat populo rustica verba loqui
His plura adiiciam, faveant modo tempora [Note: 1528: Orig.: tempore]
parcae
Et si nil aliud certe ego pastor ero.
Sic tamen et silvas, ut nunc quoque, saepe perosus
Inveniam reges inter et arma locum
Forsan erunt [Note: 1528: Orig.: erant] qui nos legem servasse negabunt
Carminis, exemplo nec potuisse trahi
Nulla meas poterit terrere calumnia Musas
Quo minus efficiant quod meditantur opus
Attamen exemplis si res fuit ista tuenda
Aspice quam invidia culpa sit ista minor
Duxit in insuetas Romana palatia silvas
Itala qui Phrygium vexit in arva Ducem
Ipse Syracusia praelatus arundine pastor
Reges lanigeras concinit inter oves
Alterius linquens Arethusia flumina, summum
Sicelis Ausonium pingit arundo ducem
Me quoque conantem paulo maiora, poetis
Aemula posteritas, quae tulit ista, feret
Sicut enim illorum quondam nova, sera secuta est
Sic mea posteritas me quoque sera manet
Ergo age digne mea multo meliore Camena
Accipe Bucolico carmina facta pede
Quae si quando leges et quae prior edidit aetas
Et quae posterior, cautus ubique leges
Ne prior offendat nimios quod cantat amores
Et ne posterior quod nimis alta sapit
Sed quoniam ratio tibi reddita sufficit huius
Nunc etiam alterius causa tuenda venit
Multa meo, fateor, venus est in carmine, verum
Quam ferat aut aetas, aut rude carmen amet
Quis non aetati iuvenili indulgeat istis
Lusibus et casto forsan amore frui?
Quis non Bucolico ferat has in carmine nugas
Quo nullum vena simpliciore fluit?
Non tamen hic aliquem frustra cantamus Alexim
Igne puellari carmina nostra calent
Adde quod inculti non sunt nisi ludicra versus
In quibus est praeter saepta bovesque nihil
In quibus ut ludis iuvenilibus omnia constant
Sic Venus est iuvenum mollibus apta iocis.
Dixeris, at quandam iam nunc quoque ludis Iolen
Mollis et in quadam parte puella tibi est
Da veniam, non hic nostri cantantur amores
Sunt ea Sicanii carmina vatis opus
Plura etiam his dici poterant, quibus ista fuisset
Iudicibus Musis causa peracta satis
Sed mihi non libuit, plus quam licet, esse diserto
Causa quod haec agitur non aliena mihi
Quam si forsan edax urgebit, ut omnia, livor
Rem non cum pueris sentiet esse sibi
Tu Ficine tuae gentis decus, ista videbis
Si quando a curis otia liber ages
Liber ab illustris curarum mole Philippi
Quod tibi tam raro vix datur, ista leges
Illius ista legens mirabere utrumque parentem
Ipsius hic cernes dulce genethliacon
Nam patri indidimus laudati nomen Iolae
Mater, ut agnoscas, est Galatea mihi
Sic ego tum magni Guilielmi facta canebam
Mille locis, isto tempore paene puer
Ipsius hic etiam agnosces encomia, quem nunc
Gaudet habere suum patria nostra ducem
Quae nunc aucta magis feci virtutibus aucto
Principe, qui laudes temporis huius habet
Quem mea iam talem depinxit Musa Philippum
Qualia Pelidae Maeoni facta canis
Sunt tamen haec alio nobis cantata libello
Fistula pastores non tuba rauca decet
Qui labor ingrato quoniam fuit ante dicatus
Gratior hoc nobis inveniendus erat
Quem cum te primis sensissem semper ab annis
Fama dari merito debuit ista tibi
Non tamen haec ulli sic sunt inscripta nec umquam
Qualia nunc cernis scripta fuere prius
Haec igitur nulli potius Ficine dicarim
Quam tibi qui patriae tam decus huius amas.
Huic ego cum dederim primi nova tempora veris
Autumni fructus debet habere mei
Quod superest tibi pastores Ficine dicatos
Quaque fide debes adsere quaque potes
ARGUMENTUM PRIMI Idyllii.
PRimum suum a patria discessum describit, quo tempore iuvenis adhuc admodum, ad celebre tum Erphurdiense gymnasium studiorum gratia profectus, primum praeceptorem, et eundem itineris ducem habuit Ludovichum Chistianum Francobergensem, in omni sincera eruditione ac pietate celebrem virum, quem idcirco hoc primo Idyllio sub nomine Melisaei secum colloquentem introducit cum se ipsum Camillum vocet, ad utriusque cum naturam tum aetatem ipsorum nominum etymo alludens. Neque illud forte silentio praetereundum, quod haec quae nunc Idyllia sunt, olim sub primam editionem eclogae Virgiliana imitatione inscribebantur. Nunc posteaquam aetate iam provectiore Theocritum totum Latino carmine convertit, maluit Idyllia, hoc est fere, Imagunculas, et de variis rebus parva poemata inscribere, vocabulo Latinis forte auribus insueto, non indigno tamen quod recipiatur. Nec hoc quemquam moveat, quod quidam graece scribant Eidyllion, cum nos i longum pro diphthongo usurpemus.
MEL.:
Iam satis haec, tu perge via, nec desere coepta
Sed te summa licet mirentur culmina sacrum
Cantantem sine teste melos, hic fenore nullo
Ludis, et heu sterilem quondam experiere camenam
Pascua cum sero patriae placuisse dolebis
Desertas inter pecudes inconditaque arva
Tam dulces annos tam florida tempora perdis
Nos alios fines melioraque rura tenemus
Pastores, quos fertilibus Thuringia pratis
Pascit, fortunate puer si talibus arvis
Si tali liceat mecum considere terra
Et dites habitare casas, et plena videre
Ubera, quae totos implent mulctralia soles
CAM.:
O Melisaee tui decus et nova gloria ruris
Daphnes ornari foliis dignissime, nondum
Talis eras quando hinc laudatam egressus in oram
Si memini placidos liquisti invitus amores
Pulchra quibus miserum te perdidit ignibus Aegle
Quales tum lacrimas in te, quam multa notavi
Innumerabilibus suspiria ducta querelis
Istius ignarus populantis pectora flammae
Nunc quoque sed quiddam tale esse in amantibus aiunt
MEL.:
Nemo vir est qui non fuerit puer, attamen omnes
Quis neget? a primis pueriliter egimus annis
Atque utinam crescente aevo sapientia saltem
Crescat, et obrepens veniat cum laude senectus.
CAM.:
Non mihi iam pastor tantum Melisaee videris
Qui canat in triviis passim, sed qualibus aiunt
Orphea carminibus fatum deflesse nefandum
Dilectae Eurydices silvasque et saxa canoris
Contraxisse modis, talem te nostra tulerunt
Saecula, nate bonis avibus, tibi dexter Apollo
Spirat, et Aoniae veniunt ad plectra sorores
MEL.:
Tu quoque dumosis licet in convallibus erres
Et lacer heu sola totis sub rupe diebus
Carmina per duras longe resonantia cautes
Concinis, aeterna dignus quem fronde coronent
Pierides, nec enim credebam in vepribus istis
Talia silvicola quemquam potuisse Camena
Qualia vel nostrae mirentur carmina Musae
CAM.:
At tu quando humili verbis illudis amico
Agnosco ingenii vires non ista ferentis
Grandia, quae vestri pastores mille loquuntur
Verum age quando breves exaltatissimus umbras
Sol iacit, et valles, et frigida lustra capellae
Pascentesque tenent rivo loca proxima tauri
Dic age quam vobis felicia pascua, quae vos
Tam doctos regio pastores educat, unde
Aut quare patrios tandem remearis ad agros
Dic age iam lectas omnis grex ruminat herbas
MEL.:
Quod petis auditu dulce est, et amabile dictu
Quin prius huic ambo gelidae succedimus umbrae
Ne calor aestivus sitientia labra retardet
CAM.:
[Note: Vredeveld: Orig.: MEL.] En etiam his dulces saliunt radicibus undae
Hic puri latices quos plurima quercus inumbrat
Hic mihi grata quies, alia tu parte sedeto
His tamen incepto dilabimur, incipe vates
Incipe ut adversae stupeant tua carmina silvae
MEL.:
[Note: Vredeveld: Orig.: CAM.] Proxima monticolis Thuringia terminat Hessis
Imperium, dives regio florentibus arvis
Laeta iugis nemorum, sed multo laetior agro
Illic flava Ceres, et pleno copia cornu
Spargunt innumeras millena per horrea messes
Ipse ager obducta latuit prius omnis arista
Tum gravidae plenis turgent in collibus uvae
Vinaque nescio quo, non inferiora falerno
Exudant, motura suis fera bella colonis.
Sunt etiam gregibus sua pascua, dum viret annus
Mille per abruptos montes, et summa capellae
Transcendunt iuga, mille boves in vallibus herbas
Non ullo fetas carpunt serpente, nec ullas
Raptorum insidias umquam timuere luporum
Incustoditae per pascua tuta vagantur
Lanigerae pecudes, et culta novalia tondent
Iamque aliquis summo spectans de vertice pastor
Certantes in valle stupet, plena omnia Musis.
Hic sua quae patitur solatur vulnera, quali
Tityrus extinctum deflevit arundine Daphnim
Ille deum laudes, primisque Heroas ab annis
Concelebrat, calamis alius, stridentibus alter
Corticibus salicum nymphas veneratur agrestes
Formosae Veneres illic, et Phyllides errant
Omnis Hamadryadum chorus, omnes Naiades, omnes
Nympharum dominae Charites, florumque Napeae
Nec non pastorum faciles, bona numina, Divi
Silvani, Satyrique leves, faunique salaces
In medio Pan ducit Oreadas ipse, moventes
Blanda parum cautis lascivo incendia motu.
CAM.:
Quid tamen audaces faciunt in Phyllide Fauni?
Quae tam blanda movent lascivae incendia nymphae?
Absint nequitiae nostris ab ovilibus omnes.
MEL.:
Macte puer, tali dulcem visure senectam
Ingenio, si firmus eris, nunc coepta sequemur.
Urbs vetus in media est regione Erphurdia nostris
Dicta, potens, opulenta, ingens, quam praeter amoenus
Et peragit cursum, non uno flumine, Hieras
Illa vorat duri quicquid peperere labores
Seu pera, seu pilleolo, seu forte galero
Seu manicis opus est, donat pro munere merces
Illa etiam, si forte voles, pro vellere nummos
Porrigit, et rem re mutat, vorat omnia, reddit
Omnia, pro tribulis spinas, pro verbere plagas.
Quare age dum primo vernat tua flore iuventa
Collige si qua tenes parvi congesta peculi
Felices mecum campos, et pinguia rura
Quaere nocent pecori vepres, et tristis acanthus.
CAM.:
Hessia dives agris densisque uberrima silvis
Finitimas, ne praefer, opes ita vincit, ut agnum
Imbellem furibunda audax in proelia taurus
Ut fluvio parvum superat vagus Aedera [Note: Aedera nomen est fluvii satis celebris Francobergam praeterfluentis] Nemphim [Note: Nemphis parvus in eundem influens rivus postquam duas lacus fecit]
Aedera qui fulvas auro despumat arenas
Hic fluviis alacres praeterlabentibus herbae
Alludunt, cernis quam consita litora, quam sit
Pingue solum, viret omnis ager, circumque renident
Gramina stagna, lacus, fontes, rivosque salubres
Aspice summa procul frondentis culmina Gosi [Note: Gosus mons est regione Aquilonari Francobergae, olim arbustis totus consitus, nunc in usum agrorum magna ex parte purgatus vulgo Gosiberg.]
Quam nitet, et ver aspectu testatur amoenum
Hos agros, has delicias, haec pascua linquam?
MEL.:
Pana per et nymphas, et rustica numina iuro
Omnia sordebunt quae nunc mihi pascua laudas
Nostra ubi contigeris deductis rura capellis
CAM.:
Ergo meae nuper curae loca nota valete
Plus valet his agris doctae facundia linguae
Te quaecumque vocas Melisaee in regna sequemur
Seu tu Sauromatas ultra Tanaimque nivalem
Ire iubes, sive est quicquam quod pascitur ultra
Tu vero infelix mecum laudata videbis
Rura pecus, laetos fines i perge videndum.
O cui non licuit patrios errare per agros
Amplius, et quondam consuetas carpere frondes.
CAM.:
Sol ruit interea, vocat ad mulctralia vesper
Sume pedum, compelle gregem, pecus omne recense
Ne quis forte absens in vepribus haereat hircus
SECUNDI IDYLLII ARgumentum.
PEr Philetam hoc Idyllio doctissimus vir Georgius Spalatinus accipiendus est, cui cantilenam tribuit quo et suum autor et amici in poetica studia ostendit ardorem, quod uterque id aetatis, nempe admodum iuvenili in eadem esset omni ratione propensissimus. Est et in ipso nomine ad personam introductam allusio Filh/ths enim amatorem significat. Res agitur non procul Erphurdia in loco qui vallis Georgiana dicitur, in quo id temporis Spalatinus agebat.
CArmina cum primum mihi pastoralia divae
Pierides canerent, et me florente iuventa
Iuppiter indueret, tum sic Eobanus in umbra
Inter oves caro cecini, iam pastor, amico.
Vallis erat curvo multum secreta recessu
Clausa iugis manans laetissima rivo
Musarum domus, arvicolis gratissima Musis
Hac olim, domini qui tum nemora illa tenebat
Cum servaret oves puer in convalle Philetas
Quod tum floreret iuvenis, quod mollibus annis
Ferventi dulces sequeretur pectore Musas
Ad rivum salientis aquae cum saepe veniret
Ludere fragranti sic est auditus in herba.
Musae noster amor, dulces mea gaudia Musae
Pro Iove quae Christum canitis, quae rura beati
Sideris Eoum longe proiecta sub orbem
Incolitis, fatali ubi saevus ab arbore serpens
Pastorem iussit vetitum decerpere pomum
Ite novos Musae flores legite, ite Camenae
Vos ego per silvas, valles, iuga, saxa, cavernas,
Per mare, per fluvios, per devia lustra ferarum
Vos ego per pluvias, per agentes nubila ventos
Per duras hiemes, laedentesque arva pruinas
Vos ego per tenebras sequerer noctesque profundas
O si aliquis volucres mihi protinus induat alas
Praepetibus pennis ad vos ego saepe venirem
Seu nemus Aonium, seu vos Heliconia tempe
Incolitis sacra redimitae tempora lauro
Musae noster amor, dulces mea gaudia Musae
Carmina sacrorum sunt immortalia vatum
Immortalis honor, pereunt aes, purpura, gemmae
Quas nigris avidus tollit mercator ab Indis
Nomina me fugiunt urbanae cognita plebi
Iaspida me docuit mater, viridemque Smaragdon
Quaeque gerunt collo [Note: 1509, 1528: Orig.: colla] suspensa corallia nymphae
Omnia praetereunt, nescitis fata Camenae.
Vos mea cum dulci captatis pectora flamma,
Despicio quicquid curae est mortalibus usquam,
Nec mirum, vobis praesentibus omnia sordent.
Musae noster amor, dulces mea gaudia Musae.
Luxuriant Zephyro flores, nova gramina rivis,
Vitali pluvia Cereris sata, fontibus horti,
Fluminibus salices, procera paludibus alnus,
Graminibus vaccae, lascivae fronde capellae.
Vos mea cura deae, Musae mea sola voluptas,
Ite novos Musae flores legite, ite [Note: 1509, 1528: Orig.: ita] Camenae.
Non ita mellitae sapiunt mihi dulce placentae,
Non pira, non cerasum, non grati segmina porri,
Non oleo perfusa Ceres, non cocta polenta,
Non sic hesterno conspersum lacte moretum,
Quam vestrum mihi dulce decus, quam vos mihi gratae:
Musae noster amor, dulces mea gaudia musae.
Sum puer, et viridi suco mea pullulat aetas,
Ut nova quae verno turget de palmite vitis.
Et mihi forma decens, nuper cum pectine crines
Comeret hos niveo, dixit mihi sedula mater,
Accipe et in speculo te contemplare Phileta.
Vicinum forma superas, nisi fallor, Adonim.
Vestrum quicquid id est, dixi, mea gaudia Musae
Hoc decus, iste vigor, vobis mea pullulat aetas.
Ite novos Musae flores legite, ite Camenae,
Integer ut putri turgescit surculus agro.
Sicut senta rosae subter spineta rubentes,
Sic ego vester ero, donec superesse Philetam
Fata volent, vos acceptum referetis honorem
Hunc mihi, stabit enim nivei flos ille pudoris,
Qui nunc utilibus vobis effloret ab annis.
Musae noster amor, dulces mea gaudia Musae,
Dicite quae potior, quae maior in orbe voluptas
Quam Musas colere, et Musarum amplexibus uti,
Vivere apud Musas, doctis se tradere Musis?
Ite procul Veneres, et inanis gaudia formae,
Forma, genus, tituli, fastus, laus, gloria, sanguis,
Me iuvat in viridi requietum gramine doctam
Ducere segnitiem, tactis ubi laeta lapillis
Unda sonat, tacitaeque labans admurmurat aurae,
Laetaque florentes extendit populus umbras.
Ite novos Musae flores legite, ite Camenae.
Lilia verna, rosas, et odoriferos hyacinthos,
Alba ligustra, crocum, violas, et quicquid ubique
Natura uberibus florum genus edit in hortis,
Cingite victuros milleno flore poetas,
Inter quos utinam quota pars ego nomen haberem,
Valle sub hac viridi canerem te maxime Apollo,
Qui musas inter sanctas in monte quiescis.
Sidereo, vultuque vides haec pascua laeto.
Carmina morte carent vatum, gaudete capellae,
Rodite frondosas fagos, sperate capellae,
Cras ego vos liquido totas in fonte lavabo,
Monte sub aerio, solis qui prospicit ortum,
Largiter emanans, ubi parvo condita colle
Prominet, et celebrem reditu Gotha possidet agrum,
I caper, ite meae, mecum gaudete, capellae.
Sic bonus ille puer cecinit, quae carmina pastor,
Qui tum vicinis latuit Thrasybulus [Note: Per Thrasybulum doctiss. vir Chunratus Mutianus Rufus intelligitur. Nam et Thrasybulus Germanis Chunratum significat, et ille tum Gothae habitabat trib. miliaribus nostratibus ab urbe Erphurdia.] in alnis,
Omnia concepit: namque illo doctior alter
Non fuit, et suaves incidit in arbore versus.
Extat adhuc praegnans in cortice littera, felix
Cresce arbor, viridi crescetis in arbore versus.
Atque olim spectans aliquis vos crescite dicet
Crescite, et in vestri famam supereste poetae.
Quos per Cygnum et Philaegonem hoc loco intelligat non existimo superstitiosius inquirendum, quod omnia simpliciter et absque involucro dicantur. Colloquuntur enim hi duo primum quidem de comparatione Baptistae et Virgilii Mantuanorum, quam ineptissime tractarunt quidam eius temporis grammatici. Post amatoria quaedam inserunt, et paene supra argumenti naturam philosophantur. Res agitur in Thuringia circa Erphurdiam ad Hieram fluvium.
Crebra repercussis resonat mugitibus Echo
Hic ubi felices ditant sata pinguia pagos,
Villarumque casas, et pastoralia tecta,
Hic mihi parta quies maneat, quid amice Philaegon
Num tibi et hac mecum placeat considere terra?
Inter inurbanas matresque rudesque puellas?
Sed similes ipsis vultus et pectora Nymphis
Tam dulces curas, et inertem ducere vitam
Phil.:
Cygne nihil tecum prohibet requiescere, postquam
Nuper in hoc redeo piscosi litus Hierae,
Et veteres socios post tempora longa reviso,
Iam dudum exosus rapidi mala pascua Fuldae,
Quaeque rigat gelidus lapidoso flumine Nessus.
Cyg.:
Pascua sed memini patrii laetissima Fuldae,
Laudibus immodicis mihi tu memorare solebas.
Phil.:
Non sunt ut fuerant nostris iucunda capellis,
Laeta satis, sed me deus huc agit ipse volentem.
Cyg.:
Ergo age, in hoc gelido postquam consedimus antro,
Unde pecus patet, atque oculis vicinia nostris,
Estne aliquis gelida Faustus tibi lectus in umbra?
Phil.:
Vidimus audaci fluidum pede currere Faustum,
Cui nihil invideat noster nolitque secundum
Tityrus et patria natum patiatur eadem.
Cyg.:
Atqui pastores quosdam contentio nuper
Illa diu tenuit, paribusne in carmina surgant
Viribus, alteriusne an deferat alter honori.
Phil.:
Ut lentas corulos damnosa securibus Ilex,
Quantum humiles superat cornus ramosa genistas,
Tam meus in versu praecedit Tityrus illum,
Qui Faustum gelida cecinit resupinus in umbra.
Ah male quorundam trivialis iudicat error.
Tu quoque non gravibus quamvis utare Camenis,
Et tua non aequet Mantuos Musa poetas,
Per tua rura tamen non infeliciter audes
Antiquos revocare modos, et carmina pastor
Romula Teutonicas passim cantare per oras.
Sed quid inurbanas matresque rudesque puellas
Commemoras incaute puer? quid talibus autem
Illecebris pares? Non debent talia vates.
Sit procul a Musis Venus et puer ille cupido,
Quem semper volucres aiunt portare sagittas.
Est alacer passim pueros volat inter amantes,
Et ferit incautos, et dulcia vulnera nutrit.
Sed tantum pueros, nam qui sapit odit amores:
Felix rure suo, et parvo contentus agello,
Non aliqua laesus Venere, hic si pauper egebit,
Dummodo succedat pecus et bona copia lactis,
Laetus erit, pomisque famem solabitur aegram.
Arbuta silvestresque nuces edet, illius otii
Dulcis amor, secura quies, aeterna voluptas,
O igitur mihi cara soror, mihi frigida mater
Instruat ardentemque focum, tenuemque culinam
Et panes et olus, lac et cochleare ministret.
Ipse ego lactentes agnas et ovilia secter,
Felix pace bona, et tranquillo tutus in antro.
Cyg.:
Aut lapis est, aut truncus iners qui nescit amorem,
Nemo terdecimum quin arserit attigit annum,
Dic ubi vidisti mutatis corpora formis
Diversum genus, in furias ignemque ruisse?
Dic ubi nec nostri generis nec sanguinis infans
Editur? et gratos tecum linquemus amores.
Phil.:
Dicere quid sit amor, quam fortis et impiger ales
Non aliquis nostris in papilionibus audet,
Hinc tamen errantes prius, hinc age Cygne capellas
Reice, ne fractis intrent sata saepibus, ito
Lascivum pecus est hircus, lasciva capella.
Cyg.:
Vos sata, vos cytisum, vos gramina [Note: 1509: Orig.: gremina] laeta capellae
O felix pecus, et florentes carpitis herbas:
Me me, qui primis custos sum vester ab annis,
7
Torquet inexhausto pulcherrima Chloris amore,
Quamvis illa meos miserata utcumque dolores,
Saepius has mecum vobis pascentibus alnos
Viderit, o dulces salvete perenniter herbae,
In quibus illa sedens delapsa in gramine palla,
Explicuit flavasque comas teretesque papillas:
Dicite felices, ubi nunc mea cura, capellae?
An duro coniuncta viro? iam nupta marito
Scilicet interclusa meos dediscet amores?
Hei mihi quam perii, quam sum mutatus ab illo
Alite, quem pharetram dixit gestare Philaegon.
Phil.:
Cygne quid est, donec pecus hinc a saepibus arces,
Quod quereris? totis resonat querimonia silvis.
Cyg.:
Perfidus ille hircus potum descendit ad amnem,
Quem procul haec molli tangit via pendula clivo,
Ipse pecus revocatum ad cognita flumina veni,
Sed satis est, profugo convicia fecimus hirco,
Quae repetisse grave est, et me manet improba poenae
Conditio, si quid numerato de grege desit.
Phil.:
Qualia Cygne tuo convicia feceris hirco,
Ipse tuus, ne finge, docent vultusque colorque.
Nulla quidem talis sequitur convicia pallor.
Cyg.:
Et vultu et signis nihil est fallacius istis,
Irascebar enim nec me pallere notabam,
Sed rubui magis et vultus incendia sensi.
Phil.:
Ut rubet ancipiti contusum forcipe plumbum,
Ut matutina nova luna rubescit in unda,
Sic tu Cygne rubes, talem Venus ipsa colorem
Induit, Idalios quos dudum torret ad ignes.
Cyg.:
Improbe amor quam te non ulla umbracula celant,
Quam te nulla tegunt velamina, nulla premit vis,
Indicio satis ipse tuo te prodis, et idem
Quo latuisse voles magis, hoc incedis aperto:
Prodigus ore tui magis, et tua furta revelas.
Sed quid agam? curis corpus consumor acerbis,
Quique animus fuit ante potens, fortisque ferendis
Omnibus, et duros potuit tolerare labores,
Aeger amore iacet, lentoque absumitur igni.
Quae medicina queat satis hos curare dolores?
Heu vanae herbarum vires, promissaque caecis
Carmina vulneribus, captas ludibria mentes,
Non magis ista iuvant, quam captum lumine [Vredeveld: Orig.: lumina] fulgor
Sideris, aut surdum clamosi verbera ponti.
Sed crucior, penitusque leves vis ista medullas
Intrat, et occulto serpit per viscera lapsu.
Phil.:
Pone modum miseris, quibus impetus iste, querelis
Pascitur, et saevo paulatim assuesce dolori
Cedere, dedidicit qui parce indulsit amori.
Cyg.:
Qui parce indulsit magis arsit, copia detur,
Victus abibit amor, minuit praesentia amorem:
Fortior absentes urit Venus, ista Philaegon
Cum sit firma parum, partem de peste levaris,
Si possis alia misero ratione mederi.
Phil.:
Vera quidem, sed plus quam pastoraliter audes
Ista loqui, tetricam consulta decentia barbam.
Cyg.:
Sentio, nec falsa confixus arundine, verum
Quod loquor experior, quam vellem posse negare
Quae fateor, quamvis miserum tamen ista fateri
Quadam parte iuvat, sed ab isto languida motu
Vulnera crudescunt, utinam non illa fuisset,
Quod fuit, aut illam quo primum tempore vidi
Illo rupissent tetricae mea fila sorores,
Quae nunc ingratae producunt tempora vitae.
Phil.:
Quid si iterum redeat seroque revisat amantem,
Amplexusque ferat? communiaque oscula iungat?
Cyg.:
Hoc erat o superi quod vos ego saepe rogabam,
Vestras muneribus veneratus agrestibus aras
Annuat his votis aliquis Deus, omnia fient
Candida, nigra prius, fiet rosa tristis acanthus:
Flava soporiferae sudabunt mella cicutae [Note: 1528: Orig.: citutae].
Phil.:
Illam fata tibi reddent meliora, tuamque
Esse sinent, quoniam nec iniquis ignibus ardes,
Nec tua dedecori est florenti forma iuventae.
Interea obdura, donec sperata reducant
Sidera, quod lenta cruciat tua pectora flamma.
IIII. IDYLLII ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Introducuntur pastores duo Tityrus et Battus, quorum nominibus hoc Iustus Ionas, illo Petreius Aperbachus accipiendi sunt, qui ambo eo tempore, quo haec scribebantur, summa amicitia ac familiaritate coniuncti erant iuvenes iuveni Eobano, quorum alter Ionas magna auctoritate et existimatione adhuc superstes, alter Petreius pie nuper est defunctus. Hi Virgiliana imitatione propositis praemiis, sub iudice Thrasybulo, per quem ante diximus Chunratum Mutianum Rufum accipiendum esse decertant, quorum Tityrus Virginei partus miracula ac laudes, Battus omnipotentiam
et opera dei admirantur ac celebrant. Res agitur in Thuringia etc.
PAstores viridi duo convenere sub umbra,
Pandentis placide frondentia brachia fagi,
Tityrus et Battus, pictas ubi plurima ripas
Alluit, et dulces labens ciet unda susurros.
Una aetas ambobus erat, formosus uterque,
Carmine uterque potens, et tum certare parati
Sederunt studio intenti, calamosque ligabant.
Forte supervenit Thrasybulus, protinus illum
Ut pueri videre, prior sic Tityrus inquit:
Distinctum nervis bubulis, viscoque tenaci.
Aspice deductum [Note: 1509, 1528: Orig.: diductum] circum duo cornua funem.
Quam bonus Herculeis gravius ferit ille [Note: Note: 1509, 1528: Orig: illa] sagittis,
Hic mihi quot volucres deiecerit arbore ab alta
Saepe etiam ex ipso, dictu res mira, volatu
Praecipites caelo lapsas manibusque prehensas
Praebuerit, non est numero comprendere certo,
Dextro Phyllirides cornu caelatus, ut ille
Spicula cum pharetra puero praemonstrat Achilli.
Gnosius ex alio serpentem interficit Alcon.
Ut puer illaesus docto sua tela parenti
Integer, et medio velut e Phlegetonte reportat:
Saepius hunc nobis invidit stultus Amyntas.
Tity.:
Munere si mecum, Thrasybulo iudice certes
Vicimus, en ista quae pendet fistula quercu
Illa tuum certe pretio supereminet arcum.
Non calamis compacta tribus, rudibusve cicutis,
Non cera connexa levi, quibus improbus olim
Pan deus agrestes docuit resonare poetas,
Sed teres e viridi buxo tornata monaulos.
Quam tamen ipse vola nequeas includere, quamvis
Longa tibi digitum pater internodia fecit.
Hanc ego muneribus venalem grandibus emi,
Vellera bina dedi raptamque a matre capellam.
Hac ubi personui scopulo vocalis ab alto
Floruit omne nemus, fragrabant lilia, flores
Fundebat genialis humus, gravis aura quievit,
Spirabant Zephyri ventusque sonantior ibat:
Demulcens leni circum mea tempora flatu,
Illa tuo quantum caelata fidelius arcu
Cernis ut hic fugiat victorem Marsya Phoebum?
Demens qui divos vocat in certamina, cernis
Auriculas Phrygio per tempora surgere regi?
Hic etiam exceptum Misenum in litore Triton
Obruit, arrident servantes proxima nymphae.
Illam Batte tamen tecum deponimus, ergo
Quis prior incipiat tibi sit Thrasybule relictum.
Thras.:
Ludite iam pueri, satis est pro pignore dictum,
Ludite, ut incipiant motare cacumina silvae,
Blandaque formosae saliant [Note: 1509: Orig.: saleant] ad carmina nymphae,
Incipe Batte prior, tua carmine dignior aetas.
Batt.:
Dicite Pierides certantes dicite Musae,
Quis fuit ante chaos, et prima exordia rerum?
Quis mare? quis terras? quis lucida sidera fecit?
Unus in aeternum qui contrahit omnia regnum,
Gratia Pierides, vobis sit gratia Musae.
Tity.:
Annuite Aonides, Musae spirate faventes,
Virginis intactae castum referemus amorem,
Christophorae, sed quae genialis nescia lecti
Edidit arcano conceptum semine natum,
Gaudete Aonides, Musae exultate faventes.
Batt.:
Quis movet hanc molem? tantum quis temperat orbes?
Quis rutilum fissis iaculatur nubibus ignem?
Unus ab aeterna [Note: 1509, 1528: Orig.: aeterno] mundi ratione creator
Gratia Pierides, vobis sit gratia Musae.
Tity.:
Vidit et incaluit, non vidit et acrius arsit,
Nobilis in solo flagravit nomine virgo.
Ut calet a Zephyro pingui flos pulcher in horto,
Gaudete Aonides, Musae exultate faventes.
Batt.:
Quis prohibet ventos? quis rauca tonitrua torquet?
Quis nebulam spargit? quis nubes denset in arctum?
Unus qui rerum solus discrimina novit.
Gratia Pierides, vobis sit gratia Musae.
Tity.:
Dum flores in serta legit, dum sola per agros
Errat, ab Eoa perflavit spiritus aura,
Quando afflata novum concepit virgo tumorem.
Gaudete Aonides, Musae exultate faventes.
Batt.:
Quis novat has segetes? quis campum pingit arista?
Quis fecundat agros? quis silvam frondibus ornat?
Unus qui propria nescit virtute secundum.
Gratia Pierides, vobis sit gratia Musae.
Tity.:
Interea dulci tumuit gestamine venter,
Edidit in terris similem caelestibus ipsis,
Virgineum meruit genetrix servare pudorem.
Gaudete Aonides, Musae exultate faventes.
Batt.:
Quis veteres Faunos? Satyros quis trusit ad umbras?
Quis Phoebum et Bacchum? Quis numina cuncta deorum?
Unus qui solus Deus est et cuncta gubernat.
Gratia Pierides, vobis sit gratia Musae.
Tity.:
O pia caelesti virgo praelata coronae
Huc ades, et nostrum fecunda floribus arvum:
Omnia namque potes nati pietate, volentis
Omnia te propter, miseris quaecumque rogaris.
Eia age, sic numquam te fistula nostra silebit.
Batt.:
O pie rex solo qui dirigis omnia nutu
Huc ades, et nostri custodi saepta peculi.
Ne lupus et rapidi turbent armenta latrones:
Omnia namque potes propria virtute, facisque
Solus, et auxilio tua vis non indiget ullo.
Thras.:
Sit satis, inclinata dies requiescere suadet:
Claudite vocales pueri iam claudite cannas.
Vicit [Note: 1509, 1528: Orig.: Vit] uterque, ipsi vestrum vicistis utrumque,
Vos faciunt et forma pares, et carmen et aetas.
Arcus Batte tibi, tibi fistula Tityre cedat
Ut prius, et vestros concordes pascite tauros.
IDYLLII V. ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Colloquuntur hoc Idyllio pastores duo, quorum alteri nomen Phileremo, quasi solitariae vitae cultori dicas, alteri Argo est, ut qui splendidam ac civilem vitam cognitam habeat et solitariae praeferat. Nec refert qui his nominibus olim cum haec scriberentur designati sint, quando minime necesse est omnia sic nominatim explicare, dummodo de rebus constet. Disputant vero de corruptis et vitiatis pascuis, et quibusdam spectris, quae omnia alter simpliciter et ex vulgari opinione recenset, alter )allhgorik=ws accipit et interpretatur. Res agitur in Thuringia inter
Erphurdiam, Isenacum, et vallem Georgianam.
Phil.:
Credo equidem, nec quae memoras, mihi mira videntur,
Quando etiam haec vulpes lateant per ovilia, perque
Incustoditas serpat nepa livida caulas:
Est pecudum commissa lupis custodia, cernis
Limina caede tepent, sparguntur sanguine postes
Innocuo, nihil est custode voracius ipso.
Arg.:
Atqui non depascere oves sed pascere, veri
Officium pastoris erat, sed longior haec est
Fabula, quam subito quae possit carmine dici.
Forsan et invidiam nostris motura camenis,
Quae nunc arva tenent, quae te Philereme morantur
Commoda, quae patrio possis praeponere ruri?
Phil.:
[Note: Per Phileremum sane intelligebat olim Herebordum Margaritanum, eruditione et nobilitate insignem iuvenem.] Me tenet umbrifero vallis secreta recessu,
Ad quartum vestra lapidem, quam servat ab urbe
Dives lanigeri pastor gregis, inter et altas
Silvarum rupes tuta in statione manentes.
Hic ego propter aquas viridi requietus in antro
Saepe leves capio somnos, secura vagantur
Per silvas armenta, nihil locus insidiarum
Ille habet, haec vita est nostro [Note: 1509, 1528: Orig.: nostra] iucundior aevo.
Arg.:
Otia quandoquidem laudas Philereme fatebor,
Ipse ego silvestresque casas, et agrestia tecta
Praetulero urbanis opibus vitaeque forensi:
Et me cara parens viridi connixa sub umbra [Note: De seipso certe haec et vere dicit autor.]
Edidit, et molles circum floralia cunas
Dona tulit, teneraque sedens lactavit in herba,
Aurifer Hessiacos ubi praeterit Aedera [Note: Aedera dy Eder, flu. aurifer veriss.] montes
Nunc tenet infelix Erphurdia, cuius, ut inquis,
Tot mala destituunt, quondam bona, pascua, cuius
Et lupus, et serpens, et amantes saxa lacerti,
Plenaque ventrosus graditur per ovilia bufo.
Phil.:
Plus satis infelix Erphurdia, perdita postquam,
Heu male servatos Res publica luget honores.
Arg.:
Dum loquimur, tuus in nostram furit ecce [Note: 1509, 1528: Orig.: esse] iuvencam
Taurus, et a nostro cornuta fronte repulsus
Aestuat, ut grato satiari possit amore:
Cernis ut ecce iterum concursant duriter ictis
Frontibus, o faveas nostro Pan maxime tauro:
O montana Pales nostro da cornua tauro:
Mulctram diva Pales, capies Pan magne coronam.
Vicisti bone taure, tua est victoria, frontem
Ergo feres querna redimitam fronde, placere
Sic potes, et niveae coniunctior esse iuvencae.
Quid tibi de nostro tauro Philereme videtur?
Phil.:
Fortior, et levibus nihil impedientibus armis
Mole sua pressum vicit pecus, ergo corona
Dignus, at ille pedum meus inter cornua durum
Sentiet, ut forti discat concurrere, tandem
Tu quoque fers meritam stolidissime taure coronam:
I nunc et pugna pro pulchra stulte iuvenca.
Arg.:
Ha miserum pecus optato dum ludis amori
Et Venerem et pugnam perdis, fers verbera tantum.
Phil.:
Sol coquit arentes campos, et corpora fuscat,
Umbra iuvat, gelidae quid non succedimus umbrae?
Arg.:
Gratior hic locus est, tilias ubi frigida leves
Aura agit, et summa Zephyrus sub rupe remugit:
Dum tamen hoc ambo viridi consedimus antro,
Lude aliquid Philereme, levant et mutua curas
Carmina, nam subitis ego respondebo camenis.
Phil.:
Magna canam, non quae sapiant trivialiter Arge
Non quae quisque sua moduletur arundine pastor.
Arg.:
Incipe namque tibi praesens aspirat Apollo,
Assurgitque tuae vicinia tota camenae.
Phil.:
Aspicis aerio sublatum vertice montem [Note: Vulgo der horselberg, apud Isenacum Thuringiae.]
Qua levis occidui deflectitur aura Favoni,
Horrisonum Latio vicinus nomine dicit,
Qui Nessum [Note: Nessum flu. [Abbr.: flumen] Isenacum praeterfluens.] bibit undosum, Verarimque [Note: Veraris dy Vver, quidam Visurgim putant.] propinquum
Isthoc ante duas messes cum saepe venirem
Ignarus nemorum vidi discurrere larvas
Saxa per et montes, tamquam nocturna vagantes
Terriculamenta, et pueros terrere paventes,
Quas lamias ducunt, quibus est exemptile lumen
Quas vigiles aiunt extra sua limina lyncas
Esse domi talpas, nec quemquam cernere, nec se.
Arg.:
O Philereme quis infaustis maledicere larvis,
Quis lamias poterit satis exsecrare nocentes?
Lyncea qui passim circumvertuntque feruntque
Lumina, per plateas, per agros, per rura, per urbes,
Per fora, per thermas, per denique quicquid ubique est:
Omnia scrutantur, pensant, rimantur et audent.
Livor edax animal comitatur, videris, illi
Milvinos oculos emissiciosque putaris.
Phil.:
Non tamen urbanas lemures larvasque forenses
Me vidisse puto, verum cum saepe reversus
Ad montem, pecudes inter, sub rupe iacerem,
Obscuram vidi picea fuligine flammam
Surgere, et a summo delapsum vertice sulphur
Saepe levis tuguri tenues incendere culmos.
Tum vero aerias ingens ploratus ad auras
Tollitur, et miseris ululatibus insonat aer.
Obstipui, retroque boves a monte coegi:
Ecce sed amissam quaerens in valle iuvencam
Adfuit Heliades [Note: Per Heliadem Hermannum Trebelium Isenacensem poetam intellegit], qui mox ubi constitit inquit:
Heu fuge terribiles lucos, loca feta venenis
Tartareis, nigri, fama est, hic ianua Ditis
Panditur, hic furiae tristes Acheronta recludunt,
Coge pecus, ne si virosi graminis herbam
Attigerit, pingui macrum tibi fiat in arvo.
Haec ubi, quaesitum silvam pecus ivit in altam.
Arg.:
Nos etiam multos Dites lamiasque per urbem
Vidimus humanas, fracta stipe, mandere carnes.
Phil.:
Dum fugio, raptis mecum sine lege modoque
Rebus, in effossum cecidit mihi subula fontem.
Arg.:
Frigida nox properat, tauros includere pastos
Tempus, et errantes inducere ovilibus agnas.
VI. IDYLLII ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Hoc Idyllion Epitaphium, id est funebre carmen Iolae inscribitur, qualia apud Theocritum quoque quaedam sunt ut Bionis et Adonidis, et apud Vergilium Iulii Caesaris sub persona Daphnidis. Hic vero per Iolam laudatissimus princeps Hessorum Guilielmus, huius nostri fortissimi principis Philippi pater, intellegitur, nam et huius Philippi genethliacon, hoc est, natalicium carmen et laus a materno genere inseruntur, cum eo tempore quo haec primum scribebantur, ille admodum adhuc esset puer, quae omnia diligens lector facilius agnoscet quam hic, ut in argumento, indicari debeant. De personis colloquentibus liberum esto cuique iudicium. Res agitur in Hessia.
Deliramentis puerilibus, et mea tandem
Aetas undecimum postquam bis venit ad annum,
Displicet omnis muliebris, et improbus error.
Est alius qui corda dolor premit, altaque curis
Pectora corrodit mordacibus, heu ubi cantus
Festivique iacent calami, nunc omnia maerent
Laeta prius, nunc omnis ager silvaeque comantes
Tristantur, fracto montes plangore resultant.
MEL.:
Qui fletus? quae fata gemis tam tristia Daphni,
Dic precor interea calidus dum cessat arator,
Et pecus ilicea dum ruminat omne sub umbra.
Daph.:
Flete meae Musae, tristes lugete camenae,
Nobilis ante diem fato concessit Iolas,
Dicite fatales crudelia numina, parcae
Ausurae violare deos, quid tale coegit
Perpetrare nefas? Iuvenis cum funus adempti
Lanificae sub rupe procul videre sorores
Fleverunt, viresque suas odere, paratae
Fila humili parare manu, nisi fata negarent
Ulla relabentes animas in corpora reddi.
Somnus ut exstinctum rapuit Lethaeus Iolam
Ferrea nox omnes visa est descendere in agros,
Et lupus, et miles praedator ovilia lustrans
Debacchatur, agens effuso sanguine praedam:
Non passim, velut ante, boves per tuta vagantur
Pascua, clauduntur caulae, custode tenentur
Limina, certantes lacerant mapalia venti.
Cernis ut obscuro turbatus flumine Fulda
Labitur, increpitans saxa indignantia motu.
Hunc iuxta quando licuit consuevit Iolas
Pascere oves, illi quoque cum pastoribus ipsis
Paruit omne nemus, quod vitreus Aedera passim
Fulda rapax, Rhenusque vident, et caerula Lani
Flumina, Palladiam qui praeterlabitur urbem [Note: Martiburgum dicit ab Schola nuper ibidem instituta, et sunt hi versus quoque nuper adiecti.]
Et quod navigeri vada mercibus incluta Moeni
Quodque vident usquam loca nota per Hessida terram
Illum omnis novit mundus, nam saepe superbos
Vicerat agresti iuvenes certamine, ab illo
Languet Rhenani castrata potentia Nisi.
Illum omnes timuere ferae, furesque dolosi,
Illius ad vocem Poeni stupuere leones.
E silvis fugere lupi, nec tempore nostro
Alter erat pastor sublimi maior Iola.
Nunc iacet heu tantum decus, et iam fortior aetas
Te tulit infelix puer, ergone pessima fata
Invidere tibi, iam fortibus utilis annis
Longius, et plures potuisti vivere messes.
Fleverunt te Naiades, tristesque Napaeae.
Et cava flumineo sonuerunt litora planctu
Tam dilectus eras, tam te grex omnis amavit.
Nunc te defunctum tumulo damus [Note: Martiburgi enim sepultus ad divam Elizabetam], hic ubi tardis
Flexibus Hessiacos Lanus tuus alluit agros.
Spargite odoratos, tumulo date, spargite flores
Narcissos, violas, odoriferos hiacynthos
Balsama, Coryciumque crocum, murramque comantem
Spargite, et in viridi iuxta sic scribite fago:
Gloria silvarum situs est hic pastor Iolas
Quo non alter erat felicior omnibus oris.
MEL.:
Iam nec amore doles pressus, nec mole laborum,
Non aliud quodcumque gemis sed iusta doloris
Causa tui est, tali magnus deflendus Iolas
Nempe fuit calamo, non sic exstinctus Iolas
Exstinctus mihi, sed potius superesse videtur.
Daph.:
Cum fleret niveis coniunx complexa lacertis
Corpus inane viri, coniunx pulcherrima, dixit
Urite subiectum flammis, comitabor Iolam
Mortua ad Elysium, iacet heu iacet ille pudoris
Primus et egregius nostri violator Iolas.
Sic ait, et nivea rupit de fronte coronam
Illa puellarum pulcherrima ruricolarum
Quam Galatea parens septem compressa trioni
Oceano peperit, formosior omnibus illa est.
MEL.:
Dignus erat qui Nympharum frueretur Iolas
Connubio, nunc ille brevi requiescit in urna.
Illa domo vidua perturbatos Hymenaeos
Plorat, et heu niveos laniat formosa capillos,
Digna ducum thalamis, ipso Iove digna marito.
Daph.:
Nobis ille tamen moriens duo pignora liquit
Spem generis, puerumque marem, teneramque puellam.
Aspice quam patrios referunt ad ovilia vultus
Formosum ille patrem, formosam filia matrem.
MEL.:
Vivite, et in patriam pueri coalescite sortem,
Tu nobis, tu vive puer clarissime sanguis,
Ultime nate patris, tu magni tuta parentis [Note: Philippi principis genethliacon.]
Pascua restitues, o misse faventibus astris
Tecum nata salus nostris promittitur agris,
Indolis egregiae, et virtutis certa futurae
Signa in te, vultuque iubes sperare sereno
Optima quaeque puer, nec enim sine numine quodam
Illa nitet facies Phoebeae lampadis instar.
Claude oculos, quis tam radios ferat ignipotenteis?
Sed neque claude, aperi potius, da gaudia rebus,
Protinus effugient fures ab ovilibus omnes,
Raptoresque, lupique truces, et frigidus anguis,
Atque colorati squalentia terga dracones.
Si quis erit forte in nostra basiliscus arena
Occidet, et parvus sed dente nocentior aspis.
Omnia securos praestabunt pabula fetus.
Spargite humum nymphae pretiosis floribus, in qua
Presserit ille puer tenerae vestigia plantae.
Vos quoque pastores, genialia tecta, periti
Ture vaporifero circumlustrate quotannis:
Et carmen facite, et laetantes dicite carmen.
Salve semidei proles insignis Iolae.
Nympharum genus, a magno velut aethere missum,
Et nos et pecudes, et rus defende paternum.
Daph.:
Ergo beata illa est felici pondere mater,
Quae subiecta videns inter dumeta capellas
Altivagas errare, ab summi culmine montis.
Tam clarum viridi est enixa sub arbore fetum.
MEL.:
Felix ille etiam puer est qui talia suxit
Ubera, quae magnis moveant suspiria divis.
Et nunc Oceano propior sol, plura canemus
Olim cum puerum matremque videbimus ipsam.
VII. IDYLLII ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Huius carminis argumentum totum, excepta tantum parte prima, est amatorium. Introducuntur colloquentes tres, Menalcas senior primum de fortunis suis et ratione vivendi, deinde duo iuvenes Philotas et Narcissus de amoribus suis conqueruntur. In quorum nominibus altero ad eius affectus naturam est allusio, altero ad fabulam vel ex Ovidiano carmine notam respectus, vis et natura amoris describitur.
Philotas. Menalcas. Narcissus.
Exemi modici partem gregis, unde repenso
Commoda pignoribus miseris alimenta reportem.
Phil.:
Ah miserum si te tam frivola cogit egestas,
Ut nisi de gregibus non sint alimenta Menalcae.
Men.:
Unde alias? vel quae sit honestior inter agrestes
Vivendi ratio? vel quo tibi cura peculi
De quo vel nequeas, vel nolis esse Philota?
Phil.:
De grege vivo equidem, sed non ita semper egentem
Deprendit fortuna, ut opus sit vendere, verum
Congero quod totum possit satis esse per annum:
Caseolos butyrumque boni duo maxima lactis
Commoda, quod nullo defit [Note: 1528: Orig.: desit] mihi tempore, non cum
Aut aestas venit, Autumnusve, aut bruma nivalis.
Men.:
Vos quibus innumerae tondent virgulta capellae
Longaque sectilibus pascunt armenta viretis
Talia forte decent, et talia forte potestis:
Nos inopes pecorumque et multi ruris egeni
Quae curis careant omnes vivemus in horas.
Phil.:
Quid si forte cibum fallax fortuna negarit?
Men.:
Nos quoque qui steriles pascit pecus omne per agros.
Phil.:
Vera quidem, sed magna nimis, vel tale volebam,
Quale sonare solent pullatae saepe cathedrae.
Longe [Note: 1528: Orig.: Longa] alia est ratio, longe maiora volebam
Dicere, si posito simul hic assederis haedo.
Men.:
Ergo quid ambages nectis? quid in ista Menalcam
Nolentem trahis? et coepto deludis inani?
Quin mihi quod dicturus eras ab origine prima
Hinc aperis, cupidumque animi non fallis amicum.
Phil.:
Accipe daque fidem, nam te sapientior aetas
Induit aspersis albentem tempora canis,
Quod loquor haesurum tacito sub corde, nec umquam
Venturum patulas populi fallacis ad aures
Men.:
Pone metum, neque dissimula, sed pectore toto
Prome animum, feret haec aliquam tibi forte salutem
Fabula, namque animo, ne sanum [Note: 1528: Orig.: lanam] finge, laboras.
Et nisi me fallunt vitae spatia acta prioris,
Et tua conveniens ludis iuvenilibus aetas,
Morbus, quo langues, amor est, hac febre laboras.
Phil.:
Quandoquidem sentis, nec me tibi vera fateri
Nec pudet his multo peiores edere flammas.
Men.:
Ergo cura eadem pastores conficit omnes,
Verum age solifugae postquam successimus umbrae
Quis tandem ignis habet? quae te nam cura Philota?
Quis te pastor adhuc peioribus ignibus arsit?
Phil.:
Solus eram baculoque gregem connixus acerno
Servabam, viridis pascentem in margine ripae.
Iamque adeo nemus intraram, quod cernis opacis
Umbrosum [Note: 1528: Orig.: Umbrosis] arboribus iuxta, dumque omnia visu
Perlustro, notique sequor vestigia fontis:
Ecce tibi, haud magnum dictu, miserabile visu,
Ad fontem longos noster Narcissus amores
Deflebat, niveam quibus ille Philantida nuper
Fastibus, ardentem misere, despexerit, et nunc
Quam male despectos in se converterit ignes
Dum rogo maeroris causam, nihil ille, sed amens
Centenam loquitur, solamque Philantida clamat.
Hinc mea Callirhoe subiit mihi, me quoque tali
Fixit amor iaculo, nec tu me laeta videbis
Amplius arguta meditari carmina buxo,
Aut teretes calamos, aut molles nectere iuncos,
Ni detur quod amo, laetam sperare senectam
Non erit, insano, satis est, servimus amori.
Men.:
Ambo aetate pares pueri studioque canendi,
Quo vos fata trahunt? quid te Narcisse Philantis?
Quid te Callirhoe blando levis ore Philota
Mortis ad exitium vivum rapit? ergone tandem
Una homini totos occludit femina sensus?
Phil.:
Quin potius notum mecum descendis ad amnem,
Etiam sol medium caeli transcendit, et axem
Fert medio temone, gregem ducemus aquatum.
Men.:
Perge, sequar, sitit hic etiam quem ducimus haedum
Phil.:
Ite meae pecudes liquidum potabitis amnem,
Me coquit interea sitis altera, qualis ab unda
Non queat exstingui si totum Nerea potem.
Eheu quam fortes urunt mea pectora flammae.
Men.:
Siste pedem, nisi me nutantia lumina fallunt,
Nec fallunt, sedet ecce sedet Narcissus in umbra
Aeriae Platani noti tibi fontis ad undam:
O salve Narcisse, quid haec tam sola frequentas
Avia? convictusque fugis commercia nostri?
Narc.:
Et tu saepe meos casus miserate Menalca
Aeternum salve, ante alios mihi care Philota,
Quis mihi vos casus? vel quis deus obtulit, istis
Vallibus erranti, et crudelia fata gementi?
Men.:
Quae nam fata gemis? quis te malus abiicit error?
Narc.:
Nec patitur meminisse dolor, nec vulnera possunt
Haec mea curari, sed novit et ipse Philotas.
Indigno certum finem statuisse dolori.
Phil.:
Dic tamen o paribus nobiscum exercite curis
Fert etiam miseris quaedam solacia luctus
Vulnera cognovit iamdudum nostra Menalcas.
Narc.:
Donec eram felix, nec me formosior alter
Pastor erat, nec qui mecum contendere vellet
Cantando, mea saepe hilares connubia nymphae
Optabant, ego formosas malesanus amantes
Sprevi Leucippen, Crocalen, nigramque Melissam,
Atque alias, quas una inter formosa Philantis
Tota in me, velut in fortem lasciva iuvencum
Vacca ferebatur, totos insana per agros
Errabat, clamans Narcissum, et nomine tantum
Quo potuit longum consolabatur amorem:
Non illam duri poterant prohibere parentes,
Non commissa gregum custodia, sola per omnes
Quin silvas sequeretur, et hac me saepe sub umbra
Cum vidisset, ego in nemora et lustra invia fugi,
Et quamvis cuperem, tamen illa ut peius amaret
Frivola crudeli feci praeludia flammae.
Heu heu qui nimium formae confidit inani,
Et se posse miser numquam non credit amari,
Paene sed indigno mulier consumpta furore
Semianimis cum se iam desperaret amari,
Ad patrias iterum caulas aversa recessit.
Occului tacitum nondum confessus amorem
Et tamen illa mihi visa est res dulcis, ut essem
Formosus, didici vultum componere, crinem
Comere, sed plenum nondum intellexerat ignem
Mens mea, iamque magis cupiebam semper amare:
Dulce videbatur si quis me pastor amantem
Diceret, interea totum Venus ignea, totum
Exurunt corpus flammae, tum denique vulnus
Fassus opem petii superos ipsamque puellam.
Heu heu quam levibus constantia nulla puellis.
Interea illa suos in Amyntam transtulit ignes
Illum qui totiens nobis furatus et haedos
Et teretes calamos, timet haec in rura venire.
Men.:
Infelix puer, o sortem Narcisse dolendam:
Retia quae tendis miser incidis, atque ita forsan
Iusserit alma Venus, fastum quae vindicat omnem:
Quam velles dominae, liceat, servire puellae.
Et nunc imperio parere et ferre labores:
Quisquis amat iacet, et presso fert vincula collo.
Phil.:
Hoc quoque me docuit, iam non mea, credere verum
Callirhoe, o utinam verum experiatur et ipsa.
Narc.:
Ipse Palepaphia percussus arundine solus
Per silvas, et rura queror, mea saepe videntes
Vulnera, fleverunt, silvestria numina nymphae
Nymphae Naiades, Dryades, mollesque Napaeae.
Ut magnos ipsae pecudes videre dolores
Gramina non carpunt, nec dulcia flumina potant.
Saepius haec mecum tamen o formosa Philantis
Quo [Note: 1509, 1528: Orig.: Quos] fugis, exclamo, mea flamma revertere, non est
Quem fugias, miserere, sed impatienter amantis.
Huc ades o mea lux, quem tantum nuper amasti
Te vocat ille tuus Narcissus, scilicet illum
Nunc fugis? an potius miserum spe ludis inani?
Dum queror impediunt lacrimae, proh lumen et auras
Nil mihi vobiscum, vitae satis ante peractum est.
Hic ego vos inter placida iam morte quiescam,
Lanigerae pecudes, vos ad mea funera maestae
Nec salices caprae, nec oves captate myricas.
Vos mea pastores meritae date membra quieti,
Floreque signatam cognomine spargite terram,
Et deflete meos ignes, aevoque futuro
Si quis amator erit male, quod legat addite carmen:
Cum miser indigno [Note: 1509, 1528: Orig.: indignos] Narcissus amore periret,
Exemplo ne quis contemnat amare reliquit.
H. [Abbr.: HELII] EOB. [Abbr.: EOBANI] HESSI
BUCOL. [Abbr.: BUCOLICORUM]
VIII. IDYLLII ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Chunratus Mutianus Rufus ex nobili Mutiorum, vel ut ipse dicebat scribebatque, Mutianorum familia, patriam habuit Hohemburgum in Hessis, vir Graecis et Latinis litteris iuxta eruditus, et philosophus insignis, cum revertens ex Italia receptus fuisset in aulam principis Hessorum, cuius tum Cancellarius erat ipsius Mutiani frater germanus, offensus illo vitae genere, quo liberius operam studiis philosophiae et humanitatis, ad quae natus erat, dare posset, secessit in Thuringiam, et auxilio alterius fratris, qui tum res Pontificis Moguntiacensis Erphurdiae administrabat, canonicatum, ut tum ferebant tempora, Gothae adeptus, totum se quieti et studiosae tranquillitati dedit, contentus annuo reditu [Vredeveld: Orig.: redditu] vix sexaginta aureorum, relicto cognatis et affinibus toto patrimonio, nisi quod liberalitate principum praecipue Saxoniae saepe adiutus ac sublevatus est. Hic fuit omnium studiosorum unicus patronus et hospes. Supra fores aedium suarum, quas Gothae habuit satis elegantes, hunc titulum fixit: Beata tranquillitas, et paulo post in atrio: Bonis cuncta pateant. Huic cum esset Eobanus praeter alios unice familiaris, hoc ipsum carmine celebrat, ad ipsum beatae tranquillitatis encomion scribens. Huius viri vitam moresque longius describere non fert nunc institutae brevitatis ratio, et vix magno etiam commentario comprehenderentur.
H. [Abbr.: HELII] EOB. [Abbr.: EOBANI] Hes. [Abbr.: HESSI] BUCOL. [Abbr.: BUCOLICORUM] IDYLLION VIII. AD DOCTIS. [Abbr.: DOCTISSIMUM] VIRUM C. [Abbr.: Chunratum] MUTIANUM RUfum Beatae Tranquillitatis Encomium.
QUam nihil Andino canimus spectabile versu,
Tam primi Latias in Teutona pascua Musas
Ducimus, et veniam praefati sacra subimus
Antra patris Fauni, et magni penetralia Panos.
O saltem liceat silvas intrare patentes
Iuglandes si grande, nuces captare colurnas
Non veter, arbusta atque humiles cantare myricas
Est animus, non magna sequi, levia ista professo
Ludicra, nunc etiam nostrae sua carmina silvae
Incipient resonare, ausis ignoscite Musae
Mintiades, nec tu, quo se mea rustica tantum
Iactat Musa, tuo quantum te Tityre Varo:
Ne tu difficiles mihi dedignabere montes
Et valles habitare sacras, lucosque silentes,
Rufe per Aonios colles notissime, qui nunc
Socratico dulcem trutinas examine vitam
Ingredere et mecum silvis assuesce iugosis:
En tibi detectum frondet nemus, omnia pleno
Fundit aperta sinu tellus, tibi germinat omnis
Arbor, odoratos nunc primum lilia montes
Incipiunt habitare, novo vernantia luxu:
Nunc gelidi fontes manant, et rupibus altis
Frigida milleno labuntur flumina lapsu
Per virides ripas, et amoena silentia, postquam
Te nostri accipiunt saltus, fugit omnibus omnis
Graminibus serpens, fragrant suavissima tempe:
Quale apibus dicunt Siculam stipantibus hyblam.
Sub pedibus lascivit humus, tua scilicet ipsae
Accipiunt laetis vestigia motibus herbae:
Aspice quam niteat toto formosior anno
Phoebus, et insolito mundum splendore serenet.
Hoc erat, hoc adeo nostros quod saepe per agros
Optabam, hoc mecum nemora omnia, et ipsa petebant
Saxa salebrosas subter squalentia rupes.
Saepe graves pratis dum pasco virentibus agnas:
Quem canerem assiduo resonantem carmine Rufum
Quaerebant socii, cum sic ego forte canebam:
Dum nemora et silvae stabunt, dum flumina current [Note: 1509, 1528: Orig.: currunt],
Rufe meis, et si rudibus, dicere camenis.
Ipsa tuas etiam laudes armenta feraeque
Silvestres, avidique lupi saevique leones:
Tigrides et lynces, et in ipsis partubus ursae
Auribus accipient stupidis, dumque omnis ad auras
Carmina nostra canet pastor, te montibus altis
Aeriae rupes, et concava saxa sonabunt:
O tantum ne turpe feras haec sordida circum
Incolere, et dulcem captare sub arbore somnum
Umbrifera, vivoque sitim restinguere fonte:
Et cantu mulcere auras, hic subter opacas
Quercus, fagineumque nemus, pinusque decoras:
Et virides alnos, pulchram sine nomine vitam
Ducere, et urbanum poteris vitare tribunal.
Hic ubi [Note: 1509: Orig.: tibi] virgineae laurus, et frigida surgit
Graminibus lactuca piis, ubi [Note: 1509: Orig.: tibi] tonsile buxum
Et nativa humiles texunt topiaria corni.
Lecta corona tibi est castos quae plurima crines
Contegat, en divae dicunt bona verba camenae,
Vernantes in flore tegi patiare capillos:
Quem tibi non ullae Veneres meditantur honorem
Nulla Dryas, neque Naiades, non mollis Oreas:
Nulla tibi assistet Phyllis, non ulla Lycoris:
Nam tibi mollitie nihil est invisius ista.
Non ita fraxineae invisae serpentibus umbrae,
Non sic agna lupos, non sic fugit aera talpa:
Ut tu quicquid habet perfectae incommoda vitae,
Quicquid Acidalio generosam caumate mentem
Inficit, exstinguitque animos melioribus aptos.
Tu fugis ut pulchris aconita latentia gemmis.
O vitae tranquilla quies et summa beatae:
Sic mihi praeteritos olim deus exuat annos.
Talem sera dies videat me, seu mihi longos
Invideant mea fata dies, seu frigidus annis
Ante diem presso moriatur corpore sanguis,
Non mihi post cineres potioris cura sepulcri:
Dummodo corporea defunctus mole feratur
Spiritus ante deum, cedat caro putris in escam
Vermibus, aut volucres pascat per inane volantes
Cura eadem, stultus qui foeda cadavera in auro
Collocat, et vanis infundit balsama membris
Demens, et frustra miseros amplectitur artus.
Qui faciunt simulacra virum, defunctaque servant
Corpora, dii superi quam delirare videntur.
Ergo vel ignotus moriar, vel si qua poetis
Gloria debetur dulcis post edita vitae
Munera, sub quacumque licet tellure quiescam,
Tu modo seu magno meditaris iubila Christo,
Nocturnis inhians sacris citharamque novenis
Percurris fidibus resonantem carmina regis,
Vatis Iessaei, seu divite bibliotheca
Confusus libros mille inter solis adortum
Leniter afflantem tua pectora suscipis Eurum:
Tu modo, namque olim tibi nostra fidelius ibunt
Carmina, liberiusque canam tua nomina Rufe,
Ad rus et montana veni, maiora volebam
Pangere, ni pastorem humilis decuisset arundo,
Et rudis averso subiisset Apolline Faunus.
Introducuntur duo colloquentes pastores, alter ovium Melinus, quasi dicas ovinus, nam inter alia m/hlon Graecis etiam ovem significat. Alter caprarum nempe Aepolus quem Latini caprarium vocant. Hi amice
inter se de ovibus et capris disputant, utrae alteris praestent, quisque sui generis gregem laudantes, et ridicula quaedam argumento plane pastorali, et nulla ex parte allegorico immiscent.
Ah pecus infelix, non te tua cornua tutum
Tu cytisum, tiliasque leves, dulcemque ciperum
Stulte sequebare, et semper mihi solus abibas
Ergo nunc avidi rodent tua viscera corvi:
Qui nimis est audax saepe infeliciter audet.
Aep.:
Est ut ais, pecoris verum obliviscere adempti,
Qua potes hanc alia iacturam sorte repende,
Et mecum viridi laetus succede salicto:
Hic ubi taurigenae [Note: 1528: Orig.: tauriginae] volucres apiaria circum,
Et varios pleno strident examine flores:
Ecce sed, o nymphae, quanto res digna cachinno
Quam saliunt petulanter oves in tramite plano.
MEL.:
Quam rudis es, necdum diuturno exercitus usu
Sed quia te natura ovium fugit Aepole dicam:
Vicina ruber est delapsus ab arbore cortex
Causa novi saltus, nam talia cuncta verentur.
Et neque vere rosas, neque rubra papavera mandunt.
Aep.:
Tale quid in nostris etiam admiranda capellis
Ridiculum natura dedit, nam vincula cruri
Feceris e scirpo, vel vimine, sive genista,
Sive alio quocumque per omnes claudicat agros:
Quod cum vidisset sceleratus risit Amyntas.
MEL.:
Hoc leve naturae specimen mirabilis aiunt
Id grave populeis si sueta canalia virgis
Corticibus demptis spargas, tum frondibus albis
Intentae meditantur oves gliscente colorem
In coitu niveum, quae tum [Note: 1528: Orig.: cum] conceperit albam
Edit ovem, sic se magnus didicisse Philaegon
Dixit, et in parvo monstrabat codice scriptum.
Aep.:
Sic etiam ex alba niger hircus saepe capella
Diversam generat prolem, variique coloris
Idque ego dum capio teneri incrementa peculi
Non semel expertus longo sum doctus ab usu.
Verum age confer oves nostris Meline capellis.
Quod prius effectum voluisti, perge fateri.
MEL.:
Hic neque certandi locus est, nec talia tecum
Aepole contulerim dubiae certamina palmae.
Esse bonos siquidem pacem decet inter amicos
Ni iucunda magis quam sint mordacia dicta:
Si libet ergo iocos, non seria saeva, canemus.
Aep.:
Incipe, flammivomus caelo dum Sirius ardet,
Dum iuvat umbra pecus, dum flumina grata capellis:
Hic melius rivi praeterlabentis ad undam
Sub viridi platano in molli residebimus herba
Incipe, sic faciles habeas Meline camenas.
MEL.:
Caprarum grex atque ovium mihi mixtus amatur,
Sed tamen ante pilos caprarum lana bidentum
Nobilis, et plures accommoda servit ad usus.
Aep.:
Et mihi sunt ovibus mixtae per pascua caprae:
Grex tamen hirta placet, tantoque est gratior illa,
Quanto est utilius lana lac semper edenti.
MEL.:
Lana homines vestit, lanam cum divite pauper
Gestat emitque libens, et murice tingit et ostro:
Frigora propellit, corpus tutatur ab aestu.
Aep.:
Lac homines nutrit, tanto est nutritio maius,
Vestitu, quam vita neci felicior atrae [Note: 1509: Orig.: atra],
Caseolos, butyrum lac dat duo maxima dona.
MEL.:
Non equidem infitior, sed habent etiam ubera plena
Lactis oves, seroque ad mulctram vespere ductae
Omnia distentis implent mulctralia mammis.
Aep.:
Uno sola die capra plus quam quattuor agnae
Lactis agit, pastuque domum compulsa reportat:
Bisque omnes una mulgentur luce capellae.
MEL.:
Ridiculum quod ais, plus tu rideberis ergo,
Perge tamen, faciles etiam risere camenae.
Aep.:
Capra polos adiit, solo est spectabile cornu
Sidus Amalthaeum, docto si credis Iarbae,
Iuppiter Oleniae suxit deus ubera caprae.
MEL.:
Lucida Phryxeum pecus inter sidera fulget,
Cui fulvum rutilo vellus distinguitur auro,
Sic ego me puero didici, vix namque recordor.
Aep.:
Nec rurale sonant, nec sunt pastoria quae nunc
Verba iocos inter surgunt, vix talia pauci
Urbani sapiunt, et nescio quale Lycaeum.
MEL.:
Vera mones, et nos paremus vera monenti,
Istaque deserimus plura et meliora canemus,
Crastina Phoebeos ubi lux reparaverit ignes.
X. IDYLLII ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Et hoc amatorium carmen est, quo alter interloquentium
amorem suum fatetur, et vinci se ab isto affectu non dissimulat, alter detestatur et dissuadet. Cuius autem et quem hic amorem describat et notet non admodum opus esse ut quaeratur existimo, cum haec insania generalis sit nec ad unum aliquem pertineat.
TEmpus erat medio iam sol altissimus aestu
Ussit agros pepulitque leves pecus omne sub umbras
Pastores duo conveniunt de montibus, actis
In vallem gregibus, vicini fontis ad undam,
Eurytus et Thyrsis, quorum florentior aevo
Eurytus adstantem sic est affatus amicum:
Oblectare animum, quando libet et tua nostros
Non ita multo post aetas continget ad annos.
Eur.:
Usque adeone Venus liquit tua pectora Thyrsi
Quae te plus aliis, memini et peioribus ussit
Ignibus: o quanti est talis curatio morbi?
Thyr.:
Ipse mihi medeor, nec pareo talibus ultra
Illecebris, quae sic improvida pectora fallunt:
Ut subiecta solent lentae per stramina flammae
Serpere et arreptis incendia spargere tectis:
At tu cui teretes calami, cui carmen et aetas
Lude decent annos, et mollia carmina molles.
Eur.:
Pan faveas, nostroque adsis precor aequus amori
Sic olim tibi dilectam Syringa canemus
Naiada quam canna texit Venus alma palustri
Ut nostros etiam nemus omne intellegat ignes:
En venit, et nobis Canace venit obvia, cernis
Ut niveae molli sinuentur flamine vestes?
Ut virga in manibus varias discriminet agnas,
Quas nunc illa domo potum compellit ad undas?
O salve facies mihi dilectissima, salve
Nympharum decus ante omnes formosa puellas
Iam dudum cupio tecum mihi mutua dentur
Colloquia, heu quanto miserum me conficis aestu:
Nulla mihi sine te requies datur, omnia curis
Plena, dies votis totos consumimus istis:
Longa quiescendas turbant insomnia noctes.
Huc ades, et nostros Canace formosa dolores
Aspice, tum requies nobis erit una sub umbra
Faginea, ad fontem latices ubi dulcia vivi
Murmura per frondesque cient tremulumque susurrant:
Hic tibi castaneae sumentur et allia mecum,
Et pira quae fortes vicinis montibus Hessi
Mittunt, et nivei matura coagula lactis:
Huc ades o Canace, miseri cape munus amantis
Hunc leporem, turdosque duos, castumque palumbum
Munera quae lustris tibi sum venatus in altis.
Uror ut in stipulas ignis proiectus agrestes
Sole sub ardenti campum depascit, et omnes
Herbarum sucos, sic me dolor ille fatigat:
Qui mea nescio qua [Note: 1509, 1528: Orig.: quis] traiecit corda sagitta.
O si respiciat Canace mea vulnera sero:
Ut quondam cum prima malum Venus egit in artus,
Dulcisona laetos modularer arundine versus
Inter oves, cantu silvae et nemus omne sonaret,
Heu crudelis amor quantum mortalia mutas
Pectora, nulla tibi par est sub sole potestas:
Sic me sic posito vitae melioris honore
Cogis, et ante diem facis hanc languere iuventam
Florida ceu subitis flaccescunt arva pruinis.
Hoc tamen omne tibi patimur sine nomine vulnus.
O Canace maiora pati tormenta parati
Te propter, tu sola mei medicina furoris
Huc olim properans fido dabis oscula amanti:
Qualia Luna suo quondam dedit Endymioni,
Qualibus Oenone Pariden complexa lacertis:
Servantem Phrygiae pecudes sub vallibus Idae:
Huc olim properans tu nos complexa iuvabis:
Flate leves Euri, spira genetive Favoni:
Ferte meam Canacen, ad nos huc ferte puellam.
Lingua stupet, rubor in vultum concessit anhelus:
Membra tremunt, saliunt praecordia, namque propinquat
Quae mea corda sui clausit sub pectoris antro
Quo fugiam? quo non abeam? potiusne manebo?
An fugiam? quid Thyrsi loquar? pudor obstat amori.
Thyr.:
Ergo sagittifero dum sic assuescis amori,
Vix tu de gregibus mecum cantare volebas,
Mirarbar quid namque modos, et nostra perosus
Carmina deserta solus sub rupe iaceres
Maestior, et solito vultum squalentior usu.
Scilicet ergo suam Pani Syringa canemus
Naiada, quam canna texit Venus alma palustri:
Non ita, nos alio iuvenes ardore fruemur.
Quem meus haec olim cecinit per rura Philetas:
Exosus [Note: 1509, 1528: Orig.: Exosum] Veneremque ipsam, natumque potentem
Stulte quid instabilis tabes in imagine formae:
Ut rosa mane rubens, quae vespere tacta recumbit:
Quam cito bulla perit, tam flos cadit ille iuventae:
Desipit omnis amans, moriturque in corpore vivo:
Caprarum docuit pastor, sic ille monebat.
Eur.:
Ut nequit exstingui Nereis fluctibus Aetna:
Sic gravis ille ardor, qui me mihi sustulit, omnes
Contemnit monitus, nescit Venus improba flecti.
Heu quibus immergor curis, quibus ignibus uror?
Thyr.:
Interea Oceano pluvias sol attrahit undas,
Et Lybs et Boreas luctantur et humidus Auster
Tempestas oritur, pastu discedere tempus.
IDYLLII XI. ARGU [Abbr.: ARGUMENTUM]
Per Philondam hoc Idyllio Richardum Sbrulium quendam Dalmatam, ineptissimis eo tempore poematiis passim per Germaniam ineptientem, cuius arrogantiam et fastum non ferens, se ipsum, aut quemvis alium poetam Germanum sub Corydonis nomine designat.
IN vallem Corydon et eandem forte Philondas
Compulerant armenta [Note: "armenta" lacking in original,, supplied from 1528], boves hic, ille capellas:
Ille procul patriae fugiens incommoda terrae,
Ducebat profugos peregrina in pascua tauros:
Hic patrios circum saltus, et nota tenebat
Flumina, non pastas aliena fronde capellas:
Et quia pascentes communia saepe subibant
Prata, brevi coiit nova consuetudo, fuitque
Mutua, donec erat studiorum innoxia utrique
Gloria, parque decus, quod ubi decrevit, et auxit
Alterius famam, non aequa mente Philondas
Illa ferens, saxo sic est auditus ab alto.
Qui silvas et rura colunt, qui culmina et agros
Haec ubi personuit scopulo vocalis ab alto
Famae damna ferens non aequa mente Philondas:
Tum Corydon, nam excitus erat iam voce canentis.
Pulse procul patria nostrum fugitive sub orbem
Tamquam nemo tibi par sit, nec se tibi quisquam
Audeat e nostris componere stulte poeta:
Qui tua cum nostris deliramenta camenis
Ceu tenebras cum luce, nihil conferre vereris
Hos inter nemorum saltus, haec culmina circum
Lenifluos amnes iuxta fontesque beatos
Floribus et multis circumflorentibus herbis:
Haec propter dumeta canens, incondita iactas
Carmina, quae nemo, te praeter, laudet ametque:
Nemo miretur, nisi qui te laudet ametque.
Tu tamen illa canens laudas, miraris amasque
Inter tot summa pastores laude canentes:
Ut quae cum volucrum sit despectissima, certet
Vincere cantando morientes noctua cygnos.
Unave [Note: 1528: Orig.: Uunave] turpe sonans si tentet Aedonas omnes
Vincere, et in limo placeat sibi rana palustri.
Vestras ergo iube Musas gaudere Philonda:
Quod te lucifugum [Note: 1509: Orig.: lucifugam] superare in carmine vatem
Nostrates pueri iam primo in pulvere possunt.
Vade per infaustas iterum in tua pascua rupes
Inter olorinos quid ineptis noctua cantus.
Phil.:
Si tibi tam facilis venus est in carmine, si te
Tam felici anima ridens afflavit Apollo.
Hac mecum Corydon si non requieveris umbra
Non eris Aoniae quicquam de sorte coronae
Cor.:
Ergo si tecum requiero, quid inde Philonda
Phil.:
Experiar, quid enim potes improbe, qualia iactes
Carmina, qui tantum potuisti spernere vatem:
Huc igitur concede, tenent loca tuta capellae:
Grataque iam saturae subeunt umbracula vaccae
Certemus, causam certaminis ipse dedisti:
Non tibi cum puero certandum impubere, verum
Provida cui molles aetas iam finiat annos
Cui nativa genas iam vestiat umbra viriles:
Nec facile hanc nobis barbam attrectaveris, audax
Sis licet, et nulli pastorum robore cedas.
Cor.:
Est aliquid magno barbam attrectare prophetae:
Dicere sed volui, lapsa est mihi lingua, poetae.
Phil.:
Errat sponte sua quotiens vult improba lingua
Non sum adeo ignarus, tibi scommate rideor isto.
Cor.:
Quis ridere queat rugosi tubera nasi
Labraque continuo scabros nudantia dentes:
Sic fugat intrantes, canis hic, sata proxima tauros.
Phil.:
Verba probant animum, nisi vanus et improbus esses
Crimina difficilis naturae nulla notares:
Non facies hominem, sed mens formosa venustat.
Cor.:
Invidia est facie quae te facit esse canina
Lumina nempe in me torques obliqua Philonda
Ut cum Zelotypus rivalem taurus abhorret
Indicat iram oculis et plagam fronte minatur:
Phil.:
Quis tam mordaces ferat aequa mente cavillos?
Cor.:
Omnia fert sapiens, nisi stultus et inscius esses
Ridentem simili posses ridere cavillo:
Allatrata canis rellatrat, morsa remordet.
Phil.:
Scimus, et hoc versu non multum distat ab isto:
Concava carminibus vallis percussa remugit.
Cor.:
Verum nemo negat, sub idem sed consonat illud:
Omnia procerae respondent iubila silvae.
Phil.:
Liniger et sacra dum clamat in aede sacerdos:
Sub tota variae resonant testudine voces.
Cor.:
Garrula limosa dum rana palude coaxat:
Vociferae magnis resonant clangoribus undae.
Phil.:
Si bona cantaris reddunt bona carmina silvae,
Si mala per valles cantes, mala redditur Echo.
Cor.:
Verum, qui bonus est loquitur bene, ni malus esses
Non velles conferre bonis mala carmina, nec te,
Esto etiam magnum, praeferres omnibus unum.
Phil.:
Si bonus es fronti testem praescribe tabellam:
Ut qui te videat qui sis cognoscere possit.
Cor.:
Mille trahit secum recti mens conscia testes
Si nescis, titulo virtus non indiget ullo.
Phil.:
Hora fugit cupidae nectis ludibria menti
Callidus, et multo praecludis seria ludo.
Coepta sequi decuit, nihil hac ambage movemur:
Si bonus es, si te verus perflavit Apollo,
Profer inaudaces pulchra in certamina Musas.
Cor.:
Ut maiora bonam redimat per vulnera famam
Saucius instaurat, quam liquit, athleta palaestram
Victus es, interea, ne plus vincare, quiesce.
Phil.:
Desinet ante manu plenas mulgere capellas
Caseolos pastor venum laturus in urbem:
Dulcia melles apes fugient lita, salsa capellae.
Quam tibi tantillo tradam certamine palmam
Quod neque luctator salius, pugilve cruentus,
Sed pulchro faciles claudent examine Musae.
Cor.:
Nomina quis docuit nostrum tam magna Philondam?
Phil.:
Cum mater mea me primum duxisset in urbem
Vidi luctantes, saltantes, belligerantes,
Currentes, discum torquentes, tempore ab illo
Nemo me saltu toto est praestantior agro.
Cor.:
Pastorem curare greges, armenta tueri
Arma palaestriten, nautam tractare rudentes,
Sutorem crepidas, sua quemque agere otia oportet.
Florigeros, i perge, tuum pecus intrat in hortos:
I revoca, dominus, non est puer, illius horti
Incautum occidet, si venerit ipse, iuvencum.
Phil.:
Taurus adest vicina boves viridaria pascunt
Si vir es, et duris animum qui obsistere rebus
Possit habes, versu mecum certabis agresti.
Cor.:
Qui tecum certare volet, quo teste Philonda.
Phil.:
Debita iudicio stabit victoria recto
O Corydon, quia teste opus est et iudice Phoebo.
Cor.:
Saepe solet vinci temere qui provocat hostem:
Iusta lacessito semper victoria cessit.
Ut lupus imbellem timet insatiabilis agnum:
Ut leporem canis, ut captum Iovis armiger anguem
Teque tuasque minas metuo, sed amice monendus
Quando immane tumes, quid si te ruperis, olim
Rupta perit dum rana bovi par esse laborat:
Et nunc Hadriacae dum sufflant viscera ranae
Et sinuosa vago distendunt brachia ponto
Non contenta undis animalia frivola, verum
Dum terras habitant, lauretaque proxima foedant:
Reginaeque avium praecelsa cubilia nidos
Insiluisse parant, divis factura pudorem,
Si se deiciant caelo, tum Iuppiter auctor
Fulminis, emisit volucres sua tela ferentes:
Quae rostris feriant, et curvis unguibus ipsas
Abreptas pelago referant, undisque reponant.
Grandia mox aquilae vibrantes fulmina, ranas
Quas non omne prius cepit mare, rursus in unam
Antiquamque coegerunt remeare paludem:
Nunc miserae solitis ranae pascuntur in undis.
Turgida flaccescunt, nunc pinguia viscera marcent,
Ut breviter dicam, quando voluere gigantes
Esse breves [Note: 1509, 1528: Orig.: brues] ranae coeperunt esse cicadae.
Discite pastores menti dare frena superbae
Altius erectum gravius cadit, omne superbum
Invisum superis, pietas gratissima caelo
Aspicis annosas convelli turbine pinus:
Flexilis ut nullos ventos horrescat arundo:
Fulmina non humiles tangunt crepitantia valles:
Semper summa petunt, et caelo proxima turbant:
Te quoque ne supra mortalem efferre labores
Ne grave post tristem doleas cecidisse ruinam.
Si bonus es patiare parem, tam nemo beatus
Quem nemo aequiparet, non dat Deus omnia soli:
Corde sit ista tibi sententia fixa sub imo.
Phil.:
Saepe sub immundo lucente pulvere gemmae:
Saepe latet fulvum duris sub cotibus aurum,
Nunc primum experior quales haec rura poetas
Extulerint, quales habitent per inhospita Musae
Avia, ab his certe non est aversus Apollo
Vepribus, huc etiam divae venere sorores:
Nympharum dominae Charites, quis credere [(editor); sic: crebere] possit?
Sidera cuncta prius caelo casura putabam:
Nerea passurum flammas [Note: 1509, 1528: Orig.: flamma], quam talia possent
Carmina cantari vestris, dii qualia, silvis.
Invideo Musas vobis o rura Latinas
Barbara, iam nullo tecum contendere vellem
Carmine, sic iterum patrios inglorius agros
Aspiciam, ite mei, mecum fugite, ite iuvenci:
Non libate undas, non carpite gramina, donec
O dulces mecum patriae veniatis ad agros:
Barbara rura, pares non possum ferre, valete.
Cor.:
Iam poteris tumidas imitari livide ranas
Edite ranarum de semine, vade per aestum,
Per iuga, per valles, per mille pericula solus.
Obvia nuda silex obducat pascua, saevus
In media vicina siti sol flumina siccet.
Saeviat omne tibi stellati numen olympi:
Ut causa invideas nobis meliore Latinas
Pieridas, i bardiaco signande cucullo.
XII. IDYLLII ARGU. [Abbr.: ARGUMENTUM]
Somnium se per quietem vidisse fingit de corona poetica, ad quam consequendam ea aetate qua haec scribebat cum aliis accenderetur, tum ipse per se iuvenili quadam cupiditate ferebatur, verum aetate iam provectior cum et iudicium accessisset, videretque id honoris indignis passim et indoctissimis quibusque et sine delectu deferri, indignatus eam rem semper deinceps magnifice contempsit. Se ipsum igitur per Polyphemum, per Agavum Io. Crotum Rubianum, quo tum ut nunc quoque amico familiarissime utebatur, per Heliadem Hermannum Trebellium, cuius et Idyllio quinto meminit, qui forte eo tempore ab Electore principe Saxoniae Friderico laurea donatus erat, intellegit.
Et matutinae cantant ad mulctra puellae
Solus adhuc dulci stertis Polypheme sub antro:
Ut somnolenti glires, vitulique marini:
Non tibi mille avium voces potuere soporem
Tam longum excutere, aut durorum ruricolarum
Sed vigila iam sol exstat plus quattuor ulnis
Altus ab Oceano, et terras supereminet omnes:
Et vacuae clausis balant in ovilibus agnae:
Poly.:
Improbe quam dulci somno me excludis Agave.
Non hoc me levius memini dormire bimestri:
Sed tamen heu miserae pecudes, iam montibus altis
Ut video, sparsum iubar omnem illuminat orbem:
Nulla tamen nostrum lucis pars venit ad antrum
Tam clauso posthac nolim dormire cubili.
Aga.:
Ut primum radiis Phoebus patefecerit orbem
Evigilo, et plumis caput exero dulcibus, ergo
Lanigeris ovibus campos, dumeta capellis
Orto sole damus, gaudent in rore iuvenci.
Poly.:
Plenius haec alio repetemus tempore, quando
Nunc animum potiora movent, res digna relatu
Quae mihi turbarint exactam insomnia noctem.
Dii superi, quam certa fides, oracula dicas,
Sic viva praesens elusit imagine Morpheus.
Aga.:
Dic igitur, dic formiferam Polypheme quietem
Quas facies, quae mira novis simulacra figuris
Videris, interea pecus haec viridaria circum
Pascetur, decimam dum sol ascendat in horam:
Et nos hanc subter corulum recubabimus, unde
Possimus, velut e specula, pecus omne videre.
Poly.:
Pascite gramen oves, salices nudate capellae:
Donec monstriferae referantur somnia noctis.
Tempus erat, sacros nox caeca reduxerat ignes:
Quo gravidos iam summa quies obrepit in artus:
Cum silvae pecudesque tacent pictaeque volucres
Totaque tartareo circumdata numine tellus
In requiem conversa silet, me somnus habebat
Altior, et clauso recubabam solus in antro.
Propter aquas [Note: 1509, 1528: Orig.: Propterea] super herbosis errare videbar
Aggeribus frondesque manu resecare capellis
Laetus, et arguta modulari dulcia canna
Carmina, dum calidi caelo fremit ira leonis
Cum mihi, nescio quo, succenso pectus amore
Musarum Phoeboque sacrae Permessidos undae
Culmine ab aerio, summoque a vertice Musae
Desuper ostentant lauri de fronde coronam
Conspicuam, ductrixque chori regina verendi
Tale fere summa cecinit mihi carmen ab arce:
Qui nunc graminea pecudes in valle coerces
Digne ovium custos, his digne virentibus arvis
Quae rigat allabens Hierae vicinior Unster [Note: Unster fluvius Thuringiae Hieram non ita longe infra Erphurdiam recipit, vulgo dy Unstrut.]
Huc propera servata tuae fer praemia fronti.
Cinge comas hedera viridi tege tempora bacca
En ultro porrecta tibi Polypheme corona est,
Accipe cum dixisset ego in sublime ferebar
Vi rapida, solitoque magis velocior, ac si
Umbra levis, vel pluma forem, pernicior Euro:
Iamque adeo prope limen eram venerabilis antri,
Unde prius nostras pervenit carmen ad aures
Cum mihi forte venit cursu Melisaeus [Note: Quis hic Melisaeus sit, in argumento primi Idyllii dictum est.] anhelo
Obvius, et multis circumvenientibus ipsum:
Qui comitabantur, passis mea colla lacertis
Complexus, quo dixit abis: iuvenilibus ergo
Frena cupidinibus non ponis? et ista secutus
Mollia Musarum ludibria, quaeris honorem
Qui tibi praeripiat sero maiora volenti
Praemia, namque leves pueri florentibus annis
Quando coronatae coepere insignia frontis
Despiciunt, quicumque canunt sine fronde, poetas,
Tamquam donatae faciant bona carmina lauri
Et pecus, et silvas, et oves, et ovilia damnant:
Laudantur, celebrantur, et omnia scire putantur
Cum pulchro faciles vernant in flore capilli,
In sublime tument, et [Note: "et" lacking in original, supplied from 1509, 1528] caelum vertice pulsant
Non inter pueros, non amplius inter agrestes
Versantur, quaerunt urbes, primatibus haerent,
Praeclaris inhiant titulis, seque omnibus ipsos
Cum iam praetulerint pudor est descendere, et inter
Pastores versari, et famam ambire minorem,
Pascere oves iterum, dominisque subesse recusant:
Ferre iugum grave, servitio sibi quaerere victum.
Aut ubi damnosae confisi munere lauri,
(Ut solet istorum longe pars maxima) nullis
Artibus instructi melioribus, omnia solo
Musarum sterili strepitu fora, et omnia complent
Atria praeter aquas Heliconis nulla loquuntur
Commoda, et indoctis tumefacti pectora nugis,
Pauperie extremam misera clausere senectam:
Ergo age siste gradum, iuvenili obstare furori
Est opus, et melius vitam instituisse futuram.
Nos te Palladio sudantem in pulvere, totis
Viribus invictas verae virtutis ad arces
Ducemus, pinguique caput redimemus oliva
Quam complexa pia defendat populus umbra:
Fortis ut Herculeos, possis aequare labores,
Sub doctis pastoribus, haec tum prima probatae
Vitae signa refert, et libertatis honorem.
Hanc superimpositae lauri meliore virescent
Germine, tantum effatus erat, cum tu mihi somnum
Excutis importunus, agens me verbere virga:
Haec sunt per longam quae vidi insomnia noctem
Aga.:
Mira refers, et quae videantur claudere quaedam,
Quae non vulgaris doceat mysteria pastor:
Ecce sed Aonia redimitus tempora lauro
Advenit Heliades, tibi quid Polypheme videtur
Numquid Apolliniae quota pars erat iste coronae?
Hel.:
Salvete aeternum socii festivaque mecum
Gaudia laetitiamque novam celebrate faventes
Nunc calamos inflate leves, dum rura poetam
Vestra novum meruere, sonent nemora omnia cantu.
Poly.:
Quis te digne puer tanto dignatus honore
Extulit, et sacra cinxit tibi fronde capillos:
Dic age, dic, aliquis superumne? an pastor agrestis?
Hel.:
Dum lustra amissum quaero per inhospita taurum
Monte sub obscuro, ramis ubi plurima sacros
Arbor obumbrat aquas, raptum super ardua montis
Divae Pierides vatem fecere, quod olim
Contigit Ascraeis pascenti in vallibus agnas
Vidi praesentes afflatus numine Musas.
Aga.:
Praesentem vidisse puto te daemona, namque
Quid sunt Pierides nisi blanda insomnia Musae?
Poly.:
Longa deas olim commenta est fabula Musas
Non frustra tamen, et ratio est qua dicere possis
Vatibus inspirare suis [Note: Niehl; 1528, Orig.: suas] sacra [Note: 1528: Orig.: sua] carmina Musas.
Verum praesentis non est res ista negoti.
Hel.:
Numquid ad hanc etiam aspiras Polypheme coronam?
Poly.:
Nescio, sed tamen his alias de rebus agemus [Note: 1509, 1528: Orig.: egemus]:
Fuscina non facit unca coquum, monachumve cucullus:
Nec laurus vatem, sua quemque professio monstrat.
Aga.:
Sit satis haec vestrum, me iudice, praestat uterque:
Sed tamen esse bonum, res est divina, poetam
Atque adeo nostris non enarrabile pagis:
Ite valete suas iam pascite quisque capellas.
FINEM HIC HABENT EA QUAE PRIMA editio continebat, quae ex undecim eclogis
in duodecim Idyllia digesta sunt.
HActenus agresti iuvenilia carmina plectro
Pinximus, et silvas quae decuisse queant:
Quae quicumque leges nec passim lecta probabis,
Aetati veniam, quam decet, esse sine:
Rustica nam primum quo tempore carmina lusi,
Vix ierant vitae bis duo lustra meae:
Quae nunc his adiecta vides, ea serior aetas
Protulit octavae proxima olympiadi.
Quae nisi commendant tibi se satis ipsa, putato
Talia quaeve premas carmina, quaeve legas.
At tu qui iuvenem nostri studiose probabas,
Spero equidem melius posse probare virum:
Quod si temporibus non hoc satis adsequor istis,
Fiet posteritas aequior ipsa mihi.
MIntiades Musae vestri mihi fontis ab ortu
In paulo maiora novas date carmina vires,
Si vestrum decuit teneras sprevisse Myricas
Tityron, et cecinisse suas in Consule silvas,
Me quoque per nostros vix iam silvestria saltus
Digna sed urbanae deceat deducere plebi
Carmina, sic animo calor incidit, hic ubi pulchras
Cassellas pulchro celer influit agmine Fulda:
Quem nunc ille suis Princeps animosior annis
Accolit, et patria stabilit virtute Philippus
Regna, per et Rheni, per et ostia nota Visurgis,
Tam late Hessiaci sunt brachia tensa Leonis.
Tu nunc sive paras lectas in bella cohortes:
Quod nolim, quod olivifera tua dignior aetas
Pace fuit, seu compositis te libera rebus
Otia suscipiunt, istis abscede parumper
Consiliis, et ad has, tantum non ludicra, nugas
Ingentem demitte animum, curisque resolve
Magna patris magni suboles generose Philippe
Non indigna leges te carmina, ni mea forsan
Sordeat, et nullum mereatur Musa favorem:
Sed neque sordeat inculto quia rustica vultu
Audeat ex ipsis prodire in moenia silvis:
Audiit ipse suas cantantem saepe capellas
Tityron, et Latiam produxit Caesar in aulam:
Audiit et tenuem Siculi pastoris avenam
Ipse tulitque suas Ptolemaeus dicere laudes,
Te quoque ne pudeat, iuvenum fortissime, versu
Cantari tenero, donec te serior aetas
Praeclaris auctum meritis in carmina mittat
Heroa resonanda tuba, nunc mollibus annis
Sic tibi, sic patriae decuit praeludere famae.
His et acerba tui deflevimus ante parentis
Funera, ut extinctum falso sub nomine Iolam
Diximus, et patria solum te morte relictum
Spem generis gentisque tuae, sed et ista per omnes
Iam dudum vulgata manus trivere legentum.
Haec nunc adiicimus, postquam te quattuor actis
Lustris, quinta videt crescentis olympias aevi
Connubiis auctum regalibus, inde futurum
Fata favere velint, te digna prole parentem:
O felix aetate bona, quem cuncta benigno
Sidera prospiciunt vultu, modo pacis amorem
Dii faveant, modo non iterum te abiecta reponat
Iustus in arma furor, satis est iuvenilibus annis
Spectatum, quam consiliis quam pectore praestes,
Quantus in arma ruas, quanta te mole ruentem
Senserit ille tui nuper ferus [Note: 1528: Orig.: serus] accola Rheni
Ille tui populator agri, qui iura fidemque
Nullius erubuit, donec modo vindice poenas
Sanguine persolvit proprio, praedamque coactam
Exuit, et Stygias abiit non solus ad umbras.
Sensit et ille tui pars sanguinis, inclutus armis
Et florens opibus, quem Wirtemberga receptum
Gaudet habere domus patrem, te vindice tanto
Quantus in arma alius quisquam venisse putatur.
Magna Teutonidos bello regionis in ora.
Sensit et Arctoi reparata potentia Dani
Consiliis dux magne tuis, te Saxonis ora
Fraternis, duce, paene armis ruitura quievit
Sensit et ipse iterum sedes cui nuper avitas
Reddideras, aequis placatus legibus Ulmae.
Salve igitur proavis a Regibus orte Philippe.
Qui reges in regna locas, qui mutua pacis
Foedera concilias, qui tam bella horrida tollis:
Quam potes aut inferre, aut vincere, si tibi quisquam
Inferat, hanc subiti Thuringa per arva tumultus
Virtutem sensere tuam, sed ne omnia dicam,
Multi alii sensere, sed haec nec pagina tantis
Molibus est oneranda, nec audent talia Musae
Silvicolae, quamvis paulo maiora professae
Ergo erit illa dies qua te, quemcumque per orbem
Me superesse volent superi, maiore [Note: 1528: Orig.: maiora] camena
Et tua facta canam, nec enim tibi pauca supersunt
Facta gerenda, ipsos divum aequatura triumphos,
Qui postquam vix iam iuvenis tam multa paterno
Adiicis imperio, qualem ventura videbunt
Saecula? digne tuis annis, dignissime longa
Annorum serie transcendere Nestoris aevum.
Tu modo, tu totis amplectere viribus istas
Virtutes quae te magnis Heroibus aequent:
Atque adeo nullam primis patiantur ab annis
Deperiisse tui partem, nec laudis egenum
Esse sinent, verum supra convexa locabunt
Astra poli, terrae tractus tua fama per omnes
Vivet inextinctumque manebit in omnia nomen
Saecula, nam pereunt quaecumque potentia mundus
Gaudia dives habet, semper manet incluta virtus:
Gestarumque insignis honos, et gloria rerum,
Praecipue si facta suis illustria vates
Carminibus celebrent, lucemque informibus addant:
Hi faciunt ut vivat opus quodcumque per orbem
Aut laudem meruit, famave laborat iniqua.
Sic ferus Aeacides, sic erumnosus Ulysses.
Sic pius Aeneas, sic Amphitryone creatus
Sic Thebae, sic Troia manent, licet hauserit illas
Iamdudum, in cineremque redegerit hosticus ignis.
Quid reges Macedum? quid rerum culmina Roma?
Quid gentes alias referam? si rebus agendum
Exemplisque fuit, quo rustica verba? quid autem
Pastorum oblitus reges meditaris Apollo?
Talia conanti decuit te protinus aurem
Vellere, et admonuisse ovium, non grandia Musae
Facta canunt humiles, nec templa sed arva colentes,
Ergo age magnanimi [Note: "magnanimi" lacking in original, supplied from 1528] Guilielmi digna propago,
Haec quoque pulchra tuis virtutibus adde Philippe,
Ut dum digna facis Musis, et vindice Phoebo,
Has illumque colas, et ames utrumque colentes,
Sic mihi dignus eris, quem Musa et Phoebus ab omni
Vindicet interitu, famaque loquacibus annis
Inserat, aeternoque locet tua nomina cedro:
Sed facis, et te sponte tua melioribus offers
Ingeniis, nec enim tam nobilis indole laeta,
Spiritus ille in te quicquam a virtute paterna
Degenerare potest, nec honestae laudis amorem
Ponere, perge igitur dignum te laude fateri,
Invenies qui laude vehant super astra, tuumque
Et genus illustrent, et Martia facta loquantur [Note: 1528: Orig.: loquentur],
Nec tibi quaerendi per regna aliena Marones,
Grande sonaturi, qui te felicibus aequent
Semideis, aliquos tibi dant tua regna poetas:
Si non Virgilios, quales tamen Hessia terras
Inter virginibus plenas non ultima Musis [Note: 1528: Orig.: Musas]
Ferre potest, tu perge via, nec desere coepta
Quod facis, et tanti mensuram nominis imple.
MUsarum Phoebique potens et amice Melanthon,
Cui mea praecipuam debent Idyllia famam
Dic age quae ratio tristes hoc tempore Musas
Opprimit, et studiis adimit, quem debet, honorem?
An quia bellipotens circumsonat undique Mavors
Funestisque replet confusum cladibus orbem?
An quia nulla datur librorum copia, et omnes
Ditia praecipuas includunt scrinia chartas?
Haud quaquam, nec enim quantumvis saeviat armis
Orbis, et insano concurrant regna tumultu,
Illa bonis umquam studiis infligere clades
Vulnera tanta potest, quantis nunc illa laborant,
Quin facile emergant iterum, pressaeque resurgant
Pierides, referantque caput, lucemque revisant,
Nam neque scripta alio captiva feruntur, ut olim
Barbara cum Latium saevirent arma per orbem:
Nec quamvis diffusa per omnes bibliothecas,
Hostica multiplices pascant incendia chartas.
Vel minimum nocuisse queant, tot ubique premendi
Arte, superstitibus qua si prior usa fuisset,
Nostra etiam libris frueretur pluribus aetas
Quos male nunc petimus votoque optamus inani.
Nunc vero postquam quae de tot milibus exstant
Copia prostituit, vilescunt optima, sicut
Semper abundantes pariunt fastidia mensae.
Praecipue postquam quo sunt peiora, favorem
Maiorem invenere, nec utile creditur esse
Quicquid praecipuum est, et eo contemptior omnis
Musarum chorus, et linguarum gloria, postquam
Omnia vulgares implerunt scrinia chartae
Et, nisi, scripta fere, vernacula, nulla leguntur,
Proh superi, potuitne tibi Germania maius
Dedecus inferri? potuitne atrocior hostis
Grassari, finesque tuos incurrere? et ultra
Perdere? cum satis hac infelix perdita clade
Concideris? neque tu credis [Note: 1528: Orig.: credes] nunc vera monenti.
Tempus erit quo stultitiae te ignobilis huius
Paeniteat pudeatque sed hoc, ut cetera sero
Agnosces, cum iam tua frivola facta dolebis.
Quam velles habuisse animum nullius egentem
Lucis, ubi in tenebris mersam te stulta videbis.
Sed mihi nec ratio fuit istius ulla querelae
Suscepta, et frustra nebulas contundere plagis.
At iacet interea frigetque investis Apollo,
Longaque proscriptae peragunt ieiunia Musae,
Quae ratio, quae causa subest? age docte Melanchthon,
Expediam, propiusque sequar vestigia tanti
Erroris, quo non fuit umquam foedior ullus
Quam fuerat melius, vel non movisse profano,
Bella sophistarum populo, vel mota sub aequa
Composuisse bonaque futura in foedera pace,
Arbitrio victoris, ut in sua barbara victis
Regna relegatis, studiorum victor in arce,
Regnaret populus, sicut iam coeperat omni
Conditione, sed in partes ubi turba recepta est:
Nil praeter patrium sapiens, atque istius expers
Militiae, confusa retro victoria cessit.
Amissumque decus, partum prius hoste subacto
Ignavi siquidem cum vincere posse docentur,
Ipsos victores etiam contemnere discunt,
Nos tamen obscuris positis manifesta loquamur:
Quis nescit patribus nostris quam nulla bonorum
Constiterit ratio studiorum, vilibus autem
Omnia plena scholis, ignobilis anxia vitae,
Tempora perdiderint iuvenumque senumque nec ulli
E nostris curae fuerit meliora sequendi,
Verum eadem stabili longo iam tempore ab usu
Pestis ut invaluit, sic nuper decidit omni
Victa modo, nisi nos uti victricibus armis,
Non voluissemus. Nam sic rediere Latinae,
Et Graiae splendore novo sua tempora [Note: 1528: Orig.: tempore] Musae,
Lustrantes, ut iam doctas spes esset Athenas:
Huc migraturas, et magnae nomina Romae
Virgiliosque viderentur, magnosque daturae
Meonidas, Demosthenas, et claros Ciceronas:
Iamque fere toto fatis oriente relicto:
Venit ad occiduas studiorum gloria partes,
Bellipotens ut non tantum Germania, verum et
Gallia et occiduo summota Britannia ponto:
Et nostrum quaecumque habitat gens sparsa per aequor
Barbariem exuerent, et cultae munera linguae
Certatim peterent et laetarentur adeptis:
Cum subito quo non alius vel inertior hostis,
Vel crudelior emersit, Musisque renatis
Eripuit redeuntem animam retroque fugavit,
Nuper inaudaces turba indoctissima bardi
Audaces vero postquam nihil esse laborem
In studiis insumere opus, frustraque per ipsas
Linguarum ambages duci iuvenesque senesque:
Res sacras per scripta dari vernacula vulgo
Interea vanum ac fallax opus esse scholarum:
Persuasere animis rudibus, tum denique fastu
Intumuisse novo videas, dum coepta sequuntur,
Et cursu facili ex animo sententia cedit,
Protinus immodicis resonant clamoribus omnes,
Per nunc invidiae famulantia templa cathedrae
Parcite deceptae per tot iam saecula mentes
Perdere communis dulcissima pignora lecti
Artibus insanis, et amara sorde scholarum,
Quandoquidem neque proficiunt, neque lucra reportant
Ulla, sibi quibus aut vobis succurrere possint,
Si sic res ferat, ac ut iam lucrentur, et ipsos
Persarum reges gazis immanibus aequent:
Praecipitant animas et in infima tartara mergunt
Quae neque divitiis, neque maiestate, nec ulla
Quantumvis magna poterant mercede rependi.
Ut multum sapiant omnis sapientia mundi
Exosa est superis, vanas deus imputat artes,
Ingratis, et se contemni dedignatur.
Quo neque simplicius quicquam nec amantius usquam
Purae rusticitatis, ut exemplo ipse reliquit,
Qui tales sibi tamquam rudes elegit amicos.
Quare agite o animae ludibria plurima passae,
Talibus artificum nugis, vos, vestra vorantum
Commoda, deceptasque aures praecludere tandem
Discite, quin potius vestros si forsan amatis
Et natos natasque manu sibi quaerere victum
Assuescant facite, et connubia mutua discant,
Haec Deus instituit, super haec quae sunt, hominum sunt
Instrumenta, doli, fraudes, artesque malorum.
Haec et plura solent isti, per rura, per urbes,
Per fora, per delubra, quibus quia plurima falsis
Vera ferunt, interque serunt, multo ante paratam
Invenere fidem, miserae nam talia plebi
Persuasisse adeo facile est, de qualibus ipsi
Ingenuit natura odium, sed prava et aberrans:
Namque nec est studiis maior nec iniquior hostis,
Quam qui vel nequiit, vel discere noluit artes,
Ingenuis tantum permissas mentibus olim,
Non cuivis [Note: 1528: Orig.: cuius], ut nunc, asinorum de grege feci.
Qui cum propter inertem animum geniumque malignum
Naturamque satis firmae rationis egentem,
Ipsi victurae possint nihil addere lucis,
Nec sua vel minimae committere nomina laudi,
Invidia ardentes tenebras inducere certant,
Atque adeo evincunt, ut postquam mystica nuper
Dogmata simplicibus tradi sunt coepta loquelis.
Sanctaque abusuro mysteria prodita vulgo,
Iamque doceretur caelo gratissima tantum
Rustica simplicitas popularis flamma favoris
Esse rati tempusque suum praedamque paratam
Invasere bonas artes castumque nitorem
Aonidum nebulis obscuravere nefandis,
Neve latere queant tamquam mala nomina, passim
Expandunt ceu signa sui victricia Martis,
Indomitique fremunt, orbique extrema minantur,
Ni sapiat, meritumque decus victoribus addat.
Taliter inflati monstra ignavissima, paulo
Ante breves ranae coeperunt esse Gigantes,
Ipsum excisuri [Note: 1528: Orig.: excisuro] vel ab irato Iove caelum.
Sed lutei, strepituque animati pectora vano
Si quis in adversos Alcides cornua sumat,
Expediatque manum, sicut iam dura minantur
Istis excidia, et miseras fata ultima clades,
Quem si forte diem nobis sperare relictum est
Et votis optare licet quod pectore toto
Quisque bonus petit, haec aequa mala mente feramus:
Interea, et lucris praesentia damna futuris,
Solemur, veniamque malis pacemque precemur
A superis, etenim nisi me praesagia fallunt,
Apparensque animum veri delusit imago,
Iamdudum pulsae victricia Palladis arma:
Rursus honorato spectabimus ire triumpho,
Ignavaeque duces captivos militiei
Concutere edomitis haerentia vincula collis.
Cum tua Sturtiade medicantes pectora Musae,
Pierides habitent, et te magis omnibus unum
Diligat, atque suas artes tibi monstret Apollo
Dic age quo durum possis depellere amorem:
Antidoto, spargasne manu, num cautus inungas
Qualia tam durae medeantur pharmaca pesti:
An quae Pierides adhibent solacia, tantum
Virium habent, nam [Note: 1528: Orig.: non] suave quidem mortalibus illud
Inventu haud quaquam facile est, sed et hoc tibi notum
Credidero Musis Medico vehementer amato
Cuique suas artes favet haud invitus Apollo.
Sic miser insano cum nuper amore periret
Eurytus urgentes potuit compescere flammas,
Quas neque inutilium captus dulcedine rerum
Combiberat levibusque rosis pomisve pyrisve.
Sed valida totas vi depascente medullas
Vixdum prima genas illi cum barba notaret
Omnia posthabuit ceu frivola praeter amorem,
Formosam quo [Note: 1528: Orig.: qui] tabescens ardebat Iolen [Note: 1528: Orig.: Iolem]
Noctes atque dies, non illum aurora renascens
Non sol occiduas requietum pronus in undas
Vidit ab infixo sub mollia pectora telo
A magna Venere et victore Cupidinis arcu.
Sed tamen hoc contra plusquam letale venenum
Repperit antidotum, scopulo nam tristis ab alto
Pascua prospiciens late subiecta, sub ipsas
Talia cantabat resonantia carmina valles
Quo formosa fugis? quid amantem spernis Iole?
Candida caseolo magis, omni mollior agno
Ad matrem vitulo fugiente superbior, uva
Durior omphacyna, quid enim crudelis amantem
Ludis? et insidias captas rude pectus ad istas?
Nam mea cum placidae demisi membra quieti,
Huc formosa venis, somno fugiente recedis,
Et fugis, haud aliter quam quae conspexerit altis
Agna lupum fugiens in montibus ore timendum.
Verum ne dubites unde hic amor, aut ego fallor
Aut ego te certe quo primum tempore vidi
Montibus in nostris dulci cum matre legentem
Purpureos flores, et odoriferos hiacynthos
Haustis incautum flammis in pectus amavi
Et tua praecedens mea per vestigia duxi
Ostendique locos, et suaves floribus hortos.
Denique ut in viridi residentem gramine fessam
Aspexi, et tenero delapsam a corpore pallam
Tempore ab hoc pereo, nec tu miserata dolentem
Respicis, aut saltem spe consolaris inani.
Quod faceres utinam, nam si sit nulla potiri
Posse tuo formosa sinu concessa facultas,
Finge voluntatem. Spe consolamur amantes:
At cur me fugias? quid enim vel forma vel aetas,
Vel quicquid natura boni congessit in unum
Deliquisse potest in me? mihi pascua florent
Mille ovibus, quibus emulsis datur optima lactis
Copia, quae nullo defit mihi tempore, non cum
Aut aestas venit Autumnusve, aut bruma nivalis.
Nec me carminibus quisquam praestantior uno
Pascit in his nemorum lustris, aut mollibus herbis,
In quibus assidue dum te mea sola voluptas
Dulce meum lumen canto, iam fallere noctes
Insomnes didici. Sed nunc tibi munera apud me
Sunt duo formosi cerva de matre creati
Hinnulei fetus et onustae ventribus agnae
Bis totidem, tres capreoli, quin utere mecum
Huc ad me veniens, sine curet ovilia mater,
Colligat interea gratos soror unica flores
Nam potes hoc melius mecum requiescere in antro.
Hic lauri virides hic sunt graciles Cyparissi
Nigrantes umbrant hederae, nec Bacchica vitis
Nec gelidum spirantis aquae gratissima desunt
Flumina, sive sacri per amoena silentia fontes
Queis mihi nec vinum neque nectar dulcius ullum est
Quod si rusticitas tibi displicet haec mea, debes
Silvanis et te meminisse parentibus ortam
Talem tamquam deis similem, ne dura superbi.
Si pergis tamen et rides mea vulnera, quaeso
Extremum huc formosa veni, da munus amanti
Hoc saltem, sunt ligna mihi, sunt robora, quercus
Sunt fagi, fomenta futuro protinus igni,
Subice me flammis, ferventibus ure caminis
Ut facis, hanc vitam te propter, et omnia ponam
Cara prius, dum crudelis tua dextera perdat
Me miserum, vita mors gratior illa futura est.
Hei mihi quod volucrem me non genuere parentes
O utinam subitas addat mihi Iuppiter alas
Protinus ad te abeam sublimis, et oscula ferrem
O saltem manibus, si nolis cetera tangi,
Collectisque sinum, qui me mihi sustulit, istum
Floribus implerem violisque rosisque thimoque
Et, quae mille meis superant in montibus, herbis
Lilia praecipue ferrem rubrumque papaver
Nec tibi forte dari possent simul omnia namque
Horum quaedam aestas, quaedam fert bruma nivalis
Nunc tamen o formosa veni, quin surgis Iole
Ad me profectura, domumque oblita reverti
Ipse ego quod facio iamdudum, haec saxa frequentans
Quod superest mecum traducis molliter aevi
Pascere oves vero non dedignabere nostras
Nec pudeat niveos mulgere ex ubere lactes
Caseolosque manu componere, sola tamen me
Dura parens offendit, ut autem conqueror illi
Vulnera quae patior semper tacet, et nihil umquam
Dulce tibi de me loquitur, sed ut illa vicissim
Se maceret, dum me sine succo, et sanguine, toto
Corpore defectum videt, hic ego fingere causam
Et vero falsum soleo praetendere morbo
Namque aegrum doleo caput, et pede labor utroque
Et nihil est, inquam, quod me levet, illa profecto
His male torquetur, namque et male torqueor ipse
Stulte sed o nimium quid nam furis Euryte? quis nam
Te deus evertit? quae mentem turbat Erinnys?
Quam fuerat melius calathos contexere, et altos
Lanigeris ovibus, quos rodant sternere ramos
Hanc mulge interea, quid enim fugientia captas
Gaudia, forte aliam quae sit formosior illa
Invenies, quin pergis, amarunt me quoque multae
Et mecum longa cupierunt nocte puellae
Ludere, dulce omnes et suavi voce canentes
Non adeo passim contemnor, et ipse aliquis sum
Sic bonus ille canens compescuit Eurytus ignem
Ipse suum curans, divino carmine vulnus
Quod non herbarum potuisset viribus ullis
Aut empta pretiis ingentibus arte levari [Note: 1528: Orig.: levare].
HIc quoque silvestres paulum secedite Musae
Assuetae salices mecum canere inter opacas
Naiadum chorus omnis Hamadryadesque puellae
Silvarum dominae Dryades, florumque Napaeae
Quaeque vagae summas habitatis Oreades arces
Ite agedum nemora, et vestri colite avia regni
Interea, et Satyris levibusque assuescite Faunis
Nos maiora vocant reduces in carmina Musae
Musae non tantum caulas cantare suetae
Verum etiam clarasque domos, et culta potentum
Quantumvis timido pede limina tangere regum
Oblitae silvarum inopisque per avia vitae.
Huc ades ergo [Note: 1527, 1528: Orig.: erga] mei pars non iniusta laboris
Qui patrium cultis ducis cognomen ab hortis
Pieridum sacris Hieronyme docte sub umbris
Otia civiles non destituentia curas,
Quem fautrix gremio fotum fortuna benigno
Extulit, et merito virtus in honore locavit.
Huc ades et mecum ruralia verba perosus
Ad desueta redi civilis carmina famae
Dum canimus claris praestantem dotibus urbem
Urbibus, ingenti quascumque in Teutonis ora
Sol videt, Europae media in regione locatam [Note: 1527, 1528: Orig.: locatum].
Hic ubi flaventes pulcher Pegnesus arenas
Volvit et eximiam piscosis flexibus urbem
Per medium secat, et fluvio perfundit amoeno
Salve [Note: 1527, 1528: Orig.: Solve] amnis victure diu, si forte Camenas
Ulla manet nostras venturae gloria famae
Qui rapidus recto Phoebi nascentis ab ortu
Norica lenifluo percurris moenia lapsu
Felix ante alias urbes urbs Norica berga [Note: Vredeveld: Orig.: Norica berge]
Digna tuae quae voce feram praeconia laudis?
Nulla reponendae sat erunt Idyllia famae
Et referenda olim memores tua facta sub annos.
Fortunam domina siquidem virtute gubernas
Dives opum, fecunda viris, pulcherrima cultu [Note: 1527, 1528: Orig.: culta]
Legitimae studiis asperrima militiei
Nobilibus clara ingeniis, quascumque per artes
Ire libet, seu naturae secreta latentis
Seu te multiplicis Zonas et climata mundi
Astrorumve iuvat casus cognoscere et ortus,
Nusquam culta magis floret divina Mathesis,
Seu numeris opus est, seu mensi partibus orbis
Seu ratione operum videas certantia mille
Ingenia artificum, parat hic ductura sub altum
Aethera praeruptas aerata volumina moles.
Ille mathematico certas in pulvere metas
Destinat, et radio numquam fallente gubernat.
Quid rupti tormenta sonos imitantia caeli,
Quid statuas Polycletaea non arte minores?
Cetera quid memorem non his [Note: 1509, 1528: Orig.: hic] accommoda Musis
Arduiora quidem silvis non ista professis
Grandia, et Heroo tollenda ad sidera cantu.
Nunc velut egelida [Note: 1527; "e gelida" 1528: Orig.: gelida] tecum spatiatus in umbra
Rure suburbano patrias Hieronyme laudes
Ipse tibi calamo pingam non semper agresti
Macte animo nostris iuvenum gratissime Musis
Digne tuis annis patria dignissime tali
Quam tibi si patriam contingere fata negassent
Esse velis patriam, postquam nunc dotibus istis
Innumeris, quibus ante alias sic eminet urbes
Ut Sol ante alios astrorum prominet ignes,
Adiicit ingenuas, cumulat, fovet, erigit artes.
Nam velut exilio pulsis hoc tempore Musis
Hospitium dedit, et [Note: "et" lacking in original, supplied from 1527, 1528] profugis patefecit asylum
Primaque tot gentes inter per Teutona regna
Luminibus captas animi, sua commoda vidit
Et bona cognovit sua, quae nec passa perire est
Sed tenuit stabilique locavit in arce retenta.
Felicem populum, qui tam florere beatis
Ingeniis voluit, quam multa pollet opum vi
Hoc erat Attidibus praereptum nomen Athenis
Invexisse suis per honestas moenibus artes
Sic aequanda fuit florentis gloria Romae
Parte aliqua, quis enim totam petat improbus? ergo
Nate bonis avibus patriae gratare potenti
Quae te nunc alacris vernantem in flore iuventae
Florens ipsa suis dignatur honoribus auctum
Praeter opes etiam fortunatis Hymenaeis.
Sed quis in eximiis praestanti laudibus urbe
Non etiam privatus amet latuisse? focosque
Exiguos colat, et tacitis agat otia curis?
Iustitiamque patrum miretur? et omnibus aequas
Quis credat, populi per tot discrimina leges?
Fortunata tuis meritis Respublica, cuius
Iura regit sapiens tranquilla in pace senatus,
Sic paci fidens, ne munera militiei
Negligat, et positis ignaviter incubet armis
Nec luxu vacuam corrumpi deside plebem
Permittat, non illecebris ignava iuventae
Otia inutilibus foveat, non ulla voluptas
Praevaleat, non hic turpi locus ebrietati.
Nulla hic infames vulgata libido popinas
Inficit, aut vires melioribus eripit annis,
Oppressas multa viciorum aspergine, verum
Si qua dies requiem curis civilibus affert:
Passim exerceri videas, iuvenesque senesque
Artibus armorum, et veri praeludia belli,
Martiaque urbanos meditari castra togatos.
Hinc aliis studium celeres torquere sagittas
Praefixamque levi contingere arundine metam.
Agmina componunt alii properata, docentque
Signa sequi, densant cuneos, hi cornua ducunt,
Extenduntque aciem, firmantque sequacibus alis.
Haec ita, si qua tulit ratio, nec semper aguntur,
Nec tantum his studiis adolescit Norica pubes
Verum etiam quibus et mores animique vigorem
Erudiant, nec enim naturae sponte disertis
Aucta deest studio facundae copia linguae.
Aspice quemque suo conscriptos ordine patres.
Nemo erit ex illis quem linguae dona latinae
Destituant, quosdam Graia mirere loquentes
Doctus honorata tam regnat in urbe Senatus,
Legibus hinc firmata suis Respublica, nullos
Fortunae insultus metuit, sic viribus omnes
In casus firmata suis, sibi sola superque
Est satis, hinc quoque privatis accessio rebus
Hinc fovet unanimes stabilis concordia cives
Praetereo sanctos in publica commoda mores
Impositos, vitaeque datas communis habenas,
Praescriptoque pudicitiam se fine tenentem
Legitimi vetitam temerare cubilia lecti,
Christicolas animos, et relligionis amorem
Cultaque praecipue divini oracula verbi
Ipsa tacere volet, nec enim sibi laudibus istis
Urbs placet, aut ullos istis ex rebus honores
Arrogat, ipsa sui testis sibi proxima sensus:
Ipse ego Hiericola nuper digressus ab urbe,
Per nemora Hercinii, iam non incognita, saltus,
Nomina Pegnesi stabam miratus et undas
Thessala ceu pulchrum peragrantem Penea tempe,
Dii quales arces, dii qualia moenia vidi?
Qualibus urbanas extructas molibus [Note: 1527, 1528: Orig.: moenibus] aedes
Qualia marmoreis surgentia tecta columnis
Marmore, quale solet producere Norica tellus
Arcibus aeternis haud quaquam vile locandis
Naturae ingenio quodam, quo namque recisum est
Tempore molle fuit, facile et tractabile ferro
Postquam auras tetigit superas, mirabile dictu,
Durescit magis atque magis, roburque manendo
Concipit, et senio superat durante iuventam:
Pluraque non patrios in saecula prorogat annos,
Hoc lapide assurgunt civilia tecta per omnes
(Aequatis certo regionibus ordine) partes
Supra privatos quam possis credere sumptus
Sufficere, et tantas potuisse attollere moles,
Magnorum dicas aequare Palatia regum.
Publica quid memorem longis opera aedita ab annis?
Quid nova semper adhuc surgentia? qualibus autem
Et quibus aerias templorum culmina turres?
Murorum impositas fossis ingentibus arces:
Horrea, phana, lacus, fontes, tot suscipiendis
Hospitibus loca, tot sumptus in publica, egenis,
Aegrotis alimenta, domos, medicamina, curas:
Et sunt haec alio nobis maiore libello
Edita, quo per cuncta tuas urbs Norica laudes
Diximus, et meritas tibi iusto in carmine grates
Quid tibi marmoreis coniunctum pontibus amnem
Prosequar exemplis? quibus exequar omnia verbis?
Quo ruis imprudens silvarum oblita tuique
Musa? quid urbanas affectas rustica laudes
Dicere, vix humilem bene sufflatura monaulon?
Haec tibi sunt alia praeconia voce canenda,
Tunc ubi grandisono dignum pede nacta cothurnum
Liberiore manu sublimia plectra movebis,
Nunc pede te decuit proprio consistere mensam
Limite praescripto, nec parvi septa peculi
Transiliisse, licet veniam praefata, relictis
Me duce, vicinam, silvis, intraveris urbem,
Non tamen usque adeo verbis civilibus usam
Efferri decuit. Quin tu quoque laudibus istis
Iamdudum vacuas Hieronyme subtrahis aures,
Et meliora vacaturas in carmina servas.
Ut tamen haec (si non intempestiva fuerunt)
Consuluisse velis aequique bonique rogamus,
Carmina deinde tibi meliora canemus, et urbi
Postquam haec quae dedimus non displicuisse sciemus
Scriptum Noribergae M.D.XXVI.
PArve, sed Hercyniae de quodam vertice rupis
Dic age Naiadum purissime frater Hiera:
Cur solito frontem demissior inter et alnos,
Inter et agnatas salices labare decorum,
Pene cruentata confusus arundine crinem?
Hier.:
Nympharum decus o Erysiptoli, numen et urbis
Et patriae, tam damna queri quam quaerere tempus
Nostra vetat miserum, quo nos praesentibus urgent
Fata inimica malis, nec te latet unde cruentae
Hae mihi contingant maculae, nec honoris adempti
Ignoras causam, quando communibus urbem
Hanc studiis colimus, cuius nunc fata profusis
Defleo tot lacrimis, qui me nunc paene dolores
Conficiunt, hinc paene vides mea flumina sicca,
Quodque undae superest atrum traxisse colorem.
Erys.:
Frater, et Oceano mihi carior amnis, acerbis
Nunc lacrimis absiste, tuoque e flumine sacrum
Attollens caput, has mecum considere subter
Ipse velis corylos, et respondere vicissim,
Mutua dum gravibus meditemur carmina curis
Si qua levent, nam forte levant et carmina curas,
Longaque saepe breves minuerunt damna querelae.
Hier.:
Ad desueta vocas iamdudum munera, nec me
Rite senem iuvenili operi committere tentas
Quando nulla meas circum, nunc carmina, ripas
Ut quondam sonuere, sonant, Musaeque retrorsum
Concessere omnes inimica a gente fugatae
Quas me posse putas in mutua carmina cannas
Sufficere? heu nostri non est ea gratia saecli.
Erys.:
Et memini, et meminisse dolet, quia nulla supersunt
Temporibus nostris priscae vestigia laudis,
Usque adeo concessit amor probitatis et aequi.
Inque locum subiere nefas, dolus, arma, libido:
Insidiae, et victae expultrix discordia pacis.
Hier.:
Qua tu nunc id in urbe loqui sis ausa videndum est
Haud equidem tuta est libertas saepe loquendi.
Erys.:
Solane pacis egens ruptas Erphurdia leges
Conqueritur? metuitque affligi ultricibus armis,
An confectae altae poenis gravioribus urbes
Quas nunc fracta videt dubiis Germania fatis?
Hier.:
Quis propiore neget quasdam nutasse ruina,
Nec cecidisse tamen, nam quantacumque labarint
Clade facultatum, facilis reparatio rerum est [Note: 1528: Orig.: rerum],
Famae difficilis, vereor ne poena malorum
Hoc veniat nobis gravior, quo serior inter
Hoc tamen est, multum deliqueris, an minus, ut te
Liberet aut vanis, aut veris conscia curis
Mens agitet, pacemve queas bellumve pacisci.
Erys.:
Nostra quidem nullas bellorum Erphurdia causas
Aut dedit, aut umquam salva ratione datura est:
Sed quia se propriis defendere legibus ausa est.
Et sua iura sequi, potuit peccasse videri.
Hier.:
Cur igitur tot signa iacent convulsa? tot aedes
Deiectae, aequat aeque solo? cur omnia pulsis
Templa sacris occlusa silent? ceu Christus ab aris
Exsulet, et nullos ultra mereatur honores,
Qualibus illa coli maiestas debet, et olim
Adsuevit, mentesque pias placata benigno
Respexit vultu, seseque vocantibus ultro
Obtulit, infuditque animis pacemque fidemque,
Parta piis precibus, nunc aversatur et odit
Degeneres in bella animos, pacemque perosos.
Erys.:
Iusta quidem spreta de relligione querela est,
Verum non parvo cum sit discrimine maior,
Quam quae per nostras tractari possit arenas,
Pulchrum erat intactam dimittere, parva professos
Non decuit magnis frustra se immittere rebus.
Hier.:
De signis responde igitur tabulisque revulsis,
Aequatisque solo septis, levibusque salinis.
Erys.:
Viderit hoc cui sunt urbis commissa regendae
Munera, nos isti est odiosum insistere curae,
Forsitan ille suo se iure tuebitur ordo
Quem non usque adeo stultum puto, frivola vulgi
Consilia ut laudet, ducatque sequenda per omnes,
Ut possunt varii rerum praevertere, casus.
Hier.:
Felix ante alias et non ignobilis urbes
Si pulchros in flore tuo decerpere fructus,
Non etiam velles truncos evellere, et ipsas
Radicum fibras Erphurdia, quam tua nuper
Gloria plena fuit, quam floruit incluta fama
Cum te pacatis pulcherrima rebus agente
Otia, certatim te, ceu confusa, bearent
Munera, de toto tibi succrescentibus orbe,
Divitiis, ut vix umquam cumulatior ullis
Gentibus extulerit fecundum copia cornu.
Quam nunc fracta eadem, quam nunc tua gloria marcet
Quam nunc illa tibi defloruit incluta fama.
Postquam fracta malis indigna mole laborum
Pressa iaces, lugesque tuis miserabilis ipsis
Hostibus, et veteres frustra iam respicis annos
Erys.:
Desine tam tristi nimis indulgere querelae,
Care senex, fluviique parens mihi multa ferentis
Commoda, non adeo miseris Erphurdia fatis
Concidit, ut nullis talem emendare ruinam
Auxiliis possit, modo sit non tarda voluntas,
Ipsa aderit modo, non aliquo prohibente, facultas:
Non cecidit male qui bene surrexit, sapit autem
Quisquis dura suo didicit cavisse periclo.
Hier.:
At iacet interea nihilominus, aegraque maeret,
Valde incerta sui possitne resurgere, et umquam
Ah male servatos iterum contingere honores.
Erys.:
Quos male servatos mihi tu depingis honores?
Hier.:
Ut reliquas taceam quibus haec Res publica quondam
Laudibus eminuit, quanti tu Palladis arces
Sedibus evulsas propriis facis? illane totam
Moenibus incumbens clades concusserit urbem?
Illane, dii quantos, hinc deportarit honores?
Erys.:
At Pallas manet ipsa, manent et Palladis arces
Sedibus innixae propriis immobile regnum,
Hier.:
Non ego marmoreis surgentes molibus arces
Tectave celsa loquor, sed ab ipsis arcibus artes
Demissas, caeloque datas mortalibus usu
Unde per humanas princeps sapientia mentes
Fusa, suis regeret confusum legibus orbem
Humanumque genus divis componeret ipsis.
Erys.:
Tam firmum natura nihil produxit, ut esset
Semper idem, fortuna vices et tempora mutat
Et nunc summa premit, nunc infima tollit in altum.
Floruit haec fateor studiorum urbs nuper honore
Praeripuitque aliis simili in certamine palmam
Quotquot Germani sunt in regionibus orbis
At nunc cassa dolet tantae cognomine laudis
Ipsa suis afflicta malis, sibi noxia soli
In poenasque satis, quas non aliunde coactas
Ipsa sibi inflixit, secumque invenit, ut esset
In se ipsam fatuae furiosa licentia plebis.
Nunc vero hoc melius sapiet, meliorque resurget
Quo gravius cecidit, maior post sumpta voluptas
Damna venire solet, blandi ut post nubila soles.
Hier.:
Vidi ego Palladias cum praeterlaberer arces
Mille greges iuvenum qui tum studia ista colebant
Has mecum [Note: 1528: Orig.: meum] virides ripas et prima legentes
Littora certantes secum deducere Musas.
Has nunc desertas ubi praeterlabimur arces
Musarum apparent vestigia nulla, nec usquam
Ullius ulla chori certamina, nulla voluptas,
Carmina nulla sonant, nullae per proxima voces
Compita, ni Lycios cultu hoc dignemur agrestes
Multa quod in viridi limo mihi rana coaxet
Erys.:
Ipsa etiam memini cum me praeeunte decoro
Agmine spectandi studio mirata iuventus
Certatim rueret, totaque ex urbe frequentes
Festa coronatis agerent spectacula larvis
Et toto canerent resonantia iubila caelo.
Hier.:
Non apud externas tantum bona nomina gentes
Huic urbi peperit castae Schola plena iuventae
Verum et opes lucrumque decens invexit, et auxit
Commoda tam privata hominum quam publica rerum
Ergo quid ignoras? vel, quod facis, ipsaque res est,
Dissimulas tua damna, quibus te scilicet aequum
Consultum voluisse fuit, cui cura tuendae
Urbis agebatur, nisi falso nomine dicta es.
Erys.:
Vera pater memoras, sicut sunt plura, nec ulli
Quam mihi, nota magis, sed me pudet urbis, et huius
Nominis ingrati, cuius quia nulla videtur
Digna satis, nimium iustae, excusatio culpae,
Quis non auxilii mecum miseratus, egentem
Defleat, et tristi doleat cecidisse ruina?
Hier.:
Quam vereor ne sera tuae, nec iusta querelae
Causa sit, accisis rebus quae commoda flendo
Consequimur? sed enim prius haec deflesse decebat.
Nunc ope, non lacrimis opus est, nec noscere promptum
Morbi principium, nec quod sit, dicere tutum est.
Erys.:
Inconcussa suo veri stat pondere virtus
Dicentem quamvis in mille pericula mittas
Quare age tam gravium causas expone malorum
Nam potes, atque tuae sunt omnia nota senectae
Hier.:
Prima mali labes, et tantae causa ruinae
Fluxit ab indoctis monachorum bardocucullis
Erys.:
Qua ratione precor? nec enim cognoscere promptum est
Complures habeat cum vita monastica doctos.
Hier.:
Semper salva sua est in quovis ordine doctis
Gloria, at indocti semper pars maxima regnant.
Erys.:
Qua ratione igitur tantam invexere ruinam
(Nam solos memoras) monachorum bardocucullis?
Hier.:
Non tamen usque adeo solos, nam plurima vulgo
Turba prophanatis accessit bardocucullis
Erys.:
Credo equidem quia quam memoras ea maxima turba est
Sed quia non sapiens non hoc potuisse putarim.
Hier.:
Invidiam studiis, ceu pesti relligionis,
Fecerunt, postquam mentiri impune receptum est.
Erys.:
Qua ratione iterum studiis potuere favorem
Detrahere? indoctis quis credat bardocucullis?
Hier.:
Maxima pars hominum veris mendacia praefert,
Prava quibus sese sentit natura iuvari
Erys.:
Sponte igitur studiis inimicum vulgus ab istis
Impulsum furiis contemptas perdidit artes
Hier.:
Perdidit, et reparandarum spem praescidit omnem
Ni faveat dextri clementia provida fati.
Erys.:
Talia luctantes dispergant omina venti
Votis fautor adest semper deus aequus honestis
Hier.:
Saepe tamen spes iniustas fortuna fefellit
Nec sperare potest bene, quisquis turpiter egit
Erys.:
Verum nemo negat nisi vanus et ater et excors
Hei tamen anne aliqua credas ratione renasci
Posse triumphato Musas Helicone peremptas?
Hier.:
Sicut ab aequoreis oritur Sol aureus undis
Laetaque terrigenis infundit lumina rebus:
Gloria se cupido studiorum non secus orbi
Explicuit cum pestis atrox invidit, et ausa est
Exortum toti ceu solem tollere mundo.
Erys.:
Quam brevis illa fuit, quam non sincera voluptas
Sed pudet, et durum est istam repetisse querelam
Et vana invidia totiens onerare malignos.
Ergo age qua possint Musae ratione renasci
Si potes expedias, citius reprehenderis actum
Quam satis emendes, mens anxia nostra futuri est
Hier.:
Certa quidem ratio est quae Musas sola fugatas
Restituat, si frena malis iniecta, loquendi
Libertatem adimant, plus quam mendacia, ne sint [Note: 1528: Orig.: sit]
Quorum privatis aliena calumnia rebus
Adstruat, et propriis damnosa licentia palpet
Credentem viciis populum, sed sera medendi
Haec via ne fuerit vereor, quia serpit et ipsos
Obsidet haec etiam pestis deterrima reges
Atque adeo involvit, secum [Note: 1528: Orig.: seum] rapit, obruit, aufert
Omnia quae meruere prius laudemque decusque
Praecipue studia, et Musarum nobile regnum.
Plura vetant lacrimae confusa in verba cadentes
Nympha vale, tantoque volens ne cede dolori:
Quae mala nunc quereris forsan meliora sequentur
Me quoque turbato labentem flumine cernes
Donec forte aliquam melior fortuna salutem
Adferat, et studiis reddat, quem debet, honorem
Erys.:
Et tu care vale senior, fluvioque sereno
Labere, sic placido Salas te misceat Albi.
Sic te non proprio venientem flumine Tethys
Accipiat, totique vagum circumferat orbi
Ut sciat hanc [Note: 1528: Orig.: haec] mecum merito cecinisse querelam
Cuncta tridentifero circumdata numine tellus.
Finis tertiae Idylliorum editionis.
AD GENEROSUM ET MAGNIFICUM DOMINUM PAULUM BARONEM A SVARTZENBERG etc. Herbipolensis ac Bambergensis Ecclesiarum Canonicum etc. Dominum et Patronum Colendissimum suum, Helii Eobani Hessi, Heroidum Christianarum Dedicatio.
CUm iaceant tristes hac tempestate Camenae
Nec ferat optatam tristibus ullus opem
Ausus es afflictis tamen esse fidelis amicus
O decus et gentis gloria Paule tuae
Et cum te tituli decorent et stemmata avorum
Et sit imaginibus splendida tota Domus
Plus tamen hinc quod amas non ficto pectore Musas
Crede mihi verae [Note: Vredeveld: Orig.: vere] nobilitatis habes
Quae magis abiectae quo sunt et honore carentes
Hoc potior laus est has coluisse tibi.
Cum vel honoratas soleant pars maxima vulgi
Spernere, nec dignas ducere laude sua,
Praecipue clari quos gloria sanguinis inflat,
Et quorum validae facta tuentur opes.
Cum tibi sint et opes, cum sis et sanguine clarus,
Nec tamen has partes deseruisse queas.
Dignus eras cui perpetua de fronde coronam
Inciperent nostrae nectere Pierides.
Et cum nos etiam praeconia nulla merentes,
Laudibus immodicis per tua scripta vehas.
Cum decores nostras non tantum laude Camenas,
Verum etiam immeritis aurea dona feras.
Dignus eras quem cognato sibi nomine dignum
Inciperent nostrae ducere Pierides.
Incipiunt, iamque aeternos meditantur honores,
Quos tibi pro meritis inclute Paule ferant.
Utque tibi quondam faciles iuvenilibus annis
Inque sinu fotae saepe fuere tuo.
Sic tibi nunc cupiunt aucto melioribus annis
Non aliquo tantum displicuisse modo.
Quas igitur tecum primis Heroidas annis
Lusimus, has tecum restituisse libet.
Nam quia tunc cultus ignoravere decentes,
Et data vix natis forma sine arte fuit.
Ergo vagas patriam revocatas nuper ad arcem
Imbutas cultu iussimus esse novo.
Ut quemcumque leves inde egrederentur in orbem
Veste placere iterum candidiore queant.
Et nimium, quamvis lascivia sumpta deceret,
In forma vicii luxuriante fuit.
Ergo nimis longae fluitantia syrmata vesti
Visum erat artifici praesecuisse manu.
Quaeque nimis laxae velabant corpora pallae
Dempsimus, et longae pendula texta stolae.
Responsura habiles contraximus omnia ad artus,
Forma prior castis non satis apta fuit.
Ordine deinde alio discretas ire puellas
Iussimus, et proprium quamque tenere locum.
Namque ita confuse prius et sine legibus ibant,
Ut foret incerti gratia nulla chori.
At mea nunc triplici discrimine turba puellae,
Audaces populo plena theatra petunt.
Prima loco positas vulgo subsellia praebent.
Quas Evangelii littera testis habet.
Alter habet mistas vero falsoque sorores,
Tertius (ut fama est) omnia falsa locus.
Non ita falsa tamen nequeant ut vera videri,
Veraque si quaedam dempseris, esse queant.
Nam rudis historiae mala somnia miscuit aetas,
Diraque pro vero corpore monstra tulit.
Sic mihi mista tamen genus hoc sunt omnia veris,
Ut prodesse magis quam nocuisse queant.
Qui prius ergo vagi fuerant et in ordine nullo,
Iam fiunt ista tres ratione libri.
Praeterea maculas quas invexere notantum
Aere novo, nostrae seposuere manus.
Nos quoque natura nimium iuveniliter usi [Note: 1532: Orig.: ausi],
Scripsimus, audaci multa linenda manu.
Quae tamen ut veniam, quia sunt revocata, merentur,
Sic eadem vitio [Note: Vredeveld: Orig.: vivo] non caruisse pudet.
Dum tamen ingenui non sint ea signa pudoris
Frivola, me certe depuduisse decet.
Nam sua qui vere possunt errata fateri,
Se venia dignos qualibet esse docent.
Has igitur tali reparatas arte puellas,
Virtuti offerimus candide Paule tuae.
Ut qui virginibus semper comes esse Camenis,
Et solitus nugas sis adamare meas.
Hae tibi non cultas Musas Heroides aequent,
Musarum possint sed tamen esse loco.
Pieridum veros coluisti semper honores,
Haec sunt Pieridum pignora vera tibi.
Qua colis ergo sacras et adhuc tua numina Musas,
Cur non hic habeas Musica scripta fide?
Accipe vicina reduces a morte puellas,
Ingenio lusus convenit iste tuo.
Nam quia Musarum puer enutritus in umbra,
Numina nunc etiam non puer ista colis?
Quis non immemores, quis non causetur iniquas,
Si tibi pro meritis praemia nulla ferant?
Et cum Musarum cultores semper amaris,
Certatim hos aequum te coluisse fuit.
Salve summe tuae gentis decor, incluta cuius
Nomina perpetua laude virere facis.
Iam tua venturo virtus assurgit honori,
Amplius haud totam se tua fama capit.
Iam tua sublimis caelo se gloria tollet,
Qua vagus Oceanum Phoebus utrumque videt.
Tu modo nobilium sanguis generose parentum,
Adicias titulis signa fac ista tuis.
Nec te paeniteat nostras coluisse puellas
Quas damus officio gratificante tibi.
Tempus erit quo tu laudabere nominis huius,
Nec tua de Musis fama iacebit iners.
Atque aliquis nostri spectans monumenta laboris,
Hoc Paulus, dicet, nomine dignus erat.
Felix quem tales potuere adamasse puellae,
Ille est perpetua laude ferendus amor.
Dixerit haec aliquis, numquam tua fama peribit
Semper et in nostro carmine vivus eris.
Quod quamquam poteras per te praestare tibi ipsi,
Et tua se virtus teste superba fuit.
Plus tamen accedet laudis, mihi crede, quod ista
Laude tua dignus visus es esse mihi.
Accipe nunc igitur notas tibi Paule puellas,
Quamvis nunc niteant versicolore toga.
Protinus agnosces tamen ex levitate sueta
Ah pereant nimium quas iuvat esse graves.
Non tamen haec levitas in moribus esse putanda est,
Carminis est levitas non inhonesta mei.
Quod si nil aliud, color est tibi cognitus harum
Et facies certe nota pudica tibi est.
Nam nullas Veneres, non ulla Cupidinis arma
Non quicquam prae se quod sit inane ferunt.
Moribus assuetae castis castissima spondent.
Oscula, quae roseo mista pudore feres.
Ad quem nam potius desertae Heroides issent
Quam te qui meritum nominis huius habes?
Nunc igitur merito te talem Heroa petebant,
Tutior ut proprii nominis esset honor.
Accipe degeneres Heros generose puellas
Degeneres nisi tu ne videantur agas.
Et Musis sacer et Musarum exercite sacris
Exiguum vates accipe vatis opus.
Quod nisi me fallant animi praesagia, toto
Pectore laetatus iam mea scripta legis.
Vos ita Dii faciles, ita vos concedite Musae,
Causa nec est voti plenior ulla mei.
QUam legis, aeternam rebus paritura salutem,
Non est mortali littera facta manu.
Pone metus virgo superis gratissima, non est
Quem tremis, infestus nuntius iste tibi.
Ales ab excelso iuvenis descendit olympo,
Qui tibi non falso pectore dicit, ave.
Sed tibi quod notae non venit epistola dextrae,
Forsan et ignotus palmifer ales erat.
Ergone te superum cuiquam dubitabis amari,
Mirarique voles quale sit illud opus?
Fiet, et ut lente dubites credasque futurum,
Accipe de summa nuntia certa fide.
Qui super ingentis [Note: 1514: Orig.: ingentes] regnum tenet ardua mundi,
Cuius id immensum dextera claudit opus.
Ille ego sum deus, et rerum suprema potestas,
Cuius habes manibus nunc data iussa tuis.
Pone metus iterum nihil est hic virgo timendum,
Gaudia quin potius quae mediteris, habes.
Num credis iam turpe nihil tibi posse parari,
Cum placeas casto casta puella Deo?
Et ne virgineas longis ambagibus aures
Detineam, de te quod meditemur habe.
Laeta tibi gratare tua nascetur ab alvo,
Subque tuo verbum pectore fiet homo.
Verbum quo caelos terraeque creavimus orbem,
Quicquid et haec extra quicquid et intus habet.
At neque noster amor tactus patiere viriles,
Nostra nec exuta virgine mater eris.
In te per teneram descendet spiritus aurem
Noster, et haec uteri causa tumentis erit:
Nec dubita, qui cuncta potest id posse necesse est,
Et facile est nasci virgine matre Deo.
Ut rata sint veterum per te praesagia vatum,
Excipe nos casto virgo pudica sinu.
Est amor afflictae tandem succurrere plebi,
Quam cruciant multos tartara clausa dies.
Amissam miseris iterum reparare salutem,
Atque hominem nobis conciliare iuvat.
Fecimus hunc primum terrae de parte recentis,
Implerant totum femina virque genus.
Inde frequentandos quos nos plantavimus hortos,
Et facili dedimus iussa ferenda modo.
Excidit exiguo nostri reverentia lapsu,
Esse deos nobis se voluere pares.
Hac prius exciderat culpa, caelosque reliquit
Qui miseris noxae conditor huius erat.
Non tulimus caeli vacuam tot milibus arcem
Quoque repleretur nec mora factus homo est.
Iamque ab eo cedunt annorum milia quinque
Tempore, cum paucis quos numerare piget.
Sidera nemo hominum postquam super ardua venit,
Dum stupet imposita ianua nostra sera.
Hanc veteri clausam delicto virginis Evae
Tu facies partu virgo patere novo.
Namque quid hoc hominum genus in mea regna creatum.
Oppressum misere perfidus hostis habet?
Ergo graves dempto patiemur fine querelas?
Ergone saeve anguis semper inultus eris?
Flammifer assiduis resonat clamoribus aether
Solve salutifera vincula nostra manu.
Vincimur, et supera terras e sede movemur
Iamque sumus ventris pars quota virgo tui.
Frigida stabit hiems glacialibus alba pruinis,
Illo quo primum tempore mater eris.
Atria nec statues regali splendida luxu
Nulla tuo veniet pompa puerperio.
Utque pares animum tibi non ignara futuri
Pauperies ortus maxima noster erit.
Sic tuus ille orbis dominus sub paupere tecto
Aeditus, ignavum vagiet ante pecus,
In foeno et [Note: 1514; Orig.: est] paleis proprio Deus aeditus orbi,
Regibus exemplum quod vereantur, erit.
Nec taciti nascemur, erunt nova gaudia, fient
Omnia natalis lumine plena mei.
Agresti populo natum cantabit Iesum
Caelitus infanti turba ministra Deo
Numquid ut audisti dici miraris Iesum?
Hoc illo nobis tempore nomen erit.
Ortus ad auroram noster procedet, et ipsum
In cunis oriens sentiet esse Deum.
Nam tibi laturos e Perside munera, meque
Ducet adorantes praevia stella Magos.
Solus et antiquo crudelior angue Tyrannus
Herodes regni nomine tristis erit.
Namque canent illo sapientes tempore nasci
Qui regat Israel sceptra superba domus.
Quaeret in Hebraeo Iudaeum sanguine regem,
Multus in immiti concidet ense puer.
Ipsa puerque tuus vobisque minister Ioseph,
Ibitis igniferae proxima regna Pharo.
Nempe latens divina, sui nec prodiga virtus
Praesentem poterit dissimulare Deum.
Donec ab humana solvatur luce Tyrannus,
Natum ex Aegypto tunc revocabo meum:
Nata Deo, paritura Deum, decus addita divis
An quia legisti triste quid, aegra doles?
Ne doleas, nulli ignorant sua gaudia luctus,
Prudenter caelo vindice nemo dolet.
Non tamen ignoro quam sis animosa virago,
Fortiter in casus quoslibet ire potes.
Scimus enim sacris nondum satis apta dicari,
Quanta frequentandam feceris ante domum.
Scimus et ad sacras quam sancte vixeris aras,
O digna immensum claudere sola Deum.
Scimus, et ut credas numquam te virgo reliqui,
Me sine pars vitae nulla peracta tuae est.
Sive dabas castis manibus pia tura ministris,
Seu nivea ferres lumina vota manu.
Ipse aderam praesensque meo cupiebar amori,
Nesciaque es votis saepe potita [Note: 1514: Orig.: petita] tuis.
Hic meus ardor erit dixi, meus ignis in illa,
Haec est in thalamos digna venire meos.
Sed neque nubigeno descendam tectus in auro,
Nec mihi mentitus suscipietur olor.
Qualiter imprudens mentita est cumque vetustas
Viderit, ingenio nos meliore sumus.
Nostrum virginea verbum calefiet in alvo,
Ut solet a Zephyris crescere planta recens.
Sum tecum tecumque fui puerilibus annis,
Adque tuos mores officiosus eram,
Nunc quoque cum legeres virgo est paritura Tonantem,
Optasti posses illius esse comes.
Adstabam dextraque humerum complexus eburnum,
Tune comes dixi quae potes esse parens.
Nec mora de superis legatus Gabriel inquit,
Vive parens domino virgo futura meo.
I nunc et dubita quis nuntius iste, quis ales,
Quid sine mortali sis paritura viro.
Certa tui, non hoc hominum vulgaveris ulli,
Ista sed in tacito gaudia conde sinu.
Paulatim incipiet gravidus turgescere venter,
Nec vulgo metuas illa vel ista loqui.
Tunc ubi nos vitae primum donaveris isti,
Et populis pacem temporibusque feres.
Saecula nobiscum venient non qualia fama est,
Falciferum nato deseruisse senem.
Sed quae cum superis mortalia nomina iungant,
Et superas faciant sponte patere domos.
Ianua placati reserabitur aurea caeli,
Claudetur Stigii regia magna Iovis.
Quin etiam sanctae renovabitur ordo quietis,
Cessabunt curvae bella sonare tubae.
Caerula non aliquae consternent aequora classes,
Nulla cruentata cede rubebit humus.
Omnis odoratas populus conversus ad aras
Martia securo conteret arma pede.
Scuta virum et galeas mordax rubigo peruret,
Abiecto fiet gratior ense ligo.
Tuta locupletes proscindent arva coloni
Sponte sua pinguis luxuriabit humus.
Omnia liberius producet munera tellus,
Quae vix agricolis ante coacta dabat.
Cetera, quem paries, tecum Deus ipse, loquetur
Scribere nunc soli fas erat ista tibi.
Interea parva pondus gestabis in alvo,
Quod non angelici sustinuere chori.
Iam quod nemo potest nisi nos tribuisse roganti,
Accipe quod praestas omnibus ipsa, Vale.
Quam sine te non est tellus habitura salutem,
Ut partam per me possit habere, veni
Littera quod sparsis non convenit ista lituris
Hoc breve mortalis dextera fecit opus.
Dextera quae calamum vix nunc tenet aegra labantem
Hei miseram quanti ponderis urget onus.
Ausa humilis magno rescribere virgo Tonanti
Quam ferat, aggredior, mens mea, maius opus.
Quamvis nota satis tua sit clementia nobis
Maiestas cui non ista stupenda tua est?
Nunc tamen unanimi Princeps ter maxime regni,
Da veniam si plus quam decet, audet amans.
Et facis, et non est te uno mansuetior alter,
Audaces venia cogimur esse [Note: 1514: Orig.: ista] tua.
Tu facis ut precibus suffultus navita iustis,
Audeat immenso credere vela mari.
Martius ipse tuo confisus numine miles,
Non timet armatis obvius ire globis.
Denique cuncta tua pietate pericula temnit,
Quisquis gentiles non putat esse Deos.
Iure igitur magni servit tibi fabrica caeli,
Quicquid et haec extra quicquid et intus habet.
Iure capax regnum tibi terminat igneus orbis,
Si posset regni terminus esse tui.
Iure tuum nomen mundus reverenter adorat,
Te quando includit mitius ille nihil.
Ergo metus omneis posui, sic ipse iubebas,
Fas homini non est spernere iussa Dei.
Sic etiam iuvenum pulcherrimus ille monebat,
Qui mihi non falso pectore dixit, ave.
Iam super Oceanum madido Sol crine pependit,
Flammiferae noctis nuntius ortus erat.
Sola fui thalamumque sera custode coegi,
In manibus Solimi carmina vatis erant.
Concipiet natum virgo paritura, legebam
Docta prius tanti mystica scripta viri.
Nascere magna parens, felix age fulgeat ortus
Afflictis dixi, gentibus affer opem.
O mihi si liceat quacumque in stirpe futura es,
Aptarem famulas ad tua iussa manus.
Quae te digna manet genitrix, o filia maior
Nulla potest laudes lingua referre tuas.
O et feminei, O et sine labe pudoris
Gloria, spes in te nostra salusque manent.
Tu quoque mundi opifex imple praesagia vatum,
Pondere te felix fiat onusta parens.
Fama Iovem falsum tot habet latuisse figuris,
Et tot ficticios monstra fuisse Deos.
Ante Deos ostende Deum, de virgine nasci,
Da populis solum te potuisse fidem.
Sic ego secreto mentis meditata recessu
Conticui, coram palmifer ales erat.
Qualis purpureum referens aurora colorem,
Qualis ab Oceana Lucifer exit aqua,
Talis erat niveo iuvenis vestitus amictu,
Mortalem credi non potuisse liquet.
Aurea caesaries humeros complexa comantes
Fulsit, et in dextra pacis oliva fuit.
Qui simul intravit tenebrasque removit obortas,
Curvato missum poplite dixit ave.
Obstupui, vocem timor abstulit, unde quod ales
Mirabar, clausas transiit iste fores.
Ne timeas Maria ille refert, nam spiritus in te,
Et tecum virtus omnipotentis erit.
Docta voluntatemque tuam, meque ipsa resumens,
Pareo mandatis orbifer alme tuis.
Labere perque alti tua regna voluminis orbes,
Mitibus haec oculis inferiora vide.
En iacet, et lacrimis mersus tibi supplicat orbis,
Sollicitas audi gloria nostra preces.
Dum loquor, ecce levi, velut auctior, ebulit alvus,
Pondere, nec laesi damna pudoris habet.
Ergo ego, quam toto cupiebam corde futuram
Quam colui tantis laudibus, ipsa fui.
Ipsa mihi placui, votis ignosce peractis,
Excidit in laudes inscia lingua suas.
Ergo ego digna fui mundo promissa iacenti
Solvere, et in terras ducere virgo Deum.
Digna fui, quis enim poterit te iudice falli?
Digna fui, quia te iudice digna fui.
Te mea virginitas, tua me clementia movit,
Non agitur forma Praesule noster amor.
Pulchra tibi mentis facie pulcherrime rerum,
Quod placui, sed non qualibet arte, iuvat.
Est aliquid placuisse Deo, super omnia matrem
Esse Dei, hoc meriti non leve pondus habet.
Scribis ut a primis mecum Deus egeris annis,
O pietas terris non habitura locum.
Ipsa quoque ardentes seu te venerabar ad aras,
Seu legerem clausa carmina sancta domo.
Seu tibi, non oculis hominum gestamina sumpsi,
Et nondum sacris apta ministra fui,
Tu mihi tu praesens amor et meditatio dulcis,
Una tibi semper cura placere fuit.
Ah quoties, quaerente aliqua quid sola fuissem,
Fingebam fluxo cingula lapsa sinu.
Caelestes adii te contemplata recessus,
Tu mihi tuta quies, tu mihi somnus eras.
Iusserat Anna parens, genitor Ioachime monebas,
Legitimo summum claudere fine decus.
Scilicet, esse viro fecundam prole caduca,
Quam [Note: 1514: Orig.: Qua] non mortali semine maius erat.
Quam bene constantem iuvisti in virgine mentem,
Quod non sum cupido tradita nupta viro.
Ille quidem caste, cui sum data nupta, sororem
Maluit, et prior est virginitate mihi.
Ad tua confugi supplex altaria, crevi
Virgineos inter parva ministra choros.
Nunc tribus incipio quartum superaddere lustrum,
Et mea primaevo flore iuventa viret.
Eligor Anna tibi magnum paritura nepotem,
O quanti generi flos erit iste tuo.
Sed tibi quid refero quae me prior omnia nosti,
Omne quod est usquam scitque videtque Deus.
Cuncta licet videas, semper licet omnia noris,
Saepe tamen dici te tua facta iuvat.
Nam quid odoratas votis placaris ad aras?
Et facili iustas percipis aure preces?
Clause [Note: 1514: Orig.: Clausa] sub hac lutea nostrae testudine carnis,
Littera praesenti traditur ista tibi.
Non precor ut valeas per quem valet omne quod usquam est,
Illud idem verum possit ut esse fave.
Mittere quam nequeo largitus es ipse salutem,
Nomen ut a victa morte redemptor habes.
Regna iacent certe mortis, te vita perempto,
Vix aliquis tanti qui peteretur erat.
Qualis apud manes fueris, quem viceris hostem,
Audet apud superos garrula fama loqui.
Vicisti, mors victa iacet, victorque redisti,
Plurimaque est reditus turba secuta tuos.
Iamque aliquis longa tecum de morte reversus,
Talia barbatos praedicat ante patres.
Est locus aeterna qua rupta voragine tellus
Panditur, et foedo sulfure fumus olet.
Accipit hic sontes animas locus, inque perhennes
Exercet poenas perpetuasque cruces.
Vestibulum ante patet longo incomplebile tractu,
Non est in stygia crassior umbra domo.
Illo nos serie saeculorum longa vetustas
Clausit, et Adami noxa luenda patris.
Post duo saecla ierant decies quinque orbis ab ortu,
Victaque mortali bis tria lustra Deo.
Venit ad aeternae noctis loca luminis auctor,
Nubila divinum dispulit atra iubar.
Tum nova degeneres lux aedita terruit umbras,
Victrices metuit plurima turba manus.
Nec mora disiectis patuerunt atria valvis,
Unde vetus Dominum turba secuta sumus.
Pars habet aeterno viridantes germine colles,
Corpora quos secum surgere iussit, habent.
Praedicat haec aliquis, sentit contraria vulgus:
Sunt tamen et Solymae credula turba nurus.
Illae etiam durae cum iam loca mortis adires,
Flebant, impositam pondus habere crucem.
Iam subit illius tristissima lucis imago,
Qua Iudaea tuo est sanguine facta nocens.
Hei mihi, qualis eras? Quantum crudele luisti
Supplicium, quod te non meruisse liquet?
Qualis erat quae te propere maestissima mater,
Est vinctum in mediis hostibus ausa sequi?
Flebat et in terram quoties defecta cadebat,
Vix qui semianimem tolleret unus erat.
Unus Ioannes custos fidissimus illi
Semper erat, nullo defuit ille loco.
Tunc ego, si qua mori maerendo femina posset,
Mortua funesto fracta dolore fui.
Namque quis ista videns dirae nova nomina mortis,
Plorantes rigido non secet ungue genas?
Territa neglexit leges natura suetas,
Morte tua, quando est nostra redempta salus.
Sol rubuit faciemque atro velavit amictu.
Informis medio nox erat orta die.
Omnia tunc stabili stupuerunt sidera caelo,
Vix etiam, misere quassa, resedit humus.
Per sua demissi ceciderunt culmina montes,
Saxa procul querulo dissiluere sono.
Multaque quae trepidum sunt visa horrenda per orbem,
Non tulit imparibus littera nostra modis.
Condoluit natura tuae rex optime morti,
Et merito, quia tu conditor huius eras.
Sed mihi quo maesti scripturae gaudia versus,
Tristia cum fuerint victa referre iuvat?
Tristia vicisti victorem mundus adorat,
Et solvit meritas terra redempta vices.
Non satis Eoos Aurora reduxerat ignes,
Vixque novum tremulo lumine mane fuit.
Nobilibus sumpsi pretiosa alabastra venenis,
Exanimes artus ungere cura fuit.
Forte duae mecum, cognominis utraque nostra est,
Gaudebant Comites illius esse viae.
Venimus ad clausi nuper loca nota sepulcri,
Deiectum grandi pondere marmor erat.
Ecce sed a dextris, dubitantibus omnia nobis,
Ignoti visa est forma stupenda viri.
Candidior nivibus vestis, coma purior auro,
Plurimus in pulchro lumine fulgor erat.
Constitimus, subitaque retro formidine lapsas,
Talibus impavidas vocibus esse iubet.
Lugentes Mariae nihil hic timeatis, Iesum
Quaeritis, est isto visus abire loco.
Rura prior Galilaea petet, sic ante monebat.
Dicite ut haec Petrus discipulique sciant.
Haec ita laetifico de te sermone locutum
Nescio, sed stupidas deseruisse puto.
Ipsa quidem nimio confusa timore resedi,
Praebuerant maestum frigida saxa thorum.
Namque ut erant longo nova gaudia mista dolori,
Laetitia hinc lacrimas aedidit, inde dolor.
Certe ibi dum comites fugientes assequor, aut te
Vidimus, aut oculos lusit imago tui.
Vidimus at certe, nec enim tetigisse, nec ante
Somnus erat, sacros procubuisse pedes.
Gratulor applaudoque tuae super omnia palmae,
At dolor a vultu peior abesse tuo est.
Dum licuit dulci obsequio te Christe colebam,
Unaque te requies posse videre fuit.
Testis Martha soror quam te constanter amarim,
Quo se desertam tempore questa tibi.
Dicebas memini, nil te res ista moretur,
Electa felix est tua parte soror.
Iesu noster amor, iam non moriture redemptor,
Iam non mortali carne vidende veni.
Langueo ut aestivis exustum solibus arvum,
Areo ut in sicco quae sitit herba solo.
Nunc mihi quot soles abeunt, tot metior annos,
Mensis habet spatium quaelibet hora mihi.
Nunc desiderio, iustisque doloribus angi
Nunc didici vero quid sit amore capi.
Ibimus, est animus, Galilaeaque rura petemus,
Sed tamen hic nobis ante videndus eras.
Arva patent oculis vigilantibus obvia, caelum
Metior, at nulla spes mea parte venis.
Iamque abiere decem, tantum non saecula, luces,
Quas, quia sunt, potui dicere paene cruces.
Nec tamen appares, et nos te Christe volentes
Quaerere, nemo viam quae sit eunda docet.
Reddita testatur mundus tua signa renascens,
Gaudet et in reditu quicquid ubique tuo.
Nunc iterum spondent Solymi sua balsama colles,
Hierichus vernas exhibet alta rosas.
Verna Cupressiferae praetexunt pallia silvae.
Ornat Idumaeum florida palma nemus.
Nubifer aestivos aperit Carmelus honores.
Botrifera Engaddi vitis [Note: 1514: Orig.: Ergaddi vites] opacat humum.
Cuncta tibi redeunt, tecum simul omnia surgunt,
Nos sine laetitia, nos sine honore sumus.
Auctor ubi es, rerumque potens reparator Iesu?
In melius versi temporis auctor ubi es?
Vicisti, mors victa iacet, victamque fatetur,
Iamque triumphatas porrigit illa manus.
Victor ubi es? nec enim miserae te invenimus usquam,
Quaesitus longo tempore victor ubi es?
Dum queror ac mecum doleant, nisi falsa notavi,
Flexerunt tremulum lilia maesta caput.
Frigida pendentes commoverat aura capillos,
Respicio, nullus post mea terga fuit.
Vidi aliquid, species amor obtulit, inter eundum
Constiteram, et mixto laeta timore fui.
Aspicio loca nobiscum tibi culta frequenter,
Heu loca non oculis dulcia ut ante meis.
Grata tamen quia te referunt, quia grata fuerunt,
Sic etiam ex ista parte dolere iuvat.
Nunc tua quae possum pro te vestigia tango,
Et lacrimas propior [Note: 1514: Orig.: proprior] conbibit herba meas.
Aspicis haec oculis, sed non quibus ante solebas,
Nec lacrimae, nec te nostra querela movet.
An quia mortalis iam desinis esse, recedis?
Et mihi non ultra conspiciendus abes?
An quia peccatrix non sum te digna videre?
Heu cur illa timet crimina noster amor?
Digna licet non sim, potui tamen esse, videri,
Da veniam, pietas nunc ubi tanta tua est?
Quid meruere alii, si te mihi Christe negabis?
Quid reliquus maesta cum genitrice chorus?
Restat ut accedat nostro tua gratia voto,
Cura alias maestam nulla levare potest.
Hoc te Martha soror, rogat hoc qui lumine cassus,
Lumina quae videat te duce frater habet.
Te genitrix, te noster amor, duodenaque turba,
Te bonus hoc anima supplice quisque rogat.
Haec dilecte Deo iuvenis tibi venit ab illa,
Quae tibi quo licuit tempore mater erat.
Signa quid aspiciens gladium miraris utrumque?
Hic mihi causa fuit vulneris, ille tibi.
Vidimus his laesi morientis vulnera Christi,
Heu quantum miseros est meminisse dies.
Nunc tamen hoc peius doleo, quo longius has te
Meque simul terras deseruisse queror.
Pulsus in Aegeam Romano a Caesare Pathmon,
Incolere ignotam diceris exsul humum.
Quae simul ut nostras fama improba contigit aures,
Sensibus excideram mortua paene meis.
Idque ego iam dudum vel tale quid aegra timebam,
Docta satis casus posse timere graves.
Fortiter hic animus longoque induruit usu,
Pectoris haec non sunt vulnera prima mei.
Ante per immensum pelagus iactata malorum,
Ante in curarum gurgite mersa fui.
Tu quoque nostrarum comes et pars maxima rerum
Testis es afflictam sic potuisse queri.
Cum qua quicquid erat durum commune tulisti,
Adnumerans damnis vulnera nostra tuis.
Qui mihi quod carae frater solet esse sorori,
Cui fueram fratri [Note: 1514, 1532: Orig.: frater] quod solet esse soror.
Denique quem primum dilexi semper ab illo,
Illo, qui nobis omnia solus erat.
Qui moriens matrem tibi me mandavit, ut esses
Tu quoque desertae quod fuit ille mihi.
Defeci, terramque genu labente petebam,
A terra manibus sum relevata tuis.
Hoc pius aspiciens aliquis miseratus utrumque est,
Dixerat, ah quoties haec misera, ille miser.
Flebant et Solymae tamquam sua viscera matres,
Addidit immites impia turba minas.
Plura vetat meminisse dolor, quis cetera fando
Pallentes calido non riget imbre genas?
Omnibus intereras, mecum omnia dura tulisti,
O nec adhuc aliquo fine quietus agens.
Cur igitur tot passe [Note: 1514: Orig.: passae] animo subeunte labores,
Non mihi sollicito pectore flendus eras?
Cur non exciderim tam saeva exterrita fama?
Cur tua non nostrum vulnera pectus agant?
Tunc ego vel potui crudelior esse videri,
Quam quibus est propria mamma resecta manu.
Nata feris pavisse feras, tigresque luposque,
Non potui casto pascere lacte Deum.
Duritia potui superare Adamanta videri.
Si non quae pateris non meruisse querar.
Quae quamvis placuisse queant tibi forte per ipsum,
Qui mala postremis deteriora tulit.
Te tamen indigne plecti dolet. O mihi saltem
Quis dabit ut pro te tristia fata feram?
Cui, quod non penitus cecidi, quod paene revixi
Mortua, cui quod sum debeo, quodque fui.
Ut taceam qua me totiens pietate levaris,
Quanta animi fuerim sarcina saepe tui.
Omnia solus eras soli mihi namque relictae,
Postquam est in patriam redditus ille suam.
Ille decus nostrum, nostrae dator ille salutis.
Heu mihi cur nomen dicere triste fuit.
Nescio [Note: 1514, 1532: Orig.: Nescia] quae dulcedo meos renovare dolores
Hic solet, in dicto nomine vulnus erat.
Maternum exanimant [Note: 1514, 1532: Orig.: examinant] dilecta vocabula pectus,
Et tamen est quare commeminisse iuvet.
Sic quoque vicina iam lumina morte gravatus
Matris in indicto nomine mitis erat.
Tam miserae, fractaeque malis, passaeque dolores,
Dixisses quiddam blandius interii.
Ecquae vel potuit gravius vel debuit umquam
Quod peperit nostra mater amare fide?
Ecquae vel maius peperit? cui deinde per omnem
Cum partu vitam vivere peius erat?
Tempore ab hoc nostra quo terras venit ab alvo
Humano soboles corpore tecta Dei.
Quot tulerim duros non est numerare labores,
Tempore ab hoc paucis laeta diebus eram.
Laeta fui [Note: 1514, 1532: Orig.: fuit] tunc cum mihi missus ab aethere, dixit
Pectore non falso nuntius ales, ave.
Tunc quoque, cum tantam peperi sine crimine prolem,
Cumque darent illi tres tria dona Magi.
Laeta triumphata redeuntem morte videbam,
Calcantemque alacri nubila regna pede.
Spiritus a patria laetam quoque sede relabens
Vidit, eras nostri pars quota et ipse chori.
Cetera dura tulit sortis tenor omnia iniquae.
Quod iuvet est inter milia multa nihil.
Quae si cuncta velim numero comprehendere certo,
Frondiferas Libani dicere coner opes.
Quot cedros Carmelus alat, quot gignat odoras
Hierichus vernis solibus usta rosas.
Pauca tamen meminisse iuvat, quibus ipse notatis
Tu quoque pacifico tristia corde feras.
Frigora pauperiemque pati res dura videtur,
At nihil est, horum milia multa tuli.
Quem mihi tunc [Note: 1514, 1532: Orig.: nunc] animum credis dilecte fuisse,
Carmina vaticinans dum canit ista senex?
Maeror, et anxietas, dolor, inclementia fati,
Mater in hoc puero sunt obeunda tibi.
Non secus obstupui, quam si nil tale timenti
Hausissent medium tela cruenta latus.
Nondum convalui, nondum dolor ille resedit,
Ecce nova Herodes monstra tyrannus agit.
Audiit Hebraea venturum ab origine Regem,
Qui se de tanto pelleret imperio.
Protinus aedicto crudeli occidere mandat,
Quisquis adhuc linguae masculus esset inops.
Hic dolor, hic miserae plangunt sua viscera matres,
Saepius e medio viscera rapta sinu.
Saevit in innocuo crudelis sanguine miles,
Flebilius nihil hac caede fuisse potest.
Ipsa Deo monita Aegyptum fugitiva petebam,
Duxit Iosepho nos comitante puer.
Hic aliquot fatis, sed tristibus egimus annos,
Praebuit angustum lana colusque cibum.
Vix peregre patriam Galilaeaque rura reversi,
Instabat Solyma festus in urbe dies.
Venimus ad typici sacrum sollemniter agni,
Dum timeo natum perdere, natus abest.
Illum ego quaesitum tris soles anxia, tandem
Invenio sacros disserere ante patres.
Vix isto annorum duo tempore lustra peregit,
Et potuit tantos ille docere viros.
Crevit, et inde puer meliores induit annos,
Me vacuam vidit nulla dolore dies.
Iamque vir egressus sexti confinia lustri
In sibi praescripta coeperat ire via.
Per nova mirantes tenuit miracula turbas
Et novus in tota [Note: 1514, 1532: Orig.: toto] gente propheta fuit.
Testis es ante alios (nec enim te carior illi
Alter erat) quo se gesserit ille modo.
Quot miseros, quot monstra hominum, quot lumine cassos,
Reddiderit per tot milia nemo rogat.
Scis quibus interea curis gemebunda tenebar,
Certa dolorificum non procul esse diem.
Saepe gemens dixi: cui me moriture relinquis?
Quis dabit heu tecum me quoque posse mori?
Ille quibus potuit verbis lenire dolorem,
Saepe tibi dixit vestra sit ista vide.
Te quoque saepe gravis flenti discrimina fati
Non puduit madidas tergere veste genas.
Et mea saepe tuae lacrimae super ora cadebant,
Exciderem manibus cum resupina tuis.
Et iam tempus erat fatalem solvere morsum
Tristior affulsit quaelibet hora mihi.
Ascendit Solymam palma sublimis in urbem,
Exceptus veri regis honore fuit,
Inde sacra vulgus deturbat ab aede prophanum,
A turba saxis paene petitus erat.
Sex modo restabant quos vellet vivere soles,
Heu nimis in curas tempora longa meas.
Hic mihi nec luces tacitae nec tempora noctis
In lacrimas spatii sufficientis erant,
Anxia, sive aberat, quaerebam semper ubi esset,
Anxia, sive aderat, ne male abiret eram.
Omnia tu melius, mecum tu semper agebas
Omnia tu memori mente tenere potes.
Quis ferat [Note: 1514, 1532: Orig.: feret] illius noctis meminisse cruentae,
Quae cenam Paschae prima secuta fuit?
Vosne Cedroneae captum potuistis olivae
Immeritum sicca fronde videre Deum?
Ipse rapax amnis lapsas a corpore guttas
Sensit, et attonita mollior ibat aqua.
Territa diffugit sub opacam Cynthia nubem
Paene etiam caelo nox abitura fuit.
Mene quieturos posuisse cubilibus artus?
Mene relaxata mente fuisse putas?
Quolibet usque illum tam longa nocte trahebant.
Hac ego sum tacitis passibus ausa sequi.
Nunc ego per clausae rimas spectare fenestrae
Dum cupio, indigne saepe repulsa fui.
Vidi ego vel probris lusum, vel verbere caesum
Nullus in attonito pectore sanguis erat.
A quoties, ridente aliquo mea vulnera, flevi
A quoties supplex qualibus usque fui.
Hic quoque qua poteras miseram pietate, iuvabas
Egressus dirae limina nota domus.
Quis meminisse queat dirae scelera omnia noctis?
Non satis est tantis ulla querela malis.
Quot gelidae aestivis errant in montibus umbrae,
Quot matutino gramina rore madent,
Tot mea presserunt lacrimosi corda dolores,
Illa quae cladem nox mihi prima tulit.
Nox Acherontaeis intempestivior umbris
Nox tamen in curas non satis ipsa meas.
Tristior in nostras lacrimas successit Eous,
Et peiora novum vulnera mane tulit.
Vix caput extulerat trepido sol territus orbi,
Maestus in attonita perstrepit aure sonus.
Qui nova credentem populum per signa fefellit,
Qui se praesentem dixit adesse Deum.
Qui sua praetulerit sanctae ludibria legi,
Quem pro lege iubet Praesul uterque mori,
Rite coronatum Praeses Romanus Iesum,
Damnat ad extremam iustior ipse crucem.
Parcitis immeritae pubes Iudaea parenti,
Sic ego sic vestra voce levanda fui.
Hoc erat officium matri praestare relictae
O etiam veteri durius angue genus.
Et iam tota cohors portis erumpit apertis
Impositam collo baiulat ille crucem.
Qua licet usque sequor te solo tuta ministro
In latebris comitum cetera turba fuit.
Attamen et mecum quaedam venere sorores
Sed gravis has longe iussit abesse timor.
Non satis ipse oneri quoties cecidisset, amare
Vapulat, infecta surgere iussus humo.
Tacta rubebat enim, vestigiaque ipsa tenebat
Sanguine quae fuso fecit utrumque genu.
Quid facerem? totiens iacui iam frigida, flevi,
Nunc quoque, si quaeras: quid facit ista, fleo.
Quasque legis toto multas in carmine mendas
De lacrimis factas noveris esse meis.
Ventum erat interea mortis loca ad alta, paratae
Ecce sudes, clavos, arma, flagella, crucem.
Tunc ego, vel nullos potui sensisse dolores,
Vel potui humani cordis habere nihil.
Sanguine iam roseo ligno sudante pependit,
Transiit effossum militis hasta latus.
Iam mihi pendentes licuit tetigisse lacertos
Oscula iam nigro frigida ab ore tuli.
Dicite prolificae felicia nomina matres
Dicite de vobis talia si qua tulit.
Nulla tulit, nulla est aevo latura sequenti,
Curarum hoc pressit sarcina tota caput.
Tot mala, tot curas, tot iniquos passa dolores
Conqueror extremum longius ire diem.
Quoque magis doleam sine te carissime cogor
Vivere, qui miserae dulce levamen eras.
Non ego te aspiciam vestri mandata magistri
Historica populis insinuare fide.
Non mihi sollicitae numeranti taedia vitae
Artifici falles tempora longa mora.
Nunc quoque quae tecum quondam monumenta solebam
Visere, stant soli sola videnda mihi.
Illa ego, divitibus seu lucidus exit ab Indis
Seu niger Hesperiam lucifer intrat aquam.
Flexa genu praesens fletu contemplor amaro
Ille locus nostri signa doloris habet.
Illius apparent vestigia maesta perempti
Illius innocui caede cruenta viri.
Hic stetit, hic cecidit, saxo defecit in illo,
Hoc ego strata loco cum pateretur eram.
Haec illum crux alta crucem tulit inter utranque
Mortuus hic munda sindone tectus erat.
Hic me semianimem carissimus ille refecit
Ille per Aegeas nunc male pulsus aquas.
Talia dum meditor mecum tua semper imago est.
Tu procul hinc absis milia multa licet.
Ipsa quidem Solymis numquam exeo corpore ab oris
Mens tamen et caelos et tua regna subit
Mens spatio peregrina brevi quocumque volebat
Tollitur, et nullo limite clausa volat.
Haec igitur totiens ad te spatiatur et errat,
Carceris haec extra testea claustra sui.
Ipsa domo vidua tacito secreta recessu,
In meritas solvo dum licet ora preces.
Interdum repeto veterum praesagia vatum,
In curas olim carmina scripta meas.
Rara mihi est etiam reliqui congressio vulgi,
Quam quarum satis est vita probata mihi.
Hae quoque sunt nostrae quod possunt esse senectae,
Flos prior aetatis decidit ille meae.
Aufferor, inque dies venientibus opprimor annis,
Plena quater vitae sunt tria lustra meae.
Nec mihi scire licet quid agas carissime rerum,
Credentes etiam fallere fama solet.
Nullaque quae possit de te tot euntibus annis
Littera, vel minimum dicere, visa mihi est.
Nec tamen hoc miror, tot enim maria inter utrumque
Forsitan ingratae causa fuere morae.
At tibi qui nostro saepe est in amore minister,
Omnia mandatis fert mihi plena tuis.
Hinc licet agnoscam quid agas, tamen omnia vellem
Plenius, et digitis scripta videre tuis.
Interea loquitur pro te tua littera nobis
Orbi, non soli littera scripta mihi.
Littera quae vestri testatur gesta magistri,
Usque sub extremum non peritura diem.
Quo sane mortale nihil meditare libello,
Sidera sublimi vertice summa feris.
Sicut ubi radios visu penetravit acuto,
Prima avium caelo proxima saepe volat.
Abdita vidisti divinae scrinia mentis,
Mystica quo nobis cena peracta loco est.
Illa utinam nobis non ultima cena fuisset,
Aut esset propera morte peracta mihi.
Sed tamen hoc cessit melius populoque redempto,
Et quibus est recto tramite cura sequi.
Differri haud potuit quod opus restabat agendum,
Qua bona sit causa nostra querela caret.
Tu si quando potes maestam solabere matrem,
Cur vacat officio dextera fida suo?
Damna fer interea sortis patienter iniquae,
Iam patria felix divite civis eris.
Nec dubita post paulo Ephesum tua templa redibis,
Donec ab his curis vivus ad astra voles.
Ipsa feram placide [Note: 1514: Orig.: placidae] superantis taedia vitae
Quam precor ut paucis, qui dedit ille ferat.
Dum tibi sera venit metitur epistola, quantum
Thybridis a sacro fonte Caicus abest.
Nam tenet evictis nunc pulchra Tyatira curis,
Nunc ego nec felix Aematis esse velim.
Tu dubium emensus Tyrrhena [Note: Vredeveld: Orig.: Thyrrena] per aequora cursum,
Dura sub infami iura Nerone manes.
Quid tibi cum caeca doctor clarissime Roma?
Assuescet monitis numquid et illa tuis?
Quam metuo magnum ne quando fatebere Christum,
Ipsa tibi poenas exitiumque paret.
Hoc cecidere modo tot milia temporis huius,
Stultus ut imperium cum Iove Caesar habet.
Quam fuerat melius gentes docuisse minores,
In tua plus Asiae nomina laudis erant.
Roma potens toti caput est et praesidet orbi,
Et nimium propria laude superba tumet.
Tam firmam heu quantus labor est impellere molem,
Pondus praecipue cuius et orbis idem?
Ipsa refert patria partos virtute triumphos,
Et se praesentes credit habere Deos.
Ipse etiam superum socius pater urbis habetur,
Cui locat ardentes quaelibet ara focos.
Hanc tu posse putas tua per documenta moveri,
Quae sibi tot divos quot colit ipsa facit?
Et licet exsuperes divinae lumine mentis,
Et polyhistorico pectore cuncta feras.
Blandaque mellifluae cedat tibi gratia linguae,
In labris sedeat Suada canora tuis.
Saxa prius scopulosque trahes silvasque sequaces,
Antraque linquentes per nemus omne feras.
Quam tu semideum possis mollire Neronem,
Si modo se totum non putat esse Deum.
Sed pariunt magnam tam facta insignia laudem,
Tentatique satis fama laboris erit.
Quis neget hoc magno satis est voluisse Tonanti,
Res animo non re ponderat ille animos.
Quis neget haec ipsis Divis quoque magna videri,
Terrarum princeps sollicitare caput.
An potius fugiens operosae taedia vitae,
Vis tandem placida posse quiete frui.
Namque diu vasti iactatam errore profundi,
In portum par est applicuisse ratem.
Arma per et varii raptum discrimina belli,
Militis emeriti nomen habere decet.
Hoc tibi tu poteras Romam sperare daturam,
Nil hac desperes condicione licet.
Flumina sic retro spera reditura, lacusque
Ignibus arsuros, saxa futura feras.
Mortua crede loco pietas est omnis in illo,
Caesar ubi malus est, pax ibi nulla bonis.
Pars licet observet populi te multa tuisque
Audiat, et verbis credat inesse fidem.
Pressa tamen trucibusque minis iraque Tyranni
Dissimulat tacita quem colit arte Deum.
Ergo fuit melius Gentes docuisse minores,
Cur tua nunc virtus languida facta iacet?
Sed tua nec languet virtus nec gloria marcet,
Da veniam si quid noster ineptit amor.
Ut tua me miseram nimiis absentia curis
Conficit, incauta sic quoque mente loquor.
Candida floret adhuc nostras tua fama per oras,
Gloria nec meriti est illa [Note: 1514: Orig.: ulla] sepulta tui.
Postquam clara nova vidit te luce Damascus
Percussum, leges deseruisse tuas.
Moenia adhuc illa rima stant pervia, per quam [Note: 1514: Orig.: quae]
Diceris occulta cautus abisse fuga.
Illa etiam quae tu nobis aliquando solebas
Saepius in patria facta referre tua.
Illa vigent etiam nullis moritura diebus,
O sine non lacrimis enumeranda meis.
Immeritum poenis quibus affecere Philippi,
Flumina paene audent mutaque saxa loqui.
Hanc post fida tamen tua littera venit ad urbem,
Quam dederas veram testificata fidem.
Saxa Lycaoniae scelus indignantia Lystrae
Paene etiam mortis stant monumenta tuae.
Dicere Cecropios quo fregeris ore magistros,
Quam qui nil didicit dicere nemo nequit.
Qua virtute Ephesique minas Solymaeque tumultus
Viceris et Macedum Cappadocumque dolos.
Omnibus his tua scripta tamen transmissa leguntur,
O bona pro meritis dona relata malis.
Praeterea Galathas quis nescit adisse feroces,
Teque tuas Christo fassa Corinthus opes?
O electe Dei preco, decus orbis, ab ipsis
Quem tenebris luci est restituisse tuum.
O superum facunde comes fideique magister,
Fulmina sunt linguae singula verba tuae.
Fama est Ismarii gelidas ad Strimonis undas,
Omnia Threiciam monstra secuta chelin.
Moverit Amphion lapides Delphinas Arion
Ogmius impositis traxerit ora iugis.
Tu potes eloquio caelos aperire potenti,
Tu potes in terras ducere Paule Deum.
Cuncta tibi cedunt divinae munera virgae,
Tam fluit et linguae est aurea vena tuae.
Iamque renascentem membris vitalibus orbem,
Totum divini munere lactis alis.
Qualiter infantem tenui nutricula succo
Imbuit, et firmis passibus ire docet.
An nihil haec credes? an non ea gloria plena est?
Roma precor titulis defuit una tuis?
Patria restabant Persaeae moenia Tharsi,
Heu quantum a vestro Thybride Cydnus abest.
Quam fuit hoc nimium gravidae praestare senectae,
Romanis Cilicas praeposuisse tuos.
At fuerat sancta pro relligione cadendum,
Hanc prius hic fas te composuisse fuit.
Grata senescentis quaerebas otia vitae,
In patria poteras consenuisse tua.
Dulcibus intentus studiis crescentis Iesu,
Non quae prisca tui Gamalielis habes.
Aut certe ad gelidum melius vixisse Caicum,
Hic tua praecipuum gloria nomen habet.
Quod votis nisi saeva meis fortuna negasset,
Improba pars vitae non foret ulla meae.
Cresceret invisas nullum mihi tempus in horas,
Deiceret nullus pectora maesta dolor.
Nec me saepe cavo gemitus pulmone trahentem,
Tristitiae causam quaereret ulla meae.
Saepe meos blanda solatur voce dolores,
Iuncta comes lateri fida Perilla meo.
Ah quoties illa referente quid egeris usquam,
Plurima luminibus liquitur unda meis.
Nunc quoque perfusum lacrimis premit humida pectus
Fascia, concepto pondere facta gravis.
Praedita ut illa quidem facundae est munere linguae,
De te quot verbis tot mihi tela refert.
Tempora tum subeunt vitae male cauta prioris,
Per quae quicquid erat vivere crimen erat.
Non ego nobilium sata Lydia stirpe parentum,
Nupta viro maestas tota sequebar opes.
Praecipue gemmas Tyrios et avara colores,
Empta levi magno vendere docta fui.
Hos duce te quaestus, verissima damna, reliqui
Nuda prius, lucro facta beata novo.
Cuius et obstantes duce te nova signa per hostes,
Sumptaque pro Christo fortiter arma tuli.
Multa quidem vici nec vana pericula rerum,
Quae poterant ipsis pondus habere viris.
Quae, quia nulla meis debetur gloria factis,
Tot mala quod [Note: 1514: Orig.: quot] vici muneris [Note: 1532: Orig.: mumeris] omne tui est.
Tu potes extremi penetrare volumina caeli,
Praesentemque alta mente videre Deum.
Ille tibi quaecumque voles largitur et addit
Munera, ad exiguas non numeranda preces.
Illius exemplo miseros tibi cura iacentes,
Tollere et ad superas est animare domos.
Nec pateris quo tu periisti paene, perire
Vulnere, sed certa conditione iuvas.
Nemo quidem melius languenti consulit umquam,
Quam qui perniciem, quam levat, ipse tulit.
Hoc utinam videat qui se putat omnia Caesar
Cernere, qui nec se nec sua facta videt.
Terribilisque sacra stupefactus imagine vultus
Dicat, et hic tantus non putat esse Deos.
Quod non ille putat tantus quis credere possit,
Ille quod est verum forte putare potest.
Viderit hoc Caesar, quod non sperare licebit,
In patriam reditus iam tibi certus erit.
Sed prius, heu metuo, fluvios [Note: 1514: Orig.: fluvius] habitabit Oreas
Multaque per montes Oceanitis erit:
Quam sua destituant crudelem monstra Neronem,
Nominis o ipso vox metuenda sono.
Ergone te miseris sine fine carere necesse est?
Ergone non finem nostra querela feret?
Quin etiam nobis sperantibus optima, forsan
Adveniet mortis nuntia fama tuae.
Heu mihi si nostras quicquam tale arguat aures,
Cur ego praeterito fortis agone fui?
In talem superesse diem quid profuit, in quo
Hoc animi reliquum decidet omne mei?
Me timidam infaustae faciunt mala nomina Romae,
Visa precor celeres somnia ferte Noti.
Nunc tu quicquid agis seu dura negotia tractas,
Otia seu tuta dulcia mente legis.
Respice lugentem solita pietate ministram,
Quam si vis aliqua parte valere, Vale.
Sic mihi Zachariae sera te prole gravatae,
Dextera pro lingua saepe locuta fuit.
Non tamen est eadem ratio mihi muneris huius,
Nec mea conspecto numine lingua stupet.
Saepe manus nobis praesentibus illa locuta est,
Absenti loquitur dextra nostra tibi.
Da mihi te praesensque tui sit [Note: 1532: Orig.: sic] copia nobis,
Quam cuperem, quae nunc scribimus, ista loqui.
Accola fluctivagi rapidas ad Iordanis undas,
Inter inhumanas diceris esse feras.
Hirsuta pavidi vestitus pelle Cameli,
Silvestres mistis mellibus esse cibos.
Avia desertae postquam colis inter eremi,
Tecta nec ulla hominum nec loca culta subis.
Gratulor, et quoniam tibi sic carissime cordi est,
Vivere non alia te regione velim.
Nam mihi in hoc sterili prodisti natus ab alvo,
Venturum ut fieres nuntius ante Deum.
Nunc quoque te fama est adeuntibus undique turbis,
Taliter ex omni vociferare loco.
O qui praeteritae numeratis crimina vitae.
O quae mens scelerum conscia vulnus habet,
Ponite multiplicis commissa piacula noxae,
Ponite quaeque nocent, sumite quaeque iuvant.
Paeniteat scelerum pudeat vixisse tot annis
Non intellectae sub regione viae.
Vos adaperta manet caelestis ianua regni,
Iam tempus veniae, ne dubitetis, adest.
Talia multa ferunt mirantibus aedere turbis,
Et te praesentem significare Deum.
Inde superfusis in Iordane tingere lymphis,
Fassorum sordes milia multa suas.
Heu mihi quod nimium gravibus nunc opprimor annis,
Et vicina meas mors cubat ante fores.
Esset adhuc constans et crudior ista senectus
Officiumque agerent frigida membra suum.
Non ingrata domi subeuntibus otia curis,
Non tererem vana tempora longa mora.
Protinus his ad te fugerem, mea vita, relictis
Rebus quas aliae saepe morantur anus.
Non me tristis hiems, non torrida solibus aestas,
Non rigidum scopulis me prohiberet iter.
Omnia despicerem vulgata pericula rerum,
Atque annis fierem fortior ipsa meis.
Ut te perpetuae monstrantem dona salutis,
Conspicerem populi pars quota facta tui.
Sed vetat has partes et inutilis impedit aetas,
Nec Deus hunc animum, quod cupit, esse sinit,
Et nunc ille iacet per quem stetit ista senectus,
Qui fuit aetatis firma columna meae.
Sola domo vidua paucis obsaepta ministris,
Devoveo tardos in mea fata dies.
Quamquam quod superest vitae, hoc mihi nomine gratum est
Quod te grata Deo vita superstes habet.
Sive etenim sanctis te nuntia fama Prophetis
Inserit, est quare vivere posse velim.
Sive docet falsi monstrare pericula mundi,
Adicitur vitae, quod venit inde, meae.
Denique quaecumque est qua [Note: 1532: Orig.: que] tu ratione probaris,
Corporis est certe certa medela mei.
Idque ego non aliud causae mihi credo fuisse,
Cur mea sit [Note: 1532: Orig.: sic] fato tardior hora suo.
Hora quater denos bis iam numerata per annos,
Migrandum propere nuntiat esse mihi.
Quam bene longaevae numero mala tempora vitae,
Quod non sum vacuo tempore iussa mori.
Nam cum difficilis flerem dispendia lecti,
Visa diu steriles inter habenda nurus.
Respexit miseram tandem Deus ipse senectam,
Et desperato iussit honore frui.
Iam me vita senex melioribus exuit annis,
Aevo debilior iam vir et ipse fuit.
Thura Sabaea Deo sanctas incendit ad aras
Zacharias, clausa solus in aede manens.
Adstitit aetherea delapsus ab arce minister
Angelus, et tales aedidit ore sonos.
Care Deo, confide, placent tua vota, tuisque
Ante Deum precibus gratia parta tibi est.
Uxor praecipiti tua grandis Elisabet aevo,
Iam tibi concepto pondere mater erit.
Nomen Ioanni statues insigne puello,
Hic sacer, hic fiet maximus ante Deum.
Adferet ille puer toti nova gaudia mundo,
Flamine sacra Deo pectora plenus erit.
Talibus esse fidem, quia nollet credere, dictis,
Egressus templi limina mutus erat.
Donec ad octavi ventum confinia mensis,
Aeris in lucem iam mihi natus eras.
Cumque propinquorum de nomine turba rogaret,
Nomen Ioanni diximus esse tibi.
Omnes ignota turbati voce negabant,
In nostra hoc aliquem nomen habere tribu.
Ipse pater sumptis scripsit pro voce tabellis,
Nomen Ioannes, quod ferat, huius erit.
Atque ita cum longo tacuisset tempore, tandem
Solvit in hos nuper guttura muta sonos.
Laudibus Israel Deus est et honore ferendus,
Vincula qui plebis liberat arcta suae.
Cornua venturae qui protulit alta salutis,
Gentis Iessidae sub ditione sui.
Ipsius ut sancti repleti numine vates,
Ante retro lapsos praemonuere dies.
Affore crudeli quo servaremur ab hoste
Tempus, et amissam quod repararet opem.
Ut nostros miseratus avos memor esset eorum,
Quae testamento condidit ipse suo.
Ut rata verba forent iurandi praestita iuris,
Quod tibi iuravit prole beate senex.
Ipsius ut posito faceremus iussa timore,
Nec manus hostili nos premat ulla iugo.
Ipsius ut sancti iustique colamus honorem,
Donec in hoc vivi mortis agone sumus.
At [Note: 1532: Orig.: tA] te sancte puer sibi deligit ipse Prophetam,
Venturi ut possis nuntius esse Dei.
Nec dubiae fiat per te via nota salutis,
Omnibus, et populo culpa remissa cadat.
Ex alto quoniam venia miseratus egentes,
Respexit vultu terrea regna pio.
Tristibus ut splendor novus illucesceret umbris,
Quae misero clausos carcere mortis habent.
Nostra ut in aeternam tendant vestigia pacem,
Semita quo nostros dirigat ista pedes.
Haec ita vatidico tacuit pater ore locutus.
Turba novum populi tota stupebat opus.
Hinc tibi quis melior studiis accreverit aetas.
Paene supervacuum dicere velle fuit.
Quis tamen ignoret quod adhuc impubibus annis,
Pectora iam sacro numine plenus eras.
Improba mentita est quendam [Note: 1532: Orig.: quondam] Iove fabula natum,
In cunis angues enecuisse duos.
Certe nulla meis insunt mendacia verbis,
In te plus animi quam puerilis erat.
Ac sacra tunc etiam celebrares sabbata, vix dum
Passus es assueto munere lactis ali.
Nunc positas hausto tingebas fonte corollas,
Et moto quaedam pollice signa dabas.
Saepe videbaris monstrare quid indice, tamquam
Nescio quae, stupida mente futura videns.
Iam iuvenis iamque utilibus maturior annis,
Iam poteras duri ferre laboris opus.
In loca transisti deserta silentis eremi,
Iamque ea non modico tempore regna colis.
Tempora quae gravibus Christo duce vivis in armis,
Haec sunt militiae signa petita tuae.
Iamque fere tua ter denos excedit in annos,
Vita novum meritis nuper adepta decus.
Nam tibi agnatum lavisse in Iordane Christum
Diceris, et mediis constituisse vadis.
Quem super ut patria delapsus ab arce quierit,
Spiritus, et castam se simularit avem.
Fama est auditam ceu patris ab aethere vocem.
Talia non humili verba dedisse sono.
Hic est ille meus dilectus filius, in quo
Sunt animi certe [Note: 1532: Orig.: certa] gaudia plena mei.
Nate meae requies et honor supreme senectae,
Nate ministerio facte beate tuo.
Non temere accessit magno tua gratia Christo,
Nondum natus ad haec tanta vocatus eras.
Saecula fatidici tua praedixere Prophetae,
E quibus haec aliquis carmina scripta dedit.
En sacer ante tuos mittetur nuntius ortus,
Qui paret atque tuas monstret inire vias.
Ille colet deserta, et voce implebit eremum,
Omnis iter Domino turba parate suum.
Protinus alta cavas implebunt culmina valles,
Vertice mons humili collis et omnis erit.
Recta videbuntur quaecumque obliqua fuerunt,
Aspera planities, omnia mollis erunt.
Hora feret miseris mortalibus illa salutem,
Nemo non isto tempore salvus erit.
His tua carminibus praedicta est gloria, sed te
Virtutem, testis maior, habere docet.
Namque ferunt dixisse tuo de nomine Christum,
Maiorem nasci non potuisse virum.
Non potuisse virum nasci virtute priorem,
Quem pariat socium femina passa marem.
Haec tam vera meas relevant solacia curas,
Taedia nec fessi corporis esse sinunt.
Et mihi nunc plenae languentia fila senectae
Rumpere, natura non prohibente, libet.
Postquam clara tuis meritis mihi vita peracta est,
Impia cur vetulam fata morentur anum?
Nunc tu, sive colis taciturnam solus eremum,
Sive tuum populi turba frequentat iter.
Illum nate roga quem tu lustralibus undis,
Abluis et mundi crimina ferre doces.
Illum nate roga pro me, rogo, nostra quieto
Tempora, et optato claudere fine velit.
Sic tibi sit viridis quantum volet ipse iuventae
Flos sacer, atque suum non cadat ante diem.
Sic tibi nulla parent saevi tormenta Tyranni
Heu quantum est rabidas non metuisse manus.
Sic, si forte volet, quem tu praecedis in orbem
Ipsum praecedas in sua regna, Vale.
Littera quae veram ferret tibi nate salutem,
Quam merito matris debuit esse tuae.
Cum videas clausae signum venerabile chartae,
Quid verae dubitas esse salutis opus?
Ista figura fuit caelo tibi visa sereno,
Cum tua Maxenti cogeret arma furor.
In qua nostra salus requiesque et vita pependit,
Per quam mortales libera turba sumus.
Quae mundi pretium meruit portare redempti,
Cum lux infernum solveret una cahos [Reg: chaos] .
Arbor ab Eois longe dignissima silvis,
Nobilis humanae palma salutis opus.
Omnia quae passis ad se traxisse lacertis
Creditur, immenso pondere facta gravis.
Perdita Niligenae plus quam tria saecula genti,
Crux opera matris reddita nate tuae est.
Ponimus hoc igitur cerata in fronte sigillum,
Quod nullum signo principe maius erat.
Hoc gentiliciis decuit praeponere monstris,
Unde recens plena gloria laude venit.
Et maius meritum potioraque gaudia mundo,
Tempore in hoc credo non potuisse dari.
Maius erat certe tunc cum pateretur in illa,
Cuius crux eadem sanguine rubra fuit.
Maius erat quando nostrae sub imagine carnis
Virgine factus homo est parturiente Deus.
Sed tamen abiecto nasci quid profuit orbi,
In cruce si natus non obiisset homo?
Vita magis morte [Note: 1514, 1532: Orig.: morti] est, mors vita dignior illo,
Quod Phlegethontaeas proxima fregit opes.
Auctor morte Dei est, nostrae crux alma salutis,
Crux mundi pretio sanguine tincta fuit.
Illa fuit putri, dolor est meminisse, latebra
Clausa, sub infami quo stetit ante, loco.
Hic ubi sub Cancro Solymas sol aspicit arces,
Ut non ex aliquo pene sit umbra loco.
Hic locus est nostra dictus Calvaria lingua,
Accola Iudaea Golgotha voce vocat.
Hoc stetit illa rubens morientis sanguine Christi,
Hoc etiam nobis illa reperta loco est.
Sed neque qua celebres nostrum virtute laborem
Gloria, nec mulier, quam ferat ista, fuit.
Hoc fecit qui cuncta potest et solus, et idem
Qui tulit, amissam reddidit ille crucem.
Magna quidem feci, et longos abitura sub annos,
Si qua brevis longum gloria nomen habet.
Compressi hostiles et dux et femina terras,
Sumque Palaestino quantus in orbe [Note: 1514: Orig.: urbe] timor.
Non tamen hoc ausim nostris adscribere factis,
Nec titulum tantae laudis habere velim.
Scit Deus hic animus per quem facit omne quod audet,
Nullus in hoc umquam pectore fastus erat.
Ille dedit timidae certam sperare salutem,
Quamque dedit, res est ipsa secuta fidem.
Venimus antiquam notissima tecta Siona,
Qua posuit Lyrico de duce templa satus.
Non populis Regina iugum positura subactis,
Non aliqua ex tota gente tributa tuli.
Longius haud potui Romanum extendere nomen,
Cui sol vix etiam finis uterque fuit.
Nec sequor aut Tomyrin magnisve Semiramin ausis,
Nomina nemo Helenen talia velle putet.
Si tamen est illis decori laus sanguine parta,
Insignes titulo nos meliore sumus.
Regna et opes istae tantum terrena petebant,
Nos alio petimus regna futura loco.
Sordibus his sequimur caelestia sola relictis,
Da veniam, timida talia mente loquor.
Illum ego nate sequor, quem tu quoque nuper ab istis
Egressus tenebris, fassus es esse Deum.
Cuius in adversos hostes ut signa moverem,
Multa tuli terris, multa pericla mari.
Nunc ego sublimi solio Regina sedebam,
Invita quatiens sceptra superba manu.
Contulit huc aliquam Romana potentia partem,
Sub pedibus stabant milia multa meis.
Ad mea convenit populus mandata vocatus,
Quando haec sedato pectore verba dedi.
Dic genus Israel, Pharii dic semen Ioseph,
Indice [Note: 1532: Orig.: Iudice] cui tellus contigit ista Deo.
Dic ubi? cur lateat? qua crux est perdita culpa,
Morte creatoris facta beata tui?
Hoc tibi Romano Caesar qui praesidet orbi,
Ut facias per nos hoc iubet ipse Deus.
Ante oculos vitamque vides mortemque paratam,
Elige sive voles vivere sive mori.
Caesaris imperio concussum et nomine vulgus,
Quid faceret dubium quidve negaret erat.
Cum tamen ad paucos ea res deducta fuisset,
Vix quoque qui verum diceret unus erat.
Hic erat a patribus qui se referebat Iudas,
Doctum quo lateat crux veneranda loco.
Sed qui nec precibus verbisve minacibus esset
Ad mea speratam vota daturus opem [Note: 1514, 1532: Orig.: eram].
Proposui mortem, mortem contempsit, ab illa
Vidit adhuc clausum carcere sexta dies.
Septima lux aderat cum vis famis improba dirae
Iussit, quod saturo noluit ore, loqui.
Templa Palaepaphio stabant celeberrima scorto,
Vix locus in terris turpior alter erat.
Quanta Dei nostri est patientia? Scilicet illa
Improba pro Christo staret in aede Venus.
Illic saepe aliquis magnum veneratus Iesum,
Visus Acidalias est coluisse faces.
Crimine de tanto dederat me vindice poenas,
Structa deae nobis diruta templa iacent.
Ne scelerata etiam referat vestigia, iunctis
Eversam bobus sulcat arator humum.
Incultae vepres iuxta sentesque rigebant,
Nobilis est multis caedibus iste locus.
Ecce sed hic precibus superos ubi rite vocaret,
Qui Solyma Macareus praesul in urbe fuit.
Cumque diu staret magnum veneratus Iesum,
Aura levis totum est visa movere locum.
Fodit et invenit terra tria signa regesta,
Ostendit veram scripta tabella crucem.
Praeterea esse crucem Christi maiora probarunt
Signa, quibus certam quis neget esse fidem?
Putre ferebatur vicina ex morte cadaver,
Crux tetigit, tacto corpore vita data est.
Ille statim sacro petiit se fonte lavari,
Qui sacra victoris reddidit arma Dei.
Nomina Cyriaco dedimus meliora renato,
Nunc pia sacrifici praesulis arma gerit.
Vidit et indoluit doctor vetus ille malorum,
Terribili auditus taliter ore loqui.
Quid facis heu nobis ingrate, nequissime Iuda,
Perfide quot mentes non sinis esse meas?
At non, cuius habes sine rebus nomina, noster
Talis, et in nobis noluit esse nocens.
Arte mea mundo truncus fuit iste sepultus,
Quam placuit nobis perdere reddis opem.
At te digna manet pro tali poena reatu,
Gloria conveniens non erit ista tibi.
Ille crucem contra tollens bona verba locutus,
Ad Stygios hostem compulit ire lacus.
Gratia Christe tibi, nam tu de morte redemptis
Morte tua, vitae, de cruce pandis iter.
Tu quoque restituis mundo sua regna iacenti,
Dux bonus et saevi conteris hostis opes.
Gratia nate tibi, nam tu Iove vera relicto,
Et colis et toto pectore sacra iuvas.
Macte nova Caesar nos relligione beatos
Efficis, hac itur non meliore via.
Roma diu falsos coluit Mavortia divos,
Et nunc heu plures quos veneretur habet.
Quod superest veterique iacet caligine mersum
Ut videat, luci reddere nate stude.
Ut vetus expiret tecum nova Roma revivat,
Quid dubitas orbem, quo cadat illa, trahi?
Caesar ut est unus terrae qui praesidet uni,
Sic sciat haec unum Caesaris esse Deum.
Fiat ut hoc Deus ecce tibi sua signa remittit,
His prius infernum vicerat ille Iovem.
Nunc tu sive bonis pacatum legibus orbem,
Sive regis forti tempora dura manu.
De cruce fac sola tua gloria pendeat ista,
Christiferae cedat laurea victa cruci.
Nec tibi turpe puta signis infamibus uti,
Hinc tua si nescis vita salusque venit.
Crux ignominiae quondam nota facta per illum
Qui tulit, est nostrae gloria militiae.
Ibis in adversos cruce munitissimus hostes,
Christiferam fugiet turba prophana crucem.
Terribilem fecit qui cum pateretur in illa,
Morte sua rerum terruit omne genus.
Hostibus incutiet trepidantibus illa pavorem,
Non aliquo maior miles ab ense cadet.
Tu quoque non Aquilis Romana notantibus arma,
Caesaribus victor prae tribus unus eras.
Maximianaeum cruce te vicisse Tyrannum,
Scit Thybris ultricem ducere visus aquam.
Qua Licini virtute iacent ignobilis arma?
Cetera qua finem laude Tyrannis habet?
Heu fatuae mentes quo nomina sola deorum,
Mentito numen crux Iove maius erat.
Fortior et caelo, terra crux fortior ipsa,
Et caelum et terras qui tulit ipsa tulit.
Christiferae similis qua sit ratione puellae,
Si dubitas ista parte videre potes.
Si libet esse puta lignum breve quale videtur,
Non tamen est longum qua ratione neges.
Vertice nam caelos, radicibus infera pulsat,
Brachia contingunt Solis utranque domum.
Vera loquor, sed quae multis non vera putentur,
Vera tuum Caesar quo videantur erit.
Excute Romanas gentilia signa volucres,
Conveniunt castris altera signa tuis.
Arbor ab Eois longe dignissima silvis,
Ut crescat cura est amplificanda tua.
Floreat et totum ramis vitalibus orbem
Protegat et ventos arceat atque nives.
Tu modo si qua volet cedro succrescere taxus,
Aemula qua debes robora falce mete.
Fallor, an haec paucis ita sunt ventura diebus,
O ita cum nostro Caesare Christe velis.
Sic te nate precor per nos inventa secundent
Signa maniplares non habitura notas.
Serviat Hebraeo Romana potentia Christo,
Cetera sunt votis inferiora meis.
Si pater Hebraeos non est grave ponere vates,
Perlege Romana pauca notata manu.
Sed quid et unde legas iamdudum Hieronyme nosti,
Notaque vel tacito nomine Paula fui.
Si tamen addubitas per quem tibi littera nostra
Reddita, quo data sit tempore, quove loco.
Noveris haec prisci non venit ab urbe Quirini,
Unde vetus ducunt stemmata nostra genus.
Non aliqua de parte data est Oenotridos orae,
Itala iamdudum terra relicta mihi est.
Denique non de quacumque est regione profecta.
Quodquod ab Hebraea quam secet aequor humo?
Si quo scripta rogas sit tempore, milia dic quot
Barbara Christipara distet ab urbe Tyrus.
Quo quia non potuit citius pedes ire minister,
A calamo parvi temporis egit iter.
Iam puto me sentis vestra in regione morari,
Incertus quare, quo duce, quove loco.
Accipe, ne teneam doctas ambagibus aures,
Paene etiam puduit scribere pauca tibi.
Per mare delatas Cyprium felicibus Euris,
Excepit nostras Sidonis unda rates.
Exstat adhuc Tyrio Romana in littore navis,
Ipsa per exiguum tempus in urbe moror.
Hic sumus, hunc nullus nos expulit error in orbem,
Causa fuit nostrae magna decensque viae.
Atque ea quae fuerit si tu fortasse requiris,
Incipis hic certe nescius esse tui.
Venimus, et patriam te propter liquimus, atque
Quod magis est viduae pignora cara domus.
At matrem natis de quattuor una secuta est,
Eustochium scriptis facta animosa tuis.
Illa tuos ut amat fidei studiosa libellos,
Sic etiam absentis flagrat amore tui.
O quoties olim carae [Note: 1532: Orig.: care] memor illa sororis,
Vestra super tristi funere scripta legit.
Atque ita non levibus felix Blesilla poetis,
Ore sed aethereo prodita, vivis, ait.
Et simul undantes in fletus lumina solvit,
Quae mihi res lacrimas saepe movere solet.
Atque ita non flemus tam natam ego, nata sororem
Quam querimur memores per tua scripta tui.
Nam quem tanta nihil moveat facundia, natum
Bessagethas inter Sauromatasque putem.
Si tamen Odrysii traxerunt carmina vatis,
Monstra, homines, naves, flumina, saxa, feras.
Flectere barbaricas mentes animosque feroces,
Eloquii potuit gratia viva tui.
Testis habet de te non unum Roma libellum,
Quem legat et laeto praedicet ore suum.
Ah quoties aliquem de tot legisse iuvabat,
Cum desiderio mens gemit aegra tui.
Nulla quidem rerum ratio nec temporis umquam
Unum te nobis eripuisse potest.
Quo minus absentis nobiscum dulcis imago
Sit tua, et his animis obvia semper eat.
Nostra tibi devota domus te semper adorat,
Acceptum referat quod tibi semper habet.
Sicut enim tota bene de pietate mereris,
Illustres titulo nos meliore facis.
Nam monumenta licet veterum numeremus avorum,
Reliquias, fasces, arma, trophaea, duces.
Omnia gentili sordent squalore, nec ullum
Elogium verae nobilitatis habent.
Nec tanto nobis decori fuit ille subacto
Qui Poeno clarum nomen ab hoste tulit.
Gloria terrenae parta est mihi laudis ab illo,
Tu facis aetherei nominis esse genus.
Sanguine debemus tibi Scipio magne fatemur,
Hinc sumus ex atavis regibus alta domus.
Altera sed nostri pars uni debet Iesu,
Illa [Note: 1514, 1532: Orig.: Ille] suo quiddam corpore maius habet.
Per te nobilior quae nunc Hieronyme facta est [Note: "est" lacking in original, supplied from 1514, 1532]
Corporis et vanum despicit alta genus.
Et merito cum se partem de semine caeli
Inclusam lutea sentiat esse domo.
Sentit et ex isto patrias aspirat ad arces
Exilio, carnis pondere fessa suae.
Talia multa tuis quis nescit scripta libellis
Paene fui tecum qualibus ausa loqui.
Omnia tu nosti, nihil est te doctius uno
Inter caelivagi Solis utrumque larem.
Saepe quidem cum dulcis adhuc te Roma teneret,
Doctrinae aedideras plurima signa tuae.
Ut taceam quoties dederis quae maxima, parvi
Ut facias, aequum nos petiisse fuit.
Quam fueris faciles praebere rogantibus aures
Quam solitus nulla pectora mole premi.
Ergone nos tanto devinctos munere credis.
Immemores aliqua parte fuisse tui?
Illa tuae numquam nobis pietatis imago
Excidit, Ausonia donec in urbe sumus.
Nulla tuos nostro exemit de pectore vultus,
Nulla tuum nostro nomen ab ore dies.
Aut ego sola domo vidua tua scripta relegi,
Aut civi reliquas in mea vota [Note: 1514, 1532: Orig.: nota] nurus.
Illae clavigeri seu forte ad principis aedem,
Sacrificae Christo pars quota plebis eram.
Seu quaecumque patent totam delubra per urbem,
Seu tererem lati publica strata fori.
Saepe velut denso stipantes agmine circum,
De te quaerendi non habuere modum.
Est tamen ista malis probitas suspecta quibusdam,
Metiri solitis facta aliena suis.
Tu parvi facies animo nec habebis iniquo,
Invidiae virtus optima causa subest.
Si multis tua fama bonis hic pura relicta est,
Non mirum paucis displicuisse malis.
Quae tibi dum refero ceu Soli lumina monstro,
Et medium certae lucis egere diem.
Me fuerat satius praesenti intendere curae,
Et quae me nequeant dedecuisse loqui.
Ergo ubi certa satis stabat sententia Romam
Linquere et exilii vertere amore solum.
Te procul a nobis tellus longinqua tenebat,
Nostraque patre suo languit orba domus.
Venerat Antiochi praesul Paulinus ab urbe,
O celebrem quanta relligione virum.
Et Salaminaeis Epiphanius alter ab oris,
Consona qui propriis nomina rebus habet.
Is Romae nostras diverterat hospes in aedes,
Iunctus amicitia proximiore mihi.
Praesule quo Cyprus Galilaeo servit Iesu,
Sordibus Idalidos libera facta Deae.
Horum ita summa meum movit facundia pectus,
Sic memet virtus abstulit ista mihi.
Ut mihi quam primum rebus patriaque relictis,
Venerit exilii commodioris amor.
Suffectura viae vestes atque aera parabam,
Iamque novus tota rumor in urbe fuit [Note: 1514: Orig.: fui].
In luctum conversa domus, sic flevit ut ipsae
Vicinae cuperent me tenuisse nurus.
Praecipue Eustochium pleno iam nubilis aevo,
Talia cum lacrimis verba locuta mihi est.
O quemcumque parens carissima pergis in orbem,
Exilii comitem me decet esse tui,
Tene ego abire sinam solam? mene ipsa relinquas?
Ante meum rumpat de tribus una colum.
His mihi saepe genas verbis madefecit, et ibant
Cum lacrimis planctus illius atque mei.
Et iam tempus erat vento dare vela vocanti,
Ultimaque in patria lux erat orta mihi.
Egredior comes it iam tum Rufina trilustris [Note: 1514: Orig.: trilustis],
Eustochiumque soror Toxotiusque puer.
Haec mihi tunc aderant clausi iam pignora ventris,
Cetera non eadem sors procul esse tulit.
Iamque egressa meis comitata affinibus urbem,
Iam prope conspecto littore puppis erat.
Tum velut atra duae subiturae funera natae
Fleverunt miserae flevit et ipse puer.
Indoluisse illis scopulos et saxa querelis,
Audivisse etiam littora surda puto.
Et licet Adriaco non sit mansuetior aestu,
Strata maris solito [Note: 1514, 1532: Orig.: malis solis] lenior unda fuit.
Oscula et amplexus postquam data multa vicissim,
Omnibus et summo diximus ore Vale.
Grandaevo, nam forte aderat, duo pignora fratri,
Cum tota curae iussimus esse domo.
Tum comite Eustochio non magnam ingressa phaselum,
Quod bene sit dixi, navita solve ratem.
Dum loquor et retro fugientia littora specto,
Ni fallor turbam me revocasse puto.
Iam [Note: 1514: Orig.: Tam] clamosa manus versus mea vela tetendit,
Triste quid incerto murmure visa queri.
Roma vale dixi, fidei domus incluta sanctae,
Iam verum Petro principe fassa Deum.
Aeternum patria alta vale patriique nepotes,
Terrarum princeps Romula terra vale.
Nunc ego suprema vos littora voce saluto,
In quibus est patriae nobilis ora meae.
At tu Roma precor tibi credita pignora serva,
Ipsa colam patria dulcius exilium.
Dum loquor aspectum turresque et terra relinquunt,
Iamque patens oculis undique pontus erat.
Cetera quae tulimus superatum fata [Note: 1514, 1532: Orig.: vata] per aequor,
Ipsa tibi mecum filia testis erit.
Quae nunc nescio quid calamo quoque scribit anhelo,
Dum rogo quid facias ipsane quaeris? ait.
Gratulor, ergo tibi reddetur epistola duplex
Quam bene sic pellex filia matris erit.
Quam bene nos magni salvas clementia Christi
Praestitit, optato constituitque solo.
Hic actis aliquot vento [Note: Vredeveld: Orig.: ventos] remorante diebus,
Ad Solymas arces pergere restat amor.
Omniaque humano loca sanctificata tonanti,
Praecipue exangui pressa sepulcra Deo.
Costidis hinc etiam Sinaia templa puellae,
Gestaque Mosaea signa videre manu.
Inde ubi me votis dabitur rediisse potitam,
Et fuerit mentis plena cupido meae.
Ad Bethleemiacos caelo loca proxima colles,
Ibimus optato turba pusilla gradu.
Hic ubi tu studiis pulchrum caelestibus aevum
Degis, et in terris cum superis habitas.
Hic etenim certo requies mea fine futura est,
Nec locus in terris gratior alter erit.
Et merito, quem sic nostri reparator honoris,
Natali clarum fecerit esse suo.
Qua stetit illa frequens et agrestibus horrida culmis
Quae casa [Note: 1514, 1532: Orig.: casu] nascentem vidit in orbe Deum.
Huic ego nec veteris celebrata palatia Romae
Praetulero, aut Latio templa superba Iove [Note: 1514, 1532: Orig.: Iovi].
Illa operosa fuit nascenti regia Christo,
Aula fuit tanto tam speciosa duci.
Illic angelici natum cecinere choraules,
Hic infans geminum vagiit ante pecus.
Hic tria donarunt sapientes munera Persae,
Regibus aereum pro duce sidus erat.
Caelesti Bethleem domus incluta pane vocatur,
Omnis ibi saturo cedet ab ore fames.
O domus hospitium fessae dare dulce senectae
Non est quae possit te prior ulla mihi.
Te quoque pertesum falsi ludibria mundi,
Credibile est illic constituisse mori.
O mihi vel saltem placido sic fine quietae
Contingat parvae condere tecta casae.
Pauperis ingrediar tuguri ducentia rimas
Limina, et insanis pervia septa Notis.
Scilicet exiguo pudeat me vivere in antro,
Hic ubi rara suum texit arundo Deum?
Quem precor hoc pudeat, cum tu quoque tantus eodem
Quamvis exiguo legeris esse loco.
Non tamen exiguo, nam si virtutibus addas,
Haec spatium caelo moenia maius habent.
Nam qui mole sua captus excesserat omnes,
Viderunt clausum parvula tecta Deum.
Totius haec igitur domus est clarissima mundi,
Totius haec summum protulit orbis opus.
Non alibi emeritam potuisti claudere vitam,
Nos quoque non alibi consenuisse decet.
Ipse tuae famulae redeant feliciter ora,
Longe aberit, si tu faveris, omne malum.
Utque facis Christo natam trade atque parentem,
Tempore ut aspicias laetus utramque brevi.
ANna viro coniux Ioachimo mitto salutem,
Mitto simul fratri si libet Anna soror.
Illud enim potui nomen meruisse videri,
Non aliquo tecum pignore facta parens.
Legitimi solum tuleris commercia lecti,
Iam soror ipsa tibi, tu mihi frater eris [Note: 1514: Orig.: eras].
Quinta fere triviae coierunt cornua lunae,
Dum queror absentem sola relicta virum.
Nam quia sis sacris discedere iussus ab aris,
Fama est ignotum constituisse mori.
Ah nimium vindex accepti poena pudoris,
Quam premis, est tanto culpa dolore minor.
Tu nemora et saltus et saxa horrentia lustras,
Et reliquo foetas cum grege pascis oves.
Ipsa gemens viduo iaceo, et sine luce cubili,
Nox tamen est curis non satis ista meis.
An quia te arguerit summus de lege sacerdos,
Abiectum tota relligione putas?
An quia desperes sterili de coniuge prolem,
Quod superest vita caelibe tempus ages?
Et mihi quod multa magis est ratione dolendum,
Spernis in abiectam forte redire domum.
Spiritus ante leves precor hic exhalet in auras,
Ne causam sine te mortis abesse querar.
Quid mihi fecundae numeroso semine matres?
Quid reliquae dicent libera turba nurus?
Tota malum certe de me Galilaea loquetur,
Nec sat erit culpae Nazareth una meae.
Ipsa domo vidua perturbatos hymenaeos,
Ipsa feram sterilis damna pudenda thori.
Nec mihi continua lacrimarum mole gravatae
Fas erit [Note: 1514, 1532: Orig.: erat] in populum quolibet ire foras.
Scilicet exierim nasutae fabula plebi,
Saepe malis vultu saepe notanda manu.
Atque aliquis miserae mihi dixerit impius osor
Vir tuus, ut templis munera ponat, ubi est?
Heu mihi quid faciam tam grandibus anxia curis,
Vulnera erunt cordi talia verba meo.
Tunc cupiam extremos, si qua est via, tollar ad Indos,
Aut ubi stat vasto pondere nixus Atlas.
Seu qua Lycaoniam vis me iactarit ad Arcton,
Qua ferus unguipedes Sarmata pascit equos.
Omnia dura prius quam duri opprobria vulgi,
Mens sibi demeriti conscia ferre potest.
Quamvis innocuum quid te meruisse putandum est?
Causa nocens poenae vindicis ipsa fui.
Ipsa diu thalami vanos ignobilis usus
Iam dudum culpae suspicor esse meae.
Atque ita dum vario curarum supprimor aestu
Et queror absenti displicuisse viro.
Spes nova de superis nova consolatio venit,
O bona, et ex animo spes referenda mihi.
Esse quid hic reris quod iam peiora querenti,
Tam cita laetitiae causa fuisse queat?
Non ego te longa suspensum ambage morabor,
Si qua placent laus est dicere fine brevi.
Pronus anhelabat sub noctem condere Titan,
Oceano radiis iam rutilante diem.
Tristia difficilis flebam dispendia lecti,
Non tamen in vanas tota soluta preces.
Ecce per illunem iubar effulgere fenestram,
Totaque luce nova visa nitere domus.
Dum stupeo et tremulos gelidus timor occupat artus,
Ante meos oculos palmifer ales erat.
Candida vestis erat tenui pellucida filo,
Fallebant oculos attamen illa meos.
Tales saepe ferunt genios vidisse Deum, quas
Aetatum custos littera cantat anus.
Neve putes oculos lusos ab imagine falsa,
Praebuerant certam verba secuta fidem.
Quae nunc legitimi gemis [Note: 1514: Orig.: genus] otia vana pudoris,
Summaque pro danda numina prole moves.
Accipe ne dubites neu sis ignara futuri,
Ante Deum est precibus gratia parta tuis.
Vidit et ex ipso visam exaudivit olympo,
Aeterni pietas officiosa Dei.
Visa diu sterilem mature ingressa senectam,
Mox nova concepto pondere mater eris.
Atque ut mirifice clausa nascetur ab alvo,
Sic te quam paries filia maior erit.
Nomen erit Mariae, lucem quia gentibus edet,
Et sacra et ex utero flamine plena Deo.
Templa colet, sacras stabitque iuvencula ad aras,
Donec eam nasci qui iubet, ipse volet.
Nec dubita tot te sterilem et sine prole diebus
Posse novis fieri foetibus Anna gravem.
Sara novem decies sterilis permansit in annos,
Qua tamen Isaac aeditus exit anu.
Israeligenis de fratribus orbus Ioseph,
Est infecunda de genitrice satus.
Exiit occlusa Samson robustus ab alvo,
Hoc nascente parens in Samuele fuit.
Ergo diu remorata aegri solacia lecti
Reddita, quo signo confitearis habe.
Est via surgentem qua porta salutat Eoum,
Sola inter Solymas aurea nomen habet.
Illac exieris redeuntem amplexa maritum
Excipies, quo post tempore mater eris.
I nunc virginei florem latura pudoris,
Et plecti ex merito teque virumque puta.
Dixit, et in tenues secus haud evanuit auras,
Quam cita consumpta fulgura nube solent.
Ipsa ego qua potui fugientem voce sequebar,
Laetitiam lacrima testificante novam.
Quisquis es o superum comes et facunde minister,
Fac rata sint per te nuntia dicta mihi.
Nunc tu sive pari solatus numine (namque
Credi te nobis plus meruisse decet)
Sive manet tristi gravidus sub pectore maeror,
Ut tandem redeas in tua vota precor.
Ibis in amplexus pariturae coniugis olim,
Gaudia quanta tibi? gaudia quanta mihi?
Iam dolor et curae valeant animique labores,
Membra voluptificum nostra gravabit onus.
Illa diu nostrae requies sperata senectae,
Hoc venit uberior quo mage tarda venit.
Ecce maritalis quam plena repensio damni,
I nunc et sterilis taedia finge thori.
Quo rogo sollemnes pudefacto nuper ad aras,
Pulchrius amissus redditus esset honor.
Quanto igitur peius pressa est tua tempore ab illo,
Tanto nunc populis gloria maior erit.
Aspiciet nostri quondam obtrectator honoris,
Et misero forsan quo crucietur erit.
Aspicient nobis qui condoluere, nec illis
Laetitiae deerit copia grata novae.
Quam cito vicinas ea fama exibit in urbes,
Quas Iudaea potens et Galilaea tenent.
Tunc tibi nec princeps volet exprobrare Sacerdos,
Invida nec sacras claudere turba fores.
Dulcia inexperto succrescent pondera ventri,
Donec agat plenam Cynthia nona rotam.
Namque, quod haud credo, nisi fallit palmifer ales,
Magna erit haec certe filia quicquid erit.
Nam quid mirifice? quo semine? quove marito?
Quid? cuius lucis gentibus aedat opus?
Quid? iam plena Deo? sacras quid stabit ad aras?
Donec, eam nasci qui iubet, ipse volet?
Haec sunt virtutis certissima signa futurae,
Quae bonus hic vero nuntius ore docet.
Ergo nec immerito nostri penetralia ventris,
Clausa diu magnum parturiere decus.
Carius est quodcumque bonum spes longa morata est,
Semper et in magnis rebus ubique mora est.
Et velut ex facili brevis addit gratia parto,
Sic aegre quicquid venit habere iuvat.
Hinc decuit nostri remorari gaudia partus,
Maior ut ex tardo consequeretur honos.
Non fuit ergo aliqua culpa hoc venisse querendum,
Consilii res haec omnipotentis erat.
Qui caelum terrasque caho [Reg: chao] produxit inerti,
Imperium cuius cuncta creata manent.
Quem nostri prima coluere ab origine patres,
Cum puero genitor, cum genitore nepos.
Qui rubro Pharium confudit in aequore regem,
Atque haec Israel duxit in arva genus.
Illi pro tanto referamus munere grates,
Donec in hoc vivi corpore uterque sumus.
Ut cum fugerimus praesentis taedia vitae,
Frigidaque impositus texerit ossa lapis.
Spiritus aethereis non exsulet actus ab oris,
Sed patrii felix incolat arva soli.
Perlege Magdalidos nisi sordet epistola Marthae [Note: 1514, 1532: Orig.: Martha],
Vix bene Iudaea facta Latina manu.
Quo magis erranti debes ignoscere dextrae,
Hac patrias usae scripsimus ante notas.
Quaeque Hebraea prius didicit manus ire retrorsum,
Nunc male directum Romula tentat iter.
Ergo sua dispar si stet sine lege character,
Haec ruditas veniam quo mereatur habet.
Aspicies aliquas etiam fortasse lituras,
Hoc flentes oculi scribere more solent.
Non quibus incesti lacrimis solantur amores,
Non quibus absentem deflet amica virum.
Sed quibus ipsa suum crudeli in funere natum,
Flevit inhumano [Note: 1514: Orig: in humano] semine facta parens.
Sic ego longinquae cultrix, nunc exsul, eremi
Multa diu silvis et sine teste queror.
Hospitis ecce subit praesentia dulcis Iesu,
Hic precor in lacrimas non ego tota fluam?
Externas abiit redivivus frater in oras,
Nunc populis rectam praedicat ille fidem.
Antra soror petiit longo deserta recessu,
Longius et forsan quam decuisset abest.
Te quoque saeva procul nobis fortuna coegit,
Nec requiem passa est hanc superesse mihi.
Sola levat nostras Marcella Pedissequa curas,
Exilii cultrix haec quoque fida mei.
Ipsa domo vidua, et parvo contenta sacello,
Pauperiem levibus praefero diviciis.
Nam quibus in patria rebus praedives agebam,
Gratulor hic certe quod caruisse licet.
Nam quibus ista semel venit sitis aemula Christi,
Divitiae spinas et grave virus habent.
Libera ab his igitur curis Lernaque malorum,
Corpus in hoc regnum non simulanter ago.
Inter Arelatias et Avinia moenia turres,
Hic ubi de Braccis Gallia nomen habet.
Venimus aequoreis hunc actae fluctibus orbem,
Hoc tandem nostra [Note: 1514: Orig.: nostro] est ancora fixa loco.
Hic ego, quae virtus non est mea, nota frequentor
Adque meos veniunt plebs numerosa lares.
Grata sit o utinam victori ea gloria Christo,
Fumus ad hunc animum pertinet iste nihil.
Quod si forte roges unde ista frequentia? causam
Nec didicisse tibi est nec mihi turpe loqui.
Non tanti Iudaea feris erat advena Gallis,
Ingenii merces non fuit ista mei.
Ipse nova afflictae fecit spectacula genti,
Qui vitam fratri reddidit ante meo.
Est locus horrenti densissimus undique silva,
Rupe sub umbrosa stagnat opaca palus.
Innocuas prius infecit Draco pestifer undas,
Iamque omnis iuxta noxius aer erat.
Lurida vicinas invasit pestis in urbes,
Rura nec agricolis tuta fuere suis.
Strata iacent passim grassante cadavera morbo,
Iratum populo dixeris esse Deum.
Morbida quinetiam mediis animalia silvis,
Cum vita catulos deseruisse ferunt.
Saepeque tabifico nubem cecidisse volucrum,
Et vitam caelo non potuisse trahi.
Saepe latens etiam vicini in fluminis unda,
Dicitur incautas praecipitasse rates.
Interdum insidiis nactum loca tuta viarum
Innumeros avida corripuisse gula.
Cladibus his igitur tristis vicinia, tandem
Fisa Deo nostram sollicitavit opem.
Praebuimus facilem iustis hortatibus aurem,
Ad monstrata trucis venimus antra ferae.
Multa timens longo plebs restitit intervallo,
Suspensa tacite mente futura manens.
Ipsa salutato stygii victore Draconis
Accessi audaci lustra timenda pede.
Ecce sed assuetis dum pectora munio signis,
Monstrosum iuxta conspicor esse pecus.
Exuvias hominis lambebat et ossa perempti,
Sanguine adhuc calido sparsa rubebat humus.
Dicere qua fuerit letalis bestia forma,
Nulla sine ingenti lingua tremore potest.
Ore tenus vasto Cadmaeo immanior angue,
Quemque pyra vidit vindice Lerna mori.
Qualis erat quem praecipitem de sede Michael
Aetherea, Stygiae trusit ad antra domus.
Lata venenificis pandebat rictibus ora,
Vulnificis ingens dentibus ordo fuit.
Vibrabat tardis ingentes motibus alas,
Ore vorax, mordax dentibus, ungue rapax.
Turpiter immundum cauda desivit in anguem,
Multiplicem fecit lubrica spira rotam.
Hunc tamen immanem vita spoliavimus hostem,
Haec etiam victor gloria Christe tua est.
Non mea Amazoniam torquebat dextra securim,
Nec Lacedaemonio canduit ense manus.
Frons mea non galeam thoracave pectus habebat,
Arma quis in timida virgine sumpta probet?
Praebuit arma fides mihi praesentissima Christi,
Spes rata pro clypeo, crux mihi cassis erat.
Mens devota Deo strictum sese obtulit ensem,
In superos hastam non simulatus amor.
His instructa armis hoc agmine tuta potensque,
Compressi immanem femina nuda feram.
Ille quidem solito venienti blandior, omneis
Saevitia posuit iam fugiente minas.
Sicut ubi irato vulpes blandita leoni,
Impresso supplex pectore reptat humi.
Sicut et imbellis coram tondentibus agnus,
Aut canis ad positas officiosa dapes.
Horrida iam vinctum muliebri guttura cesto,
Fortiter incultum traximus ante nemus.
Obruit hunc populus saxis confodit et hastis,
Carmine testatus gaudia summa novo.
Sic cecidit victore Deo ferus ille potensque,
Nuper Arelatii depopulator agri.
Gratia victori mox acta est debita Christo,
Suscipiunt sacram milia multa fidem.
Ad nova conveniunt stupidae miracula gentes,
Lustralesque pia voce precantur aquas.
Chrismate Apostolico venias precor uncte sacerdos,
Praecipue sacrum te decet illud opus.
Credentis populi veteratas ablue sordes,
Debitaque auctori foenora redde Deo.
Pro pietate vacent Aquitanica templa parumper,
Templa pater meritis facta beata tuis.
Frater in has merito partes quoque Lazarus isset,
Sed procul hinc tellus Massiliensis abest.
Illum cura tenet commissae strennua plebis,
Tu magis hic certe tutus abesse potes.
Tuque prior meritis cano et reverentior aevo,
Praecipue sacrum te decet illud opus.
Et iam tota tuas decantat Gallia laudes,
Per te de veteri libera paene chao.
Error adhuc paucis Dryudarum [Reg: Druidarum] spirat in antris,
Cetera virtute est fabula fracta tua.
Nam licet et Mariae gens debeat illa sorori,
Quam tibi commissam Lazare frater habes.
Plus tamen acceptae per te stat gloria famae,
Praecipue sacrum te decet illud opus.
De septem decies Christi viventis alumnis
Additus es nostrae duxque comesque viae.
Te duce nostra data est ventis sine remige navis,
Te comite in portum non minus acta suum [Note: 1514: Orig.:suam].
Caerula tu fortes turbantes aequora ventos
Iussisti celerem carpere saepe fugam.
Ad tua consedit Boreas mandata nivalis,
Occuluit nigrum torva procella caput.
Tu dux tuque comes nobis, tu rector, et idem
Navita, tuque pater tu quoque frater eras.
Omnia sicut eras et adhuc ut es omnia nobis,
Praecipue sacrum te decet illud opus.
Me lex feminei sexus vetat addere cuiquam,
Quae nisi de vestra non datur unda manu.
Legitimus saltem si possit adesse minister,
Non aliquam legem quicquid oportet habet.
Quare age ne tardes populi te longa moratur,
Atque novum series discit avara Deum.
Officiosa quidem populo documenta ministro,
Qua licet, et quantum virgo docere potest.
Nec male sic forsan Christi sudamus in agro,
O utinam pietas grata sit ista Deo.
Saepius utque meas ire est dignatus in aedes,
Hospes dignetur pectoris esse mei.
Donec ab humanae resolutus carcere vitae,
Alta celer supra spiritus astra volet.
Plura vetant lacrimae per labra in verba cadentes,
Quas amor ignavas non sinit esse, Vale.
Nec tua Phoenissae portu Carthaginis exstant,
Nec datur ignotum per mare vela sequi.
Causa duplex animum rapit in diversa dolentem
Non hoc debueras nate fuisse mihi.
Diceris Iliacam procul hinc concedere Romam,
Cultaque Martigena Thybridis arva manu.
Ipse cito veheris Tyrrhena per aequora cursu,
Me tamen invitam Punica servat humus.
Nam quis amor patriae est sine te mihi nate futurus,
Maxima pars tecum cessit in alta mei.
Quam vellem tumidum in pelagus nova vela parantem
Intempesta maris detinuisset hiems.
Aut Deus immani luctantes pondere ventos
Aeris aut omnes praecipitasset aquas.
Non tua de nostro solvisset littore puppis,
Nec mater de te forsitan orba forem.
Non pudet ut fugeres cursus celasse parentem,
Qua licet invita quolibet ire tibi.
Scilicet hoc series studiorum immensa monebat,
Vos penes hoc omnes nomina tanta sophi.
Turba pares estis doctorum semper in illo,
Virtutem vobis est didicisse satis.
Ipsi negligitis quod pro mercede docetis,
Ianua nunc etiam quaestibus illa patet.
Ista sed impugnent si quos iuvet esse severos,
Nos humili tantum femina mente sumus.
Carmina lugentes dictent mihi maesta Camenae,
A tibi contempta digna parente cani.
Illa quidem toto resonantia littore canto,
Hic ubi Elisaeam verberat aequor humum.
Audiit ex alto vicinus navita ponto,
Qui simul in portu constitit ista refert.
Filius hesterna tuus isthac luce per aequor
Venit in Ausoniam vela daturus humum.
Obstupuit subito concretus frigore sanguis,
Vix gelidam ancillae sustinuere duae.
Tale quid Aureli de te restabat, ut essem
Infelix Poenas inter et orba nurus?
Ante quidem sensi sed non abiisse putabam,
Hic potior nostri causa doloris erat.
Non tua maternis amplecti membra lacertis,
Non licuit summa voce dedisse Vale.
An fuit hoc nimium matri dare? finge fuisse
Numquid eram cursus impeditura tuos?
Ante ego si qua tibi forsan mandata dedissem,
Debueras monitis fultus abire meis.
Certe ego non illo saltem contempta viderer,
Nunc plena ex omni parte querela mea est.
Atque utinam quererer tantum fugisse, nec ullo
Hunc praeter de te maesta dolore forem.
Non mea planxissem tortis praecordia palmis,
Nec, quo nunc, mordax unguis iturus erat.
Quique modo est vivo Phoenix moriturus in igne,
Forsan in hoc animus iam Salamandra foret.
Non ego te volui Latio prohibere petito,
Ah aliud quod te nate decebat erat.
Doctus ut es studiis heu frustra imbute prophanis,
Et factus curis cura molesta meis.
Aspicis ut toto cedentibus orbe deorum
Numinibus, Christum pro Iove quisque colit.
Spirat adhuc aliquo vix Cerberus ore trilinguis,
Dum gemit Herculea guttura fracta manu.
Tot divos tot monstra Deum iam victa videmus,
Quis vicit? virtus unius alta Dei.
Cur statuae, cur templa iacent? oracula cessant?
Facta creatori destituisse leve est.
Hactenus erratum est nec adhuc errore caremus,
Felix errorem qui videt atque cavet.
Namque, sed heu simplex plus quam vitiosa vetustas,
Tam multos frustra credidit esse Deos.
Cum sit et illa tuum scriptis reprobasse Platona,
Caelivaga quoties mente reliquit humum.
Quando haec unanimes ita praedixere Sybillae,
Et legis Haebreis vatibus ista cani.
Fraudibus humanas mentes coepere periti,
Naturae variis legibus ire rotam.
Quae modo daemonibus sublata potentia ab illo est,
Qui Deus e verbo virgine natus homo est.
Qui simul ut terras descendit ab arce paterna,
Omnia sunt profugis templa relicta deis.
Creta Iovi, Delos Phoebo, sua Roma Quirino,
Vulcano Lemnos, India Bacche tibi.
Posthabuit Cytherea [Note: 1514: Orig.: Cytharea] Paphum, Samon improba Iuno,
Et quae praeterea vana referre pudet.
Arva papyriferi tetigit felicia Nili,
Orba figurato numine Memphis erat.
Cetera tu nosti nisi nolis scire, potesque
Addere in hoc maius quam mea scripta tibi.
Infidam modo pone fidem, simul omnia nobis
Reddideris quae te posthabuisse queror.
Sinceram modo sume fidem, sopitaque pande
Lumina, tot noctes aufferet una dies.
Ad vitam de morte redi, quid vera relinquens,
Mavis heu nimium perdite falsa sequi?
Vadis ad interitum vita revocante, nec audis
Clamantes, quam nunc pergis, iniqua via est.
Floribus illa quidem variis peramoena videtur,
In quibus Alcides forte quis ire volet.
At cito quae spondent negat interiore recessu,
Prima rosam spirat, summa mephitin olet.
Accipit incautos specie bonitatis, ut autem
Ceperit, in scopulos praecipitanter agit.
Quam bene per scopulos et saxa urentia primum
Itur ad aeternis cincta vireta rosis.
Arcta est ad superos paucis via trita, sed ampla est
Quae fert ad Stygios milia multa lacus.
Illa rudis, deserta, arens, super ardua ducit,
Haec nova culta virens, inferiora petit.
Quas ferus Oechalidos [Note: Vredeveld: Orig.:Oethalidos] raptor cum vidit Ioles,
Arentem viridi praeposuisse ferunt.
Cuius ut interea haec, ceu somnia vana, refutes,
Exempla e Christi dogmate plura feres.
Linque nefas vanamque fidem, sunt vana profecto
Dogmata, quae tecum milia multa tenent.
Aeternum cognosce Deum super omnia, teque
Perge creatori conciliare tuo.
Reice sordentem casto de corpore pallam,
Spectandus niveis vestibus ire potes.
Talibus aetherea Christus redimitus in aula,
Praecedit niveas signifer agnus oves.
Quod si falsa voles, ut debes velle, negare
Signa animae lustrans abluat unda caput.
Et nisi me praesaga boni mens fallit, ab ista
Perfidia toto pectore noster eris.
Hoc tua promittunt pietas mihi mensque fidesque,
Praecipue ingenii divitis altus honor.
Saepe etiam de te mihi somnia longa videntur,
Successu quorum pauca carere velim.
Nunc cruce signatus rubra mihi stare videris,
Proque fide stultis gentibus esse minax.
Nunc argumentis veteres convellere divos,
Nunc sacra Christum primus in aede loqui.
Ergo ego vel Christo fidum te nate videbo,
Vel requies vivae non erit ulla mihi.
Utque diu, superos quo tu salvere precabor,
Noster amat flecti voce rogante Deus.
Pectora vindicibus lassabimus [Note: 1514: Orig.: labascimus] anxia palmis,
Conteret arentes plurima gutta genas.
Multa dies tristem, laetam me nulla videbit,
Donec, ut es, misere perditus esse voles.
Liqueris erroremque tuum verumque probaris,
Ex vetula iuvenis facta videbor anu.
O illum superique diem sperataque fata
Ducite, sic vobis lex bona semper eat.
Nunc quoque quam sequeris spatiosa per aequora Romam
Paulatim Christo subdere colla ferunt.
Hic aliquis qui te longa de nocte redemptum,
Incipiat luci reddere forsan erit.
Vel tu pseudologis victis nova signa videbis,
Et Manii linques dogmata vana tui.
Aut rapere indoctos spectans sine vindice caelum,
Triste feres doctos ad Phlegethonta rapi.
Quaesturam peiora veta, morituraque serva
Pectora, nec matrem desere nate tuam.
Sic tibi sint faciles Tiberina ad littora venti,
Fataque succedant sed meliora, Vale.
Quam dare non potuit, cui debuit ipsa salutem,
Chrysogono infelix optat Anastasia.
Hinc ubi Tyrrhenos viridis Palmaria fluctus
Proiicit in portus Romule Thybri tuos.
Primus ab hoc nuper qui solvit littore navim,
Illi quae legeres scripta ferenda dedi.
Qui nunc oppressa vix tutus in urbe moraris,
Exulis oblitus numquid es anne memor?
Namque nec ulla tuae visa est mihi littera dextrae,
Postquam proscriptam tertia luna videt.
Et mihi Caesaribus qui lege fugantur eadem,
Dum rogo num valeas, dicere posse negant.
Ergone es ignotus patria vir tantus in urbe?
Quis patres etiam posse latere putet?
Nec puto quod lateas, nisi te quoque publica falso
Flebilis edicti crimine iura notent.
Non tamen hac, certum est, latebras ratione subisti,
Contemptricem animam tu quoque mortis habes.
Vidisti cecidisse viros pro nomine Christi,
Questus idem totiens non licuisse tibi.
Nec dubito retineris adhuc vitalibus auris,
Non posset tantum fama tacere nefas.
Sed timeo ne tu quoque forte ubicumque locorum,
A patriis longe finibus exsul agas.
Hic timor, illa animum sine fine molestia turbat,
Mole sub hac gravius nocte dieque premor.
Quod si vera animi metus arguit, heu quibus umquam
Heu quibus invenient te mea scripta locis?
Clausa brevi teneor spatio terraeque marisque,
Non mihi praescripto solvere ab orbe licet.
Non est quo fugiam, clausit ferus omnia Caesar,
Imperat hic terris imperat ille mari.
Libera dimittar nec lege coercear ulla,
Iam mihi difficilis nulla futura via est.
Per loca Chrysogonum quaeram et sequar omnia, donec
Vel tecum vivam vel sine te moriar.
Dura nec ignitis prohibebit Solibus aestas,
Trux licet infesto saeviat ore Canis.
Non rapidus Boreas pluviusve morabitur Auster,
Nec nive Riphaea sparsa tenebit hiems.
Per iuga, per saltus, per aquas, per iniqua viarum,
Impedient teneros aspera nulla pedes.
Neve quis errantem possit novisse puellam,
Ipsa mei cultus forma virilis erit.
More virum tunicasque feram latosque galeros,
Neglectam dura forfice secta comam.
Feminei facile est mutare vocabula sexus,
Sordebit totum syllaba fracta genus.
His ego si liceat pro te maiora subirem,
Nec meus est aliqua parte pudendus amor.
Ille quidem primis tibi me vincivit ab annis,
Hunc neque mors rapida finiet atra manu.
E manibus mihi vita tuis dulcissima venit,
Ante datum per te mortua lumen eram.
Christicola genitor gentilem ex matre creavit,
At meritum de me tu patre maius habes.
Corporis ille artus, animi tu dona dedisti,
Fecit uterque aliquid, tu magis, ille minus.
Ipsa etiam nunc cana parens ut nomine dicta est,
Sic ipso rerum pondere fausta fuit.
Illa mihi magno praelusit ad ubera Christo,
Cumque ipso potui sugere lacte Deum.
Illa meam sacros linguam formavit in usus,
Nullus in innocuo Iupiter ore fuit.
Ne tamen interea durus pater ista notaret,
Saepius ingenio dicitur usa tuo.
Sacra Deis quoties simulata penatibus egi [Note: 1514: Orig.: agi],
Ipsa mihi dixit sacra fac ista neges.
Atque ita mentito genitor deceptus honore,
Aetati indulsit libera frena rudi.
Nubilis interea venit sed iniquior aetas,
Detectrix animi prima erat illa mei.
Cur tamen accusem? certe non aequa fuisset,
Si mea Lethaeis coepta dedisset aquis.
Sola ego de tanto latuissem ingloria vulgo,
Nullaque erat meriti fama futura mei.
Nec mihi, quem colimus sperata morte fateri,
Quodque sequor tantum non licuisset opus.
O illum mihi fata diem superique favete,
Eveniat capiti tanta corona meo.
Sanguine iam rubeo rorantes undique venas
Iam tremulas cerno per mea membra faces.
Iam furit ambusto flammis pyra fervida palo,
Iam feror angelicos inter et ante choros.
Viderit at de me magni Deus arbiter aevi,
Intrepide poenas quas volet ille feram.
Ergo nec innocuos aetas mea fleverit annos,
In lucem vultus protulit illa meos.
Venimus ad thalamum non aequa lege iugalem,
Cui data sum falso sub Iove miles erat.
Tunc Hymenaea fugax cecinit feralia bubo,
Iunctaque cum facibus maesta cupressus erat.
Non ultra simulare deos, non amplius ullum
Aversa potui fingere mente Iovem.
Fassa Deum primis coluisse, ut nunc quoque, ab annis
Quae colitis dixi, numina crimen habent.
Scilicet erranti vixissem nupta marito,
Quem potui rectae commonuisse viae?
Ante ego Caucasea diram [Note: 1514: Orig.: duram] sub rupe volucrem,
Saepe renascenti pascere corde velim.
Ante ego quam memorant, Cepheidos arcta catenis
In scopulos numquam dissoluenda mori.
Quam mea sic vetito desumere tempora lecto
Turpiter, et vani crimen habere thori.
Tum me si qua suam fecissent pignora matrem,
Num potui misero perdita ferre patri?
Florida deformi foedassem tempora luctu,
Venissetque suos ante senecta dies.
Spiritus aut tenues meus exhalasset in auras,
Et potui nimio fracta dolore mori.
Sed melius nostris consultum est rebus ab illo,
Immensum patria qui rotat arte globum.
Tuque dator fideique bonae veraeque salutis,
Maius Anastasia martyre nomen habes.
Nam nisi tu crescenti igni fomenta dedisses,
Et tibi ni virtus nostra agitata foret.
Forte ego quae medios vulgavi signa per hostes,
Percita non contra Caesaris ira foret.
Forte nec immeritas subiissem carceris umbras
Unde data a nobis littera multa tibi est.
Sic tamen esse iuvat dulcissima vulnera passam
O superet gravior poena obeunda mihi.
Omnium ut [Note: 1514: Orig.: et] excutiant generum tormenta Tyranni,
Unius haec noster non facit assis amor.
Est leve pro certa mortem contemnere vita,
Vita quidem longa est, mors quotacumque brevis.
Aspice dissectum lacrimoso vulnere Christum,
Et mala [Note: 1514: Orig.: male] pro Christo tantula ferre nega.
Ipsa securigeros metuam tolerare maniplos,
Huic lanient sanctam dira flagella cutem?
Iniectam collo mihi sit grave ferre catenam?
Immerito vinctus non semel ille fuit.
Impia praesentis terrebor ad ora Tyranni,
Iudicium multo tristius ille tulit.
Ipsa comis dubitem caput exhibuisse trahendum,
Ornatus sertis heu quibus ille fuit?
Ipse Deus moriens cedro pendebat ab alta,
Haec anima ingratum tam male corpus amet?
Ipsa sequi dubitem castas animosa sorores.
Flamma nocens Agapen sustulit et Chionem.
Tertia servatur vicinae in carcere morti,
Heu soror aetatis crimine viva tuae.
Sufficit hoc, etiam laesuros corpus in ignes,
Sunt mihi quae stricto colla sub ense cadant.
Me quoque quin miserae revocatam redditis urbi
Est amor afflicta pro pietate mori.
Quae mora quae pietas te nunc Praefecte moratur
O qui dulce nihil, nomina praeter, habes?
Adde meis comitem me dure sororibus, illis
Laedere quas etiam te voluisse pudet.
Fer tamen impuram procul hoc a corpore dextram,
Mens mea praesagit tristia fata tibi.
Non iterum gravibus lusus cedere flagellis,
Ipse Deus vindex Caesare maior erit.
En tibi virginibus venio stipata ducentis,
Tu modo ut occidas ipse redire iube.
At te, sive lates, seu tutus in urbe moraris
Non pudeat famulae scribere pauca tuae.
Exercetne novas ignava potentia leges?
Milia quot capitum pestis acerba fugat?
Quis bonus extrema certavit athleta palaestra?
Ah ubi cum misera parvula matre soror?
An praetextato subolevit nulla parenti
Gratia? quae dederam iussa vir anne facit?
Denique quae rerum species sit in urbe novarum,
Quam cuperem scripto certior esse tuo.
Quod petimus ratio non est tibi iusta negandi,
Advenit e vestro littore nauta frequens.
Quod mea si sero tibi venit epistola, credes
Difficile exsulibus cedere quicquid agunt.
Me si forte olim Deus ipse redire iubebit,
Omnia consilio prosequar acta tuo.
Si tamen exilium reliquos mihi finiet annos,
Ossa precor patrios nostra fer in cineres.
Si liceat, missam vellet perferre salutem
Pannonis Hessiaco nupta puella viro.
Tyrrheno fama est vento tua vela morari
Heu nimium in curas ventus et unda meas.
Longa mora est postquam Solymas petiturus abisti,
At mihi, cum fugeres, ausus es ista loqui:
Nona reformatum cum Cynthia clauserit orbem
Vir tibi, si vivam, redditus uxor ero.
Altera noctivagae coierunt cornua Phoebes,
Nec tua Tyrrheno littore puppis abit.
Illud erat potius mecum tibi tempus agendum,
Sed vetat heu sciri multa futura Deus.
Cur tamen heu [Note: 1514: Orig.: ut] spretis regno patriaque domoque
Iussa paras dubio credere vela mari?
Littora nempe petens scopulosa Typhoidos orae,
Qua nigra fumantes ructuat Aetna globos.
Inde per Aegaeum signantes Cycladas aequor
Ibis Aramaei [Note: Vredeveld: Orig.: Amaraei] ditia regna Syri.
Quaeque Palaestini quondam tenuere coloni,
Arva nisi armata vix adeunda manu.
Nunc gentis populata armis et Marte prophanae,
Hei mihi cur opibus restituenda tuis.
Mitteret armipotens opulentos Gallia Reges,
His potius tellus ista tuenda fuit.
Itala venissent, patria Hungarus arma tulisset,
Totaque vicino Graecia Marte potens.
Solveret Hesperiis pugnax Hispanus ab oris,
Noster in hoc ducat Caesar iturus opus.
Forte tot ac tanti terrarum culmina Reges
Auxilio poterant non eguisse tuo.
Misisses aliquos etiam, socia arma tulisses,
Quantum erat in patria te senuisse tua.
Nunc petis aestivo flammantia littora Cancro,
Lactis et aetherei nectare pasta favi.
Incluta praecipue Iudaeo moenia sceptro,
Sacra ubi victoris sunt monumenta Dei.
Relligio ista tua est et opus laudabile, qualem
In superos animum semper habere soles.
Quod si certus amor tam certus et ardor eundi est,
Et nulla hunc animum res prohibere potest.
Non ego te patrias iubeo regnare per urbeis
Quo minus hoc sanctum perficiatur opus.
In tua te doleo remorari damna, tuisque
Fortiter adversum navibus esse fretum.
Longa via est, pelagique immensa pericula vasti
Multa feres terra taedia, multa mari.
Idque ego cum suprema dares mandata, querebar
Arma per et gladios ista trophaea peti.
Arma per et gladios, utinamque haec sola, nec usquam
Te veheret mediis pensile robur aquis.
Quid fles dicebas mea dulcis Elisabeth, ipsa
Ad mea semianimis nomina paene fui.
Nescio quid metuat mea mens praesaga futuri,
O ego sim reducis cuius euntis eram.
Oscula et amplexus qui te decuere dedisti
In tua non venit pectora turpis amor.
Terga meis oculis tua, qua potui usque, sequebar,
Quod lacrima durum praepediente fuit.
Iamque oculis ereptus eras, super aequora [Note: 1514: Orig.: aequore] dixi,
Sit tibi quem sequeris portus et aura deus.
Christe salus rerum ventos da, frange procellas,
Secura possit vir meus ire via.
Obtestata deos, ut tu Ludovice valeres,
Desertae redii tecta sub alta domus.
Quid famulae? vir abest, solam iuvat esse, sine illo,
Paene fuit vita caelibe, dulce nihil.
Quid procerum collecta manus? quid quicquid in aula
Spectatum tanti principis esse potest?
Ite, cruces animi vos non patientis, honores,
More pii solam turturis esse iuvat.
Donec abest iuvenum flos pectora casta gerentum,
Illi clausa mei gaudia cordis erunt.
Scilicet ipsa geram radians in vestibus aurum,
Loricam nudis artubus ille ferat [Note: 1514: Orig.: feret]?
Assyrio noster satietur odore capillus,
Illius atque aestu flagret et imbre caput.
Ipsa colar princeps tuta sublimis in aula
Vir meus in medio gurgite speret opem.
Tu melius qui fine cares, sine origine vivis,
Tu famulae votis annue Christe tuae.
Quas dolor interea longus mihi crescet in horas,
Dum vir dum coniunx, dum mihi frater abes.
Sive cibum capio, seu tradita pocula sumo,
Pocula te referunt, te cibus ipse mihi.
Cura eadem vesper, dolor idem mane renascens.
Quamque die crucias tam mihi nocte subis.
Somnia te referunt variis nocturna figuris
Et sibi non umquam constat imago tui.
Pallidus interdum occurris, nunc laetior adstas
Nunc fugis, et verso lumine terga refers.
Sive vident aliquae verum per somnia mentes,
Seu cadit in vanos cura diurna metus.
Praeteritae timidam faciunt spectacula noctis [Note: 1514: Orig.: noctes],
Irrita cum ventis auferat ista Deus.
Hic ubi Lanus aquis claram vagus abluit urbem
Frivola quae prisci nomina Martis habet.
Monte sub aereo turbam spectare videbar.
Nec mihi de turba cognitus ullus erat.
Et tamen intereram, sed cum mirarer ubi essem
Respicio, mecum non erat ulla comes.
Expavi voluique gradu rediisse citato
Ecce sed a longe es visus adesse mihi.
Frigore constiterant artus, ita gaudia mentem
Sustulerant, mecum non satis ipsa fui.
Dum propero ex oculis raptum sum visa maritum
Quaerere, rorantes ungue secante genas.
Huc illuc retroque errans, et utroque cucurri,
Sed quo te videam non locus ullus erat.
Sic inter Danaos Aeneidos umbra Creusae
Fertur anhelantem deseruisse virum.
Tum primum indignos coepi laniare capillos,
Et vox cum lacrimis tristibus aegra fuit.
Hinc mihi, nescio quis, quid fles tua somnia? dixit
Est aliquid lacrima quod graviore fleas.
Plura loquuturum somno fugiente reliqui,
Sumque fatigata reddita nocte mihi.
Frigidus in toto manabat corpore sudor
Perfusae lacrimis immaduere genae.
Maestus anhelabat sub pectore spiritus aegro,
Vis animae multum fessa dolentis erat.
Visa resumebam tristi perterrita monstro,
Sed nihil ex illis quod placuisset erat.
Heu cur ignotae mihi visus in agmine turbae
Effugis amplexus labilis umbra meos?
Quid non militibus comitatus ut ante ministris
Appares oculis maesta figura meis?
Quid non visa fleam? potiusne ego vera dolebo?
O superi a nobis hoc prohibete malum.
Omnia perpetiar duce te durissima Christe,
Tutus ope ut possit vir meus esse tua.
Incolumis patriae redeat, patriaque sepultus,
Et non ignota dormiat exsul humo.
Hoc te tota rogat sollemnibus Hessia votis,
Plurimaque accensas accipit ara faces.
Per tua sancta quibus sanasti vulnera mundum,
Et per quam vita est nostra redempta, necem.
Per sacrae veneranda crucis mysteria, per quae
Et requies nobis venit et alma salus.
Te precor auxilium nostro fer Christe marito,
Possit ut hoc regredi quod modo coepit iter.
At tu, cuius amor castus mea pectora movit,
Ut facis, in superos spem cape, salvus eris.
Barbaricas etiam fraudes vitare memento,
Nescio quis miserae pendeat inde metus.
Tu quia vir princeps isto non solus abibis,
Virtutis noli prodigus esse tuae.
Pocula non sumas nisi qui tibi fuderit illa,
Gustatim vero ter prius ore bibat.
Barbara neve manus quod edas utcumque ministret,
Talia sed praesens virus habere puta.
Lurida nobilibus miscent aconita venenis,
Crede merum gemma quod datur esse nocens.
Victor adire voles Christi loca morte sacrata,
Forsan et Orebi culmina celsa iugi.
Fida tibi comitum manus est et lecta iuventus,
Est aliquid docta fraude quod inde petas.
Ex illis aliquem dominum lege, et esse saluta,
Teque fer exiguae sortis habere locum.
Non pudeat propriis dominum servire ministris,
Et famulo famulas exhibuisse manus.
Fecit idem rerum Deus infinita potestas,
Immundos pueris laverat ille pedes.
Quod Christum decuit quem non decet? omnia vincet
Qui se fortunae composuisse potest.
Saepe facit tempus rationem, saepe locorum
Conditio, et caecum quae dea lumen habet.
Invenies aliquem qui, si sic fata iuberent,
Haud dubiam pro te vellet obire necem.
Veste potes vili loca per non tuta latere,
In corpus veniat purpura nulla tuum.
Omne quod audebis vellem prius omne timeres,
Convenit egregia cum ratione timor.
Ipsa deum supplex, quamvis mora longa, precabor
Contingas fausto regna beata pede.
Cum tamen attigeris nostrae monumenta salutis,
Me rogo ne fias immemor esse tuam.
Coniugis o utinam dicas miserere relictae,
Qui tua salvifico sanguine membra rubes.
Audiat ex animo licet hic et ubique precantes,
Ista sit ad nullas ianua clausa preces.
Par tamen est credi quia non sit mitior ullo,
Quam quo sanavit vulnera nostra, loco.
Tu quoque non illic quicquam tibi crede negari,
Si dederis fasso, quas decet, ore preces.
Desertae memor esto domus matrisque meique,
Quoque ego sum tecum pignore facta parens.
Ipsa tuis etiam relevanda est Hessia votis,
Ante flagellati vulnera rubra Dei.
Per mare sic habeant ventos tua vela secundos,
Dumque iter hinc properas, dumque redire voles.
Sic Cypron atque Rhodon Cretaeaque littora praeter,
Puppis, eo redeas, unde soluta tua est.
Hoc precor, haec longo mihi cura est unica voto,
Dii faciant pondus possit habere, Vale.
Quam legis a sponsa tibi Costide littera venit,
Si liceat nollet mittere, ferre volet.
Quisquis es ex illo placuisti tempore nobis,
Quo mihi legitime iunctus es, ipsa tibi.
Signa recognoscis quae pressit vincula gemmae,
Annulus in digitis haeserat iste tuis.
Si qua potest igitur promissis credere amantum.
Pignore firmatam credimus esse fidem.
Nec puto tu velles tua pignora falsa putari,
Sis licet, es certe doctus amare, puer.
Nescio quae de te quidam mihi grandia narrat,
Esse Deum caeli virgine matre satum.
Si Deus es miserae quantum mihi restat, ut idem
Et Deus et sponsus conciliere mihi?
Vel mihi fallaces dictastis inania somni,
Vel Deus indignam Costida summus amat.
Gratulor, at quoniam non sum de plebe lavata,
Incertam visis suspicor esse fidem.
Tu mihi Christe, ferunt Christo tibi nomen Iesu,
Praestare antiquos diceris ante deos.
Idque ego dum studeo cognoscere clarius, alter
Fluxit, et in cursu tertius annus erat.
Interea Costus genitor fatalia solvit
Munera, defuncto regna parente vacant [Note: 1514, 1532: Orig.: vocant].
Urbis Alexandri sceptrum latura reservor,
Infelix aliqua prole futura parens.
Ipsa celebratas, muliebria nomina, laudes
Mallem servata virginitate sequi.
Est aliquid claras Heroidas inter haberi,
Quae potior stabili fama pudore venit.
Iamque ego sum certe maturo nubilis aevo,
Plena quidem vitae sunt tria lustra meae.
Sollicitant regni proceres, nec me unus et alter
Turba petunt castis insidiosa proci.
Et mihi dii patrii incipiunt sordescere, et istis,
Nescio quid nebulis mens mea maius avet.
Quid faciam? stat celsa altis innixa columnis
Regia, sunt regnis oppida multa meis.
Ibit in haec cultor falsorum quisque deorum
Et feret e nostro pignora cara sinu.
Tu melius, tu namque potes, tibi nostra dicata est
Virginitas, de te si modo vera fides.
Unde sit haec nostrae de te fiducia menti
Quod non ignoras, forte referre iuvat.
Hic ubi Pellaeo iacet urbs fundata tyranno,
Et piger illustri stat Mareotis aqua.
Est via declivi vallem complexa recessu,
Intus eremicola stat casa facta manu.
Antra tenet senio quidam venerabilis albo,
Ille mihi de te saepe magister erat.
Qua semel, ut soleo, cum nuper valle sederem,
Fons prope erat, dulcem praebuit umbra locum.
Venit et assedit longo vir callidus aevo,
Florales comitum turba legebat opes.
Qui simul ut sedit, quid ait tua tempora perdis?
O immortali nubere digna deo.
Tam tenerum incesta florem maculare iuventa
Non decet, est alio dignus honore frui.
Ah fuge mortalis thalami commercia, Christus
Quem docui, regnis plus valet ille tuis.
Non te regna tui moveant ditissima Nili,
Sceptra geres alio nobiliora loco.
Utque facis falsosque Ioves mutasque columnas,
Linque Deumque canem, linque Deumque bovem.
Quaere Deum caeli dominumque decemplicis orbis,
Iam tibi divorum regia tota favet.
Est amor est, inquam, laudato nubere Christo,
Spes nova, mens alias nesciet ista faces.
At tua, me miseram, promissa ingentia terrent,
Heu quantum est summo posse placere Deo.
Me quoque quam laudas, mater non passa maritum,
Forsitan indignam nolit habere nurum.
Denique quo studio domino placuisse laborem?
Tam longe absenti complacuisse grave est.
Ut placeam, quis me placito coniunget Iesu?
Quis mihi coniugii sponsor et obses erit?
Ut cupiam iungi virgo cum virgine Christo,
Quis patrio tutam tollet ab orbe Deus?
Qualibus ille autem dictis incenderit, et quot
Egerit hunc animum, dicere longa mora est.
Ipsa senem linquens meditabar sola quis esses,
Cuius flagraret pectus amore meum.
Ignotum potui quem sic ardenter amare,
Quo fluit hic animus sicut ab igne chalybs.
Tam subito exangues populata est flamma medullas,
Non prius in nobis tam gravis ardor erat.
Quisquis es [Note: "es" lacking in original, supplied from 1514, 1532] o animae lux unica et ultima nostrae,
Ne rogo te nobis, ut videare, nega.
Multa precaturam levis et sine pondere somnus,
Corpus in herbosa ponere iussit humo.
Utque sopor tremulos primum delusit ocellos,
Talia sunt menti somnia visa meae.
Campus erat viridi circumsitus undique silva,
Flore renidebat multicolore solum.
Dulcia spirantes errabam sola per herbas,
Puniceis texens parvula serta rosis.
Hic ego te vidi puerum cum matre puella,
Non mea veraci somnia teste carent.
Virgo erat alba comas auro rutilante coactas,
Formosum nivea corpus amicta toga.
Virga erat in dextra, te brachia leva gerebant,
Brachia Sithonia candidiora nive.
Hic neque Naiadum neque rebar Hamadryadarum,
De turpi matrem quamlibet esse Deo.
Vidi aliquid maius sensique errore prophano,
Nescio quem tacita mente professa Deum.
Iam prope constiterat cum te ridente parumper,
Verba mihi mater visa erat ista loqui.
Salve flore alio mecum latura coronam,
Salve iterum nato Costis amata meo.
Accipe fine novum carituri pignus amoris,
Gemma sub articulo luceat ista tuo.
Dixerat, e digitis aurum quod forte gerebas,
Torsisti digitis in mea membra tuis.
Iam puero maior, iam matre decentior ipsa,
Iam tua maiestas visa stupenda fuit.
Erubui, vocem pudor abstulit, attamen ignem
In vultu tacitum signa fatentis erant.
Lumina demisi cum tu puer optime rerum,
Excipis e manibus lilia texta meis.
Hoc mihi devotum spondes Catharina pudorem,
Pignus ut ardoris servet uterque sui.
Vix tantum, tua sum, castos tibi dedimus annos,
Sim tua, vix potui dicere, sponsa precor.
Lene videbaris subridens tangere dextram,
E somno attactu sum relevata tuo.
Ecce sed in digito gemmam qui proximus imo est,
O non de patrio somnia visa Deo.
Serta prius collecta manu cecidisse putabam,
Sed recolo nostri pignus amoris erant.
Caelesti impositam dum gemmam [Note: 1514: Orig.: summam] exosculor auro,
Est [Note: 1514, 1532: Orig.: Et] etiam lacrimis humida facta meis.
Quamque ego te vidi veracis imagine somni,
Tam praesens vigili pectore [Note: 1514: Orig.: pectora] cura manes,
Laetitia expressit lacrimas in amore suetas,
Iam primum didici quid fleat omnis amans.
Ite leves alio miserorum crimen, amores,
Nostra agit in fletus lumina castus amor.
Vix longa revocata mora scrutabar ubi essem,
Nullus erat, comites advoco, sola fui.
Lumina ad aereum relevo vigilantia solem,
Lumine sol numquam lucidiore fuit.
Quacumque aspicio melior natura refulget,
Est aliquid verum rebus adesse Deum:
Blanda susurrantes moverunt murmura silvae,
Maesta prius vivo germine fragrat humus.
Tam dulcis tenuem perflavit spiritus auram,
Qualis in aetherea dicitur esse domo.
Quae prius, aspicio vicini viscera fontis,
Nobile caelestis ducere nectar aquae.
Argutae viridi vernant in fronde volucres,
Illo malueram posse manere loco.
Tota creatorem laudabat gratia caelo:
Virginis ad lacrimas non renuisse trahi.
Consurgo comitesque voco clamore relictas,
Multa repercussum reddidit aura sonum.
Haec quoque desponsi revocanti [Note: Vredeveld: Orig.: revocantem] nomen Iesu,
Quam potuit resona voce ferebat opem.
Huc illucque vagor per opacae devia vallis,
Si loca te referant proxima forte mihi
Spes animum frustrata leves ubi fugit in auras,
Hei mihi quam tardo sidere tempus abit.
Ille tamen per quem nupsi tibi, cultor eremi,
Ille levat sponsae tempora maesta tuae.
Ille etiam nuper dubitanti scribere, dixit
Scribe, feram domino carmina scripta tuo.
Gaudebam reperisse viam qua scribere possem,
Protinus est manibus sumpta tabella meis.
Et quae nunc patria cernis confusa papyro,
Sunt mihi furtiva carmina facta mora.
Saepe quidem repeto nostri loca conscia amoris,
Mittitur ex illis littera nostra tibi.
Aula vacat requie, dolor est meus ista videre,
Quae patria fiunt relligione domi.
Sumebam calamum scriptura quid, impia nutrix,
Quid facit haec, facta est pallida, dixit, amat.
Obstupui subitoque stylum cum voce repressi,
Ne causam officii quaereret illa mei.
Mirantur famulae solitos me ponere cultus,
Cur mihi nec formae cura sit ulla meae.
Si qua placere volet mundo, se vestibus ornet,
Forma creatori non placet ista Deo.
Mens formosa Deum caeli se cogit amare,
Haec manet, est ingens forma secunda malum.
Haec ut cuncta quidem tu conspicis, et tua numquam
Maiestas falli qualibet arte potest.
Heu tamen errori cedunt haec regna vetusto,
Concidit ad falsos victima multa Ioves.
Impius instaurat veteres Maxentius aras,
Caesar enim Nili regna Tyrannus habet.
Sacra iubet fieri, divum delubra frequentant,
Mactandosque trahunt credula turba boves.
Atria mugitu resonant, ferit aethera clamor,
Et tuba terribiles excitat unca sonos.
Omnia festivis lucent altaria flammis,
Sordidaque effuso sanguine squalet humus.
Ipse genu flexo supplex procumbit ad aras,
Hunc sequitur quisquis numina falsa colit.
Abnegat hoc aliquis doctus te Christe fateri,
Ob rectam saevo concidit ense fidem.
Qualia crudelis cogat tormenta Tyrannus,
Turba docet miseram plurima passa necem.
Vidimus iniectas flammis ardere puellas,
Nudaque pinnata corpora fuste quati.
Vidimus et ferro teretes abscindere mammas,
Affligi vinclis carceribusque premi.
Pascit inhumanus nostrum canis iste cruorem,
Enormis saturum non sinit esse fames.
Aspicis haec patiente oculo, sed lenta malignis,
Et sine iactura tardior ira tua est.
Quam pulchrum rex magne tuo cecidisse sub hoste est,
Munere emi caelum non meliore potest.
Ista triumphalem pariunt certamina palmam,
Pars utinam tantae sim quota laudis ego.
Ire iuvat verbisque ferum terrere latronem,
Quid furit in plebem perfidus iste tuam?
Ibimus, est animus, non me tormenta movebunt
Dira, nec in poenae nomina mille cruces.
Devenerata deos lapides Idola vocabo,
Ipse tuae praesens virginis ora move.
Argumenta, dolos, et frivola dicta refellam [Note: Vredeveld: Orig.: revellam],
Maior erit per me te duce recta fides.
Traxerit in poenam, mors gloria nostra futura est
Et potero forsan fortiter ulta mori.
Tunc mihi si dabitur pro te succumbere, restant,
Post quae coniungar tempora pauca tibi.
Tu dabis hoc aliqua requiescere corpus in urna,
Hoc tamen in posito marmore carmen erit.
Costis in hoc tumulo sum condita, viva tonantis
Nupta, sed aeterna virginitate fui.
Impius immeritam Maxentius ense peremit,
Hic cinis est, sponsae cetera sponsus habet.
Quam tibi debueram verbis mandare salutem
Hanc te pollicitum sis memor esse mihi.
Si qua liturarum tamen hic [Note: 1514: Orig.: huic] dispuncta videbis,
Pars quota de lacrimis illa fuere meis
Carcere sancte pater quo sum tibi iussa reponi,
Sic merui, sic sum digna manere, premor.
Quod legis ex illo Paphnuti mittitur antro,
Deliciae certe est nunc locus ille meae.
O utinam primis mea sic latuisset ab annis,
Quae nunc est misero crimine vita nocens:
Vel mihi parcarum subeunti iura sororum,
Haesissent primo stamina rupta colo.
Non ego per vetitum patratae conscia culpae
Flerem, successu posse carere preces.
Tanta anima infelix peccati mole gravatur,
Ut dubitem offensum paene rogare Deum.
Namque quid esse putas Stygia semel obruta nocte
Lumina, nunc aliquam velle videre diem?
Sed tamen amissum per te sperare favorem,
Praescriptoque Deum carmine iussa rogo.
Quod tamen indigno mihi non licet ore profari,
Vix audet nomen littera picta loqui.
Antrum est ut nosti foedum squalore situque,
Vix quota longinquae portio lucis adit.
Difficile exortum possis cognoscere Solem,
Tam capit admissum parva fenestra diem.
Hac supplex seu mane rubet seu vesper anhelat,
Emeditor iusso quas licet ore preces.
Prona caput, prostrata genu, dispassa lacertos
Quem mihi fas non est ore referre precor
Respice me miseram qui me qui cuncta creasti,
Hoc nisi non audet lingua prophana loqui.
Nec mihi tu, memini, plus hoc audere dedisti,
Nec mea spurcities plus meruisse potest.
Lingua Deum nescit viciis maculata fateri,
Sacra prophanato non decet ore loqui.
Atque [Note: 1514: Orig.: At] utinam ut fasso [Note: 1514, 1532: Orig.: falso] mihi non licet ore precari,
Sic precibus faveat pectoris ipse mei.
Quod nisi tu dederis venerando proxime caelo,
Nescio an hae poterint pondus habere preces.
Tu potes irati numen placare tonantis,
Neglectam miseris pandere docte viam.
Nunc mihi spes in te pater illa novissima restat,
Qua si destituar vivere crimen erit.
Non ego sufficio pro tot deformibus actis,
Non, licet in poenas corpora mille feram.
Adde quod haec minor est quam me meruisse putarim
Istud adhuc poena vindice pectus eget.
Cur ego non proiecta feris? non obruta saxis?
Cur non sum turpi nuda revincta pyra [Note: 1514: Orig.: palo]?
In me desinitis crudeles esse Tyranni?
In me tormenti deficit omne genus?
Felices, quibus ante diem cecidisse, puellae,
Et vera licuit pro pietate mori.
Nunc ego Margaridos cuperem mihi fata [Note: 1514: Orig.: facta], velimque,
Per mala Niliacae Costidis esse comes.
Quis dabit ut saevo Bythinidos ense puellae,
Aut quali cecidit Lucia morte cadam?
Sed neque causa mihi est fidei suscepta tuendae,
Nec veteres dixi crimen habere deos.
Vota Deo sanctique undis lustrata lavacri,
Heu duce sub proprio perfida miles eram.
Et ducis alterius non sum data signa secuta,
Et graviter laesi sub quibus ipsa fui.
Nunc dolor est hosti tantum favisse, nec illum
Cum potui, celeri deseruisse fuga.
Filia lucis eram, sed lucem ingrata reliqui,
Non intellectis mersa voraginibus.
Atque adeo longum per opacae devia noctis
Processi, infernum iam prope limen eram.
Iam super infaustae puteum tollebar Abyssi,
Infelix Stygio praeda futura cani.
Actum erat, interii, cum tu pater optime victam
Excipis, et pulso fortiter hoste levas.
Et licet ingratum est sceleris meminisse pudendi,
Causa in eo tamen est cur meminisse voles.
Plus solito viciis virtus collata refulget,
Sicut in obscoeno splendida gemma luto.
Me pudeat sceleris, quoniam scelus omne pudendum est
At sua virtuti est gloria danda tuae.
Tempus erat medium tenuit Sol aureus orbem,
Fecerat aequales utraque meta vias.
Indixere sacri festiva silentia mystae,
Tempore quo debent non nisi sacra coli.
Sola fui formae studiis intenta colendae,
Mirantes vultu fallere docta procos.
Cumque frui cuperem solito foedissima lucro,
Et fieret voti copia nulla mei.
Ecce venit senio quidam venerabilis albo,
Hoc miserae nondum tempore notus eras.
Vestis erat non apta seni quam forte gerebas,
Quam poterat credi non placuisse tibi.
Quae tum causa fuit tetricum posuisse cucullum?
Quid loca Christicolae non adeunda subis?
Errantes revocare animas doctissime laus est
Magna, tuis quod sum femina capta dolis.
Scis pater ut tamquam suspensus in oscula dixti,
Ut possim tecum quolibet esse loco.
Ah pudet et dolor est meminisse, petentibus illud,
Femina me numquam mollior ulla fuit.
Ad loca deductus rebus satis apta nefandis,
Ipse rogas furtis commodiora peti.
Interius conclave fuit placuisse putabam,
Plus nimio visum est lucis habere tibi.
In loca deduxi minimae vix pervia luci,
Nec satis haec votis clausa fuere tuis.
Quae tua nequitia est vel quis pudor improbe adulter?
Quis timor hic solus nos videt esse Deus?
Hic tu si quod ais verum est, quae tuta petemus?
Hunc nihil est, inquam, quod latuisse queat.
Ergo age, dicebas, quam desipienter aberras?
Quod pudet ante homines non pudet ante Deum?
Esse nocens superis, mundo sine labe videri,
Sic misera es, sic te decipit hostis amas.
Non ego te veni turpi fruiturus amore,
Sed tibi ut ostendam teque tuumque nefas.
Heu misera obscoeno maculata libidinis aestu,
Et nimium putri sordida facta luto.
Erras, caelestem non haec via ducit in aulam,
Quo ruis? infernam corruis ante domum.
Siste referque pedem mortemque evade propinquam,
Me sequere ad vitam dux tibi fidus ero.
Finieras, fassae insolitus pudor ora notavit,
Factaque sum verum lumen avara sequi.
Non secus ac cupidus ruit in certamina miles,
Cum fragor et rauca classica voce sonant.
Venit et abiecto reverentia nata pudori,
Heu nimium sero lumine visa mihi.
Exciderat vitae mihi consuetudo prioris,
Spretaque sed nuper non odiosa Venus.
Hoc mihi tu poteras lingua praestare diserta
Credibile est verbis numen inesse tuis.
Quae mihi per longae tot devia noctis eunti,
Clausa erat, agnosci te duce coepta via est.
Et iam per tenebras nova lux apparuit, ite
Insidiatores, hostis, abite doli.
Ite leves animi vos dedignantis amores,
Supplicium, laquei, vincla, venena, cruces.
Heu male pro vobis iuvenile expendimus aevum,
Nunc alia est nostra meta terenda rota.
Ipse aderas tunc cum Christi nova iura professa,
Pauperibus miseras evacuarer opes.
Quas ut ab igne novo mentem succensa calebam,
Ausa fui in medio paene cremare foro.
Quae quia saepe duces in gaudia vana fuerunt,
Tristitiae comites fas erat esse meae.
Utque frequens spectatum aderat Thebaea iuventus,
Orsa ita sum populo, testis es, ipse loqui.
O quibus aut umquam placui, aut quos nuper amavi,
Causaque nequitiae turba comesque meae.
Aspicite haec nostrumque oculis haurite dolorem,
Discite et hac vestram Thaida parte sequi.
Vestra fui, vobis placui, vos ipsa colebam,
Et placuisse grave est et coluisse nocet.
Quae superest igitur congesta libidine merces,
Amplius hic curae debet habere nihil.
Ipsa nocens veniam qualem docet iste precabor.
Per quem de venia spes bona facta mihi est.
Munde vale, nimium tecum est infide moratum,
Causaque nequitiae turba comesque meae.
Illic de populo quosdam movisse videbar,
Et multos sceleris paenituisse liquet.
Atque utinam ex illis aliquis sua crimina fassus,
Thaidos offensum sit memor ante Deum.
Forte erit e multis cui faverit ille roganti,
Et dicat miserans haec quoque nostra fuit.
Tu quoque cui nostrae commissa est cura salutis,
Quam potes his miserae casibus affer opem.
Longa mora est postquam latebrosae inclusa cavernae
Non potui vultus Phoebe videre tuos.
Frugiferos aestas iam tertia colligit ignes,
An, rogo, adhuc nulla est gratia parta mihi?
An gravis offensi nondum cadit ira tonantis?
Heu quantum est paucos emeruisse dies.
Spes tamen est maior vitae quam culpa peractae,
Spes maneat, gravior nulla futura mora est.
Invisum tempus constans patientia vincet,
Donec erit moti mollior ira Dei.
Tu nostro veniam supplex pro crimine posce,
Ipsa [Note: 1514: Orig.: Ipse] feram iusso quas licet ore preces.
Quae tibi Teutonico non facta nomismate venit
Fungitur officio littera nostra novo.
Quid tibi cum Latiis, ne quaeras barbara musis
Tristia cum scribam questibus apta lyra est.
Sive quod est numeris et vis et gratia maior,
Vixque rudes animos barbara verba movent.
Nec puto tu nescis quia me Rhamnusia caeco,
Vel potius nullo lumine, diva videt.
Visa diu felix et Caesare tuta marito,
Fluctibus heu quantis turbinibusque premor.
Cum bene sperarem cecidi sine crimine, meque
Hostis ab excelso trusit ad ima loco.
Nec tamen hanc sensi misere prostrata ruinam,
O miseri qui non, quo periere, vident.
Ut modo conciderim casum nescire dolendum est,
Non venit ex causa nostra querela levi.
Nec meus est lacrimis dolor exaturabilis ullis,
Qui sine peccato plectitur ille dolet.
Ante mihi o utinam rupissent stamina Parcae,
Quam potui infelix displicuisse tibi.
Aut ego confuso sum nata sub ordine fatum,
Aut agit in poenas vindicis ira Dei.
Parce pater superum merui graviora, sed illud
Me nihil implicitam, quo rea dicor, habet.
Arguit immeritam violati fama pudoris,
Indicium famae littera testis habet.
Quae simul ac venit notis mihi cognita signis,
Verba modis uno plus tribus ista tulit.
Prodiga pollicitis, verbis contraria rebus,
Et tibi credentem fallere docta virum.
Qui mihi devoto fruitur Cunegundis amore,
Saepe est ex thalamo visus abire tuo.
Haec ubi legissem collapsis frigida membris,
Vix etiam famula sum revocata manu.
Mane erat et primo radiabant Sole fenestrae,
Iamque novum querulae concinuistis aves.
Rursus ut exieram thalamo prostrata recumbo,
Sicut agonales iam subitura rogos.
Flebile ad exortum relevo caput anxia Solem,
Solne iterum flammas laeta videbo tuas?
Vocibus umbrifera vernate in fronde volucres,
Laetitiae est prorsus causa peracta meae.
Nunc iterum relego lacrimis tua scripta profusis,
O vir non precibus dexter, ut ante, meis.
Quis dabit unde querar pro re [Note: 1514: Orig.: te] satis? aut ubi plorem?
Maestitiae consors quis volet esse meae?
Fama nocens nobis occlusit Caesaris aures,
Offensum metuit regia tota ducem.
Ne tamen, ut taceam, scelus admisisse putemur,
Tristis ad invitum littera vade virum.
Ut tamen ista legas oculis patientibus oro,
Dempseris a lacrimis milia multa meis.
Ante ego, quae dicunt peritura elementa putaram,
Mersuras orbem Deucalionis aquas.
Quam tua me miseram mens dedignata fuisset,
Ille sapit quisquis tuta timere potest.
O vir et o frater mihi nomine cedis utroque,
Quis mihi ut odisses tam ferus hostis erat?
Prodiga pollicitis cur sum tibi dicta? quid hoc est
Me quod ais aliquem fallere posse virum?
Cur tibi suspectus pudor est meus? an tibi adulter
Saepe est e thalamo visus abire meo?
Adserere ille potest Solem non posse videri,
Qui tibi commenti conditor huius erat.
Vana vel incautis oculis illusit imago,
Vel voluit mendax lingua nocere mihi.
Et tibi devoti stat gloria salva pudoris,
Nullaque adhuc novit crimina noster amor.
Teste opus est testem te Christe appello vocatum,
Pondera tu veri testis et instar habes.
Forsitan ipse alios testes Henriche requiris,
Anne putas ipsum fallere posse Deum?
Per superos dices facile est iurare prophanis
Illis, si qua volet fallere, tuta potest.
Ipsa velim potius multis periura videri,
Quam super hoc uni displicuisse Deo.
At tibi servatum quem nunc male credis amorem,
Da veniam, verbis aemula facta probent.
Ut male per superos tutum est iurare prophanis
Sic vero gaudet testis adesse Deus.
Sanguine conveniant nobis ab utroque propinqui
Praeterea quorum vita probata tibi est.
Regia ubi angusto protenditur aula recessu,
Effigiem Mariae continet ara vetus.
Casta Dei mater castis favet, illa pudori,
Auctor ut est nostro, sic bona testis erit.
Grande pavimentum candenti sternere ferro,
Quosque tibi fidos noris adesse iube.
Ipsa Deo fidens, aequum favet ille petenti,
Contingam nudo torrida strata pede.
Ardeat incestae teneras vis ignea plantas,
Veridico castam servet ab igne Deus.
Qui solo potuit verbo de virgine nasci,
Te dabit ostendi virginis esse virum.
Quod precor hoc aliquis mihi te permittere forsan,
Non sinet, et fraudem callida, dicet, agit.
Care Deo voces non audi Caesar iniquas,
Iudicio livor tristis obesse solet.
Hunc animum fecit nobis mens conscia recti,
Consilii non est Phasias ulla mei.
Nescio quae dicunt magicae ludibria sordis,
Rustica qua semper simplicitate fui.
Si videor temere superos tentare, fatebor
Quam quae deficeret spes mihi maior erat.
Adde quod aut ista volo suspicione levari,
Aut tibi non vivae coniugis esse loco.
Non quia vana levis metuam convicia vulgi,
Sed tibi quod potui displicuisse dolet.
Ergo nec aspicies laetam velut ante solebas,
Ni sim ignominiam fortiter ulta meam.
Ulcisci facile est saltem permitte quod opto,
Materia audacem spes facit esse nova.
Longa mora est postquam doleo sine teste, diesque
Ingrato plures lumine tristis ago.
Conscia mens animum stimulat de crimine falso,
Et male sub tanto pondere victa iacet.
Omnia quae potui Christo duce tristia ferre,
Hoc uno videor mortua paene malo.
Quae mihi fors miserae si non inimica fuisset,
Staret adhuc animi gloria plena mei.
Frangor et heu quantis iactor confusa procellis,
Quod videam est caelum praeter aquasque nihil.
Sola quid immenso faciam, et nova miles in alto?
Ante ratis numquam naufraga nostra fuit.
Christe doce, nam tu solacia tristibus affers,
Littora quae quassae sunt propiora rati.
Tu potes et tuto dubitantem sistere portu,
Raptaque ab insanis vela referre Notis.
Rapta precor nostri bona nomina redde pudoris,
Immeritam videat vir meus ista pati.
Virgo viro data, virgo viro [Note: "viro" lacking in original, supplied from 1514] cum virgine vivo,
Quamque ego nota mihi tam vir et ipse fuit.
Vidit et indoluit vetus ille et perfidus hostis,
Qua potius duci suspicione licet.
Simplicis heu pulchrum vitae turbavit honorem,
Cui capto tantum nomine praeda fui.
Corpora non potuit, famam incestavit adulter,
Hoc nisi nil nostri perdite livor habes.
Quem tibi promisi Caesar sine labe futurum,
Ius habet in nostro perfida lingua thoro.
Hanc praeter non sunt in eo vestigia, quamvis
Sit proba moechari quam volet illa potest.
At magis offensum ne reddat epistola forsan,
Suprema haec animi summa rogantis erit.
Pondera coniugii nostris precor adde querelis,
Et da servatam posse docere fidem.
Si qua nefas Graiae sunt hic, ut plurima, linguae,
Conveniens dominae littera nomen habet.
Quae tamen Eusebium nisi prima in fronte tulisset,
Nolles ignota scripta videre manu.
Aspice, si qua potes praegrandibus otia curis
Furari, officio res eget ista brevi.
Barbara Bythino sata sanguine, patre Tyranno,
Hac tibi sim lecta nota salute precor.
Esse velim quare ne sit tibi scire molestum,
Propositi non est causa pudenda mei.
Magnus es, ut fama est, lota de gente sacerdos,
Diceris et verum posse docere Deum.
Gentiles nihil esse Deos patriosque penates,
Sollicitor multos sed sine teste dies.
Et quantum natura sinit rudis ire per altum,
Tot membris unum suspicor esse caput.
Non tamen agnosco patriis infusa tenebris,
Quae velut e nebula lumina nostra vident.
Ad te nostra igitur properavit epistola supplex,
His rebus miserae quod potes esse velis.
Quoque modo id fiat, qua sim ratione docenda,
Si tamen, ut debes velle docere, voles.
Unus et hic animo mihi compatiente fidelis
Ostendet, per quem carmina nostra legis.
Sed ne forte putes de me tibi falsa referri
Quod de me nolles credere crede mihi.
Credenti facile est rescribere pauca puellae,
Sum Graias, quamvis barbara, docta notas.
Me [Note: 1514, 1532: Orig.: Ne] pater exactis tribus haec ad tempora lustris,
Sollicite ingenuas quaerere iussit opes.
Quamvis ergo mei vernent iuveniliter anni,
Non me, cui scribas, non satis esse puta.
Sunt etenim quae me suspensam saepe morantur,
Plurima de vestris scripta voluminibus.
Et quia tam firma niti ratione videntur,
Plus etiam patria relligione placent.
Quae tamen ut vestri texerunt mystica vates,
Mens mea quid claudant scire prophana nequit.
Scripseris ergo brevi quae nos nescire dolemus,
Forte tuo poteris complacuisse Deo.
Quis Deus exsistens ante omnia saecula solus,
Quale apud hunc verbum rere fuisse Deum?
Omnia quis fecit? sine quo nihil? aut quid in illo
Vita est? quam lucem nox capere ulla nequit?
Quis testis de luce fuit? quae illuminat omnem
Lux hominem? quis non notus in orbe fuit?
Quem non excepere sui? quod denique verbum
Fit caro? de verbo quomodo facta caro est?
Ardua scripta magis quam quae mediocria captent
Ingenia, o hominem qui capere illa potest.
Vana per haec nostrae fiunt ludibria chartae,
Heu mihi quas larvas carmina nostra sonant.
Stupra, doli, fraudes, polluta libidine sacra,
Si faciunt divos patria terra sapis.
Sed puto de superis haec est sentire nefandum,
Commendant [Note: 1514, 1532: Orig.: Commendent] vestrum sobria scripta Deum.
Sicut enim plures male res capit una magistros,
Commodius plures qui regat unus erit.
Et gravis est uni divisa potentia regno,
Sume Deos plures munde iacebis iners.
Unus et hic trinus solo regit omnia nutu,
Littera de vestra plurima lege docet.
Hunc unum trinumque animus cognoscere gestit,
Fac nequeam per te non didicisse queri.
Hic quoque sunt nostrae quaedam sublimia menti,
Quae nisi tu doceas unde petemus opem?
Quis pater ingenitus? quis filius? et quis ab illis,
Procedit patrio spiritus igne potens?
Qui credam potuisse aliquem de virgine nasci,
Ni per te miserae luceat ista fides?
Non haec Oleniae nutritum lacte capellae,
De superis aliquem delituisse docent.
Ista nec in varias labentem Prothea formas,
Membra nec hic patrium parturit orba femur.
Nulla hic prolifico de vertice nata virago est,
Non fert hic aliquam lubrica concha deam.
Nulla hic sunt veterum deliramenta deorum,
O sacram multa relligione fidem.
Quaeris ubi intuear legis mysteria vestrae,
In patria, mirum, discimus ista domo.
Est vetus hic, omnes, quibus est, neglecta per annos
Condita de vestra bibliotheca fide.
Hanc nisi deridens nemo conspexit, ab illo
Quo primum in patrias tempore venit opes.
Hanc paulo ante aliquis Rex Pontica sceptra gubernans
Attulit affines depopulatus agros.
Hanc quoties licuit secura per otia furtim,
Intrabam studiis officiosa novis.
Utque sumus vetiti cupidissima turba puellae,
Divinum rebar quo prohiberer opus.
Sed neque falsa fui quamvis muliebriter egi,
Et iuvat a vetito non potuisse trahi.
Illic Hebraeos, divina poemata, vates
Vidimus et famae nuperioris opus.
Vidimus antiquo descripta oracula Mosi,
Vidimus et quicquid lex modo vestra probat.
Denique quicquid erat sic nos vidisse fatemur,
Lumina ceu Solem nostra videre solent.
Per nebulas ut tecta videt longinqua viator,
Ut videt in tremula navita lumen aqua.
Sic ego mortiferae nondum eruta noctis ab umbra,
Quo videam miserae lumen abesse queror.
Cur aliena petam patriis exercita sacris,
Nescio, si quaeras, sed tamen ista peto.
Nemo mihi est vestra de relligione magister,
Ni mihi dicatur littera muta loqui.
Sic est, illa fuit mihi causa cupidinis huius,
Prima mihi invisum fecerat illa Iovem.
Forsan et ille potest timidae favisse puellae,
Quem trinum nobis littera multa refert.
Et nisi credentem vatum chorus ille fefellit,
Hoc est in toto mitius orbe nihil.
Adsit et ut totiens avida mihi mente vocatur,
Sic se agnoscendum praebeat ipse mihi.
Tu quoque cui nostrae dictant mandata Camenae,
Pectora consiliis instrue nostra tuis.
Quid faciam per quod de sordibus eruar istis,
Heu quantum cultus displicet iste mihi.
Iam dudum libuit patrios exire penates,
Sed timidam custos qui prohiberet erat.
Nunc tamen o tenera crudelem in virgine patrem,
Heu nimium duro carcere clausa premor.
Utque diu latuit, quam fertur Abantius heros
Ne pareret forti praepediisse sera.
Sic ego marmorea in turri conclusa reservor,
Ne studeam cupidis complacuisse procis.
Stulte parens non haec alicui debetur amanti,
Virginitas soli nostra dicanda Deo est.
Rara comes mecum sed quae fidissima certe est,
Et vigil occlusas excubat ante fores.
Triste coarctatis caput effero saepe fenestris,
Et iuga prospectu metior alta meo.
Nunc aliquis volucres faceret mihi Daedalus alas,
Nunc ego Triptolemi curribus ire velim.
Non me cara parens, non me pater anxius aevo,
Non patrius plena messe movebit ager.
Protinus evadam gentis qua turba lavatae,
Veridico tantum praedicat ore deum.
Sed vetor, et tristes meditor sine teste querelas,
Ipsa animi testis conscia sola mei.
Quacumque aspicio longo stant ordine circum,
Quos pater ut colerem iussit habere deos.
Heu dolor ista colam stulti ludibria saecli,
Ah pereat lapides qui putat esse deos.
Ipsa ego ut excessi primum puerilibus annis,
Nunc quoque tot divos suspicor esse nihil.
Nec ratione caret cur sic ego credere malim,
Est aliquid veteres evoluisse libros.
Praecipue haec animo nuper vigilante notavi,
Carmina Iessaeo vaticinata seni.
Quae diversa colunt gentes simulacra prophanae
Cuncta sibi humanae constituere manus.
Ora [Note: 1514: Orig.: Ore] quibus numquam vero sermone loquentur,
Quo nequeant aliquid cernere lumen habent.
Nulla soni venient vanas elementa per aures,
Nare sub ipsorum non erit ullus odor.
Organa deficient stupidas gustantia linguas,
Cassa locuturae guttura vocis erunt.
In manibus nullum tactus erit instrumentum,
Stant fulti nequeant quo tamen ire pede.
Noster at in caelo Deus est, quaeque ipse volebat,
Omnia de veteri condidit orta chao.
Verius haud potuit tantus praedicere vates,
Quis nisi mentis inops certa negare volet.
Eya igitur dum laeta viret dum pullulat aetas,
Dum pudet ingrata relligione premi.
Eripe clamantem Stygia de nocte puellam,
Caelestem populis pandere docte viam,
Si tua luminibus contingat epistola nostris,
Non cupiam voto prosperiore frui.
Praecipue si quae mihi sint facienda docebit,
Quo possim soli complacuisse Deo.
Tunc ego, vaticinor, totis accensa medullis,
Clamabo patrios crimen habere deos.
Iam mihi per scopulos videor salebrosaque saxa
Effugere, irati iussa tremenda patris.
Ille quidem ferus est, larvasque ita respicit istas,
Cogitet ut vestram perdere saepe fidem.
Viderit aversam cultus sprevisse priores,
Ipsius, haud dubie, tam furit, ense cadam.
Nunc externa quidem longe est in regna profectus,
Absentemque domo tertia luna videt.
Ignibus octavum postquam illa refecerit orbem,
Longius a patria non erit ille domo.
Opportunus abest, nec tempore possumus umquam
Si libet hoc ipso commodiore frui
Non precor ut venias, longa est via, sed tamen oro
Ut veniat pro te littera scripta mihi.
Quod tamen ut peterem calamo dubitante timebam,
Ausuram vetuit longius ire pudor.
Iam satis ingratae numeramus taedia vitae,
O utinam placeat littera nostra tibi.
Ardeo quam primum sacro de fonte lavari,
Haec est propositi maxima causa mei.
Nunc te si qua tibi est vestrae reverentia legis,
Deprecor hic miserae quam potes affer opem.
Nec me destituas dubiis mitissime rebus,
Stat mala pro vobis qualiacumque pati.
Adde fidem famae de te mihi tanta locutae
Et mihi, si nequeas corpore, mente veni.
Sic ubi perdiderit carum viduata sodalem,
Si canere hoc dicas, maesta columba canit.
Non quia te nolim rebus gaudere professis,
Sed mihi quod tecum non licet esse queror.
Tu quoque credentem potuisti fallere nuptam,
Primaque de nobis fraus tua nomen habet.
Si mea non potuit ruditas meruisse favorem,
Cur tua fit [Note: 1514: Orig.: sit] nostro crimine tarda fides?
Profuit hoc miserae taedas praeferre iugales,
Sic quoque vestalis nubere virgo potest,
Quae mihi prima fuit facta est nox ultima tecum,
Quaeque dies nobis te dedit illa tulit.
At mea virginitas bene tot servata per annos,
Maestitiae pretium pondus et instar habet.
Hoc bene successit quod sum sine crimine nupta,
Hoc male quod cogi creditur ille pudor.
Vivere si lecto tecum licuisset in uno,
Summa prior voti non fuit ulla mei.
Hanc tibi tuque mihi qua [Note: 1514: Orig.: quo] sola nocte licebat,
Accepta dedimus conditione fidem.
Oscula non etiam plus quam fraterna dedisti.
Sed tamen his peius [Note: 1514: Orig.: prius] lingua loquuta tua est.
Vive soror votum non dimissura pudorem,
Diversa exilio terra petenda mihi est.
Cum referet plenam ter septima messis aristam,
Si vivam reditu laeta ferere meo.
Non secus obstupui, quam quae super Alpibus altis
Audiat immites pendula dama lupos.
Scilicet ipsa viro vivam sine coniuge coniux,
Quemque velim coram semper abesse querar.
Quid mihi Romulides meliori sidere nuptae,
Quid Latiae dicent invida turba nurus?
Omnia liberius credit mala vulgus iniquum,
Esse bonis semper fama maligna solet.
Qualiter imbriferis tellus siccatur ab Austris,
Sic animum movit nostra querela tuum.
Et tibi iam Tyriae vestes iam purpura fulgens
Excidit, est humeris mantica sumpta tuis.
Hei mihi quid feci? quali sum nupta marito?
Huic forma nescit maxima Roma parem?
Tempus erat rebus nox abstulit atra colorem,
Per nigra non ullus nubila fulgor erat.
Oscula discedens lacrimis confusa dedisti,
Hoc repetens longo tempore vive soror.
Ibis et heu miseram cui me fugitive relinquis,
Quam [Note: 1514: Orig.: Quum] properas, dixi, sim comes ipsa viae.
Et simul excideram vix tu solatus amantem,
Tempore dicebas sola fer esse brevi.
Hebdomas implevit ter septem tertia messes,
Nec tua promissa est verba secuta fides.
Durius invisas crescit mihi tempus in horas,
Quo sine te miserum vivere dulce mori.
Aspiciunt aliae coram sua gaudia nuptae,
Seque laborantes qui tueantur habent.
Absentem ipsa gemo, sine coniuge nupta, maritum,
Meque laborantem qui tueatur abest.
Ergo ego turbato currentibus ordine fatis,
Quo sim nupta minus sum data nupta viro.
Sola fui patiente animo, sic esse iuvabat
Quod volui vita virgine posse frui.
Cur tamen haec tecum non est concessa voluntas,
Qua melior nobis palma futura fuit.
Laudantur qui cum liceat peccare recusant,
Quo careas facile est abstinuisse bono.
Innocui thalamo convenissemus in uno,
Castaque foedasset corpora nulla Venus.
Sin ea coniugii tollat reverentia laudem,
Noster in accepta prole stetisset amor.
Parvus in hac aliquis lusisset Alexius aula,
Unde haec exiguum, littera venit, opus.
In qua, me miseram, quam tristibus anxia curis,
Sufficio lacrimis non satis ipsa meis.
Ditibus ingredior triclinia strata tapetis,
Mallem humilis tecum tecta subire casae.
Aula laborato speciosa renidet ab auro,
Quo videam nostrum talia lumen, abes.
Quaeque placent aliis mihi sunt invisa, pigetque
Qualescumque inter vivere delicias.
[Anxius ipse pater multis Euphemius annis,
Quod, nequit, ingratum est, dedoluisse semel.] [Note: Distich lacking in original, supplied from 1514]
Talis erat puerum qui tot de fratribus unum,
Deflevit senio iam subeunte pater.
Sic trabe de querna luxit pendentia nati,
Corpora Psalmographae duxque parensque lyrae.
Mater et Aglae tua me solata dolentem,
Saepe aliquo visum nuper in orbe refert.
Parce nurus lacrimis, neque nos consume dolendo,
Magna tuum fama est vidit Edessa virum.
Multa igitur nobis te quaerere littera missa est,
Littera quae semper reddita clausa mihi est.
Misimus Hebraeas urbes veteremque Siona,
Reddita nec fama est nominis ulla tui.
Non Hellesponti tetigisti littora, nec te
Bosphorus angusto vexit uterque mari.
Nec fera, te nobis consulta, Britannia vidit,
Plenave praesenti Teutonis ora Deo.
Ad sacra non visum Zebedidae limina divi,
Nemo sub Hispano vivere Sole putat.
Misimus ad fortes aliquem te quaerere Gallos,
Heu nec apud Gallos quando videris, ubi es?
Ergo tuum nomen tibi convenit illud Alexi,
Littera responso nulla onerata tuo est.
Forsan et agnosci non vis ubicumque locorum,
Ex patria quemquam noris adesse domo.
Hei mihi sic etiam patria potes urbe latere,
Et saepe ex oculis tutus abire meis.
Multa ferunt anni fugienti incommoda formae,
Et nullo est idem semper in ore color.
Suspicor illius florem cecidisse iuventae,
Legitima iuncti qua ratione sumus.
Quaeque abeuntis erant tenui vix pulvere sparsae,
Fors tegit hirsutas improba barba genas.
Et quae cum patuit tabulas referebat eburnas,
Ruga fatigata plurima fronte sedet.
Et pluviis madefacte et solibus uste diurnis,
Hic etiam certe sic latuisse queas.
Cur tamen in misera crudelis coniuge dici,
Quod precor ut iam non esse, fuisse velis.
Illa tua hoc virtus, hoc nobilis ille requirit,
Qui tibi nunc tardo pectore sanguis hebet.
Sic ego debebam de te meruisse tot annos,
Postulat hoc caelo teste relicta fides.
Aut illam reddas quae me male dextra fefellit,
Aut tu qua fallis fraude ferere nocens.
Grata Deo non sunt fallentia pectora, nec te
Fraude tua superis posse placere puta.
Qui nos coniunxit, coniunctos esse volebat,
Vita tua est illi dissona, crimen habet.
Finge dari, veniamque tibi culpamque remitti,
Quis dabit ut possis non nocuisse mihi?
At nocet utiliter qui quo nocet adiuvat idem,
Nil queror, est curis pars bona dempta meis.
Ferre decet patienter onus quod ferre necesse est,
Qui iacet invitus, durius ille iacet.
Sors mea sunt lacrimae, tristes [Note: 1514: Orig.: testes] mea vita querelae,
Unda sit o utinam sordibus illa meis.
Abluat, et superum puram transmittat ad arces,
Qua niveas ducit signifer agnus oves.
Illic, ut fueris nullo mihi in orbe repertus,
Certe in caelitibus inveniere locis.
Membra sed ut possim prius hic tua tangere supplex
Castus in edomito pectore quaerit amor.
Deprecor exaudi patriamque revertere in urbem,
Si modo adhuc aliquo vivus in orbe lates.
Praebueris vitamque mihi mortemque fugaris,
In mea si dexter vota futurus eas.
Si minus o curae tristes lacrimaeque valete,
Amplius in vobis spes mihi nulla manet.
Quod superest uni tibi magne dicetur Iesu,
Et tibi quae nullo mater es usa viro.
Tu quoque, ut occidero si forte redibis Alexi,
Quod doceat quo sim condita carmen habe.
Dum gemit absentem sine crimine nupta maritum,
Fessa malis placida morte Sabina iacet.
Tecta virum nigro mulier simulante cucullo,
Ausa vir esse ipso nomine paene fui
Et nisi tu nosses etiam hoc mentita fuissem,
Tanta sub hoc habitu cura latere mihi est.
Frons tamen exterior quod nomine scripta virili est
Cognita cum superis causa duobus erit.
Arte quidem misero qua sum bene perdita mundo
Inveniam regni divitioris opes.
Si qualem decuit titulum confessa fuissem,
Cur tegat exiguos penula longa pedes?
Iamque esset de quo gauderet perfidus hostis,
Cognita si vulgo fabula facta forem.
Ergo vir et mulier scriptura decebat ut essem [Note: 1514: Orig.: docebat ut esse]
Vir reliquis, uni femina nota tibi.
Nec tibi quae totiens sum nomine dicta sororis,
In prima fratrem fronte fuisse pudet.
Et soror et frater rogo te fratremque patremque
Parce, erit in versu si qua litura meo.
Per scelus arma quidem multum desueta resumo,
Ingenio nocuit pristina vita meo.
Tunc quoque quae turpes ducebat saepe lituras,
Falleret ut multos [Note: 1514: Orig.: multas] officiosa manus.
Nunc stupet et nudam dubitat tetigisse papyrum,
Tam pudet hoc sero posthabuisse nefas.
Conscia praeteriti sceleris praesentia semper,
Mens timet, et proprio fracta pudore iacet.
Et licet in melius mores abiere nefandi,
Attamen et durum est et meminisse dolor.
Sicut enim quem nulla premit sentina malorum,
Nulla sub erecta nubila fronte gerit.
Sic male quem tacito mens conscia fune flagellat,
Lucida vix audet tollere ad astra caput
Tu nosti qua sorte prior mihi fluxerit aetas
Hei mihi quam multos perdidit illa dies.
Formosa exterius vultum depicta rubebam,
Foeda sed interius tota Mephitis eram.
Ancillis comitata tribus sublime ferebar,
Dignior in putri sola iacere luto.
Saepe aliquis spectans propere veneratus euntem,
Nescius abscessit per mea facta nocens.
Saepe pudicarum numerus mihi cessit, et ibam
Matronas inter sus lutulenta probas.
Extulit elatam ventosa superbia mentem,
Heu quantum adiecit criminis illa mihi.
Quae fora quae plateae, quae thermae, quaeve dietae,
Quae non sunt fastu plena theatra meo?
Torta comas, fucata genas, gemmata lacertos,
Cura iuventutis desipientis eram.
Immemor instantem tacite properare senectam,
In mediis vixi nata puella rosis.
Immemor esse malis positam pro crimine poenam,
Ipsa mihi tamquam non moritura fui.
Nec potui, si quis monuisset, ferre monentem.
Tam pectus saxo durius illud erat:
Ah pudet ulterius veterum meminisse malorum,
Turpe est ante viros facta pudenda loqui.
Quam tamen haec vellem detur mihi nulla referre
Copia, nec lapsam turpiter esse queri.
Namque ego nec refero vulgo ut mea facta notentur,
Sed queror ut medicum tristis et aegra feram.
Quem [Note: 1514: Orig.: Quae] precor ut qualem primo te vulnere sensi,
Talis quae superant stigmata nigra leves.
Plura quidem superant quae quamvis oblita credas,
Est tamen haec saniem multus habere timor.
Attigeris medicante manu pater inclute Noni,
Nullus in hoc usquam corpore naevus erit.
Utque aliquo noster non est in corpore morbus,
Sic alia tanges vulnera nostra manu.
Antidotum veniens mihi portet epistola verum,
Credis? habet longas littera scripta manus.
Namque quid absentem moveas ne forte timebis,
Cui tu praesenti fulminis instar eris [Note: 1514: Orig.: eras]?
Non etiam ut moneas opus est, Quis montibus umbras?
Quis gelidas vitreis fontibus addat aquas?
Maerentem solare animum quem dive ruentem,
E Stygia revocas ne moreretur aqua.
Ille quidem per te sibi redditus ultima primis
Comparat, et prudens haec fugit, illa probat.
Qui sua dum iusta trutinat commissa bilance,
Non semel est fassus quod sapit esse tuum.
Ergo prius, quem pulchra canunt mendacia vatum,
Solari exustam lampade tanget humum.
Ante mari volucres, pascentur in aere pisces,
Ante oriens vesper, vesper Eous erit.
Quam mea mutatis languescant pectora votis,
Devotam satis est me semel esse tibi.
Sicut enim assiduis decoctum solibus aurum,
Amplius, exactum, quod fuit esse nequit.
Sicut et aereo Phoenix reparatus in igne,
Non idem est iuvenis qui fuit ante senex.
Si [Note: Orig.: Si] quem tota semel divini flamma caloris
Hauserit, antiquum non remeabit iter.
O dulces flammas o grata incendia menti,
Quae tota in Christo liquitur atque fluit.
Non ego quas toto cogit mercator ab orbe,
Non ego quas totus continet orbis opes.
Denique non toto vellem prius orbe potiri,
Quam te non toto pectore Christe sequi.
Gratia dive tibi, tu me pater ista negantem,
Duxisti verae per pietatis iter.
A quoties niveo subit ista notanda lapillo,
Quae mihi te dederat prima videre dies.
Ut celebris sacra spectandus in aede Sacerdos,
Supremi populo preco tonantis eras.
Iam tibi contempti mundi fallentis honores,
Materiam verbis exhibuere tuis.
Ut sit in hac vita brevis et fugitiva voluptas,
Cui paret aeternas altera vita cruces.
Utque sit in caelo cui sordeat ista futurus,
Ante triumphantes umbra beata choros,
Quamque incerta dies quae nos hoc corpore solvat,
Quam certum cunctis debeat esse mori.
Denique quam sit homo facili mutabilis aura,
Dum memoras verbis talibus usus eras.
Bulla palustris homo, ventus, flos, pulvis et umbra,
Incipit et cessat, nascitur et moritur.
His mea movisti nuper durissima corda,
Haec mihi tardanti non leve calcar erant.
Accessi et supplex populo spectante rogabam,
Curvato nudum poplite flexa genu.
Plene deo linguaque potens, animose pia vi,
Mole sua pressos docte levare animos.
Innumerabilium pressae gravitate malorum,
Ad veniam reditus si datur aede precor.
Multa precaturam lacrimae vetuere, nec ipse
Passus es aut frustra quaerere sive queri.
Atque ita ne dubita, spera bene, siste querelas,
Quam petis est facili causa tenenda modo.
Pondere multiplicis quantumvis obruta culpae,
Non est ad veniam ianua clausa tibi.
Tanta Dei pietas, tanta est clementia Christi,
Ut miseros etiam vivere paene roget.
Quam misere et quoties cecidit peccator aberrans,
Ut citius surgat porrigit ille manum.
Venit enim salvare omnes non perdere quemquam,
Per quem Christicolae turba redempta sumus.
Magna habet haec aetas, maiora exempla vetustas,
Tu quoque de multis pauca tenere potes.
Nil Maria Aegyptus nil Thaide peius habebat,
Improba Magdalidum de tribus una fuit.
His tamen accessit repetiti gratia Christi,
Nunc pascunt superas turba beata dapes.
Sperne igitur placidum mundi fallentis amorem,
Fide Deo, maculas diluet ille tuas.
Sic breviter mecum populo mirante loquutus,
Urebas quadam pectora nostra face.
O vox plena spei, dulcis vox plena salutis,
Dulce melos nostris auribus illa fuit.
Vix gavisa magis praesentis voce magistri est,
Cui peperit veniam lacrima fassa nefas.
Laetitia quoque vix credam potiore fuisse,
Quem solata Dei vox morientis erat.
Laetior inde abii quamvis quoque tristis ut essem,
Facta prius vitae causa fuere meae.
Tunc mihi quot madido vigilatae lumine noctes?
Quam multa assiduis fletibus acta dies?
Donec ut es miserum doctus miserescere Noni,
Fulcita est manibus nostra ruina tuis.
Tu nimia obscurae mersam caligine noctis,
Iussisti insolitae lucis adire diem.
Per loca virosis errabam plena colubris,
Tu poteras tutae restituisse viae.
Iactatam dubio pugnantibus aequore ventis,
Duxisti in tutam Typhi fidelis humum.
Frigida somnifero quassatae tempora ramo,
Mortua depulsa lumina nocte levas.
Iam quoque vicini subeunti limen Averni,
Non hac dicebas, itur ad astra via.
Protinus in tenebris apparuit error eunti,
Qui mihi deliciae nuper amorque fuit.
Tum primum agnovi quam me blandissima Siren,
Paene sub infames praecipitasset aquas.
Sic quis in Ionio sulcans vada caerula ponto,
Ni caveat dulci perditur exicio.
Hoc quendam cavisse ferunt duo lustra vagantem,
Dum spolia in patriam Troica portat humum,
Qui nisi sprevisset blandas audire querelas,
Subdisset miserae seque suosque neci.
Tu quoque vicina nisi me de morte tulisses,
Infernos alerem iam quota praeda canes.
At bene successit quod gaudia falsa sequenti,
Indice te fuerant [Note: 1514: Orig.: fuerint] cognita vera mihi.
Quae simul agnovi, valeat prius omne quod actum est,
Quae superant, dixi, tempora lucis erunt.
Sic aliquis caeco puer enutritus in antro,
Lucis egens tenebras omnia habere putat [Note: 1514: Orig.: putet].
Qui simul invisae paulatim assueverit aurae,
Amplius in caeca non volet esse domo.
Miraturque novas formas rerumque colores,
Multaque inexpleto lumine monstra videt.
Sic aliquis spectans fallacis inania somni,
Mente soporata gaudia vera putat.
Ut vero evigilat blandae ludibria noctis
Damnat, et ex animo non cecidisse dolet.
Sed ne forte pias offendam pluribus aures,
Cetera sunt animo concipienda tuo.
Sponte sua nec enim licet addere calcar eunti,
Sic pietas nobis cognita saepe tua est.
Et nunc incipio canis albere capillis,
Et prope supremum suspicor esse diem.
Quid faciam? quo fine iubes hanc ire senectam?
Indicio certam da pater esse tuo.
Opprimor immodicis sub iniquo pondere curis.
Meque vocat primum subdita turba patrem.
An decet hoc celare etiam et post fata latere?
Nunc ego sum vitae paene inimica meae.
Hac pater obtestor me sollicitudine solvas.
Sive ego sim [Note: 1514: Orig.: sum] frater sive vocanda soror.
Iamque vale nostrisque favens accede querelis,
Et lege placato carmina nostra Deo.
Accola fluctivagi rapidas ad Iordanis undas,
Cognita non ulli ter tria lustra vagor.
Proxima post nonam successit Olympias, et iam
Alter in obliquo tramite Phoebus erat.
Cum tot ab humanis positae congressibus annis,
Missus es optatae ferre salutis opem.
Excidit? an memor es qua sis mihi parte monendus?
Aut etiam quae sim forsitan ipsa rogas?
Hoc te sancte pater non convenit esse putari,
Ex vultu probitas emicat ipsa tuo.
Non mea signatam quod habebat epistola frontem,
Nec mihi qua premerem vincula gemma fuit.
Forte quis addubitet qui me non noverit umquam,
Sed tamen haud ratio convenit ista tibi.
Nam mihi ut incoepta est titubanti littera dextra,
Pro signo versus unus et alter erant.
Accola fluctivagi rapidas ad Iordanis undas,
Non tibi, si nescis, forte reperta fui.
Ipse pater superum mihi te transmisit, ut esses
Communem populo testis inisse viam.
Et simul humanis abiturae rebus eundum,
Qua sit, opus verum praemonuisse fuit.
Neu tantae ieiuna viae commissa fatiger,
Ante hic caelesti me vegetare cibo.
Hunc ex te monitore Deo cum forte rogarem,
Polliciti, recolo, summa erat ista tui:
Quaecumque es tacitae cultrix insignis eremi,
Pars ego sim precibus quantulacumque tuis.
Non mihi sorte aliqua casuve reperta, sed ipso
Quem colis, ut fieres nota, volente Deo.
Lucifer igniferum cum Phoebus obiverit orbem,
Accipies avido quem petis ore cibum.
Terribilis duodena rotae semel astra remensus,
Sol stupet egressum iam rediturus iter.
Nostra nec interea tetigisti littora necdum
Addita pollicita est in tua verba fides.
Longa via est et tu cumulato tardior aevo,
Nullaque adhuc forsan est via coepta tibi.
Hei mihi quando feram languentis vota senectae?
Spem veniae, vitae gaudia, mortis opem?
Ut Sol occiduas fessus declinat in undas,
Nec iam cum superis amplius esse potest.
Sic mea praeteritos aetas dum respicit annos
Vix se posse putat longius aegra trahi.
Iam mihi maturam faciunt ter quinque senectam
Lustra, meas pulsat mors remorata fores.
Sat vitae fatisque [Note: 1514: Orig.: satisque] datum, quae deinde sequetur,
Est alio melior vita futura loco.
Prima sed heu nimium iuveniliter acta iuventa est,
Pars vitae brevior sola dicata Deo est.
Ah pudet et veteris dolor est meminisse ruinae
Nam sua quis dici turpiter acta volet?
Attamen est ratio quae nos ea dicere cogat
Tu pondus merito praecipientis habes.
Et cur ante Deum pudeat malefacta fateri
Ad veniam fassis qui pius esse solet?
Prima suis lusit numeris improvida certe
Quae tria vix aetas claudere lustra solet.
Hoc ego vulgares sum tradita tempore in usus
Turpibus heu nimium quaestibus ausa frui.
Nec me [Note: "me" lacking in original, supplied from 1514] Cypriacis fuit umquam peior in armis
Tam bona Pontigena sub duce miles eram.
Moenia Pellaeo iuveni fundata colebam
Quis nihil Aegyptus clarius alma videt.
Iam [Note: 1514: Orig.: Tam] nimia primam polluta libidine vitam
Perdita iam mundo vivere certa fui.
Fit peregrinantum Solymam concursus ad urbem
Causa novae populis crux pietatis erat.
Per mare sulcantes adii vada caerula nautas
Non fuerant votis invida turba meis.
Mercedem rigidus poscebat navita iustam
Pro naulo miserum corpus habere dedi.
Ventum erat ad sanctum Solomonia templa Siona,
Illo constiterat crux veneranda loco.
Hic ego ter conata aedes intrare sacratas
Ter iacui sacras ante repulsa fores.
Dum queror et merito ista pati, sine teste, recordor
Visa mihi a dextra est matris imago Dei.
Accessi, supplexque Deam sic orsa precabar:
O mater thalamo nullius usa viri.
Aspice me qua corda soles pietate tuorum
Vivam quod superest temporis omne tibi.
Annuere oranti visa est mitissima virgo,
Amplius haud ulla est facta repulsa mihi.
Hic mihi nescio quae stupidas vox fertur ad aures
Iordanis ad ripam vita petenda tibi est.
Obstupeo vocemque sequor iam certa prioris
Delitias vitae linquere, inire novam.
Tempore ab hoc deserta colo tot sola per annos
Hic quam perdideram vita reperta mihi est.
Hic mihi parta quies nullo mutabilis aevo,
Caelestem referunt hospita lustra domum.
Deserat hic fugiens morientes spiritus artus,
Hic mea sub viridi cespite membra cubent.
Hic ego me vidisse aliquem tot euntibus annis
Non memini praeter teque trucesque feras.
Tu mihi praesentis positurae munera vitae,
Missus es ignotae lucifer esse viae.
Ipsa viam ingredior morti vicina propinquae
Anne precor solam me pater ire iubes?
Heu timidam noctis terrent simulacra futurae
Suetaque ad extremos larva venire dies.
Seu vigilant oculi, caeca seu nocte premuntur,
Sollicitor variis hoste minante modis.
Tristia nunc stupidam turbant insomnia mentem
Qualia lymphati saepe videre solent.
Saepe mihi videor deserta per avia longam
Ignotamque aegre carpere sola viam.
Te pater interdum deserta quaerere terra,
Hostiles omni parte timere minas.
Utque agit in somnis ferus ille et perfidus hostis
Sic neque concessae [Note: 1514: Orig.: concussae] tempore lucis abest.
Haec ego te patior nostro tardante periclo,
Spes tamen est animi fomes et aura mei.
Spiritus infirmis vix artubus aeger adhaeret
Ut [Note: 1514: Orig.: Et] sitiens dura planta laborat humo.
Utque vagus liquidas cervus desiderat undas
Quando gravem poto pertulit angue sitim:
Omnibus impatiensque iugis et vallibus errat
Arida ut invento pectora fonte riget.
Sic sitit hic animus vivum, sua gaudia, fontem
Sic panem mea mens esurit aegra Deum.
Quis dabit hoc miserae, ut corpus positura caducum
Ex manibus capiam fercula sancta tuis?
Quando erit ut veniam, et vultus ferar ante beatos,
In quibus est superis gloria plena choris.
Credo equidem nec vana fides, quia vivit et ipsum
Vita redemptorem est nostra secuta Deum.
Quem propriis visura oculis in carne resurgam
Cum sub eo stabit iudice summa dies.
Ergo laeta feram patiendae vulnera mortis
Haec est in tacito spes mihi clausa sinu.
Vix tamen ante isto mortalis carcere vitae
In se dissolvi spiritus ipse potest.
Quam mihi promissae portanti dona salutis,
Ad sacros liceat procubuisse pedes.
Fiat ut hoc praestare tuum est, idque esse memento
Polliciti seriem diximus ante tui.
Hoc est quod multis facit anxia pectora curis
Hoc est quod requiem non sinit esse mihi.
Hoc ego tot lacrimis, hoc tot suspiro querelis
Haec voti series summaque summa mei.
Tardior ipse tamen numquid spe ludis inani?
Aut fortuna tuae non fuit aequa viae.
Ah quoties rapidi remeavi ad Iordanis undam
Ah quoties refero tardior inde pedem.
Spes tamen adiecta est nostris non invida votis
Solatae caelo commiserante sumus.
Namque ita scribenti tamquam spes omnis abisset,
Vox bona, ne dubita, iam properabit, ait.
Sancte pater propera promissaque debita firma
Causa est cur properes magna decensque tibi.
Non tibi nunc oneri, neque tarda futura senecta est
Quemque feres tecum te feret ille mihi.
Ipse etiam rapidas sternet placidissimus undas
Incluta qui gemini nomina fontis habet.
Utque olim placidum Christus superastitit aequor
Sic ibis sicco per vada summa pede.
Ipsa frequentatum te praestolabor ad amnem
Nec via carpenda est longior ulla tibi [Note: 1514: Orig.: mihi].
Haec quoque verba loco partim nunc scribimus illo
Hei male frigenti verba notata [Note: 1514: Orig.: novata] manu.
Cernis ut aerea cortex mihi raptus ab ulmo est
Arida funebres fecit arundo notas.
Nunc tamen hanc miserae satis est cecinisse querelam
Quod superest unum te pater esse decet.
Haec tibi de sponsi munuscula mittimus horto
Frigida quo numquam tempore vernat humus
Accipe, ne dubita, non est rosa falsa, nec ipsa
Inficit adiectus punica mala rubor.
Non tamen has Cytherea rosas Venus ulla colorat
Non has Idalio sub lare ponit Amor.
Rossidaque Hesperidum non legit ab arbore poma
Qui tibi miranti tradidit ista puer.
Ipse suo sponsae transmisit Christus ab horto,
Gratia ubi aeternis vernat amoena rosis.
Ad loca ducebar patiendae proxima mortis
Ante meos oculos constitit iste puer.
Has tibi sponsa rosas sponsus transmittit Iesus
Hinc ubi nulla herbas bruma perurit, ait.
Mandati memor ipsa [Note: 1514: Orig.: ipse] tui, puer optime dixi
An meus hinc aliquo nuntius esse voles?
Annuit, ergo, inquam, vade atque reversus in urbem
Ardua Romani limina quaere ducis.
Protinus occurret tibi scribarum optimus illic
Qui grave divini nomen amoris habet.
Postquam constiterit, quae nunc mihi munera portas
Cum tribus haec illi da tria mala rosis.
Si rogat unde feras vernos in frigore odores
Hos tibi Dorotheam sic tribuisse refer.
Finieram, iniectae reliquum vetuere catenae,
Quassaque crudeli virga cruenta manu.
Constitit ille tamen mandataque talia paucis,
Scribe ait et tabulas protulit atque stylum.
Vix potui exiguo spatium exorare [Note: 1514: Orig.: exarare] labori,
Tam fera Fabricii Consulis ira fuit.
Ipsa perurentis consedi in frigore saxi,
Pallida iam virgis, frigore, fuste, metu.
Multa minans lictor virgas vibrabat et ensem,
Scribere tunc quicquam me potuisse putas?
Applicui tamen et digitos in verba coegi,
Ut glacies gelidae diriguere manus.
Afflabam calido torpentia membra vapore,
Vivus adhuc nostri spiritus oris erat.
Parte manus liquefacta rudes utcumque lituras,
Aedidit inferias funeris ipsa sui.
Qualiter ad Phrigii Meandri littora cygnus,
Cantator mortis dicitur esse suae.
Mittimus ergo rosas quas et quae mala petisti,
In Paradisiacis utraque lecta iugis.
Hoc tam credideras fieri quam climate nostro,
Sole sub hiberno posse virere rosas.
At locus est primo Phoebi surgentis in ortu
Aerei [Note: Vredeveld; Orig.: Aerea] supra tertia regna poli.
Culta ibi vivaci viridaria cincta smaragdo,
Caelesti florum fertilitate vigent.
Angelicis illic manibus sata germina fragrant,
Ver ibi perpetuum perpetuusque dies.
Flaminibus vivax agitur caelestibus aer,
Nescit vitalem pestilis aura locum.
Denique non alicui locus iste obnoxius astro
Verna domus sponsi est deliciaeque mei.
Accipit hic puras terreno ex carcere mentes,
Hic patet aethereae ianua prima domus.
Hunc vacuum fecit mortalibus Haeva colonis,
Heu nimis audaci noxia facta manu.
Hinc mihi florigerum puer attulit ille canistrum,
Quem tibi nunc idem dona petita tulit.
At tu si sapies non tam mirabere dona,
Quam dare qui, quoties collibet, ista potest.
Februa sidereo quo Luna in pisce tenetur,
Aestivas quis eo tempore quaerat opes?
Itala iam nullos mittit Lucania flores,
Difficilis Poestum [Reg: Paestum] [Note: 1514: Orig.: pastum] nobile claudit hiems.
Nulla Syracusiae iactant violaria valles,
Florida Riphaea spargitur Hybla nive.
Moeonis haud croceis floret nunc Lydia campis,
Nec nive sed verno Tmolus honore vacat.
Languit Assyrium florum genus omne per orbem,
Hierichus Scythico maeret adusta gelu.
Lugent Hesperidum pomaria nuda sororum
Perdidit aestivum punica terra decus.
Omnia quae nostro Sol despicit altus in orbe
Nunc sine laetitia nunc sine honore iacent.
Denique nunc vireantque rosae vernentque vireta,
Totaque florigeram gratia pingat humum.
Quis mihi propositae passurae vulnera mortis,
Florida in extremo funere serta ferat?
Quisve sinat legisse manu per vincla retentam?
Nullius hic causam suspicionis habes.
I nunc Christicolae ride promissa puellae,
I nunc et Christum numen habere nega.
Quin potius per signa Deum cognosce potentem,
Et sequere hac qua me conspicis ire via.
Hac sequere ad superas haec proxima pertinet arces
Tartara desipiens hactenus ima subis.
Aspice praeterea varias tot signa per urbes,
Qualia vestrati sub Iove nemo facit.
Et vera cognosce Deum ratione potentem,
Et sequere hac qua me conspicis ire via.
Et nisi praesenti mens ebria fallit amore
Mutato Christi pectore miles eris.
Tu quoque vivificae gustabis pocula mortis,
Haec quoque victuro strata palaestra tibi est.
Postmodo caelesti mihi respondebis in horto
Tunc capiti reddes florida serta meo.
Nunc ego sollicitor properatum imponere finem,
Heu mihi quam duram mox obitura necem.
Certa [Note: 1514: Orig.: Certe] tibi interea fidei sint pignora nostrae,
Addita purpureis punica mala rosis.
Si tamen hoc aliqua corpus dignabitur urna,
Posteritas cineri sic precor adde meo.
Ultima Dorotheam pro Christo vulnera passam,
Hoc me idem tumulo condidit, hospes abi.
Cetera quae volui tecum puer iste loquetur,
Sit licet, est superum numen ab arce, puer.
Frigida nunc avidae praebemus colla securi,
Deque meo modicum carmine vulnus abest.
Christe fer hanc animam promissi in gaudia caeli,
Ipsa tuo solvor carcere terra, Vale.
Quam legis Hessus amans quondam tibi diva reliquit
Ipsa tuo ut legeres tempore Posteritas.
Nam neque tunc fueras cum scriberet ille nec umquam
Speravit vultus posse videre tuos.
Quam sibi praesentem nemo conspexerit umquam
Omnia quae sequeris ultima semper anus.
Quo magis appeteris magis hoc fugis improba retro
Ludis amatores lubrica diva tuos.
Atque ut semper abes praesens viventibus aevum
Sic si respicias pristina semper ades.
Sed neque praesentem nos te veneramur amantes,
Nescio qua potius laude futura places.
Nata diu vivis, quae nondum nata, futura es
Vatibus antiquis nata, futura mihi.
Nemo tuis potuit vivens amplexibus umquam
Nemo tuo praesens captus amore frui.
Lubrica decedens, veniens simul atque resistens,
Non tua deprehendi mira figura potest.
Non mihi te Coi manus ingeniosa magistri,
Pinxerit aut Zeusis, Parrhasiusve senex.
Non vidit plures fingentem Prothea formas,
Omnis [Note: 1514: Orig.: Omnia] in Oceano cognita turba mari.
Adde modo ut venias vultu non semper eodem,
Constes interdum nigra aliquando nitens.
Saepe quidem multos qui te impatienter amarunt
Reicis, et nulla laude superba iuvas.
Contra etiam multos ita diligis optima mater
Ut vita dignos perpete in astra leves.
Es [Note: 1514: Orig.: Et] tamen omnigenum iudex aequissima rerum
Et iusta ex omni parte statera tua est.
Seu mihi dura igitur mater seu blanda futura es,
Inter amatores fer precor esse tuos.
Ultima tu nostras Heroidas inter haberis
Ultima nam [Note: 1514, 1532: Orig.: non] cunctis rebus adesse soles.
Attamen ut noris primam te semper amavi,
O animae certe cura secunda meae.
Te prius ex animo finxi quam dicere [Note: 1514: Orig.: discere] possem
Qua mihi praecipue parte sequenda fores.
Ingenium tibi paene puer iuvenile dicavi
Esse tuae cupiens pars quota militiae.
Ergo utcumque legis olim mea carmina quisquis
Venturae socius posteritatis eris.
Quae mihi terra parens, quae nostrae stirpis origo,
Quae fuerint vitae tempora, nosse voles.
Qua videt undantem fluvio Germania Rhenum
Et velut in centrum Teutonis ora coit,
Terra viris colitur, Cattos dixere vetusti,
Nunc aliud pugnax Hessia nomen habet.
Mons ibi Christiferae celeberrimus aede puellae
Radices vitreis Aedera lambit aquis.
Parva quidem nostris sed Francoberga Camenis
Obscuras inter non habitura locum.
Si modo tu fama vatem dignaberis ulla
Posteritas qui te tam reverenter amat.
Illic vitales primum decerpsimus auras,
Nascenti primam praebuit illa diem.
Iam ter quinque ierant a nato saecula Christo,
Annos deme tamen cum tribus inde novem.
Quaque ego nascebar fulsit lyra nocte, fuitque
Una ortus facies illius atque mei.
Non ego falsa loquor, vertentem consule mundum
Sacra dies Iani Regibus illa fuit.
Quae mihi signa domus, qui sint ne quaere parentes
Pauper uterque fuit sed sine labe parens.
Non genus aut proavos numero non stemmata avorum
Virtute o utinam nobilis esse ferar.
Prima quibus puero studiis accreverit aetas,
Nil moror et certe nemo rogare volet.
Protinus hinc primis quantumque recordor ab annis
Nescio quo vatum numine [Note: 1514: Orig.: nomine] raptus eram.
Nondum cognoram nomen titulumve poetae
Ipse mihi nondum Tytire notus eras.
Dixerit incauto si quis tamen ore poeta,
Protinus impatiens et sine mente fui.
Nectebam numeros ratus hoc [Note: "hoc lacking in original, supplied from 1514] utcumque decere,
Lex mihi tum versus cognita nulla fuit.
Tam fuit ignotis fautrix natura poetis
Da veniam superis hi mihi maius erant.
Vivere iam nullos omnes vixisse putabam
Tam puer et nondum forte decennis eram.
Namque fere nuper Germania nostra solebat
Non pueros studiis sed dare paene viros.
Quippe magis bello atque armis intenta gerendis
Res tantum Latio protulit ore sacras.
Nunc vero Ausonias ita se convertit ad artes
Ut Latio fuerit paene latina magis.
Atque ut eo redeam quo sum digressus, ut autem
Nunc etiam vates vivere certus eram.
Sorduit humanas quicquid sibi subdere mentes
Displicuit posset quicquid amare puer.
Obtulit in triviis quendam fortuna magistrum
Qui numeris certum diceret esse modum.
Hunc colui supplex, illi tantisper adhaesi
Dum didici certis legibus ire pedes.
Sponte sua influxit paucis mihi Musa diebus
Et mihi iam puero non leve nomen erat.
Ut non praecipuus dubitarit scribere vates
Hesse puer sacri gloria fontis eris.
Carmina cum primum populus mea lecta probaret
Clausa fere fuerant iam tria lustra mihi.
Illo me studiis Erphurdia magna fovebat
Tempore, et ingenii publica signa dedit.
Et iam quarta meis accessit Olympias annis
Bucolicis lusit nostra iuventa modis.
Pluraque praeterea iuvenilia carmina lusi
Quae, quia sunt etiam publica, nosse potes
Nunc mihi ab undecimo ter quintus vivitur annus
Aetatis non est plusve minusve meae.
Tempore quo Caesar ter maximus Aemilianus
In Venetos duri fulmina Martis agit.
Scribimus illustres Heroidas ecce puellas
Has tibi praecipue dedico posteritas.
Accipe diva senex gremio tua pignora amico
Si potes atque piae nomina matris habe [Note: 1514: Orig.: habes].
Has partim absolvit sub iniquo Prussia caelo
Qua vagus admissas Vistula sorbet aquas.
Partim ubi flaventes niger Odera versat arenas
Absolvi vidit nobile Gymnasium.
His mea Peligni mirari musa poetae
Ingenium potius quam sapere ausa fuit.
Hactenus a studiis si non vera omnia scribo
Ultima qua fallam causa sit ista precor.
Quos tulerit nostro Germania tempore vates
E multis aliquot dicere forte roges.
Quisquis es Hutteni lector [Note: 1514: Orig.: lectos] percurre libellos
Quemque suo reddit nomine quemque loco.
Inspice Posteritas Hutteni carmina vatis
Hunc recto poteris dicere iure tuum.
Hac igitur, forte atque alia ratione, poetae
Nullius in nostro carmine nomen erit.
Nomina transierim vatum non digna malorum
Invidia dicar non caruisse malis.
Vatibus addidero doctis mala nomina forsan
Iudicium dicar non habuisse bonis.
Fortunae atque animi iam dudum munera nosti
Naturae superest dona referre meae.
Corpus erat membrisque decens patiensque laborum
Robore firma suo, brachia, crura, latus.
Forma virum decuisse potest, sine labe decensque
Frons diversa, animi spiritus altus erat.
Hactenus haec iuvenem de se dixisse feretis
O quibus aut lecta est aut mea musa placet.
Lusimus haec certe properanti carmina plectro
Dum nimis ad metam noster anhelat equus
Parcite si qua minus iustum referuntur ad unguem
Haec sunt ingenii munera prima mei.
Tempora venturae tangam si forte senectae
Plura quidem primis et meliora dabo.
Tum quoque Posteritas tibi multa legenda relinquam
Tamquam primitias suscipere ista velis.
Et me si mereor, nec enim est attingere primos
Postremos inter temporis huius habe.
HAnc tibi, cum legeres, Ecclesia vincta Luthere,
An lacrimis oculi commaduere tui?
An gravis invictum tenuit constantia pectus
Fluctibus in tantis vindice tuta deo?
Idque ego crediderim de te, quem nulla hominum vis,
Vincere, nec tristes evaluere minae.
Nec dubitare potes, quae causa coegerit isthaec
Scribere, materia est cognita tota tibi
Sera sed haec forsan si littera visa venire est,
Vix etiam hoc nostra est tempore clausa manu.
Tam mea carnifices laniarunt viscera dextrae,
A quibus indigna conditione premor.
Aspicis immodico foedas squalore tabellas,
Utque suum teneat littera rara locum.
Talia captivae deducunt carmina, tales
Exprimit obscuri carceris umbra notas.
Enecor inque dies curis absumor acerbis,
Restat in hoc vivum corpore paene nihil.
Sic sum fessa malis, sic fracta laboribus istis,
Si videas ultra posse dolere neges.
Ille tenet vinctam qui se caput orbis et ipsum
Ipse suas sordes extulit ante deum.
Quem mea crudeli foedaturum ubera dextra
Olim fatidici praemonuere senes.
Et nisi me, sed quem fallant oracula vatum
Bestia vastatrix non erit ista diu.
Tu modo sicut habes victae decus, utere parte
Elabi manibus ne queat illa tuis.
Et facis, et per te nos vindicat ira tonantis
O nova spes nostris facte Luthere malis.
Adseris amissae quia libertatis honorem,
Me quia captivam posse manere negas.
Macte animo, caelum petitur virtutibus istis,
Talia conantes omnia posse puta.
Aude animo, pulchram meriti lature coronam
Fide deo, partes proferet ille tuas.
Certa tibi mecum victoria stabit ab illo,
Qui caput et sponsum se facit ipse mihi.
Tunc ubi degenerem, Christo duce, straveris hostem
Ipsa feram meritis praemia digna tuis.
Namque ita non cecidi quin possim surgere, si sit
Qui levet, et curae nos habuisse volet.
Salva fides nobis, et adhuc stat gratia Christi
Obruta quae vires non habuere suas.
Victa fides operum latuit sub imagine falsa
Gratia sub dura lege sepulta fuit.
Quaeque tibi ut videas, non est opus indice, nam sunt
Omnia iudicio cognita nostra tuo.
Quae tibi ne maesto referantur singula versu.
Nota mei brevibus summa doloris erit.
Nam si omnes referam, cladum primordia, causas,
Carmine in hoc finem non habitura fui.
Non queror a paucis culpas venisse malorum
Omnes Christicolas opprimit una lues.
In mea crudeles grassantur viscera nati
A quibus ubertas nostra tuenda fuit.
Nempe salutifera quondam fecunda iuventa
Nil pario praeter monstra, trucesque feras.
Et nisi tu renoves nostrae primordia vitae,
Mortua iam, mundo paene videbar anus.
Sed quia facta mihi est per te spes posse reduci,
Solor praesenti damna priora bono.
Quod licet emineat vix, et peiora residant
Spem tamen, exiguum hoc, ad meliora facit.
Multa quidem per te sunt reddita lucis ademptae
Signa, quibus videor non ita tota mori.
Quod tamen in primis multa ratione dolendum est.
Per mea diripior viscera, mille modis.
Atque ut pauca mei referam tormenta laboris
Quae noceat pestis qua premar hoste vide.
Cernis ab Ausonia quae me vis urgeat arce,
Carcer, si nescis, maximus ille mihi est.
Illo nostra loco virtus elanguit omnis
Quo deus est quisquis pessimus esse potest.
Qui sibi commissas quas devoret atque trucidet
Non aliis, Christi nomine, credit oves.
Quem cathedras aiunt Galilaei insidere Petri,
Et neque mentitos hoc pudet esse nefas.
Cum si Romuleam Petrus umquam venit in urbem,
Quem iactant sedem vix tenuisse putem.
Atque utinam ut cathedra gaudent sedisse Petrina
Vita gauderent illius esse pares.
Arma quidem sed falsa gerunt, quibus omnia terrent
Ut pueros larvae saepe fugare solent.
Nam quibus exemplis triplicem gestare coronam,
Audet Acidaliis mollior iste rosis.
An quia sceptra tenet dominati ditia mundi
Rex, pater, Augustus, per tria regna potens?
An quoniam triplici, ter maximus, imperat orbi
Caelitibus, terrae, tartareoque gregi?
Petre dolesne tua tales in imagine vultus
Petre tuis meritis ista corona datur?
Talem Petre tulit cruce cum penderet ab alta,
Qui tibi commisit quas redimebat oves?
Roma quid infelix hoc principe contulit orbi,
Illius exhausto prorsus avaritia.
Quis dabit ut pro re plorem satis? aut ubi plorem?
Haec flenti ex animo quis mihi testis erit?
Non habet acceptas pietas invisa querelas,
Sint licet et iustae, sint licet et meritae.
Aspice tot fratres illi, quot ubique locorum,
Signat mitratos tonsa corona patres.
Quorum qui praestant opibus, nam regibus audent
Esse pares, titulis gloria prima datur.
Horum par superis reverentia, parque potestas,
Hunc modo si finem fastus habere queat.
Hi quoque pastorum gaudent cognomine, verum
Quam quod amant dici, nil minus esse liquet.
Nam cum sint veri partes pastoris, ut ipsas
Verbi Evangelico germine pascat oves.
Non solum non pascere oves iis cura, sed omni
Vellere, parte, loco relligionis habent.
Cumque nec ipsi obeant, nec dignis pascua mandent,
Praeda lupis miserae destituuntur oves.
Atque ita, me miseram, totos mutilata per artus,
Vix animam vivi pectoris aegra traho.
Dum quo debuerant nobis peperisse salutem,
Illo ipsi gladio nos iugulare student.
Ut taceam quibus illi opibus, quantisque tyrannos
Muneris obliti pontificalis agant.
Praetereo quales horum spectentur in aulis
Turba voluptates mixta libidinibus.
Quis ferat extructis, quorum tot milia templis,
Invectum fastus divitis omne genus.
Quorum sacra nihil nisi sunt spectacula vulgo,
Ipse tuum iures Romule munus agi.
Insanis resonant clamoribus omnia, credas
Arcadii pecoris rudere mille greges.
Omnia quis referat quorum causa unica lucrum
Destituit veram cum pietate fidem?
Iam sacra tractantum populus, mystaeque minores,
Quanta putas notrae crimina cladis erant?
Quando ita maiorum vestigia certa sequuntur,
Ut quod aberrarint crimen habere putent.
Recte equidem, si vera sequi, non falsa, professos
Si studeant Christo vivere, non homini.
Nunc nihil improbius, nihil immoderatius illis,
Maxima pars quorum ditia templa colunt.
Horum Evangelicis vita est ita consona verbis
Ut nihil inde magis credere abesse queas.
His sunt arma, quibus pulcherrima sacra tuentur
Luxus, avarities, sors, gula, stupra, doli.
Ah pudet ulterius, nec enim decet, exprobret autem
Qui volet hoc nostrum est, flere, dolere, queri.
Non tamen haec omnes tam flagitiosa libido
Inficit, ut sanum nil superesse queat.
Quamvis o nostri vindex fortissime honoris
Hoc etiam sanum vix reperisse licet.
Quae loca nam nostrum non occupat illa per orbem
Colluvies? templis omnia plena vides.
Atque utinam templis, sed qualia Paule docebas,
Non quibus exilio plecterer ipsa gravi.
Cerne tot exhaustas urbes, populataque sacra
Ingluvie villas, oppida, rura, casas.
Milia multa inopum gravibus depressa tributis
Istorum ficta relligione vides.
Ipsos invenies miserorum sanguine pastos,
Plus quam Sicelidum vivere delitias.
Ut iam pura fides, doctrinaque sobria Christi
In nugas ierint crasse Epicure tuas.
Cum tamen haec adeo late se Lerna malorum
Derivet, tamen hoc improbiora queror.
Haec sunt illa quibus pereo incessanter, et huius
Maiestas formae languit ante diem.
Vulneror ah quoties tristis meminisse cuculli
Cogimur, haec nostri est maxima causa mali.
Tam facile autumno est numerare cadentia poma,
Tam folia arboribus lapsa iacere suis.
Quam quot in his hominum celentur milia larvis,
Turba cliens ventri, nataque desidiae.
Tamquam simpliciter Christi pia sacra professum
Sit nihil, haec alia veste notanda fuit.
Nempe sacram vestis puro sub pectore mentem
Arguit, ut nitidus dulcia vina color.
Atque ut veste negant hominum se sorte teneri,
Sic homines fugiunt, et loca sola colunt.
Pars procul urbanis sibi conciliabula quaerunt,
Pars habitant urbes moenia clausa tamen.
His nihil in speciem pietate insignius usquam,
Quodque magis caelo posse placere putes.
Verum ubi perspicies introrsus. et omnia lustres,
Rarum animal dices esse bonum Monachum.
Simplicitate rudem populum se ducere ficta,
Nil magis his doctum maximus orbis habet.
Utque bonas artes sunt indoctissima semper
Pectora, sic passim dogmata falsa serunt.
Sancta per innocuum spargunt mendacia vulgus
Deceptam quaerunt, inveniuntque fidem.
Praecipue cum declamant, tum fortiter audent
Esse boni, quales haec Camarina tulit.
Tum mea transadigunt gravibus praecordia taelis,
Tum miscent animae dira venena meae.
Tunc utinam possem atque sine auribus esse liceret,
Scandala ne praesens cogerer ista pati.
Quid memorem pompas, quibus illi sacra prophanant
Praecipue in quorum corpore, pica sedet?
Nam vaga praecipue hoc sunt mendicabula vulgus
Partibus infestum letiferumque [Note: Vredeveld: Orig.: laetiferumque] meis.
Quamvis te praeeunte boni de partibus illis,
Accedant nostrae pars bona militiae.
Per quos iamdudum bona spes est facta futurum,
Ut redeant vires in mea membra suae.
Cetera quae clausis colit alta silentia cellis,
Saginae immoritur turba beata suae.
Hi neque verba dei tractant, neque commoda plebi
Ulla ferunt, soli nata propago sibi.
Gens studiis inimica adeo, vitaeque colendae
Moribus, ut libros sit tenuisse nephas.
Illorum patribus, nihil est abbatibus horum
Turgidius fastu, moribus improbius.
Et nihil hi nostri praeter falsissima gestant
Nomina, et hinc nobis damna pudenda ferunt.
Quando ita simplicitas sine fraude et credula vulgi
Hos ceu pro divis numinibusque colit.
Negligitur generosa fides, fraternaque cessat
Gratia, spes operum pondere pressa iacet.
Quae tibi non refero, quia te nescire putarim,
Per quem sunt orbi talia facta palam.
Sed quia me decuit iustae indulsisse querelae,
Forsitan et multis proderit ista queri.
Nam neque lecturum solum te haec scripta putabam
Nec mea pressurum vulnera nocte gravi.
Verum quid faciam? quo me miserrima vertam?
Fine quidem (ut pergam) nostra querela [Note: 1523: Orig.: querula] caret.
Quando novae semper facies scelerumque figurae
Emergunt, neque nos cogere vela sinunt.
Quid quibus aeratis meret indulgentia bullis?
Divorumque legunt nuntia falsa stipem?
Quam nobis fuit ista nocens maledicta hominum fex [Reg: faex] ,
Qui secum superos ceu sua iura ferunt.
Quid non cogit amor nummi? caelestia gratis
Sueta dari dignis, vendere dona docet.
Nunc age caelestes titulos, et inania linque
Nomina, de reliqua conditione vide.
Et quia liberius nihil est te meque Luthere,
Ut decet [Note: 1523: Orig.: debet], hinc omnis debet abesse timor.
Iamque licet, vinctae liberrima verba loquemur
Sunt mihi, pro Christo, gaudia summa, pati.
Scilicet afficient non una morte tyranni?
Iamdudum didici stare, perire, mori.
Utque fremant ipsi terrena potentia reges,
Per tua servabit fortia facta deus.
Qui nihil ut peius peccent, hoc omnia perdunt
Crimine, quod Papae regna cruenta ferunt.
Quod si sint etiam qui defendisse laborent,
Hos caecos animi fortiter esse puta,
Quos precor ipse suo veniens illuminet igni
Membra deus, per quem qualiacumque traho.
Ut quod debuerant, ipsi mea vulnera curent
Nec miserae inferri deteriora sinant.
Quod quia (quos nosti) quidam feliciter audent
Parte mei videor libera facta mihi,
Gratia nate tibi carissime, quo sine nobis
Nec spes nec ratio vivere posse fuit.
Nunc tamen improbitas etiam promiscua vulgi,
Vellit ad huc multa pectora nostra manu.
Ut taceam quos sacra sua dicione tyrannis,
Opprimit, et certis legibus esse iubet.
Ut rude praeteream populi genus agricolarum
Vel propria gentem simplicitate bonam.
Si non illa lupis pastoribus obvia semper
Iustitiae falso nomine praeda foret.
Sed quoniam in melius tua contulit omnia virtus,
Haec quoque debemus, sicut et ista tibi.
Illa magis cruciant, tot fultas legibus urbes
Humanis, nostri nominis esse vides.
Sed tantum gaudere ducis cognomine nostri
Officio fidei Christidos esse nihil.
Quamvis hac aliquae nolint se peste teneri
Excutiantque gravi libera colla iugo.
Scit tuus in primis fama prior omnibus Albis,
Et tu, dissimules, maxime Rhene, licet.
Hoc quoque scire, brevi cursu suus, audet Hieras
Hoc, quos et nimium est, et meminisse labor
Hinc tamen innumeris et adhuc mea pectora telis.
Vulneror, heu nullo milite tuta satis.
Dum malesana ferox agitat discordia vulgus,
Aequaque pars causae est, pars inimica meae.
Quando ita libertas Christum permissa sequentem
Libera ne carnem regna tenere sinat.
Hoc meminisse pudet, quam multi mente sinistra
Accipiant, iusta nec ratione notent.
Iura magistratusque negant sibi tradita, nec se
Civili tolerant conditione regi.
Omnia liberius faciunt dicuntque, quod audent,
Hoc etiam, dempta lege, licere putant.
Saepius hinc caedes, hinc probra, et scandala vulgo
Spiritui carnis cum dominatur amor.
Cumque fidem iactent plus quam apparentibus auctam
Indiciis, fructus adfluit inde nihil.
Nempe fides latitat verborum tuta recessu,
Verba manent rebus dissona, crimen habent.
Atque utinam non haec superet pars maxima nobis,
Hei mihi quam multos ista ruina trahit.
Quandoquidem vani, mundi fallentis, honores
Captivos animos, divitiaeque tenent.
Ah quoties lacrimis dissolvor tota profusis,
Dum venit in mentem maxime Paule tui.
Qui maria et terras pro me permensus, ad omnia
Invictus stabas, fulmina, vincla, minas.
Te Christo ut populos tot lucravere laboris,
Nec ratio iniustae terruit ulla viae.
Tandem passe gravem sub iniquo Caesare casum,
Nunc colis aethereae regna beata plagae.
Inde sed ut redeas, et in haec deformia casu
Incurras, Christum saecula nosse neges.
Tam pudor et probitas, et mutua gratia fratrum
Extincta, eversam deseruere fidem.
Luxus opum, fraudes, amor immoderatus habendi
Invecta, hic regnum pro pietate tenent.
Et dubitamus adhuc unde ista flagella malorum,
Unde tot hic possum cladibus orbis eat.
Dum sequimur mandata hominum ceu vera, diuque
Nullum divinis credimus esse locum.
Dum pater accitum Romanus ducit in hostem,
Non sua in hunc usum tradita signa Petro.
Saecula pontificem viderunt nostra gerentem
Heu scelus, armata tela cruenta manu.
Ipsarumque ovium respersum sanguine, nomen
Sumere pastoris, non puduisse, sibi.
Hic est ille potens rex tot faciebus, et idem
Pastoris caelans sub pietate lupum.
Heu pudet ingratae meminisse incommoda Romae
Illa quibus terras inficit et maria.
Ebria, plena, potens, diri contage veneni
Derivat pestes in mea membra suas.
Nam quas illa nihil terrarum emisit in oras
Captivam quod me fecerit esse magis.
Et quae plura tuis pro me sunt scripta libellis,
Quos mala ut exosa est, sic bona turba probat.
Vindicis inde premit miseros gravis ira tonantis,
Hoc semper gravior, quo mage sera venit.
Opprimimur nunc pestilibus, nunc tristibus annis
Mille modis, bello, carcere, clade, fame.
Christe potens rerum, magni faber unice mundi,
Quid sibi tot facies, tot nova monstra volunt?
Quid sinis iniustis lacerari legibus orbem?
Indignaque tuos conditione premi?
Sanguine quos et morte tua de morte redemptos
Adseris, adsertos est habuisse tuum.
Ne premat incautos clades illa ultima mundi,
Quam metuo ne sit non procul illa dies.
Namque quid o miseri plus recta moramur ab illis
Signa, quibus sunt haec tempora plena malis.
Cerne senescentem per tot iam saecula mundum
Tempora priscorum consule quicquid habent.
Ipse fere numquam peiora videbis ab illo
Tempore, quo terras opperuistis [Note: 1523 (metri gratia): Orig.: operuistis] aquae.
Quicquid enim ante illas vitiorum impura propago
Invexit, per nos auctius omne redit.
Atque utinam redeat tantum, rediisse dolendum est
Iamdudum, et nostros implicuisse patres.
A quibus indignos vulgata licentia mores
Intulit, et vitae perdidit omne decus.
Paulatimque decens turpi corrupit honestum,
Dum nisi divitias ducimus esse nihil
In sua nunc populus grassatur viscera Christi
Et quoties hostem non habet ipse sibi est.
Ut taceam reges Aquilas, Gallumque rebellem,
Quosque suos motus Anglia dives agit.
Aspice Sarmaticas bello fumare lacunas,
Atque hinc Saxonici respice ad arva soli.
Omnia praegravibus bellorum motibus ardent,
Omnia sunt armis plena, quiete vacant.
Hinc age quam longa est qua se Germania in Austrum
Porrigit, invenies pacis inesse nihil.
Itala quid referam? quid regna Hispana? quid huius
Urbis opes causas omnibus esse mali.
Si namque hic populi pastor, quod debuit, esset,
Pastori similes forte habuisset oves.
Nunc ita bellorum causas et semina nectit,
Ut paene hoc pacem solus ab orbe fuget.
Atque utinam non haec incendia rupibus illis
Erumpant, quae nos nunc nimis atra premunt.
Quos quia non satis est in mutua vulnera ferri
Bella etiam externi sanguinolenta movent
Impius Helladibus iam Turca erupit ab undis
Pannonios victor depopulatus agros.
Quam metuo ne fida tuos Germania fines,
Omnia concutiens ista ruina petat.
Quod tamen avertat quem tu nunc prima negatum,
Adseris, et Christo vivere sola doces.
Te quoque per Christum mea spes, mea vita Luthere,
Non semel haec istos praemonuisse liquet.
Istos, per facinus, rerum per aperta potitos
Crimina, qui vinctam me violenter habent.
Te duce pars quorum cecidit bona, quae stetit ille
Vindice, qui terris non leve numen erat.
Cuius ut indignas Christi per ovilia merces
Deicis, iratum sic quoque ferre potes.
Formidata prius per te sunt muta, iacentque
Fulmina, terribiles conticuere minae.
Cessat inutilibus nunc orbi illudere Bullis,
Quis credat bullas tam valuisse diu?
Vendidit immenso vilem pro munere vestem
Clausa tua certe est ista taberna manu.
Magno constiterat fasso delicta remitti
Quod nisi Papistis non licuisse palam est.
Nunc iterum Christo licet auribus esse, hominumque
Cuilibet, et meritae ferre salutis opem.
Tam facile effari est dirae scelera omnia Romae
Dicere quam guttas quot pluat Auster aquae.
Quae tamen audet adhuc, si quis ferat, aedere, verum
Tu dabis ut ne sit, quod cupit esse, diu.
Frivola degeneris vastabis regna tyranni,
Prosternes valida castra nephanda manu.
Ipse tibi vires tam iusta in proelia Christus
Influet, hinc victrix nunc quoque dextra tua est.
Tu modo ne dubita Goliam spoliare iacentem,
Vulnera qui fundae non tulit ista tuae.
Percutiet nostro sine milite Sennaheribam,
Cui meus hic populus, te duce, iusta facit.
Destruet ille Baal populum sine sanguine, persta
Tu modo Nansida fortior esse Iehu.
Quaeque referre mora est aevi miracla vetusti,
Forte nec exemplis ipse monendus eras.
Bestia capta quidem iam lenior ista veretur,
Quae videt in manibus ferrea vincla tuis.
Te precor afflictae vindex iustissime matris
Quam primum miserae, quod potes, esse velis.
Misce salutifera sitibundae pocula dextra,
Scribe aliquid praesens littera nectar habet.
Praebe alimenta famem patienti, verba salutis
Adsere, proclama, panis ab ore tuo est.
Questuram [Note: Vredeveld: Orig.: Quaesturam] peiora graves vetuere catenae,
Vix humilem tenuit languida dextra stilum.
Interea invito sint haec tibi scripta tyranno,
Exutae vinclis liberiora leges.
Si qua prius iusti fuit umquam caussa doloris,
Nunc elegi maestum nomen habere decet.
Pieridum chorus omnis ades, laurumque virentem
Ponite, lugentes non decet iste color.
Cingite ferali funebria iusta cupresso,
Conveniens vestris luctibus illa fuit.
Nunc Citharae sileant, nunc barbitos omnis abesto,
Nunc lacrimae fiant, quod fuit ante melos.
Cur ita? nam fato cecidit perculsus acerbo,
Qui vobis requiem, temporibusque dedit.
Qui nisi qua talem decuit virtute fuisset,
Vester in obscura sorde iaceret honor.
Nunc vobis decus est, et vita relicta per illum,
Quicquid adhuc vitae est vos penes ille dedit.
Qui vos Saxonicum considere iussit ad Albim,
Gloria Musarum Dux Friderichus erat.
Hunc igitur fato non lugeat omnis ademptum,
Qui chorus Aonidum regna beata colit?
Nam si facta canunt alii scelerata Poetae,
Gestaque sanguinea Martia bella manu.
Dicite Germanae iuvenes clarissima famae
Nomina, cur pauci tam bona facta canunt
An quia Pierides sordent hoc tempore Musae,
Lectaque iam vatum carmina nemo probat.
An quia quae vivae virtuti fama maligna est,
Pulchrior a sera posteritate venit.
Quicquid id est tua fama ducum clarissime vivet
Dum tuus instabiles Albis habebit aquas.
In tua nec deerunt faciles praeconia linguae,
Seu favet haec aetas sive futura tibi.
Nulla tuas laudes aetas, tua nulla silebit,
Parta tuis meritis nomina, posteritas.
Dum tamen heu lucris praesentia damna futuris
Solamur, bona spes victa dolore iacet.
Illum nempe premit duro nox ferrea somno,
Quo duce pax studiis floruit aucta bonis.
Qui sicut placido imperio data sceptra regebat,
Sic cultu superum relligiosus erat.
Cumque satis metui posset malebat amari,
Et solidas illis artibus auxit opes.
Quod si lege aliqua possent fera fata morari,
Hic vere dignus ne moreretur erat.
Huius enim veras si pergam dicere laudes,
Divorum meritis dixeris esse parem.
Exuit Alcides variis sua tempora monstris,
Monstra vigil noster ne parerentur erat.
Et prohibere prior laus est quam tollere pestem
Tutior est quisquis damna futura videt.
Vidit et ipse suo cavit prudenter honori,
Ne qua lues possit, ne quis obesse furor.
Si qua minabantur subeundum bella laborem,
Ingenio pacem semper amante fuit.
Cunque aliis pereat collecta pecunia bello,
Condidit hic isto munere pacis opem.
Multis parta domi per plurima vulnera res est
Semper hic in media pace opulentus erat.
Quasque suis longa, plus quam sibi, pace parabat.
Non aliquo luxu dilapidabat opes.
Publica curabat privato commoda censu,
Cuius pulchra etiam nunc monumenta manent.
Nam quae cincta vides ingentibus oppida vallis
Plurima, munefica condidit ille manu
Molibus extructae tot pulchrae immanibus arces.
Ut fierent largis sumptibus ille dedit.
Palladiam qua laude domum fundarit ad Albim,
Utraque iam notum regia solis habet.
Quid loquar ingenuas quo pectore foverit arteis.
Et quibus has esset solus amare labor?
Huius enim fessae requierunt numine Musae,
Hoc duce Phocaicas vexerat Albis aquas.
Nunc iacet ille tamen, nunc illi lumine casso,
Fundimus heu querula carmen inane lyra.
Carmine nec manes, nec numina surda movemus,
Quae nunc sub terris illius ossa premunt.
At potuit manes, potuit fera monstra movere,
Cui frustra coniunx reddita pulchra fuit.
Invida nos etiam si flectere fata queamus,
Relligio est isthac sollicitare Deum.
Certa stat et nullis precibus mutata voluntas,
Arbitrio fatum contrahit omne suo.
Heu tamen immites crudelia numina Parcae,
Quantum erat hic avidas non habuisse manus?
Si decus hoc terris fuit invidisse voluptas,
Quod scelus Aonidas commeruisse putem?
Quas quo dura virum rapuerunt tempore fata,
Monte sub obscuro delituisse ferunt.
Tum quoque vocalis citharae moderator Apollo,
Conscidit irata plectra lyramque manu.
Atque ita, quo cantus ultra? quo carmina [Note: 1526, 1531: Orig.: carmine] Musae,
Non est conveniens tristibus ulla chelys.
Ire libet, finesque alios invisere quando,
Quas prius, Aonias non vehit Albis aquas.
Sic ait, et radios conatum avertere [Note: 1526, 1531: Orig.: evertere], quaedam
De grege Musarum quae prohiberet erat.
Phoebe mane, non totus obit quem quaeris ademptum
Parte etenim superest sed meliore sui.
Pulchra etiam moriens nobis monumenta reliquit,
Donaque virtutis non moritura suae.
Scilicet egregium magno cum fratre nepotem,
Quorum contenta est numine nostra salus.
Tale quid audierat. fluxitque serenior Albis,
Quam prius, ad sacrae proxima tecta scholae.
Magne vale Friderice ducum decus, istaque caelo
Accipe quae tumulo tristia dona damus.
Qui te crudeli fato deflemus ademptum,
Qua licet et tristes solvimus inferias.
Hic ubi flaventes exaestuat Albis arenas,
Palladiaeque recens alluit urbis opus.
Spargimus hic frustra tumulum redolentibus herbis
Carmine signantes marmora celsa brevi.
Hac suus exigua Dux est Friderichus in urna,
Quem sua non totum Teutona coepit humus.
Quo duce depositis Germania floruit armis,
Et rediit vitae CHRISTIDOS aucta fides.
ERgo ego sum lacrimis natus vatesque querelis
Semper et in luctus apta Thalia mihi est.
Vix modo defleram Friderici funera magni,
Hic finis querulae debuit esse lyrae.
Nunc quia, quam nollem facta est nova causa dolendi,
Ipse locum certe debet habere dolor.
Et miseris addit quaedam solacia luctus,
Fata ubi non possis vincere, flere iuvat.
Sed mihi cantandus non hoc Nesene fuisti,
Florida sed virtus quo solet ore cani.
Et modo virtutum florebas divite cultu,
Et fuit ingenii copia plena tui.
Iam tua Palladias clarissima fama per arteis,
Utraque iam fuerat cognita lingua tibi.
Quid memorem sacri spatiosa volumina iuris,
Ingenio longe facta minora tuo?
Omnia divinae tenuisti oracula legis,
Heu nihil, ignotum nil superasse tibi.
Quam subito indigna flos concidit iste [Note: 1526, 1531: Orig.: ista] ruina,
Et veris medias aruit inter opes.
Nil tibi mellifluae comis facundia linguae
Profuit, aut castis gratia plena iocis.
Quid iuvat humanis etiam nunc fidere rebus
Quas tam non stabiles quaelibet aura movet?
Iam bene compositis potuisti vivere curis,
Aetatis firmum iam tibi robur erat.
Vix iam transieras sexti confinia lustri,
Et poteras animi dotibus esse senex.
Cum tibi non aequo currentibus ordine fatis,
Rupit fatalem de tribus una colum.
Sed fuit hoc urgens et inevitabile fatum,
Nec licuit fixum transiliisse diem.
Non tali miseram clausisses funere vitam,
Parte aliqua levior nostra querela foret.
Languida composito iacuissent membra grabato,
Clausissent patriae lumina fessa manus,
Fortius hunc tantum poteramus ferre dolorem,
Nunc luctus ratio non habet ista modum,
Optima materiam fati tibi terra negabat,
Tam sacrum timuit laedere flamma caput.
Innocuo facilem traxisses aere vitam,
Principia haec vivens per tria tutus eras.
Quo caderes mediis fatum te invenit in undis,
Heu quantum scelere hoc factus es Albi nocens.
Iam tua Germanum clarissima fama per orbem
Floruit, et celebri nomine notus eras.
Errabant faciles circum tua littora Nymphae,
Sensit praesentes utraque ripa deos [Note: 1526: Orig.: deas].
Cum ferus ipse tuum ceu foedaturus honorem,
Crudeli innocuum subruis amne caput.
Saeve amnis faciles iam non habiture Camenas,
Saeviat admisso Thetyos unda tibi.
Terra tibi cursum neget implacata secundum
Saxa per et scopulos pulverulentus eas.
Et scelus exosi fugiant tua flumina pisces,
Fontis adhuc manans areat unda tui.
Serpentes habitent in te saevique Dracones,
Potent quadrupedum flumine nulla tuo.
Sed quid opus iusto nimis indulsisse dolori,
Devovisse tuum quid iuvat Albi caput.
Nec tibi forte placent nostrae Nesene querelae
Ridenti fatuae carmina vana lyrae
Nos tamen ista tuo quae debebamus honori
Carmina funebrem solvimus ante rogum.
Qua tua lugentes dictant ad busta Camenae,
Quam cuperent vivo persolvisse tibi.
Laeta tibi in numerum cecinissent carmina divae,
Quae nunc invito pectore maesta fluunt.
Heu dolor immitis quae tanta potentia fati,
Quam nulli placidas mors habet atra manus.
Omnia demetitis non tam mala numina Parcae,
Si ratio vobis aequior ulla foret.
Nunc sine delectu temere et discrimine nullo
Vos iuvat humanum diripuisse genus.
Si tantum senio praemortua membra petatis,
Quis putet iniustas vos [Note: 1526, 1531: Orig.: non] habuisse manus?
Parcere vos decuit viridi florentibus aevo,
Utilis haec aetas quam violastis erat.
Dissimilis rerum facies, et iniqua Deum lex,
Tempore quam constant optima quaeque brevi.
Tot superant pestes hominum, vitaeque Tyranni,
Quos melius vitam non habuisse fuit.
Unica naturae blande arridentis imago,
Concidis heu patriae spes Guilielme tuae.
Tempora venturae tetigisses prima senectae
Forte Deo poteras non renuente mori
Iam nunc invidia est, quis enim neget? ista deorum
Tam pulchrum terris eripuisse decus.
Neglexisse putem solitas [Note: 1526, 1531: Orig.: solidas] vaga sidera leges
Illa quae facta est ultima, luce, tibi.
Illa sol latuit, latuit Saturnius hora,
Aurea confuso palluit ore Venus.
Quaeque tibi facilem nascenti depluit auram
Tempore fatali diva maligna fuit.
Dum queror ac mecum doleat, nisi falsa notavi
Mota repercussum reddidit aura sonum.
Qui nunc iusta tuo funebria solvis amico
Caussa quidem fletus officiosa tui est.
Sed frustra, quid enim vanas iterare querelas,
Orphea sublatae proderit Eurydici?
Ille quidem gelidi latis in vallibus Haemi,
Eurydicen querula concinit usque Chely.
Silva, feraeque stupent, montes et saxa sequuntur.
Miratus cursum comprimis Hebre tuum
Non tamen audit atrox devoti regia Ditis,
Ista stat ad cunctas ianua surda preces.
Quin igitur fallaci animum lacerare querela
Desinis et luctus discis habere modum.
Nec subit humanae sortis meminisse, quod huius
Usque adeo instabile est conditionis opus.
Nulli certus adest vitae status, omnibus horis,
Fimus et occidimus, nascimur et morimur.
Quid facis invidiam superis, spes nulla reverti
Quem semel in Stygio vexerit amne Charon [Note: 1526: Orig.: Caron].
Mortua tam stultum est deflere cadavera, quam si
Te doleas fieri non potuisse deum,
Adde modum lacrimis, stultum est sine fine dolere
Pene erat hoc vita non obeunte mori.
Quem gemis ille tuus supera Nesenus in aula,
Nectara cum divis pascit et ambrosiam,
Ille tuas lacrimas et curas ridet inanes,
Nec volet hoc iterum corpore posse tegi.
Liber enim supra stellatum spiritus orbem
Ambulat, et pedibus nubila regna premit.
Tu tamen exstinctum frustra gemis, et tua stulta est
Quod causa ex omni parte querela caret.
Nam si sic caeli plores in parte receptos
Quid facias illis quos mala regna premunt?
Et si omnis ratio stulta est et frivola luctus,
Attamen erroris plus habet iste dolor.
Sic ait, et tenues cum voce recessit in auras
Seu dea, seu visum dicere quicquid erat.
Ergo ego siccabam lacrimas, posuique dolorem,
Si quicquam positum, quod manet, esse potest.
Haec tamen immodico dextra famulante dolori,
Albidos ad ripam verba legenda dedi.
Cum miser ingrato Nesenus in amne periret,
Talibus hunc Nymphas ingemuisse ferunt.
Heu scelus hanc miseras decuit spectare ruinam,
Albi dehinc faciles non habiture deos.
Nam quo talem animam, licet inficieris, eodem
Innumeras laudum crimine perdis opes.
Pone coronatae lusus Ioachime camenae,
Sume dolorificae tristia plectra lyrae.
Perbreve lugendum tempus tibi, donec amico
Sic merito tristes solvimus inferias.
Occidit, et superas rediit Durerus in oras
Non nisi de caelo tam bona vita fuit.
Nunc tibi plorantes lugubria carmina Musae.
Nunc tristis querulum dictet Apollo melos.
Nam iacet humanae pertaesus lumina vitae,
Quo nemo ingenio, nec prior arte fuit.
Occidit heu, quis enim non impia fata queratur?
Artifice Albertus maior Apelle manu.
Occidit heu nostri pictorum gloria saecli,
Cui par sperari nulla futura potest.
Sicut enim Cous sua tempora vicit Apelles,
Aemula posteritas nec tulit ulla parem.
Sic ab eo serie saeclorum Alberte secundus,
Divinae fueras artis honore prior.
Nam rudis illa prior fuit et sine cultibus aetas
Queis superant nostri tempora prisca dies
Artibus et lucem suffecit Graecia mendax,
Qua sine laus rebus parva futura fuit.
Hic tot pingendi praestantibus arte per orbem
Innumeri solus quod meruere tulit.
Cumque videretur iam plena, nec altius iret,
Nobilis ars, capta solus in arce stetit.
Non quia non habeant quibus haec quoque tempora possint
Priscorum ingeniis eripuisse decus.
Sed quia primus erat, quia primum hunc esse ferebat
Quisquis ea clarum nomen ab arte tulit
Dii quam felici pingebat hic omnia dextra,
Linea quam pulchrum nulla fefellit opus.
Dii quales vultus, dii qualia lumina fecit
Spirabat vivo, factus in ore color.
Quascumque effigies hominum divumque peregit,
In tabula credas currere, stare, loqui.
Picta coloratis frondere toreumata ramis,
Ferri undas flammas urere, saxa iaci.
Gratia nobilibus suberat tam viva parergis
Quodcumque effinxit pene creabat opus.
Nunc iacet informi manus illa infecta colore,
Subdita cui ratio tota coloris erat.
Nunc digiti pallent, qui cum libuisset habebant,
Quas ebori possent imposuisse rosas.
Quis nunc o Alberte tuas tetigisse tabellas?
Successor quis erit qui queat esse tibi?
Interitum natura tuum lugere videtur,
Quam poteras docta pene referre manu.
Ipsa vos casus opera intermissa queruntur,
Quae nunc morte tua mortua tota iacent.
Dicite nunc tabulae tristes spirantia signa
Dicite, quo, qui vos tam bene fecit, abit?
Nunc etiam lugent pictae tua fata [Note: 1528: Orig.: vota] tabellae,
Atque ars artificem plorat abesse suum.
Et quae te vivo vivens ridebat imago,
E sicco quasdam lumine fundit aquas.
Et merito, quis enim tales vel euntibus annis,
Vel casu ablatas restituisse queat?
Sicut enim nemo Venerem perfecit Apellis,
Sic Alberte tibi nemo secundus erit.
Ite cupidinibus tristes narrate Camenae,
Non se iterum tali vivere posse manu.
Dicite Cypriadi cecidit Germanus Apelles
Cum quo pene etiam mortua forma tua est.
Vos quoque conscissis Charites lugete capillis
Interiit vestri verus Apollo chori.
Sive suis pictas [Note: 1528, 1531: Orig.: dictas] iussit considere in hortis,
Sanguinis in vobis quam prope sensus erat
Sive choros iunctis iuveniles ducere Nymphis [Note: 1528: Orig.: Nymphas],
Nostra morabatur lumina forma salax.
In primis tamen Aonides lugete puellae,
Ad vos praecipue pertinet iste dolor.
Nam quae vos celebri facitis pulcherrima cantu,
Ille manu tantum non meliora dedit.
Astra, polos, terras, ventos, mare, nubila, flammas,
Carmine vos canitis, pinxerat ille manu.
Et quae difficile est vestro quoque dicere cantu,
Affectus animi pingere doctus erat.
Quid loquor affectus? animos quoque pinxit, et illis
Vultus et formam quamlibet ipse dedit.
O quoties aliquem pictae bona forma tabellae
Coepit, et e tabula pellice venit amor.
Sic ut iam Venerem Gnidiae puduisse figurae
Possit, et hac pictam se volet esse manu.
Nec tantum eximiae summum decus attigit artis,
Ingenii mira dexteritate fuit.
Omnia praescripta ratione mathemata novit,
Cognita nec Siculo plura fuere seni.
Fortia ductilibus circumdare moenia vallis,
Aptatis docuit ponere castra locis.
Ille opera aptavit varias instructa per artes
Queis procul a muris pelleret hostis opes.
Instruxit peditum cuneos, equitumque Phalangas,
Pila, acies, turmas, cornua, signa, globos.
Nec minus haec pinxit fieri quam posse docebat,
Praesentem faciunt publica signa fidem.
Heu quia quae superi bona congessistis in unum
Una simul fato perdidit hora nocens.
Heu quia non redeunt quae tam bona grata fuerunt,
Nec tam difficiles spes levat ulla moras.
Intereunt herbae, flores moriuntur adulti
Sed redeunt vitam restituente deo.
Nos rerum dominos, naturae opera optima matris
Cum semel occidimus fata redire negant.
Praeterea floret breve ver mutabilis aevi,
Quod sumus hoc vitam dicere pene pudet.
Tot vetulae durat cornicis vita per annos,
Saecula tot cervos vivere posse ferunt,
Igne suo Phoenix onerantes exuit annos,
Exuvias reparans corporis inde novi.
Invida cur non hoc homini natura dedisti,
Vivere nempe feris dignior ille fuit:
Postquam dura semel Dureri fata subisti,
Tu quoque perpetua nocte sepultus eris.
Nec spes ulla tui similem, aut te posse reverti,
Heu ubi Pythagorae vana palingenesis?
Ergo tuos lugent obitus quicumque per artem,
Milia tot nostro tempore nomen habent.
Lugebunt quicumque tua sunt arte futuri
Illustres, honor est debitus ille tibi.
Nunc etiam luget te patria clara, tuoque
Sparsa caput nitidum funere maesta sedet.
Te nemus Hercinium, te Norica moenia lugent,
Te liquidi flerunt, marmoreique lacus.
Te iuvenes, te turba senum, te flevit et omnis
Artibus urbs nuper nobilitata tuis.
In lacrimas abeunt latices Pegnesidos undae,
Ipse sua maeret tristior amnis aqua.
Stant circum, maestaeque stupent tua funera Nymphae,
Nunc primum miseras nil nisi flere iuvat.
Sic Phaetontiades fratrem luxere iacentem,
Dum patrios audax non bene iungit equos.
Memnona sic flerunt volucres ad busta volantes,
Praepes in herbosis vallibus Eure tuis.
Sic sua cum Nymphis extinctum mater Achillem,
Flevit ab Iliaco diva profecta mari.
Denique ut exemplis verum propioribus aedam,
Flevit ut artificem patria quaeque suum.
Aequorea ut magnum Cos olim flevit Apellem,
Protogenem varia nobilis arte Rhodos.
Parrhasium praeclara Ephesus quam luxit ademptum,
Sicut Aristiden regia Cadme tua.
Tristibus ut lacrimis pereuntem Zeusida flerunt,
Quae vetus Alcidae moenia nomen habent.
Taliter extinctum deflet te [Note: 1528, 1531: Orig.: deflete] Norica pubes,
Huius enim nuper tu decus urbis eras.
Servatura tuos [Note: 1528, 1531: Orig.: tuo] tamen est in imagine vultus,
Grata tuis meritis officiosa manus.
Quos olim spectans aliquis, tua gloria dicet,
Vivit, et aeternos est habitura dies.
Illa quidem vivit non ulli obnoxia morti,
In matrem rediit putre cadaver humum.
Parte igitur meliore tui clarissime pictor,
Vivis, at hac longe deteriore iaces.
Quam bene apud superos morimur virtute relicta,
Pars melior vitae talis habenda fuit.
Non moritur quicumque sui monumenta reliquit,
Ingenii, et laudem posteritatis habet.
Quae quoniam de te tam [Note: 1528: Orig.: iam] milia multa supersunt,
Corporis est tantum vita peracta tui.
Sed quia vita etiam nos corporis illa trahebat,
Longius hanc querimur non potuisse trahi.
Atque ideo ante tui vix dum nova busta sepulcri,
Has tibi funebres solvimus exequias.
Vive vale nostri pictorum gloria saecli,
Et tua caelestes involet umbra plagas.
Nos meliore tuas laudes depingere cultu,
Heu quantus dolor est non potuisse, Vale.
INvida Durerum quo tempore fata tulerunt,
Et tantum terris eripuere decus.
Iam ter quinque ierant a nato saecula Christo,
Et quater in cursu septimus annus erat.
Vellera Phryxaeae pecudis iam Phoebus obibat,
Florida nativi tempora veris erant.
Obtulit haud dubio mihi talia somnia monstro,
Quae nox fatalem est prima secuta diem.
Vera loquar, nihil affingam, si mentiar autem,
Summa sit haec in qua mentiar hora mihi.
Fessa soporifero prostratus membra cubili,
Totus in extrema parte quietis [Note: 1528: Orig.: quietus] eram.
Nostra videbatur Durerus limina vultu
Hoc illo ingressus, quo modo vivus erat.
Extimui, non ignarus paulo ante sepultum,
Et tamen officii nomine fortis eram.
Assedit, vultique parum linguaque moratus,
Murmure dehinc tremulo dicere visus erat.
Hesse meos nuper non ultimus inter amicos,
Nunc decet officii te meminisse tui.
Nam si verus eras, ut eras, viventis amicus
Idem defuncti manibus esse velis.
Et mea perpetuae editore nomina famae,
Addere et in tumulo verba legenda meo.
Finierat, paucis mihi respondere paranti,
Attonita exanguis venit in ossa tremor.
Nam quia praeterita pallentem morte videbam,
Vix potui timida talia voce loqui.
O decus aetatis Dureri et gloria nostrae,
Quod petis e nostro carmine iuris habes.
Sponte daturus eram, si non etiam ipse petisses,
Tam tibi perpetuo haec constat amice fides.
Multo plura etiam tibi nos debere fatemur,
Paupere possimus quam dare dona manu.
Verba, videbatur capite annuere ista loquuto,
Toto ipse ut fugerem corpore nixus eram.
Iamque id conantem motis ad inania membris
Somnia, deseruit plena labore quies.
Frigidus in toto manabat corpore sudor,
Qui iam gratus erat terruit ante labor.
Protinus aurorae caelum petiere iugales,
Et nitidum claro lumine mane fuit.
Quassabam calamos, digitosque in verba coegi,
Quaeque vides subito scripta labore dedi.
Sed licet ipse neges oraclum [Note: 1528, 1531: Orig.: oraculum] haec visa fuisse,
Hoc tamen Alberti nomine carmen ama.
Nomen Apellaeas quibus est et fama per artes,
O bona pictorum turba, sacerque chorus.
Ne rogo succensete meis utcumque Camenis,
Dum nimis Alberto laudis honore favent.
Non hac laude decus vestrum minuisse volebant,
Sed, quem laudatis vos quoque laude vehi.
Nunc quoque de vobis non ignoramus haberi,
Qui possint summis laudibus esse pares.
Sed quia summa dies virtutem liberat omni
Invidia, nihil hic suspicionis erat.
Et quae de vivis pudor est dixisse, licebat
Post cineres lingua liberiore loqui.
Quamvis hii [Note: 1528: Orig.: hos] velent mendacia nulla colores,
Offendisse tamen pectora prava queant.
Ergo bonos omnes volui hac in arte rogatos,
Istud iniquo animo ne paterentur opus.
Si sit ab hac aliquis vestrum ratione canendus.
Quod nolim meritis laudibus ipse feram.
Nam si est, ut perhibent, similis pictura poesi,
Illius haec merito debuit esse comes.
Quo situs Albertus tumulo Durerus, eodem
Picturae ratio tota sepulta iacet.
Artis et ingenii laudem si fata morentur,
Certum est Durerum non potuisse mori.
Ergo sub hoc nondum totus iacet ille sepulcro,
Ingenii famam vivus ad astra tulit.
Quid properas? subsiste parum lecture viator,
Hic sita Dureri molliter ossa cubant.
Est operae pretium talem spectare ruinam,
Cum qua picturae concidit omnis honor.
Quid vitam coluisse iuvat quascumque per artes,
Quando ea momento mors [Note: 1528, 1531: Orig.: pars] rapit atra brevi?
Par fuit Alberto pictorum nemo, sed illum
Fata diu summum non potuere pati.
Praescidit ergo viri vitam mors falce maligna,
Et dixit moriens, sic quoque non moreris.
Si qua minus veris lacrimis ego funera flevi.
Si qua mihi in luctus ficta querela fuit.
Qualibet illa pios imitata sit arte dolores,
Forsitan et falsis fecerit esse fidem.
Nulla hic est ratio talis, non artibus istis,
Conditio certe muneris huius eget.
Hic verae lacrimae, nunc veri maesta dolores
Plectra movent, vero nunc libet ore queri.
Postquam est indigno consumptus funere Rufus,
Rufus ab Hessiacis notus ad astra iugis.
Ponite lugentes ridentia carmina Musae,
Sumite luctificae tristia plectra lyrae.
Ecce iacet vestra lacrimabile corpus in umbrae,
Non alio potuit mortuus ille rapi.
Ultima clausistis morientis lumina Rufi,
Inter enim vestras occidit ille manus.
Hei mihi quod, quam vos animis dare saepe soletis,
Corporibus vitam non datis esse diu.
Ire libet nemora et saltus peragrare locosque
Omnia quae Rufo nota fuere meo.
In quibus ipse olim vivus cantare solebat,
Carmina fatales saepe morata manus.
Carmina quae certe tunc cum moreretur, ab illo
Traxerat irata saevus Apollo manu.
Vos quoque tunc habuit regio diversa, nec ullam
Tunc misero vestra voce tulistis opem.
Spargite inane viri corpus lustralibus undis,
Exangues liquido rore lavate genas.
Sed nec opus vobis deferre cadaver ad undas,
Nec vitreas puri quaerere fontis aquas.
Nostra dabunt riguos lacrimarum lumina fontes,
Ex nostris oculis Phocidos unda fluet.
Flere libet quali doctum flevisse Biona.
Carmine Trinacrius creditur ante senex.
Tristia lugentes suspiria ducite silvae,
Qualescumque vident Hessidos arva plagae.
Nunc nemora et saltus miseris ululate querelis,
Nunc lacrimas habeat quaelibet herba suas
Tristibus heu maesti flores spirate corymbis,
Lugubribus iaceant lilia mista rosis.
Nunc Hiacynthe sonet tua littera scilicet ai ai,
Non tamen ista satis plena querela fuit.
Ergo notas folio plures inscribe rubenti,
Longius ut possit littera scripta queri
Occidit indigno sublatus funere Rufus,
Rufus ab Hessiacis notus ad astra iugis.
Lusciniae densa foliorum in fronde querentes,
Fundite flebilibus carmina maesta sonis.
Dicite lugenti patriae cecidisse Poetam,
Lumine quo casso mortua Musa iacet.
Hessiaci nunc flete ad aquas lugubria cygni,
Gutturibus fractis clangite triste melos.
Dulce tamen, quale ipse melos cantare solebat,
Cum libuit querula ducere saxa chely.
Dicite lugenti patriae, narrate poetis,
Quos nemorum silvis Hessia dives habet
Interiit fatis crudelibus Hessicus Orpheus,
Musarum patriae gloria Rufus erat.
Rufe per Hessiacos quondam notissime colles,
Quis tua flere satis funera maesta queat?
Ipse tuam mortem flavus deflevit Apollo,
Odit et irata spicula sumpta manu.
Lanificae corpus videre exangue sorores,
Cum sic audita est de tribus una loqui.
Quis malus hic nostris obrepsit legibus error,
Cur non hic vires nos habuisse pudet?
Nos tamen invitae fatalia stamina Rufo
Rupimus, heu nostra non reparanda manu
Quod nisi nostra loco non possent iura moveri,
Certum erat huic vitam restituisse viro.
Dixit et obducto siccabat lumina peplo
Nec reliquae lacrimas continuere duae.
Ponite lugentes ridentia carmina Musae,
Sumite luctificae tristia plectra lyrae.
Occidit indigno sublatus funere Rufus
Rufus ab Hessiacis notus ad astra iugis.
Flumina nunc maerent quaecumque per Hessida terram
Nunc tandem gravibus plena feruntur aquis
Flumina linquentes tristantur Naiades udae,
Omnis et in lacrimas unda soluta fluit.
Pene suos retro tulit aurifer Aedera cursus,
Mortis ut audivit nuntia Rufe tuae.
Tardior assueto piscosus Fulda fluebat
Vitreus informi Verra stupebat aqua.
Tristia nec rapidum latuerunt fata Visurgim,
Tunc visum nullas transposuisse rates.
Attonito Lanus vada miscuit anxia Rheno,
Vorticibus tacitis luridus Homa stetit.
Et quae praeterea pulcherrima flumina circum
Hessiades Musae Naiadesque colunt.
Flerunt intonsi petrosa cacumina montes
Humor aquae siccis fluxit Oreadibus.
Ipsa tuos cantus scopulosa per avia quaerit,
Et reliquis Echo vocibus icta silet.
Maesta dolet quoniam tibi non respondeat Echo,
Rufe tuo ablato carmine certa mori.
Morte tua sterilis facta, et sine frondibus arbor
Aruit, et florum languit omne decus.
Quas tu olim volucres cantu oblectare solebas,
Nulla sub arborea carmina fronde canunt.
Ponite lugentes ridentia carmina Musae,
Sumite luctificae tristia plectra lyrae.
Non tantum aequoreis Delphin lugebat in undis
Non tantum Ismarium Daulias ales Itim.
Non tantum Halcyone luxit Ceyca peremptum
Non tantum in vacuis flevit hirundo iugis.
Non sic ingemuit Glaucis in fluctibus olim
Pacifer aequoreas Cerylus inter aves.
Non adeo flerunt volucres ad busta volantes
Memnonis, in gelidis vallibus Eure tuis.
Quantum omnes lugent tua tristia funera Rufe
Rufe Deum laevo numine iusse mori.
Quae tibi contulerant faciles pulcherrima Musae.
Munera, morte tua mortua Rufe iacent.
Multae urbes flevere suos ceu numina vates,
Nobilis arx patriae te gemit alta tuae.
Non sic Ascra suum flevit petrosa poetam
Non sic Pindaricas Helladis ora fides.
Non sic Alcaei nec doctae carmina Sapphus,
Flevit in Ionia cognita Lesbos aqua.
Non sic parva suum ploravit Cea poetam,
Non sic Archilochum marmore nixa Paros.
Carminibus quicumque valent et voce Poetae
Deplorant mortis tristia fata tuae.
Te prior aethereas abiens Huttenus ad arces.
Lugebat mortis fata futura tuae.
Nunc quoque credibile est ipsum in regionibus illis
Te canere, et vitam deseruisse queri.
Plorat adhuc brevibus plectris tua funera Cordus
Cordus honor patriae deliciumque suae.
Te gemit ad liquidi viridantia littora Moeni,
Micyllus clarium [Note: 1531: Orig.: clarum] tangere doctus ebur.
Te meus ad Pegnesiacam Camerarius urbem,
Conqueritur faciles non habuisse deos.
Musa nec Ebneri reticet iuvenilis Erasmi,
Fata satis vitae non tribuisse tuae.
Carmina morte tua tam tristia concinit Hacus
Dulcia quam moriens guttura fractus olor.
Carmine et ore virens luget tua fata Sabinus,
Qua trahit illimes Albis avarus aquas.
Ipse quibus lacrimis, quo te fleat ore Philippus,
Non facile expediat Pieris ulla tibi.
Velius extinctum lepido te carmine luget,
Summa Silesiados Velius aura plagae.
Lauriger Helvetiis te Glarea luget in oris,
Brassica te tristi deflet uterque lyra.
Quid referam quanto suavis te cantet Ionas
Carmine, cum libuit voce lyraque potens.
Quos tibi dilectus [Note: 1531: Orig.: dilectos] quondam Spalatinus honores
Exhibeat maesto carmine, nemo rogat.
Ille suas de te noctesque diesque querelas
Ingeminat, numquam non memor ille tui.
Verum ego Noridibus quae nunc tibi solvo camenis,
Carmina sera quidem, sed tamen apta feres.
Haec ego nunc Musis pro te fero carmina Rufe,
Ante sepulcralis condita busta rogi.
Sumite lugentes plorantia carmina Musae
Et date venturo tempore posse legi
Tu quoque si qua super mens est de funere tali,
Rufe fer haec animi munera grata mei.
Sicut enim cum dulcis adhuc te vita teneret
Semper eras nostri maxima fama chori.
Sic tua nunc postquam dulcis te vita reliquit,
Perpetuo memores nos decet esse tui,
Nam quis te gravior? quis te constantior umquam
Dulcis amicitiae iura tenere fuit?
Quis Musas potuit fovisse benignior hospes?
Teutonides Musae quem coluere magis?
Atque hoc ut nimium fuerit, num iure rogemus
Aederides Musae quem coluere magis?
Me quem nascentem primum vagus Aedera vidit
Nullius ingenii movit imago magis.
Heu pudet, et dolor est nemora amplius illa videre,
In quibus est vitae fixa tabella tuae.
Heu domus, heu culti tandem sine floribus horti,
Quis vos successor dignus habere potest?
Quis nunc vos placidae studiorum possidet umbrae?
In quibus ingenii nobilis ara stetit.
Quam mihi grata fuit blando domus illa recessu,
Tam nunc ingrata est lumine cassa suo.
Quam Gotha vicinis residens in collibus Hesso,
Tam quoque nunc longe dissita visa mihi est,
Illa mihi hiberno vernabat sidere tellus,
Quae Musas tenuit Rufe beate tuas.
Nunc hiemant illi verno mihi sidere colles [Note: 1531: Orig.: calles],
In quibus idem olim maxima turris eras.
Donec in his istam tenuisti sedibus arcem
Felicis fuerant aurea rura Gothae,
Postquam tranquillam non incolis amplius arcem
Frigescunt sterilis sordida rura Gothae.
Otia ducebas vitae tranquilla beatae,
Nec Venus in partes venerat ulla tuas.
Sancta salutifero psallebas iubila CHRISTO
Nulla tibi strepitus cura forensis erat.
Simplicis et veri fueras candoris amator,
In tua non venit pectora livor iners.
Omnes ingenua doctos pietate colebas,
Tam sub te positos, quam tibi Rufe pares.
Et quamquam fortuna tuis virtutibus esset
Invida, fortunam vincere doctus eras.
Cuncta habuisse tuis tua te communia amicis,
Non uni tantum res ea nota mihi est.
Quid referam, quod eras claris natalibus ortus,
Per te est nobilior Mutia facta domus.
Tot bona, tot laudes, tot in unum munera pectus,
Condita, mors avida traxit acerba manu.
Et plures alios potuisti vivere in annos,
Non fuerant vitae languida fila tuae.
Vix tibi lustra decem rigidae clausere sorores,
Iam nova nix capiti coeperat esse tuo.
Et vigor in membris, et adhuc iuvenile vigebat
Robur, et infracto pectore firmus eras.
Invidit Nemesis, durae invidere sorores
Credo nimis veritae vivere posse diu.
Cunque tot annorum transisses limina Iani
Pene senex retrahi visus es ante diem.
Verum age lugubres sistamus Musa querelas,
Nil prodest miseris tristia verba loqui.
Tu mihi salve animis intersite Rufe beatis,
Nunc quoque pars animi maxima Rufe mei.
Moenia flammantis transcenderis aurea mundi,
Nec tua tartareis exsulet umbra plagis.
Quoque iaces viridi sub cespite Rufe sepultus,
Aurea pro spinis semper amoma ferat.
Mors: Tu quoque magnifice qui nos Huttene solebas
Spernere, magnifico vulnere strate iaces.
Hutten: Non iaceo, nec adhuc non te mors improba sperno
In quem necdum aliquid iuris habere potes.
M.: Nempe iaces nostri confossus arundine teli
Hoc in te certe ius habuisse fuit.
H.: Non iaceo, nec tela tuae mala sentio dextrae
Et nec adhuc pars est ulla sepulta mei.
M.: Nempe iaces, clauditque tuum brevis urna cadaver
An, qui sic iaceat, non cecidisse putas?
H.: Ut iaceant alii quos te stravisse superbis
Ipse tibi invictus te feriente steti
M.: Hoc si stare fuit, si hoc non ergo iacere est,
Dic age quo pacto te cecidisse neges?
H.: Non alia quam qua divi ratione feruntur
In casses numquam posse venire tuos.
M.: Quod si divus eras, cur sic rationis egebas
Ut caderes nostra dive perempte manu?
H.: Nec cecidi, nec divus eram, quid me improba captas
Pars etenim superest maxima viva mei.
M.: Stulte quid ambiguam post fata novissima vitam.
Captas? haec fatuae somnia mentis erant.
H.: Vivo equidem, neque si corpus malesana tulisti,
Vis animo venit vulneris ulla meo.
M.: Quid tibi fallaci blandiris imagine vitae?
Omnis ab extincto corpore vita iacet.
H.: Quid mihi damna vagae mentiris inania mortis?
Maior ab extincto corpore vita manet.
M.: Ut sibi iam fingant aliquam tua somnia vitam,
Fabula quid vitae proderit ista tibi?
H.: Quam mea fama mihi tribuit verissima vitam,
Adserit, et superis me facit esse parem.
M.: Diisne parem faciat te fama levissima, cuius
Facta est, atque eadem corporis umbra tui?
H.: Non ita, namque brevi clausum est breve corpus in urna
Fama manens pulsat Solis utramque domum.
M.: Ad te fama nihil tua pertinet amplius, ex quo
Seu bona, seu mala sit, nil tibi scire licet,
H.: Non ita, nam manes venit et bona fama sub imos
Et mala apud superos nulla relicta mihi est.
M.: Ergo quid utilium confeceris optime rerum
Scire operae pretium te referente mihi est.
H.: Quamquam teste egeat nullo mens conscia recti.
Non tamen est ullus dicere vera pudor.
M.: Dic igitur, quia non pudet hic quoque vana fateri
Quae vivus faciunt ut videare tibi.
H.: Parvus ad huc primaque notans lanugine malas
Musarum certo numine plenus eram.
Talia concinui iuvenili carmina plectro.
Qualia permulti non potuere senes.
Inter et aequales vigui, quantumque recordor,
Indole me nemo liberiore fuit.
M.: Iam minus admiror, genus hoc sibi semper ineptum
Promittit nullo tempore posse mori.
Sed cur nulla meas remorantur carmina vires?
Cur etiam vates spicula nostra petunt?
H.: Nil nobis tua tela nocent, quid avara superbis?
Desine, dum coepta cetera lege sequor.
Pene puer varias gentes et plurima vidi
Oppida, fortunae victor ubique trucis.
Nam mihi plus aliis saevit Dea caeca, nec umquam
Desiit indignis exagitare modis.
M.: Cur non et generis velles meminisse, quod illo
Clarior et mors est et tua vita fuit.
H.: Non pudet ingenuis adeo natalibus ortum,
Ut fuerim patrio sanguine Francus eques.
Sed mihi plus curae fuit, ut generosior essem,
Divitis aeternis dotibus ingenii.
M.: Quid tamen hoc prodest postquam nos ista tenemus
Omnia ceu forti capta trophae manu.
H.: Corpus avara tenes clausum, teneasque sepulcro,
Me mea cum superis vita superstes habet.
M.: Nondum digna satis vitae miracla peractae,
Queis vel adhuc possis vivere, facta refers.
H.: Prima rudimentis clausa est iuvenilibus aetas,
Digna viro gessit munera vita sequens.
Nam patriae laudes, et libertatis ademptae
Iura, manu, calamo, fortiter adserui.
M.: Quas laudes? quae iura refers? quibus adseris armis
An meritis eguit Teutonis ora tuis?
H.: Incluta Pontifices Germania passa tyrannos
Non tantum est meritis visa eguisse meis.
Quam mea facta licet non possent sola levare,
Quae tamen huic potui commoda ferre, tuli
M.: Qua ratione precor? nam tu nec corpore firmo
Nec fortunae opibus permetuendus eras?
H.: Viribus ingenii praesentia damna levabam
Corporis, atque isto nomine fortis eram.
Et mea raptores fregerunt scripta Cynaedos,
Plus quam mille aliis ullius arma modis.
Nec tamen imbellis fueram, nec corpore fractus,
Vulnera multa dedi, vulnera multa tuli.
Scit Romana lues bullarum turba ministri,
Nec tu strate mihi Galle superbe negas.
Quod tamen infirmi mihi corporis obicis artus,
Postremi vicium temporis illud erat.
M.: Straveris et Gallum, et Romanum fregeris hostem
Fractus es, et stratus non minus ipse mihi.
H.: Principibus quoque carus eram, sed plena malorum
Tempora, non sunt hoc passa fuisse diu.
M.: Nil moror ut fueris carissimus omnibus, hoc te
Plus iidem fato procubuisse dolent.
H.: Stultitia haec equidem mortalibus omnibus una est
Ut quod tu rapias, hoc periisse putent.
Illi igitur nostro funebria iusta sepulcro
Solvant, et lacrimis mortua membra rigent
Me mea stultitia securum fecit ab ista,
Quae nunc est alio vita futura loco.
Si bonus extinctum crudeli funere Daphnim,
Tytirus Andinas concinit inter oves.
Sicelis ereptum si flevit arundo Bionem.
Si casus eadem luxit Adoni tuos.
Si Maecenatem quisquis fuit ille, beatum
Flevit, et Augusto carmina digna dedit.
Tristia si magni deflevit funera Drusi,
Qui lacrimas tersit Livia sancta tuas.
Si tener amissum ploravit Naso Tibullum,
Ante diem Stygiae membra dedisse rati.
Si [Note: 1531: Orig.: Sic] defleta tibi est tua Cynthia docte Properti,
Illaque quae Paulo coniuge clara fuit.
Denique si magnum deflevit Musa Maronem,
Iussa sacro magni Caesaris ore loqui.
Nos Reuchline tuo nullos in funere fletus
Mittere, res veniam non habitura fuit.
Cuius ad interitum latis Germania campis.
Ingemuit cladis vulnera fassa novae.
Quem sic extinctum fortes luxere Suevi,
Ut natum genitrix unica flere solet.
Et merito, quid enim praeclarius extulit umquam,
Inclyta gens bello divitiisque potens?
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae,
Vestra novum certe gloria vulnus habet.
Qualis erat quondam Scythicis Anacharsis in oris,
Et tibi Pythagoras aequore cincta Samos.
Qualem cognovit Mythilenae Pittacon olim.
Orpheus qualis erat barbara Thraca tibi.
Talis Reuchlinus tibi erat Germanica Phorcyn
Et tibi Germano quisquis in orbe colis.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae,
Amisso luget nomine vester honor.
Parca sub Elysias Reuchlinum transtulit umbras,
Delitias nostras invida Parca tulit.
Est locus aurorae primo surgentis in ortu,
Aeriae supra lucida regna plagae.
Ille vel Hesperidum cultis certaverit hortis,
Alcinoi varium vicerit ille nemus.
Tam facili vernant aeterna rosaria cultu,
Luxuriat vivo germine dives humus.
Aurea felicem pingunt violaria campum,
Nulla est in tali pestilis aura loco.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae [Note: Vredeveld: Orig.: Musae] ,
Paene iacet vestri gloria fracta chori.
Illic felices inter nunc pascitur umbras,
Vivifica potu nectaris, ambrosia.
Non quali pavisse deos pater ille deorum,
Fertur ad ardentem Iuppiter Oceanum.
Sed qualem, caeleste animae genus, esse suerunt,
Quas sua per Christum pascit adulta fides.
Felices animas, quibus obtigit ista voluptas,
Usibus a cuius vita beata venit.
Felicem te dive tuo Reuchline recessu,
Quam bona mutata nunc loca sorte tenes.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae,
Vestra fere falsum gaudia nomen habent.
Nec te paeniteat doctissime nominis huius
Suevia, nam patria est non Pelopoea tibi.
Quis tamen argutis satis approbet omnia Graiis?
Non vis Reuchlinum Capnio forte placet.
Haec quoque si Latias vox non arridet ad aures
Hei quales flammas fumulus iste dedit.
Clarior ille fuit rutilanti fumulus astro,
Quod Venus in molli confovet alma sinu.
Fumulus ille diu sopitos excitat ignes,
Lampadis ille novi fumulus instar habet.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae,
Dimidio vitae gloria vestra caret.
Non fuit eloquii potior virtute Latini,
Graecia Reuchlino cognita tota fuit.
Primus Iudaeas voces et barbara nostras,
Chaldaeo docuit verba notanda sono.
Astrorum caelique vias et sidera novit,
Novit inhumanae tertia regna plagae.
Illi, si qua potest humanas ulla per artes,
Gloria plena dari, gloria plena data est.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae,
Non habet auctorem gloria vestra [Note: 1531: Orig.: nostra] suum.
Claviger invictam capitum grege contudit hydram
Perdidit hic isto durius angue malum.
Nam quae lerna magis totum grassata per orbem,
Quam Monachum nuper bardocucullus erat?
Ipsius hanc avide populantem viscera pestem,
Reppulit, et victae iura superba dedit.
Dicite mendicae volucres, quae caussa coegit,
Eximium rostris impetiisse virum.
An quia vos fatuae contemnitis omnia picae,
Quae reliquae metuunt et venerantur aves.
Nulla sed interea nisi frivola bella movetis,
Atque estis sola garrulitate truces.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae,
Gloria sub lacrimis vestra sepulta iacet.
Heu dolet et frustra dolet, et res stulta profecto est
Hic ubi nil prodest, velle dolere, dolor.
Sed quis tam iusto possit pugnare dolori?
Ipse dolor causam saepe doloris habet.
Hac quoque communi studiorum clade, quis umquam,
Riserit? aut quis tam saxeus esse queat.
Tam fera barbaries nulla est, quae vulnere tali
Non aliquo nequeat condoluisse modo.
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae
Non est incolumi gloria vestra statu.
Tene beate deo nullis Reuchline fleamus,
Nec tua condamus funera carminibus.
Te patriae flevere tuae, fortissima bello
Pectora, te gravibus Rhenus et Ister aquis.
Quantum afflicta tuo fuerit Germania fato
Flumina pene audent, mutaque saxa loqui.
Unde etenim bona quae tecum periere resumat?
Unde iterum dotes est habitura tuas?
Dicite Sueviades lugubria carmina Nymphae
Dicite nunc penitus gloria nostra iacet.
Regna colas vere melioris tertia mundi
Qua niveas ducit signifer agnus oves.
Qua sedet, et magnum nutu rex temperat orbem,
Quem peperit verum virgo puella Iovem.
Sit tibi sancte senex requies in partibus illis
Quam rabies monachum nulla movere queat.
Terra tui teneat placidissima corporis ossa,
Et tua in aeternos stent monumenta dies.
Saepius et nimio dura fuisse queri?Quod sibi fatales constituere deae.Patria, nec longi signa doloris habe.Altera te potior patria nacta mihi est.Quae, mihi si quis ad hanc conferat, umbra fuit.Incipio, et vere muneris esse mei.Qui nunc non minus est, quam fuit ante tuus,Fama quidem vivis esse maligna solet.Nube sub invidiae quae latuere prius.
Quamquam ego non latui, quamquam mea clara fuerunt
Nomina, splendescent nunc tamen illa magis.
Nam tibi multa et magna satis monumenta reliqui,
Illa meo quiddam [Note: 1531: Orig.: quidem] corpore maius habent.
Corpus iniqua quidem morbis attriverat aetas,
Ingenii semper gloria firma stetit.
Non hoc pestis atrox, non hoc declivior aetas
Excusso potuit dissoluisse statu.
Mansit, et extremos firmum pervenit ad annos,
Hoc mors non potuit cogere saeva mori.
Nec tibi profuerat corpus quod inutile fecit,
Mille modis aetas, crux data mille modis.
Profuit hic animus tibi patria, proderit idem,
Dum decus ingenii corpore maius erit.
Quamquam dum solidas vires animosa senectus
Sufficeret, miles non tibi turpis eram.
Nec te credo mei post tot benefacta pudebit,
Utilis est virtus nunc quoque nostra tibi.
Et si permittis de me [Note: "me" lacking in original, supplied from 1531] mihi dicere, postquam
Invidiae stimulis gloria vera caret.
Plus tibi praestiterant solidae mea nomina laudis,
Quam foris aut vires divitiaeve domi.
Ipse tuam fovi per regna externa salutem,
Ipse tui vindex semper honoris eram.
Pro te saepe tuli discrimina maxima, pro te
Saepe steti supplex Caesaris ante thronum.
Maximus eximiis me laudibus Aemilianus
Caesar honoratum iussit habere locum.
Nec me Caesarea potior fuit alter in aula
Consiliis, rerum fructibus, ore, fide.
Nec mihi defuerant virtutes militiei
Bellica sunt ductu signa relata meo.
Sed poterant de me speciosius ista referri
Pluraque quae prohibet dicere facta pudor.
Haec tibi si qua potest exsistere causa querendi
Abstulit haec durae mortis avara manus.
Nec mihi profuit ingenuas cumulata per arteis
Gloria, quo caderet corpus inane minus.
Non sacra magnorum mysteria cognita vatum,
Quidquid et arcanum litera sancta docet.
Omnia non sacri lustrata volumina iuris,
Non quidquid medicae cura salutis habet.
Omnia non facili tenuisse mathemata sensu,
Quodque aliquis magnos Rhetoras inter eram.
Non operata diu duplicis facundia linguae
Denique non quidquid Pallas amare potest.
Haec mors cuncta tulit, nihil horum ingrata reliquit,
Si spectes miseri corporis officium.
Si vero aeternae, quod debes, nomina famae,
Talia cum vellet tollere dona, dedit.
Sicut enim corpus consumit avara recoeptum,
Sic dona ingenii splendidiora facit.
Parte igitur meliore mei tibi cara superstes
Sum patria, hac numquam mortuus esse ferar.
Tu monumenta stude nostri retinere favoris
Si sapis, ut maneant quam diuturna tibi.
Inde mei similes multos ut habere labores
Admonitam et memorem te satis esse velim.
Ne placidi tantum spectes commercia lucri
Rei non indignae si tueare modum
Quod si divitias studiis sapientibus ornes,
Aequari nulla laus tua sorte queat.
Sicut enim flores rerum moderamine laeto
Sic arteis debes laeta fovere bonas.
Atque animum studiis tanto magis addere, quanto
Sordescunt isto tempore spreta magis.
Quod si non facies, neque credes ista monenti,
Quo te paeniteat iam tibi tempus erit.
Nec procul illud erit tempus, nisi cauta futuri,
Praevenias cladis tristia damna tuae.
Qua facere id possis, nec tu nescire videris
Nec decet hic manes consuluisse tibi.
Quamquam consiliis mens libera corporis aestu,
Plus valet, et propius cunctaque seque videt.
Tu mihi si qua voles impendere praemia honorum
Fac cineri solvas omnia iusta meo.
Hic ubi Pegnesus pulchram vagus alluit urbem,
Quae de Teutonica Noride nomen habet.
Hic mihi constitues clari monumenta sepulchri
In quibus abiecti corporis ossa cubent.
Et positum in viridi signabis cespite marmor
Sive hoc, sive alio carmine forte [Note: 1531: Orig.: ferre] voles.
Nuper in hac reliquum Bilibaldi condidit urna
Quam civi posuit patria grata suo.
Hunc mihi tu statues tumulum monumenta, per orbem
Ipse mihi feci non peritura. Vale.
Cui sua divitias virtus et honesta laborum
Opes honestas contulit patientia.
Scribere me Dantisce iubes Epicedia magni
Quae Mercurini funus ornet laudibus.
Fas mihi mandatis animo parere volenti
Tua cuncta iussa quem decet, capescere.
De me sic meritus cum sis, et sic tua virtus
Et postulet haud vulgaris eruditio.
Accipe sed lacrimis alieno carmina plectro
Ratione scripta Mercurini nominis.
Quod quia spreverunt Elegi tractasse rebelles
Successit his Iambus aequus arbiter,
Quondam criminibus nunc aptus [Note: 1531: Orig.: aptis] et ille querelis,
Et ante saepe lectus in funebribus.
Tempore quo tetricae ruperunt fila sorores
Tibi Mercurine [Note: 1531: Orig.: Mrecurine] Chattinariae domus
Eximium decus, ad tumulum venere frequentes,
Divae daturae iusta funeri tuo.
Prima bonis virtus comitata sororibus ibat
Probitate, lege, pace, iustitia, fide.
Ibat et ipsa suis sapientia cincta ministris,
Modestia, pietate, fortitudine.
Ex his triste duae pheretrum subiere priores
Capulum sequentes ingemuere ceterae.
Praecipue pax atque fides, quas ille solebat
In tempus omne amare constantissime.
Iustitia indecores flebat laniata capillos
Audita sive hoc, sive tale quid loqui.
Quae modo ab exilio duce te revocata videbar,
Te Mercurine abeunte rursus avocor.
Conscidit alma fides lacerae subtegmina pallae
Et eiulabat ut solent miserrimae.
Ingemuit probitas solam se questa relinqui
Quod occidisset ipsius verus pater.
Quis numerare queat, quot in illo funere divae
Bonis amicae lacrimas effuderint?
Quas neque crediderim tantum doluisse, cicuta
Quando extulere consopitum Socratem.
Nec plures lacrimas magno fudisse Platoni
Cum sternerent funebre diversorium.
Non sic Democritum flerunt non Pythagoraei
Ad haud parum lacrimosa busta funeris.
Nec tantum ille chorus virtutum Heroinarum,
Funebre solvit Mercurino debitum.
Verum etiam super Aonides venere puellae
Nec defuere contorales Gratiae.
Quae procul e tumulo spectantes tristia magni
Sed gloriosa Mercurini funera.
Constiterant maestae gemitusque dedere Camenae,
Collacrimantes adstiterunt Gratiae.
Cum sic prae reliquis de ter tribus una loquuta est,
Fuisse credas Uranien amabilem.
Heu dolor, hoc etiam Parcis licuisse superbis,
Quis aequiore pectoris sensu ferat?
Ecce iacet nostri quondam defensor honoris,
Nos ille semper excolebat unice.
Quanto nostra [Note: 1531: Orig.: nostro] salus orbata est praeside? quanto,
Orbata patre vera virtus exsulat?
Quale Auguste tuo decessit lumen honori,
Letale vulnus hocne sentis Carole?
Nemo tuae melior, te principe, praefuit aulae,
Meliusque rebus nemo consuluit tuis.
Pacis et armorum fuit arbiter aequus, et idem
Auctoritate summus, invictus manu.
Magnarum contemptor opum, pietatis imago
Rarissima altae fama temperantiae.
Invidere tuis talem fata impia rebus
Auguste Caesar o beate praesidem.
Ne tibi quo posses veterum virtute priorem
Te gloriari dira sors relinqueret.
Nam fuit ille tibi, quod Maecenas fuit olim
Tuo bonus ter maximo cognomini.
Quod fuit Aeacidae Phoenix, quod Nestor Atridae,
Quod Mentor incluto senex Ulisseo.
Quod fuit Aeneae magno generosus Achates,
Quod glorioso Ephestion Philippidae.
Nunc tamen ille brevem tantus tenuatur in urnam,
Et vix inane nomen exstat illius.
Vos mihi nunc maestae date lilia pulchra sorores,
Cumulemus ut sepulcra floribus novis.
His saltem illustrem decoremus honoribus umbram,
Fungamur hoc, quamvis inani munere.
Talibus Uranie [Note: 1531: Orig.: Uraniae] dictis affata sorores
Confusa tristes eiulatus aedidit.
Nec Charites tacuere, sed e tribus [Note: Vredeveld: Orig.: tristibus] una loquuta est
Thalian hanc fuisse floridam ferunt.
Nos larga dedimus caelestia munera dextra,
Tibi Mercurine queis placebas omnibus.
Luminibus blandam tibi nos afflavimus auram,
Nos vultui tuo perennem gratiam.
Nos decus indidimus maiestatemque verendam,
Tuoque robur haud iniquum corpori.
Nostrum munus erat quae te facundia divis
Aequavit ipsis, praetulit mortalibus.
Quid tamen haec prodest tibi nos tribuisse deorum,
Benignitate copiosa munera?
Invida postquam isthaec mors abstulit omnia, quando
Fuerant tibi datura fructum maximum.
Iam patrium linquens Hispani flumen Iberi,
Germaniam petis secutus Caesarem.
Cum subito extinctum populi videre colentes,
Montana regna ad Oenipontum nobile.
Scilicet invidit fatum, ne magna videres
Rheni superbi, Danubique flumina.
Sed nihil immiti prosunt in morte querelae,
Nullis superba precibus umquam flectitur.
Nos tibi nunc tumulum facimus, tumulumque coronis
Ornamus hisce perpetuo virentibus.
Ut dum vere novo repetitus floreat orbis,
Tua gloriosa laude fama floreat.
Et merito, quid enim non lugeat omnis ademptum
Norica res fato publica Nucelium?
Nam si parva levi languent discrimine, peius
Corporibus magnis vulnera magna dolent.
Sentit, et ipsa suum sic fert animosa dolorem,
Ut dextra vulnus dissimulante tegat.
Quamquam non ita dissimulat, quia languet honesto
Vulnere, ut hac sese clade dolere neget.
Non negat, imo gravi se laesam sorte fatetur,
Postquam Nucelium Parca maligna tulit.
Nunc igitur fato crudeli deflet ademptum,
Quae prius urbs illo cive superba fuit.
Et merito lugens talem sibi deflet ademptum,
Seu libeat natum dicere, sive patrem.
Nam quod dilectae mater solet esse parenti,
Hoc numquam patriae non fuit ille suae.
Quod natae [Note: 1531: Orig.: nate] genitor solet esse fidelis amanti,
Hoc tibi dum licuit Noricaberga fuit.
Hunc non illa fleat? non huius iniqua queratur
Stamina posterius non potuisse trahi?
Non si sit Scythico sub sidere condita, non si
Inter inhumanos sit sita Bessagetas.
Namque fuit patrii studiosus semper honoris,
Urbanae custos utilitatis erat.
Ille sua sanctum ornavit virtute senatum,
Plebei semper amans ordinis ille fuit.
Publica privatis bona praeposuisse solebat,
Nec propria quaquam commoditate trahi.
Consilio bonus, ingenio fuit utilis acri,
Facunda eloquii dexteritate potens.
Cumque magistratum gereret, non illius umquam,
Iure tumens, voluit plus licuisse sibi.
Natura facilis, civilis, et aequus in omnes,
Non aliqua fastus asperitate gravis.
Non rigidus, non ore minax affabilis omni
Tempore, seu iuvenis, seu loquerere senex.
Nulli umquam nocuit, multos adiuvit, et omnes
Officiis studuit demeruisse bonos
Cunque Latina minus saperet, tamen illa fovebat,
Unicus, et studiis semper amicus erat.
Vidit enim pulchris studiorum fructibus urbes,
Crescere, et huic illis esse putabat opus.
O rara virtute virum, nam tempore nostro,
Qui studia ignorant despicere illa solent.
Quid memorem quanto ille [Note: 1531: Orig.: illi] fidem Christeida cultu,
Qua pietate animi simplicis extulerit?
Sancta renascentis divini oracula verbi,
Prima loco iussit civibus esse suis.
Quod Cato Romanae quod erat Pompeius urbi,
Ille suae, tantum dempseris arma, fuit.
Nec sic eminuit primum ut se vellet haberi,
Libera res fasces debet habere pares.
In quibus eminuit tamen, illa fidelibus auxit,
Ipse pares spectans, facta ministeriis.
O clarum pietate virum, cui civica certe,
Si ferat haec aetas danda corona fuit.
Nam plus est in pace bonos bene ponere cives,
Quam medio in bello conseruasse malos.
Ille etiam seu pacis erant, seu tempora belli,
Sive nec hoc certum, sive nec illud erat.
Nil alienum a se humani ratus esse negoti,
Pauperibus promptam saepe ferebat opem.
Munera iudicio non praetulit, omnia fecit
Ut scirent omnes et sine teste nihil.
Aequales summa pietate colebat amicos,
Sed nec inaequales sprevit amicitias.
Omnibus obstrictum se maluit esse videri,
Quam male devinctum quemlibet esse sibi.
Moribus his fuerat quos, quam reprehendere, posset
Ipse magis vera laude probare Cato.
Ornabat facilem generosa modestia mentem,
Suspicio luxus nec levis ulla fuit.
Nemo magis ganeae, nemo magis ebrietati
Nemo magis ludis turpibus hostis erat.
Talis hic, et tantus, quid ni doleatur ademptus?
Non fleat urbs tali Norica cassa viro?
Roma suum lacrimis Ciceronem flevit acerbis,
Sed raptum exilio, non tamen exitio.
Atque hunc restituit cupidae Pompeius urbi,
Atque alii, res haec deteriore loco est.
Norica sic gemit ex oculis urbs prorsus ademptum
Nucelium, ut nemo restituisse queat.
Si foret exilio bonus hic revocandus ab ullo [Note: 1531: Orig.: illo]
Nulla nimis spatii terra habitura fuit.
Ibimus extremos ultra Garamantas, et ultra
Aestivae Solis torrida regna plagae.
Ibimus et Scythiam supra Tanaimque nivalem,
Quaque stat aeterno Tethyos unda gelu.
Nunc nec ab occiduis, nec ab Euri vallibus illum
Possumus in nostros restituisse lares.
Illum ac nos inter mors ferrea limina fecit,
Limina quae nulla frangere detur ope.
Illa Cyclopaeis validas mage [Note: 1531: Orig.: mago] turribus arces
Exstruit, humanas despicit illa manus.
Illa nec ambiri longarum ambage [Note: 1531: Orig.: ambago] viarum,
Nec falli quavis conditione postes.
Omnibus insidias posuit regionibus, omnes
Decipulis homines nocte dieque capit.
Solius arbitrio nutu quatientis Olympum,
Aut cessat properans, aut furit incipiens.
Huius ab insidiis postquam est excoeptus, et istas
Humani posuit corporis exuvias.
Iam loca Nucelius placida et meliora frequentat,
Nunc tandem patriae civis in urbe suae.
Nanque haec non patria est nobis, quicumque profecti,
Huc ex aetherea ducimus arce genus.
Hinc sumus atque istas post fata revertimur oras,
Quicquid in his tenebris vivimus, exilium est.
Illo Nucelium mortali ex orbe reversum,
Desinite iniusto velle dolore queri.
Quin potius monumenta viro victura parate,
Ipsius ut longo tempore vivat honor.
Hoc cives decuit gratos, sic ipse tot annis,
De vestris meritus rebus et urbe fuit.
Sed ne forte olim spectetur inane sepulcrum,
Impositum cineri littera signet opus.
Hoc quicumque vides signatum carmine saxum,
Hic sita Nucelii Casparis ossa scias.
Praefuit ille diu patriae feliciter urbi,
Pene senem morbi vis truculenta tulit.
FINIS.
Cum mihi funebres dictaret Musa querelas,
Nuper, et augendis luctibus apta foret.
Frangebam calamos, et plectra loquatia rupi,
Ad lacrimas iterum non habitura viam.
Heu incerta hominum fiducia, nulla futuri
Spes animi certam debet habere fidem.
Nam mihi cum ratio non ullius ulla querelae,
Fine videretur posse venire novo.
Quam subito in tenues spes illa evanuit auras,
Quam subito est ratio carminis orta novi.
Scilicet illustres caneret dignasque perenni
Laude animas, quae nunc muta Thalia foret.
Non ita, nam fato iacet ille extinctus iniquo,
Ille decus patriae praesidiumque suae.
Cuius ad interitum Nymphae Pegnesides aegrum
Vorticibus rapidis exseruere caput.
Et quis io periit? mediis nam sensimus undis
Insignem meritis interiisse virum.
Cum subito tenues vox est audita per auras,
Fallimur? an Genii Noridos urbis erat?
Dicite lugentes funebria carmina Nymphae,
Ferali tristes cingite fronde comas.
Occidit Ebnerus dubiis Hieronymus annis,
Nam potuit plures vivere et esse super.
Attigit undecimi vix dum confinia lustri,
Rupit adhuc stabilem de tribus una colum.
Dicite crudeles infamia numina [Note: 1531: Orig.: nomina] Parcae,
Hic vos nonne modum, non habuisse pudet?
Quam vos utilibus sublatam exstinguitis annis,
Ah nondum virtus debuit ista mori.
Non sibi sed patriae plures vixisset in annos,
Ebnerus patriae vivere doctus erat.
Quae nunc ipsa patrem merito sibi luget ademptum
Lugubre funereo pulvere sparsa caput.
Dicite lugentes funebria carmina Nymphae,
Ferali tristes cingite fronde comas.
Illum omnis luget populus, quique incolit urbem,
Quique extra populus moenia celsa colit.
Omnis et hunc aetas, sexusque hunc omnis, ademptum
Feminei coetus tota corona dolet.
Hunc deflent cecidisse viri iuvenesque senesque
Nemo puer, lacrimis nulla puella caret.
Omnes ille equidem pietate accepit eadem.
Omnibus ex animo fidus et aequus erat.
Mirum quod tanto in populo vox nullius umquam
Ausa est de factis illius ulla queri.
Parte omni ex aequo virtutes miscuit omnes,
Par in eo gravitas dexteritasque fuit.
Qualem divitibus, talem se gessit egenis,
Unus erat candor pectoris, una fides.
Extulit aequatam non ulla superbia mentem,
Nullius insurgens perculit aura metus.
Quod si iustitiam spectes, haec summa feratur
Laudis, Aristides Noricus ille fuit.
Si quam res animo prudenti gesserit omnes,
Hic te pene, Fabi Maxime, maior erat.
Quos adeo forti non sprevit pectore motus,
Non merito ut dicas Caesar et ille fuit.
Pulchra verecundos comitata modestia mores,
Ante et Graiugenas Romulidasque tulit.
Quamquam si libeat gentilia nomina nostris
Conferre, innumeri qui peterentur erant.
Nostra alia est ratio sancti quos unda lavacri
Abluit, et fassi qui tua Christe sumus.
Qui tua Christe sumus fassi, mortemque crucemque
Vulnera, flagra, genus, munera, verba, fidem.
In quibus ille fuit tanto succensus amore,
Ut leve pro Christo duxerit esse mori.
Quam bene pro solo vetera omnia nomina Christo
Spernimus, hic illi vitaque duxque fuit.
Rettulit omnia ad hunc, accepta huic cuncta ferebat,
Quae data cognorat munera cumque sibi.
Mille alias alii adnumerent virtutibus istis,
Me vetat ingenuus dicere plura pudor.
Dicite lugentes funebria carmina Nymphae,
Ferali tristes cingite fronde comas.
At tu iudicio fatorum ablate maligno,
Quantus es eximia factus in urbe dolor.
Te non soli homines, non patria sola, sed ipsi
Pene etiam montes, mutaque saxa gemunt.
Te nemus Hercynium, vitrea te [Note: 1532: Orig.: ve] Noricus unda
Pegnesus, liquidi te gemuere lacus.
Nunc tua rura etiam Megalopagana queruntur,
Te sine quod placeat laudis habere nihil.
Coniugis ut carae lacrimas gemitusque perennes,
Ut taceam sanctae pignora rara domus.
Quid tuus ille animi sibi nunc assumet Erasmus?
Ille tui generis gloria, fama, decus.
Quantas ille tibi laudes, quantasque dicabit.
Ingenii dotes et monumenta sui?
Tu tamen o caelo iuvenis gratissime, ne te
Ne procul a Musis mors genitoris agat.
Cur tamen haec metuam de te, quem laeta iuventae
Gratia non paucos extulit ante senes?
Dicite lugentes funebria carmina Nymphae,
Ferali tristes cingite fronde comas.
Illius, ille chorus luget tua funera, cuius
Ordinis eximium tu decus unus eras.
Non quia non habeat [Note: 1532: Orig.: habeant] similes tibi, sed quia tandem
Ex ista non est integra parte sui.
Quid loquar [Note: 1532: Orig.: loquor] ingenuas quam foverit impiger artes
Quam tulerit Musis tristibus unus opem?
Quo misere afflictis studio succurrerit, et qua
Fulcierit lapsas dexteritate Scholas.
Nimirum ingenuas evectus et ipse per arteis,
Artibus ingenuis verus amicus erat.
Vidit enim quam contemptae spretaeque iacerent,
Quamque esset clades inde futura gravis.
Atque ita consuluit patriae, quantum esset in ipso,
Quantum etiam possent tempora dura pati.
Sed tamen invidere viri conatibus istis,
Numina nascenti non satis aequa Scholae.
Quod si digna Deo virtus spectanda fuisset,
Hic vir ob hanc dignus ne moreretur erat.
Si probitas, si sancta fides, si fixa Deo spes,
His satis armatus viribus ille fuit.
Quid tamen hoc prodest? quid cingi talibus armis
Invictas Divum profuit ante manus?
Dotibus a tantis cur non fatalia Parcae
Numina, crudeles abstinuere manus?
Vel si virtutem nihil est coluisse, dedissent
Vivere adhuc paucos huic licuisse dies.
Sed tamen est nimium ratio huius inepta querelae,
Gratari et melius, quam doluisse fuit.
Ponite lugentes funebria carmina Nymphae
Ornatas viridi cingite fronde comas.
Perdidit Ebnerus falsae mala gaudia vitae,
Invenit vitae gaudia vera novae.
Exuit arma sui mortales corporis artus,
Induit arma animae non moritura suae.
Pone modum lacrimis urbs Norica, mitte querelas
Nil prosunt lacrimae, nulla querela iuvat.
Quin gratare tui potius, quod vivit alumni
Gloria, quod virtus non obitura manet.
Non moritur quisquis tales post funera laudes
Invenit, ista bonis vita venire solet.
Nam quis in hoc populo non miris laudibus illum
Evehit, et patriae vulnera tanta dolet?
Quamquam stulta hominum vanos sapientia motus
Fingit, et ipsa nocens anxia vita sibi est.
Nullus enim miseris modus est affectibus, et nos
Apparens falsi ludit imago mali
Tanquam vel nobis prosit, vel lumine cassis,
Incusare Deos flere, dolere, queri.
Cum nihil hinc ad nos redeat, nihil adferet illis
Praeter stultitiae non habuisse modum.
Sicut ubi errantem sequitur canis impiger umbram
Extimat esse aliquid, quod nihil esse liquet.
Aut ubi vana leves turbant insomnia sensus,
Omnia quae veniens discutit hora vigil.
Nos quoque qui lacrimis nimis indulgemus ineptis,
Non nimium a brutis turba aliena sumus.
Quin magis hoc ipsis peiores nomine brutis,
Quod nos iudicio fallimur, illa minus.
Nam ratio est aliquo, quae iudicat omnia sensu,
In nobis ratio est, haec ratione vacant
Cum vero rapidae terremur imagine mortis,
Incautos animos somnia vana movent.
Omnia quae veniens post mortem vita revelat,
In media vivos morte fuisse docens.
Quare agite o vanas procul hinc auferte querelas,
Quos fata Ebneri mortis acerba movent
Ille quidem tetro mortalis carcere liber
Corporis [Note: Vredeveld: Orig.: Carceris], astriferi possidet orbis opes.
Unde haec vana hominum ludibria ridet, et istas
Undantes lacrimis non amat inferias.
Nos tamen haec dedimus memori descripta libello
Carmina, sic merito, qualiacumque viro.
Non quia vel manes his credam posse moveri,
Nostra vel aetherias tangere verba domos.
Sed quia quod, quem non potui, testentur honorem,
Seu quia quod volui, nomen in astra ferant.
Vos quoque qui bibitis sacrae Permessidos undas,
Quorum non paucos Noris amoena fovet.
Vos agite Ebneri cultis signate sepulcrum
Versibus, et grata condite busta manu.
Ille quidem vestro semper sic favit honori,
Ut vix huic tulerint moenia vestra parem.
At tibi Dii faciles, tibi sit placabile caelum,
O anima excessu facta beata tuo
Molliter exigua corpus requiescat in urna,
Donec in hoc licitum sit rediisse tibi.
Donec id adventus tuba nuntia suscitet horae,
Per quam vita bonis, Mors erit una malis.
Manibus ut magni funebria poscis [Note: 1537: Orig.: possis], Erasmi,
Flebilibus numeris, docte Gerharde, canam.
Obsequerer, si nostra suas in carmina Musae
Quas olim vires exhibuere, darent.
Qualibus invaluit primae calor ille iuventae,
Qui nunc exstincto frigidus igne iacet.
Sicut laeta vides primi nova gaudia veris
Dum viret, et varias parturit annus opes.
Post ubi vernus honor defloruit omnis, ab illo
Omnia perturbat, tempore, tristis hiems.
Sic mea vere suo, quae floruit indole laeta
Musa senectutem sentit adesse suam.
Non quia iam canas contraxerit illa pruinas,
Proque sacro gelidas hauriat amne nives.
Sed quia pomiferi ceu tempora prospicit anni,
Nec iuvenem, nec se dixerit esse senem.
Et mihi iam tales iteranti saepe querelas,
Fastidit solitum nausea facta cibum.
Experiar tamen, et quantum se Musa canenti
Ingerit, haud magno, quod petis, ore canam.
Nam tibi tam blando, tam pectore, iusta petenti
Quis neget? et si quis, qua ratione neget?
Eximium fato functum lugemus Erasmum,
Hoc duce qui Musis addita turba sumus.
Fatorum invidia quis enim dubitarit? Erasmus
Hinc est ad superas iussus abire domos.
Hic nihil invidiae est, sed enim superesse licebat
Longius, haec series non properanda fuit.
Certa erat haec illi requies a fine futura,
Tardior hic finis debuit esse tamen.
Vixisset paucos, et ad huc potuisset, in annos
Iusta minus forsan nostra querela foret.
Nunc quia non licuit superesse diutius illi,
Quam decuit, querimur, plus libuisse tribus.
Dignus erat Pylios qui vita exisset in annos,
Atque etiam plures Nestoras esse super.
Tot, nisi vana ferunt, vivaces saecula cervi
Exsuperant, cornix garrula tam fit anus.
Tam dedit angustos homini lex improba fines,
Naturae ratio tam minus aequa fuit.
Ut tamen hac nobis non sit ratione dolendum,
Quicumque e media pars quota plebe sumus.
Quantum erat ingeniis tam sanctis parcere , et istam
Fatali legem postposuisse die?
Nec de plebe fuit media, virtutis Erasmus
Nomine, semideum par fuit ille choris.
Eripuere tamen terris hunc fata, quid ultra
Erepto hoc prodest flere, dolere, queri?
Quae non abstinuere manus a funere tali,
Paene deos cogent impia fata mori.
Nam quid non habuit? quid non fuit ille, quod ipsae
Fatales possent non timuisse deae.
Eximium fato functum lugemus Erasmum,
Hoc duce qui Musis addita turba sumus.
Ingenio fuit ille sui clarissimus aevi,
Viribus eloquii maximus ille fuit.
Ille sacris primus detractum nuper honorem
Reddidit, et cultus vestiit arte novi.
In lucem pravas monachorum protulit arteis,
Legitimoque deum iussit honore coli.
Ut taceam quanto pietatem iuverit auctu,
Innumerabilibus viribus ingenii.
Infra se positis, et humi repentibus, omni
Quo potuit studio profuit, arte, fide.
Tot ratione scholas studiorum muniit omnes,
Quot nemo, ante ipsum, qui potuisset erat.
Quae non abstinuere manus a funere tali,
Pene deos cogent impia fata mori.
Perpetuo praesens fuit illi copia fandi,
Dixisses magno cum Cicerone loqui.
Nec mea teste caret vox haec, monumenta reliquit
Plurima, quae nullus nescit in orbe locus.
Quae legit immensas Germania magna per oras,
Quae legit Hesperiae littus utrumque plagae.
Quae legit a nostro divisa Britannia caelo,
Quae legit Arctoo Dania cincta mari.
Quae Scotus et Picti, quae dites lacte Suedi,
Quae legit aeripedi Sarmata pastus equo.
Denique quae totum legit omnis fama per orbem,
Sub quacumque aliquod nomen Erasmus habet.
Eximium fato functum lugemus Erasmum,
Hoc duce qui Musis addita turba sumus.
Illum omnes flevere boni, flevere malique
Usque adeo studiis omnibus unus erat.
Illum Teutonici lugent vada caerula Rheni,
Et quicumque ab eo nobile nomen habent.
Praecipue qua se praeter Basilea fluentem
Spectat, et occiduas mittit, ut intret, aquas.
Illa viri cineres tanti, tumulumque recentem
Possidet, illa suo condidit ossa sinu.
Illum orae celebrem nunc luget ad Albidos undam,
Quae schola grande decus temporis huius habet.
Quae non abstinuere manus a funere tali,
Pene deos cogent impia fata mori.
Illum, parte sui, maerens, Erphurdia luget.
Hei mihi quod totam dicere grande fuit.
Luxisset meliore modo, nisi forte fuisset
Non satis in Musas officiosa meas.
Nos quoque qui patrio colimus loca proxima Lano,
Hic obitus merito flemus Erasme tuos.
Hic ubi belligeri Martis cognomine Burgum,
Ardua praecelsae culmina rupis habet.
Eximium fato functum lugemus Erasmum,
Hoc duce qui musis addita turba sumus.
Quid moror in parvis? illum Germania luget,
Quanta sub Arctoo, sidere cumque iacet.
Extinctum hunc ab utroque mari terra Itala luget,
Gurgitis usque ad aquas magne Pelore tui.
Hunc Tartessiacas Hispania deflet ad undas,
Nunc mistas lacrimis ducit Iberus aquas.
Hoc nunc armipotens vitali lumine casso,
Gallia quodque fleat, quodque queratur habet.
Hunc gemit assiduo populosa Britannia fletu,
Haec illi genitrix pene secunda fuit.
Omnis in occiduo quae fluctuat insula Ponto,
Turbata est fama mortis Erasme tuae.
Tam perculsa gravi lugeret Graecia fato,
Si foret illa sui iuris, ut ante fuit.
Quae non abstinuere manus a funere tali,
Pene deos cogent impia fata mori.
Tu tamen ante alios, nisi tu tua damna dolebis,
Dotibus invideam dure Batave tuis.
Te magis illustrem tuus ille beavit alumnus,
Quam, quibus immodice luxuriaris, opes.
Quam quae bellipotens duris te exercuit armis,
Olim Romanae pars quota militiae.
Ille tibi famam peperit sine fine futuram,
Invidet hanc laudem Romula terra tibi.
Tota tibi socio plaudit Germania coetu,
Hac ille ingenue matre superbus erat.
Illum nunc eadem tecum, tibi, luget ademptum,
Non secus ac nati viscera cara sui.
Eximium fato functum lugemus Erasmum,
Hoc duce qui Musis addita turba sumus.
Dicite fatales crudelia numina parcae,
Hic numquid vires vos habuisse pudet?
Vos quoque vocales placidissima numina Musae,
Anne ego vos lacrimas hic tenuisse putem?
Non puto, nam blando coluit vos semper amore,
Totus erat vestri laus, decus, aura, chori.
Vestris ille puer crevit nutritus in umbris,
Lac vestris infans suxit ab uberibus.
Haec mihi dicenti, sic reddidit una sororum
Uranie [Note: Vredeveld: Orig.: Uraniae], nisi me forma fefellit erat.
Nemo datas fato potuit praevertere leges,
Omnibus haec certa est meta terenda rota.
Qui tamen hac moritur, qua lege est functus Erasmus,
Non moritur, sed quo vivere possit habet.
Quare age mitte graves tristi de pectore curas,
Nec nos perpetuo tempore flere decet.
Quandoquidem vitam nunc primum vivit Erasmus,
Quam recto vitam dicere iure queas.
Quin potius posito versus inscribe sepulcro,
Quos propria scripsit blanda Thalia manu.
Quod reliquum magni bustum breve clausit Erasmi,
Clausit idem docta cum pietate fidem.
Non tamen hic totus tegitur, pars maxima terras
Implet, et haec illi non satis urna fuit.
LECTORI.
Alcinoi legimus, miramur Adonidis hortos,
Invenit Hesperidum succina silva fidem.
Quae tandem invidia est, non his permittere silvis,
Ficticii saltem nominis esse decus?
Fallor, an huc aliquis tamen ingredietur amicus,
Quem nova querceti divitis umbra iuvet?
*iwaxei/mou tou= *kamerari/ou.
u(/lhn th\nd' e)lqw\n ei)s2 a)/culon e)/rgou a)qrh/seis2
ou)x o(/qe bh=s a)/rcwn a)ll' o(/qi lhco/menos.
kai\ ga\r g' ei) pa/ra muri' e)/asi ka/l' a)lla/ te te/ryin
e(/cei o(mw=s2 pro/teron pa=n pelekissa/menon.
ma=llon d' ou)de\ po/nou ko/ros ou)de/ soi e)/sset' e)rwh/
pri\n ta/d' a)nagnw/sei dendrea\ pa/nta pe/sh|
ut ille inquit, calore mihi effluxerant. Collegi igitur magis quae potui, quam quae volui: nihil enim eorum exstabat amplius quae iuvenis luseram, quae quidem ipsa quamquam ego quantum ad naturam attinebat semper iudicaveram ex meis esse optima, tamen placebat magis superesse apud me quaedam eius generis in quibus serior aetas sese exercuisset, nam ea ipsa et plus iudicii habere, et minus indulgentiae circa naturae lascivientis fluxum et copiam, quae plerumque nisi moderere, vitiosa valde esse consuevit, videbantur. Nam quod ad Bucolica et Heroidas attinet, ea omnia, quamquam ipsa quoque iuveni adhuc dum exsistenti mihi temere magis exciderant, quam cum iudicio erant emissa, tamen annum iam natus ferme quadragesimum, velut ad iudicium et examen revocata recognovi, recognitaque ac multis in locis locupletata, iterum aedidi, adeo ut istorum omnium, sunt enim et alia pene infinita, editionis minus me paeniteat, cum ea ex quibus potissimum mihi famam immortalitatis polliceri posse videar, a primae editionis iniuria vindicata, denuo in vulgus exierint. Itaque ut ad institutum revertar, haec qualiacumque habituri iudicaturique sunt qui legent, in unum velut acervum ex mille Opistographis, in quibus sparsa iacebant, coacta, in sex hosce libros, ne confusus omnino ordo et inamabilis esset rerum series, divisi, et non aliter quam impeditum suapte mole corpus
in certa quaedam, et melius sibi invicem cohaerentia membra redegi. Ipsis deinde libris, cum emittendi spargendique in vulgus omnino essent, singulos patronos, ut et paratior esset clarorum nominum auctoritate properatae editionis venia, et lectorem ipsa magis oblectaret varietas, dedi, quorum te ut vides non immerito principem esse volui: et videbar non inhoneste secuturus clarorum in simili genere poetarum exempla, praecipueque Statii, qui idem, quod ego in his libris, in suis quoque silvis fecit. Sed ista quidem ratio excusatione non egebat, utinamque ne ipsa quidem editionis praecipitatio. Harum igitur silvarum librum primum tibi Dantisce Princeps optime ac eruditissime, nam hae demum appellationes tibi vere conveniunt, ista vulgo iacta usitataque velut dignitatum magis quam hominum ac virtutum propria interim nihil moror, merito tuo tibi nominatim inscribendum dedicandumque existimavi, qui cum semper sis de me optime ac magnifice meritus, quibus hostiis expiandum ducerem, nisi non inter hos modo quibus hi libri inscribuntur, sed inter omnes alios patronos et amicos meos principem locum, quo non hic tantum dignissimus es, obtinuisses. Adde quod hic liber vel eo nomine tibi debebatur, quod totus est in tua patria, in qua aliquamdiu me vixisse non ignoras, absolutus, et elegias continet unam atque alteram ad te ipsum, Cracoviae
olim inter celeberrimas regiarum nuptiarum pompas, cum adhuc eo tempore in minoribus, ut vulgato more loquar, esses, scriptas. Nam quod ea quae nuper, cum Augustae ac Ratisponae in Augustalibus comitiis, in quibus tu Regium Oratorem agebas tecum essemus ad te scripsi, his libris non inserui, in caussa primum fuit libri ipsius magnitudo, quae aequo plus excrevisset, si omnia quae tum ad manum et nuper parata erant, adiicere voluissem: deinde, quod alium nunc locum requirunt quae ad te scribuntur, quam qui temere quibuslibet silvulis, ac de plebe nominibus inseratur et constituo ea, quae ab eo tempore ad te scripta sunt, et ad huc scribentur, seorsim et proprio libello brevi aedere, qui fastigio isti, in quod tua te virtus tuaque eruditio utraque summa, evexit, propius aliquanto respondeat. Quid quod hic liber Serenissimi Regis tui Sigismundi laudes non sane mediocres continet? Quid quod patriae tuae clarissimae descriptionem aliquam? plenam dicere non possum, cum toto quadriennio, quod in ea vixi, vix minimam eius partem videre ac cognoscere mihi licuerit. Accedit ad has rationes etiam illa, quod intelligere te cupiebam, non excidisse memoria mihi, quod de Homero essem pollicitus, ad quem vertendum, praesertim latino carmine, tu cum sis in studiis nostris eruditissimus, et cura et tempore longioribus opus esse non ignoras. Interim
hunc silvarum mearum librum primum velut praemetium futurae messis mittere ad te volui, et hanc animo tuo fiduciam facere, ut cum videas in minoribus hisce tui non immemorem, de maioribus quibus vis possis omnia tibi, quae de amicissimo, polliceri, Bene ac feliciter vale, studiorum meorum Maecenas unice, Ex Noriberga Mense Martio. Anno Salutis M. D. XXXIII.
SI LICET, ET MAGnum fas est orare Tonantem
Estque etiam pueris auris aperta Dei.
Cur non Rex Invicte vaces mihi pauca roganti
Otia, cognoscas hoc breve donec opus?
Qui licet immensa curarum mole graveris
Sisque animo Regnis latior ipse tuis,
Te tamen assiduas decet intermittere curas,
Otiaque interdum non onerosa sequi
Quae quamvis non pauca tibi solacia praestent
Qualia tam magnis Regibus esse solent.
Hic tamen invenies quod te quoque forte iuvabit
Cognita si fuerit littera tota tibi.
Quam si reicies prima vix fronte revisam
Contemnes certe quod placuisset opus.
Quod mihi ne timeam contingere posse, monebat
Maiestas vultus illa benigna tui.
Praeterea quae te virtus clarissima multis
Praetulit, aut fecit Regibus esse parem.
Talem, si quaeras, qua te ratione notarim
Sum fateor testis proximus ipse mihi.
Ipse ego te vidi Regalia sceptra ferentem
Tunc cum legitimos ingrederere thoros.
Nec tantum vidi, sed et hoc si ducere laudi est
Contigimus dextram Rex generose tuam.
Praeterea qua laude tua sim cultus in aula
Talibus indignum scribere pene pudet.
Ipse ego te meritis plus quam Regalibus auctum
Non minimae quodam laudis honore tuli.
Regales cecini thalamos pompamque iugalem
Tradita sunt manibus carmina nostra tuis.
Quaeque tot exhibuit Cracovia docta poetas
Tunc quoque Teutonico vate superba fuit.
Illa dedit nostris de te superesse libellis,
Inque tuas laudes hic et ubique legi.
Ergo ego non primum tua nunc Regalia pulso
Limina, virtutes diximus ante tuas.
Hinc etiam timidae venit fiducia menti
Te coram nostras posse valere preces.
Non ego divitias, non aurea dona precabor
Inque meo nullum carmine foenus erit.
Verum si dederis quod carmine poscitur isto,
Quod dabis haud perdes, sed magis ipse feres,
Sed ne forte morer Regalem ambagibus aurem
In versu nubes non erit ulla meo.
Aspice Sarmatici moderator maxime sceptri
Aspice rex meritis non habiture parem.
Aspice quam celebri concurrant undique pompae
Quam solium stipent milia multa tuum.
Quid sibi tot proceres? quare venere? quid optant?
Praecipue quorum crux nigra pectus habet.
Numquid ut insurgant, rursusque abiecta resumant
Inque plagas moveant arma resumpta tuas?
An quia divitias speciosaque munera quaerunt?
An quodcumque aliae conditionis habent?
Non ita, non alia te nunc ratione salutant
Quam qua nulla tibi notior esse potest.
Rex memori sub mente tenes, si forte revolvas.
Non aliqua tecum de novitate loquor
Quod sibi Sarmaticis Regnum fundarit in oris
Candida qui crucifer pallia miles habet
Prussia Parrhasiis afflata [Note: 1535: Orig.: afflatia] trionibus, olim
Sub duce gentili barbara terra fuit.
Vasta situ, neglecta locis, desertaque cultu,
Saepe fuit Regno perniciosa tuo.
Saepe tuos valido vastavit milite fines
Impia Christiferae gens inimica cruci
Sanguine Teutonico, sed postquam fortiter empta est
Exuit antiquos Prussia tota Deos
Romana Imperii Friderichus sceptra tenebat
Illius hic certe nominis alter erat
Cum Mahometigenae capta Ptolomaide Turcae
Teutonicam Syria destituere crucem,
Tum quod erat gentilis adhuc atque impia cultu
Haec a Teutonicis terra petita fuit.
Annuit, atque armis permittit quaerere Caesar
Si forte obtineant iura petita loci
Quaesitam obtinuit terram gens incluta bello
Teutonicum subiit protinus illa iugum
Hinc urbes positaeque altae victoribus arces
Firmaque ductilibus oppida cincta vadis
Prussia Teutonicae merces data militiei
Prussia Christiferae Regia facta cruci.
Floruit et plures late [Note: 1535: Orig.: latae] dominata per annos
Deliciis tandem languit ipsa suis
Atque ut cunctarum rerum est mutabilis ordo
Fortunae instabilem sensit et illa rotam
Sic illa emerito cum iam polleret honore
Deflueretque opibus molliter ipsa suis
Magnarum veteres rerum est imitata ruinas
Visa nec exemplo est interiisse novo.
Martia sic rerum cum Roma potita vigeret
Lapsa est, Cecropiae sic cecidistis opes
Sic Thebae, sic Troia potens, sic alta Corinthus,
Punica sic Tyria moenia structa manu
Sic patrium amisit Iudaea potentia sceptrum
Non semel excisam sic Babylona ferunt.
Sic urbes, sic Regna cadunt, sic omnia mutat
Haec Dea, quae tectum sindone lumen habet
Vindice punita est ira sic forte tonantis
Illa redemptori facta maligna suo
Subque tuis afflicta iugum servile coacta est
Ferre, licet miserae non placuisset, avis
Qualicumque tamen dignas pro crimine poenas
Nunc dedit, et plagis saucia quaerit opem.
Affer opem, nam tu medicas his febribus artes
Si Rex magne voles exhibuisse potes.
Conveniunt toto nusquam cum corpore partes
Et queritur viduum membra relicta caput.
Collige dispersos distracti corporis artus
Conveniant capiti membra relicta suo.
Eice grassantes toto de corpore morbos
Recta salutifera pharmaca praebe manu.
Qua ratione queas non est opus indice, postquam
Haec via non ulli est quam tibi nota magis.
Et potes, et non est Regum te fortior alter
Nec magis assidua qui ferat arma manu.
Omnia Parrhasidos subiecta trionibus ursae
Sunt tibi victrici regna subacta manu.
Seu prope sidentes Tanaim spectare nivalem
Seu libet invictos marte Boristhenedas.
Quam tamen ista tuo concedant omnia Marti,
Dicere non elegi sustinuere breves.
Quare age Rex invicte crucem defende labantem
Et [Note: 1535: Orig.: Er] causam nolis deseruisse tuam.
Hoc te tota rogat communi Prussia voto
Hoc te Teutonicam turba professa crucem
Hoc rogat ille tui pars maxima sanguinis, ille
Quo tua germana est germine facta parens,
Teutonicae princeps Albertus militiei
Quem sua nunc dominum Prussia iure vocat.
Quodque vocat ne qua possit ratione negari
Rex quia posse tuum est, sis memor esse tuum
Quantula Prussiacae servit tibi portio terrae
Aspice quam regno sit minor ista tuo.
Tota tibi melius sibi reddita serviet, atque
Partibus accedet fida ministra tuis.
Nunc iacet. et longo ceu consopita veterno,
Nec sibi, nec regno est utilis illa tuo
Munera militiae quae nunc desueta prioris
Turba negat, prompta surget in arma manu.
Tu modo rex iubeas, tibi sint ea munera curae,
Tu modo Rex cumules quae minuuntur opes.
Quam bene Regali stabit crux iuncta coronae,
Non aliqua melius vincitur hostis ope.
Hostibus incutiet trepidantibus illa timorem,
Non aliquo maior miles ab ense cadet.
Ibis in adversos cruce munitissimus hostes,
Invicta sternes impia castra manu.
Terribilem fecit qui cum moreretur in illa,
Morte sua rerum terruit omne genus.
Non tua tunc celeres vastabunt Regna Valachi,
Tunc tibi subiectus Tartarus acer erit.
Tunc sua deponent pharetrati cornua Russi,
Et patriae solvent iusta tributa tuae.
Regali gens nulla crucem diademate cinctam,
Infesta poterit diripuisse manu.
Illa licet gelidam longe proiecta sub Arcton,
Frigida manantes de nive potet aquas.
Seu matutinis afflata refrigeret Euris,
Saepius aestifero membra perusta die.
Dura sub occiduo seu corpora sole tepescat,
Sive truci Boreae proxima regna colat.
Denique quocumque est sub aperti sidere caeli,
Arma ferat forti qualiacumque manu.
Nulla tuos poterit non accepisse triumphos,
Nec gens victricem nesciet ulla manum.
Catholicus, tua signa, crucem venerabitur orbis,
Et feret auctrices ad tua facta manus.
Aeternum crux imperium tibi proferet ultra
Colchidas, et saevos Marte Boristhenidas.
Post ubi iam totus magnum Septemtrio Christum
Coeperit, Aurorae subdita regna petes.
Romanis tua signa Aquilis praeeuntibus ibis,
Perque tuam statues oppida victa crucem.
Cuncta Sigismundo cedent felicia Regi,
Et nullum frustra suscipietur onus.
Teutonicae accedet favor, et nova gloria gentis,
Largiri imperium cui volet illa potest.
Ergo crucem releva, quae nunc rubigine squalet
Oblita, sic Regum par tibi nullus erit.
Sic tua continuis dilatans Regna triumphis,
Sarmatico populos [Note: 1535: Orig.: populus] solus in orbe regas.
Mittit ab aequoreo tibi littore Rufe salutem,
Hessus amicitiae pars modo iusta tuae.
Hinc [Note: Vredeveld: Orig.: Hic] ubi Parrhasium vicinior aspicit axem
Prussia, Hyperboreo semiperusta gelu.
Hinc ubi Sarmaticum latus aequoris alluit orbem,
Quod de Germanis nunc quoque nomen habet.
Hic tuus ille Hessus vivit, quem saepe probabas,
Ludere ad auratam verba canora chelym.
Qui licet et tantis et tot regionibus absit,
Numquam non praesens est tamen ille tibi.
Nam duo quae ratio distantia corpora fecit,
Haec animos vinclo proximiore ligat.
Et loca si nullum simul in diversa feratur
Corpus, ad hoc animum vincula nulla ligant.
Liber ut est, partes ita se dimittit in omnes,
Quo nil mobilius maximus orbis habet.
Non mare, non terrae, non astra, nec igneus aether,
Clauditur huic, penetrat corpora, numen habet.
Numen habet si se partem de semine caeli,
Inclusam lutea sentiat esse domo.
Sentit, et ex istis ad te spatiatur arenis,
Pars eadem nostri maxima, quando libet.
Ergo et adhuc animo non deficiente valemus,
Fortunae dominae cetera credidimus.
Vivimus hic igitur non retroeuntibus astris,
Uno te nobis posse carere grave est.
Omnia praestiterit si te fortuna mihique
Barbara quae visa est patria terra foret.
Haec est Christiferae regio Crucis ultima cultrix.
Praeter quam merito Livo comose tenes.
Regna dein servant pharetrati proxima Russi,
Gens fera, sed nigrae saepe subacta cruci.
Prussia et insignis magno Livonia Christo,
Sunt duo Teutonicae subdita regna cruci.
Parte orientalem qua Prussia vergit in Eurum,
Livonum gentes, et Lituana iacent.
Proxima nimbosis quae flatibus irrigat auster,
Mazovita et fortis rura Polonus arat.
Occiduum Saxones habent latus unde remugit
Hirsutus Boreas Balthica stagna tenent.
Prussia tam latas terrarum possidet oras,
Incluta, plena, potens, cultibus aere, manu.
Hanc cruce signatus nigra pallaque nivali,
Teutonicus partam sanguine miles habet.
Scit vagus et magno fluvio par Vistula Rheno,
Sanguine quem totum subrubuisse ferunt.
Vistula Pannoniis oriens e montibus, omnem hanc
Quam longa est, terram perluit amne vago.
Inde vago lapsu magnum se condit in aequor,
Quod variis totam flexibus ambit humum.
Hic etiam vario naturae munere laetus,
Omnibus ad victum rebus abundet ager.
Dum sinit et melior cum sole revertitur annus,
Has Cererem terras incoluisse putes.
Usque adeo plenis hos messibus aggravat agros,
Ut queat hoc credi copia nata loco.
Horrea saepe suo non sunt satis ampla colono,
Lataque vix messis frugibus arva patent.
Est mare laudatae lucrosum munere gemmae,
Germanus glessum, succina Roma vocat.
Saepius hanc puerique legunt timidaeque puellae,
Nec stupet a prima pes tamen udus aqua.
Est mare, sunt fluvii. sunt stagna immensa, lacusque
Non magis est vario pisce superba Pharos.
Sunt et apum pulchris tenerarum examina silvis,
Qualia vix umquam Sicelis Hybla tulit.
Saepe illis, res mira, loci satis esse negatur,
Quo dulces possint accumulare favos.
Saepe sub arboribus mollique in graminis herba,
Flava laborifero poplite mella locant.
Conferat huc Rhodopen Panchaeaque rura Lyaeus,
Nesciet inventos se docuisse favos.
Sunt nemora et saltus, sunt non deformia Tempe
Thessala cum fluvio dixeris esse suo.
Pinguibus alta feris stabula et venatio dives,
Menalon oderit hic ipsa Diana suum,
Hic poteras spreta iuvenis Thesaee noverca,
Innocuos alio claudere fine dies.
Quid loquar ingentem pecorum vim, qualia numquam
Armenta Arcadico germine pasta liquet,
Qualia non umquam colles videre Lycaei,
Non quamvis dives Delphice pastor eras
Maior in argento nusquam nec largior usus,
Vix tantum plumbi patria nostra tenet.
Pocula crassa Ceres Acheloia miscet aristis
Hic bibitur nullo gratior orbe liquor,
Advehit huc etiam peregrinis vector ab oris,
Per mare cum Rhodiis Cretica musta [Note: 1514: Orig.: mista] cadis
Denique ad humanos quicquid convertitur usus,
Hic velut ex cornu liberiore fluit.
Sunt etiam praeclarae urbes opibusque superbae,
Vix habet his, mirum, Teutonis ora pares.
In mare qua tacito demergitur Istula lapsu,
Nobile Dantiscum littora prima tenet.
Classibus haec portus, domus incluta mercibus haec est
Urbs maris imperii parte beata sui.
Altera divitiis Monsregius, hanc quoque ditat
In mare velifera Bregela versus aqua.
Haec modo militiae sedes est alta Magistri,
Hoc in eo princeps ordine nomen habet.
Structuris domuum reliquas Thuronia vincit,
Pulchra quidem sed non dives ut ante fuit.
Haec vetera excisae vestigia continet arcis,
Quam vagus undanti Vistula lambit aqua.
Praeterea Albingum reliquas imitata ruinas,
Eximium captae diruit arcis opus.
Hinc Mariaeburgum quondam domus incluta magnis
Principibus, nullo crimine facta nocens.
Sed tamen infelix regi data serva Polono,
Cum reliquis misere sed sine labe iacet.
Ubere laeta solo Noganum sita propter amoenum,
Exstructa in terris non habet arce parem.
Non procul inde meis Riseburgum nobile Musis,
Arx vetus in parvo condita colle iacet.
Omnia quis referat? sed et haec quae pauca canebam
Vix ea sunt minima parte relata mihi.
Vivit in his igitur baculo qui primus agresti,
Teutona Romanum duxit in arva gregem.
At tu Rufe meae formator prime iuventae,
Per te vocalis debita fama lyrae.
Quid facit amisso grex errabunda magistro?
Quam timeo saevos, monstra cruenta lupos?
Quid facit is merito cui pagina nostra dicata est
Hei mihi quam praeceps nostra carina fuit.
Quid mihi mentito Phileremus nomine dictus?
Cessit? an in sacra valle moratur adhuc?
Quid Crotus ingenio plus quam florente beatus?
Haerens principibus quid Spalatinus agit?
Nobilis hunc animum Petrei cura relinquet,
Cum flammae glaciem, cum dabit unda faces.
Vivite deliciae nostrae, dum vester amicus
Longius a vobis quam decuisset abest.
Qui tamen ut vultis vivitque valetque videtque
Quam non vobiscum vivere triste nihil.
Quem precor ut solita semper virtute colatis,
Ipse sub hoc etiam sidere vester erit.
Ad patriam lusit carmina multa chelym
Quae tibi clavigeri visuro limen Iuli,
Sic redeas ausa est dicere sicut abis.
Haec eadem optata te conditione potitum.
Musa fere criticis audet adire modis.
Excipe consueta residem pietate Thaliam,
Temoni, et vacua quid ferat aure nota.
Quid velit, unde ferat properatam inopina salutem,
Protinus ex ipsa fronte videre licet.
Quod si fronte minus patefacta, aut crine soluto [Note: 1514: Orig.: soluta],
Esse tibi ex ipso nota colore potest.
Vestibus ingreditur Tyrium referentibus ostrum.
Qualis et in veste est talis in ore color,
Nulla vides niveo rutilant gestamina collo,
Nulla sub angusto pectore bulla tumet.
Cur tamen in dextra laurum quam fronte solebat?
Cur gerit effusis myrtea serta comis?
Ad te cur aliquo comitata cupidine venit?
Veste Venus posita sic tibi [Note: 1514: Orig.: ubi] visa foret.
Quid sit amor carum venit instructura sodalem
Qui sedet, et nullum sentit in igne malum.
Quid tibi cum Paphio castissima Pieris aestu?
Turpe est virginibus dicere quid sit amor.
Non ita Temoni quid enim de virgine Musa,
Quod de Vestali turpe referre putes?
Illa Cytheriacos cum torqueremur ad aestus,
Ignibus in mediis mite levamen erat.
Hessiaco legitur notissima Flavia versu
Cum dolet, et vatem Musa dolere vetat.
Arsimus et tacitum, dii quam grave, sensimus ignem
Per mala tot victor te duce Musa fui
Illa meas flammas et vidit et ipsa secuta est
Quid dubitas castam [Note: 1514: Orig.: castum] turpia posse loqui?
Quis pudor est igitur? quid lumina contegis? aut quid
Virgine te tacito conveniente rubes?
Illa tibi insanum non exprobrat ante tribunal
Per fora nec stricto publica fune trahit
Opportuna diu quaesivit tempora, postquam
Sunt data quae voluit, vult sine teste loqui
Aeger es heu medicas vix iam sanande per arteis
Dii faciant nequeas esse, fuisse queas
Aeger es, an papulis? an febribus? anne podagra?
Quis dolor est? palles, hoc erat illud, amas
Morbus is est novi quia te pallere videbam
Quid precor est quare palleat omnis amans?
Hac ego iamdudum laesum te peste notabam
Talia qui sensit vulnera nosse potest.
Sanus ad huc nullis constrictus legibus ibas
Effreni licuit quolibet ire tibi
Convenisse tuos poteras si quando sodales
Laetitia nemo te potiore fuit.
Arguit invictam facies tam florida mentem,
Heu quantum compos desinis esse tui.
Vincula captivus coniectus in impia langues
Victima placandos ut solet ante deos,
Pectore mens abiit, color est mutatus in ore
Vix tenuis restat spiritus ipse tibi
Non tamen hic in te, speculo sed vivit in illo
In quo te vitam posse videre putas
Victus es, et durae subiisti pondera legis
Non licet, ut nuper, quolibet ire tibi
Convenisse potes caros si quando sodales
Tristitia nemo te potiore manet
Lumina demittis, suspiria longa frequentas,
Multa sub obscura nubila fronte sedent
Fallor, an expertum nequicquam intelligo amorem
Non ita, signa sui talia praebet amor
Pugil in hac annos aliquot iam versor arena
Quam teris ah nimium nota palaestra mihi est
Et licet hunc totis attraxeris ossibus ignem
Altaque iam prima vulnera tabe fluant
Ne tamen in saniem possint consurgere, perfer
Auxiliatrices apposuisse manus
Sed prius ex alto morbi natura videnda est
Saepe minus iuste pharmaca sumpta nocent.
Flamma latens amor est, sapidumque per ossa venenum
Tormentumque iuvans, exitiumque placens
Qui simul icta levi penetrarit corda sagitta,
Quem tetigit memorem non sinit esse sui.
Hinc oblitus amans proprii vesanus honoris
Esse sibi licitum dedecus omne putat
Dumque exempla nequit votis per honesta potiri,
Fraude intentatum nil sinit esse sua
Thuringae potius messis numerabis aristas
Quam quot possideat crimina turpis amor
Ut taceam gemitus, lacrimas, suspiria, curas [Note: 1535: Orig.: cur]
Sollicitas noctes, sollicitosque dies,
Num rationis agit puer hic oblivia? et altos
A se ipsis animos degenerare docet
Consilia evertit iustum aversatur et odit
Exiguo magnas tempore perdit opes
Sunt comites huic paupertas, infamia, morbi,
Stultitia in prima sede pudenda sedet
Mors quoque nonnumquam. Quis enim tot nescit amantum
Saxa, ignes, laqueos, flumina, tela, cruces?
Quae tu cum videas, et plura in amore, quid audes
In tam sollicita longius ire via?
Est puer, at puerum quisquis devicit amorem
Hic decus ex meritis Hercule maius habet
Nam quid erat vastum Nemea [Note: Vredeveld: Orig.: Nemeae] sub rupe leonem?
Quid fuit aeripedi praevaluisse ferae?
Infernum traxisse canem? vicisse Draconem?
Nubigenas clava perdomuisse viros?
Cuncta quid ambitae superasse pericula terrae,
Quem puer infami vulnere vicit amor.
Tu quoque cum superes reliquae ludibria sortis
Turpiter imberbi victus ab hoste iaces
Sentis? an dubitas quam sis delapsus ab alto?
Quam vel ab excelso trusus ad ima loco?
Respicis? an simulas summo loca proxima caelo?
Hinc es ad infernae lapsus opaca domus
Qualiter incautus dubia sub nocte viator
Antra die claro non adeunda subit
Sic te per Paphiae discrimina noctis euntem
Materna arcitenens duxit in antra puer
Praetulit exterius claram Venus aurea lucem,
Nox intus nigro te tulit atra sinu
At tibi luce solet nox clarior illa videri
Et cuperes nullum rursus adire diem.
Sed furor hic tibi non furor est sed blanda voluptas
Vulneraque ut doleas, te iuvat ista pati
Qualis cum miseris dementia mentibus adsit
Dum calet hoc omnes igne perire iuvat
Omnes dicebam quot sunt in amore pusilli
Ludus enim fortes non capit iste viros.
Fortis enim tenues stipulas ut flamma perurit.
Nec facili durus flectitur igne chalybs
Sic amor est timido muliebria pectora morsu
Fortia non aliquo laedere dente potest
Quoque magis credas pauca est narrare voluptas
Est vetus, at multa fabula plena fide.
Liquerat Idalium volucri comitata puello
Sacraque Pieridum venit in arva Venus
Constitit aerio Parnassi in vertice montis
Musarum in viridi valle chorea fuit
Movit atrox pharetram prompturus tela Cupido
Quem peteret mater dum rogat, ille refert,
Vicimus his iaculis totumque subegimus orbem
In superos vires haec habuere Deos
Movimus his manes dominumque coegimus orci,
Curribus insolitis ad nova furta vehi
Sensit in aequoreo qui servat regna profundo,
Aequoreaeque nurus, aeriumque genus
Sola meas nondum sensit percussa sagittas
Turba sub hoc ducens culmine laeta choros.
Nostra quidem steriles contemnunt spicula Musae
Heu quid in his nostrum languit imperium?
Tum Venus ex imo suspiria pectore ducens
Tam quoque constantes aggrediamur ait:
Et simul aerio de culmine lapsa resedit
Virginibus Musis taliter orsa loqui:
Quid iuvat usque adeo sterilem producere vitam
Contemptrix nati turba novena mei?
Marcet inutiliter sine me consumpta iuventus,
Me duce quo melior germine fiat habet
Aut igitur mea sacra piae celebrate sorores
Aut meus haec vobis inferet arma puer.
Contra quam breviter fata est cui nomen amantis
Sic iussit sacri Regia virgo chori
Marti tela Venus Marti Venus arma minare,
Torpet, et inter nos non volat iste puer
Pierides castae castorum numina Vatum
Turbaque bellipotens in tua regna sumus.
Palluit ut sperni vidit sua tela Cupido
Quem Venus in patriam sustulit alma [Note: 1514: Orig.: alta] Paphum
Nunc quoque se castis victum dolet esse puellis
Vincere quem fortes non potuere Dei
Tu vir es, et tales vidisti saepe puellas
Nec tantum culta est Pieris una tibi
Ecquid adhuc igitur tantis exercite sacris
Ludicra non cessas ista prophana sequi?
Nec, quamvis poteras, audes vitare quod urget
Passaque degeneri damna timore iuvas.
Ceu puer ostensi pavidus terrore flagelli
Concidit, et certum credit adesse mori
Quo ruis ah duris operate laboribus olim?
Tene levis mulier fortior una fuit?
Frange truces laqueos, retinacem frange catenam
Vincitum est fortem dedecus esse virum
Quid retineris adhuc? quid ad huc non pessima frangis
Vincula? fac fortes experiare manus
Exue si quid habes quod non decet, indue quod te
Esse hominem faciat, non sinat esse feram.
Cum brutis tibi communis fuit ista voluptas
Quae precor ut noceat esse, fuisse iuvet
Carmina sic olim tibi nostra fidelius ibunt
Si modo quod debes, carmina nostra probas
Iam tibi quod longo voluisti tempore carmen
Antidotum morbo misimus ecce tuo.
Quod si prisca manet sub pectore flamma calenti
Iam virtus Musae vestra iacebit iners
Vincere sed castae Venerem potuere sorores
Cum quateret castis tela minatus amor
Et modo si solitae superant in carmine vires
Fertis ab immiti rapta trophaea deo
Ite triumphali rediturae fronde Camenae
Ite, fugam timidus iam meditatur amor
At tu qui nimio doluisti perditus aestu
Iam numquid quod ames displicet omne tibi?
Vive decus vatisque tui fratrumque tuorum
Atque hoc o utinam liber ab igne, vale.
Laus patriae, specimen rarae virtutis Achati
Reddita mi frater sunt tua scripta mihi
Hoc etenim tu me veneraris nomine quamquam
Non tibi sit vultus visa figura mei
Sic etenim scribis, non viso mitto salutem,
Si pateris fratri sed tamen Hesse meo.
Gratulor, oblatumque libens amplector amorem,
Hic quoque virtutis pars habet ista locum.
Hanc quoque tu missam numquam mihi vise salutem,
Fratris ab officio candide frater habe.
Scribis ut annorum nondum sub mole labascens,
Floreat aetatis gratia verna tuae.
Hoc iniusta tamen tempus sub pondera cogi
Curarum, quae vix cana senecta ferat.
Me quoque grata suo vernans in flore iuventa,
Quam cuperem curis pluribus involuit.
Ut tu prima teris sexti vestigia lustri,
Nam tua sic de te littera testis habet.
Sic mihi stat plenis ter septima messibus aestas,
Et quintam incipimus vivere olympiada.
Sic nos pene pares spatium facit utilis aevi,
Cetera fortunae plus rationis habent.
Ad studia accedunt animi communia nostri,
Palladia est nobis unus in arce locus.
Haec faciunt ut te si quid fortuna lacessat,
De cumulo credam deperiisse meo.
Conqueritur siquidem pro te tua littera nobis,
Te nimis ingrata conditione premi.
Parce queri, non ergo tibi fortuna maligna est,
Si verso ostendit pectore terga tibi.
Insidet instabili fortuna volubilis orbi,
Et nigra tectum sindone lumen habet.
Passibus incertis et in haec et in illa vagatur,
Nec minimum constans temporis esse potest.
Tam fovet indignos quam dignos deprimit, errat
Non videt, errorem quo tueatur habet.
Deicit elatos, deiectos tollit in altum,
Pessima saepe bonis, optima saepe malis.
Nulli fida diu, nulli constanter amica,
Nunc prius osa cupit, nunc adamata fugit.
Ludit et ostentat vires lasciva potentes,
Utque oculo orbata est, sic ratione caret.
Spernere fortunam dubiaeque resistere sorti
Praecipua haec virtus, hoc sapientis opus.
Disce reluctantes rerum sufferre procellas,
Quod fers perpetuum non erit illud onus.
Quoque per adversum vadas patientius aequor,
Crede aliquem multo deteriora pati.
Non ita te fortuna gradu deturbat ab alto,
Ut loca non iterum tangere celsa queas.
Sisne vir attentat, deductam vellicat aurem.
Admonet, et memorem te iubet esse tui.
Tristia ferre docet duro te posse flagello,
Dum favet, et fida est, non inimica tibi.
Nulla quidem miseris virtus obnoxia rebus,
Casibus humanis cum sapiente nihil.
Ridebat modici cultor Democritus horti,
Tam bona quam volucris tristia facta Deae.
Tu quoque ridebis fatuae ludibria sortis,
Non cadit in vanos mens generosa metus.
Mens generosa polos ultra volat, ultima mundi
Transilit, ex ista dicitur orta domo.
Semine caelesti sata mens caelestia quaerit
Semina, terrenum cogitat illa nihil.
Haec res humanas pereunti comparat umbrae,
Et bullae scopulos percutientis aquae.
Despicit et scopulos miseraeque pericula vitae,
Pertimuit fati nullius illa minas.
Pendet ab aeterno cunctarum principe rerum,
Et quoties laedunt infera, summa petit.
Illic tuta, hominum sordes ita respicit istas,
Ex illa rursus nolit ut arce trahi.
Perlegis haec animi mordaces passe tumultus,
Et mala adhuc dubitas quantulacumque pati?
Non dubitas, quid enim dubitet qui saepe malorum
Speret mutatas posse redire vices?
Hoc te consiliis decuit prudentibus usum,
Hoc ut agas numquam desine, victor eris.
Ipse ego qui calamo primus rude carmen agresti,
Teutonicis lusi temporibusque meis.
Cuius habet scriptos Germania tota libellos,
Gloria nam [Note: 1535: Orig.: non] sola est illa relicta mihi.
Fatis iactatus variis per mille labores
Volvor, ut in medio gurgite quassa ratis.
Nondum quem volui licuit contingere portum,
Errat adhuc dubia nostra phaselus aqua.
Omnia cum sorti cedant, sperare relictum est,
Per mala spes animos ad meliora levat.
Sperandum est, bona speratis meliora dabuntur,
Desperet quisquis non putat esse Deum.
Accusare igitur fortunam parce, nec illi
Imperii certa solvere iura sui.
Regnat regnabitque potens animosa virago,
Omnibus invictos fulminat ante duces.
Fulminet, insurgat, ludat, lasciviat, erret.
Sit Dea, nos illam novimus esse nihil.
Si quid erit tamen, est rerum mutabilis ordo,
Diversas caelo sufficiente vices.
Vive igitur, non sunt elegi maiora sueti,
Per non praevisas pondera ferre vias.
En tibi pro parvo non parvum epigrammate carmen,
Expecto numquid tu quoque nostra probes.
Ibis Romuleos Temoni care penates,
O utinam tantae sim comes ipse viae.
Vade bono auspicio terras visure beatas,
Linque Lycaoniae subdita regna ferae.
Assiduo peragra gaudentes Marte Polonos,
Et pete Mysnaeae proxima rura plagae.
Inde tuae patriae circumsita moenia transi,
Quae Thyringa sinu divite servat humus.
Ingredere audaces, Baccho loca consita, Francos,
Hospitium fesso Norica rura dabunt.
Vindelici excipient bello gens clara Suevi,
Quique Athesim circum Rhoetica rura colunt.
Quae loca sollicito peragras dum singula passu,
Qua debes Hessum respice mente tuum.
Illum namque aliqua sine te vix parte quietum,
Frigida Sarmaticis detinet ursa plagis.
Iam mihi per Scythicasque nives, et frigora ponti,
Iam tecum est saevos impetus ire Getas.
Scilicet et Romam sine me Tiberimque videbis,
Et Capitolini diruta templa Iovis.
Quaeque referre mora est tantam spectanda per urbem
Sed loca praeteritum non habitura decus.
Vade tamen, quoniam sic te fortuna volentem
Versat, et a nobis tam procul ire iubet.
Vade Tridentinas arces, Athesimque superbum
Traice, et Adriaci regna Leonis adi.
Ausonias urbes ex ordine quamque saluta,
Quaecumque est aliquo nobilis ingenio
Magna, tuo salve maior Verona Catullo,
Plinius hic cunas unus et alter habet.
Nescio si Venetos iubeam salvere penates,
Caede deos faciles non habet iste locus.
Dic tamen auspicio sed prosperiore, valete,
Nullus in hoc iterum fulminet orbe Deus,
Inde ubi contigeris Thebanae culmina Mantus,
Submisso geminum poplite flecte genu.
Hic volat astriferum sublimis ab aethera Cygnus,
Hic sedet Andinas Tityrus inter oves.
Salve parva domo, meritorum maxima cultu,
Mantua praesentes digna videre Deos,
Si libet ire potes periuri Antenoris urbem,
Hic tibi dum properas sit mora longa cave.
Nam cladem Veneti nunc sentit et ipsa Leonis,
Quassaque Teutonici fulminis igne iacet.
Aspicies alias nostri non immemor urbes,
Et meus hic dices Hessus adesse volet.
Post exacta viae gravioris taedia, postquam
Pene satis mediam videris Italiam.
Aspice Romuleos septem miracula, colles,
Celsaque Martigena moenia structa manu.
Vade caput mundi Romam, loca sacra, saluta,
Illic summa tui meta laboris erit.
Salve terrarum domitrix, patrio aemula caelo,
Heu tamen heu opibus perdita Roma tuis.
Protinus aspicies saecli monumenta vetusti,
Hei qualis prisco tempore Roma fuit.
Caesareas arces Capitolinumque videbis,
Forte litum multo pulvere stare Iovem.
Enumerare piget quae tu mirabere, quando
Lustrabis celebres cautus in urbe locos.
Vadis et heu nostro iam non retineris amore,
Dii faciant dextro sidere semper eas.
Quaeque iterum referent nobis te fata precabor,
Sic referant illo tempore, sicut abis.
Laese Cupidinea iam non semel arte Georgi,
Me quoque nunc aliquod vulnus habere putas
Unde habeam? quis me feriat? quibus appetat armis?
Quis mihi non merito tam ferus esse volet?
Captus es, aiebas, laqueoque revinctus amoris,
Non hoc expertum posse latere puta.
Namque quid assidui gemitus et crebra puellae
Unius, et nimium mentio grata tibi?
Secreti tandem in latebras quid ab urbe recessus?
Quid rogo cum sola virgine semper abes?
Quid rogo quod tota nemo iam nescit in urbe?
Non hoc expertum posse latere puta.
Scimus et experto credendum in amore putamus:
Mens tamen est testis verior ipsa sibi.
Parce comes, vitaeque precor pars altera, nostri
Non ego sum Paphia pectora laesus acu.
Flavia Sarmaticas numquam descendit in oras,
Illa meas flammas abstulit, illa tenet.
Non tamen est ratio cur non ego rursus amarem,
Si, quod amem, tellus praebeat ista mihi.
Sed quod in has animum demittam Phyllidas, erras,
Pectora non telum quodlibet ista ferit.
Quam mihi tu memoras, quam me causaris amare,
Hei mihi quam docto luditur ista dolo.
Quamvis, ut fatear, non sic hostiliter odi
Phyllida, ut hanc nobis quamlibet esse velim.
Namque meo infelix ut amore fideliter ardet,
Non titulum fraudis debet habere meae.
Si qua etenim sacro dicatur amata poetae,
Libatae pretium virginitatis habet.
Non capit invictum timidissima dama leonem,
Non tenet immitem parva capella lupum.
Si qua placere volet placeat cui convenit illa,
Nos caelo vates proxima turba sumus.
Parce igitur tali succensum credere flamma,
Qui iam molliculus desinit esse puer.
Quae properata tuas mihi pertulit hora camenas
Haec eadem, ut cernis, reddidit ista tibi.
Nam mihi vix spatium quo respondere pararem,
Et calamo digitos applicuisse fuit.
Sed fuerit properata licet tua musa, putares.
Conatam melius non potuisse coli,
Nulla Venus Phrygia formosior esset in Ida,
Nulla vel in patrio flumine lota Dryas.
Excelsa virides lauros in fronte gerebat,
Vincebant Paphias lumina bina faces.
Fratrabant niveo teretes in pectore mammae:
O etiam magnis nympha petenda Deis.
Quo tamen implicitos odiosa Methaphora nodos?
Quid iacis incertos stridula musa sonos?
Tam mihi visa decens, tam vivida, tamque diserta,
In subito excussis est tua musa modis.
Talia qui scribit subito dictata furore,
Qualia legitimo tempore scripta dabit?
Cedo libens, istoque tibi certamine palmam
Offero, laus Musae quantulacumque meae est.
Nos canimus magno victricia iubila Christo,
Ut cogunt vites humida praela novas.
Quod tamen haec scribis subito fluxisse calore,
Plus quoque quam credi quod potuisset erat.
Libera Musa animos a carmine sumit, et audet
Contrahere in parvas tempora longa moras.
Sed tamen ista tuae fuerit sua gloria Musae,
Plus merito certe carmina nostra probas.
Sum tuus aeternoque tibi devinctus amore,
Pro quo perpetuo tu quoque noster eris:
Quod petis ut veniam conviva rogatus, habeto
Quod pro me reddit littera nostra tibi
Si potero rebus non impedientibus istis
Me quibus implicitum cura molesta premit
Principe si demum vacuo spirare licebit
Ad cenam venio dulcis amice tuam
Sed venio, quid enim tibi non concesserit Hessus,
Parca modo cenae pars volet esse meae
Non Venerem, non vina peto, satis ipse [Note: 1535: Orig.: ipsa] superque
Sufficis in partes has nihil adde precor
Si tamen adfuerint Venus et cornutus Iacchus
Accedet nostro gratia tota choro
Hoc tamen accipies dictum ratione pudica
Nequitia a versu debet abesse meo
Vive vale, et placida properatam fronte Thaliam
Accipe, sic tecum quem petis hospes erit.
Legimus hesterna ductas tibi luce Camenas
Pauca, sed aeternum carmina digna legi
Nostra tamen sero tibi quod responsa leguntur
Est eadem nobis quae tibi causa fuit
Scribis ut hesterno nimium madefactus Iaccho
Cyclopas capiti credis inesse tuo
Credibile est, nec enim novitas haec rara poetis
Quos fovet in molli gratia blanda sinu.
Sicut enim genio reliquis meliore beati
Sic etiam vita liberiore sumus
Praecipue si quando choro convenimus uno
Luxuriat blandis gratia picta iocis
Tunc nullos critica trutinamus fronte Platonas
Tunc procul invisus cogitur ire Timon
Sed Veneri, et Musis facile indulgemus, et illi
Qui capiti fecit pondera tanta tuo
Tunc Venus Idaeis circumdata floribus ultro
Aspirat pictis nuda cupidinibus.
Tunc quoque se nobis talem manifesta fatetur
Qualis ad Anchisen dicitur isse suum
Latior hic solito pulcher bona cornua Bacchus
Sauciat infuso pectora nostra mero
Saucia concipiunt genialem pectora flammam
Urget in assuetos ebria Musa sales
Natura hinc surgunt subiti dictante lepores
Innumeri risus, innumerique ioci
Quocirca nihil est quod vel mirere gravari,
Vel metuas Hesso non placuisse tuo
Vina animos ut mane gravant, ita vespere tollunt
Laetitiamque omnem frigide somne fugas.
Omnia quae fueras Hesso praesente loquutus
Ne dubita in partem suscipit ille bonam.
Atque utinam quidam non deteriora loquantur
Qui mihi nescio quo iure nocere student
Quos, ubi me nequeunt iusto comprehendere morsu
Non tamen iniusta pendere lance pudet.
Tu vero celebres inter numerande poetas
Scripta probas Hessi qualiacumque tui.
Et quoniam nostras laudas Dantisce Camenas
Te propriis dignum laudibus esse doces.
Ergo te merito nostrorum inscripsimus albo
Ultimus a primis ne videare, Vale.
Iam novus illunes dimovit Lucifer umbras
Et nitida totam luce colorat humum.
Milia per frondes avium nova carmina cantant
Iam legit humentes uda puella rosas
Ad sua mortales redeunt opera, ortaque Phoebi
Lumina sollicitis conspiciunt animis
Lauta para non pulveribus condita Sabaeis
Prandia, non Siculas, pontificumve dapes.
Auricomus medium cum sol ascenderit orbem
Et brevis ex omni facta erit umbra loco.
Ecce tuas venio conviva iniussus ad aedes
Spargito virginibus musica strata rosis.
Formosae mecum Veneres tua tecta subibunt
Non quales vel Erix vel tenet alta Paphus
Sed quales Heliconve colit sanctusve Cytheron
Quas male contingi laurea casta vetat.
Hae [Note: 1535: Orig.: Haec] nec edunt epulas, nec vina liquentia potant,
Efficiunt saturas verba levesque ioci
Ridicula addideris mendacia protinus omnes
Insana quatient tympana rapta manu
Oscula libabunt non qualia Cypris Adoni
Sed quale Endimeon frigida Luna tibi
Qualia Aty phrygio Divum dedit oscula mater
Mater in Idaeis cognita diva iugis
Tu modo Pierias numquam fugiture sorores
Ex nostro vates non abiture choro
Non supra caro duo fercula pone sodali
Sintque ea lauta velim quam pretiosa magis
Non ego condito ficus in iure natantes
Nec moror ardenti Myrrhina rubra croco
Non etiam Scythico volucrem de Phaside missam
Non etiam clunes advena Turde tuas
Ista iuvent quibus est signatae gloria frontis
Quos exacta sui pascit opella gregis
Nos humiles gula non vexet lascivior aequo
Luceat exiguo nostra culina foco.
Cum nova Sarmatici canerem connubia Regis
Vix bene praecipiti carmina ducta manu
Frivola mendacis reieci numina Phoebi
Inque meo primus carmine Christus erat
Legerat hoc quidam divini nominis hostis
Et falso dixit nomina vatis habes
Vatibus aspirat victura poemata Phoebus
Sordet et est Christo gratia nulla tuo
O furiis vox digna, tuo dignissima Phoebo
Quid rogo Christicolam dicere peius erat?
Vanane? pro veris Phoebine ego numen adorem?
Num ferar ingratus maxime Christe tibi?
Cuius et hoc habeo praeter tot milia munus,
Quod mihi non tantum vena maligna fluit
Prisca Deos coluit lapides et ligna vetustas
Et tot ficticios nil nisi monstra Ioves
Numina Christigenae docti meliora poetae
Imbuimus trino carmina nostra Deo
Est Deus in nobis, non qualem Naso canebat
Christo non Phoebo pectora nostra calent
Est Pluto in vobis agitante calescitis illo
Sedibus infernis spiritus iste venit
Sed tamen est ratio cur Phoebum agnoscere possis
Et Musas dicas carminis esse duces
Non ut honore Deo, non ut virtutibus aeques,
Non ut adorandum numen habere putes
Musae, Mercurius, Phoebus, Pan, Liber, Apollo
Nomina sunt uni contribuenda Deo
Ludere nominibus licuit semperque licebit
Credere nequaquam numen habere licet
Sed quis in hac adeo tecum certarit arena
Confossus iaculo concidis ipse tuo
Tu tamen insidiis mecum congresse, fateri
Non audes nomen vane poeta tuum
Et cum me versu plus quam frigente lacessas
In numero vatum vis tamen esse miser
Nunc age responde, nunc te mihi perge fateri,
In vivis aliquod si modo nomen habes
An metuis quem sic contempseris, anne timendus
Qui nihil argutum concinit esse potest?
Denique si solus satis est in carmina Phoebus
Qui potuit Phoebus cedere Christe tibi?
Phoebe magister ades te Marsia provocat alter
Ecce tibi haec etiam dilanianda cutis
Non igitur vates triviali cede poetae
Sume age pro Phoebo fortiter arma tuo
Non ego secreto tecum luctabor in antro
Sed doctos tecum stabimus ante viros
Tu Phoebi tripodas, nos Christi signa feremus,
Partaque victori gloria munus erit.
Sturne Latinorum consors non ultime vatum
Carmina Pieria clangere docte chely
Blandior et Paphiis genio spirante columbis
Et quo nec moriens dulcior esset olor
Gratulor hoc primum quod te patriaeque lyraeque
Consortem dederit Christus Apollo mihi
Inde quod obtigerit tanto placuisse poetae
Teutona qui Latiis fontibus arva rigat
Quod mihi par studium te coniunxisse fateris,
Caussa pari nobis convenit ista modo
Scilicet unus amor vatum, Deus unus, et unum
Quod studium caelo nos docet esse satos.
Quae tamen ex aequa mihi carmina scribis amussi,
Non nihil immistum disparitatis habent.
Namque quid usque adeo musam mihi subicis istam
Teque gradu nobis inferiore locas?
Sicut anas Aquilam, Phoebaeum passer olorem,
Ut fatuo cedit Daulias ales Iti
Sic ego te supero, sic te post terga relinquo
O celebris titulo gloria parta meo
Sed placet hoc vestro quod me dignaris in albo
Atque aliquid tantae sortis habere putas
At tuus exiguis fidibus quam grandia pulsat
Plectra? quibus numeris tantus Apollo sonat?
Sed puto legisti, qui se abicit ille resurget,
Qui se sustulerit, rursus ad ima cadet
Hoc ita si reputas non erras, scilicet ista
Ad superos itur non potiore via
Sed quod amicitiam nostram te vincere scribis
Nescio qua dictum conditione putem
Si quia tu vates prior es concedimus istuc,
Si quod amas vinclo proximiore, nego.
Semper enim sacros colui ceu numina vates
Tantus in hoc vatum pectore flagrat amor
Sidera conversis prius omnia legibus ibunt
Quique modo est oriens, hic modo vesper erit
Tota prius solitum cursum natura negabit
Uno convenient ignis et unda loco,
Quam nequeam [Note: 1535: Orig.: nequeant] toto venerari pectore vates
Quos levat ad superas musica vita domos
Ergo ego te vatem quo primum tempore vidi
Per musas tacite deveneratus eram
Teque salutatum volui misisse, sed illam
Caussa voluntatem quae prohiberet erat
Ergo age nostrarum patriaeque lyraeque sodalis
Fer precor officium non valuisse meum
Sic mihi qui cecinit vocalis carmina Sturnus
Lusciniae dicam vincere saepe melos.
Helius unde meum veniat praenomen in usum
Indicio quaeris certior esse meo
Accipe ne quicquam frustra petiisse queraris
Disperiam possum si qua negare tibi
Helius Argivum, sol est sermone Latino
Helius est quisquis numina solis amat
Quid mage conveniens vati quam nomina Solis
Quem vocat et sentit musica turba patrem?
Nomine maiestas Solis non finit in uno,
Conveniunt [Note: 1515: Orig.: Conveniant] uni nomina plura Deo.
Quippe idem Sol, Mercurius, Mars, Liber, Apollo
Creditur, et signis pluribus esse liquet.
Ille regit vates, divinum inspirat amorem,
Solis ab influxu spiritus iste venit.
Et nisi divini fallunt oracla Platonis,
Esse nequit vates quem fugit ille Deus.
Quin etiam si nullus ero et sine numine vates,
Helius est certe qua ratione vocer.
Sol mihi nascenti primo praeluxit ab ortu,
Et quae [Note: 1515: Orig.: quia] prima mihi, Phoebi erat illa dies.
Grata Deo Soli Lyra tunc fulgebat in astris,
Natali primum surgere visa meo.
Iam ter quinque ierant a nato saecula Christo,
Annos deme tamen cum tribus inde decem.
Non ego falsa loquor, vertentem consule mundum,
Sacra dies Iani Regibus illa fuit.
Has tibi de multis placuit conscribere caussas,
Quas veras certe nominis huius habes.
Quas ipsas aliquo tamen olim carmine dixi,
Cuius cum nequeas ultima, prima vides.
Haec siquidem superant, perterunt illa, quod olim
Sparserat incauta stulta iuventa manu.
libuit, libros, cum diu iam vel delituissent apud me, vel peregrinati ac distracti mille modis exulassent, tandem aliquanto velut postliminio domum revocatos, emittere statuissem, venit in mentem mihi non incommode facturum me, si congregatos non uni alicui, sed singulis patronis singulos commendatos, non in servitutem utique sed emissos manu in libertatem traderem. Quid enim simile habent liber et mancipium? cum hoc ne efferre quidem pedem extra limina citra domini voluntatem audeat, ille ne iubente quidem domino, ubi semel evagatus fuerit revocari domum umquam possit (verbi ambiguitatem intelligis), Quamquam vero huiuscemodi libertas periculosa esse soleat, tamen multa sunt quae me consolantur, et spem bonam faciunt, fore, ut minime vel damno vel pudori nobis futura sit isthaec audacia. Primum nominis tui auctoritas, quae non minimam libro gratiam videtur conciliatura. Deinde quod multorum in hunc usque diem simili ratione aeditorum haud quaquam me paenituit: nam et Theocritus meus, et alia non parum multa in hac Norica civitate a me aedita, summam mihi laudem etiam apud exteras nationes pepererunt, et ad reliqua quae adhuc sub manu sunt, inter quae potissima meo quidem iudicio, est Homeri versio, absolvenda aedendaque multum animi adiecerunt. Nam de Heroidibus et Aphorismis tuendae
valetudinis nostris, quid metuam, cum a me ipso nuper summa diligentia recognita, multoque quam ante fuerant facta meliora, iterum in manus hominum exierint. Taceo mille alia in publicam lucem a me aedita, quorum quam paucissima, exceptis duntaxat quibusdam quae prima aetas incautius effudit, revocata vellem. Quare mi Sturtiade librum hunc silvarum mearum ordine, ut vides, secundum, tibi etiam atque etiam commendo, rogoque ut eum tuo nomini, tuaeque famae immortali inscriptum eo favore eaque gratia prosequaris, quibus meipsum soles. Quod si facies et voluntatem meam tibi fuisse gratam ostendes, et me vel ad maiora deinceps audenda ceu proposito exemplo animabis. Vale Noribergae Mense Martio M. D. XXXIII.
Saepe graves dubiis nutarunt casibus urbes,
Quassataeque domus nec cecidere tamen.
Languida saepe suae rediere in corpora vires,
Saepe salus praeter spem recidiva venit.
Quod si tam libeat quam possumus ista probare,
Quem dabis exemplis nostra Thalia modum?
Quidve peregrinis cumulare domestica prodest,
Nulla magis laeso quam sua plaga dolet.
Ipsa suas et regna vices, et tempora mutant,
Quis vetet hac urbes conditione trahi?
Rebus in humanis ludit, lascivit, et errat,
Nixa volubilibus lubrica Diva rotis.
Atque ita nobiscum vires experta potentes,
Qua modo spirabat blandior aura fuit.
Incluta iam nimiis Erphurdia fracta procellis,
Sorte videbatur commodiore frui.
Iam velut optatum spectabat naufraga portum,
Innumerabilibus fluctibus icta ratis.
Horridus incubuit Boreas, et nubilus Auster,
Tempestas subitam condidit atra diem.
Parce tamen dubiis involvere vera, tuoque
Quae canis Uranie [Note: Vredeveld: Orig.: Uraniae] carmina more cane.
Vos quibus est commissa salus, et cura tuendae
Huius ut emineant, quam loquor, urbis opes.
Consiliis quorum veterem Respublica casum
Sarcit, et utilibus damna priora levat.
Conscriptique Patres lectique sacerque senatus,
Res mihi vobiscum est, vos mea verba petunt.
Debuit hoc etiam vestris accedere fatis,
Huius ut occideret maximus urbis honor.
Ut velut e manibus maiorum tradita vobis,
Eriperent aliae commoda vestra manus.
Ut quam tot proavi voluerunt dotibus auctam,
Vos maneant vestrae damna pudenda scholae,
Qua quantum [Note: 1523: Orig.: quam tum] multos Erphurdia floreat annos,
Utraque iam Phoebi Regia scire potest.
Quae nunc aegra suae florem periisse iuventae,
Maeret honoratum pulvere sparsa caput.
Quippe iacent studia, ingeniis laus omnis adempta est
Non est ingenuis artibus ullus honor.
Sed velut indoctae sint facta opprobria plebi,
Dicuntur sacris esse venena libris.
Atque adeo nusquam magis haec sentina malorum,
Non alibi pestis foedius ista furit.
Non sat erat veteres rerum vidisse ruinas?
Non tanquam patriae composuisse rogum?
Non satis extinctae cineres legisse, novamque
Ceu de relliquiis constituisse suis?
Hoc nisi triste malum vos invasisset, et omni
Parte laborantes depopulasset opes.
Qua tamen haec culpa, quorumque venire querendum est
Quae mala nunc vestri caussa doloris erant.
Non mala vis hominum, non vestra incuria patres.
Non aliqua caelum pestilitate nocens.
Non neglectus honor studiorum, aut improbus ordo,
Vis alia accepti vulneris autor erit [Note: 1523, 1535: Orig.: erit].
Nuper ut adseruit Christo sua signa Lutherus [Note: 1525, 1535: Orig.: Luiherus],
Romanique tulit frivola regna patris.
Iamque satis populum multi doctique docerent,
Quorum clara patent nomina mille locis.
Irrepsere novis studiorum fraudibus hostes,
Turba satis ficta simplicitate potens.
Qui quoniam studiis nihil insumpsere laboris,
Nec nisi barbarica garrulitate valent.
Hactenus abiecti miserum et sine nomine vulgus,
Inscitiae in poenam delituere suae.
Nunc quaerendi aliquos, ceu nacti tempus, honores
Artibus indicunt bella nefanda bonis.
Invenere etiam qui non modo coepta probarent,
Verum etiam auxiliis prosequerentur opus.
Nam quis non videat studiis eademque professis,
Maxima pars populi quam sit amica parum.
Opportuna malis ergo ignorantia vulgi,
Huic fomenta igni materiamque dedit.
Qui quia tam late est in proxima quaeque vagatus.
Nequaquam exstingui qualibet arte potest.
Vestro opus auxilio, vobis ea cura relicta est,
Sitque utinam, certe debuit esse Patres.
Aspicite ut iaceant istae sine honoribus artes,
Maxima quae vobis gloria nuper erant.
Ut taceam vestrae quantas invexerit urbi,
Divitias huius prodiga fama scholae.
Hoc dicam, vos nulla magis commercia rerum,
Gentibus externis conciliasse liquet.
Vera magis Pythii non sunt oracula Phoebi,
Quam mea verba aliquam vix habitura fidem.
Quam late, quam longa patet Germania, nusquam
Fama obscura scholae nominis huius erat.
Namque omni circum confluxit ab orbe iuventus,
Ceu data pacificae pignora amicitiae.
Quae cum divitias multos hucusque per annos
Intulerit multas, extulit inde nihil.
Permutatio opum cives exhaurit et urbem,
Saepeque res vanis mercibus empta perit.
Haec minime fallunt, haec certa negotia cives
Pauperie, nullo foenore facta, levant.
Adde quod et studiis Respublica floret, at illis
Si careat, florem non habet illa suum.
Quae nunc vana animos dementia fregit, ut essent
Quorumdam fallax qui sequerentur iter?
Inde quid? invidiae? fraudes, discordia, sectae,
Falsaque libertas, et simulata fides.
Multa referre piget, puduit quoque talia, verum
Me studiorum isthaec scribere iussit amor.
Nec voluit pius ista seri documenta Lutherus,
Sed quid agat? pondus grandius ille tulit,
Non potuit levibus leges praescribere linguis
Quae gravibus propria sponte venire solent.
Illum aliis curis exercuit area Christi,
Horrea multiplici dum sacra messe gravat
Vester hic ergo labor, vestrum hoc opus, urbis honorem
Quam colitis, prompta restituisse manu
Quod facile est studiis ab iniqua clade redemptis
Reddere, praedones quod rapuere, decus.
Ergo agite adscriptique Patres et lecte Senatus
Vestrae convulsas adserite urbis opes
Reddite, quem studii ferus abstulit hostis honorem
Reddite labentis prodita regna scholae.
Inter tot pudeat mala, et haec ludibria passos
Quae vix simplicitas debuit ulla pati.
Errorum populi pudeat fraudisque malorum,
Sit satis armatas non habuisse manus
Sit satis ista palam scelerum licuisse ministris
Iam libeat nugis imposuisse modum
Et quod oves decuit pro munere sanguinis emptas
Ex omni urgentes parte cavete lupos
Neu populi sanctos incauta licentia mores
Exuat, et falso libera peius amet
Incluta neve scholae pereuntis gloria cesset
Hic ego per superos vos monuisse velim
Quoque modo id fiat non est grave dicere, verum
Velle, satis magni ponderis instar habet.
Velle prius liqueat, tum qua ratione resurgat
In promptu est miserae dicere fama scholae
Vester honos agitur, vestrum decus, omnia vobis
Scribimus haec, vobis consilia ista damus.
Ipse licet vestrae vix sim quota portio plebis
Ferre aliquid poterit pars quota forsan opis.
Consilia exiguae modo ne contemnite Musae
Saepe etiam magnos parva iuvare solent
Quod si forte scholae sortem casumque doletis
Hanc velut e tenebris vos revocasse canam.
Nuper ut humanos Arete respexit ad usus
Iussa loco viciis cedere, liquit humum.
Quae simul ac terris supera attigit alta relictis
Irrepsit scelerum pestis et omne genus.
Et ne forte iterum mortalibus influat, omnis
Ad terram, reditus qua sit, adempta via est.
Namque ducem contra fortem Rex misit Averni
Illa est, si nomen quaeritis, Ebrietas
Castra loco posuit quo non habitatior [Note: 1535: Orig.: hahitatior] alter
Olim virtuti caelitibusque fuit
Sed neque degeneres adeo consedit ad Indos
Extulit ad Numidas nec sua signa vagos
In medio Europae sedem stabilivit, et armis
Teutonas invictos illius arma premunt.
Orbis enim postquam fortissima [Note: 1535: Orig.: forissima] mollibus armis
Occupat, hostiles non timet inde manus
Et quamvis aliis quoque gentibus imperet, illam
Nulla tamen studio seduliore colit
Illa adeo nostrum pestis sibi subdidit orbem
Ut gerat arbitrio publica quaeque suo
Quandoquidem heu nimium non est opus indice et istis
Temporibus constet notius esse nihil.
Quin etiam accessit vitioso gloria mori
Peccatoque boni nomine venit honor
Venit honor vitio, virtus iacet, otia regnant
Mollia, dum ventri vivimus atque gulae.
Improba dum nimio facimus convivia luxu
Inque malos mores prodiga turba sumus
Languit omnis honor studiorum militiei
Armaque dura prius mollia facta iacent
Saevior hac numquam pestis, nec atrocior hostis
Teutona victrici venit in arva manu.
Non adeo nostras Romana potentia vires
Fregit, mille licet miserit illa Duces
Quod non mille duces plures potuere per annos,
Continuis perdit cladibus ista lues
Ut taceam famae qualem denigret honorem,
Hei mihi quantum animis corporibusque nocet
Ingenii exhaurit vires, animique vigorem,
Sique quid est clari luminis omne rapit.
Corporis enervat robur, succumque iuventae
Exprimit, ut vites humida praela novas.
Omne decus formae perimit, sugitque colores,
Larvarum similes vultibus esse facit
Inde tot aerumnae male sani corporis, inde
Tot laedunt stomachum, tot nocumenta caput
Inde manus tremulae, pallor, timor, anxia mentis
Conditio, et numquam tuta animi requies.
Hinc matutinas exhalant ora mephytes
Deformat putres pendula bucca genas
Hinc semper gravibus stillantia lumina guttis,
Hinc ruga et scabie semper arata cutis
Hinc male consistens titubantis inertia linguae
Verbaque inaudaci semiloquuta sono
Nocturna infestant furiales tempora somni
Et lemurum miscent Eumenidumque choris
Horrida saepe etiam huic comes est epilepsia morbo
Quaeque cito in mortem membra apoplexis agit:
Vidi ego non paucos maniam traxisse molestam
E tam deformi luctificaque lue
Atque aliae innumerae, quis enim comprehendere possit
Quot moveat pestes tam Camerina nocens?
Quid referam quantis animam post fata ruinis,
Quanque gravet poenis intolerabilibus?
Tot vitiorum etenim genitrix, tot causa malorum,
Toxica pestifera seminat atra manu
Iurgia: furta: doli: fraudes: iniuria: caedes:
Incestus: stuprum: raptus: adulterium:
Fastus: avarities: luxus: gula: livor: et ira:
Pigrities: ista sunt sata iacta manu
Probra: nefas: rixas: discordia: bella: rapinas:
Semina si nescis illius esse scias:
At poterat Veneris tolerari blanda voluptas
Illius et forsan cura futura fuit
Triste malum hoc postquam radices altius egit
Quo magis evulsum est, hoc magis haeret humo
Adde quod illa animos ita conficit improba pestis
Ut nihil egregium praecipuumque petant
Sed velut Asphalti mens tacta bitumine stagni
Langueat, et miseris defluat aegra modis
Tum carpit stupidos demens vecordia sensus
Tum spes destituunt, et ferit ossa pavor
Flamma velut nebula fumi compressa residit
Ebria mens proprio munere cassa iacet.
Non opus aeratas armare in bella cohortes
Victa iacet vitio Teutonis ora suo.
En victrix nostras ut Asotia possidet urbes
Et miseros cogit iura superba pati
Quem semel ut nostris pellamus finibus hostem,
Sit pudor in tantum degenerasse nefas.
Omnibus invictos [Note: 1516: Orig.: invictas] nostri vicere parentes
Nunc vicia haec nobis vincere nostra grave est
Orbis victorem populum discordia vicit,
Nos nisi vicisset, vicimus, ebrietas.
O quibus est igitur iuvenili in corpore robur
Et solidae vires, ingeniumque viget.
Spernite degeneri convivia perdita luxu
Sit medium, et constans inter utrumque modus
Nam semper sapere et mensas odisse iocosas
Id pecus est brutum vivere, non hominem.
Si te forte iuvat tentare cupidinis arteis
Et Veneri longam solvere militiam
Illuvies Bacchi nimias ad Bactra relega,
Multa fugant Venerem pocula, rara iuvant.
Nam tolerabilior Venus est hoc blanda Lyaeo,
Quod minus ingeniis corporibusque nocet.
Ipsa dat ingenuos mores, corrumpit Iacchus
Haec animi vires instruit, ille necat
Mundiciem custodit amor, temulentia sordes
Invehit, haec formam destruit, ille facit.
Verum si [Note: 1516, 1535: Orig.: ß] quis erit qui spernere possit utrumque
Hunc caelo dignum pectus habere puta
Si tamen, ut memoras, numquam rescripsit Ulyssi
Gaudia Penelopi quanta fuisse putas?
Ille pererratis multorum finibus exsul
Destituit viduam bis duo lustra domum
Uxor amans thalamo curis exhausta pudico
Instantes docta reppulit arte procos.
Iamque fatigatae florem positura iuventae
Conspexit reducis reddita signa viri.
Laetitiam illius si tu metiris ab illo
Quod mea pauxillum Musa loquuta tibi est.
Vel nimis indulges quo me veneraris honori,
Vel tibi plus aequo carmina nostra placent.
Quicquid id est, utrumque animum testatur amicum
Certaque non ficti signa favoris habet.
Hessia, quam laudas, quot habet pecorosa capellas,
Tot grates debet nostra Camena tibi.
Patria nec forti multum tua distat ab Hesso
Vicina est patriae Saxonis ora meae.
Incluta divitiis tellus: operosa metallis,
Uberis insignis fertilitate soli.
Plena viris, ducibusque potens, animosa Tyrannis,
Caesaribus quondam facta beata suis.
At duri mediis habitant in montibus Hessi
Qua Lanus, et vitreas Aedera volvit aquas
Gens armis generosa, manu promptissima, quondam
Ipsa suo partis docta labore frui.
Parte alia glebis fecunda patentibus arvis
Qua rapidus pingues Fulda salutat agros:
Collibus apricis, et amoenis incluta silvis
Omnia perspicuis fontibus arva scatent.
Mille per irriguas [Note: 1535: Orig.: irruguas] labuntur flumina valles
Florida perpetuo gramine vernat humus
Quis queat errantes illic numerare capellas
Cornigerumque pecus, lanigerumque gregem?
Cum redit atque aestas vernantes explicat herbas
Non aliquam pingit gratia maior humum
Tunc neque Thessalicis Peneus amoenior arvis
Nec prior Hessiacis montibus Haemus erit
Pulchra nihil Siculae viridaria dixeris Aethnae
Arvaque quae vitrea lambit Helorus aqua
Illis te errantem credo vidisse Dianam
Montibus, et castam sollicitasse Deam
Cum Satyris illic mammosae Naiades errant
Hessiacum Phyllis non colit una nemus
Illic saepe latens tenera occultatus in herba
Excepi artifici dulcia furta dolo
Aonioque rudes turbabam carmine Faunos
Concessit Musis rustica turba meis
Tum mea silvestres petierunt carmina nymphae
Ipse ego pro grato carmine tela dedi.
Tu quoque degentes vidisti in montibus Hessos
Et laudas patriae saxea rura meae
Huius tanta tibi debetur gratia laudis
Quanta tu laudas carmina nostra fide.
Gratulor incolumem vitam tibi docte Georgi,
Hoc tibi tam longe vivere dulce queror.
Praecipue nec dum portum tenuisse petitum,
Et tua adhuc dubio currere vela mari.
Hoc ego fortuna timui variante futurum,
Quo ruere in praeceps tempore cuncta vide.
Quo bello Europam varioque ardere tumultu,
Praecipue loca quae tu petiturus eras.
Ipsum paene rapi quo tempore conspicis orbem,
In studia heu aliquem vix habitura modum.
Non tamen illa animi virtus generosa fefellit,
Quae tibi fortuna contigit uberior.
Laudo animum rebus natum melioribus, et se
Audentem aetherea credere stirpe satum.
In cauli tamen est in aperta pericula ferri,
Qualibus hi superant saecula prisca dies.
Iam tibi tranquillam sedem fortuna locabat,
Iam poteras partis rebus honore frui.
Nec tibi divitiae virtutum praemia deerant,
Larga tibi iustas copia fudit opes.
Cum variis multas vidisti moribus urbes,
Inque tuo sedit Pallas amata sinu.
Incluta te dignas Erphurdia praebuit aedes,
Namque loco patriae iam fuit illa tibi.
Ambibas titulos maioraque praemia famae,
Res est pulchra quidem dignaque laude vehi.
Cur tamen hanc per tot terrarum emensa petebas
Milia, cum posses emeruisse domi.
Nostra tot eximias Germania possidet urbes,
Quae superent ipsos Pallade Cecropidas.
Nescio quam placuit meliorem invisere gentem,
Dii rogo fortunent hoc tibi propositum.
Ut cito de Veneto solvat tua littore puppis,
Ut redeas tuto dum tibi forte licet.
Et tecum solita Cordum pietate reducas,
Consortem patrii nominis atque lyrae.
Hunc mihi praecipue multa venerare salute.
Et memorem carae coniugis esse iube.
Vivite deliciae nostrae, vos ille reducat,
Virgine qui solus natus Apollo dea est.
Ut merito quantumque tibi debere fatetur,
In reditu gestit nostra Camena tuo.
Redditus en iterum patriis feliciter oris,
Spes tecum nostras vir memorande refers.
Gratulor incolumi sortem cessisse benignam,
Addita virtuti praemia iusta tuae.
Quod neque Vindelicis Augusta Palatia [Note: 1535: Orig.: Palatio] campis,
Visave sint frustra Norica rura tibi.
Scilicet est aliquid longinquas visere terras,
Nomen ab externo clarius orbe venit.
Si doctas numquam Pomponius isset Athenas,
Tam bona non illi Roma futura fuit.
Colchida Tauridamas si non adiisset Iason,
Phasias in patria nulla tulisset opem.
Quid memorem Alciden? qui tot nisi monstra tulisset,
In patria poterat delituisse sua.
Detrahit optati praesentia semper honori,
Perpetuoque domi nemo placere potest.
Et quamvis tua magna domi sit et incluta virtus,
Plus tamen ex merito debuit esse tibi.
Iam tibi detulerat te dignos patria honores,
Iam fueras domui gloria prima tuae.
Castra dein sequeris dum Caesaris Aemiliani,
Legatique domo munere functus abes.
Virtutis tibi facta tuae est clarissima testis,
Noridos urbs clarae Teutonidumque caput.
Namque ut magnanimo generosam in pectore mentem
Vidit fortunae dotibus esse parem.
Gratificari aliquo dum vult tibi munere, dignum
Connubio civis iudicat esse suae.
Atque ita patricio natam de sanguine iungit,
Proxima quae thalamos est initura tuos.
Eya Hymenaee fave, nunc te maiore vocamus
Auspicio, plena nunc face dexter ades.
Linque Palaepaphios ignes Citheraea, tuoque
Ad nos cum puero blanda favensque veni.
Tu vero o nostrae bona pars Hereborde Thaliae,
Pectore non humili fortia regna subi.
Nos quibus hoc superum pietas Musaeque dederunt,
Devoti vates in tua iura sumus.
Nos tibi per Musas Hymenaeia sacra canemus,
Carmine vivetis nuptaque virque meo.
Inde nec ipse tuo Peleus certabit honori,
Te nec erit pulchro carmine Stella [Note: Vredeveld: Orig.: stella] prior.
Musarum patriaeque comes venerande mearum,
Maxima pars animi Bartholomaee [Note: 1535: Orig.: Bartholemaee] mei.
Vivere te superaque frui feliciter aura,
Pectoris est certe cura secunda mei.
Quamvis exciderit fidi tibi cura sodalis,
Dii faciant falsa suspicione trahar.
Sol spatium emensus tropicum semel inter utrumque est
Unica vix de te littera lecta mihi est.
Multa sed Hessiacae tibi venit epistola dextrae,
Non aliquo lapsa est crimine nostra fides.
Perstat, et ut nullos umquam decepit amicos
Sic est perpetuo firma futura tibi.
At potes, et debes culpa excusare, quod olim
Non est ad veniam ianua clausa tibi.
Longa via est spatiumque ingens patet inter utrumque
Istaque vix rarus regna viator adit.
Non poteras alicui scriptas committere chartas,
Vix paucis tuto sarcina tanta datur.
Et scriptas forsan misisti saepe lituras,
Ire sed in vultus non potuere meos.
Ah pereant per quos umquam data scripta premuntur,
Perfidiae poenas quas meruere luant.
Credibile est, nec enim tam debes fallere amicum,
Quam dederas nobis non violasse fidem.
Si caderet mores tam nobilis error in istos,
Hei mihi quem fucum tam bona forma capit.
Praeterea studiis animo sociatus honestis,
Qui posses tanti criminis esse nocens?
Virtutes studia assumunt meliora sodales,
Esse nec hae solae, sola nec illa queunt.
Perfidia studiisque nihil disiunctius usquam,
Aut fuit aut ullo tempore forsan erit.
Tene igitur violasse fidem carissime dicam?
A potius linguam non habuisse velim.
Hanc in te potius vellem defendere culpam,
Si modo, quod non est, hac agerere nocens.
Qui nunc Sarmaticis carissime frater in oris,
Frigida Parrhasio regna sub axe colis.
Discors Teutonicum qua Prussia terminat orbem
Et Condonaea brevi littore stagna capit.
His ego te terris fato volvente relictum,
Dii faciant vivum rursus ut inveniam.
At me laeta fovet felici Mysna receptu,
Qua iacet herboso Lypsis amoena solo.
Hic ego nec bifidi perplexa aenigmata Iuris,
Nec sequor ambages magne Galene tuas.
Sed sacra musarum Phoebique aeterna professus
Numina, sed quorum nomina Christus amet.
Scis qualem dicique velim fierique poetam,
Non mea sunt falsis ebria corda deis.
Sunt tamen hic qui me satis admirentur amentque,
Multorumque frequens Hessus honore color.
Tu quid agas, quae fata feras, quaeque otia tractes,
Fac tua me doceant tempore scripta brevi.
Musarum Phoebique potens et amice Georgi
Sturtiade, nostra saepe canende chely.
Pande fores, deprome penu, distende culinam,
Frondibus exorna limina, Ianus adest.
Ecce tibi auspiciis aperit felicibus annum,
Lapsus ab aetherea claviger arce deus.
Pande fores, iterumque penu deprome, culinam
Instrue, frugales non amat iste deus.
Ianus adest faustumque tibi denuntiat annum,
Accipe promissa nuntia certa fide.
Aucte bonis, augende bonis, aucture tuorum
Nomina, rem, titulos, stemmata, facta, decus.
Qui studiis medicas auges vigilantibus artes
Et merita ex ipsis nomina rebus habes.
Perge, nec inceptum remoretur inertia cursum
Ulla, tuum praesens gloria sternit iter
Indulsit fortuna tuae satis aequa iuventae
Nec iuvenem nec te deseret ista virum.
Nondum impleverunt septem tibi lustra sorores
Et tuus in medio pulvere sudat equus.
Divitiis flores, et quae fecisse beatum
Virtutes poterant quas libet unus habes
Has in flore virens aevi nec inutilis uxor
Uno te, dotes, coniuge digna, polit:
Quae nunc eximia faciet te prole parentem
Cui feret auctrices lucida diva manus.
Cetera quae restant permitte faventibus astris
Iam tibi Divorum Regia tota favet.
Sic deus ille tibi cecinit me vate biformis
Pluraque conantem quaerere deseruit.
Ipse tibi subito misi perarata libello
Ut legeres ipsi vaticinata Deo.
Tu quoque non aequo currentibus ordine fatis
Deseris heu vacuae nomen inane scholae
Quo fugis infractae fidei mihi cognite Pecti?
Tam subitae facta est quae tibi caussa viae?
Quae mihi nunc aderunt sine te solacia? quorum
Tam certa potero laetior esse fide?
Unus eras certe quo non abeunte manebam,
Qui migraturum sisteret unus eras.
Quem vel ad anguigeras Libyae ferventis arenas,
Quem cuperem fuscum per Garamanta sequi.
Nunc utinam nigros isset fera pestis ad Indos,
Quam vereor subitae caussa sit illa viae.
Si tamen invidiae cedis, fidentior ito,
Virtutem pestis vincere nulla potest.
Illud ut interea rumpatur e)tw/sion a)/xqos [Note: 1535, Orig.: e)qw/sion]
Qua nunc coepisti currere perge via.
Perge salutatum pro me quos noris amicos,
Quos inter Ionas nomina primus habet.
Ipsum praecipue: Musarum dona: Philippum
Salva sit et Phacchi barba gravisque fides.
Tene ego praeteream lyrici decus ordinis Hace
Hace prius potero non meminisse mei.
At tu vade bonis avibus carissime Pecti,
Subque tuo nostrum pectore nomen habe.
Interea quo tu pulchrum sudabis ad Albim.
Hoc ego fortunae tempore ludus ero.
Non adeo veteris celebrata poemata Codri,
Quae mures opicos dilaniasse ferunt.
Quam tua corrosas vulgo plorantia chartas
Nunc in Palladia carmina tuta domo.
Ipsa feros timidis obiectat muribus angues
Tu tamen hic ranas Corde fuisse putas.
Scripta momorderunt Thilum mordentia mures
Illius hos genios daemonas esse puta.
Carmine ridiculo risum movisse volebas
Lusit amabilibus seria Musa iocis
Arva olim rapidi populabant Apula mures,
Culta rudi cecidit milite victa Ceres.
Dicitur Hispanam fodisse cuniculus urbem
Quis genus hoc socium muribus esse neget?
Thessala lucifugae straverunt moenia talpae
Gallia de ranis pertulit excidium.
Agricolas Libycae patria pepulere locustae
Anguis Amyclaea victor in urbe fuit.
Quid Romana canam Baleares arma colonos
Auxilia in mures ut petiisse ferant?
Cum tua longe [Note: 1535: Orig.: longa] alio veniat querimonia luctu
Iustior ex quadam parte querela tua est
Iam didicere loqui mures, quis credere posset
Esse aliquo vivum carmine Maeoniden?
Quis tamen exprobret Hessiaco sua somnia Cordo?
Queis queat Andinus vilior esse culex.
Lege sua positis sat erat placuisse Camenis
Quamque pedes melior forsan habebar eques.
Nunc quoniam pudor est filo nevisse pedestri
Indigno numeris verba coacta legi.
Quis deus afflavit lento mea pectora flatu?
Quis mihi pro pennis lora rotasque dedit?
Cum maria ac terras possem superare volando
Ire laboranti cur pede visus eram?
Sic ego, sic posita lauro, citharaque remissa
Reddidit altivago qui movit axe diem.
Digne meis olim iam nunc indigne coronis
Quin merito passum desinis Hesse queri.
An tu Iuridico tantum confidis Ionae?
Iamdudum nobis perfidus ille fuit.
Musica deseruit plebeia castra secutus
Tempore quo infelix excidit ipse sibi
Vere suo melior quam tempore messis adultae,
Autumni veras non habiturus opes.
Hei mihi qualem hiemem. Sed si mea castra relinquas
Divite cum Iona tu quoque dives eris.
Verum divitiae tam nostrae pluris habentur,
Quam sit corporibus quaelibet umbra minor
Quare age iuridicis querere haec tua damna tribunis,
Forte dabunt illi quam mea plectra magis.
Sic ille Aonii pater ordinis, at mihi blandum
Nescio quis vestra risit ab arce Solon.
Ipse quoque ereptum pene indignatus honorem
Abrupi irata plectra fidesque manu.
Fama est aereis gelidi sub rupibus Hemi
Orphaeis celebrem manibus esse locum.
Frondoso suspensa Tholo lyra pendet ab illo
Tempore, quo caram perdidit Eurydicen.
Hanc quotiens aliquis plectro percussit eburno
Frigidus immota constitit Hebrus aqua
Culmina vidisse Rhodopes nutantia summi
Saxa sequi, montes currere, stare feras.
Scilicet Elyseo vatem rediisse putarunt
Nunc etiam superos velle movere Deos
Quid fecisse homines miracla ad tanta putandum est?
An sensu solos hos caruisse putas?
Nos meliora damus, maioraque plectra movemus.
Orphea Virgilio quis putat esse parem?
Cuius blanda novem saltant ad plectra sorores,
Gestit et uberibus gratia cincta rosis.
Pone sequebantur mirantes Orphea silvae
Barbaricum cithara concinit ille melos.
Hic Latia verba alta tuba, mirandaque Musis
Intonat, et caelo carmina digna canit.
Hunc nemo obstupeat? nemo huius plectra sequatur?
Hei mihi quam nullum haec tempora pectus habent
Quem non sacra trahat tanti facundia vatis
Hunc natum silices inter et arma puta.
Crastina phoebaeos ubi tertia contrahet ignes
Iamque senescentem provehet hora diem.
Care veni nostras Groninge rogatus in aedes
Quo peream si quid dulcius esse potest.
Te mea non formosa quidem nec amabilis uxor
Penia convivam, sed generosa, rogat.
Ne contemne preces dominae tam iusta rogantis
O utinam famulae sit magis illa loco
Illa tibi calido gelidos pro sumine ponet
Sed tamen et castos et sine felle sales
Implebunt vacuas vocalia carmina lances
Fallet inexemptam stridula chorda famem
Lauta ministrabunt praesentes fercula Musae
Qualia cum superis Iuppiter esse volet.
Fundet odoriferos genialis gratia flores
Plena ministrabit pocula castus amor
Talia si possis convivia spernere dicam
Laetitiae veram non habuisse famem.
Quod si vera voles, et debes velle, fateri
Ex istis dapibus vita beata venit.
Ingenium vis multa cibi suffocat et aufert,
Appositam mortem luxuria omnis habet
Quare age ne modicae spernas elementa culinae
Saepe etiam Divis viscera tosta placent.
Ipse quidem melius coenasse fatebere numquam
Si non sorduerint prandia nostra tibi.
Ventriculum referes validi vectoris egentem
Versibus et verbis si potes esse satur.
I puer Eccilio, sed nostra voce, salutem
Dic prius, inde ipsi talia verba refer.
Cras ubi solis equi prono temone ferentur
Tertiaque occiduum duxerit hora diem.
Hessiacas conviva veni, sic iussit, ad aedes
O palatinas non habiture dapes.
Si tamen officium fidi spectabis amici,
Coenabis melius Regibus et Ducibus.
Pauperis officium si non contemnis amici
Et modico pastus vivere Marce potes.
Cras ubi Phoebus aquas stabit subiturus Iberas
Tertiaque instantem traxerit umbra notam.
Hospes ad Hessiacos gratus diverte penates
Qui variis nectunt florea serta rosis.
Convivae tibi erunt Divae tres, una, novemque
Fercula tot numero non habiture vale.
Hospes ad Hessiacae regalia prandia mensae
Cras tibi praescriptis legibus Hune veni.
Tertia cum Phoebum denuntiat hora cadentem
Ne quid edas toto tempore neve bibas.
Ut dapibus possis plenas absumere [Note: 1535: Orig.: assumere] lances
Et toto calices evacuare mero.
Quod si forte times ne solus ad ista voceris,
Rite famem tecum duxeris atque sitim.
Cum medium caeli Sol aspirabit ad axem
Signiferique umbras traxerit hora decem.
Accedas nostras conviva rogatus ad aedes
Dulcis et ante alios non metuende Draco.
Prandia si quaeras tenui ponenda culinae
Accipe, Pythagoras qualia mandet edi.
Et nos contenti scis qualibus esse solemus
Qui colimus sacrum sobria turba nemus.
Lauta tamen si non regali instructa paratu
Prandia si cupias et potes esse veni.
Musa iterum variata novo te nostra salutat
Carmine Musarum quisquis amicus ades
Ecce renascentem variant sua sidera mundum
Et variata novo gramine vernat humus.
Sacra resurgenti celebravimus orgia Christo
Addidimus lyricae Sapphica plectra chely.
Praeterea adiectis quaedam variata parergis
Ut tibi diversum gratius esset opus.
Perlege, conveniunt nostrae cum tempore Musae
Hoc quod te, dices, Hesse decebat erat.
Vis populi clausit duodenos impia fratres
Vim populi veniens ignea lingua tulit.
Claudere non potuit bis sex Iudaea planetas
Imo vagis [Note: 1535: Orig.: vagus] unus non satis orbis erat.
Illorum immensum sonuerunt verba per orbem.
Qui solem pendens inter utrumque iacet.
Illorum hoc toti divisio profuit orbi
Infera quod iunxit climata cum superis.
Tota luce domi festa qui desidet, illi
Anne aliquid vivi sanguinis esse putas?
Praecipue stupidos inter mutosque libellos
Nil agere est idem quos et amare labor.
Quo mihi namque leves aerumnosaeque Camenae
Has propter tristis semper ut esse velim.
Imo abeant potius studiorum infausta supellex
Turbaque victuris invidiosa libri.
Me iuvet urbanis convivia libera dictis
Spargere, fabellis nec posuisse modum.
Mollibus interdum caste assedisse puellis,
Et venerem rudibus conciliasse modis.
Quandoquidem superest quod vivimus una voluptas
Fabula sunt manes et furiae, et nebulae.
Quare age curarum fomenta relinque libellos,
Teque bonis natum dulcibus esse puta.
Vana superciliosorum ludibria pone,
Pro lacrimis vinum, pro cruce sume [Note: 1535: Orig.: summe] rosas,
Postmodo lugebis, nisi pares vera monenti,
Qui de Mercurio principe nomen habes.
Cur taceam tot Ephebe dies dulcissime quaeris,
Quaeve Maronaeum causa moretur opus.
Invida turbavit coeptum fortuna tenorem,
Hoc satis est, alio tempore plura scies.
Non tamen obiectae pulsatum mole procellae,
Turbida fluctivagi subruet unda maris.
Cerberus et furiae quartam peperere sororem,
Nuper in exitium perniciemque meam.
Hoc tibi si obscura dictum ratione videtur,
Nil moror est quare tectior esse velim.
At tu ne dubita iacturam temporis huius,
Restituendam opera commodiore tibi,
Perfer, et interea musis operare Latinis,
Quae tibi sunt studio tradita sacra meo.
Quaesitus tota, sed nusquam inventus, in urbe,
Dic ubi, vel quare te latuisse putem?
Dic age quid caris tam te furatur amicis,
Rarior ut nulli non videare coli?
Anne iterum veteri te Fulvia fune retraxit,
Oblitum Romae Pieridumque chori?
Ut tamen offensi redeat tibi gratia Regis,
Post epulas mecum balnea nigra petas.
Quae procul a patria nuper te Musa dolebat
Cedere, num reditu gaudeat illa tuo?
Gaudet, et hoc fieri versu testatur inepto
Itala iam sentis terra relicta tibi est.
Illic Pierides Musae per oppida regnant,
Numinibus tantis barbara rura vacant.
Hic brevis alnosa sub arundine mussat Hieras,
Si qua sit in putri nympha coaxat aqua.
Mintius, Eridanus, Ticinus, Padus, Adria, Tybris
Nomina sunt ipsis proxima caelicolis.
Quare age Sturtiadum clarissima fama Georgi,
His te iterum nugis ut capiare para.
Quod si verba animi nequeant depingere vultus,
Pro verbis animum dispice, gratus erit.
Quam tibi debueram totiens misisse salutem,
Ne qui perferret falleret ipse tuli.
Candide Musarum comes et patrone Michael
Scriptane iam sentis cuius et unde legas?
Hessus arenosi non ultimus accola Gherae,
Pene suis manibus tradidit ista tibi.
Tam tibi praesentem Northusia tecta poetam,
Quem forsan nobis exhibuisse puta.
Maxima pars quondam nostrae Spalatine iuventae,
O et adhuc animi maxima cura mei.
Hospes ad Albiorim tandem tuus appulit Hessus
Hessus Hyperborea iam nive frigidior
Namque quis arctoas tam longe abiectus in oras,
Non aliquid caelo de graviore trahat.
Ergo age mi frater veterem visurus amicum,
Vix quoque quae superant illius esse puta.
Hastato satis agricolae si Corde diali,
Sacra peregisti relligione, veni.
Culmine ab aereo prospectum praebet amoenum
Area clavigeri numine plena senis.
Inde racemiferos colles, flaventiaque arva,
Laetaque graminibus prata videre licet.
Inde renidentis nymphaea rubentia silvae,
Inde Suburbanae cernere ruris opes.
Si minus ista iuvant oculis lustrata, recessu
In vallem tacito non onerosa via est.
Corde veni iam mane novo, iam sole recenti,
Nescio quid solito blandius aura nitet.
Quisquis habes Mariae fixos in imagine vultus,
Est aliquid praeter verba quod inde legas
Sic stetit illa videns morientis vulnera Christi
Heu quali matrem foderat ense dolor.
Dicite mortali fecundae semine matres,
Dicite de vobis talia siqua tulit.
Nulla tulit, nulla est aevo latura sequenti,
Illa sed humani summa doloris erat.
Caussa fuit peccasse hominem nato atque parenti,
Quod volet haec mortem, quam tulit ille, pati.
Et nihil huic ergo nihil illi ingrate rependis,
Quorum supplicio vita redempta tua est?
Tu quoque Phoebaeos non ultimus inter olores,
Musica praesenti numine plectra moves.
Gratulor applaudoque tuae carissime Musae,
Qua duce tot versus Casselimanne facis.
Diva potens numeris ad nos ne sola veniret,
Attulit Hessiaca munera facta manu.
Pocula fictilibus non inferiora cadiscis,
Castalidum vitreis lucidiora vadis,
Quae quia tam facile possunt fecisse disertum,
Saepe racemigeno plena liquore bibam.
Cumque bibam dulces inter non fictus amicos,
Qui potero studii non meminisse tui?
Quare age ne dubita iam te quoque pectoris huius
Fixum non minimae partis habere locum,
Non tam muneribus quia me donaris amicis,
Quam quia nobiscum Musica regna colis,
Macte animo, sic te decuit, quia Martia tales,
Tamque bonos vates Hessia ferre solet,
Non ego crediderim citius prodisse poetam,
Quem sterilis raptum praedicat Ascra senem.
Quam mihi iamdudum Phoebaeia signa ferenti,
Venit adoptato nomine Regis honor.
Hoc tamen unde feram qua manet origine nomen,
Stultum et ridiculum dicere pene fuit.
Scripsimus exiguo vulgata poemata versu,
Scripta notis populo Lypsia clara dedit.
Legerat haec gentis Reuchlinus fama Suevae,
Et dixit Regis nomen habere potes.
Inter enim quoscumque ferunt tua saecula vates,
Rex es et est ratio nominis inde tui.
Nam Graii Regem dicunt Hessena poetae,
Esse ita te Regem nomine reque doces.
Et velut exerces agnatum in carmina regnum,
Recta stat in versu syllaba quaeque tuo.
Hoc scriptum excipiunt atque amplexantur amici,
Et Regem clamant omnibus esse locis.
Ipse ego quandoquidem nec publica scripta negare,
Nec poteram caris obstruere ora viris.
Rex inquam, rex vester ero, quando ista necesse est
Tradita militiae nomina ferre meae.
Verum alios titulos, nec inepta insignia sumam,
Moria iamdudum cognita tota mihi est.
Vidimus Utopiae latissima regna superbae,
Tecta lucernarum sunt peragrata mihi.
Fortunata meo lustrata est insula cursu,
Dulcia ubi aeterno flumine mella fluunt.
Qua viret ambrosiae succus, qua rupibus altis,
Nectara ut e caelo praecipitata cadunt.
Gentis Hyperboreae felicem vidimus oram,
Qua neque mors homines, nec mala fata premunt.
Qua stant perpetuam facientia stagna iuventam,
Qua licet in caelum scandere quando libet.
Haec per et haec circum pulcherrima regna volentem,
Moria me fida duxit amica manu.
Cunque peragrarim tot tantaque regna, licebit
Stultitiae titulos sumere iure mihi.
Musica legitimum sumant in carmina regnum
Qui sunt Maeonidae Virgiliique super.
Quam mihi sint nullae scribenda in carmina vires
Sentio, et ingenium metior inde meum.
Vos quia me Regem facitis, sinite esse tyrannum,
Stultitiae haud aliud me diadema movet.
Sic ego, paruerant illi tam vera monenti,
Tradentes manibus Regia sceptra meis.
Fecerit ergo licet Reuchlinia littera regem,
Non tamen hoc tantum contulit imperium.
Plurima Capnioni subscribit turba. Quid inde?
Si rem complebunt nomina Caesar ero.
Auriculas asini Phrygio mens stulta tyranno,
Torva Iovi tauro cornua fecit amor.
In porcos Ithaci comites pecuina voluptas
Exuit, et balat Rex maris inter oves.
Decolor ira canem Cisseida fecit, olympo
Invidiae labes Arcton utramque dedit.
Induit ora lupi ferus impietate Lycaon,
Cercopibus pretium simia perfidiae est.
Atque alias aliae pestes fecere figuras.
Singulaque artifices monstra habuere suos,
Has tamen una potest omnes effingere formas
Omnibus in vicium doctior Ebrietas.
D. [Abbr.: Domino] HENRICO APERBACCHO MEDICO EXCELlenti amico ac patrono benemerenti suo Helius Eobanus Hessus S. D.
CUM LIBROS SILvarum sex in publicum essem aediturus, Henrice Aperbacche amicorum vetustissime, idemque longe carissime, et aliis ex amicis alios nuncuparem, in ipsa humanitatis et verae amicitiae iura peccare me existimabam, si nihil huius honoris tibi detulissem, hoc est, nulli ipsorum te patronum adhibuissem. Scio enim huius te nominis auctoritate non modo non gravari, verum etiam gaudere. Tertius igitur hic silvarum liber honori tuo datur, quod in eo ipso non, ut opinor, incommode carmen olim ad te consolatorium, id vero est Epicedion in funere filii tui primogeniti Scriptum, sed numquam antehac vulgitum, tertio loco inserui. Nam primum et secundum merito duo summi Principes obtinent: et ut ingenue fatear, optime Aperbache, erat a principio huius libri dedicatio fratri tuo germano viro doctissimo mihique ut scis, omnium mortalium longe
amicissimo Petreio Aperbaccho destinata, nisi illum nobis adhuc dum satis immatura mors praeripuisset, est enim eius nominis cum in hoc tum in aliis harum silvarum libris non iniucunda nec infrequens mentio, quae futuris hominibus te stabitur, qualis inter Eobanum et Petreium amicitia fuerit. Praeter has tamen rationes, quae magnae satis erant, cum tot extent tua in me meosque beneficia, quot ne ego quidem enumerare facile queam, satis intelligebam debere me tibi non unius tantum libri, atque eius quidem perexigui inscriptionem, quod tamen officium meum etiam si cum magnitudine ac ratione meritorum in me tuorum collatum longissime sit futurum ab aequilibrio, tamen pro summa tua erga me bonosque omnes humanitate, non omnino inter contemnenda tanquam vile aliquod munusculum repones, sed animi potius non ingrati ac optime de te cogitantis, certissimum habebis argumentum, donec melior aliqua, qua uberiores tibi gratias referre, et pleniorem animi gratitudinem ostendere possim, sese nobis offerat occasio; quae etiam si non offeratur, diligentissime tamen, et intenta aure a nobis captabitur, et captata non elabetur, quantumvis calvo sit occipitio, nos enim a fronte eam apprehendemus. Bene vale amice ac patrone carissime. Noribergae Mense Martio M. D. XXXIII [Note: 1535: Orig.: XXXII].
INCLUTE DUX clarum genus alto a sanguine Regum
Qui patris et patrui Nobile nomen habes.
Patris Ioannes, Patrui Frideriche, potentum,
Quos inter divos, saecula nostra locant.
Haec age pacifico Iuvenis dignissime sceptro
Haec age placata carmina fronte vide.
Quae tibi non aliquo qui fallat lumina fuco
Mittimus, aut levibus ceu rapienda notis
Sed magis ex animo tibi quo clarissime Princeps
Nullus in hoc populo iunctior esse potest.
Misimus ergo rudes animo dictante Camenas
Nec leve, nec tantum temporis huius opus.
Nam licet haec brevibus claudatur epistola verbis,
Longa tamen series posteritatis erit.
Cui tua perpetuum virtus memoranda sub aevum
Mittitur hoc quali carmine cumque meo.
Ut tu ceu primis claros [Note: 1535: Orig.: clarus] Heroas ab annis
Indole praeclara vincis et ingenio
Sic tua nobilior te digno munere virtus
Et fieret famae clarior aura tuae.
Quae tibi ab hac certe pulcherrima parte futura est
Qua chorus ante alios prodiga turba sumus.
Nec tamen in quemvis: nisi enim dignissima Musae
Non celebrant: virtus hoc dare sola potest
Quae quoniam aequales tibi contigit inter ephoebos
Quam stupeat posita flavus Apollo Lyra
Digne cani Iuvenis centum per carmina linguis
Non debes meriti laude carere tui.
Ne tua praeclaris tot dotibus aucta iuventus
Virtutis possit non meminisse suae
Quae nisi se ipsam acuat stimulante cupidine laudum
Saepe velut languens excidit ipsa sibi.
Quod tibi ne timeas Princeps animose futurum
Plurima sunt quae te commonuisse queunt.
Fulget imaginibus primum domus incluta, quae te
Regibus eduxit nobilitate parem
Clara ibi maiorum cum contemplabere facta
Dignus ut huic generi cura erit esse queas.
Inde tuae gentis primis Heroas ab annis
Illustres tanta laude stupebis avos.
Totque duces inter clarissima nomina, summo
Summa loco Ernesti gloria stabit avi.
Innumerabilibus quo non fuit alter ab annis
Principe consiliis, iustitiaque prior.
Ad te iterum redeo sanguis clarissime, cui non
Par superis patrui gloria nota tui est?
Ingentis quem non Friderichi nomen in orbem?
Quo non fama abiit? quove sub axe latet?
Romani Imperii qui nunc Septemvir honorem
Gaudet, et ablatum restituisse decus.
Rara illi poterint conferri exempla priorum
Tam nihil eximiae munere laudis eget
Quo neque Maecenas studiorum verior umquam
Reddidit aetati Musica regna suae.
Qualibus ille opibus pulchrum deduxit ad Albim
Claram perpetua nobilitate scholam?
Qua pietate auget? meritis quibus afficit auctam?
Cetera sunt elegis arduiora meis.
Quo tamen hunc qui te talem dedit ore canemus?
Non facit ad laudes illius ulla chelys
Ingenium maius, maioraque plectra meretur
Qui potuit tantum te genuisse decus
Et quamvis nulli ille Ducum virtute secundus
Cesserit, hoc meritum nomine maius habet
Divinum in terris animum te namque gerentem
Cum daret, orbi et opes divitiasque dedit.
Cuius ut eximiae flos indolis omnia spondet
Maxima, sic debet non sine teste coli.
Sed neque te merita cariturum luce timebis
Et nec in obscuro fama futura tua est.
In tua certatim surgent praeconia, quorum
Musica divinum pectora numen habent.
Macte animo, veteres duce te revocabimus annos
Nunc suus ingeniis restituetur honos
Macte iterum clarum specimen virtutis avitae
Per te Castalidum purior unda fluet.
Tu modo sume animum te dignum Principe, teque
Huius opus rarum temporis esse puta.
Hoc facies si te non ad mediocria natum
Maxima sed partes noveris esse tuas.
Sollicitent alios tituli sine rebus inanes
Otiaque in magnis non habitura locum
Divitiis inhient illi, et popularibus auris
Hos iuvet assiduis luxibus esse graves
Tu qui vere tuo tam flores indole laeta
Virtutem extendes per benefacta tuam
Sic tibi praesentis sordescent nomina famae
Curaque venturae maxima laudis erit.
Ibis ab exemplis per splendida facta tuorum
Gloria Saxonicae contigit astra domus.
Te patris et patrui regnum manet, unus obibis
Qua vice par ipsis regibus esse queas
Quam decet et pulchra est socia virtute potestas,
Nemo amat immodicas quae timeantur opes.
Quare age virtutem regnis adiunge paternis
Magnus ut es, magnos maximus inter eris.
Iamque renascenti fer opem pietatis honori
Quod facis, haec res est principe digna viro.
Quae pius instaurat fidei desueta Lutherus
Nomina, sint animi pondera prima tui.
Impuros cohibe liquidis a fontibus apros
Quid lacerat miseras pastor avarus oves?
Nunc tamen involucris quibus haec non semper agemus
Non etiam tectis egimus ante notis.
Vive diu Princeps animo dignissime tali,
Indolis et noli non memor esse tuae
Sic tua nec dubita seros durabit in annos
Extremo virtus non obitura die.
Quod tibi praestabunt per amantes talia Musas
Qui nunc Pieridum cumque foventur aquis
Quos inter numero si me dignaberis ullo
Invictum numeris experiere. Vale.
Improba quam dubiis fortuna volatibus erret
Quam possit certas non habuisse vices
Quam plerumque bonis atrox, quam fida malignis
Audiit ipsa meo carmine saepe queri
Te quoque in indignos casus nisi saeva tulisset
Non habuit leges Dux Guilielme suas.
Heu generose [Note: 1535: Orig.: generosa] animi Regum clarissime sanguis
Quam tua nunc merita gloria sorte caret
Quam voluit nimium tecum fortuna iocari
Hic illam vires non habuisse velim.
Nempe iaces blandi deceptus imagine Martis
Sic tamen ut possis surgere nempe iaces.
Nec tua degeneri mens consternata pavore est
Aut animi virtus excidit ipsa sibi
Nec tibi defuerant animosae in praelia vires
Semper ad armorum pondera fortis eras
Utque tuus, Regum domitor, pater omnia vicit
Hic quoque victurus si licuisset eras
Invidit fortuna tuis Dux inclute coeptis
Quamvis et fratre est aequius usa tuo
Fortibus Henricus qui te nunc vindicat armis
Magnanimo iuvenis cum patre dignus avis
Nec ponet, nisi te, quae nunc agit arma, recepto
Auguror et res est ista futura brevi
Victor ad hostiles ita fulminat impiger arces
Moenia sic duro fortia Marte quatit
Perge invicte animo iuvenis, fac [Note: 1523: Orig.: sic] sentiat hostis
Sentiat iratum perfida turba sibi.
Praemia perfidiae defer sua quanta meretur
Qui tibi non proprio milite damna tulit
Qui te non virtute sua sed fraude coegit
Tot pro fratre pio cladibus esse pium
Sentit, et hoc ipsum iam Lunaeburga iuventus
Ipse quoque admissum devovet autor opus
Vince armis igitur qui vincis pondere causae
Hostes, ut poenas quas meruere luant.
At tu fer placide durae ludibria sortis
Altera Saxonicae lux Guilielme domus
Nec tibi turpe puta quia sis deceptus ab illo
Qui quod erat non hoc debuit esse tibi.
Qui quia pars vestri non ultima sanguinis esset
Credidit in vobis fraudibus esse locum
Et quia non potuit virtute et viribus impar
Vos petere insidiis est licuisse ratus.
Sed dabit heu nimias tali pro crimine poenas
Nec dubita, vates praescia turba sumus
Iam video undantes inimico sanguine fossas
Iam video aerata moenia mole quati.
Aspicio vastos incendia lata per agros
Vix aliquem iustis caedibus esse modum
Heu improvida mens hominum atque ignara futuri
Quam tua supplicio est culpa luenda gravi?
Tu tibi commissae curares commoda plebis
O sacer, o populo praesul inique tuo.
Martia bella duces non sacra corona ministrent [Note: 1523: Orig.: ministret]
Pontifices numquam Martia bella decent.
Sacra bonus tractet verbi [Note: 1535: Orig.: verbo] mysteria pastor
Bella gerant reges, quos decet iste labor
Tu tamen oblitus vicis illorumque tuaeque
Pro libris clypeos, pro cruce tela geris
Sed mihi nec tecum ratio est suscepta querelae
Quam bene pro patria feceris ipse vides
Horrida circumstant etenim te bella, nec usquam
Qui tibi nunc armis auxilientur habes.
Hoc erat infidis Gallis patria arma pacisci
Hoc tibi, prima mali caussa Sicamber, erat.
Nunc ad te inclute Dux redeo Guilielme, querentem
Tradita virtuti [Note: 1535: Orig.: virtute] praemia iniqua tuae
Utque feras animo non hortatoris egente
Des patris Henrichi manibus ista precor
Per patris inferias belli virtute potentis
Dum licuit saecli laus fuit ille sui.
Per genus a proavis longa quod origine ducis
Caesaribus, quibus est incluta vestra domus.
Quae te magnorum de gente creavit Othonum
Quos Romae dominos vos genuisse liquet
Aedite magnorum regum de sanguine debes
Virtutis numquam non meminisse tuae.
Et patris et fratris te et avorum vivida virtus
Excitet ut possis fortiter ista pati.
Nam neque te primum dubio fortuna fefellit,
Saepe aliis vultu deteriore fuit.
Ut veteres taceam nuper tibi perfida Brugi,
Maximus in vinclis Aemilianus erat.
Hinc [Note: 1523: Orig.: Huic] quoties captivus erat, quem Geldria pugnax
Saepe iniusta suum misit in arma Ducem.
Aspicis extorrem patria procul arce Suevum,
Non aliquam reditus posse parare viam.
Quis vetet et profugum Danorum his addere regem,
Quam misere regnis excidit ille suis.
Quo nunc ille abiit quem Burgum nobile Lunae,
Tam sibi non fidum nollet habere ducem?
Hunc quoque vix propria mansurum in sede putarem,
Qui tibi fortunae conditor huius erat.
Quare age sume animos invicto principe dignos,
Et quia sic opus est fata fer ista libens.
Non erit aeternum quod nunc dolet, ultima primis
Exspectanda tibi, sed meliora puta.
Quod nunc tu pateris passi persaepe fuerunt
Innumeri reges [Note: 1535: Orig.: riges] innumerique duces.
Neve quod immerito pateris cruciere, per istas
Ceu nebulas virtus surgere vera solet.
Adde quod haec cautos ad honesta pericula reddunt,
Clade sua doctus qui sapit ille sapit.
Adde fidem famae de te non falsa loquutae,
Et nunc ista viri nomina fortis habe.
Et quia te Musis doctisque fatentur amicum,
Carmina quae lusi consule pauca boni.
Iussit nanque fides tibi debita pectoris huius
Fortunae casum condoluisse tuae.
Tempus erit quo tu devictis hostibus ultor,
Extendes patriae florida regna tuae.
Tunc meliora fluent nostrae tibi carmina Musae,
Tunc tua, tunc fratris Martia facta canam.
Tu modo versiculis ne spernas vilibus ausum,
Ut legerent oculos sollicitasse tuos.
Sis felix fortisque diu, vive optime princeps,
Omnia et ut possis vincere dura. Vale.
Flevimus extincti nuper tibi fata parentis,
Hic finis querulae debuit esse Lyrae.
Nunc quia quam nollem caussa est Henrice dolendi
Ipse locum certe debet habere dolor.
Et miseris addit quaedam solacia luctus,
Fata ubi non possis vincere flere iuvat.
Haec igitur maesto tibi venit epistola vultu,
Ultima maestitiae sit precor illa tuae.
Quaeque ego debebam nascenti iubila Cosmae,
Solvo immaturi funeris inferias,
Heu divum impietas, heu ferrea iura sororum,
Quantum erat hic avidas non habuisse manus?
Tam licet insontes etiam violare? piumque est,
Qui vix dum vivus coeperit esse, mori?
Nondum illi magnum Phoebus semel egerat orbem,
Flos tener heu nimium floruit ille diu.
Laetior arrisit post sidera prima, secundo
Invida natali non reditura dies.
Indolis egregiae iam spes promissa parentem
Extulit, elatum sed cito deseruit.
Tam cito vere novo vix dum rosa nata, pruinis
Aut matutino frigore tacta cadit.
Quid iuvat humanis etiam nunc fidere rebus,
Si tam spes miseros fallere certa potest?
Heu puer, heu quondam vita dignissime sanguis,
Hanc auram, hunc solem deseris ante diem?
Vix mundum ingressus retro fugis, anne dedisse
Te superos credam paenituisse deos?
Dissimilis rerum series, et iniqua deum lex,
Tempore quam constant optima quaeque brevi
Tot superant hominum pestes vitaeque tyranni,
Quos melius vitam non habuisse fuit.
Unica naturae blande arridentis imago
Concidis, heu longum vivere digne puer.
Transisses utinam primi confinia lustri,
Forte deo poteras non revocante mori.
Iam nunc invidia est, quis enim neget? illa deorum
Vix ortum, terras deseruisse decus.
Iam tibi certa duae ducebant fila sorores,
Cum tibi demissum tertia rupit opus.
Herculeis totiens iuvenum dea, pressa lacertis,
Tum primum visa est indoluisse palam.
Tunc immaturo consumptum funere Cosmam,
Ipsa parens rerum pene erat ausa queri.
Conciliatrices divae crudelia questae,
Fata, coronantes deposuere rosas.
Iam Musas, quoniam spes tam blandita fefellit,
Monte sub obscuro delituisse ferunt.
Tu quoque vocalis Cytharae gestator Apollo,
Fregisti irata plectra Lyramque manu.
Illi namque choro quantum decus ille futurus
Hei, fieri iuvenem si licuisset, erat.
Auctori similis Phoebo pater arte medendi,
Ferre Machaoniam te docuisset opem.
Quodque senex Chiron puero praestabat Achilli,
Vixisses utinam praestitit ille tibi,
Musarum virides patruus Petreius hortos,
Et Ciceronaeas explicuisset opes,
Is tibi sponte sua salientia plectra dedisset,
Seu libeat numeris ludere, sive loqui.
Sed frustra. Quid enim vanas iterare querelas
Orphea sublatae proderit Eurydici?
Ille quidem gelidi latis in vallibus Hemi,
Eurydicen querula concinit usque chely:
Silva feraeque stupent, montes et saxa sequuntur,
Miratus cursum comprimis Hebre tuum.
Non tamen audit atrox devoti regia Ditis,
Illa stat ad cunctas ianua surda preces.
Quin igitur fallaci animum lacerare dolore,
Desinis et luctus discis habere modum.
Quin subit humanae sortis meminisse, quod huius
Usque adeo instabile est conditionis opus.
Nulli usquam certus vitae status omnibus horis,
Fimus et occidimus, nascimur et morimur,
Falce sua mors cuncta metit discrimine nullo,
Cum senibus pueros, cum puerisque senes,
Quid facis invidiam superis? Spes nulla reverti
Quem semel in Stygio vexerit amne Charon.
Mortua tam stultum est deflere cadavera, quam si
Te doleas fieri non potuisse deum.
Ergo immaturo quamquam tibi funere raptum,
Ne doleas omni tempore filiolum,
Adde modum lacrimis, stultum est sine fine dolere:
Pene erat hoc vita non abeunte mori.
Quin potius nova busta para, signaque sepulchrum
Quoque notes, carmen, si libet, illud habe,
Natus Aperbacchae domui nova gloria Cosmas,
Vix sibi conspectam deseruit patriam.
Vade datam pro me fer epistola fida salutem,
Illi cui numquam non placuisse potes.
Vade iterum nostra Ludovicum voce saluta,
Qui grave de secta [Note: 1535: Orig.: desecta] Christide nomen habet.
Et si longa via est, non sit via longa timori,
Non est, ut fuerat, pulverulentus ager.
Nunc gelidi saevis constant Aquilonibus amnes,
Iam virides ponit flaccida silva comas.
Mutantur solitis viduata coloribus arva,
Usta pruinosis noctibus albet humus.
I mea Musa tamen, sed non, quae nuper amabas,
Serta coronata spicea fronte geras.
Hoc decuit cum te Thyringia laeta foveret,
Nunc potes acceptis frondibus esse decens.
Nam quia transibis loca saltibus obsita, debes
Impexum foliis implicuisse caput.
Et quia nota tui Ludovici tecta subibis,
Hunc quoque ne cultum nesciat unde feras.
Sed sciat e regione sibi Mysneidos orae,
Talia non falsa nuntia missa fide.
Dum te tristis habet dubiis Erphurdia fatis,
Et studii fructum fers Ludovice tui.
Ille tuus tumida vates assuescit in aula,
Otia mutata sorte superba pati.
Si quid agat quaeris, vivit, valet, hoc tamen unum,
Quod solito tecum non licet esse, dolet.
Hoc etiam doluit memini cum nuper abiret,
Te dare supremum non potuisse vale.
Exiit ingratam paucis comitantibus urbem,
Cur non e paucis qui foret unus eras?
Non secus indoluit teneri quam doctor amoris,
Cum Tomin et Scythicam quaereret exsul humum
Saepe relinquendam respexit tristis ad urbem,
Et dixit, quamvis non mereare, vale.
Sed tamen et merita [Note: 1535: Orig.: merito] est quod sustulit illa iacentem,
Sed non sustinuit quem tulit, ergo nocens.
Nam quid legitime si natum dives adoptet,
Nolit adoptatum prolis habere loco.
Vive tamen dixit quoniam in te viximus, atque
In te dum licuit vivere dulce fuit.
Sic ait, et lacrimis in verba cadentibus ibat,
Turbida multiplici grandine saevit hiems.
Non magis obscurus, nec erat nimbosior aer,
Qui te Dardanio iunxit Elysa viro.
Ibat ut ignota lacer in regione viator,
Heu sine te viduo turture flebilior.
Quartus ab Oceana processit Lucifer unda,
Ad nova quaesitae littora venit aquae.
Illic secura tandem statione quievit,
Unde ego sum vultus missa videre tuos.
Nunc abiisse puto, quo me tibi tempore misit
Norat adhuc abitus tempora nulla sui.
Nunc ego longa viae feci dispendia, nunc me
Postquam missa fui Luna secunda videt.
Verum ubi sit, quid agat, quibus et cum vivat amicis.
Si vivet Musa liberiore leges.
Hoc tamen adiecit sibi non ut libera nuper
Otia, sed fastus luxuriamque coli.
Nunc primum tornata loqui meditataque verba
Discit, et insolita flectere lege genu.
Ridet, et ingressae totum se accommodat aulae
Et studia accepto plena favore colit.
Nobilis obfuscat vulgares purpura vestes,
Ferre tamen Musas aula superba potest.
Has colit, has praefert, et adhuc veneratur in aula
Dii faciant fato [Note: Vredeveld: Orig.: facto] candidiore. Vale.
Hanc tibi si nescis mitto Ludovice salutem,
Teutonicas ausus ludere primus oves.
Namque quod aspectu non est tibi cognita primo
Causa sigillatae stigmata frontis erant.
Annulus hanc etenim chartam signavit adulter
Quod mihi vobiscum gemma relicta mea est
Si qua liturarum forsan dispuncta videbis,
Crimina difficilis noveris esse viae.
Saepe ego cum summo limarem pumice, dixi
Nunc tibi habenda tui cura decoris erit.
Ibis ad ora viri Musarum iudicis, illi
Si potes informis ne videare cave
Sed tibi nec facies putri est pingenda cerussa
Castas Pieridas non decet iste color.
Non calamistra tuos crispent nec sulphura crines
Neglecta poteris pulchrior esse coma.
Unio nec collum, nec tempora contegat aurum
Sit demissa tuos vestis adusque pedes.
Nec nimis emineant teretes in pectore mammae
Sic Venus Anchisae cum peteretur erat.
Non iaceant madidi per eburnea terga capilli
Hoc est in casta virgine turpe decus.
Nec tibi magna novae quaerenda tonitrua vocis
Hic satis a solita rusticitate places
Hac instructa decens potes et formosa videri
O requies vatis blanda Thalia tui.
Arguit incestum species lasciva pudorem
Raraque liberius femina culta proba est.
Sic ego, sic fanti Nymphae subrisit, et inquit
Multa tenet mentem sollicitudo tuam.
Non ego sum proprii, mihi crede, oblita pudoris
Cultibus ut malim luxuriare novis
Non adeo extollor, non sic sublime tumesco,
Ut sim fortunae non memor ipsa meae.
Et mea simplicitas Melosingo saepe placebat,
Saepe idem nostro captus amore fuit.
Sic mea Calliope cecinit, sic fata quievit
Me tamen audaces impediente sonos
Doctus ut es studiis, potes haec cognoscere, in istas
Quae sit, quo constet fabula nostra modo.
Quo vult progreditur lasciva licentia vatum
Corpore non Proteus liberiore fuit.
Haec et plura olim tecum memorare solebam
Propositi nunc est altera caussa mei.
Ut valeas longos et agas feliciter annos
Aspicient animae numina [Note: 1535: Orig.: mumina] summa tuae
Hoc simul atque tui ne sis precor immemor Hessi
Qui tibi quo licuit tempore frater eram.
In patriam [Note: 1535: Orig.: patria] exacto dum te rediisse Decembri
Pars quota iam populi quae loqueretur erat
Fama meas numquam iucundior attigit aures
Dum sextam reficit menstrua luna rotam.
Dumque ultro citroque vagor, consuetaque nuper
Lustra peto, Iona nil minus invenio.
Ut lateas an forte redis? An fallis amicum?
Et crucias lenta pectora nostra mora?
Sic poteras absens etiam rediisse videri
Tu licet et fuscos incoleres Arabas.
Non fuit Arctoo magis hoc latuisse sub axe
Frigida qua lento plaustra Boote stupent.
Sic poteras ultra extremos Garamantas et Indos
Nobiscum nihilo vivere et esse minus.
Perfide an hoc debes tam fido reddere amico?
Officium non hoc debuit esse tuum.
Non sat erat nuper furtivo abiisse recessu
Ni mihi sic redeas, ut rediisse negem?
Qua tamen accusere subest iniuria maior
Teque reum Musis quando libebit agam.
Iam cauda feriente nocens Sol attigit astrum
Cum tua deseruit littora nostra ratis
Humidus excepit Phoebaeia lumina Chiron
Posthinc semicaprum Pana subisse liquet.
At Deus ut fluida properat Ganimedis ab urna
Sub gelidis quintum piscibus egit iter
Iamque ovis Aetaeum peragravit Colchidos aurum
Cum subit Europae cornua fulva Proci.
Plena fuit totiens: totiens vaga Luna renata est
Septima iam Divae signa rubere vides
Postquam nulla mihi quae possit epistola venit
Dicere de Iona, quem colis Hesse, valet [Note: Vredeveld: Orig.: vale].
Candidus ex ista saltem mihi parte fuisses
Misisses aliqua scripta notata manu
Esset quod de te quererer minus, et tua certe
Quae nunc pene iacet, staret ut ante, fides
Sed quo quam volui me longius evehis? aut quo
Mordaces numeros ebria musa iacis?
Nil tua facundum perturbat inertia Ionam,
Defendi causis pluribus ille potest
Atque utinam posses, me sic cogente, probare
Me potius certam non tenuisse fidem.
Quod quia non poteris, culpam fateare necesse est,
Illa via ad veniam sola relicta tibi est.
Tu quoque falsa licet fingas peccata vicissim
Argue me cultae non sat amicitiae.
Iam pater acceptum lustrarat Februus annum
Idibus antiquo lux erat orta Iovi
Tum quoque si caelum videas, et signa requiras
In caelo corvus crater et anguis erant
Sidera mirabar docto gratissima Phoebo
Inque meo quaedam pectore flamma fuit.
Ac si magnorum sensissem numina Divum
Phoebaeum terris explicuisse iubar
Seu quandoque hominum mens est praesaga futuri
Seu facit hoc nullo lumine Diva potens.
Huic animo supra iam sidera summa vaganti
Terreno propior venit ab igne calor.
Nam tua me vanis adhibentem lusibus aurem
Propositum non est littera passa sequi.
Quae mihi tum meditanti animo diversa laborum
Praemia fortuna reddita teste fuit.
Ite alio miserorum elegi solacia amorum
Ite alio Lyrici carmina nostra pedes.
Non ego nunc vestro Veneres in sanguine pascam
Nullus ab hac iterum vite rubebit amor.
Stat mens certa sequi vanis meliora relictis
Vana pudor vatum numina Phoebus habet
Sicut enim stipulae multo iam sole perustae
In flammas totae, si quis adurat, eunt.
Sic tua iam calidam succendit epistola mentem,
Quae Musis credi scripta fuisse potest.
Qua neque Reginae Charites, Veneresve benignae,
Qua neque Phoebaeus blandior esset olor.
Gratulor ergo tuae Iona carissime dextrae
Quae mihi tam pulchro munere dextra fuit.
Numquid ut acceptam relegis vir docte salutem
Longinquo missam credis ab orbe tibi?
Desine, nam subiit dispendia nulla viarum
Sidere nec torpet, nec riget usta gelu.
Aspice quam nulla tritae sint parte tabellae
Quam rudis a calamo littera pene fluat.
Unde igitur quaeris? vel cuius epistola venit?
Ut iam coepisti perlege, utrumque scies.
Hic ubi Lovanium, te famae vindice, floret
Quantum non aliquo quaelibet ora suo.
Hessus inaudaces tibi mittit Erasme camenas,
Qualibus o utinam dignus es ipse [Note: 1519, 1535: Orig.: ipsa] cani.
Iam quid, et unde legas certus, quid in hospitis haeres
Nomine, et est novitas haec peregrina tibi?
Qua novitate tamen tibi nil antiquius esset
Hunc florem vellem perdere, et esse senex
Sed tamen ut noris quis, et unde advenerit Hessus
Aedita quam paucis sint tibi multa vide.
Incluta ubi aerias Erphurdia despicit arces
Thyringam veniens Ghera salutat humum.
Inde etenim repetam, properatam utcumque salutem,
Quis tibi, dum meditor, perferat, ipse tuli
Et ne forte putes quae nunc legis aedita nuper
Sunt mihi praecipiti carmina facta mora.
Signa recognosces, fateor doctissime Erasme
Tu mihi iam dudum numinis instar eras [Note: 1519, 1535: Orig.: eris].
Tantum ego mirabar quae te scripsisse videbam
Scripta sub aeternos certe abitura dies.
Non tamen audebam triviales mittere versus
Maxima te coram cura videre fuit.
Quod quia non licuit sperabam posse licere
Fata sed heu votis semper iniqua meis.
Fama fuit nostras venturum te quoque ad oras
Servabam in tacito gaudia clausa sinu.
Hac me delusum spe deserit unus et alter,
Nunc etiam in cursu tertius annus erat
Parte sui felix Basilaea superbit Erasmo
Invideo hoc lumen maxime Rhene tibi
Dum propero excepit clamosa Moguntia tristi
Auspicio: nam te testis abisse fuit.
Quid facerem? retrone ferar, patriamque revisam?
Plurimus in patrio limine nasus erat.
Qua licet ire libet, non me nec saxa, nec ignis
Ipsaque triste minans non prohibebit hiems
Protinus evadam non qua Germania solum
Desinit, et refluo clauditur Oceano
Sed quacumque aliquid terrarum Phoebus oberrat
Aspiciam vultus donec Erasme tuos
Sic mihi da veniam, furiosa in coepta ruenti,
Milia sunt pedibus bis quater acta decem.
Donec anhelantem populosa Brabantia currum
Iam non mansuetos sistere iussit equos
I nunc investes quosdam currisse sub Indos
I fer ad Isiacas isse Platona domos
Quantum Pythagorae debetis Gymnosophistae
Quod pudet hoc ausus dicere pene fui
Nil tibi Apolloni veneratus debet Iarbas
In phiala quiddam nectare maius erat.
Da mihi te facilem super hoc erit omnia, nec me
Placatos credam plus habuisse Deos
Sed quis ut exorem labor est? oracula non sunt,
Si qua fides famae, Delphica certa magis
Et nisi non referunt animum quae scribis eundem
Te nihil usquam uno mitius esse potest.
A quoties cum scripta tuae carissima dextrae
Perlegerem mecum non satis ipse fui
Nomina sunt per te magis illustrata meorum:
Hei mihi cur doleo nomen abesse meum?
An fuit illa mali gravis inclementia fati?
An patriae nocuit barbara terra mihi?
Vel quia te nobis sperabam saepe futurum
Si quis habere potest somnia spemque simul
Quicquid id est potui leviter peccasse, repensum
Quod tamen officio nunc graviore fero.
Livius extremos fama commovit Iberos
Ut peterent urbem Romule magne tuam
Quem tu non moveas? quod non capiatur Erasmo
Hoc silicem et ferrum pectus habere putem.
In patria concessa agere otia, et esse quieto,
Quis credat per te non licuisse mihi,
Et iam, verna prius, senuit posuitque nitorem,
Frigore iam tellus languit usta novo.
Nec mihi, ut ex ista contemptrix turba poetae
Parte sumus, largas copia fudit opes.
Magnus in hoc iter est animus pro munere sumptus
Hoc ego sum Croeso ditior atque Mida.
Nec me viniferi scopulosa volumina Rheni,
Nec pluvia spirans terruit Auster aqua.
Insidias, regio quibus est haec plena, viarum
Anne etiam Musae pertimuisse queant?
Saepe ego per gladios, per tela inimica, per ignes
Cum Musis, Phoebo Praesule, tutus eram.
Nunc etiam his terris cum saeviat improba pestis,
Servavit vatem Christus Apollo suum.
Tu modo Germanae laus unica et ultima famae
Aspira votis, si peto iusta, meis.
Nec frustra venisse pati vir maxime debes,
Est aliquid laudis forte quod inde petas.
Sed mihi non auro, non est Eufratide gemma,
Quo sit opus de te non aliunde venit.
Scribimus a coena scribentem frigora cogunt
Appetere adstantis plumea strata thori.
Cetera si dabitur tecum, quae plura, loquemur
Quae nisi nos nemo debuit, ipse feram.
Collige quae dedimus docti tibi carmina Rufi,
Ad dominum fas est iam remeare suum.
Iam satis urentes tineas pavere, situque
Carmina plus nimio pulverulenta iacent.
Et nisi cum primis Reuchlinia scripta remittas,
Vix aliquam credam te coluisse fidem.
Namque quid est totiens repetita, remittere nondum,
Quae dedimus paucos inspicienda dies.
An quia desinimus studiis iuvenilibus uti,
His me delitiis posse carere putas?
Quod te per superos et sacra silentia testor,
Per Venerem quae te non sinit esse tuum.
Redde meos Rufos, Reuchlinum redde docentem,
Moliri audaci Musica regna manu.
Noster idem, sed non saevus Draco, poscit Iona,
Omnia ridentis carmina redde Croti.
Praeterea Hutteni quo nam sit epistola fato
Perdita, vel qua nam nocte sepulta iacet.
Ne totiens pergas certa spe fallere amicum,
Innocui vates et sine fraude sumus.
Qualem docta suum numeris Verona Catullum,
Iactat, et Aufidiam terra Capena Lyram.
Quales Parthenope iactat Tyrrhena poetas
Alterius silvas, alterius tumulos.
Dispeream nisi te talem tua patria possit,
Si pede quo numeri contineantur eas.
Quod si forte voles filo venisse pedestri.
Non alio maior palma futura tibi est.
Non te blanda tui Ioviani fabula vincet,
Non Samozateni frivola probra senis.
Ante quoque ad Stygiam te descendisse paludem
Vidit in obscura quaelibet umbra domo.
Nunc age si pudor est Petrei petere infima rerum
Pervia scansuro quis neget astra tibi?
Vade age, quid dubitas? animae si in morte loquuntur
Armet viventes garrula lingua deos.
Quisquis ades lege, ne lacera, nec diripe lectum
Si quid habes cordis, si quid habes fidei.
Publica non debent fieri privata, nec umquam
In proprios usus res aliena trahi.
Cur ita? sunt quaedam quae multos scire velimus,
Non mihi tu solus conveniendus eras.
Ut niger aereo sudans in pulvere messor,
Iam mediis verum cursibus urget opus.
Audax ut dubio deprensus in aequore nauta,
Iam facili coeptum remige sulcat iter.
Fortis ut invisum delatus miles in hostem,
Iam rotat audaci tela coacta manu.
Sic ego qui subii magni penetralia Livi,
Quid faciam potius quam mea coepta sequar?
Sic iuvat, estque animus, seu te tua candide pubes,
Fata trahunt alio, seu meliora monent.
Sed moveant potius quae sunt pulcherrima, namque
Ingenii memorem te decet esse tui.
Fallit inutilibus desumpta laboribus aetas,
Praecipua est virtus optima posse sequi.
Perditur a studiis alienum tempus honestis,
Tu ratio ad studium quae sit honesta vide.
Est aliquid novisse viam qua recta petantur,
Quam nisi cognoris, vivere somnus erat.
Fertur ab Oceano quosdam traxisse, potentis
Livius eloquii dexteritate fluens.
Te mea non moveant etiam si verba Maronem,
Si referant vatem Bistonis ora tuum.
Nec loca sunt adeunda tibi longinqua, nec ullo
Tempore quam perges pulverulenta via est.
O bona nobiscum nata et felicia saecla,
Ipse tuas clamat Livius ante fores.
Testor mundi ignes, oculum Iovis, omnia vellem
Maxima pro nostrae laude subire scholae.
Atque utinam tandem, spes est bona, vera videntes
Cessemus quaedam qualiacumque sequi.
Sed tamen haec alias, nec enim nunc ista volebam,
Non illum petiit nostra sagitta scopum.
Hortor et admoneo ne sis cessator in illis,
Addita quae faciunt vivere, spreta mori.
Nunc opus in cursu est, media nunc fervet arena,
Romana invictus pugil in historia.
Est operae pretium Romae spectare iuventam,
Ad florem niti, iam cupere esse senem:
Dispeream si non impensam rite locabis,
Si licet impensam dicere, pene nihil.
Lector abi, quoniam satis est legisse, valebis
Dexter, et hoc Hessum desipuisse feres.
Moenia ad obsessae mala permutatio Troiae
Armorum Glauci cum Diomede fuit.
Armis arma tamen mutata rependere fas est,
Nec pretium semper ponderis instar habet.
Tu quoque non pretium sed amici commoda spectans,
Exiguum magno merce rependis opus.
Nunc videor Samii chlamydem posuisse tyranni,
Pro lacera felix infula veste datu.
Hac noctu Romam tecum sum visus adisse,
Et lustrasse oculis omnia visa tibi.
Narrabas monumenta Ducum, digitisque notabas
Mirificum tanta quicquid in urbe fuit.
Omnia mirantem [Note: Vredeveld: Orig.: miranti] tecum intravisse putabam,
Tempore quae longo culta taberna tibi est.
Qualia ibi bibimus, Dii qualia vina dedisti?
Non memini quicquam dulce fuisse magis.
Quod tamen hoc gratum fuit inter somnia, grator
Quod Romam mihi vel somnia rettulerint.
Cum gelidus decimam Sol aspirabit ad umbram
Sumpturus mecum prandia parca veni,
Gaudia nam suadet magni natalis Iesu,
Ut novus hic nobis candidus annus eat.
Hoc tua promittunt nobis data munera, et istam
Spem Martine ratam tu facis, ergo veni.
Sic [Note: Vredeveld: Orig.: Sit] tibi sit felix, et eat sine nubibus annus,
Cuius nunc aperis proxime Iane fores.
Tertia Phoebaeos ubi traxerit hora iugales,
Et fuerit nostra clausa palaestra manu.
Balnea, loturi squalentia membra, petemus,
Qualia tam castos posse decere putes.
Tune comes venies? Quid enim Draco candide nolis?
Candidulos etiam saepe lavare iuvat.
Deliciae, nostrumque decus Draco candide si vis
Conviva ut veniam prandia lauta para.
Nam quia, heri cenam negleximus, esse fatemur
Vix dignum venia quod patiare nefas.
Quod si nunc etiam bonus adventarit Ionas,
Haud epulo vellem candidiore frui.
Non ego Phoebaea vinxi mea tempora lauro,
Non etiam vatis nomine dignus eram.
Hoc tamen ex animo tibi gratulor optime vates
Tam bona quod facta est lubrica diva tibi.
Sed quia, quod scribis, non Hessica tecta subisti,
Ex illa nobis parte maligna fuit.
Vel quia sic Genius voluit nativus, ab illo
Quo sacra Diis geniti sidere turba sumus.
Vel quia non noto voluisti illudere amico,
Quod nullo Clarium pectine tangat ebur.
Verum age per commune sacrum Tranquille Dearum
Quas colis; his Hessum ne latuisse voles.
Cras ubi purpureum matuta retexerit orbem,
Da videam vultus docte poeta tuos.
Ut ferus Ausonias bello quatit Annibal urbes
Ut domat Hispanas Scipio uterque plagas.
Fulmina Trinacriae Marcellus, ut eripit Aetnae
Atque ortus aperit Diva Arethusa tuos.
Praeterea ex omni certantes aequore classes,
Littora ut effuso sanguine tota rubent.
Est pretium praeclarum operae cognoscere lector,
Omnia quae magno Livius ore sonat.
Desine mentitae mirari praelia Troiae,
Hic est Thebani fabula nulla rogi.
Hic mille Aeacidas, mille Hectoras esse putabis,
Non alias tantis viribus orbis erat.
Quis pudor est totis non haec ambire medullis,
Queis habet eximius littera scripta nihil.
Ad tua ducturum comitantes prandia Musas,
Dum video, nullae quae sequerentur erant.
Quaerenti causam, quaecumque sit illa Dearum
Quae tamen haec misero redderet una fuit.
Tune deas, quas, te quoque teste, Petreius omnes,
Cui vult arbitrio datque adimitque suo.
Aut igitur sine me prande vel redde puellas,
Quas mihi te totas surripuisse dolet.
Bis tua pulsabam regali limina dextra,
Insula pulsanti bis tua muta fuit.
Quam male iura regis commissi credita regni,
Si tam deserta est insula saepe tua.
Ni fortasse tuas servet Servatius aedes,
Iam puto de regno est alea iacta tuo.
Interea dulcis precor obliviscere Cosmae,
Accipiunt nullas impia fata preces.
Callide turdorum docili pectuscula [Note: 1535: Orig.: lectuscula] cultro
Et philomelaeas exsecuisse nates.
Huc ades umbra diem decimae cum proferet horae
Ponet et ingentes muta cathedra minas
Prandia tum nostrae ponent tibi lauta ministrae
Qualia cum Danae Iuppiter esse volet
Ad quae cum geminis Aglaia sororibus isset
Cunque suis mater nuda Cupidinibus.
Tam tibi non viles patinas tam bella paramus
Fercula, tam nostrae est aurea vena gulae
Pinguibus accedent bona condimenta catinis
Verba, ioci, risus, scommata, probra, sales
Vina bibes quaecumque voles, sive illa roganti
Proximus exigua pro stipe vendit amor,
Sive ea Thyringi manant de fronde racemi
In nos tota suas copia fudit opes.
Huc ades infernae pesti metuende Michael
Angelicum nunc te pectus habere doce.
Ut tibi debemus multo quam solvere possim
Plura, nec officii est gratia parva tui
Sic quia te meritis non possum vincere, debes
Ipse tibi victor constituisse modum.
Nam nisi quae certas habuit victoria leges
Quam bona saepe fuit tam solet esse nocens.
Vince tamen, quia sic nobis erat utile vinci
Gaudentem vinci vincere posse leve est.
Hos tibi deferimus titulos Martine, quod olim
Gloria non parvo constitit ista tibi.
I nunc Antaeos memora vicisse, poetis
Quando decus victis Hercule maius habes.
Si fuit hesterna gratum tibi nocte iocari
Xenophilis hospes Regibus Hune veni.
Lauta bonus dederat Groningus fercula, verum
Regia nos dabimus prandia, lauta minus.
Pauca ferunt nostrae nil praeter oluscula mensae
Pauca avido stomacho si potes esse, veni.
CLARIS. [Abbr.: Clarissimo] VIRO DOMINO IUSTO IONAE PRAEPOSITO WITTENBERGENSI AMICO incomparabili suo Helius Eobanus Hessus S. D. [Abbr.: salutem dicit]
PRIORES TRES silvarum mearum libros, optime ac doctissime Iona, singulis amicis nominatim dedicavi, quartum tuo clarissimo nomini reservavi, non quod in eo tantum tuum nomen celebretur, sed quod primus hic est, qui Lyrica contineat, quibus te semper mirifice delectari solitum esse non sum nescius, cum et in eo genere, sicut et in elegiaco [Note: 1535: Orig.: eligiaco] multa luseris, hodieque ludere soleas, quoties animum illum vere generosum a gravioribus curis, quae tuae dignitatis ratione numquam fere tibi non sunt obeundae, remisisti. Quid enim esse potest uno te urbanius? quid civilius? quis morum elegantia ornatior? quis ad risus liberales, et iocos cum dignitate facetos aptior? Cum enim ab ineunte ferme aetate eisdem initiati studiis, magna ex parte una vixerimus, quid mirum si
te vix quisquam novit, quam ego melius? Est profecto inquis, in Elegia dignitas maior, et naturae vis amplior, fateor, sed in isto genere vel tristia vel non satis pudica describuntur, magna ex parte, neque enim sic praefractus ac rigidus esse velim, ut honestatem ac gravitatem elegis adimam. Nam Philippus quidem noster eo genere psalmos et [Note: "et" lacking in original, supplied from 1535] ipse scribit, et ab aliis exigit. In Lyricis vero gaudia, ioci, risus, sales, amores, et alia id genus dominantur, non tamen adeo sola haec ut seria non admittant. Nam ego quidem ut in elegia ab impuritate rerum et verborum semper abesse volui, sic lyrae iocos et lasciviam saepe gravitate sententiarum atque etiam rerum quantum quidem ego potui, temperavi: id quod etiam hoc lib. [Abbr.: libro] quarto factum observabis, quem non ideo tibi dedico quia quartus est, sed quia vitae moribusque tuis aptissimus, nihil enim impuritatis habet admixtum. Nam si hic ratio tuae dignitatis, in qua te tua collocavit eximia virtus, habenda fuisset, non quartus modo sed omnes hi libri tibi fuerant dedicandi, sic ut non in frontispicio tantum sed etiam in omnibus aliis libri partibus ponereris, et ut nostro more iocemur, sub nulla [Note: 1535: Orig.: nullo] non arbore totius huius silvae spatiareris. Et ego satis sciebam pro summo animi tui candore nihili facturum te quacumque in parte libri nomen tuum legeretur. Nam et in tertio inter elegias conspicitur, quid ita? quia nolebam maestos
versiculos paulo laetioribus commiscere, cum alioqui non magnum in collocandis ac ordinandis huius silvae arboribus, delectum adhibuerim. Nam et quintus qui paucissimis exceptis totus Ioachimi est ex maxima sui parte Lyricos continet, quamquam argumenta istic sunt non parum liberiora. Non dubito mi Iona carissime quin si hos libros legas iucunda tibi sit futurae studiorum nostrorum ac dulcissimarum consuetudinum recordatio: quod dum facies simul cogitabis non omnia imo perexiguam partem eorum quae scripsi in hos libros cogere me potuisse, cum innumera eorum et mea ipsius incuria et pravo amicorum de me iudicio, hoc est, nimia meorum aviditate perierint: et ego semper sic fuerim ingenii mei contemptor, ut multosum ne exemplar quidem apud me retinuerim, sed ipsae au)to/grafa in quae effuderam saepe numero, numquam descripta amicis dederim, et erat horum quoque haud dubie bona pars peritura, nisi quae adhuc exstabant in multas manus pervenire curavissem. Vale mi Iona, et librum hunc meque simul in patrocinium suscipe. Ex urbe Norica Mense Martio. Anno M. D. XXXIII.
OPTIME, NAMQUE negas passurum plura, Philippe
Nolis velisve noster omnibus modis.
Quando ita Saxonicum pulchre exercetis ad Albim
In ista monstra liberam Tyrannidem,
Quae Romana parit sed plus quam Lerna malorum
Nos hic sedemus otiosi et abditi
Non tamen usque adeo in tenebris, qui lumine claro
Fieri ista recte conspicemur et probe.
Sed tamen o nimium meliori sidere natos
Adesse detur optimo ut negotio
Quam doleo, nisi forte lyrae doluisse pudendum est?
Qui rebus hisce tam petendis arcear.
Seu procul obiectum radiis illuminat orbem
Latetve propter inferos Diespiter.
Vos mihi praesentes curae, vos pectoris huius
Ut una sic amica cogitatio.
Nunc pia veriloqui Martini scripta revolvens
Bonis malisque nam mea refert nihil,
Proloquor, inculcoque nec est cui cedere possim
Martinianae laudis in certamine.
O quali pietate virum, quam vincere dignum
Manente flore vitae, mille Nestoras
Nunc tua, quae possunt credi dictante Minerva
Tuenda iussa litteris fidelibus
Nunc iucunda mei Spalatini cura reducit
Amabilem illius necessitudinem.
Nunc subit invicti gravitas non improba Phacchi
Fidesque certa semper usa teste se
Nunc ego praecipue vobiscum vivere vellem
Cum sic habetis libera istic omnia
Frivola pontificis contemnere regna tyranni
Ut audeatis et queatis fortiter
Et merito quis enim rationis lumine fultus
Bonaque mente Christianus approbet
Quae ferus exhaustum, iam non pater, ille per orbem
Venena spargit, et minatur fulmina?
Fulmina molliculum non decussura papaver
O nos metu deterritos inutili
Siste tamen iustum Musa indignata dolorem
Res est agenda grandioribus modis,
His age nunc nostro numeris blandire Philippo
Inter sedenti musicos cupidines.
Gratulor Albidibus Venerem sociasse Camenis
Philippe te, commune et hoc mecum tibi est.
Dii precor hunc auctent gratum Musis Hymenaeum
Parens ut esse prole te digna queas.
Si quoties laudas mea carmina dulcis Iona,
Feram stateras quot dedisse Choerilo
Narrant Cecropidas, quis Regum ditior alter
Aequaverit me copiarum mercibus
Sed tamen hoc fatuis gratum solet esse poetis
Quicumque laudis aura flante pascimur
Esurit interea Phoebus frigentque Camenae
Et inde laudas improbanda carmina.
Esuriens culicem scripsit Maro, Cirin, et Aetnam
Satur duces ad arma Dardanos vocat
Praelia ranarum cecinit ieiunus Homerus
Troiam repletus et laborem Ulyssei
Nos quoque qui steriles vacui torquemus Iambos
Heroa quemlibet canemus aurei.
Quid tamen ista iuvat despectae incommoda Musae
Queri, negante se Dea volubili?
Illa quidem signis ut aberrat semper ab ipsis
Bonis iniqua est, aequa semper improbis
Nec pudet incertam quosdam dixisse poetas
Ea nihil cum constet esse certius.
Nam si non certa est, quod adhuc non errat in Hesso,
Sinitque talibus premi ludibriis.
Quem vultu numquam vidit ridente, sed auctis
Videnda terga praebuit laboribus.
Cui Deus ingenium favit mediocre, sed illud
Fortuna rebus arcet indecentibus.
Nam qui per superos victura poemata pangat,
Qui vix labore vivit improbo satis.
Tu tamen haec laudas, quae, tanquam somnia, nullo
Nec hoc agentibus fluunt negotio.
Nec laudare tibi satis est quae digna videntur,
Virtus remunerata nulla non tibi est.
Magna tuis meritis debetur gratia Iona,
Beate Iona, sed future ditior.
Hoc tuus ille animi spondet vigor altus, et extra
Convexa mundi iam provectus limina,
Macte animo terrena nihil meditante, nec ullis
Obnoxio libidinum Sirenibus.
Magna tua nobis spes est pietate futurum,
Ut arceatur haec tenax necessitas.
Quam tamen usque adeo patienter in omnia passi
Solamur hisce cumque qualibus modis.
Nam nisi sint quaedam miseris solacia Musis,
Labore pectus hoc malisque occumberet.
Dulcis amicitiae nostrae comes, unica verae
Fidelitatis gloria.
Optima pars vitae melioris, denique vitae
Beate Vite candida.
Quem nemo bonus odit, amant, venerantur, honorant,
Quicumque non sunt pessimi.
In viridi nobis nuper spatiantibus umbra,
Propter susurrantes aquas.
Multaque de studiis consueto more loquutis,
De Livido sermo incidit.
Questus eras, memini, quam te sine crimine livor
Morsu flagellet improbo.
Ne doleas, virtus haec praemia sola meretur
Apud furentem Zoilum.
Vidit et indoluit summis te laudibus auctum,
Ille ille cumque quisquis est.
Doctus es, et facilis floret tibi gratia linguae,
Quis Livor hoc tantus ferat?
Comis et urbanus cum sis, constansque piusque,
Venas miser depascitur.
Per fora, per plateas, per compita, templa, viasque
Laudaris hoc livor dolet.
Denique cuncta tibi ad votum succedere spectans,
Pene eviratus concidit.
Nil miserabilius rebus mortalibus ortum est,
Sic semper ardente invido.
Ardet et occulto miseras calet igne medullas,
Cupido non tantum furit.
Saepe graves misero flammae minuuntur amanti,
Hic igne numquam liber est.
Non maiora aliquis dederit tormenta Perillus,
Non impius Mezentius.
Et tantum, res mira, sibi nocet et duntaxat
Se carnifex eviscerat.
Aspice quam torvo distorquet lumina vultu,
Ut fictiles larvae solent.
Quales ire ferunt furias nocturna moventes
Lethargicis insomnia.
Aspectum metuit vitam sine crimine agentis,
Ut glauca solem noctua.
Talem, crede mihi, cum tu patiare ferasque
Sum passus ipse et nunc fero
Quod si perstiterint non desinere esse molesti,
Utrumque nominabimus.
Ardeat interea quantum volet, ardeat, et se
Livore inani torqueat.
Nos alimenta igni dabimus virtutibus istis,
Nos gratia quarum fugit.
Cunque leget, si forte leget, quas scribimus umquam
Sacro puellas pectine.
Aspiciet nostrae fidei documenta vicissim,
Suspendet et se forsitan.
Tu prior occurres illi stomachumque movebis,
Praeliminari pagina.
Huc quoque respiciet nec enim legit omnia livor,
Vitumque rursus perleget.
Eheu quos gemitus dabis hic maestissime Livor,
Tam firmo amore territus.
Quin age ne garri contra, neu perfide latres,
Ni perditum iri te voles.
At tu quicumque es lector sine labe futurus,
Ignosce Vito ac Helio.
Est opus audaci muscas arcere flabello [Note: 1514: Orig.: flagello],
Ne saepe pungant libere.
Irrequietum animal rostro mordente timendum,
Facessat in rem pessimam.
At tu nostrorum studii vitaeque sodalis,
Quo vix magis quicquam placet.
Ne doleas si te malus insectatur, et audet
Livore dignum credere.
Caussa tua est virtus, numquam caret illa malignis
Qui detrahant osoribus.
Quin age deride, coeptoque insiste labori,
Codro crepabunt ilia.
Iam ver amoenum dotibus aureis
Informat annum, iam viridi coma
Pubescit orbis, iam renidet
Omnis ager meliore vultu.
Natura rebus spirat et influit,
Vis gratiarum luxuriantium.
Nativa ridentes camenas
Fronde Venus viridi coronat.
Vides ut omnis germinet arbutus,
Decus resumat silva, nec areant
Flores, et arvales puellae
Serta legant, aviumque dulci
Percussus aer murmure consonet
Concordia rerum variantium.
Hinc rivus agnatus susurro
Auribus Aonidum placenti
Salutat herbas, hinc virides aquas
Opacat arbor, parte alia viret,
Gratum vel intonso sedile
Pieridum et citharae magistro.
Potes sub istas orbis amabiles
Latere dotes, semper et anxiis
Curis potentum litterarum
Sollicitam cruciare mentem?
Gaudet remissis Musa laboribus,
Nec semper idem est impetus omnium,
Nec debet esse omnes per artes,
Grata quies solet esse magnis.
Alterna rebus, Lange decus meum,
Decus bonorum desere tristium
Fomenta curarum labores
Si tibi nec grave nec molestum est,
Descende nobis hic tibi dulcium
Sodalium liberrima copia,
Risusque grati non deerunt,
Tempora ne periisse furtim
Sero queramur, non redeunt enim
Quaecumque labens abstulit hora, nec
Nostrae quod abscedit iuventae,
Restituet veniens senectus.
Arcton remotus sub gelidum procul,
Qua dura septem terra trionibus,
Subiecta piscosos Borussos,
Terret Hyperboreis pruinis.
Huc huc remotus qua miserabilem
Uterque vitam, quod studiis vacet
Pingui voluptantes in aula
Vivimus, heu pudor est fateri.
Huc huc remoto quid mihi litteras
Laudas beatas? quid studium refers,
Doloque tentas efficaci,
Degenerem stimulare mentem?
Iam prisca cessit, iam iacet et situ
Virtus, et altis fracta doloribus,
Vix illius quicquam relictum est,
Hessiacae generositatis.
Veni novenas cum puer ad Deas
Aetate vix dum pubere, tum mihi
Radice succrevit benigna,
Quae modo spes miserum fefellit.
Si quando doctos audieram viros,
Famaque dignum quicquid erat bona,
Ardore sublimi ferebar,
Raptus, ut exanimata Phoebas.
Tu nunc eodem lenta cupidine
Quid esse credis pectora? quid mihi
Regni magistratus Latini,
Quem nihil ista movent, recenses?
Quas docta iactet Felsina litteras,
Ut illa laudes vicerit Atticas,
Regnante deducis Lyaeo,
Garrulus immodico phalerno.
Cur non severo sobrius otio,
Ad praesidentes hoc agis arbitros?
Ieiuna mens consulta rerum est,
Nox sine iudicio est merumque
Causam notavi, dum calet et sibi
Coniuncta mens est, posse trahi putas
Quocumque facunda disertus,
Mellifluaque voles loquela.
Sic est, amorem sentio fervidum,
Fas sit fateri Palladis Italae,
Iam quicquid est vitae peractum,
Poenitet, et veteris negoti.
Quis me citatis impetus Aphricis,
Quae mista saevis vis Aquilonibus,
Hinc tollet ad gentem Latinam,
Qua stipico meret aere Pallas?
Non dives auro, non Tyrio nitens
Superbus ostro, quid faciam precor
Investis et pauper poeta
Oro canam stomacho ciente?
Sed quis canenti propulerit famem?
Versusne vates esse queam meos,
O saecla priscis duriora,
Esuriet modo pauper Orpheus.
Quid restet ergo consule si potes,
Quo tam beato sidere perfruar,
Quod Sarmatis Hessum relictis,
Felsineos ferat ad penates.
Quisquis aeterno violenta cursu
Otia exercet, requiemque nullam
Rebus admiscet, nimia necesse est
Mole gravari.
Sicut arentes nimio calore
Solis aestivi iuvat imber agros
Saepe tempestiva graves levat re-
missio curas
Ut nec aeternum vigilare quisquam
Nec potest dormire, sed haec vicissim:
Sic suos cauta sapiens labores
Temperat arte
Quicquid alterna requie carebit
Haud diu firmum poterit manere
Haec novat vires, parat aegra iusto
Membra labori
Fessus audacem iuvenis palaestram
Linquit interdum repetitque rector,
Saepe mutatur mare, nulla semper
Navis in alto est
Ecce nunc plectro citharam canoro
Pulsat, et raptam queritur puellam:
Arva nunc magnae spatiosa Troiae
Lustrat Achilles
Nunc bonis caros epulis amicos
Accipit, nunc merce rogata multa
Arma detrectat, fera nunc in hostem
Bella capessit
Ille monstrorum domitor potentem
Fertur interdum posuisse clavam
Et sub invicto tenuisse mollem
Pollice fusum
Cautus errantem tenuit phaselum
Nec fuit semper sapiens Ulysses.
Solus et semper sapit ille magni
Conditor orbis.
Nos decet quandoque vacare curis
Et parum stultos fieri, et remissas
Ingeni vires recreare, et aegri
Corporis artus.
Ille magnarum gravis ordo rerum
Illa vis caeli superumque virtus
Res agit nostras, hominesque certa
Lege gubernat.
Nemo vim fatis volucrique caelo
Intulit, quamvis Deus illa nostris
Temperat [Note: 1535: Orig.: Temporat] motus precibus, vetatque
Perdere terras.
Nemo praescriptum sibi transilivit
Caelitus finem, numerumque vitae
Quicquid hic infra est ubicumque rerum
Pendet ab astris
Iona bonorum gloria nominum
Decusque nostrum, cui Deus obtulit
Florem iuventae possidentis
Omnia quae faciant beatum.
Vidi et relegi qualia scripseris
Linguae Latinae quam doleas vicem
Sic heu petitae barbarorum
Morsibus, invidia, veneno.
Cladem ruina non satiabilem [Note: 1523: Orig.: ruinam non sanabilem]
Ulloque vinci milite nesciam
Amice deploras fideli
Pectore conquererisque iuste
Ut ille rapta coniuge Thracius
Lyrae magister flebilibus modis
Frustra recantatos amores
Dite preces fugiente luxit
Haec certa lex et dura necessitas
Quamvis iniqua est, sed tamen hoc habet
Ut pessimi semper bonorum
Nominibus studeant nocere.
An forte nescis hanc miserabilem
Cladem bonorum? numquid et antea
Expertus insanum furorem
Prodigia ista cruenta rides?
Quando sibi ipsis carnificina sunt
Se praeter ipsos non aliquem premunt
Ceu plena flammarum procellis
Pallida [Note: 1523, 1535: Orig.: Pallada] Vesuvii vorago
Aut Aetna tristis regia fulminum
Ipsam suis se conficit ignibus
Quos [Note: 1523: Orig.: Quam] nullus exstinguat refuso
Iuppiter Oceano per orbem.
Sinamus istos desipere et suis
Perire fatis, nos fatuas aves
Linguas moventes rideamus
Progeniti meliore fato.
At te Deorum munere caelitum
Plenum potenti pectora spiritu
Tandem mihi placata nostris
Sidera constituere terris.
Cognate Musis quisquis es [Note: "es" lacking in original, inserted by Vredeveld], haud enim
Te, scripta praeter carmina, novimus
Dignus Iovi cantare, plectro
Tangis ebur lyricum suavi.
O prima terrae laus Herichuntiae
Tam gratioso dic ubi pectine
Prodisse credam, dic per omnes
Te superos precor o amice.
An matre Musa natus Apollini
Reddis vetusti pectus, et os Lini?
An quintus ex pavone prodis
Quem Samius docuit magister?
Certe per alti te iuga Lybethri
Duxere Musae sacraque tempora
Cinxere laurenti corona
Orphea quae decuisse posset.
Quem non moveret tanta sonoritas
Et vis amoeni carminis, et vigor
Sive ille Gaetulos ferina
Duritiae superet leones?
Sive inquieta saevior Adria
Et saxa vincat robore pectoris
Saltabit ut Bacchae furentes
Hace tuo saliente plectro
Docta notatum carmen arundine
Missumque nobis [Note: "nobis" lacking in original, supplied from 1535] legimus, et tibi
Gratamur, et faustos rogamus
Vive dies memorande vates
Nec tu credideris poscere mutuum
Nec me non aliquo iudicio tuas
Laudes ad Lyricam dicere barbiton
Virtus laude nitet sua.
Me summum gravido tollat in aera
Versu fama mori nescia, nec meos
Livor post cineres ipse quieverit
Virtuti [Note: 1535: Orig.: Virtute] invidia est comes.
O qui me superis misceat, aut parem
Caelo semideis praeferat omnibus
Unus Meonides non satis est mihi
Virtus se quoque maior est.
Mulos alterutrum quis scabere impedit
Infecundum animal? desine, talibus
Musas opprobriis nemo notaverit
Virtus mens sibi conscia est.
At [Note: 1535: Orig.: Ad] te laude nova laus manet amplior
Si quod velle canis, laudi operam dabis
Atque hoc fata modo fugeris improba
Virtus morte caret, Vale.
Dum te quietum ignobile otium iuvat
Musaeque nunc primum graves
Umbraque forte languidus domestica
Somnum repugnantem vocas
Me prata rivis undecumque lucidis
Potata, et arvorum situs.
Amabilesque veris et Favonii
Novum spirantis gratiae
Quare o amice Corde, si libet, veni
Visure mecum sospitem
Gliscentis auram veris, et novum decus,
Ciere quod possit tibi
Somni fugacis insuave poculum
Plus quam diurnae plumulae.
Si te nocturna iuvit hora Corde mi
Quid est quod inde dormias.
Veni petamus ut fluenta lucida
Rurisque delectamina
Quod si Lyaeo maestus hesterno iaces
Nil sanat exedra magis.
Hesterna Rhagi prandia si velim,
Brevi apparatu constiterint licet,
Mutare cum mensis Deorum
Incelebri lateam sub aevo.
O cincte lauro tempora virgine
Virtute felix insuperabili
Quo pergis hinc? quo te reducis
Vultibus heu procul ex amicis.
Diem vel unum plus nimio fuit
Manere tecum? quo fugis impetu
Tanquam citato, vix decebat
Sic Lapithas fugere efferatos.
Sed ordo rerum sic iubet improbus
Non esse firmum quod placuit diu:
Contra, quod odimus manere
Ceu glutino remorante fixum.
Fortuna frustra nos tamen occupat
Licet sub Arcton deferat ultimam
Non te mihi celabit umquam
Pectore non trahet ex amico
Ut ora praesens non videam tua,
Mentem videbo, mente ero proximus,
Mens quolibet tuto vagatur
Legibus impeditata [Note: 1535: Orig.: impedita] nullis
Phoebus Australem fugiens ad axem
Iamque demersas aditurus arces,
Nuper ardentis sinuosa linquit
Brachia cancri.
Languet aestivi species decoris.
Semiconcisum positura cultum
Vestibus vernis spoliat recedens
Gratia silvas.
Ne tamen totum posuisse credas
Quicquid est usquam melioris anni
Temporis dudum viden, ut peracti,
Messis in herba est?
Ver novum quicquid veniens reclusit,
Quicquid aestivi peperere soles,
Reddit autumno veniente pleno
Copia cornu.
Corbibus plenis Cererem colonus,
Congerit, pomis gravidae laborant
Arbores, pendent virides ab alto
Palmite botri.
Tam bonum suadet meliora tempus,
Queis nives cedant hiemis futurae,
Condere, et nuper subiti laboris,
Carpere fructus.
Nos quoque a rebus similem trahentes,
Ordinem fas est generosa pubes,
Rite mutatis studiis benignas,
Subdere Musas.
Hactenus messis Ciceronianae
Legimus spicas, spatiosa passim
Arva lustrantes pretium laboris
Dulce tenemus.
Ecce nunc blandae [Note: 1535: Orig.: blande], pia turba, Musae
Virgines castae, teretes puellae,
Offerunt sese venientibusque
Mollia rident.
Lector exaudi pie lector audi.
Quis vetat? quis te prohibet? quis obstat
Dulce Musarum subiisse dextro
Sidere limen?
Virgines quando tibi tam pudicas,
Atque tam sancta pietate fultas
Scribimus, vix ut veterum novas
Heroidas aequent.
Ne forte credas dimidium mei
Curas inertes inter et improbas.
Oblivionem ferre de te
Forte meam potuisse Musam.
Chartas resumit nuper inutiles,
Et pauca, quamvis non lyrico solet
Plectro, sed alterno sonare,
Carmina vix properata mittit.
Ecquid beatis aedite gratiis,
Divis Typeli care faventibus,
Curas et insanos labores,
Non animo pateris quieto?
Maestus decorum conteris otium,
Doles peractum non revocabile,
Sic sic perit vernans iuventa,
Ante diem subit heu senectus.
Curae frequentes et labor et dolor,
Corpus perurunt, ut nova Sirius
Exhaurit implacatus arva,
Procyon ut gravidas aristas.
Tu vero noctes atque dies gravi
Consumis aestu pectoris anxii.
Tanquam dolor prodesse possit.
Et miseram relevare sortem.
Quamquam per omnes te superos precor,
Qua sorte pressus? quam miserabili?
Possis ut accusare recte,
Et merito graviter dolere.
Sicut palustrem flectat arundinem,
Quantumlibet vis parva Favonii.
Pinus resistit fortiores
Despiciens Cerealis Euros,
Sic tu minacem labilis impetum
Perferre fortis non potes, et gravi
Plangore fortunam lacessis,
Tale nihil prope te merentem,
Nunc laeta ridet, nunc fugit aspera,
Versat, reversat cuncta potens hera.
Nulli diu constans amica,
Orbe super volucri rotata.
Sic universae molis imaginem
Rerumque vultus exprimit omnium:
Nunc fulminum vis alta saevit.
Nunc placidi rediere soles.
Iam nix in altis candida rupibus,
Iam vernat ima valle virens rosa,
Iam frigus est algente bruma,
Iam rapido calet annus aestu.
Nec semper aetas una hominum manet,
Nec semper unus rebus in omnibus
Splendor, status, natura, vultus,
Cuncta vicem variant per orbem.
Ergo querelis pone modum tuis,
Effeminatum pone animum precor,
Et te recognoscens memento
Esse virum, vir ut esse possis.
Sic te per istos candida turbines,
Fortuna spectans prosperet, et locet
Inter beatos quos amavit,
Sponte dolens dolet impudenter.
Quisquis Octobres veneraris Idus,
Esse nascenti celebres Maroni
Noveris, nec te fugitiva fallant
Tempora lector.
Iduum magni colimus Maronis,
Luce natalem, bona verba, quaeso
Lux bona affulsit, procul hinc profanum
Vulgus abesto.
State praecincti iuvenes coronis,
Laureis frontem decorate sertis,
Et choros circum sacra, cum novenis
Ducite nymphis.
Vester hic magno memorandus orbi,
Nascitur vates, celebrisque vitae
Spiritus haurit, date plena iussis
Pocula dextris.
Quisquis est Musis adeo malignus,
Ut quod ignorat prohibere tentet,
Absit, et Musis odiosa solus,
Otia ducat.
Vos decet magnum celebrare vatem,
Nobilis primum studii parentem,
Optimus quem quisque colit, sed omnis
Pessimus odit.
Curae tenaces, et nimis anxiae,
Valete tandem sollicitudines,
Cras festa Baccho sacra amici,
Laetitiae domino paramus.
Adeste vernis tempora floribus,
Circumligati, nectaream comae
Spirent odorem, nunc licebit
Quicquid erit libitum sodales,
Assueta nostris Cynthia montibus,
Cervam volanti fixit arundine,
Nobisque commisit ferendam,
Deliciis nemorum puellis.
Regina Amorum Cypris amabili,
Stupenda vultu venit, et improbum
Telo puellum non inerti,
Nescio quid monuisse visa est.
Heu quantus illum fervor et impetus?
Quae flamma? quae vis impatientiae
Eviscerabit, quem sagittis
Ille suis puer assequetur [Note: Vredeveld: per assequetur 1535: Orig.: perassequetur]?
Cavete amici, sub specie boni
Miscet venenum, pectora fortium
Furtim fefellit multa, doctus
Insidias struere efficaces.
Vos forma et aetas, et iuvenis decor,
Aptos iocosis fecit amoribus,
Vos Gratiae lascivientes,
Conciliant Veneri superbae.
Cavete amici mobile proxima
Telum e fenestra librat amor, neque
Retractat exertum pharetra,
Sed iacit et ferit imparatos.
Io Lyaeum nunc potius patrem
Cantemus inter pocula, concinant [Note: 1535: Orig.: concinne]
Vinum coronantes ministri,
Quale puer Phrygius tonanti.
Laetemur eya, tristia sint procul
Frontis severae nubila, deperit
Quicquid voluptati negatur:
Vivere tristitia sine, vita est.
Daulias verno philomela cantu,
Quam sonis consors paribus lacessit,
Saepe vocali fugat impotentem,
Gutture vitam.
Coniugem turtur viduata plorans,
Surculo numquam sedet in virenti,
Voce respondet tamen haec amanti
Saepe palumbo.
Proximum rauco canit ore Phoebum,
Nuntius lucis, repetitque crebris
Vocibus carmen resonum tenentis
Proxima Galli.
Obticet numquam fluvialis anser,
Audiens vocem socii canoram
Cominus, quem nec pudet indecoro
Clangere rostro.
Alites prisci Palamedis audi,
Arduum certo numero volantes,
Parvus alludit quibus in marinis
Vipio stagnis.
Voce clamosa gemebunda Coccyx
Frondeum complet nemus, et veretur,
Ne suas forsan aliena vincant,
Carmina voces.
Quadrupes notis etiam resultat
Vocibus, tauros videas salaces,
Lata mugitu resonare circum
Pascua rauco.
Omne responsis animal suetis,
Gaudet, et contra resonat, nec umquam
Sponte mutescit cupideque voces
Audit amicas.
Dulcis Ostheni nec avis, nec ipse
Quadrupes, verum decus et voluptas,
Spiritus sacro Clarios moventis
Numine vates.
Cur nihil nostris solita Camenis,
Vocere spondes animose vates,
Heu mihi mutae merito vocande,
Rana Seriphi.
Princeps ab alto sanguine nobilis,
Hermanne gentis laus et honor tuae,
Rebusque fortunae beate.
Clarior ingenuas per artes
Quem fama tantis laudibus evehit
Quantis vel aequum semideos fuit
Vixisse, nec nostrae tacebunt
Pierides, nisi te pudebit.
Splendore motus nominis incluti
Te non inerti carmine dicere
Si forte favissent volebam
Nunc mihi difficiles Camenae.
Verum quod egi saepe negotii
Reiecit horam semper in ultimam
Occasionis aucupatae
Frustra animo cupiente casus
Donec medendi munere nobiles
Thermas petentem, quo neque doctior
Nec carior mi contigisset
His licitum est onerasse nugis.
Nugis Petreium sed melioribus
Dignum ferendis, cui sua gratiae
Lascivientes contulerunt
Et faciles sua dona Musae
Nunc te Deorum cura faventium
Hermanne per te per [Note: "per" lacking in original, supplied from 1535] superos precor
Hac laude credas esse dignum
Quem tibi non temere probatum
Commendat Hessus non minimus tuae
Virtutis admirator, et omnium
Postremus idem sacra Phoebo
Pieridumque choris ferentum.
Quod si probatum fata Petreium
Vestraque dignum laude reduxerint,
Dii qualibus te gratiarum
Ponderibus velut obruemus.
Vale beatis nate parentibus
Feliciori sidere, te decent
Virtute florentes coronae:
Floret enim sine fine virtus
Paeligna quales Calliope modos
Vates ab alta qualia Bilbili
Lusit vel aurato Tibullus
Carmina digna canenda plectro.
Tales iuventa vix modo pubere
Certante priscis carmine vatibus
Deducis Ostheni camenas
Huc procul ex Heliconis antro.
Quis te beatis quis puer intulit
Locis? deorum quis tibi nectare
Os irrigavit? quis potenti
Pectore spiritus involavit?
Seu voce molles blanda elegos canis
Lyramve plectro tangis eburneo
Solatus insanum furorem
Imperium Veneris retrectans
Decent canentem cum cithara fides
Decent coronae sertaque laurea
Decent puellares querelae
Heu nimium Veneri placentes
Iam te sub altis carmine rupibus
Tristi querentem nunc bene nunc male
Cupidinem vestris faventem
Matre [Note: 1535: Orig.: Mare] Dea statuente furtis.
Stupent latentes in latebris ferae
Sicut potentem cantibus Orphea
Lupique silvestres, et ursae
Auribus attonitis morantur.
Si fata te non invida provehent
In longa vitae tempora, quis feret
Porro futuri spiritus vim
Maior enim superabit, aevi.
Nunc illud alto semen ab aethere
Ne virulentis obrue luxibus
Mens fluctibus demersa nullis
Maxima fortibus est voluptas.
Quo vana tandem mollium dicta aurium?
Quid usque nugas tam probare rancidas?
Modumne tandem barbaris ineptiis?
Et improbum domabimus Cupidinem?
Nam quid repertis frugibus glandem sequi
Uvisque praestat Acheloa [Note: 1535: Orig.: Achelooa] amare cornua?
Dulces Ephebi dum iuventa florida est
Dum vernat aetas, et viret pubes calor
Multum interest, quam quisque sectetur viam
Qualem senecta vel probet vel non probet
Sed heu Deorum quae sit inclementia
Mala approbamus, improbamus optima.
Satis dierum Corde fugacium.
Tenore vitae trivimus anxio
Dum magnus obliquum pererrat
Signiferum Deus, et propinqua
Salutat orbem luce Diespiter.
Trivisse metam nunc dubiam satis
Nunc tempus est summam peractae
Reddere cum ratione vitae
Si longa rebus tempora ludicris
Donare iuvit, pauca decet bonis
Cessisse, ne dum iussa Divum
Negligimus sacra, negligamur.
Lector si vacat, et cupis videre
Quae sit iuridicae professionis
Virtus, regula, meta, quae sacrarum
Legum praemia, iudicum dolosas
Falsorum cathedras, iniquitates,
Fraudes, pragmata pestilentiarum
Uno tanque [Reg: tamque] brevi damus libello,
Ut totum una anima haurias legendo.
Quae per iniectas pueri sagittas
Perdidit multos, genitrix amorum
Se quoque invicto pueri potentis
Perdidit arcu
Quid puer saevis generose? parce,
Vulneras matrem, quibus hanc petisti
Rectius mittes in Adonicidam
Spicula Martem
Sed tuo fixus prius ille telo
Armaque et vultus posuit minaces
Et tuum supplex tibi factus uni
Numen adorat.
Nuper armorum Deus ille inermis
Horret audaces pueri sagittas,
Heu in irata genitrice quanto
Saucius ictu.
Dure Mars vultus ubi nunc superbi?
Arma quid prosunt? trahe quicquid usquam est
Virium, si fors dominam potentem
Vincere possis
Stabis imbelli similis puellae
Ipsa praescribit tibi iussa victrix
Diva quae totum moderatur istis
Legibus orbem.
DUm tu lauta tuis convivis prandia ponis
Pacis minister Angele.
Nos quoque lauta minus, sed non peiora, sed ipsis
Divis placitura prandia.
Prandia formosis celebravimus aucta puellis
O Iuppiter quae qualia
Sed quia tu poteras sine Regibus esse Michael
Iratis parce Regibus.
QUod pro scommatibus iocos remittis
Cultos pro rudibusque frigidisque
Pro tam vilibus utiles, facetos,
Pro vanis levibusque ponderosos:
Hoc quod te decuit facis Michael
Quod nostrae potuit decere leges
Consuetudinis, hic fidele pectus
Hic agnoscimus, aureosque mo
Qui carum mihi te meisque Musis
Fecerunt, faciuntque sed quid hoc est
Quod Musis ais excidisse nostris?
Tanquam scilicet excidisse possint
Quae vinclis adamantinis ligarunt
Nostra in pectora perpetes Camenae.
Quare ne dubites amice noster
Constantes in amore nos manemus.
Loturo lutulenta per diurnos
Soles corpora pulveremque foeda
Sudorem cito fortiterque agentis
Centum Theriacae recoctionis
Drachmas mittere ne graveris Hesso,
Purae, nobilis, optimae, probatae,
Qualem cautus habere Mythridates
Contra toxica lenta consuevit.
Quo facto ut venias simul lavatum
Dux te per medicas rogamus artes
Per numen recubantis Aesculapi
Vicini prope vortices Hierae
Quos Aurelia templa conspicantur.
Si recte tibi creditam gubernas
Regni nobilis insulam, facisque
Regi munera Satrapae fidelis:
Si non stultitiae beata regna,
Et Regem Iove gloriosiorem
Spernis, nec sapientiae tyrannos,
Grassari sinis in tuos colonos:
Si vera est tibi cura Morionum,
Quos Encomia nulla, nec poetae
Ulli pro meritis referre possunt:
Numquam denique si cupis videri,
De quadam sapientiae farina
Ne gratas hodie sequare Nymphas
Nec passim libidinantes
Ut cum tempus erit venire possis
Ad Regem tibi debita imperantem
Pro re dicere publica volentem
Communis ditionis insularum,
Terrarum, omnigenum provinciarum,
Quas toto tot in orbe possidemus
Regnum cum superis idem tenentes
Mandamus tibi gloriose ductor
Stultorum, et generis novi repertor
O donande potentiore sceptro.
Lingua nobilis, ore fulminator,
Cui mentem genius dedit beatam.
Dignum caelo animum parente, quis te
Fortunae modus interim rotavit,
Pulchri moenia donec Isenachi,
Orator colis, Hessiamque nostram
Isti paene viragini Camillae
Ereptam cupis, arte, iure, lingua,
Dic quae nam nova? quae strepunt in aula
Regum nomina? bella, qui tumultus
Nostris urbibus imminent? quid audet
Extorris patria manus Suevi?
Lugentes Aquilas quis excitabit?
Quo vivunt Zephyro beata nuper
Galli lilia? quas Iberus undas
Quas turbas vomit? unde lilieto
Sub ver saevit hiems? futurus an sit
Caesar Carolus? anne Ferdinandus.
Quae mw/rwn modo copiae Tyranno
Cudunt exitium? favete Divi
Romanis Aquilis et impotentes,
Roma pellite, ferte sanguisugas,
Qui nostrum penitus bibunt cruorem,
Epotos nebulis replent et aura
Et bullas iaciunt inaniores,
Ipsis quas mare sudat aestuosum
Bullas, plumbea verba, monstra, nugas,
Quis credat precor improbis Cynedis?
Piscatoribus amnium aureorum?
Tende retia Petre tende nassam,
Expiscare tui maris venena,
Hydros, noxia monstra, scorpiones.
At tu care Deisque gratiisque
Disertissime patriae nepotum,
Tandem te mihi redde, quid moraris,
Uni te mihi reddidisse? tandem
Hesso non tamen, omnibus reversum
Quos tota tot in urbe delicatis
Ardes ignibus. O beate Iona
Quin tu deseris ista summa, et has te
In valles iacis? aut iubes venire,
Quem si non habeas habere velles,
Quo non verior alter est, amicum.
Quod si balnea nulla te morantur,
Curata cute si vales, vel omni
Angue lucidior vires iuventa.
Si constas tibi mentis ingenique
Statu, robore, dote, flore, fructu:
Heus carum caput o beate Petrei,
Ad nos cum decimae tenebit umbrae
Metam sol vagus, ut velis venire
Per Musas, per Apollinem, per omnes
Oramus Veneresque Gratiasque
Per te, per tua purulenta crura,
His morem gere septies rogamus.
PEtrei deliciae facetiarum
Musarum decus eruditiorum,
Quem blandae Veneresque gratiaeque
Omnes, quae vel ubique sunt vel umquam
Fuerunt, aliisve erunt in annis,
Arrident, placideque blandiuntur,
Tanquam non alio prius receptae
Sinu tam genialiter [Note: 1535: Orig.: generaliter] quierint,
Quem Musae socialibus choreis,
Quem nymphae charitesque coniugatae,
Et castae tamen et libidinantes,
Passim concomitantur, et decoro
Stipant agmine, qualis inter ipsas
Aut Phoebus pater, aut Iovis minister
Facundus videatur Argicida,
Petrei deliciae decus voluptas
Musarum, Venerumque, Gratiarumque,
Et nostrae [Note: Vredeveld: Orig.: nostra] favor, aura, spes Thaliae:
Per Musas Veneresque Gratiasque
Tam dulces tibi, tamque coniugatas
Tam blandum tibi tam pium canentes:
Nam sanctas et amabiles puellas
Per nostram quoque te precor Thaliam:
Si nostrae locus ullus est Thaliae,
Quo te, quo Charitas tuas precetur,
Ut villae monumenta Thusculanae
Iamdudum mihi te illa pollicente
Velis mittere, meque pertinaci
Et cura gravi et anxia levare,
Pro queis munera si petis vicissim,
Tot versus tibi muneri remittam,
Quot toto tibi suggerunt in anno,
Et Musae Veneresque Gratiaeque
Risus, scommata, fabulas, iocosque
Urbanosque sales, facetiasque
Petrei deliciae facetiarum.
ANtoni venerande mi sodalis
Musarum decus atque Gratiarum
Quo cantante stupet lyramque victus
Ponit cum cithara silente Phoebus.
Sic te Pierides meae tuaeque
Reginae aureae, et aureae puellae
Blandae, virginis Aonos, camenae,
Divae Pierides amabilesque
Decerptis Heliconis ex vireto,
Ornent floribus, et tuum sequaci
Intexant hedera caput, suoque
Pascant nectare, lacte, melle, succo,
Quo vitam superi trahunt perennem,
Ut conviva mihi meridiani
Solis tempore gaudeas venire.
Est hospes mihi liberalis, et qui
Mirum te cupit in modum videre:
Et notus tibi quemque amare possis.
Ne tardes igitur venire, namque
Nulla rei nisi te est opus, tuaque
Praesenti facilique comitate
Antoni decus ordinis bonorum.
Quis tandem furor ille vos poetae,
Quae vexat rabies, ut undecumque
Communis patriae genus trahatis,
Hoc vobis quoque mutuum velitis,
Quod primo mihi nomen est ab illa.
Nam cum tot modo prodeant ab Hessis
Clari nominis et boni poetae,
Omnes hoc sibi frivoli poetae,
Raptant surripiuntque praeferuntque
Quod primo mihi nomen est ab illa.
Tanquam non alio nitere possint
Claro nomine frivoli poetae.
Quare quisquis es Hessus ex parentum
Natus sanguine, non honore famae,
Quantumvis bonus et bonus poeta
Quantumvis malus et malus poeta:
Cum nequaquam Eobanus esse possis,
Vellem desineres et Hessus esse.
Inclute dux mw/rwn cui nobilis insula paret,
Felicitatis affluentis insula.
Optime dux, Regumque potens, cui Regia debent,
Et arma, et arva, sceptra, plectra et omnia.
Poenam cerne tuo sed non irascere Regi,
Heri nec absque causa facto [Note: 1535: Orig.: facta] inutili.
Quam si forte voles praesens cognoscere dices,
Rex aequiore mente non umquam fuit.
Illuxit Rotinge et adest sacrata Michael,
Tuo dies cognomini.
Te decet hanc lucem festo celebrare quotannis,
Conviviorum munere.
Sed quia turba sumus non luxuriosa poetae
Tibi quos habere contigit.
Ter tria si ponas fecundi pocula Bacchi,
Te digna facta feceris,
Sic fortunabunt ter tres tua vota puellae:
Et tres amabunt Gratiae.
Si minus, iratae fugient tua nomina Musae,
Nec tres amabunt Gratiae.
Gaudebam quia Veneris benigno
Nuper sidere, nunc fere dolebam,
Quod sic veneris ut latere velles,
Illum quem minime latere posses,
Tanquam non rediisse debeamus,
Tecum credere virgines Camenas
Nuper Slesiacis pie et pudenter
Pastas delitiisque Gratiisque,
Fotas Sarmaticarum amoenitatum:
Si quicquam tamen est amoenitatum
Inter stercora Sarmatae bubulci.
Qui nunc milite turget impotenti,
Quem nunc Teutonicae manent Phalanges,
Enses, fulmina, tela, lora, flammae:
At tu si quid adhuc memor tuorum,
Antoni potes esse, si meremur,
Tam cari tibi, tam pie faventes.
Nigris omnibus, omnibusque doctis
Quales Slesia plurimos beatis,
Aedit sideribus, veni per ipsum,
Et vitae atque viae ducem [Note: 1535: Orig.: decem] rogamus,
Christum matris Apollinem puellae,
Natum virginis, hoc sed impudenter,
Quod mandare meum fuit precabar.
Sed ne dum properas nimis citatis
Praeceps passibus, excidat Michael,
Captivum mihi siste, sicque forsan
Ista suspitione te levaris.
Cancellis prohibentibus molestum
Et quantum tamen est satis novatum
Admittentibus in cubile solem
Solus, non tamen usque quaque solus,
Inclusus sedeo, sed inter ipsos
Musarum Charitumque Cypridumque
Amplexus et amabiles choreas.
Risus, oscula: nenias: lepores:
Iam non grandibus improbum Culullis,
Nec Bacchum vice mutua lacessens,
Ipsis sobrior omnibus Catonum
Turbis, milibus, integerrimorum,
Adsistunt mihi nobiles sodales,
Et muti, et tamen utiles magistri,
Qui totos mihi iam dies et horas
Verbis dulcibus eximunt levantque
Exhausti bene taedium laboris.
Haec inter mihi proxima renidens,
Spirat nobilis hortus e fenestra
Divum nectara, perpetesque dulcis
Succos Ambrosiae. Sed ista soli
Quantumvis bona, vera, magna, firma
Sordent gaudia, dulcis Algesine
Si vos non habeant meae sodales
Et Musae, Charitesque Cypridesque
Quare nunc agite advolate, postquam
Os, ventrem, stomachumque colluistis
Poturi nihil, at libet, futuri
Nobiscum hydropotae, vale Bacche,
Turba sobria nos sumus Poetae.
Veni maxime spiritus, tuorum
Reple corda fidelium, tuique
Accendas in eis amoris ignem:
Qui gentes fidei sub unitatem
Per discrimina multa linguarum
Solator paraclete [Note: 1535: Orig.: peraclete] congregasti:
Quem nunc mittere spiritum per orbem
Digneris pater omnia innovabis:
O qui corda fidelium benigni
Flatus numine doctiora reddis,
Da nobis age spiritu ex eodem
Et rectum sapere, et frequenter eius
Consolamine vivere et valere.
REs est quam Cato rideat, nec ipsi
Tristes aspiciant Timoniani
Quam spectans a)ge/lasos Heraclitus
Multum rideat, immemorque frontis
A nullis sibi temperat cachinnis.
Hunus marsupium coemit Hesso
Hesso, quid quod habet pecuniarum
Tam nudis et egentibus poetis
In testa nucis, aut toga cumini
Quantumvis modico cucullione
Totum ferre queat, sed ille tanquam
Montes possideat pecuniarum
Hunus marsupium coemit Hesso.
singula capitum lemmata iam dedicatum et commendatum satis habeas. Sed video morem etiam hunc veteribus, vel illis certe qui vere veteribus proximi fuerunt non displicuisse ut epigrammata et silvas suas epistolis tamen vel amicus vel posteritati commendarent. Et quoniam semel constitueram sub singulorum patrociniis hos libros emittere, hunc tibi qui ordine ut vides, quintus est, tuendum committere volui, ea maxime fiducia fretus, quod satis intelligebam non sine ingenti pudore eius te patrocinium posse deferere, cum et totus ad te et tecum scriptus, et tantum non domi tuae natus sit. Consilii mei rationem breviter habes indicatam, superest ut librum tibi nominatim etiam per epistolam dedicatum et velut iterum commendatum eo suscipias animo, quo ad te, etiam ante quam tibi inscriberetur, est perscriptus, quod si facis, satis te patrocinii et mihi et libro exhibuisse existimabis Vale. Norinbergae. Mense Martio. M. D. XXXIII.
Quam te remissis alea lusibus
Damnosa liquit, cur tua Gratiae
Sic alligant caris amicis
Pectora, ut invideant poetae,
Ut rusticano et prorsus inutili
Sic te secuto? sed quia non potes
Vacare nobis, quod relictum est
Temporis, hoc sine te exigemus.
Quando id necesse est, non tamen improbe
Nec forte frustra, nam mihi cum lucro
Numquam recedentes camenae
Tempora non onerosa fallent
Tu non pudendis lusibus interim
Curas remittes, verum aliae manent
Curae quibus te sauciatum
Lege Venus merita domabit
Heu quanta molli pectore vulnera.
Sensure, quantis ignibus a miser
Urere, quis te liberatum
Expediet gravibus catenis.
Tunc te vocantem numen Apollinis
Apollo spernet, tunc ego te gravi
Fato laborantem videbo
Laetus et auxilium negabo.
Quod nuper mihi discolore versu
Versu nec numero nec arte eodem
Versu nec pede compari, nec una
Multarum ratione linguarum
Constanti sibi lubricum toreuma
Misisti Ioachime non peregi
Inspectum satis, et tamen peregi
Inspectum minus, et satis peregi
Quamquam frivola quattuor diebus
Me pictura fefellit, et latebat
Sub veri specie litura fallax
Et deluserit artifex imago
Illunes oculos, et humidarum
Spisso pulvere nubium natantes
Nam qua purpura parte prominebat
Vix ductu mihi lineae recuruo
Depictae poterant satis notari
Quas furvae modo saepiae colores
Ceu caligine miscuere densa
Et nunc omnia mutuis ligabant
Sese amplexibus in caput recursu
Maeandris redeunte flexuosis
Heu qualis labyrinthus ille, quantis
Nos ambagibus impedivit, ille
Structura labor omnibus theatris
Sumptuosior implicatiorque
Irretitior omnibus molarum
Versuris, et euntium rotarum
Se vertente voluminum meatu
Tortuosior, erudite pictor
Tam depingere lubricum toreuma
Et versu simul erudite vates
Tam linguas quoque miscuisse plures
Musas mittere discolore vultu.
O doctissime mi poeta salve
Et nobis precor aequus esse pergas
Qui nec talibus utimur figuris
Nec tam possumus elegante Musa
Nec tam fallere discolore versu
Nec rescribere, iam ferente Phoebo
Rebus lumina, quale vos soletis
Seras scribere carmen ad lucernas.
Sed quo frivola Musa? quo vagaris?
Quo te proicis istius modi res
Consectata, et inutilem laborem?
Cum te vera domi negotiorum
Expectet series, et inquietam
Haud quaquam esse sinant, tibique reddi
Lusus Simichidae velim poetae?
Ergo quod superest roga poetam
Admirabilium iocationum
Ad nos ut veniat domique visat
Quos quaesiverit ante tot diebus
Nec dum invenerit, esse nunc quietos
Et cessare domi, nec evagari
Sicut nuper abire consueverint
In silvas, et in ebrias tabernas,
In pagos, et in abditos recessus
Haec dices mea Musa, dein redibis.
CUm piscem minus aureum remittas
Quem multi tibi farre condiendum
Messis misimus Indicae, sed ipsum
Crudum pulvere sordido refertum
Insulso male iusculo natantem
Nec mandis Ioachime, nec remittis.
En pro pisce tibi duas puellas
Uno mittimus improbas, voraces,
Incultas quoque et ebrias veratro
Circum littora germinante Lethes.
Hae piscem tibi ni caves vorabunt
Istum protinus aureum, mihique
Concisum referent, et expuentes
Rursum mandere frusta me iubebunt.
Et scis aurea non minus valere
Quamvis parvula frusta, quam coacti
Massam ponderis auream. Sed huius
Non caussa est eadem, quod ipse frustis
Uti nescio, ni tuis locentur
In formam digitis, et ordinentur
Quem sit massa futura per laborem.
Te nunc hae Ioachime mi puellae
Ut se suscipias rogant, et ipsas
Tractes molliter, hospitesque nudas
Investes, et inutiles, ineptas
Exornes melioribus corollis
Excultasque pio labore, tandem
(Si piscem prius exigas molestum).
Dignas hospitio tuo remittas.
Si vacas negotiis
Nec avocaris efficaciori
Forte contubernio,
Adesto noster huc adesto quaeso,
Dum student latrunculi,
Modos locumque praeparare nostri
Te quibus fefellerint
Manentque vina te parata quovis
Dulciora Massico
Quod ipse solus esse si graveris
Micalum vocabimus,
Amabilem virum, bovemque Lucam
Si libet, sed illius
Ut omnis aura copiam negarit
Nos tamen manebimus.
In arce Regae beatioris,
Regis arce Caroli.
Licet choruscet illa dives auro,
Nostra litteris nitet:
Nec has inops Camena mutet illo.
Huius arte vivitur,
Ab illius parata saepe mors est.
Tibi placere nostra scripta non miror,
Quamvis inepta, nec satis elaborata,
Sicut tui testes fuere Scazontes,
Heri Ioachime quos mihi misisti,
Tibi cum et ipse displicere non possim,
Quamvis ineptus et parum elaboratus
Vitaque et eruditione, quae possint
Existimationibus tuis de me
Ulla satis ratione prorsum fecisse.
Nunc ergo postquam cuncta nostra sic laudas
Ut pene mireris, quid esse tu credas,
Aut esse quanti rere, si quod est usquam,
Ad te meorum, ad me tuorum scriptorum.
Huc adde quicquid hac in urbe perscriptum [Note: 1535: Orig.: praescriptum]
Nobis utrisque. Sed nec est evulgatum
Nunc colligamus atque tandem evulgemus
Ne crescat ingens interim domi nobis
Acervus ille, et illa turba nugarum
Non comprehendi possit amplius, nec nos
Decet silere Seriphias uti ranas,
Et esse mutos, atque non ineptire
In his ineptis temporum cataclysmis.
In hoc parata nostra nunc ergo mens est,
Ut hoc laboris urgeat, hocque conetur
Quando parum expedire Simichidas Musas
Licet, quid ipse [Note: 1535: Orig.: esse] sentias vel rescribes,
Vel nos adibis, ut super hoc consultemus.
NOndum constituo quid esse dicam
Aut quid suspicer accidisse caussae
Quod nostras minus advolas in aedes:
O non inter aves inauspicatas
Aut inter numerande nidulantes:
In terra, sed ad astra porrigentum
Sedes, et capita arborum colentes.
An postquam tibi coniugis pudicae
Amplexus rediere delibati
Nudarum sale, melle gratiarum
Nos contemnis? et incipis tuarum
Obliviscier institutionum,
Et morum quibus ante praevalebas
Ipsarum Charitum suavitati?
Si festos Ioachime feriarum
Claudendosque epulis dies paramus,
Burchardo madidoque Chiliano
Quorum numina talibus putamus
Nobis esse propinquiora sacris,
Cur non quae magis attinebat esse
Nobis numina sacra, qui Latinas
Musarum colimus vacationes,
Abiectis veneramur otiorum
Curis omnibus, et sumus parati
Ad convivia noctis otiosae,
Quae cras ominibus bonis reducet
Idus Minciadae sacras Maroni?
Quas olim mihi Sarmatae solebant
Torpentesque gelu trucesque vultu,
Ante ignes celebrare luculentos
Instructis gelido foco caminis
Per convivia lautiora nostris,
Et per pocula crassiora nostris.
Nunc nemo mihi Noricam per urbem
Idus concelebret sacras Maroni?
Tanto barbarus elegantiori
Praestet pectore Norico bubulcus?
Sed tu si sapies, et approbabis,
Quas nascens Maro consecravit Idus,
Idus nos celebrabimus Maronis.
Longis passibus, ut soles, venire
Adsumpto [Note: 1535: Orig.: Adsumpta] tibi Micalo rogamus,
Cui farcimina multa nos paramus.
Atque artolaganos, merasque quales
Striblitas dedit ille Martiali
Qui mensam miser ore concacavit.
MErcurium citharae, Neptunum flumina possunt,
Iovem decere fulmina.
Virgineae Phoebum lauri, sua cornua Bacchum
Virens oliva Palladem.
Te decet in Satyra censorem effingere Momum,
Et quos potenter exprimis.
Arte stili mores Germano nomine dignos,
Et te decente carmine.
Mens praesaga boni nec me Ioachime fefellit,
Sic perge fies maximus.
Vultuque deformissimo.Si consulatur dextere.
SOlutor eia gloriose aenigmatum,
Maiorque quovis Oedipo.
Et ipsa tortuosa Sphynge doctior,
Utcumque sese res habet.
Sive inepta Quintia
Mensis apposuit suis
Nos, atque liberaliter,
Instruxit vitulans mirificis epulis,
Sive nos cupediis
Suis ditavit somniorum civitas,
Dum tu pro talibus offers,
Nec Quintiana fercula
Nec tortuosa aenigmata
Sed plenas mensae liberioris opes.
Quas, nisi misissem fatuae tibi somnia noctis,
Te rogo per Musas anne daturus eras?
Sed me Saturni praesentia nomina magni
Luminis exortu prosperiore vident.
Quando igitur numeris constant tua carmina miris
Si non mirarer qau=ma me/g' an geno/mhn.
Sed neque te dubito campos peragrasse Pelasgum
Quasque tenes lectas inde tulisse rosas.
Hoc magis admiror nostrae te aenigmata Musae
Ceu nodos facili dissoluisse manu.
Scilicet hoc mea monstra volebant,
Et intricatae somniorum fabulae
Et Musae fatuae, et praetenues fame
Consuetudinis o Ioachime tuae,
Cras igitur veniemus,
Quando ita tu iubes.
Cui nec debeo nec negare possum
Quicquid iusserit. Interim valeto.
Haec tibi scribebam posita iam lance latronum,
Nabat adhuc madido pinguis in ore Ceres.
Seu te Ioachime tenaces
Exercent curae, atque morantur
Seu te laeta remissis,
Fortunae otia flatibus,
Debebis nihilo minus
Huius diei ad vesperam
Te nobis haud quaquam negare,
Cenae frugalis hospitem
Quam dabimus tibi cum reliquis,
Paucis sed electis amicis
Haud quaquam similem tuae
Quam tu dedisti nuper ebriam
Sumptibus eximiis.
Illa nobis namque desunt omnia
Dona, quae convivia possunt facere splendida.
Verum animus non deest liberrimus,
Liberalissimusque quod si copiae
Desint, ipse sibi satis est,
Omnibus atque bonis.
Quid ergo restat.
Nisi ut ipse venias
Aderunt alii quoque quos amas tu maxime
Sed sine coniugibus.
Nam mihi cum mulierculis
Non ita belle convenit.
Quam tecum, et similibus tui
Ergo age mi bone Comice,
Mi lyrice, mi Melice argutissime
Ad quartam venias precor:
Coenula namque diutius
Nostra differri nequit.
Sed ut hoc etiam scias
Cena inempta te [Note: "te" lacking in original, supplied from 1535] manet,
At vina non gratis bibes
Nam nos de fundo paupere
Vilia dona damus.
NUnc ergo te rogo per improbissima
Quae me enecant aenigmata.
Quis est amicus ille de communibus?
Quae dona misit Lypsia?
Quae nam volucris illa Paeonis tibi est?
Quae dulce Musarum melos
Cantare possit affulgente spe lucri?
Quae frons sit isthaec rutea?
Quae nam corona? quis arcus? Et quae linea?
Quis est ferox istic Leo?
Qui sunt bis octo, quos mihi tu nominas?
Quae causa vitae? quae vigor?
Demum quid illa habere ponderis queant
Quam scire totus gestio
Nam nulla nunc mihi tu afferre somnia
Videre, sed miracula
Rerumque portentosa monstra plurima
O Sphynges o aenigmata
Adeste Musae, adesto Apollo Delphice:
Huc o Sybillae virgines
Quin huc reditis universa protinus
Vatum priorum saecula
Et expeditis ista quae nos enecant
Plus quam stupenda aenigmata
At tu magis intricate quovis Oedipo
Quin ista solvis protinus
Quod si moraris ista monstra solvere
Dii te ligatum deferant
Extremam adusque littoris rubri plagam
Haec monstra ubi nascuntur tibi.
Si non est hodie tibi molestum
Et forsan vacat, et potes venire.
Ad nos ut venias precantur omnes
Pastores Siculi Theocritique
Omnis fistula, o(doipo/roit' a)fw/noi
Omnes te sine, sed tamen loquentes
Mecum nonnihil, at parum expeditum.
Ut quondam puerile vagientes
Ad cunas mihi reguli loquuntur
Quos ut tu doceas loqui venito
Illo tempore quo soles venire
ANser pinguior omnibus medullis
Carne mollior omnibus Cyuris
Esu suavior omnibus capellis
Fotis lacte recentibus capellis
Qui certare cuniculo sequaci
Possit, quem vel Apicius pararit
Cui cedant leporumque delicati
Ventres, inguina, tybiae, natesque
Et pectuscula gestientes haedi
Qualem Iuppiter esse possit ipse
Cum Diis Oceanum sedens ad altum
Qui nec Pelea dedecere possit
Nympha coniuge nuptias parantem
Quas Divis dedit omnibus vocatis.
Sed ne fabula longa te moretur
Talem noveris anserem parari
In cenam Ioachime te manentem
Sed cenam modicam, sed elegantem,
Castam frugiferamque sobriamque,
Quae te non potuit carere coena
Quae nec te sine debuit parari.
QUae te tanta negotia occupatum
Tanto tempore distrahunt, morantur.
O nostrae Ioachime pars Thaliae
Multo maxima? desinisne nostras
Qua nuper pietate consueras
Musas appetere, approbare, amare?
Atqui nunc tibi sedulae laborant
Nostrae Pierides, novosque flores
Aeternae tibi deligunt coronae.
Tu nos negligis interim fugisque
Ceu longe tibi dissitos, nec audis
Quos invisere saepius decebat
O ingrate tuis notande Musis.
Bella per instabilem plus quam socialia campum
Quadam tenus perlegimus.
Bella quidem belle, quisquis fuit ista peregit
Nec Vida vidit improbe,
Quam deceant faciles etiam sua praelia Musas
Divosque longe principes
Arcitenens magno quae cum Iove tractet Apollo
Tuque Argicida Mercuri
Iamque nec ingenii, nec in istas temporis artes
Quondam locati paenitet
Te quoque cui Phoebus cedat sub talibus armis
Non paenitere suspicor
Quas tibi nunc tanto solvam pro munere grates
Ioachime mi carissime
Sed tamen eximio Bilibaldo plura fatemur
Debere nos, huiusmodi
Pro merito, siquidem gratam dedit ille palaestram
Iam non latrocinantium
Magnorum superum sed suaviter ista gerentum
Musis amica praelia.
MUsas spernere posse non putaram
Cum sic carmine scriberem iocoso.
Sed sic carmine ludicro iocabar
Tecum mi Ioachime, quem puellas
Omnes urere, et omnibus sciebam
Formosis placuisse, sed puellis
Nil formosius est eritque Musis
Quas totis adamare te sciebam
Captum sensibus, ossibusque totis
Totis ista trahentibus medullis
Flammae incendia pulchra non nocentis
Sed quas tu mihi nunc cacationes
Mittis, quas tibi fuderint forenses
Hostes Pieridum? sed huc venire
Si credis satis esse polliceri
Croeso ditior es Midisque asellis
O doctissime multa polliceri
Nil praestare, sed ut venire possis
En versus tibi mittimus volantes.
Si nostras tibi reddidit lituras
Quisquam, cur dare iussimus, tuorum
Cur non quod petimus facis? nihilque
Respondes Ioachime? cum negoti
Sit res nullius haec tibi, queasque
Hoc nobis quoque somniare factum
Cum si tanta mihi negotiorum
Mandes pondera quanta per labores
Alcidas quoque plurimos gravarint
Haud quaquam dubitem libens volensque
Et si perficere haud queam, subire.
ERgo reductarum Phoebi Ioachime sororum
Iudice te, merito gloria nostra fuit.
Non agnosco equidem, tamen hos reverenter honores:
Amplector toto pectore, sicut habes.
Tu tamen hoc peccas nimia pietate, quod audes
Ponere te nobis inferiore gradu.
Ut tamen hoc nostro tribuam, quia credis, amori
Nonnihil uberius culta Thalia mihi est.
Idque quod esse parum fateor, praedivite fluxu
Ingenii superat vena beata tui
Et nisi me fallunt animi praesagia, in isto
Tu quoque si perges pulvere victor eris:
Nec tibi ductu opus est adeo, ne concipe, nostro:
Quae iuga te cupidum quaerere scribis, habes
Nec tibi mons gemina qui vertice sidera pulsat
Nec sacer ignotus fons pede factus equi
Omnia Musarum facili pede regna subisti
O humiles inter non habiture locum.
Desine me vanis obtundere laudibus istis
Ipse quibus longe dignior unus eras
Nos tibi, quod reliquum est, socialia plectra feremus
Lusuro resona carmina multa chely
Quae tamen, ut scribis, nulli meliora poetae
Quam quos blanda Venus iussit amare, canunt.
Quae tibi sic pulchris res est monstrata figuris
Non possis credi non ut amare mihi.
Qualia dum scribis quereris tibi deesse Camenas
Grate parum propriis o Ioachime bonis
Quae si forte mihi dicam placuisse videbor
Blandior, et nimio forsan amore rapi.
Viderit hoc sors ipsa, satis sibi conscia mens est,
Quae nisi iudicio non eget ipsa suo.
Blanda videbatur genialem gratia versum
Pingere, et in venis multa calere Venus.
Tam bona si dictat tibi carmina mater amorum
Quod facit, Euterpe est ista colenda tibi
Quam tibi sic facilem possis ut semper habere
Semper habe quod sic semper amare queas
Sive est vera tuae ratio seu falsa querelae
Tempore quo venit littera, lecta mihi est.
Et placet, et vellem vere Ioachime doleres
Est etiam qua te parte dolere velim.
Artibus experto si quicquam credis in istis
Ingenii stimulos ista venena movent
Sive ita naturae vi liberioris agamur
Sive aliqua fatum nos ratione trahit
Pierias vere quicumque urgemur ad undas
Ignibus Idaliis obvia turba sumus.
Dum velut in proprios abiit mens nostra recessus
Se videt, atque ortus semina prima sui
Inde amor, inde fluunt caelesti carmina succo
Vivida, et ambrosias gratia picta genas.
Et, nisi divinum censes errasse Platona,
Agnatos caelo nos docet esse Venus.
Quid mirere igitur si vere, ut nuper, amanti
Pierides vena divitiore fluant.
Haec mihi te ratio vere deprehendit amantem
Quod Venerem melius quam tetrica ista canis.
Sed perge et quamcumque ardes feliciter arde,
Haec erat ingenio digna palaestra tuo.
Carmina tum venient, nec amanti Carmina deerunt,
Carmina quae stupidis nulla venire solent.
Quam Venus ardentes exerceat ipsa Camenas,
Crede mihi exiguo tempore doctus eris.
Tempore quo tepidi vernantia lumina solis,
Florida milleno prata colore novant.
Exieram petiique virentis proxima silvae
Antra, Heliconiadum ceu bibiturus aquas.
Iam nemus intraram densum florentibus umbris,
Roris adhuc praegnans foetibus herba fuit.
Vallis erat viridi nemorum secreta recessu,
Plurimus herbosam fons rigat intus humum.
Hic ego per virides sociis errantibus herbas,
Gramineo posui corpora fessa thoro.
Venit et Aonidum prope constitit una, Deaeque
Vestibus inscriptum nomen amoris erat.
Et nisi virgo foret, potuit Venus illa videri,
Hanc ego dum stupido pectore miror, ait.
Quos nuper thalamos quae sacra Hymenaea canebas
Nunc tibi sunt iterum voce canenda nova.
Nunc cane qua sponsum cecinisti, voce parentem
Quae tunc nupta fuit, nunc tibi mater erit.
Et nunc ille tui cupidus te quaerit, et uni
Quae nova concepit gaudia ferre cupit.
Tu nemora et saltus praeruptaque saxa peragras,
Ille tuas frustra pulsat aditque fores.
Dixit, et in tenues fugiens evanuit auras
Me subito celeres inde tulere pedes.
Et tibi nunc reduces tibi nunc Ioachime vacamus
Dum loca silvarum sunt peragrata satis.
Nunc tibi servata donatam coniuge prolem
Gratulor, hoc dextri sideris omen habes.
Crescat, et instantes feliciter impleat annos,
Cuius honore tua est pignoris aucta domus.
CArmina Simichidae per nos descripta poetae
Num data sunt manibus mi Ioachime tuis?
Quae tibi si data sunt et lecta rogantia verba
Quid crucias lenta pectora nostra mora?
Non magis expectat stimulantibus anxia curis,
Si qua sit absentem questa puella virum.
Non magis expectat morbis populantibus artus
Si quis Apollineam postulet aeger opem.
Quam tua nos animi cupimus rescripta, timente
Ne sua pro nullo pondere verba cadant.
Neve igitur credas nos ludere talia, neve
Scribere de vulgo quemlibet ista tibi.
Ecce coronatis etiam metuenda Tyrannis,
Subicimus manibus Regia sceptra tuis.
Atque ut rescribas per Musica sacra rogamus,
Auspicibus Musis cognita sacra tibi.
Iura fidemque igitur nisi deseris ista sacrorum,
Scribere si forsan non libet, ipse veni.
QUos mihi Iessaeo factos de carmine versus
Misisti, dignos dicimus esse legi.
Atque utinam tam te pudeat Ioachime latere,
Quam scriptis orbi paenitet esse palam.
Non ego te multis dubitem praeferre poetis
Quos inter primos saecula nostra locant.
Crede mihi, ex animo vera haec non falsa loquenti,
Laudari scripto carmine dignus eras.
Utilis ambitio est fructus et multa ferentum
Commoda, inutiliter gloria vera latet.
Quare age quae nostris tribuis Ioachime Camenis,
Sume animum ut possis adseruisse tuis.
Si mea non tineas, chartarum damna, merentur.
Quem tibi commonstrant carmina trade viro
Neve morae ratio tibi longior ulla trahatur,
Hoc hodie pactum te soluisse velim.
Quod nisi praestiteris sua tempora littera perdet,
Et poterit credi falsa fuisse fides.
Non tamen ut mittas, sed ut ipse ea carmina reddas,
Te rogo, sique sinas ipse iubere, volo.
Maior enim nostris accedet gratia Musis,
Duxeris iniecta quas Ioachime manu.
LUdere nobilium doctissime bella latronum,
Numquid ab ingenio deficis ipse tuo.
Nanque quid usque adeo rarus mea regna salutas
Regna suos etiam nuper adepta Mydas.
An quia duxisti talem Ioachime puellam,
Quali tu tantum coniuge dignus eras?
Clause domi numquid iuvenili in amore senescis?
Me iuvenem reddit quando senilis amor?
Vive vale, nam quae nunc scribere plura volebam,
Non subeunt, nec me Pieris ulla iuvat.
Quod mihi permittis sub prandia carmen a)/dhlon
Mittere sub cenam mi Ioachime velis.
Et nisi te cupidum teneat bellissima coniunx
A cena saturis ventre gulaque veni.
Hoc rogat ille tibi cognominis improbus infans,
Qui nisi tu venias, vagiet immodice.
Sic tibi salva domi maneat pulcherrima coniunx
Quae prope te solo coniuge digna fuit.
FUnde merum, Geniumque voca Veneremque maritam
Concelebra, nardo tingere, sparge rosas.
Abice quicquid habes quod mordeat, indue quicquid
Laetitiae moveat gaudia plena novae.
Cur ita? nam te ipsum tibi mittimus ecce renatum,
Numquid erat nasci te vetuisse mori?
CArminis Aufidii nimium studiose, requiris
Quis mihi sit visus quem tecum vidimus hospes
Dignus amicitia nostrane sit, accipe paucis
Quae multis a me verbis Ioachime petisti,
Quod libros Latiis nactum mihi scribis in oris.
Tam raros, tam non aliqua quantumlibet auri,
Merce rependendos magna, decus illud honesto,
Accedit titulo, velut a virtute trophaeum
Quod petitur: quid enim credas hoc munere dignos
Qui retrahant studiisque negent sua commoda rectis?
Hospitis inde tui mores, quantum unica nobis
Cena probare potest, ita sunt mihi ad omnia visi
Exacti momenta, boni, faciles, et honesti
Candorem prae se multum sine labe ferentes.
Lingua diserta satis, multa experientia rerum,
Ingenii splendor, studiorum multa supellex.
Et quid plura loquar? nec enim describere laudes
Illius institui, nec tu Ioachime volebas
Digni laude satis. Sed enim nec laudis avarum
Esse bonum decuit, nec plus quam prosit egentem.
Est aliquid transisse Alpes, ut scribis, et haec sunt,
Quae vere [Note: 1535: Orig.: verae] iactas temulentae insomnia Musae.
Nam si non animum mutant qui trans mare currunt,
Ut tuus ille canit, non plus tibi cognitus Alpis
Contulerit, quam visa Tagi praedivitis unda,
Nuper et Herculeo summato gurgite Gades.
Et mihi Sarmaticae Borealia regna paludes
Piscibus et plenas persaepe natasse lacunas.
Tu quoque vidisti subiectos Parrhasis ursae,
Et late populos, ad Baltica stagna colentes.
Quos tamen inde boni flores quae commoda fructus
Extulimus? me mille modis vidisse iacentes
Poenitet Arctoo sub sidere Sauromatarum
Hydropotas populos et terras fruge carentes
Crede mihi multis nocuit vidisse remotas
Orbe alio gentes: si paucis profuit autem
Ergone cuncta tibi subeunda pericula censes?
Et mala tot subeunda mari terraque ferenda?
Felicem quem parva domi res tuta, et honesto
Nomine parta manet: quod si illum divitis auget
Ingenii decus, et virtus, et gloria famae
Quis hunc Semideis, quibus hunc nam regibus aeques [Note: 1535: Orig.: aques]?
Omnia quae tibi cum data sint Ioachime Deorum
Munere, cur alio gentes sub sole repostas
Cur aliena voles invisere regna? quid autem
Tam fragilis millena subire pericula vitae
Casibus expositae variis? cum te tua virtus
Parta labore tuo notum satis atque beatum
Contentum parvo faciat, magna ista potentis
Fortunae deridentem ludibria, quamquam
Quamquam o, sed paucis contingit adire Corinthum
Idem ait ille tuus, cuius quia verba stilumque
Consectaris, in hoc quoque consentire necesse est
Consilium, quo suadet ut otia tuta capessas
Non adeas gravibus commercia plena periclis:
Nam si vis, inquit, bene vivere, quod petis hic est.
Sic tibi sint faciles, ut sunt, in carmina Musae
Sic citharae nervis cedat Apollo tuo.
Sic habeant, ut habent, Charites tua pectora nudae
Sic tibi [Note: 1535: Orig.: tuo] perpetuo constet amica Venus
Sic tibi quicquid habet locuples fortuna bonorum
Tandem non varia conferat omne manu
Si Ioachime meas non ire graveris ad aedes
Hoc tibi ut arripias quando vacabit iter.
Nec propriis studiis mea te curare relictis
Sed peto quod vacui temporis esse potest.
Nec tam saepe domi te convenisse decebat,
Curarum praestat iam satis illa tibi.
Et cupio et nequeo te convenisse frequenter
Hic animus cura fluctuat ancipiti.
Postquam iterum reduces Pegnesida venimus urbem
Tertia caelivagus lumina Phoebus agit.
Nec Ioachime venis solito nec more salutem,
Regia dicturus limina nostra subis.
Ipse tuae patriae vidi moresque virosque,
Queis non exiguo cultus honore fui.
Et potes haec absens iam tot nescire diebus,
Quae sinui cupimus deposuisse tuo.
Et mihi visa via est haec certe longior illa,
Qua stadia Hispanae mensus es ipse plagae.
Officium ergo tui nisi deseris omne poetae,
Si potes huc hodie mi Ioachime [Note: 1535: Orig.: Iochime] veni.
Et simul Aetnigenae perversa poemata vatis
Fac redeant cultu sed meliore, vale.
DIscolor errantis si te iuvat area pugnae
Et posito praefers lignea regna mero
Care salutatum nostros Ioachime penates
Post tibi quam fuerint prandia sumpta, veni
Namque aderunt quos tu non dedigneris amicos
Si, quod habes, quicquam pectoris huius habes.
QUid prodest venisse eadem sub moenia, si te
Non datur optata [Note: 1535: Orig.: opima] conditione frui?
Sic sitit et medias, quisquis fuit ille, per undas
Esurit, et frustra quas tenet ambit opes.
Non habiture igitur faciles Ioachime puellas
Perge tibi natas spernere Pieridas.
IAm non aucupio sequor avia stultus inani
Ruraque brumali semiperusta gelu
Nam quia te totiens frustra venisse dolebam
Iam totis statuo solibus esse domi.
NUper ut abstulerat tibi me punita voluptas
Languentem fuerat deseruisse pudor
Nunc cum reddiderit tibi me reparata voluptas
Sit rogo sanatum deseruisse pudor.
NOn quia cessarint iamdudum in mutua Musae
Carmina sive meae sive Sebalde tuae
Mutatam vereare fidem, nec credere debes
Tempus amicitiae dissoluisse vices
Sed tua quod verita est violati crimen amoris
Mansit in officio Musa benigna suo
Quae sic blanda fuit, sic ornatissima venit
Ut stupidum forma fecerit esse sua.
Adsere tam faciles Diis care Sebalde Camenas
Quas gravis est pulsas restituisse labor.
Nec dubita quin nostra fides tibi constet amorque
Dum sibi constabit Noridos urbis honor.
QUalia nec Latias pudeat describere Musas
Si legat abiecta flavus Apollo lyra
Ad quorum saliant alacres modulamina nymphae
Et succensa novo pruriat igne Venus
Qualia lascivum poterant decuisse tonantem
Dum sedet et placito de Ganimede bibit
Qualia Teutonicis nuper non aequa poetis
Gratia amet, iunctis blanda cupidinibus
Talia cum facias, cum talia carmina scribas
Dic mihi per Musas cur Ioachime premis?
Si te Musarum comes unice nostra momordit
Littera, quod ludos obicere ausa tibi est
Non alia credas factum ratione velimus
Quam quia nil aliud quod loqueretur erat
Et tam non acidis salibus perstringere amicos
Auriculasque iocis vellere saepe iuvat
Nunc tamen hoc gratum est quia magni carmen Homeri
Instituis viva tradere voce tuis
Sed quia tu scribis, non faustum est mh=nin a)ei/dein?
Non adero, mh=nin ne tibi commoveam.
Cur etenim veniam cum pergas mh=nin a)ei/dein,
Ni dicas fictam mh=nin a)ei/de qea\.
Obvius a cena Plutarchus venit eunti
A Plini tenebris ad Cicerones opes
Dum cupio iniecta properantem voce morari
Inceptum fallax alea rupit opus
I nunc nostra tuis ai)ni/gmata confer o)mh/rois
Qui tamen hoc casu ne moriantur ades.
Daedalon aereas sumpsisse et Pegason alas
Vix habet exiguam fabula nota fidem
At bovis effigiem qui Lucae fecit et alas
Credimus audaces non habuisse [Note: 1535: Orig.: babuisse] manus?
Insolitas tantum volucres finxere poetae
Ex homine ille bovem, de bove fecit avem.
Quo quia tu gaudes Divo cognomine Luca
Sume tuo capiti cornua taurus eris.
Festa sui celebrans cognominis otia Lucas
De lacubus captam putribus emit avem
Scilicet hoc volucrem veneratus nomine Lucam
Oblitus credo quem colit esse bovem
Rectius altivagum celebrasses corpore Lucam
Non avis exiguae, sed bovis eximii.
Quae fuerant nobis asininae credita pelli
An tibi sunt Luca credita scripta parum
Sive quod est asini basileu\s o)/nos ore loquutus
Ista parum possunt scripta placere tibi
Commoda ceu quoniam non legeris otia nactus
Seu quia dissimulas lecta fuisse tibi
Quicquid id est vel adhuc Asininas inspice chartas
Quodque iubent illae perfice, sanus eris.
Iuris Holoander novus instaurator adempti
Cuius in haec revocas tempora nostra decus
Si tamen hesternae quod es inter pocula cenae
Pollicitus, memorem non pudet esse, veni,
Non quia sis fulgentem opibus visurus amicum
Sed potius Musae pauperis inferias.
Cum tot abortivis celebrent te versibus Hessi
Non video cur non maximus esse queas
Qui licet exiguo sis corpore, fama Gigantem
Te facit, Hessorum quam tibi Musa dedit.
Alter carminibus, Rythmis te concinit alter
O celebrem multa te ratione virum
Debes ergo tuis, si te non paenitet, Hessis
Corporis et famae nomina magna tuae.
Sed tamen ex illis qui Regia sceptra gubernat
In te plus meriti plus quoque iuris habet.
Quare age mandati pare Corbere tyranno
Pransus amica tui limina Regis adi.
Ecce nitent verni purissima lumina solis
Et clarum rutilans explicat aura diem.
Rura per et riguos laeti spatiabimur amnes
Tu comites nobis quos potes ante para.
Sed comites non praefractos nec fronte severos
Sed faciles apta dexteritate viros.
Qua vergunt prono Pegnesia flumina lapsu
Ibimus, ipse locum coniice deinde, vale.
Quod petis, auxilio iam te nullius egere
Testantur verus quos Iacobe facis
Talia namque tibi cum dictent carmina Musae
Qualia Pieria cantet Apollo chely
Quid petis auxilium scribenda in carmine nostrum?
Hoc quoque iam dudum si quod habemus, habes.
Tu modo Pieridum sic ludere perge sub umbris
Dum tener aetatis flos viret iste tuae
Venturamque tuo capiti iam necte coronam
Quam nequeant longi comminuisse dies.
Haec tibi maturo semper florebit honore,
Tunc etiam cum te cana senecta premet
Tempore non ullo nam vivida Musa senescit
Imberbem Phoebum sicut et esse vides.
Vis igitur, vis vitae omnes florere per annos
Ipse tui Musas tempore veris ama.
Sed facis et non es nobis hac parte monendus,
Iam satis appositum mens tua calcar habet
Perge modo et nostro contemptas tempore Musas
Nullius impulsu deseruisse voles
Tempus erit quo te possis gaudere secutum
Consilia haec Hessi qualiacumque tui
Isto te interea figentem in pulvere gressus
Si libet, ad Musas dux eris ipse tibi
Ecce vides per nos monstrata cacumina montis
Quem petis, hoc tantum nunc tibi restat iter.
I modo nec dubita magnos superare labores
Non eris Aonii gloria parva chori
Exieram gelidas apricaturus ad undas
Pura velut verni lumina solis erant
Deflua adhuc haesit nix in Pegneside ripa
Rara hiemis facies ceu fugientis erat
Laeta renascenti meditabar carmina Phoebo
Nostra hoc, si nescis, pectora numen agit.
Qui tamen Hesperias ubi se inclinavit ad undas
Invito redii sub mea tecta gradu
Iamque reversus eram, iam limina nota tenebam
Invenio digitis verba notata tuis.
Expedior chartamque avido dum lumine lustro
Inscriptum foliis nobile carmen erat.
Hoc erat aprici gavisum ad lumina solis
Hoc erat aethereo pectus amore rapi.
Scilicet idem animum rapuit deus, obtulit idem
Quae legerem tereti carmina facta pede.
Gratulor applaudoque tuae Seobalde camenae
Lumine te dextro Christus Apollo videt.
Si quid amicitiae nostrae comes unice Luca
In te nos iuris si quid habere putas
Sed quod amicitiae non laedat iuris honorem
Polliciti memorem te decet esse tui.
Non quia promissi possis hac lege teneri
Quam transisse tibi debeat esse nefas.
Sed quia nunc discas sub Regibus esse tyrannis
Laedere quos eadem sit ratio et facere
Hoc simul imperii nostri pro iure iubemus
Vespere ut hoc hodie nos adiisse velis.
Aurea visurus condentem lumina solem
Illum vidisti quem stupefactus heri
Tempora, et ingeniis nullus habetur honos.Nomina posteritas nulla probare queat.Per scelus invento quod modo nomen habent.Hunc tu, ni lateat, posse manere putes?Ergone stultitiae non modus huius erit?Non patitur laudes fama perire tuas.Quam si sint studiis praemia iusta bonis,Invidia salvum iudice nomen habes.Virtutum, linguae, pectoris, ingenii.
Cunque tot a populo passim tua scripta legantur,
Et vacet in laudes utraque lingua tuas.
Non levis illa meam subit admiratio mentem,
Cur mihi sis totus cognitus ante parum.
Novimus eloquii praestantem laude pedestris,
Et lingua quidvis Attide posse loqui.
Novimus ingenio callere mathemata miro,
Et quicquid Sophiae totius orbis habet.
Expediisse sacri scrupulosa volumina iuris,
Utilibus nulli cedere consiliis.
Hactenus haec orbi de te sunt cognita, nobis
Pars ignota tui maxima pene fuit.
Quod bona tam facili deducis carmina vena,
Ista me poteras parte latere tui?
Vidimus, ut ratio constet tibi carminis huius,
Quales Durero solveris inferias.
Funebres vidi, dii qualia carmina, Musas
Impia Durero fata fuisse queror.
Quae quia tam faciles tibi sunt in carmina, quid ni
Laudibus accedet splendor et iste tuis?
Quid tua ceu lucem fugiat tam sola vagatur
Pieris, in scena digna patente legi.
Musa coronatis spectari digna theatris,
Non ita diffidens debuit esse sibi.
Et nisi, quod nolim, populo sese invidet ipsam,
Ingrata est nimium dotibus ipsa suis.
Adsere nunc ergo residem vir docte camenam,
Adsere et in populo fac tua scripta legi.
Multa quidem populo passim tua scripta leguntur,
Carmina de multis pauca fuisse voles.
Quare age quae nostro funebria ludis Apelli,
Da rogo cum nostris carmina posse legi.
Nos iterum dabimus quae scripsimus ante legenda
Pluraque iudicio sed statuenda tuo.
Te duce nostra suos acquirent scripta favores,
Nec te nostrorum forte pudere potest.
Accedent aliorum etiam, sed qualia possis
Ferre novos tumulos inter et ante legi.
Vive decus patriaeque tuae praesentis et aevi,
Dotibus ingenii vix habitura parem.
Inclute Germanum fama Bilibalde per orbem,
Note per Hesperiae littus utrumque plagae.
Saepe tuas tacito mirantem pectore dotes,
Iussit inarguta scribere Musa chely,
Ante tuos volui vultus et docta videre
Pectora, quam rudibus sollicitare modis,
Contigit, et voto favit fortuna, deditque
Nuper amicitiae proxima iura tuae.
Docte vir et studiis et honoribus aucte probatis,
Forte voles caussam noscere, certa subest.
Ipse vides isto quam nullae tempore Musae,
Iamque ut sint aliquae quam sine laude canant.
Quin potius quam futilibus plena omnia nugis,
Quam sint rixosis omnia plena libris.
Fata senescentis quae nam sint pessima saecli
Quae numeris constet littera nulla placet.
Nec tantum numeri fuit hoc fortasse ferendum,
Gloria linguarum quae stetit ante iacet.
Non tamen hic locus est, non isti caussa querelae,
Quod loquerer tecum vir memorande fuit.
Tam mala dum video, tamquam improba tempora Musis,
Ad Musas timido discimus ire pede.
Atque haec sera meae quod venit littera dextrae,
Dum pudet, et timeo scribere caussa fuit.
Non quia te Musis dubitem vehementer amicum
Quem proprio fovit Musa benigna sinu.
Sed quia me studii iamdudum nausea talis
Cepit, et elinguem garrula turba facit.
Nempe vides postquam tam prava licentia facta est
Omnibus aedendi barbara scripta plagis.
Egregia interea longo monumenta veterno
Passa graves tineas et sine luce iacent.
Omnia Teutonicis implentur scrinia chartis,
Doctus in his vulgo quilibet esse potest.
Non ego dedignor patrii sermonis honorem,
Praeferri veris commoda falsa queror.
Nam quis non videat peritura haec cuncta sine illis?
Invalida haec tempus dissipat, illa manent.
Nos tamen hanc facimus iacturam temporis huius,
Queis, nisi apud Musas, vivere poena fuit.
Haec tamen in paucis qualem te nostra tulerunt
Saecula, solamur vulnera nostra, bonis.
Ista nec usque adeo grassata est improba pestis,
Ut ne parva quidem spes superesse queat.
Quae tamen hoc maior meliorque affulsit, ut isthac
Talem te nobis nuper in urbe dedit.
Cuius ut ante decus mirati nobile famae,
Nunc etiam experti pectora docta sumus.
Hoc quoque plus nobis quam possis credere gratum est
Hospitii defers quod mihi iura tui.
Si tamen officio nostras dignere camenas
Ut videas, magni hoc muneris instar erit.
Et tantum videas nec enim te plura rogatum,
Quique nec audacem me sinit esse pudor.
Namque ego tam vecors quam sim sine fronte molestus,
Si turbem studiis otia nata tuis.
Et quae tu curis longe melioribus offers,
Non decuit nostra tempora sorde teri.
Hoc quoque vix aliquo deductum tempore carmen
Anxius an posset displicuisse fui.
Quod si responso tu nos veneraberis ullo,
Musica adhuc aliquas Phocis habebit aquas.
Iam Sol Hiberni fugiens Chironis ab arcu,
Capripedem reduci lumine Pana videt.
At memini cum nos Pegnesida vexit in urbem,
Undivagi tenuit cornua torva bovis.
Interea totiens latuit totiensque renata est,
Iam novam reficit menstrua Luna rotam.
Et nulli melius numerarunt tempora amantes,
Quam nos Hercinia donec in urbe sumus.
Longa mora est, et degeneres mihi tempus in horas
Crescit, et utilium copia nulla datur.
Obtulit arridens unum fortuna sodalem,
Arte parem studiis ingenioque meis.
Is fuit Aonidum comes unicus inter amores,
Qui procul a nobis nunc Ioachimus abest.
Sive elegos nobis seu grandia plectra moveret,
Seu caneret lyrico garrula Musa pede.
Ille meos cupido miratus pectore versus,
Reddebat numeris consona plectra meis.
Cumque inhonoratae iaceant hoc tempore Musae,
Illarum indoluit pectore et ore vicem.
Nunc illum Hesperios fines et Ibera petentem
Littora tu reducem sistere Christe velis.
Tu quoque qui cultis patrium cognomen ab hortis
Ducis, et ingenio clarius esse facis.
Tu quoque contigeras nostris Hieronyme Musis
Non secus ac fessae portus et aura rati.
Sed rapiunt patriae praeclara negotia, nec te
Natum dura tuis esse tibique sinunt.
Caussa quidem iusta est longe et pulcherrima, si quid
Ponderis altiloqui verba Platonis habent.
Qui tamen in partes vitam quia distrahit aequas,
Nulla trium numero praetereunda fuit.
Quamvis ipse quidem, quantum licet, omnibus aequa
Insumpsisse operam conditione soles.
Sicut ut hanc nuper fatis ducentibus urbem
Venimus, experti non sine teste sumus.
Sicut et ingenuo tua Musa pudore fatetur,
Contrahit in celeres dum sua verba modos.
Sed tamen ingenio florenti, et rebus agendis,
Enato veniam nos tribuisse decet.
Et tibi non aliud praeclarius esse fatemur,
Quam patriae utiliter consuluisse tuae.
Sed tamen et quosdam rebus patriaque potitos,
Non semper curis invigilasse ferunt.
Tempestiva graves levat intermissio curas,
Liberaque utilibus gratia mista iocis.
Sicut multa gravant sic otia pauca levabunt.
Praecipue laetos Musa iocosa facit.
Ergo age si nondum toto de pectore cessit,
Qui tibi Musarum nuper inhaesit amor.
Cur tam pauca tuae veniunt mihi scripta camenae
Cur minus es nobis, quam decet esse, frequens.
Quin potius celeres, tua carmina nuper, Iambos
Saepe animi testes iusseris esse tui.
Turpe quidem non est praeclarum munus agenti,
Dum vacet a magnis ista minora sequi.
Reddideris nostras alacres quoque ad omnia Musas,
Si videam spretas non habuisse vices.
Quod si, sicut habent nullas hoc tempore laudes,
Tu quoque contemptas deseruisse voles.
Quae prius undanti manabat copia fluxu
Stabit, et in mediis arida fiet aquis.
Altera iam grato mihi venit epistola vultu,
Altera iam dextrae sunt data scripta tuae.
Nostra tamen meritam non reddidit ulla salutem
Musa, novo prorsus crimine facta nocens.
Per sacras ignosce vir o clarissime Musas,
Auspicio nobis quas meliore colis.
Nam neque quo purget manifestae crimina culpae,
Muta prius facta est garrula Musa mihi.
Sed magis ut veniam commissum fassa reatum
Impetret, et praesens, quod petit, ipsa ferat.
Non ego non volui rescribere saepe, sed ipsum
Quod volui ratio quae prohiberet erat.
Quae tamen, ut fatear, non est ita magna, sed huius
Hoc animi vicium non habuisse velim.
Quod quia consilio procrastinat omnia lento
Tardior hoc venit littera nostra tibi
Adde quod exsulibus tam sunt haec tempora Musis
Improba, ut ipsarum te puduisse queat
Non tamen haec nostrae ratio est satis apta querelae
Ad te qui Musas ut tua sacra colis
Cuius ab ingenio ceu Musica flumina manant
Blandaque Phoebaeas gratia spirat opes
Qui sacra Musarum claris natalibus addis
Tamque his quam patria nobilitate nites.
Hoc gentiliciis nova condere nomina fastis,
Hoc specimen verae nobilitatis erat.
Macte animo patriam laudem Rubigalle per istos
His auctam titulos moribus esse facis
Utque nec admirer quae sunt communia tecum
Pluribus, et magni nominis instar habent.
Scilicet est aliquid gentes vidisse repostas
Orbe alio, nec te consenuisse domi
Gloria sic facta est patientis maior Ulyssi
Quam tua vel Phineu vel tua stulte Mida.
Sic totum Alcidae virtus est nota per orbem,
Primaque ceruleas turba profecta vias.
Plurima multiplicis callere idiomata linguae
Hoc est ingenio non statuisse modum.
Et quae praeterea mirantur inertia vulgi
Pectora, quae dici magnaque et esse solent.
Si minus haec in te, quando adsunt omnia, miror
Quae magis admirer sunt tibi, causa fuit.
Felix ingenium nec pressum pondere rerum
Quo tua vita istas non caret inter opes.
Quaeque tibi floret facundae gratia linguae
Vita tenax fidei, mens pietatis amans
Candida simplicitas, et liber in omnia candor
Quaeque tot ex multis dicere longa mora est.
His ego te instructum tot dotibus, esse beatum
Si mihi sit visum dicere, verus eram.
Sed quia non adeo contentus es omnibus istis
Ni Musis etiam praemia iusta feras.
Qui te non merito talem veneretur honore
Hunc ego de Musis nil habuisse putem.
Hunc ego plus animum miror quam cuncta tuorum
Stemmata, fortunae [Note: 1535: Orig.: fortuna] quicquid et omnis habes.
Nunc igitur fortissime Eques, laus prima tuorum
Cor tibi devotum pectoris huius habes.
Sic equidem tua me virtus tibi fecit amicum,
Ut tibi deberi carmina multa putem.
Quae certe dabimus quando haec placuisse sciemus
Haec sit amicitiae ianua prima. Vale.
Inter amicitiae quondam pars unica nostrae
Nomina, nunc etiam maxima docte Myli
Qui tua quam meritis studia et virtutibus aequas
Tam simul adiunctis legibus ista polis.
Nec modo sacra pias illustras iura per artes
Sed colis et nostri Musica sacra chori
Crimine quo nostris tu non ponare libellis
Qualibus his annis ludere cumque licet.
Cur mea te sileant tam fidum carmina pectus?
Quae mihi nunc Musae qualiacumque canunt
Namque nec ignoras quia vena beatior olim
Fluxerit haec quae nunc arida facta mihi est
Nec tu dissimulas quia candidiora fuerunt
Quae mihi primaevi tempora veris erant.
Qualemcumque tamen vel tempora dura, vel aetas
Serior, admittunt, vena ea tota tua est.
Namque ita tu meritis cumulatum semper amasti
Ut pudeat meritam non retulisse vicem.
Et me saepe aliquas conantem reddere grates
Hoc grave Musarum terruit exilium
Namque quis exsulibus in tecta negata Camenis
In male consutis audeat ire togis?
Sed quia quae Musas potuit contemnere, non tam
Quam reliquis ratio convenit ista tibi.
Et quia tu contempta aliis Phoebaeia nondum
Abicis, et toto pectore sacra foves
Ergo alacres ad te vultu venere remisso
Non est ut quondam Musa superba mihi
Non sumpsere graves lauri de fronde coronas
Has miseras aequum non habuisse fuit.
Non aurum in digitis rutilat, non vestibus ostrum
Taliter extorres quis coluisse volet.
Simplicis in vultu fidei pudor emicat ipso
Quem non abiectas dedecuisse putas
Si tamen exsulibus blandis accedere verbis
Dignatus fueris non nihil inde feres.
Nam licet hoc iaceant abiectae tempore laudem
Reddere mansuris vita futura potest
Et licet haec aetas nostris sit iniqua Camenis,
Illis posteritas aequior omnis erit.
Hae spes abiectas haec tollunt vota iacentes
Exanimes, ut spes nulla supersit, erunt.
Et neque nos ideo fugiunt, neque spernimus illas
Qui colimus, quoniam commoda nulla ferant,
Sed magis hoc illas colimusque et amamur ab illis,
Nostra quod a fato gloria maior erit.
Adde quod ingenui non est hoc pectoris, istud
Metiri sola commoditate decus.
Divitias animi mirantur ad omnia parvi
Quas qui contemnit maximus ille vir est.
Mirentur quicumque volent, dum laudis avarum
Me non hoc vitium pectus habere sinat.
Quo tamen ista? Myli doctissime forte requires
Ut videas quam nos tempora dura premant
Iam mea Cumanas aequassent [Note: 1535: Orig.: aequassant] carmina frondes
Noridos armiferae donec in urbe sumus.
Esset Maeonio iam notior Hessus Homero
Qua patet Herciniae nobilis ora plagae
Si quam tu nostras adamas laudasque camenas
Tam vulgo charae plausibilesque forent.
Ergo quid assiduis iuvet indulsisse querelis
Et totiens surdis auribus ista loqui.
Quandoquidem nostros ita ferrea corda sub annos
Truserunt studiis fata inimica bonis
Ut licet ipse suis monstris comitantibus Orpheus
Protinus e stygia redditus exstet aqua.
Non tamen haec moveat qui moverat omnia quondam
Pectora Sithonia [Note: Vredeveld: Orig.: Sitonia] frigidiora nive
Sed stupeat potius se saxa ferasque canendo
Quam posse hos homines ducere quo sit opus
Usque adeo stupidos homines, tam frigida corda
Tam pravos mores tempora nostra ferunt.
Haec questum totiens iterum tibi dura libebat
Tempora, sed Musa non sine teste, queri.
Quae nulli melius poteram carissime questum
Quam tibi lugubres mittere Pieridas.
Ut simul officii memorem fateare fuisse
Quod tibi amicitiae iura dedere meae
Et caussam posses cognoscere, reddita quare
Sit tibi adhuc dextrae littera rara meae.
Et tibi saepe meae doluerunt vulnera Musae
Et mecum iniustas questus es ipse vices.
Posthac si dabitur, si littera nostra placebit
Plura feres nostra carmina ducta manu
Nam quoniam semel ausa tuos adiisse penates
Est mea non solitis Musa referta iocis,
Postmodo nec quaesisse tuas reverebitur aedes
Sit licet arentes extenuata genas,
Interea nostris superesse precare Camenis
Ut possint fato prosperiore: vale.
Subdola mendacis quereris convicia linguae
Ex aliqua famam laedere parte tuam.
Nec nova, nec nostro res admiranda sub aevo
Quam quereris, quam te laedere Magne doles.
Digna nec assiduis ratio fuit ista querelis
Contemptu potius praetereunda gravi.
Nam sibi quae constat, quae mens sibi conscia recti est
Nulla levis vulgi murmura vana timet.
Verum animus scelerum depressus vulnere, semper
Aestuat, alterius fata secunda videns.
Quando igitur nulli turpant tua pectora nevi
Quid tibi qui malus est quod bonus esse nequit?
Cur te vana levis turbent mendacia linguae?
Invidiaene suum virus inesse doles?
Me iuvat opprobriis lacerari saepe malorum
Dum mea sit nullo crimine vita nocens
Livor iners animum sincerae laudis amantem
Excitat, hoc virtus languida calcar habet.
Lividus ipse sibi quantum volet arroget osor
Siderea captos detrahat arce deos.
Dum tibi tu constes, dum sis sine crimine vitae
Cur metuas de te qualiacumque loqui?
Quin age fer potius sortem patienter iniquam
Crimina livoris fer mala, victor eris.
Aurea degenerem superat patientia fastum
Si meruit certam littera sacra fidem
Quare age Magne tuae gentis decus, abice tales
Curas, sunt animo certa venena tuo.
Vis etenim vitaque Deo meritisque placere
Atque hominum studiis officiisque coli.
Cura sit errantem dubiis in rebus Ulyssem
Qua se, quaque suos extulit, arte sequi.
Qui vagus Ionii dum navigat alta profundi
Pertulit in medio monstra canora mari.
Quae quia blanda ferunt certam per carmina mortem
Incautasque solent praecipitare rates.
Obstruxit comitum ceris retinacibus aures
Ne dulce incautos perderet exitium.
Sic quia nunc totum blandae Sirenes in orbem
Se velut e medio devoluere mari.
Si sapis obde tuas certis rationibus aures
Nec vento expositas cuilibet esse sine.
Saepe quidem quae non velles audisse dolebis
Saepe audita etiam quae placuere vocent.
Nec levia ambigui moveant te murmura vulgi
Seu tua diffament nomina sive probent
Solius ista suo qui temperat omnia nutu
Arbitrium specta iudiciumque proba.
Qui nihil ut nescire potest, nec fallere quemquam
Sic nulla falli conditione potest.
Fallitur humanas ratio ingeniosa per artes
Et caeca est cum se cuncta videre putat.
In domino confide igitur qui facta rependet
Omnibus attribuens omnia lance pari.
Ille ut vera bonis aeternaque praemia solvet
Vindice sic culpae puniet igne malos.
Ne quem vana igitur tollat fiducia, quo se
Illius arbitrium posse latere putet.
Cuncta videt vigilans oculus [Note: 1535: Orig.: oculos] Iovis, omnia novit
Nec peccare oculum te pudet ante Dei?
Sive audita igitur moveant te visave turbant,
Si sapis, haec soli defer, et ista Deo.
Sic te nulla hominum famae contagia laedent,
Fortis, et invicto pectore semper eris.
Vive meis dicende iterumque et saepe camenis,
Paucaque quae dedimus consule Magne boni.
Unica Musarum morientum vita Philippe,
Quam merito laudem nominis huius habes
Ut reliquae taceant nostrae tua facta loquentur
Contigit his certe munere vita tuo.
Ad vada nam miseri cum iam morerentur Hierae,
Prorsus et humana desererentur ope.
Ad vada duxisti miseras Pegnesidos undae,
Hinc nova quae venit mollior aura fuit.
Illic exsulibus domus est duce parta Philippo,
Nunc domus est Musis esse ubicumque licet.
Nam quia sola suas urbs novit Norica dotes,
Artibus ingenuis ingeniisque favet.
Quamquam o, sed tristes ut amant haec tempora Musas
Praecipua hic populus laude vehendus erat.
Nam plenos optare gradus priscumque nitorem,
Ingenii specimen desipientis erat.
Nunc ea sors miseris studiorum est facta ruinis,
Ut quota sit, miseris esse licere, salus.
Sed tamen hanc alia dudum ratione querelam,
Heu nimium surdis auribus occinui.
Et te saepe meis memini subscribere Musis,
Atque eadem simili fata dolore queri.
Exstant et totum vivunt tua scripta per orbem.
Quis nescit nomen docte Philippe tuum?
Nam tu sive probas seu nolis esse quod audis
Non poterit fieri fama maligna tibi.
O merite eximiam laudem virtutibus istis,
Esse quibus miror te potuisse parem.
Tu tamen odisti meritae praeconia laudis,
Da veniam, Musa haec semper inepta fuit.
Et quoniam non vis ad te tua nomina mitti,
Venturis de te gentibus illa canam.
Nunc ut ad incoeptum redeat mea Musa laborem,
Quae quod habet totum debet et omne tibi.
Iam quater Austrinum sol declinavit ad axem,
Torrida iam Cancri brachia parta petit.
Postquam me his terris et in hac regione morantem,
Qualicumque oculo lubrica diva videt.
Tempore tam longo, quae fas est omnia testor,
Nil nisi te coram non habuisse queror.
Consiliisque tuis licuisset et omnibus uti,
Quae tibi tam large parca benigna dedit.
Esset eo melior quo nos fortuna removit
Longius, et quererer tristia fata minus.
Quamquam non alicui ratio est hic iusta querelae
Omnia quam merui sunt meliora mihi.
Sola meis tua defuerat praesentia rebus,
Namque futura loco numinis illa fuit.
Sed quoniam nobis fortuna ea vota negavit,
Qua vice solaci possumus esse, sumus.
Interea pro te nobis tua saepe loquuta est
Littera, quae specimen mentis et oris habet.
Nunc quia te nobis eadem fortuna propinquum
Fecit, et hac cupidis parte benigna fuit.
Moenia Franciaci iam desere parva Cobyrgi,
Magnaque cum sociis Noridos urbis adi,
Hoc volet ipse tuos non ultimus inter Ionas,
Hoc, nisi non novi te, Spalatine voles.
Atque utinam voto pius ipse adsumat eodem,
Nec grave nec nimium grande Lutherus, iter
Si tamen hoc stultum est optare, nec utile forsan
Qui prius hunc misit quo volet ille ferat.
Nunc per amicitiae te iura novissima nostrae,
Per studia et Musas, utraque nostra, rogo,
Ut venias, nec te ulterius patiare rogari,
Cur te aliquid moveat quam mea Musa magis?
Quae si, quod superi faciant, te forte movebit,
Non poterit prorsus displicuisse mihi.
Docte simul medicas tractare fideliter artes
Et quascumque simul noster Apollo probat
Accipe degeneris munus Levidense poetae
Quod facit obliti muneris esse sui.
Qui quamvis animi curis gravioribus haeres,
Quam tibi ut haec possint frivola scripta legi.
Dum tamen absistes curis animoque vacabis,
Scripta leges Hessi qualiacumque tui.
Atque etiam quamvis studiis melioribus haeres,
Quam levia ut possint nostra placere tibi.
Dum tamen a studio forsan meliore vacabis,
Ceu fatuas betas ista parerga leges.
Vel quia sit studii nobis communis Apollo
Autor, et ex illo nomen uterque trahat.
Vel quia nos ratio vinclo propiore ligarit,
Et sit amicitiae nostra probata fides.
Debes exigui munus Megabucche poetae,
Credere non falsi pectoris esse notam.
Et me, si nimium est, primis adscribere amicis,
Extremos inter nomen habere pati.
Nate Machaonias studiis melioribus artes
Iungere, ceu blandis lilia verna rosis.
Consulis ut medici subeam penetralia Phoebi
Quo duce Musarum sit via trita mihi.
Atque ita me duplicis referam sub Apollinis umbram,
Quod foveat simplex quam geminata minus.
Et quae contemptae iaceant hoc tempore Musae,
Quas nec fama levet, sed premat atra fames.
Frigentes Musas Coos consoler ad ignes,
Ut faveat caussae Phoebus uterque meae.
Agnosco non ficta animum pietate refertum,
Agnosco fidei munera plena tuae.
Verum qua ratione sequar teneamque quod opto,
Consule, si vere quae facis ista facis.
Sed neque difficilis labor est duxisse volentem,
Et via non adeo est haec peregrina mihi.
Et videor, faveat modo virgine natus Apollo,
Invenisse viam qua tua iussa sequar.
Cetera quae brevibus non coepit epistola verbis
Quam cuperem tecum vir memorande loqui.
Nunc totam Phoebus te distrahit iste per urbem.
Idem qui residem me iubet esse domi.
Otia sed multo furari pauca labori,
Si potes, haec Hesso da Megabucche tuo.
Candide Pieridum iustissima fama Micylle,
Inter qui Musas temporis huius habent
Scribis, ut admonitus totiens totiensque rogatus,
Non referam scriptis mutua scripta tuis.
Arguis, et merito, manifesti criminis Hessum
Et potes haec iusto facta dolore queri.
Quid loquar? unde traham quam caussae indicere possim
Qui me damnatum non sinat esse color?
Intentamne aliqua culpam ratione tuebor?
An fatear certi criminis esse reum?
Ut tuear possimque nocens non esse videri,
Quis dabit ut non sim conscius, esse mihi?
Ut fatear veniamque queam meruisse videri,
Quis dabit ut verum, quod datur, esse putem?
Sicut in ambigua positus regione viarum,
Non satis exactum quo sit iturus habet.
Sic me iudicii duplici sub mole labantem,
Quam non hoc relevat, tam gravat illud onus.
Et poteram, nisi plus vinci quam vincere vellem,
Non aegre caussam sustinuisse meam.
Nam quid amicitiae nostrae decus addite, nam quid
Quod tu tam graviter iure queraris, habes?
Non Iacobe tuis rescripsimus ulla camenis
Carmina, non gravibus verba soluta modis.
Ergo tui nostrum tenuere oblivia pectus,
Quique in eo sedit iam fugiebat amor?
Dii melius, fidei quam mutua gratia nostrae
Tam cadat, aut etiam stet ratione levi.
Quamvis hoc quoque qui non sit leve scire fatendum est,
Vix magis haec aliis foedera rebus ali.
Non tamen est ratio quae me satis arguat isto,
Crimine amicitiae dissoluisse fidem.
Non scripsi, quid enim? sed scribere saepe volentem,
Diversam ratio non tulit una manum.
Ut taceam ignavi turbis quibus obruar oci,
Mens varia constat conditione sibi.
Scribere nunc libitum est, nunc displicet, illius autem
Temporis est aliud quam fuit huius opus.
Iam bona neglecta est, mala nunc occasio venit,
Adstruerer haec raro quod tulit illa potest.
Saepe rudes libuit vel inanes mittere chartas,
Saepe mihi nullus qui tibi ferret erat.
Adde quod hic animi procrastinat omnia torpor,
Hei mihi quod caussae non satis illud habet.
Ille tamen simplex et fraudum semper inanis,
Quod saepe institui saepe relinquit opus.
Sic tamen ut semper tibi candidus esset, et idem
Qui fuit, et qualem tu quoque habere soles.
Iamne vides quia me tueatur caussa nocentem
Nulla satis? veniam verba rogantis agam?
Parce per afflictas communia sacra camenas
Credere me nostram posthabuisse fidem.
Ante feret nullas noster Pegnesus arenas,
Ante meae fient Noridos urbis opes.
Desinet ante tuus Rhenum contingere Moenus,
Ante retro cursus vertet uterque suos.
Quam nequeam meminisse tui, quam pectoris huius
Dedita simplicitas desinat esse tibi.
Quamquam longe absis vicinus habebere nobis
Semper, et hoc veri pignus amoris habe.
Nam mea seu teneras cantabit Musa capellas,
Quae scandunt volucri Norica saxa pede.
Seu Nymphas quas littus habet Pegnesidos orae,
Seu quicquid meritum est quolibet ore cani.
Semper eris nostrae quota pars Iacobe Thaliae
Semper eris Musae cura secunda meae.
Tu quoque seu teneras cantabis amice puellas,
Quae celebris Moeni littora prima colunt.
Seu quaecumque canes tali cantanda poetae,
Me quoque fer partem carminis esse tui.
Digna quidem Phoebo canis omnia, dignaque Musis,
Si modo sit Phoebus, si modo Musa super.
Hoc decus invideo, nec me pudet ista fateri,
Caerule Moene tibi, caerule Rhene tibi.
Carminibus vobis Peneus cedit et Hebrus,
Hic vatis cithara nobilis, ille Dei.
Quam cuperem vobis Pegnesus proximus esset.
Aut vos Pegneso proxima ferret humus.
Nostra simul vestras resonarent carmina laudes.
Et quae nunc capitis singula, bina forent.
Invida sed quoniam nobis hoc fata negarunt,
Nos ratione una qua licet esse decet.
Hac ratione simul qua diximus esse licebit,
Hec ratio quiddam corpore maius habet.
Nec tu credideris si raro nunc quoque ut olim
Scribimus oblitos nominis esse tui.
Scribemus tamen et vacuas onerabimus aures
Heu quales nugas, qualia monstra ferent.
Ipse modum cupies Musae posuisse loquaci
Et modo te nullis auribus esse voles.
Quando igitur questa est pro te tua littera nobis
Scribendo nullam nos retulisse vicem.
Scripsimus haec Musis dictantibus omnia nobis
Carmina conbustis aridiora focis.
Tu mihi rescribes dictantibus omnia Musis
Carmina textilibus floridiora rosis.
Et mihi quam debes veniam tribuisse roganti
Non debes caussam ducere, ut ipse roges.
Nam mihi purganti confessae crimina culpae
Materiae ereptum est commodioris opus.
Post meliora dabo sed liberiore camena
Infans sub rigido iudice Musa fuit.
Et merito, quia sic ausa est committere, caussa haec
Non ornanda igitur, sed peragenda fuit.
Vive memor nostri carissime frater amoris
Quod precor ut possis nomen habere. Vale.
Unice qui vere nostras Hieronyme Musas
Officioque iuvas et pietate colis.
Nunc tandem Siculis ductas e montibus agnas
Pascere Romani iussimus arva soli
Cuncta Syracusii sunt facta Latina poetae
Hactenus a nobis quae potuere legi.
Sed tamen errat ad huc nec habet grex advena quemquam
Quo duce inexpertum carpere possit iter.
Praecipue cum de mediae ceu barbariei
Finibus in Latias gestiat ire plagas.
Heu mihi quod non sum vel in illo tempore natus
Quo sacra Musarum spernere turpe fuit
Vel quod ab hoc alium non contigit ire sub axem
Quo magis in pretio carmina nostra forent.
Heu vobis etiam donatae rure Latino
Quod melius fatum non habuistis oves.
Nam qui vos Sicula nuper deduxit ab Aetna
Quam metuo in Rheni ne vada praecipitet.
Quaeque Syracusia saturae recubastis in umbra,
Teutonica timor est posse perire fame.
Nunc igitur nostris Hieronyme docte capellis
Consule, quemve ducem, quodve sequantur iter.
Nam quod idem nostro cessit male nuper ovili
Est opus audaces non habuisse pedes
Non tamen optarim quales habuisse solebant
Simichides capris Vergiliusque duces.
Da Musis facilem media de plebe patronum
Da qui non odio carmina digna putet.
Omnia praestiteris, nec adhuc querar improba Musis
Tempora, et hoc aevum laude carere sua [Note: 1535: Orig.: suo].
Hunc tamen in tanto populo si forte requiris
Da veniam nimium iusta querela mea est.
Spes tamen est aliquem reperiri posse poetam
Qui queat hoc tantum, se coluisse, pati.
Et nisi praeripiunt te commoda publica, vellem
Hac tecum coram de ratione loqui.
Et simul informis partus ostendere Musae
Pluraque quae scriptis non potuere dari.
Hallerii prati frondes numerare cadentes
Proxima quas Boreae flatibus urit hiems.
Par labor et frondes numerare et solvere grates
Debemus meritis quas Ioachime tuis.
Sed licet innumerae atque tuo sint munere tantae
Quantas difficile est persoluisse mihi.
Maiores tamen esse voles, et velle frequenti
Obsequioque probas officioque doces.
Inde fit ut verear minus esse molestus, et inter
Rumpere, conari quae meliora soles.
Quare age Simichidae quae sunt tibi scripta poetae
Tradita, sub limam iudiciumque voca.
Atque ea tot nevis quot sunt in littore conchae
Oblita, quam minimo tempore redde precor.
Aut si non prohibent invisa negotia, nobis
Quando ea cui tradas ambigis, ipse refer.
Extulit Oceano croceos Aurora iugales
Phoebaeum rutilo spirat ab axe iubar
Succedunt placidae formosa silentia luci
Sideris hoc verni dixeris esse decus,
Iam resonant tepidum mulcentibus aera linguis
Et blandum tremula voce queruntur aves.
Turba salutantum rutilantia lumina solis
Iam ruit. et passim lucida rura petunt.
Tu potes occluso vel ad huc stertisse cubili
Tu potes exortum nolle videre diem.
Me iuvat ad ripam stantes Pegnesida nymphas
Cernere populeis frondibus esse graves.
Me iuvat umbrifero viridantia prata recessu
Visere, qua multo germine silva viret.
Nunc quoque si non est tibi nostra inimica voluptas
Nec sunt tristitiae gaudia nostra tibi.
Surge age, nec grave sit dulces abrumpere somnos
Mollibus et plumis exeruisse caput.
Candide candidius quo nil queat esse [Note: 1535: Orig.: asse] Georgi
Huc ades exorto dum tepet aura die.
Mollia dum teneri ludunt per gramina rores
Dum ceu nascenti lux nova pube viret.
Tot sua stat populis gestarum gloria rerum
Salva, suum tot adhuc saecula nomen habent
Audet ad huc veteres reminisci Roma triumphos
Et mortis quadam vivere parte suae.
Quae nequit ipsa suas ostendere Troia ruinas
Meonio clarum carmine nomen habet.
Invida non totas merserunt funera Thebas
Vivit ad huc Spartae non moriturus honor.
Nondum Palladiae prorsus cecidistis Athenae
Quicquid et eximiae Graecia laudis habet.
Integra floret adhuc Pellaeae gloria gentis
Persarum nomen fama superstes habet.
Innumerae Gentes aliae sua nomina servant
Quasque supervacuum, quasque referre mora est
Una suae merito fraudata est laudis honore
Semper et incelebris Teutonis ora fuit.
Cur ita? quae nobis res hunc invidit honorem?
Fida alibi, cur hic fama maligna fuit?
An quia non rebus clari: non Marte potentes?
An quia nos victos saepe fuisse pudet?
Non ita, nam rebus nec clarior ulla per orbem
Gens fuit, aut ullo tempore victa minus.
Cur igitur? quia non rebus, sed nomina rebus
Quae facerent scriptis nos caruisse liquet.
Praecipue cum floreret Germanica virtus
Et nondum haec nostras luxus haberet opes.
Tunc memoranda aliis nostri gessere parentes
Tunc rerum virtus unica caussa fuit.
Tunc quia scriptorum nos defecere labores
Gloria Lethaeas nostra subivit aquas.
Nondum tota tamen, quoniam, licet invida, nostrum
Non potuit totum fama tacere decus.
Et sparsim Romana suis ea littera rebus
Inseruit, quae nunc pauca sed apta vides.
Atque ea, si quaeras, quae sint [Note: 1535: Orig.: sunt] et qualia, debes
Hutteni patriae vindicis esse memor.
Is quaesita suis patriae monumenta libellis
Aedidit, et lucem iussit habere novam.
Nam quia sparsa, aliis incognita, quaeque latebant
Qui legeret rarus quique teneret erat.
Ille suas patriae laudes atque eruta passim
Nomina digna legi, fecit ubique legi.
E quibus unus hic est quem condidit ipse libellus
Sed non auspiciis aedidit ipse suis.
Namque immatura praereptus morte reliquit
Hunc quoque ceu partem funeris esse sui.
In quo si qua leges non qualia forte requiras
Parte bona veniam qua mereatur habet.
Condidit Huttenus non aedidit, ergo futurum
Quod fuerat melius coniice, quicquid erat.
Hunc tibi Mauricius gentili Huttenus honori
Fidus ab aeternis noctibus adseruit.
Hic ferus Arminius patriis qui victor in armis
Afflixit vires Martia Roma tuas.
Hic nisi ad huc iuvenis periisset fraude suorum
Tu dominus Thybridi Rhene futurus eras.
Hunc quod habes patriae lector studiose libellum
Hutteno debes munera prima tuo.
Altera Mauricio, Ioachimo tertia, nobis
Quarta, aliquis nobis si locus esse potest.
PURA SCHETE FIde nuper mihi cognite Caspar
Dum noster vultus vidit Hiera tuos:
Dum velut Aonidum coetu comitante subisti
Moenia Thuringi non bene culta soli.
Non tamen ex illa hanc tibi mittimus urbe salutem
Quae tibi vix bidui tempore culta fuit.
Sed qua monte sitam celso vagus alluit urbem
Qui vix nota tibi nomina Lanus habet
Nunc siquidem nostris Martburgum nobile Musis
Gaudet, et hoc aliquid nomine laudis habet
Ex illa hanc igitur tibi mittimus urbe salutem
Quae spatio iunctos nos breviore facit
Te tamen ad parvi notum mihi flumen Hierae
Fecit amicitiae non violanda fides.
Haeret ab hoc animo nostro tua tempore virtus
Quae tibi per Musas contigit ante diem.
Nam licet in primo vernet tua flore iuventus,
Iam tamen ingenii dona virilis habet.
Et cum divitiis valeas, cum rebus abundes,
Qualibus est omni vita colenda modo.
Non tamen ulla tuam ventosa superbia mentem,
Non animos tollit gloria vana tuos.
Macte animo famam paries virtutibus istis,
Quae tibi non falsa laude perennis eat.
Scribis ut eximii commotus laude Philippi,
Frigida Saxonidos veneris arva plagae,
Scribis et ut nostrae commotus nomine famae,
Liqueris Antverpi moenia culta tui.
Hoc verae virtutis opus, non teste, nec ullis
Exemplis, quorum voce probetur, eget.
Ut veteres taceam, quorum sunt nomina caelo
Proxima, habent etiam tempora nostra fidem
Ipse ego suaviloqui miratus nomen Erasmi,
Milibus excurri bis quater usque decem.
Temporis in mentem quoties venit illius, optem
Tam me retrogrados non habuisse pedes.
Incluta namque mihi neque tunc Antverpia visa est,
Cum tamen a tanta proximus urbe forem.
Et mihi nunc animum totiens dolor intimus angit,
Desidiae quoties sum memor ipse meae.
Atque utinam coepto e cursu me cura meorum,
Et nimius patriae non revocasset amor.
Omnia vidissem tantam spectanda per urbem,
Vidissem patriae moenia clara tuae.
Forsitan et meritae de me bene pulchra dedissem
Nomina, postremum non habitura decus.
Poenitet his etiam non me propioribus usum
Ingeniis, quibus urbs nobilis ista viget.
Sed tamen iste dolor decrevit tempore ab illo,
Quo mihi amicitia iunctus es, ipse tibi.
Gratulor uxoremque tibi cum dote pudicam,
Quam forma Venerem vincere posse ferunt.
Gratulor inde et opes, quibus es dignissimus, istas
Quas tibi perpetuo crescere fata velint.
Nunc tibi longa vetant cessantes carmina Musae
Scribere, scripturae splendidiora brevi.
Vive memor nostri plures mi Caspar in annos,
Quam fuerint Pylii saecula tota senis.
Vive tui sicut debes non immemor Hessi,
Qui tibi fraterno est iunctus amore. Vale.
Nonnihil hesterna quamvis me nocte gravarint,
Deprompta e lacubus dulcia vina tuis.
Non tamen immemorem potuerunt reddere, tamquam
Tarda meam Lethes traxerit unda sitim.
Ac mea si Stygio quassarit tempora ramo,
Exicio venit qui Palinure tibi.
Non adeo mihi vina nocent tua docte Georgi,
Non adeo Musis sunt inimica meis.
Quin potius calidam stimulant in carmina mentem
Qua famam bibulus laude Cratinus habet.
Cumque corymbiferi nobis sint numina Bacchi,
Natura stimuli conciliante loco.
Quid mirum si tum Musis quoque digna canamus.
Cum Baccho et Musis pectora nostra calent.
Non igitur credes nobis oblivia Bacchum
Ducere, sed memores vera docere loqui.
Mittimus ergo tibi promissi scripta Sereni,
O vir Apollinea pluribus arte prior.
Miserat hunc nobis doctissimus ante Philippus,
Dum mea Paeonias Musa petebat opes.
Accipe non falsi grato leve munus amici
Pectore, saepe etiam munera parva iuvant.
Tu quoque ne gratis dederim, mihi mitte vicissim
Vina sed e vetulis faecibus usta. Vale.
Vade, sed haec mandata meis fer epistola verbis
Omnia cui debes maxima Sturtiadae.
Qua domus aligeri iuvenis signata figura
Stat vetus, et media servat in urbe locum.
Quae quia Mercurio sacra est et Apolline gaudet
Praeside, non alii est quam tibi nota magis.
Illic haec verbis mandata fidelibus aedes,
Si modo muta aliquid littera vocis habet.
Non quia forte tuas non sit rediturus ad aedes
Hessus ab hoc hodie limine fecit iter.
Sed tibi quod volvit venturam indicere cenam,
Quod melius per me quam sua verba potest.
Tu modo deplumes merulas aliasque volucres,
Mercurii nitido ceperis aucupio.
Has fora, certa fides, tibi piscatoria praebent,
Ni tua iam captas Angelopyrgus habet.
Quicquid id est iussit venturam indicere cenam
Sive tibi pisces, sive parentur aves.
I nunc instabiles ludendo falle poetas,
Omnia ut in cenam sordida lucra feras.
Rectius hoc nobis cessisses vile lucellum,
Sic poteras coena commodiore frui.
Montibus Hessiacis errantes saepe capellas
Vidimus et multo pascua plena grege.
Vidimus agrestes errare per avia nymphas
Quas vaga difficilis per iuga traxit amor.
Vidimus et fluvios et amoenos vidimus amnes,
Quosque sacros fontes Hessia dives habet.
Terra ferax frugum quicquid tenet Hessidos orae
Vidimus, et silvas, culmina, saxa, feras.
Moenibus excelsis munitas vidimus urbes,
Vidimus immensis oppida cincta vadis.
Sed facile haec vidisse fuit, rursumque videre
Forte etiam tempus quando libebit erit.
Te vidisse semel tot iam labentibus horis,
Hoc opus Herculei pene laboris erat.
Tene vagabundis per colles orte capellis,
Tam procul a nobis una capella rapit?
Et tamen est nostrae patriae cognominis Aeglae
Nec potior nobis Naias ulla fuit.
Sed soceri faciunt si tanta negotia Fauni,
Vellem desineres talibus esse gener.
Quod faceres potius quam regia sceptra gerentem
Desereres ullo tempore care Philo.
Ne pro rege igitur saevum experiare tyrannum,
Contemptis Faunis regibus hospes ades.
Sic tamen ut pransus venias, nam nostra molesta
Obsita pauperie tota culina vacat.
Inclute dux et amicitiae comes unice nostrae,
Cui mea sunt solida pectora iuncta fide.
Si tibi quae possem persolvere nulla negavi,
Si fuit officii pars tibi fida mei.
Huc venias decimam cum linea conteget umbram
Non bona sumpturus prandia, lauta tamen.
Sic tibi conditio cedat pulcherrima ludi,
Cuius honorifica munera sorte geres.
Sic tibi sit facilis qui pulchrae praesidet Halli,
Quo nihil eximius Teutonis ora videt.
Sic in amicitia tibi sint coniuncta perenni
Omnia ridentis pectora blanda Croti.
Nam quia diversas abituri accingimur urbes,
Quod reliquum est una temporis esse decet.
Quod nos plena vident abiturae cornua lunae,
Nil miror, nanque haec nos recidiva manent
Cornua nam Lunae totiens redeuntia, nostrae
Esse brevis vitae tempora parva, monent.
Ergo quod est reliquum, debemus credere, nobis
Quam quo laetemur, temporis esse nihil.
Cetera sunt hominum vanis obnoxia curis,
Vera voluptati vivere vita fuit.
Sic tamen ut ratio constet nec sola voluptas
Ingenium vegetis viribus esse vetet.
Utque solent doctis convivia nostra libellis
Plena, suis scriptis pocula nostra premant.
A quarta venies igitur dux optime, tunc te
Excipiet sumptu nostra culina brevi.
Non tamen hinc alium sine me cras ibis in orbem,
Nam tibi erit pro me littera nostra comes.
Venimus Hessiaci tandem vaga flumina Lani,
Unde absunt patriae non procul arva meae
Quae puer annorum vernans in flore reliqui,
Nunc repeto verso sidere pene senex.
Scilicet et rerum fuit haec fortuna mearum,
Et seriem fati vincere nemo potest.
Tu nunc praecipue nostris Ficine camenis.
Tu mihi nunc resona saepe canende chely.
Nunc tibi in hanc patriam deductas adsere Musas
O vir ab hoc animo non habiture parem.
Hoc animo quo iura Scholae nunc adseris huius,
Adsere qua debes omnia nostra fide.
Et me magnanimum, sicut facit, ante Philippum
Laudis amatorem sis memor esse tuae.
Certe ego, fata sinant et fati maximus autor,
Hic etiam patriae pars quota laudis ero.
Si potui externos meritis ornare Penates,
Invideam patriae cur decora ista meae?
Quae me nunc reducem vultu exhilarata sereno,
Excipit, in laeto ceu positura sinu.
Tu modo praesidium reducis Ficine Thaliae,
Digneris rebus dexter adesse meis.
Reddita quae nobis a te modo littera venit,
Perlecta est oculo vix vigilante mihi.
Nam caput hesterno gravidum torquebar Iaccho
Et modo de plumis vix relevatus eram.
Sed quae tu nobis ingrata fuisse vereris,
Ante oculos culpam non habuere meos.
Quare age mitte graves laeto de pectore curas,
Et mox ut videas prandia nostra veni.
Ille ego qui primo vernans in flore iuventae,
Deserui patriae dulcia rura meae.
Iam senior decimi spectans confinia lustri,
Huc refero fessos per loca multa pedes.
Quae mihi Parrhasia tot sunt peragrata sub Arcto,
Quae vagus innumeris Sarmata bobus arat.
Qua caput et profert, et fertur in aequora Rhenus,
Qua velut in centrum Teutonis ora coit.
Erranti ut quadam tenus assimulatus Ulyssi,
Post patriae reddar bis tria lustra meae.
Ut qui praecipuas Germani nominis urbes
Versibus ornarim non sine laude meis.
Idem nunc patriae non tantum nomina famae,
Verum etiam fructus et pia facta colam.
Quamvis Hessiacas non uno in carmine laudes,
Et patriae clarum pinximus ante decus.
Dum canimus nostris Latias in montibus agnas
Fama meo patriae parta labore fuit.
Dum canimus sanctas iuvenili Heroidas ausu
Carminibus [(editor); sic: Carminbus] nostris Hessia nomen habet.
Scripta tot eximiis Epicedia manibus exstant
In quibus est patriae nobilis huius honor.
Quid loquar invicto nuper data scripta Philippo?
Immemor an patriae nostra Thalia fuit?
Omnia quid memorem, nec enim libet, Hessidos orae
Dicta meo versu nomina mille liquet.
Forte tamen fuerat plus inventura favoris
Ista mihi in patrio gloria parta sinu.
Quod quia nostra alio ducentia fata negarunt
Nil ea quod merito caussa queramur habet.
Quin potius reliqui quantum deus annuet, aevi
Debetur patriae, temporis, omne meae.
Quare age Lanicolae qui Pallados incolis urbem
Et cultum ingenii quemlibet inde petis
Omnia laeta tibi de me promittere debes
Postquam nunc reducem me patria ista videt.
Non erimus patriae indecores nec inutilis oci
Ullum de nostro nomine crimen erit
Liquimus assueti te propter littus Hierae
Cultaque in Hessiacae venimus arva plagae
Huic modo fert animus studio inservire fideli
Si sinat hoc, qui nos quod sumus, esse sinet.
Cetera fatorum series moderabitur, et qui
Sub pedibus fati iura subacta premit.
Seu te musta iuvant seu vina vetusta requiris,
Pars nova amicitiae docte Rudolphe meae.
Huc ades Hesperium dum sol declinat in aequor,
Dum vocat ad cenam linea quinta, veni.
Pauca tibi in vacua ponentur holuscula mensa
Non habet augustas parva culina dapes.
At bellaria erunt mensae non vana secundae
Vina, ioci, risus, scommata, verba, sales.
Iam rumpent vacuos inamoena negotia lusus
Temporis utamur conditione dati.
Carmina desidibus nuper properata Camenis
Edideram, toti pauca legenda Scholae
Quae quia per totam sine me vulgaverat urbem
Qui descripta typis ista legenda dedit.
Nunc alia ratione, alio ubi carmina sensu
Haec damus, ut ne bis una eademque legas.
Utque scias nostrae quae nunc sententia menti
Insideat, quod sit quod meditemur opus
Cras ubi purpureos aurora reduxerit ortus
Nonaque iam clarum fecerit hora diem.
Pauca tibi in nostrum praefabimur orsa laborem
Quae nunc est humeris res obeunda meis
Quam vicina novo Pomaeria nomine signant
Illa domus nostri prima laboris erit.
Haec tibi nunc rerum pubes studiosa bonarum
Duximus officio significanda brevi
Nos ubi Lanicolae sors insinuaverit urbi
Plenius, e nobis commoda plura feres.
Postquam est aperta et explicata veritas,
Per scripta Christiana per verbum Dei,
Ut ipsius vel e media plebe infimi
Mysteriorum conscii, nil ambigant
Quin constet antiChristidos regnum Scholae
Venisse in ista et perdidisse tempora
Quid ni fateamur antichriston impium
Exterminandum Christianis omnibus
Et persequendum Christianis omnibus
Constante veritate, scriptura, fide
Ne pergat ultra Christianos fallere?
Tyrannica crudelitate, fraudibus
Si forte quaeris illius potentiam
Novisse plus quam regiam potentiam
Auctoritate quae sit ad verbum dei
Quod ipse depravarit improbissime
Et plura eodem scripta pertinentia
Haec cerne scripta quae Draconites tibi
Sed scripta pauca, at erudita condidit
Quae Christianae veritatis maximam
Partem, scopumque persequendum continent.
Quae natat in nostro vivax anguilla catino
Venit et est facili praeda paranda manu.
Talia enim nobis persaepe, sed aeris avarae
Lanicolae mittunt munera Naiades
Que si tam faciles, quam sunt ad munera doctae
Ad vix nota vagae Cypridos arma forent
Saepe ego piscari cuperem, retinentibus ipsis
Explicitae nobis humida lina plagae
Quae tibi amicitiae decus et comes unice nostrae
Petre, minus faciunt, abdita verba, satis.
Huc ades ad decimam cum linea defluet umbram
Et vacuae pones garrula sceptra Scholae.
Huc ades excoctum sumpturus ab ignibus anguem
Sed cui non aliquod virus inesse putes.
Tu nisi nemo aderit, nisi solus adesse gravere,
Et poterit parvas esse Capella dapes
Mox te Petre tuis post prandia sumpta remittam
O pateras mecum non bibiture graves
Docte sacras Latio leges vestire lepore
Seu libeat patrii sxh=matos ore loqui
Quid tibi nunc isto referam pro munere grates
Quo te sum factus iudice dignus heri
Venatus lepidos per Musica prata lepores
Quid lepores mittis docte Mathee mihi?
Qui tibi nec lepores possum nec mittere damas
Desine, sedulitas nil habet ista lucri.
Si tamen hoc spectes quia verba remittere possim
Atque aliquod verbis pondus inesse putas
Isto vincemus locupletes nomine Croesos
Non aliquis vincet munera nostra Midas
Non tamen iccirco mihi non donatus abibis
Atque aliquo certe munere noster eris
Quod mihi quodque tibi qua sit ratione futurum
Hoc totum melius saecla futura scient
Ne tamen ingratus videar tibi, neve tacendo
Suspitio fastus arguat ulla meos.
Te precor occiduas ubi crastinus ibit ad undas
Lucifer, et quartam traxerit hora notam
Huc age frugali cenae conviva futurus
O propriis meritis saepe rogande, veni.
Si forsan libet et potes redire
Ad nos Caspar amabilis redito
Nec magnam tibi pollicere cenam
Sed parcam modicamque lautulamque
Qualem ponere pauperes Poetae
Nec Iuris soleant tibi magistri
Nec sacri soleant tibi magistri
Inter fercula magna concionum
Sacrarum. quis enim precetur illis
Quam sic vivere, vivere et suerunt.
Sed tu nunc ades hic tibi parata est
Frugi cenula, non superba luxu
Quam gallinula finiat, nec ultra
Est quod tu metuas graves culullos.
Si forsan tibi non vacat venire
Ac si veneris, est perinde nobis.
Heroum si grata tibi Ficine feruntur
Munera, si regum qualiacumque probas
Cur non huius ames velut aurea dona libelli
Quem dat amicitiae dextra benigna tibi?
Quem tibi Corvini studiis labor auctus honestis
Regis ab aethereae protulit arce domus
Hunc nisi et argento meliorem credis et auro,
Te quoque cum populo vana probare putem.
Sed quia te novi talem qui frivola spernas
Omnia, qui Christi dogmata vera probes.
Non metus est quin hunc etiam digneris honore,
Quo consuevisti cetera ferre, librum
Ille tuae quoniam pars non levis addita famae
Iudicio debet carior esse tuo
Nec dare quod posset melius Corvinus [(editor); sic: Corninus] habebat
Nec melius quicquam tempora nostra ferunt.
Natales Hermanne tuos virtutibus aequans
Inde decus famae nobilioris habes
Accipe promissum fidi tibi munus amici
Vix aliquo dignum muneris esse loco
Sed quia tu spectare soles quo pectore dentur
Non quam sint pretio munera missa gravi
Hic quoque spectabis candoris imagine cygni
Numquid in hoc animo candor inesse queat
Sed quia fama viret numquam moritura Poetis
Hic viridem laurum sub pede calcat olor
Haec mihi florentes tribuerunt stemmata Musae
Gloria nobilior non aliunde venit
Te quoque ne dubita carissime Schele perennem
Grata tuis meritis vivere Musa dabit
Vive brevi melius nostris celebrande camenis
Nunc tibi scribentem vix brevis hora tulit.
Aurea Choericulae versu tibi praedia villae
Expetis Hessiaco docte Iudoce cani
Obsequerer si digna satis per carmina possem
Ringlebi nitidas dicere ruris opes.
Ad tales memini maior mihi gratia lusus
Aonis, et quondam blandior aura fuit
Cum mihi nativa spirarent indole versus
Funderet et largas copia dives opes
Carmina cum faciles mihi pastoralia Musae
Et facili canerent pascua laeta pede
Cum mihi Christicolas Heroidas ore canentem
Imberbi, stupida Vistula vidit aqua.
Tum mihi ridebant per carmina laeta Camenae
Tunc fuit ingenii gratia plena mei.
Exclusit faciles aetas nunc serior annos
Et nunc est ratio quae Venus ante fuit.
Non adeo tamen ista prior natura reliquit
Non adeo est Musae gratia nulla meae.
Ut me non moveant genitivi gaudia veris
Quasque agit immensas fructifer annus opes.
Ut non flumina amem cultis viridantia ripis
Pascuaque et pinguis iugera laeta soli
Ista placent certe feriantibus omnia Musis
Musica namque urbes otia peius alunt.
Talia cum nuper nobis vidisse voluptas
Esset et hic animis incaluisset amor.
Hos tibi non aliquo deduximus ordine versus
Sed tanquam variis ficta parerga locis,
Accipe dilectae tibi carmina debita villae
Tanquam signa novis sculpta toreumatibus.
An nisi venisset supplex tua voce rogantis,
Aemula, non factum Musa tulisset opus?
Non ita, nos etiam nulla si voce vocasses,
Ad tua facturi limina eramus iter.
Ergo tibi reges aderunt ubi traxerit umbram
Ad summum decimae linea recta notae.
Tu modo sicut ais facturum prandia ponas
Sobria, nam nobis ebria nulla placent.
Non sumus oi)nobarei=s sed sobria turba poetae,
Unda sitim nobis non mera vina levant.
Haec tibi non opus est vera esse ut teste probentur
Quorum tu testis proximus esse potes,
Sicut enim geminae verissima somnia portae
Mittunt, sic certa sunt mea verba fide.
Quare age pro Baccho nobis Acheloia constent
Pocula, si verbis credis inesse fidem.
Sin secus Eulyriae plenos crateras aquai
Pone, decent nostras garrula verba dapes.
Caede boves, adole pingues holocausta per aras
Apparet eximias crassa culina dapes.
Omnia pulveribus niteant condita Sabaeis
Pixidas evacuet Pharmacopola suas.
Persarum superent epulas tua prandia regum,
Nunc valeant Siculae pontificumque dapes.
Rex conviva tibi veniet, quo ditior alter,
Iam dudum Phrygios non fuit inter o)/nous.
Quo neque si vivat Morychus sapientior esset,
Nec satis auriti tibia rauca Midae.
Quare age Sturtiadum decus immortale Georgi
Disce voratrices regibus esse gulas.
Praeterea ne vina tibi suavissima desint,
Disce tuis bibulas regibus esse gulas.
Magna pares igitur magno convivia regi,
Est aequum magnis magna parare. Vale.
Quae tu plena mero misisti pocula Regi,
Pocula cassa mero Regulus ecce refert.
Digna tamen faciles referent tibi praemia Musae
Si qua tuis meritis praemia digna ferant.
Docte Camenarum dulcem sufflare monaulon,
Quam virtus nobis est tua digna cani.
Quod si nos cultos invisere praecipis hortos,
Et puer haec de te seria dicta refert.
Pura velut verni splendescere lumina solis,
Quanque levis blandum rideat aura vides.
Quis queat alta domi remorantibus otia libris
Ducere? quis tetricos scribere versiculos?
Ingenium viridis naturae munera pascunt,
Carminibus melior spiritus inde venit.
Si vis ergo tuum post prandia sumpta poetam,
In loca delitiis plena venire, iube.
Si non prandia pauperis poetae
Aspernaris amica, sed minuta
Sed ieiuna, sed arida, et pusilla,
Hoc te pollicitum fuisse nuper
Nunc debes meminisse te futurum
Convivam mihi, quo die volebam,
Atque is est hodie dies, ut ergo
Promissis facias satis, venito
Postquam nunc decimam notabit umbram
Index linea, nunc vale et venito,
Ingens Sturtiadum decus tuorum.
Prandia non pretiosa tibi sed lauta parantur,
Palladis o princeps maxime chericolae.
Fercula summa dabit sed non argenteus anser
Quem Capitolinus Iuppiter esse volet.
Sudat ad ardentes tibi sed brevis offula prunas,
Et stant ad calidum iuscula pauca focum.
Haec tibi summa dabunt nostrae ientacula mensae,
Si qua sit, est alio cena futura loco.
Nunc igitur Groninge bono cum fratre venito,
Prandia plena iocis regia dives habet.
Fortia qui statuit fortissimus ista Philippus
Moenia, dux patriae maximus huius erat.
Perpetuo celsas aequatas aggere turres
Cernis, et haec quo sint tempore nata rogas,
Mille ter undenis quingentas adiice messes,
Et tres, plena novae tempora molis habes.
Felices placido qui tempore moenia firmant.
Dum nondum ante fores Martia tela sonant
Sic pius haec statuit parta iam pace Philippus
Moenia ab hostili tuta futura manu.
Tempora si quaeras quibus haec sit condita moles,
Postquam nostra salus virgine nata fuit.
Mille et quingentis ter denos adiice menses,
Et sex, certa novae tempora molis habes.
Eya laeta et amabilis iuventus,
Quae nunc ingenio calente, primo
Vernas pubere, sicut in vireto,
Apricis rosa solibus renidens,
Florem destinat aestui futurae
Messis, quam sibi pollicetur amplam,
Cur ignobile ducis inter ipsos,
Quos virtus parit, otium, labores,
Ut primis rosa languet a pruinis,
Quam vix frigidulis hiems momordit
Dum venit nova molliter pruinis,
Quin accingeris, et capessis alto
Dignum pectore spiritum, tuique
Veris non pateris perire florem,
Aestas ut numerosa ditiorem,
Autumnum tibi comparare possit.
Demum dulcis hiems sequatur, aevo
Iam frigente, negantibusque succum
Vitalem sive viribus medullis,
Quod non divitiae tyrannidesve
Quamvis immodicaeque maximaeque
Ulla vi tibi praestitisse possunt,
Ut Croesi bona somnies, ut omnes
Lydorumque scopulos, ut omne spires
Aurum Rex Asinus quod occupavit,
Ut cedant tibi mille ter Darii
Solae reddere te queunt beatum
Virtutes animique literaeque
Custodes operum omnium bonorum,
Dotes ingenii, beata regna,
Verae divitiae, quibus nec ullae
Adrepent tineae teredinesve,
Non fures nec edax peredet ignis,
Non fati violenta nis maligni.
Et quod praecipuum dedere cunctis
Dii mortalibus optimumque donum
Linguae gratia, format, instruitque
Vitae munera, facta, dicta, mores:
Atque ut dissimiles per hanc ferarum
Sic plane similes sumus deorum.
O rem montibus aureis priorem:
Hanc (ne longa tuas molestet aures
Forsan fabula) concupiscis? audi
Atque amplectere, dumque prostat hauri.
Plenis fontibus, obviis labellis:
His est Quintilianus uber undis,
Exundans, locuplesque prodigusque
Pleno turgidus alveo, per omnes
Campos volvitur impetu citato,
Et plenis riget imbribus vireta,
Musarum sata, Rhetorumque pulchris
Pictos floribus hortulos, nec ullum
Intactum tibi surculum relinquit:
Qui non fructibus exerat trecentis
Ornatum caput, esse quid putemus
Isto dulcius elegantiusque
Quo non eloquii parens Latini
Decertare volet lubensque cedat
Isto nomine, tanta gloriosi
Virtus est Fabii, ut quod inde non sit
Haustum deficiat, nec esse possit
Quicquam floris amabilisve succi.
Hunc talem tibi literata pubes:
Commentabimur explicabimusque
Hunc si forsan amabis huicque toto
Incumbes studio, nihil dolebis:
Sed gaudebis adesse quicquid usquam
Linguae blandula parturit voluptas:
Sed nunc dicere plura nec licebat:
Nec tutum fuit. Ergo iam valebis.
Eya laeta et amabilis iuventus.
Carmina flebilibus tibi scripta Iacobe camenis
Vidimus, aeterno tempore digna legi
Qualibus extinctos lacrimis defleris amicos
Muta prius, iussa est, Albidos unda loqui.
Albi nimis iusti tristissima caussa doloris,
Quas dabis, in poenas non satis unus eris.
At tu pars animi nostri decus addite Musis
Perge tui fies gloria prima chori.
Tam facili texunt filo tua carmina Musae,
Ut si spectet, opus Pallas amare queat,
Tam fluit in tenero genialis gratia versu,
Ut videare deum pastus ab uberibus.
Ridet et aptanti digitos ad plectra sequaces
Accinit arguta blandus Apollo chely.
Albi iterum decus invideo tibi nominis huius,
Improbe perpetua nocte premendus eras.
At tu magne tui gavisus honore poetae,
Rhene coronata purior ibis aqua.
Acceptoque feres communia vota Mosellae,
Illius illustris gloria Petrus erat.
Nec tam Neseni crudelia fata dolebis,
Quam vives vatis laetus honore tui.
Reddidit ille tibi quod perfidus abstulit Albis,
Abstulit hic animum reddidit ille tibi.
Ad te iterum redeo, Musis operate Micylle,
Nuper et in sacri parte recepte chori,
Perge animo tali musas relevare iacentes,
Quae miserae casu quo cecidere vides.
Musica nam vulgus contemnit sacra prophanum
Heu proprii nimium nescia turba boni,
Tu potes abiecti studium revocare laboris,
Tu potes amissum restituisse decus.
Hoc tua promittunt virtus et candor et aetas,
Et pulchra spirans indole plena fides.
Me si fata volunt vestris accedere coeptis,
Miles in has partes officiosus eo,
Vive, nec haerentes Christo obliviscere Musas
Meque tuos inter quemlibet esse sine.
Ut male delectant variis sine floribus horti
Arboris ut non est unius umbra nemus
Ut numquam unisonae placuit symphonia vocis
Una nec ut cultam messis opacat humum.
Denique tam varia qua stat ratione vigetque
Quicquid naturae summa parentis habet
Quis neget humanum, naturae ab imagine ductum
Ingenium, varia conditione trahi?
Et nunc sidereas arces transire supraque
Moenia flammantis scandere celsa poli
Nunc animo stygiis innare paludibus, aut se
Tollere momento per freta longa brevi.
Improba nunc avidi meditari commoda sceptri
Per stata nunc regnum iura forense sequi
Denique non usquam ratione quiescere in una
Non uno poterit se vegetare modo
Cumque sit in cunctis dulcis variatio rebus
In studiis eadem dulcior esse solet
Unum semper agens animus languescit, et haeret
In libertatem nata volubilitas
Namque vides studio qui consenuere sub uno
Ingenii senibus pene manere nihil.
Quare agite o Iuvenes nati melioribus annis
Nobilis utimini viribus ingenii
Quandoquidem non sunt quas non haec tempora possint
Praestare ingenii divitioris opes.
Quando utriusque redit linguae decus, et sua sacris
Maiestas studiis surgit et omnis honos.
Ne tibi sint contempti alii, qui sacra prophanis
Conciliant, quod ab his proxima ad ista via est.
Haec alias, nunc plura negat, nec plura ministrat
Tempore praeventus noster Apollo brevi
Si quae stabat heri tibi adhuc sententia constat
Ut videamus opes quas tuus hortus habet
Delitias horti placidas et verna petamus
Gaudia, quae vitreo lambit Hiera vado
Et licet exiguo spatium breve clauseris horto
Alcinoi debent vincere ruris opes
Haec hortis meliora ferent Cynareide nati
Hesperidum dotes iam tua rura ferent
Nec nos carminibus vincet qui iussit in hortis
Hellespontiaci scripta nefanda legi.
Ergo tuum venio Musis comitatus in hortum
Tu bibulis tantum dulcia vina para.
Quod te si Zephyris violentior aura moratur
Cras aliquis forsan mollior Eurus erit.
Quamvis pluribus esse te gravatum
Norim turbinibus negotiorum
Si Ficine tamen vacabit Hesso
Momentum breve temporis pusilli
Hoc Hesso precor ut tuo rogatus
Impertire velis, tuique nolis
Adventus mihi gratiam negare.
Nam quod veneris hoc heri sciebam
Et tecum bonus ille noster, olim
In magnis a(lieu/s peritus undis
Auro, non modo piscium, repletis.
Sed fessos quia de via putabam
Et iam tempora noctis appetebant,
Quis me non merito improbum vocasset
Si vobis gravis esse tunc tulissem.
Nunc Ficine igitur decus tuorum
Et gentis, patriaeque principisque
Da tempus breve si vacabit Hesso
Quod si non vacat interim valebis
Et nostri memor, hoc amanter ausum
Recti, pectore consules amico.
Ultima quisquis habes morituri dogmata Christi
Cognita, nec dubia concipis ista fide
Haec lege, sed placido, nuper meditata Draconi
Invidia si quis non remorante leges.
Hic siquidem Christi, vera pietate, fatemur
Sanguinis et potum, Corporis esse cibum.
I nunc livor edax, et si potes, argue falsi
Hessidos, ut nuper dogmata nata, scholae
Si te lauta iuvant fatuorum balnea regum
Post desumpta domi prandia Caspar ades
Vellera nobiscum tingent nudata Capellae
Quamvis et fugiant et vereantur aquas
Quod si tu venias nec tertius esse graveris
Quam pulchre hic nobis ternio plenus erit?
Si tamen et vestras non hic adducitis umbras
Tunc ego vos umbras non habuisse velim.
Pulchris balnea lautiora Baiis
Cunctis balnea puriora thermis
Thuscis balnea saniora lymphis
In nostra modo regia parantur
Pulchra, principe, dite, gloriosa:
Ad quae vos ut adesse iam parata
Mox post prandia sumpta, ne molestum
Ducatis rogat ille vester Hessus
Qui vos sic amat et colit, facitque
Pluris Caesare, regibusque cunctis
Quamvis rex sit et ipse vester Hessus
Aeternum venerabiles amici
O dulcis Nigidi Capella noster
Huc post prandia sumpta mox adeste
Umbris vos comitantibus pudicis.
Quae vos ni comitentur et sequantur,
Non vos corpora sed feremus umbras
Ad non ebria lutra balneorum
Sed plus sobria sobriis tabernis
Hic vos pisciculi manent lupique
Et cancri fluviatiles, Valete
Garrula stelliferum mirari desinat orbem
Fama, Syracusium composuisse senem
Vulcani Clypeos, terras, maria, astra ferentes
Adserat, invenient forsan et ista fidem
Clauserit ingentem testa nucis alter Homerum
Fine brevi totam pinxerit alter humum
Qualis quemque sui commendet fama laboris
Nos quoque ab hac aliquod nomen habere decet
Nam quia mulitiplicis contracta volumina spherae
In tereti digito docte Dryander habes
Qui non miretur, quem non iuvet ista Mathesis
Hunc ego, quo sapiat, pectus habere negem.
Cum tua non uno virtus praecone feratur
Nobilis, o gentis laus Iacobe tuae.
Cum sit imaginibus domus incluta, cuius honori
Natales debes vir memorande tuos.
Cum tibi sit felix facundae gratia linguae
Cum gravibus vincas Nestora consiliis
Hoc tamen ingenuas quod amas et respicis artes
Te proavos merito collocat ante tuos.
Quod spectas quis honor, quae te post fata sequatur
Quae sit in aeternos fama, futura dies
Crede mihi virtus haec est quae laude perenni
Debeat et caelos et super astra vehi.
Ergo tot Aonidum cultores inter, et Hessum
Praeconem laudis fer precor esse tuae.
Interea fidei signum breve carmen habeto
Dum tibi se totum nostra Thalia parat.
Cum tua, dux patriae fortissime floreat armis
Parta tibi virtus, gloria, fama, decus
Cum reduci verae faveas pietatis honori
Cum doctus foveas et tueare viros.
Cur non saepe tuas per nostra volumina laudes
Aspicias, dignas hic et ubique legi?
Cur tua non festo celebremus nomina plausu
Qui Lano colimus moenia iuncta tuo?
Ipse ego qui Martis cecini tua facta Suevi
Qui tibi Davidis scripta legenda dedi.
Qui per scripta tuas dixi pastoria laudes
Per quae scripta tuus vivit uterque parens
Cum legerem doctos, Corvini scripta, libellos
Suaviter alterna conditione loqui
Hos tibi deberi tota ratione ferebam
Hos titulo dignos nominis esse tui
Quod nihil adserta nisi de pietate loquantur
Quod tantum fidei Christidos arma ferant
Magnanimo dixi laus convenit ista Philippo
Qua puto donari non potiore volet
Huic age vocales Corvine inscribe libellos
Ne dubita, inscriptos adseret ille sibi.
Paruit, et cupida mandatum mente peregit
Hoc memor officium muneris esse sui.
Tu nunc Hessiaci Rector generose Leonis:
Accipe qua data sunt haec tibi scripta fide.
Quae si cuncta volens ut spes est certa, probaris,
Per media haec sternes ad meliora viam.
Fortunae atque animi pulchris cum rebus abundes
Iustiniane corporisque dotibus
Quas in te natura parens non invida tales
Benignitate liberali contulit
Et cum divitias animi virtutibus aeques
Respondeasque nomini tuo probe
Hac mihi praecipue veniebas laude canendus
Mirandus atque suspicandus unice
Musarum quia sacra colas non vana professos
Bonos piosque litterarum praesides
Me quoque quos inter longis complexus ab annis
Dignaris exquisito honore prosequi.
Nomine quem tantum veteris dignaris amici
Quantum per ista litteris paucissimi
Tempora deplorata bonis, quo tempore talem
Mihi experiri te profecto contigit.
Sicut ad Augustam nos Chalcida nuper agentes,
Non abnuendis rebus experti sumus.
Quamvis saepe prius, sed tunc tamen omnia nobis
Humanitatis explicasti munera.
Sicut et ille animi candore Georgius isto
Dignus vocari Candidi cognomine
Nunc tuus Hessus adest ad amoeni moenia Moeni
Visurus alti magna Rheni flumina.
Qua sacra nescio cui, stant moenia dicta Goaro,
Plus sacra Baccho, plus ferenda vitibus.
Si tamen ille Goar quisquis fuit utile nobis
Frumenta munus atque vina conferat.
Bacchus erit Baccho dicemus festa Goaro,
Quae sobrium docere possint carmina.
Quo tecum reduces de numine forte loquemur,
Bonum ne nobis an malum exstiterit, Vale.
Qui tibi Hiericola nuper consuevit ab urbe,
Mittere non tristi carmina ducta manu.
Qui tibi Lanicola nuper quoque ab urbe salutem
Misit, et imparibus verba soluta modis.
Haec tibi non parvi de littore mittit Hierae,
Non etiam Lani de regione vagi.
Unde igitur quaeris? quae tu colis incluta Rheni
Moenia, dant manibus quae legis ista suis.
Moenia quae magni radunt vada caerula Rheni,
Grande Moguntiacae qua iacet urbis opus.
Numquid in hac Hessum iam sentis urbe morari,
In quam naviferis advena venit aquis?
Venit et hic unum te dulcis Elere requirit,
Nuper amicitiae gloria magna meae.
Venit in hanc Hessus tam nulli cognitus urbem,
Quam tibi, nec cuiquam notior esse volet.
Qui cum iura pari divina humanaque tractes
Arbitrio, ingenio, relligione, fide:
Non tamen aversus nostris es ab artibus hisce,
Quae nihil artifici frugiferacis habent.
Otia quae tantum sectantur inertia, verum
Quod petere hinc possis utilitatis habent.
Nomina nam famae praestare perennia possunt,
Aurea quod numquam divitis aula Midae.
Hae tibi iamdudum nostrae tribuere camenae,
Haec tibi venturo tempore dona ferent.
Si qua tui te cura tenet nunc ergo poetae,
Si quid adhuc Hessi vel memor esse potes.
Fac hodie quacumque voles ratione, vel ad nos
Huc venias, vel nos in tua regna voces.
Crastina nam proni lapsurum flumine Rheni,
Me procul a vobis auferet hora, Vale.
Cuius et unde legas missam Giltnere salutem,
Si dubitas Hessum noris adesse tuum.
Hessus arenosi linquens vada parvula Lani
Appulit ad Moeni flumina magna tui.
Nam tibi nunc Moenus pro dulci nuper Hiera,
Navifero largas flumine fundit opes.
Me si forte voles, ut debes velle, videre
Hoc hodie ut facias optime Petre licet.
Hic ubi pulchra situ fluvium sita propter amoenum
Nobile de Francis moenia nomen habent.
Cras ubi purpureos Aurora revexerit ortus,
Ad Rhenana levi moenia puppe ferar.
Sic tibi Pieridum comes indevicte Stygelli,
Talis perpetuo tempore vena fluat.
Sic tibi sint faciles, ut sunt in carmina Musae,
Sic tibi larga sitim Phocidos unda levet.
Ut tu nostra probas, ut nos miraris, et Hessum
Esse aliquid, quamvis sit nihil ipse, putas.
Solus enim gelidam venienti Chalcida nuper
Porrigis exhibita carmina blanda manu,
Solus et exsulibus, ut sunt hoc tempore, Musis
Visus es, officio quo potes, esse pius.
Primitiis applaudo tuis, grataeque Camenae,
Quae tibi venturo tempore qualis erit?
Quae cum iam multos aequet superetque poetas
Quid faciet si te longa senecta manet.
Vere tuo tali qui flores indole, quantos
Autumno fructus adveniente dabis?
Sed tamen haec alias, nunc scribere plura volentem
Hinc alio versam traxit Apollo manum.
Inclute Semideum de sanguine nate Philippe
O princeps meritis non habiture parem.
Si qua tuas de me famae pars venit ad aures,
Si ex aliqua mereor parte placere tibi.
Redde meis natum studiis me, redde quieti
Hic nihil est tibi quod commoditatis agam,
Multa domi possum, nihil hic praestare paratus,
Et decus egregii nominis inde feres.
Haec me vera loqui tua sentiet incluta virtus,
Post adeo paucos magne Philippe dies.
I mea Milichio fer epistola fida salutem,
Quam vellem manibus tradere posse meis.
Pectore tanta meo cura est absentis amici,
Quantam aliquem veterum vix habuisse puto.
Quod si monticulam venisses Chalcida, vellem
Hic quoque cessantes non habuisse manus.
Hic Iacobe tuos licuisset cernere vultus,
Quos nunc est animi tantus abesse dolor.
Ipse quoque hic dulces potuisses cernere amicos,
Quos tot in hoc coetu Chalcis amoena videt.
Ut magni taceam tibi nomina nota Lutheri,
Sim velut oblitus docte Philippe tui.
Mille alios poteras hic convenisse sodales,
Quorum nil quod te paenituisse erat.
Quos inter tibi praecipuo devinctus amore,
Prima Draconites nomina laudis habet.
Is tibi me multam iussit mandare salutem,
Quo rogat ut nolis immemor esse sui.
Ut nostri meminisse velis Iacobe rogamus,
Vellicet hic aures littera nostra tuas.
Vive diu, nobisque olim rescribe, tuosque
Nos quoque cum multis, si potes esse sine.
Docte salutiferi mysteria promere verbi,
Et veram populis insinuare fidem.
Huc iterum Herciniae redii de Chalcide silvae,
Qua modo Germano est maius in orbe nihil.
Tot modo principibus, tot facta est incluta doctis,
Invideo hanc laudem Chalcis amoena tibi.
Si paucas poteris furtivi temporis horas,
Sublegere huc ad nos Reute diserte veni.
Et si quos habeas tecum qui nomina norint
Nostra, nec a Musis corda aliena gerant.
Duc simul, ut coenes mecum quia crastinus Hessum
Auferet a vobis hac et ab urbe dies.
Dulcis et ante alios Iacobe fidelis amicos,
Nunc etiam Musis saepe canende meis.
Nactus ab exhaustis gravioribus otia curis
Nunc age Corvino te comitante veni.
Munus ab Illustri missum cratera Philippo,
Non semel Hessiaca relligione bibes.
Quod si forte alias tecum quoque duxeris umbras,
Umbras non homines, si libet, esse puta.
Nam quod edas nihil invenies, sed pocula tantum
Multa Cybelaeo sanguine plena bibes.
Atque ea non gratis, quia, quamvis regia dives,
Pauperibus Musis nostra sit, aere vacat.
Quare age pelle graves hilari de pectore curas,
Dum licet, et celeri nos pede laetus adi.
Mox ubi iam decimae confinia deseret umbrae
Index, et medium fecerit hora diem.
Ipse tuas veniam conviva iniussus ad aedes,
Iam meditare epulas quas Iacobe pares.
Non decet auritos ad vilia prandia reges
Accipere, et brevibus sumere vina Cyphis,
Dum sua funebres crocitent ad pocula Corvi,
Prandia multiveris regibus ista placent.
Quare age dic raucis ut agant sua munera corvis
Aut abeant fratres protinus ei)s ko/rakas
Auritum leporem venatus in Hesside silva
Quae spectat patriae proxima rura meae.
Te rogo si tenuis non spernis vilia cenae
Fercula, ne nobis esse gravere comes.
Nos Cererem tu vina bibes poscamque rubentem,
Quam crudis acinis, arbuta mista coquunt.
Me mala, rumpentis praecordia, poena catarrhi
Infestum, et longo tempore tussis habet.
Flumina flegmatici despumant guttura puris,
Esse queat febris nulla molesta magis.
Quamquam vix aliqua est sine febre molestia talis,
Monstrant vicinam tabida signa Fqi/sin
Non igitur metues magnos crateras ab Hesso,
Qui velit, hoc, nolit, tempore pauca bibit.
Quare pars animae Caspar carissime nostrae,
Te manet ad quartam cena parata mihi.
Duc tecum thalami sociam, nam forte Capella,
Hospes cum cara coniuge noster erit.
Quod si frons Nigidi non sit nimis obsita rugis,
Finem sundoi/pnois tertius ille dabit.
Festa tui celebrans cognominis otia Divi,
Iusta litaturis pocula Iuste para.
Nullos caede boves, nullam conquire ferinam,
Panem et caseolos est posuisse satis.
Nulla gula est nobis quae fercula multa requirat
Nostra, sitis, cruciat pectora, nulla fames.
Plenas ergo deo lagenas pone bimatri,
Hoc satis est, Baccho turba dicata sumus.
Oenophoros non Sitophoros fac stare ministros,
Largaque convivis fundere vina tuis.
Sic sacra nos isti celebrabimus ebria divo,
Sive voles Iusto, sive sagittifero.
Tu modo Iuste hodie iustissima iura relinquas,
Nec sis iuridicos garrulus ante patres.
Longe alia est ratio divos celebrare iocosos,
Quam tristem et vacuum sobria iura sequi.
Crastina Phoeboeos ubi tertia contrahet orbes,
Iamque senescentem provehet hora diem.
Care veni nostras Groninge rogatus in aedes
Quo peream si quid dulcius esse potest.
Te mea non formosa quidem nec amabilis uxor,
Penia convivam, sed generosa rogat.
Ne contemne preces dominae tam iusta rogantis,
O utinam famulae sit magis illa loco.
Illa tibi calido gelidos pro sumine ponet,
Sed tamen et castos et sine felle sales.
Implebunt vacuas vocalia carmina lances,
Fallet inexemptam stridula chorda famem.
Lauta ministrabunt praesentes fercula Musae
Qualia cum superis Iuppiter esse volet.
Fundet odoriferos genialis gratia flores,
Plena ministrabit pocula castus amor.
Talia si possis convivia spernere dicam
Laetitiae veram non habuisse famem
Quod si vera voles, ut debes velle, fateri
Ex istis dapibus vita beata venit
Ingenium vis multa cibi suffocat et aufert
Appositam mortem luxuria omnis habet
Quare age ne modicae spernas elementa culinae
Saepe etiam Divos viscera tosta iuvant
Ipse quidem melius coenasse fatebere numquam
Si non sorduerint prandia nostra tibi
Ventriculum referes validi vectoris egentem
Versibus et verbis si potes esse Satur
Si non displicet et potes venire
Ad nos huc venies Capella noster
Nostra ad balnea tertiam sub horam
Quod si veneris ante, nil molesti
Nobis feceris, At simul memento
Tecum ducere, et increpare Petrum
Quod nec sponte sua venire pergat
Nec regi cito pareat vocanti
Vobis cenula perbrevis paratur
Sed quae sufficiat tribus Poetis
Carmina non subeunt, nec pessimus ille Phalecus
Spirat, quod nondum dulcia vina bibit
Omnibus unanimes nobiscum in rebus amici
O duo fortunae pectora fida meae
Corpora loturi socio cum Rege venite
Tertia cum lentum deprimet hora diem
Ipsa parat, calidumque implet regina lavacrum
O adeunda ipsis balnea pene Deis
Aurea sudabunt tepidum praefurnia Nectar
Udus Acidalias fundet Alipta Rosas
Cura erit ut plenis stent Baptisteria labris
In quibus abiecta veste natare queas
Talia praestabunt Regales balnea Thermae
Omne genus luxus Regia dives habet
Quos placet interea vobiscum ducite amicos
Vobiscum veniat quaelibet umbra licet.
Quae nobis placidae posuisti fercula mensae
Grata sodalicio Iane fuere tuo
Namque ut Pegaseas qui desudamus ad undas
Libera, at innocuo pectore turba sumus.
Sic ea lauta quidem sed iniqui nescia luxus
Instar et ingenii candidioris erant
Tam decet ingenuos frugalis cena Poetas
Cui neque quod desit, nec quod abundet, erit.
Qua Charites epulas miscent, et pocula Musae
Et variant doctis mutua verba iocis
Quaque fides aliquis bene tangere doctus Iopas
Mulceat arguta pectora laeta chely
Haec mihi vita placet, quae si cui displicet, illum
Vix aliquid sanae mentis habere putem.
Has tibi concilias Musas Portune per arteis
Quas sibi tam pauci conciliare student
Talia, dii faxint, possim convivia tecum
Saepius apposito concelebrare mero
Nuntiat e Francis te fama peregre reversum
Fama mihi certa visa carere fide
Nam nisi te videam, quamvis rediisse loquatur
Ipsa fides, fidei credere nolle libet
Ut lateas an forte redis? an fallis amicum
Et crucias lenta pectora nostra mora?
Sic poteras absens etiam rediisse videri
Tu licet et fuscos incoleres Arabas.
Non fuit Arctoo magis hoc latuisse sub axe
Frigida qua lentus plaustra bubulcus agit
Sic poteras ultra extremos Garamantas et Indos
Nobiscum nihilo vivere et esse minus.
Perfide an hoc debes tam fido reddere amico?
Officium non hoc debuit esse tuum.
Non sat erat nuper furtivo abiisse recessu
Ni mihi sic redeas ut rediisse negem.
Cum sis moribus elegans, et omni
Purus crimine quod queat videri
Veram dedecuisse castitatem
Ut Phaedrae superare te loquatur
Privignum vaga fama, sed bilinguis
Dic quaeso mihi dulcis Algesine
Per Musas rogo dic, quid esse dicam
Quid causaeve subesse suspicemur
Quaesitus totiens quod inveniri
Aut non vis, non potes. Quid ergo est
Causae? scilicet hoc, quod urbe tota
Erras, curris, obambulas, vagaris
Notus per plateas et angiportus
Omnes, per fora, templa, tecta, vicos
Formarum catus elegantiarum
Spectator, sed et impudens adulter
Matronarum, agitator, et puellarum
Assectator, amator, et probator
Quorum si male nominum pudet te
Vel consiste domi, vel inveniri
Nobis incipe, perge, et assuesce
Aut haec dilue dicta, vel fatere.
Candidus et docilis quod sis Hieronyme monstrant
Et flos et volucris signa paterna tibi
Nam flores alios candore ut lilia vincunt
Est alias docilis Psitacus inter aves
Quam bene conveniunt viridis color, et color albus
Hic lilii, virentis ille Psitaci
Candor inest animo, docilis viret ingenii vis
Tam pascit hic animum color quam lumina
Quae quia signa tenes Hieronyme gentis avitae
Non denigras tuum sed illustras genus
INsidens albo volucris viridissima flori
Baumgartnere [(editor); sic: Baumgartuere] tui su/mbolon est animi
Flos, avis, haec docilis, candore illa omnia vincens
Te studio atque animo vincere cuncta docent
Psitacon et florem tibi Baumgartnere parentes
Tam puto non ipsi, quam tribuere Dei
Alba, loquax volucris, calcat pede lilia utroque
Ad Musas propius quid precor ire queat?
Candida Musarum sunt pectora, garrula vox est
Baumgartnere tibi Phoebus utrumque dedit
In viridem flori sidentem psitacon albo
Baumgartneriadum signa paterna vides
Candida libertas et liber ad omnia candor
Quod tibi sint monstrant lei/rion et volucris
Venimus emensi tot milia quot Iovis uxor
Hippotadae nymphas dixerat esse sibi
Quot geminata forent septemplicis ostia Nili
Quot Niobe natos interiisse ferunt
Quot patrio vidit de flumine surgere tauros
Per quem pressa fame terra redempta fuit
Quot Musae Charitesque et iunctus Apollo Dianae
Quot geminata forent sidera Pleiadum.
Denique syllabicos quot habent tua nomina tractus
Tu modo de multis quattuor esse voles
Musarum decus eximium Dantisce, nec ulli
Pontificis veri nomine posterior
Venimus emensi tot milia, venimus autem
Corpora non una conditione duo
Venimus ut plures maneat Campensis in annos
Venimus ut paucos hic morer ipse dies.
Namque ut conditio est Campensi libera sic me
Carcere perpetuo vita ligata tenet
Utque illicitum est quoquo libet ire, vagari
Sic mihi nequaquam quolibet ire licet
Nam mihi si liceat quo nunc libet ire, quid usquam est
Quo tua non libeat dulcia iussa sequi?
Ultra Sauromatas, ultra Tanaeia regna
Te sequar, et Scythico rura perusta gelu
Te per Hyperboreo torpentes frigore campos
Te sequar Arctoi sub duo monstra poli
Non me tristis hiems, non me remorabitur aestus
Quam libet immodico Sirius igne micet
Heu mala fatorum series, heu tristia vitae
Sidera, et hic votis invida nata meis
Si tamen his ulla possim ratione mederi
Non dubitem quo me sors vocet ulla sequi
Cultos ante mihi repetam tua regna Borussos
Et loca quae propior Parrhasis ursa videt
Nunc quia non licitum est quod quondam, forte licebit
Fortunae medicus spes bona noster erit,
Et tibi sancta fides pro me spondebit et ille
Quem socium certe pectoris huius habes
Quem quia conveniens ratio mihi fecit amicum
Isthoc invideo nomine pene tibi.
Sarmaticas igitur sine me venietis ad oras
Quo mihi non utinam fata venire negent.
Non tamen iccirco sine me vivetis amici
Vobiscumque aliqua parte ego semper ero
Nunc age pontificum decus Aonidumque sororum
Nunc age me domui quaeso remitte meae
Interea nostri non obliviscere amoris
Quo mihi non falso iunctus es, ipse tibi
Utque tibi hoc gratum me nomine sentiat orbis
Ipse satis de me pignora clara dabo.
Dicebas Dantisce suo cum Cynthia cornu
Plena refulgebit tempus abire tibi est
Plena refulserunt fugientis cornua Lunae
Nec tamen est abitus caussa peracta mei
Cur ita? perpetuo quia tecum vivere vellem
Quo sine perpetua est vivere poena mihi
Nunc quia me revocant curae quibus obligor, et sunt
Tempora fortunae non satis aequa meae
Te precor o nostrae decus immortale Camenae
Hic abitus tandem sit tibi cura mei
Non me cura domus non coniugis ulla fatigat
Sed mihi commissae publica caussa scholae.
Adde quod huc veni minima quoque parte paratus
Ut qui crediderim posse redire brevi.
Nunc tua me pietas, nunc me tua libera virtus
Nunc tua me vere gratia vera tenet.
Ergo boni facias animum maiora volentem,
Et vix officium hoc temporis huius erat.
Vive igitur Dantisce tui non immemor Hessi,
Cuius in hoc fidei carmina pignus habes.
Ergone cenatum tu me Daniele vocaras,
Ut fugeres vel si te pudet, ista nega.
Non potes, ergo istuc factum fateare necesse est,
Qua mea nunc igitur carmina fronte legis?
Quae tamen haec novitas, vel quis modus, an quis hic est mos
Quem sic invitas qua ratione fugis?
Qui legis haec, et in hac defigis imagine vultus
Quaeris quem referat picta tabella virum?
Talis erat seris Henningus Goedus in annis
Vix tribus addiderat ter tria lustra senex.
Eloquio veterum nulli florente secundus,
Maximus ingenio, maximus arte fuit.
Praecipue duplicis super illo tempore Iuris,
Illo nemo prior cognitione fuit.
Principibus quoque carus erat, quos saepe tuendo
Ipse sibi magnas accumulavit opes.
Non tamen est pulchre partis sibi rebus abusus,
Multa dedit templis munera multa scholis:
Praecipue huic, ex qua ad tantos emersit honores
Cuius et ipse suo tempore fama fuit.
Illius effigiem Lucae manus aemula pinxit,
Pictam fautores hoc posuere loco.
Exemplo ut moniti tales imitentur honores,
Quicumque ista legunt, oraque picta vident.
Saxonis ora viro natales protulit ortus,
Inclusum tumulo Saxonis ora tenet.
Exuit alta senex longaevae tempora vitae,
Caelo animam moriens ossa remisit humo.
Horrida retrogradi fervebant brachia Cancri
Nec procul ignivomi stella Leonis erat,
Linquebam veteris celebratum flumen Hierae
Maxima qua laetus moenia spectat ager.
Docte tuum comitatus iter, sic ipse iubebas,
Georgi Sturtiadum gloria summa domus.
Nubiferos montes aequataque culmina caelo,
Transieram celeri non bene vectus equo.
Per iuga, per scopulos, per saxa, per avia, silvas
Nil nisi nos pennas non habuisse dolet.
Iamque ter emensi sex milia venimus urbem,
Cui pia dimidum nominis Anna dedit.
Est locus arenti circumsitus undique saxo,
Arduus ascensu, difficilisque situ.
Terrigenis passim regio fecunda metallis,
Hunc beat argenti plurima vena locum.
Hic ego dum stupeo pulcherrima moenia, nondum
Visa satis, nova sint, anne vetusta rogo.
Tum mihi Sturtiades nova sunt quae moenia cernis
Atque adeo vitae tempore nata meae.
Hic ego, dic tantum quis tam cito condidit urbem?
Quis deus hanc molem montibus imposuit?
Nunc ego crediderim magnorum facta Gigantum,
Non vanis aliquam rebus habere fidem.
Tunc ille, hanc hominum non tam quis condidit urbem
Quam sese manibus condidit ipsa suis.
Haec quoque miranti sic reddidit ille, quid haeres?
Non est hic aliqua fabula cassa fide.
Cernis ut hi circum, fumantia culmina montes,
Egesta totiens evacuentur humo?
Omnia sunt gravibus subtus loca plena metallis,
Divitis hic Pluti dixeris esse domum.
Ex his divitiis haec urbs est condita, natam
Si tamen hanc [Note: Vredeveld: Orig.: ha c] libeat dicere, iure licet.
Haec inquam fateor, quamvis sunt maxima verum
Quis tantas terrae prodidit autor opes?
Ille iterum, nec plura loquar, nec temporis huius
Fert ratio verbis omnia posse sequi.
Haec loca quae magno nunc aspicis aemula caelo,
Non aliqua nuper culta fuere manu.
Hic stetit Herciniae pars longe maxima silvae
Lustra vagatrices hic habuere ferae.
Saepe per has rupes praedas venator agebat,
Silvicolasque Alces, silvicolasque boves.
Donec in haec casu perventum est commoda rerum
Qui fuerit casus, dicere longa mora est.
Et tibi cum melius nobis utrisque vacabit,
Haec si forte voles scribere, plura loquar.
Tu nunc aeriferas Ioachimica moenia valles,
Ditiaque haud longe dissita saxa petes.
Et mihi dilectos venerabere solus amicos,
Quandoquidem tecum non libet ire mihi.
Talia Sturtiades et adhuc hiis plura ferebat,
Ipse tuli tacito talia verba sinu.
Salve urbs eximiae cognomine nobilis Annae,
Montibus hiis salve non habiture parem.
Atque ita digressus Ioachimica regna petebam.
Dii faciant fato non renuente petam.
Ante oculis non visa meis salve incluta vallis,
Quae patris a Mariae nomine nomen habes.
Salve iterum totum fama vulgata per orbem
Quae gremio largas ubere fundis opes.
Saepe salutatam cupii te, saepe volebam
Munera fortunae tanta videre tuae.
Tunc etiam cum me Pegnesidos ora foveret
Urbis, eram famae laetus honore tuae.
Nunc mihi te propter Thuringi ab littore Hierae
Trita bis undenis milibus ista via est.
Quos tamen hic venerer genios, quae numina, certum est
Plenum propitii numinis esse locum.
Frivola mentita est locupletem fabula Plutum,
Multa beatrici munera ferre manu.
Desinite o miseri caeco dare numina divo,
Cuncta videns oculis, haec loca numen habet.
Vallibus o salve felicior omnibus, illo
Quem colis, et fasso fortiter ore doces.
Sic age perge alacris Christo duce, perge fateri,
Qua sine non alia est, quae sit habenda fides.
Has utinam grates potuissem montibus Annae
Dicere, laus illis plena futura fuit.
Me quoque fer grata tibi carmina voce canentem,
Vallibus Idaeis vallis amabilior.
Et si scripta ferant alii meliora poetae,
Nec tantum sudet Pieris una tibi.
Me tamen haec humili fer ludicra dicere versu,
Quae cecini vero laudis amore tuae.
Sic tibi larga fluat melioris vena metalli,
Sic opibus caedant Lydia regna tuis.
QUAM mihi misisti plenam Dantisce favoris,
Reddita Campensi littera teste fuit.
Tempus erat Tartesiacas iam Phoebus in undas
Stabat anhelanti praecipitandus equo [Note: Vredeveld: Orig.: aequo],
Parca sedebamus non magnae ad fercula cenae,
Cum tua sunt manibus tradita scripta meis.
Protinus appositae contempsimus omnia mensae,
Legimus et digitis verba notata tuis.
Nec legisse semel fuerat satis, inter edendum
Lecta quater nobis littera tota fuit.
Inde animis laeti, et tanquam votiva ferentes,
Sumpsimus audaci pocula plena manu.
Proque tua sacrum Baccho Dantisce salute
Fecimus, et Charitum Pieridumque choro.
Scilicet incolumem non te laetemur amici
Venisse ad rapidi littora Danubii?
Et quia te scribis regis pietate Poloni,
Visurum patriae regna beata tuae.
Hanc quoque gratamur sortem tibi, sed tamen illic
Nonnihil adversi quod quereremur erat.
Sicut enim gratum est patrios te invisere fines.
A nobis sic te tam procul ire dolet.
Ibis ad aequoreos sine me Dantisce Borussos?
Heu oculis, iterum quando vidende meis?
Ibis ad Arctoas Germani littoris oras,
Qua tibi sunt patriae subdita regna tuae,
Illic ut fueris propria iam sede receptus,
Dic age qui poteris non meminisse mei?
An poteris cari fieri precor immemor Hessi,
Qui te tam vere nec simulanter amat?
Non puto, nam duri nec te genuere parentes,
Nec stupidum tardo frigore pectus habes.
Quin potius cum sis mira pietate fideque
Praeditus, et tanto dignus honore coli
Cum tua fortunae virtus respondeat isti,
Quae tibi divitias ingeniumque dedit.
Cum tibi subiecto populo potieris, et arces
Altaque tranquilla moenia pace reges.
Saepe meo dices quae nam fortuna poetae,
Lubrica deducat tempora, scire velim,
Saepe meum dices seu nunc pia fata poetam,
Numina seu videant impia, scire velim
Atque ea cum volves animo, graphiaria posces,
Et scribes animi nuntia verba tui.
Namque nec Aethiopas ultra transibis et Indos,
Et nec Hyperboreo regna perusta gelu.
Communis mecum sub eodem sidere caeli,
Milia sed tantum pauca remotus eris.
Unde aliquam possis transmittere saepe salutem,
Unde queas Hesso scribere saepe tuo.
Quo queat et mitti nostrae tibi littera dextrae,
Littera non aliqua lassa futura via.
Nam quae nunc reliquos aderit mihi Musa per annos
Quanta futura mihi est tanta futura tua est:
Hoc tibi Meonio dici dignissime versu,
Voce Sybillina certius esse puta.
Accipe nunc tibi devotum Dantisce poetam,
Exhibitas vates accipe vatis opes.
Quas quia non alias habeo, quae mittere possum,
Munera, non animo despiciente feres.
Hoc tuus ille animi candor promittit, et ille
Qui mihi de tali pectore spirat amor.
Vive diu victure meis Dantisce Camenis,
Vive brevi versus subsequar ipse meos.
QUod totiens te nostra vir ornatissime turbat
Littera, non vicio, sed ratione facit.
Nam mea Musa tuae pietatis imagine fidens
Non timet in vultus saepe venire tuos
Unice contemptis patrone Hieronyme Musis
Tempore quo vanum nil nisi nomen habent.
Accipe nunc etiam non vultu Ebnere maligno
In patriae laudes carmina facta tuae
Et si forte sinunt quae tanta negotia tractas
Hoc versus oculo vel properante vide
Forsitan invenies quod te oblectabit in illis
Et placida totum mente probabis opus
Et sat erit missi partem legisse libelli
Qui satis ex primo lemmate notus erit
Munera, de nobis meritae bene, fecimus urbi
Quae nequeant ulla munera clade mori
Nam quia vos vestram Musas duxistis in urbem
Se vobis gratas exhibuisse decet
Vos quoque tam gratas non deseruisse decebit
Ne vicio pereat gloria prima novo
Quantula nam res est unum fotum esse poetam
A populo rerum divite mille modis?
Quod te per superos, per et omnia numina testor
Carmina ne dura reice nostra manu
Tempus erit cum tu laudabere nominis huius
Famaque venturae posteritatis eris.
Atque aliquis spectans Ebnerum in carmine nostro
Dicet, et hac dignus laude vir iste fuit.
Quare age vir nostro fama dignissime saeclo
Adsere sincera munera nostra fide.
Non te digna quidem, sed qualia munera possum
Mittere, quaeso hilari fronte Colere feras.
Qui cum sis merito sacri pars magna Senatus
Et doctis faveas doctus et ipse viris
Non metus est ne despicias haec vilia, neve
Displiceant animo carmina nostra [Note: Vredeveld: Orig.: nostro] tuo
Quamquam autem exsulibus nulla est hoc tempore Musis
Gratia, conveniens non ea caussa tibi est
Te studiis Musae puerum fovere benignae
Te tulit in molli gratia blanda sinu
Nimirum quia nostra probas tua sacra retractas
Et studia haec dextro nostra favore iuvas
Macte vir ingenio, atque animo dignissime tali
Debetur meritis gloria vera tuis
Et nisi vana animum veri delusit imago
Incluta per Musas fama parata tibi est
Nam cum tot superent nostrae praeconia Musae
Quae cecinere bonos, quae cecinere malos
Cur mihi non aliqua virtus tua laude feratur?
Mendacem virtus non habitura notam.
Nunc lege tristantis funebria carmina Musae
Tristia nunc, alio tempore laeta leges
Cum tamen haec inter Bilibaldi occurret imago
Et pia Nucelii fata, probabis opus.
Cum me tot meritis cogar debere fateri
Praeter amicitiae nomina sancta, tibi
Pectoris ingrati merita sim labe notandus,
Arguar, et nullam dicar habere fidem
Si tua sit nostris non indita fama libellis
Si potero officii non memor esse tui
Praecipue cum tu cupias e carmine nostro
Victurum aeternos nomen habere dies
Ingenui est animi specimen Rotinge, modesta
Ambitione, istas quaerere laudis opes
Vera quidem virtus, nec adultera, talia quaerit
Praemia, quae sancti nominis instar habet
Quae, nisi divina, nulla ratione parantur
Hei mihi quam multos iste fefellit amor
Quae quia divina tibi tu ratione parasti
Non aliqua falli conditione potes
Quo minus ad verae meritum virtutis honorem
Te tua quam minimo vita labore levet.
Alta petant alii spumantibus aequora remis
Opposito quaerant subdita regna polo
Divitias cumulent, celebrent fora, iurgia tractent.
Sceptra ferant, condant oppida, bella gerant.
Tu tibi tranquillae quae deligis otia vitae
Prosequere, haec pars est debita sorte tibi
Namque nec ingenium facilis natura negavit
Nec tibi sors etiam tota maligna fuit
Felix quem fortuna bonis mediocribus auxit
Quodque dedit proprium perpetuumque dedit
Hic neque magnorum miretur inania regum
Nomina, nec tumidi splendida iura fori
Cui sit honesta domi nec prodiga sumptibus uxor
Quae coquat ad tenuem prandia parca focum
Ille nec immodico spectet convivia luxu
Fercula nec multo pulverulenta croco
Ille nihil Siculas, mensarum crimina, cenas
Nec maneat famula mista Falerna manu
Sed si sorte sua vivet contentus, habebit
Commoda, quae regum nullius arca dabit.
Liber enim vivet, metuet nihil, omnia ducet
Frivola, quae vulgi pectora vana stupent
Quae Rotinge dei postquam tibi munere vita
Contigit, hac felix parte manere potes
Rebus in humanis quantum licet esse beato
Parta tuis studiis vita beata tibi est
Quae precor ut tranquilla tibi et diuturna supersit
Ut sibi concessam sera relinquat humum.
Saturnalitiis quid agam Ioachime diebus
Te vere digna simplicitate rogas
Dum totis plebae sonant spectacla theatris
Dum tota Bromius regnat in urbe pater
Mutua dum celebrant laeti convivia amici
Dum minimum tota quisquis in urbe sapit
Cum me nemo vocet, nemo me accedat amicus
Cum spernant omnes quos ego semper amo
Quid faciam potius quam solus inertia tractem
Quae studia in vacua sunt mihi sola domo?
Nam quis, ut in tali populo, dignetur amicum
Qui nunc istarum non sit amicus opum?
Quis nam tali inopem dignetur honore poetam
Qui nisi Musarum commoda nulla ferat?
Atque ea Musarum quis amet iam commoda, quando
Contemnunt etiam quos adamasse putes?
Haec mihi caussa fuit laetis Ioachime diebus
In vacua solum delituisse domo
Qui scis quam soleam gaudere sodalibus illis
Qui mea non aegre libera verba ferant
Quamquam haec ipsa suos novit sibi ponere fines
Si qua mihi est animi libera simplicitas
Nunc tamen hoc mirum poterat Ioachime videri
In tanto populo posse latere aliquem
Praecipue dum nemo latet, dum laeta laborum
Pectora, laetitia concutiente, strepunt
Hoc urbs tam populosa viris mihi tempore facta
Desolata viris, sicut eremus, erat
Pro bene vestito Fabio Ioachime poetam
Mittimus investem nos tibi Simichidam
Non male vestitum tamen illum, Doride palla
Sed Latia tristem semiferumque toga
Qui tamen hoc etiam quod de Sybaritide terra
Venerit in silvas Romule Thybri tuas
Parte bona debere tibi Ioachime fatetur
Non ita nullius nomina frontis habet
Iure igitur peregrinatus fer pascua mecum
Romula, Secaniam te duce rursus adit.
Nudarum Chorus ille gratiarum
Blandarum Chorus ille ineptiarum
Pictarum ille chorus facetiarum
Seras convenimus ad lucernas
Sed serae tamen ante quam lucernae
Accedantur, in arce regis Hessi
Regis non per inepta gloriosi
Regum nomina perditissimorum
Sed per mustea regis ebriosi
Bacchi munera delicatiosi
Quare care Myli tuum vocamus
Tam carum caput, fidele pectus
Ad seras, et ad ebrias lucernas
Ponemus tibi nobilis ferinae
Partem, Calidonidosque propinqua
Missam indagine vepribusque silvae
Et nil praeterea, sed ipse tecum
Adduces breve symbolon, quod isto
Pacto conveniemus, ut luamus
Et vino simul et vacante mensa
Quicquid perdiderint et haec et illa
Quaeris nomina forte, Quaestor, Hessus
Hoepellus, Stibarusque Micalusque
I nunc esse nega chorum facetum.
Si memoratur Atlas caelum sudasse ferendo
Si tulit Herculeus sidera fessa labor
Si flammas rapuit Iovis alta ex arce Prometheus
Si Lunam superis abstulit Endymion
Te quoque posteritas credet Ioachime fuisse
Caelestes solitum scandere saepe domos
Qui tanquam astrifero sis nuper ab aethere lapsus
Astra, gradus, orbes, lumina, signa doces
Qui tam pulchra novae potuisti tradere luci
Scripta palam nullo tempore visa prius
Non ita pontigenam Venerem bene pinxit Apelles
Non ita Phidiacae numina sancta manus
Quam bene puberibus iuvenem deducit ab annis
Ad Musas docti provida cura Vidae
Hunc lege qui magni cupis aurea scripta Maronis
Tramite difficili non remorante sequi
Una fere patria est, non una est vena, sed ausum
Hoc sperare tamen dixeris esse Vidam
Cum nostra fugeres Laurenti nuper ab urbe
Cur me tanta tibi fallere cura fuit?
An quia me comitem fieri tibi posse timebas?
An quia quem cuperes fallere dignus eram?
At mihi dixisses abiturum mane, dedissem
Quae tibi nunc sero carmina missa vides
Omnia debebant non falsos inter amicos
Verba etiam falsam non habuisse fidem
Si tamen officii ratio te iusta coegit
Non est ad veniam ianua clausa tibi
Nam potius mandata tui contempseris Hessi
Quam patris, haec venia res caritura fuit
Interea haec age trade meo mea carmina Paulo
Serius at culpa carmina missa tua
Me, si forte roget, venturum dicito, sed quam
Tu prius huc redeas, posse venire nega
Quod si Pieridum tibi nunc subit ille sororum,
Quem modo iactabas, non simulatus amor.
Non te cura diu patriae damnosa tenebit,
Iam volucer certe Daedalus esse voles.
Iam tu Triptolemi cuperes conscendere currus,
Iam quoque si careas talibus, ire pedes.
Quod si cura tenet cari te iusta parentis,
Exspecta, nihil est cur properare voles.
Et si iam meliore loco res facta parenti est,
Non video cur non huc rediisse queas.
Auribus ut placeant Graiorum versa Latinis,
Res est difficili plena labore dari,
Praecipue numeros numeris qui reddere possint
Crede mihi paucos tempora nostra ferunt.
Quamquam sunt etiam multi qui fortiter audent
Carmina Romano vertere Graeca sono.
Cum tamen exhibeant nil quam quod fortiter audent,
Praestitit audaces forte fuisse minus.
Non tamen ergo sua fraudandi laude fuerunt.
Qui bona de Graiis nostra dedere bonis,
Sic Venatoris Romano carmine Thomae
Iam loquitur noster factus Aristophanes.
Non equidem totus, nec enim fuit utile totum
Vertere, quod melius comica Graeca sonent.
Hoc tamen ingenii specimen dedit utile Thomas,
Forsitan exemplum si placuisse queat.
Tu cui caecus erat prius et sine lumine Plutus
Aspice, num sumpta luce videre queat.
Cum neque sic magni tractes oracula Christi
Ut queat humani te puduisse loci.
Cum neque sic sophiae mysteria sacra sequaris,
Ut nolis levibus te recreare iocis.
Cum te nulla adeo curarum seria turbent:
Ut gerere a Musis corda aliena queas.
Cur mihi non animum nugas Hosiander ad istas
Quas damus a curis dissoluisse voles?
Et tua quandoquidem nobis praesentia rara est,
Et mea, nescio qua conditione, tibi.
Ne sit amicitiae tamen haec iactura, quod illa
Debuit officium littera testis agat.
Lugubris interea funebria carmina Musae:
Perlege sic videas funera sera, Vale.
Si quid Haloander sacratis legibus oci
Subtraxisse queas, ista prophana vide,
Non quia sint adeo sacratis dissita, ut ore
Hoc Musae possint erubuisse loqui.
Sed quia funebres imitantia carmina luctus,
Laetitiae cultus non habuere suae.
Nec tu Pieridum nunc es novus incola regni,
Cognita iamdudum Castalis unda tibi est.
Non opus ergo meas tibi depinxisse Camenas,
Quas satis ex ipso nosse colore potes.
Quod si forte tibi minus haec legisse vacabit,
Hoc satis est, oculo transiliente vide.
Sunt qui quod numquam potuerunt esse vocantur,
Moribus et vitae nomina falsa gerunt.
Tu quoniam vere, quod diceris esse vocaris,
Et quod te decuit nomen honeste geris.
Quid mirum si nostra tuis se moribus aequam
Exhibet officiis capta Thalia tuis.
Musica sume igitur grato munuscula vultu,
Quae damus et nostri hoc pignus amoris habe
Divinam, placido qui praefers nomine, pacem
Candida qui placidae munera pacis amas.
Pacifici placidas Regis te transfer in aedes,
Cum vagus occiduas Phoebus adibit aquas,
Mollia securae tractabimus otia pacis,
Qui chorus aetheriae pacis amamus opus.
Angele pacis ades, pacem fer, Veneris autem
Omnia pacificae plena quietis erunt.
Quamquam saepe soles pacem turbare loquendo,
Et sedet in lingua bellica virgo tibi.
Sed venias, quia pacis amans Deus omnia nobis
Laeta bono propriae pacis amore dabit.
Huc mi Compater huc adesto quaeso,
Postquam sol feret Hesperum cadentem,
Arcem tunc pete Regis imperantis,
Notos iam tibi cognitosque ab usu,
Montes scandere, nam chorus tuorum
Nostrarumque simul sodalium te
Exspectabit in arce consueta,
Atque ut cuncta scias, memento tecum
Nudae symbolon attulisse mensae,
Sed parvum sed inutile et minutum,
Nam magnis rata poena iam statuta est.
DIcere saepe tibi voluit Gaudere salutem,
Anxia amicitiae nostra Thalia tuae
Dicere sed variae caussae tenuere volentem
Non passae audaci currere, ut ante, via.
Quarum cum plures aliae, tamen omnibus illis,
Plenior, improbitas temporis huius erat.
Nam quis inaudaces hac tempestate Camenas,
Iudiciove probet consiliove iuvet?
Sic abiecta iacet contempti gloria Phoebi,
Palladis artisciae languit omnis honor
Rara suum studiis adhibet quem debet honorem
Gratia, rara suum littera pondus habet.
Artibus eximiis tantam invexere ruinam
Nuper honorificum turba professa locum.
Munera linguarum tam pessum cuncta dederunt,
Tam populo nugis imposuere rudi.
Ut sit in hoc ullis vix hiscere tempore tutum,
Qui colimus sacri Musica regna chori.
Qualiacumque tamen sint haec Gaudere Georgi,
Non deploratae conditionis erunt.
Spirat adhuc aliquis Musis favor et sua nondum
Deserit abiectas gratia Pieridas.
Dum te dum similesque tui non prorsus honorem,
Sacraque Musarum deseruisse iuvat
Tu tamen in primis nisi me vaga fama fefellit,
Unicus Aonidum diceris esse comes.
Macte tua virtute chori comes unice nostri,
Praemia virtuti sunt nova danda tuae.
Gratulor applaudoque tuae super omnia famae,
Nec laus hac melior quam sequerere fuit,
Ardua namque mihi res et praeclara videtur,
Inter opes studiis invigilare bonis.
Semper enim studiis inimica opulentia rerum est:
Ut status et ratio temporis huius habent.
Nanque vetus melior fuit et sapientior aetas,
Cum pulchrum doctis regibus esse fuit.
Cum res principibus nisi doctis nulla daretur,
Publica quo patriae cumque gerenda modo.
Tu quoque divitias doctae iunxisse quieti
Prorsus honorifica conditione studes.
Cunque trahant alios ad inertia ventris avari,
Otia, te studiis appopulantur opes.
Macte iterum virtute ista, qua gloria numquam
Accedet titulis clarior ulla tuis.
Me nisi fama chori vatum vulgata fefellit,
Nominis ista tui fama perennis erat.
Nam mea non possunt aliquam sentire ruinam
Carmina, sit Musas illa secuta licet.
Vive igitur missa laetus Gaudere salute,
Si qua potest Musis tristibus esse salus.
Sic tibi faustus eat sic sit sine nubibus annus,
Cuius nunc subeunt limina solis equi.
Sic te nec tergo videat nec fronte maligna,
Cuius hic apta deo nomina mensis habet.
Ut bonus esse soles nostris Hieronyme rebus,
Sive benigna dea est, sive maligna dea est.
Cumque alii dubiis seu certis casibus actum,
Vel male dissimulent, vel simulanter ament.
Solus fortuna retines in utraque tenorem,
Constantes animi quem retinere solent.
Cunque satis videar desertus ab exule Musa,
Nostra est in patria te duce Musa sua.
Tu quod erat certe sine me mihi triste futurum,
Exilium patria dulcius esse facis.
Nate deas inter Phoebaeia regna tenentes,
Corporis atque animi nacte decenter opes.
Debeo plura tibi quam debuit optimus olim
Temporis Augusto conditione Maro.
Nam neque tunc ullo fuerant sine honore Camenae
Nec sua principibus fama maligna fuit.
Tunc sua erant vulgo non invidiosa poetis
Praemia, tunc censu non caruere scholae.
Nunc studia aversum frigent neglecta per orbem
Et vix quo miserum corpus alatur habent.
Et nisi neglectis urbs Norica praestet asylum,
Aut nulla aut tenuis vita futura fuit.
Qua tamen et talem nisi te fortuna tulisset,
Quid mihi cum turba Noris amoena tua?
Ante meos ergo viventis spiritus artus
Deseret, et rursus cum volet intus erit.
Quam tantis possim meritis ingratus haberi,
Nomine quanta tuo iam mihi ferre grave est.
Quod tamen ingenio possum studioque fideli,
Non erit officii languida cura mei.
Et mea si vitam, quam sperant, scripta merentur,
Forte aliqua hoc veniet nomine vita tibi.
Qui quod habes veris nomen virtutibus aequas
Digne quidem versu sed meliore cani.
Quanta tua est probitas qui quae tibi scribimus olim
Vilia, laudari carmina digna putas?
Tale equidem nihil agnosco quod nominis huius
Mensurae ratio parvula ferre queat.
Dum tamen ingenue laudas mea, laude ferendum
Candorem ostendis pectoris esse tui.
Note per Aonii nemoris spatiosa vireta,
Tu quoque Castalio fonte Colere satur.
Quas tibi pro pietate tua persolvere grates?
Quae possum meritis praemia ferre tuis?
Quid nisi quod laudem, si quam mea scripta merentur
Deberi fatear tempus in omne tibi.
Qui me nil meritum de te bene, fronte benigna,
Accipis et multa dexteritate foves.
Quae quia natura est tibi tam generosa, nec umquam
Parte bona similis desinis esse tui.
Certa meae venit de te fiducia menti,
Per te etiam nostras posse valere preces.
Cum sis Noricidae pars tu quoque magna Senatus,
Turbaque patronum te studiosa colat.
Non est quod metuam ne sit tibi nostra molestum
Carmina mansueta sustinuisse manu.
Accipe nunc igitur missi tibi scripta libelli
Et patriae laudis perlege scripta tuae
Non tamen hic opus est totum legisse libellum
Pene satis fuerat lemmata sola legi
Quod si forte tibi mea scripta Colere placebunt
Fac precor effectum quae placuere ferant
Sit tibi sit felix qui nunc novus inchoat annus
Integer, et nulla labe notandus eat
Sidera sic nullam cladem tibi saeva minentur
Sic tua te salvo sit tibi salva domus.
Unius immenso monumenta volumine dixit
Caeculus, errantis per duo lustra viri
Multorum exiguo monumenta volumine dixit
Hac duplici claudens fine Sabinus opus
Accipe nunc generosa tuas Germania laudes
Ni sis, ut solita es, nescia forte tui
Quanta sit ingenii, quae gratia carminis huius
Tam te scire velim quam rogo ut ista legas
Si qua fides tamen est senioris habenda Poetae
De Iuvene, oracli carmen id instar habe
Me nisi fama chori vatum vulgata fefellit
Gloria Pieridum prima Sabinus erit.
Cui verum non falsa dedit victoria nomen
Vincenti solida vincere docte fide
Si qua tui te cura tenet, sicut tenet, Hessi
Ad Madidi mecum vina bibenda veni
Quod si non mecum venias post ipse venito
Cum fuerint soceri prandia sumpta tibi
Invenies illic quod te invenisse iuvabit
Simpliciter plenum pectus amore tui
Cum nec finem habeat virtus tua maxima nec dum
In me profusa desinat esse liberalitas
Nunc quoque Sturtiade non desinis esse benignus
Quin vina mittis illa quae promiseras
Condita de veteri quae tu nova ducis amurca
E fece vini vina dicta sobria
Sic quoque nunc crescet meritorum turba tuorum
Augebiturque vera liberalitas.
Gaste salutiferi mysteria promere verbi
Docte bona nobis cognite Gaste fide
Cum tibi non desit facundae gratia linguae
Quique bonis vere candor inesse solet
Cum tibi sint et opes nec iniquae, nec nimis amplae
Sed quae sufficiant teque decere queant
Quid mirum si te placide studiosa colentem
Otia, doctorum candida turba colat
Quorum praecipuo quia me dignaris in albo
An meriti possim non memor esse tui?
Anne ego cum celebrem per nostras plurima silvas
Nomina, te tacitum praeteriisse queam?
Non ita me faciles adament super omnia Musae
Non ita me vatum numina sancta probent
Quae mihi nunc caro deducere carmina Gasto
Incipient, et tu carmine dignus eras
Dignus eras et qui nostris legerere libellis
Quique decus scriptis adiicerere meis
Sed tamen haec alias tibi liberiore feremus
Pectore, nunc aliud quod meditabar erat
Iam Sol hiberno fugiens Chironis ab arcu
Capripedem modico lumine Pana subit
Orgia nascentis prope sunt natalia CHRISTI
Gaudia quae nobis laetitiamque ferunt
Nos domini tecum genitalia festa colemus
Nos duo amicitiae maxima turba tuae
Nos duo fatidici non ultimus Hessus honoris
Et Lucas verae cultor amicitiae
Non opus ut speciosa pares convivia nobis
Fercula sunt tecum qualiacumque satis
Plurima non etiam perdemus vina bibendo
Cultores CHRISTI sobria vita decet
Tres erimus tecum, si quartum quaeris amicum
Adde Sigismundum, plena Phaselus erit
Si tibi forte alia ratione videtur agendum
Rescribas quid non, quidquid morere. Vale
Ter tribus atque tribus mensa est haec sacra puellis
Non tibi cui mater, qui pater ante, fuit
Si tamen et Bromium super hac libabis honorem
Pro numero Charitum Pieridumque bibes
Tredecimus Genio dabitur, sed plenior, haustus
Laetitiae reliqui laetitiaeque deo
Si qua voluptati debentur sobria sumes
Pocula, deformis sit procul ebrietas
Regis amans magnoque comes gratissime Regi
Quo non maiores possidet alter opes
Denique sceptrigero carus Keczmanne Poetae
(Regia nunc fatuus sceptra Poeta tenet.)
Cum sis sceptrigero carus Keczmanne Poetae,
Cuius tu Musas non simulanter amas
Cum tua non habeant aliquem praecordia fucum
Nec mens a lingua dissonet ipsa sua
Quid mirum nostros si non sis inter amicos
Ultimus, et multis si videare prior
Sicut amicitiae constabant iura fidelis
Donec in una annis pluribus urbe sumus.
Sic quoque temporibus debet constare futuris
Quo nos cumque loco fata futura manent
Ergo ego non patiar nostris tua grata libellis
Nomina non aliquo laudis honore legi
Non tamen huius erat mihi nunc suscepta laboris
Non etiam ratio haec temporis huius erat
Longe aliud fuerat quod nunc mea Musa volebat
Res tibi versiculis nota duobus erit
Lyncus et ipse tuas hodie veniemus ad aedes
Si vacat, et si nos forte venire voles.
Ecquod adhuc reduces quo nos adducere Musas
Possimus placido sidere, tempus erit?
Fallor an hanc fato melius currente reduxit
Versa remolliti numinis ira, diem?
Sic ego, Castalidum sic reddidit una sororum
Nec de gente novem carior ulla mihi est:
Quae modo fatalem casum clademque secutae
Indigno miserae vulnere concidimus
Spem nactae meliora dari iam numine Divum
Tempora, de tenebris tristibus eruimur
Et simul amissum studiis reparamus honorem
Heu nimium clades haec diuturna fuit
Quare age perge datum fatis urgere laborem
Cetera permittens, qui regit ista deo
Talibus Uranie dictis solata rogantem
In patriae rediit lucida regna suae
Nec tu Ghericola [Note: Vredeveld: Orig.: Ghericula] sive es vetus incola in urbe
Seu novus in nostris sedibus hospes ades
Ne tu vana putes nostra te voce moveri
Certa est, et causas res habet ista suas
Quas tamen hic nimium fuerit memorare molestum
Et fuit alterius temporis iste labor
Nunc age qui reduces poteras sperare Camenas
Me duce Musarum limina rursus adi
Me nisi versa retro fati vis certa fefellit
Iam suus ingeniis restituetur honor
Iam studia amissum decus et detracta resument
Praemia, iam virtus nulla iacebit iners
Nam quid ut humanis rebus studia ista negemus
Quae colimus? quae nam vita futura fuit?
Numquid ut indoctis regerentur et orbis et urbes?
Qua ratione nec hae stare, nec ille potest
Mille alias taceo caussas, si mille requiras
Qui sapis, occurrent milia multa tibi
Quisquis es aut parvi novus aut vetus accola Gherae
Ne sine iudicio scripta fac ista legas
Nos tibi, ne dubites, Pegnesida liquimus Urbem
Cultaque Thuringae venimus arva plagae
Non quia non fuerim meritis et honoribus auctus
Sed quia magna Scholae cura mihi huius erat
Quae me quo potuit semper dignata favore est
Huic ego me gratum qua ratione negem?
Hanc modo fert animus merito relevare iacentem
Si sinat hoc qui nos, quod sumus, esse sinit
Quis tamen hoc ausit de se promittere solo
Multorum series ista laboris eget
Accedent alii qui nos aut artibus aequent
Aut etiam ex ista vincere parte queant
Cetera succrescens moderabitur omnia tempus
Proxima iam tanget littora nostra ratis.
Quem iuvat Hessiaci faciem vidisse Philippi
Haec videat docta facta parerga manu
Nondum contigerat sexti confinia lustri
Floris ad huc primi tempore talis erat.
Tempore servilis quo dira incendia belli
Sustulit, et pacem per sua regna dedit
Reppulit insidias positas sibi fortibus armis
Fulmineo Francas terruit ense plagas
Exitium praesens elusit ab hoste paratum
Illius Augustum paenituisse ferunt
Omnes Europae reges conspexit et urbes
Cumque his certa sibi foedera constituit.
Pronior ad pacis, quam belli semper ad artes
Tanta gerens primo tempore, talis erat
Nunc quoque terribili quatiens arma horrida motu
Talis ad huc magnos fulminat ante Duces
Talis in arma viros rapit, et Mavortia sternit
Agmina, ceu gladiis obvia quaeque metens
Wirtemberga [Note: Vredeveld: Orig.: Vvittemberga] domos talem nunc esse fatetur
Hoc duce quandoquidem reddita tota sibi est.
Tanta sui primo potuit qui tempore veris
Illius autumnus conice qualis erit?
Quicquid erit, nisi mens veri praesaga fefellit,
Ipse brevi magnis tempore maior erit.
Hac ducis Ulrichi depinxit imagine vultus
Nil praeter vultus pingere docta manus
Quod si tam possent animi quam corpora pingi
Taliter haec aliis posset imago loqui
Florebam regno, atque opibus, me gloria bello
Extulit, eximio milite fortis eram
Qualis in imperium fuerim, nec tu puto Caesar,
Maxime si vivas Aemiliane neges.
Iam pulchra nimium felix mihi prole videbar,
Iam mihi summa bonae spes rata pacis erat.
Invidit fortuna, meosque evertit honores,
Et patrias fractis rebus ademit opes.
Exutus patria atque opibus tria lustra peregi
Tam sunt exilii tempora longa mei
Nec merui cur indicta ratione perirem
Quae fuerat facti certa decensque mei
Vidit, et ex merito quod iudicat omnia numen
Reddidit et patriam divitiasque mihi
Frivola Siggingi quo tempore bella repressit
Et capto pretium laudis ab hoste tulit
Insta meus pro me num moverit arma Philippus
Debita iustitiae gloria testis erit.
QUalis eras in flore tuae Spalatine iuventae
Talem nunc etiam gratulor esse virum
Cum soleant alios aulae corrumpere Regum
Miror te mores non posuisse tuos
Qui dum Saxonidos splendore moraris in aulae
Quinque tuae vitae lustra peracta vides
Da Curios Fabiosque mihi magnosque Catonas
Desinerent istic moribus esse suis
Quando igitur puero nihil es mutatus ab illo
Quem mea Bucolico carmine Musa canit
Si qua tuo temere Spalatine negaveris Hesso
Iam mihi longe alius quam Spalatinus eris
Ergo ubi pastus eris mensae condita ducalis
Insipidum panem vix habiture, veni
Nos tibi pro patinis numeros, pro carne libellos,
Pro condimentis libera verba damus.
Talia si potes esse veni, sed ut omnia possis
Quam venias ad me sis satur ante vide
Sed cur non venias etiam ieiunus ad Hessum
Qui verbis alios exsaturare potest.
Magne vir et certe meliori digne Thalia
Quae memoret laudi carmina digna tuae
Quaerere praecipuo cur me digneris honore
Caussa satis praesens, cum libuisset erat
Quod ni praecipuis clarus virtutibus esses
Non esset meriti gratia tanta tui
Quod nisi tam magno Regi carissimus esses
Non esses patriae gloria tanta tuae
Quas quia tam raras generoso in pectore dotes
Quod quia tam meritis nobile pectus habes
Dignus Homeriaco Thoma Grammere fuisti
Carmine, nec Musa tam titubante cani
Dispeream tamen et cunctos extinguar in annos
Ni tua perpetua nomina laude feram
Et tua Germanum non nesciet Anglia vatem
Anglia Germani sanguinis alta domus
Nunc non passa fuit brevis haec angustia longum
Scribere, et hoc quod habes vix rude carmen erat.