AD GENEROSUM ET MAGNIFICUM DOMINUM PAULUM BARONEM A SVARTZENBERG etc. Herbipolensis ac Bambergensis Ecclesiarum Canonicum etc. Dominum et Patronum Colendissimum suum, Helii Eobani Hessi, Heroidum Christianarum Dedicatio.
CUm iaceant tristes hac tempestate Camenae
Nec ferat optatam tristibus ullus opem
Ausus es afflictis tamen esse fidelis amicus
O decus et gentis gloria Paule tuae
Et cum te tituli decorent et stemmata avorum
Et sit imaginibus splendida tota Domus
Plus tamen hinc quod amas non ficto pectore Musas
Crede mihi verae [Note: Vredeveld: Orig.: vere] nobilitatis habes
Quae magis abiectae quo sunt et honore carentes
Hoc potior laus est has coluisse tibi.
Cum vel honoratas soleant pars maxima vulgi
Spernere, nec dignas ducere laude sua,
Praecipue clari quos gloria sanguinis inflat,
Et quorum validae facta tuentur opes.
Cum tibi sint et opes, cum sis et sanguine clarus,
Nec tamen has partes deseruisse queas.
Dignus eras cui perpetua de fronde coronam
Inciperent nostrae nectere Pierides.
Et cum nos etiam praeconia nulla merentes,
Laudibus immodicis per tua scripta vehas.
Cum decores nostras non tantum laude Camenas,
Verum etiam immeritis aurea dona feras.
Dignus eras quem cognato sibi nomine dignum
Inciperent nostrae ducere Pierides.
Incipiunt, iamque aeternos meditantur honores,
Quos tibi pro meritis inclute Paule ferant.
Utque tibi quondam faciles iuvenilibus annis
Inque sinu fotae saepe fuere tuo.
Sic tibi nunc cupiunt aucto melioribus annis
Non aliquo tantum displicuisse modo.
Quas igitur tecum primis Heroidas annis
Lusimus, has tecum restituisse libet.
Nam quia tunc cultus ignoravere decentes,
Et data vix natis forma sine arte fuit.
Ergo vagas patriam revocatas nuper ad arcem
Imbutas cultu iussimus esse novo.
Ut quemcumque leves inde egrederentur in orbem
Veste placere iterum candidiore queant.
Et nimium, quamvis lascivia sumpta deceret,
In forma vicii luxuriante fuit.
Ergo nimis longae fluitantia syrmata vesti
Visum erat artifici praesecuisse manu.
Quaeque nimis laxae velabant corpora pallae
Dempsimus, et longae pendula texta stolae.
Responsura habiles contraximus omnia ad artus,
Forma prior castis non satis apta fuit.
Ordine deinde alio discretas ire puellas
Iussimus, et proprium quamque tenere locum.
Namque ita confuse prius et sine legibus ibant,
Ut foret incerti gratia nulla chori.
At mea nunc triplici discrimine turba puellae,
Audaces populo plena theatra petunt.
Prima loco positas vulgo subsellia praebent.
Quas Evangelii littera testis habet.
Alter habet mistas vero falsoque sorores,
Tertius (ut fama est) omnia falsa locus.
Non ita falsa tamen nequeant ut vera videri,
Veraque si quaedam dempseris, esse queant.
Nam rudis historiae mala somnia miscuit aetas,
Diraque pro vero corpore monstra tulit.
Sic mihi mista tamen genus hoc sunt omnia veris,
Ut prodesse magis quam nocuisse queant.
Qui prius ergo vagi fuerant et in ordine nullo,
Iam fiunt ista tres ratione libri.
Praeterea maculas quas invexere notantum
Aere novo, nostrae seposuere manus.
Nos quoque natura nimium iuveniliter usi [Note: 1532: Orig.: ausi],
Scripsimus, audaci multa linenda manu.
Quae tamen ut veniam, quia sunt revocata, merentur,
Sic eadem vitio [Note: Vredeveld: Orig.: vivo] non caruisse pudet.
Dum tamen ingenui non sint ea signa pudoris
Frivola, me certe depuduisse decet.
Nam sua qui vere possunt errata fateri,
Se venia dignos qualibet esse docent.
Has igitur tali reparatas arte puellas,
Virtuti offerimus candide Paule tuae.
Ut qui virginibus semper comes esse Camenis,
Et solitus nugas sis adamare meas.
Hae tibi non cultas Musas Heroides aequent,
Musarum possint sed tamen esse loco.
Pieridum veros coluisti semper honores,
Haec sunt Pieridum pignora vera tibi.
Qua colis ergo sacras et adhuc tua numina Musas,
Cur non hic habeas Musica scripta fide?
Accipe vicina reduces a morte puellas,
Ingenio lusus convenit iste tuo.
Nam quia Musarum puer enutritus in umbra,
Numina nunc etiam non puer ista colis?
Quis non immemores, quis non causetur iniquas,
Si tibi pro meritis praemia nulla ferant?
Et cum Musarum cultores semper amaris,
Certatim hos aequum te coluisse fuit.
Salve summe tuae gentis decor, incluta cuius
Nomina perpetua laude virere facis.
Iam tua venturo virtus assurgit honori,
Amplius haud totam se tua fama capit.
Iam tua sublimis caelo se gloria tollet,
Qua vagus Oceanum Phoebus utrumque videt.
Tu modo nobilium sanguis generose parentum,
Adicias titulis signa fac ista tuis.
Nec te paeniteat nostras coluisse puellas
Quas damus officio gratificante tibi.
Tempus erit quo tu laudabere nominis huius,
Nec tua de Musis fama iacebit iners.
Atque aliquis nostri spectans monumenta laboris,
Hoc Paulus, dicet, nomine dignus erat.
Felix quem tales potuere adamasse puellae,
Ille est perpetua laude ferendus amor.
Dixerit haec aliquis, numquam tua fama peribit
Semper et in nostro carmine vivus eris.
Quod quamquam poteras per te praestare tibi ipsi,
Et tua se virtus teste superba fuit.
Plus tamen accedet laudis, mihi crede, quod ista
Laude tua dignus visus es esse mihi.
Accipe nunc igitur notas tibi Paule puellas,
Quamvis nunc niteant versicolore toga.
Protinus agnosces tamen ex levitate sueta
Ah pereant nimium quas iuvat esse graves.
Non tamen haec levitas in moribus esse putanda est,
Carminis est levitas non inhonesta mei.
Quod si nil aliud, color est tibi cognitus harum
Et facies certe nota pudica tibi est.
Nam nullas Veneres, non ulla Cupidinis arma
Non quicquam prae se quod sit inane ferunt.
Moribus assuetae castis castissima spondent.
Oscula, quae roseo mista pudore feres.
Ad quem nam potius desertae Heroides issent
Quam te qui meritum nominis huius habes?
Nunc igitur merito te talem Heroa petebant,
Tutior ut proprii nominis esset honor.
Accipe degeneres Heros generose puellas
Degeneres nisi tu ne videantur agas.
Et Musis sacer et Musarum exercite sacris
Exiguum vates accipe vatis opus.
Quod nisi me fallant animi praesagia, toto
Pectore laetatus iam mea scripta legis.
Vos ita Dii faciles, ita vos concedite Musae,
Causa nec est voti plenior ulla mei.
QUam legis, aeternam rebus paritura salutem,
Non est mortali littera facta manu.
Pone metus virgo superis gratissima, non est
Quem tremis, infestus nuntius iste tibi.
Ales ab excelso iuvenis descendit olympo,
Qui tibi non falso pectore dicit, ave.
Sed tibi quod notae non venit epistola dextrae,
Forsan et ignotus palmifer ales erat.
Ergone te superum cuiquam dubitabis amari,
Mirarique voles quale sit illud opus?
Fiet, et ut lente dubites credasque futurum,
Accipe de summa nuntia certa fide.
Qui super ingentis [Note: 1514: Orig.: ingentes] regnum tenet ardua mundi,
Cuius id immensum dextera claudit opus.
Ille ego sum deus, et rerum suprema potestas,
Cuius habes manibus nunc data iussa tuis.
Pone metus iterum nihil est hic virgo timendum,
Gaudia quin potius quae mediteris, habes.
Num credis iam turpe nihil tibi posse parari,
Cum placeas casto casta puella Deo?
Et ne virgineas longis ambagibus aures
Detineam, de te quod meditemur habe.
Laeta tibi gratare tua nascetur ab alvo,
Subque tuo verbum pectore fiet homo.
Verbum quo caelos terraeque creavimus orbem,
Quicquid et haec extra quicquid et intus habet.
At neque noster amor tactus patiere viriles,
Nostra nec exuta virgine mater eris.
In te per teneram descendet spiritus aurem
Noster, et haec uteri causa tumentis erit:
Nec dubita, qui cuncta potest id posse necesse est,
Et facile est nasci virgine matre Deo.
Ut rata sint veterum per te praesagia vatum,
Excipe nos casto virgo pudica sinu.
Est amor afflictae tandem succurrere plebi,
Quam cruciant multos tartara clausa dies.
Amissam miseris iterum reparare salutem,
Atque hominem nobis conciliare iuvat.
Fecimus hunc primum terrae de parte recentis,
Implerant totum femina virque genus.
Inde frequentandos quos nos plantavimus hortos,
Et facili dedimus iussa ferenda modo.
Excidit exiguo nostri reverentia lapsu,
Esse deos nobis se voluere pares.
Hac prius exciderat culpa, caelosque reliquit
Qui miseris noxae conditor huius erat.
Non tulimus caeli vacuam tot milibus arcem
Quoque repleretur nec mora factus homo est.
Iamque ab eo cedunt annorum milia quinque
Tempore, cum paucis quos numerare piget.
Sidera nemo hominum postquam super ardua venit,
Dum stupet imposita ianua nostra sera.
Hanc veteri clausam delicto virginis Evae
Tu facies partu virgo patere novo.
Namque quid hoc hominum genus in mea regna creatum.
Oppressum misere perfidus hostis habet?
Ergo graves dempto patiemur fine querelas?
Ergone saeve anguis semper inultus eris?
Flammifer assiduis resonat clamoribus aether
Solve salutifera vincula nostra manu.
Vincimur, et supera terras e sede movemur
Iamque sumus ventris pars quota virgo tui.
Frigida stabit hiems glacialibus alba pruinis,
Illo quo primum tempore mater eris.
Atria nec statues regali splendida luxu
Nulla tuo veniet pompa puerperio.
Utque pares animum tibi non ignara futuri
Pauperies ortus maxima noster erit.
Sic tuus ille orbis dominus sub paupere tecto
Aeditus, ignavum vagiet ante pecus,
In foeno et [Note: 1514; Orig.: est] paleis proprio Deus aeditus orbi,
Regibus exemplum quod vereantur, erit.
Nec taciti nascemur, erunt nova gaudia, fient
Omnia natalis lumine plena mei.
Agresti populo natum cantabit Iesum
Caelitus infanti turba ministra Deo
Numquid ut audisti dici miraris Iesum?
Hoc illo nobis tempore nomen erit.
Ortus ad auroram noster procedet, et ipsum
In cunis oriens sentiet esse Deum.
Nam tibi laturos e Perside munera, meque
Ducet adorantes praevia stella Magos.
Solus et antiquo crudelior angue Tyrannus
Herodes regni nomine tristis erit.
Namque canent illo sapientes tempore nasci
Qui regat Israel sceptra superba domus.
Quaeret in Hebraeo Iudaeum sanguine regem,
Multus in immiti concidet ense puer.
Ipsa puerque tuus vobisque minister Ioseph,
Ibitis igniferae proxima regna Pharo.
Nempe latens divina, sui nec prodiga virtus
Praesentem poterit dissimulare Deum.
Donec ab humana solvatur luce Tyrannus,
Natum ex Aegypto tunc revocabo meum:
Nata Deo, paritura Deum, decus addita divis
An quia legisti triste quid, aegra doles?
Ne doleas, nulli ignorant sua gaudia luctus,
Prudenter caelo vindice nemo dolet.
Non tamen ignoro quam sis animosa virago,
Fortiter in casus quoslibet ire potes.
Scimus enim sacris nondum satis apta dicari,
Quanta frequentandam feceris ante domum.
Scimus et ad sacras quam sancte vixeris aras,
O digna immensum claudere sola Deum.
Scimus, et ut credas numquam te virgo reliqui,
Me sine pars vitae nulla peracta tuae est.
Sive dabas castis manibus pia tura ministris,
Seu nivea ferres lumina vota manu.
Ipse aderam praesensque meo cupiebar amori,
Nesciaque es votis saepe potita [Note: 1514: Orig.: petita] tuis.
Hic meus ardor erit dixi, meus ignis in illa,
Haec est in thalamos digna venire meos.
Sed neque nubigeno descendam tectus in auro,
Nec mihi mentitus suscipietur olor.
Qualiter imprudens mentita est cumque vetustas
Viderit, ingenio nos meliore sumus.
Nostrum virginea verbum calefiet in alvo,
Ut solet a Zephyris crescere planta recens.
Sum tecum tecumque fui puerilibus annis,
Adque tuos mores officiosus eram,
Nunc quoque cum legeres virgo est paritura Tonantem,
Optasti posses illius esse comes.
Adstabam dextraque humerum complexus eburnum,
Tune comes dixi quae potes esse parens.
Nec mora de superis legatus Gabriel inquit,
Vive parens domino virgo futura meo.
I nunc et dubita quis nuntius iste, quis ales,
Quid sine mortali sis paritura viro.
Certa tui, non hoc hominum vulgaveris ulli,
Ista sed in tacito gaudia conde sinu.
Paulatim incipiet gravidus turgescere venter,
Nec vulgo metuas illa vel ista loqui.
Tunc ubi nos vitae primum donaveris isti,
Et populis pacem temporibusque feres.
Saecula nobiscum venient non qualia fama est,
Falciferum nato deseruisse senem.
Sed quae cum superis mortalia nomina iungant,
Et superas faciant sponte patere domos.
Ianua placati reserabitur aurea caeli,
Claudetur Stigii regia magna Iovis.
Quin etiam sanctae renovabitur ordo quietis,
Cessabunt curvae bella sonare tubae.
Caerula non aliquae consternent aequora classes,
Nulla cruentata cede rubebit humus.
Omnis odoratas populus conversus ad aras
Martia securo conteret arma pede.
Scuta virum et galeas mordax rubigo peruret,
Abiecto fiet gratior ense ligo.
Tuta locupletes proscindent arva coloni
Sponte sua pinguis luxuriabit humus.
Omnia liberius producet munera tellus,
Quae vix agricolis ante coacta dabat.
Cetera, quem paries, tecum Deus ipse, loquetur
Scribere nunc soli fas erat ista tibi.
Interea parva pondus gestabis in alvo,
Quod non angelici sustinuere chori.
Iam quod nemo potest nisi nos tribuisse roganti,
Accipe quod praestas omnibus ipsa, Vale.
Quam sine te non est tellus habitura salutem,
Ut partam per me possit habere, veni
Littera quod sparsis non convenit ista lituris
Hoc breve mortalis dextera fecit opus.
Dextera quae calamum vix nunc tenet aegra labantem
Hei miseram quanti ponderis urget onus.
Ausa humilis magno rescribere virgo Tonanti
Quam ferat, aggredior, mens mea, maius opus.
Quamvis nota satis tua sit clementia nobis
Maiestas cui non ista stupenda tua est?
Nunc tamen unanimi Princeps ter maxime regni,
Da veniam si plus quam decet, audet amans.
Et facis, et non est te uno mansuetior alter,
Audaces venia cogimur esse [Note: 1514: Orig.: ista] tua.
Tu facis ut precibus suffultus navita iustis,
Audeat immenso credere vela mari.
Martius ipse tuo confisus numine miles,
Non timet armatis obvius ire globis.
Denique cuncta tua pietate pericula temnit,
Quisquis gentiles non putat esse Deos.
Iure igitur magni servit tibi fabrica caeli,
Quicquid et haec extra quicquid et intus habet.
Iure capax regnum tibi terminat igneus orbis,
Si posset regni terminus esse tui.
Iure tuum nomen mundus reverenter adorat,
Te quando includit mitius ille nihil.
Ergo metus omneis posui, sic ipse iubebas,
Fas homini non est spernere iussa Dei.
Sic etiam iuvenum pulcherrimus ille monebat,
Qui mihi non falso pectore dixit, ave.
Iam super Oceanum madido Sol crine pependit,
Flammiferae noctis nuntius ortus erat.
Sola fui thalamumque sera custode coegi,
In manibus Solimi carmina vatis erant.
Concipiet natum virgo paritura, legebam
Docta prius tanti mystica scripta viri.
Nascere magna parens, felix age fulgeat ortus
Afflictis dixi, gentibus affer opem.
O mihi si liceat quacumque in stirpe futura es,
Aptarem famulas ad tua iussa manus.
Quae te digna manet genitrix, o filia maior
Nulla potest laudes lingua referre tuas.
O et feminei, O et sine labe pudoris
Gloria, spes in te nostra salusque manent.
Tu quoque mundi opifex imple praesagia vatum,
Pondere te felix fiat onusta parens.
Fama Iovem falsum tot habet latuisse figuris,
Et tot ficticios monstra fuisse Deos.
Ante Deos ostende Deum, de virgine nasci,
Da populis solum te potuisse fidem.
Sic ego secreto mentis meditata recessu
Conticui, coram palmifer ales erat.
Qualis purpureum referens aurora colorem,
Qualis ab Oceana Lucifer exit aqua,
Talis erat niveo iuvenis vestitus amictu,
Mortalem credi non potuisse liquet.
Aurea caesaries humeros complexa comantes
Fulsit, et in dextra pacis oliva fuit.
Qui simul intravit tenebrasque removit obortas,
Curvato missum poplite dixit ave.
Obstupui, vocem timor abstulit, unde quod ales
Mirabar, clausas transiit iste fores.
Ne timeas Maria ille refert, nam spiritus in te,
Et tecum virtus omnipotentis erit.
Docta voluntatemque tuam, meque ipsa resumens,
Pareo mandatis orbifer alme tuis.
Labere perque alti tua regna voluminis orbes,
Mitibus haec oculis inferiora vide.
En iacet, et lacrimis mersus tibi supplicat orbis,
Sollicitas audi gloria nostra preces.
Dum loquor, ecce levi, velut auctior, ebulit alvus,
Pondere, nec laesi damna pudoris habet.
Ergo ego, quam toto cupiebam corde futuram
Quam colui tantis laudibus, ipsa fui.
Ipsa mihi placui, votis ignosce peractis,
Excidit in laudes inscia lingua suas.
Ergo ego digna fui mundo promissa iacenti
Solvere, et in terras ducere virgo Deum.
Digna fui, quis enim poterit te iudice falli?
Digna fui, quia te iudice digna fui.
Te mea virginitas, tua me clementia movit,
Non agitur forma Praesule noster amor.
Pulchra tibi mentis facie pulcherrime rerum,
Quod placui, sed non qualibet arte, iuvat.
Est aliquid placuisse Deo, super omnia matrem
Esse Dei, hoc meriti non leve pondus habet.
Scribis ut a primis mecum Deus egeris annis,
O pietas terris non habitura locum.
Ipsa quoque ardentes seu te venerabar ad aras,
Seu legerem clausa carmina sancta domo.
Seu tibi, non oculis hominum gestamina sumpsi,
Et nondum sacris apta ministra fui,
Tu mihi tu praesens amor et meditatio dulcis,
Una tibi semper cura placere fuit.
Ah quoties, quaerente aliqua quid sola fuissem,
Fingebam fluxo cingula lapsa sinu.
Caelestes adii te contemplata recessus,
Tu mihi tuta quies, tu mihi somnus eras.
Iusserat Anna parens, genitor Ioachime monebas,
Legitimo summum claudere fine decus.
Scilicet, esse viro fecundam prole caduca,
Quam [Note: 1514: Orig.: Qua] non mortali semine maius erat.
Quam bene constantem iuvisti in virgine mentem,
Quod non sum cupido tradita nupta viro.
Ille quidem caste, cui sum data nupta, sororem
Maluit, et prior est virginitate mihi.
Ad tua confugi supplex altaria, crevi
Virgineos inter parva ministra choros.
Nunc tribus incipio quartum superaddere lustrum,
Et mea primaevo flore iuventa viret.
Eligor Anna tibi magnum paritura nepotem,
O quanti generi flos erit iste tuo.
Sed tibi quid refero quae me prior omnia nosti,
Omne quod est usquam scitque videtque Deus.
Cuncta licet videas, semper licet omnia noris,
Saepe tamen dici te tua facta iuvat.
Nam quid odoratas votis placaris ad aras?
Et facili iustas percipis aure preces?
Clause [Note: 1514: Orig.: Clausa] sub hac lutea nostrae testudine carnis,
Littera praesenti traditur ista tibi.
Non precor ut valeas per quem valet omne quod usquam est,
Illud idem verum possit ut esse fave.
Mittere quam nequeo largitus es ipse salutem,
Nomen ut a victa morte redemptor habes.
Regna iacent certe mortis, te vita perempto,
Vix aliquis tanti qui peteretur erat.
Qualis apud manes fueris, quem viceris hostem,
Audet apud superos garrula fama loqui.
Vicisti, mors victa iacet, victorque redisti,
Plurimaque est reditus turba secuta tuos.
Iamque aliquis longa tecum de morte reversus,
Talia barbatos praedicat ante patres.
Est locus aeterna qua rupta voragine tellus
Panditur, et foedo sulfure fumus olet.
Accipit hic sontes animas locus, inque perhennes
Exercet poenas perpetuasque cruces.
Vestibulum ante patet longo incomplebile tractu,
Non est in stygia crassior umbra domo.
Illo nos serie saeculorum longa vetustas
Clausit, et Adami noxa luenda patris.
Post duo saecla ierant decies quinque orbis ab ortu,
Victaque mortali bis tria lustra Deo.
Venit ad aeternae noctis loca luminis auctor,
Nubila divinum dispulit atra iubar.
Tum nova degeneres lux aedita terruit umbras,
Victrices metuit plurima turba manus.
Nec mora disiectis patuerunt atria valvis,
Unde vetus Dominum turba secuta sumus.
Pars habet aeterno viridantes germine colles,
Corpora quos secum surgere iussit, habent.
Praedicat haec aliquis, sentit contraria vulgus:
Sunt tamen et Solymae credula turba nurus.
Illae etiam durae cum iam loca mortis adires,
Flebant, impositam pondus habere crucem.
Iam subit illius tristissima lucis imago,
Qua Iudaea tuo est sanguine facta nocens.
Hei mihi, qualis eras? Quantum crudele luisti
Supplicium, quod te non meruisse liquet?
Qualis erat quae te propere maestissima mater,
Est vinctum in mediis hostibus ausa sequi?
Flebat et in terram quoties defecta cadebat,
Vix qui semianimem tolleret unus erat.
Unus Ioannes custos fidissimus illi
Semper erat, nullo defuit ille loco.
Tunc ego, si qua mori maerendo femina posset,
Mortua funesto fracta dolore fui.
Namque quis ista videns dirae nova nomina mortis,
Plorantes rigido non secet ungue genas?
Territa neglexit leges natura suetas,
Morte tua, quando est nostra redempta salus.
Sol rubuit faciemque atro velavit amictu.
Informis medio nox erat orta die.
Omnia tunc stabili stupuerunt sidera caelo,
Vix etiam, misere quassa, resedit humus.
Per sua demissi ceciderunt culmina montes,
Saxa procul querulo dissiluere sono.
Multaque quae trepidum sunt visa horrenda per orbem,
Non tulit imparibus littera nostra modis.
Condoluit natura tuae rex optime morti,
Et merito, quia tu conditor huius eras.
Sed mihi quo maesti scripturae gaudia versus,
Tristia cum fuerint victa referre iuvat?
Tristia vicisti victorem mundus adorat,
Et solvit meritas terra redempta vices.
Non satis Eoos Aurora reduxerat ignes,
Vixque novum tremulo lumine mane fuit.
Nobilibus sumpsi pretiosa alabastra venenis,
Exanimes artus ungere cura fuit.
Forte duae mecum, cognominis utraque nostra est,
Gaudebant Comites illius esse viae.
Venimus ad clausi nuper loca nota sepulcri,
Deiectum grandi pondere marmor erat.
Ecce sed a dextris, dubitantibus omnia nobis,
Ignoti visa est forma stupenda viri.
Candidior nivibus vestis, coma purior auro,
Plurimus in pulchro lumine fulgor erat.
Constitimus, subitaque retro formidine lapsas,
Talibus impavidas vocibus esse iubet.
Lugentes Mariae nihil hic timeatis, Iesum
Quaeritis, est isto visus abire loco.
Rura prior Galilaea petet, sic ante monebat.
Dicite ut haec Petrus discipulique sciant.
Haec ita laetifico de te sermone locutum
Nescio, sed stupidas deseruisse puto.
Ipsa quidem nimio confusa timore resedi,
Praebuerant maestum frigida saxa thorum.
Namque ut erant longo nova gaudia mista dolori,
Laetitia hinc lacrimas aedidit, inde dolor.
Certe ibi dum comites fugientes assequor, aut te
Vidimus, aut oculos lusit imago tui.
Vidimus at certe, nec enim tetigisse, nec ante
Somnus erat, sacros procubuisse pedes.
Gratulor applaudoque tuae super omnia palmae,
At dolor a vultu peior abesse tuo est.
Dum licuit dulci obsequio te Christe colebam,
Unaque te requies posse videre fuit.
Testis Martha soror quam te constanter amarim,
Quo se desertam tempore questa tibi.
Dicebas memini, nil te res ista moretur,
Electa felix est tua parte soror.
Iesu noster amor, iam non moriture redemptor,
Iam non mortali carne vidende veni.
Langueo ut aestivis exustum solibus arvum,
Areo ut in sicco quae sitit herba solo.
Nunc mihi quot soles abeunt, tot metior annos,
Mensis habet spatium quaelibet hora mihi.
Nunc desiderio, iustisque doloribus angi
Nunc didici vero quid sit amore capi.
Ibimus, est animus, Galilaeaque rura petemus,
Sed tamen hic nobis ante videndus eras.
Arva patent oculis vigilantibus obvia, caelum
Metior, at nulla spes mea parte venis.
Iamque abiere decem, tantum non saecula, luces,
Quas, quia sunt, potui dicere paene cruces.
Nec tamen appares, et nos te Christe volentes
Quaerere, nemo viam quae sit eunda docet.
Reddita testatur mundus tua signa renascens,
Gaudet et in reditu quicquid ubique tuo.
Nunc iterum spondent Solymi sua balsama colles,
Hierichus vernas exhibet alta rosas.
Verna Cupressiferae praetexunt pallia silvae.
Ornat Idumaeum florida palma nemus.
Nubifer aestivos aperit Carmelus honores.
Botrifera Engaddi vitis [Note: 1514: Orig.: Ergaddi vites] opacat humum.
Cuncta tibi redeunt, tecum simul omnia surgunt,
Nos sine laetitia, nos sine honore sumus.
Auctor ubi es, rerumque potens reparator Iesu?
In melius versi temporis auctor ubi es?
Vicisti, mors victa iacet, victamque fatetur,
Iamque triumphatas porrigit illa manus.
Victor ubi es? nec enim miserae te invenimus usquam,
Quaesitus longo tempore victor ubi es?
Dum queror ac mecum doleant, nisi falsa notavi,
Flexerunt tremulum lilia maesta caput.
Frigida pendentes commoverat aura capillos,
Respicio, nullus post mea terga fuit.
Vidi aliquid, species amor obtulit, inter eundum
Constiteram, et mixto laeta timore fui.
Aspicio loca nobiscum tibi culta frequenter,
Heu loca non oculis dulcia ut ante meis.
Grata tamen quia te referunt, quia grata fuerunt,
Sic etiam ex ista parte dolere iuvat.
Nunc tua quae possum pro te vestigia tango,
Et lacrimas propior [Note: 1514: Orig.: proprior] conbibit herba meas.
Aspicis haec oculis, sed non quibus ante solebas,
Nec lacrimae, nec te nostra querela movet.
An quia mortalis iam desinis esse, recedis?
Et mihi non ultra conspiciendus abes?
An quia peccatrix non sum te digna videre?
Heu cur illa timet crimina noster amor?
Digna licet non sim, potui tamen esse, videri,
Da veniam, pietas nunc ubi tanta tua est?
Quid meruere alii, si te mihi Christe negabis?
Quid reliquus maesta cum genitrice chorus?
Restat ut accedat nostro tua gratia voto,
Cura alias maestam nulla levare potest.
Hoc te Martha soror, rogat hoc qui lumine cassus,
Lumina quae videat te duce frater habet.
Te genitrix, te noster amor, duodenaque turba,
Te bonus hoc anima supplice quisque rogat.
Haec dilecte Deo iuvenis tibi venit ab illa,
Quae tibi quo licuit tempore mater erat.
Signa quid aspiciens gladium miraris utrumque?
Hic mihi causa fuit vulneris, ille tibi.
Vidimus his laesi morientis vulnera Christi,
Heu quantum miseros est meminisse dies.
Nunc tamen hoc peius doleo, quo longius has te
Meque simul terras deseruisse queror.
Pulsus in Aegeam Romano a Caesare Pathmon,
Incolere ignotam diceris exsul humum.
Quae simul ut nostras fama improba contigit aures,
Sensibus excideram mortua paene meis.
Idque ego iam dudum vel tale quid aegra timebam,
Docta satis casus posse timere graves.
Fortiter hic animus longoque induruit usu,
Pectoris haec non sunt vulnera prima mei.
Ante per immensum pelagus iactata malorum,
Ante in curarum gurgite mersa fui.
Tu quoque nostrarum comes et pars maxima rerum
Testis es afflictam sic potuisse queri.
Cum qua quicquid erat durum commune tulisti,
Adnumerans damnis vulnera nostra tuis.
Qui mihi quod carae frater solet esse sorori,
Cui fueram fratri [Note: 1514, 1532: Orig.: frater] quod solet esse soror.
Denique quem primum dilexi semper ab illo,
Illo, qui nobis omnia solus erat.
Qui moriens matrem tibi me mandavit, ut esses
Tu quoque desertae quod fuit ille mihi.
Defeci, terramque genu labente petebam,
A terra manibus sum relevata tuis.
Hoc pius aspiciens aliquis miseratus utrumque est,
Dixerat, ah quoties haec misera, ille miser.
Flebant et Solymae tamquam sua viscera matres,
Addidit immites impia turba minas.
Plura vetat meminisse dolor, quis cetera fando
Pallentes calido non riget imbre genas?
Omnibus intereras, mecum omnia dura tulisti,
O nec adhuc aliquo fine quietus agens.
Cur igitur tot passe [Note: 1514: Orig.: passae] animo subeunte labores,
Non mihi sollicito pectore flendus eras?
Cur non exciderim tam saeva exterrita fama?
Cur tua non nostrum vulnera pectus agant?
Tunc ego vel potui crudelior esse videri,
Quam quibus est propria mamma resecta manu.
Nata feris pavisse feras, tigresque luposque,
Non potui casto pascere lacte Deum.
Duritia potui superare Adamanta videri.
Si non quae pateris non meruisse querar.
Quae quamvis placuisse queant tibi forte per ipsum,
Qui mala postremis deteriora tulit.
Te tamen indigne plecti dolet. O mihi saltem
Quis dabit ut pro te tristia fata feram?
Cui, quod non penitus cecidi, quod paene revixi
Mortua, cui quod sum debeo, quodque fui.
Ut taceam qua me totiens pietate levaris,
Quanta animi fuerim sarcina saepe tui.
Omnia solus eras soli mihi namque relictae,
Postquam est in patriam redditus ille suam.
Ille decus nostrum, nostrae dator ille salutis.
Heu mihi cur nomen dicere triste fuit.
Nescio [Note: 1514, 1532: Orig.: Nescia] quae dulcedo meos renovare dolores
Hic solet, in dicto nomine vulnus erat.
Maternum exanimant [Note: 1514, 1532: Orig.: examinant] dilecta vocabula pectus,
Et tamen est quare commeminisse iuvet.
Sic quoque vicina iam lumina morte gravatus
Matris in indicto nomine mitis erat.
Tam miserae, fractaeque malis, passaeque dolores,
Dixisses quiddam blandius interii.
Ecquae vel potuit gravius vel debuit umquam
Quod peperit nostra mater amare fide?
Ecquae vel maius peperit? cui deinde per omnem
Cum partu vitam vivere peius erat?
Tempore ab hoc nostra quo terras venit ab alvo
Humano soboles corpore tecta Dei.
Quot tulerim duros non est numerare labores,
Tempore ab hoc paucis laeta diebus eram.
Laeta fui [Note: 1514, 1532: Orig.: fuit] tunc cum mihi missus ab aethere, dixit
Pectore non falso nuntius ales, ave.
Tunc quoque, cum tantam peperi sine crimine prolem,
Cumque darent illi tres tria dona Magi.
Laeta triumphata redeuntem morte videbam,
Calcantemque alacri nubila regna pede.
Spiritus a patria laetam quoque sede relabens
Vidit, eras nostri pars quota et ipse chori.
Cetera dura tulit sortis tenor omnia iniquae.
Quod iuvet est inter milia multa nihil.
Quae si cuncta velim numero comprehendere certo,
Frondiferas Libani dicere coner opes.
Quot cedros Carmelus alat, quot gignat odoras
Hierichus vernis solibus usta rosas.
Pauca tamen meminisse iuvat, quibus ipse notatis
Tu quoque pacifico tristia corde feras.
Frigora pauperiemque pati res dura videtur,
At nihil est, horum milia multa tuli.
Quem mihi tunc [Note: 1514, 1532: Orig.: nunc] animum credis dilecte fuisse,
Carmina vaticinans dum canit ista senex?
Maeror, et anxietas, dolor, inclementia fati,
Mater in hoc puero sunt obeunda tibi.
Non secus obstupui, quam si nil tale timenti
Hausissent medium tela cruenta latus.
Nondum convalui, nondum dolor ille resedit,
Ecce nova Herodes monstra tyrannus agit.
Audiit Hebraea venturum ab origine Regem,
Qui se de tanto pelleret imperio.
Protinus aedicto crudeli occidere mandat,
Quisquis adhuc linguae masculus esset inops.
Hic dolor, hic miserae plangunt sua viscera matres,
Saepius e medio viscera rapta sinu.
Saevit in innocuo crudelis sanguine miles,
Flebilius nihil hac caede fuisse potest.
Ipsa Deo monita Aegyptum fugitiva petebam,
Duxit Iosepho nos comitante puer.
Hic aliquot fatis, sed tristibus egimus annos,
Praebuit angustum lana colusque cibum.
Vix peregre patriam Galilaeaque rura reversi,
Instabat Solyma festus in urbe dies.
Venimus ad typici sacrum sollemniter agni,
Dum timeo natum perdere, natus abest.
Illum ego quaesitum tris soles anxia, tandem
Invenio sacros disserere ante patres.
Vix isto annorum duo tempore lustra peregit,
Et potuit tantos ille docere viros.
Crevit, et inde puer meliores induit annos,
Me vacuam vidit nulla dolore dies.
Iamque vir egressus sexti confinia lustri
In sibi praescripta coeperat ire via.
Per nova mirantes tenuit miracula turbas
Et novus in tota [Note: 1514, 1532: Orig.: toto] gente propheta fuit.
Testis es ante alios (nec enim te carior illi
Alter erat) quo se gesserit ille modo.
Quot miseros, quot monstra hominum, quot lumine cassos,
Reddiderit per tot milia nemo rogat.
Scis quibus interea curis gemebunda tenebar,
Certa dolorificum non procul esse diem.
Saepe gemens dixi: cui me moriture relinquis?
Quis dabit heu tecum me quoque posse mori?
Ille quibus potuit verbis lenire dolorem,
Saepe tibi dixit vestra sit ista vide.
Te quoque saepe gravis flenti discrimina fati
Non puduit madidas tergere veste genas.
Et mea saepe tuae lacrimae super ora cadebant,
Exciderem manibus cum resupina tuis.
Et iam tempus erat fatalem solvere morsum
Tristior affulsit quaelibet hora mihi.
Ascendit Solymam palma sublimis in urbem,
Exceptus veri regis honore fuit,
Inde sacra vulgus deturbat ab aede prophanum,
A turba saxis paene petitus erat.
Sex modo restabant quos vellet vivere soles,
Heu nimis in curas tempora longa meas.
Hic mihi nec luces tacitae nec tempora noctis
In lacrimas spatii sufficientis erant,
Anxia, sive aberat, quaerebam semper ubi esset,
Anxia, sive aderat, ne male abiret eram.
Omnia tu melius, mecum tu semper agebas
Omnia tu memori mente tenere potes.
Quis ferat [Note: 1514, 1532: Orig.: feret] illius noctis meminisse cruentae,
Quae cenam Paschae prima secuta fuit?
Vosne Cedroneae captum potuistis olivae
Immeritum sicca fronde videre Deum?
Ipse rapax amnis lapsas a corpore guttas
Sensit, et attonita mollior ibat aqua.
Territa diffugit sub opacam Cynthia nubem
Paene etiam caelo nox abitura fuit.
Mene quieturos posuisse cubilibus artus?
Mene relaxata mente fuisse putas?
Quolibet usque illum tam longa nocte trahebant.
Hac ego sum tacitis passibus ausa sequi.
Nunc ego per clausae rimas spectare fenestrae
Dum cupio, indigne saepe repulsa fui.
Vidi ego vel probris lusum, vel verbere caesum
Nullus in attonito pectore sanguis erat.
A quoties, ridente aliquo mea vulnera, flevi
A quoties supplex qualibus usque fui.
Hic quoque qua poteras miseram pietate, iuvabas
Egressus dirae limina nota domus.
Quis meminisse queat dirae scelera omnia noctis?
Non satis est tantis ulla querela malis.
Quot gelidae aestivis errant in montibus umbrae,
Quot matutino gramina rore madent,
Tot mea presserunt lacrimosi corda dolores,
Illa quae cladem nox mihi prima tulit.
Nox Acherontaeis intempestivior umbris
Nox tamen in curas non satis ipsa meas.
Tristior in nostras lacrimas successit Eous,
Et peiora novum vulnera mane tulit.
Vix caput extulerat trepido sol territus orbi,
Maestus in attonita perstrepit aure sonus.
Qui nova credentem populum per signa fefellit,
Qui se praesentem dixit adesse Deum.
Qui sua praetulerit sanctae ludibria legi,
Quem pro lege iubet Praesul uterque mori,
Rite coronatum Praeses Romanus Iesum,
Damnat ad extremam iustior ipse crucem.
Parcitis immeritae pubes Iudaea parenti,
Sic ego sic vestra voce levanda fui.
Hoc erat officium matri praestare relictae
O etiam veteri durius angue genus.
Et iam tota cohors portis erumpit apertis
Impositam collo baiulat ille crucem.
Qua licet usque sequor te solo tuta ministro
In latebris comitum cetera turba fuit.
Attamen et mecum quaedam venere sorores
Sed gravis has longe iussit abesse timor.
Non satis ipse oneri quoties cecidisset, amare
Vapulat, infecta surgere iussus humo.
Tacta rubebat enim, vestigiaque ipsa tenebat
Sanguine quae fuso fecit utrumque genu.
Quid facerem? totiens iacui iam frigida, flevi,
Nunc quoque, si quaeras: quid facit ista, fleo.
Quasque legis toto multas in carmine mendas
De lacrimis factas noveris esse meis.
Ventum erat interea mortis loca ad alta, paratae
Ecce sudes, clavos, arma, flagella, crucem.
Tunc ego, vel nullos potui sensisse dolores,
Vel potui humani cordis habere nihil.
Sanguine iam roseo ligno sudante pependit,
Transiit effossum militis hasta latus.
Iam mihi pendentes licuit tetigisse lacertos
Oscula iam nigro frigida ab ore tuli.
Dicite prolificae felicia nomina matres
Dicite de vobis talia si qua tulit.
Nulla tulit, nulla est aevo latura sequenti,
Curarum hoc pressit sarcina tota caput.
Tot mala, tot curas, tot iniquos passa dolores
Conqueror extremum longius ire diem.
Quoque magis doleam sine te carissime cogor
Vivere, qui miserae dulce levamen eras.
Non ego te aspiciam vestri mandata magistri
Historica populis insinuare fide.
Non mihi sollicitae numeranti taedia vitae
Artifici falles tempora longa mora.
Nunc quoque quae tecum quondam monumenta solebam
Visere, stant soli sola videnda mihi.
Illa ego, divitibus seu lucidus exit ab Indis
Seu niger Hesperiam lucifer intrat aquam.
Flexa genu praesens fletu contemplor amaro
Ille locus nostri signa doloris habet.
Illius apparent vestigia maesta perempti
Illius innocui caede cruenta viri.
Hic stetit, hic cecidit, saxo defecit in illo,
Hoc ego strata loco cum pateretur eram.
Haec illum crux alta crucem tulit inter utranque
Mortuus hic munda sindone tectus erat.
Hic me semianimem carissimus ille refecit
Ille per Aegeas nunc male pulsus aquas.
Talia dum meditor mecum tua semper imago est.
Tu procul hinc absis milia multa licet.
Ipsa quidem Solymis numquam exeo corpore ab oris
Mens tamen et caelos et tua regna subit
Mens spatio peregrina brevi quocumque volebat
Tollitur, et nullo limite clausa volat.
Haec igitur totiens ad te spatiatur et errat,
Carceris haec extra testea claustra sui.
Ipsa domo vidua tacito secreta recessu,
In meritas solvo dum licet ora preces.
Interdum repeto veterum praesagia vatum,
In curas olim carmina scripta meas.
Rara mihi est etiam reliqui congressio vulgi,
Quam quarum satis est vita probata mihi.
Hae quoque sunt nostrae quod possunt esse senectae,
Flos prior aetatis decidit ille meae.
Aufferor, inque dies venientibus opprimor annis,
Plena quater vitae sunt tria lustra meae.
Nec mihi scire licet quid agas carissime rerum,
Credentes etiam fallere fama solet.
Nullaque quae possit de te tot euntibus annis
Littera, vel minimum dicere, visa mihi est.
Nec tamen hoc miror, tot enim maria inter utrumque
Forsitan ingratae causa fuere morae.
At tibi qui nostro saepe est in amore minister,
Omnia mandatis fert mihi plena tuis.
Hinc licet agnoscam quid agas, tamen omnia vellem
Plenius, et digitis scripta videre tuis.
Interea loquitur pro te tua littera nobis
Orbi, non soli littera scripta mihi.
Littera quae vestri testatur gesta magistri,
Usque sub extremum non peritura diem.
Quo sane mortale nihil meditare libello,
Sidera sublimi vertice summa feris.
Sicut ubi radios visu penetravit acuto,
Prima avium caelo proxima saepe volat.
Abdita vidisti divinae scrinia mentis,
Mystica quo nobis cena peracta loco est.
Illa utinam nobis non ultima cena fuisset,
Aut esset propera morte peracta mihi.
Sed tamen hoc cessit melius populoque redempto,
Et quibus est recto tramite cura sequi.
Differri haud potuit quod opus restabat agendum,
Qua bona sit causa nostra querela caret.
Tu si quando potes maestam solabere matrem,
Cur vacat officio dextera fida suo?
Damna fer interea sortis patienter iniquae,
Iam patria felix divite civis eris.
Nec dubita post paulo Ephesum tua templa redibis,
Donec ab his curis vivus ad astra voles.
Ipsa feram placide [Note: 1514: Orig.: placidae] superantis taedia vitae
Quam precor ut paucis, qui dedit ille ferat.
Dum tibi sera venit metitur epistola, quantum
Thybridis a sacro fonte Caicus abest.
Nam tenet evictis nunc pulchra Tyatira curis,
Nunc ego nec felix Aematis esse velim.
Tu dubium emensus Tyrrhena [Note: Vredeveld: Orig.: Thyrrena] per aequora cursum,
Dura sub infami iura Nerone manes.
Quid tibi cum caeca doctor clarissime Roma?
Assuescet monitis numquid et illa tuis?
Quam metuo magnum ne quando fatebere Christum,
Ipsa tibi poenas exitiumque paret.
Hoc cecidere modo tot milia temporis huius,
Stultus ut imperium cum Iove Caesar habet.
Quam fuerat melius gentes docuisse minores,
In tua plus Asiae nomina laudis erant.
Roma potens toti caput est et praesidet orbi,
Et nimium propria laude superba tumet.
Tam firmam heu quantus labor est impellere molem,
Pondus praecipue cuius et orbis idem?
Ipsa refert patria partos virtute triumphos,
Et se praesentes credit habere Deos.
Ipse etiam superum socius pater urbis habetur,
Cui locat ardentes quaelibet ara focos.
Hanc tu posse putas tua per documenta moveri,
Quae sibi tot divos quot colit ipsa facit?
Et licet exsuperes divinae lumine mentis,
Et polyhistorico pectore cuncta feras.
Blandaque mellifluae cedat tibi gratia linguae,
In labris sedeat Suada canora tuis.
Saxa prius scopulosque trahes silvasque sequaces,
Antraque linquentes per nemus omne feras.
Quam tu semideum possis mollire Neronem,
Si modo se totum non putat esse Deum.
Sed pariunt magnam tam facta insignia laudem,
Tentatique satis fama laboris erit.
Quis neget hoc magno satis est voluisse Tonanti,
Res animo non re ponderat ille animos.
Quis neget haec ipsis Divis quoque magna videri,
Terrarum princeps sollicitare caput.
An potius fugiens operosae taedia vitae,
Vis tandem placida posse quiete frui.
Namque diu vasti iactatam errore profundi,
In portum par est applicuisse ratem.
Arma per et varii raptum discrimina belli,
Militis emeriti nomen habere decet.
Hoc tibi tu poteras Romam sperare daturam,
Nil hac desperes condicione licet.
Flumina sic retro spera reditura, lacusque
Ignibus arsuros, saxa futura feras.
Mortua crede loco pietas est omnis in illo,
Caesar ubi malus est, pax ibi nulla bonis.
Pars licet observet populi te multa tuisque
Audiat, et verbis credat inesse fidem.
Pressa tamen trucibusque minis iraque Tyranni
Dissimulat tacita quem colit arte Deum.
Ergo fuit melius Gentes docuisse minores,
Cur tua nunc virtus languida facta iacet?
Sed tua nec languet virtus nec gloria marcet,
Da veniam si quid noster ineptit amor.
Ut tua me miseram nimiis absentia curis
Conficit, incauta sic quoque mente loquor.
Candida floret adhuc nostras tua fama per oras,
Gloria nec meriti est illa [Note: 1514: Orig.: ulla] sepulta tui.
Postquam clara nova vidit te luce Damascus
Percussum, leges deseruisse tuas.
Moenia adhuc illa rima stant pervia, per quam [Note: 1514: Orig.: quae]
Diceris occulta cautus abisse fuga.
Illa etiam quae tu nobis aliquando solebas
Saepius in patria facta referre tua.
Illa vigent etiam nullis moritura diebus,
O sine non lacrimis enumeranda meis.
Immeritum poenis quibus affecere Philippi,
Flumina paene audent mutaque saxa loqui.
Hanc post fida tamen tua littera venit ad urbem,
Quam dederas veram testificata fidem.
Saxa Lycaoniae scelus indignantia Lystrae
Paene etiam mortis stant monumenta tuae.
Dicere Cecropios quo fregeris ore magistros,
Quam qui nil didicit dicere nemo nequit.
Qua virtute Ephesique minas Solymaeque tumultus
Viceris et Macedum Cappadocumque dolos.
Omnibus his tua scripta tamen transmissa leguntur,
O bona pro meritis dona relata malis.
Praeterea Galathas quis nescit adisse feroces,
Teque tuas Christo fassa Corinthus opes?
O electe Dei preco, decus orbis, ab ipsis
Quem tenebris luci est restituisse tuum.
O superum facunde comes fideique magister,
Fulmina sunt linguae singula verba tuae.
Fama est Ismarii gelidas ad Strimonis undas,
Omnia Threiciam monstra secuta chelin.
Moverit Amphion lapides Delphinas Arion
Ogmius impositis traxerit ora iugis.
Tu potes eloquio caelos aperire potenti,
Tu potes in terras ducere Paule Deum.
Cuncta tibi cedunt divinae munera virgae,
Tam fluit et linguae est aurea vena tuae.
Iamque renascentem membris vitalibus orbem,
Totum divini munere lactis alis.
Qualiter infantem tenui nutricula succo
Imbuit, et firmis passibus ire docet.
An nihil haec credes? an non ea gloria plena est?
Roma precor titulis defuit una tuis?
Patria restabant Persaeae moenia Tharsi,
Heu quantum a vestro Thybride Cydnus abest.
Quam fuit hoc nimium gravidae praestare senectae,
Romanis Cilicas praeposuisse tuos.
At fuerat sancta pro relligione cadendum,
Hanc prius hic fas te composuisse fuit.
Grata senescentis quaerebas otia vitae,
In patria poteras consenuisse tua.
Dulcibus intentus studiis crescentis Iesu,
Non quae prisca tui Gamalielis habes.
Aut certe ad gelidum melius vixisse Caicum,
Hic tua praecipuum gloria nomen habet.
Quod votis nisi saeva meis fortuna negasset,
Improba pars vitae non foret ulla meae.
Cresceret invisas nullum mihi tempus in horas,
Deiceret nullus pectora maesta dolor.
Nec me saepe cavo gemitus pulmone trahentem,
Tristitiae causam quaereret ulla meae.
Saepe meos blanda solatur voce dolores,
Iuncta comes lateri fida Perilla meo.
Ah quoties illa referente quid egeris usquam,
Plurima luminibus liquitur unda meis.
Nunc quoque perfusum lacrimis premit humida pectus
Fascia, concepto pondere facta gravis.
Praedita ut illa quidem facundae est munere linguae,
De te quot verbis tot mihi tela refert.
Tempora tum subeunt vitae male cauta prioris,
Per quae quicquid erat vivere crimen erat.
Non ego nobilium sata Lydia stirpe parentum,
Nupta viro maestas tota sequebar opes.
Praecipue gemmas Tyrios et avara colores,
Empta levi magno vendere docta fui.
Hos duce te quaestus, verissima damna, reliqui
Nuda prius, lucro facta beata novo.
Cuius et obstantes duce te nova signa per hostes,
Sumptaque pro Christo fortiter arma tuli.
Multa quidem vici nec vana pericula rerum,
Quae poterant ipsis pondus habere viris.
Quae, quia nulla meis debetur gloria factis,
Tot mala quod [Note: 1514: Orig.: quot] vici muneris [Note: 1532: Orig.: mumeris] omne tui est.
Tu potes extremi penetrare volumina caeli,
Praesentemque alta mente videre Deum.
Ille tibi quaecumque voles largitur et addit
Munera, ad exiguas non numeranda preces.
Illius exemplo miseros tibi cura iacentes,
Tollere et ad superas est animare domos.
Nec pateris quo tu periisti paene, perire
Vulnere, sed certa conditione iuvas.
Nemo quidem melius languenti consulit umquam,
Quam qui perniciem, quam levat, ipse tulit.
Hoc utinam videat qui se putat omnia Caesar
Cernere, qui nec se nec sua facta videt.
Terribilisque sacra stupefactus imagine vultus
Dicat, et hic tantus non putat esse Deos.
Quod non ille putat tantus quis credere possit,
Ille quod est verum forte putare potest.
Viderit hoc Caesar, quod non sperare licebit,
In patriam reditus iam tibi certus erit.
Sed prius, heu metuo, fluvios [Note: 1514: Orig.: fluvius] habitabit Oreas
Multaque per montes Oceanitis erit:
Quam sua destituant crudelem monstra Neronem,
Nominis o ipso vox metuenda sono.
Ergone te miseris sine fine carere necesse est?
Ergone non finem nostra querela feret?
Quin etiam nobis sperantibus optima, forsan
Adveniet mortis nuntia fama tuae.
Heu mihi si nostras quicquam tale arguat aures,
Cur ego praeterito fortis agone fui?
In talem superesse diem quid profuit, in quo
Hoc animi reliquum decidet omne mei?
Me timidam infaustae faciunt mala nomina Romae,
Visa precor celeres somnia ferte Noti.
Nunc tu quicquid agis seu dura negotia tractas,
Otia seu tuta dulcia mente legis.
Respice lugentem solita pietate ministram,
Quam si vis aliqua parte valere, Vale.
Sic mihi Zachariae sera te prole gravatae,
Dextera pro lingua saepe locuta fuit.
Non tamen est eadem ratio mihi muneris huius,
Nec mea conspecto numine lingua stupet.
Saepe manus nobis praesentibus illa locuta est,
Absenti loquitur dextra nostra tibi.
Da mihi te praesensque tui sit [Note: 1532: Orig.: sic] copia nobis,
Quam cuperem, quae nunc scribimus, ista loqui.
Accola fluctivagi rapidas ad Iordanis undas,
Inter inhumanas diceris esse feras.
Hirsuta pavidi vestitus pelle Cameli,
Silvestres mistis mellibus esse cibos.
Avia desertae postquam colis inter eremi,
Tecta nec ulla hominum nec loca culta subis.
Gratulor, et quoniam tibi sic carissime cordi est,
Vivere non alia te regione velim.
Nam mihi in hoc sterili prodisti natus ab alvo,
Venturum ut fieres nuntius ante Deum.
Nunc quoque te fama est adeuntibus undique turbis,
Taliter ex omni vociferare loco.
O qui praeteritae numeratis crimina vitae.
O quae mens scelerum conscia vulnus habet,
Ponite multiplicis commissa piacula noxae,
Ponite quaeque nocent, sumite quaeque iuvant.
Paeniteat scelerum pudeat vixisse tot annis
Non intellectae sub regione viae.
Vos adaperta manet caelestis ianua regni,
Iam tempus veniae, ne dubitetis, adest.
Talia multa ferunt mirantibus aedere turbis,
Et te praesentem significare Deum.
Inde superfusis in Iordane tingere lymphis,
Fassorum sordes milia multa suas.
Heu mihi quod nimium gravibus nunc opprimor annis,
Et vicina meas mors cubat ante fores.
Esset adhuc constans et crudior ista senectus
Officiumque agerent frigida membra suum.
Non ingrata domi subeuntibus otia curis,
Non tererem vana tempora longa mora.
Protinus his ad te fugerem, mea vita, relictis
Rebus quas aliae saepe morantur anus.
Non me tristis hiems, non torrida solibus aestas,
Non rigidum scopulis me prohiberet iter.
Omnia despicerem vulgata pericula rerum,
Atque annis fierem fortior ipsa meis.
Ut te perpetuae monstrantem dona salutis,
Conspicerem populi pars quota facta tui.
Sed vetat has partes et inutilis impedit aetas,
Nec Deus hunc animum, quod cupit, esse sinit,
Et nunc ille iacet per quem stetit ista senectus,
Qui fuit aetatis firma columna meae.
Sola domo vidua paucis obsaepta ministris,
Devoveo tardos in mea fata dies.
Quamquam quod superest vitae, hoc mihi nomine gratum est
Quod te grata Deo vita superstes habet.
Sive etenim sanctis te nuntia fama Prophetis
Inserit, est quare vivere posse velim.
Sive docet falsi monstrare pericula mundi,
Adicitur vitae, quod venit inde, meae.
Denique quaecumque est qua [Note: 1532: Orig.: que] tu ratione probaris,
Corporis est certe certa medela mei.
Idque ego non aliud causae mihi credo fuisse,
Cur mea sit [Note: 1532: Orig.: sic] fato tardior hora suo.
Hora quater denos bis iam numerata per annos,
Migrandum propere nuntiat esse mihi.
Quam bene longaevae numero mala tempora vitae,
Quod non sum vacuo tempore iussa mori.
Nam cum difficilis flerem dispendia lecti,
Visa diu steriles inter habenda nurus.
Respexit miseram tandem Deus ipse senectam,
Et desperato iussit honore frui.
Iam me vita senex melioribus exuit annis,
Aevo debilior iam vir et ipse fuit.
Thura Sabaea Deo sanctas incendit ad aras
Zacharias, clausa solus in aede manens.
Adstitit aetherea delapsus ab arce minister
Angelus, et tales aedidit ore sonos.
Care Deo, confide, placent tua vota, tuisque
Ante Deum precibus gratia parta tibi est.
Uxor praecipiti tua grandis Elisabet aevo,
Iam tibi concepto pondere mater erit.
Nomen Ioanni statues insigne puello,
Hic sacer, hic fiet maximus ante Deum.
Adferet ille puer toti nova gaudia mundo,
Flamine sacra Deo pectora plenus erit.
Talibus esse fidem, quia nollet credere, dictis,
Egressus templi limina mutus erat.
Donec ad octavi ventum confinia mensis,
Aeris in lucem iam mihi natus eras.
Cumque propinquorum de nomine turba rogaret,
Nomen Ioanni diximus esse tibi.
Omnes ignota turbati voce negabant,
In nostra hoc aliquem nomen habere tribu.
Ipse pater sumptis scripsit pro voce tabellis,
Nomen Ioannes, quod ferat, huius erit.
Atque ita cum longo tacuisset tempore, tandem
Solvit in hos nuper guttura muta sonos.
Laudibus Israel Deus est et honore ferendus,
Vincula qui plebis liberat arcta suae.
Cornua venturae qui protulit alta salutis,
Gentis Iessidae sub ditione sui.
Ipsius ut sancti repleti numine vates,
Ante retro lapsos praemonuere dies.
Affore crudeli quo servaremur ab hoste
Tempus, et amissam quod repararet opem.
Ut nostros miseratus avos memor esset eorum,
Quae testamento condidit ipse suo.
Ut rata verba forent iurandi praestita iuris,
Quod tibi iuravit prole beate senex.
Ipsius ut posito faceremus iussa timore,
Nec manus hostili nos premat ulla iugo.
Ipsius ut sancti iustique colamus honorem,
Donec in hoc vivi mortis agone sumus.
At [Note: 1532: Orig.: tA] te sancte puer sibi deligit ipse Prophetam,
Venturi ut possis nuntius esse Dei.
Nec dubiae fiat per te via nota salutis,
Omnibus, et populo culpa remissa cadat.
Ex alto quoniam venia miseratus egentes,
Respexit vultu terrea regna pio.
Tristibus ut splendor novus illucesceret umbris,
Quae misero clausos carcere mortis habent.
Nostra ut in aeternam tendant vestigia pacem,
Semita quo nostros dirigat ista pedes.
Haec ita vatidico tacuit pater ore locutus.
Turba novum populi tota stupebat opus.
Hinc tibi quis melior studiis accreverit aetas.
Paene supervacuum dicere velle fuit.
Quis tamen ignoret quod adhuc impubibus annis,
Pectora iam sacro numine plenus eras.
Improba mentita est quendam [Note: 1532: Orig.: quondam] Iove fabula natum,
In cunis angues enecuisse duos.
Certe nulla meis insunt mendacia verbis,
In te plus animi quam puerilis erat.
Ac sacra tunc etiam celebrares sabbata, vix dum
Passus es assueto munere lactis ali.
Nunc positas hausto tingebas fonte corollas,
Et moto quaedam pollice signa dabas.
Saepe videbaris monstrare quid indice, tamquam
Nescio quae, stupida mente futura videns.
Iam iuvenis iamque utilibus maturior annis,
Iam poteras duri ferre laboris opus.
In loca transisti deserta silentis eremi,
Iamque ea non modico tempore regna colis.
Tempora quae gravibus Christo duce vivis in armis,
Haec sunt militiae signa petita tuae.
Iamque fere tua ter denos excedit in annos,
Vita novum meritis nuper adepta decus.
Nam tibi agnatum lavisse in Iordane Christum
Diceris, et mediis constituisse vadis.
Quem super ut patria delapsus ab arce quierit,
Spiritus, et castam se simularit avem.
Fama est auditam ceu patris ab aethere vocem.
Talia non humili verba dedisse sono.
Hic est ille meus dilectus filius, in quo
Sunt animi certe [Note: 1532: Orig.: certa] gaudia plena mei.
Nate meae requies et honor supreme senectae,
Nate ministerio facte beate tuo.
Non temere accessit magno tua gratia Christo,
Nondum natus ad haec tanta vocatus eras.
Saecula fatidici tua praedixere Prophetae,
E quibus haec aliquis carmina scripta dedit.
En sacer ante tuos mittetur nuntius ortus,
Qui paret atque tuas monstret inire vias.
Ille colet deserta, et voce implebit eremum,
Omnis iter Domino turba parate suum.
Protinus alta cavas implebunt culmina valles,
Vertice mons humili collis et omnis erit.
Recta videbuntur quaecumque obliqua fuerunt,
Aspera planities, omnia mollis erunt.
Hora feret miseris mortalibus illa salutem,
Nemo non isto tempore salvus erit.
His tua carminibus praedicta est gloria, sed te
Virtutem, testis maior, habere docet.
Namque ferunt dixisse tuo de nomine Christum,
Maiorem nasci non potuisse virum.
Non potuisse virum nasci virtute priorem,
Quem pariat socium femina passa marem.
Haec tam vera meas relevant solacia curas,
Taedia nec fessi corporis esse sinunt.
Et mihi nunc plenae languentia fila senectae
Rumpere, natura non prohibente, libet.
Postquam clara tuis meritis mihi vita peracta est,
Impia cur vetulam fata morentur anum?
Nunc tu, sive colis taciturnam solus eremum,
Sive tuum populi turba frequentat iter.
Illum nate roga quem tu lustralibus undis,
Abluis et mundi crimina ferre doces.
Illum nate roga pro me, rogo, nostra quieto
Tempora, et optato claudere fine velit.
Sic tibi sit viridis quantum volet ipse iuventae
Flos sacer, atque suum non cadat ante diem.
Sic tibi nulla parent saevi tormenta Tyranni
Heu quantum est rabidas non metuisse manus.
Sic, si forte volet, quem tu praecedis in orbem
Ipsum praecedas in sua regna, Vale.