SIC ubi nos nimium Golias perterruit ingens,
Nec quisquam poterat tanto certare Giganti,
Consilium Saulus quaerit num viribus illum
Coniunctis reprimat, iubet illud causa pericli,
Sed pudor atque hosti semper quoque firma tenenda
Sancta fides prohibet, nostraeque infamia gentis.
Saepe duces alii suadent ut milite iuncto
Opprimat hunc, fidei nec (clamant) esse tenendae
Iura viro, qui non fidei pia numina curet.
Et quoties nutat nitido Sol aureus axe,
Saul toties belli fortunam quaerere tentans
Convocat Imperii proceres, et noctis opacae
Tempora consiliis nil proficientibus illi
Consumunt, alio nam stat sententia fati.
Saepe quidem credunt sese invenisse medelam
Et reperisse modum quo tanti robora monstri
Conficiant astu, telis, vel fortibus ausis.
Sed quoties ortu Phoebeîa lumina splendent
Et venit in solitos campos certamina quaerens
Altigradus Golias, toties spes concidit illis,
Cumque animis ipsis omnis sapientia cassa est.
Et mora iam belli tanti tam longa nocebat,
Tardaque nunc armis lentus fastidia miles
Sentit, et assuetae languent cum corpore vires,
Et toties visi perterret forma Gigantis.
Nescio quo diuûm cum motus numine pugnam
Instituit Saulus, telisque hostilia castra
Oppugnare novis, nec enim certando Gethaeum
Vinci posse putat, spes est haec una salutis,
Concidat ut subitis telis improvidus hostis,
Duraque suscipiat propriis certamina castris.
Iamque parare iubet scalas, fundasque facesque,
Ingentes clypeos, hastas fortesque bipennes
Omnia quae castris poterant apta esse ruendis.
Noctis erat medium placido cum munere somni
Mortales gaudent alii, cum frondibus altis
Contectae volucres, antris cum bruta quiescunt
Omnia, cum regnant taciturna silentia noctis,
Nullus erat strepitus, tacito vaga sidera caelo
Fulgebant, nitidaeque micabant cornua Phoebes.
Incipiunt nostri gladios hastasque micantes,
Tela, faces, clipeos, galeas, scalasque parare,
Fit strepitus castris veluti quem audire solemus
Cum quatit arboreas frondes non flamine magno
Threicius Boreas: vel cum per saxa sonora
Delapsus tenui descendit murmure rivus.
Et credo hoc monitos hostes sensisse futurae
Consilium pugnae, nam vix pia coniuge licto
Stillabat patulum lacrimas Aurora per orbem,
Cum nos ancipitis subituri proelia pugnae
Egredimur castris, cum mox contraria surgunt
Agmina, et instructi telis et milite forti
Exspectant nostras acies et ad arma parant se.
Nos subito moti aspectu vestigia coepta
Sistimus et gelidus cor nobis occupat horror.
Utque solet silvis ignotis forte viator
Cum fert securos gressus et plurima mente
Voluens in pedibus gelidum si conspicit anguem
Qui varie intortus spiris crepitantibus horret
Et bifido nimium crudelis sibilat ore,
Territus ille pedem retrahit, sed pectora sanguis
Occupat, arrectaeque comae stant vertice in alto:
Sic nos instructi cernentes castra Gethaei
Constitimus pavidi, nec quid faciamus inertes
Novimus, egelido [(printer); sic: e gelido] titubabant membra tremore.
Utque solent summa tenerae mota arbore frondes
Flante levi Zephyro, sic nobis contremit omne
Corpus et imbelli nutant formidine mentes.
Et iam Sol omnes lustrabat lumine terras,
Et stabant acies immotae collibus altis.
Exspectat nostros accessus Barbarus hostis,
Nos illum contra, veluti cum robore forti
Praestantes aquilae cupiunt certamina dura
Miscere, at pugnas [(printer); sic: pugna] illis quae prima capessat
Addubitant, velox nunc haec nunc incipit illa
Consurgens fuluas in altum extendere pennas,
Sed quoties coepit, contraria proelia cernens
Affore, demittit conceptos pectoris aestus:
Talibus inter se cupidi committere pugnam
Alternant animis, nec quis prior in ferat arma
Noverunt, dubio quatiuntur corda timore.
[Note: Davidis adventus in castra.] Cum subito venit divino numine missus
Davides frater patriae laus maxima nostrae,
Servator, columen, decus et pietatis avitae
Assertor, tutor, regalis stemmate dignus.
Hic ubi desertis castris reperire nequivit
Non Heliab fratrem, nec me, nec Aminadab acrem,
(Una etenim cum aliis fueramus bella secuti.)
Protinus (ut nimium est audax et fortior annis)
Omnia deseruit pugnam spectare paratus,
Ac adit instructas acies, nos lumine ubique
Lustrat et inquirit per propria nomina fratres.
Certe ego cum udi (quaevis tibi numina iuro)
Non hominem fratremue meum sed numen Olympi
Cernere me credens melius sperare videbar.
Huic etenim solito maiori lumine fortis
Fulgebat facies, iam nunc quoque nescio in ore
Qui vultus fuerat, micat ignea ubique cupido
Ex oculis, casus non irrita signa futuri.
Vix tamen advenit, vix illum quaerere pauca
Dete tunc potui (reliqui nam longius inde
Parte alia stabant fratres) cum castra Philisteî
Surgere concipiunt, subito cum cuncta fragore
Armorum resonant, consurgit clamor ubique,
Et iam iam conferre pedem manibusque parati
Ad pugnam fuerant omnes, cum corpore vasto
Emicat Enachides crudeli mente tremendus,
Lumina saeva rotans et lentum hastile lacerto
Exagitans forti, veluti sub montibus altis
Cum draco decubuit, quem multo tempore vexans
Atra fames rabiem vacua nutrivit in alvo,
Egressus silvis pecudes conspectus in altum
Erigitur pedibus, sinuosaque colla retorquens
Ex oculis saevi respirat pectoris iras,
Quemque petat quaerit, tauri sed gramine laeto
Turbati incertum nunc hinc nunc inde recurrunt,
Inque orbem coeunt timidi: Sic impius ille
Conturbat nostras acies, nos agmine iuncto
Stamus et incerta pectus formidine capti
Iam nullas pugnas iam proelia nulla paramus.
Incipit ille ferox nostroque timore superbus
Irruit exclamans montisque cacumina linquit,
Non aliter quam si torrens brumalibus undis
Exauctus rabido fertur per summa fragore
Saxa ruens, hominum vastans pecorumque labores:
Sic etiam pedibus nimium velocibus usus
Immanis fertur Golias, non saxa retardant
Aspera, non frutices, sed robore cuncta supino
Prosternens duros lapides, truncosque rotundos
Proicit ad nostras acies, sed corda timore
[Note: Israelitae Fugiunt.] Correpti iacimus clypeos, hastilia, parmasque,
Enses, tela, faces, hastas celeresque sagittas,
Turpia pro forti vertentes pectore terga.
Ut vero ad summum pervenimus agmine toto
Montem, collectas acies mox denuo Saulus
Instruit et primos arreptis constitit inter
Armis, cum quisquis compellans ordine fratrem
Dicit, An atrocis vidisti tela Gethaei?
O patria, ô quondam felix, nunc viribus huius
Debellanda viri, summum qui voce tonantem
Increpat horrisona, nec numina sacra veretur
Et furit immensum nimium furialibus ausis.
O utinam exoriare aliquis qui tela superba
Destruat altigradi laetis successibus usus.
Ah veniat tandem qui nunc virtutis avitae
Sit memor et patriam miseranda peste ruentem
Liberet auxilio domini, quem perfidus hostis
Spernit et insanus crudeli deuovet ore.
Hui quantis opibus, quanto cumularet honore
Rex illum, quanta hic luceret gloria gentis
Iudaicae? posset quamvis non sanguine clarus
Divite coniugio regalem scandere lectum
Formosam stabili coniungens foedere Merob.
Proximus haec illis Davides aure patenti
Audiit et solito maiori pectoris aestu
Commotus dubia pugnandi laude movetur.
Et quamvis fuerat fugiens mea terga secutus
Non tamen hunc tanti virtus perterruit hostis,
Sed memor ille magis (quantum prius acta recordor)
Caelitus auxilium promissi ob munera regni
Sperans, magnanimi metuit nulla arma gigantis,
Atque viri verbis commotus pectore toto
Quaerit ut ancipitis subeat discrimina pugnae.
Nun hos nunc illos clam me (ne forte morarer
Audaces animos) celeri perquirere lingua
Incipit (ut nobis alii retulere rogati.)
[Note: Davidis verba ad milites.] Magnanimi Isacides, cur turpia vertitis hosti
Terga? quid exterret vos vana mente Philisteus?
Hei metus hic valeat, non sunt haec castra pudendo
Debellanda metu, non hin nisi fortibus armis
Est locus. Immemores an nunc virtutis avitae
Proicitis clipeos? ah non muliebria vobis
Pectora sint, moveant vos fortia facta parentum.
Quid tamen ille feret qui tantum vincere dextra
Victrici poterit, gentisque opprobria nostrae
Tollere, conculcans immanis tela Gethaei?
Dicite, quae spes est? aut quae sunt praemia pugnae?
[Note: Militum responsio.] Dixerat haec frater, respondet proximus illa,
Qui tantum audaci dextra superaverit hostem
Illum rex opibus regali coniuge dignis
Ditabit, propriae et cernet connubia natae.
[Note: David pugnam suscipere promittit] Hinc David: Vobis num nulla est cura salutis?
An domini nullum supremi gloria tangit
Ut velit altigrado saevis occurrere in armis?
Qui nos, qui regem, qui nostrae numina gentis
Impetit opprobriis diris, qui perfidus in nos
Irruit et campos nostros patriosque penates
Perdere conatur: nemo est quem dona movere
Regia nunc possint? si vos non numina caeli
Tam male spreta movent, animus nunc nescio certe
Pectoris excelsi quo nunc mihi gestiat aestu:
Nunc mihi mens suadet furibundi membra Philisteî
Sternere victrici dextra, nec numen Olympi
Ut spero sanctis coeptis pulchrisque deesset
Si modo quis fortis tentet discrimina pugnae,
Quod si nullus erit qui huius certamina captet,
Certe erit hic nobis animus pro gente paterna
Pro patria atque Deo saevum oppugnare Gigantem.
Dixit et his verbis multorum corda movebat
Qui iuvenis formam mirati et fortia verba,
Praestantes animi vires et pectoris alti
Laudabant ausus tantos iuvenilibus annis.
Haec Heliab frater (qui tum non longius inde
Constiterat) postquam percepit, corda dolore
Commotus surgit, nimiumque furentibus huius
(Ut ferus est) verbis iuveniles increpat aestus.
[Note: Heliab Davidi.] Quae tibi caeca vagae surgit dementia mentis
Infelix David, nimis alta mente superbe?
Quo nun castra malo nostra haec invisere iussus
Venisti genio? vetuli num cura parentis
Excidit ex animo, varios qui mente dolores
Sustinet infelix, qui luctu infirmus et annis
Supposita tremulos virga vix sustinet artus?
Cui te quo miserae spes esset parva senectae
Liquimus huc pugnas et fortia castra secuti.
An gregis et patriae tangunt te taedia curae?
Ut nec te senii moveat pia cura paterni
Te nec oves moveant nostrae spes unica vitae?
Certe ego te novi, nimiumque intelligo quis sit
Pectoris ille tui sublimis spiritus, et quod
Ut videas pugnasque truces caedesque virorum
Veneris, hei non te primis iuvenilibus annis
Haec decet impatiens et stulta superbia mentis,
Sed curare gregem nostrum patrisque senectam
Officum fuerat iuvenisque piissima virtus.
Arma gerant alii quibus est felicior usus,
Et quorum vires prudens sapientia regnat.
[Note: David ad Heliab.] Huic David contra: Quid me sic ore furenti
Alloqueris frater? num tanti iusta furoris
Causa tibi est? en haec nostrae sunt praemia curae?
Quid nam commerui iussu verbisque parentis
Vos visum veniens, an non inquirere belli
Iura mihi liceat? melius quo cuncta referre
Sollicito possim patri, qui tristis et aeger
Desidet, et vestros casus bellique labores
Discere sollicitus quaerit. Nec plura locutus
Discedit David, sed nondum pectoris aestus
Conciderant quamvis dixisset plurima frater,
Hunc etenim domini (quantum perdiscere casis
Praeterito possum) virtus et missus ab alto
Spiritus exagitat, fortis qui proelia pugnae
Suadet ut accipiat patriamque ferocibus ausis
Adiuvet: hinc etenim discedens plurima ubique
Quaerit et ad dubiam disponit pectora pugnam.
Fama loquax quae non unquam commissa tacere
Assolet, haec nostri fratris fortissima verba
Nuntiat ad regem, reppertum [(printer); sic: repertum] scilicet unum
Qui velit audacis confringere tela Gethaei.
Rex iubet adduci iuvenem, qui corde feroci
[Note: David adducitur Saulo.] Hunc adiens magnos praeclari pectoris aestus
Vix caelare potest (etenim quo cernere cuncta
Haec possem illius semper sum terga secutus)
Pectora gaudebant, radiabant lumina pulchra,
Et maior solito lucebat in ore venustas.
Hunc etenim domini permotum spiritus acer
Impulit, ut caperet pugnam pietatis amore.
Conspiciens illum Saulus sua corda timore
Perculsus iuvenem primis miratur in annis,
Fixaque in illius retinens sua lumina vultu,
Nunc spectat formam, nunc cordis fortia coepta
Miratur, iuvenis nunc cernens ora pudore
Ingenuo tingi miseret, quod viribus illum
Obiciat saevis, generosam ut perdat ab hoste
Pestifero vitam, variae tum pectora regis
Alternant curae, cum non tulit amplius illud
Frater et ad regem dubitantem talia fatur.
[Note: Davidis ad Saulum oratio.] Summe ducum, delecte deo, fortissime regni
Princeps, quid tanto terrentur corda timore?
Non metuat quisquam, valeat procul improbus inde
Et metus et stultam quotquot ludibria mentem
Conturbare solent, non est locus iste timoris,
Viribus hic opus est, opus est hic pectore forti,
Quod velit et possit rigidis nunc congredi in armis
Altigrado Goliae, quid nam nostra agmina terret
Tempore tam longo domini quae robore tecta
Nec trepidare metu nec Barbara tela timere
Nec quemquam debent. Nam qui vaga nubila caeli,
Qui mare, qui terrae totius maxima regna
Imperio regnat stabili, qui sedibus istis
Expulit immanes hostes, qui patribus istam
Exhibuit terram, nos nunc defendet, in illum
Si modo spem vitae ponamus fortiter omnem.
Hoc duce nequaquam contra hunc pugnare gigantem
Extimeo, qui non ullo virtutis amore
Efferus et nulla qui relligione movetur.
Huic ego me opponam, detur concurrere campo
Sentiet infelix quam non sit viribus illis
Par domino caeli duce quo mea brachia vincent.
[Note: Saulus Davidi.] Hinc Saulus iuvenem miratus talibus illum
Alloquitur verbis: O nostrae gloria gentis
O iuvenis tali non dignus ab hoste perire.
Quae te fata movent? aut quae sententia mentis
Est tibi? quod iuvenis tantum superare gigantem
Instituas, Non hunc iuvenilia vincere tela
Immanem poterunt, opus est melioribus armis,
Certe opus est nobis edocto milite, qui illum
Arte doloque queat prudenti eludere pugna.
Quid facies contra hunc iuvenis? sunt fortia certe
Pectora, laudo tuam tam forti robore mentem.
Ecce viro occurres qui duris semper in armis
Vixit et his primae contrivit tempora vitae.
Hic puer addidicit varii discrimina belli
Quo pugnare modo, quo motu tela librare
Debeat et quali deceat se corpore in arma
Ferre et ut hostiles possit deludere vires
Verbera qui novit non vana immittere dextra,
Verbera qui novit depellere corporis astu.
Hunc ego (confiteor) quamvis fortissima gessi
Saepius, extimeo, nec enim illi maxima tellus
Progenuit similem, valet hic et corpore et armis,
Et valet ingenio, tum quod durissimum in illo est,
Est ferus, immitis, saevus, miserescere nescit.
Esto tamen fortis, multo quoque fortior illo,
Es tamen indoctus pugnae, robustior aetas
Exspectanda tibi, donec cum viribus usum
Iungas, vi solus vires et corpora dura
Artifici mollire modo, qui corpus et alti
Pectoris exercet motus, non omnia fortis
Vincere dextra potest, animi prudentia maior
Est armis, fortes inter committere pugnas
Quae docet, hostilesque acies eludere fraude.
[Note: Responsio Davidis.] Dixit, at huic contra respondet Psaltrius heros:
O decus et nostrum columen, fortissime regum,
Omnia, crede mihi, non stulto pectore dicta
Haec tibi sunt, etenim est armis prudentia maior,
Neque ego me fortem, nec longo dico peritum
Usu (cur etenim non quae sententia mentis
Sit mihi confitear) domino sed fidere semper
Addidici, et mundi vanas contemnere vires.
Cur etenim domini manibus defensus iniquum
Extimuisse virum possim, qui numina caeli,
Qui nos, qui patriam, qui spernit sacra Deorum?
Quid valuere patres nostri qui milite pauco
Saepe graves turmas horum fudere gigantum?
Non tamen externis me fidere credito factis,
En dedit et nobis dominus quo discere possum
Non armis hominum, non saevi robore ferri
Fidendum, quoniam fortissima dextra tonantis
Omnia devincit: quantumque suprema relucet
Distans a patula terra vaga regia caeli,
Tantum hominum vires divina potentia praestat.
Nec solet hic gladiis sanctos salvare clientes,
[Note: Oseae.] Nec levibus iaculis, sed ubi spes nulla videtur
Hic sua demonstrat metuendae robora dextrae.
Ecce etenim quondam solus cum rure paterno
Pascere oves (primo hoc studium mihi tempore vitae
Commissum fuerat) cum sicut rustica turba
Assolet, in viridi cantarem gramine, nostros
Agresti cupiens cantu relevare labores.
Ecce leo venit completus sanguine rictum
Monstrum horrendum, ingens quo vix crudelius unquam
Vidimus, intorto contectus colla capillo,
Et curui saevis prostabant unguibus hami.
Lumina flagrabant animosa cupidine caedis.
Demisi calamos et rustica carmina linquens
Conatus volui visi spectare Leonis,
Irruit ille ferox haedos agnosque tenellos
Dissipat et mediis rapuit de matribus agnum.
Tunc ego consurgo (mirum, sed vera fatebor,
Cur etenim fallam, cum non sint praemia falso?)
Inflexumque pedum, quod pastorale solebam
Ferre decus, rapui, quo saevi terga leonis
Terque quaterque gravi percussi verbere, at ille
Vulnere commotus furibundo ex ore rapinam
Abicit et nobis crudelibus unguibus instat.
Non tamen extimui, sed contra audentior ibam,
Et laevum tenui convoluens veste lacertum
Exsertum dextra mentum linquamque leonis
Corripui valida, furit hic hinc inde rotatus
Verbere nunc caudae, nunc saevis unguibus in nos
Consurgens, sed non potuit se viribus ullis
Eripuisse mihi: linguam nec dextra prehensam
Antea dimisit, quam fractis faucibus ille
Concidit et nobis moriens solatia liquit.
Ne tamen hoc casum credas, en montibus altis
Ursus adest ingens, simili qui armenta furore
Nostra petens similes nobis quoque morte cruenta
Persoluit poenas. Metuam nunc arma Gethaei
Hae ego, qui rapidos ursos fortesque Leones
Auxilio vici domini: certa est fiducia mentis
Haec mihi, quod qui me rapuit de fauce leonis
Nunc quoque me illius saevis defendet armis.
Et sic fata volunt, quis sese opponet? et omnis
Vincenda est semper tristis fortuna ferendo.
Has ubi magnanimo depromptas pectore voces
Audivit Saulus, iuvenemque cupidine pugnae
Flagrantem vidit, paucis est illa locutus:
[Note: Saulus Davidi.] Vade age nunc iuvenis nostri laus maxima saecli
O pietas tali fato non digna perire:
Sed deus altisonans, qui terras numine dextro,
Qui regit aerias nubes pelagique pericla
Incolumem seruet, te nunc tueatur ab hoste
Crudeli, redeas te digna laude superbus
Fortiter haec vincens immania tela Gethaei,
Quae me, quaeque meos omnes patriosque penates
Perterrent nimium. Sed ne illi nudus inermis
Armato occurras, en haec mea corpore forti
Arma geras nec enim quamvis regalia tantum
Dedeceant iuvenem, patriam qui mente fideli
Defensare cupit, qui sese exponere laeto
Pro cunctis poscit saevi discrimine belli.
Dixit et hinc lacrimis in maesta cadentibus orae
Conticuit, tristi vox est conclusa dolore.
Exuit inde suas forti de corpor vestes
Regales habitus: galeam modo tegmina regis
[Note: Saulus Davidem suis armis induit.] Imposuit fratri: defendit pectora thorax
Regius, auratis armillis brachia fulgent,
Crura gravant ocreae non tali a milite quondam
Portari assuetae, duro fortissimus ensis
Appensus lateri splendenti flectitur arcu.
Haec ubi inassueto sumpsisset corpore David
Ocius hinc tentat num sic indutus in armis
Et librare gradus, et certum crura movere
Per spatium possit, solitos num corpore motus
Exercere queat: veluti cum ludicrum in armis
Exercet studium quidam, quem corporis astu
Certa inferre docet, vel verbera missa magister
Corpore et assumptis armis eludere in auras:
Sic quoque Davides nunc hinc nunc inde rotatus
Insolitum insuetis exercet corpus in armis.
Non tamen haec potuit membris aptata tenere,
Fortia non etenim solitos sua brachia motus
Crura nec officium faciunt detenta micanti
Aere, nec aurata depressus casside vertex
Sidereo solitos attollit lumine vultus.
[Note: David arma reicit.] Tum David, Non haec (inquit) mihi ferre suetum est
Arma gerant alii, magis haec me pondera ferri
Impediunt, nec enim mea membra exercui in illis,
An nisi ferratis potero superare Gethaeum
Hunc armis? Alia est longe sententia fati.
Sit dominus caeli scutum sit currus et arma
Qui me crudeli rapuit de fauce Leonis.
Dixit et ardentem nivea de fronte levatam
Deposuit galeam, totum quoque corpus ab armis
Liberat. Hunc Saulus nimium miratur et omnes
Aspiciunt regni proceres et qualia poscat
Arma rogant, ast hic regis tentoria linquens
Arripit inde pedum pastoris fortia sceptra,
Quaque suos fundam primos exercuit annos:
[Note: Arma Davidis.] Quinque legit ripa lapides felicia tela
Queis sibi pendentem ex humeris gestamina ruris
Complevit peram. Mirantur talia facta
Qui spectant alii, mirantur talibus armis
Hunc velle immanis devincere tela Gethaei.
His venit instructus telis, his vincere posse
Magnanimum Golian promittit frater et alta
Voce iubet diro crudelem indicere pugnam
Hosti, nempe venire virum qui viribus audax
Debellare velit flammantia tela Philisteî.
Et veluti tenera cupiens decernere ferro
Pro sponsa iuvenis, munitus fortibus armis
Invidiosa cupit rivalis pellere tela,
Et quamvis mentem durus perterreat hostis
Attamen huic casto quo flagrat pectus amore
Firmantur vires ut nulla pericula curet:
Sic etiam David sese committere morti
Pro patria instituit, validis quo viribus illam
Eripiat saevoque nimis defendat ab hoste.
Et iam concinuere tubae, iam tympana bombo
Terrifico resonant, praecones voce sonora
Inclamant hostem crudelia in arma vocantes.
Utque solet subito demissus ab aethere largis
Imber aquis crebro cui mixta tonitrua mentes
Exterrent hominum, resonat cum lucidus aether,
Et concussa leves elidunt nubila flammas,
Iamque ruunt fluvii resolutis fontibus agros
Vastantes virides, montano saxa fragore
Increpitant, gelidusque timor mortalia tentat
Pectora: sic nostris subito commotus in altum
Ut fuerat clamor terrentur Barbara castra,
Quidque ferat tantus strepitus, quid castra tumultu
Nostra repleta velint timida perdiscere mente
Percupiunt omnes, stant alto vertice montis
Spectantes alii timidique hinc inde recurrunt,
Ast alii quorum divina potentia stultas
Impediit mentes nostris illudere coeptis
Incipiunt stupidi, nec enim quid numen Olympi
Instituat norunt. Miseri quid pectore caeco
Gaudetis, magno haec constabunt gaudia vobis.
En nunc tempus adest quo turpia crimina iudex
Puniet omnipotens, iam stant tibi tempora poenae
Commeritae dudum, ride nunc improbe ride,
Mox tibi nunc lacrimae venient, mox vulnera saeva
Accipies nostros conspergens milite campos:
Ah miser ignoras serus quid vesperus affert.
Scilicet his vanis divina potentia rebus
Eludit mentes hominum. Nam cuncta fragore
Dum saevo resonant, nondum tamen omnibus illis
Et licet attonitis crudelia corda moventur.
Ipse etiam Golias pulchris spectandus in armis
Erigitur saevus primique cacumine montis
Consistens diros truculenti luminis orbes
Ad nostras vertit turmas, cum missus ad illum
Praeco venit subitus, tantumque resistit ab illo
Quantum quis posset iactu superare potenti,
Aspiciensque virum tremebundus talia fatur.
[Note: Golias ad pugnam provocatur] Magnanime has audi Golia, quas dicere voces
Me tibi Saul iussit nostri defensor et almus
Imperii custos. Non est quod mente superba
Despiciens nostras acies illudere nobis
Pergas, en tandem iubeo tua castra relinque,
Atque redito celer patrios cur are penates
Instituens, nec enim (summi tibi numina caeli
Iuro) quae facitis posthac facietis inulti.
Si pacem cupitis, pacis iam iura dabuntur,
Atque hinc semper erit stabilis concordia nobis:
Sin pugnas caedesque virûm, si fortia bella
Quaeritis, en etiam (ne quid dubitetis inique)
Nos non concursus pugnae, non ulla negamus
Fortiter audaci tentare pericula Marte.
Ne tamen haec credas mentitos pectoris aestus
En caveas moneo, nobis repertus et ille est,
Qui cupit audaci tecum concurrere pugna.
Hunc Deus omnipotens nostri cura optima regni
Defendet viresque dabit, quo fortibus armis
Te vincat, carnesque tuas genus omne ferarum
Dilaniet, talis tibi stat sententia fati.
Dixit et inde citis pedibus cursuque volanti
Agmina nostra petit, nec enim se credere dextrae
Audet crudeli. Summo sed vertice montis
Impius exsurgit Golias et murmure rauco
Proxima quaeque replet, surgit sub pectore forti
Ira dolorque simul, mentem nam verba movebant
Turpia praeconis: tunc sicut vulnere saevo
Forte petitus aper crudelis ore micanti
Exacuit dentes, auctorem praepete cursu
Sternere percupiens albens per pectora spuma
Defluit et crepitant collisis dentibus ora,
Sic Golias caeco commotus corda furore
Fortia in arma ruit, iam iam concurrere ferro
Crudeli exoptat, iam tunc sua castra relinquens
Vallis ad ima venit, talem cognoscere quaerens
Qui sibi serratis vellet concurrere in armis.
Nunc et utrinque suis steterant in montibus aere
Fulgentes acies, illinc stat corde superbo
Contemptor superum Chanaan, hinc agmine iuncto
Rex Saulus stabat pugnae certamen atrocis [(printer); sic: attrocis]
Cernere percupiens, nobis at corde micabat
Et timor atque anceps dubii victoria casus.
Terrebat Golias praegrandi [(transcriber); sic: peregrandi] corpore, at inde
Davides animat fidenti pectore frater.
Ipse timet Saulus ne sint iuvenilia coepta,
Haec nimium variasque movet sub pectore curas.
Cum subito in medium Enachides procedit et alta
Voce vocat iuvenem fortis qui proelia pugnae
Suscipiat, nostroque Deo maledicit et alti
Numina contemnit caeli sedesque deorum.
Isacides contra David virtutis avitae
Immemor haudquaquam sua fortia corda timore
Non languere sinit, sed contra fortior ibat,
Laeva pedum retinet, teretem sed dextera fundam.
Esique animus fidens cunctis praestantior armis.
Quem postquam vidit nimium iuvenilibus ausis
Praelia captantem Golias miratus et annos
Atque animi robur, contemptim talibus infit.
[Note: Golias Davidi.] O fortes nimis Isacidae, num robur avitum
Hoc vestrum est, tantis cum tellus fortis abundet
Vestra viris, durae cur sunt cunctamina pugnae?
O fortes nimium, nimiumque audacibus armis
Hic modo si patriae vestrae fidumque penatum
Est columen, princeps, tutor, defensor et auctor,
Tutamen ô audax iuvenis cunctisque timende
Immundis canibus, quid me fortissime pastor
Aggrederis tantis armis, quid funda lapillo
Haec instructa gravi faciet, quid tortile nobis
Hoc nocuisse pedum poterit tua rustica tela?
Num canis aut porcus videor, qui fustibus inde
Depelli possim? quin nunc me fortibus armis
Impetis et mecum concertas aere micanti?
Convenient avibus magis haec canibusque fugandis.
Quid tamen institues? nun vestrae numina gentis
Nunc tibi posse putas horam depellere mortis?
Te Moloch et Chamos perdant atque Astaroth ingens
Piscigerusque Dagon nostri fortissima regni
Numina, qui te hodie nostris sub fortibus armis
Vincendum tribuent, qui nunc vos aere nitenti
His manibus perdent, iacet en nunc gloria vestra,
Et calcata iacent Iudaeae robora gentis.
Si cupis en propera velox, infaustus et illas
Experiare manus, quae nunc re morte cruenta
Discerptum ponent avibus canibusque vorandum.
[Note: David Goliae.] Huic contra David: Sublimes pectoris aestus
Tunc iactes iubeo, cum iam victoria parta est.
Difficile hoc equidem non est contemnere vires
Has nostras, domini quae sunt mihi numine dextro
Firmatae, ast illas dextra superare potenti
Crede mihi labor est, non me iuveniliter ausum
Talia conspicies dubii discrimine belli.
Tu furis instructus telis, te ferrea ubique
Arma tegunt, longamque tibi fert armiger hastam.
Impie supremi contemnis numen Olympi.
Hoc ego confisus fortem te fortior ipse
Devincam. Magnum gladium galeamque micantem
Tu geris altigradus iusti contemptor et aequi:
Ast ego divino firmatam robore mentem,
Et galeam Domini fulcrum columenque salutis
Gesto, multiplici te scutum tegmine nutrit:
Sed me parma tegit fidei, quam nemo profanus
Viribus his poterit cunctis devincere mundi.
Tu contra summumque deum mundique regentem
Arma geris: sed me Domini suprema voluntas
Arma movere iubet, qui te per brachia nostra
Confringet, duce quo te nunc superare minacem
En potero corpusque tuum demittere laeto.
En Dominus per me nunc vestra cadavera saevis
Dilanianda dabit canibus, foedaeque volucres
Exposita in campis emortua membra vorabunt.
Impie cognosces quod non modo fortibus armis
Nos servat Dominus, sed quo sperare salutem
Vix licet hoc iuvat auxilio [(transcriber); sic: auxilo] . Nunc esse locutum
Sufficiat, manibus non verbis ista gerenda.
[Note: Pugna Davidis et Goliae.] Dixit et ad dubiae procedit proelia pugnae.
Non tulit ulterius cum talia verba Philisteus,
Sed ruit occurrens citius fortique lacerto
Ferratam vibrans hastam certamina poscit.
Hunc David contra, veluti cum pascua circum
Decertant taurusque ferox et torua leaena,
Irruit ille ferox inque aera cornua tollens
Ventilat, haec vero versutis fraudibus illum
Cedendo oppugnat nunc hinc nunc inde fatigans
Cornigerum, donec forti certamine victus
Florida purpureo conspergit prata cruore:
Haud aliter Golias et forti pectore David
Concurrunt campis, hasta configere pectus
Ille cupit niveum, propriis hic fortior annis
Occurrens velox celeri vertigine fundam
Aeriam torquet lapidemque emittit in illum,
Missus at ille volat veluti cum corneo ab arcu
Pennigera a docto dimittitur hoste sagitta,
Utque caput tollit Golias in fronte resedit
Suprema, qua commisso [(printer); sic: concisso] iunguntur ab osse
Et frons et nares, ipsam tunc impete forti
Iuncturam rumpens cerebrum confregit inane.
[Note: Golias vincitur.] Ictus at ille furit, tum terque quaterque rotatus
Concidit in faciem telluremque ore momordit:
Sicut ad ardentem titubans cum constitit aram
Victima, serta gerens capite et candentia farra,
Excipit in nivea libratam fronte securim,
Ast oculos illi mixtae cum morte tenebrae
Algifica capiunt, paulumque hinc inde volutus
Poplite deficiens graviter procumbit humi bos:
Haud aliter vasto percussus vulnere fratris
Procubuit Golias crudeli murmure frendens
Sicut aper laesis membris venabula gestans.
Armiger inde fugit fatum dum cernit herile
Et clamore gravi montes camposque patentes
Diffugiens complet castris mala nuntia portans
Barbaricis: sed tum felici vulnere stratum
Davides hostem cernens, accurrit, et ense
Detruncat proprio, sed aperto gutture sanguis
Erumpens virides campos ceu fonte rigavit.
Ast ego magnanimum fratris virtute Gethaeum
Devictum cernens subito fera castra reliqui
Ut tibi quos peperit natus cum laude triumphos
Narrarem primus, nunc ô pater exue tristes
Vultus, carnivoros afflicta e mente dolores
Abice, divino nam surgunt numine nobis
Tempora, queis tandem contusa a [(printer); sic: contusus] fortibus armis
Accaron alta iacet, nunc divite nobilis auro
Gaza, Geth, et validis muris nunc Ascalon ingens
Azotusque ferox nostrum periere per ensem,
Quae patriae fuerant pestis saevissima nostrae.
Talia tardigrado narrabat facta parenti
Samma volens annos verbis hilarare seniles.
At pater audaces animos et fortia facta
Percipiens iuvenis, diffusus mente senili
Quid faciat nescit, terrent modo dicta pericla
Expositus fuerat queis natus, gaudia mentem
Nunc recreant dubiam, quod tali victor ab hoste
Auxilio superum natus discesserit audax.
Utque diu dubius tacuit, mox ora resoluens
Fatidicas promit pleno de pectore voces.
[Note: Oratio Iesse patris.] O DEUS OMNIPOTENS, mens mundi, libera causa
Solus principium rerum finemque ministrans,
Nunc scio postremis quamvis confectus in annis
Paulatim moriar, quod tu Deus unus et usque
Custodis illos qui fido numina corde
Haec tua cognoscunt, qui nostros robore sancto
Duxisti patres, Pharii quo iure tyranni
Erepti possent promissas ingredi in oras.
Fallere qui nescis, cuius sapientia sola
Aeriam molem, Pelagus terrasque gubernat.
Scilicet illud erat quod nuper limina nostra
[Note: 1. Reg. 16.] Helcanides adiens vates, regalia sceptra
Promisit nato, qui nunc mihi clarus ab hoste
Magnanimo victor splendenti laude triumphat.
Nate vale felix, felicia tempora vitae
Sint tibi, non etenim promisit vana prophetes.
Hei mihi sed quantos nunc cerno lumine mentis
Iudaicae gentis contra te surgere motus?
[Note: Prophetia de regno Davidis.] Perfidus ecce ruit qui te demittere morti
Vult lupus, hei caveas fili mea maxima cura,
Dentibus en instat saevis, en unguibus uncis
Impetit, et rapido furibundus latrat ab ore,
Nate cave, moneo, crudelis robora monstri,
Non tamen extimeas, sed contra audentior ito.
Non etenim vincet, quoniam te surgere in altum
Aspicio gentis columen laus, fama, decusque
Nunc quoque te video firmatum robore regni
Imperio terras et prospera regna tenere.
Nunc quoque venturos nostra de stirpe nepotes
Agnosco, leges qui regni et fortia sceptra
Victrici dextra per saecula multa tenebunt.
[Note: Prophetia de Christo.] Fallor an et sancti video nunc numina Christi
Qui de stirpe tua natus terrestria regna
Caelitus inviset velatus imagine carnis?
Sed dolor ab quanto consurgunt cuncta tumultu,
Dum venit astripotens Messias numine dextro?
Quid facitis miseri, quid nunc per saecula longa
Hunc exspectatum precibus votisque parentum
Conficitis flagris miseris et morte nefanda?
Heu cohibete manus, divinus vulnere sanguis
Effluit et sacro tinguntur membra cruore.
Salve Christe decus nostrum qui dona salutis
Solus habes, nostris patribus promissus ab aevo
Primo, quo Domini leges contempsit Adamus.
Tu mundum saevi depressum daemonis ira
Restitues, tibi se mortalia pectora debent,
Terrificos saevi devinces daemonis aestus,
Qui fraude atque dolo nostrum genus usque petivit.
Perfide quid gaudes satana, demittere saevas
Tempus erit cristas, Christi cum regna redibunt
Improbe saepe gemes nigrum religatus ad Orcum.
Dixit et inceptos tenuit vox aedere motus,
Et sedet attonito similis qui corda timore
Distractus dubio nescit quo corpora flectat.
Interea iuvenis devictum viribus altum
Aspiciens Golian hostilis et impia turba
Non solitas quaerit pugnas, nunc pectoris alti
Spiritus occubuit, gelido constricta tremore
Membra rigent, nec quid caeca formidine capti
Instituant norunt: cum sic Cisseius heros
[Note: Acclamatio Sauli ad milites.] Intonat: Isacides celeri contendere cursu
Nunc opus est, validas nunc tempus prodere vires.
Sit mora tarda procul, nunc nunc victoria parta est
Davidis manibus, requiem non hostibus ullam
Cedite et attonitos crudeli perdite ferro.
Dixit equisque datas laxe dimittit habenas
Hortaturque flagris, verbis et verbere multo.
Raptus at inde volat veloci tramite currus
Atque rota celeri suprema cacumina montis
Transcendit, quem sic properantem filius acer
Ionathan aspiciens sequitur, mox Asada fortis
Illum, post Iosue et Ionadab, velociter illos
Insequitur Iapheth Ioramque ac acer in armis
Phinees et Manahes praestantes viribus ambo.
Hinc commixta ruunt emissis undique campis
Agmina, et hostiles crudeli perdere ferro
Exoptant acies, veterum quoque damna parentum
Ulcisci dextra victrici et fortibus armis.
[Note: Philisteorum fuga.] Haec ubi conspiciunt hostes sua linquere castra
Incipiunt glomerare fugam pedibusque citatis
Pulverulenta sinunt frondosi culmina montis.
Arma cadunt manibus, proprio tunc saucius ense
Saepe aliquis mortem subiens petit infera regna.
Sed magis Isacides properant velocibus usi
Curribus, et coeptos nequaquam sistere cursus
Instituunt, donec sceleratos fortiter ulti
Opprimere et vires illorum perdere possint.
Primus at hos inter praestanti pectore Saulus
Irruit hostiles acies et robore fortem
[Note: Philisteorum clades.] Elipha prosternit, Iesban validumque Balanam:
Abiron inde petit, sublimi et corpora clarum
Enachidem Sobalan, iaculo cui pectora duro
Traicit, at stricto fortis cadit Abyron ense.
Hoc ubi conspexit verbis praeclarus et armis
Othoniel iaculum rapuit quo figere fortem
Conatur Saulum, quod postquam Ionathan audax
Senserat, ingenti iaculatus tela lacerto
Non frustra emittit, medio nam poplite fortem
Vulnerat Othoniel, pede laeso concidit ille
Et trahit e forti moriens suspiria corde.
Successu hinc simili Sephyam Iothanque potentem
Confossos iaculis nigrum demittit ad orcum.
Hinc prope commissis manibus mox vulnerat ense
Mabdiel Asclonium, misera quem morte cadentem
Conspiciens Zebeon (non tu morieris inultus
Mabdiel) exclamat missumque in Ionathan acre
Detorquet iaculum, galeae quod vertice summo
Incidit, et vano sonuerunt aera fragore.
Occupat ast illum Sauli fortissima proles
Et niveo saevum demittit gutture ferrum.
Hinc alii venere duces qui fortibus armis
Devastant hostes fugientia et agmina caedunt.
Non mihi si totis stillarent fontibus undae
Castalidum, cunctas possem cecinisse virorum
Caedes, vel quotquot mortis subiere tenebras.
Asada nam fortis Zamam, Mezanque Naathque
Mortifero sternit gladio, Dimonius Achor
Magnanimum missa Sephum ferit eminus hasta.
Hebal Ananque ferox atque his iuvenilior annis
Achabor, uno omnes patre et genitrice creati
Phineia iacuere manu, Gazeius Abda
Concidit exanimis Iapheti caesus ab ense.
Hinc alii caedunt alios, furit undique ferrum
Et volat in caelum pulvis, ferit aethera clamor,
Missaque tela volant, pereunt hostilia late
Agmina, non aliter quam si de nubibus altis
Horrisono gravidae sternuntur grandine messes.
Hic furit immensum David simul et quibus armis
Truncarat Golian, hostilia corpora caedit.
Hoc cecidit Balach audax et fortior armis
Abda Iobabque ferox qui primo semper ab aevo
Tranquilla mutuo coniuncti pace fuere,
Et nunc ambo simul uno periere sub hoste.
Utque greges inter furibundo corde leones
Proxima quaeque ruunt quos forsan rustica turba
Exagitavit iners, sic tunc Iesseius Heros
Et Saul et simili spectandus robore natus
Infaustos caedunt hostes, necque ante remittunt
Inceptas caedes donec per prata Gethaea
Accaron elapsi tegerentur moenibus hostes.
Inde tuba reditus signum Cisseius Heros
Concinuisse iubet, Solymorum laetus ad urbem
Iudaeus tendit spoliis cumulatus opimis.
Quis queat illius describere gaudia lucis,
[Note: Israelitarum triumphus.] Qua pastor rediit Iessaeus victor ab hoste?
Serta gerit miles, ramis frondentis olivae
Compita sternuntur, depictis septa viarum
Aulaeis fulgent, resonant in moenibus hymni
Hinc quoque ferre pedes Saulus iubet ordine certo,
Ne turbata nimis veniant haec agmina in urbem.
Primus at hos inter David (quem Ionathan acer
Et pater eximius comitantur gressibus aequis)
Incedit gestans dextra victrice micantem
Altigradi Goliae gladium qui sanguine herili
Cominctus nimia crudelis caede madebat,
Et caput in laeva correptis crinibus ingens,
Queis tunc ornatus spoliis cum laude triumphans
Ad Solymi muros properat portasque patentes.
Huic at in occursum veniunt mox agmine laeto
Isacidum matres, nuptae innuptaeque puellae,
Et variis iuvenem celebrabant laudibus, illa
Tympana rauca sonans, alia at crepitantia sistra,
Altera multiforo decantat carmina buxo,
Ast aliae haec dulci modulantur carmina voce:
[Note: Iudaearum cantilena.] Nunc canas felix domino potenti
Et refer laudes meritas supremo
Qui gravi fortis rapuit te ab hoste
Nata Sionis
En venit nostrum decus et supremus
Gentis en nostrae gravis et benignus
Dux venit qui nunc superavit alti
Tela Gethaei
Gaudeas, en hic valido lacerto
Dum rotat fundam teretem beatus
Haesit in summa globus ille missus
Fronte Philistei
Hoc iacet fortis nimiumque saevus
Saepius qui nos gelido tremore
Pallidas cordis nimium supini
Terruit ingens
O decus nostrum valeas in omne
Tempus et felix moriture numquam
Vivito gentis columen supremum
Summaque virtus
Quis potest tanto iuveni decora
Laude conferri, nec enim parem illi
Edidit multa celebrata laude
Patria tellus
Mille nam quondam validus cecidit
Saul viros David decies sed illum
Vicit et campo viridi cecidit
Milia dena
Cedat en nostro domino potenti
Quicquid insanae posuere quondam
Numinis stulto nimiumque vano
Pectore gentes
Regnat et semper reget arce summae
Qui mare et caelum viridemque terram
Condidit fortis validamque molem
Sustinet omnem
Talia dulcisono modulantes verba tenore
Isacidum cantant matres, dum digna referre
Conantur iuveni, sed non hic [(printer); sic: hinc] carminis huius
Finis erit, manibus procul hinc psalteria vestris
Abicite, et longum valeant cava tympana vobis.
Hei mihi quos luctus, gemitus et quanta pericla
Illa dabunt iuveni vestris cantata camenis?
Haec animum incendent Saulo quo perdere regni
Conetur columen, Davides laudibus istis
Nudus, inops, exspes, terris depulsus avitis
Tristia sollicito patietur damna dolore.
Quo feror ignarus: satis en nunc aequora latae
Emensus fessam sicco sub littore puppim
Sistere tempus erit, volitantia nectite vela
Pegasides properamque mihi cohibete carinam.