[Gap desc: illustration]
Occubuit proprio confossus ab ense Gethaeus,
Sic Deus exiguis perdere magna solet.
Et simili satanan CHRISTUS certamine vincit.
Victori tanto plaudite sancta cohors.

MONOMACHIAS DAVIDIS ET GOLIAE Liber Primus.

[Note: Propostio.] MENS mea laeta novo vatum commota furore
Aonias undas et amoenos flore virenti
Parnasi vernos gestit conscendere colles,
Carminibusque novis paucis tentata priorum
Dicere: Iessaei iuvenilia proelia vatis,
Altigradum ut victrix illius dextra Gethaeum
Vicerit et patriam pulchris adiuverit ausis.
[Note: Invocatio.] Christe decus vatum felici numine nostra
Pectora contingas, sacrum mihi funde liquorem,
Ut possim solito maiores pectoris aestus
Te duce laurigero felici dicere Musa.
[Note: Narratio.] Ver erat et blandis Zephyris pallentia terrae
Frigora mutabant laetis successibus annum:
Iam nive depulsa pratis fecunda redibant
Gramina, iamque novis crepitabat frondibus arbor
Cum cupiunt laeti solitos renovare labores
Agricolae duram scindentes vomere terram.
Nunc aliquis nigris commendat semina sulcis,
Ah miser hostili casura haec semina falce.
Denique quisque suis intentus pectora curis
Instat et in longum spem capis educat annum.

Cum subito exoritur crudeli gente Philisteus
Gens inimica Deis, immanis, perfida, fallax,
Luxuriosa, superba, minax, crudelis, iniqua,
Contemptrix superum, venerandi nescia luris
Nil nisi vicinos et amicos laedere docta,
Quae nova sperati conturbans gaudia veris
Irruit et lato devastans agmine campos
Iudaicos, anni spem primis perdit in herbis.
Iam calcata iacent dura perfossa colonum
Arva manu, primae segetes sunt pabula equorum.
Agricolae hostiles cernentes robore duro
Tam saevire manus, agris villisque relictis
Tendentes tristes ad caeli numina palmas
orant auxilium, trepidans tunc urbibus altis
Involat hostilem metuens gens rustica turbam.
Consilium proceres capiunt quos regia Sauli
Continet ut possint hostilia viribus arma
Perdere et infaustam patriae depellere cladem.
Quos inter Saulus princeps animosus et audax
In manibus vitam, spem vitae ponit in armis,
Et certare manu viresque repellere per vim
Instituit fortis. Non haec sententia fati
Stabat, ut instructus telis aut milite forti
Hostiles posset patriae depellere turmas.
Quo ruis infelix? quis te furor improbus urget?
Quo properas Saul? siste pedem non fortibus armis

Milite nec lecto depelli haec agmina campis
Iudaicis poterunt, tuus hic armatus inermis
Aufugiet miles, Non hunc qui viribus isti
Hosti praevaleat tua regia continet alta,
[Note: 2. reg. 15.] An nescis quod te reprobum fortissima fecit
Quae mare, quae terras, quae caelum dextera terret?
Quo feror? an possunt perversi pectoris aestus
Frangere veridicae voces, vel verba diserta?
Hic ruit ah propriis immanem viribus hostem
Propulsare volens figitque patentia castra
Oppositas lato peregrinas agmine turmas
In Soccoth cernens et plenos milite montes.
Sed quoties voluit dextra tentare potenti
Hostes, huic toties miles diffugit inermis
Donec crudelem Goliam Iesseius Heros
Vicit et hostili perfudit sanguine campum,
Quem propriis caesum cognoscens hostis ab armis
Territus exhibuit telis sua terga petenda.
Ut vero iuvenis manibus victoria parta est,
In patrias aedes insigni laude triumphans
Iudaeus rediit: Davidem regia Sauli
Accipit et merito iuvenem dignatur honore.
Huius at interea fraternis laudibus actus
Frater Samma patrem cupiens hilarare senecta
Tardatum gelida patrias divertit in aedes,
Quem solum aspiciens (cursu nam vicerat omnes

Ut primus laudis fraternae nuntius esset)
Iesse pater titubans affatur voce senili.
[Note: Iesse ad Samma filium.] Dic mihi Samma precor, quis te mihi cursus anhelus
Affert? aut nobis quae tristia nuntia portas?
An salvi fratres alii, num salvus et ille est
David, languentis columen spesque una senectae
Quem modo dimissis ovibus vos visere iussi
Addens quae forti ferrentur dona tribuno,
Dic mihi num valeat? vel quis manet exitus illum?
Dixit et affectus male gratis tristia curis
Pectora sollicito consedit corpore, at illum
Ut paulum fessas vires animumque recepit
Filius attonitum solatus talibus infit.
[Note: Samma patri.] Non te cura pater teneat, non luctus inanis
Devoret infirmo confectum corpore pectus.
Omnia salva tibi, salva est tua sola voluptas
Davides, et eximio cumulatus honore,
Egregia victor ceu princeps laude triumphat.
Mira fero genitor, quae vix qui viderit ipse
Credere sustineat, quae sit Davidica virtus
Mascula, quaeque modo iuvenilibus egerit annis.
O utinam digno possem sermone referre
Omnia, quo nati virtutem discere posses.
Ah precor haec aliquis nostrae clarissima gentis
Facta velit scriptis aliis mandare legenda.
Nunc iacet infelix saeva cum gente Philisteus

Et nostrae periit terrae immanissima pestis,
Occubuere viri qui nos sine fine nocendo
Armigeris manibus campos vetuere paternos
Excolere, et vacuum fecerunt messibus annum.
Sed ne longa nimis verborum copia pectus
Discendi teneat cupidum, nunc ordine cuncta
Pandam, quae domini virtus, quae robora fratris.
[Note: Narratio Sammae.] Ut primum placuit depellere fortibus armis
Hostiles acies, proceres de gente supremos
Elegit Saulus, qui instructi milite prompto
Exciperent iunctis iniustum viribus hostem.
Praeconesque citi totam velociter oram
Circuitu lustrant cunctos ad bella vocando,
Nec vox vana fuit, regis nam voce vocantis
Permoti veniunt quotquot florentibus annis
Fortes hostili poterant se opponere dextrae,
Armatoque nitent Solymorum milite muri.
[Note: Iudas.] Prima tribus venit sancti fortissima Iudae
Exhibuitque feras praestanti corpore vires.
Dux erat insigni clarus virtute virorum
Asada consiliis prudens et robore fortis.
Huic caput alticomum defendens ferrea cassis
Tollebat pictas ad lucida sidera cristas,
Atque trilix auro compacta et fortibus hamis
Lorica egregium defendit tegmine tuto
Corpus, crura ocreae, atque armillae brachia claudunt,

Ast humero magnus dependens ensis in arcum
Falcatur curvum, fortem fera lancea dextram
Armat, et ingentem clipeum sua laeva tenebat,
Tergora quem tauri duris septemplicem in orbem
Includunt nervis, octava at ferrea lucet
Lamina [(transcriber); sic: Lamnia] , quam cingit purgati circulus aeris.
[Note: Beniamin.] Hinc venit instructus telis et milite forti
Beniamin, haud vanos respirans pectoris aestus,
Ionathan his princeps Sauli fortissima proles,
Et virtutis amans, quo non praestantior alter
Aut armis terrere viros, aut promere doctum
Consilium verbis. Dignus meliore parente.
[Note: Simeon. Gen. 34.] Hos Simeon sequitur veteris non immemor ausi
Quo Sichem cecidit violatae ob stupra sororis.
Hos ducebat atrox immani pectore Ioram,
Qui primos validis armis transegerat annos.
Huic etenim genitor suerat fortissimus heros
Tubalcan, quo non Iudaeis fortior alter
Horrida bellaci poterat deducere dextra
Proelia, qui natum castris nutrivit, et armis
[Note: Ephraim.] Instituit molles uti fulgentibus annos.
His comes est ingens crudelibus Ephrain armis
Gens assueta truci semper pugnare duello.
Gens inimica doli, sed apertae commoda pugnae.
Phinees his princeps, dextram cui clava trinodis
Armat, pantherae defendit pectora pellis.

[Note: Zabulon] Hinc celer adproperat terra deductus et alto
Assiduus Zabulon, pelago deducere classem
Doctus et insanis immanes flatibus Euros
Vincere, terrestri gens non incommoda pugnae.
Hos ducens Iosue ferrata casside crines
Presserat, at laevum defendit parma lacertum.
[Note: Dan.] Venit et insidiis aptus Dan fortis in armis
Consilioque potens, quorum dux saevus Iacob
Callidus audaci scibat concurrere pugna,
Corpore paruus erat, sed mentis viribus audax
Consiliis poterat multorum vincere vires.
[Note: Isachar.] Hinc coniuncta simul producunt agmina prompti
Isachar in castris validus, sed fortior armis
[Note: Aser.] Aser et audaci doctus concurrere pugnae.
Imperat his acer lucenti casside clarus
Armipotens Iaphet, qui iam florentibus annis
Prima exercebat varii ludibria Martis:
Illos insignis Ionadab cui plurima rerum
Cognitio circum spargebat tempora canos.
Hic quamvis multis curis depressus et annis
Esset et extremae sentiret tempora vitae,
Non tamen audaces posuit de pectore vires,
Sed stabant validae, coniunctaque fortibus armis
Ambitio aetati semper cognata senili.
Et quantum iuvenes praestabant robore, tantum
Prudens ingenii iuvenilia pectora dote

Vincebat, quae bellorum non infima laus est.
[Note: Manasses. Ruben. Gad.] At postrema tribus Manassis maxima venit
Et saevus Ruben Gadei et militis arma
Haec pugnare manu prompta et studiosa laborum
Gens tardata fuit, subito nam Iordanis ingens
Fluctibus altisonis surgens et gurgite rauco
Impediebat iter, quo vix superare furentis
Saepius et cupidi spumantia flumina possent.
Manassis populum verbis praeclarus et armis
Ducebat Manahes, Gadeos inclitus Achor,
Sed Ruben Ioas bellis assuetus et armis.
Ast ubi collecto Solymorum milite portas
Ingressi fuerant omnes qui fortibus annis
Pro patria poterant validi pugnare salute,
Ingemuit tanto succumbens pondere tellus.
Hos cito rex Saulus (quoniam mora longa nocebat)
Convocat ut doceat mores legesque sequendas,
Quae ratio castris, quae sit lex optima pugnae.
Est locus extra urbem patulus, quo milia multa
Convenisse queant, avidus quem nullus aratro
Scindit, nec resecat curvata falce colonus,
Sunt frutices rari, nec surgit collibus altis.
Hunc postquam pugnae cupidi et virtutis avitae
Convenere viri, mediam rex inde cathedram
Conscendit fortis sua et agmina lumine lustrat,
Queis bene perspectis tandem sic ora resoluit.

[Note: Saulus Israelitis.] Auscultate precor validae virtutis alumni,
Et delecta deo quondam sanctissima proles
Isacidum reprobus fallaci mente Philisteus
Quas struat insidias, ipsis exosa deorum
Consiliis gens crudelis, male perfida, fallax,
Qui modo corrupto promissae foedere pacis
Irruit, et saeva grassatur mente superbus.
Nunc calcata iacet peregrina falce repressa
Tempore quae fuerat nobis spes una futuro.
Cernitis agricolas miseros, qui sedibus almis
Pulsi spem vitae vestris posuere sub armis.
Hostis at interea nostris nunc fulminat aruis,
Et metit arboreos fructus, nunc pabula equorum
Sunt segetes nostrae quondam spes maxima vitae.
Quis ferat hos animos tandem? quis perfida coepta
Sustineat? gentis quis possit facta proterua
Ferre, vel ingrato quem fert sub pectore fastum?
En servata fide nostra gens improba, nobis
Insurgit, propriam quae nostro munere vitam
Sustinet, officiis tantis haec dona rependit?
Haec ne ferenda viris, domini quos sancta voluntas
Hos habitare locos iussit? quae terra parentum
Est data promissis, proprio quam sanguine partam
Incoluere patres, Hanc nobis Barbarus hostis
Vastat, et in molles surgit crudelibus armis.
O gens Isacidum fortis, num robore sancto

[Note: Gen. 14.] Quinque simul potuit se opponere regibus Abram
Et pavidos hostes felici fundere dextra?
An Iosue potuit totum cum milite forti
Hoc vastare solum, quamvis saevi arma gigantes
Ferrent? hic ne tibi toties iam perfidus hostis
Hoc impune feret? quis nunc virtutis avitae
Est memor? en quem nunc praestantia facta parentum
Tangunt? an nullum nostrorum gloria patrum
Incitat? ah tantam vestris depellite pestem
Sedibus, en patria in nostra nunc Barbara tela,
Barbarus en hostis felicibus errat in agris.
En miseri moveant afflicta mente colon:
Nulla salus illis nisi quam vos fortibus armis
Traditis, en vestrae moveant quas foedere lecte
Iunxistis nuptae, misere quas Barbarus hostis
Abripiet captas, nisi vestris viribus illas
Eripitis, moveat quaeso vos parvula proles,
Unica quae nobis nunc spes est gentis avitae.
An vobis patriam captam virtute potenti
Hanc tribuere patres, ut vos formidine victe
Servitium vestris natis et vincula dura
Linquatis miseris vestris hoc pellite terris
Omen et audacem contundite fortiter armis
Barbarum, ut a vobis discat sua regna tenere,
Nec petere externam patriam crudelibus ausis.
En ego me vobis trado, me filius huius

Haeres imperii sequitur, nos pectore forti
Aggrediemur eos, tantum formidine pulsa
Discite non causam vano praebere timori.
Nunc estote viri, nunc vestris delitet armis
Et decus et patriae virtus columenque petitae.
Dixit et ingenti tollens se pectoris aestu
Desilit, et velox crepitantia corripit arma.
[Note: Arma Sauli.] Et capiti galeam cristis fulgentibus aptat
Perspicuam gravibus gemmis auroque micantem,
Aurea cingebat quam splendens orbe corona,
Fortia sed fulgens ferro sua pectora thorax
Munit, et armillae lucentes brachia cingunt.
Sed femora et pulchris ocreis praestantia crura
Includit, lateri robusto accingitur ensis.
Laeva tenet clipeum, quem nemo quamlibet ingens
Immotum potuit manibus firmumque tenere.
Saul valuit solus tantum qui robore vicit
Isacides omnes, quantum leo viribus acer
Vincit qui in summis stabulantur montibus ursos.
Hunc septena boum cingebant tergora quorum
Ultima fulgebat argenti lamina, cuius
Termino in extremo radiabat circulus auri,
Lucidus ast umbo rigidi trepidanda leonis
Ora tenens vana specie terrebat inertes.
Hic insculpta patrum vidisses proelia et omnes
[Note: Scutum Sauli.] Quos patriam hanc propter casus pugnasque tulere,

Littore vidisses stantem virgaque potenti
Mergentem virides gelidi sub gurgitis undas
[Note: Exod. 14.] Aegypti proceres ipso cum principe Mosen
[Note: Exod. 17.] Hic nova percusso manabant flumina saxo,
[Note: Num. 11.] Et pia replevit crepitantia castra coturnix.
[Note: Exod. 17.] Hinc Amalech forti committit proelia dextra,
Et Moses gravidas tollens ad sidera palmas
Auxilium poscit domini. Pars altera fortem
Ostentat Iosue, qui primus Iordanis alti
[Note: Ios. 6.] Transivit vada, qui muros Ierichuntidos altae
Et clamore virûm stravit sonituque tubarum.
Hic clari querno pendentes stipite reges
[Note: Ios. 10.] Insolito reprimunt ingentem pondere truncum.
[Note: Iud. 4.] Illic erat Iahel muliebri et robore raptum
Malleum in adversi librabat tempora regis.
[Note: Iud. 6.] Hic sculptus Gedeon, hic forti pectore Iephte,
[Note: Iud. 11.] Hic ferus immodico spectandus robore Samson,
[Note: Iud. 14.] Quid domat iratum dextra victrice leonem,
[Note: Iud. 15.] Urit et hostiles coniunctis vulpibus agros.
Hic humeros tectus furibundi pelle leonis
Ore asini putris florentes milite caeso
Conspergit campos fugientia et agmina caedit.
Hinc humeros magno portarum pondere pressus
[Note: Iud. 16.] Egreditur Gazan, verum meretricis amore
Captus ah infelix prodit cum corpore vires,
Parte alia mortis sumens feralia dona

Occumbit muris atque hostibus obrutus ipsis.
Multaque praeterea patrum monumenta priorum
Cernere erat clipeo, quae fulgens undique limbus
Aureus ambibat, picti quo sidera caeli
Fulgebant claro radiantia lumine scutum,
Pleiades, Hyades, Perseus, nimbosus Orion,
Olenium pecus, Arctophylax, Helice, Cynosura
Et gemini fratres, aries, tum cornua taurus
Exagitans fortis, rutilantis brachia cancri,
Et Nemeaea fera, et molli cum virgine libra,
Scorpius, arcitenens, adversi cornua capri,
Et puer aurata coniunctus piscibus urna.
His furit instructus telis Cisseius Heros
Et movet armatas acies, hunc filius acer
Ionathan insequitur sanctae pietatis amator,
nec minus ancipiti doctus concurrere pugna.
Et veluti pecudes inter cum turba leonum
Irruit, eximio si forsan robore tauri
Sunt duo qui pecoris praestantes agmina ducunt,
Corpore praegrandes, qui cornua dura movendo
Exoptant hosti validas ostendere vires:
Sic patre coniunctus natus duo lumina belli
Ducunt instructas acies, atque ordine certo
Progressi cupiunt fortem committere pugnam,
Inscia mens hominum, divini nescia fati,
Omnia cum propriis manibus se vincere posse

Autumat, hei vanas ludit sententia mentes.
Sic etiam nostris ducibus longe altera stabat
A summo caeli domino sententia. Non his
Auxilium voluit telis divina voluntas
Tradere, sed paruis ingentes perdere vires
Viribus, et (mirandum) pastoralibus armis.
[Note: Expeditio Israelitarum.] Postquam etenim firmo gressu per florida prata
Audaces ferimur, prope cum iam castra Philisteus
Fortia sublimi fixisset vertice montis,
En depulsa metu festinans rustica pubes
Venit in occursum nobis crudelia facta
Enarrans, pecudes raptas, incendia, caedes,
Auxiliumque rogant, solito velocius omnes
Ingredimur cupidi scelerato milite campum
Sternere et ulcisci fratrum tristissima damma.
Mons erat excelsus quondam latebrosa ferarum
Lustra tenens, rigidi nunc belli castra futurus,
Arduus ascensu, late sed vertice campus
In summo patulus poter at fulgentia Martis
Milite complecti multo tentoria fixa.
Hunc rari crispant frutices aptissima causa
Insidiis levibusque aptus concurrere pugnis.
Occupat hunc Saulus, quoniam hinc hostilia castrae
Spectari poterant adverso in vertice fixa.
Vallis erat medio circumdata montibus altis,
Pascua laeta boum quondam, nunc commoda pugnae

Planities misero spargenda cruore virorum.
Huc cupit armatas acies Saul ducere, pugnae
Sumpturus specimen, quare mox ordine iusto
[Note: Instructio aciei.] Instruit ille viros, inter quos parte sinistra
Beniamin, at dextra Iudae fortissima tribus
Constitit, in medio Manasses, Ephrain acer,
Et Simeon audax, Zabulonque insignis in armis,
Quos sequitur Ruben, praestantia at agmina claudunt
Aser et insidiis aptus Gad, cingit at illos
Dan animo forti praestantia robora spirans.
Alarum turmas claudunt certare sagittis
Qui docti suerant ferientes eminus hostem.
Silvis delituit ordo contectus equestris
Ut primum coeptam turbarent impete forti
Pugnam e transverso figentes ora virorum.
Queis ita dispositis aciem fortissimus heros
Asada deducit dextram, sed Ionathan acer
Laevam, quos inter medius resplendet [(transcriber); sic: rusplendet] in armis
Saulus et audaci fert has de pectore voces.
[Note: Oratio Sauli ad milites] Abramides animis validi, nunc fortibus armis
Has aptate manus, queis duros ante labores
Pro patria a domino promissa saepe tulistis.
Non procul hostis abest, en hoc hostilia castra
Sunt defixa loco, pellendus milite forti
Nunc erit, aut servum praebendum in vincula corpus,
Nunc memores patriae, nuptas et pignora cara

Voluite, victrici patrios invisere dextra
Sit nunc cura lares. Pulchrum est audere paternos
Defensare locos. Pulchrum est pugnando tenere
Promissas nostris olim maioribus urbes.
Non vos luctificae mortis, non tristis imago
Bellorum moveat, forti quin pectoris aestu
Pergite, nunc hosti vestras ostendite vires.
Nunc animis opus est, nunc vos defendite telis.
Fingite nunc nuptas, et avos, carosque parentes
In vestris gladiis solam retinere salutem,
Pectori adaptetis vires et pectus ad arma.
Haec ubi dicta dedit acies instructa moveri
Incipit et pressam paulatim accedere vallem.
At veluti summis nutritus montibus ursus
Abreptis catulis per summa cacumina fertur
Murmure tabificum designans pectore vulnus
Raptorem quaerens uncansque hinc inde vagatur:
Sic animo vehemens inter prima agmina Saulus
Aestuat et magnum tacito sub corde dolorem
Contegit et saevis contraria rumpere castra
Exoptat manibus vix alto pectore vires
Abscondens, tanta est pugnandi saeva cupido.
At populus vanis clamoribus omnia complens
Fertur et obstrepero conturbat cuncta tumultu
Utque grues postquam pallentia frigora terris
Insurgunt, rauca clangentes undique voce

Coniunctae volitant hiemis mala signa futurae,
Sic etiam armorum strepitus clamorque vocantum
Auditur nimius, gemit ipso pondere tellus
Succumbens tanto, clamor cava nubila terret.
Utque Notus densas extollit montibus altis
Ingratus nebulas, siccus sic pulvis in altum
Surgit et elatus splendentia nubila scandit.
Interea castris sub Barbara turba moratur
Non efferre pedem, patulosue errare per agros
Cernere erat quemquam, veluti cum saeva luporum
Inclusis pavidos stabulis vis detinet agnos
Cuncta silent illis, non acri tibia buxo
Insonat, immani resonant nec tympana voce,
Non tuba dat signum, nusquam vexilla volare
Vidimus et nullo completos milite campos,
Non erat haec belli facies, sed tristis imago
Funeris, exiguo strepitant nam murmure castra,
Ut segetes faciunt cum flamma furentibus Euris
Surgit et incensis crepitant cum messibus agri,
Aut veluti rauco montanus murmure torrens
Fertur et oppositos truncos et robora silvae
Sternit, saxa movens: pavidus quae murmura longe
Exaudit pastor gelido cui frigore corpus
Correptum titubat, sic tunc hostilia castra
Incertum resonant rauco clamore virorum.
Tunc solito citius iussit nostra agmina duci

Saulus et ignaros hostes audacibus armis
Aggredi et Est manibus (clamat) victoria nostris
Iam glomerare manum ad pugnam et crudelia tela
Mittere conamur, stat mens concurrere ferro,
Et rigidos armis superare potentibus hostes,
Sed primos inter Saulus fortissimus alte
Ingreditur manibus clipeum atque hastilia vibrans.
Quo ruis infelix properantes sistito gressus,
Heu caveas nimium fortis tentare Philistî
Agmina qui clausis meditatur perfida castris.
Quid iuvat? hei nimium prompti velocibus ausis
Currimus ut saevum perdamus fortibus hostem
Armis, vincendi iam stat sententia certa.
Et nunc quisque suo confirmat pectora fratri
Consilio et monitis, iam bello imponere finem
Speramus nimis ah in nostra pericula prompti.
Iamque propinqua nimis fuerant hostilia castra,
Et sua quisque parans manibus crudelibus arma
Mense minas gelidae mortis vel vulnera saeva
Concipit hostili cupiens se sanguine tingi.
Cum subito resonant inimicis cornua castris,
Horrida vesano reboabant tympana bombo,
Et tuba terribili sonitu Taratantara clamat,
Tollitur armorum strepitus, consurgit in altum
Aera distento dimissus gutture clamor
Et velut emissi collisis nubibus ignes

Horrendo crepitu metuenda tonitrua reddunt,
Talis in immensum strepitus clamorque virorum
Exurgens quatit excelsi vaga nubila caeli.
Utque solent timidae damae cervique fugaces
Montibus in summis subito cum cornua rauca
Venantum resonant, inceptos sistere gressus,
Attonitique sonis arrectis auribus astant:
Sic subitus nostras clamor cum perculit aures
Terruit exanimes, timidis vox faucibus haesit,
Diriguere comae, gelido formidine membra
Obstupuere viris, nec quid faciamus inertes
Novimus, an coepto conducat pergere cursu,
Aut retinere gradus, multi formidine capti
Diffugiunt, salvas virides latebrosaque quaerunt
Saxa, iubet coeptos gressus Cisseius heros
Sistere et eventus belli spectare futuros.
[Note: Goliae descriptio.] Ecce vir immanis vasta se corporis alti
Mole ferox tollit, quo nil monstrosius unquam
Terra tulit, dubites hominum rapidumue ferarum
Attribuas numero, senos nam corpore longo
Vincebat cubitos, stant alto vertice vultus
Sanguinei, humana iam tunc quoque caede madentes.
Hei mihi quis terror pallentia concutit ossa
Cum recolo faciem, cum saevi luminis orbes
Cernere me credo, fluidos cum sanguine rictus
Mente agito, atque pares cum tanto corpore vires.

Heu mihi quantus erat, quam saevo lumine nostra
Agmina lustrabat, veluti cum torua leonis
Lumina voluuntur, paruo qui vulnere laesus
Respicit auctorem facti, micat igneus olli
Ex oculis furor, ingentes sed pectore vires
Concipit et longae irritat se verbere caudae:
Sic stabat dirus crudeli luminis orbe
Enachides Golias monstrum telluris opacae,
Aerea sublimi fulgebat vertice cassis
Auricomis splendens cristis, sed pectora thorax
Contegit, et corpus loricae cura trilicis
Aenea defendit, quinque illam pondus habere
Milia siclorum dicunt (hinc collige vires)
Crura tegunt ocreae, clipeum sed laeva tenebat.
[Note: Scutum Goliae.] Huic erat insculptum quicquid gens impia et atrox
Assolet in Divos mendaci fingere lingua.
Illic vidisses immani mole gigantes
Montibus exstructus alios superaddere montes
Ut possint summum caelo turbare tonantem.
Iuppiter in summo consistens culmine caeli
Fortia pallenti librabat fulmina dextra
Anguipedum metuens horrentia coepta gigantum,
Mox tamen exanimi correptus membra timore
Fulmine proiecto caelestia regna relinquit,
Suntque fugae comites alii quos summus Olympus
Continet, hos sequitur pedibus velocibus usus

Quem genuit tellus nomenque Typhoea fecit.
Hic quoque mutato potuisses corpore tectos
Cernere caelicolas caeca formidine captos,
Iuppiter hic aries, coruus fit Delius ater,
Fele Diana latet, capro Semeleia proles,
Pisce Venus, foedum Cyllenius induit Ibin,
Et rixosa capit niveam Saturnia vaccam.
Parte alia summi scansuram culmina caeli
[Note: Gen. 11.]Aedificant homines primi furialibus ausis
Excelsam turrim, potuisses cernere multos
Quos opus oblectat tantum, stans aureus illis
Princeps demonstrat mores legesque laboris.
Hic humeris portat lapides, hic moenia condit,
Hic calidam sterilî calcem commiscet arena.
Talia multa tulit summi contemptor Olympi
Artificum studiis clipeo depicta rotundo.
Magna gigantea vibratur lancea dextra,
Lancea, quam nemo quantumvis viribus ingens
Sustentare manu poterat nam navibus altis
Arbor erat quondam velis satis apta ferendis.
Ante illum tali dignus seruire magistro
Armiger infelix ibat, nos corde trementi
Pallentes stetimus mirati turpia monstra.
Ipse etiam Saulus monstrosum corporis alti
Contemplans habitum dubia formidine captus
Quid faciat quaerit, subito cum voce tremenda

[Note: Goliae oratio.] Incipit Enachides: Quae vos dementia vexat
Ah miseri Isacidae? quod vos fatumue Deusue
Impulit ut nostras vellet is vincere vires?
An vos nulla mei contingit cura metusue?
An vobis longae venerunt taedia vitae?
Ecce Gethaeus ego valido superare lacerto
Conabor vestras acies, quis viribus audet
Concertare meis? quod si quem regia Sauli
Continet, en tentet finem certaminis huius,
Quod si victus ero (quod non vel Iuppiter ipse
Supremus posset) vobis servire Philisteus
Promptus erit: Sed si (quod certum est) victor abibo
Serui critis nostri. Lex haec certaminis esto.
Dixit et immani vibrans hastile lacerto
Terruit instructas acies, nunc lumina torquet
Flammea, nunc galeam concusso vertice vibrat.
Sicut aper rapidis canibus conclusus in orbem
Dentibus infrendit, nec quem laedatue sinatue
Novit, at igne micant oculi, vomit ore patenti
Candentem spumam: Golias sic impius altum
Frendit et insano commotus pectoris aestu
Quem petat ignorat, vel quis se opponere tanto
Audeat exspectat: nobis sed corda timore
Algifico trepidant, multi quos terruit ingens
Ista viri moles fugiunt in proxima silvae
Quae modo saevarum fuerant cava lustra ferarum.

Ipse metu dubius princeps quid agatue sinatue
Nescit, et ingenti turbatur pectora cura,
Non etenim tanto possit quem opponere monstro
Novit, et haud vellet belli fortissima fulcra
Tradere ut insontes caderent crudelibus armis.
Saepe animus suadet dubiae certamina pugnae
Suscipere et forti dextra superare Gethaeum,
Hoc iubet ipse pudor, prohibet sed cura pericli
Quae mentem terret cupidam concurrere ferro.
Ipse etiam natus percari stulta parentis
Consilia obturbat precibus, ne viribus impar
Hostiles in se tentet committere vires.
Utque diu stetimus, rursus sic farier alta
Voce gigas coepit: Quid sic hei statis inertes
Isacidae saevi, num vos mea robora terrent?
Vester ubi nunc est vestrae fiducia gentis
Saulus, qui tanti regni moderatur habenas?
O utinam detur certare potentibus armis,
Cerneret hic dignas in tanto corpore vires,
En ubi nunc vester quem vos iactare soletis
Est Deus? an dubia nostri formidine captus
Delitet? aut curis fessus iugique labore
Dormit? quin tandem forti defendit ab hoste?
Dixit, et admisso cursu ad nostra agmina tendit
[Note: Fuga Israelitarum.] Forte giganteo torquens hastile lacerto.
Diffugiunt omnes et proxima culmina montis

Conscendunt celeres: sequitur sed viribus acer
Immanis Golias extrema atque agmina caedit,
Vulnerat hos telo saxisque molaribus illos.
Utque solet fieri praeceps cum monte nivoso
Venator capreas sequitur, velocibus illae
Effugiunt pedibus pendentes rupibus altis,
Hic vero insequitur, semperque ut proxima quaeque est
Figit, et indigna disperdit caede fugaces:
Haud aliter campos fugientum sanguine spargit
Altigradus Golias, pedibusque cadavera calcans
Currit, et immitis semper sibi proxima sternit.
Ut vero ad summi venere cacumina montis
Colligit afflictas acies Cisseius Heros
Consiliumque capit quo possit robore monstrum
Perdere terrificum, vel quis certaminis huius
Sustineat leges. Pudet ah tam turpiter omnes
Effugisse viros, unius militis armis
Attonitos, cuperet tantum depellere castris
Dedecus et laudem regni reparare priorem.
Omnibus e castris miles iam quaeritur unus
Qui velit et possit dirum superare gigantem.
Splendida ponuntur victori praemia, Regis
Filia, quae tantum praecellit munere vultus
Quantum alias stellas radiantia cornua Lunae,
Connubio hanc stabili promittit iungere, si quis
Horrida pugnacis devincat tela Gethaei.

Divitias addit regali coniuge dignas,
Multaque praeterea pulchri monumenta laboris.
Munera magna quidem sunt haec quae dantur, at huius
Non est qui cupiat consors certaminis esse.
Saepe aliquis voluit laudis permotus honore
Horrida bellaci tentare pericula dextra,
Saepe aliquis voluit, quem ditia munera tangunt
Aut amor infaustus natae, certamine duro
Concertare viro, sed vix conspectus ab illo
Si fuerat, timido correptus membra tremore
Effugit, et trepidans armis animisque remissis
Nondum coepta sibi timidus certamina linquit.
Interea exsultans animo nimiumque superbus
Impius hostis adest quoties sol aureus orbem
Illustrat roseum, quoties vel fine diei
Occiduas intrat radiis fulgentibus undas,
Et petit ancipitis cupidus certamina pugnae.
Iamque quater deno fulgebat Lucifer ortu
Et toties umbris humentibus omnia sparsit
Nox tristis, nec tum fuerat qui audacibus armis
A patria saevam vellet depellere cladem.
Castra tenet luctus, veluti cum moenibus altis
Ignea grassatur pestis, quam numen Olympi
Misit ut humani castiget pectoris aestus,
Haec furit incertum, nunc hunc nunc abripit illum
Altaque tabifico marcescunt moenia luctu.

Haud aliter misero complentur castra dolore
Et metuunt omnes fossas ne forte per altas
Irruat armipotens invicta mente Philisteus.