20 April 2001 Rüdiger Niehl
line tags added

LIBER QUARTUS.

Postera vix summos spargebat lumine montes,
Orta dies: cum primum alto se gurgite tollunt
Aetherei Phaetontis equi: lucemque reducunt.
Iam clangore domus, sonitu iam regia mugit
Festiva: acceptos longe avia compita frangunt,
Multiplicantque sonos. apto stant ordine circum
Magnanimique duces, ostroque ornata iuventus. [Note: Proclamatio primi certaminis intra carceres, in diem sequentem.]
Tunc Ludovicus ovans, domino stipatus Anhalti.
Ductore Ascanio, simul Alberto Hoeloo,
Armorum sociis, praeconis voce diserti,
(Qui viridi rursum laxoque astabat amictu,)
Incipit effari: Medium cum crastinus orbe
Sol erit: et minimas a vertice fecerit umbras:
Carceribus mittemus equos, et ludicra circo
Proelia miscentes fictis pugnabimus armis.
Sed ne quis legum ignarus, temeraria sumat
Arma: sub arbitrium prius omnia iudicis arma,
Loricamque habilem subdat, hastamque trementem.
Tum quo quisque virum successerit ordine portis,
Hoc idem in pugnam veniat: vicibusque quaternis
Adversum rapido passu decurrat in hostem.
Nec prius extenta telum direxerit ala:
Quam flexi metam contingat carceris, aequo
Tramite: nec capiat sibi subveniente ministro:


page 157, image: s173

Nec metam feriat: nec equum, neu cingula laedat
Consortis: nec calcar inops, neu spicula perdat:
Neu permutet equos: usi facti copia detur.
Qui melior fuerit mercedem rite capesset.
Nam durum quisquis suprema in casside robur
Fregerit: huic victrix concedet laurea primas.
Proxima tum dabitur, qui rectam fortius hastam
Gesserit. at galea quisquis, cristaque decorus
Iuverit ante alios, huic tertia praemia cedent,
Nympharum arbitrio: quas iudex deligit equus.
Ultima, qui plures in pugna ruperit hastas.
Ac ne cui immerito tanti tribuantur honores:
Cuique suus iudex aderit, qui praemia palmae
Partibus exaequet iustis, neque enim unius omnis
Res penes arbitrium: sed erit Mars omnibus idem. [Note: Ludorum equestrium constituti Iudices.]
Nam Brandemburgi partesque locumque Georgi
Burchmilchlingus habet: cui clarum ingensque paternae
Nomen inest virtutis, et ipse exercitus armis. [Note: Henric. Herman. Baro, in Burgmilchlingen. Ioan. a Rechberg. eques auratus.]
At Rechbergiaca de nobilitate creatus
Ioannes, auratus eques, tutabitur aequas
Teccigenum partes. Badani nomine Carli
Cranzus erit iudex, Geysbolzheimaea propago: [Note: Wilhelm Cranz, a Geysbolzheim. Burccard. a Cram ]
Landgravii inde vicem supplebit in ordine quarto,
Burccardus, Cramiae quem gentis nomen honorat.
Stammer Anhaltini servabit principis aequa
Sorte locum: Ernesti ius officiumque Georgi
Hennaebergiadae geret Ostheimaeius heros. [Note: Arnol. Stammer Bernhardus Marschalck, ab Ostheim. Virgines delectae Iudices. Aemilia ducissa Wirtembergica. Maria Iacobe, Marchionissa Badensis , Magdalena Comitissa, Gleichen.]
His dictis superas contendunt rursus in aulas:
Aemiliamque legunt, Teccaeo sanguine natam,
Et Badae antiqua genitam de stirpe Iacobam,
Gleichiacaeque domus praestanti pectore Divam
Magdalin, ut galeae observent insigne decorum.
Protinus inde Duces caris cum matribus adstant,
Et Comites magni circum, celsique Barones,
Legatique omnes, patrioque a limite cives,


page 158, image: s174

Munera portantes veniunt, aurique talenta:
Certatimque novis onerant connubia donis.
Huc auro solidi calices, pretiosaque vestis
Congeritur: iuvenes, longoque ex ordine matres,
Stant circum, castaeque nurus ante ora parentum.
Aurum dat genitor: genitrix rarum Anna monile:
At gravibus textam Fridericus Marchio torquem
Bacaribus, gemmisque gravem: dat vincula Cattus
Sponsae Ludvicus, gemmis auroque corusca.
Crateras donant alii auratasque catenas,
Ex auro pateras alii, viridesque smaragdos:
Aut durum fibris adamanta: et iaspida fulvum:
Chrysolithosve rubros: aut Arabios hyacinthos:
Aut qui caerulea renitent ferrugine, turchos,
Nec non et reliqui, quae cuique est copia, laeti
Dona ferunt: patrii cumprimis ordine cives,
Moenibus e cunctis certatim dona tulerunt: [Note: Donum territorii Wirtembergici.]
Et terrae patribus commendavere duobus: [Note: Eberhard. Bidenbach, D. Abbas Bebenhusensis. Bartholom. Caseus, Praepositus Denckendorffensis.]
Quorum alter praesul Bebenhusi flectit habenas:
Denckendorfaeae tenet alter limina sedis.
Ambo graves pietate viri, virtutibus ambo
Insignes: quos oris honos, et gratia mentis,
Et simplex animus, fucoque remotus ab omni
Condecorat mirum, rerumque domesticus usus.
Atque illi sponsae regalia munera portant,
Ingens argentum mensis, caelataque in auro
Omnia, quae possunt epulas ornare Deorum,
Et teretes orbes, paterasque, et pura salina,
Et centum obryzo cochlearia ducta metallo:
Lancesque et magnos argentea vasa catinos:
Poculaque argento perfecta, atque aspera signis:
Furcillasque auro nitidas: colloque monile
Bacatum, et viridi florentes igne smaragdos. [Note: Munus Academiae Tubingensis.]
Quin etiam rapido vicina Academia Nicro:
Wirtembergiacas Academia clara per urbes,


page 159, image: s175

Cratera impressum signis, auroque venustum,
Ferre sui dedit huc monumentum et pignus amoris.
Sed neque grandiloqui deerant suavesque poetae:
Qui sacra carminibus celebrarent foedera doctis: [Note: Poetarum Carmina Nuptialia.]
Votaque pro thalamo facerent, divinaque Nympha
Ac Ducis aeternis mandarent nomina chartis.
Quorum de numero facundi Balthasar oris,
Bidembachus erat, rerum vir maximus usu,
Et sacro praestans divini codice verbi,
Ac Stuccardaeae antistes doctissimus aedis: [Note: M. Balthasar. Bidenbach, Ecclesiae Stuccardianae praepositus.]
Qui faciles Elegos, et amabile carmen amoeno
Dictarat thalamo. Tum Graecae gloria linguae
Crusius insignes mira dulcedine versus
Miserat: et lepido felix Epigrammate venit
Engelhardus ovans: et culti Musa Premeri: [Note: M. Mart. Crusius Graecae Linguae in Academia Tubingensi professor. M. Leonhardus Engelhardt, paedagogarcha Stuccardianus.]
Et breve laurigeri, sed doctum carmen Egolphi:
Et qui Dorotheae Ludovicum scribere finxit:
Dorotheenque suo rescribere iussit Ulyssi:
Atque alii plures, celebrant quos aurea virtus,
Et vigor ingenii, nec vena maligna Poetas. [Note: Ducis Ludovici in artem poeticam et liberalia studia munificentia.]
Omnibus his largo grates Dux aere rependit,
Musarum fautor: studiis excultus et ipse,
Ausonii nitore soni. nam tempore multo
Ingenuas animum facilem demisit in artes,
Cumque alii spernant hac tempestate camenas,
Non secus ad porcum Iudaeus apella, fabamque
Pythagoras olim: solus Dux Teccius artes
Has amat, et magno ponit in honore poetas.
Qualiter Augustus quondam: qui primus in urbe
Imperii solus placidas tractavit habens:
Virgiliique cultor cum Maecenate benigno.
Perge decus Ludovice DEI, celebresque poetas
Assere: sic nullo nomen delebitur aevo:
Virtutesque tuae ventura in saecula tendent.
Nam sacer et magnus vatum labor omnia morti


page 160, image: s176

Praeripit: et populis donat mortalibus aevum. [Note: Gratiarum actio facta a CL. V. [Abbr.: Clarissimo Viro] Ioanne Brastbergero I. V. Doctore, et Cancellario Wirtembergensi.]
Iamque ubi perfectis adstabant ordine votis:
Tum Braspergerus, vir consultissimus aequi,
Cuius inest ori victrix opulentia linguae,
Canitiesque animi iuvenis, magnumque loquendi
Pondus, et attonitus sermo qui permovet aures,
Prodit: et in tales os leniter exserit orsus:
Illustres virtute duces, animisque benignis:
Et quotquot sacras decoratum munere taedas
Undique venistis: Princeps Ludovicus , et una
Dorothee coniunx, animi matrona pudici,
Pro donis et agunt et habent, quas reddere grates
Non opis est nostrae. quis enim tot larga rependat
Munera? tot gemmas, aurique eborisque talenta:
Tot rerum pretia, obryzo potiora metallo?
Quae paucis non est comprendere plurima verbis.
Sed DEUS, humanos qui casus lege gubernat:
Et pia facta videt iudex, pro dotibus istis
Praemia digna ferat. Neque vos certasse priores
Officiis pigeat, dextraeque potentis honore.
Dum caelum stellas, dum volvet Neccarus undas:
Robora dum pascent silvae, dum gramina campi:
Semper honos vester, nomenque, decusque vigebit:
Nec larga e memori labentur pectore dona.
Haec ait. at lituis sonitum aerea cymbala miscent. [Note: Processus in templum.]
Tunc rursum delubra adeunt: patrique supremo
Iura tori sacrant: cui vincla iugalia curae.
Ordine procedunt: Ludovicum cingit Anhalti
A laeva princeps: a dextra Carolus, aulae
Durlachiae custos, socer et pater optimus olli.
Accinctus lateri, Sponso aptus iaspide fulva
Ensis erat: Tyria renitebat murice laena,
Demissa ex humeris: Phrygius quae tegmina sartor
Fecerat: et tenui telas discreverat auro.
Tum reliqui veniunt Comites, clarique Dynastae:


page 161, image: s177

Nobiliumque manus sequitur, torquataque pubes,
At Brandemburgus dextram deducit euntis
Dorotheae: laevam comitatur clarus in ora
Hassiaca, Lani princeps Ludovicus ad undas.
Ipsa gerit pallam signis auroque rigentem,
Atque intertextas Serum subtegmine vestes:
Auro picta sinus, auro radiata capillos:
Aureola redimita caput venerabile vitta.
Succedunt binae matres: et poplite flexo
Illustres dominos templi sub limine honorant.
Hoc faciunt Comitum uxores, sociaeque Baronum:
Hoc et nobilium faciunt nataeque paresque
Geminis insignes, et nigro murice et auro. [Note: Renovatio Coniugii.]
Tunc iterum pictam LUCAS Osiander ad aram,
Sanctiloquus vates procedit: et ordine leges,
Sacraque iura tori recitat: simul advocat ambos.
Constitit hic heros: claraque in luce refulsit
Os humerosque DEO similis. namque ipse decorem
Ludovico aetherius genitor, lumenque iuventae
Purpureum, et laetos oculis afflarat honores.
Sponsam deducunt cum principe Marchio Catto.
Illa solum, fixos oculos deiecta, tuetur.
Ambos inde rogat lecti de foedere vates:
Unane cura duos, et amor socialis haberet?
Nec quemquam ille suo thalamum praeferret amori:
Nec quemquam illa procum Ludovico pluris in orbe
Penderet? aequaline arderent pectora flamma [(transcriber); sic: flama] ?
Postquam ambo annuerant vati, pro more roganti:
Dat dextram ille suae uxori, dextram illa marito.
At sacer antistes ligat his connubia dictis:
Foedera vestra, DEI praestanti numine firmo:
Qui pater est, natusque illi flatusque coaevus.
Nec quisquam tali sociatas foedere mentes,
Solvere possit homo. Breviter sic fatus, ad almas
Hortatur simul ire preces. tum poplite prono


page 162, image: s178

Incumbunt ostro, et CHRISTUM prece supplice poscunt, [Note: Canticum Ludovici Daseri, Archimusici Wirtembergensis, duodecim vocibus compositum.]
Nec mora bissenae iactantur in aethera voces,
Suave melos: laetumque canunt Hymenaeon: et aures
Grata cantores vocum dulcedine mulcent.
Ora modosque regit Daserus, in arte peritus:
Egregiique auctor cantus, vocumque magister.
Vix tale Orlandus modulatur arundine carmen:
Vix Clemens, cantumque fugans fugiensque vicissim:
Vix gravitate valens Iosquini Musica prisci. [Note: Lucae Osiandrae Theologiae Doctoris, et aulici Ecclesiastae contio ex Psal. 45.]
At pius interea solum conscendit eburnum,
Verbaque sacra canit divino ex ore sacerdos,
Et pia Iessaei memorat praesagia Regis,
Edita de sponsi mirando foedere CHRISTI:
Quo sibi nos homines, magno ille iugavit amore:
Non secus, ac summus terrae regnator in oris
Reginam cum iure tori sibi copulat aequo,
Virginibus cinctam pulchris: de stirpe propinquis
Virginibus: quas pompa frequens et laeta choraea
Cantibus augustae deducit in atria sedis.
Vive Osiandre sagax: mentis quem plurimus ornat
Sincerae candor, pietasque animusque pudenda
Ambitione carens, miseraque cupidine liber,
Liber avaritia, studiisque hoc deditus aevo:
Linguarumque trium gnarus: penitusque loquentis
Hyblaeis vox mixta favis: et dextera quavis
Arte potens: te tota colit Germanica tellus:
Te patriae miratur humus: te suspicit aula.
Vive Osiandre sagax: dum biblia sacra legentur:
Nomen ubique tuum, laudesque decusque manebunt.
Finierat templi antistes: precibusque peractis
Harmonici cecinere modi. post ordine cuncti
Delubro excedunt Domini, rerumque potentes
Cum Sponso nuptaque duces, matrumque corona.
Ante fores templi sacrata in veste sacerdos
Stecherus (dubium potius morum ne probandus,


page 163, image: s179

Ingeniine bonis, et acutae indagine mentis)
Astabat mensae: pelvique legebat aena
Dona Ducum: primus quorum Ludovicus apertis
Dat centum manibus, donum praelustre, Daleros. [Note: Eleemosyna ex liberalitate principum et reliquorum una templo exeuntium: quas colligebat M. Ioan. Stecher alter contionator aulicus.]
Indem etiam reliquae fulvo stipis aere coacto,
Centum floreni cum septuaginta duobus,
Gratae pauperibus cumulantur munera dextrae.
Hoc illud virtutis opus, dignumque potenti
Principe largiri miseris: inopesque levare
Sumptibus atque humilem dignari munere plebem
Nec sibi divitias avida seponere cista:
Sed miserari aegros: rebusque fluentibus uti
Ad laudem CHRISTI. Superas hoc itur ad arces
Tramite: et aetheriis aequantur numina divis
Terrigenum regum. Nam seros ista nepotes
Fama manet: patriaeque audet plebs dicere patres.
Iam templo egressis, signum specula edit ab alta,
Aere cavo tubicen: et cymbala rauca resultant:
Tympana aerisono clangunt percussa fragore:
Et duodena modos geminantque iterantque tonantes
Cornua: barbaricumque sonant taratantara cantum.
It caelo stridor lituum, clangorque tubarum. [Note: Prandii nuptialis descriptio.]
Tunc famuli instaurant epulas, mensisque reportant
Dona laboratae Cereris: Bacchumque ministrant:
Orbesque argento ductos in margine ponunt:
Et super argentum tenui mantilia filo.
At lecti iuvenes certatim, aulaeque magistri,
Dapilibus largas important lancibus escas.
Triginta, quis ferre dapes, et fercula mensis
Ponere cura data est: sex aulae equitumque magistri
Praecedunt, virgaeque viam moderamine monstrant.
Qui primus sequitur, sex lances lancibus aeque
Impositas gerit, et totidem cum lancibus escas. [Note: Numerus ciborum edulium.]
Hic gelidi salares, formaque insigne leonis
Artocreas, tortique orbes, atque aurea mala:


page 164, image: s180

Hic insunt frixa in speciem farciminis ova:
Et fartum artocreas sectorum carne caponum,
Fascia bina ambit: gemino variata colore:
Altera Tecciaco, flavae succo altera Badae.
Tum reliqui incedunt, et fercula lauta catinis,
Argento ductis gestant. hic leniter assos
Infert porcellos: ille uros nomine gallos
Quos dicunt, prunis assos candentibus, addit.
Hic pultem passis confectam porrigit uvis,
Confectum ille pyris: agninam proxima carnem
Secum in aromatico fert lanx argentea iure.
Contusos alius fulgente paropside pullos:
Iure alius sapido praedulcia amygdala promit:
Artocreas alius completum carne ferina.
Lucius huc etiam piperato iure paratus
Fertur, et elixi raphano maiore capones,
Et caput aprugnum, et pilaris copia turdi,
Et trutae argento positae meliore lacustres.
Additur his, oleae species preciosa, colymbas,
Et ventri utilior, nec noxia capparis alvo,
Seque lacessenti lacrimas motura sinapi.
Ac ne sint fauci tantum sua pabula, et omnis
Esca fere solam lapsu descendat in alvum:
Quattuor important oculorum pascua servi,
Expressis formata favis, cretaque tenaci,
Et resina molli: vivoque ornata colore. [Note: Cibi aspectabiles, qui primae mensae illati sunt.]
Primus ubi variis insignem frondibus hortum:
Et cervis, aprisque, canumque indagine cinctum,
Elatis gestat manibus: mensaque reponit.
Illic cernere erat, iuvenem cum coniuge nudos
Arbore sub viridi stantes, et flava rebelli
Mala tenere manu, teretique volumine circum,
Corticis amplexum truncos, spirisque ligantem:
Et vetitos colubrum suadentem carpere fructus.
Proximus hinc nati fert incunabula CHRISTI,


page 165, image: s181

Impositumque illis iuxta praesepia nudum
Infantem, radiis illustrem, oculisque decorum:
Quem ferrugineo velamine mater amicta
Haud ullo nixu, sub luminis edidit auras:
Et iam curvatis genibus ceu numen adorat:
Conduplicatque manus virgo. simul adstat eidem,
Demisso vultu, senior Iosephus: et alto
Nescio quid secum meditatur pectore rerum.
Hinc Asinus, bos hinc praesepibus exserit altis
Attonitum caput: et regem veneratur Olympi.
Tunc duo pastores altis e montibus adsunt:
Rustica multifori fundentes carmina canna.
In medio turres surgunt, atque aurea mala
Frondibus arboreis pendent: regesque Sabaei
Gressum illuc tendunt: et munera laeta ferentes,
Ture DEUM, regemque auro, stactaeque liquore
Agnoscunt hominem: et votis precibusque fatigant.
Tertius importat viridantem germine montem,
Distinctumque iugis, turrique et collibus altum
Quattuor. hinc uvis pendet vindemia pictis:
Hinc canibus lepores avidis agitantur, et apri.
At celso tumuli saliunt e vertice fontes,
Oppleti vino: quorum uni desuper altae
Quattuor insistunt pilae, duo signa ferentes:
Altera Tecciacae, Badeido altera gentis.
Ipse cavis liquida latebris mons aestuat unda:
Sirenesque innant et amantes flumina Cycni.
Quae medio montis surgit de vertice, turris
Tecciacaeque insigne domus, gentisque Badanae
Ostentat: vive hand intra latuere volucres:
Quae post emissae, circum atria longa volarunt.
Postquam hac multiplici constructae sunt dape mensae:
Inque locum venere duces, castaeque maritae,
Et reliquae illustri generatae sanguine glotes:
Numina trina vocat, passis de pectore palmis,


page 166, image: s182

Caelicus antistes, precibusque cibaria sacrat: [Note: Consecratio mensae.]
Alme parens hominum, qui caelum numine torques:
Et terram vegetas: terraeque animantia servas.
In te fixa manent humani lumina vultus:
In te haerent oculi: et tu oculis nos aspicis aequis
Alme DEUS: largosque cibos, alimentaque praebes,
Optatae quoties venerunt tempora cenae.
Tu nobis dextram pandis pater alme benignam:
Tu pecudum genus omne cibas: tu quidquid ubique
Vitales auras carpit, recreasque fovesque.
Sis bonus o, felixque tuis: et numine miti,
Appositas sacra mensis genialibus escas.
Sic ait, et prono leviter se poplite curvat. [Note: Accubitus principum et principissarum in nuptiali prandio.]
Ordine discumbunt omnes: cum compare primis
Ludvicus fellis princeps considere iussus:
Quas roseo ornabat conchylis purpura fuco
At socer et socrus tractum tenuere secundum:
Haec laevam natae, generi dextram obtinet ille.
Chironomusque adstat iuxta, qui iussa perito
Cultello peragat: furcisque apponat obuncis.
Aemilie dextram, Badano proxima Carlo,
Obtinuit mensae sedem: patre Saxone nata:
Quam Brandemburgus reveretur Marchio matrem.
Ipse sed opposito, mensae sub margine sedit
Brandemburgiades, Badanae proximus Annae,
Matri Dorothees: Ludovicum quarta recepit
Landgravium series, dextro coniuncta sedili
Saxonicae Aemilies. Hedwigem Marchio laevam
Brandemburgus habet, cari e regione mariti.
Landgravii ipsius pulvino dextera laevo
Assidet Eleonora, decus: ductoris Anhalti
Fida uxor. partem adversam custodit Elisa
Hennaebergiadae coniunx: mediusque duarum,
Landgraviae Hedwigis nitet, atque sororis Elisae
Hennaebergiacae Rheni legatis ab oris:


page 167, image: s183

Heidelbergaea Elector quem miserat urbe.
Proximus affini princeps accumbit Elisae
Ascanius, Mariamque tener de stirpe Iacobam
Badana laevam, Ernesto genitore creatam.
Ipse Hennaebergus dextram tenet Eleonorae
Coniugis Ascaniae: medius quos inter acuto
Chironomon docte secat omnia fercula cultro.
Hinc sedet Aemilie, Cattusque Georgius illinc:
Landgravio de patre satus: Teccaeia virgo,
Aemilie: et pleno formosa et nubilis aevo.
Accumbit dextrae Aemilies Lignizius heros:
Oppositamque tenet Dea Falcostheinia sellam
Ursula: natorum mater generosa bonorum,
Cui Mompelgardus laeva de parte Dynastes
Additus, oppositum sibi chironomonta tuetur.
At laevam Sophie Lignizia Mompeligardi
Fridrici claudit. reliquis tum facta sedendi
Gloria. Chironomi Cleophae Sulzaeia dextrum
Tangit honesta latus: Lupiano iuncta Simoni:
Quem Cattus patriis Gulielmus miserat oris.
Fronte sed adversa, Badani fama parentis
Considet Ernestus: Mariam sibi Dorothaeam
Laevus habens: sponsi generosa fronte sororem.
Hinc Lupiae de stirpe Simon tenet ordine deno,
Leusthenio dextram de stirpe propaginis Annam.
Carolus extremo consedit margine mensae
Zollerius: sponso vultumque obvertit et ora.
Huic dexter Neomarchiacae legatus adhaeret
Principis, opposito geniali pectore Nymphae.
Cuique suus pincerna adstat: qui pocla ministret
Grata suo Domino: seu Wirtembergidos ora
Nata: procul terris sive importata remotis.
Dumque abeunt curae: positis dum vincitur escis
Prima fames: circum pateris it Bacchus: et omnis
Aula sonat: dapibusque Duces vinoque levantur.


page 168, image: s184

Hic alius Rhodamum poscit, Laufaeque liquorem:
Crateres alius laudat, poscitque Rosazos:
Vipachias alius phialas, Bigamumve Lyaeum.
Plus mador Eilfingus sapit huic, Heppachius illi:
Huic Beinstana placent: huic Fellbachaea rubella.
Ipse suos inter convivas tempora fallit,
Egregiis totum exhilarans sermonibus agmen
Sponsus, et instructae lauta inter fercula mensae
Ore dapes modicas, et sobria pocula sumit:
Exemploque monet, fieri quid fas sit, honest.
Proxima mensa illic, transversa parta locata,
Ceperat instratis flammante sedilibus ostro
Hinc Sophiam atque Annam, Teccaeo sanguine cretas,
Germanas Ludovice tuas: quas Ascanis inter
Anna sedet Maria, affini coniuncta sorori
Lignitiae: et tenerae Catto de patre puellae
Hedwigis, Marieque pii cognominis Annae:
Atque alii Comitum priscis natalibus ortae.
Accubat hinc Badae generosus stirpe Iacobus,
Dorotheae sponsae frater, Comitumque iuventus
Falcosteiniadum, cognato stemmate iuncta.
At simul huic mensae famulatis turba, dapesque
Vinaque multiplici generosa sapore, locarat:
Immittunt dapibus dextras, et pocula libant.
Vidisses aptos Nympharum hoc ordine mores:
Vidisses animos demissa fronte pudicos:
Vidisses primis vix pocula tacta labellis.
O madidi fratres, quam vos hinc sumere vllem
Exemplum vitae, cum sobrietatis amore:
Ut similes essent vestri inter pocula mores.
Sed neque defuerant oculorum pascua mensae
Huic Comitum: lacer Hebraeus crudeliter ora,
Ora manusque ambas, et multa caede cruentus
Infertur: medios illapsus nocte latrones,
Vulneribus Samarita merum suffundit: et aegrum


page 169, image: s185

Tollit humo: ac pondo miserans imponit asello:
Aeraque cauponi numerat: medicumque requirit.
At duo sacrifici libro, ancipitique securi
Praetereunt miserum. medio stat turris in orbe,
Puniceis ornata rosis, et floribus aptis. [Note: Secunda mensa.]
Iamque ubi prima quies epulis, lancesque remotae:
Protinus electi iuvenes, equitumque magistri
Ordine procedunt: dapibusque recentibus adstant.
Primus amygdaleo concoctum iure ferebat
Cygnumque artificique anatem sartagine frixam:
Et cervo artocreas completum: et amygdala tortae
Inferta, et trutas ferventi lance lacustres,
Prunis assatas, nigrasque paropside betas.
Agninas alter gestat Liparensibus assas
Ignibus. assatae succedunt ordine pernae,
Caricaque hic frixa, et capitato brassica caule:
India quosque parit, pavones rite sequuntur.
Amnicolas alius mustelas lancibus infert:
Cervorum lumbos alius: quibus additur una
Artocreas, forma aligeri praesigne ministri,
Qui metuenda DEI per terras nuntia portat.
His super adveniunt et mala cydonia, et Istri
Husones ducti fluvio, conchaeque bivalves:
Atque avis in speciem, vitulina carne repletum
Artocreas: carnesque bovum, et fervore lebetum
Suffocatae intrant anates, mullique bilibres. [Note: Cibi aspectabiles secundae mensae.]
Nec desunt alii, qui oculis sua pabula promant.
Infertur Daniel, medio visendus in antro:
Poplite qui flexo, et prece supplice numen adorat.
Proditor ante ipsum crudeli saucius ictu,
Saucius ora iacet, lacertaque bracchia, et ambo
Tempora: discerptusque pedes: aterque cruento
Pulvere: quem circum septem cinxere leones.
Aureus infertur vitulus, surrectus in auras:
Et pilae insistens altae. neptaeque virique


page 170, image: s186

Armati saltant circum, plauduntque choraeas.
Illic cornigerum videas irrumpere Mosen,
Irato horribilem vultu, sparsisque capillis,
Et fractas legum procul abiecisse tabellas.
Tum duo vitifera botrum regione reportant,
Missi exploratum Canaae telluris in oras:
Ingentemque ferunt humeris, paloque racemum.
Est saepto inclusus, platanoque patente virescens
Hortus ibi, et clivo viridi peramoenus adhaeret:
Pampineis umbris redimitae, hederisque columnae.
Hic bini iuvenes equitant, manibusque lacessunt,
Certamen cursu, saepta extra ilignea, pubem:
Sceptraque fulmineosque enses, et signa ferentem.
Tres autem pila sublati gryphes in una,
Wirtembergiacae ostentant insignia gentis.
Ipso in colle biceps, Iovis armiger, insidet ales.
At comitum mensae lucus fragrantibus halans
Floribus, et variis infertur frondibus hirtae
Castaneae, mistisque rosis, ramoque cydonis,
Et garyophillis, et odorifero muscato:
Retia quem cingunt apto venatica nexu.
Tres illo catuli cervum venantur in horto:
Tres alii cepere unum, captumque retentant.
Quem duo silvicolae nudato comminus ense,
Cuspideque aerata invadunt, ictuque cruentant.
Hinnuleos, leporesque duos, cervumque paventem
Unus persequitur, Hiberna e gente, Melampus.
Postquam escae patrum venere ante ora recentes:
Protinus artifici peragunt sua munia cultro,
Chironomi: inciduntque dapes: orbique reponunt:
At Pincernae opplent liquido manantia baccho
Cymbia: Wangaeosque cadus, cythosque Nicraeos,
Aut Stuccardaeo spumantes rore culullos.
Pars Beitelbaccha laudat de vite rubellum:
Pars Wettervini recreantem corda liquorem,


page 171, image: s187

Est, cui plus sapiat Guidobergi palmitis humor:
Oblectant alium Monachorum e collibus orta
Temeta: aurati pars Luppelbergia trullis
Libat: et Ecvino Steinheimia pocula miscet.
Exoritur plaususque ducum, risusque penatum:
Laetitiaeque hilarisque ioci sunt hospita vina
Inter, et appositae sollemmnia fercula mensae.
Tunc etiam cithara ingreditur rubicundus Iopas
Aurata: et facilem lascivo pollice cantum
Pertentat. tacta pulsus fide maeror, et omnis
Cura abit ingeminant laetantia pectora plausum.
Tibia mox etiam bifori convivia buxo,
Et chelys, et concors testudo, et bucina molli
Clara sono exhilarant atque octo carmina vocum,
Disparibus variata modis, concordia cantu,
Argumenta sonant animi felicia laeti.
Hic canitur quidquid Clemens contexuit ante:
Orlandus quidquid Boia meditatur in aula,
Musarum vertex, atque hac coryphaeus in arte.
Quattuor ex illo vidi grege, quattuor huius
Ante alios artis buxique chelysque peritos:
Qui quoties libuit, chelybus cecinere quaternis:
Et varios lusere modos concordibus orsis:
Inde eadem Phrygio modulati carmina buxo,
Apte conflabant: eadem mox bucina eburna
Concinuere, tubaeque sono et testudine mixta. [Note: Tertia mensa.]
Interea mensam famuli amovere secundam:
Importantque novas patinis gemmantibus escas.
Lucius in prima gestatur lance gelatus:
Carpioque infertus pastaetae, et Pannona pruna:
Tortaque praesigni referens candentia forma
Lilia: et Ambrosio puls elixata Lyaeo,
Fert alius croceo coctos in iure capones:
Aetnaeis alius vitulinas ignibus assas:
Elixos alius patina renitente lacustres:


page 172, image: s188

Hic assos lepores: lixas cobitidas ille.
Est etiam artocreas, gentis qui portat Iberae:
Et pruna Ungariae tortis incocta: catino
Gallinas alius corylorum porrigit assas.
His coctae accedunt, grato nidore, volucres:
Et rubri cancri, nigroque ex iure ferina,
Et puls e malis: et quae mortaria pinsunt,
Liba: nec artocreas defit perdice refertum. [Note: Aspectabiles cibi, tertiam mensam comitati.]
Addunt his alii spectacula grata ministri:
Quaeque oculos possunt, atque ora cibare tuentum.
Cernere erat tergo validi Simsona Leonis
Haerentem, rapidas manibus divellere fauces:
Et nulla clava, non ullo robore ferri,
Immanem molem solis lacerare lacertis.
Aurea caesaries olli, barba aurea mento:
Ceruleaeque ornant manicae, tunicaeque rubentes:
Quattuor exsurgunt nemorosa valle columnae
Floribus insignes, rubrique albique coloris:
Lilia quos variant candentia, et aurea mala.
Proximus ingreditur chlamydem succinctus, et auro
Conspicuus nitido, durisque Georgius armis:
Albenti sublimis equo: caput aurea cassis
Obtegit, et rubrae et candentis fulgida cristae
Cornua. dependent aurata monilia collo.
Ensem dextra gerit nudo mucrone coruscum:
Laeva domus Teccae praefixa cuspide signum:
At draco terribilem pandens immanis hiatum,
Ardentesque oculos suffectus sanguine et ira,
Attollit caudam, sinuatque volumine terga,
Ante ipsum: viridesque extendit longius alas.
Virgo autem rubro candentique astat amictu
Insignis, dextraque albentem sustinet agnum,
Et florem laeva: capiti diadema refulget
Regale: et lacrimis oculi complentur obortis.
Parte alia CHRISTUS, devicta morte triumphat,


page 173, image: s189

Inferni spoliis felix: tumuloque resurgit.
Cui ruber ex humeris nodo dependet amictus.
Dextera tres tollit digitos, minimosque patenti
Includit palmae: vexillum insigne sinistra
Ventilat. armati sera sub nocte sepulchrum
Asservant: vigilantque duo, duo lumina condunt.
Frondibus hic etiam consertus promitur hortus,
Et comitum infertur, lautae intra fercula, mensae.
Hic nemus arboreum: praeduro robore quercus,
Puniceusque viret rubus, et pyrus, altaque prunus,
Et Caryophylli flores, et amygdala circum.
Hic catuli venantur apros, de gente Britanna
Insignes animis. venator comminus unum
Ense ferit aprum: hastili cadit alter acuto.
Inde canes alii lepores sectantur, et apros,
Et cervos capreasque agitant de montibus altis:
Venantumque manus positarum lina plagarum
Circumstant, cursumque movent, et cornua perflant.
Quin etiam cavea infertur: quam candida cingunt
Lilia, cumque pyro, frondes ramique cydonis.
Intus viginti nidos habuere volucres.
Atque haec ut mensae super accessere secundae,
Apposita ante Duces: iterum sua munia cultro
Chironomi peragunt: et sectas orbibus escas
Imponunt. ibe forte aperit caveam unus: et ecce
Viginti erumpunt volucres, atque aera tranant.
Nec minus ambrosios fundit pincerna liquores:
Secnemium, Maeni natum de collibus, haustum:
Et Manheimaeum Rhenanis vitibus ortum:
Durmsthenioque aurum replent, paterasque coronant.
pars Datothalaeum, pars Scharnicelina propinat
Pocula: Pinolis alii carchesia miscent
Granvillana cadis, Moschatellique sapores:
Gunthemios aliis pretiosa dat amphora succos:
Et quod Teutonio Ringoium nomine dicunt.


page 174, image: s190

Nec vox Aonidum cessat resonare, lyraeque
Tibiaque, et suavi vocalis bucina cantu. [Note: Mensae Comitum et Baronum.]
Haud minus et Comites, veterique a stirpe Barones
Tecciacis ineunt laeti convivia tectis:
Fungunturque epulis: et dulci munere Bacchi
Diffundunt animos: et coniugalia festa
Unanimes celebrant, fremitusque et iubila tollunt.
Est turris, lateri quae angustae sedis adhaeret
Contignatque duas tectis regalibus aedes:
Parte rotunda sui, sublimique ardua cupro.
Huc mensae festaeque dapes coetusque ministrum
Stipantur: nitidisque cohors gratissima taedis.
Viginti apponunt mensis genialibus escas
Magnorum Comitum, de nobilitate ministri:
Et duo praecedunt Equites, denique sequuntur
Lancibus argento ductis, pulchroque paratu:
Cui varias addit species pincerna Lyaei:
Quae cuiusque viri poterant sapuisse palat. [Note: Mensae nobilium et legatorum.]
At qui nobilium descendunt sanguine avorum,
Hesternas repetunt sedes, epulisque fruuntur,
Et centum prandent positis ex ordine mensis.
Legati huc omnes, huc consiliarius omnis,
Cultores Musarum omnes, omnesque patroni
Convenere, sacris iussi discumbere mensis.
Vix cepere fores: angustaque deficit aedes.
Nam neque convivis tantum regale vocatis,
Praebebat epulum tecto sub divite princeps:
Spectantes etiam potuque ciboque levabat.
Tertia paene fuit nostri pars arce Lycaei
Tecciaca, et mediae excepti penetralibus aulae.
Namque omnes Comites, omnes abiere Barones
Gymnasio, sacrae spectatum foedera taedae. [Note: Fridericus, Comes in Hoenlohe.]
Indolis egregiae Comes huc Hoeloius ivit,
Inclita Gymnasii Fridericus portio nostri:
Moribus et genio Laris exornator aviti.


page 175, image: s191

Huc iit Oetingo Ludovicus patre creatus
Cum fratre Alberto: Comes ingeniosus uterque. [Note: Ludovicus et Albertus, Comites in Oetingen.]
Qui studii et placidae cultores ambo Minervae:
Olim iura fori sacra, et civilia docti,
Constituent pacem: et cives patriamque fovebunt. [Note: Wolffgang. Comes in Castell.]
Huc Castellano Wolfgangus nobilis ortu:
Praelustris Comes: multaque insignis ab arte,
Spectator venit. venit spectator amoeno
Polhemius vultu, veteri de gente Baronum
Polhemia satus, et studiis addictus honestis:
Egregiaque animum docilem formatus ab arte. [Note: Georgius Rupertus, Baro in Polheim.]
Huc Iorgeri ambo generosa stirpe celebres
Venerunt: quos gentis honor, quos plurima virtus,
Et doctrina sagax, et cultae gratia linguae
Ornat, et Haemoniis manus haud incommoda nervis. [Note: Ioannes. et Ioan. Christoph. Iorgeri, L. [Abbr.: Liberi] Barones.]
Ter quina bis dantur genialis fercla popinae:
Quae Stuccardiaci portabant ordine cives:
Et quadruplex vini species, generosa Lyaei
Pocula: quae largo fundebant munere servi:
Nam geminus dapifer mensae, et pincerna cuique,
Hospitis ad nutum potuque ciboque parati.
Laetitia hic omnes, dapibusque fruuntur opimis:
Et Bacchi implentur veteris, piguisque ferinae:
Grataque regifico tolluntur murmura luxu. [Note: Mensae servorum et plebis.]
Nec non et servi per limina laeta frequentes,
Convenere foro: praetoriaque alta tenebant.
Fercula sex illis mensa ponuntur acerna:
Et duplex vini species, et mitia Nicri
Pocula: Rhenano non inferiora Lyaeo.
Denique nulla domus tota fuit urbe dapumque
Laetitiaeque expers festae, gratique liquoris.
Necdum finis erat regalibus additus escis:
Finierantve Duces sollemnis gaudia mensae:
Cum famuli vasa important dape plena recenti:
Et quartam variis mensam bellaribus ornant.


page 176, image: s192

Huc lactis Batavi, et Parmansis massa coacti
Infertur: patriaque expressus caseus ora:
Pemmataque obducto candentia sacchare: et albo
Sacchare bis cocti panes, et amygdala frixa.
Martius huc fertur panis, et sacchare dulci
Itria confecta: et fusco de saccharae fuscae
Accedunt, albaeque ex albo sacchare pupae:
Bis coctique alii panes, et amygdala libis
Ac popanis infarta suis, dulcesque placentae:
Et paterae innumerae, confecto sacchare plenae:
Effigiesque auro pictae, succique liquentes:
Pomaque quae credas surrepta sororibus Afris:
Qualiaque Alcinoi felix autumnus habebat. [Note: Cibi aspectabiles quartae mensae.]
Addunt luminibus reliqui sua pascua servi:
Quis aspectantum saturi creentur ocelli.
Curtius huc fertur, niveo praecultus amictu:
Et chlamydem aurato subnexus corpora limbo:
Et phalerato insignis equo: tegit ocrea suras
Nigra genu tenus: effulgent calcaria in auro.
Dextra gerit caestum: pictas moderatur habenas
Laevaque. et aeripede admisso telluris hiatum
Insilit: ac tristes explet moriendo lacunas.
Parte alia victor Iezraelitica tendit
Lora Iehu: domitatque rotas auriga volucres,
Sceptra manu gestans: cui fortia pectora circum
Aureus it torques: et caerula pilea velant.
Temonem nivea terni subiere iugales
Cervice: et flavis frenati hunc ante lupatis,
Pone sedet curru miles armatus eodem
Siphones gestans plumboque et pulvere fetos.
Iuxta adstant bini, et currum comitantur herilem,
Tartarico informes habitu. Regina fenestris
In praeceps Isabella ruit: manibusque ministri
Volvitur in caput, excelsa de turre: canesque
Faucibus exspectant avidis, et guttura pandunt.


page 177, image: s193

Fons etiam fertur dulci repletus Iaccho:
Sirenes cui binae innant, Cycnique canori.
Supra ipsum viridi saepto circumdatus hortus
Silvestres homines alit, albicomosque leones.
Mars ceraso residet, Majaque Atlantide cretus:
Quem iuxta glomerantur aves: simulacraque circum
Effulgent fidei, et terras quae dirigit, artis.
His super et saepto munitum fertur ovile:
Undenaeque gregantur oves: muscoque virenti
Upilio venit: et iuxta canis excubat albus.
Tres alii immanem discerpunt undique corvum,
Colle super viridi: geminos duo pone leones
Perdomitant, equitantque viri, frenoque coercent.
Iamque ubi sunt mensis haec addita fercula quartis:
Reinfalium infundunt pincernae, et Rhetica vina,
Et Malvae sacros latices, et Pannonos orae,
Arbosiaeque merum, Claretaque pocula libant.
Postquam exstincta sitis, et amor compressus edendi:
Dant manibus lymphas famuli: et mantilia ponunt.
Consurgunt omnes. superis dat vota sacerdos:
Et pro divino persolvit munere grates. [Note: Gratiarum actio post prandium.]
Laudamus superum regem, caelique potentem,
Terrarumque DEUM: facilem, dextraque benigna
Felicem dominum: cuius clementia mitis
Nescit habere modum, sine cuncto fine superstes.
Ille etiam brutae pecudum dat pabula genti:
Exauditque preces corvi: victumque roganti
Sufficit: et pullos tectorum in culmine nutrit.
Non illum alipedum delectat robur equorum:
Non validi vis magni viri, non fortia crura
Militis, et solidis quae constat tibia nervis.
Illum vera iuvat pietas, mentisque recessus
Simplicis: et solo fiducia nixa favore
Numinis, ac flatu spes confirmata sacrato.
Sit decus huic soli, laus soli, gloria soli,


page 178, image: s194

Gloria non ullis intermoritura diebus.
Dixit: et inflexis genibus, pro more, recessit.
Iamque fere prono sol lapsus in aethere curru,
Ibat in Oceanum: festas agitare choraeas,
Instituunt Domini, tecto interiore per aulam.
Consonuere tubae: et casta cum coniuge Princeps
Dorothea Ludovicus ovat: thyasosque Hymenaeo
Inducit: reliqui quem deinde sequuntur: et apto
Ordine quisque sua saltat cum principe princeps.
Pulchrius haud ullum venit spectaculum in ora:
Nec vidi hac serie quicquam formosius usquam:
Brandemburgiaco quam cum ducente Georgo,
Iret Hennaebergus consanguinitate propinquus,
Unanimesque agerent ambo, sociasque choraeas:
Praevia flectentes divae vestigia nuptae.
Non secus ac supero caeli si cardine lapsi
Iuppiter et Phoebus, flavis in vertice nodis:
Ille suis Pisis comites, hic per iuga cynthi
Circumagat: laetosque choros et gaudia nectant. [Note: Mendicorum cibatio.]
Interea turbae passim expediuntur egenae,
Omnes reliquiae mensarum, et divitis aulae:
Semesae carnes, piscesque, et copia panis
Triticei, et sapidi largissima pocula vini.
Mille viri festae mendici in limine sedis,
Ante urbem proprii subter munimine tecti
Consedere: manusque DEO, Sponsoque rogantes
Tendebant: laetumque toro Paeana canebant.
Illos porticibus Dux accipiebat in amplis:
Pascebat viros. Vidisses pauperis alta
Cornua, et antiquae iucunda oblivia curae
Maestitiam pellente mero. Vidi ipse frementes
Laetitia plausuque viros per limina: vidi
Claudorum immemores crurum, tractare choraeas.