20 April 2001 Rüdiger Niehl
line tags added

LIBER QUARTUS.

Tertia lux aderat pugnae sacrata pedestri:
Cum caelo passim iam decedentibus astris,
Sol oritur: revocatque suos Aurora labores.
Primi adeunt delubra duces: pacemque diei
Illius a CHRISTO poscunt. Caeleste Magirus
Verbum aperit vates: maturis impiger annis,
Praeco DEI, superumque comes, Christique minister. [Note: Ioannis Magiri, Praepositi Stuccardiani , contio matutina.]
Eloquio doctus reserare arcana priorum:
Et liquidas monstrare vias ad sidera caeli.
Aurea cui CHRISTUS divinae munera virgae
Concessit: moresque pios, et criminis expers
Curriculum: nullique obnoxia pectora culpae.
Isque ubi finierat, constructam protenus aulam
Convivae repetunt, iussi considere mensis,
Appositis vescique epulis, vultumque recentem
Sumere, ferventique animos diffundere vino:
Et ludo armorum solidas sibi quaerere vires.
Atria tota nitent: consperaque pulvere tellus
Provocat in mediam certantum pectora arenam.
Haud mora fit: dapibus sumptis, spumante lyaei
Munere perfuncti, sese ad certamina firmant.
Et iam plena viris stat pergula, et obvia turba
Omne peristylium [Orig: pyristilium] densa cinxere corona.
Ipsa etiam crinali auro palloque rubenti
Ursula, iam coniux, succincta, ambaeque sorores,
Et genitrix, glotesque altae, teretesque puellae
Spectatum veniunt, veniunt spectentur ut ipsae. [Note: Ingressus Ducis Ludovici, cum duobus commilitonibus ad certamen pedestre.]
Primus ibi ante omnes se fortibus induit armis
Dux sponsus: loricam umeris aptatque trilicem,
Et lateri scutum, nulli penetrabile telo,


page 324, image: s340

Passurumque comis multa irrita vulnera tegmen.
Caerula carbaseo volitans subtemine, bracca
Femen obit: nivea surae velantur aluta.
Baltheus appensam elato mucrone machaeram
Sustinet: ex umeris pendet teres hasta sarissae.
Iamque dies medium cursu transibat olympum:
Icta sonant duris tria caerula tympana palmis:
Alternoque vetus repetunt hoc verbere carmen:
Martium genus: rapida temeritas,
Teutoni soli studia recolite:
Quos boni Ducis patrius habet amor.
Namque gaudium dare decet alacres:
Dum sacri ferit foedera nova tori
Teccius pater. Igitur hilaribus
Este mentibus: ruite simul in hos:
Quos dat obvios humus et aqua viros,
Rapite, ruite, trahite, sinite fremere, gemere:
Quatite, premite, canite, sequimini:
Martium genus, rapida temeritas.

Nec tibicineae cessant modulamina buxi:
Inque vicem festiva suo fremit aula sonore.

[Note: Albert. comes in Levenstein : et Conradus Thum a Neuwenburg : Duci a latere. ]

Procedunt gemini veneranda aetate lanistae,
Vestibus induti paribus: quos casside vultum
Contectus sequitur princeps: paribusque Albertus
Armis Leusthenius: paribus quoque Thummius armis.
Fascia, caeruleo atque albenti vellere mista,
Ex umero laevae dextrum nodatur in armum.
Ter circumgressi caveae intervalla patentis:
Tandem omnes fixo subeunt tentoria vallo:
[Note: Ingressus Frider. comitis Wirtembergici, etc. ]
Tunc intrat flavam princeps Fridericus arenam:
Mompelgardaei custos fidissimus agri:


page 325, image: s341

Bis quino comitante viro. Nigra cassis et arma,
Et vestis peregrina viris, ignotaque forma:
Burgunda contexta manu: quae pollice docto
Stamina nigranti subduxerat aurea telae.
Quin et versicolor redimebat fascia corpus.
Tympana pulsa sonant: referuntque hoc verbere carmen:
Age miles, pede forti, fer in hostem
Leve signum: cape telum: decet omnes
Pede iuncto, dare plagas inimicis.
Neque iam parcere cuiquam: sed in omnes
Ruere, rapere, trahere: sinite gemere
Fremere, quatite, trahite, rapite simul omnes.
Insonant haec eadem peracuto tibia cantu.

[Note: Ingressus viginti septem ex nobilibus.]

Hos super in planum descendunt agmina campum
Longa Dynastarum, de nobilitate Sueva:
Armis accincti niveis, alboque cothurno
Evincti suras: tecti femoralibus albis:
Et fortes sublati animos. Iuvat ire coruscis
Ensibus, et dextra memorandum quaerere nomen.

[Note: Ingressus Georgii Gustavi, Palat. ]

Ultimus accedit folles sua femina cinctus,
Caeruleos niveosque: genus Gustavus avitum,
Renani comes, et praelustris fama Palati,
Quem deni pedites parili comitantur amictu.
Sed iam tela vocant, ad ludicra proelia Martis
Armisoni: Hic nobis alias tu suggere vires
CHRISTE DEUS: maior nervos mihi dextera tendat.

[Note: Ludovicus Dux, adversus Ioan. Bartol. ab Obentraut [(reading uncertain: ?)] . ]

Emicat ante alios fulva Ludovicus arena:
Qui postquam obducta contexit casside vultum,
Convenitque suis: hilari per strata tumultu
Vadit ovans, ac prima suae documenta cohortis
Exercere parat: geminat dum verbera pellis:
Et Phrygia argute modulatur classica buxus.


page 326, image: s342

Tum pugnae socius, longa Obentrutius orno
Procurrit: contumque trahit: quassoque lacerto,
In summae figit tremebundum margine parmae.
Ter conati ambo durum confringere lignum:
Ter frustrata manus. Princeps tamen aptior ensem
Diffidit: et medii dispergit fragmina ferri.

[Note: Albert. Comes in Lewenstein , adversus Ioannem a Stockheim . ]

Inde Leosthenius protenta hastilia vibrat,
Stochemium contra: tres ille viriliter ornos,
Ceu tenues rumpit calamos: tres diffidit enses:
Hic geminas fregit, quas scuto impegerat, hastas.

[Note: Conradus Thum a Newenburg : adversus Henricum a Coppenstein . ]

Thummius hinc aciem, connixus corpore toto,
In medium venit: et lignis super arma duobus
Hostica confractis, unum quoque dissipat ensem.
Tres Coppenstenius, salvo fidit aere, sarissas.
Fraxinus ut steterat, passu vicina propinquo
Heppenbergeri, fulvae succedit arenae:
Obvia quem contra sponsus vestigia torquet.

[Note: Dux Ludovicus adversus N. [Abbr.: ?] ab Heppenberg . ]

Ille duas rumpit pinus, ducis ira machaeram.
Veningo inferior gemina Leusteinius orno,
Par una: bino stricti minor impete ferri.

[Note: Comes Albertus contra N. [Abbr.: ?] a Venningen . Con. Thum, contra N. [Abbr.: ?] Senfft. a Saulburg . ]

Thummius hoste suo maior. Nam fragmina bini
Dispersit ligni, gladiumque in casside rupit.
Atque hi tres toto adversae certamine pugnae,
Rite vices alternabant: semperque secundus
A duce Leustenius, post hunc vir tertius ibat
Thummius: exspectantque suos mucronibus hostes.
Illi astant: tenet in capulis, ferroque paratos
Ira metus: galeaeque tremunt horrore comarum.

[Note: Dux Ludov. contra Frider. Comitem Virtembergicum . ]

Ecce trahit media lignum Fridericus arena,
Mompelgardaeus princeps: circensibus armis
Strenuus: et prima tectus lanugine malas:
Nunc ferro inclusus. Surgit violentior ira
Comminus: atque oculos Ludovico in principe figit.
Ne iuvenes, ne tanta animis assuescite bella:
Neu patriae validas in viscera vertite vires.


page 327, image: s343

Tuque prior, tu parce: genus Ludovici Deorum.
Sed quid ego haec? Ludunt: suus est et ludus in armis.
Iamque ruunt: paribusque micant duo Martia telis
Pectora: Teccaeum meritur robore toto
Ille Ducem: hic toto pulsat conamine frontem.
Dux geminam rumpit frameam, comes inclitus unam:
Tum gladios stringunt: strictos fragor excitat aeris:
Verberaque alternant: galeaque infringere durum
Luctantur ferrum, gladius salit aere repulsus
Teccigenae geminus: Friderici principis alter:
Cui dux adversa deturbat casside cristam:
Dum propius premit, et ferro cava tempora pulsat.

[Note: Comes Albertus contra Acatium a Gutenberg . ]

Insequitur Musis comitatus et arte decenti
Acacius: de monte bono sua nomina vertens
Omen in antiquum: nitentem stipite longo
Occupat Albertus Comes, atque ingentia torquet
Robora, sed paribus discessum e pulvere telis.
Protinus oblatae ferit inter tempora frontis:
Tresque enses rumpit teretes Leustenius heros.

[Note: Con. Thum. contra Ioannem ab Hanffmues . ]

Exemplo Comitis: fertur succensus in arma.
Thummius: Hanffmusumque videt vestigia vasto
Obvia ferre gradu: qualis cum vertice celso
Praecipitat silvas, montano Hylaeus ab antro:
Aut ingens Pholous. Materam tum protinus unam
Alter in alterius clipeato pectore frangit:
Sed validis Thummi dissultat lamina dextris.
Haud tulit, utentes pugnae successibus, ultra
Fridricus: firmatque suos atque increpat hostes.

[Note: Dux Ludov. contra Ioan. Christop. ab Hermsdorff . ]

Sic dextris animus iuvenum additus: irruit hasta
Oblonga Heimsdorfus: protentamque ingerit ornum.
Hunc reprimit sponsus princeps: sed rumpit uterque
Fraxineam molem, gladiumque infringit uterque.

[Note: Com. Alber. contra Ioan. Sigmund. ab Halweil . ]

Instat anhelanti virtus Halvilia pinu:
Leusteniumque petit, tunc utraque rumpitur arbor:
Vincitur aere comes. Nam tres Halvilius enses


page 328, image: s344

Dissipat: et victor domito velut hoste triumphat.

[Note: Con. Thum. contra Meliorem a Brunfels . Dux Ludov. adversus Balthasarum a Ruest . Com. Alber. contra Ioan. Wambold, ab Umbstat . Conradus Thum. contra Albertum Senfft. ]

Nec Melior cessit tibi Thummi: nec Ludovico
Rustius: Umbstadium comes ense hastaque trementi
Vincit: et in vacuas ferrum disseminat auras.
Thummius occultum sibi solo corpore mensus
Hostem alium aggreditur: fragilique lacessere telo
Non timet. Ille viro digitis imbelle solutis
Intorsit iaculum: quod protinus aere repulsum
Transabiit. Sic innumeris leo forte potitus
Caedibus, illustri sitis est in sanguine mergi:
Nec nisi pugnantis cervicem frangere tauri.

[Note: Dux Ludov. contra Ioannem Anastas. Waldner a Freundstein . ]

Tunc aciem in mediam rapido fert ora tumultu
Valdneres: vibratque actis hastile lacertis.
It stridens per suta viri Teccaeia taxus:
Dirutaque aerato sonuerunt robora corde.

[Note: Com. Alber. contra Eberhardum a Tubingen . ]

Antiquae felix Eberhardus origine gentis,
Arma Tubingaeus Comes expedit, et trahit hastam.
Quem postquam egregium cristis, et casside nota
Fulgentem adverso Leustenius agmine vidit:
Illicet invadit, bonsu ense, bonusque sarissa.

[Note: Conr. Thum, contra Eberhardum Baronem a Limpurg . Dux Lud. contra Ioan. Georg. ab Halvil . ]

At Lymburgaeum ligno, ferroque Dynastam
Instantem, ambobus procul aequat Thummius armis.
Continuo celer Halvillus, Princepsque coruscus
Adversi cavea apparent: hastasque reductis
Protendunt longe dextris, et spicula vibrant.
Irrita vis teli Teccaei: haud irrita virtus
Halvilli geminasque sudes gemino impulit ictu.

[Note: Com. Alber. contra Ioan. Henr. Thum, a Nevuenburg . ]

Thummius hinc alter, nec non Leustenius altis
Connixi incurrunt hastis, Thummique ruinam
Dat sonitu ingenti, praefractaque dissilit arbor
Fulminis in morem, aut tormento ponderis acti.

[Note: Conr. Thum, cont. Nicol. a Gölniz . Dux Lud. contra Frider. Humpiss. ]

Uno Gölnitium gladio prior occupat hostis:
Humpissus lignoque Ducem, ferroque calenti
Vincit: et ex acie spoliumque decusque reportat.

[Note: Com. Alber. contra Ioan. Ulric. a Remchingen . ]

Inde subit, pugnamque ciet Remchingus, et ipse


page 329, image: s345

Victor: Pliningusque comes: cui Thummius impar
Viribus: atque acie ferri congressus iniqua.
Concurrunt tamen, et Mavorti proelia miscent:
Alternantque manus, et magnis nixibus instant.
Tunc oritur flictu galearum, ictuque machaerae
Bellicrepus sonus: ut quando radicibus arbor,
Nimbosi boreae furiis evulsa, ruinam
Traxit: et innumero conspersit fragmine terram.

[Note: Dux Ludo. contra Henr. a Richau . Com. Alber. contra Carol. a Daxperg . Dux Ludov. contra Caspar a Wittin . Com. Alber. contra Henric. Ribitsch. Conr. Thum, contra Wolffg. a Grumbach . Dux Lud. contra Eccard. a Baden . Com. Alber. contra Bernh. a Biberach . ]

Quid te Richovi: Quem Dux Ludovicus eadem
Aggressus pugna, collatis comminus hastis,
Praeteriit: ternis terno simul impete fractis,
Et totidem gladiis? quid te Daxperge? quid alto
Vertice conspicuos comites, fortemque Ribiscum,
Witteniumque acrem, et nota virtute Badanum,
Grumbachiumque, et quae comitatur cetera pubes?
Invadunt Martem frameis, atque aere sonoro.
Dat gemitum thorax, percussaque cassis anhelo
Verbere. Nam ternas valido molimine terni
Victores fregere sudes, acerque Ribiscus,
Atque animis ingens Daxpergus, et inclitus aere
Fulmineo Biberacius: aequo Marte potiti.

[Note: Dux Ludov. contra Ioan. Wilh. ab Urbach . Com. Alber. contra Alex. ab End . Conrad. Thum, contra Frid. Geis [(reading uncertain: ?)] a Manspach . Dux Ludov. contra Wil. Frider. a Luzemburg . Com. Alb. contra Ioan. Conrad. ab Urbach . Conrad. Thum, contra Rudolph. ab Heslen . Com. Alber. contra Ioan. Dieterich Neuuhausen. Dux Ludov. contra Carol. a Ripurg . Conr. Thum contra Boppen. a Wizleben . Com. Albert. contra Georg. Gustavum, Palatinum Rheni . ]

Ordine succedunt, tritaque feruntur arena,
Urbachiusque Endusque Nehusius, atque Repurgus
Diruta quos ornant quassae fragmenta cataeae.
Quisque sudem rupit, durum quoque Gneisius ensem:
Sed pedes Heslenius terna deceptus ab hasta:
Oppugnati omnes Ludovici fortibus armis
Quis numerum ferri, plagasque et fragmina dicto
Aequarit mortale sonans? fremit aequore toto
Fraxineus Mavors, sudibusque exsultat adactis.
Iamque Palatinum in pugnam vocat agmen Enyo.
Emicat hic: lignumque rotat: claususque minaci
Casside Gustavus incedit et ora leonis [(printer); sic: Casside, ferratusque sonat Gustavus: et ora leonis]


page 330, image: s346

Fulminei ostentat: mansueto pectore Princeps
Dulce rubens, viridique genas spectabilis aevo.
Nunc, ait, o numquam ludo tentata lacertis
Hasta meis. nunc tempus adest: da rumpere temet
Loricamque manu valida quassare trementem:
Quattuor ut sparsa fragmenta legantur arena.
Sic ait: et pugnae maiora ad praemia fertur.
Icta Palatinum sonitu dant tympana carmen:
Et celerare iubent, umerosque ferire coruscos,
Et galeam teretem quatere, et pertundere ferro.
Obviat huic Comes Albertus , cui lancea fortem
Denegat: at iuvenis Princeps fervente lacerto
In comitem torquet pinum: quae viribus acta,
Dissilit: hinc aliam dextra rapit ille calenti:
Diffractamque itidem collo, dispergit in auras.
Tertia colluctata quidem, sed fraxinus errat.
Namque velut muro, solidaque a caute repulsa est.
Tum ferrum nudat, vaginaque eripit ensem:
Et plagas reddens, dederat quas fortior hostis:
Terque quaterque gravi iuncturas cassidis ictu
Pulsat: et in medio disrumpit agone machaeram.

[Note: Dux Ludovicus contra Ioan. Vurmfer [(reading uncertain: ?)] a Wal. . ]

Dux Ludovicus ibi redit in certamina pugnae:
Nondum succumbens oneri nondumque labore
Fessus: et invicto rursum mucrone coruscat,
Offert huic nitido lucentia pectora ferro,
Valius: hic ligno, ille agili felicior aere

[Note: Conr. Thum contra Wilh. Quad.. Com. Alber. contra Ernest. a Rechemberg . ]

Vidi etiam Tummi dextrae contendere Quadum
Laude pari: vidi Rechobergo patre nitentem,
Ire Leostenium contra: paribusque sarissis:
Sed non e paribus circo certare machaeris.
Nam sua Leustenio ter rupta est lamina ferri:
Bis Rechobergiaco: reliquae vis irrita dextrae.

[Note: Conr. Thum, contra Georg. a Ranzau . ]

Tu quoque, Ranzoviae nitor o pulcherrime gentis:
Ranzoviae gentis, fama super aethera notae:
Collato pede Thummiacas virtute cataeas
Vicisti: et validi fregisti robora ligni,


page 331, image: s347

Di, quantus vixit, quam forti pectore et armis,
Magnus Ioannes, Holsatae gloria terrae,
Ranzoviumque decus: Dani lux inclita Regis:
Qui terram meritis, fama complevit Olympum?
Progeniem servet, tantaque a stirpe nepotes:
Inque patrum ducat vestigia CHRISTUS avita.

[Note: Com. Alber. contra Phil. Iacobum dominum in Baar . Dux Ludov. contra Daniel. a Lemburg . Conr. Thum contra Henr. Byrsner. Com. Albert. contra Phil. Iacob. a Seebach . Dux Ludov. contra Pancrat. a Ruost . ]

Iam subeunt alii, et media intervalla patentis
Corripiunt circi, porrectis comminus hastis
Svedus, Lempurgusque alacer, Baroque Philippus:
Prospera sed linquit fors Baronemque Philippum,
Et Suedae celebrem Acacium cognomine gentis:
Lempurgumque et Byrsnerum, sociumque laboris
Sebacium, et clara venientem a stemmate Rustum
Fortuna tamen, et maior victricibus armis.
Quattuor hic uni strata congressus arena
Sebacio, rupit gladios: tres pertudit hastas:
Ferventi nixus dextra: galeamque cavavit
Leustenius: magnaque virum de strage triumphat.

[Note: Aggregatum certamen peditum.]

Postquam omnes dubii certamen ad acre Minervae
Venerunt: subito partitis ordine telis
Stant utrimque acies: dextra fulgentis arenae
Viginti, et quini pedites, totidemque sinistra:
Omnes hastati. Cum protinus incita multo
Verbere, dant pugnae crepitantia tympana signum.
Concurrunt sudibus: sudibus suta aerea pulsant:
Diffringuntque ornos, aut integra robora terrae
Proiciunt: nudantque enses,. et tempora circum
Per teretes galeas, alternis ictibus errant.
Non alius fragor est, quam quando bipennibus actis
Certatim agricolae, celsis e montibus ornos
Instant deicere: et manibus nituntur anhelis.
Commotae nutant frondes: tremit arbore vertex:
Alternisque sonat percussa securibus ilex.
Ipse acie princeps densa Ludovicus, et armis
Stat medius, iamque hos ornum, iam vertit ad illos


page 332, image: s348

Ore ciens: patriaque inclusus casside vultum
Nunc pedes ense vago, nunc prenso robore ligni,
Ceu spectatus agit. Cum tandem sulfure fetus
Ardescit carcer, nigroque volumine fumus
Obfuscat lucem: veluti cum Neccarus udas
Exhalat nebulas: caelumque videntibus aufert.

[Note: Carcerib. [Abbr.: Carceribus] incensis proelium dirimitur.]

Atra favilla volat, coniunctaque corpora flammis
Dissipat. It victor rapido Vulcanus ovatu:
Diffugiunt pugiles, dextrisque valentibus arma
Proiciunt simul: et spatia in sua quisque recedunt
Schonbuchium mugire putes nemus, alite vento
Impulsum: tantum festiva per atria murmur.
Exsistit: variusque lepor risusque tuentum.
Mergere luciferos, vicina nocte parabat
Hesperio iam pronus equos in gurgite Phoebus.
Cessat fessa armis pubes, positisque tepentum
Armorum scutis, repetunt convivia tectis
Magnificis: vinoque sitim, curasque repellunt.

[Note: Praemiorum et palmorum distributio a Cena.]

Hinc saturi dapibus, choreas ex more frequentant:
Iudicis ut capiant, quae sit sententia, quemnam
Declaret victorem isto certamine pugnae.
Hic primum Ludovice tibi fortissime, munus
Teccigenum Dux magne datur: quod plurima dextra
Robora fregisses. hostilibus incita parmis.
Altera Leustenio merito data palma: quod enses
Viginti hoc densi difflasset in aequore circi.
Tertia venerunt Alberto praemia Thummo:
Qui confertam aciem superasset alacribus ausis.
Qualis Olympiaco quondam certamine Pollux
Elaeis ibat subvinctus tempora palmis:
Aut qualis Nemeae rediens e pulvere Castor,
Incedebat ovans animis, et comptus oliva,
Tales isti etiam festae in penetralibus aulae
Tollebant animos, lauro Daphnaeide cincti.
Et quisquam digno percenseat omnia versu?


page 333, image: s349

Aut meritis possit verbis aequare triumphos?

[Note: Quarta dies nuptiarum.]

Quarta dies medium caeli transiverat axem:
Et iam tempus equo [(printer); sic: aequo] spatiosa per aequora ferri,
Lucentis campi: et pensum decurrere ad orbem.

[Note: Ludus equestris, et decursus ad orbiculum.]

Tunc varios sumunt habitus, atque ora rotundis
Oscillis tecti, decorant splendore veredos,
At campo in viridi, Teccaei Principis horto,
Laeta triumphales Stuccardia prospicit arcus:

[Note: Arcus triumphales.]

Tollit et ingentes ad sidera ducta columnas
Machina: ubi erranti populo det pervia fornix
Ostia: tum circum structurae forma quaternae,
Asseribus munita suis, et saepe [Orig: sepe] virenti.
Desuper, arrecto velocem pectore cursum,
Cernimus aeripedes, ad primi lumina Solis,
Dirigere: et mutis quassare hinnitibus auras.
Cernimus et patriae passim hic insignia gentis,
Cornua vivacis cervi, galeaeque decorum,
Venantis lituum, gemini squamosaque piscis
Tergora: quae patulo iuxta Leo promicat ore:
Boiorum gentile decus, Renique bicornis.

[Note: Turba spectatorum et spectatricum.]

Civica iam caveae consessum obsederat omnem
Spectatrix turba: et portis ex omnibus assunt
Matres atque viri, pueri innuptaeque puellae.
Ipsa quoque huc rutulis coniux adducta quadrigis
Ursula: tam pulchri pulcherrima causa paratus:
Glotum cincta choro: geminaque sorore, piaque
Matre, et virgineo complet praetoria coetu:
Et cupida exsertat bipatentibus ora fenestris

[Note: Ingressus Ducis Ludovici , praestolatoris [(reading uncertain: ?)] : ad equestre certamen. ]

Iam tuba dat sonitum stridentem ex aere recurvo:
Verberaque ingeminat compti pulsator aheni.
Iam caveam ingressos, larvato musica vultu,
Praecedit magnos equites, equitumque Magistros.
Iam viridi cantor lumbos succinctus amictu,
Et fide conspicuus varios ciet ore sonores:
Hic plectro indulget nervisque: huic tibia cantus


page 334, image: s350

Dat bifores: alius cava cornua flatibus implet:
Ille alternanti percurrit pollice chordas.
Tunc sequitur Princeps vultu Ludovicus aperto:
Omnibus in vacui venturis aequora campi
Certaturus equo, solusque tot agmina contra,
Cornipedem cursu, pensum flexurus ad orbem.

[Note: Habitus Ducis, Mantenedoris.]

Palliolum viride, ex auri subtegmine fulvi
Contextum, induxit umeris, umbrataque gestat
Tempora Parrhasio, Hermetis de more, galero:
Arabiaeque manu praefert insignia virgae.

[Note: Habitus, et ornatus equi.]

Ter circum caveam fertur laeti aequoris omnem:
Ostro ipse, ac sonipes ostro, totamque per auram,
Purpura sidoneis fucata renidet ahenis.
Crista super frontem alipedis: parilique decoris
Floricomae in cauda fulgescit lamina cristae,
Et phalerae virides et sella tapete virescit,

[Note: Ingressus Georgii Gustavi Palatini Rheni ad idem certamen. ]

Ecce tubae veniunt velis pedentibus atrae
Et flavae: diversicolor, qui tympana pulsat,
Assecla cornicinum. Globus astrifer ante celetes
Volvitur: et totum designat tramite mundum,
Caeruleique rotat stellas in imagine caeli.
Inde satellitium, celeres Ducis, ordine terni
Excipiuntt, miscentque nigrantia vellera flavis.
Pone invectus equo ducit generosa Georgus
Agmina: Gustavum natum, aeripedesque [(transcriber); sic: aeripidisque] curules:
Omnes oscillis tectos, Phrygiaque tiara:
Omnes carbasia velatos cyclade corpus.
Stant gemmae digitis, stant longa monilia collo:
Aure leves baccae, redimicula pectore pendent:
Et crocea immissa spirat coma flexilis aura.
Quales in tabula virtutes pinxit Apelles:
Tales illi ibant, niveoque colore nitebant.

[Note: Georg. Gustavus IUSTITIA: cui Comites, Lex, Pax, Temperantia, Fortitudo, Ceres. ]

Nam se iustitiam Gustavus finxerat, orbis
Rectricem: parili librantem singula lance.
Lex illi socia: ingenti lex codice fulta.


page 335, image: s351

His addit sese Pax aurea et ipsa sororem:
Candenti sublimis equo, virtusque repugnans
Versibus his, rerum Moderatrix: et sua magno
Nomina dans animo, et lati nutricula mundi,
Alma Ceres, spicis et flore ornata capillos.

[Note: Praeludium Ducis Ludov. cum Georgio Marschallo, et Sebastiano Schafelisci. ]

Dumque isti caveam circum, de more, feruntur:
Interea a binis certamen ad acre vocatus,
Promicat, et media insistens Ludovicus arena,
Hinc laeva frenos, hinc dextra corripit hastam.
Instimulat tubicen cornu, aeripedique curuli
Accendit mentes. Extemplo arrectus in auras
It sonipes, rapidoque volans per inane meatu,
Concita vix summo vestigia pulvere signat:
Ipse hastae Princeps medium celer implicat orbem.
Exoritur plausus caveae totius: et omnes
Ingeminant primi clamoribus omina cursus.
Tunc sequitur, posito qui sollicitaverat auro:
Sed nihil assequitur, penso delusus ab orbe.
Iamque duos illo certamine vicerat, auri
Pignore depositi simul argentoque potitus.
Alter enim deno in circum centusse vocarat,
Alter Renanis Ludovicum exciverat octo.
Corripit hinc spatium, titulis generosus avitis,
Gustavus: ponitque Duci felicibus orsis
Viginti et quinos, regale numisma, Philippos.
Ocius it sonipes, motus clangore tubarum:
Et pretium, et geminis aufert decursibus orbem:

[Note: IUSTITIA obtinet victoriam.]

Huic Lex succedit, rapidoque volante veredo,
Promicat. It Scythica non segnior ille sagitta:
Tergaque iactantur flavi per eburnea crines.
Sed Lex occubuit, socia cum pace: nec ullum
Germanae lucrum e cursu retulere sorores.

[Note: Lex, Pax, Temperantia, Fortitudo, Ceres, in haec [(reading uncertain: ?)] certamina vincuntur amissis [(transcriber); sic: amissi] 50. coronatis. ]

Ipsa etiam [(printer); sic: Ipsaque] spicata Ceres se munere victam
Cernit, et amissis omnes abiere coronis:
Quas quinquaginta attulerant ad ludicra circi [(reading uncertain: ?)] .


page 336, image: s352

Eja munifica virtutes dote superbae,
Quam gratus fuit hoc adventus pulvere vester.
Vos, si deinde libet, vestros iterate recursus.
Nam cum pace bona pax dimittetur: et aequam
Sentiet hic legem, quae temperat omnia, virtus:
Et Cererem victam Fortis recreabit Iacchus.

[Note: Ingressus Lapponum ad idem certamen. ]

Iam vero et Fauni veniunt, villosa virorum
Corpora, et hirsutis incincti pellibus artus:
Quas circum intexti velabant undique musci.
Ipse umeris gestant vulsas radicibus ornos:
Ingentesque animas hirsuto pectore tollunt.
Talis, Hyperboreo septem subiecta Trioni,
Gens effrena virum Riphaeo tunditur Euro:
Et pecudum fulvis velantur corpora saetis:
Hic ubi Sol nigras haud umquam discutit umbras:
Semper hiems, semper spirantes frigora Cori.

[Note: Satyrus victor, aufert 25. flor. [Abbr.: ?] Cyclops et Faunus victi, amittunt quisque denos flor. [Abbr.: ?] ]

Viginti Satyrus, quinisque ad ludicra promptis
Renanis, certat: pretiumque citatior aufert.
At Cyclops, Faunusque illo certamine victi
Solverunt denos, domitori munus Ulyssi.

[Note: Ingressus Frider. comitis Virtemb. etc. ad idem certamen. ]

His super ingreditur, monstris comitantibus Indis
Horridus in iaculis, et pelle Libystidis ursae:
Qui Carfulenum, a Medo sibi nomen Hydaspe,
Finxerat: Alsaticis princeps conterminus oris:
Et Peligardaei Fridericus gloria Montis.

[Note: Comitatus.]

Praecedunt gemini longo cervice cameli,
Vultu Silvani, cauda tritones aquosi,
Cetera diri homines: viridis quos cingit amictus.
Tum duo thyrsigeri, niveo velamine tecti
Caeruleoque: artus arcta stringente lacerna.
Ternos cantores ballista intenta per ora
Copulat: atque alacri iunctas iubet edere voces:
Mirandum visu, subtento Musica nervo.
Inde Elephas ficta figit promuscide gressum:
Aethiopemque gerit tergo: flammantibus auram


page 337, image: s353

Qui spargit iaculis, totoque agit aequore glandes:
Cui socius tubicen caveam clangoribus opplet.

[Note: Carfuleni nomine comes Fridericus vincitur a Duce Ludovico : amissis 20. Saxonicis Thal. [Abbr.: ?] ]

Haud mora viginti, pretium victoribus. offert
Saxonas Ensiferos Rex Carfulenus: et Euro
Ocius alipedem torquet. sed ab ore recedit
Devius, et vacua pendentem linquit in aura.
Insequitur sponsus: quem Martius undique clangor
Tecciacique urgent sonitus, et amara lacessit
Tibia: iamque aurae suspensum distulit orbem:
Atque oscillato pretium fert victor ab Indo.

[Note: Ingressus March. Badensis, Ernesti Friderici , ad idem certamen. ]

Post hos armigeri veniunt, hastata iuventus,
Sex nigro tecti Tyriae velamine lanae,
Torquibus insignes pueri: ternique sequuntur:
Ex umeris quos palla pedes talaris ad imos
Candida vestibat: phalerisque micantibus albet
Caerulus immistus color, atque interplicat aurum.
Pone triumphalis succedit in aequora currus:

[Note: Currus triumphalis.]

Tractus equis, scythica nive candidioribus. Illi
Insidet albenti Fridericus Marchio palla
Ernestus fulgens: crines tegit ora galeri
Caerula: Romuleae procurrunt tegmina plantae.
Ut circumducti spatium tenuere: suusque
Postulat ordo viros, cursu contendere equorum:

[Note: P. Sextius, A. Claudius, C. Praetorius, togati, vincuntur a Duce Ludovico amissis 30. flor. [Abbr.: ?] ]

Primus ibi in medium, cui nomina ficta Quiritis
Publius imposita: et Romanae Sextius urbis
Incola: procurrit vectus veloce veredo.
Ipse decem ponit, pretium laudabile pugnae,
Renanos: positosque minor certamine perdit:
Perdit et hic totidem Latiali Claudius aere:
A Duce Germano superati Marte Quirites.

[Note: Marchio Ernest. Frid. ab eodem vincitur, nomine Patientiae, amissis 25. Ioachimicis. ]

Iamque triumphali exsiluit PATIENTIA curru,
Marchiades Ernestus , equo sublatus et armis
Vigintique offert in cursum et quinque Philippos.
Ut tuba terrificis implet stridoribus auras,
Ipse coloratis residens ad frena tapetis


page 338, image: s354

Provolat: et victa tandem cervice recedit.

[Note: Veritas succumbit in eodem certamine: amittitque octo coronatos.]

Inde subit, VERI quae sese nomine virtus
Iactitat: et rigidum promittit dicere verum.
Ah odiosa lues, quis te furor impulit aulas
Ingredi, et in medio nomen tibi quaerere circo:
Insuper et pretio certum sperare triumphum?
Stulta quid insanis: caput exsecrabile mundo?
Quin tu Zyganios, et limina nota magorum
Hariolosque pete, et positum scrutantia caeli
Pectora. Namque illic aliquam te figere sedem
Optarim: quo rara tui semuncia venit.
Sed frustra monui. Quid enim, quod victa recedis:
Atque octo amittis, regale numisma, coronas?

[Note: Spes in eodem cursu victrix, reportat 50. florenos.]

Viderat haec, illic steterat quae proxima, veri
Damna: suoque animum Spes firmo corde receptat:
Et secum: Non erga omnes cedemus ab isto
Edomiti circo. Nam si patientia victas
Praebuit aegra manus, et sorti cessit iniquae:
Fecit quod fieri cognomen postulat ipsum.
Et si succubuit, mundo exsecrabile verum:
Ac multum solvit: mercedem hanc noverit aequam
Omnibus, hoc audent qui verum dicere saeclo.
At me spes recreat: mea me spes sustinet unum:
Magnificumque facit. Quid enim de divite palma
Spes dubitet? spes una suo solamine fulcit:
Spes fovet afflictum: et rebus sustentat in arctis:
Spes melius fore, semper ait: spes numen Olympo
Aspicit: et spretis conscendit in aethera terris.
Dixit et alipedem laxis immittet habenis:
Orbiculumque aufert: vulgi plaudente corona.
Tum quinquaginta, certamine maior equestri.
Renanos tollit, victricis praemia palmae.

[Note: Desiderium, victo Duce Ludov. aufert duodec. flor. [Abbr.: ?] ]

Hoc DESIDERIUM conspecto forte triumpho,
Quem spes ducebat: iam dudum flagrat amore
Fulgentis nummi: et pretium desiderat aeris.


page 339, image: s355

Ergo bissenis venit ad certamina campi
Renanis: stimulatque citis calcaribus armos:
Cornipedemque domat. Pulsam quatit ungula terram:
Et rapit orbiculum ferventibus hasta lacertis.
Sic iterum princeps festivi pulvere circi,
A Desiderio victus pugnace, recessit.

[Note: Ingressus novem Aethiopum, ad idem certamen. ]

Proximus Aethiopum venit huc equitatus, et atris
Omnes oscillis tecti ora latentia condunt:
Armatique hastis, vexillo albente decoris.
Tempora caeruleae velant atrata tiarae,
Et mitrae albentes, Eoae stamina silvae,
A tergo pendent. Musae tres ante feruntur
Conventu vario, et suavisono modulatu:
Barbara quas equitum sequitur manus alta novenum.
Tales Xerxaeo ducebant agmina bello
Aethiopes: pardo accincti, fulvoque leone,
Et longos arcus, et tela tricuspide ferro:
Aut capreae cornu praefixum hastile gerentes:
Illita pars minio, pars corporis illita gypso.

[Note: Georg. Ludov. ab Hutten , nomine Amoclinonis, victus, amittit decem aureos. ]

Primus Amoclino (Huttenus sed nomine vero)
Insignis manicis, insignis acinace Medo
Procurrit: pretiumque decem vir Martius aureos
Cursori opponit: sed cursu victus equestri
Oppositum amittit pretium. Dux Florio, ficto
Nomine, Velbergus vero: succedit arenae:

[Note: Conr. a Velberg , Florionis nomine victor, aufert 24. Philippicos. ]

Viginti portans et quattuor ora Philippi.
Illi sors melior: Nam cursibus incita dextra
Abripit orbiculum: palmaque triumphat equestri.

[Note: Gaboz, in eodem certamine victor, aufert 25. aureos. ]

Nec minor hoc ipso enituit in pulvere virtus
Gabozi Aethiopis: viginti et quinque micantis,
Ad cursum, pugnae pretio, Renensibus aureis.
Namque bis avexit conti mucronibus orbem:
Et retulit pretium: dederat quae pocula victus.
Ordine dein currunt reliqui, positisque lacessunt
Pignoribus sponsum, cognomina barbara gentis,


page 340, image: s356

[Note: Pusando, Cyrillus Saraphenus, Florestus, Cyprianus, Cancellarius Aldae : amissis 60. florenis, vincuntur a Duce Ludovico . ]

Pusando, Cyrillus et aequanimis Saraphenus
Florestusque ater: post quem Cyprianus, et Aldae
Orator Regis: victi decursibus omnes.
Namque infelici pugna, sponsoque minores,
Sexaginta omnes florenis pone relictis,
Discessere retro: spatiumque dedere celeti:

[Note: Ingressus agricolarum ad idem certamen.]

Ruricolae hinc veniunt, quos rusticus ornat amictus:
Rugosae tunicae nigro de vellere Calbae,
Alti perones, et laevi stamine braccae:
Nexaque poplitibus flavo genualia limbo.
Villosus capiti petasus: circumflua galli
Quem cauda insignit pulchre, ligulaeque rubentes:
At lateri astricto micat aurigarius ensis.
Ipsi strigosi sessores tergora manni,
Quisque sua cum glota premit. Nam Phyllida portat
In tergo Corydonis equus: sed mannus Amyntae
Thestylin et sonipes Amarillida gestat Alexis:
Agrestes roseo fulgentes ore puellas:
Et succi plenas: tegit altos mitra capillos:
Et vestis nullo commendat pectora cultu.
Non hic quaesiti apparet mala gratia fuci:
Non vultum ficto pingit cerussa colore:
Non Arabum hic redolent merces, et quicquid Orontes
Huc mittit: non conciliat sua purpura formam
Virginibus. Spirant hic almi munera ruris,
Pallentes violae, et flores bene olentis anethi,
Et calthae, et calthis intextae suavibus herbae.
Praevius his utrem buccis turgentibus inflat
Ascaules, variatque sonos: et murmure agreste
Ventilat: illae omnes inter modulantur hiantes.
Tunc ubi perventum spatia ad bipatentia circi:
Agrestem ducunt, turba plaudente choraeam.
At pretio posito, et cursu certare parati,
In medium veniunt: vecti meliore veredo:
Scultetus Corydon, regnique magister Amyntas:


page 341, image: s357

[Note: Tres agricolae, victoriam deportant, lucrati sexaginta florenos.]

Tuque patris desiderium Corydonis Alexi.
Viginti Ensiferos Corydonis pera ferebat:
Feta coronatos socii promebat Amyntae
Pera decem: Iuvenis denos ponebat Alexis
Florenos. Nec quisquam illo certamine victus
Discessit: retulitque omnem gens rustica palmam.
Usque adeo obscuros virtus animabat agrestes,
Illustrem contra dominum. patriaeque parentem.

[Note: Ingressus Monachorum ad idem certamen.]

Postremi accedunt dirum mortalibus omen,
Tres varii monachi: detonso vertice rasi:
Vestibus accincti glaucis, et stamine cano,
Ac ferrugineo. Hi manibus tum forte gerebant
Serta corollarum, prisci instrumenta Papismi,
Arboreasque cruces. It suavibus amula lymphis:
Praeceditque agmen: ritus imitata sacrorum:
Spectantumque gregem pura circumtulit unda.
Spargens rore levi, et ramo felicis olivae.
Hos comitatur equo, longaque in veste sacerdos:
Binaque Thessalico saga non metuenda veneno.

[Note: Victi Monachi, cum suo sacerdote et sagis, amittunt 49. Philippicos.]

Quattuor hinc abeunt victi: pretiumque relinquunt
Quadraginta novem, regale numisma Philippos.
Unus rite decem tamen abstulit inde coronas:
Unus de toto, iamque ultimus, agmine victor.

[Note: Ludus Troiae. ]

Postquam hunc circensem finiverat area ludum:
Armatos fecere choros: certaque vagandi
Textas lege fugas, in confusosque recursus.
Insonuere tubae: partitis inde catervis,
In varios docto discurritur ordine gyros.
Nunc pars in tergum versis referuntur habenis:
Nunc laevos sinuant ad versa in cornua gyros:
Nunc iterum flexis lunatos cornibus orbes
Efficiunt: nunc conferto velut agmine facto
Texunt alterno glomerata volumina cursu.
Ceu quando pontum ventis discordibus actum
Fert Boreas Austerque refert: molemque profundi


page 342, image: s358

Nunc huc alterno, nunc illuc flamine gestant.
Sic Phrygius quondam Troiam ludebat Iulus,
Litore Trinacrio: et pugnae simulacra ciebat:
Nunc hos nunc illos cursus, aliosque recursus
Impediens: textasque fugas, et proelia ludo.
Ordine tunc omnes caveae vacua aequora circum,
Frenatis in equis procedunt: terque reversi
Deseruere locum: et ludo cepere quietem.

[Note: Flamivomus ludus, a cena.]

Tunc ubi regificos consumpto munere cenae
Instituere choros, solitis penetralibus aulae:
Et serus vesper iam terram involverat umbra:
Saevus ibi flammis accinctus Mulciber atris
Exercet ludos: campoque potitus aperto,
Horribiles edit volitanti glande fragores.
Arx erat in magni fabricata crepedine circi:
Quadrato constructa situ: quam quattuor arctant
Aediculae teretes, extremaque moenia iungunt.
In medio turris caelo fastigia tollit,
Sulphureis armata globis, facibusque coruscis:
Perque leves auras passim volitante favilla:
Mirandum visu simul audituque tremendum.
Intus viginti iaculorum milia fervent.
Hic postquam vires, et flammas concipit ignis:
Extemplo piceus nigra caligine vortex
Volvitur, et pingui contorquet nubila fumo.

[Note: Sonitus tubarum]

Insonuere tubae passim, clamorque virorum
Et curvi strepitus litui, raucoque tumultu
Cornua: cum toto lucent incendia campo:
Et circum pulvis, circaque undante vapore
Aestuat: et crebros exhalat in aere flatus.
Haud alius fragor est: quam cum per nubila caeli
Fit sonus: et densi funduntur ab aetheri nimbi.

[Note: Mortaria globos eiaculantia.]

Parte alia flammata vomunt mortaria, diros
Aetnaea cum luce globos, atraque favilla.
Illi per vacuam volitantes aetheris auram,


page 343, image: s359

Sublati ardescunt alte magnoque fragore
Eructant flammas, subitoque calore relapsi
In terram, partes ignem iaculantur in omnes.
Fit sonitus: fugere ferae, fugere volucres:
Atque omnes trepidant Nicrina in valle iuvencae.

[Note: Globi igniti ardentes in aqua.]

Mulciber hinc alius, plenam frigentibus undis,
Ignivoma cum luce globos coniectat in orcam,
Et retro cedit: rapidus furit ignis aquarum,
Atque inter sese pugnant humentia siccis,
Et calida obsistunt gelidis. Globus ipse tremendum
Stridet: et e tepida prospectans sibilat unda.

[Note: Glandes ignitae.]

Nec cessant glandes: perque aequora longa feruntur
Igniti volucres: similes serpentibus Afris.
Interea lentos turris considet in ignes,
Flammivomis evicta globis: cum dirior horror
Ingruit: et rutilis incanduit aura favillis.
Qualis ubi ignifera fessus respirat ab Aetna
Enceladus, mutatque latus: procul horridus antris
Mons tonat: exundant apices. fluctusque Pelorus
Contegit: et saeva tellurem proximus umbra
Saepit Eryx: nemorumque obscurat imagine pontum.
Iamque vapore levi, passim tota aequora fumant:
Omnisque in caeli convexo evanuit ignis.
Illi continuant coeptas ex more choraeas,
Exspectantque suas a pugnae iudice palmas.

[Note: Praemiorum et coronarum distributio a Cena.]

Haud mora: femineus sua dat cursoribus ordo
Praemia: et emerita victorem fronde coronat.
Primus ibi ingreditur donis Fridericus oliva
Victrici evinctus, palmaque triumphat equestri:
Mompeligardaeus princeps, nova gloria rerum:
Mirum propter opus, mentisque reperta sagacis.
Altera fert sponsus: certamine solus in illo,
Qui reliquos cursu pugnantes vicerat omnes.
Tertia Marchiadae merito data dona Iacobo:
Quo nemo melior frenis, nemoque volantem


page 344, image: s360

Aptior alipedem gyrare in pulvere campi.

[Note: Gladiatorum certamen.]

Iamque dies aderat regalibus ultima ludis:
Cum gladiatorum validis manus inclita dextris:
Nuda umeros, medium procedit in aequor: et hostes
Martigenas, magnis in pugnam provocat ausis.
Primus ibi leges, et regia verba lanista
Ponit: et a vetitis iubet abstinuisse: simulque
Emicat: et varios exercet in aere saltus,
Tunc capiunt arma, et Mavortia verbera miscent.
Non hic pulsantur galeatae tempora frontis.
Non clipeo densum pectus: non aerea suta
Defendunt pugilis latus: omnia membra retecta
Verberibus patuere suis: dant verbera vulnus:
Deque cruentato distillat vulnere sanguis.
Ecce autem, dum fulvum unus gladiator ad ensem
Promicat exsultans, ostentatque arduus artem:
Innumerisque levem diverberat ictibus auram:

[Note: Agricola gladiator.]

Forte venit media quidam de plebe colonus
Aurigerae armatus cultro, sagulique rubentis
Vellere Calbiaco, ruralia pectora cinctus.
Scortea cui super induta stat penula: turgens
Exstanti pera: suram tegit undique pero:
Ipsa viro callosa manus, frons arida rugis.
Isque ubi iam media nudus consistit arena:
Nulli non visus stivam tractare bicornem
Aptior, aut virga lentos stimulare iuvencos.

[Note: Virtus istius gladiatoris rustici.]

Extemplo vestem ponit: simul arripit ensem:
Concutiensque atris vibrantia tela lacertis,
Irruit. et pugilis consignat sanguine frontem.
Ille fremens animis, redit in certamen. it una
Obvius agrestis rurusque trementia vibrans
Tela manu: rursum distringit vulnere corpus.

[Note: Pausan. [Abbr.: Pausanias] lib. 6. Graec. [Abbr.: ?] ]

Qualis erat quondam extremo certamine fessus
Demylides Glaucus, iam victor Olympia circum,
Rurali infligens adversa in pectora plagas


page 345, image: s361

Robore, neglecta, quam non bene noverat, arte:
Talis et iste fuit, sed non rudis arte, colonus.
Nam nemo hunc potuit duro compescere ferro:
Nemo acri superare manu: nemo indere vulnus:
Multaque dextra virum vires effudit in uno:
Cum solus remanet nullo ipse domabilis ictu.
At merito Princeps hominem decoravit agrestem
Munere: Martiaci statuentem signa tropaei:
Omnis prosequitur quem laeta precatibus aula.
Dumque colonus ovat, spolioque potitur honesto.
Hic labor, haec requiem transacti pugna diei
Attulit: et positis pars utraque substitit armis.

[Note: Iulius Redivivus, Latina Comoedia Nicodem. [Abbr.: Nicodemi] Frischlini. ]

Tandem etiam socco pax est concessa Latino.
Iulius in scaenam venit, redivivus ab orco,
Caesar: et emensus mirandum Teutonis orbem,
Suspicit has terras: Germanas suspicit urbes.
Cui Cicero comes, istius mirator et ipse
Teutoniae: nam Germanis bellator in armis
Occurrit longe Harminius, solidaque coruscat
Lorica: solido contectus corpora ferro.
Ille ubi flammivomos tormentis emovit ignes:
Liventisque globos plumbi dispergit in auras:
Attoniti armorum tanta novitate, Quirites
Aetherium vidisse Iovem, caeloque tonantem
Descendisse rati, specie mortalis, adorant
Pro Iove Germanum: qui non mortalibus armis
Dimicet, aut strepitu framearum terreat hostem:
Sed tonitru, et rapidis excusso nubibus orbem
Fulmine consternat. Sed tandem discit uterque
Humanae esse reperta manus: fornace Perilli
Germani conflata: simul qui pulveris usus,
Quae vis: quo silices possint ignescere motu.
Mox ubi Caesareis armamentaria dantur,
Lustrantur oculis: venit Hessus in atria vates.
Castalios vinctus lauro Parnasside crines.


page 346, image: s362

Carmina hic apportans Germano scripta Poetae
Marce tibi recitat Cicero: impressumque libellum
Arte typographica: tibi docto pollice monstrat:
Atque hoc Germane inventum docet esse Minervae.
Tum trahit in fabricam, stupefactum munere tanto
Gentis: et ostendit subiecta volumina prelo.
Interea Caesar populo, quae viderit, arma
Quae scloppeta intus, ballistarumque novarum
Tormenta, et quales hastas, docto ore recenset.
Cum procul Allobrogen, videt adventare, quasillum
Qui gestat tergo, et peregrinae murmura linguae
Mussat et ignotis loquitur cum Caesare verbis.
Tullius in scaenam, Catto ductore, reversus
Miratur fabricam, miratur prela, typosque
Et capsas, agilesque manus, hominumque reperta:
Et non Barbaricas divini Teutonis artes.
Congressis tandem cum Caesare, multa loquente
De clipeis, de tormentis muralibus: altum
Inchoat, et sacras Cicero depraedicat artes
Germanae gentis. libros et pulpita Phoebi.
Atque rotatilibus procusa volumina prelis.

[Note: Caminarius.]

Quae dum Romanus merito stupet omnia Caesar:
Ecce Caminorum magno purgator hiatu
Attollit clamorem: Italoque obmurmurat ore.
Diffugiunt illi, longo Plutona minacem
Sarmento venisse rati: quo plectat utrumque,
Longius absentem, stygiasque reducat ad undas.
Multum ibi Romuleae commercia prisca loquelae
In tantum mutata dolet: multumque nigranti
Succensens homini Cicero, exsecratur: et ira
Infremit ac stomacho laxas immittit habenas.
Dum tandem placido rursum pacatus ab Hesso.
Mitescit: structaeque petit convivia mensae
Exoritur passim risus: totoque theatro
Exsistit plausus. Ceu quando Roscius olim.


page 347, image: s363

Romuleo scriptas ageret sermone togatas.
Quicquid enim Cicero larvato dixerat ore:
Dixerat ore suo: quicquid narrarat Iulus,
Haec scripto mimus deprompserat omnia libro.
Et iam finis erat ludorum, actique laboris:
Quando dies epulata novem gens omnis, et aulae
Fetus honos: revocatque domum satura agmina tempus.
Ultima praebebat iam luce repotia festa,
Dux sponsus: gratisque agitabat prandia mensis:
Cum cithara redit in medium rubicundus Iopas:
Intenditque lyram: et vocem simul applicat orsis:
Promissaeque viris pertexit carmina telae.

[Note: Henri. Ulrici Adamati F. [Abbr.: ?] ex Elisabetha Bavariae Duce: Comes Wirtemb. sponsi Lud. proavius primus ex patre et avo. ]

Namque canebat uti Henrico dux Sequanus arma
Carolus intulerit: Comitem belloque nefando
Ceperit: ante feri sectatum Principis aulam.
Ut Basilaea gravi bello defenderit urbem
Mompeligardaeam, victosque represserit hostes:
Ut comes Henricus, crudeli a compede liber,
Se Moguntiacis sacrum devoverit aris:

[Note: Elisabeth, Filia Simonis Wecceri Bipontin et Bidiscani , uxor Henrici : proavia Ludovici sponsi. ]

Ut subole fatis Eberhardi ad sidera rapta,
Duxerit in thalami penetrale Simonis Elisi
Wecceri natam: quae pulchra prole parentem
Ipsum fecit Udalrico post Principe Teccae.
Ut sibi Salmaeam viduus coniunxerit Evam:

[Note: Henricus Comes, socer Henr. Ducis Brunscvic. et Guilielmi, Landgraf. Hassorum . ]

Quae generum fecit te Dux Henrice potentis
Brunsvici, Maria tibi se sociante Iacoba:
Et te Cattorum ductor Gulielme, locata
In thalamum Mechthilde tuum, stirps magna nepotum.

[Note: Georg. Henrici F. [Abbr.: ?] ex Eva Salmensi Comite: pater Frider. Comitis Wirtembergici, etc. ex Barbara, Philipp Hessorum Landgrafii filia. ]

Atque eadem haec Comitem genitrix enixa Georgum:
Mille per adversae tractum discrimina sortis:
Donec Landgravia, thalami consorte potitus,
Barbara, in antiquo sedem sibi limite fixit.
Hic ubi vitiferos spectat Richovillia colles:
Et qua Belgarum Dubis cum murmure montem
Alluit: et flexo Vesontica ad arva meatu


page 348, image: s364

Antiquam, ad montis radices, circinat urbem.
Inde genus ductum Friderico, et Regia sedes:
Quem nunc Ascania clarum de gente Sybilla
Condecorat sidus: radiisque corusca duobus
Mater, avum gemino fecit fecunda nepote.

[Note: Ulric. Dux Wirtembergicus, Henrici ex Elisabetha Bipontina Filius: pater Christophori: avus Ludov. sponsi: natus an. [Abbr.: anno] 1487. 9. Feb. [Abbr.: ?] mortuus anno 1550. 6. Nov. [Abbr.: ?] ]

His adiungit avum Ludovici, armisque togaeque
Heroa eximium: cui post lugubria primi
Funera Eberhardi Ducis improvisaque nuper
Fata Ducis patrui, Rex Aemilianus avitum
Contulit imperium: tituloque et honoribus auxit
Tecciaci Ducis, undenos tum fortiter annos
Egresso: utque suo pro Caesare gesserit arma
Prima Ulricus, et Helveti subverterit arcem
Praesicis, ac vastam nudarit milite turrim.

[Note: Bellum Palatinum: gestum, an. [Abbr.: ?] 1504. de quo Barthol. in lib. Austriad. [Abbr.: ?] Ulricus Adamatus, avus Ducis Ulrici , bellum gessit contra Fridericum Palat. huius Ruperti patruum: ex mandato Frider. 3. an. [Abbr.: ?] 1460. Mense Maio, quod illi constitit quingentis milibus nummum Renanum. ]

Tum canit, ut sociis Rubertum bella parantem,
Atque Palatino vastantem milite Boios,
Contuderit: positis Mulbrunnae ad moenia castris:
Utque suo allatas, Friderico a Principe, clades
Principi avo Ulrico (cui iussu Caesaris olim
In Moguntiacas sua moverat arma cohortes)
Ultus, pro grandi repetiverit oppida multa:
Et belli iure ablatas possederit urbes:
Romano faciente ratam post Caesare praedam.
Utque Haidenhemiam primus subiecerit arcem,
Alberto vendente urbes, et moenia Boio.
Addit Erythropolin, cinctam obsidionibus urbem,
Et pacis leges, et cassum sanguine bellum.

[Note: Sabina uxor Ulricis: Filia Alberti, Ducis Bavar. ex Chunigunda, Austriaca : Friderici tertii filia: neptis Alberti, ex Anna Brunsvicensi . ]

Addit et e Boia ductam regione Sabinam:
Consortem thalamo: Chunigunda matre creatam
Austriaca: et Bavari genitoris sanguine claram.
Hinc canit exilium: sed non sine fletibus udis
Singultuque canit: ceu cum modulamine tristi
Daulias ales Itym luget. Nam quinque decemque
Abfuerat patriis exul regionibus annos:
Donec eum regno Princeps amitinus avito


page 349, image: s365

Restituit, Cattis bellum molitus ab oris:
Wirtembergiaca natus Mechthilde Philippus.
Subicit his socerum Ulrici, spectabile lumen,
Albertum: qui victo armis de fratre triumphum
Christophoro, et victis de Teutonos urbibus egit:
Hunc celebrat: quantis Renum superaverit armis:
Danubii totae vomerent cum proelia ripae:
Gensque Palatinis premeretur Boica signis.

[Note: Chunigunda, uxor Alberti Bavari : filia Frider. tertii Imp. ex Leonora Portugalliae Regina, secunda sponsi Ludovici proavia. ]

Utque Ducem casto non aversata cubili,
Caesare nata patre Austriaco, Chunigunda: maritum
Ipsum praetulerit Mahometi: Asiaque potenti
Bavaricum pluris pia virgo duxerit agrum.
Ille quidem CHRISTO Mahometes iura fidemque
Pollicitus, tantae si posset amore potiri
Coniugioque nurus: sed quis sua foedera iungat
Cum Mahometicola, aut credat sua pignora Turco?
CHRISTO aliter visum: quoniam tibi debita soli
Dux Alberte fuit Chunigunda, tuoque cubili:
Omnes ut tecum vitae traduceret annos:
Teque patrem faceret generosa prole Sabina:
Tecciacos olim quae augereet in orbe nepotes.

[Note: Frider. Marchio Brandemburgicus: Alberti Achillis filius ex Anna Duce Saxoniae : tertius Ludovici sponsi proavus. ]

His Brandemburgo Fridericum stirpe beatum
Marchiadem sociat: cui post Silesa frementi
Classica, Pannonias annexuit Austria lauros.
Ille Borussiacis posuit sua castra pruinis:
Et fera Sarmatici sub casside frigora Ponti
Pertulit: ille Palatini funesta Roberti
Impediit coepta: et furiosis restitit ausis,
Terribilis Rheno, debellatorque Bohemi.

[Note: Sophia, Polon. Regis Casim. filia: neptis Vladisl. Iagellonis: uxor Friderici: tertia proavia Ludovici sponsi. ]

Tum Sophiam canit uxorem, Genitrice Bohema
Sauromatumque e rege satam: Casimirus ut illam
Coniuge susceptam Austriaca generarit Elisa:

[Note: Georg. Marchio Brandemburgicus, Frider. et Sophiae Filius: socer Ducis Christop. avus Ludovici sponsi Maternus: mortuus anno 1543 Cal. Ian. [Abbr.: ?] 13 [(reading uncertain: ?)] ]

Utque patrem, genitrix nato fecunda Georgo,
Ipsa crearit avum, proavumque nepote Georgo:
Aemilie peperit quem, Saxone clara parente.


page 350, image: s366

Inde refert ipsum Sophia genitrice creatum:
Ut Ladislai Mavortia castra secutus,
Hungaricis Geticos e finibus egerit hostes:
Ut magni Regis sibi conciliarit amorem:
Et patriam, spoliis sedem ditarit opimis.
Ut Latiis cultus simulacraque ficta Deorum
Verterit: et veri sacrarit munia cultus:
Alter Iosias, alter dominator Iudae
Hiscias, verusque sui Zerubabal aevi.

[Note: Carol. Dux Monsteroburgensis: Filius Henrici: nepos Georg. Boiebratii Regis Bohemiae , socer Georg. Brandemburg. quartus Ludov. sponsi proavus. ]

Tum socerum illius memorat, te Carole ductor,
Monsterobergiaci sanguis generose parentis:
Ut Sigismundo comes additus, integer annis,
Arma per extremum Tanain, pigrosque Triones
Gesserit: edomitis molitus bella Tomitis.
Ut te coniugio generum, et genialibus Annae
Foederibus natae, genitor delegerit olim
Glogovius: magnae Princeps regionis Ianus,.

[Note: Anna uxor Caroli: filia Ioannis, Ducis Glogoviensis et Saganensis : quarta Ludovici sponsi proavia. ]

Denique ut Anna parens Hedvigem enixa, locarit
Marchiadae uxorem, lecti sociamque Georgo:
Cui pietatis honos, et religionis avitae,
Imprimis curae. Nam vera Georgius olim
Rex Boiebracius verae documenta salutis
Hauserat: atque eadem menti instillare nepotum
Sollicitus totis huc propendebat habenis.

[Note: Hedvigis, Caroli Ducis Monsterbergici et Annae Glogoviae F. [Abbr.: ?] uxor Georg. March. et socrus Ducis Christoph. avia Ludovici sponsi Materna. ]

Adicit Hedvigi studiosam numinis isti
Praesignem Sophiam: Bavari quae filia Iani
Venerat in thalami foedus genitale Bohemi:
Pars Wenceslai: magnum pietatis asylon
Hanc memorat divi doctrinam martyris Hussi
Instillasse animo: nutricem vocis amatae:
Et CHRISTI sanctos opibus fovisse ministros.

[Note: Anna Maria Marchion. Brandemburgensis: Filia Georgi: ex Hedvige: Caroli Monsterbergensis F. [Abbr.: ?] mater Ludov. sponsi. ]

Postremam fidibus Mariam resonantibus Annam
Concinit: et quantum veteres heroidas aequet
Ingenio: ac morum vera integritate fideque
Simplice: quasque suo natas natosque marito


page 351, image: s367

Ediderit: quantus Heroo sanguine cretos
Quaesierit generos: quot tanta a stirpe nepotes.

[Note: Filiae Ducis Christop. quibus elocatae Principibus.]

Ut prima Hedvigis Ludovico iuncta sit uxor
Landgravio: Ernesto praesignis Elisa marito
Addita Henembergo: et Gulielmo nexa Sabina
Hassiaco obtigerit: quartam ut sibi foedere casto
Copulet Aemiliam virtus Simeraea Richardus:
Uxor Anhaltino ducta Eleonora marito:
Dorothee Maria Henrico societur Othoni:
Ut sua Lignitium colat Anna illustris Ianum:
Ut Sophia observet Fridericum Saxona coniux.
Sic o sic, inquit, sibi credula corda piorum
Et timidas superum mentes ditabit Iova:
Ille hominum Sator, ille Pater, DEUS ille Deorum:

[Note: Psalm. 127.]

Rex regum, ductorque ducum. Nam copia prolis
Ex illo manat: tamquam de fonte perenni
Quae levis unda salit: proles numerosa favoris
Argumentum ingens: quo totum amplectitur orbem
Ille opifex rerum: o te terque quaterque beatum:
Cui sua tam pulchris pharetra est oppleta sagittis.

[Note: Encomion Illustr. Ducis Christoph. ]

Sed quem te memorem, quove in te carmine fungar,
CHRISTOPHORE, illustris Princeps: quem tota loquuntur
Climata regnorum: quem totus praedicat orbis?
In te sedem habuit pietas, primaria virtus:
In te vera fides, obsesso pectore vixit.
Et quisquam orator, verbis exponere possit:
Qua virtute DEUM, qua mitis nomina CHRISTI
Maiestate animi: qua religione paternam
Servaris fidei doctrinam, et caelica verba:
Quo corruptelas odio, et nova monstra fugaris?
Haec virtus una ante alios est principe digna,
Nosse salutis iter: caelumque intrare: suisque
Civibus aetherias temere non claudere portas.
Et quisquam faciles animos sat laudibus ornet?
Quis mentem, miserisque piam, veniaeque paratam?


page 352, image: s368

Quaeque tot excubias virtus pro civibus egit?
Terrificant alii populos, mortemque loquuntur:
Tu pacem, et placidae fovisti tempora vitae:
Ut patrii cives tuta dicione fruantur.
O quanto est princeps omni pretiosior auro:
Quem populi pius urget amor: quem cura clientum
Afficit? una DEO exaequat clementia reges:
Conciliatque hominum mentes, et pectora vincit.
Nec magis excubiae, nec militis arma, nec enses,
Munitaeve arces: quam civicus ille tuetur
Plebis amor, populique favor, et gratia simplex.
Qui terret, rursum ipse timet. Sat nota Tyranni
Verba: Syracosiae quem formidaverat urbis
Incola: ubi auratis pendens laquearibus ensis,
Colla super, multo implevit terrore Damoclem.
At bonus aeternum iam Constantinus in aevum,
Theudosiique ambo vivunt, et Honorius: ore
Ingenioque Duces praeclari, ad praemia nati:
Quique sui memores alios fecere merendo.

[Note: Encomion Illustrissimi Ducis Ludovici .]

Nec tu dissimilis tanto Ludovice parenti,
Sceptra tenes: patriis ut qui virtutibus aequum
Aemulus hoc, peragis vitae haud ignobilis aevum.
Nam tua cura, DEUM caelesti agnoscere cultu:
Et vitae servare modum, finemque tueri:
Iustitiamque sequi: et sanctas defendere leges:
Et colere ingenuas, non temnere turpiter, artes:
Ingenioque alios superare, haud sanguine niti:
Nec tua futilibus consumere tempora nugis:
Sed patriae prodesse tuae: prodesse propinquis:
Nec tibi, sed toti genitum te credere mundo.
Perge ita: sic referes caelesti digna labore
Praemia: teque pio memorabunt ore nepotes.
Atque en ut CHRISTUS praesenti pignore firmet
In te animum iuncta tali tibi coniuge princeps:
Omnes quae vitae reliquos tecum exigat annos.


page 353, image: s369

[Note: Encomion Illustr. Ducis Ursulae .]

Illa patris, primo vitae consuevit ab aevo.
Iussa verenda sequi: et celsam componere mentem
Ad magnum virtutis opus, dignosque labores.
Non illi genitrix somnos indulsit inertes,
Desidiasve aevi molles, et marcida luxu
Ocia: sed stimulos virtutum, et semina laudis
Indidit, ac teneros pietate exercuit annos.
Ipsa parens praecepta dedit, monuitque suopte
Exemplo facienda sequi: tu respice saltem,
Qui vultus: quantum egregio decus emicet ore.
Respice virtutesque pias, castaeque pudorem
Coniugis, et puri generosa sacraria cordis.
O sponse, o princeps, o proles magna parentum
Connubio laetare tuo: sponsamque benigno
Amplexare animo. Non hanc privata dederunt
Limina: non viles illam genuere parentes.
Fama Palatinae non est incognita gentis:
Nec latet insignis Svecorum gloria Regum.
Iamque adeo, iam tempus erat, celebrare penates
Sponsa tuos, veteresque atavos, Regesque Ducesque:
Et qui Caesarias quondam gessere secures,
His fidibus celebrare meis: sed longius aequo
Wirtembergiaci me distinuere penates.

[Note: Promissum, de Genealogia et rebus gestis, Palatinorum Rheni: et Regum Sueciae.]

Quod si sponsa piam tu prole beaveris aulam:
Hac ego cum cithara, medium in penetrale revertar
Adque novas pleno modulabor gutture cunas:
Tum referam, ereptum Danorum e compede regem.
Gustavum: Suecoque throno, sceptrisque positum
Erici: referam, sternentem Danica ferro
Corpora, Gustavum: caput insuperabile bello.
Tunc nervis aptabo meis, tua nomina Caesar
Ruperte: et tanto natos genitore nepotes.
Tunc omnes memorabo tuas, Diva Ursula laudes,
Ornatamque isthic, praelustri semine, matrem
Te lyra pulsa canet: te carmina nostra sonabunt.


page 354, image: s370

Interea hos ambo traducite molliter annos.
Tuque, o Wirtemberga potens, et frugis abundans,
Dives opum, Bacchique ferax, pretiosa metallis:
Aurea quam pleno diffundit copia cornu:
Funde preces superis, et mecum supplice vultu.
Pacem ora CHRISTUM, tranquillaeque otia vitae.
PAX ades auratis frontem redimita capillis:
Et refer antiquum dilapsi temporis aevum.
Excedat terris rigido Bellona flagello
Aspera: pax nostras aeternum protegat oras.
Et nunc omnis ovet porrecto Teccia vultu
Concelebrentque choros, et festis passibus adsint:
Et varium Nymphae faciles glomerentur in orbem:
Consonet omne nemus plausu [(transcriber); sic: psausu] , fremituque virorum.
Ipse pater caeli nunc prospicit axe sereno:
Atque illo effulget, quo temperat omnia, vultu.
Salve festa dies: thalami salvete pudici.
Annus ubi exactis totum compleverit orbem
Mensibus: ante pedes, atque ora utriusque parentis,
Parvulus in magna ludat LUDOVICULUS aula.
Dixit: et e tenui subito disparuit aura:
Cum subito motae sonuerunt verbere pennae:
Et caelo Raphaelus adest: intransque cubile,
Omnia perpetuo genitalia foedere sancit.


page 355, image: s371

EPITALAMION IN IISDEM NUPTIIS, scriptum a NICODEMO FRISCHLINO, Poeta L. [Abbr.: ?] etc.

Dum patrius Princeps, vidui post fata cubilis,
Vincula coniugii prosperioris init:
Huc agite, o quotquot sacra Wirtembergia nutrit:
Seu dives, seu sis pauper, et aeris inops:
Huc agite, et nardo sparsi florente capillos,
Dicite Iessaea carmina digna lyra,
Tuque o siderio labens a vertice caeli,
Ad nova coniugii foedera CHRISTE veni.
Sed mitis, placidusque veni: nunc exue vestem
Lugubrem: nitidas nunc bene pecte comas.
Qualem te perhibent divini oracula verbi
Venisse ad Canai tempora festa tori.
Tu sponso sociam iunxisti primus Adamo:
Te duce Tobiae Sara reperta suo est.
Tuque regis thalamos: per te felicia lecti
Pignora de casto coniuge mater habet.
Eja age: Phoebeas quem scis contemnere Musas,
Suave mihi aspira carmen amore sacro:
Quale sub auroram, dulces imitata loquelas,
Daulias artifici concinit ore melos.
Quattuor addiderat iam totum mensibus annum,
Qui regit aetherios, temporis auctor, equos.
Ex quo Dorothees pollinxerat ossa maritae
Dux pius, inque sua contumularat humo.
Nec dum tristi animo veteres aboleverat ignes,
Ereptae fato coniugis usque memor:
Cum dux Vinaria egressus Fridericus ab urbe,
Principe Lignitio concomitante, venit.


page 356, image: s372

Anna, tori consors, comes huic, Sophia iverat illi:
Utraque Christophoro Principe Patre sata.
Ibat et Alsaticis ad nostra Georgius arva,
Coniuge cum Sveca, pignoribusque tori.
Ille Palatina generosus origine Princeps,
Cuius inest animo candor, et alma fides:
Omnes, ut viduo exhibeant solamina fratri:
Et tristem medica, qua licet arte levent.
Haud mora fit variis peraguntur tempora ludis:
Qui vel equo magnus, vel pede maior eat.
Inde sui frontem decorant victoris oliva:
Instituitque novos hospita turba choros.
Germanae imprimis fratrem stipare sorores,
Signaque laetitiae prodere multa suae.
Tum festis dapibus curae, vinoque remotae,
Tum pulsa in tepidos sollicitudo Notos.
Forte sub Auroram, densis emersus ab umbris,
Lucifer Eoos cum movet altus equos:
Consurgit primus, viduumque cubile relinquens,
Se matutinus Dux Ludovicus agit.
Aedibus hinc mediis, cari conclave parentis
Intrat, et has fido fundit ab ore preces:
Alme DEUS, quo Patre genus mortale peragrat
Tranquillum hoc vitae, spe melioris iter
Respice nos, et si nostro quid amore meremur,
Da Pater hospitibus iura benigna meis.
Nec ubi forte tui laedamus numinis iram:
Inque tui simus semper amore pares.
Hanc etiam defende domum, defende penates,
Hospitiumque tui numinis esse sine.
Tum quae visa tibi nostris aptissima lectis,
Ut subeat vidui foedera casta tori:
Illam exoptato iungas mihi tempore nuptam:
Si studiosa tui, si pietatis amans.


page 357, image: s373

Finierat: cum cana Fides et credula semper
Spes, cum Dilecta terna sorore venit,
Sed tum cana Fides speciem simulabat Elisae,
Hennebergaeam vultu imitata nurum.
Nam pullam longo ducebat syrmate vestem,
Albaque velabat triste calyptra caput.
Hanc iuxta incedit, oculos deiecta decoros,
Spes bona, technarum nescia, fraudis inops.
Picturatae auri croceo subtegmine vestes,
A collo ad talos, candida crura tegunt.
Haec tum se in faciem nuptae transformat honestae:
Quam Dux Lignitius iusserat esse suam.
Fitque venusta soror Ludovici Principis Anna,
Os rubra, cervicem lactea, flava comas.
Tum later agglomerat Fidei Dilectio dextrae:
Seque tuam uxorem Dux Friderice facit.
Omnia iam Sophiae similis, vocemque disertam
Et roseam faciem, lacteolasque manus.
Palla huic, et pictum croceo velamen acantho
Corpus obit, nitidas aurea vitta comas.
Surgit, ubi has vidit Princeps, et poplite flexo
Obviat, et docta porrigit arte manum.
Tum simul auratis omnes considere sellis
Iussae: mox verbis talibus orsa Fides:
Quid tenerae perdis ver istud amabile vitae,
In vidua solus, Dux Ludovice, domo?
Perpetuane dehinc maerens carpere iuventa:
Nec casti noris pignora cara tori?
Id cinerem et manes credis curare sepultae
Coniugis: ut semper busta priora gemas?
Quin tu iunge toros iterum: pigeatque, dolenti,
Tot ibi iam vacuos praeteriisse dies.
Iunge torum, et thalami ne sit iactura prioris,
Intret in amplexus sponsa novella tuos.


page 358, image: s374

Sic, ubi Thariades deflesset funera Sarae,
Ceturam sanctus ducere iussit amor.
Sic post Asubae tristissima fata Calebus,
Arsit in Ephratae candida colla suae.
Utque olim medio iactatus navita Ponto,
Qui modo turbatis vela regebat aquis.
Cum maris effugit rabiem, ventosque furentes:
Iamque suo tetigit munere functus humum:
Immemor aerumnae, toleratorumque laborum,
Dulcia secura gaudia mente capit:
Iucundosque agitat cara cum coniuge risus,
Signaque laetitiae dat manifesta suae.
Sic te, post vidui tristissima damna cubilis,
Carpere porrecta gaudia fronte decet.
Quid iuvat assiduo frenum laxare dolori?
Et largo tristes imbre rigare genas?
Quae semel occubuit, nulla est revocabilis arte:
Panditur ad nullas ianua furva preces.
Ergo aliam tibi quaere parem, sociamque laborum:
Nobile quae vitae sit diadema tuae.
Hac cum tu reliquos aevi feliciter annos
Consumes: haec spes altera prolis erit.
Nondum finierat: cum sic Dilectio vocem
Interrumpendo, o inclite frater, ait:
Parce precor lacrimis: maestum depone dolorem:
Nil prosunt lacrimae: nil iuvat iste dolor.
Cur viduum peragas hac vita tempus inerte?
Hoc aevum sancto cur sine amore teras?
Dulcius in terris nihil est quod vivat, honesta
Coniuge, quam socii mutua cura tenet.
Sive etenim vultu splendet fortuna sereno:
Sive pruinosis intonat Auster aquis:
Sortis adest utriusque comes, pars optima, coniux:
Proque sui non est lenta salute viri.


page 359, image: s375

Utque alii fugiant: haec omnes vincit amicos:
Gaudet et ad partes prima venire suas.
Haec consolando multum cruciatibus aufert:
Atque, sit ut mentis pars bona salva, facit.
Haec, lecto ut recubes, venis fugientibus aeger,
Ultima sors animae dum tibi restat, adest.
Quid multis? seu tu risus, seu seria tractes:
Et lusus tecum, seriaque uxor agit.
Quare age coniugii vinclo ne subtrahe collum:
Aspiret taedis aura secunda novis.
Haec soror: haec carae dulcissima verba sororis,
Confirmat nutu Spes operosa pio.
Cum frater Princeps, animi plenissimus aequi,
Infit: et in tales exserit ora modos:
Germanae illustres: castissima corda, sorores:
Quae me fata vocant, haec decet una sequi.
Non opis humanae res est: connubia iungit
Coniugii primus conditor, ipse DEUS.
Impulit ille meos sensus animumque: nec uxor
Iam procul externis invenienda locis.
Vidi ego, vidi unam, cum nox hesterna choreas
Iusset, post sumptas instituisse dapes.
Haec Sarae formam, mores Iudithis habendo,
Visa mihi ante alias Principe digna viro.
Non illam pietas, non religiosa voluntas
Deficit: et uni mens operata DEO.
Tum placidi mores, et vivida pectore virtus:
Quae vires etiam corpus habere facit.
Clarior hic Pario micat illi marmore vertex:
Collaque sunt ipsa candidiora nive.
Qualem vere novo praebent per prata colorem,
Candida purpureis lilia mista rosis.
Talis inest rosea fulgens in virgine vultus,
Qualis Appellaeis non fuit in tabulis.


page 360, image: s376

Quid genus? Inachia quaerant de stirpe parentes,
Quos virtus nullum nomen habere sinit.
Si qua DEUM metuit, fido subiecta marito:
Praecipuae haec gemmam nobilitatis habet.
Haec adeo Attalicas dotes, haec munera vincit,
Lydius auratis quae vehit Hermus aquis.
Si tamen et proavos quaeram, gentemque vetustam:
Hic etiam laudem qua memoretur, habet.
Maiores illi sacra de stirpe Palati:
Gloria quos umeris evehit alta suis.
Ecquis enim tritavi sceptrum regale Roberti
Nesciat: imperii qui tulit huius onus?
Quem sua facta virum priscis heroibus aequant,
Amplaque victrici parta trophaea manu.
Quis laudes atavi ignoret: victoria dives
Cui verum Stephani nomen habere dedit?
Vivit adhuc abavi Ludovici gloria: Amato
Qui Comiti Huldricho Theseus alter erat.
Nomen Alexandri nullo delebitur aevo:
Quantisper proavus progenerabit avum.
Quid loquar insignem vera pietate Robertum:
Quo virgo haec claro Principe gaudet avo?
Nemo illi melior: nemo studiosior aequi,
Romulidum, Carolo sceptra tenente, fuit.
Hinc satus eximia clarus virtute Georgus,
Clarus Ioannes: hospes in arce meus.
Dux pius et sapiens: qualem vix protulit aetas
Aurea: Dux animi plenus ubique boni.
Quem variae decorant praecelso in pectore dotes,
Ingenium felix, iudiciumque sagax.
Et nitor eloquii, et doctae facundia linguae:
Sive Latina velit, Gallica sive loqui.
Tum virtus animo longe sublimior ipso:
Notaque, sed nostro tempore rara, fides.


page 361, image: s377

Cetera praetereo, herois memoranda camenis:
Nam virtus digna est haec graviore tuba.
Quid vero matrem? matronae exemplar honestae:
Regia cui patriae stirpis origo venit.
Nam pater huic, Suecis olim Gustavus in oris
Rex pius, et vasto clarus in orbe fuit:
Hic ubi Menalio nitidus sub sidere vertex
Orbis, Hyperboreis altior exstat aquis.
Terra ferax frugum, pecorisque et divitis auri:
Sed belli studiis aspera, pacis inops.
Hinc Anna est: matri cognominis Anna: potente
Rege sata, et mentis dotibus aucta bonae.
Vix illa quaequam pietatis amantior, illa
Vix quaequam libris tempora plura dedit.
Non illam fugiunt veterum praesagia Vatum:
Non Lucae et Pauli pagina quicquid habet:
Non, quemcumque sacro cecinit modulamina plectro
Psaltes. Nam memori mente notata tenet.
O quoties duris mulier iactata periclis,
Exposcit pacem supplice voce DEUM.
Talem credibile est Annam vixisse, parentem
Sive tuam Samuel, seu Phanuele satam.
Ecquid adhuc dubitem, suavissima corda, sorores,
Hunc socerum, hancque mihi conciliare socrum?
Et Mechtilda fuit veteri de gente Palati:
Mater Barbati religiosa Ducis.
Nec Dux Aemiliam Richardus habere maritam
Noluit: hac Rheni natus et ipse domo.
Quin adeo nuper de stirpe Henricus eadem
Dorotheen duxit, iura deditque tori.
Et soror Aemilia est nobis et Dorotheaea:
Utraque Rhenano consociata toro.
Vix haec ediderat: cum sanctis credula verbis,
Has roseo voces egerit ore FIDES.


page 362, image: s378

Novi, inquit, novi: quam tu carissime dicis:
Et cui iam dicas: tu mihi sola places.
Ursula sola places. (Nam solum prodere nomen
Restat, ab hac tanta quae tibi nata domo est.)
Ursula virginei flos illibate pudoris.
Fallor? an hoc nomen nominis omen habet?
Certe prima toro fuit Ursula iuncta iugali:
Ursula nunc eidem parta secunda toro.
Atque en, ut faveat praesens tibi fertilis annus:
Nescio, fertilitas ista quod omen habet.
Nam tum cum primi pepigisses foedera lecti,
In cursu simili frugifer annus erat.
Tunc victus venere boni: tunc consita pomus.
Opplevit laetis fructibus omne penus.
Aurea tunc pressos pedibus dedit uva liquores:
Protulit et flavos messis opima comas.
Nunc iterum, falces posti appendente colono,
Distendit spicis horrea plena DEUS:
Pampineasque altis induxit collibus umbras:
Iam cernes cupis fervere musta tuis.
Iam pede collectas calcabit rusticus uvas:
Dolia dum nobis, deficiantque lacus.
Quod si bruma tuis veniens conatibus obstat,
Longinquis numquam commoda bruma viis:
Differ, dum gelidae transacto frigore lucis,
Mox nova purpurei tempora veris eant.
Nec thalamo tempus, quam Ver, est aptius ullum
Vere tepent terrae: Vere nitescit ager.
Omnia tunc florent: tunc formosissimus annus,
Tunc suus est pratis, arboribusque decor.
Et formosus amor formoso tempore dignus:
Et sua festivis competit hora iocis.
Dixerat: una omnes Germanam voce sequuntur:
Imprimis casto pectore risit Hymen.


page 363, image: s379

Blandus Hymen, primo thalamos non passus inertes,
Coniunxit sanctis pectora bina toris:
Primus restituit socialia vincula lecti:
Interrupta diu, lege tacente DEI.
Quando ferae gentes, pecudum de more vagatae,
Turbassent casti foedera coniugii.
Ergo dies, alterque dies ubi transiit: omnes
Excedunt aula, reproperantque domum.
Interea hibernae labuntur tempora brumae,
Et vetere elapso, mox novus annus init.
Continuo missi: sponsam a genitore petitum.
Ut ventum: oratum, pollicitum atque datum.
Iamque dies caeli dimittitur illa sereno:
Quae subeat socium cum Duce virgo torum.
Dicamus bona verba: venit Dux Sponsus ad aras:
Quisquis ades, lingua vir mulierque fave.
Cernitis auratas ut eat Dux Sponsus ad aras:
Vinctaque post serto Sponsa venusta comas.
Reddamus pia vota DEO, reddamus honores:
Et prece divinam sollicitemus opem.
Auxilium quaecumque DEI caeleste precatur,
Non venit e templis irrita turba domum.
CHRISTE veni dapibus festis, prolemque ministra:
Laudat ut ante Ducum turba novella pedes.
Annue: sic tua sit felix Ecclesia CHRISTE:
Sic tua perpetuo vox super orbe sonet:
At vos Coniugii vinclo propiore ligati:
Tu Ludovice parens, Ursula tuque parens:
Vivite felices ambo: dum tarda senectus
Inducat rugas, inficiatque comas.


page 364, image: s380

EPITALAMION IN CARMEN NUPTIALE, DE IISDEM NUPTIIS, SCRIPTUM A M. [Abbr.: ?] IAcobo Frischlino Balingensi: Scholae Weiblingensis Moderatore.

Sic redit auricomus quondam post nubila Phoebus
Cum terrae pluvia commaduere diu.
Sic, postquam saevae requierunt frigora brumae,
Hibernum reparat mitior aura solum.
Nec fera perpetuo furit inclementia caeli:
Nec pelagi semper verberat Eurus aquas.
Ver redit: et verno redeunt cum tempore flores:
Iam nova de viridi cortice gemma tumet.
Nunc et opaca suis operitur frondibus arbor:
Prodit et in summum seminis herba solum.
Nunc tepidum volucres concentibus aera mulcent:
Ludit et in pratis, luxuriatque pecus.
Nunc blandi soles: ignotaque prodit hirundo:
Et luteum celsa sub trabe figit opus.
Nunc salicum tunicas labris modulantibus inflat
Rusticus: et longos decipit ore dies.
Nos quoque laetari decet, et nova prodere voce
Carmina: dum foedus DUX geniale ferit.
Salve festa dies: binos optata per annos:
Salve Tecciaco lux ter amoena solo.
Dicite magnanimo cuncti pia carmina sponso:
Dicite io Patres: dicite io pueri.
Tempus enim luctus, defletum pectore tristi,
Praeteriit: et nunc laetior hora venit.
Est modus in rebus: neque nos squalescere luctu
Condecet: et lacrimis debet adesse modus.
Sic pius Abramus, Cetura coniuge ducta
Pensavit vidui tristia damna tori.
Sic Abavus Ludovice tuus, post funera binae
Coniugis, est aliam nactus in orbe parem.


page 365, image: s381

Margaris huic uxor, Clivensis filia Adolphi
Prima: sed hanc postquam mors inopina tulit:
Heinrici viduus Boiorum sanguine Elisam
Progenitam, thalamum iussit inire suum.
Hinc satus Ebrardus, Ducis inclita fama secundi,
Et comes Heinricus: qui tuus est proavus.
Sed quando hanc etiam stravissent funera nuptam:
Iamque aegram premerent tertia fata domum:
Illi sibi Allobrogem coniunxit foedere sacro
Margarin: Ammadeo de Genitore satam.
Quae binos itidem sepeliverat ante maritos:
Te primum, o Siculi Rex LUDOVICE soli:
Te Dapifer Rheni, Princeps Ludovice , secundum:
Tertius in fato cui subit iste Comes.
Haud secus ablata per funus flebile, prima
Coniuge, quae vere Dorotheaea fuit:
Nunc Wirtembergae Domino DEUS annuit aulae:
Coniugis alterius participemque facit.
Scilicet hoc meruit pietas in principe nostro:
Et priscae verus religionis amor.
Nam quis Ludvicum, quem Wirtenberga creavit,
Nesciat insignem religione Ducem?
Et qua mente DEUm timeat, qua numina CHRISTI
Virtute atque fide, qua pietate colat?
Haec virtus una, ante alias prastantior omnes.
Aeterna verum nosse salutis iter.
Nec minor est sponsae pietas, morumque pudica
Integritas, vitae perpetuusque tenor.
Haud illam nobis viles perperete parentes:
Edita sed prisca provenit illa domo.
Est Antiqua domus, famaque vetusta priorum:
Clara Palatinae nomina gentis habet.
Ex hac sponsa venit cognominis URSULA primae
Uxori: raptam quam sua condit humus.


page 366, image: s382

Huic Pater insigni pietate fideque Georgus
Ioannes: studiis deditus usque bonis.
Nam leges et iura fori civilia doctus,
Scit normam iuris iustitiaeque viam.
Interpres fuit is legum non ultimus olim.
Urbs ubi nunc celebri nomine Spira iacet.
Namque fori praeses fuit Imperialis: idemque
Quod Minos patriis, quod Rhadamantus agris
Consiliis atque arte potens, et fulmine linguae:
Praesidium iuris, iustitiaeque decus.
Salve praeclarum specimen virtutis avitae:
O Patriae salve gloria summe tuae.
Salve tota dies: albo signanda lapillo:
Salve Tecciaci sponsa venusta Ducis.
Non te paeniteat fortunatissima Nympha,
Huic te quod nuptam contigit esse Duci.
Nam licet antiquo sis stemmate clara parentum:
Et genus a celsa nobilitate trahas:
Non virtute sua, non sanguine sponsus avito
Hic tibi, non patris cedit imaginibus.
Quae tibi si vellem nunc omnia prodere versu:
Iliaco maius codice surget opus.
Aspice tu saltem, laetantur ut omnia passim,
Dum festos intras o pia virgo, toros.
Aspice turmatim Waiblinga civis ab urbe
Ut ruat, et sponsae det pia vota tibi.
Aspice Grüninga veniant quot ab urbe cohortes,
Atque Leonberga nunc quot ab urbe ruant.
Aspice Canstadio collectam rure phalangem.
Nam simul egressi sunt ibi mille viri.
Mille etiam Stuccardaeis e moenibus adsunt,
Ducturi ad nostros te, pia virgo, Lares.
Omnes ingeminant plausum, votisque precantur,
Felicem hunc nostris civibus esse diem.


page 367, image: s383

Annuat ut CHRISTUS coepto, thalamumque secundet.
Et det fecundi pignora multa tori.
Huc ades, exclamant, pater optime, Spiritus alme,
Et fili votis huc ades ipse, piis.
Da nunc te facilem DEUS Optime Maxime patrem,
Aspiraque novis, quo potes ore, toris:
Semper ut illa vetus Teccaeae gloria gentis,
Et Wirtembergae floreat arcis honos.
Floreat arcis honos, vigeant pietasque fidesque,
Et maneat verae religionis amor.
Vive diu Ludovice, tua cum coniuge coniux:
Sitque tuus felix, et sine labe torus.

eteozichom.

Ut MaiUs bis qUInqUe dies LUstraVerat Iste:
Ursula cum Tecco Principe sponsa fuit.