ADonias vero insidiis instructus et arte.
Bathsabeam aggreditur matrem Salomonis, et aegra
Sollicitam primum formidine liberat, ultro
Sic orsus: Nosti, mater, quod sceptra fuerunt
In manibus nostris, gensque Israelis in unum
Adoniam omnis respexit, ut omnibus unus
Iura darem, solio patris subnixus eburno.
Dio aliter visum, quando diadema paternum
Nunc Salomo germanus habet, tu percipe porro
Quid te forte rogem, nec me confunde rogantem:
Exora natum solio Salomona potitum
Vt mihi Abisagin nympham Sunemitida fratri
Coniugo iungat stabili propriamque locassit,
In ventum haud sinet ille tuum vanescere votum.
Dixerat: Illa gerit morem, Regisque subintrat
Limina ut Adoniae Sunemitida pronuba iungat.
Rex ubi conspexit venienti assurgit, et offert
Obvia signa pedum, pronoque salutat honore.
Inde suo residet solio, matrique propinquam
A dextris sellam apponi iubet, illa profari
Orsa, rogat matrem ne temnat pauca precantem,
Neve [Orig: Neu] sinat opprobrio comitante auferre repulsam.
Annuit huic Salomo, tum paucis illa precatur:
Vt fratri Adoniae coniux Abisaga locetur
Nympha Sunamitis patrio viduata cubili.
Percitus hic ira Salomo: Cur aurea mater,
Inquit, Abisagam Adoniae vis iungere fratri?
Quin tu opera [Orig: operâ] regnum das Israelis eadem
Germano Adoniae, nam natu maximus ille
Eminet, et socios coeptorum, ausique Ioabum
Abiatharemque fovet, custodem nempe sacrorum?
At sic me incolumem caelestia numina nolint:
Vt non Adonias capitis vitaeque periclo
Ista petat: Nam sic vivit DEVS, arbiter orbis,
Qui voluit solio natum subiisse paterno,
Construxitque domum caelesti numine firmam:
Hac sub luce diem claudes germane supremum.
Sic ait: et magna demittit ab arce Benaeam
Ioiadae natum, qui dextra ultrice trucidet,
Adoniam dirumque nefas cum sanguine tollat.
Protinus Abiathar templique arcaeque Sacerdos
Accersitus adest, Salomo cui talia fatur:
I, patriamque domum, qua prisca Anathota, revise,
Atque illic reliquum transite inglorius avum:
Nam quamquam meritus tristi succumbere leto
Tu tamen hic [Orig: hîc] Regem non experiere cruentum:
Arcam quippe DEI coram genitore tulisti,
Exsilii consors aerumnarumque parentis,
Hoc misero passim comes indivisus in aevo.
Dixerat: Ille aula maerens excedit avita
Exsiliumque subit templi depulsus honore.
Vsque adeo seros Domini manet ira nepotes,
Quam prisci meruistis avi, natosque frequenter
Poena habet hederes sceleri intentata paterna.
Ecce autem ut subito trepidantem fama Ioabum
Perculit, Adoniae caedem fatumque videntem
Abiatharis, petit ille sacri penetralia templi,
Sacrificaeque manu prensat sua cornua mensae.
Quod postquam Salomo rescivit ab indice fido,
Continuo mittit saevo cinctum ense Benaeam,
Qui sacrae frustra prensantem cornua mensae
Abstrahat, et sanctae penetralibus evocet aedis.
Verum ille inceptis et sedibus instat iisdem,
Atque hic commoriemur, ait, locus iste sepulcri
Esto mei, numquam sacra hac divellar ab ara.
Haec ibi Serviades, quae postquam comperit heros
Regius:Eja, inquit, fiat quod postulat amens,
Ipse sui iudex: tuque o animose Benaea,
Caede virum, caesumque suo post conde sepulcro.
Nam nunc tempus adest, quem fuderat ille cruorem
Innocuum ulcisci, tectumque piare paternum,
In caput ut sanguis fusus crudele redundet
Serviadae, et tristes exsolvat funere poenas.
Namque Duces geminos furiali caede peremit,
Ignaro patre Davide, virtute priores
Iustitiaque ipso meliores, te sate Nereo
Abner: Saulaeae Dux o fortissime gentis:
Teque o Iudaici Dux agminis Amasa, fato
Praecoce sublatum, sic dira caede vicissim
Exsolvat poenam tota cum stirpe Ioabus,
Davidaeque domus ferali munda cruore,
Et solium hoc stabili firmatum pace quiescat.
Dixit: at instructus telo radiante Benaeas
Ingreditur templum geniale, et sacra tenentem
Cornua Serviaden votivam obtruncat ad aram.
Extractum famuli tollunt cervicibus aequis
Et patriis condunt deserto in limite cippis.
Rex vero occisi magna in statione Benaeam
Surrogat, ut belli teneat moderator habenas:
Abiatharisque iubet tractare lupata Sadocum.
Mittitur extemplo Simeum qui caede Bahura
Advocet, et Regis commotam ducat in aulam.
Cui tum Rex Salomo: Proprium tibi construe limen
Inquit, et in Solymis habitandam figito sedem.
Nec tamen ex illa quoquo versum aede recede:
Nam quocumque die tectis excesseris istis,
Transierisque nigram Cedronis fluminis undam,
Morte tuum subita scelus exitiale piabis.
haec Salomo fatur: cuius pia iussa facessit
Ieminides Simeus, vocemque loquentis amico
Ore probat, Solymaque domum sibi ponit in urbe.
Tertia sed postquam completis mensibus aestas
Transisset, profugi Simeaea ex aede ministri
Forte duo longinqua ierant ad moenia Gathae,
Achidis adversi latituri in limine Regis.
Hic subito Simeus clitellas indit asello,
Insequiturque cito fugitivos tramite servos,
Et secum inventos Solymaea in tecta reducit.
Audit ubi haec Salomo, Simeum in penetralia tecti
Advocat, et tales dat acerbo pectore voces:
Vsque adeone tui capiunt te oblivia pacti
Ieminide infelix? Annon iuravimus olim
Quo tu cumque die Solymaea excesseris urbe
Transierisque amnem periturum funere tristi?
Et tu nonne tuo assensu mea dicta probasti?
Cur igitur tua falsa fides? cur Regia iussa
Sunt violata tibi, contempto numine divum [Orig: divûm] ?
Sed te commissae quondam mens conscia culpae
Arguit, inquetuo gestas tibi pectore testem.
Nam quibus opprobiis, quo carpseris ore parentem
Isaiden profugum nosti: nunc ergo rependit
In caput ista tuum DEVS ausa nefaria iustus.
Vivit enim vivit Salomo, soliumque paternum
Stabit, et aeternos firmum durabit in annos.
Sic ait: et telis armato, atque ense Benaeae
Imperat, ut Simeum crudeli funere tollat:
Obsequitur dictis ille, atrocique trucidat
Ense virum, et tabo terram manante cruentat.
Sic iterum stabili crevit munimine regnum.
Hoste cadente manu divini vindice Regis.
Tum etiam thalami iungit sibi foedere natam
Regis Niliaci ducitque Sionis in arcem,
Nam muro nondum Solymaeam cinxerat urbem,
Nec propriam Salomo sumptu construxerat aedem:
Necdum magnifici stabant nova culmina templi.
Sed populus celso faciebat vertice montis,
Sacra DEO posita nemorum sub frondibus ara.
Rex ipse insigni perculsus amore superni
Numinis, urgebat cari vestigia patris,
Excepto, quod sacra DEO sollemnia celsis
Collibus offerret, votivi liminis expers.
Mons iacet aetherias sublimi vertice nubes
Arduus attingens, Gibeonique imminet urbi
Silo nomen habet, delubrum ubi textile Mosis,
Desertae quondam constructum in liminte Sinae:
Aereaque et pictis contecta tapetibus ara
Bezalielis opus docti caeleste toreuma.
Hunc Salomo montem procerum stipante caterva,
Et populo comitante omni petit, atque iuvencos
Mille, sacro ritu sollemnem mactat ad aram.
Ecce autem Regi in somnis apparuit illa
Nocte DEVS, magnumque aliquod se poscere mandat.
Cui Salomo: Supreme DEVS, tu multa parenti
Magnaque fecisti magni argumenta favoris,
Davidae, qui te vero veneratus amore est,
Iustitiae custos et servantissimus aequi.
Quin etiam natum solio succedere patris
Fecisti, sceptrumque mihi regale pusillo
Concilias, manibus tractandum pene tenellis.
Nam florens aetate, et adhuc pubentibus annis
Egressus ignoro meos (ut cernis et ipse)
Ingressusque meos. Sed enim tuus iste minister
Imperat huic populo, quem non numerare facultas
Est mihi, nam maior numeranti copia restat.
Ergo quod in votis habeo, nunc omnibus unum
Da mihi, quaeso DEVS, mentemque animumque paratum
Caelica iussa sequi, et certo qui foedere possit
Iura dare, et rectum posthac discernere curvo.
Ecquis enim motas possit componere lites,
In tanto populo, nisi sacra instructus amussi?
Talia poscentem manibus Salomona supinis
Audiit omnipotens, sic contra farier orsus.
Eia, age, nate DEO, quando haec te cura fatigat,
Quomodo ius populo dicas, aequumque ministres,
Atque ideo non me longaevae tempora vitae,
Nec vastas magni orbis opes, nec ab hoste triumphum
Edomito, sed iudicii iurisque tenacem
Rite poposcisti mentem, tibi pectore toto
Annuo, doque animum sollerti indagine plenum
Artibus instructum variis, rerumque stupenda
Cognitione gravem: nec te superavit ullus
Pectore sollerti, sive acto vixerit aevo,
Seu quondam exsistat venturis posterus annis.
Praeterea, quas tu non ausus forte fuisti
Poscere, divitias addo, famamque perennem
Nominis, aeternoque decus durabile saeclo:
Vt non ulla tui similem post proferat aetas.
Quod si etiam divi vestigia nota parentis
Triveris, et monitus et iussa capessere promptus
Caelica, ceu genitor fecit fideliter, addam
Fortunata tibi longaevae tempora vitae.
Haec ubi grata DEVS Regi responsa dedisset,
E somno evigilans Salomo, Gibeone recedit,
Davidaeque urbem repetens, ad foederis arcam
Sacra facit, memorem visi testantia mentem.
Instituitque hilarem convivia festa per aulam.
[Note: 1. Reg. [Abbr.: Regum] 10. versu. [Abbr.: versus] 26.]
Mox etiam currus regalis praemia pompae
Comparat, allatas totius finibus orbis
Mille quadringentos, equitum et duodena virorum
Millia, quos partim sub moenia certa reponit,
Partim se iuxta Solymaea asservat in urbe.
Tempore tunc illo tantum reparabilis auri
Argentique fuit, celsa sub rupe Sionis.
Quantum saxorum lapidumque albescit in agro.
Copia quin etiam cedrorum tanta virebat,
Quanta solet mori densis frondescere silvis.
Hic tum forte duae meretrices iura petitum
Regem adeunt, quarum sic una profarier orsa:
Rex genus Isaidae vocem rogo supplicis audi,
Nos ambae tecto iam dudum habitamus eodem,
Atque ut forte prior sum natum enixa sub auras,
Haec etiam peperit ternae post tempora lucis:
Nec nos praeter erat tum quisquam in sedibus istis.
Ecce sed in somnis infantem oppresserat aegrum
Haec mulier, vivumque meis amplexibus aufert,
Et fetum dulcis dum capto munera somni
Surripit, inque locum triste exanimumque cadaver
Substituit, noti repetens clam strata cubilis.
Dumque expergiscor somno fugiente profundo,
Lactatura meum subito me surrigo natum:
Ipse sed exanimum lateri tunc funus iniquo
Haerebat, fletusque mihi planctusque ciebat.
Vt vero lux alma data est, exsangue cadaver
Inspicio, nec noster erat, qui mortuus infans.
Dixerat: at mulier contra altera fortius instar
Et vivam sibi progeniem, natumque perisse
Alterius,magno vocis contendit hiatu.
Hic Daviadides Rex, altercantibus istis,
Vagina extemplo nudatum inferrier ensem
Mandat, et infantem medium in duo frustra secari,
Ac partem huic tradit, partem vero imperat illi.
At mulier, cuius vivebat mollior infans,
Orabat Regem (neque enim consistere mentem
Maternus tum passus amor) ne laedere vellet
Innocuum infantem, potiusque addiceret ipsum
Falsiloquae matri, quam crudo tolleret ense.
Altea mox contra genetrix fucosa profatur:
Nec meus hic infans, nec sit tuus, ense secetur.
Altera parsque mihi, tibi sed pars altera cedat.
Tum Salomo: tenerum quae vult superesse puellum
Illius est genetrix, huic detur filius infans.
Sic ait : et totam fama [Orig: famâ] Israelidos oram
Complet divini sententia caelica Regis.
Omnes quem proceres trepidi formidine, et omne
Isacidum genus, ut numen terrestre timebant.
Namque ad vertebant divino concita motu
Pectora iudiciis agitari rite ferendis.
Rex Hiramus erat Tyria notissimus ora
Qui postquam solio admotum Salomona paterno
Audiit, extemplo mittit qui nuntia portent,
Nuntia Iudaico pacem ferentia Regi.
Nam toto Isaiden Hiramus tempore vitae
Vt fratrem socio fuerat complexus amore.
Huic igitur Salomo sua nuntia verba vicissim
Mittit, et auxilium condendae postulat aedi:
Scis, inquit, Tyriae Rex o fortissime gentis,
Non potuisse DEO votivum ponere templum
Daviden, patrem: Nam plurima bella paratum
Distinuere virum, donec victoribus armis
Sub iuga misisset, subversis moenibus hostem:
At nunc ille DEVS pacem gratamque quietem
Annuit his terris, mihi nec furor hosticus obstat,
Nec vis ulla virorum [Orig: virûm] , quae nostra exorsa retardet.
Ergo DEO meditor votivum ponere templum
Noster ubi populus prece supplice numen adoret
Dulce DEI, et pecudes flammantibus immolet aris.
Et rata vox Domini fiat promissa parenti,
Quam dedit, ipsius nasci de semine prolem:
Quae solio quondam sceptroque potita paterno
Exstruat augustam dis immortalibus aedem.
Magnus enim noster DEVS est, quis condere possit
Templa DEI nostri, magnum capientia numen?
Non illum Caeli, non huius machina mundi
Accipit, et quis ego qui tecto includere coner [(perhaps: sense)] ?
Mi [Orig: Mî] sat erit firmis altaria condere saeptis,
Hic ubi sacra DEO fiant sollemnia nostro.
Tu servis manda Libani sub vertice cedros
Caedere, et hic operis operas coniungere nostris
Nusquam Sidoniis merces optata laborunt
Deerit, et officiis reddenda cibaria iustis.
Nam nobis non esse fabros, doctorque secandi
Ligna viros quales Tyriis, Hirame, sub oris
Sidonii artifices, tibi subdita pectora, nosti.
Haec postquam audisset Tyrius Salomona petentem,
Plurima sub tacito concepit gaudia corde,
Atque haec laetus ait: Dio sit gloria patri,
Qui dedit Isaidae natum, sceptrique thronique
Heredem, tanta insignem pietate fideque:
Nemo uti sit nostris illo prudentior oris,
Nec quisquam populis dominandi doctior artem,
Parcere subiectis, et debellare superbos.
Dixerat, et missa respondet pauca salute:
Hebraeam superis curae gentem esse fideli,
Indicium est, quod te terrae DEVS ille polique
Huic populo Regem dedit, Isaidaeque parenti
Te talem voluit tantis succedere natum
Dotibus ornatum, quid enim felicius usquam
Quam populis Regi, populo Rex aequus et aptus?
Ecce tibi fabrum nulli docta arte secundum
Huramum, Hebraea quem quondam matre creavit
Vir Tyrius, ferrum qui cudere novit et aera,
Argentumque aurumque suo deducere caelo,
Et lapides tornare suos et ligna secare.
Insuper et byssum, medicataque vellera cocco,
Purpureosque habitus, et molli hyacinthina fuco
Lucida pingere acu, et varios miscere colores.
Ille suas operas cum vestro iungere coetu
Artificum doctus faciet quodcumque requiris.
Et quicquid templi possit sibi latior usus.
Praeterea servi Libani de vertice, cedros:
Lignaque succident abiegna, et pinea passim
Quae ratibus connexa suis deducet Ioppen
Per mare nostra manus: tu vero longius inde
Ad Solymae propero vectabis moenia curru.
Sed tu policitas Tyriis operantibus escas
Praebebis, cum triticea danda hordea messe,
Atque olei, et vini, quantum vitae exiget usus.
Haec Tyrius: contra Hebraeus cui talia reddit:
Annua quaeque tuis merces praebenda ministris,
Triticeae fuerit viginti millia messis
Cororum, totidemque aequabunt hordea coros:
Insuper et sapidi viginti millia vini
Metretarum aderunt, totidemque fragrantis olivi.
Dixerat, et facto cum caro Rege perenni
Foedere, connumerat peregrino a limite cives,
Quos posita Hebraeae addiderant praeputia genti.
Hic cum sescentis invenit millia centum
Et quinquaginta tria: tantum erat agmen in istis
Vrbibus, abiacta qui Religione profana
Isacidum fuerant oracula vera secuti.
Septuaginta horum saxis lignisque ferendis
Millia delegit, octogintaque virorum
Millia, qui lapides caedant in montibus altis:
Et cum sescentis tria millia lecta virorum
Qui simul urgerent operas, et coepta laborum.
Praeterea fabros ex Israele peritos
Praestituit cedris Libani sub monte secandis:
Quorum triginta tum millia lecta, sed inter
Sese alterabant operas, nam millia dena
Vno mense foris Libani sub vertice summo
Caedebant cedros, et mensibus inde duobus
Intra cara domi reparabant limina vires.
Atque his exactor iustissimus ille laborum
Praeerat Adoniras curans aeraria quaestor,
Postremo lapides iussit contollere grandes,
Fundamen templi, tantae qui pondera molis
Sustinuisse queant: hos tum lapicida dolabat
Atque indefessi sua tigna ingentia fabri.
[Note: 1. Reg. [Abbr.: Regum] 6.]
Et iam quartus erat dilapsis mensibus annus
Ex quo regales Salomo tractabat habenas
Tempore, cum primum iecit fundamina templi,
Nec prius absolvit, quam septima transiit aetas:
[Note: 1. Reg. [Abbr.: Regum] 7.]
Vasa quoque et mensas, et candelabra, focosque
Fecit inauratos, et magnum et fusile labrum
Quod mare dicebanr, et aqualia dena, basesque
Et cum forcipibus, cultros, pelvesque cadosque
Et scutras, et quibus [Orig: queis] sua thura adolentur acerras,
Quaeque referre mora est, Rex aede recente locarat
Ordinibus disposta [(perhaps: sense)] suis et sedibus aptis.
Tum regni proceres Salomo, tribuumque potentes
Armorumque duces, Solymaeam arcessit in urbem
Concilio indicto, sollemni ut deinde dicatu
Templa DEO sacrent, et diam foederis arcam
Sede Sionaea eductam penetralibus aedis
Importent magna populi comitante corona.
Mensis agebatur tum festi septimus anni,
Convenere Duces belli pacisque potentes,
Linigerique sacerdotes, qui foederis arcam
Vasaque delubri veteris cervice ferebant,
In reliquum tempus prisci monumenta sacelli.
Ante arcam Salomo densa stipante caterva,
Magnanimique Duces pompis sollemnibus ibant,
Lanigerasque DEO pecudes, niveosque iuvencos
Exstructis passim mactabant pinguibus aris:
Horum nec numerum pretiumve expromere verbis
Fas est, tam denso cecidit tum victima ferro.
Sic adytis templi penetralibus arca recentis
Illata est, ubi contegeret magni ala Cherubi.
Namque sacerdotes sic arcam hac aede locarant,
Angelicas subter valvis bipatentibus alas,
Vt nihil ex omni cista appareret in ipso
Limine sanctifico praeter capita extima vectis.
Nec tamen haec aliud clausum sacra cista tegebat
Legiferas praeter tabulas, quas marmore duro
Fecerat Horebi quondam sub vertice Moses:
Aronisque DEO iussam frondescere virgam,
Et mannae plenum caelestis rore catinum.
Et quamquam nondum partito munere certas
Sortiti tum quisque vices, tamen inclytus Heman,
Assaphusque sagax, Ieduthunusque sonorus,
Et nati illorum fratresque, electa iuventus
Carbaseis omnes velati vestibus, altos
Edebant sonitus, et docto pollice nervos
Filaque tangebant cytharae, tum concita sistro
Cymbala pulsabant, et voce tubisque canebant,
Centum bisque decem gestantes lina ministri
Concentus tamen unus erat, vox una canentum,
Clangentumque tubis, et fila sonora moventum.
Atque ubi iam steterat sanctae penetralibus aedis
Arca DEI, totum nebulae caligine templum
Oppletum, magni praesentia numina Divi
Arguit, et mystas a sacris depulit aris,
Maiestas nam summa DEI compleverat aedem.
Omnibus attonitis, Salomo Rex ista profatur:
Non haec eveniunt nobis ostenta per iram
Numinis, aetherii certa argumenta favoris:
Nam DEVS in nebulae posuit caligine sedem,
Limen inaccessum humanis qui visibus olim
Esse sibi dixit: quin et quo tempore primum
Deserta posuit Moses regione sacellum
Textile opus, DEVS id densata nube replevit.
Ista quidem manibus sunt condita limina nostris,
Quae tibi, magne DEVS, monumenta perennia sacro,
Posthac aeternis habitandam mentibus aedem:
Hic ubi grata cadat nostra tibi victima dextra,
Et tua non humili celebretur gloria laude,
Tuque preces hominum committas auribus aequis.
Dixit, et ad populum converso lumine vultus,
Fausta precatus, ait, sibi vulgi astante corona:
Lausque decusque DEO servati pacta, fidemque
Dictorum, quae fatidici prius ore Nathanis
Isaidae dederat, facto nunc comprobat ipso.
Ex quo nam Pharii populum de litore Nili
Eduxit rerum genitor, sibi limina templi
Nulla umquam petivit, tota Isaelidos ora,
Numen ubi quisquam sacris placaret opimis.
Vnum Daviden Regem delegit, et uni
Heredem regni, per quem sacra limina surgant
Me dedit: ipse quidem Genitor carissimus olim,
Saepius hanc cupido volvit sub pectore curam,
Isacidum ut Divo templum sublime pararent:
Sed DEVS hoc studium submissa a mente profectum
Quamvis laudasset, vetuit tamen auspice certo:
Nam patrio dixit prolem de sanguine nasci,
Hanc sibi votivam sumptu quae conderet aedem:
Et nunc ille DEVS facto sua verba probavit.
Namque ego successor patris, ad fastigia regni
Et vectus, patriae capio moderamina gentis,
Sicut fatidico promiserat ore locutus
Isaidae DEVS: hancque domum praedivite sumptu
Construxi, divum Isacidae qua numen adorent.
Insuper et sedem, quam foederis arc teneret
Constitui, cum gente DEVS quod foedus inivit
Israelaea, quando de Memphidos ora
Patribus eductis, servilia vincula demit.
Haec ubi finierat, progressus in atria templi
Constitit, ante aram populi spectante corona
Aeneaque ascendit sublimis fulcra cathedrae,
Quinque ulnas longae, tres aptis nexibus altae:
Procumbensque illic duplices ad sidera palmas
Extulit, et supplex tota sic mente precatur:
Israelaeae gentis DEVS, arbiter aevi,
Non est te praeter celso DEVS aethere sursum,
Nec terrae quisquam DEVS hoc super orbe deorsum:
Tu servas promissa tuis, tu pacta favoris
Omnibus hic [Orig: hîc] praestas, tua qui mandata capessunt,
Ex animi pietate sui, nec sublita fuco
Corda gerunt, quod pollicitus nunc ante fuisti
Isaidae, hoc hodierna dies re comprobat ipsa.
Ah, reliquas etiam serva DEVS optime voces,
Aeternum quibus imperium patri annuis olim,
Et sceptrum servos dixit transferre nepotes,
Si casta maneant in religione parentum,
Observentque tuas leges, ritusque sacrorum,
Fac rata sint oris caelestia verba locuti
Ad patrem Isaiden, precibusque his annue nostris.
Nam quis in angustae claudi penetralibus aedis
Posse DEVM credat? non illum machina mundi
Non caeli capiunt, nec te quasi compede vinctum
Ista domus posthac fixa statione tenebit:
Caelum sella DEI est, scabellum subdita tellus.
Nam si de prisca Hebraei pietate recedant,
Tu quoque magne DEVS, templi de sede recedes.
Liber es, et nullo pateris te pariete claudi.
Sed tamen, o aeterne DEVS, iam flectere nostris
His precibus toto quas ad te pectore fundo,
Exaudique hodie nostrae praeconia vocis,
Votaque adorantis, post ut, quibus [Orig: queîs] cuncta tueris
Hanc quoque respicias oculis clementibus aedem,
In qua pollicitus voces te audire precatum,
Et servaturum priscae pietatis honores.
Nunc ergo hos nostros sine pondus habere vocatus,
Atque humiles admitte preces, quibus aethera pulso
Ex hac sede tuum, et populi simul ora rogantis
Hoc templo auxilium caelo DEVS aspice ab alto:
Et miserere hominum, culpasque remitte petenti.
Quod si quis civi vim fecerit, idque negaverit [Orig: negârit]
Cum iuramento facinus, tum noxia passus
Damna, sibi testem si te, DEVS alme, vocaverit [Orig: vocârit] :
Istos ante focos iustam tu suscipe causam,
Iustitiamque inopi testis iudexque ministra:
Vt qui forte diu nebulo periuria caelat,
Illum iusta suo maneat pro crimine poena,
Innocuique fides hoc innotescat in aevo.
Tum si aliquam populus cladem ex hostilibus armis
Accipiat, commissa luens peccata, pigentes
Criminis, et veniam votiva hac aede regantes
Exaudi caelo DEVS, et miscere precatum
In patriasque reduc hostili a limite sedes.
Sin clausum fuerit sterili sub tempore caelum,
Nec pluviae terras atque arida culta rigaverint [Orig: rigârint] ,
Ob delicta hominum, tum si tua numina poscant
Hoc homines templo culpae sua crimina fassi
Poeniteatque illos scelerum, dum poena coercet,
Affligitque aegros, tu summo in vertice caeli
Exaudi, et veniam concede rogantibus aequam.
Tu populi miserere tui, tu dirige verbo
Caelesti mentes, ut te duce iussa facessant,
Tramiteque in cedant recto, tu caelitus imbres
Exsuccis immitte agris, quorum esse colonos
Et possessores firma nos lege dedisti.
Praeterea, si dura fames, annonaque cara
Hanc nostram vexaverit [Orig: vexârit] humum, si lurida pestis
Corrupto Caeli tractu violaverit artus:
Si rubigo exurat agros, si dente locustae
Damna suo dederint, si muros obsidet hostis:
Aut aliud quodcumque malum, morbusve popello
Ingruat, hac homines tua nomina sede vocantes
Exaudi e summo, DEVS Optime Maxime, caelo.
Promeritam quoties agnoverint [Orig: agnôrint] caelitis iram.
Consciaque admissae damnaverint [Orig: damnârint] pectora culpae,
Tu quos ex animo scelerum piguisse suorum
Videris, his culpas vultu clemente remitte.
At quos fucus habet, speciosa pelle decoros
Introrsum turpes, illorum conscius ultor,
Accumula iustas merito pro crimine poenas.
Solus enim latebras humani pectoris imas
Novisti, solusque animi scutare recessus:
Vnde timere tuum discat gens postera numen,
Huius quantisper terram dicionis habebit,
Moeniaque antiquo promissa tuebitur aevo.
Quod si etiam peregrinus erit, nec sanguinis huius
Qui procul adveniens ista-c oraverit aede
Numen opemque tuam (nam quas non fama tuorum
Explevit terras operum? tua fortibus ausis
Dextera magna, quibus non dudum innotuit oris?)
Tu pater a caelo clamorem supplicis audi,
Et quodcumque petet sincera mente precatus
Fac DEVS alme ratum, nec surdis auribus obsta.
Nominis inde tui passim nova gloria surgat,
Teque omnes metuant utroque a cardine gentes:
Nec mea numinibus delubra dicata profanis,
Sed vero sacra esse DEO penetralia noverint [Orig: nôrint] .
Quin etiam dirum cum bella movebit in hostem
Isacidum [Orig: Isacidûm] genus, et iustus dolor induet arma,
Auxiliumque tuum versi haec ad limina poscent:
Tu DEVS in caelo voces admitte precantum,
Auspice te tandem ut populi bona causa triumphet.
Denique si taetro Isacidae se crimine vitae
Polluerint (quis enim sit labe remotus ab omni?)
Tuque illos crudo, iustam succensus ad iram,
Tradideris hosti, qui dura compede vinctos
Hinc procul abducat peregrinas victor in oras:
Si tamen oraverint [Orig: orârint] veniam sua crimina fassi,
Menteque conversa, se peccavisse, tuamque
Transgressos legem fecisse nefaria dicant,
Et meritos iustam divini numinis iram:
Vel medios inter fateantur comminus hostes,
A quibus abducti pedicas subiere iugales,
Pectore nec ficto, sed toto corde loquantur,
Oraverint [Orig: orârint] que istae-c converso ad moenia vultu
Moenia lecta tibi, terramque hanc versus, avito
Concessam generi, templique haec limina contra
Aedificata tibi, sublati lumina caelo:
Tum, precor, exaudi voces et verba regantum,
Arce sedens celsa, et clemens peccata remitte,
Et causam defende bonam tutricibus armis.
Sed veniam imprimis largire petentibus aequam,
Delicti quoties illos piguisse nefandi
Videris, et scelerum quibus offenderunt [Orig: offendêre] patenti
Nomen in orbe tuum: diri simul ipsius hostis
Concilia populo peregrina in sede favorem.
Mitius ut tractent, aut demant vincula captis.
Nam tuus est populus, tuus heres, ferrea quondam
Quem fornax misere flammis servilibis ussit:
Sed valida exemit Phariis tua dextra vinclis.
Fac pater, aspicias oculis mea pectora iustis,
Et populi admittas gemitus, et verba rogantis:
Vt voti compos semper te praeside fiat.
Nam tu legisti populis ex omnibus unos
Isacidas, verbi memor Amramidaeque ministri,
Quo duce Niliacis es avos comitatus ab oris.
O noster consurge DEVS, sedemque quietam
Tuque et cista tuae iam deinceps accipe dextrae.
Da pater ut fidus faciat tua iussa Sacerdos,
Et pius hic legum populus praescripta secutus
Floreat, et placidae posthac agat ocia pacis:
Nec nostras contemne preces, quem sceptra tenere
Regia iussisti, sacro diademate cinctum:
O pater Isaidae, nostri memor esto parentis
Quemque es pollicitus serva pietatis honorem.
Finierat Salomo sanctissima vota precesque
Demisitque manus, et cernua crura levavit,
Erectusque iterum deserta constitit ara,
Sic medio in populo divina voce precatus:
Laus, inquit, sit danda DEO, qui lenta quietis
Ocia tranquillae dedit Israelidos orae
Promissisque olim stetit, ore fideque benignus:
Nam quicquid pater ille suis fuit ante bonorum
Pollicitus, servo dictante oracula Mose,
Hoc omne exhibuit, minimum nec vocis abivit
Incassum, aut temere rapidis evanuit auris.
Nos igitur regat ille DEVS, tutosque gubernet,
Nec nos destinuat patria bonitate, nec usquam
Deserat, aut sanctae lenimina subtrahat aurae.
Sed potius mentes inflectat, ut orbita vitae
Recta suum teneat, non usquam devia, cursum.
Quin etiam nostras, toto quas pectore fudi,
Pondus habere preces sinat, et noctuque diuque
Intra aures tinnire suas mea carmina faxit:
Hinc opportuno detur reperire salutem
Tempore, iustitiaeque decus causamque tueri
Communem, et patrios servare ex hoste penates:
Omnes ut populi, totus quos continet orbis
Non alium esse DEVM noverint [Orig: nôrint] terraeque poloque
Hunc Israelis praeter patremque DEVMque
Aeternum, ac nullo numen delebile [(perhaps: sense)] saeclo.
Sint igitur vestrae sine fuco et crimine mentes,
Vt praecepta DEI, et leges tueamur honestas
Non usquam dubitante fide: maneatque perennis
Fervor hic, et seris numquam frigascat in annis.
Dixerat, et sacris pecudes Rex immolat aris
Isacidumque simul populus, tum victima gratae
Mentis opus, vicena boum, et duo millia caesi,
Quibus [Orig: Quîs] centum vicena ovim Rex millia gratus
Addidit, ut templum Domino sollemne sacraret.
Illo forte die medii lata atria templi
Purifico iussus conspersit rore Sacerdos,
Tantus ubi pecudu iugulari posset acervus:
Aerea namque adipi, bobusque extisque cremandis
Non erat ara satis, tot caesis aede iuvencis.
Ecce autem subitus Caelo delabitur ignis,
Despascitque sacris imposta altaribus exta.
Tunc omnis populus demisso cernuus ore
Procumbebat humi, Regem veneratus Olympi,
Qui bonus, et dempto saeclorum fine beatus,
[Note: 1 Reg. [Abbr.: Regum] 8. versu 65. Festvitas et discessus populi.]
Mox etiam festae instituit convivia lucis
Rex Davidiades populi veniente caterva
finibus Emathiis Phariique a flumine rivi
Atque haec bis septem duraverunt [Orig: durârunt] festa diebus
Tempora, nam septem templo sollemne diebus
Instituere epulum, reliquis post annua septem
Festa tabernaculum' [Orig: tabernaclûm] celebraverunt' [Orig: celebrârunt] , agmine denso
Commisti matresque virique alacresque puellae.
Octava demum dimisit luce frequentes
Ire domum populos, qui Regi fausta precati
Omnia discedunt, et limina nota revisunt,
Mente hilari, Regem laeto paeane canentes
Daviden tali felicem prole parentem.
Iamque ubi Rex omnem structuram absolverat aedis
Sacrificae, et magnae divina palatia sedis,
Et quicquid cupidis optaverat [Orig: optârat] condere votis:
Ecce, iterum in somnis vultu se Dius [Orig: Dîus] eodem
Obtulit haud parvae quo primum in moenibus urbis,
Haec illi visus caelesti voce profari:
Tu quas fecisti sincera mente profectas
Accepi grata aure preces, et limina templi
Istius elegi, ac sacram mihi destino sedem:
Nomen ubi nostrum celebretur, et ora precantum
Non ullis frustra clamoribus aehtera pulsent,
Haec mihi quantisper sollemnia sacra placebunt.
Namque oculos huc deinde meos, huc pectora figam
Caelica, nec templo hoc ulla parte recedam:
Tu modo Davidae vestigia nota secutus
Sincera venerare DEVM me mente, nec usquam
Tramite de recto te devia semita flectat.
Serva etiam dederat quas leges corniger olim
Amramides, et nostra libens mandata capesse.
Sic solii firmata tui fulcimina regno
Perpetuo stabunt, veluti promissa parenti
Voxque fidesque iubent: nec regno proximus heres
Semine de patrio cunctis defecerit annis.
At vero si forte pedem referetis, et aequis
Legibus abiectis spernent mea iussa nepotes,
Sectati vanos terrestria numina Divos,
Protinus Isacium genus exstirpabo, plagamque
Terrae quam dederam mutato limite demam.
Insuper hac etiam quam nunc mihi destino sedem
Excedam rursus, vulgi tum fabula fient
Isacidae, tristemque domus trahet ista ruinam,
Namque aliquis cernens penetralia diruta templi
Atque aequata solo, contractis sibila labris
Tollet, dicturus quae causa hanc subruit aedem?
Cur vastata iacet? quae tantae occasio cladis?
Respondensque aliquis dicet: Gens ista profanos
Vsque secuta DEOS numen caeleste reliquit,
Quod prisci coluere patres, e Memphidos ora
Educti miris Erythraea per aequora fatis.
Nam cui templa DEO haec prisci posuere parentes,
Omnes ille DEOS alios velut aemulus odit,
Atque hanc idcirco radicitus eruit aedem.
Dixerat: et somnus vigili a Salomone recessit,
Nec sopor illud erat, sed summi oracula Divi.
Postquam autem exactis bis deni mensibus anni
Transissent, et iam sacri nova limina templi
Starent, et magni Solymaea palatia Regis,
Hiramo cedros praebente aurique talenta:
Tunc Tyrio Salomon vicenas tradidit urbes
Qua Galilaeus humum proscindit vomere pastor,
Vnde suos reditus atque annua pensa referret,
Expositi donec sibi reddita munera sumptus:
Oppida sed sterili cum condita cerneret agro
Respuit Hiramus Tyrio inferiora paratu
Et quem fecisset non respondentia sumptu.
Nam quae sunt istae quas offers largiter urbes,
Mi frater Salomo, dicebat: et oppida iussit
Ob sterilem campum Cabul cognomine ferri.
Centum auri Tyrio Rex vigintique talenta
Debuerat Salomo, quae cum non reddere posset,
Exhaustus templi impensis, non vile tributum
Civibus imposuit, muris dum cingeret urbem
Templaque construeret, Solymique palatia Regis,
Et Mille ornaret tectis sublimibus, urbis
Non minimam partem, et portas muniret et arces:
Diruta qua bello Gaser squallebat et Hasor,
Flammaque hostili quondam subversa Mageddo.
Gasera nam Pharao diro succenderat igne
Et Channaae occisis e posteritate colonis
Hanc urbem uxori dederat Salomonis habendam.
Tempore iamque eodem munivit utramque Bethoron,
Et Thammam vastae latitantem in limite terrae,
Emathiaeque omnis caput insuperabile Sobam,
Regia qua princeps Hadadeser limina quondam
Munierat, posito vada ad Euphrataea tropaeo:
Dextera quem victum Davidae vivida bello
Fudit, et Emathiam Iessaeis subdidit armis.
Restauravit item Balathamque urbesque propinquas,
Inquibus aut Regis thesauri agilesve quadrigae,
Aut equitum turmae, aut certi granaria victus.
Nam quadraginta Salomon pascebat equorum
Millia, falcatis posset quos iungere bigis,
Et bissena equitum nutribat millia bello.
Quicquid Regi igitur suadebat amica voluptas
Condere, sub Libano, Solymaeque in moenibus urbis
Omne id magnifico surgebat ubique paratu.
Quin et reliquias Amoraeae et gentis Hethaeae
Haevaeaeque domus, et Iebusaeide natos
Stirpe viros Salomon iuga sub servilia misit,
Pendere tum iussos haud parva tributa quotannis.
Libera sed fecit cognatae pectora gentis
Immunesque operum voluit Rex esse penates
Isacidos, serva nec conditione teneri:
Nam belli pacisque Duces, aulaeque ministros
Praefectosque equitum patria de gente legebat,
Ordine disposito tum Nobilitatis equestri.
Horum quingenti quinquagintaque fuerunt [Orig: fuêre]
Haud pauci numero, sed navi rebus agendis,
Qui sibi subiectas regerent prudente catervas
Consilio, et regni commissa negotia curent.
Inde Gynaecaeum Pharaonis filia, coniux
Regia, deserto Iessaeae colle Sionis
Intravit, quod Rex Mellae regione locaverat [Orig: locârat] :
Magnifico domus haec renitebat clara paratu,
Sectilibus saxis ex ima parte sub alta
Culmina tectorum firmisque exstructa quadratis,
Quae faber ad normam et certam formaverat [Orig: formârat] amussim [(perhaps: sense)] .
Ipsa quoque e solido fundamina marmore facta.
Et lapidum nexu cubitus octove decemve
Longorum, et paries cedrino adopertus amictu.
Porticus ante domum sublimibus alta columnis,
Tectorum inter se fuerat qua pervius usus.
Ipse ter in templo sollemnia sacra quotannis
Et super altari aurato cum ture ferebat,
Aeratoque foco pecudes adipemve cremabat.
Post etiam naves Erythraeo in littore fecit,
Elus Idumaeas qua prospicit ultima terras,
Atque Asiongeber tectorum culmina tollit.
Miserat huic sociosque viae nautasque peritos
Rex Tyrius nautis qui cum Salomonis Ophirum
Remigio peterent, toto procul orbe remotum.
Inde domum lapsa trieteride nauta reversus
Immensam patriis vim finibus intulit auri,
Quadringenta puta, simul et vicena talenta,
Tantis Rex opibus patrias ditaverat urbes.
Nam latos terrae fines dicione premebat,
Euphraten ultra celebris qua moenia Thispae,
Ad Gazam usque Palaestinis sub finibus urbem,
Aegyptique oram populis dominatus et altis
Regibus, huic uni qui munera laeta ferebant,
Munera subiectos Regi testantia Reges.
Aurea tum placidas habuit pax undique terras,
Nec saeva Hebraeos agitabant bella quietos:
Quisque sua civis sub vite, atque arbore ficus,
Mollia securae peragebat tempora vitae,
Bersabeae ad fines extremo a limite Danae.