01/2004 Rüdiger Niehl markup
text typed - line tags added
06/2012 Reinhard Gruhl markup
structural tagging completed - spell check partially performed
image: s001
OPERUM POETICORUM NICODEMI FRISCHLINI, BALINGENSIS, COM. PAL. CAES. POET. LAUR. Historici et Oratoris eminentissimi. PARS ELEGIACA; CONTINENS VIGINTI DVOS Elegiacorum carminum libros, ad imitationem Ovidii, et optimorum hoc in genere auctorum scriptos, qui nunc demum post obitum auctoris congesti et pro materiae diversitate digesti in [gap: Greek text] gratiam eduntur. QUIBUS ADHAERESCUNT EIUSDEM Auctoris Odarum libri tres: Anagram. unus. CUM PRAEFATIONE M. GEORGII PFLVEGERI, in qua etiam inter cetera, paucis vita auctoris contra malevolorum quorundam morsus defenditur Cum Gratia et Privilegio singulari. ARGENTORATI. Excudebant haeredes Bernh. Iobini. ANNO. M. DCI.
image: s002
In Imaginem NICODEMI FRISCHLINI.
[gap: illustration]HIc est barbariae (viden?) expugnator Achilles
FRISCHLINUS, DIS [reg: DIIS] conterminus ingenio,
Humano maior. Hic est quo Teutona tellus
Se supra Graecos iactat et Ausonios.Nicodemus Sitzlinus.
image: s003
NOBILISSIMO ET MAGNIFICO VIRO DOMINO PHILIPPO a Fleckenstein: CLARISSIMO ITEM, ET EXcellentissimo DN. CASPARI VOGLERO, V. I. Doctori consultissimo: Dominis et fautoribus suis honoratissimis S. P. D. M. Georgius Pfluegerus.
QUI VETERUM ROMANORUM et Graecorum atque adeo etiam vetustiorum populorum res gestas et laudes scipserunt Historici, Nobilissimi magnifici et clariss. viri, illi, quanquam pauciores, inter cetera, cum primis ea diligentissime, persecuti sunt, quae ad inventionem propagationemque bonarum et liberalium artium pertinent, hac potissimum ducti ratione, quod existimarent, nihil ulli populo apud posteros maiorem solidioremve allaturum aut conciliaturum laudem, quam culturam et diligentiam in inventione et propagatione earum adhibitam: Hinc suos Graecia iactar Platones, Homeros, Aristoteles, Hippocrates, Archimedes: Roma Cicerones, Virgilios, Ovidios: Et
image: s004nulla fere gens, nulla natio tam barbara est, quae non aliquot ex suli laudet commen detque humanae sapientiae magistros et Coryphaeos. Iudaei suos habent Patriarchas et Reges: Sacerdotes et Religionis Antistites, Aegyptii: Graeci philosophos et physicos, Pragman nos Indi, Galli veteres et Germa. ni Druidas et c Neque ego is sum, qui hoc in illis reprehendendum censeam, qui ipsemet totus in ea sum sententia, nullam laudem, nullum honorem aut gloriam firmiorem et constantiorem esse, quam quae vel pietatis zelo, vel fortitudine, vel ingenio quaesita et parta est. Sed interim hoc etiam ntendo, ut quam viam et rationem sibi veteres ad veram apud posteros consequendam laudem, viderunt et etiam experti sunt omnium commodissimam et tutissimam, eam magnifici illi veterum Admiratores nobis non tam rigide occludant aut praeripiant, cum in omni disciplinarum genere, hoc proximum saeculum habuerit viros veteribus illis, si non superiores, at certe non multo inferiores. Laudet sane Graecia Platonem et Aristotelem, iactet Roma Ciceronem, Senecam: admirentur alios alii: An non vero nostra haec aetas etiam suos habet Aristoteles, Platones, Cicerones? Intuere quaeso divina et stupenda monumenta Iul. Scaligeri et Iacobi Scheckii, Zabarellae, Piccolhominaei
image: s005et Thomae Aquinatis: nisi amens es, necesse est fatearis. Platonem et Aristotelem in istis revivixisse. Et florent etiamnum passim in Germania et Italia, qui acumine et sagacitate ingenii nulli veterum cedunt. Inspice nun quam satis laudatos, et in omnibus bonarum artium partibus eruditissimos labores Philippi Melanthonis, Erasmi Roterodami, Ioannis Sturmii, Ioachimi Camerarii, Manutii, I. Lipsii et c. nisi omnis iudicii expers es, necesse est concedas, veterum Romanorum facundiam illos facile adae quare posse. Et ut nunc de sola Poesi loquamur. certum quidem est, Homerum apud Graecos, Virgilium vero apud Romanos omnes omnium conatus, omnia omnium ingenia divina quadam scribendi facultate, hac in parte longissime superasse. Sed si aequus rerum aestimator esse voles, et hic credo invenies, quo proximo post illos loco meritissime collocare queas. Ut enim hoc loco nihil dicam, de Melisso, Vida. Sannazario, Buchanano, Flaminio, Lotichio, Sabino, Posthio, et c. qui singuli singulis veteribus opponi possent, imo etiam anteponi: vel unus Frischlinus ad veterum felicitatem in omni fere Carminis genere aspirasse, doctissimorum virorum iudicio existimatur. Ad grandiloquentiam certe Maronis in Heroicis quam proxime accessit,
image: s006id quod ex parte Operum eius Poeticorum Epica, Divina Hebraeide, atque tot Panegyricis, facilimum est animadvertere. Quid de Comicis dicam? in quibus tanta felicitate Plautum et Terentium, Comicorum apud Latinos principes, imitatus est, ut similem hactenus Germania non habuerit, neque fortassis habitura sit. In Elegiis vero quas nunc coniunctim viginti duobus libris distinctas, bonorum et doctorum oculis et censurae subicimus, quid praestiterit idem hic Frischlinus, non necesse esse iudico, ut multis demonstrem. Laudant alii facilitatem in Ouidio, alii admirantur gravitatem, elegantiam, proprietatem et puritate in Catullo, Tibullo, Propertio, quae omnia Frischlinus in plerisque suis Elegiis tanta cum dexteritate coniunxit, ut ingenue profitear (quicquid etiam alii iudicent) non vidisse me, qui illi in hoc genere carminis merito anteponi possit aut debeat, etiam si ipsa crepet invidia. Neque enim illorum institutum laudo, qui cum perpetua gloriae cupiditate efferantur, ad eam tamen propter sterilitatem et ingenii sui tarditatem sese non pervenire posse animadvertant, omnem facilitatem et elegantiam eiurant, verba obscura et antiquata, de integro in lucem proferunt, et in contortis carminibus suis ostentant, atque ex eo nescio quam transmarinam eruditionem sibi
image: s007vanissime adscribunt. Abolita enim, inquit Quintilianus gravissimus auctor lib. 1. Institut. Orator. cap. 6. atque abrogata retinere insolentiae cuiusdam est et frivolae in paruis iactantiae. Quemadmodum neque eorum praeposterum studium probare possum, qui in Elegiacis studio obscuritatem et duritiem metri affectant, nihil nisi grandiloquentiam crepant. Sicut enim facilitas Ouidiana in Heroico doctis minus probatur, ita grandilo quentiam Virgilianam in Elegiaco, materia ipsa non flagitante, exprimere, aut superstitiose imitari velle ineptum est et absurdum. Habet enim unum quodque genus carminis suas Elegantias et Veneres, quas si quis temere et sine iudicio imperitus confundit, non mirum est, ut pro amphora tandem urceus exeat, et monte parturiente tandem nascatur ridiculus mus. Quin etiam ipsi Oratores suos habent certos numeros, quos in orationibus alii aliis diligentius observant, alii vero plane negligunt. Sicut vero artis est animadvertere quae quibus conveniant: ita non nisi stultitiae curuum cum recto confundere, quod certe faciunt illi, qui gravitatem Epicam cum Elegiaca facilitate in rebus frivolis sine iudicio commutant. Neque est ut mihi Catullum Tibullum atque alios obicias, quique hos et consi miles imprudentius imitantur. Necque
image: s008enim talem tu mihi dabis Tibullum aut Catullum qualem tu te in temeraria et ridicula istorum imitatione ostendis asinum. Aliud etiam est, natura ferri ad hanc vel illam Carminis qualitatem, aliud vero studio et ex insania ac mera [gap: Greek text] metri obscuritatem et duritiem adfectare. Et quam hoc contra omnem sit eruditionem et constantem usum, alio loco, Deo volente ex ipsorum metrorum natura et essentia et constanti doctiorum sententia planissime et plenissime firmissimis rationibus demonstrabo. Quemadmodum vero Frischlinus in Epicis et Comicis decorum prudentissime observavit, ita etiam in Elegiis ipsius ingenium deprehendes vere poeticum et artificium admirabile. Neque enim elegantiam aut suavitatem Ouidianam neglexit, neque puritatem aut delicias Catulli, Tibulli, Propertii. et c. repudiavit, sed horum gravitatem cum illius facilitate ita attemperavit, ut iudicium viri summum et in genium ad omnia summa natum istud manifestissime arguat. Quo magis dolendum, tantum virum tam im matura et miserabili morte extinctum esse Nihil enim dubito, quin, si diutius illi vivere concessum fuisset, singulari et immortali ornamento eum toti Germaniae futuru fuisse, qui in vitili sua aetate ad tantum eruditionis culmen ascendit, ad quod ad-
image: s009versarii eius, etiamsi Mathusalemum vel Nestora aetate superarent, nun quam pervenient. Nihil hic me cuiusquam amore vel odio scribere, osten duntluc ubrationes viri istius in omni pene doctrinarum genere eruditissimae et ab exteris etiam ac trans marinis, summis ac infimis summopere commendatae. Unum opus Comicum per quinque reiteratas, distinctis annorum interuallis, editiones, 6000. et ultra, exempl. multiplicatum tanto hactenus cum applausu emptum et exceptum fuit, ut propediem nova editio Typographo adornanda sit. De aliis laboribus eius nihil dicam, de quibus tacentibus hominibus lapides loquentur. Illud autem quomodo excusabimus, quod cum vir hic summos honores ab Impp. et Principibus viris sit consecutus, ad fastiginm eruditionis ad scenderit summum, de re literaria meritus sit prae clarissime et c. ausus sit tamen in eum defunctum et dudum mortuum, tanta cum intemperie et impudentia linguae debacchari non ignotus ipsius adversarius, ut ipsos hac in parte immanissimos Scythas et Barbaros illos Orientales in corpora demortuorum tantum saevientes longissimo post se interuallo reliquerit. O tempora o mores! Ethnici olim nihil indignius putabant ingenuo viro, quam eos incessere lingua, qui respondere non possent:
image: s010Unde illud Chilonis Lacedaemonii praeceptum laudatur [gap: Greek text] Et memorabile est quod de statua Niconis pugilis Thasii Suidas prodidit Quum enim eius iam defuncti statuam aemulorum unus odio indulgens fustibus caederet, tan quam Niconem ipsum vivum contumelia afficiens, statua manium eius ultrix, in caedentem ipsum collapsa, oppressit eum et extinxit. Et Plato, citante in Rhetoricis Aristotele illi beralis et caninae naturae esse dixit cum mortuis pugnare. Atque huc omnes etiam reliquae Ethnicorum sapientissimae leges, ut de divinis nihil dicam, tendunt, quibus severissime cautum est, de defunctis iniuria non afficiendis. Nam et pium est, ut hoc de suo mihi Solon ille veteribus tantopere commendatus legislator largiatur, eos sacros ducere, qui e vita discesserunt, et iustum, his, qui esse desinunt, abstinere et quum inimicitiarum tandem finem statuere. Sed his omnibus ille neglectis, in optimum Frischlinum tanto cum stomacho et bile invectus est, ut ne cineribus quidem eius sibi parcen dun existimarit, exemplo novo et ante hunc diem non audito, et ne in Ethnico quidem ferendo. Finxit enim sibi adversarium, in quem biliosam suam mentem evomeret, qui non fuit, id quod ex Epistola quadam, quam vice praefationis in Hebreiden
image: s011fungi voluit, de qua ut et de ceteris in vita Frischlini, ei ignotum esse non potuit. Sed abrumpo orationem, et ad Elegias revertor, quas cum multi boni doctique viri collegerint, operae precium facturum me existimavi si eas publici iuris facerem, et in vulgus commendarem. Cum enim iam ante mea potissimum opera, Epica pars carminum et Orationes eiusdem auctoris in lucem prodierint, nihil me alienum ab officio meo facturum arbitratus sum si Typographum hac etiam in parte, vehementer istud urgentem, pro virili adiuvarem, aliis etiam ad hunc rem non levibus causis accedentibus, quae aliquandiu reluctantem permoverunt, ut quam in Epicis operam authori ante tempus e vita sublato locavi, eanden etiam in Elegiacis ei praestarem. Dignissimae enim Elegiae istae sunt, quae ad posteritatem una cum aliis eius operibus transmittantur, sive verba, et res, sive structuram spectes, in quibus omnibus optimos quosque auctores imitatus est, in multis exae quavit, nec in paucis superavit, id quod pluribus demonstrarem, nisi praefationis limites me excessurum vererer: Et vero res ipsa sonore clamaret. Accedit huc altera huius aeditionis utilitas, quod ita manifestissime falsitatis et mendacii convincitur crimen virulentiae et male dicentiae in bonos viros, quod
image: s012oi impingere inter cetera voluit adversarius eius. Quot enim quaeso hic bonorum virorum virtutes praedicantur et ab oblivione vindicantur? Nec dubium est illum eodem modo adversariorum suorum laudes decantaturum fuisse, si ea, qua decet eiusmodi ingenia, benevolentia humanitate et honorificentia ab eis tractatus esset. Quod itaque in non nullos acrius invectus est, id ipsi suae malignitati, non auctoris temeritati adscribant. Boni vero et docti, qui suas hic laudes ad posteritatem, Frischlino praecone, propagari videbunt, cogitent equum esse, ut quod beneficium a Frischlino vivo acceperunt, id ei mortuo non denegent, ut ita memoria eius omnibus in locis contra quorumuis malevolorum morsus sarta tectaque conservetur. Si quis vero omnino est, qui temere quaedam et non sine aliorum infamia inserta esse putat, is sciat nihil hic edi sine consilio et voluntate eorum, quorum auctoritatem contemnere non potuimus: vel quod non ante sit editum. Quod autem vos potissimum publica hac Epistola compellare et ad vos, quicquid est huius, mittere volui, viri Nobilissimi et clarissimi factum est non sine gravibus causis. Enimuero et ipsum opus nobile requirebat patronos prae potentes et Nobiles et horum studiorum non prorsus ignaros, in quorum alterutro
image: s013quidem complures, in utroque vero vos singulos excellere iamdudum intellexi Quod enim familiam seu Nobilitatem generis tui attinet, PHILIPPE nobilissime, quae est in his finitimis locis, quae ei sive antiquitatem sive dignitatem, per tot saeculorum memoriam, maiorum tuorum cura non solum conservatam sed etiam auctam et amplificatam spectes, comparari, ne dum auteferri possit? Henricum Nobilem a Fleckenstein invenio interfuisse circa annum Christi 942. Rotenburgi, praefuisse vero VVilhelmum Treveri circa annum Christi 1019. habitis ludis equestribus. Quod vero dignitatem eiusdem attinet, maxima ea semper fuit ab annis iam fere septingent. tuentibus et amplificantibus eam, maioribus tuis laudatissimis non paucis: Ioanne, qui circa Ann. Christi 1410. Episcopatui VVormatiensi praefectus eidem summacum laude et sanctitate prae fuit annos 16. Basiliensi vero 14. Friderico, qui rebus fortiter praeclareque in pugna Caroli Burgundiorum Ducis cum Heluetiis circa annum Christi 1476. gestis, insignia equestria magna cum laude et nominis sui honore reportavit: Iacobo et Ludovico, quorum hic Magnus Aulae Palatinae Electoralis Magister annos integros 28. fuit, circa annum Christi 1520. Neque necesse esse iudico, ut plures generis tui ex veteribus Annalibus
image: s014proferam columnas, qui unus proavo Nicolao, avo Philippo, patre prognatus Iohanne, dignitatem ab eis acceptam hodie ita tueris, ut virtutes quae in singulis maioribus tuis singulae eluxerunt, in te uno omnes sedem posuisse videantur. Quid enim ego hic dicam de pietate tua in Deum, quid de studio verae et syncerae religionis? quam difficilimis etiam et periculosissimis tem poribus Augustanae confessioni, Carolo V. Imp. in frequentissimis. illis Comitiis Augustan. ab Ordinib. [abbr.: Ordinibus] Protestantium ann. 30. exhibitae, conformem in tuo districtu, magno cum Zelo et diligentia conservasti, hodieque conservas? Quid de animi magnitudine, quid de prudentia et sapientia politica? Quid decognitione linguarum et de reliquis animi tui nobilioris nobilissimis dotibus? O utinam offerretur occasio, qua eas omnes pro dignitate deptae dicare possem: Vides enim hic praefationis limitibus me circum cludi, neque eos ita facile transilire posse. Itaque indicare eas tantum hic volui, pleniore earum praeconio in aliud tempus reservato. Quemadmodum, neque tuas VOGLERE Clarissime, virtutes et laudes angustia huius chartae patitur pro merito commem orare: Adiunxisti enim ad generis tui non ignobilis praestantiam, et iuris scientiam exactissimam, literarum et bonarum artium cognitionem
image: s015tantam, quantam in IC. hoc aevo vix reperias: Et quanquam civilibus negotiis fere semper districtus distentusque es: tamen non raro ad studia haec nostra humaniora descendis, in iisque recreationem animi gravioribus negotiis defatigati quaeris liberalem et tanto viro non in dignam: Secutus hac in parte excellentissimum et numquam satis laudatum virum Martinum Aichmannum Cancellarium VVirtembergicum affinem tuum, aliquot iam ab annis fautorem meum summum, qui cum aulicis et iis quidem gravissimis negotiis sine ulla fere intermissione exerceatur, tanto tamen amore Poesin, Eloquentiam, Historiam, et ceteras artes complectitur, ut in istis singulis eorum etiam diligentiam superet, qui in iis aetatem suam consump serunt, id quod editione divinae Hebraeidos Frischlinianae, Epigrammatis et Carminibus elegantissimis non paucis satis super que probavit. Accedit huc, quod te non adeo alienum (quis enim bonus alienus sit?) a scriptis Frischlini eiusmodi esse, pridem certis indiciis intellexi. Non itaque ingratum tibi futurum existimavi, si nobile hoc opus nomini tuo Amplissimo inscriberem, Nam qui Frischlinum vivum summo amore complexus diceris, eum te in libris suis doctissimis magno cum malevolorum dolore etiamnum viventem
image: s016et in aeternum victurum non aversaturum, sed quae tua est singularis humanitas et aequanimitas, perpetuusque erga doctos favor et liberalitas, quod tot bonorum librorum, non sine magnis sumptibus, comparatione abunde testaris, magis magisque amaturum mihi plane persuasi. Quod itaque solum reliquum videtur viri nobilissimi et excellentissimi, ea qua par est observantia rogo, ut levidense et exiguum hoc si offerentem, si materiam vero et auctorum non adeo contemnendum, vestroque patr ocinio non indignum munus, et quo animo accipere dignemini, meque meaque studia vobis commendata esse patiamini: ut favore et liberalitate vestra excitatus, et cetera quae adhuc restant perficere, atque ita laudes vestras aliquando maiori cum auctoritate et eruditione depraedicare possim. Interea, quam optime Valete. Perscriptum Argentorati, Anno post natum Christum Servatorem nostrum M. DCI. 21. Martii.
image: s017
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER PRIMUS.
PRECATIO CUBITU surgentis. ELEGIA I.
ALME Deus genitor, Fili Deus, et Deus alme
Spiritus, in trino, mi Deus une, DEO:
Has tibi persolvo de toto pectore grates,
Quas capere hic animus, lingua referre potest.
Hac quod praeterita tibi sum de nocte superstes,
Incolumique istum corpore cerno diem.
Te precor asserves miti me numine: ut in me
Quod bene cepisti continuetur opus.
Agnitio quo deinde tui sic crescat, ut olim
Cui vixi moriar, quando erit hora, tibi.
Tunc pro mortali mortalis lumine vitae,
Aeterno dabitur lumine posse frui.
Interea imposito defungar munere sospes:
Praestet et officium vox animusque suum.
Inprimis animi vultum tua formet amussis:
Quae regat egressus introitusque meos.
Ut positis huius curis ingent ibus aevi,
Caelestes quaeram sollicitator opes.
image: s018
Et quia pollutam gesto de semine pulpam,
Ne culpam admittat, tu pater alme iuva.
Tela etiam Satanae flammis armata repelle,
Ut ne circumiens me voret iste Leo.
Tum latus Angelicis stipa hoc mortale ministris,
Qui sua me circum caelica castra locent.
Meque suis gestent manibus: ne teter Averni
Spiritus a recto tramite mentis agat.
Sic meus hic animus Domino tibi serviet unt:
Hunc totum facio dum tua iussa diem.
PRECATIO CUBItum ituri. ELEGIA II.
REX, pater omnipotens, qui caelum numine torques,
Et nocti imperitas, et moderare diem.
Tu mihi sis praesto, tu nostros dirige gressus:
Seu tenebrae, seu lux ingruat orta polo.
Nam quod me clemens voluisti corpore sano,
Et sana exactum claudere mente diem:
Quas tibi, quas possum, pater alme, rependere grates.
Non est, non nostrae est, si cupiamus, opis.
Nam quia tot miserum circum stat turba laborum,
Insidias animae qui posuere meae.
Non est ex merito custodia caelica nostro:
Unius est Domini quod bene servor opus.
Quidquid in hac igitur peccavi luce remitte,
Et fragilis pulpae culpa sit ista meae,
Cernis in immundo mortalem vivere mundo:
At tu me munda sanguine Christe tuo.
image: s019
Si peccare meum est, momento labar ut omni:
Sit veniam lapso contribuisse tuum.
Languida nunc etiam quia trado membra quieti.
Horrida dum nigrae tempora noctis eunt:
Et me somnus iners placidis complectitur alis,
Quo reparem vires fessaque membra levem:
Tu me, care pater, tranquilla nostis in umbra
Protege, nam numen quo tuearis habes.
Cinge latus nostrum Angelici munimine caetus,
Heic pro me excubias agmen ut istud agat.
Sic capiam puro tranquillum pectore somnum,
Nec pavidam mentem somnia dira gravent.
Sic iterum sano vigilans tibi corpore surgam,
Lucifer Eoos quando reducet equos.
PRECATIO IN adversis. ELEGIA III.
ESTO mihi facilis Deus, et miserere precantis,
Qui posco scelerum mole gravatus opem.
Nam qui peccavi, qui tot mala crimina feci,
Hac merito poenas pro feritate luo.
Nam mea si vitae considero facta prioris,
Non est delictis par sua poena meis.
Supplicium maius merui, quam turpibus ausis
Irrogat offensi numinis ira tui.
Poena paterna tua est: ut cum castigat amanter
Degenerem natum virga benigna patris.
Tu si peccatis aequas immittere poenas
Deinde velis, furvae sulfur habebis aquae.
image: s020
Huc me praecipitem Stygias Acherontis ad undas.
Illic ut solvam debita nostra, dabis.
Chare pater quocumque modo me denique plectas:
Iustus es, et iusti nomina solus habes.
Ast ego peccator, nec sum mihi conscius aequi,
Iudice meque ipso damnor ubique nocens.
Tu modo iudicio, ne me, ne siste tremendo:
Nec me hoc inclemens ante tribunal agas.
Nec mihi quae merui caelesti lance rependas:
Sed tua peccatis sit minor ira meis.
Divinumque mihi praesta Deus alme favorem,
Qui superat mundi totius omne nefas.
Affer opem misero tot tristia tempora passo:
Totque aerumnosis casibus adde modum.
Nec sine me adver sis penitus succumbere rebus,
Mersa perit remis si qua sit orba ratis.
Effice, ne tollam probrosae murmura vocis:
Neu fiam impatiens more furentis equi.
Ut qui luctifico rerum discrimine pressi,
Huic aliquid mundo numen inesse negant.
Fac potius, miseri exemptus tot cladibus aevi,
Otia tranquillae lenta quietis agam.
Ut tibi grata loquar, faciam tibi grata, tuique
Numinis extollam vel super astra decus.
Fac, tibi quo referam magno pro munere grates:
Qui grave cervici demseris istud onus.
Sic aliis etiam potero tua facta referre,
Et faciles in me commemorare manus.
Utque tuae pateant narrare precantibus aures,
Et quam non precibus gratia surda piis.
image: s021
ALIA PRECATIO. ELEGIA IV.
CAELESTIS genitor, cui vasti machina mundi
Paret, et hic quidquid lubricus orbis habet.
Ad te iterum venio, sed fido iunctus amico,
Qui matrimus homo est, sed sine matre DEUS.
Hic intercessor nobis, summusque sacerdos:
Hic mihi composita pace sequester erit.
Nam spes certa mihi est, te iam nunc illius ergo
Clementem nobis omnibus esse patrem.
Quorumcumque fides caeso requiescit in agno:
Huius qui mundi sustulit omne nefas.
At neque difficilem fore te, fiducia firma est:
Christus quandoquidem crimina nostra luit.
Hunc propter tu, care pater, mea crimina nescis:
Te nec in hac maculam carne videre vides.
Ac licet admissis commotam numinis iram
Emerui: stygios dignus adire lacus.
Me tamen hinc alacres tollentem ad sidera vultus,
Erigit in Christum spes animosa Deum.
Haec facit appellem fida te voce parentem:
Haec facit ut pulsem quae coiere fores.
Utque modum superent mea crimina: at unica Christi
Maius momentum gutta cruoris habet.
Hinc mea iustitia est, peperit quam sanguine Christus
Effuso: pro me factus in orbe nocens.
Hinc est vita mihi, quam Christus morte paravit:
Infernas pro me cum penetraret aquas.
image: s022
Cur igitur Satanae, cur mortis tela timescam?
O ubi nunc stimulus teter Averne tuus?
Gratia Christe tibi, genitor tibi gratia summe:
Gratia spiranti non moritura DEO.
Quod miserum diri tot casibus eripis aevi,
Haeredemque tui liminis esse facis
Te veneranda Trias, per mortem, et dira precamur
In cruce pendentis vulnera quinque DEI.
Sis facilis, nostrosque leva pietate labores:
Et clemens hic sis, sicut es ante, pater.
PRECATIO AD DEUM quotidiana. ELEGIA V.
OMNIPOTENS aeterne Deus: Deus arbiter orbis
Qui sine principio, qui sine fine manes.
Trine DEUS genitor, Fili, cum flamine sancto:
Alme Pater, Fili, Spiritus, une DEUS:
Ad te confugio, et supplex tua numina posco:
Fac DEUS has aliquod pondus habere preces.
Ipse quidem venio peccati mole gravatus:
Nec faciem dignus posse videre tuam:
Quando tuam toties violavi crimine legem:
Heu toties diro factus in orbe nocens!
Tu tamen offensae iamdudum oblitus, et irae,
Contrahis extenta turgida vela manu.
Nam tu dixisti: sic vivam: occumbere nolo,
Quem sceleris video paenituisse sui.
Tu mihi dixisti passis utrinque lacertis,
Huc age, peccati quem grave pressat onus.
image: s023
Huc age; namque tuo per me relevabere fasce:
Hoc quodcumque onus est, est leve, dulce iugum.
Fia pater miserere mei, miserere precantis:
Et venientem ulnis excipe quaeso tuis
Et quibus aspectas oculis pia numina Christi,
Aspicias animi vulnera saeva mei.
Esse tui meritum fateor me numinis iram,
Difficilem precibus te quoque iure meis.
Nam mea te corum transversis moribus acta,
Mens fugienda facit, mens facienda fugit.
Ambitione, dolo, fervore, cupidine et ira,
Hoc DEUS offendi numen in orbe tuum.
Nam tua victa meis pene est clementia factis,
Et venit ad vires ira coacta suas.
Hinc dolor in lacrimas non frustra erumpit aceerbas,
Hinc illa est animi carnificina mei.
Ah ne comminuas calami mea fragmina quassi!
Nec parvae extinguas fumida ligna facis!
Mica quidem fateor fidei mihi, vixque sinapi
Est granum: sed mons, te duce, magnus erit.
Tu placidus, facilisque parens, veniaeque paratus:
Cuique fere poenam sumere, poena sua est
Hinc tua me misere conservat gratia lapsum
Consortis nati, quem tibi praestat amor.
Nate DEI vivi, fons vitae, caelice panis:
Qui mollem e duro marmore promis aquam,
Qui patribus quondam es largitus ab aethere panem:
Corporis umbra tui; sanguinis umbra tui.
Corpus et umbra simul sanguisque et sanguinis umbra,
Sis mihi tu potus, sis meus oro cibus.
image: s024
Una tuo manans e corpore gutta cruento,
Extinguit nostri criminis omne nefas.
Spiritus alme veni, nostri rege coepta laboris.
Ne me praecipitem devius error agat.
Tu suppone manum, tu nostros dirige gressus:
Inflammaque tua pectora nostra face.
Ut quidquid faciam, quidquid scribamue loquarue,
Ad decus id vergat nominis omne tui.
Tandem etiam vitae, quam nunc ago, fine peracto,
Fac trinum aeterno numen honore colam.
Interea defende domum, defende penates.
Ounum in trino numen ubique DEO.
Sors mea sit tua sors, mea mora, tua mors, pie Christe,
Nec Satanas obsit, nec mihi mundus iners.
Dirige, quos figo, clementi numine gressus:
Sisque viae, et vitae, duxque comesque meae.
Utque furant in me mundi, feriantque procellae:
Tu mihi sis portus, tu mea vela DEUS.
Hoc precor, hoc animi votis ardentibus oro:
Tu modo ne votis supplicis obde fores:
Accessum sed da nsotris DEUS optime votis:
Et sis promissi, sicut es ante, memor.
Annue: sic CHRISTI nomen celebretur in orbe:
Et tua venturus praedicet acta nepos.
PRECATIO PRO REMISsione peccatorum. ELEGIA VI.
AH mi summe Pater, mundique hominumque creator,
Ate multa peto, nec nisi magna peto.
image: s025
Me tamen indignum video, tum praeter Avernum,
Numinis atque iram promeruisse nihil.
Ut mea nunc ergo reddit mens conscia tristem,
Avertuntque oculos facta pudenda tuos,
Sic iterum maestae praebent solacia menti
Tot peccatores, tamque nefanda cohors.
Tot fures, moechi, meretrices, atque latrones,
Tu quibus auxilio cum petiere venis.
Nemo hic tam ferus est, veniam ut non impetret aequam
Tu quem peccati paenituisse vides.
Nec fuit ex omni numero, quem rite precantem
Iusserit ad clausas stare repulsa fores.
Semper delictis visa est tua gratia maior,
Et valuit magnis plus medicina malis.
Nam tu dispassis manibus, passisque lacertis
Nos peccatores ad tua tecta vocas.
Tu nos ipse iubes ad te contendere cursu,
Tu promittis opem, munificasque manus.
Tu te auditurum dicis quoscumque vocantes,
Nec quenquam es isto vis removere loco.
Ergo impressa meae cum sint cauteria menti:
Quae scelerum faciunt te monitore reum.
Vix ausim maestos as te sustollere vultus,
Vix ausim rigidae limen adire domus.
Uno igitur fretus clemente favore benigni
Numinis, huc ad te supplice tendo gradu.
Teque mihi misero spero fore semper eundem
Erga alios homines qui pater esse soles.
Me peccasse quidem fateor, fateorque libenter
Et poenam irati me meruisse DEI:
image: s026
Sed tua per Christi mortem pia numina posco,
Ne spectes animi vulnera saeva mei
Saeva sed aspicias crucifixi vulnera CHRISTI
Ipse quibus medicam fert mihi certus opem.
Hunc propter veniam peccatis affer, et irae
Quae nunc expandis vela remitte tuae.
Expetis attritam laeso sub pectore mentem:
En attrita tibi pectora nostra damus.
Tu ne despicias modo: tu candentia parvae
Lumina fac flammam spargere posse facis.
Utque bonus pater amissum me suscipe natum,
Ut bonus amissam suscipe pastor ovem.
Plus uno iniusto caelestia numina gaudent,
Admissi sceleris quem piguisse vident:
Quam nonaginta atque novem iustisque piisque
Expertes qui se criminis esse putant.
PRECATIO REGIS Manassis. ELEGIA VII.
OMNIPOTENS aeterne Deus, pater alme parentum
Nostrorum, o priscae firma columna domus.
Abrami DEUS, Isacii DEUS, atque Iacobi:
Quique sui exortum sanguinis inde trahunt:
O tu qui Caelum ex nihilo terramque creasti,
Orbis et haec in se machina quidquid habet.
Qui mare clausisti verbo, velutique sigillo
Munisti ac certum littus habere iubes.
Qui pelagus reprimis, ne fundo exaestuet imo:
Ut cum diluvio proluit agmen aquae.
image: s027
Te metuunt gentes, quas formidabilis aegras
Ille tui in praeceps nominis horror agit.
Nan quis ferre tui commotam pectoris iram
Possit, et heu miseris quas minitare minas?
At quam promittis contra, clementia finem
Non habet, ac certum nescit habere habere modum.
Res haec immensa est, oculisque impervia nostris:
Hic ratio caecae lumina mentis habet.
Tu quoniam DEUS es mundi super omnia solus:
Non est, nec tua qui numina vincat, erit.
Tu patiens animi, et lenis, veniaeque paratus
Cuique fere poenas sumere, poena sua est.
Nam fore te facilem iurasti, animique paterni,
Omnibus errati quos piguisse vides.
Sed quia iustorum DEUS es, vereque piorum,
Non scelerum iustos paenituisse iubes:
Abramum, Isaciumque patrem, patremque Iacobum:
Qui nullum in vita grande adiere nefas.
Ille ego sum genitor scelerum, qui plura patravi
Crimina, quam partes volvit arena maris.
Iamque gravant duro curvatum vincula ferro,
Nec mihi luce quies, nec mihi nocte venit.
Namque tuam factis commovi atrocibus iram:
Qui tantum admisi mente furente nefas.
Qui vitiis hominum tantam laxare fenestram
Ausus, sacrilega tot sero probra manu.
Pectoris ergo mei sinuato poplite supplex
Curvo genu, et veniam, mi Pater, oro tuam.
Peccavi o genitor, peccavi, et crimina feci,
Et scelus agnosco turpe, meumque nefas.
image: s028
Sed precor ignoscas, et tot peccata remittas,
O DEUS, O animae fida medela meae.
Ne sine tam diro vitiorum in gurgite mersum
Occidere, ah poenae contrahe vela tuae!
Utque favor iubet ille tuus, succurre iacenti,
Sim licet indignus, quae mihi detur, ope.
Tunc voti compos referam te laude. tuique
Nominis extollam vel super astra decus.
Nam te concelebrat caelorum exercitus omnis:
Estque tuus dempto fine canendus honor.
PRO REPENTINA ET INOpinata Annonae commutatione [gap: Greek text] ELEGIA VIII.
GRANDO Tubingensi quoniam tua parsit agello,
Christe, nec emeritam fulmine stravit humum.
Est quod agam tali dignas pro numine grates,
Semper quod curae stat Schola nostra tuae,
Nam sua finitimi deplorant fata coloni,
Occubuit saeva grandine laesa Ceres.
Flent miseri agricolae, seque exsecrantur agrosque
Nam populo messis spes ibi nulla super,
Ecquod nam fecere nefas? num fulmina soli
Perfidia adque dolis emeruere suis?
Ah metuo, ne si cunctos tua grando nocentes
Obruat: hoc pereant omnia rure sata!
Triticeum tanto far venditur aere popello,
Quanto non aliis venditur aere locis.
image: s029
Libera sunt rerum pretia; et tibi libera CHRISTE
Fulmina: quo possis perdere numen habes.
Nulla fides, spes nulla hominum: sed murmura plebis,
Quae damnat vites, et male damnat agros.
Pauper avaritia vini, segetisque laborat:
Argenti premitur dives avaritia.
Nemo tibi grates terrae pro frugibus offert:
Sed petimus semper munera plura dari.
Ah parce ingratae clementer, CHRISTE, Tubingae.
Exulat hac pietas, exulat urbe fides.
ANNO M. D. LXXIII.
10. Iunii.
PSALMUS III.
O Quam densa cohors, quantum hoc DEUS ingruit agmen.
Adversum nobis qui posuere pedem?
Quot iam seposita dicunt mihi fronte pudoris:
Orati auxilium non habet iste DEI.
At mihi pro parma DEUS es, qui pulvere terrae
Erectum hoc viridi cingis honore caput.
Te precor et votis ardentibus invoco Dive,
Tuque meos facili percipis aure sonos.
Hoc est quod placida compostus pace quiesco,
Et vigilo tua dum me manus alma fovet.
Non ego iam metuam venientum milia centum.
Qui sua me circum perfida castra locant.
Exurge et fer opem DEUS, auxiliumque organti,
Nam tu quo dentes excutiantur habes.
Fulmen habes malas hostiles perdere natum:
Quodque queat dentes frangere fulmen habes.
image: s030
Heic quaerenda sulus; heic invenienda petenti:
Hinc populo auxilium, non aliunde datur.
PSALMUS IV.
ANNVE care Deus, vocemque admitte rogantis,
Caussae huius vindex iustitiaeque Deus.
Qui perturbatae praebes solamina menti,
Has etiam clemens accipe quaeso preces.
Vosque o magnifici praegrandia viscera tecti
Quo meus usque decor crimina vestra feret?
Quam vobis nugae? quam sunt mendacia cordi?
Ah verum tandem discite nosse Deum!
Discite quam miro conservet is ordine sanctos:
Qui nostras voces tam sinit esse ratas
Si vos ira movet, culpa levis ira vacato,
Et capiat faciles mens generosa vices.
Consulite in vestris animorum scrinia lecti:
Et tacita ad mitem flectite corda Deum.
Iustitiam libate Deo, mentisque recessus,
Discat ut huic uni fidere vestra fides.
Sunt multi limo qui gaudent dicere vultu:
Quae bona sunt isthic unde docere queat?
O Domine hos contra vultum mihi tolle benignum
Et sinito huc radios luminis ire tui!
Illis sit vini sua copia: copia farris:
Tusis delitiae, civitiaeque meae.
Ecce cubo, et placidum securus carpo soporem:
Unius hoc Domini est me recreantis opus.PSALMUS V.
HAEC mea verba Deus placidas admitte per aures,
Quosque edo faciles percipe mente sonos.
image: s031
Percipe clamorem mundi Deus arbiter huius,
Ad te nam tristi pectore fundo preces.
Exaudire meam vis primo mane loquelam,
Curabo ut primo dein tibi mane loquar.
Non tu, non Deus es, cui vita nefanda probetur,
Impia nec tecum vivere turba potest.
Sed neque ventosi, de magnis magna professi,
Consistunt oculos, o Deus, ante tuos.
Hostis es, et longe cunctorum acerrimus hostis.
Quos turpis vitae facta pudenda iuvant.
Utque necas vanos, et ficto corde loquentes,
Sic manus est horror sanguinolenta tuus.
Ipse sed aetheria fretus bonitate revisam
Tecta Sionaeae relligiosa domus.
Atque tui metuens, fida formidine septus,
Orabo supplex numen in aede tuum.
Tu me, tu deduc, rectoque in tramite siste;
Atque hostes contra dirige mentisiter.
Nil sonat illorum linguae petulantia ceertum;
Nil nisi maerorem flebile pectus habet.
Ipsum fossa patens illorum est turpe palatum,
Lingua etiam quosvis scit simulare sonos.
Arguito hos supreme Deus tam turpibus ausis,
Ut summum discant imposuisse modum.
Eiice degeneres e coetibus eiice sanctis.
Nam tecum adversa praelia fronte gerunt.
At qui spes omnes in te posuere parentem,
Hos sine pace tua, laetitiaque frui.
Aeternum sine laetentur, sine gaudia iactent,
Qui caeleste tui nominis omen amant.
image: s032
Nam iustos beat ille favor tuus, ille coronat,
Ceu fidei scuto corda beata favor.
PSALMUS VI.
ME quoties aliqua plectis pater optime poena
Ne laxes irae fervida frena tuae.
Pone feram rabiem, crudelem pone furorem:
Inque tuam veniat virga paterna manum.
Aeger sum fateor, veniam concede fatenti:
Ossa mihi tabent, ossibus affer opem.
Terribus hic animus languet, totusque tremiscit.
O Domine has quonam ducis in orbe moras?
Flecte viam huc retro meque istis eripe fatis
Utque iuves moveat nominis ille decor.
Nemo quippe tui memor est in gurgite lethes:
Aut tibi quis grates contumulatus aget?
Fessus sum gemitu, dum tot suspiria duco,
Et lacrumis lectum nocte premente rigo.
Pristina iam facies macie contabuit aegra,
Nec manet in membris qui fuit ante vigor.
Ante diem fioque senex, nam triste gementis
Undique circumstant, iam mala multa latus.
Cedite vos tandem quibus est peccare voluptas.
Nam Deus has lacrumas, hos gemitusque videt.
Ille meos placidis singultus auribusu haurit!
Ille meas recipit quas miser edo preces.
At nostros sua probra manent divinitus hostes,
Consciaque ipsorum pectora terror aget.
Iamque adeo nobis sua terga fugacia vertent,
Infamique ferent ora notata manu.
image: s033
PSALMUS VII.
AT soli tibi fido DEUS, tu casibus istis
Eripe, nam miserum me premit hostis atrox.
Qui ne corripiat me defensore carentem,
Ne mea dilaniet, ceu Leo, membra cave.
Si DEUS haec feci, quorum reus arguor insons:
Si mea tam diro est crimine foeda manus:
Si mala pro meritis est gratia nostra relata
Illis, pacificus quos mihi iunxit amor:
Si quenquam laesi factis, aut denique verbis,
Qui sine causa odit meque, meumque larem.
Tunc meus hanc animam crudeliter opprimat hostis,
Oppressamque ferae dedat, ut opto, neci.
Et bene quod peperi, contectum pulvere terrae,
Nominis antiqui deleat omne decus.
Surge, sed iratus, surge o DEUS: atque furorem
Hostilem iusto vince furore tuo.
Redde meo statui, vitae me redde priori:
Ut mihi commissae munera sortis agam.
Sic iterum populi coetum glomerentur in unum,
Atque his emergam te duce liber aquis.
Iudicis in populum partes DEUS accipit aequas:
Iuraque dispensat civibus apta suis.
Hanc quoque sub leges ervoca DEUS arbiter aequi,
Quae mihi cum genere hoc causa libranda venit.
Nam si me innocuum depraendis, redde vicissim
Praemia, quae iusto reddere iura iubent.
Fac finem impietas habeat furiosa malorum:
At iustum contra Dive tuere gregem.
image: s034
Tu latebras animi, et mentis scrutare recessus:
Tu renes oculo proximiore vides.
Parma mihi Deus est, tutor Deus ille piorum,
Hoc hostes contra cingor ut ense latus.
Arbiter est aequus Deus, omni is luce minatur
Aspera fata malis, prospera fata bonis.
Quod si noluerint pravis ahsistere coeptis,
Iam nunc exacuit quae vibret arma Deus.
Iam nunc protenso ad metam collineat arcu,
Quaeque huic imposuit spicula, virus habent.
Nam sibi quas fecit iudex DEUS ille sagittas,
Hostibus exitium morte sequente ferent.
Impius hic aliquis fraudem meditatur iniquam,
Et gravidum fato praecoce pectus habet.
At quando pariet, pariet sibi deinde ruinam:
Pectoris hic gravidi fructus opimus erit.
Effodit foveam, quo me detrudat euntem:
Ipse sed infelix imbuit auctor opus.
In caput illius clades quaesita redundat:
Verticeque in summo triste recumbit onus.
Hac pro iustitia grates tibi Dive rependo:
Inque tuas laudes officiosus eo.
PSALMUS XIII.
QUo diuturna mei tandem haec oblivia tendunt?
Mitia cur vultus occulis ora tui?
Quas ego quas curaas animo iam persequar aegro?
Curve angam quovis pectore nostra die?
Cur adeo nostris insultant casibus hostes?
Ah vide, et has audi Dive benigne preces!
image: s035
Irradia tristes oculos, frontemque serena,
Ne tristi occumbam flebilis umbra nece.
Efficene de me ducant inimica triumphum
Agmina, neve hostes, sim quasi victus, ovent.
Una sed hic reficit tua me clementia fessum:
Una tua hic hilarem dextera prompta facit.
Ergo DEI merita dicam praeconia laude,
Tot mihi quod leni numine donat opes.
PSALMUS XXIII.
ME bonus ille fovet dilecti pastor ovilis:
Non quas optavi gratia defit opum.
Ille famem cytiso, et florentibus amovet herhis:
Ille sitim liquidae fonte repellit aquae.
Ille meam reficit leni spiramine mentem:
Ille pedi rectam monstrat inire viam.
Nam promissorum memor est, et pacta tuetur;
Nominis oblitus nec manet usque sui.
Utque tenebrosis in valli bus avius errem:
Non tamen infaustae fata timebo viae.
Tu mihi namque comes, tu fidus ubique satelles,
Speratamque tuus scipio praestat opem.
Quin etiam plenam gaudes mihi ponere mensam,
Optati quoties advenit hora cibi.
Et sinis infensis infrendat dentibus hostis,
Invidaque occultus pectora livor edat.
Tum caput hoc pingui nostrum perfundis olivo:
Et praebes larga pocula plena manu
Hinc tua me pietas vita comitabitur omni,
Inque tua posthac aede superstus ero.
image: s036
IDEM PSALMUS ANNO aetatis meae 13. sic conversus. [gap: Greek text] PSALMUS XXXVIII.
NE furor irarum totas immittat habenas,
Dum me castigas ob malefacta DEUS.
In me fixae haerent, quas tu iaculare, sagittae:
Et manus ah nimium me gravis ista premit.
Nil nostro reliquum superest in corpore sanum,
Usque adeo diras proicis ore minas.
Nec iam laetitiae quidquam mihi restat in aegris
Artubus, admissum quos mihi crimen edit.
Nam caput hoc peccata gravant, quatiuntque gravatum,
Ut quod cervicem lassat habentis onus.
image: s037
Suppurata diu foetent mea vulnera mentis,
Haec est stultitiae carnificina meae.
Hoc illud prono quod cruvus obambulo vultu:
Felleaque est omnis, mellea nulla dies.
Nam toti arescunt subtracto sanguine lumbi
Et nihil hoc sani debile corpus habet.
Heu mihi, quis nunc sum, quantum mutatus ab illo,
Felices intter qui modo primus eram.
Nunc vivo attritus, nunc aegro pectore tristes
Mens mea singultus irrequieta trahit.
Ipse vides genitor, nec te latuere recessus
Cordis, et hos gemitus caelitus ipse vides.
Atque en contractum turbant ut nubila frontem:
En ut cor vita deficiente tremat.
Qui prius adstabant, nunc aversantur amici,
Et fugiunt quassae subruta tecta domus.
Tum mihi qui fuerant consanguinitate propinqui
Deserta referunt a statione pedem.
At laqueos contra nobis, et retia ponunt,
Qui vitam cupiunt eripuisse mihi.
Hi meditata diu secum mihi damna loquuntur,
Et captos agitant nocte dieque dolos.
Ipse sed hic surdus, quasi qui non audiat, adsto:
Et quasi sim mutus clausa labella premo.
Nam similis muto, similis sum denique surdo,
Audioque ut nihil hinc; sic nihil inde loquor.
Tu vero solum quem mens afflicta moratur
Accipies aequis auribus ista DEUS.
Tu facies, illudque precor, ne perfidus hostis,
E nostris capiat gaudia vana malis.
image: s038
Nam mea si titubent sinuato poplite crura:
Quam grandes in me promserit ille sonos.
Aerumnis siquidem natus sum paene ferendis:
Assiduusque oculos stat dolor ante meos.
Nam quae commisi fateor delicta: nec irae
Secura in vetitum nostra libido ruit.
At contra florent, animisque potentibus adsunt,
Insontem me odio qui violante premunt.
Et pro tot meritis mihi qui mala praemia reddunt
Adversum hi nobis opposuere pedem.
Propositi me quippe vident, iustique tenacem:
Et bene quam cepi continuare viam.
Ne me, magne DEUS, ne desere rite vocantem:
Nec discede procul, sed mihi confer opem.
Confer opem DEUS, et fulci mea brachia lapsa:
A te certa salus, non aliunde, venit.
PSALMUS LI.
SIS clemens, nostrumque leva pietate dolorem
O DEUS, ac leni pectore deme nefas.
Deme nefas nostrum et veniam largire precanti
Temperies animi quam iubet aequa tui.
Ablue crimen atrox, Ggenitor, caelestibus undis:
Ut mea sint munda pectora munda manu.
Nam labes agnosco meas, facinusque piandum,
Et fateor poenas commeruisse graves.
At tibi qui soli peccavi, et crimina feci,
A te etiam solo posco salutis opem.
Scilicet ut veri tua vox, iustique tenacem
Arguat, et durum nemo fuisse probet.
image: s039
Ecquis enim tecum demens expostulet? aut quis
Iniustum sibi te clamitet esse DEUM?
En me pestifero pollutum criminen semen
Protulit, haec prima est labis origo meae.
Ipse quoque impura genitrix concepit in alvo,
Et qua sum natus sordida massa fuit.
Te vero veri trahit abdita, et una voluptas,
Tuque tua ut videam provida pacta facis.
Sume manu hyssopum grato tibi sanguine tinctum,
Et sparge hoc nostrum rore madente caput.
Ablue quaeso nefas nostrum, et tua pectora fient
Riphaea deinceps candidiora nive.
Gaudia pertentent animum sine, gaudia sensus
Ut mea fracta tuus spiritus ossa levet.
Quae male commisi, peccatis obiice nubem,
Passaque iudicii contrahe vela tui.
Eia age, co renova, DEUS o mitissime, nostrum,
Ut mea sit puro pectore certa fides.
Nec pater averso iratus me respue vultu,
Nec mihi siderei flaminis aufer opem.
Quin potius tristi praebe solacia menti,
Teque bonum factis mitibus esse doce.
Arcano ut surgant mea concita pectora motu,
Quae nunc luctifico pressa dolore iacent.
Hinc alios turpis deserto tramite vitae,
Ire docebo tuae dulce salutis iter.
Eripe me mortis lethalibus, eripe, telis,
O DEUS, o vitae cura salusque meae.
Sic mea lingua tuae dicet praeconia laudis,
Sic reserata tuum labra loquentur opus.
image: s040
Non bove mactato gaudes, non pinguibus extis:
Nec quae thura tibi dives acerra cremat.
Victima quae placeat Domino prae bobus et extis,
Est mens fracta suo sed bene fida DEO.
Hanc igitur fractam genitor ne despice mentem,
Quae nunc in te oculos dirigit una suos.
Tecta Sionaeae serva sublimia rupis,
Et Solymae firmo moenia pone solo.
Tum demum nova iustitiae tibi sacra placebunt,
Tunc holocausta cacent, victima grata cadet.
Tunc vitulos aris indent, tunc farre litabunt,
Tunc tua qui penetret sidera, nidor erit.
PSALMUS LVI.
HUC ades, o clemens Deus, et miserere precantis.
Opprimit hoc insons atra procella caput.
Infandi me quaque die crudelibus armis
Invadunt hostes, et sine fine premunt.
Scilicet ut lethi tristes demergar in undas,
Accensa hic tantus pectora fastus habet.
Sed quamvis paveo, semper tibi proxima fidit
Spes mea non alii fidere docta DEO.
Verba DEI referam caelestia: quae mihi sacra
Pagina divino est vaticinata sono.
Et Dominum referam, Domino mea carmina pangam
Eixa quoque in Domino spes mea semper erit.
Iamque adeo posita vivam formidine laetus,
Nam mihi quid possit vana nocere caro?
Quaque die oppugnant captatae verba loquelae:
Hocque unum in votis, ut male vexer, habent.
image: s041
Qui dum me observant socium glomerantur in agmen,
Et quod agunt iunctis viribus illud agunt.
Omnes inde meos numerant ex ordine passus,
Dum possint animae damna parare meae.
Quidquid delirant ipsi, sibi quisque remittit,
Seque ipso fiet iudice nemo nocens.
O ultor Deus, o scelerum iustissime vindex,
Deturba hos furvae sub Phlegetontis aquam.
Percenseque fugas, quibus hinc agor, hinc feror exul,
Inque utrem lacrumas collige quaeso meas.
Nam tibi sunt aegri suspiria cognita cordis,
Et lacrumas omnes tu numerare soles.
Nec procul esse reor, cum terga fugacia vertet
Qui me nunc odio perfidus hostis habet.
Nam quoties posco tua mitia numina supplex,
Esse tuam praesto sentio semper opem.
Proloquar ergo tuae verbum caeleste salutis:
Inque Dei laudes praeco paratus ero.
O DEUS in te spero: tibi me denique dedo,
Quid mihi, quid possit vana nocere caro?
Vota tibi feci, quae feci vota rependam,
Et tibi quas grates debeo, fidus agam.
Tu nam que hanc animam lethalibus eripis umbris,
Nec sinis hos miserum funus obire pedes.
Ut, vivos igitur dum heic inter obambulo, tecum
Luce frui possim, tu DEUS alme facis.
PSALMUS LVII.
ESTO mihi clemens DEUS, o DEUS esto benignus
In te nam solo spes mea robur habet.
image: s042
Confugiumque tuae praebent mihi numinis alae,
Dum redeat pulsa nube serena dies.
Non alium precor heic, nisi te supreme Deorum.
Unus qui statuis cladibus hisce modum.
Tu celsa optatam fers caeli ex arce salutem,
Et contra hostiles auxiliare manus.
Nam DEUS est alto caeli qui vertice mittit,
Quidquid terra boni, quidquid Olympus habet.
Ecce, feros inter iaceo fera praeda Leones,
Qui rictum pandunt, ut mea membra vorent.
Flammae sunt homines: dentes hastae atque sagittae,
Linguae mucronis praepes acumen habent.
Tolle tuum numen DEUS haec super ardua caeli,
Et super hunc mundum fac tuus exstet henos.
Passibus obtendunt illi sua retia nostris,
Qua que valent animum parte gravare, gravant.
Quam tamen effodiunt mea sub vestigia fossam,
Hanc prono artificum vertice turba petit.
Ex hoc promta mihi mens est, animusque paratus,
Concinat ut laudes, quo decet ore, Dei.
Evigila nostrum decus artis accipe plectrum:
Ac citharae dulcis fila sonora move.
Mane dein surgam, et grates tibi carmine docto
In populi coetu convenientis agam.
Nam tua se extendit bonitas super omnia, quantum
Orbis se profert inter utrumque polum.
Verus et ille tui sermo tantum eminet oris:
Quantum sub caelo nubila densa suo
Eia age, tolle tuum caeli super ardua numen,
Et super hunc mundum fac tuus exstet honos.
image: s043
PSALMUS CIII.
MENS o nostra DEUM super aurea sidera tolle,
Quidquid et in nobis laudet id omne DEUM.
Eia refer mens nostra DEUM, nec quae tibi fecit
Optima, tu illorum non meminisse velis.
Namque tuas culpas, tua tot peccata remittit,
Et data tot medica vulnera sanat ope.
Ille et ab exilio vitam tibi servat egenam,
Ille tuas animi rite coronat opes.
Huius enim lenis pro comto gratia serto est.
Undique iussa tuas irradiare comas
OS DEUS ille tuum solet exhilarare, facitque
More Aquilae, redeat laeta iuventa tibi
Ius Deus exequitur, legesque ministrat, et aequum
Omnibus, hic rabies quotquot iniqua premit.
Ipsa viam Mosi monstravit et abdita Caeli:
Et populo dixit quid super astra gerat.
Est facilis, clemensque Pater, veniaeque paratus,
Qui patitur iusto non patienda DEO.
Non semper tendet sinuosis cornibus arcum,
Nec diuturnae irae fervida lora dabit.
Non DEUS emeritas nostro pro crimine poenas
Exigit, est ausis turpibus ira minor.
Nec malefacta parens aequali lance rependit,
Peccatis maius gratia pondus habet.
Nam quantum terrae caelum supereminet altum,
Tantum se profert numinis ille favor,l
Novit quam fragilis nos simus massa creati,
Et quam de tenni pulvere factus homo.
image: s044
Omnis vita hominis, viridi ceu gramen in agro est,
Ut flos in pratis sic viret omnis homo.
Aspice quam subito flos duro concidat Austro,
Nec tu quo steterit noveris ante loco.
At favor ille Dei aeternum bene durat in aevum,
Inque pii generis posteritate manet.
Nam DEUS ad seros transfert sua facta nepotes,
Qui servant castae relligionis opus.
Quique sui memores, tutando munia legum,
Iussa boni faciunt non onerosa patris.
Caelum sella DEI est: ubi considet arbiter orbis,
Hic sibi terrarum subdita regna tenet.
Aligeri coetus Dominum celebrate frequentes,
Vos o heroum semideumque genus.
Qui divina animis mandata capessitis aequis,
Unius ut toto vox sonet orbe Dei.
Concelebra Dominum caelorum exercitus omnis:
Tuque ministra cohors, quae pia iussa facis.
Artificem collaudet opus regione sub omni:
Tuque o mens orna carmine nostra DEUM.
PSALMUS CXXX.
AD te clamo DEUS, gemitumque e pectoris imo
Duco, meas audi tu pater alme preces.
Tu resera promtas his aegris vocibus aures,
Mens mea cum fletu quas dat amara suo.
Nam si tu nostrae commissa piacula culpae
Plectere, ceu vindex postulatira, verbis.
Quem DEUS invenies es omni parte beatum,
Et quem vita reum criminis esse neget?
image: s045
Te penes est unum patris in dulgentia lenis,
Ut discant omnes te timussse patrem.
Ipse ego te opperior, tibi mens mea dedita soli
Fidit, et unius pendet ab ore tui.
Solis ab exortu unius redeuntis ad ortum
Alterius, mea mens te bene fidamanet.
Israele sati Domino confidere discant,
Uni quippe comes gratia iuncta DEO est.
Uni huic vera salus, populum qui crimine ab omni
Solvit, et admissum diluit omne nefas.
image: s046
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER SECUNDUS.
NICODEMUS FRISCHLINUS Lectori Christiano et pio salutem.
EXHIBITUS. mihi fuerat Brunsuigae liber, Pie Lector, aestare superiore, redeunti domum ab exequiis, illustriss. [abbr.: illustrissimi] Ducis Brunsvicensis, D. Iulii, piae memoriae. Eius libri auctorem se simularat, quidam Silesius, M Sebastianus Goblerus, homo aut in rerumk natura nullus, aut certe obscurissimus. Sed neque Typographi qui excuderat, nec loci, unde prodierat, nomen ei libro fuerat additum. Erat autem scriptus contra D. Polycarpi Leiseri Apologiam, qua ipse usus fuerat adversus Vesebeccianorum haeredum diffamationem. Ubi legere cepissem, nihil ibi in veni, praeter quam in singulis fere lineis, aut mordax aliquod scomma, qualibus uti solent publici Sanniones et Mimi, aut aliquod tetrum et disputatore Theologo, valde indignum convitium. Nam
image: s047ut de Polycarpo solo dicam, omissis aliis, quibus in eodem libro male dicitur: vocatur is per contumeliam, mordax et virulentus calumniator, corruptor iuventutis, contemtor Praeceptorum, blacterator futilis, Epicureus Spermologus, qui novos Deos, et novum cultum sit commentus, contra Augustanam Confessionem, superbus et inflatus Flaccianus, Scriptor librorum triobolarium, stipes et caudex, ac vix dignus, qui Vesembeccii sit calefactor, auctor libelli famosi in Vesebeccium cum sua funebri concione contumeliosa, uri levis et lubricae fidei, Asinus, Fur et Latro, beanus, cuius ruditas in nullo toleranda trivio, ac ne puero quidem, mendax, circulator et Agyrta in concionibus, quaeles sunt Seplasiarii et circumforanei, homo futilis, auctor seditionis. eversor Scholarum, et Ecclesiarum, impudens et mendax calumniator, Lutheri palpo, homo virulenti cordis, et amaro felle, fugitivus e stipendio Tybingensi, Polycrusius, genimen viperarum et scorpionum, helluo Vitebergensis, Diabolus odii et iracundiae, vespillo et pollinctor nohilium, Sacrilegus, propheta ardelio: et quid non? Sed et amici Poly carpi dicuntur homines leves, curiosi in stigatores, ut omnia raptim et stulte agantur. Civitas ipsa Brunsvicensis aperte accusatur, quasi non alios prae ficiat Scholis et Ecclesiis suis homines, nisi eos tantum
image: s048qui Principum et Electorum Academiis et Ecclesiis indesinenter soleant conviciari. Qui quidem ictus non tam alios, quam me quoque feriebant, ut qui eodem tempore Viteberga una cum Polycarpo fueram vocatus Brunsuigam. Etsi autem nihil mihi acciderat novi, ut qui noram eiusmodi ingenia, ab aliquot iam annis; tamen hoc mihi permirum videbatur, quod Philippus et Camerarius in eo libro diceretnur annumerandi Calvinianis, et quod Lutherus non modo Germaniae Principum calumniator appellaretur, sed quod multorum etiam teterrimorum er rorum, de tota re Sacramentaria, quae praecipua est pars doctrine Christianae, reus ageretur. Hos enim errores a Philippo fuisse deprehensos liber iste affirmat: tantum enim ab exitu Lutheri profecisse Philippum, ut parsit illius cum Luthero in religione controver sa auctoritas. Noxum vero et hoc videbatur, quod ibidem dicitur, Furem et Latronem esse eum pastorem Ecclesiae Vitebergensis, qui Calviniano homini, sacram Cenam petenti, non ex illius sententia largiatur. Sed et Academiae Vitebergensis. de S. Cena opinio, cum Calvino tam pulcre in illo libro congruit, ut ovum ovo non sit similius: quanquam se Cal vinianos habere nolunt, et nomen hoc bis ter in illo libro deprecantur. Ut fere ad finem libri perventum, ibi atroces calumniae
image: s049ingeruntur in omnes Reipub. Brunsvicensis Ecclesias et Scholas, in Senatum, in cives, in Chemnitium, in alios. Nam Brunsvicensis civitas omnis, accusatur defectionis ab Augustana confessione, et a Melanthonis syncera, hoc est (ita enim ipsimet interpretantur) Calviniana doctrina: tum novae insuper arguitur Religionis, et motae contra Electores et Principes seditionis, ac multorum in Ecclesia excitatorum schismatum. Adduntur etiam minae, fore aliquando, ut Electores et Principes hoc nomine cum Brunsvicensib. [abbr.: Brunsvicensibus] expostulent. Ego tametsi initio librum illum, uti perpetuis scatentem convitiis, et ab incertis profectum auctoribus, nullo putabam responso dignum: quia tamen meum iudicium a multis requirebatur, censui librum ridendum esse potius, quam refutandum. Quod si omnino aliqui respondendum arbitratentur, mihi videri, respondendum de Salomonis consilio, isti Goblero, ut stulto: secundum stultitiam suam, ne videatur sibi et aliis vir sapiens. Haec sententia mea, tum Plaerisque omnibus amicis arridebat. Et quoniam Polycarpus in meus ludum, ab isto Sannione, mittebatur in stituendus et docendus literas, sed tam rudis tamen, ut vix mereretur tolerari in schola triviali, propter ex tremam inscitiam: nolui ego hasce partes mihi usurpare, cum praesertim non ita pridem,
image: s050Doctoris huius Theologi praefationem meae Graecolatinae Grammaticae praeponendam censuissem. Quod autem commodissimum mihi visum est factu, Poeticum feci facinus: et more Comico, Sannionem civitatis publicum introduxi, qui facetis et ridiculis rhyth mis suaeque personae aptis, Gobleri istius personati nates pulsaret. Nam quod larvatus ille Goblerus scripserat, omnem plebem Brunsvicensem admirari Beanitatem Poly. carpi, eamque pro relli quiis Sanctorum habere, non inique me facturum arbitratus sum, si e media plebe Brunsvicensium, talem Sannionem subornarem. Hos vero rhythmos, cum postea in conviviis aliquot recitassem, dici non potest, quanta cum volupta te, ab omnibus fuerint auditi, praesertim vero ab iis, qui magnum fastidium e Gobleri convitiis acceperant Testor autem immortalem Deum, non fuiste initio scriptos a me, neque postea auctos, ut in lucem exirent; sed ut liber famosissimus Gobleri apud nos hoc modo eluderetur. Cum etiam a me peteretur, aut copiam describendi facerem amicis, aut in lucem emitterem, ego utrunque denegavi. Neque pro Republica Brunsvicensi, quae tam atrocium criminum rea agitur, quicquam fuissem additurus, nisi hoc a me petivissent, noti quidam pastores Ecclesiae Brunsvicensis, et cives Brunsvicenses. Dederam
image: s051autem rhythmos illos pictori cuidam et sculptori, a quo librum Gobleri acceperam, rogaram que hominem, ut e meo idiomate faceret idioma Brunsvicense, quo melius personae decorum observaretur. Neque quicquam erat in toto opere rhythmico, quod quenquam hominem ulla posset contum elia afficere, aut etiam alios facile offendere: nisi quod Philippus et Vitebergenses ex ipsiusmet Gobleri confessione, et communi hominum sententia dicuntur Calviniani. Accedebat huc rumor, qui eodem tempore fere increbuerat, quod Vitebergenses Lutheri libros dere Sacramentaria scriptos, et a Matthaeo VVelachio, Vitebergense librario, seorsim excusos, prostare vetuissent. Ceterum ubi in Gobleriano scripto, tam ego, quam alii ministri Ecclesiarum et Scholarum Brunsvicensium accusamur apostasiae et defectionis ab Augustana confessione et Flaccianismi: ibi ego istud crimen pro me et aliis negavi, et iure quodam Talionis in suos auctores regessi Quis enim nescit Philippum partium Cal vini fuisse, vel Calvino ipso teste? Quis nescit quod Augustana confessionem suo quodam consilio, in articulo de S. Cena immutarit? Quis tam remotus est a memoria preteriti temporis, ut quod Philippus Palatino Electori,
image: s052et Bremensibus, consilium de reforman dis Ecclesiis in Palatinatu dederit, non recordetur? Grave nimirum est Vitebergen sibus et insuave auditu, ut recessisse ab Augustana confessione dicantur, una cum Philippo. Quid ergo? Utrumue leve sit nobis, audire a Vitebergensibus quasi cum Chemnitio defectionem ab Augustana confessione fecerimus, et novam religionem, novos Deos commenti simus? Ego certe istuc minime ferendum puto, qui nullius Ubiquismi mihi sum conscius, et a Flaccianismo, si quisquam alius, non secus abhorreo, quam Pythagoras et fabarum esu, aut Iudeus a porco. Quod autem me in Hassiam profecto, et tres septimanas a domo mea absente, pictor quem dixi, incitatus vocibus discipulorum, et civium, qui rhythmos avide expetebant (fuerant enim in conviviis aliquot recitati) eos evulgavit, et in centum exempla retulit, non pauca etiam immutavit, et multos novos de suo adiecit, nemo non videt, quod huius ego rei culpam nullam prorsus sustineam. Has vero Elegias, pro caussa Lutheri exaratas, ideo do tibi legendas, pie Lector, quia dum caussam adhuc in foro ago, prodit Vitebergae (unde etiam Lutheri scriptum emerserat) crudelis in me Elegia, et valde sanguinaria: in qua Illustrissimus Saxoniae Elector monerur, ut me, quasi hostem Philippi
image: s053Melanthonis in furcam aut rotam adigat. Quod ego supplicium, cum nullo modo sim promeritus, facile omnes intelligunt, quam necessaria sit mihi adversus crudelissimos istos Sicarios defensio. Nam quid illud sit, quod ab inclito, et haud dubie insontissimo Electore Saxoniae iubemur omnis generis cruciatus expectare, quicumque PARTES Lutheri adversus Philippum defendimus, de hoc sane amplius cogitandum esse censeo. Habet nimirum Pontifex Romanus, habent Cardinales, habent Episcopi, habent Iesuite, quo iam dein ceps sevissima que que supplicia, quibus in Lutheranos et Calvinianos iuxta animadvertere solent, pulcerrime possunt excusare. Si enim in media Saxonia licitum est, ut ipsi volunt, damnare doctrinam Lutheri, et libros eius e medio tollere: Si Philippistis licitum, in omnes Lutheri propugnatores, non exilio tantum et carcere, sed virgis etiam et gladiis, imo furcis et rotis saevire: quid sibi non licere putabunt Pontificii? Quod si etiam capitale est Philippi et Calvini doctrinam in Electorali Saxonia oppugnare, annon omnes cordati Principes vident, quantum sibi periculi ab isto MONETARIO et sanguinario spiritu immineat? NOVO enim nomine, Melanthonio scilicet, tamquam larva quadam amictus iste Monetarius, Elegiae huius scriptor,
image: s054in scenam redit, et quidem ex eodem loco, unde nunc olim, in servili quoque tumultu erupit Nam si Vitebergenses quidam ore Gobleriano audent minari Brunsvicen sibus, fore ut aliquando vespera existat, in qua Electores et Principes cum istac ivitate collo quium instituant, et rationes ab ea exi gant, cur sibi et suis assidue convitientur, facile omnes ex uno hoc ungue Leonem illum rugientem agnoscunt. Det igitur operam Romanus Imperator, dent Electores et Ger maniae Principes quic unque, ne quid detrimenti capiat Germania nostra ab isto sanguinario et MONETARIO spiritu, qui virgas, qui gladios, qui furcas, qui rotas innocentibus minatur. Te vero, pie et aeque Lector maximopere oratum volo, ut has Elegias eodem accipias animo, quo a me proficiscuntur. Suam enim Philippo laudem et decus tribuo, neque in illo aliud quic quam culpo, nisi quod non idem cum Luthero, in re Sacramentaria sentit. Ut autem Lutheranum nomen si quis eo me insigniat, nullo mihi probro duco: ita Calvinianum nomen nulli unquam verti crimini, neque illo quenquam unquam calumniari volui. Nam usu receptos diversarum Relligionum titulos esse agnosco, qui nihil in se habeant contumeliae, nihil iniuriae: ob quam ullus hominum alteri possit
image: s055actionem in foro intendere. Papistarum certe nemo est, qui isto nomine offendatur, cum Papista omnis Papam pro Ecclesiastico et visibili capite suo, libenter agnoscat. Tantum est, quod te iam scire volui, donec reliqua sequantur. Bene vale, Lector pie et aeque: meumque nomen adversus Sycophantarum morsus, pro tua in DEUM, et DEI gloriam pietate, non gravatim defende.
image: s056
ELEGIA IOANNIS MAIORIS Pro caussa D. Philippi Melanthonis contra Nicodemum Frischl.
AT tu, quem saevis agitat vesania flagris
Bachari, atque pios dente ferire viros.
Non fati memor, ipse tui quoque prodigus, audax
Scurra, scelus, praedo, carnificina, lues.
O Frischline, nefas hominum, quem saeva flagello
Armat Eris, Musis addere vimque DEo.
Et clarum infensis onerare Melanchtona probris,
Qui gratus Musis arte, fideque DEO.
Improba te tua caussa tuis in partibus haustum
Eruet, ac iusti conteret ira DEI.
Musarum e medio rapiere catharmatis instar
Caesaque carnificis praeda ferere manu.
Iam rota, furca suum ius experiantur in illo
Qui flagro in claros saevit et ore viros.
Dux CHRISTIANE, Ducum flos, et tutela bonorum
Sed terror reprobis et fuga longa malis.
Ne patiare nefas Suevi, incestasque Camenas
In sacra templa Deum, in pia sceptra Ducum.
Pro re Christiadum, pro libertate piorum
Ipsa etiam referunt dantque Elementa vices.
Ne Flacci audentes, per Saxona regna flagellent,
Conscius ipsorum dissipat orsa DEUS.
Interea clari sub Ruta caussa Philippi
Hoste suo tandem tuta cadente manet.
Quotquot in hoc calcem fregere Melanchtone, ad unum
Planxere eversa mente frequenter humum.
image: s057
Frischlinum sua fata manent, ubi pessima clarent
Facta, rapit vasto hunc iam fuga longa solo.
Qui flagris metuendus erat, sibi fata cruentat,
Carnificisque sonant per rubra terga manus
NICODEMI FRISCHLINI Elegiae pro caussa D. Martini Lutheri contra Ioannem maiorem. ELEGIA I.
AT tu, quem saevis agitat mens improba diris
Bacchari, atque pios laedere dente viros.
Non pedicae memor, et poenas oblite priores,
O scelus, o Clarii carnificina chori.
Quaelibet in quemvis oppobria fingere sollers,
O Maior vitiis, o pietate Minor.
Foeda lues hominum quem tetra impellit Erynnis,
Arma parare viris, arma parare DEO.
Et Divi partes probris onerare Lutheri.
cui sua cura homines, cui sua cura DEUS.
Improba te tua caussa, tuo cum deside coetu
Destruet, ac summi conteret ira Iovae
Qui sedet ad dextram patris omnipotentis Iesus,
Te premet ad Stigii furva fluenta lacus.
Hic ubi districtus radiis pendere rotarum
Creditur Ixion dux gregis ille tui.
Musarum e medio te turbas ipse, nec ullum
Carmine iam docto nomen habere meres.
Septemvir CHRISTIANE boni patris optima proles,
Dux ut amande bonis, sic metuende malis.
Ne Scurrae audentes, tua Saxona templa fragellent:
Dissipet iratum caepta nefanda DEUS.
image: s058
Interea Divi, Christo duce, caussa Lutheri,
Salva mihi et felix, hoste cadente manet.
Quotquot in hoc dentem fregerunt vate Theones,
Planxere insano pectore triste solum.
Maiorem sua fata manent: nam pessima dudum
Facta viri longam promeruere crucem.
Qui gladio feriendus erat, pro fraude monetae,
Carnifices aliis imprimit ille manus.
AD EUNDEM. ELEGIA II.
SI clarum infenso est onerare Melanchthona probro,
Cum Calvinisimi dicitur esse reus:
Quomodo non illum famoso dente lacessunt,
Quotquot eum sontem dogmatis huius agunt?
Namque aliud quidnam totus nunc personat orbis,
Quam quod demto omni crimine, rhythmus habet?
Hoc Calvinus ait, qui consona sensa Philippi
Esse suis ipso non renuente docet.
Haec vox Pezelii est: haec Romanensis Ederi,
Hoc ais Heshusi, tu neque Beza negas.
Nec tamen aut Bezae figo, aut lethale Philippo
Theta, relinquo suo iudici utrunque DEO.
Nec rhythmi minimo laesere Melanchthona verbo?
Pone supercilium tetrice Mome tuum.
Quod Probrosum est Calvini nomine dici
Calvini si quis dogmata vota probat.
Quomodo Goblerus non ore Melanchthona foede
Sauciet, hoc qui ipsum nomen habere facit?
Sin cum Calvino contra sensisse Lut herum
Tam dirum o teter verbero, crimen habet:
image: s059
Num scelus est etiam partes servare Lutheri,
Calvinum contra Cinglicolamque gregem.
Ergo tuum in nobis genuinum frangere cessa,
Quisquis es aut notos ante refelle viros.
I prius, et spreto Calvini dogma Luthero,
Sacra Palatini templa fovere nega.
I tu, isthaec fierent ut in orbe, Melanchthona, Rheno
Consilium quondam tale dedisse nega.
I, dic privato quod non mutaverit ausu
Quae nostrae Fidei publica norma fuit.
I tu, Martino post funera maesta relicto
Cinglica sectatum castra fuisse nega.
Nec tamen hoc illi vertunt mea carmina probro,
Nec Creta infami talia facta noto.
Si recte fecit male fallor amore Lutheri:
Sin male; cur furcas cur minitare rotas?
Furcas atque rotas virgasque ensesque minari
Tinctus Avernali Spiritus amne solet.
Quo ne praecipitem summi patris inclita proles
Te rapiat, Satana te stimulante, cave.
Namque hoc infernis carmen promanat ab undis:
Quas auriga actus Dite Poeta bibit.
Non equidem Divi libros sordere Lutheri
Credo tibi, ut Bezae dogmata nota probes.
Sin CHRISTIANE tibi Calvini scripta probantur
Pace tua liceat quae mihi vera sequi.
Nil mihi cum Flacco est. doctrinam servo Lutheri
Hic mihi dux fidei est cetera turba vale.
Per me, mutatum sectetur ametque Lutherum
Qui volet, ipse tuas carpo Luthere vias.
image: s060
Nam mihi qui primos caelestibus imbuit annos
Vocibus, o nostri fit comes ille rogi.
Hunc sequor, hunc veneror, totusque docentis ab ore
Pendeo, quid virgas scurra minare tuas?
Iustum et propositi solito de more tenacem
Mente virum solita neminis ira quatit.
Non qui prava iubet committere civicus ardor.
Non qui saeva minax ora tyrannus habet.
Non qui commoto quondam furit Adria Ponto
Non vel Avernalis ianua dira Iovis.
Si collapsa ruat de culmine machina mundi:
Impavidum feriet tracta ruina virum.
Tu vero, insontem qui me, Theo, dente flagellas
Desine, Carnificis te manet ira tui.
Flagitiis si digna tuis tibi reddita merces
Dudum esset: corvis pluribus esca fores.
Et quorsum exilium mihi furcifer obicis? at tu
Quid serus nescis Hesperus ille vehat?
Exilium haud merui: tu sorti obiectus eidem
Tale malum ut possis ne meruisse cave.
Non semper nitidi facies micat aurea caeli:
Lubrica sors vario ventilat orbe vices.
Si mihi contraxit vultum fortuna: quid obstat
Ne rursum optatis explicet ora genis?
AD PHILIPPUM MElanchthonem. ELEGIA III.
MAGNA Melanchtoniae semper mihi gloria famae
Ingenii propter tot monumenta fuit.
image: s061
Prisciades testis, testis redivivus Iulus:
Laudo quibus nomen, docte Rhilippe, tuum.
At quando perte video languere Lutherum
Da vemam, tergum verto Philippe tibi.
Nam prior ille mihi ob verae pietatis honores:
Tu longe sequeris posteriore gradu.
Nec per te vivit pater ille: sed ipse per illum
Tu vivis, totus testis ut orbis erit.
Primus enim glaciem secuit (res nota) Lutherus,
Esset in obscuro cum tua fama loco.
Fontibus e vivis verbum caeleste salutis,
Extulit, et sicco depulit ore sitim.
Nam quod Teutonica Mosen mihi voce loquentem
Audio, quod Christum dulce sonare melos.
Unus hic interpres divinae flumine linguae
Fecit, et hinc solus nobile nomen habet.
Nec Ferus hanc illi: nec gens Helvetica laudem
Eripit, o fuic quid spoliatis apem?
Omnia quae totum tibi sunt emissa per orbem
Huic collata libro vile putantur acer.
Quid? quod et infantes docuit pater ille precari
Datque catechismi caelica verba sacri.
Namque animis pueri quod nostra aetate senescunt,
Debetur meritis istius omne viri.
Templa quid enumerem totius plurima terrae
Quae pater aetheriis imbuit ille sonis.
Verba mihi citius deerunt, quam copia rerum,
Omnia sipaucis persequar orsa modis.
Aspice tot summi divina volumina vatis
Et dices verbis omen inesse meis.
image: s062
Hic non ille parem non quenquam admittit opinor
Qui tantum exaequet laudis in orbe decus.
Multa quidem fateor quoque te meruisse docendo,
De studiis patrii Gymnasiisque soli.
Primus Grammaticae siquidem praecepta Latinae
Purgasti a mendis non sine laude suis.
Simleri normamque tui, normamque Bebely,
Atque Heinrichmanni molle secutus iter.
Socraticae pariter docuisti indaginis artem,
Quasque bonus leges Quintilianus habet.
Quin et Aristotelis de primo semine rerum:
Et caussis docta promis ab arte libros.
Deque via morum, et rectae de tramite vitae
Socratis exemplo regula multa tibi est.
Denique et historias primaeva ab origine mundi
Ad tua continuo tempora fune trahis.
Quae nisi quo Pietas iubet ipsa in honore reponam
Dignus erout longas mittar in Anticyras.
Sed tamen hae propriae non sunt tibi censeo laudes:
Nam plures socios, mens nisi fallit, habes.
Aspice duntaxat quot naevos corrigat unus
Scaliger, inque tuis monstret inesse libris.
I, quae te docuit, patriamque revise Tybingam,
Haec alios longe praeferet una tibi.
Sive sit Ausonia certandum, sive Pelasga
Grammatica, primas nonne Tybinga feret?
Scheccius, et Schecci pubes doctissima, non te
In Sophia magnum nomen habere sinent.
Et quis Heerbrandi compendia sacra Iacobi,
Ante Melanchtonios nolit amare Locos?
image: s063
Crusius in linguam tam scripta diserta Pelasgam
Transtulit, antiquos praeteriitque Locos.
I, pete Gymnasium quod floret in urbe Trebocum
Ellus ubi Rheni piscifer auget aquas.
Grammaticae praeter compendia parva Latinae,
Quae tamen auctoris nomina nulla gerunt.
A te scriptorum studiosae pubis in usum
Invenies nullum Sueve Philippe librum.
Et schola, quae possit tanto certare Lycaeo,
Aut plures doctos educet una viros.
Ipse quoque eloquii, fulmen praelustre Latine
Sturmius, hac aufert solus ab urbe decus.
Utque tibi palmam linguarum extorsit Erasmus
Sic non inferius te quoque nomen habet.
Quid loquar? e Graecis si qui fecere Latina
Interpres quorum lingua diserta fuit:
Quis fuit hoc toto facundior loco Xilandro?
Seu Romana daret sive Pelasga daret?
Quis prior interpres, quam tu cultissime VVolfi?
Ipso qui poteras cum Cicerone loqui
Quis melior nostris fuit unquam scriptor in oris
Quam quem progenunt Belgica Scleida virum?
Nec tamen haec illo memoro, tria numina testor,
Ut cupiam laudes extenuare tuas.
Sed ne isto stringant oculos fulgore Lutheri
Immodica qui te laude, Philippe, vehunt.
Nam mihi quo prosit nomen iactare Magistri
Ipse tua dignum si nihil arte creem?
Ergo mihi veniam concede Philippe, Lutherum
Dum tibi praepono, sed sine labe tua.
image: s064
Humanum est labi, sed non agnoscere lapsum,
Illud inhumanae est improbitatis opus.
AD QUOSDAM VITEBERgenses, Lutheri hostes. ELEGIA IV.
SICCINE vos magni colitis documenta Lutheri
Leucorei? ubinam restat avita fides?
Nam quod Roma probrum potuit dare turpibus Husso?
Quam quod Martino das Viteberga tuo?
Quid? fasne Albiaco sit condemnare Lyceo
Edidit in lucem quos pater ille libros?
Non equidem solos calamo fervente Papistas
Obruit, et rasi condit arma gregis:
Cinglicolas etiam domuit, verboque potente
Nestorii fregit somnia vana chori.
Nullibi personam Christi discerpere quenquam
Passus: in ipsa unum cum sit hyphistamenon.
Nec voluit sacri Christum sub imagine panis
Absentem, carnis symbolon esse suae.
Quale fere Hebraeae signum sua victima genti,
Venturi quondam caelitis huius erat.
Cur tu doctrinam damnas, o Mome, Lutheri,
Discipulosque viri iam fugia, atque fugas?
Cur quos VVelachius bonus edidit ille libellos,
Fracta quibus Cingli dogmata falsa ruunt:
Tu prohibes VViteberga tuis prostare tabernis?
O scelus, o dignum Cerite teste nefas.
Saltem expectasses aliquod dum tale Latina
In te misisset fulmen ab arce Papa.
image: s065
Nam cut tu demens hunc Romae nuper honorem
Praeripis? o capiti pestis acerba pio.
Atqui Beza tamen, tamen hac Calvinus in urbe
Non expectatum discit habere locum.
Nec vetat hic quisquam venales esse libellos
Quos in Martinum Cinglius ille dedit.
Quid meus hic potuit committere tale Lutherus
Cogitur hinc subito quod proculire foras?
O bominum mores, o tempora dira! perisse
Frontem de rebus quis Melicerta neget?
Mentiar o utinam et patriae sim falsus aruspex:
Teutona gens gladio concidet icta suo.
Nam quis in hoc unquam praeviderat orbe futurum?
Aut quis posse istud credidit esse nefas?
Meiat ut in cineres hac Momus in urbe Lutheri,
Et tanti damnet scripta librosque viri?
Non Heidelbergae tantum, tantumque Genevae
Irascor, caussa Dive Luthere tui:
Quantum huic Leucoreae, quae damnat utrunque catervae
Te Calvine sagax, teque Luthere pater.
Calvinum ore quidem, non mente: nec ore Lutherum
Mente tamen: miris dum struit orsa modis.
Disrumpor quoties atra cum bile loquentum
In mentem veniunt talia probra mihi.
Vos reliqui vates Frischlino ignoscite vestro:
Iustus enim haec nobis induit arma dolor.
Tu vero Theo caelicolae male grate Luthero,
Perge ita: te Christo vindice poena manet.
image: s066
AD GERMANIAE POETAS. Lutheri discipulos. ELEGIA V.
NUNC Huttenus ubi est? ubi nunc Eobanus? et ille
Corldati Euricius Cordus imago viri?
Scilicet Huttenus pro magno bella Luthero
Gesserit, antiquae nobilitatis eques?
Carole nil veritus te Caesar, et auspice Christo
Romani spernens fulmina saeva Papae.
Scilicet Emserum contra pro fratre Luthero
Hessus Pieria sum serit arma manu?
Ipse etiam Cordus pro nomine carmen eodem
Fecerit, in manibus Carole Quinte tuis.
Et capitale nefas mihi sit servare Lutherum:
Scriptaque tam sancti spernere nolle viri?
An quia Calvinus te Saxo Luthere profanat:
Sit iam Calvino maior habenda fides?
An quia deserto Calvini castra Luthero
Nec bene mutata mente Philippus habet:
Martiniiccirco patiar sorde scere nomen,
Idque Melanchtonia nobilitate premi?
Non ita: nam Divus si scripsit vera Lutherus
De Christo Christi vivificaque dape:
Cur non subscribam Martino vera loquenti?
Cur oculos feriat ille Melanchto meos?
Sin Vviteberga potes monstrare errasse Lutherum:
Non mora, quin victas dem Vviteberga manus.
Absit ab hoc animo tam foeda protervia nostro,
Ut veros surda praeteream aure sonos.
image: s067
Non obtusa adeo gestlamus corda Poetae,
Omnis ut a nostro pectore sensus eat.
At frustra obiectas tu Mome Melanchtonis artes:
Plus mihi Martini pagina sacra valet.
Cuius consilii ne forsan nescius erres:
Caussam propositi, si vacat, huius habe.
Nil habet a gnato Martini charta Philippo:
A patre Martino cuncta Philippus habet.
Quid frontem caperas? quid nares Sannio crispas?
Teste loquor mundo quicquid amice loquor.
Nec negat hoc Pappus, nec Cattis Hunnius oris:
Nec si vivat adhuc ipse Melanchto neget.
Sin tibi discipulus superavit in orbe Magistrum
Doctior: hoc certis legibus ante doce.
Quam tanti damnes caelestia dogmata vatis:
Mome hic iudicii contrahe vela tui.
Qui se sanctiloqui sinuavit in ora Lutheri
Spiritus: e Caeli sedibus ille fuit.
Hunc sequor, et pronus vestigia semper adoro:
Caelica qui tanti scripita parentis amo.
Fecit idem patrio sectator in orbe Lutheri
Brentius. o alium desine velle sequi.
Fecit idem stabili qui pro pietate Chytraeus
Casurum nullo tempore nomen habet.
Fecit idem nota doctor Brunonis in urbe
Chemnitius, cuius fama superstes agit.
Scilicet in digito plus sciverit ille Melanchton,
Quam meus in toto corpore Chemnitius?
I, lege, quod contra Ausonii decreta Tridenti
Mirandum Romae protulit auctor opus.
image: s068
Et quae de Christi naturis scripta duabus
A sera voluit posteritate legi.
Ni fueris amens, dices: nil tale Melanchthon
His cum conferri, quod bene possit, habet.
Quo prodest igitur tam crassi spiritus oris?
Deme supercilio nubila Mome tuo.
At vos, qui cultum mecum pietatis eundem
Servatis, coeptam continuate viam.
Tu Lauterbacchi, Phoebaeae fama palestrae:
Tu Reusnere, aevi gloria prima tui.
Eia age Posseli, mecum defende Lutherum
Tuque tuum presso subde Neander opem.
Tuque o qui nostrae flores aetatis Homerus
Inclita Germani lux Rhodomanne soli
Tu quoque Bollingere sacris mihi cognite Musis
Affer opem, et tecum Classius ille tuus.
Sunt etiam celebres nostra pro parte Poetae:
Nec sola artifices nota caterva fovet.
Desine nos omnes Naso suspendere Maior:
Non asini, aut Muli, cetera turba sumus.
Ad reliquos Germaniae Poetas, qui cum Calvino faciunt. ELEGIA VI.
VOS qui Calvinum tenero coluistis ab aevo
Non aliud docti relligionis opus:
Hanc Martinicolae veniam concedite vati,
Si quid ago tanti raptus amore viri.
Non ego vos odi, quanquam diversa canentes:
Opto tamen nos ut copulet una fides.
image: s069
Quae mihi vobiscum commercia sacra Poetae
Intera pactis sarta manento suis.
Forsan erit tempus, nec enim Soloccidit omnis
Quo coeant sacro pectora nostra sinu.
Candor enim nostro res intermortua seclo
Occupat hoc vatum pectora pene die.
Nam quicquid mussant alii cantare Poetae
Inque suos audent voce referre pedes.
Libertatis enim credunt hoc esse vetustae,
Quodque nefas aliis, hoc licuisse sibi.
Siv cos Calvinum canitis, sic denique Bezam,
Martinum contra nostra ego laude fero.
Unut at immodico Maior stridore Philippum
Evehit, huic nemo maior in orbe DEUS.
Nec facit hoc studio Calvini: quem levis erro
Damnat, et ad Stygias trudere tentat aquas.
Tantum vult ista vatem ratione Lutherum
Deprimere, ut solus sceptra Melanchto gerat.
Nam Beza huic carptus, Bezae hunc quoque carpitur hostis:
Nimirum media nititurire via.
Frigidus hinc illi Beza est, fervensque Lutherus,
Quid mirum tepido si lavet ille lacu?
Nam frigentem inter Bezam calidumque Lutherum
Si qua via est medii plena teporis erit.
Quod si Calvini notissima dogmata laudat,
Cur animo vervum dissimu lante tegit?
Odi ego neutrales, Frischlino ignoscite vati:
Candida sincerae scrinia mentis amo.
Ergo quod immodica minui de laude Philippi
Nullo odio feci, numine teste, viri:
image: s070
Uno hoc deserto te Cinglica castra Luthero
Sectatum tristi voce Philippe queror.
Nec tam Martini testor mea fata parentis
Quam deploro tuas, care Philippe, vices.
Nemo tuos unquam fecit maioris in orbe
Quam mea Frischlini Comica Musa libros.
Sed vos o culti, Musarum cura, Poetae:
Aut unam mecum deinde tenete viam.
Aut monstrate mihi, si forte per avia tendam
Quo possim certo firmius ire gradu.
Non ego Calvinum rhythmo, non damno Philippum,
Non Bezam, hic noster mutuus obstat amor.
Vos si Martinum vultis damnare Lutherum,
Iam studium vestri concidet omne meum.
an mihi damnandus, quod abominor, ille Lutherus
An quod mente aequa nolo, Philippus erit?
Hic mihi te medium caelestibus infer ab oris
Mi Deus, ut mea mens servet utrunque tibi.
Cur etenim culpae: cur tanti criminis insons
Poenam, non potui quam merisse, luam?
Te veneror, Martine parens, oracla canentem:
Estque tibi per me grande Philippe decus.
Non ego, non alii, vos dissociamus amantes:
O utinam ivisset neuter ab alterutro.
Cur autem raptum Caeli super astra Lutherum
Trudis ad infernos Sueve Philippe lacus?
Si dianoea valet Calvini, teste Philippo
Damnatur rheton Saxo Luthere tuum:
Sirheton cadit, atque Erebi mersatur in undas
O ubi post cineres Dive Luthere manes?
image: s071
Absona nam quaecumque tuum nunc dogma sequuntur,
Haereticum faciunt teque tuosque libros.
I nunc fama loquax, de me mentire, quod ausim
Scindere quod discors scindit in orbe fides,
AD POLYCARPUM LEISERUM, S. Th. D Ecclesiae Brunsvic. Antistitemhead ELEGIA VII.
ESSE quid hoc dicam, Polycarpe o inclite Doctor,
Quod sic pastorem grex tuus ille colit?
Nam qui criminibus te audent proscindere diris
Mercedem hi stulta pro levitate ferunt.
Qui te defendunt, alio culpante, nefandas
Pro socia poenas relligione luunt.
Nullum conviti genus est, quod Leucoris illae
Non in te foedi iecerit ore viri.
Quis tamen in vestra tantis sit viribus urbe
Cingere pro te isthic ausit ut ense latus?
Nam quot probra tibi famoso carmine dixit
Maior, Avernali flumine lotus aquae?
Et quis adhuc clypeum parmamue obiecit acerbae
Huic scurrae, et rabidi contudit ora lupi?
Sic Helisaeum ornarunt sua saecula vatem:
Sic Saul Isaiden condecoravit atrox.
Sic Pauli cecinit laudes Hymen aeus, et amens
Hananias Petri sic cumulavit opes.
At quando Polycarpe tuos defendit honores
Petraeum nomen qui Fridericus habet.
Nonne repente fuit cathedra depulsus ab alta
Scilicet ut poenam pro pietate luat?
image: s072
Quid? quod et Heccelius, qui turbae coepta dolosae
Damnarat tacita, res tibi nota, manu:
Exilium subiit ripa depulsus Onacri?
Usque adeo nulla hoc restat in orbe sides
Nunc etiam obscuro tua diffamante Magistro
Nomina, dum pro te strenua bella gero:
Rabula me rabie tuus asperiore fatigat
Quam cadit in diri pectus et ora lupi.
Nam quia te rhythmo tueor Polycarpe iocoso
Carceris ille mihi vincula saeva parat.
I nunc, et carum te Brunsvicensibus istis
Esse nega: qui sic teque tuosque colunt.
Nam quod tu verbo caelesto pascis ovile,
Hoc in me foedos proicit ore fimos.
Illane posteritas credet? Brunonius hospes
Vincula praeconem laudis ad atra rapit.
Quid faciat nebuloni igitur qui crimine multo
Urbis inoffensae sustulit omne decus.
Hoc potuit vafri virtus temeraria Masci.
In me qui stupidas perfidus armat oves.
Scit bene piscator quibus escis illinat hamos:
Scit bene quonam auceps amite fallat aves.
Nullius est nomen, quod norim invisius isto
Orbe Philippistis quam Polycarpe tuum.
Quid tu? num mussas et amico parcis ovili?
At mutum Esaias te vetat ese canem.
Fronti nulla fides, qui coram mella loquuntur,
Absentes in te fellea corda gerunt.
Iste novo mos est huic saeclo; abscondere fraudes:
Mente aliud tacita velle, aliudque loqui.
image: s073
Nam sapere est hodie scenae servire, locoque
Et cuivis apto pandere vela Noto.
Ergo cave Polycarpe: latet ferus anguis in herba,
Quam minime credis spina propinqua rosae est.
AD IOANNEM VVEIDnerum. P. L. ELEGIA VIII.
SI mihi relligio Latii placuisset Averni,
Civis adhuc essem Praga Bohema tuus.
Impia si Calvi laudassem dogmata Bezae,
Non me Leucorea maior in urbe foret
Nunc quia Martini veneror documenta Lutheri,
Et Bezam hinc fugio providus; inde Papam:
Et quia vitolacum Cingli, rupesque Tridenti,
Martini incedens tramite Chemnicii
Cum sex pignoribus, caraque uxore, gementi
Nec mihi Praga locum, nec VViteberga dedit.
Sola suo tandem gremio Brunsuiga recepit,
Et Martinaeam iussit habere Scholam:
Ut qui Martinum veneror tum vite Lutherum,
Martinumque colo tum bene Chemnicium.
Salve cara mihi sedes, percommoda sedes:
At tu Praga vale, tu VViteberga vale.AD IOANNEM MAIOREM Mataeologopo etastrum. ELEGIA IX.
ERGO in te furiae tantum potuere, maligne
Maior: Avernalis flumine tincte lacus:
image: s074
Ut male de serto primum diversa Luthero,
Sis ausus reprobo pectore castra sequi:
Teque Melanthoniae velares tegmine larvae:
Quem Calvinicolam qui negat, astra negat.
Post iterum Augusti novus Eletoris amore.
Dixisti Bezae crimina foeda tuo.
Scilicet ut posses facinus capitale piare:
Plumbea quandoquidem cusa moneta tibi.
Ausus qum etiam Concordi postea libro
Nomen, et infidas apposuisse manus:
Plurima cum doctae dixisses probra catervae:
Nunc animum mutas, sicut et ante pilos.
Infaustum Vertumne peri mortalibus omen:
Nil mihi sit tecum: scurra nefande peri!
A me nulla bono convicia facta Philippo:
Quod Calvinisimi scribitur esse reus.
Quippe ego nec Bezae fixi, nec triste Philippo
Theta; suo linquens iudici utrumque DEO.
Maior honos illi per me, quam, verbero, per te:
Iulius ut testis, Prifciadesque meus.
Quid? tun2 pro tetro, Maior, tibi crimine ducis,
Quando Melanthonium te ma Musa facit?
At non in caput hoc venit ulla calumnia nostrum,
Si qua Lutheranum me bona lingua vocet
Qnod si carnificem posthac armabis in omnes,
Qui Calvinicolas teque tuosque canunt:
Nulla rotas, furcasque tibi satis una par abit
Misnia; quid rugas tempora, turpis anus?
Suevus sum fateor: sed qui te Saxona possum
Certa Grammaticos arte docere sonos.
image: s075
Et male tornatos incudi reddere versus
Te doceo e nostris, vane Poeta, libris.
Hoc si non credis, nostrum percurre libellum:
Vestris oppositum versibus, atque minis.
Rem tamen hic Romae gratam facis, euge Poeta;
Quod latro in Furcam meque meosque levas.
Nem tibi quae referet Romanus praemia Sixtus.
Quem tu Antichri stum cum Babylone vocas?
Scilicet est maius, Calvini nomine dici,
Quam Christum contra nomen habere nefas.
Descendo in temet: qui si tibi debita dudum
Auferres, corvis pluribus esca fores.
Sed nihil est mirum, te nobis arma minari:
Fecit idem Thomas, propater ille tuus.
Cui pariter nomen dedit haud sincera moneta:
O quam lactucas labra habuere pares!
Illi seditio cordi: te instigat Erynnis,
Bella parare homini, bella parare Deo.
Perge ita: qui Thomam tulit ingens exitus olim,
Hic tua mox poterit coepta nefanda sequi.
IN ECLIPSIN SOLIS FActam die 25. Februarii, Anno M. D. L. XXIX. ELEGIA X.
ET Caelum longe positum, et terrae ora propinqua,
Immineat mundi quanta ruina, docet.
Nos caelo longe positi, terraeque propinqui
Omnia censemus saeva carere fide.
image: s076
Nuper dira comam spargebat flamma minacem,
Veris et Autumni parte tremebat humus.
Tum Soli Solis fictae illusere figurae,
Classicus et caeli venit ab axe fragor.
Quid notat hoc omen, nisi quod gens vana Sophistae
Horrida delusos vertit in arma Duces.
Quid rerum interea gerimus? Furia impia Suevi
Formam abolet veterem, constituitque novam.
Urget inauditas Fabro liber auspice fraudes,
Et scoriam obrudit vique dolisque suam.
Pellitur e medio culti doctrina Philippi,
Regnat et insulsi frivola lingua Fabri.
Quid monstra enumerem? Sunt haec sunt monstra, quod olim
Haec Schola Teutonicae gloria rara fuit.
Sed hocumenta ferunt meliora prioribus. o Mons
Parturiens mures, materiamque iocis.
Si vis doctrinae est tibi tanta, quid abnuis ergo
Iudicium? et cordi est umbra, diemque fugis?
I tua censurae su bmitte reciproca dicta,
Cur caput et caudam degener abdis humo?
Namque tuam normam fac sacrum expendere coetum,
Si coetum ad normam vis revocare sacram.
Hanc quia communem detrectat vipera Legem,
Certa tene et dubiis fidere velle cave.
Sed super aethereas te flare licentius auras
Non sinet ultricis dextra propinqua Dei.
Sancit enim hoc omne, lapso quod Luna sub anno
Lucis inops, orta Pleiade, facta fuit.
Nempe suum effectum sub finem Mensis habebit,
Cui pater armorum nomina certa dedit.
image: s077
Dum nova de rebus faciunt decreta sacratis,
Sisyphio voloent faxa labore sua.
Ipse doli sictor confusa mente labascens
Naturaeh umanae finibus actus erit.
Digna sua vita excipient hunc fata paremque
Perferet audaci cum Phaetonte vicem.
Astra nifi vires anno vertente probabunt,
Astra relicta suis viribus esse probent.
De spe cum sociis cadet: et suscepta vicissim
Consilia in ventos sparget iniqua Deus.
Amplis Ordinibus sors obicietur acerba,
Discrimen vitae, cura molesta, labor.
Cui dux astrorum natali in imagine surgit,
Hunc gravis affecto corpore Languor habet:
Sin apicem caeli tenet, a splendore remotus
Amissum querulo praedicat ore Deum.
Cui Phryxea pecus natali in imagine mersa est,
Infensi cernet fata suprema gregis.
Haec tibi sub tilia tacite cor gaudia ducit,
Turturis obscuri carmina voce ciens.
Quin etiam partes aliquas per Teutonis oram
Subiectae carpent luce micante faces.
Atque hodie Solem fatalis linea in umbras,
Obiectus Lunae quas facit asper, aget.
Cum prono Hesperias temone feretur in undas,
Et prope devexo clauserit orbe diem.
Et quanquam nondum occiderit: tamen eripit huius
Aspectum nobis forma rotunda soli.
Sed gens quae post est Cantabri ad littoris oram,
Solam se nigris ferre not abit equis.
image: s078
Nempe obitum intendit clades ferruginis huius,
Qui praestat specie, nomine, honore, viro.
Quae loca sunt Piscis signo subiecta gemelli;
Haec Flagro aspiciet dira furente lues.
Et quibus ascendent Pisces in limine vitae,
Iactabunt tristi languida membra toro.
Sed quibus in summo versantur cardine caeli,
Ad tenuis vulgi res ab honore cadent.
Lucis et usuram hanc in crebro funere reddent,
Qui gregibus Christi caelica iura sonant.
Sunt aliquid caelique minae, similacraque cladis,
Signa monent, terris multa venire mala.
Non ex praecipiti pro crimine sulmina mittit,
Est patiens summi Numinis ira morae:
Saepe levat poenas Deus, et sua fata reflectit,
Cum nos errorem deposuisse videt.
Pluribus ac duri perstant in pectore Nervi,
Qui risum ad caeli tristia signa movent.
Sic Laerte sato (cum iam rediisset Ulysses)
Exitium obscenis triste parante procis:
Illis et Furiae prius, et lugubria Phoebus
Defectus roseo lumine signa dedit:
Sed neque deformes tenebrae, non infera monstra,
Non illis guttae sanguinis, horror erant:
Sed magis in turpem luxum, risusque soluti,
Credebant signis nulla subesse mala:
Ante dapes igitur cecidere ultrice sagitta:
Sic pereat quisquis nil putat esse minas.
Ante oculos, in terque manus conversio rerum est,
Pace foris facta, pugna parata domi est,
image: s079
Teutoniam invadunt vino somnoque sepultam,
Qui Boream aut Eurum sub ditione tenent.
Ergo Deum stupidas caelo imposuisse figuras,
Providaque eventu signa carere putas?
Sueve loquax, Vatum noli irrita dicta putare,
Non temere in caelo ludit imago minax.
Si tamen irrides caeli, astrorumque peritos,
Fata ex Iessaeo carmine disce tua:
Qui dant ad caedes causam, et rem fraude gerentes
Nondum orto medio luminis orbe cadent.
Coniice nunc qualis tunc caeli affectio fulsit,
Quando tibi primus Spiritus haustus erat.
Cumque fidem tribuas nullam caelestibus astris,
Fata ex Iessaeo carmine disce tua.
Tu dabis exemplum toti memorabile mundo,
Quam grave sit proceres ludere, quamque Deum.
Cur aliqui haec Solis spectacula dira secuti
Deformant tenebris relligionis opus.
Notitiam Christi personae sorte profanant,
Remque gerunt odiis, ambitione, dolis.
Hi sunt ex quorum doctrina et voce resultat
corporibusque labor, pectoribusque dolor.
Turba tenax falsi fert crebra negotia magnis,
Paxque animi in dubia relligione cadit.
O proceres animum a curis, corpusque labore.
Hanc terram a Suevis exonerate viris.
Doctrinae corpus retinete, relinquite truncos,
Qui capite et mentis conditione carent.
Gra tia Diis, tandem lux veri emergit ab umbris,
Pendet ab hac animis candida turba suis.
image: s080
Et pia corda Ducum, falsis prius obsita textis,
Expedit illustri cum ratione Deus.
Qui bene compositae doctrinae foedera turbant,
In sua blasphemi fata furenter eunt.
Nec texta absolvunt Furia impellente: sed haerent
Lege Dei in textis pendula turba suis.
Sed tu iustitiae Sol Christe emerge, nec umbras
Condere Doctrinae lumina vera sinas.
Pelle lupos, sed oves retine tua iussa sequentes,
Nam crucis et mortis caussa fuere tuae.
Ioannes Maior, D.
IOANNI MAIORI IOACHImico, Poetastro Saxonico, Sueviae gentis contemptori miserrimo, meliorem mentem P. N. Frischlinus. ELEGIA XI.
FAMA Tubingensem pervenit nuper ad urbem:
Hic ubi Tecciacos Neccarus intrat agros.
Lecucoreo quendam Maiorem habitare Lyceo:
Qui patriae dicat crimina saeva mea.
Inque viros acres, Suevos, convitia iactet,
Nequitiaeque illos clamitet esse caput.
Attulit haec etiam valvis affixa Lycei
Carmina de tenebris noster Apollo tuis.
In quibus ille audet Suevam traducere gentem,
Et rerum Dominos contemerare Duces.
image: s081
Tum queritur culti doctrinam arcere Philippi,
Et passim insulsum regna tenere Fabrum.
Mox bonus Astrologus (si Dis placet) omina rerum,
Crinitoque novas spargit ab igne minas.
Quid notat hoc, inquit, nisi quod gens vana Sophistae
Horrida delusos vertit in arma Duces?
O mirum ingenii et divinae mentis acumen.
Equibus Astrologus prodiit ille locis?
Forsitan aethereo cecidit nunc alter ab axe
Stifelius, numeris ingenioque potens.
Ultima qui mundo praedicat fata ruenti,
Delusosque suo terreat ore viros.
Dux Auguste cave, tibi bella, tibi arma minatur
Maior hic, et regnis ultima fata tuis.
Dux Auguste cave, cavea dimittere captum,
Inn cavea captae sic modulantur aves.
Pellitur e medio culti doctrina Philippi,
Maior ait: contra sic mihi fama refert:
Pellit ur e medio magni doctrina LUTHERI,
Hic ubi vim primum cepit habere suam.
Forma prior periit; furtim nova forma priorem
Excepit, miris confabricata dolis.
Audiit hoc vastis tellus latissima campis
Teutoniae, infandis obstupuitque dolis.
O mons parturiens mures Vviteberga: vetustum
Quae monstris aboles hoc decus ipsa tuis.
Inque tuo ferme periisses nuper abortu,
Ni miserae obstetrix Sueva tulisset opem.
Quod si doctrinae vim tantam habuere novellae,
Cur clandestinis uteris usque dolis?
image: s082
Fur odit lucem, tenebris confisus opacis,
Utque latens ima vipera serpit humo.
Ast sacer, et luci coetus confisus apertae,
Ex antro Cacum teque tuosque trahit.
Atque tuas fraudes claram producit in auram,
Si sapis, huic grates convenienter agas.
Nos vero interea, quos aspera lingua petivit,
Suevica sumamus vindice tela manu.
Nam Suevum Suevae defenderre gentis honorem
Addecet: hoc patriae debita iura iubent.
Ergo quod eximium nobis sordere Philippum
Dicis, et insulsum regna tenere Fabrum:
Mentiris Maior: mentiris putide Maior.
Et tua iam dicunt verba carere fide.
Quo Suevum Suevi temnamus iure Philippum,
Quem patriae nobis consociavit amor?
Bretta virum nostris vicina penatibus istum
Edidit: illi artes Sueva Tubinga dedit.
Acceptasidem nobis post reddidit artes
Ingenii excultas fertilitate sua.
Hoc animo memori vita servamus in omni,
Grammaticamque artem, Rhetoricosque libros.
Socraticas itidem cartas, tot scripta Philippi
Miramur, nullo despicienda modo.
Omnia, quae nostrae discenda tenenda iuventae
Tradimus assidua, conterimusque manu.
Tum Chronicos multo veneramur honore libellos,
Ut quoque communes quos vocat ille locos.
Augustana simul nobis Confessio numquam
Sorduit, eiusdem quae perarata manu est.
image: s083
Eiusdem perarata manu, Divoque Luthero
Complacita, et Ducibus rite probata piis.
Pro qua Saxoniae Princeps Elector Ianus
Pertulit, heu tanto non toleranda Duci!
Pro qua Landgravius vitamque caputque Philippus
Opposuit telis vis inimica tuis.
Cetera (si qua tamen) praeclari scripta Philippi
Dissona sunt scriptis Dive Luthere tuis:
Haec vos Theologi trutina pensabitis aequa,
Quos saecli praestans extulit huius honor.
Nos reliquos morem meliore decentibus aptum,
Et vere dictis fas adhibere fidem.
Quid tu de rebus possis statuisse sacratis,
Qui nosti praeter tot maledicta, nihil.
Qui nisi vaniloqui carpsisses crimina Flacci,
Dic mihi, quo tandem nomine Doctor eras?
Iprius et sancti libros evolve Lutheri,
Postea de rebus carmina funde sacris.
Forsitan inflammat tua te furiosa Poesis,
In nos ut Suevos tot maledicta feras.
Inspice Davidis Psalmos, quos auspice nostro
Henrico in lucem clara Geneva dedit.
Illic invenies Stephano testante Poeta,
Quam sis Pierii portio parva gregis.
Nec nos idcirco nunc te contemnimus: illi
Quod tua sic sordent carmina sacrra viro.
Et nos edidimus libros, ter sumque poema,
Meque hominem Suevum cetera turba colit.
Cerne Panegyricos Divo de Caesare nostros,
Perlege Tecciaco carmina facta toro.
image: s084
Perlege de stella quae scripsimus ante recenti,
Quam mihi Maioris nomen in ore fuit.
Scribe prius similem Suevae meae, et ede Rebeccam,
Susannam Suevae, si potes, ede parem.
Postea nos aude genuino rodere Suevos,
Ac si Pierii pars gregis una fores.
Et ne te interea vano cognomine iactes
Nescio pro quali, vir bone, Theologo.
Disce Catechismum divini rite Lutheri,
Doctrinaeque novae corpus omitte novum.
Nam si praeponis nuper fabricata Luthero,
Humanae Maior nil rationis habes.
Quod si aspernari Suevos vis deinde, Philippum
Ne spernas una, vir violente cave.
Nam quia displicuit Concordis fama libelli
Magnorum imperio confabricata Ducum:
Unius ex odio cur totam evertere gentem
Niteris, Almannos contemerasque meos?
Cur Suevo dicis magnum sordere Philippum?
Cur patriam extenuas, vane Poeta, meam?
Aut ergo Suevos posthac laudare memento,
Aut per me laudes experiere tuas.
EPIGRAMMATA EIUSDEM Frischlini: AD MAIOREM MATAEOLOGUM.
VERE Elegum pangis, vere miserabile carmen,
Nam miserum est quidquid pangis in hoc genere.
Esse heic Thersites mallem sapientis Homeri,
Quam Dux Aeacides scurra Poeta tuus.
image: s085
AD EUNDEM.
IULIUS ille meus toto redivivus in orbe,
Non maioris habet nomen, ut ipse vides.
Si caupam quaeris, caupam tibi dicere promptum est:
Tu quod eras quondam, desinis esse mihi.IN POETASTROS LUCIFUGAS.
LUCIFUGAE vates Frischlinum crimine quotquot
Scinditis: in clarum nomina ferte diem.
Nam quis Iatrothous? quis Veronensis Achilles?
Quisnam Capelupus? quae reliqua ista cohors?
Nominis ut te iure tui pudet, improba turba:
Sic nullum nostro carmine nomen habes.IN LIBRUM MARTINI CHEMNITII, de duabus in Christo naturis.
SI quis Ubiquismi hunc audet damnare libellum,
Desipit, aut certe non sapit id, quod ego.
Sunt duo de Christo multum diversa canentes
Naturas alter non bene dissociat.DE SEIPSO.
SI quis Ubiquistam vult me appellare, liceto:
Namque mihi patrium limen ubique patet.ELEGIARUM LIBRI II. FINIS.
image: s086
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER TERTIUS. STIPENDIUM TUBINGENSE Ducis Vvirtembergici. [note: Edit. Anno Christi 1569.]
VOs, quibus a tenero, Nymphae Pimplaeides, aevo
Limina Neccaricae culta fuere scolae.
Laude Tubingiaci stipendia ferte Lycaei,
Munifica celsi Principis aucta manu.
Structaque coenobiis nuper Musaea sub amplis
Dicite, Tecciacum voce canente Ducem:
Qui virtute potens, qui maiestate verendus,
Summa manet patrii spesque decusque soli.
Qui columen coetusque pii fulcrumque scholarum,
Innumera studiis auxiliatur ope.
Tuque age CHRISTE fave, tu divitis ubera venae
Suffice, tu vires viribus adde novas.
Ut valeant, qua laude decet, quo carmine fas est,
Omnia, non tardo commemorare stylo. [note: Vetus Stipendii aedificium olim Monachorum Augustini sedes.]
EST antiqua domus, longo satis ardua tecto,
Ad rapidum Nicri conspicienda vadum.
Augustiniaci quondam coluere cuculli:
A quibus illa suum nomen adepta fuit.
image: s087
Nunc alio dicunt STIPENDI Anomine cives,
Nomine cum facto conveniente suo.
Nam sacra discentum numerosae pabula turbae
Exhibet, et studiis pendit opima stipem:
Ut lebet officio, si quos angustia rerum
Impedit, et navum eprimit arcta caput. [note: Eberhardus Probus, qui et Barbatus dicitur, Princeps Vvirtenbergicus, coenobium Augustini condidit.]
Hanc olim statuit Princeps Eberhardus, et illic
Limina divitiis extulit aucta suis.
Caelicolae ut veris ista colerentur in aede
Ritibus, et studio mitibus iret honor.
Unde secuturis prodiret clericus annis,
Imbutus sancti cognitione libri.
Pasceret hinc sacrum caelesti dogmate coetum,
Et coleret pura relligione DEUM.
Sed fere iam totum Romani oppleverat orbem,
Foeda superstitio frausque maligna Papae:
Coeperat et peponum sensim expilare dynastas,
Et regum cistas exspoliare dolus.
Nec pietas Monachis nec erant sacra dogmata curae,
Sed ventrem lautis exatiare cibis. [note: Princeps Ulricus restaurator collegii. Augustinaiani: cuius prima cura fuit, erga religionem collapsam, quam statim recuperato avito regno, quasi postliminio restituit.]
Hoc erat in votis: segnem traducere vitam,
Illud erat Latiae relligionis opus.
Ergo hanc Ulricus patria ditione recepta,
Restituit, sumptu non remorante, domum.
Restituit tandem veteremque reduxit ad usum,
Esset ut Aonio sedes amica choro.
Tempore quo solio fuerat sceptrisque paternis
Redditus, et Suevos rursus habebat agros.
Tunc etenim primo subiit pietatis imago,
Quonam lapsa foret restituenda modo.
image: s088
Esset ut explosi mendis aliena Papatus,
Et veteris staret relligionis honor.
Nec mora, purgatas Missam cantare per aras,
Syncerae tumidus vocis amore, vetat.
Et veteres iterum templis instaurat honores,
Nec patitur falsis ritibus esse locos.
Utque pius Gedeon foedi delubra Baalis
Eruit, et flammis templa nefanda dedit.
Cum foret Idolis Hebraea a gente litatum,
Et data sacrilegis impia thura focis.
Sic etiam Ulricus verae pietatis amator,
Ut primum patrii tecta subivit agri.
Protinus infaustas subiectis ignibus aras
Destruit, absurdos quae coluere Deos.
Cultibus et falsis curat succedere veros,
Divinoque sacros igne tepere focos.
Crede mihi pictis non est Ecclesia templis
Fulta, sed haec verbo nititur atque fide.
Nec bove mactato numen caeleste per aras,
Sed mentis gaudet simplicitate coli.
Unde suos iterum recte pietatis ad usus
Reddidit Ulricus relligionis opus.
Et longa populos ex impietate reduxit,
Quo colerent veri numina vera DEI.
Utque ministerium verbi sine labibus iret,
Doctrina vitae conveniente piae.
Audiretque viros nostros Ecclesia doctos,
Qui memori sacrum pectore dogma gerant: [note: Matth. 13. et 25.]
Qui nova, qui vetera e capsis cum fenore promant,
Riteque commissae munera sortis agant:
image: s089
Ille scholas veterem ducit npietatis ad usum, [note: Scholae et Gymnasia Ducatus VVirtemberg. restaurantur Anno 1535. et 36.]
Artibus et tempe mitibus apta facit.
Et patriae instaurat fundata Lycaea sub oris,
Viribus antiquis restituitque suis.
Cum prior artidocis nocuisset coetibus aetas,
Heu male Castalio perniciosa gregi.
Mox quoque supremum fida bonitate Lycaeum [note: Eodem tempore Princeps Ulricus Academiam Tubingensem restituit, undique convocatis viris doctissimis.]
Corrigit, et prisci reddit honoris opes.
Condit et augustis praeclara palatia Musis,
Et studiis aptat commoda templa piis.
Hic ubi Castaliae praetermeat arva Tubingae,
Neccarus, et vivo flumine prata ferit.
Hic ubi stat Suevo Parnassus monte bivertex,
Et iuvenum sacro pectora fonte lavat.
Hic ubi cum pietate fides artesque docentur,
Atque piis colitur docta iuventa scholis,
Sed quia pubescens sibi non bene consulit aetas,
Si praeceptorum destituatur ope:
Proxima cura suit celebres accersere Musas,
Et legere eximios arte fideque viros:
Qui pia virtutum studiosae dona catervae,
Synceraeque darent relligionis opus.
Qui divina gravi conamine iura docerent,
Unde sacer vitae stet sine labe tenor.
Qui regere et laxas scirent dare legis habenas,
Qui iuvenum pulchris artibus ora rigent.
O quantum decus est, qnanto preciosior auro,
Siqua schola est studiis nobilitata suis?
Hinc sunt, salvifici qui spargunt dogmata verbi, [note: Finis et utilitas scholasticorum coetuum.]
Suppeditantque tuo pabula CHRISTE gregi.
image: s090
Hinc sunt, civili qui lege negotia tractant.
Ac hominum leni ivigia pace regunt.
Hic sunt, qui morbos humano corpore pellunt,
Hinc est Christicolis turba magistra scholis. [note: Ulrici Principis in viros doctos munificentia.]
Larga viris etiam fecit stipendia doctis,
Artibus adiungens non leve pondus opum.
Ut sua doctiloquum sequerentur praemia coetum,
Muneraque artifices digna labore viros.
Scilicet est virtus laudato Principe digna,
Tangat ut hunc populi cura paterna sui:
Utque professores verae pietatis honoret,
Et tribuat doctis praemia larga viris.
Quid moror in parvis? etenim maiora supersunt [note: Einsdem magnificentia in pauperes et rerum ad studia necessariarum egenos.]
Munera, propositi causaque faxque mei.
Namque ubi pauperiem multis obstare malignam
Vidit, et ingeniis usque nocere piis:
Exerit ille suas praesenti munere dotes,
Cordaque largiflua fulcit egena manu.
Non humiles animos temere fastidit et odit,
Quale inopes studium perdere dives habet.
Sed faciles fidei memor, et virtutis alumnus,
Pauperiem dextra non dubitante levat. [note: Fundatur Stipendium Tubingense.]
Inde Tubingiaci stipendia clara Lycaei
Fundat et Aonio fert pia dona choro.
Indigenasque legit aptrio sub limite natos,
Et larga hospitii tecta subire iubet.
Semper enim öaribus debetur gratia nostris
Prima, sibi primam patria poscit opem.
Nec decet ingenti peregrinis dote levatis,
Indigenas vacua panis egere manu.
image: s091
Recte igitur patriae natos sub finibus orae,
Ex patribus vera relligione piis,
Agmen alumnorum recipi praecepit in amplum,
Et voluit tanta commoditate frui.
Si tamen hos primis etiam formaverit annis, [note: Conditiones recipiendorum in Stipendium.]
Sanctifica virtus relligione Dei.
Atque illi ornarint laudato nomine vitam,
Quae sine sit vitiis ante peracta malis.
Si quoque sint dociles, hirta non indole duri,
Quam male foedarit torpor inerte situ.
Sint maturt annis aevoque impube, fereque
Addidertnt annos ad tria lustra duos,
Et iam combiberint primo sub flore inventae,
Linguarum et studii semina prima sacri.
Quique rudimentis formarint pectora primis,
Iungentes Latiis verba Pelasga sonis:
Doctaque libarint Logices praecepta disertae,
Nonnihil et leges Quintiliane tuas.
Hic animum studiis quicumque politus, opimam
Supplice sollicitat principis ore manum:
Atque suam patriae venturam iurat opellam,
Si quando meritam postulet illa fidem:
Illum fida Ducis largitis sumptibus, arctae
De paupertatis dextera tollit humo.
Magnificas nec opes nec munera larga recusat,
Quaeque levat artes emolumenta pias.
Subsidiis et cuncta suis alimenta ministrans,
Pauperis extenta damna rependit ope.
Hinc ille et superis fovit Christique popello,
Fida ministeriis agmina dicta sacris:
image: s092
Publica quae passim conscendunt fulcra cathedrae,
Auricomumque premunt relligionis ebur
Ut doceant sanctum firmato pectore coetum,
Quo velit omnipotens numen horore coli.
Ne quoque dispersas nullo discrimine sedes
Incolerent, strati per iuga more gregis. [note: Monasterium Augustinianum conceditur Stipendiariis inhabitandum.]
Augustiniaci cedunt habitacula tecti
Dantque locum studiis limina prisca sacris.
Limina quae stupidi quondam tenuere cuculli,
Excordes domina sub meretrice sues.
Quis tandem pulsis (quia fruges perdere nata
Turba erat, Aeolidae remigiumque Ducis)
Huc sua caelestes posuerunt castra camenae,
Militiae huc CHRISTUS transtulit arma suae.
Namque inibi grandis studiosi concio caetus
Pascitur, in studiis erudienda sacris.
Unius ut sociata colens habitacula tecti,
Adsit in obsequium CHRISTE benigne tuum.
Utque isdem studiis et praeceptoribus usa,
Conformes teneat relligionis opes:
Pulchraque coniungat socios communio fratres:
Nectit ut aligerum mobilis aura gregem.
Hinc alium veros alius pietatis honores,
Et sanctae doceat nosse salutis iter.
Hinc studii vitaeque commercia iungant,
Indoctumque sacra doctior arte regat.
Ac veluti quondam virides Academia lucos
Turba colens, uno consociata loco est:
Discipulosque unum suscepit idemque Lycaeum
Socratis, et Stoicum porticus una gregem:
image: s093
Haud secus Ulricus magnae bonitatis alumnos,
Unius voluit tecta habitare domus.
Ut legum doctis in ibi regerentur habenis,
Imbuerent animos et piet ate suos.
Dulceque fraterni servantes pignus amoris,
Et vitae et studii mutua pacta colant.
Unde secuturo praestantes artibus aevo,
Pabula dent ovibus caelice CHRISTE tuis:
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod tanto fundata nitent auctore, ducemque
Patronum, columen, tegmen, Asylon habent.
Qui tegit auxiliis studiosum mitibus agmen,
Inque pios confert praemia summa viros.
Non semper fabro laudem fabrile reportat,
Conspicuum multae dexteritatis opus.
Quondam etiam commendat opus. qui perficit, auctor,
Et maiestatem resdata dantis habet.
DVx quoque Christophorus postquam moderamina rerum [note: Illustrissimus Princeps Christophorus patri in Ducatu succedens, liberalitatem in scholis ampliandis exercet.]
Cepit, et imperii frena tenere sui:
Aemulus antiquae Princeps virtutis avorum,
Extulit officiis nostra Lycaea suis.
Praebuit et Musis tranquilla per otia nidos,
Utque alcedonios tempora lenta dies.
Namque suae specimen mox ut pietatis honorum
Ederet (ediderat sed quoque multa prius)
Adicit ad patrios ter denos ille clientes,
Ut numero centum divitiore forent. [note: Idem numerum Stipendiariorum auxit adiectis 30, ut essent 100. et non ita pridem 50. et ultra addidit.]
Nuper et his decies quinos sociavit et ultra.
Indigenas, patrii pignora culta soli.
image: s094
Hinc ut venturo doctorum truba virorum
Prodeat, in studiis, tempore, culta sacris.
Artibus et vario pollens idiomate linguae,
Oenotrio felix Hebraicoque sono,
Pascat et hinc CHRISTI doctis sermonibus agnos,
Militiae capiens fortiter arma suae.
Nec patriae solum, peregrinis sed quoque terris
Serviat aetheriis turba polita libris.
Non qualis nuper prodibat copia rasi
Agminis, et stupido clericus ore rudis:
Illud remigium sceleratum Ithacensis Ulyssi,
Quod tria Stesichori vix elementa tenet.
Sed pudet his nostrum lamiis foedare libellum, [note: Stipendium decem studiosorum illustrissimi ac generosissimi Domini Domini Friderici Comitis VVirtembergensis et Montpelgardici: qui etiam in hoc Collegio sustentantur: apatre Georgio, excellentis memoriae, Comite institutum.]
Quas decet aeternos interiisse dies,
Principis in coetu denos Fridericus alumnos
Sublevat, ora Comes Montpeligarda tuus:
Annuaque illorum dignis Stipendia solvit
Cultibus, et larga munera praestat ope.
Ut patriis etiam pastores educet agris,
Officio quorum dogmata vera sonent.
Dogmata non ullo sectarum scismate tincta,
Dogmata caelesti consona rite logo.
O decus et virtus excelso pectore digna,
Dotibus. in sacras officiosa Deas.
In terris nihil est tam largo Principe maius,
Cui pietas ista nomina laude facit,
Cui fidei candor curae splendorque scholarum.
Quem tenet obsessum relligionis amor.
Felices animae, quibus illius obtigit aevum,
Quo studiis possunt exeruisse caput.
image: s095
Aurea nunc redeunt divinis tempora Musis,
Dum populi tangit cura paterna Duces:
Artibus et placidi dantur solertibus anni,
Discentumque terunt otia lenta greges,
Qualia praecinuit Iudaea e gente Propheta
Affore cum reges docta Lycaea colent.
Et nutrix regina scholas et Musica tempe,
Poplite submisso prona decenter alet.
Addidit his etiam Tifferni census alumnis [note: Michaelis Tifferni Stipendium, quatuor studiosis factum: qui etiam in nostro coetu foventur]
Quatuor, atque illis annua dona tulit.
Ut simul hi nostri foveantur in ordine coetus,
Cumque illo studii rite sequantur opus.
Legibus et dociles recti frenentur iisdem,
Atque Magistrorum condoceantur ope:
Is quia Christophorum tenero praeceptor ab ungue,
Erudiis nava strenuitate Ducem:
Atque suum caelebs, sine prole, peregerat aevum,
Has virtutis erat, dignus, adeptus opes.
Postea quas illum princeps convertit in usum,
Ut quoque sint studiis munera serva piis.
Sic memorem gratumque suo praestare Magistro
Se voluit, docti captus amore viri.
O cultum pietate Ducem, probitate decorum,
Munificae dignum laude perenne manus:
Qui sacra virtutis virtuti praemia clarae
Destinat, et studiis mitibus illa sacrat.
At quis Udalricum, quis digno carmine prolem
Christophorum possit commemorare Duces?
Quod tam doctificas fovere benigniter artes,
Divitiisque suis muneribusque suis.
image: s096
Pierides tanta quod maiestate levarunt:
Augentes opibus culta Lycaea suis.
Ille Tubingiaci fundat collegia tacti?
Instituitque sacrae munera larga stipis.
Hic numerum coetus mirandum exauget alumni,
Ampliat et magnis sumptibus antra scholae. [note: Illustrissimus Princeps ac Dominus D. Ludovicus, Dux Vvirtembergicus et Teccius, Comes Montpeligardt et c. Stipendii Tubingensis ab avo Ulrico fundati, patre Christophoro ampliati, conservator et patronus.]
Nec minor es Princeps patribus Ludovice duobus,
O VVirtembergi spesque decusque soli.
Tu quia sancta legis celsi vestigia patris.
Aequus Christophori mentibus, aequus avi,
Et bene Tecciacis fundata Lycaea sub oris
Conservas, et opem reddis ubique tuam.
Tu quoque Neccaricae Stipendia clara Tubingae
Protegis, et vera relligione foves.
O vos largisicos, aeterno, Heroas, ab aevo
Secla quibus nullum prisca tulere parem.
Cede locum nostris Romanae gloria linguae,
Promeritus clarum nomen habere Fabi:
Cum faceres precium capto pro milite, septem
Divendens patrii iugera culta soli
Appula cede locum, magnis uberrima Busa
Sumptibus, ingenii dans monimenta tui:
Dum reliquu Cannae donis cerealibus agmen
Ad Canusina foves moenia, mille decem.
Exiguo vestrum duravit tempore munus:
Haec sunt aeterno non ruitura die.
Quid te, qui fines olim ditione premebas
Immensos Asiae, dive Seleuce, loquar?
Qui reditus censusque tuos altaribus offers,
Auratisque sacras munera mille focis.
image: s097
Cum Solymitano templo praeesset Onias,
Infulaque illius comeret alta comas.
Maior inest virtus nostris Heroibus, aequae
Largiter expendens optima quaeque manu.
Quorum tot sacris extant collata camenis
Praemia, quot nollo est commemorare stylo.
Ergo Tubingtaci stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod quoque Christophorum mitem reperere patronum,
Et protectoremm te Ludovice suum:
Qui sacras artes ceu Maecenates amastis,
Principis idque pii ducitis esse decus.
Sed quia florescens aequo custode remoto,
Indulget numeris prona iuventa suis: [note: Statuta et leges Stipendii, quibus disciplina et studia conservantur,]
Edocuit pia iussa, suoque e pectore divus
Ulricus, vitae commoda iura tulit.
Condidit et normam graviumque repagula legum,
Impubique dedit sancta statuta choro.
Quae iuxta posset studiroum tendere cursum,
Eque ima summum tangere sede locum:
Quae iuxta posset vitae componere mores,
Liber ab infandi colluvione mali.
Haec quoque Christophorus patriae pietatis abunde
Aemulus, ingenua nobilis auxit ope.
Ut pia sacrorum vigeant munimina legum,
Inque illis morum certa statuta sonent:
Certa statuta sonent divae conformia voci
Quam natura colit, quam DEUS ipse tulit.
Ergo ego dum paucis leges expromere verbis
Conor, ut hinc vitae constet et artis honor:
image: s098
Huc ades o iuvenum mihi ter gratissime coetus,
Nostraque sub memori dicta repone sinu.
Disce tibi quas sancta dedit prudentia leges,
Nec contempta odio verba monentis habe:
Sive tenes nostri Stipendia sacra Lycaei,
Seu colis alterius tecta beata scholae. [note: Ordo studiorum et graduum in Stipendio.]
Principio ut studii ratio certissima constet,
Metaque non segni transilienda pede:
Certa tibi posita est artes mensura colendi,
Haec qui nostra novus miles in arma venis.
Ne quis forte sequens tumidum Phaetonta, relicto
Affectet superos inferiore gradus:
Aut sine praepetibus celsum petat aethera pennis,
Et lapsu infelix dexteriore ruat:
Qualiter incauto nimium temerarius aevo
Icarus, Icariae nomina fecit aquae.
Ergo prima tuo vestigia tramite tangas
Antea, quam summi per iuga montis eas.
Nemo repentino prodit simul impete doctus:
Nemo potest uno discere cuncta die.
Nascitur haud subito flavens e grramine spica,
Durar nec arbor erit, quae modo virga fuit.
Utque favilla levis grandi primordia flammae
Praebet, et hinc surgit viribus aucta suis.
Donec in immensum postremum excreverit ignem,
Quem vix Niliacae supprimat humor aquae:
Sic sua sunt etiam studiis exordia primis,
Et minimos ortus ardua quaeque tenent.
Quae simulac longo rerum cumulantur ab usu,
Excedit iustum copia parta modum.
image: s099
Ante rudimentis primos exegerit annos,
Et possit Latiis addere Graeca sonis:
Et Logices artem bene Rhetoricosque colores
Noverit, et dulci cum Cicerone loqui:
Quam Sophiae sacrae vigilet Sophiaeque prophanae,
Et magnum indoctus verset Aristotelem.
Prima igitur nostro studiosa ex agmine turma, [note: Primus ac infimus ordo eorum est, qui lectiones tertiae classis audiunt.]
Militiae in linguas suscipit arma suae.
Ac bene dicendi studium subigitque domatque,
Dives et eloquium sub sua iura vocat.
Unde simul fandi veniat praeclara facultas,
Quae doceat culto fundere verba sono.
Hinc ubi doctificasa iuvenis cognoverit artes,
Quasque graves linguas Tertius ordo docet.
Iamque fluunt geminae sine labe idiomata linguae,
It Latius, docto Graius it ore modus: [note: Secundus ordo Baccalaureandorum, qui frequentant lectiones quartae classis.]
Mox etiam quartus paulo gravioribus ordo
Surgens, auxilio grex tibi docte subit:
Qui lauri expectas et amarae praemia bacae,
Quaeque tegunt doctum frondea serta caput.
Tum canit Iliacum grandis certamen Homerus,
Myrmidonumque vehit laude per astra Ducem.
Culta Stagiraus Logices monumenta disertae,
Ac sine fucoso tegmine vera docet.
Tullius hic etiam causas tractarre reorum
Assolet, et tetrico dicere verba foro.
Monstrat et astrorum positus causamque Mathesis.
Et quo sit mundi condita sphaera modo.
Quae simulac animis iuvenes hausere tenellis,
Mox capiunt operis praemia digna suis.
image: s100
Tunc etiam lauro dociles lambente capillos, [note: Gradus primae laureae, qui nulli Stipendiariorum confertur, nisi privato examine dignus reperiatur.]
Implicat emeritum prima corona caput.
Sed tamen hos etiam primos virtutis honores,
Incola munificae non capit ante domus:
Quam trutina et gravior docti censura magistri,
Iudicet hoc dignum nomine posse frui.
Otia qui fuerit vita sectatus inerte,
Nec vigili doctos triverit arte libros:
Ridendus sociis turpem feret ille repulsam,
Nec rudis optati compos honoris erit.
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Debita quod meritae virtuti praemia reddunt,
Atque artes digna sedulitate colunt.
Et contra ignavos, quos turpis inertia frangit,
Conspicuos nullis laudibus esse volunt.
Scilicet hoc fas est, largiri praemia doctis,
Nullius at segnes nominis esse viros. [note: Tertius ordo Baccalaureorum et Magistrandorum, ut vocant, qui publicas audiunt lectiones.]
Post ubi prima suos excompsit laurea cives,
Addidit et titulum candida bacca suum:
Promptius ad reliquas tolluntur pectora Musas,
Doctrinaque solent uberiore frui.
Tum demum veterum versant documenta sophorum.
Et quicquid Latium, quicquid et Hellas habet.
Tunc etiam rerum tacitas inquirere causas
Coepere, et magnum pandere voce chaos:
Abdita naturae rimari semina, et unde
Pendeat haec vasti machina clara poli.
Unde vices rerum, quid tot discrimina gignat,
Tamque vago incertis ludat in orbe modis.
image: s101
Aut quae materies tot rerum assumere formas
Possit, in aeternos non ruitura dies:
Qualiter ambigua famosus imagine Proteus,
Vertisse in varios dicitur ora modos.
Tunc sunul accedit morum censura malorum
Ethica, Pierides nec sinit esse feras.
Doctaque virtutum versat praecepta sacrarum,
Deque Stagtraeo fonte ministrat aquas.
Hic libet interdum docta connectere nodum
Socratis, et docta rursum aperire manu.
Aut argumentis veterem superare Platonem,
Aut Epicurei carpere dicta gregis.
Saepius ancipiti quaesitum exponere voce:
An virtus hominem divitiaeve beent.
An fortunatum species et gloria praestet,
An mage vita bonis deliciosa suis.
Ipsa anmos invenes, studium sublime, Mathesis
Excolit, et caeli limen adire facit:
Sidereosque nova rimari indagine motus,
Qua terit obliquum signiferorbis iter:
Arcturum pluviasque Hyadas geminosque Triones,
Scrutari et sicci torrida signa canis.
Quid tantum Oceano properet se mergere Phoebus,
Cum tellus nivea grandine tecta latet.
Curue sibi impositam Ponto qui perdidit Hellen,
Aequiparet nocti vere ineunte diem.
Cur maris occidu. is non intret Parrhasis undas
Virgo, sed intacta cominus extet aqua.
Quam satis utiliter positos sol praebeatignes,
Quam sint falciferi signa nociva senis.
image: s102
Dlia cur nigris interdum pressa tenebris,
Amittat fratris lumina clara sui.
Cur etiam plenis aliquando cornibus orbem
Expleat, aut maculis obtegat ora novis.
Adde quod organici non desunt munia libri
Veriloqua, et Clarii dogmata celsa Sophi.
Quae reliquis etiam praestant pia commoda Musis, [note: Cl. D. Iacobus Schegkius Medicinae et PhiIosophiae Doctor ac Professor.]
Auxiliumque manu non dubitante ferunt.
Schegkius haec Sophia et Medica clarissimus arte,
Ingenii mira dexteritate docet.
Argumenta docet Logicis variare figuris,
Et rem limitibus claudere quamque suis.
Aut etiam certa tumidos ratione sophistas
Carpere, et errores prisce Epicure tuos.
Inde sub arbitrium revocans res ponderat omnes.
Quas sibi cuiusvis vindicat artis opus:
Nubibus et si quae velant mendacia, pulsis,
Veridicam cuncta pandit in arte viam. [note: Philosophiae studium quo conducat.]
Caelica praecipue tractare volumina dextre
Edocet, atque apto tradere sacra modo:
Ut quondam adversos valeant explodere fucos,
Quosque parat nobis trux sycophanta dolos.
Si modo quisque notent animo monstrata sagaci,
Nec dent nubiferis irrita dicta Notis.
Haec ubi sic animi fuerint accepta vigore, [note: Gradus Magisterii, ad quem nulli Stipendiariorum, nisi honesti et idonei, admittuntur.]
Ingeniumque nova cognitione valet.
Altera subsequitur decoranti germine laurus,
Atque magistrali cingit honore comas.
Scilicet ut pigros laudatae pompa iuventae
Excitet, et studiis sint sua dona piis.
image: s103
Agminis ac nostri prius indagante magistro,
Quam fuerit studii candidus ante tenor:
Ni fuerit turpi sine labe peractus, habebit
Nemo clientelae dona magistra sacrae.
Nam si quem torpens enervat inertia segnem.
Munera quis tali conferat ulla viro?
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod pia linguarum florent commercia in illis:
Quod capit hic dignum Philosophia locum.
Quae longe et late miseris nunc exulat oris, [note: Quartus ordo Magistrorum, qui lectiones Theologicas frequentant.]
Et vix, quo corpus lassa reponat, habet.
Dein ubi Musarum studiose castra secuta
Turba, magisterii signa decusque tulit:
Protinus aetherias animos appellit ad artes,
Mosaicosque terit vaticinosque libros.
Hic ubi divinas aperit sapientia gazas
Caelica, et aeterni numinis addit opes.
Doctorumque licet voces audire, sacrumque
Altius humanis exseruisse caput.
Quis rerum solers opifex hoc ordine cuncta
Finxerit, et numeris integra quaeque suis.
Unde hominum genus et pecudes et bruta feraeque,
Unde freti pisces, aeriique greges:
Cur adeo tristes infestent corpora morbi,
Totque premant nostrum lurida damna caput:
Cur tampraecipiti rapiamur in omnia lapsu
Crimina, mancipium teter Averne tuum.
Quis miseros iterum pressos tot mole laborum
Eruat, et medici porrigat arte manum.
image: s104
Liberet eque malis et tristi vindicet Orco,
Servitiique hominum vertice demat onus.
Quae fidei virtus, operum quae praemia Christi
Quanta sit et fuerit gratia, quanta patris.
Quamque sit aligeris Ecclesia tuta ministris,
Atque inter vepres ceu rosa verna micet.
Quae via praecelsum scandendi limen Olympi, [note: Exercitia contionum, quae a Magistris, cum alibi in pagis, tum in Stipendio habentur, in praesentia Superattendentium: quibus illi ad docendi munus praepatantur.]
Quisue sit aeterni trames ad astra poli.
Talibus instructus florenti aetate magister,
Et quisquis tali nomine dignus erat:
Publica nonnumquam conscendit sulcra cathedrae.
Et sacra populos instruit arte pios.
Aut exercitiis reliquum caelestibus agmen
Imbuat, et nostrae personat aedis ebur.
Ut studii cursu tandem feliciter acto,
Officium praestet cum pietate sacrum
Seque hinc officio maiori praeparet olim,
Si patrius meritam postulet orbis opem
Tunc praeco in media consistens luce piorum,
Admonitu possit ducere corda suo.
Inque DEI messem descendat, et auspice Christo
Veriloquae doceat religionis iter.
Erudiatque suam firmato pectore plebem,
Quo velit astripotens numen honore coli.
Sanctorumque vetet delubra accedere picta,
Et statuas vana sollicitare prece.
Namque lupi nostrum violenter ovile subintrant.
Nectentes caeca calliditate dolos:
Priscaque Romulei mendacia diruta Papae,
Conantur technis restituisse noris.
image: s105
Quorum aliqui nigrum gaudent praefigere theta
Omnibus, hoc fidei qui profitentur opus.
Qualis iam passim, fraterno nomine lesu,
Grassatur miserum, consociata cohors.
His opus est docte sacris obsistere verbis,
Et vafre structos annihilare dolos,
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod sacrae cultus florent pietatis in illis,
Sanaque caelestis dogmata vocis eunt:
Quodque ministrorum templisque scholisque fovetur
Copia, quae verbum spargat in orbe sacrum.
Unde Dei nomen laetis celebretur in oris,
Et genus hoc hominum laudet ametque Deum.
Sed redeo ad doctos versu properante Magistros,
Nostri quos coetus ordo supremus habet.
Ex illis reliqui ductores agminis octo, [note: Magistri octo officiales, qui lectiones a iunioribus repetunt, moresque observant, et quod eorum praemium.]
Ut praestent fidam, praeficiuntur, opem:
Temporibus praelecta suis repetendo iuventae
Inculcent. animos expoliantque rudes.
Lectio nam demum (ceu tritus adagio fertur)
Illa placet, decies quae repetita fuit,
Ac simul enormis carpentes crimina vitae,
Informent limis corperile suis.
Pro quibus officiis denos e Principis area,
Praemia florenos quisque laboris habet.
O quoeties non est illos efferre beatos,
Qui studio morem non remorante gerunt?
In toto nihil est terrae praestantius orbe,
Quam mens in monitus obsequiosa pios.
image: s106
Hac adeo superum Rex delectatur, ut illi [note: Lam 15.]
Praeferat herbosi dona litata foci.
O quantas digna laudes pietate meretur.
Qui praeceptorum mollia iussa colit?
Hunc quondam insigni mirum spectabis amictu,
Conspicuum populo lumen adesse suo.
Nam velut erumpit nitidus per nubila Phoebus,
Formosum et rutilo spargit ab axe iubar:
Sic bene doctorum quondam praecepta sequutus,
E tenebris clarum tollet ad astra caput.
Doctorumque inter celebris numer abitur album,
Ac poterit summis culmen adesse viris.
Quare etiam reliquos praecedens arte Magistros,
Moribus eximiis ingenioque gravis:
Si modo sacratos vigili versare libellos
Dextera et aetherias quaerere pergat opes, [note: Quatuor magistri Theologiae candidati.]
Et studii cursum peragat felicibus ausis,
Nec referat, cursu destituente pedem:
Doctoris titulum summaeque insignia laudis
Auferet, inque sacra puppe Magister erit.
Inde Magistrorum praeclaros ex agmine lecti,
Continuant studium terque quaterque sacrum
Viribus ingenii celebres atque artibus ampli,
Et virtute pares, et pietate graves.
Ut studii optato tangentes tramite metam,
Conscendant summi limina celsa gradus:
Atque professorum memorentur in ordine quondam,
Enarrentque sacros arte sagace libros.
Quales nunc passim doctores Suevia iactat,
Quales et nostrae culta Lycaea Scholae.
image: s107
Postea quorum aliquos unum referemus in album,
Cum canet eximios nostra Thalia viros:
Quos schola Stipendii tanquam Myrmecia promsit
Hactenus, et porro, Troius ut, edet, equus.
Ergo Tubingiaci stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod sic in studiis proponitur ordo colendis.
Fineque proposito quaeritur artis opus.
Nec temere quaevis rapitur discenda facultas,
Sed quae divino est iuncta ministerio.
Qua nihil in toto praeclarius eminet orbe,
Qua nihil haec rerum machina maius habet.
Et quis non plenis Stipendii limina buccis
Efferat eximiam laude canente domum?
Quod simul et patiens multorum sponte laborum,
Hic capit officio praemia digna suo.
Scilicet ingenuam virtus laudata cohortem
Excitat, et magnum gloria clacar habet,
Nunc age, qua mores ratione et lege regantur, [note: Disciplina morum in Stipendio]
Expediam: pars haec non erit usque levis.
Multum etenim refert annis assevescere primis,
Moribus et vitam percoluisse bonis:
Dum licet et nondum vitiis induruit aetas,
Nec puer amissa fronte superbit atrox.
Nam velut indomitus reicit cervice lupatum,
Qui numquam frenos ore momordit equus:
Sic iuvenis nulla legum frenatus habena,
Officium surda negliget aure senex.
Quaeque obiter poterat quondam iuvenilibus annis
Discere, iam multo comparet aere senex.
image: s108
Quid? quod mhaerescunt primaevae crimina vitae,
Annosis etiam (res lacrimanda) viris?
Quaeque olim poterat, cum nondum adolesceret aetas,
Effugere, heu sero facta piare die.
Vidi ego limoso vitiorum in gurgite mersum,
Afflictis seram poscere rebus opem:
Cum fere duxisset caesum vestigia tergum,
Exereretque suas carnificina manus,
Quaeque prius facilis potuisset tollere censor,
Damnari in medio crimina tetra foro.
I nunc et puerum doctrina flecte salubri,
Dum molles animos tempora verna dabunt.
Dum licet, et totos non eluctatur habenas,
Indomitusque ruit more ferocis equi.
Hinc sunt Aonio leges et milia coetu
Iura data et vitae norma tenenda sacrae
Principio pietatis opus (primaria virtus
Est pietas) verum noster alumnus amet:
Dogmatibusque sacris cupidas accommodet aures,
Atque Deum vera relligione colat.
Exosus tetrici figmenta nefaria Papae
Qui movet aetheriis arma cruenta plagis:
Qualia terrigenum memorantur praelia fratrum,
In rerum dominos praelia mota Deos.
Nimirum casta superum formidine tactus,
Carpet inoffenso tramite solusiter.
Atque illum fortuna favens cumulabit honore,
Et faciet summi nomen habere viri.
At cui nec pietas nec sancta oracula curae,
Hic meret attrito vilior esse luto
image: s109
Impius incassum prolixa volumina versat,
Impius hoc frustra nobile tentat opus.
Ipse vides Domini contemptor ut irrita iactet
Brachia, successum non tribuente Deo:
Cuius et exacto est eadem doctrina labore,
Qua fuit ad coeptum progredientis opus.
Quare age caelesti plenam spiramine mentem
Concipe, doctrinae dulcis alumne sacrae:
Cumque velint superi voto precibusque rogari,
Auxiliumque manu non remorante ferant:
Eia age succiduo divinum poplite numen,
Quisquis es, et precibus devenerare tuis. [note: Exercitia precum matutinarum]
Fallor? an audivi sub tectis aera sonare,
Ad sacra quae coetum iussaque vota cient?
Non fallor: rubeum linquens Aurora cubile
Surgit, et humenti spargit ab axe iubar:
Et modo sub calidae vernantia tempora noctis,
Quarta propinquantem nuntiat hora diem:
Proripiunt omnes, seque ad communia promunt
Atria facturi vota precesque Deo.
Iamque aliquis lecto, iuvenilide grege, Psalmo,
Qui baccae et lauri nomina prima gerit
Supplicibus Christum genibus precibusque fatigans,
Exerit in tales ora diserta modos [note: Formula precationis matutinae usitatae in Stipendio, reddita carmine.]
O Deus, ex alto caeli qui vertice regnas,
Imperioque tenes subdita cuncta tuo:
Qui pater unigenum divino numine Christum
Gignis, fine carens, principioque carens:
Te nos illum ipsum proptertua viscera Christum,
Quo duce caelorum ianua latae patet:
image: s110
Per cuius meritum, per cuius nomen et omen,
Das aliquod nostras pondus habere preces:
Poscimus unanimes, proiecto poscimus ore,
Ore tuam miseri sollicitamus opem.
Mitte tui nobis sacri spiramina flatus,
Qui colimus coetus sancta Lycaea tui:
Ut tua perpetua celebremus nomina laude
Iugiter, et frugum mille feramus opes.
Quales Paestanis non parturit hortus in agris,
herbifero liquidae fonte rigatus aquae,
Huc ades, aetherio qui pectora numine firmas,
Imbuis et veri relligione Dei:
Corda salutaris dono iuvenilia verbi
Instrue, quaque potes arte beare, bea.
Et nos caelestis plantas ex imbribus horti
Adsere, nec praedam gandinis esse sine.
Namque vides (quid enim possit tua sancta latere
Lumina? sunt oculis abdita nulla tuis)
Quam veneranda tui perdat vineta sacelli
Efferus, agresti milite cinctus, aper.
Quam tua crudeli sacraria mente profanet
Hostis, et ardenti voce superbus oret.
Caedat ut innocuos et inundet sanguine terram,
Et multa patriam caede cruentet humum.
Eia age rumpe moras et duros frange Tyrannos.
O Deus, o populi cura salusque tui.
Effice ut unanimes coeant in foedera reges,
Sanctaque felicis munera pacis ament.
Aut si vesanis pergat conatibus hostis,
Te quoque mox hostem sentiat esse suum.
image: s111
Ne nos dira lues, rabido aut bellona flagello
Obruat, infaustos neu fames atra premat.
Disiice quas multo Sathanas molimine technas
Adstruit, in nostrum tela cruenta chorum.
Sic tua nos fida metuamus numina mente,
Unde fluit cuncti sons et origo boni.
Huc ades, officii munus qui munere pensas,
Huc ades et larga dona repende manu.
Omnia quae summi praestant Regesque ducesque
Augentes opibus docta Lycaea suis.
Tum vero inprimis nostri benefacta patroni.
Quo VVirtembergus Principe gaudet ager,
Compensa, et meritas tanto pro munere grates,
Quam potes extenta dote referre, refer.
Quod vigiles nutrit templisque scholisque ministros,
Qui spargunt verbi munera sana tui:
Quod patriis olim fundata Lacea suboris,
Assidue cultu divitiore fovet:
Claraque conservat nostri Stipendia tectt,
Semper et officiis ampliatilla suis.
Da precor hunc longos patriae superesse per annos,
Ut possit doctis utilis esse scholis.
Sic bonus o facilisque tuis, nostrosque labores
Subleva, et aetherio flamine mitis ades.
Nostraque caelesti renova, Deus optime, luce
Pectora: sis studit duxque comesque pii.
Ut sacra possimus mysteria pandere caeli,
Et populum sancta pascere voce tuum.
Unde novas pleno diffundat copia cornu,
Et fetu fruges luxuriante ferat.
image: s112
Queis velut Ambrosia venturo tempore vesci
Aeternos liceat caelica in arce dies.
Dixit At hunc tacito reliqui simul ore sequuntur,
Et Domini fide numina mente colunt.
Quod siquis, turpi sopitus membra veterno
Torpeat, hunc residem debita poena manet,
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod divina precum studia et pietatis in illis,
Vitaque cum studiis convenienter eunt.
Laude Deus colitur votoque rogante: nec ullus
Hoc poterit cultus gratior esse Deo.
Ille etiam fert promptus opem poscente vocatus
Ore: Deus vanas non sinit ire preces. [note: Contiones publicae ab omnibus omni tempore frequentandae.]
Praecipit hinc etiam (quamvis Deus ipse requirat)
Lex pia divinae templa subire domus:
Audiat ut sacrae veneranda oracula vocis,
Cum populoque suas iungat et ille preces:
Hauriat et pietatis opus pietatis alumnus:
Aemulus hinc quondam pascat ovile Dei:
Absentem censura notat, lex pumet aequa:
Nolle sacra, est ingens, discere verba, furor. [note: Blasphemi carcere, et pro conditione delicti gravius puniuntur.]
Nec tibi fas esto Divum proscindere numen,
Aut iacere in superos impia verba Deos.
Nam male blasphemo quicumque profanus ab ore,
Evomit in summum dicta proterva Deum:
Eheu quam iustas abstruso in carcere poenas [note: Vinolentia et ebrietas prohibita, quae si admittuntur, carcere plectitur.]
Iste luit poena dignus Averne tua.
Praecipue Bacchi ne quis teneatur amore,
Qui sequitur nostri sobria castra Ducis.
image: s113
Neu sit pernicies vini barathrumque macelli
(Si modo vult studiis cultior esse sacris)
Eheu quam largas audax temulentia fructus
Parturit, ingeniis exitiosa lues.
Hinc odia et rixae, fraudes, iniuria, caedes,
Et quicquid tetri perditus orbis habet.
Hinc furor et rabidae flagrans vesania mentis,
Hinc venit ingenii saeva ruina tui.
Inde manus tremulae totoque in corpore labes:
Halitus inde oris foetidus iste tui.
Et quis virtutum memorabit nomina centum,
Quas secum comites ebria turba trahit?
Tot cum producat numero delicta feraci
Ebrietas, animos excutiente mero.
Quare age tam dirae cernens incommoda pestis,
Ingluviem vita grex studiose malam.
Vindicis aut iusti te terreat ira tonantis,
Aut tua qui duro carcere membra domat.
Lex etenim dura religat temulenta catena
Crura, veternosum discutiente caput.
Cauponum haec eadem prohibet gustare tabernas, [note: Publicae tabernae interdictae.]
Quasque offert publicas lauta popina dapes.
Ne tibi graecandi fugienda occasio detur,
Neu pateat turpil laeta fenestra gulae.
O quibus et quantis est dignus laudibus almae,
Vir pietatis amans, sobrietatis amans?
Numen habet placidum divinae sobrius aurae,
Infensa est ipso plebs temulenta DEO. [note: Lites, calumniae, et digladiationes vetitae.]
Ense nefas etiam violenta in praelia quenquam
Tendere, et armata sumere tela manu.
image: s114
Nemo alium sanna postica uncisue lacessat
Naribus, aut lites or procace serat.
Viperei morsus, venturae semina rixae,
Hinc abeant: placidi poscimus ora viri.
Verbaque sint nullo serpentum tincta veneno:
Candor amicitiae nobile iungit opus.
Sarta pios inter maneat concordia fratres,
Et coniuratae foedera pacis eant. [note: Usus armorum in Stipendio inconcessus.]
Haec decet ingenuos: quod si tamen invida nectas
Iurgia, erit sceleri poena parata tuo.
Qui lateri accingit miles temerarius ensem,
Atque viatoris more pererrat agros:
Aut etiam sumptis vaginam liberat armis,
Tela ut in adversum dirigat alta caput.
Irruet hic geminas animosa ob crimina poenas,
Et privata simul publica damna prement.
Litigiose vale: noster fera iurgia coetus
Non amat, aeternum litigiose vale. [note: Arma in cistis reservandae ad futurum usum.]
Si tamen est ensis, quaeque ferre viator,
Arma tibi: in capsis illa reconde tuis.
Aut servanda tuo caute committe Magistro,
Usque sit, illorum qui petat, usus, opem.
Ergo Tubingiacistipendiaclara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod sacratam stricto conservant munia iure,
Syncerumque colunt relligionis opus.
Oraque compedibus regidis blasphema coercent,
Ut sine labe DEI progrediatur honos.
Impia quod prohibent effusi pocla falerni,
Et plectunt nimio tempora quasse mero.
image: s115
Quod lites odiumque vetant, linguaeque coercent
Scommata, rixarum materiemque cavent.
Gratia quod concors inibi fraternaque vivunt
Foedera, non ullo diripienda modo.
Iungit ubi socias facilis concordia mentes,
Credibile est ipsum plaudere corde DEUM.
Nulla peregrinas patriasue invisere terras [note: Peregrinationes ultro susceptae puniuntur.]
Copia, ni faciat cura magistra tibi.
Qui sine permissu ad longas spaciabitur oras,
Non impune feret, cum redit ille, nefas.
Adde quod et tacitas prohibet lex nostra latebras, [note: Diverticula, et quicquid libidinem adolescentiae fovet, interdictum.]
Et lenocinium turpe in amore vetat.
Scilicet aucupium longo hic praebetur amori,
Flammaque in occulto saepe reperta loco.
Et Venus in nemorum crebro venit ipsa recessus,
Qua pavidus tenebras sperat habere pudor.
Heu iuge suspectos iuvenis ter provide casses,
Sunt haec incautis retia tensa viris.
Nec tibi conveniens crebras agitare choreas, [note: Choreae illicitae.]
Esse puta, quisquis noster alumnus eris.
Ni te solennes invitent forsitan horae,
Quaeque monet laetos ducere taeda choros.
Hic quoque praecocibus caluerunt pectora flammis
Saepius, et iuvenum corda peredit amor.
Cum fere, laetitiam vino faciente, iuventus
Gaudet ad impulsam crura movere lyram.
Virgineumque gregem placidis amplectier ulnis,
Et miscere novis blandula verba iocis. [note: Matrimonium studiorum cursu non absoluto prohibitum.]
Non prius in thalamum sociam deducere fas est,
Quam studii iusto sit via tacta pede.
image: s116
Quisquis enim iuvenum fervente cupidine raptus,
Maturi nondum foedus amoris init:
Consortem, et studiis non magna ex parte peractis,
Accipit, is damno concidet ipse suo.
Et tandem nostro pelletur ab agmine, longo
Tempore uti patrios exuloberret agros.
Ergo animum compesce ferui, frenoque coherce,
Tutior est sero tempore coeptus amor. [note: Ratio vestitus.]
Vestitus pariter ratio est praescripta clienti,
Membra vetans habitu splendidiore tegi.
Hinc abeat murex Tyrio satur atus aheno.
Hinc male dissecto Martia bracca sinu.
Turpe erit Ostrino modicari vellera succo,
Turpius in fluidos dilacerare sinus.
Nemo etiam curta velet sua corpora palla,
Qualis Marticolis assolet esse viris.
Instita longa pedes, sed demittatur ad imos,
Hoc etenim priscae est simplicitatis opus.
Crede mihi vestis quae vix obit undique lumbos,
Indicium est animi (res ea nota) levis.
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei
Quis non aetheriet tollat ad astra plagae?
Quod pudor et castae felix reverentia famae
Hic viget, et vetiti est nullus amoris amor.
O quoties non est dignis celebrare pudicos
Laudibus, et claros integritate viros?
Quippe DEI summum virtus habet illa favorem:
Munit enim castus pectora casta DEUS:
At manet obscenum, merces aequissima, probrum
Ira DEI, et cuncti noxia damna mali.
image: s117
Sed iam tempus adest epulis accumbere lautis,
Carpendique venit gratior hora dapes,
Et coquus in patinam fortasse immiserit escas,
Incipiantque datum sumere quisque cibum.
Promus et in mensa nunc ordine cuncta locarit:
Quid cessas? longam est nectere turpe moram.
Serius adventens dulci mulctatur Iacho:
Colluet hinc gelida flebile guttur aqua. [note: Qui mores inter edendum a Stipendiariis requirantur.]
Ergo quid hic deceat, quaem suavia prandia carpas,
Exponit brevibus nostra Thalia modis.
Splendida quam primum mensis apponitur esca,
Vos epulis omnes accubuisse velim:
Unanimesque Deum votis atque ore vocare,
Et tacita Christum sollicitare prece.
Corpus uti vegetum recreet potuque ciboque,
Inde animos verbi pascat odore sui:
Nectaris et tandem divinos praebeat haustus,
Faxit et Ambrosia succidiore frui.
Sed puer. O mundi rerumque aeterne creator, [note: Consecratio mensae, per puerum fieri solita, et eiusdem formula.]
Quo patre res sentit nulla creata famem:
Qui nostra haec vergetas a primo limine vitae
Corpora munifica dans alimenta manu:
Qui cunctis facilem praebes animantibus escam,
Hoc fragili vitam quotquot in orbe trahunt.
Huc ades et nostros animos felicibus imple
Laetitiis, dextrae muneribusque tuae.
Ut quantum satis est, non desit copia rerum,
Dapsilis et cunctis affluat esca locis.
Hinc pia vinutum nos perficiamus abunde
Munia, quaeque animos hos volaisse voles.
image: s118
Auspiciisque tuis o CHRISTE et numine freti,
In quodvis sacrum pervigilemus opus.
Sic tua perpetuo celebretur gloria seclo,
Et taceant laudes tempora nulla tuas.
Sic honor imperiumque tuum, sine sine coaevum
Permaneat patri spirituique sacro.
Dixit et extensas attollit ad aethera palmas: [note: Baccalaurei ad mensam sacra praelegunt: tempore quidem prandiorum capita veteris: tempore vero cenarum capita novi Testamenti.]
Moxque omnis tacitum concio subdit, Amen.
Tunc aliquis cathedrae scandit sublimia fulcra,
Abacca et lauro nomina docta trahens:
Codicis et sacri divina volumina versat,
Historiamque pio Moseos ore legit.
Et quicumque olim veteres oracula vates,
Admonitu ducti, praecinuere, DEI.
Aut Evangelicis quae sunt in scripita libellis
Pandit, ubi cenae serior hora venit.
Conticuere omnes arrectisque auribus adsunt,
Et nulleum tacito murmur in ore sonat.
Turpe bonum tempus consumere multa loquendo,
Turpe sacris animum non adhibere libris.
Quare si linguax ori laxabis habenas
Stentor, et audaci garrulitate strepes.
Iniciet merito flultae retinacula linguae,
Compescetque tuum debita poena labrum.
Non ego iam mores referam, quibus inter edendum
Carpere propositos te decet ore cibos.
Est operae alterius, nudis mihi rebus agendum,
Ne velle Iliacum vincere credar opus.
Hinc tamen a nobis epulones, hinc age venter,
Quique nitere tua rusticitate cupis.
image: s119
Culta decet iuvenem re quaque modestia coetum,
Qua sine nil reliquae proderit artis opus.
Hancvigil exerce studiorum dulcis alumne,
Hanc cole: namvitae convenit illa tuae.
Ergo Tubingiaci Stipendia lara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod non illotis fas mensae accumbere palmis,
Aut reprobo appositos carpere dente cibos:
Ante sed est Dominus votis precibusque rogandus:
Ut nullo pietas desit honora loco.
Quod viget hic morum probitas, quod et inter edendum,
Non silet aetherii lectio sacra libri.
Usque adeo pietas omnes bene collocat horas,
Decidat ut nullo tempus inane modo.
Postquam epulis exempta fames mensaeque remotae,
Et fuerint sumpto corpora pasta cibo:
Protinus in medium studiis aevoque novellus,
Consurgens Domino fert sua vota puer.
Et celebrare patris benefacta piissima summi
Incipit, et merita tollere laude Deum.
Gloria, laus, et honor Domino super astra potenti, [note: Gratiarum actio post sumptum cibum.]
Gloria sancte tibi, Gloria rexque tibi.
Quod nobis facili largitas pabuladextra,
Pavisti dapibus corpora nostratuis.
Huc ades o iterum, nos et caelestibus imple
Laetitiis, flatus muneribusque sacri.
Ut nostros mederante tuo spiramine gressus,
Ante oculos stemus concio grata tuos:
Ne rubor obducat nostros ob crimina vultus,
Improba maestificus neu pudorora notet:
image: s120
Cum nobis olim meritorum praemia reddes,
Iustifica iustis et fide iustus eris. [note: Exercitia Musica.]
Nec mora, mox omnes unum glomerantur in agmen,
Canturi lepidum voce sonante melos.
Tunc aliquis docta praecellens arte Magister
Infert se et numeris dulcibus ora movet.
Ille regit cantus et suavi carmine mulcet,
Omnia, ne vocum dissona fila crepent.
Iamque sonant octo melicae discrimina vocis,
Dulcicanique iuvant pectora fessa modi.
Quaeles ORLANDI suavis modulatur arundo,
Aut quos MAYLANDI blanda Thalia canit.
Aut etiam CLEMENS quicquid meditatus amoenum est,
Atque alii, longum quos memorare foret
Scilicet hoc Christi benefactu gratia pacto,
Dignaque promerito laus sua cuique datur:
Sic celebrant cantata Deum modulamina vocum,
Qui factas inopes noluit esse preces.
Pulchrior est virtus reliquis virtutibus una
Omnibus, officii cum pietate memor.
Post epulas etiam concessa haec otia turbae,
Ut fiat lusu gratior inde laebor:
Aut celeres agitare pilasper florea rura,
Aut cursu aut alio membra ciere modo.
Hic ubi iam vernum demittitur aethere tempus,
Luxuriatque novo germine pictus ager.
Vocibus inprimis vires relevare sonoris
Fas erit, et blandas sollicitare fides:
Cum fere Sol medium tangit rapidissimus axem,
Torret et arenti sirius arva siti
image: s121
Attamen haud ultra ludos extendere tempus
Convenit: est licitis addita meta iocis.
Non omnes vicos non compita quaeque peragret, [note: Vagabundi errones non tolerantur.]
Spectator tota non fluat urbe cliens.
Iam vocat ad studium, doctosque audire Magistro
Hora monet, sacrum iam repetatur opus.
Assiduos iuvat ipse Deus lenitque labores,
Ille solet praesens acribus esse viris. [note: Clamosi et turbulenti plecti solent.]
Stentorea nemo clamosus voce tonabit,
Nec reliquo pergat turbidus esse gregi:
Aut studia impediat streperum faciendo tumultum,
Ut cum Cyclopes aera ferire solent.
Talia si patrans omnem turbaveris aedem,
Qui tua refrenet crimina, censor erit.
Hoc quoque cum primis (quanquam natura requirit) [note: Oboedientia erga praeceptores consueta.]
Inseruit monitis cura paterna suis.
Ut studeant nostri dictis parere Magistri,
Et praeceptorumiussa verenda sequi.
Non illos lingua temnant petulante rebelles.
Nullaque mordaci scommata felle serant:
Non etiam absentum soleant arrodere famam,
Carpendi studium quale Theonis erat.
Quis furor aut quae nam stolidi dementia cordis,
Te praeceptores non coluisse tuos?
Qui placidas artes animo instillare tenello,
Noxia non cessant vellere quaeque manu.
Ut cum quis lolium florenti extirpat ab agro,
Quaeque tenax segeti crescere lappa solet.
Surgat ut impubis studio pietateque coetus,
Efferat et clarum per rata iura caput.
image: s122
Et quisquam numeret sidi benefacta Magistri,
Quae confert iuveni, qua valet arte, tibi?
Dum gerit et vitae curam curamque salutis,
Perpolit et limis rustica corda suis.
Dum monet officiumque sequi, vitiumque coercet,
Et sibi commissum sustinet acer onus.
Anne magisterium quisquam sub tale negabit
Ire? nec hoc dicet vivere posse modo? [note: Praepostera quorundam libertas, honestas disciplinas aversantium.]
Scilicet hoc faciunt, quos stulta rebellio iactat,
Quique animis optant libera frena suis
Eheu quam multis vesani est pectoris oestrus,
Dum cupiunt vita liberiore frui.
Pace tua liberte mihi stultissime fas sit
Dicere: te servum prava cupido trahit,
Dirus in obsequium te luxus et otia torquent,
Hinc fers a genio regna superba tuo.
Crede mihi rabidum compesce libidinis aestum,
Atque tuas furias comprime, liber eris.
Haec etenim demum libertas vera putanda est.
Non servum vitiis pectus habere suum.
At tua si caeco laxabis frena furori,
Heu mala sub domino quanta potente feres?
Sed miser hanc labem miseris aspersit Adamus,
Esse volens animi libera frena sui.
Dum superis par esse cupit, lentumque capistrum
Excutit indomiti more rebellis equi.
Hinc omnes regni sensu stimulamur acuto,
Odimus et dominas, suffugimusque manus.
Hinc furiosa rapit dominandi nostra libido
Pectora, naturis imperiosa suis.
image: s123
Ergo aliquis nostrum nulla tractabilis arte, [note: Rebelles et disciplinae impatientes eiciuntur.]
In mores pergat luxuriare malos.
Et disciplinae sacras exosus habenas,
Gaudeat indomita iam feriate rapi:
Protinus hunc rigido mandat lex claudere septo,
Et fera praestructis crura tenere seris
Nam male pugnacem qui se monitoribus offert,
Ac surda hortatus respuit aure pios,
Nec sua se patitur propter delicta notari,
Hoc de nulla super spes mihi frugis erit.
Hunc etiam iusti tandem censura Magistri,
Ceu putrem reliquo de grege pellet ovem.
Morigerasque olidis agnos seiunget ab hircis,
Qui legum excutiunt ore seroce lupos.
Ut cum triticeam cribro quassante farinam,
A paleis abeunt torrida farra suis.
Livida ne toti noceant contagia turbae,
Nequitia mores contemerante bonos.
Neu bonus infanda correptus peste malorum
Corruat, ipsorum participetque malum.
Nam velut occulto latitans in limine serpens,
Quisquis adit, saevo sauciat ore virum.
Sic, nisi provideat legum solertia, totum
Unius inficient tetra venena gregem.
Usque adeo admixtis syncerum fecibus omne,
Proh dolor, assuevit degenerare merum.
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod reverenter habent docti praecepta Magistri,
Officioque illum conveniente colunt
image: s124
Insuper et plectunt furiosa mente rebelles,
Et contra obsequiis dant sua dona piis.
Est aliquid fido morem gessisse Magistro:
Hinc fluit optati copia larga boni.
Hactenus et studii et morum vitaeque tenorem
Diximus in nostro qui solet ire choro,
Diximus et iusto laudatas ordine leges,
Quas animi Ulricus munera sancta dedit.
Sed nihili fuerint latarum foedera legum,
Ni quoque custodum sarta tegantur ope.
Sicut enim nullam producit Regula frugem,
Illam ni lignis applicet arte faber.
Sic nisi discipulum refrenet lege Magister,
Nullus, quem secum proferat, usus erit.
Sponte sua pauci virtutum rara sequuntur
Munia, pars maior deteriora colit.
Et quotus est qui recta colat probitatis amore?
Nec fugiat poenae crimina tetra metu? [note: Superattendentes Stipendio praepositi ab Ulrico Principe et quod eorum sit officium.]
Ergo iuventuti Dux VVirtembergidos orae,
Doctores voluit praeposuisse suae.
Munera qui fidi superattendentis obirent,
Et regerent nostrum more decente chorum.
In studia et vitam simul indagare clientum
Iussit, et officium sacra docendo sequi.
Cunctaque seu studii, seu purae commoda vitae
Augere, et quovis damna cavere modo, [note: Cuiusvis hebdomatae festo die Superattendentes, in Stipendio alternatim sacra enarrant.]
Hos quoque divina redimitos tempora lauro,
Artibus et voluit prominuisse sacris:
Ut pia divarum doceant praeludia rerum,
Et spargant vivi semina prima logi.
image: s125
Quaeque ministerio doctrina accommoda sacro,
Coetibus hanc soleant explicuisse suis.
Qualem Timotheo voluit proponere Paulus,
Qualem Cretaeo proposuitque Tito.
Aut Margaritae preciosa volumina sacrae,
Enarrent merita sedulitate locos.
Certius ut reliquum doctis imbuta iuventus,
Hisce Tyrociniis carpere possit iter.
Ne tamen immodici geminetur cura laboris,
Obruat aut nostrum lectio crebra chorum.
Haec quacumque Iovis feriata luce iuventam,
Otia dum fuerint, edocuisse licet.
O mihi iam centum vemant in carmina vires,
Ut possim tales enumerare viros.
(Ecquis enim digno laudaret nomine?) quotquot
Officium hoc humeris sustinere suis:
Acriter et nostrum studiis poliere Lycaeum,
Moribus et iuvenes excoluere bonis.
His quoque divinas debemus reddere grates
(Si modo grandiloqui sunt rata dicta sophi)
Quod te spectandum praeclaris dotibus ornant,
Et faciunt docti nomen habere viri.
Qualis erat PAV lus studiis imbutus et arte, [note: Paulus Constantinus Phrygio, Theologiae Doctor et professor, Ecclesiae Tubingensis pastor: Stipendii Superattendens.]
Nomen honoratum cui PHRYgionis erat.
Qui columem nostro fulcrumque decusque clienti,
Affuit et toti remus et aura scholae.
Quodque Tubingiacum cultu pietatis ovile,
Imbuit et vera relligione Dei.
Vir virtute gravis vir multo nomine clarus,
Seu doctum cupias cernere sive pium,
image: s126
Qualis ERHARDUS erat pietate fideque probatus [note: Erhardus Snepfius. Theologiae Doctor et professor, parochus Tubingensis Stipendii Superattendens.]
SNEPFIUS, ille tuus Suevia lata decor.
Snepfius aetheria doctor celeberrimus arte,
Viribus ingenii maximus ore gravis:
Eloquio cui nulla parem translapsa tulerunt,
Nec referent ullum postera secla parem.
At non doctrinae cultaeque encomia linguae,
Non vitam est animus commemorare piam,
Nam mihi labenti cum tempore verba deessent,
Materiae vires exuperante meas. [note: Leonhardus Fuchsius Medicus celeberrimus, Stipendii Superattendens.]
FUCHSIUS hic etiam superattendentis obivit
Munia, non cuivis suscipienda viro.
FUCHSIUS in medicis Paeon clarissimus hortis,
Cuius perpetuo tempore fama viget.
Alter apud Suevos Podalirius arte medendi,
Alter Teutoniis arte Galenus agris.
Notus abocciduis et Eois notus ab oris,
Notus ab occulto conspicuoque polo.
Cuius ego in laudem si tentem ducere carmen,
Ingenio maius nectere dicar opus.
Nunc superattendens studiorum flectit habenas, [note: Iacobus Herebrandus Theologiae Doctor, et eiusdem professor, modernus Stipendii Superattendens.]
Doctor HEREBRANDUS magnus in arte sacra.
Maximus ingenio sanctoque gravissimus ore:
Cui fides inprimis puraque vita placet.
Namque Dei metuens et servantissimus aequi,
Doctrinae sequitur consona facta suae:
Et quae condidicit quondam iuvenilibus annis
Edocet, et verbi gramine pascit oves.
Instruit et nostrum caelesti voce Lycaeum,
Mosaici monstrans abdita sensa libri.
image: s127
Unde per has nostras fama notissimus urbes,
Venturae laudem posteritatis habet.
Huic collega fuit divinae SNEPFIUS artis [note: Theodoricus Snepfius, Erhardi filius, Theologiae Doctor, Stipendii Superattendens nunc Ecclesiae Tubingensis pastor.]
Doctor, in hac nostra fama decusque schola.
Ille sui patris patriique vigoris imago,
Seu spectes artem, seu pietatis opus,
Nam dextre sacros edisserit ille libellos,
Foederis et prisci, foederis atque novi.
Solerterque scholam referens oracula vatum
Erudit, et multa laude professor ovat,
Cetera quid memorem praeclarae munera vitae.
Virtutesque animi splendidioris opes?
Omnia maioris deposcunt carmina venae,
Ingenioque volunt uberiore cani.
HUIUS in officium successit BRENTIUS, arte [note: Ioannes Brentius senioris filius. Theologiae Doctor et professor, nunc Stipendii Superattendens.]
Nobilis aetheria, nobilis ore sacro.
Brentius eximii proles veneranda parentis,
Quo numquam nostro maior in orbe fuit.
Huius inest animo patrii candoris imago,
Huius inest animo cum pietate fides.
Livor abest, dolis omnis abest stat pectore virtus,
Pectore stat vivi vivus amoris amor.
Atque haec est studiis virtutum gloria parta:
Quis ubi respondet cetera vita, sat est.
Namque sacris inhiat noctuque diuque libellis,
Et vigili partas mente recondit opes.
Suavisonoque camt Davidica carmina plectro,
Eximiae psaltes nostra per antra scholae.
Proh dolor Heroum soboles quam plurima noxa,
Esse solct patribus turba nefanda suis.
image: s128
Hi duo sed patrio celebres de nomine, vera
Notificant patriam nobilitate domum.
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod bene commitunt fragiles doctoribus annos,
Consilio pectus qui iuvenile regant.
Inque ministerium vitae studiique parati,
Excubias vigili mente salutis agant.
Artibus ut quondam sacris virtuteque coetus
Noster, in obsequium sit tibi Christe pium.
Atque tuos dapibus pascat caelestibus agnos,
Et faciat multo fenore dulce lucrum,
Intemerata simul doctrinae lumina sacrae,
In sera quondam posteritate micent. [note: Superattendentibus Magistri domus adiuncti.]
Ne tamen unius gravior custodia legum,
Cervicesve duum grande fatiget onus:
Addidit in socios Doctoribus ille Magistros,
Quos tutela penes praesidium foret.
Ecquis enim solus, quis paucorumue levatus,
Sub tantae, auxilio, pondera molis eat?
Quisue regat meritis tantum virtutibus agmen?
Aut sapiat quovis providus usque loco?
Sunt varii mores vario sub pectore: voto
Vivitur haud uno: velle cuique suum est.
Ipse vides (quod enim dubitem tibi visa referre?)
Servitium ut concors non alat una domus.
Quamlibet exiguum famulorum nutriat agmen,
Non omnes aequa lege gubernat herus.
Semper habet tetricus, quod possit rodere, livor:
Quod reprobus possit carpere, semper habet.
image: s129
Quare age qui tali vivis statione Magister,
Officii praesta munus ubique tui.
Usque licet toti nequeas placuisse catervae:
Qui sapit innumeris, moribus aptus erit.
Pectora syncero tracta iuvenilia corde,
Utque potes studium confer ubique pium.
Instrue doctrinis, iuvenes et moribus orna,
Corrige si qua malum crimen habere vides.
Quondam etiam misce sedato nubila vultu,
Et disciplinis impia facta preme.
Nam pueri recto moderamine gaudet amicus,
At mala qui numquam corrigit, hostis erit.
Et cui relligio est iuvenem submittere poenae,
Is nihil in toto pectore mentis habet.
Quae brevis emendat puerum censura perenni
Commoda venturae tempora frugis habet.
Utque tenor legum et vitae sine labibus iret, [note: Collega magistro domus additus.]
Iret et officium mitis alumne tuum.
Additus est alius nostri collega Magistro
Agminis, eximia vir pietate gravis.
Quem penes officio reliquam frenare cohortem,
Consonet ut legi vita modesta datae:
Et ferre auxilium si quando postulet usus,
Impiaque Aonii facta domare gregis.
Vos o felices vos terque quaterque beatos,
Vivitis in tali qui statione graves:
Quamlibet hic multum sit desudare necessum,
Improbus et pariat taedia multa labor.
Est aliquid curasse scholas, coluisse iuventam:
Est aliquid teneros erudiisse lares.
image: s130
Iste labor nullo est auri pensandus acervo,
Quem fert discipulis turba magistra suis. [note: Hieronym. Gerhardus, primus Magister domus nunc I. V. Doctor, et Principis Vvirtembergici Vicecancellarius.]
Praestitit hunc tanta quondam pietate laborem,
GERHARDUS mira dexteritate gravis:
Ut nihil hic quisquam merito desideret: omni
Nam studuit semper commodus esse loco.
Tum belle instituit vita studioque clientes,
Indolis hortator causaque faxque piae.
Hinc tot praestantes animo et pietate, virosque
Reddidit insignes moribus, arte, fide.
Hinc tota eduxit sparsos ditione ministros,
Christiadum sacri lumina magna chori.
Nunc etiam legum columen iurisque severi, [note: M. Iacobus Bruno collega D. Hieronymi cui postea in eodem munere successit D. Theodoricus Snepfius. Schola Tubingensis grassante lue Hirsovium translata. Anno 1542.]
Est Vvirtembergi gloria summa fori.
SNEPFIUS huic collega fuit BRUNOque Iacobus
Antea, praestantes arte, fideque viri.
Qui placidas artes nostrum, pro parte virili,
Coetum praeclaris edocuere modis.
Legibus, utque decet, iuvenes rexere tenellos,
Pumicibusque illos expoliore suis.
Tempore frendebat pestis violenta sub illo,
Lataque serpebat per loca, dira lues.
Iamque Tubingiacum contagia foeda Lycaeum
Traxerat, et clariam tabes agebat humum.
Excipit hospitio iactatas peste Camenas,
Hirsovium et multa dexteritate levat.
Tectaque quae iures superare Heliconia tempe
Praebuit, et larga singula quaeque manu.
Donec abinfesta iam rursum tabe veneni,
Neccaricae repetunt tecta beata scholae.
image: s131
Cepit et HILBRANDUS nostri moderamina coetus, [note: D. Ioannes Hiltebrandus schole Tubingensis profefsor, domus Magister: postmodum contubernii Rector.]
Moribus Aonios instituitque lares.
Eximia probitate senex, Phoebique sacerdos,
Artibus et linguis, ingenioque potens.
Cuius ubi Cygni referebant tempora plumas,
Canicie nigras insiciente comas:
Bursa iugum domino tandem submisit eidem,
Rectoremque fuit devenerata suum. [note: Martinus Frechtius, Theologiae Licentiatus, et professor Tubingensis: Magister domus.]
FRECHTIUS huic etiam MARTINUS praefuit aedi,
Frechtius ingenui duxque paterque gregis.
Quem patre Christophorus nuper moriente recepit,
Et voluit coetus frena tenere sui.
Quod pariter docta cuitissimus arte valebat,
Vitaque non ullo crimine turpis erat.
Nam lepidi mores et gratia fronte benigna
Fulgebat, placido stabat in ore decor.
Utque eius nivei variabant tempora cani,
Sic quoque syncero pectore candor erat.
Aptior hinc nostri sumpsit moderamina coetus:
Blandus enim et pronae dexteritatis erat.
Lenis erat, facilisque reo veniamque petenti
Inque graves poenas pectore lentus erat.
Plus valet interdum placidi cultura Magistri,
Quam stricti iuris tetricus ille rigor.
SNEPFIUS his etiam sub eodem munere consors [note: Horum collega fuit D. Theodoricus Snepfius: postmodum Superattendens.]
Adfuit, officio suppetiasque tulit:
Erudiendo suos vera pietate tribules,
Artibus ingenuos expoliendo lares.
Unde salutaris doctorum concio surgat,
Christidos informans cum pietate gregem.
image: s132
LIEBLERUS Physica vir praeclarissimus arte, [note: M. Georgius Lieblerus scholae Physicus, Magister domus. Nunc Scholarcha cum nostrae Academiae, tum passim gymnasiorum in Ducatu Vvirtembergensi.]
Hic quoque Rectoris mite subivit onus.
Et sibi commissos multa pietate clientes
Instituens, sanctum tendere iussit iter.
Imbuit et Sophiae mir anda indagine doctis
Artibus, obscuros exposuitque libros.
Unde viros etiam sublimi nomine claros
Eduxit, patrii grandia fulcra soli.
Nunc quoque Gymnasii lentas moderatur habenas,
Publicus inque scholae rure professor arat.
Cultaque naturae renovat sementibus arva,
Ante Stagiraei vomere versa senis.
Gymnasiumque regit multa virtute scholarcha,
Et nostri tempe cetera visit agri.
Ut suus Aemoniis sit cuncta per oppida Musis,
Perque omnes vicos conciliatus honor. [note: Collegae M. Iacob. Dachtlerus, nunc sancte lingue professor: Postea D. Sam. Brothagius.]
Collegas habuit in eodem munere claros,
DACHTLERUMque pium, BROTHAGIUMque pium.
Ambo pares animis, celebres virtutibus ambo,
Caelicolum timidi, relligione graves.
Ex quibus ille fuit Biberaci pastor ovilis
Postea, cui caeli pabula sacra dedit.
Nunc etiam sanctae pandit commercia lingua, [note: Academia Tubingensis ob pestem grassantem, Calvam translata est. Anno 1554.]
Et Syrios culto nos decet ore modos.
Unde iuventuti per Hebraeos area campos
Lata patet, Mosis quo bene vertat agros.
Tempore lethiferae contagia pestis in illo.
Rursum Neccaricos corripuere focos.
Tum quoque Musarum coetus migrare coactus,
Venit in hospitium CALVA vetusta tuum.
image: s133
Sed melior tandem patriam sors respicit oram, [note: M. Samuel Haylandus, tertius D. Liebleri collega: nunc Ethices professor, et modernus in stipendio Magister domus.]
Moxque suos repetit, Musica turba lares.
Interea HAYLANDUS divinis dotibus auctus,
Proximus officii munera digna capit,
Tertius et nostri fidus collega Magistro
Culminis, admovit non dubitanter opem.
Informans teneras raris virtutibus aures,
Quosque docet mores Ethica culta sacros.
Nunc quoque subiectum studiis tutatur alumnum,
Et commissa domus frena Magister habet.
Quodque prius gemini vix sustinuere tribuni,
Solus is in tantoiam grege munus obit.
Munere bis septem quo iam bene fungitur annos,
Iniusti vindex, innocuique pater.
O ego si laudem, quantam pietate meretur,
Exiguo coner commemorare stylo:
Haec mea, vix numeris levioribus apta Camena,
Materiae summo pondere victa gemet.
Tam verae pietatis amans metuensque Tonantis,
HAYLANDUS vacuum crimine pectus habet.
Instruit et nostrum cana probitate Lycaeum,
Dum vitae et morum sancta statuta docet.
Pulpita doctorum quem demirantur, et audent
Iam non postremos inter habere viros. [note: Academia Tubingensis ob pestem invalescentem, Esslingam commigravit Anno 1566.]
Nuper et hoc pestis contagia dira Magistro,
Invasere scholam docta Tubinga tuam.
Inclitus Esslingae propria quam sede senatus
Cepit, et hospitii iura beata dedit.
Officiis fovitque suis, annoque peracto,
In patriam haud aequa mente redire tulit.
image: s134
Ergo his ornavit Stipendia clara Magistris,
Vvirtembergiacae cura salusque plagae.
Quos ego si meritis vellem celebrare Camenis,
Exuperet nostrum grande volumen opus.
Tam gravibus pollent illi virtutibus omnes,
Qui flectunt nostri mollia frena chori.
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Tantorum numero quod abundant illa virorum,
Qui formant animos instituuntque rudes:
Moribus exornant, studiique vigoribus augent.
Et faciunt doctis lumen adesse viris.
Auxilio quorum nostrae vox diva salutis
Floreat, aeternos intemerata dies:
Coetibus et passim iam Vvirtembergidos orae
Integra, non ulla labe nefanda sonet. [note: Ratio victus in Stipendio.]
Nunc etiam largi rationes edere victus
Restat, et appositas commemorare dapes.
Hic etenim summam Princeps virtute meretur
Laudem, quod lautos expedit ille cibos.
Magnificaque suis largitur pabula dextra,
Qualia non omnis pabula coetus habet.
Namque datur ventri satur ando dapsilis esca,
Esca sapore nitens deliciosa suo.
Lautaque non pariunt ori fastidia docto
Fercula, nil mistum felle catinus habet,
Copia frumenti, mactatae copia carnis,
Copia pomorum, copia lactis adest.
Quaeque famem sedant epulae praebentur edules,
Et recreant plenam fercula terna cutem.
image: s135
Vixque parem redimunt argenti fenore mensam,
Aere suo quotquos nostra Lycaea colunt.
Tanta Ducis nostri fert munificentia secum
Commoda, quae studiis exhibet ille sacris. [note: Stipendii procurator, eiusque officium.]
Principio Oeconomus nummis oneratus et auro,
Instruit immensa fertilitate penum.
Omnia donatis coemens obsonia nummis,
Quicquid et in pleno cernitur esse foro.
Debita quo nostris haud ulla alimonia desit
Tempore, neu careat serior hora cibis.
Ac velut exemplum solers formica laboris,
Congerit aestivo multa alimenta die:
Nefames hybernae vexet sub tempore brumae,
Et victum nivibus condita terra neget.
Sic quoque dispiciat, quae dispexisse necessum:
Condus et hinc apto tempore quaeque paret.
Cum pretio constat fecunda annona minori,
Ne sit difficili post redimenda loco.
Connotet acceptum simul expensumque tabellis,
Cunctaque sollicitis computet articulis.
Providus et cauta sub lege diaria condat,
Atque abacum Samiis calculet arte notis.
Ut bene suscepti rationem muneris edat,
Cum praeterlapsi temporis hora petet. [note: Georgius Balinger Oeconomus Stipendii.]
Illa BALINGERUS iam quinis munia lustris
Expedit, haud cuivis expedienda viro.
Sedulus officio nondumque senilibus annis
Fessus, in hac fidus dum statione manet.
Insigni pietate senex, virtutibus acer:
Et cui praecipue cum fide candor inest.
image: s136
Additus huic etiam famulorum turba sequentum, [note: Famuli et officiales in Stipendio.]
Turba ministeriis officiosa suis.
Quae simul Oeconomum servet, iussosque labores
Acriter, obsequio non renuente, ferat.
Quaeque illi dominus facienda negotia mandat,
(Utque nihil mandet) cuncta decenter agat.
Sive sequatur herum coementem obsonia sparsim,
Sive domus teneat limina pura suae.
Alter enim mensas ut mappis instruat, alter
Pocula per mensas ordine plena locet:
Alter ut instructo praedulcia fercula mensae
Inferat a lixa dante, minister adest.
Omnibus hic largi praebentur pabula victus,
Et sua mercedis praemia quemque manent. [note: Pincerna.]
Est etiam pincerna datus, qui vina ministret,
Et curam cellae convenienter agat.
Proferat et Bacchum generoso e palmite natum.
Et sundat plenis vina salerna cadis.
Qualia Neccaricis manant e vitibus, agri
Qualia Campani vinea nulla tulit.
Vina sacram cerebri non evertentia sedem, [note: Diurnum vini dimensum quod Stipendiariis singulis, pro cuiusque dignitate et gradu exhibitur,]
Vina coronatis nil nocitura comis.
Integra debetur vigili mensura Magistro:
Sufficiet reliquo dimidiata gregi:
Quaeque sitis possit rabiem sedare diurnam,
Ingenii vires restituente mero.
Cantharus excipiet vinum cuiusque bibendum,
Sive capit cenam, prandia sive capit.
At reliquum condus piccata in vasa reponet,
Nec sinet incauto disperiisse modo.
image: s137
Est etiam, munus qui praestet lixa coquendi, [note: stipendii coquus.]
Atque culinari praeparet arte dapes.
Fercula praescriptis mature condiat horis,
Ne pariant longae taedia longa morae.
Quasque dabit carnes, quaeque illa obsonia promus,
Omnia sollicita dexteritate coquat.
Haec in frustra secet, verubus suffigat et illa,
Supposito pernas torreat igne rubras,
Non cruda apponat, non elixata maligne:
Unde eat ingenuis nausea multa labris.
Est quoque panificis qui munia sustinet acer. [note: Pistor]
Et curam Cumerae splendidioris agit.
Decutit et tenuem cribro incernente farinam,
Nudus et in furno pinsita farra coquit.
Postmodo quae plenis ad prandia larga canistris
Expedit, ut nullo decidat esca loco,
Si iuvenum reparent Cerealia dona labores,
Dona laboriferis contribuenda viris.
Usque adeo nostrae Dux VVirtembergicus aedi
Cuncta dedit, larga munera danda manu.
Ut nihil ingenuo studiorum deesset alumno:
Quantumvis nimias res ea poscat opes.
Adde quod et portae custos adhibetur, ut antro [note: Portitor.]
Abditus observet limina prima domus.
Pervigil et fultos emuniat obice postes,
Semper et obliquas excubet ante fores:
Ne cuivis liceat Musarum invadere tecta.
Aut studia Aonii praepediisse chori.
Comprimis teneat clausae munimina porta,
Hic ubi prandenti carpitur ore cibus:
image: s138
Imminet aut cenam sumendi tardior hora,
Seraque brumalis tempora noctis eunt.
Ergo Tubingiacistipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod studiis alimenta sacris victumque ministrant.
Perspiciuntque animis optima quaeque piis.
Et nullis parcunt ad alendas sumptibus artes,
Surgat ut hinc summo gloria summa Deo. [note: Cura aegrotantium.]
SI quoque pallenti squalebunt corpora morbo,
Aeger et in tremulo pectore languor erit:
Nostra domus docto vigilem medicamine curam
Afferet, in partes officiosa suas.
Membraque componet tepidus imbellia lectis,
Aegraque conditis fulciet ora cibis.
Nec deerit medica clarissimus arte Machaon,
Pharmaca qui docta misceat uda manu:
Ut servet, servare datam natura per artem
Quos sinit, et prompta vulnera sanet ope. [note: Ioannes Viscerus Medicinae Doctor ac professor: Stipendii Medicus.]
Qualis Paeonia Viscerus in arte medendi
Eminet, eximia vir pietate gravis.
Vir multis aliis unus praestantior, acri
Praeditus ingenio, strenuitate potens,
Corporibus tollens dextra felice dolores,
Si modo non valeat plus gravis arte dolor.
Hunc quoque praestantem Podalirion ore manuque
Adserat, ut vivat tempora longa, Deus:
Pellat et humano violentos corpore morbos,
Et medicam longa fulciat arte scholam. [note: Pecunia sex florenorum, quae singulis Stipendiariis annuatim confertur. et quovis trimestri per Oeconomum distribuitur.]
Adde quod et nummum datur hic indebita merces
Omnibus, hac vitam quotquot in aede colunt.
image: s139
Fiscus enim largas aperit cum pondere gazas:
Maiestas adeo comis ubique Ducis,
Datque didrachmorum cuivis quocumque trimestri
Bis tria, mercandis grandia dona libris
Nonne satis fuerat lautae convivia mensae
Praebere, et sapidos exhibuisse cibos?
Aut praeceptorum doctam fovisse cohortem,
Qui tenerum poliant arte fideque gregem?
Sed nihil officii divinus praeterit Heros:
Quin studiis meritas undique praestet opes.
Et quamvis nonista forent his commoda tectis,
Quasque ossert studiis Teccius alter opes:
Ipsa tamen structura domus sine fenore nostris
Concessa, ingeniis addere possit opem.
Aspicis interdum quantum relevemur ab aurae
Murmure, quam strepitu praetereuntis aquae:
Turbaque Musarum quantum coluisse recessus
Gaudeat, et Dryadum Naiadumque chorus.
At nobis etiam vivos imitantia lucos
Sunt tempe Aonii fonte rigata lacus:
Quae Monachis olim Princeps Eberhardus obesis
Condidit, illustri conspicienda situ.
Vestibulum ante ipsum primoque in limine, vernis [note: Domus et novi aedificii descriptio.]
Consitus est hortus puniceisque rosis.
Hic virent variis operosae cultibus herbae,
Et cenam verno tempore praestat olus.
Illum lignorum circa, ceu moenia, claudit
Alta strues, venti flamina saeva vetans.
Intus ubi ingressus fueris laqueata videre est [note: Circuitus in stipendio.]
Atria, quadrato conspicienda situ
image: s140
Hac circum Monachi volitantia vela tulerunt,
Thuribulumque halans, arboreasque cruces.
Quaeque alia insani sunt instrumenta Papismi,
Heu nimium raso fabula grata choro. [note: Puteus.]
In medio puteus sublimi culmine tectus,
Iugis aquae, viridi cespite marmor alit.
Urnaque stridenti durum religata catenae,
Haurit aquam, celeri circum agitata rota. [note: Magnum Hybernaculum.]
Non procul hybernum est spatio conclave capaci,
Murmure quod tenui nubilus Auster adit.
Hic ubi fagineae longo stant ordine mensae,
Sustinet et pictam fulta columna domum.
Ferratisque ardet binis fornacibus ignis,
Tempore cum gelido bruma recurrit iners.
Eius ad occiduas et Eoas tenditur oras,
Sesquicentenos area longa pedes.
Hic collecta frui mensis dapibusque iuventa
Assolet aestivum Sole tenente diem:
Aut operam hyberno sacris dare tempore Musis,
Atque exercitiis advigilare piis.
Angulus, ortivum propius qui tendit ad axem,
Sublimi mensam sede supernus habet.
Unde, velut specula, coetus moderator, ab alta,
Inspicit in mores noster alumne tuos. [note: Effigies Ducis Eberhardi Barbati, lapidi insculpta.]
Quaeque nitent illic caelata toreumata saxo,
Effigiem monstrant Dux Eberharde tuam,
Qui nostras olim fundasti divite sedes
Ubertate manus, redditibusque tuis. [note: Vinea ad ripam Necari.]
Proxima vitifero frondescit vinea colle,
Et gemmas viridi cortice palmes agit
image: s141
Alluit hanc tumidus vicino limite Nicer,
Lataque caeruleo vortice prata rigat,
Est etiam grato redolens nidore culina
Addita, et Aetnaeo lucidus igne focus.
Qua domus Hesperias Augustinensis ad oras
Prospicit antiquo culmine visa diu.
Ascensu erectae superanti limina scalae,
Pergula per dubias cernitur ampla vias.
Multaque praefixis utrinque cubilia claustris
Munita aonio sunt habitanda choro.
Undique gypsatis alboque colore superbis.
Grandia parietibus carmina picta nitent.
Quae facienda docent iuvenem et fugienda vicissim
Omnis ut hinc vitae stet sine labe tenor.
Qualiter et prisci tabulas pendere Lacones,
Quis fidei servos commonuere suos.
Angulus Eoo est propior medioque diei:
Tablinum hoc summus Ludimagister habet,
Coniunctumque haeret lychno radiante cubile,
Areaque haud elegis praetereunda meis.
Pars quoque sublimis celso contermina tecto,
Porticibus fulget continuata tribus.
Utrinque apparent camerae: multumque vetustae
Accessit domui, qui soret ampla magis:
Cresceret et magna iuvenum crescente caterva,
Quae cupit Aonidum splendida castra sequi.
Parte sub adversa, Boreum quae vergit ad axem, [note: Novum Stipendium.]
Alta recensque domus sidera celsa petit.
Dux hanc CHRISTOPHORUS Musarum verus amator,
Sumptibus extruxit muneribusque suis.
image: s142
Cum storenorum sex milia promptus, et ultra.
Expendit facili largifluaque manu.
Foeda hic votivi steterant alt aria templi
Antea, fictilibus turpe dicata Diis.
Illis sed versis altoque a culmine ruptis,
Magnisicam artisices hic statuere domum.
Solaque adhuc veteris superant penetralia fani
Desuper Hebraicis affabre picta notis
Hic ubi conscendunt cathedram quandoque Magistri,
Enarrantque sacros voce sonante libros.
Quaeque nitent supra laqueatum sept a lacunar,
Dant iuvenum cellas, dant hypocausta choro.
Ampla pavimenta illic et longa patescunt,
Sedibus auratis aequiparanda Ducum.
Fulera columnarum vivos imitantia lucos,
Taenariaeque nitent fulgidulaeque trabes.
Celsior incrustata simul conclavia sedes
Continet, et clario limina digna Deo.
Tecta superductus praesentem circulus horam
Indicat, et streperis pulsibus aera sonant.
Ac, ne consecter merita nunc omnia laude,
Artisici lucent singula quaeque manu
I nunc et phariae laudamir acula turris,
Et quas pyramides barbare Memphis habet
Cares ad astra vehant Mausoli nobile bustum:
Ac Triviae iactet plebs Ephesina focos.
Marmoreis Salomon trabibus suffulciat aulam.
Phidiacae perstet Iupiter artis opus.
At VVirtembergo cedat labor omnis honori,
Qui sacrat Aonio talia templa choro.
image: s143
Talia qui sanctis fecisse palatia Musis,
Dicetur memori tempus in omne die.
SUNT quoque praepositis Superattendentibus amplae [note: Domus Superattendentum Stipendio contiguae.]
Adiunctae, nostro principe dante, domus:
Quas illis socia totas cum coniuge, iunctis
Cum laribusque suis incoluisse licet,
Tam propensa Ducis semper clementianostri
Extat in hos, sumptu nil remorante, viros.
Ergo Tubingia: i Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astraplagae?
Quod tanto splendore nitent extructa, fuisque
Indigenis praestant commoda mille viris.
Commoda quae iuvenes animos recreantque foventque
Commoda tractandis officiosa libris.
Et quis non summis nostros Heroibus aequet,
Carmine Tecciacos conveniente Duces?
Quod tam profusa fecerunt munera dextra,
In studia atque artes noster alumne tuas.
Seu videas multo conductos aere Magistros,
Qui formant mores, ingeniumque colunt.
Sive cibos, lauto quos condit aromate lixa,
Quaeque tuam pellunt optima vina sitim:
Seu quoque magnisici cernas fulgentia tecti
Limina, quaeque illic atria culta nitent.
NE tamen hosce Ducem frustra profundere sumptus, [note: Docti et praeclari viri, qui ex hoc collegio, velut equo Troiano, prodierunt.]
Quisquis es, et nihilum frugis habere putes.
Aspice clarorum pompam numerumque virorum,
Quos domus haec almi protulit alma Ducis.
Tot namque eduxit sacri praestantia coetus
Lumina, quot longo fas memorare libro.
image: s144
Quorum ego si titulos et nomina nuda referrem,
Iliadem caeptum mox superabit opus.
Usque adeo multos domus haec pro duxit in auras.
Patria doctores praepositosque tuos. [note: Iacobus Andraee Theologiae Doctor scholae Tubingensis Cancellarius. et Ecclesiae Praepositus.]
Qualis IACOBUS divina maximus arte
Heros ANDRAEE pectore et ore potens.
Doctorum columen, fulcrum lumenque virorum:
Quem schola Praepositum nostra ait esse suum
Illa Panomphaei resonans tuba numinis illa
Anchora salvifici dogmatis, aura, rates.
Illa Papistarum, tristis quos tactat Erynnis,
Et Latii e caelo missa ruina Papa.
Quem si promerita vellem celebrare camena,
Ac tenui saltem commemor are stylo:
Aut male Sisyphium dicar transvolvere saxum,
Quamve queat fieri, nectere maius opus.
Hunc modo Christe mihi longos tueare per annos,
Pascere quo verbo possit ovile tuo. [note: Tres Bidenbacchii, viri clarissimi.]
NON minor est illo BIDEbaccha a stirpe propago,
Aureolis ramis laeta virensque tribus:
Qui bene fraterno coniuncti sanguino nostro
Auxilium praestant consiliumque Duci. [note: Eberhardus Theologiae Doctor, Abbas Bebenhusensis.]
Qualis adest sacris EBERHARDUS in artibus Heros
Inclitus, Abbatem quem Bebenhusa colit:
Pastoremque suum praecepcoremque iuventae,
Poplite succiduo iam reverenter habet.
Hic te Christe docet vera piet ate timeri,
Teque sub antiqua relligione coli. [note: VVilhelmus Theologus]
Par illi VVILHELMUS adest virtute fideque
Nec minor arte sacra, nec pietate minor.
image: s145
Ambo doctores et sancti slaminis ambo [note: Doctor. Ecclesiae Stutgardianae pastor.]
Conservi, et prisca relligione pares:
O VVILHELME decus patriae, Stutgardia felix
Quem colit, et miro semper amore fovet.
Quo pastore soni caelestis pabula mandit,
Inscia non olim qualia carpsit ovis.
Acre tibi ingenium, tibi lingua diserta, tibi oris
Gratia, nec versus vena maligna tui. [note: M. Balthasarus concionator aulicus]
Tertius et frater, verae pietatis imago,
BALTHASARUS nobis non reticendus erit.
Eximia pietate gravis, studioque sacrato,
Arbibus et linguis ingenioque potens.
Fronte lepor, sedet ore fules, stat pectore candor,
Stat Pitho in cultis devener anda labris.
Hunc quoque praeconem superum, Ducis aula veretur,
Illius et cupida percipit aure sonos.
O vos felices, quos ornant tanta, libellos,
Nomina, clarorum nomina magna virum,
Scilicet est felix, titulos quae pagina tales
Iactat, et hos nudos enumer are potest.
Quid loquar Abbatem Lorchi te clare GEORGI [note: M. GEorgius Udal Abbas Laureacensis]
UDAL, in aetherios officiose libros?
Qui pius antistes sacrata vivis in aede,
Ante alios unus dignus honore coli. [note: M. Ioannes Magirus Abbas Maulbronnensis.]
Quid te Maulbronnae flectis qui frena MAGIRE,
Hic loquar, illustri vir pietate nitens?
Caelesti pascis qui voce fideliter agnos,
Instruis et tenerum more fide que gregem. [note: M. Heinricus Rentz Abbas ad S. Georg.]
Quid te commemorem pastorum maxime RENZI,
Vir virtute potens, arte fideque potens?
image: s146
Quem claustra Abbatem cepere Georgica nuper,
Patrnoumque colunt docta Lycaea suum.
Vos quoque foverunt nostri collegia tecti
Inclita, praeclaris conspicienda viris.
Vestra sed exponet nostrum praeconia carmen,
Abbatum numerus cum referendus erit.
VVILDIUS hoc etiam de coetu prodiit acer, [note: M. Casparus Vvild iureconsultus, Duci VVirtemberg. a consiliis.]
Ille nitor legum, iuris et ille vigor.
VVILDIUS (antiphr asis fors illi nomina fecit)
Candidus ingenio, candidus ore pio:
Inclitus, et multa virtutum laude politus,
Seu doctum cupias cernere, sive probum.
Hic quoque Tecciacam probe consiliarius aulam [note: Conradus Vvolff Plazius Theologiae Doctor, pastor Ecclesiae Biberacensis.]
Adserit, et sulcrum curia magna tuum est.
PLAZIUS hic etiam doctrinae semina sacrae
Imbibit, et magnas aetheris hausit opes.
PLAZIUS ingenio et diva clarissimus arte:
Doctorem civis quem Biberacus habet.
Verbaque divini pandentem dogmatis audit,
Atque evertentem som nia vana Papae.
Quasque sonat Missas Monachorum turba, rudique
Non intellectas quas canit ore preces.
Quid moror? innumeros latissima Suevia iactat,
Barthole doctores atque Galene tuos. [note: Ioan. Suarzius, Medicinae Doctor, Principis Vvirtembergensis Archiatrus.]
Clara Tubingiaci quos haec Stipendia tecti
Fovere, et studiis instituere sacris.
Qualis Apollineis vir praestantissimus herbis
SVARZIUS, et medicomunere Paeon erat.
Ille Ducis nostri dextra felice Machaon,
Cui potuit medicas applicuisse manus.
image: s147
Membra ubi tabisicum traxerunt aegra dolorem,
Aut aliquis maesto corpore languor erat. [note: M. Georgius Liebler Physicus. M. Samuel Hayland Ethicus.]
Diximus ante tuum LIEBLER celeberrime nomen,
HAYLANDE et nomen diximus ante tuum.
Vestra sed hic etiam celebrari nomina poscunt,
Eximiumque decus, quo memorantur, habent.
Nam quos nostra domus primaevis fovit ab annis,
Huic vos assiduo tempore fertis opem.
Vestraque pro meritis non vilia redditis amplis
Praemia, nutricem dirigitisque piam.
Ac velut exemplum rostrata ciconia grati
Pectoris, annosum sublevat alma patrem.
Imbellemque huneris gestat, nutritque vicissim,
Nec sinit infirmum tabe perire senem.
Haud secus et matrem teneros quae nutriit annos,
Vos quoque nunc vestra rite levatis ope.
Iamque senescenti labefacti corpore mundi,
Auxilium rebus consiliumque datis.
Dum simul et nostri doctis collegia tecti
Artibus, ingenua percolitisque fide.
Et regere et laxas animorum nostis habenas
Mittere, quamque decet ferre, tulistis opem.
Quippe decus magnum benefactis reddere grates:
At meritam officiis turpe negare vicem.
Nec tepraetereo legum iurisque perite, [note: M. Christophorus Stahel Iureconsultus.]
Egregia celebris dexteritate STAHEL.
Cuius inest ori cultae facundia linguae,
Qua prior in nostro non fuit ulla fore.
Cuius inest animo virtus, pietasque fidesque,
Qua gaudes trepidis utilis esse reis.
image: s148
Non ego, si centum resonarent ora palato,
Persequar, baec, omnes, quos dedit alta domus. [note: Omnes fere pastores et Superattendentes tam generales quam speciales, item qui Ludimagistri in Ducatu Vvirtembergico ex hoc coetu prodeunt.]
Tam floret passim gravium numerosa virorum
Artibus, in nostro, turba polita choro.
Adde quod hinc omnis pastorum turba sacrorum
Prodit, in obsequium dedita Christe tuum:
Quos Vvirtembergus nunc undique civis honorat,
Doctoresque vocat presbyterosque suos.
Sive habitant pagos, seu latis oppida muris
Cincta, Decanatus quosque fatigat onus.
Et quotquot lados praesignes arte Magistri,
(Excipio paucos) nostraper arva regunt:
Omnes in nostro studiorum munera coetu,
Doctrinamque sacri condidicere soni.
Unde est unanimis nostris concordia templis,
Quae leviter numquam schismata nata secant.
Nullam etenim sentit graviorem Ecclesia pestem,
Dissona pastoris quam documenta sui.
Quid multis? aliae longinquis dissitae in oris, [note: Pastor Ecclesiae Labacensis in Carnia, nuper e Stipendio petitus et dimissus est.]
Stipendii gentes experiuntur opem.
Sentit opem sacra dit atum voce LABACUM,
Istria sentit opem, Carnia sentit opem.
Carnia quam vivi pascunt caelestia Christi
pabula, propitii numine dante DEI.
Quae quia nunc longo pastorem tempore doctum,
Atque Evangelii quaerit anhela sonum:
Clara Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Illi adiutrices exhibuere manus.
Praeconemque Dei sanctis misere Magistrum
Civibus, excultum moribus, arte, fide.
image: s149
Moribus ingenuum comptis, probitateque canum,
Artibus insignem, relligione gravem.
Illis ut magni pandat mysteria caeli, [note: Duo Diaconi Ecclesiae Augustanae nuper e Stipendio mutuati.]
Imbuat et populum cultu et amore DEI.
Vindelicis etiam dives AUGUSTA sub oris:
Vinda ubi praecipiti suscipit amne Licum:
Sentit opem nostri ter felicissima coetus,
Dum binos audit pangere sacra viros:
Eximia probitate graves, atque arte politos,
Linguarum cultos fortibus orasonis.
Antea quos nostrum vera pietate Lycaeum
Imbuit, et clarum nomen habere dedit.
Quid loquar utfelix BRUNONIS vicus et urbes [note: Sex Magistri recens admodum in Ducatum Brunsvicensem ablegati.]
Finitimae haud nostra destituantur ope?
Nuper enim senos pietate fideque Magistros,
Artibus et sancta relligione graves,
Accepere sacros templique scholaeque Magistros,
Ut verum doceant ire salutis iter.
Nam simul acillis verbi lux vera refulsit,
Christus et in vivo repperit orbe locum:
IULIUS (o quantum decus, o quae gloria nostri
Temporis? o splendor Teutonis ora tuus) [note: Illustrissimus Princeps ac Dominus, Dn. Iulius, Dux Brunsvicensis et Luneburg. doctrinam religionia a Pontificiis errori-]
IULIVs antiquo proavorum sanguine crstus,
Dux BRUNSVIGA tuus, LUNICABURGA tuus:
Pontificum larvis cultu absurdoque remotis,
Instaurat priscae relligionis opus:
Voce IACOBe tua nostri pars prima Lycaei
ANDRAEE, atque animi dexteritate tui.
Hinc Evangelii proponi dogmata curat,
Immittique agris semina pura suis.
image: s150
Semina non lolio, non lappa mista tenaci,
Semina sectarum non labefacta dolis.
Omagnum pietate Ducem, virtute decorum,
Conspicuum factis, ingenioque sacrum:
Ludicra qui stolidi temnens deliria mundi,
Quasque mare et tellus arida condit opes:
Solius inquirit caelestia munera Christi,
Munera Erythraeo divitiora sinu.
O mihi si detur meritas depromere laudes,
Ilias incepto non erit una satis.
Tu modo Christe mihi longos tueare per annos
Iulium, ut aetherium protegat ille sonum.
Unde tuum toto nomen florescat in orbe,
Sitque plaga auspicii nescia nulla tui.
Ergo Tubingiaci Stipendia clara Lycaei,
Quis non aetheriae tollat ad astra plagae?
Quod tantos edunt in lucem Heroas, et illos
Artibus excultos vivificaque fide.
Nam velut armatos Troiae sub moenibus altis,
Mille viros quondam parturiebat equus.
Sic quoque stipatas doctorum mille catervas
Fundunt ad Nicri proxima tecta vadum:
Officio quorum perstat Respublica sospes,
Divaque ceu trabibus limina fulta rigent.
O seclum felix omnique beatius aevo,
Quo florent artes et pietatis amor.
Quo velut e tenebris longa rubigine laesae
Antea, sub lucem iam rediere Deae.
Linguarumque decus toto splendescit in orbe,
Et Sophia hinc merces pandit ubique suas.
image: s151
Comprimis puraeverbum caeleste salutis,
In toto fulgens explicat orbe iubar.
SALVE Pieridum salve gratissima sedes,
Salve linguarum Christiadumque domus:
Quae tantam iuvenum colis enutrisque catervam,
Perque artes animos exeruisse facis.
Ut sacra praecones patriis oracla sub oris,
Fecibus haud ullis contemerata sonent.
Unde fides merita celebretur caelica laude,
Terraque sit veri nescia nulla DEI.
Eia age perpetuo florescat tempore sospes,
O domus, o Christi Pieridumque nemus.
Nuliaque tam sanctis metuenda pericula tectis
Eveniant, belli nulla, nec ulla famis.
Vos quoque felices, caeli quos regia manes
Continet, aeternum clara per astra decus:
Christophore atque Ulrice pater, terrestria quondam
Numina, iam vivum numen uterque poli:
Vos quoque gratisono memorabunt ore nepotes,
Et laudes vestras fama loquetur anus.
Sacra quod haec tanto fundastis limina sumptu,
Et larga faciles amplificastis ope.
Legibus ornastis praeceptorumque cohorte,
Acriter ut studii progrederetur opus:
Inque suo starent artes pietatis honore,
Cumque sacra pergat relligione fides.
Pro quibus officiis dignas persolvere grates,
Gaudet in aetheria prosperitate Deus.
Quo cum felices aeternum degetis aevum,
Quo cum siderea nunc datur arce frui.
image: s152
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER QUARTUS. MONASTERIA DUCATUS Vvirtembergici.
IAM mea contigerant optatum carbasa littus,
Fessaque tranquillam puppis habebat humum:
Cum subito ventis agitatur in alta phaselus
Aequora, per longas arte vebendus aquas.
Nam mihi coenobiis fundata Lycaea sub almis
Inclita, sunt elego concelebranda pede:
Dux quae Christophorus, patriae rectorque paterque,
Instituit vera nostra per arva fide.
O mihi quam vastum perarandum versibus aequor?
quam patet in laudes area lata meas?
Et quis Christophori virtutes Principis omnes,
Magnanimumque decus, quo decet, oreferat?
Et quis coenobiis collegia structa sub amplis,
Vvirtembergiacas sat memoretue scholas?
Limina quae Christi, sanctique palatia flatus,
(Non idolorum) vivaque templa DEI.
Christe tuo rursum praesta candore vigorem,
Viribus et vires adde benigne tuas:
image: s153
Ut mihi Maeonio fas sit consurgere versu,
Claraque Teutonii condere facta Ducis.
Sic tua decantet totus praeconia mundus,
Atque animo morem non renuente gerat.
POSTQUAM relligio multos neglecta per annos,
Antea Romani fraudeque laesa Papae:
Voce Luthere tua toti illucescere mundo
Coepit, et in terrris expiicuisse iubar.
Foedaque traxerunt Thomae documenta ruinam,
Et vetus in nulla laude magister erat,
Nullus et ad statuas posthac concursus inanes,
Missaque lethali vulnere caesa fuit.
Caelibis et vitae caecum scelus omne retectum,
Iurataeque ruit virginitatis honor,
Non tulit hanc speciem furiata mente profundi
Rex Erebi, invidia bellipotente ferus:
Assidue meditans lapsum instaurare Papismum,
Inque Siyga humanum praecipit are genus.
Necmora Centimanus Christo nova bella tyrannus,
Urbe Tridentina fulminaque atraparat:
Conciliumque legit rasaeque unctaeque cohortis, [note: Concilium Tridentinum sub Interim, in Ecclesias Christi Papatum, reducit.]
Mitratosque vocat Cardineosque patres
Qui caute reparent Romanae fraudis honores,
Et Latiae firment impiet atis opus.
Addit et ambiguum verbo sacrique cothurnum,
Anceps ut toto langueat orbe fides.
Cumque sacrum nequeat telluri avellere semen,
Admiscet lolium bellua saevatamen.
Cum Missa socians verbum caeleste salutis
Quis suror? est Christo cum Beliale nihil.
image: s154
Iamque iterum nostras resonabat Missa per oras,
Atque nova statuis fraude redibat honor.
Imperat exilium Christo, Christique ministris
Bestis Romana praesulin aede, triceps.
Praeclusaeque tacent caeli mysteria fauces,
Ante Evangelium quae cocuere sonum:
Ni malint iugulum violento subdere cultro,
Aut laquea sacrum claudere vocis iter,
Interea Synodus saevi collecta Tridenti,
INTERI Mit verae relligionisopes.
Somniaque explosi restaurat falsa Papatus,
Ac magnam errorum consuit Iliadem.
Et dirae iam mille sonant, anathemata mille,
Haereticisque Erebi ianua lata patet.
Nemo nisi addictis iur are in verba Paparum,
Colloquio poterit Concilioque frui.
Sint procul haeretici, Romae quicumque tyrannum,
Ut caput, utque Deum non reverenter habent.
Illius et spernunt animo deereta rebelli: [note: Tridentinum Concilium Romani imperii ordinis, Theologos Orthodoxos ad colloquium non admisit quo nomine neque Oecumenicum fuit.]
Nec posito ante illum procubuere genu.
Haereticique duces legatique haereticorum
Hinc agite, Oenotrio sordida turba patri:
ausonis ad vestras obsurduit ora loquelas,
Ni fidei captas abiciatis opes.
Quid? confessa Ducum et Regum nova dogmata fertis,
Inclita quos passim Teutonis ora fovet?
Ah nimium miseri temere desistite caeptis.
Nullus in hoc vestris vocibus orbe locus.
Nil opus haereticum doctis convincere verbis:
Verberibus Latia est incutienda fides.
image: s155
Sic aliquis dixit praesul mitratus, at illi
Excusso linquunt pulvere triste solum
Heu Romana fides verarum nescia rerum,
Prodiga dirarum sulphure aeque Stygis:
Haereticos nos esse crepas? o haeresis ipsa,
Haereseon fomes, haereseonque caput.
Siccine perpetuis in nos grassabere diris,
Et CHRISTUM exilio Christiadasque premes?
Vulpes habet latebras, et nidum reperit ales:
An CHRISTO nullus cedet in orbe locus?
NON ita. CHRISTOPHORI superant Regesque Ducesque
Qui Christumque humeris ponderaque aspra ferunt
Qualiter Atlantem veteres finxere Poetae,
Cervicem caelo supposuisse suam,
CHRISTOPHORUS superat dux VVirtembergidos orae,
Notus ab ortivis occiduisque plagis.
Omnia Iosiae similis vocemque animumque,
Seu videas regimen, seu piet atis opus.
Nam velut obductum lutulento pulvere librum,
Squalentem longo tabificoque situ,
Reddidit, et sacrae iussit pia foedera legis,
Ad populum pleno praesulis ore legi,
Aemulus Isaidae gradiens vestigia Regis,
Iosias reprobo de genitore satus.
Cum simul horrendi lucosque arasque Baalis
Vertit, et in flammas templa nefanda dedit,
Ossaque sacrificae combussit lurida turbae,
Sparsit et in rapidos aerea signa rogos.
Cum simul instaurat sanctae pietatis honorem,
Et renovat lapsae relligionis opus.
image: s156
Sic quoque CHRISTOPHORUS patriae moderamina gentis [note: Illustrissimus Princeps ac Dominus Christophorus cultus Papisticos, qui tempore INTERIM in Ecclesiam Dei irrepserant, e suo Ducatu profligat.]
Dum capit, in sacras est operosus opes.
Atque Evangelium Latiali fulmine quassum
Excitat, infaustos INIERIM itque Deos:
Profligans reduces Erebi de gurgite Missas,
Quas dederat nostris Interimista plagis.
Cum simul evertit subiectis ignibus aras,
Larvarum et lemurum cultibus ante sacras.
Restituitque ratae verbum caeleste salutis,
Obiectum tenebris impia Roma tuis.
Non adiur atae suspenditur amula Lymphae,
Ut populi quondam crimina foeda piet.
Non sacer Augusto fatui pro more Papismi
Clauditur, ut latro, carcere panis, atrox:
Post aliquot qui forte dies protractus ad aras,
Poenam, sacrifici quam meruere luat.
Non iam coenobiis rasi consortia coetus
Vivunt, non pepones patria nostra fovet.
Fratrum laeva cohors Latio commissa Tonanti
Exulat, et poenam sustinet emeritam.
Dux quia Christophorus vita cum caelibe votum
Sustulit, et foedum virginitatis opus.
Abdita nec socias detrusit in antra sorores,
Legitimi prohibens vincula casta thori.
Qualiter Oenotriiprohibet tortura tyranni,
Dum laqueo misere guttura nexa premit. [note: Princeps Christop. instaurat monasteria, et scholas in illis instituit.]
Nam tulit a templis foedi documenta Papatus,
Extudit eque sacro rudera tetra choro,
Tectaque caelvastro quae fratres antea turpes
Vertice, pro nimium longo habuere die,
image: s157
Restituit veteresque iterum convertit ad usus,
Hospitiumque sacris artibus esse dedit.
Non reboant monachi temulento murmure Psalmos.
Missa silet. superis est locus ille sacer.
Artibus hic etenim impubis pietateque coetus,
Moribus hic colitur docta iuventa piis.
Hic bene limantur studiis, probitate foventur,
Hic pueri discunt nosse salutis iter.
Non etenim, ut quondam, Monachorum ea tecta saginae:
Non scelerum latebraeluxuriaeque domus.
Sed studiis addicta piis, sanctique Lycaea
Flaminis, et gravium publica templa precum,
Nec dubium, primus Monachis qui condidit auctor [note: Quo fine antiquitus instituta sint monasteria.]
Limina quin doctas iusserit esse scholas.
Hic ubi literulis solers linguisque iuventus
Culta, salutiferae disceret artis opus.
Divorum nutrita bonis et fenore Regum
Munifico, largis redditibusque Ducum
Unde ministrorum quondam vener abilis ordo
Prodiret, studiis inclitus ordo sacris.
Qualiter Ambrosius, Pantaenus et Augustinus
Artibus assimiles contribuere locos.
Contribuere locos confusa a plebe remotos,
Inque illis sacras instituere scholas.
Ne remoram faceret pulvis strepitusque rotarum, [note: Quamobrem in locis solitariis et desertis olim extructa sint coenobia.]
Aut alias turbas gens operosa daret.
Hinc etiam sinxit sapiens et docta vetustas,
Pierium lucos incoluisse gregem.
Fertur et hinc Rhodopen melicus testudine vates,
Altaque carminibus personuisse iuga:
image: s158
Quippe quod eveniunt animo deducta sereno
Haec studia, et requiem mentis habere volunt
Recte igitur veterem Princeps revocavit ad usum
Coenobia, inversas restituitque domos.
Scilicet ut pigrae dispulsa fece cohortis,
Illius peteret gnava iuventa locune.
Hic ubi sanctificas animum demittat in artes,
Etstudio haud teneros fallat inerte dies.
Discat et eximios doctrinae adiungere mores,
Ut peragat iusto munere, quicquid aget:
Obsequiumque suis apte praestando Magistris,
Comparet ingenii, comparet artis opes.
Ergo ubi CHRISTOPHORUS plures depraendit egenos,
Ad studia optatae continuanda rei:
Vidit et inceptum non posse absolvere cursum,
Pauperie fessos destituente pedes:
Protinus auxilio tutos opibusque levavit,
Dulcis et hospitii ditia iura dedit. [note: Conditiones eorum, qui in scholas monasticas suscipiuntur.]
Coenobiisque illos patriis suscepit alendos
Largiter, in peponum substituitque locum.
Simodo solertis fuerint animique capacis:
Non informe chaos, Arcadicumue pecus:
Qualia praeteritum pecuaria rudere seclum
Audiit et nugas deblaterare suas.
Sed fere Grammatices teneant praecepta Latinae
Integra. sermonem menda nec atra notet.
Libarintque simul linguae praecepta Pelasgae,
Et norint variis flectere verba modis.
Postea quo Logicen et culti Rhetoris artem
Promptius, et Christi discere sacra queant.
image: s159
Si quoque bis senos aetas superaverit annos,
Vitaque non turpi crimine foeda labet.
Denique si patriae venturo tempore grates,
Et fidei obstrictum pollice antur opus.
Hos fovet, his victum, vestes et pabula largae
Porrigit, his promptam Dux pius addit opem.
Dat simul et tunicas Germano murice tinctas.
Vestibus it pubes corpus amicta datis.
Praeficit his etiam Abbates doctosque Magistros:
Admonitu quorum cuncta decenter eant.
Namque ubi docta suos prudentia tractat alumnos,
Conveniet studiis vita modesta piis.
Sancivit pariter divae conformia legi [note: Statuta et leges gymnasiorum monasticium.]
Iura, Tubingensis qualiae coetus habet.
Iura gubernandi certam monstr antia normam,
Quaeque decent vitam dulcis alumne tuam.
Principio studium posita est tibi meta colendi,
Sedulus ut memori pectore dicta notes,
Nec tibi sufficiens aliena negotia tractes.
Sed peragas quaequae dantur agenda tibi
Semina proponat divini dogmatis Abbas, [note: Lectiones in illis consuetae.]
Communi sacros explicet arte locos
Linguarum tradat commercia docta Magister,
Et doceat cultis edere verba sonis.
Rhetorices praecepta simul, linguaeque Latinae,
Eximias cornu divite promat opes.
Usque sit eloquii nitor et praeclara facultas,
Tullius ingenii det monument a sui,
Nam verba haud quisquam melius Cicerone diserto
Sufficit, hunc studio si vigilante teras:
image: s160
Lumina dicendi qui continet omnia solus,
Quoque nihil maius Roma superba tulit.
His quoque coniungat fido Dialectica more,
Addat et Oenotriis mella Pelasga favis.
Saepe stylum vertant iuvenes et verba sigurent:
Corrigat et mendas docta litura suas. [note: Disciplina morum eadem cum superiori in Stipendio usitata.]
Adde quod et vitae data sunt pia iura regendae,
Quo disciplinae reproba facta doment:
Et caecum reprimant iuvenilispectoris aestum,
Ne vitia in praeceps exitiosa trahant.
Nam puer in formas mutatur caereus omnes,
Pronus et in tetrum flectitur usque malum,
Ac pravi docilis commutat candida nigris,
Et colit invita deteriora Deo:
Ni bene doctorum et legum flectatur habenis,
Nisit, qui iuvenum corrigat acta modus.
Utque solet caecus quovis impingere saxo,
Si fida comitis destituatur ope:
Sic puer haud ullo rerum bene doctus ab usu,
Errat et est voti neseius ipse sui:
Atque hinc progrediens sensim trahit erroruinam,
Sit nisi monstratae duxque comesque viae.
At nimii fuerit vanique referre laboris,
Omnia coenobiis fixa statuta sacris:
Quippe quod haec eadem Musae exposuere priores.
Naviget hinc clia nunc mihi linter aqua.
Christe fave, doctos versu recitabo clientes,
Quosque habet Abbates patria nostra canam.
Vallis aprica iacet summis vicina Tubingae
Montibus, Arctoum qua videt illa polum.
image: s161
Quam prope labentes gelidus praetervehit undas
Neccarus, et raucomurmure prata ferit.
Huius in extremo domus est munita recessu
Moenibus, antiqua relligione sacra.
Incola Teutonico Bebenhusam nomine dicit.
Telarum vetus est fama fuisse domum. [note: Monasterium Bebenhusa, Anno 1189. fundatum a Rudolpho Comite Palatino Tubingensi, viginti studiosos alit.]
Illa Palatinum quondam statuisse Rudolphum
Tecta ferunt, Comitem Clara Tubinga tuum.
Ut Bernhardino consors ex ordine frater,
Hic coleret Latiis templa dicata Diis.
Nunc ibi bis deni studiis poliuntur alumni,
Et larga veteris dote soventur heri.
Quo varias discant annis puerilibus artes,
Mens humana quibus cultior esse solet.
Unde Tubingiacivicina ad tecta Lycaei
Post abeant, artes docta caterva pias.
Atque inibi studiis omnisine labe peractis,
Hinc operam praesttent, quo decet, ore sacram. [note: Eberhardus Bidenbach Theologiae Doctor clarissimus, Abbas Bebenhusensis.]
Hanc Eberhardus habet sedem Bidebacchius Abbas,
Erudit et mir sedulitate scholam,
Vir pius, et iuxta superumque homivumque minister,
Vir sacer, et docta relligione gravis.
Inclitus et diva ter praestantissimus arte,
Pierii lumen praesidiumque chori:
Eloquii virtute potens atque ore diserto,
Teutona sive relit, sive Latina loqui,
Cuius et ornatum studiis atque arte sacratis,
Laurea, supremo cinxit honore, caput.
Non reliquas merito celebrabo carmine dotes,
Non animi sanctas uberioris opes.
image: s162
Omnia Maeoniam sibi poscunt omnia venam,
Nec possunt versu pauperiore cani.
At quoties non est dignas tibi reddere grates
Pro meritis, animo magne Eberharde, tuis?
Qui quondam informem solida probitate, rudemque
artibus ornasti salvificaque side.
Pro quibus officiis fore me memoremque piumque, [note: Maulbronna a VValthero a Lomersheim, Anno 1148. fundatum 124. studiosos sustentat.]
Per caput hoc iuro Pieridesque meas.
Est etiam Maulbronna vetus reditque superbum
Coenobium, et prisca relligione sacrum,
Coenobium dives, quod Lomer sheimius olim,
Censibus exundans aedificavit herus.
Nobilitate potens, cuius cum stemmate nomen,
Posteritas uda consepelivit humo.
Usque adeo segnis maiorum incuria summos,
Heu studio quodam tem sit inerte viros.
Hoc igitur iuvenes Sophia et pietate terocto [note: Valentinus Vannius Abbas Maulbronnensis.]
Imbuit, atque aliquod nomen habere facit.
Quos Pius erudiit nuper modo Vannius Abbas,
Tutatusque animi dexteritate fuit.
Vannius aetheria vir praestantissimus arte,
Dotibus ingenii maximus, ore pius.
Pabula qui sancto caelestia doctor ovili
Praebuit, et vivo pane cibavit oves.
Quique renascentis divina oracula verbi
Asseruit calamo, vocibus, ore, manu.
Sanctaque victuris mandavit dogmata chartis,
Grande quibus longo tempore nomen erit.
Nuper et immisso prostravit sulmine Missam
Caelitus, inventum srivola Roma tuum.
image: s163
Vannius hic nostris postquam digressus aboris,
Militiaead superos transtulit arma suae: [note: M. Ioan. Magirus, Abbas Maulbronnensis, qui reb. [abbr.: rebus] hodie illic praeest.]
Alter in officii succedit castra Magirus,
Par doctrina illi, nec pietate minor.
Relligione sacer, virtutum nomine clarus,
Candidius ingenio, candidus ore pio.
Iustitiaeque tenax, et vita et pectore purus,
Inter honoratos gloria magna viros.
Christicolae cultor fidei, cultorque profanae
Artis, et eximia cognitione potens.
Cognitione potens Christi populique sacerdos,
Hostia caelicolis quo feriente cadit.
Quem pia maiestas sermonis, et inclitus oris
Splendor et admistus provehit arte lepos.
Is prius instruxit caelesti voce Vabingam:
Enus ubi assiduis arva pererrat aquis.
Nunc quoque Maulbronnam dapibus caelestibus Abbas
Pascit, et ingenuam dirigit arte scholam.
Praestat et officium studiis, operamque benignam
Exhibet, et multa sedulitate docet.
Unde eius toto nomen clarescit in orbe,
Surgit et ad summos inclita sama polos.
Pergite Neccarides, currusque inhibete volantes:
Ne nimium laxis expaciemur equis. [note: Hirsoviu Anno 1090. a Comitib. [abbr.: Comitibus] Calvensib. [abbr.: Calvensibus] fundatum; 20. studiosos liberalissime fovet.]
Est prope lanificae felicia iugera Calvae
Hir sovium, ad ripas flave Nagolte tuas:
Coenobium multo nummorum fenore dives,
Dives agri, dives fertilitate soli.
Fama resert illud Calvos statuisse Dynastas,
Illic qui solium tunc habuere suum.
image: s164
Hinc igitur pulso tonsorum rudere fratrum,
Nunc celebris florent limina docta scholae. [note: Heinricus Vveickerschreutter, D. Theologiae, Abbas Hirsoviensis.]
Bisque decem studiis inibi poliuntur alumni,
Doctificae ut tendant cognitionis iter.
Quos docuit nuper Vveickerschreutterus, et arte
Imbuit, et vera relligione DEI.
Quem pietas nostroque sides rarissima seclo,
Fecit honoratum conspicuumque virum.
Quem studia et longis vigilatae noctibus artes,
Nomina Doctoris ferre dedere sacri.
Pectore qui didicit Domino confidere soli, [note: M. Ioannes Parsimonius, nuper contionator aulae Vvirtemb. nunc Abbas Hirsoviensis.]
Auxilio fretus subsidioque DEI.
Hoc igitur vitam nuper claudente caducam,
Alter in Abbatis munia digna subit:
Egregia pietate potens, virtutibus acer
Kargius, ingenua dexteritate gravis.
Is Vvirtembergam divis prius imbuit aulam
Vocibus, in sacras officiosus opes.
At iam commissi curam gerit agminis, agmen
Et cavet inselix ne gradiatur iter.
Doctificaque suos ornat simul arte clientes,
Muneraque hos vitae non onerosa docet.
Unde refert nomen, longum quod duret in aevum: [note: Alba Dominorum in finibus Ducatus Vvirtembergici, octodecim studiosos fovet.]
Unde suum celebri tollit honore caput.
Alba quoque illustris nigrae contermina silvae,
Olim quae Dominis hospita terra fuit:
Octo decemque fovet, nummorum dives, alumnos,
Et victum larga datque iuvatque manu.
Hanc Comes antiqua Berchtoldus origine clarus, [note: Anno 1148.]
Clarus Ebersteinis aedificavit avis:
image: s165
Tectaque sacravit monachorum coetibus illa,
Futilibus longo tempore culta viris. [note: Philip. Daeg. Abbas Herrenalbensis.]
Daegius hic Abbas senio confectus et annis
Vivit, et Abbatis munia digna subit.
Cui nihil in vita prius est quam fidere Christo,
Salvificamque pia mente tenere sidem.
Quam prius in tenebris versans et nocte Papatus
Nesciit: at solida nunc pietate fovet.
Luceque percepta caelestia sacra tuetur,
Ac sibi commissae munera sortis agit.
Cuius et officium nostras Ecclesia sentit,
Et merita grates propietate canit.
Cetera quid referam? vivit sine labe beatus,
Et nihil in sacro pectore fraudis habet. [note: Ex his 4. scholis monasticis quovis semestri Baccalaurei fiunt, qui postea Tubingam in Stipendium, ad continuanda illic studia, promoventur.]
Quatuor ex istis quoquo semestre Lycaeis,
Mittitur ad Clariam sedula turba scholam:
Illic ut lauri primos decerpat honores,
Mox opera fructus percipiente suos.
Omnia gymnasiis quia proponuntur in illis,
Quae sunt laurigero rite scienda choro.
Graeca sonant, Romana sonant, Dialectica merces
Expedit, et merces Rhetorisarca suas.
Addit et Astronomi circlos et centra libellus
Sphaericus, et geminos monstrat in axe polos,
Atque his formatos studiis linguisque clientes,
Ornatosque pium fronde nitente caput:
Post recipit claro famosa Tubinga Lycaeo,
Et sub Stipendii tecta beata locat.
Sed quia pars maior non his est apta camenis,
Nec studia haec animo percipit alta rudi.
image: s166
Integra nec quivis Latiae fundamina linguae
Discere, mox sumptu desiciente, potest:
(Usque adeo pulchris quondam conatibus obstans [note: Princeps christop. ut quorundam egestati consuleret, scholas Grammaticas instituit, in ceteris monasteriis: ut illic ex optimis auctoribus latinum sermonem addiscant. ]
Pauperies, navum deprimit arcta caput)
Dux ideo nostrae pater et mitissimus orae,
Grammatica reliquas imbuit arte scholas.
Coenobia Ausoniis informans cetera linguis:
Ut Latiis doceant solvere labra sonis.
Quoque sit effandi monstrent concinna facultas,
Aptaque sermonis forma paranda, modo.
Verba dat Arpinas, quo nil facundius unquam
Terra tulit, quo nil clarius illa feret.
Nunc is amicitiam, nunc tardam laude senectam
Evehit, et doctis exerit ora modis.
Tityrus ipse suas per pinguia rura capellas
Pascit, et Andino gramine Daphnis oves.
His sua coniungit caelestia pabula Christus,
Laetaque de sacro pascua fonte rigat.
Ergo age coenobiis fundata in talibus antrae
Musarum, digno carmine Musa cane.
Ut tuus hinc toto cultus flore scat in orbe,
Nominis et surgat fax quot acumque tui.
Debitus hinc Clariae decor et praestantia turbae
Cedat et antiquus restituatur honos.
Est locus, indigenis mansit Blaubiria nomen,
Dives et in pingui consitus ille solo.
Blavus ubi percis mullisque bilibribus undat
Caerulus, et tacitis per vada serpit aquis.
Hic vetus urbs, ripae vicina binominis Istri,
A Blavi ducens nomina sonte, iacet.
image: s167
Contiguos illi muros domus obtinet, olim [note: Blaubiriense monasterium 40. adolescentes fovet. Matth. Aulber Theologiae Doctor, Abbas Blaubiriensis.]
Quae Benedictinis est habitata viris.
Nunc ea bis septem studiorum nutrit alumnos,
Consiliisque illos auxiliisque levat.
AULBER in his praeest, sacra doctissimus arte,
Sedibus, et verum se probat esse patrem.
Discipulos dum rite docet prompteque coercet,
Nec sinit in mores degenerare malos.
Hic ubi divini tradit mysteria verbi,
Et curam verae relligionis agit.
Commissamque docet fido munimine pubem,
Utque valet studium praestat ubique pium.
AULBER hic in toto iampridem innotuit orbe,
Casurum nullo tempore nomen habens.
Quem mea si versu cupiat memorare Thalia,
Vasta supervacuas in freta fundet aquas.
Ecquis enim meritis extollat laudibus illum,
Quem nemo potuit vituperare, virum?
Tu modo doctrina celebrem, virtute beatum,
Aulberum longum fac superesse Deus.
Coetibus ut Christi venturis serviat annis, [note: Anhusa ad fluvium Brentam sita, 13. alumnos sustentat.]
Et cultum pleno proroget ore sacrum.
Tresque decemque sacra limandos arte clientes,
Relligione pia dives Anhusa fovet.
Coenobium felix et amoena valle beatum,
Quem Brentes gelida parvus oberrat aqua.
Hic Isenmannus divino pectore fortis, [note: Ioan. Isenmannus Abbas Anhusensis.]
Assertor verae relligionis ovat.
Abbatisque gerit fido munimine curam,
Praestat et officium sacra docendo sacrum.
image: s168
Vir pietate gravis, senio confectus et aevo,
Pectore qui magno maxima saepe tulit.
Viribus infractus, toler andis cladibus asper,
Damnaque tampridem doctus iniqua pati.
Unde Siderandrum vero cognomine Graius
Hunc vocet, hoc ipsi conveniente rei.
Ferreus est illi mentis vigor, altaque virtus
Vel durum ferrum damna ferendo quatit.
Nunc quanto studio charos informat alumnos?
Quam facili pueros erudit arte senex?
Divina pietate senex animoque decorus,
Et pater, et tubae portus et aura suae.
Quid loquar ingenium doctrinis pluribus auctum,
Relligionis amans, integritate potens?
Quid linguam vario sermonum idiomate cultam?
Quid vitam, vitiis quae sine gesta, loquar?
Est operae immensae plenis hic omnia ferre [note: Coenobium Adelbergense quondam a Baronibus in Eberspach conditum,]
Laudibus: hinc alii carbasa danda salo.
Dives Adelbergum studiis pietateque felix,
In Musas etiam fert sua dona sacras.
Illud Eberspachii quondam struxere Barones,
Ut rasos aleret, pondus inane, viros. [note: 14. studiosos pascit.]
Nunc bis septenos studiorum pascit alumnos,
Atque illos vera de pietate docet. [note: M. Christop. Binder Abbas Adelbergensis.]
Hic ubi iam BINDERUS habet pia munia curae,
Abbatisque sacrum rite capessit opus.
Atque rudes animos primaevis corrigit annis,
Dum pueri est aetas mollis et apta regi.
Utque sacri quondam libavit sluminis undam,
Strenuus et Christi miles in arte fuit.
image: s169
Sic quoque discentem parili virtute cohortem
Imbuit, inque sacri gurgitis amne lavat.
Ut scelerum pura et vitiis mundata nitescat.
Ablatis animi sordibus, ante rudis.
Et quisquam laudes Binderi carmine dicat?
Et quisquam merita concinat arte virum?
Arte virum celebrem, vera pietate micantem,
Ingenii magnum dotibus, ore gravem:
Consiliis dextrum, verbis caelestibus acrem,
Eximium studiis, integritate probum.
Et quisquam laudes Binderi carmine dicat?
Et quisquam merita concinat arte virum?
Condita Suevorum Friderico a Principe Lorcha, [note: Monasterium Laureacense, Anno 1108. a Friderico Duce Suevorum conditum. quatuordecim adolescetes fovet.]
Sacraprius monachis Dux Benedicte tuis:
Dives agri domus atque opibus tectisque superba,
Ossa ubi Suevorum sunt tumulata Ducum:
Quam prope flaventes Rembus quatit altus arenas,
Et pinguem lato flumine scindit humum:
Quatuor et denos nutrit, studiisque tribules
Instruit, atque illos ubere fuleit ope.
Hic tenet Abbatis curuata Georgius Udal
Sceptra, piaque animos imbuit arte rudes. [note: M. Georgius Udal Abbas Laureacensis.]
Perfugium columenque suis et dulce levamen,
Cuius et extentam sentit alumnus opem.
Egregiis animi cultus virtutibus abbas,
Sive artem videas, seu pietatis opus,
Quique Dei cultus Davides alter honorat,
Et quacumque potest arte iuvare, iuvat.
Sacraque caelestis pangit penetralia verbi
Inclitus, et vivo germine pascit oves.
image: s170
Inde etiam multo poliens sudore iuventam,
Heu quam difficilis munia sortis obit?
Candorem quaeris? nigro caret ille veneno,
Et nihil in toto pectore fellis habet.
Sicubi doctrinae vita est bene consona purae:
Dic nihi, quid totus pulcrius orbis habet?
Sed prius occiduas Titan labetur in undas.
Tardaque nocturnos Cynthia ducet equos:
Quam mihi clare tuas laudes memorare Georgi
Fas erit. ergo aliam puppis adibit aquam. [note: Praepositura Denckendorffensis quatuordecim sustentat Bartholomaeus Caseus Praepositus Denckendorffensis.]
Est Denckendorffun sacrato fenore dives:
Aechus ubi gelidis praeterit uber aquis.
Fratribus hoc longos cultum suit ante per annos,
Crux quorum solita est pectus obire rubra.
Bis septem nunc illa fovent ornantque clientes
Artibus, et structo limina sacra penu.
Bartholomaeus ibi rerum moder atur habenas
Caseus, et studiis mitibus addit opem:
Cuius inest animo verbi doctrina sacrati,
Ingenuaeque artes, doctisicusque vigor.
Cuius inest ori patriae facundia linguae,
Ausonios edens Teutonicosque modos
Cuius inest vitae pietas, candorque fidesque:
Cui nihil in toto pectore fraudis inest.
Quique suam multis spartham virtutibus ornat,
Seu doceat populum, seu regat ille scholam.
Ad reliqua hinc pergam Musa properante Lycaea
Tangat ut optatam strenua navis humum.
Valle sub aprica monachum domus ampla recumbit,
Et strepera Kinzi lata seritur aqua.
image: s171
Hanc Alperspacchum patrii dixere coloni: [note: Monasterium Alperspach, quod Comites a Sulz. Albertus Comes a Zollern, et Barones ab Hausen fundarunt: 14. alumnos sustentat.]
Nomen ab Alpinis fors habet illa iugis.
Sulzius extruxit quidam (ceu sama) dynastes,
Albertusque Comes, Husiacusque Baro:
Muneribus auxere suis et divite censu,
Ut caperent sucos talia septa pigros.
Nunc studiis illic conceditur hospita sedes,
Atque piae surgunt inclita tecta scholae.
Namque ibi bis septem doctis ornantur alumni
Artibus, et Musis est locus ille sacer.
Balthasarus sceptrum gerit hic Elenbeinzius Abbas, [note: Balthasarus Elenheinz, Abbas Alperspachensis.]
Commissumque pia sublevat agmen ope.
Vir pietate Deo gratus, gratissimus aedi:
O quantus superum Christiadumque decor?
Caelicolum praeco virtute politus, et arte
Integer, et mentis dexteritate sagax.
Qui simulac scandit divinae fulcra cathedrae,
Caelestes aperit voce disertus opes.
Verbaque iustisici profert felicia Christi,
Quaeque Evangelicus dogmata coetus habet:
Non Scoti, aut veteris narrat deliria Thomae,
Qualia sunt rasi somnia multa gregis.
Te pie Christe sonat, te te pie Christe sonabit,
Donec in ipsius corpore nervus erit.
Ad de quod hunc moles commissi muneris urget,
Eius et ex humeris non leve pendet onus.
Lassat eum pariter iuvenum tutela suorum,
Lassat eum verae relligionis honor.
Non plures alias praeclaro in pectore dotes
Non animi vires ingeniisue canam.
image: s172
Non vitam innocuam, versunamque omnia durum [note: Coenobium ad S. Georgium. Anno 1083. ab Hezelo et Hesso Baronib. [abbr.: Baronibus] in Degernavv fundatum: octo adolescentes, alit.]
Ferre: sed ad reliquas lintea tendo scholas.
Monte sub aerio pendet tibi sacra Georgi,
Non ita magnificis dotibus ampla domus:
Finibus extremis quia VVirtembergica tellus,
Spectat in umbrosis robora densa iugis.
Cuius (si par est annosis credere fastis)
Gente Degernovius condidit auctor opes.
Octo sed haec pueros studiorum pascit alumnos,
Sufficit et victum, sufficit artis opus. [note: M. Heinricus Rentz Abbas ad S. Georgium,]
RENZIUS hanc regit officio curaque fideli,
Munus et Abbatis convenienter obit.
Non etenim vanis fallit sua tempora nugis,
Nec genio, cura liber edace, vacat,
Qualis obesarum, fruges consumere natus,
Larvarum exacto tempore coetus erat.
Undique qui miseri cervicem cladibus aevi
Dempsit, et a collo sustulit omne iugum.
Non secus, ac freni impatiens lorique caballus
Sessorem et lentos excutit ore lupos,
Renzius officii vera pietate capessit
Munia non vita deside torpet iners.
Utque sacras animi quondam penetralibus artes
Indidit, et docta conditione fovet:
Sic etiam lingua profert has ille diserta,
Suavisonoque animos instruit ore rudes.
Vive diu Renzi, et studiis prodesse labora:
Hinc celebrent nomen climata cuncta tuum.
IAM quoque te Kingsbronna canam, versuque rependam,
Heu mihi quae facto non retulisse licet.
image: s173
Quod mea, primaevae tenero sub flore iuventae,
Vita tibi curae relligioque suit.
Rebus et angustis pressum, pietate levasti
Officioque tuo, subsidioque tuo.
Quod mihi Pieriae reserasti limina portae,
Assistens initae duxque comesque viae.
Et rude formasti teneris mihi pectus ab annis,
O domus, o studiisfomes et aura mei.
Ergo tibi valeo siquas persolvere rates,
Saepe meo memori carmine gratus ero. [note: Regii fontis, coenobii ad amnem Brentam, descriptio.]
Mons iacet acclivis rubicundum versus in ortum:
Pars viret arboribus, cetera gramen alunt.
Aspicit hunc tollens rutilantem lampada Phaebus,
Quando pruinoso provehit axe diem.
Huic latus oppositum curru fugiente vaporat
In medio est longo vallis amaena situ. [note: Situs vallis Brentianae.]
Angulus Hesperiam vergens Arctous ad oram,
Caeuleus iugi semper abundat aqua.
Fons tibi saxosa praeceps e rupe volutus, [note: Scaturigo fluminis Brentae.]
Humectat gelidis herbida prata vadis.
Indigenae Brentam veteri cognomine dicunt:
Stagnantem medius dissecat ille lacum.
Antra hic fabrorum positis flammata caminis, [note: Officinae ferrariae.]
Ferra coquunt, viresignibus aura ciet.
Impellit geminos transverso robore folles,
Molibus inclusae spumeus amnis aquae.
Qui simulac inflant spirare Typhoea credas,
Et rapidum Aetneo fulgur ab igne iaci.
Hic alii scorias vitiumque ex aere resolvunt,
Pars ferro exercent bracchia nuda gravi:
image: s174
Aut rigida versant candentes forcipe massas,
Brontes et Steropes Acmonidesque niger.
Tunc validi gemitum reserunt incudibus ictus:
Terra tremit: crassus malleus aera ferit. [note: Fabrica fusoria.]
Parte sub adversa, Eoum quae tendit ad orbem,
Fabrica sub clivum montis anhela iacet
Hic aestate nova ferri permista caminus
Semina flagranti lucidus igne coquit.
Hic aera et chalybes vasta fornace liquescunt,
Hic fluitant rivis fusa metalla suis.
Fons etiam capiti fluit utilis, utilis alvo,
Lataque praecipiti flumine slagna secat.
Valle sed in media sacrum fastigta tollit
Coenobium, prisca relligione pium. [note: Monasterium Regii fontis Anno 1303. ab Imperatore Alberto, et Comitibus a Schlisselberg fundatum.]
Coenobium felix et amoena valle beatum,
Regia cui fecit nomina fontis aqua.
Austrius hoc olim reditu fundavit opimo,
Albertus Patrii murus et arma soli.
Arbiter imperii regali sanguine cretus:
Caesare patre satus, principe natus avo.
Cui Schlisselbergo comites a stemmate nati,
Sub sidium larga dulce tulere manu.
Cultibus ut struerent locupletia limina sacris,
Et facerent studiis commoda tecta piis.
Heu tamen haec durus quod non ita nuper et omnes
Pene eius Mavors igne cremavit opes.
Vix uti tam superent vestigia pauca prioris
Coenobii, longo squalida facta situ.
Quorum CHRISTOPHORUS sumptu impensisque refecit
Plurima collapsas restituitque domos.
image: s175
Nuper et hic clarum studio felice Lycaeum
Instituit, priscos rite secutus avos.
Ut Bernbardinis male quondam habitata cucullis
Limina, sint sacrae docta Lycaea scholae. [note: Schola Regiofontana decem studiosos pascit. ]
Iamque ibi bis quini studiis ornantur alumni,
Et largam victus experiuntur opem.
Quos fovet officiis et docta SCHROPPIUS arte,
Schroppius ingenui splendor honosque chori.
Ingenii virtute potens linguaque disertus [note: Iacobus Schroppius Abbas Regiofontanus.]
Praeco Dei, pura cum probitate sacer.
Sobria cui teritur saedo sine crimine vita,
Vita Dei cultrix, et pietatis amans.
Quique suum studio format solerte clientem,
Eius et extenta commoda fulcit ope.
Seu doceat linguas sacramue edisserat artem,
Seu mores facili dexteritate regat.
Hunc quoque per longum Dominus mihi protegat aevum,
Christiadum ut plebi serviat atque scholis.
Unde Dei cuncto celebretur tempore nomen,
Et pariant multum caelica verba lucri,
Est quoque Murrhardum peramoeno limite clarum, [note: Murrhardum decem adolescentes fovet.]
Murrus ubi rauco murmure prata ferit.
Prisca dumus, quondam Benedicti ex ordine iunctis
O nimium longo tempore, culta viris.
Nunc ea linguarum bis quinos nutrit alumnos,
Artibus addictos doctiloquisque sonis.
Quos Leonhardus Otho verae pietatis amator,
Imperio studiis conveniente, regit.
Is nuper tenebris et caeca nocte Papismi
Obrutus, errorum nube sepultus erat.
image: s176
Ast ubi caelestis iubar explicuere nitores
Dogmatis, et voces einicuere sacrae:
Hunc quoque iustifici radiorum verbera Solis,
Strinxere et cultus edocuere pios.
Quos ille arripiens animo felice, priori
Neglecto, verum, tramite carpsit iter.
Scilicet eximia et laude est clarissima virtus,
Virtutem, spreto ventris honore, sequi:
Et sugere errores velis remisque dolosos,
Nec dare carbaseis caelica verba Notis.
Non perit, atroci nec fiet praeda leoni,
Devia silvarum siqua pererrat ovis:
Si modo, pastorem non aversata vocantem,
Gaudet aberrantes prompta referre pedes.
At si qua obtusa pastorem despicit aure,
Incidet in rapidos praeda cupita lupos.
Est igitur multo Leonhardus nomine felix,
Pectore quod Christum morigeraute colit.
Nec, velut insanis mos est sine fine Papistis,
Respuit aetherias, mente rebellis, opes.
Quid loquar ut pietas socio candore nitescat?
Integra quam nullus pectora sucus alat?
Omnia maioris poscunt sibi carmina venae,
Et mea sunt tantis ora minora viris.
Carminis interea nostri redeamus in orbem,
Gaudeat ut tacta pinea moles humo.
Ergo sic patriae sacilis rectorque Paterque,
Coenobiis statuit pulchra Lycaea suis:
Ut pubes inibi rerum foveatur egena
Moribus et studiis instituenda piis.
image: s177
Praeposuitque viros omni virtute beatos,
Consiliis acres, et pietate graves.
Illorum evadant uti sedultitate, politi
Ingeniis, vita literulisque pii.
At quia cum studio vitam explorare clientum
Conventi, et gnavis addere calcar equis.
Ut tenor impensi possit constare laboris,
Emeritumque ornent praemia ista caput.
Propterea patriae pater excelcissimus orae
CHRISTOPHORUS, Suevifama perennis agri:
Municipum studia et mores vitamque peractam, [note: Annuae inspectiones studiorum in monasteriis.]
Subiecit doctis inspicienda viris.
Sedulus ut capiat sudoris praemia multi,
Praemia non fucis attribuenda pigris.
Altius et scandant Cyrrhaeo in monte cacumen,
Prima quibus caute semita tacta fuit.
Ne mora curriculum studii damnosa retardet,
Adserat aut acritaedia longa viro. [note: Iodan. Brentius senior, summus et eminentiss. in Theologia princeps coenobiorum Superattendens.]
BRENTIUS hunc cura peragit solerte laborem,
Officiique pium sustinet acer onus.
Relligione Dei et longo venerabilis aevo
BRENTIUS, aetheria plurimus arte senex.
Ille trium phaenix linguarum, maximus ille
Vates, et antiquae relligionis apex.
Hic ubi Psalmographi sanctissima carmina Regis
Concinit, et Decadum nobile condit opus.
Blandaque Iessaeo resonaet modulamina plectro,
Ut sua cum canus tempora finit olor.
Brentius hic cultumque Dei Christumque professus,
Hactenus aeterno dogmate pavitoves.
image: s178
Atque cucullatae mendacia diruta turbae,
(Nil metuens Latii fulmina saeva Papae)
Infelix lolium sacro convulsit ab agro,
Falsaque sollicita dogmata cavit ope.
Ne corruptelis verbum caeleste laboret,
Neve pium laedant scismata foeda gregem.
Namque prius densa nimium caligine mersa,
Atque operum crassa nube sepulta fides.
Hoc duce profulget de sordibus eruta priscis,
Aur atumque iacit luce nitente iubar.
Cetera praetereo docti monumenta laboris,
Plena sacro caeli flamine, plena fide.
Quorum laus et honor per postera secla vigebit: [note: Iacob. Andr. Theol. Doctor Dn. Brentii collega.]
Donec erit libris ullus in orbe locus.
Huic etiam consors in eodem munere sidus,
ANDRAEE sociam strenuus addit opem:
Fortis et invictus sancta pugil ille palaestra,
Quem nullum ingenti mole fatig at onus.
Qui, quacumque potest, studiorum promovet arte
Curriculum, et facilem praebet ubique manum.
Ut sacra di scentum procedant otia rectis
Passibus, et ceptum nil remoretur opus.
NON addam hic reliquos nostro sub limite ludos, [note: Ioan. Vvack. Paedagogii Stutgardiani Rector.]
Qui tenerum formant arte fideque gregem:
Teccia quos etiam non paucis sumptibus auxit
Dextera, doctificis usque benigna scholis. [note: M. Ioan. Crapner Tubing. Ludimoderator.]
Non ludum VVACKERE tuum memorabo frequentem,
Nec referam ludum CRAPNER amande tuum.
Doctrina celebres, pietate fideque decori,
Et multa insignes sedulitate viri.
image: s179
Omnia nam cepti brevitas concisa libelli,
Dicere me numero divitiore vetat.
Vos modo cum reliquis diuturnos protegat annos
Christus, et immensa det bonitate frui.
Ut studia et clarae dextris successibus artes,
Per longos vigeant, non sine fruge, dies,
Spumea Calliope laxas quo flectis habenas?
Difficile est elegis dicere cuncta tuis.
Nam tot nominibus desunt tibi verba canendis,
Aptior heroo res fuit illa pedi.
O mihi sed quondam liceat consurgere versu
Maiori, ut referam cum Duce gesta suo:
Christophorique omnes ut dicam carmine laudes,
Sanctaque magnanimi Principis acta canam.
Tunc ego mille sonos, quoque est celebratus Achilles,
Pectoris optabo numen Homere tui.
Tunc ego grandiloquum cupiam superare Maronem,
Inclita Troiani qui ducis arma refert.
Tunc ego divinas optabo sumere vires,
Sive tuas Naso, sive Tibulle tuas.
Ut pia Christophori sacrati Principis acta
Eloquar, et multa laude per astra veham.
Quem si praeteriti vidisset temporis aetas,
Seu tua Maeonide, seu tua culta Maro:
Exiguo sermone foret memoratus Ulysses,
Esset et Aemonii gloria quanta viri?
Cederet Heroi pietas Aenaeia Suevo,
Tot neque Mecaenas inclitus esset agris.
Non etiam Phoebo vates sua vota tulissent:
Sed pater Aonii iam foret ille chori.
image: s180
Is quia caelestes nuper migravit ad auras,
Cumque suo Christo gaudiae mille capit:
Tu iam qui superes patriae spes altera terrae,
Vvirtembergiacae sulta columna domus.
Inclite Dux LUDOVICE, patris vestigia divi
Stringe, tuosque illo tramite siste pedes.
Quodque facis, studiis ad opem luctare ferendam,
Et patriae sanctas contueare scholas:
Unde tuus sacris undet doctoribus orbis,
Turbaque subsidium sentiat orba tuum.
Sic Deus imperium, sic salvos augeat annos,
Et patrias dextro numine servet opes.
Cuius et auspicio magni cognominis haeres,
Suscipias patrii molliter orbis onus.
Cumque tua videas felicia secla parente,
Et cedant votis omnia dextra tuis.
Sic etiam longos vivat FRIDERICUS in annos,
Vvirtembergiacae clara propago domus:
Inque patris solium sceptro moder ante locatus,
Pacata teneat frena paterna manu.
CHRISTE fac aeternam pacem, pacisque ministros
Adsere, ne sanctos Mars populetur agros.
Et populo reditus pateant ad bella profecto,
Sedataque biceps Rhenus oberret aqua.
Nullaque Germanos delassent tela lacertos,
Nec bellatoris terga premantur equi.
Hinc tua relligio, nullo non integra seclo,
Castaque syncero perstet in orbe fides.
Hinc nos curriculo vitae sine labe peracto,
Aetheria tecum sede fruamur, AMEN.
image: s181
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER QUINTUS. CONSIDERATIO NOVAE STELlae, quae Mense Novembri, Anno salutis M. D. LXXII. in signo Cassiopeae populis Septentrionalibus longe lateque apparuit. AD ILLUSTRISSIMUM PRINCIPEM ac Dn. D. FRIDERICUM, Comitem Vvirtembergensem et Montispeligardicum, Dominum supremum Hericuriae, etc.
QUAE nova siderio profulget in aethere stella? [note: Edit. anno]
Quam nitidum toto spargit in orbe iubar? [note: Christi 1573.]
Fallor? an adiecto nunc auctum sidere caelum
Lucet, et ardenti nuntiat igne minas?
Stella quidem nullis haec unquam cognita saeclis:
Nec prius Arctoo visa sub axefuit.
Ex quo terrigenae limen caeleste notantes,
Altius humanis exeruere caput.
Non illam Proclus, non illam vidit Aratus,
Non Chaldaea cohors, Assyriive senes.
Non radius Ptolomaee tuus depraendit in orbe;
Nen Stoefflere tuus, non Cypriane tuus.
Debuit hoc primum nobis lucescere saeclo,
Omine sive bono commoda, sive malo.
image: s182
Quare age tantarum Clio non inscia rerum,
Pande, tibi numen quod patefecit, iter.
Et quamvis a me sis iussa quiescere nuper:
Paucula fatidicis nunc tamen ede sonis.
Soli namque tibi vultus vidisse Deorum
Fas est: sola sacrae numina mentis habes.
Sola vides. animis quae sunt impervia nostris:
Quaeque nefas homini cernere, sola vides.
Mente DEUM, caeli quamvis regione remotis
Atque oculis fidei semper adire licet.
Tuque o magnanima laudabilis indole Princeps:
Patria quem salvum Montpeligarda cupit:
Illustris FRIDERICE fave, te praeside dextro,
Fata novi placido sideris ore canam.
Sic faveat DEUS ipse tibi: sic lenibus alter
Annus hic auspiciis, ut prior ivit, eat.
Ut reliquam peragens pacato tramite vitam:
Augurium praestes nominis ipse tui.
EST via conspicuo sublimis vertice caeli:
Acandore suo Lactea nomen habet.
Vulgus iter sacri dicit caeleste Iacobi:
Nominis est alio reddita caussa loco. [note: Cassiopeae sidus.]
Planitie illius stellis tribus orta decemque,
Andromedem lugens Cassiopea micat.
Heic ubi in occiduus gemina clarissimus Arcto,
Aequoreas numquam circulus intrat aquas,
Cuius, uti veteres olim cecinere Poetae,
Filia cum dura carte revincta foret:
Andromede, monstris misere devota marinis:
Ut tumida poenas pro genetrice daret:
image: s183
Tristeque supplicium materni penderet oris,
(Laeserat aequoreas Cassiopaea Deas:)
Inachides tandem misso per inane volatu,
Eripit hanc Perseus, interimitque feram:
Inque altas nubes velocibus evolat alis,
Et comite aerium virgine carpit iter.
Ut cum fulva Iovis colubrum, quem vidit in agro,
Sublatum pedibus, praepes ad astra rapit.
Iuppiter hos celeri vectos per inania vento,
Intulit aetheriis, sic pia fama, locis.
Signa propinqua micant: caelo simul ipsa recepta
Cassiope, Arctoo stat prope iuncta polo.
Cuius ibi solium, deductus ab axe colurus,
Perque parem libram, Lanigerumque secat. [note: Locus novae stellae.]
Illic stella recens, ipso comprensa coluro,
Emicat: et claro proicit igne faces:
Qualiter aurato conclusus in orbe Smaragdus,
Dexter a quem digitis induit alba suis.
Non etenim aeria circum regione vagatur:
Ut levis oblongo crine Cometa solet.
Ignea non illam circum fert orbita Martis:
Non Iovis, aut Veneris, Mercuriive globus.
Ipso stella micat caelo sublimis in alto.
Purus ubi Orion, purus et Haedus eunt.
Ipso siderio radios demittit Olympo,
Igne micans croceo, fulgure clara suo.
Ac nisi me fallunt oculi, quando aethere primum [note: Color stellae novae.]
Promicuit: niveo stella colore fuit.
Alba fuit primum et candore not abilis ipso:
Luce palam clara fulgida, nocte micans.
image: s184
Qualis signifero quondam nova stella reluxit [note: Lib. 2. Nat. hist. cap. 26. Anno ante Christum 126.]
Aethere, (si Plin Isunt rata dicta senis.)
Tempore quo stellas Hipparchus in axe notavit:
Physcone excelsae regna tenente Phari.
Talis et haec clara primum sub luce refulsit
Stella, nec est omni Solis operta face.
Nam candore suo Iovis astra argentea vicit:
Quodque Venus compar cum Iove fulgur habet.
Mole sua pariter, radiisque serena coruscis,
Sideris Ic arii non minor igne fuit:
Ut splendore suo flammas propioribus astris
Demeret, et reliquas vinceret orbe faces.
Nunc rubea demum scintillat lucida flamma:
Quale fere Mavors lumen habere solet.
Aut quales oculos suffectus sanguine et ira,
In gelidis quondam saltibus anguis habet:
Cum positis novus exuviis, nitidusque iuventa
Volvitur, et trifido sibius ore micat.
Haud secus haec lampas flammantia lumina vultu
Torquet, et ignito concipit ore minas.
Utque suum rubea mutavit fronte colorem:
Igne micans rutilo: quae prius alba fuit. [note: Motus stellae novae uniformis.]
Sic parili motu, et solio subnixa perenni
Vertitur, inque uno permanet usque loco.
Non vaga, non metis erratica: qualis ut orbem
Complevit, versis Luna recurrit equis.
Decrevisse tamen sensimque amittere flammam
Visamihi, et fieri mole subinde minor.
Ut cum lampadibus densum funale coruscis,
Materia sensim deficiente, perit.
image: s185
O sidus fatale, novum iubar, ignea flamma:
Flamma rubescenti prodigiosa face!
O aut propitiis, aut fatis orta sinistris
Stella! qnid hac crocea fronte corusca notas?
Quid? pacemne bonam terrae promittis, an arma?
Aut quid portendit Martius iste rubor?
Ipsa quid oppositi lampas contraria Martis:
Quique truci aspectat falcifer ore senex?
Eloquar? an stellae non est opus indice notae:
Lumine quae passim proditur ipsa suo?
Illa quidem lateat malim: si numinis iram
Indicat, et rutilo denotat ore metus.
Sed male dissimulem, quas Numen desuper iras
Nuntiat: et mendax arguar esse planus.
Ipse DEUS caelum iussit stellasque tueri, [note: Astra consideranda esse. Luc. 21.]
Et Phoebi tenebras, aeriasque faces:
Indeque venturas animo signare ruinas.
Lucida non frustra caelitus astra micant.
Ad caelum mortale genus sustollere vultum
Convenit, et diras inde notare minas:
Non pecudum terris oculos defigere ritu,
Os sublime homini: corpora prona feris.
Heu vero, heu ignara procul, sortisque futurae
Mens mea, quam dubio statque labatque metu?
Difficile est rerum tant arum pondere pressum,
Ordino, quo par est, dicere quaeque suo.
Ignoro quo deinde ferar: quae exordia sumam.
Obvia tot rerum se mihi turba facit.
Utque stat incertus, qua sit sibi pastor eundum:
Cum videt in varias compita secta vias:
image: s186
Sic ego sum mentem ancipiti formidine pressus,
Turba facit dubium, coeptaque nostra tenet.
Ergo mihi Uranie, caeli quae sidera sentis,
Huc ades, et summi limina pande poli:
Quaeque tibi sacris dictavit carmina libris
Christus, et ex adytis protulit ante Dei.
Nunc repete, et quid fata Deum sibi numine poscant,
Profer: habes vero pectora plena Deo.
Nam neque lymphato stimularis concita motu:
Delphica quo quondam Pythias acta fuit.
Nec rationis eges: ut quae sine mente feruntur
Threiciae fusis Thyades isse comis.
Nec vani augurium te olim docuere Parentes,
Aut pecudum fibris quaerere fata Iovis.
Nec tu Pagaseas mersisti corpus in undas.
Tinxit enim vivi Christus id amnis aqua.
Eia age, quae sacri monstrant tibi lumina verbi:
Quaeque DEUS nati rettulit ore sui:
Ipsa canas oro, nec te ludibria vulgi,
Nec moveat salsis turba profana iocis.
Riserit haec alius sanna petulante protervus:
Ac digna Anticyris dixerit esse tribus:
Tu nihil hinc moveare, pavet qui crimina vulgi,
Stultus et aeterno tempore mutus erit.
Sic ego: sic nostris respondit Diva rogatis:
Suspiciens alti sidera clara poli:
Vos aeterm ignes, et non violabile vestrum
Numen, et hox sidus nohile testor, ait.
Fas mihi de rebus sit divinare futuris:
Vel quia sum vates: vel quia figna noto.
image: s187
Non frustra emicuit hoc demum tempore Stellae,
Ultima quo mundi regna senecta premit.
Non frustra rutilos candorem vertit in ignes:
Non frustra in gyro Cassiopea tuo est.
Sed fulgore suo fatalem nuntiat horam:
Indicat et iusti tela futura Dei.
Qualia signarunt Solymorum nuntia eladem,
Hinc tenebrae Solis, flammeus inde rubor.
Dixerit hanc alius populis protendere bella,
Quorum subiectas despicit illa plagas.
Dixerit extremo fortes Aquilone Suecos
Arma paraturos, Norvegiosque truces,
Dixerit aequoreis motus instare Britannis.
Dixerit Hybernos bella manere focos.
Dixerit hanc alius Moscorum tela minari,
Gentibus Arctois Sarmatiaeque plagis,
Lituanosque gravem passuros undique cladem.
Basterna miseros diripiente socos.
Dixerit extincto Germanis Caesare terris,
Civica non unum bella datura malum. [note: Nova Stella quid potissimum orbi terrarum portendat.]
Quidquid id est, veri si quid mens praevidet usquam:
Adventum reducis denotat illa Dei.
Quando sene scenti nunc imminet ultima mundo
Finis, et extremae tempora lucis eunt.
Tempora lucis eunt: summo qua Christus Olympo
Damnatum veniet vindice mente reos.
Infidosque homines Stygium detrudet ad Orcum: [note: Math. 3. vers. 12. et 13. vers. 43.]
Illic ut poenas, quas meruere, luant.
Aeternaque pios requie ditabit Olympi:
Et faciet granis horrea plena suis. [note: Luc. 3.]
image: s188
Nam si vera tibi verbis fateamur, oportet:
Auguror extremum non procul esse diem. [note: Matth. 24.]
Quando sui reditus ipse olim talia Christus
Signa dedit, mundi fata suprema canens.
Sol, inquit, nitidum concreto lumine tectus
Exuet, et rubeum sparget ab axeiubar.
Lunaque sanguineo vultum perfusa colore
Sufficiet nullam, nocte peremta, facem,
Desinet et virtus, superos quae conciet orbes:
Astraque de caelo praecipitata cadent.
Tunc Christi aetheria signum fulgebit ab arce:
Et ferient pavidae tristia corda manus.
Cum subito Christus celeri per inania lapsu,
Infima terrarum, iam nova regna petet.
Qualiter expressum ventis per nubila fulmen,
Permeat Eoas occiduas quae plagas:
Nec citius flammis orientis lumina stringit,
Quam latus Hesperium, Sarmaticasque domo
Tunc genitor divum rutilas per nubila flammas
Sparget, et effuso diruet igne polum.
Terraque liquetur, motuque tremiscet uterque
Arcticus, et caeli pondera liquet Atlas, [note: 1. Cor. 15.]
Tunc tuba terribili sonitum dabit aere canorum:
E liquidaque hominum turba resurget humo.
Atque animae tenues, et corpora functa sepulcris
Exibunt, vinclis libera facta suis.
Edidit haec dudum: promissaque tarda videntur:
Dependetque fides adveniente die.
Iamque pius vitae coetus pertaesus iniquae,
Christe cupit dudum regna subire tua:
image: s189
Oppressusque malis sine fine vagantibus, optat
Limina sideriae grata videre domus.
Non secus ac cervus, gelidas qui spirat ad undas: [note: Psal. 42.]
Languida ut irriguo membra liquore levet.
Sicubi per nemora et saltus venantia fugit
Agmina: ne fieret praeda petita cani.
Et nunc ille dies caelesti ex arce propinquat:
Quando tot aetherio signa sub axe micant.
Sicut enim nitidi Solis praenuntius ortum
Indicat Eoo Lucifer albus equo:
Sic quoque venturum teris caelestia Christum
Promittunt, tacitis plurima signa notis.
Vidimus obscurum caelo fulgescere Solem:
Sanguineumque rubra spargere fronte iubar.
Vidimus obductam densa caligine Lunam,
Aereque ignitas vidimus ire faces.
Nunc etiam flammata novo volat aethera circum
Lumine stella, novis lucida stella comis.
Et quis venturum neget hanc portendere CHRISTUM? [note: Signum filii hominis esse stellam. Exod. 13.]
Et quisquam signum non putet esse Dei?
Scilicet aetheria cum primum Christus ab aede
Venit, et e pura virgine natus homo est.
Ignea promicuit caelesti in vertice stella:
Stella coruscanti prodigiosa face:
Quae praeeunte viam monstrabat lampade caecam,
Aurorae egressis de regione Magis.
Ceu quondam Hebraeis deserta per avia circum,
Monstrabat dubiam praevia flamma viam.
Cum Pharia prosugi sedes tellure paternas
Expeterent, grati rura beata soli:
image: s190
Flumina qua lactis, qua flumina nectaris ibant:
Et rigidae quercus dulcia mella dabant.
Haud secus hoc clarum sulgens super aethera sidus
Tollitur, et flammis exerit ora novis:
Pone secuturum caeli de vertice Christum,
Auricoma monstrans. praevia stella. face.
Ecquid adhuc restat: nisi lapsus ab aethere Titan,
Et vos Lunares desiliatis equi?
Astraque concurrant astris, et sidera Pontum
Lapsa petant: tellus excutiatque fretum.
Totaque divulsi turbet sua foedera mundi
Machina: et occlusos det nova terra viros.
Salve stella recens, venturi nuntia CHRISTI,
Ortaque propitio numine sparge iubar.
Salve stella, novam quae spargis ab aethere lucem.
Qualis nullo unquam tempore visa fuit.
O quam te memorem? vero quo nomine dicam?
Graione in dubio est, Ausonione vocem.
Ac tu seu Graio, sive appellere Latino
Nomine, propicii fideris omen habes:
Quando redemptoris designas tempora Christi:
Cum super aetherias nos vehet ille plagas.
Qualiter expositam maris ad vada caerula natam,
Perseus eripuit Cassiopea tuam.
Exemitque feri violenta fauce Draconis:
Falcatoque gravem sustulit ense feram.
Et secum aetherias praeceps abduxit in auras
Andromedem, thalami iura deditque sui.
Sic nos aerumnis et vitae fluctibus actos,
Ocyus eripiet vindice Christus ope.
image: s191
Et rabiem antiqui compescet et ora Draconis: [note: Apoc. 12. Cant. 1. Matth. 25. Eph. 5.]
Inque Erebi trudet, lurida regna, domos.
Nosque suae fidei super aethera ducet alumnos:
Noster et aeterno tempore sponsus erit.
O iubar optatum, fax aurea et aurea stella:
Fulgure quae prodis tot bona signa tuo!
Quam nobis positos praebes feliciter ignes:
Adventum reducit testificata Dei?
Iustitiae siquidem praecurris nuntia Solem:
Qualis ubi Fois Lucifer exit aquis.
Indicat hoc rutilus color: hoc color indicat albus,
Qui micuit primum: si tamen albus erat.
Alba placent superis; ut nigris Ditibus atra: [note: Albi coloris interpretatio. Apoc. 1. ]
Alba ferunt lucem; luce sed atra carent.
Frons nitet alba Deo. nitet albus fronte capillus,
Vellere candidior, candidiorque nive.
Alba Iovis stella est, Veneris quoque candidus ignis:
Omine nempe micat sidus utrumque bono.
Vestibus alligeri cinguntur Daemones albis, [note: Ioan. 20.]
Caelituum famulo qui pede iussa ferunt.
Candor inest homini, cui virtus vivida: torpet
Qui vitiis, hominem dicimus esse nigrum.
Adde quod ipse suo Christus nos sanguine lavis,
Cordaque lustravit candidiora nive.
Tergit et Hyssopi sacro nos rore, nigrasque [note: Psal. 51. Esa. 1.]
Ex animis feces, et vitia atra tulit.
Quaeque prius rubeo sordebant pectore cocco:
Nunc albent gelida candidiora nive.
Et quae Sidonias aequabant foetida conchas
Crimina, nunc lanis lucidiora nitent.
image: s192
Scilicet et stellae color ante argenteus albae,
Indicat aeternae nobile lucis opus.
Omnia iustitiae, qua Titan lampade lustrat:
Puraque divino lumine corda rigat,
Indicat aeternam, quae nos manet aethere, lucem:
Indicat optatum non procul esse iubar: [note: 1. Thess. 5. 2. Pet. 3. Apoc. 3.]
Aera cum tacito pede Christus et ima subibit:
Ut solet ignaram fur penetrare domum
Et quos repperiet caelesti limine dignos:
Induet albatis albus et ipse stolis. [note: Coloris rutili interpretatio.]
Caussa tibi dicta est, cur primum fulserit alba:
Nunc etiam rutilae caussa notanda facis.
Fallor? an aur ati designat tempora saecli:
Caelica quo gentes otia pacis agent?
Perpetuaque sacras veniet concordia lauro [note: Gen. 7.]
Vincta comas placidi munus opuasque Dei?
An, quia primaevum fluviis ultricibus orbem
Perdidit, et nimia Deucalionis aqua.
Ignibus hoc summo periturum tempore mundum
Indicat? ut croceis Iris amoena notis. [note: Matth. 5.]
An vero aeternum denuntiat ore barathrum:
Tristis ubi stygiis ignibus ardet humus?
Et pice torrentes, atraque voragine ripae,
Lethales animas vindice nocte premunt?
Aspicite hanc stellam divini numinis hostes:
Qui Christum premitis, Christiadasque pios.
Aspicite et vitae damnantes facta prioris,
Supplice mox veniam poscite voce Deum.
Non decet in mediis contemnere fata procellis:
Saepius in portu fracta carina natat.
image: s193
Et vos o Reges placido date basia Christo [note: Psal. 2.]
Ante, reum vindex quam premit ira caput:
Dilatasque diu poenas tandem irroget aequas:
Si qua venit sero, poena severa venit.
Oscula ferte Dei, submiffo poplite, nato:
Dum licet: et sordes lingite rite pedum.
Nam subito iustam Deus accendetur ad iram: [note: Esa. 47.]
Obruet et sava crimina vestra manu.
Perigite, nam finis misero nunc imminet orbi
Ultima, dant verbo plurima figna fidem.
Nam quae temporibus vates cecinere vetustis:
Omnia sunt lapso tempore nacta fidem:
Ferrea pene abiit, mox aurea refluet aetas:
Cornea pene suum iam quoque trivit iter.
Tempora ceu numerans Daniel distinxerat olim: [note: Dan. 7.]
Cuius habent sirmam, caelica dicta, fidem.
Maxima nunc Latio decessit portio regno:
Africa Turcorum subiacet ora iugo.
Subiacet Aegyptus, Syriaeque Asiaeque coloni:
Quosque celer Xanthus, Thermodoonque rigat.
Tertia pars hominum Scythicos Europa lupatos
Non fugit: hos Pannon, hos vagus Ister edit.
Quique domat reliquas armis victricibus oras
Turca, ferox oculis, magniloquisque sonis:
Ore Deum ridet, divinaque numina Christi
Temnit et opprobriis scindit ubique suis.
Christiadasque viros, Pharaone serocior ipso,
Aut ferro perimit, servitiove premit.
Iamque adeo sortita suum praesagia finem,
Fatidico Daniel quae prius ore dedit.
image: s194
Quid restat? supera nisi Christus ut arce reversus,
Hostica sub stygias agmina trudat aquas.
Quando fere lapsi transivit temporis aetas,
De qua veriloqui praecinuere viri. [note: Prophetia Eliae de novissimo die.]
Integer annorum stabit sex milibus orbis:
Si rata Thesbitae sunt documenta senis.
Septima post finem mortalibus afferet aetas,
Laetaque perpetuae tempora pacis erunt. [note: Gen. 1.]
Utque Deus mundum sex condidit ante diebus:
Inque novum nullum deinde vacavit opus.
Sed bene persecto cepit requiescere caelo:
Septima cum biiuges Luna levaret equos.
Haud secus exactis prope sex aetatibus orbis:
Ipse quibus rexit ante creata DEUS:
Quae sequitur, finem statuet selicior aetas,
Triste creaturis eripietque iugum.
Utque dedere sacram Hebraeis septena quietem
Sabbatha: quique illis septimus annus erat. [note: Rom. 8.]
Omnia quo tellus, quamvis inarata, ferebat:
Et gratas segetes vinaque sponte dabat.
Utque annis septem bene terque quaterque peractis, [note: Levit. 25.]
Aurea iubileae tempora lucis erant:
Quando suos nullo redimebat venditor agros
Aere, pia emptoris restituente manu.
Sic quoque transactis funesti aetatibus orbis
Septima postremae fata quietis aget.
Cum tellus communis erit: cum vomere nullo
Findetur, subita messe beatus, ager.
Cum sua non ultra plor abunt vota coloni
Irrita: sed tellus omnia sponte feret.
image: s195
Aegrae nec ora fames: nec iam sitis arida fauces,
Languida nec morbus corpora nostra premet.
Nec fervens graciles exuret Sirius artus:
Nec laedent teneras srigora dura manus.
Flumina sed lactis, sed flumina Nectaris ibunt,
Flavaque de viridi cortice mella fluent. [note: 1. Cor. 15.]
Nulla illic clades, erit omnibus omnia Christus.
O fortunatum quem bona tanta manent!
Si qua tamen deerunt aetati tempora fextae:
(Non etenim cursum finiet illa suum.)
Ob peccata hominum deerunt, lectaeque salutem
Plebis, ut admonuit filius ante DEI. [note: Matth. 24.]
Nam si summarum resecentur sila dierum:
Aethera, vix quisquam, qui penetrabit, erit, [note: Enochi raptus et Prophetia. Gen. 5.]
Quid vero Enochum memorem, quaeque edidit olim
Fata canens summam testificanda diem?
Scilicet hic etiam senis aetatibus actis,
Septima cum cursu pergeret ire suo:
Primus ad aetherias raptus feliciter arces,
Monstravit vita se meliore frui.
Nam fuit a primo cultor pietatis Adamo
Septimus, aeternae vir pietatis amans.
Qui prius ingenti testatus voce per auras,
Caelica quam rapidis astra petivit equis.
Ecce, inquit, multis cum milibus aethera tranat [note: In Epist. Iud.]
Caelituum, Dominus, se comitante choro:
Iudicet ut sontes, et perpete puniat igni
Ob malefacta viros, et maledicta reos.
Ille quidem longis saeclorum ambagibus ante
Haec canit: at finem sunt prope nacta suum.
image: s196
Adde quod hoc etiam meretrix Babylonia saeclo [note: Revelatio Antichristi. Apoc. 12. 13. 14. 17.]
Voce revelata est, magne Luthere, tua.
Qui, velut Alcides, Romani noxia Caci [note: 2. Thess. 2.]
Monstrasti eversis furta retecta focis.
Quando tui Latium divini spiritus oris
Confecit, Satana non remorante, Papam.
Horrendum terrore Papam, scelerumque ministrum:
Regia qui pedibus subdidit ora suis.
Seque Deum fecit triplici diademate vinctum:
Et quasi Christiadum numen in orbe sedet.
Perditus et superum Regumque nefarius hostis:
Veiove prodigiis auxiliante potens.
Prodigiis etenim solus sua dogmata firmat
Impius, hac cultus non eget arte pius.
O nimium caeci, quos reprobus error adegit
Ut fidei veras non capiatis opes.
Credo, operosa domat vestras illusio mentes.
Sitis ut effictis credula turba dolis.
O male Circeio fatuatos pectora succo,
Detinet Ausoniae quos meretricis hara.
Gratia sit Christo, cuius bonitate refulsit
Lux verbi, et toto sparsit in orbe iubar. [note: Matth. 24.]
Debuit huic siquidem prius illucescere mundo
Quam caeli summus surgeret axe dies. [note: Mar. 1. Ioan. 1.]
Ut que pius vates, nascenti praevius olim
Ivit Iohannes, ceu tuba, Christe tibi:
Indice commonstrans digito mortalibus agnum.
Pro mundo vitam qui positurus erat.
Vanaque disiecit Pharisaeae somnia gentis,
Riteque purgato tramite stravit iter.
image: s197
Sic iterum Christo praecessit inorbe Lutherus: [note: Mal. 4.]
Qui mundi Elias tertius huius erat.
Falsaque Pontificum vertit deliria chartis,
Iudicio Christum proposuitque suo.
Quem docuit solum nobis reparasse salutem:
Viribus humanis opposuitque pedem.
Ecquid adhuc reducem remoratur in aethere Christum:
Ut praecur soris non resequatur iter.
Sidereaque iterum delapsus ab arce, piorum
Erepiat vindex hostibus orasuis. [note: Math. 24. Tumultus bellici pestis, fames et terraemotus.]
Quid bella enumerem, Christo praedicta supremi
Nuntia Luciferi, certaque signa Dei?
Ante, inquit, quam summa dies illuxerit orbi:
Et sol extremis aethera carpet equis:
Horrida bellorum tempestas, horrida surget
Armorum rabies, horridus ensis amor.
Hostis in hostilem gens saeviet altera gentem:
Exitium regnis altera regna dabunt.
Infima terrarum quatientur viscera motu:
Heic malesuada fames, heic erit atra lues.
Heic cruor et caedes et maesto iurgia vultu:
Arma feret nato trux pater, ille Patri.
Non genera socero, non hic bene tutus ab illo:
Et premet invisam socrus acerba nurum.
Tanta odii rabies animos accendet: utisto
Heu nusquam fuerit tempore tuta fides.
Omnibus invisi ferro perimentur et igni:
Quos pius accendet relligionis amer.
Quique meum verbis coram defendet honorem,
Ille premet duram sanguinolentus humum.
image: s198
Ibunt semimares mendaci pectore vates:
Decipientque malos, decipientque bonos.
Multaque prodigiis iungent miracula multis,
Signaque vel lectis insidiosa viris.
Mutuus e gelidis abolescet mentibus ardor:
Nullaque fraternus pectora nectet amor.
Fraus, dolus, ira, furor pervertent undique mundum:
Pervertent mundum fraus, dolor, ira, furor.
Ardua postremi nempe argumenta diei,
Iudicis adventum testificanda Dei.
Iamque adeo ventura canens mortalibus olim
Quae cecinit Christus, nunc reperere fidem.
Quando maior enim toto fuit orbe tumultus?
Quando feri maior Veiovis ira fuit?
Scit Satanas mundo finem properare supremum:
Scit catus extremum non procul esse diem.
His superaccensus furiis iam laxat habenas
Efferus: et noxis omnia regna premit.
Mulciber heic ignes; Nereus heic obice rupto
Sparsit aquam: hac flagrant, hac lue tecta natant.
Itala procubuit terrae Ferraria motu:
Oenius est damnum Pons quoque passus idem.
Nos praedura fames, nos pestis acerba, luesque
Obruit, heu metuo ne graviora doment.
Quid loquar Ungariam, miserandaque littora Cypri:
Nuper inhumanis quae data praeda Getis?
Quid loquar indomitum Venetorum in praelia Martem?
Quid pugnam et clades Gallia maesta tuas?
Quis rabiem Martis? stricto quis vulnera ferro
Inflixa, et caedes enumerare queat?
image: s199
Mitius insanis servire Neronibus olim:
Inque Perillaeo mitius aere premi.
Quid sera Belgarum paucis cert amina verbis
Persequar? Heroos res cupit ista pedes.
Tartaream Bellona tubam crudeliter inflat:
Et Mavos dubias miscet ubique manus.
Funera dilecti deplorans coniugis uxor,
Sustinet in vidua tristia signa domo.
Orba suis natis plangentes pectora matres,
Ah deflent uteri pignora chara sui!
Ut vitulo mugit sua mater ab ubere rapto:
Et fetus quaerit per nemus omne suos.
Sic illae querulis montes ululatibus implent:
Et feriunt maesta pectora nuda manu.
Parcitur hic nulli: sexum saevitur in omnem:
Tollitur ense puer, tollitur ense senex.
Et prius emoritur, quam crudus nascitur infans:
Ante subit miseram, quam pede tangit humum.
Sic ferus Herodes nullo discrimine in omnes
Saeviit: hinc pueros sustulit, inde viros.
Et matrum infantes occidit ab ubere raptos:
Inque pium crudo saeviit ense gregem:
Tempore quo primum terrarum venit in orbem
Christus, et Solyma constitit hospes humo.
Omnia praesagi respondent vocibus: ipse
Exitus augurii carmina vera probat. [note: Haereses et schismata in Ecclesia Dei, non malignantium.]
Ecquid enim sectas memorem? quid scismata mille?
Quaeque Dei silices exoriuntur agro?
Quando falsiloqui surgunt tot in orbw Prophetae:
Decipiuntque bonos; decipiuntque malos.
image: s200
Heu ubi prisca fides, pietasque insignis et atro
Felle carens animus, nec simulatus amor?
Heu ubi iustitiae cultus legumque satrarum?
Heu ubi nunc fratrum mutuus ille calor?
Quam mortale fidem scelus, Astraeamque fugavit?
Nullus in orbe timor, nullus in orbe pudor.
Et quisquam mundi finem properare negabit?
Aut summam dicet iam procul esse diem? [note: Securitas Germanorum.]
Sed nos mortales in utramvis stertimus aurem
Securi, heu nullis afficimurque malis!
Dum nobis sine nube dies. sine flatibus aer
Intonat et nullas hostica turba minas.
Teutonii inprimis: quorum secura labore [note: Gen. 6. Math. 24.]
Otia terra ferax, otia Pontus habet.
Utque Noa mundum caelesti hortante profanum
Dogmate, spreta pii dicta fuere senis:
Sic nos praeconum ridemus iussa sacrorum,
Aeoliisque damus diripienda Notis.
Multaque saeclorum restare huic mullia mundo
Fingimus, et iustas temnimus usque minas.
Evigilate viri. Sacra hoc oracula poscunt,
Si qua oracla sacris eruta, pondus habent.
Poscit idem Croceo nova stella nitore corusca:
Quae nunc irato desuper igne micat.
Poscit et oppositi lampas contraria Martis:
Poscit falcigeri frigida stella senis.
Nam licet armorum, qui nunc passim ingruit, horror
Teutoniae nondum depopularit agros:
Ianque adeo summae festinet meta diet:
Extremusque adstet Lucifer ante fores:
image: s201
Nondum finis adest mundi tamen ultimus: armis
Mars prius in toto saeviet orbe ferus.
Arma omnes raptent iterum furialia gentes, [note: Bella diem novissimum praecessura. Matth. 24]
Antea, de caeli quam Deus arceruat.
Utque prius totis concursum est viribus orbis:
Quam supero in terras venit ab axe Deus:
Virginis intactae gravida productus ab alvo:
Solveret ut suso triste cruore nefas.
Quando Palaestinos victo Tigrane penates [note: Bella quae primum Christi adventum praecesserunt.]
Magnus. et Hebraeos milite cinxit agros:
Et Solymae latos circundedit aggere muros.
Victorem sacris imposuitque pedem.
Antipatri donec Solymi, Herodisque superbi [note: Ioseph. lib. 1. de bello Iud: Strabo 16.]
Non exspectato colla dedere iugo.
Ausonis et leutum tellus Hebraea capistrum [note: Eutrop. lib. 5. Or. 6.]
Caesaris, et duros induit ore lupos:
Gens adeo sceptris opibusque exuta, suisque [note: Tacit. 21.]
Regibus: heu vera gens simul orba fide
Nulla uti Iudaici starent vestigia regni.
Nulla super cultus esset imago pii.
Haud minus occiduis bellum surgebat in oris
Undique sanguineas Marte tenente faces.
Gallia Romanis quando subiecta triumphis [note: Caesar de bel. Gall.]
Ante tuas ibat Caesar Iule rotas. [note: Plutar. in Caes.]
Extremique hominum Morini, fortesque Britanni,
Effugere hostiles non potuere manus, [note: Sueton. in eod.]
Quo nondum ex omni confecto parte duello:
Tempestas subito maior oborta fuit: [note: Appian. in Celtico.]
Laxavitque viam bellis, clademque per orbem
Distribuit: regio ne qua quieta foret. [note: Florian. lib. 4.]
image: s202
Ut rupto invadunt cum terras carcere venti: [note: Appian. [gap: Greek text] lib. 2.]
Molibus et fractis eicit amnis aquas. [note: Plut in Pomet Caes.]
Omnia sternuntur sata laeta boumque labores:
Procubuere horti, procubuere domus. [note: Caesar libris de Bel. Civi. Sueton. in Caes.]
Sic et acerba lues disiectis incita telis,
Omnia commovit turbine regna suo.
Quando furor generum socerumque in bella coegit [note: Florus lib. 4. Lucanus in Phars.]
Civica, non uni noxia bella plagae.
Nam gener ad Martem populis instructus Eois,
Thessalios dura clade premebat agros. [note: Virgil. in 5. Aeneid.]
Armeniosque ambos, Cilicasque et Pharnacis acres
Excidat pharetras, Cappadocumque faces.
Idem Riphaeos armarat, et ultima Ponti
Littora, quosque agros Phasidos unda secat.
Addiderat socias Epiro Graecia vires:
Auxerat et Macedum Thracia tota manus.
Aggeribus socer Alpinis, atque arce Monaeci
Descendens, Ligurum cinctus ovabat ope.
Pone sequebantur cum pictis Lingones armis:
Et fortis Biturix, Celtigenumque cohors.
Quique Ararim, et Rhodanumque bibunt, fontesque Garunnae,
Quique Isaram, et lymphas Matrona lata tuas. [note: Caes. lib 1. Civil. Idem lib. 1. de bell. Gall.]
Noricus addiderat Germanas Voccio turmas:
Voccio, cuius eras Arioviste gener.
Nec mora: fuso Itali dant primi sanguine poenas:
Heu orbi, Magno profugiente, lares.
Proximus in Siculis telluribus intepet ensis:
Victa iacet Sardo: Corsica victa iacet.
Fundit et Hispanas acies Iulaea cohortes:
Et tumidus victas praebet Iberus aquas.
image: s203
Pertulit heu quantas bello gens Punica clades?
Heu quanto Syrtes contremuere metu?
Lenius axem humero stellis fulgentibus aptum,
Pondera quam belli, tanta tulisset Atlas.
Quid referam diros quantum Pharsalia campos
Implerit: mundi quo coiere manus? [note: Caes. de belIo Alexand. App. lib. 3. [gap: Greek text] ]
Quid Pelusiaci tristissima fata Canopi,
Armaque Niliacis inde parata focis?
Quid Mutinae stragem horrendam, durosque labores:
Cum cecidit fato Consul uterque pari? [note: Cicer. in Philipp.]
Actia quid memorem Augustae monimenta carinae [note: Plutarch. in Anton.]
Ductaque laurigera Iulia rostra manu.
Et quisquam enumeret tunc totum gesta per orbem: [note: Suet. in Augusto.]
Quaeque referre labor, quaeque referre mora est?
Usque adeo gentes furor hic commoverat omnes [note: Eutr. lib. 7. cap. 2.]
Ante, Deus Bethlae quam stetit hospes humo. [note: Macro. in fin. 3. L. Saturn. Virgil. in fine 8. Aeneid.]
Tandem ubi Parthorum de templis signa refixit
Caesar, et in patrios pila reduxit agros.
Grata secuta quies, tranquillaeque otia pacis:
Clausaque pacatis bella fuere feris. [note: Propert. li. 4. Eleg. 7.]
Haud secus arma prius quassabunt aspera mundum:
Quam Sol extremas praebeat orbe faces. [note: Flor. lib. 4. cap. 2.]
Christiadumque intra fines Gradivus, et extra
Miscebit dubias, hic et ubique manus. [note: Quomodo gens saevitura sit in gentem. Matth. 24.]
Hinc Dacus premet, inde Getes: occurret Iberis
Alter: ad Eoas hic feret arma plagas.
Fundet ab extremo magnos Aquilone Suecos
Boddius, indomitum Norvegiosque genus.
Hinc sua Livones coniungent agmina Russis:
Scotia Marte fremet: Dania Marte fremet.
image: s204
Agmen ait Chamus, magnique ipse agminis instar,
Hostica cum Moschis diruet arva suis.
Qualis Tartarica vi Tamberlanis Iyrcas
Contudit, inque fugam Turcica terga dedit.
Et caveae inclusum ferratae et compede vinctum
Ante suas hostem duxit in orbe rotas:
Ibunt Sauromatae, falcatis ensibus ibunt
Iazyges, et duri, barbara corda, Scythae.
Et Thraces, Macedumque manus, et strenuus armis
Dalmata: quique Savum Danubiumque bibunt.
Arma pharetrati quassabunt bellica Colchi:
Armeniique leves, Assyriique leves,
Agmina Chaldaeis decurrent Medica fusis:
Caspia sanguinibus decolor ibit aqua. [note: Daharum meminit. Curt. lib 8. Herod lib. 2.]
Et Daha non modico Bellone victus amore
Abiecto rapiet Martia tela pedo.
Ipsi prodibunt longis Nasamones ab oris: [note: Virgil. in fine 8. Aeneid.]
Quique Cyrenaeos vomere sulcat agros.
Et Numidae, Maurique leves et Baetica tellus,
Ancipiti facient praelia cruda manu.
Hinc Italae gentes, omnisque Oenotria terra:
Hinc Celtae, hinc Belgae, Santones inde frement.
Heu procul aspicio spumantem sanguine Rhenum:
Heu quam crudeli Neccarus undat aqua.
Quam multi Lybico volvuntur in aequore fluctus.
Saevus ubi Orion lumina condit aquis.
Quam multae in campis aestu torrentur aristae:
Fervida quas igni Siria stella premit.
Quam multis nivibus Rhodope pulsatur et Aemus.
Frigore cum gelido bruma recurrit iners.
image: s205
Aut cum tristis hyems Aquilonis inhorruit alis,
Quam multa albescit grandine canus Athos.
Tam multo venient armorum turbine bella
Gentibus, et ferro nulla vacabit humus.
Nec nisi pupilli curabunt caelica pauci:
Heu maior furias pars Mahometa tuas.
Impia securam traducent agmina vitam:
Et sibi qui pacem polliceantur, erunt.
Quando piis toto deletis orbe: benignos
Se credent ferro conciliasse Deus. [note: Luc. 18.]
Tunc ubi sidereis iterum descendet ab aulis:
Vix aliquam inveniet Christus in orbe fidem.
Quique fuit Solymis Hebraea in gente, sacellis
(Iam victis toto gentibus orbe) status.
Tempore quo virgo caelestia semina partu
Edidit: Augusto sceptra tenente Remi:
Cum Pharisaea cohors, et summus in urbe Sacerdos [note: Matth. 15.]
Humana colerent traditione Deum.
Zachariasque unus, Simeonque, ignobile vulgus,
Atque alii pauci debita vota darent. [note: Luc. 1. et 2.]
Idem cultus erit Christo redeunte, statusque
Rerum: quod Christi flamine teste loquor.
Quid multis? res ipsa docet, docet exitus ingens,
Funesta extremos bella manere dies.
Hoc Galli, hoc Veneti fatali clade docebunt,
Et Belgae, et miseris Baetica terra modis.
Et tu qui laxis incedis Sarmata braccis,
Orbatus patrio Rege docebis idem.
Nescio quid Moschi secum meditentur, et audax
Tartarus: obseptas claude Polone fores.
image: s206
Tuque Caledoniis velata Britannia silvis,
Pacis opus retine: si retinere potes.
Et tu Rhene tuas pacato vortice lymphas
Volve? cruentata ne maculeris aqua.
Hoc te Stella iubet fat ali clara rubore:
Mars iubet, opposito qui ferus igne rubet.
Saepe secuturas memini praedicere clades
Sidera, quaeque rubrae pronituere faces.
Sic ubi civilis Latios in praelia Mavors
Extudit: hincque gener saeviit, inde socer. [note: Plin. lib. 2. cap. 25. Lucan. 1. Phars.]
Ignota obscurae viderunt sidera noctes,
Crineque mutantem regna minace comam.
Nec prius horrendi toties arsere cometae:
Plura nec a foedo fulgura lapsa polo:
Quam Latios iterum quando videre Philippi,
Inter se fato castra movere pari. [note: Anno ante christum natum 426.]
Sic ubi Cecropiae Spartam petiere cohortes,
Inque suos furiit Graecia tota lares,
Ante faces visae mediis ardere sub astris:
Solis et obscuri tristis imago fuit. [note: Seneca lib. 7 quaest. Natural.]
Sic ubi Romanis Solymorum perdidit urbem
Ignibus, Ausoniae maxima fama Titus:
Regnorum eversor rubuit ferale Cometes: [note: Anno Christi 1066.]
Ultima Iudaicis regna minatus agris.
Talia et Henrico micuerunt sidera Quarto
Caesarei quondam fulcra tenente throni:
Stellaque fatali proluxit crine corusca:
Ardentesque polo pronituere faces.
Et varias ignis de se dedit aere formas:
Insonuitque armis, insonuitque tubis.
image: s207
Taliter exitium populis fatale cometes
Attulit, accensas horrida stella comas:
Cum ferus inferret laudatis arma Silesis
Tartarus, et fortes perderet igne Quados,
Aut ubi cum Bavaro civilibus Austrius armis [note: Anno 1314.]
Contendit, fato Caesar uterque pari:
Aut ubi Pontificum quassata Oenotria bellis: [note: Anno 1457.]
Christiadaeque feris praeda fuere Scythis.
Totaque suppliciis Hussi commota nefandis,
Finitimos pressit terra Bohema locos.
Aut ubi Byzanti Mahometes moenia coepit, [note: Anno 1457.]
Sparsa Palaeologi moenia caede Ducis.
Cecropiasque armis vicit crudelibus urbes:
Subiecitque Asiae sub sua iura lares.
Cum Galatia ingens, cum bini Mysia iuris,
Cum Lyciae duris paruit ora Getis.
Aut ubi Sequanicis invasit Carolus armis [note: Anno 1474.]
Hinc Regis Galli, Caesaris inde greges.
Sed quo progredior? Vos conscia sidera testor,
Extremum mundo iam properare diem.
Arma loquuntur idem, feralibus aspera signis
Quique fremit patulo Cerberus ore triceps.
Impastus ceu plena Leo per ovilia turbans,
Cum premit aegra fames, obvia quaeque rapit: [note: 1. Pet. .5.]
Molle pecus, mutumque metu manditque trahitque.
Et rabido tactam dente cruentat humum.
Haud secus, extremae iam praescia lucis, Erynnis
Perfurit: et sanctum turbat ovile Dei.
Saevit atrox Satanas: furit horridus ore cruento
Mundus, et infestas miscet ubique manus.
image: s208
O stolidi, vis nulla pios seiungit amore [note: Rom. 8.]
Christi: non gladius, non malesuada fames.
Sicut enim rivis felicia prata rigantur:
Ut pariant culto pabula laeta solo:
Sanguine sic hominum vires Ecclesia sumit.
Est sanguis Domino res pretiosa pius.
O frustra insani, pessum vos ibitis omnes,
Ibitis infernae praeda cruenta Leae.
Nam stimulum contra calces iactatis iniquas:
Qui pia torquetis sub cruce membra Dei.
At vos Christicolae, Satanas quos fortius urget:
Et premit iniustis gens scelerata modis:
Dur ate, et vosmet rebus servate secundis
Fiet enim levius, quod bene ferturonus.
Tempus adest, quo vos servabit ab aethere Christus:
Regnaque caeruleis in sua tollet equis.
Abstergetque omnes lacrimas: nectetque coronam,
Sertaque lucentes implicitura comas.
Huic laus, huic decus, huic laeto sit gloria vultu:
Gloria non ullo corruitura die,
Dixerat Uranie, tenuesque elapsa per auras
Aetherium cursu praepete strinxit iter.
Ant e tamen verbis si plura requirere vellem:
Non mihi difficilem se fore pacta fuit.
ATQUE haec de Stella Princeps FRIDERICE recenti
Collibuit brevibus concinuisse modis.
Maius ut hinc studium caelestis floreat artis:
Accendatque pias heic et ubique preces.
Quae tu si facies (facturum credimus) aequi:
Hunc olim excipiet messis opima satum.
image: s209
Interea vitae felices vive per annos,
Vvirtembergiaci firma columna soli.
Ut Duce te salvo vigeat pietasque fidesque,
Cumque sacris studiis nobile pacis opus.
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER SEXTUS.
EPISTOLAE DVAE: ALTERA ILLUSTRISSIMI PRINCIPIS AC DOMINI DN. LUDOVICI, Ducis Vvirtembergici et Teccii: Comitis Montbeligardi, etc. ad illustrissimam Principem ac Dominam, D. Dorotheam Ursulam: Illustrissimi Principis ac Domini D. CAROLI, Marchionis Badensis et Hochburgensis: Domini in Roetelen, Susenburg et Badenvveiler, etc.
F. ALTERA huius ad illum:
Exiguo durat regalis tempore pompa:
Sola Poetarum carmina docta manent.LUDOVICUS DEI GRATIA DUX VVIRtembergicus, et Deccius: Comes Montbeligardi, etc. DOROTHEAE URSULAE, Marchionisse Badensi et Hochburgensi S.
ECQUID ut hunc titulum legisti in fronte libelli:
Sollicita demis linea vincla manu?
Pone metum: tibi nulla ferox parat arma, nec enses
Mars acuit: nullas intonat ore minas
image: s210
Nec datur Aemathio cantatum murmure carmen:
Nec nascentis equi fronte revulsus amor.
Nec, quod Cydippae proiecit Acontius olim,
Turpe tuos malum mittitur ante pedes.
Nec venio Antiopam mihi te rapturus Epopeus:
Nec Paridis factum, nec Iovis ausa probo.
Hesionem Telamon, Briseida cepit Achilles:
Utraque raptorem praeda secuta suum est.
Blandus ego advenio: laesusque cupidinis arcu,
Vulneris auxilium quaero salubre mei.
O lux Marchiacae, virgopulcherrima gentis:
Vulneris o utinam sis medicina mei.
Nam me casta Venus, puroque accensus ab igni,
Dicere quae puduit, scribere iussit amor.
Quicquid amor iussit, certum est his prodere chartis:
Verba minus pavidi scripta pudoris habent.
Ille mihi primum meditanti multa, quid haeres?
Inquit, res verbis proditur ista tribus.
Scribimus en igitur tria verba: sed addere quartum
Cogit amor: VITAE TV DIADEMA MEAE.
Cur oculos defigis humi, terramque tueris?
Ille quid attonitas stat pudor ante genas?
Da veniam fasso: nec duro cetera vultu
Perlege: sunt leni condita verba sono.
Non tu Bistonio peteris socianda marito:
Efferus humana qui dape pavit equos.
Non saevo Andromache Pyrrho tu quaereris uxor:
Ut facias serva vilia pensa manu.
Non te Busiris, non te Dionysius ambit:
Non Hemor insidias, non levis Amno parat.
image: s211
Connubium posco: non tecti gaudia furti:
Debitus ut coniunx: non uti raptor amo.
Nec levis hic amor est: nec me piget huius amoris:
Sit modo de nobis mutua flamma tibi.
Mutua flamma adsit, tua per castissima labra:
Perque tuos oculos, qui rapiere meos.
Sin alios animo suspiras forsan amores:
Tum precor has nobis excute Christe faces.
Excute Christe faces: aut da, quo serviat aeque
Vinctus uterque tibi: vel mihi deme iugum.
Sed potius valida nectamur uterque catena:
Nulla dein possit quam soluisse dies.
Da modo te facilem virgo: atque hunc pone pudorem:
Saepe solet damno rusticus esse pudor.
Namque ego divino monitu, ne nescia pecces,
Ambio: proposito nec leve numen adest.
Et, nisi sit fallax animi fiducia nostri:
Te pepigere meo pronuba fata toro.
Nam mihi, si quid habent, ut habent pia somnia veri.
Te fore consortem, dixit imago patris.
Nox erat, et placidum carpebant fessa soporem
Corpora: cum roseis Luna ruberet equis.
Ecce mihi facies, caelo delapsa, parentis
Christophori, vultus astitit ante meos,
Illustris facies: qualem caelestibus esse
Auguror: haec tales edere visa sonos.
Nate mihi vita quondam (dum vita manebat)
Care magis: patriae Dux Ludovice tuae.
Cur ego te vacuo video requiescere lecto:
Nec te participem sortis habere tuae?
image: s212
Solus an aeterna caelebs carpere iuventa:
Femina nec carum te dabit ulla patrem?
An nullos post te linques super orbe nepotes?
Quando erit, ut cinis hic efficiatur avus?
Per manes in te nate meos, cineresque sepultos,
Per caput hoc nostrum te rogo, perque tuum:
Caelibis abrumpas iuvenilia tempora vitae:
Et sis aetatis, mi Ludovice, memor.
Tempora diffugiunt volucri velocius Euro:
Nec bona tam sequitur, quam prior hora fuit.
Non venit in mentem, quae sint consinia terrae:
Quam Vvirtembergae viscera rara domus?
Hinc te Romulei, genus intractabile, patres:
Hinc odio nuper scismata nata premunt.
Hinc constricta gelu regio, lateque furentes,
Turcae finitimis moenibus arma parant.
Et quotus est quisquis, te qui optet vivere nobis:
Aut terrae incolumem te superesse tuae?
Auspicibus certe superis Christoque secundo
Vivis: ab hoc omnis pendet in orbe salus.
Illius auspiciis dabitur tibi virgo pudica:
Virgo sub amplexus mollis itura tuos.
Ille tuo dudum prospexit, ab aethere, lecto:
Illius est summum, taeda iugalis, opus.
Ille iubet thalami sociam tibi foedere nectas:
Est grande, illius spernere iussa, nefas.
Hoc mecum et patria sanctus cum plebe senatus
Flagitat: hoc celebris curia poscit idem.
Flagitat hoc templo quisquis pia vota precesque
Concipit: et quisquis candida iura fovet:
image: s213
Artifices poscunt omnes, rerumque periti:
Et quicumque tuam vomere findit humum.
Eia age cervicem vinclo submitte iugali:
Quod primo durum est, post bene fertur onus.
Haec mihi visus erat vultus dixisse parentis:
Hos ego sum visus reddere voce sonos.
O lux Teutoniae, spes o fidissima nostri:
Quae tantae genitor te tenuere morae?
Ut te conspicio laetus post multa tuorum
Funera: post varias sortis ubique vices.
Salve sancte parens, manes salvete paterni:
Quam me vestra pio verba tenore levant?
O utinam tibi, care pater, parere monenti
Sic possem: ut toto mentis amore volo.
Nae tu morigerum sentires ad tua natum
Iussa: sed aegra pium damna morantur opus.
Nam neque dedolui properatam funere mortem:
Quae procul a terris te pater esse facit.
Nec si deposito tentem connubia luctu:
Apta venit votis ulla puella meis.
Hinc me relligio, nostris inimica sacellis:
Hinc fastus terret: perfidus inde furor.
Iura, fides ubi nunc? ubi nunc amor ille sacrorum?
Est hodie infalso plurimus ore DEUS.
Sed tu ostende mihi, cum qua me iungere possim;
Morigerum invenies me pater esse tibi.
Sic ego: sic cari respondit imago parentis:
Desine lugubri maesta referre sono.
Desine sollicitis mortem causare querelis:
Non venit in vacuum mors odiosa torum.
image: s214
Mors patris, in thalamos nihil infert horrida nati:
Hic finem imperii debet habere sui.
Iampridem iusto decorasti funera fletu:
Nunc lacrimis fas est imposuisse modum.
Nox manet haec omnes: omnes hoc tramite tendunt:
Sive potens Croesus, seu miser Irus erit.
Mista ducum ac populi densantur funera: nullum
Orbe fugit toto mors violenta caput.
Quare age consilio pare, rebusque secundis
Te serva, et castam nunc tibi iunge parem:
Nil desper andum Christo duce, et auspice Christo,
Ille aderit coeptis aura secunda tuis.
Nec longas opus est terrae spacieris ad oras:
Finitima uxorem vel tibi rura dabunt.
Nam quaedam, si forte velis cognoscere, vivit
Marchia Tecciaco digna puella toro:
Dorothee, sacrum nomen quae vertit in omen:
A Domino donum, non aliunde, datum.
Ursula Badanae decus, et nova gloria gentis:
Ingeminans animi nobilitate genus.
Marchio quam patrii cognoscit nominis auctor:
Quam Simeraea domus non negat esse suam:
Una fides, par relligio, communia gentis
Foedera, pene idem legis ubique tenor.
Carolus ipse pater Badanae Marchio gentis
Annuet, et generum poscet habere suum.
Ante tibi moriens tutorem hunc esse, patremque
Constitui: accedet tertia cura socer.
Anna Palatina genitrix de stirpe creata,
Optabit thalami foedera pacta tui.
image: s215
Teque sibi generum laetis circundabit ulnis.
Esse volens genetrix ipsa: sed ipse pater.
Nec malint Regi natam iunxisse supremo:
Quam Ludovice tuo consociasse toro.
Ipse tibi hoc vinclum sanctus promittit Olympo
Spiritus: o aliam desine velle parem.
Nec dubita magno verbis aperire parenti,
Consiliumque tuum, consiliumque DEI.
Ille reget patremque tuae, matremque puellae;
Auspicio ut iungant pectora vestra pari.
Ardet et ipsa nurus, traxitque per ossa calorem:
Alterius nec vult esse puella viri.
Sic ait: et medio visus sermone relinquit:
Coeperunt sensus evigilare mei.
Ut primum lux alma data est: pulsaeque tenebrae:
Surgo, meique patris iussa verenda sequor.
Alipedes frenantur equi: dat buccina signum
Aerea: conveniunt hinc eques, inde pedes.
Nec mora, condensa procerum comitante caterva,
Egredior patriis ad tua tecta focis.
Excipit hospitio genitor tuus: excipit una,
Haud sine numinibus, nos quoque mensa duos.
Hic ubi te vidi, patria novus hospes in aula:
Inque tuo noster lumine vultus erat:
Tum demum tua mefacies pulcherrima cepit:
Accenditque suas inde Cupido faces.
Frons erecta albaeque manus, et lastea cervix:
Purpureus roseo stabat in ore rubor.
Ut si nix minio Germanica certet Ibero:
Aut cum quis niveum sanguine tingit ebur.
image: s216
Utque novum autumni radia bant sidus, ocelli:
Per quos se nobis insinuabat amor.
Tergaque pendebant flavi per eburnea crines:
Ibas Caesario digna puella toro.
Iamque ubi concepi divino a flamine flammam:
Observo nutus, et tua verba noto:
Utque loquar tecum aggredior, tecumque residam:
Ne tibi non notus, quem facis, esset amor.
Ter conatus eram nostris tibi dicere verbis.
Marchia Dorothee tu mihi sola places.
Ursula sola places, volui ter dicere soli:
Ter meus in primo substitit ore sonus.
Quae quia non claris audebam promere verbis:
Signabam tacitis, fronte loquente, notis.
Risit amor: subitoque emotis aere pennis
Astitit: et tales rettulit ore sonos.
Sperabam tibi venturos irrisor amores:
Nec tibi perpetuo libera verba fore.
Nam modo qui nullis dicebas posse moveri
Ignibus: ecce aliquo captus amore iaces.
Sic dum odio montana petit Britomartis amantum:
Incidit in casses praeda cupita meos.
Sic depacta fidem pro virginit ate Diana:
Basiat in silvis Endymiona suis.
Sic Cephalus longum sectatus lustra ferarum:
Aurorae tandem victus amore cubat.
I nunc, et cervos passim veneris et ursos:
Ursula quem laqueis indidit una suis.
Dixit: et aurata promit duo tela pharetra:
Inque meum subito pervenit hasta latus:
image: s217
Et venas animumque subit: totumque pererrat
Pectus: et accensas spargit ubique faces.
Ille abit: et iaculum, quod prompserat ante secundum
Impositum nervo torquet: et arte ferit.
Extemplo teli stidorem, aurasque sonantes
Audio: sed vulnus, quod dedit ille, latet.
Postera vix primos Aurora adduxerat ortus:
Lucifero vernum praeveniente diem.
Protinus ad magnum refero mea vota parentem:
Annuit hic: matrem postulat inde tuam.
Annuit haec etiam, non tarda mente: meoque
Natales ambo te pepigere toro.
Dispeream, si non felici numine divum,
Eveniunt votis talia coepta meis.
Vera adeo dixit, facies divina parentis.
Tu modo sis fido non onerosa proco.
Quodque mihi de te summo promisit ab axe
CHRISTUS: id efficias Ursula diva ratum:
Et simili studeas mecum contendere flamma:
Ista manet votis ultima cura meis.
Non ego divitias, non auri munera fulvi
Ambio, non culti iugera mille soli.
Non ego Teutoniae segetes exopto feracis:
Non ebur, aut gemmas, non ego venor opes.
Sit mihi Dorothee tecum iucunda voluptas:
Et sine te Regum munera nulla volo.
Prole nova vacuos detur fundare penates:
Non hoc maiores orbe dabuntur opes.
Una mihi satis es, Croesaeo carior auro,
Lux mea: te felix coniuge semper ero.
image: s218
Sive mihi aspiret, flatu fortuna secundo:
Seu veniat velis durior aura meis:
Assiduum sortis comitem me semper habebis:
Tu modo ne dubita de gravitate mea.
Clara tibi iuro nitidae per tempora frontis:
Perque comas istas, lacteolasque manus:
Me tibi ad extremas mansurum vita tenebras:
Ultima maior erit, quam tibi prima fides.
Nam si nec pietas, nec me tua forma teneret:
Prisca tamen poter at fama tenere domus.
Est tibi Badeniae laus stirpis, et inclita rerum
Gloria: nec tenui plebe trahuntur avi.
Sed quibus arva soli pariter famulantur, et urbes:
Famaque siderios contigit alta polos.
Heu. mihi Maeonidae quod desunt carmina vatis:
Imbellisque lyrae Musa referre vetat:
Musa referre vetat laudes et facta tuorum:
Materia est numeris altior illa meis.
Quis digne Hermannum, scutato tegmine cinctum,
Scripserit? aut pugnas Adeloberte tuas?
Quorum ille Alsaticam Veronae praetulit oram.
Et Rheni est factus, Caesare dante, Comes
Hic Annam tibi germanam Rudolphe locavit:
Unde suum gens haec Austria nomen habet.
Quis superis te Hermanne parem, serosque nepotes
Dicat? quis unum nomen et omne erat.
Quis tot Burkhardos canat, insignesque Rodolphos?
Quis tot Bernhardos laudibus aequet avos?
Quis Fridericorum tot fortia facta tuorum
Quis te Gertrudis, Dux Friderice genus?
image: s219
Gertrudis genus Austriacae: quem saeva peremit
Parthenope: Suevum dum comitare Ducem?
Ecquem te memorem, te Marchio Carole: proles
Iacobi: Austriaca coniuge facte parens.
Quid te Christophore: alma soror quem Caesaris olim
Protulit: Austriaco Margaris orta patre?
Cui pia iusticiae: cui recti cura fuisse
Dicitur: Est ingens, qui fovet illa, decus.
Quid loquar Ernestum te progenitore creatum:
Cattimelibocum qui sibi fecit avum.
Cuius opes raras, animumque fidemque benignam
Pfortzemii passim praedicat ora soli.
Hoc duce perpetuae verbum caeleste salutis,
Badanis caepit promicuisse focis.
Hoc duce, regna suis orbata Papalia nervis:
Caeptaque sunt pure dogmata sacra coli.
O dignum, quem nulla dies memori eximat aevo:
Et quisquam proavos tot canat ore tuos?
Non mihi sit totos Helicon indulgeat amnes:
Atque sitim volucris ungula sedet equi:
Innumeros valeam Heroas, et clara virorum
Nomina Pieriis aequiparare modis.
Ecquid enim Ernesti referam sacra viscera, Carlum!
Dorothee patrem Marchianissa tuum?
Egregium pietate patrem: et praestantibus ausis:
Sive colat pacem: seu velit arma sequi.
Huius inest animo virtus, et fervida dextra:
Sive pedes campo sive eques ire parat.
Nec requies est ulla viro: nulla otia vitae:
Segnities illi nulla placere potest.
image: s220
Nunc fora, nunc leges, nunc lege tuetur amicos:
Et quamcumque potest, omnibus addit opem.
Ille, meo terris exemto morte parente,
Pupillis nobis ceu pater alter erat.
Sit meus o utinam te non renuente, quod ipse
Annuit, aequaeva cum pietate, socer.
Salve care socer, prisci saluete penates.
Dorothees quotquot rite fuistis avi.
Detur inoffensam pura cum mente senectam
Degere: quam pacis concomitetur honos.
Serus ut in caelum redeat: gentisque Padanae
Carolus hoc aevo demoderetur opes.
At materna domus quibus exornabitur a me
Laudibus? est titulis haec quoque fulta suis.
Caesare Roberto quis natum nescit Othonem,
Et Ludovicorum nomina clara ducum?
Prisca Palatini quos sanguinis aula beavit.
Septenumque dedit nomen habere virum.
Quis Stephanum genitore satum non novit eodem
Caesare: qui patriae murus et arma fuit.
Fridricum creat hic, magnum Fridericus Ianum:
Spanhemium comitem gens Simeraea tuum.
Hinc satus est alter, patrii cognominis haeres,
Ioannes: illo est Anna parente sata.
Anna tibi genitrix: patrii laus Anna pudoris:
Anna Palatini fama decusque Laris.
Cui syncera fides, et amor generosus honesti,
Cui placidi mores: mens pietatis amans.
O nimium felix, o fortunata puella:
Tali cui mater contigit esse fide.
image: s221
Scilicet in natos manant exempla parentum:
Inque suae mores pignora matris eunt:
Fortibus atque bonis fortesque bonique creantur:
Nec venit a navo semine deses equus.
Nec Iovis imbellem volucres genuere columbam.
Atrum nec corvum procreat albus olor.
Quid tibi materno Fridericum sanguine iunctum
Dicam? de Septem pars ovat ille viris.
De septem pars summa viris: qui sacrae Quirini
Sceptra tenent: duris sceptra timenda Getis
Huius in excelso fixit sibi pectore sedem
Iustitia: et multus relligionis amor.
Huius abest animo fraus, ira, superbia, fastus,
Huius inest animo candor, et alma fides.
Nec te iustitia celebrem LUDOVICE silebo:
O decus, o patriae portus et aura tuae.
Tu castas leges, et candida iura tueris:
Synceraque foves relligionis opus.
Tu placidus populi rector, miserisque paratus
Saepe affers, alius quam reniusset, opem.
Nec tibi deficiunt vires ad Palladis arma:
Sive Latina velis, sive Pelasga sequi.
Quid morum decus, atque fidem, sanctumque pudorem?
Quid vitae referam candida facta tuae?
Omnia praesentes divi ornamenta dederunt.
Sis utinam vivax, incolumisque diu.
At neque magnanimum, versu reticebo Georgum:
Rite Palatinas qui moderatur opes.
Cuius amor sacra sunt, passique oracula CHRISTI.
Cuius amor cives pace fovere suos.
image: s222
Nec celebrem legum cultu, sanctaeque Richardum
Vocis amore pium, voce silebo mea:
Cui sua iustitia utilibus praeponere rectum
Suadet: et abiectis, quae videt alta sequi.
Vivite semidei concordi pectore fratres:
Sic vos aeternum vesper et ortus ament.
Ecquis adhuc celebres materni sanguinis ortus
Nesciat, et generis nomen utrumque tui?
Cum tibi sit proavus, proavo de Principe natus
Marchio; sit princeps et proavi huius avus:
Et tua se scindat Roberto a Caesare quinto
Linea, si matris stemma sequare gradu.
Sed neque sum vultus tantum laudator honesti.
Nec si qua illustres femina iactat avos.
Nec me nobilitas tantum, generosaque tangunt
Nomina: quae multis causa fuere malis.
Me tua relligio, tua me pietasque fidesque
Me vinctum tua frons, et tua verba tenent
Quique tibi est morum tenor integer, et pia vitae
Simplicitas, nullis collabefacta dolis,
O iubar optatum: quo tu castissima virgo
Intrabis thalamos, matre parante, meos.
O niveam, quae te poterit mihi iungere noctem:
Candidior medio nempe erit illa die.
Hic tu quic quid eris, mea eris: tu selige tantum
Me tibi, quem solum sola decenter ames.
Nec me despicies, si sum minus ore venusto:
Et cedunt formae corpora nostra tuae.
Forma viros neglecta decet. Tibi candida Rahel,
Isacides placuit fuscus, et inter oves.
image: s223
Aurorae potuit Cephalus placuisse venustae:
Sit licet hic pallens, sit licet illa rubens.
Sum quodcumque tuum est: tibi mens mea dedita soli:
Muta duntaxat sit tibi cura mei.
Nam mihi cura tui, dum spiritus hos regit artus:
Seu mihi vita brevis, seu mihi longa manet.
Pro te nec rapidas dubitem maris ire per undas.
Sint licet adversis aequora cana Notis
Prote, nec solus densis obfistere turmis:
Pro te, nec Pelopis comminus ire rotis.
At neque despicies, si non sum anguine Regum
Editus: aut aliquo Caesare natus avo.
Hoc alii sese iactent cognomine: mi sat
Vvirtembergiaci sanguinis esse Ducem.
Si tamen excutias genus usque aborigine primae:
Per centum comites inveniemur avos:
Nec mihi se facile (procul absit gloria dicto)
Vendicat hoc quisquam stirpis honore parem.
Primus Eberhardus decus ingeminavit avitum:
Principis et titulum, Caesare dante, tulit.
Proximus in sequitur, cognominis ille priori:
Dulcia qui vidit pignora nulla tori.
Tertius insigni gestarum nomine rerum,
Dux erat Ulricus: quo celebramur avo.
Hinc satus est genitor, pietas spectata per ignes,
Chrisophorus patriae duxque paterque suae.
Cuius ego in laudes, si longo carmine surgam:
Cantator proprii nominis esse ferar.
Omnibus ille bonis per totum innotuit orbem.
Est aliquid tanti Principis esse nurum.
image: s224
Quid vero affini memorem mihi sanguine iunctos.
Affines etiam, si sinis ipsa, tuos?
Nam si tu thalami non spernas foedera nostri,
Nec fueris nobis dura puella procis:
Utraque vinclo uno iungetur Marchia: eritque
Brandemburga tuo cum lare nexa domus.
O quae animo capiet Fridericus avunculus imo
Gaudia: si nuptam viderit esse mihi?
Hassia se quantis attollet gloria rebus,
Ursula coniugio Dorotheaea tuo?
Ibunt Landgravii, Mavortia pectora, fratres,
Et dicent thalamis omnia fausta tuis,
Ibit Anhaltinis Princeps Ioachimus ab oris:
Cut mea coniuncta est Eleonora soror.
Ibit Henaebergus, praelustri nomine Poppo:
Germanae coniunx carus et ille meae.
Omnes ad nostri socialia foedera lecti
Convenient: nuptae dona ferentque novae.
Omnes cantabunt Hymenaeon et atria plausu
Complebunt: et io terque quaterque canent.
Tum neque Caesareae deerit mihi gratia frontis:
Aequa meo patri, nec minus aequa mihi.
Fallor? an huc etiam, mihi avito sanguine iuncti.
Legatis Bavari dona ferenda dabunt?
Fallor? an et veteri veniet Brunonis ab arce
Iulius, Ulrici sanguine dulcis avi?
Dona meae certe cibi cum genitrice sorores,
Tecciadesque nurus, Suevaque terra dabit.
Et consanguineis aderit Fridericus ab arvis:
Et Comes et Princeps Montpeligarda tuus.
image: s225
Non huic affinis, sed eris germana: nec optes
Fratria germanis esse, sed esse soror.
Nec maa te genitrix solito amplectetur amore:
Haec tibi, non socrus, sed tibi mater erit.
O geminas ne sperne, velut ludibria, matres:
Consequitur paucas gratia tanta nurus.
Quid numerem cives tot nobilitate potentes?
Tot rebus gestis militiaque graves?
Tot sacra ingenii doctrina, usuque probatos:
Vvirtem bergiaci lumina clara soli?
Omnes qui lettum dicent Paeana canentes:
Applaudentque tuis voce, animoque toris.
Oppida quinetiam, tutelae subdita nostrae,
Ornabunt thalamos more decente tuos.
Ulma tuas misso taedas venerabitur auro:
Viribus Ulma potens, et pietate Dei.
Finitimo Esslingi venient a limite cives:
Ostendentque animi prospera signa sui.
Ibit et Heilbronna Consul praesignis ab urbe;
Gratatum nosiro, Diva puella, toro.
Nec Reytlinga aberit, nec rure Gamondia pingui
Fertilis: et numeris oppida plura meis.
Quid loquar Abbates, nostrorum fulcra penatum:
Emerito qui te semper honore colent?
Te docto excipiet mea Denhendorfia plausu:
Excipiet votis te Bebenhusa suis.
Sacra canet Maulbronna tibi, et te dote beabit:
Dona aderunt thalamis Hirsoviana tuis.
Praesul Adelbergus, praesul Lorchaeus ovabit:
Limpidiorque fluet Regia Fontis aqua.
image: s226
Fundere paulisper cessabit ferra caminus:
Et peraget festum fabrica laeta diem.
Fausta tuis etiam Murrus canet omma taedis:
Murrharti riguum qui secat amne solum.
Nec tibi magnifico mea deerit Anhusia voto:
Arida nec Blavi fontis abibit aqua.
Quin etiam Hercynio venient a vertice nostri
Abbates, thalamo dent uti dona tuo.
Alba aderit, divusque aderit cum dote Georgus:
Alperspachanae quem comitantur opes.
Omnibus idem amor est, taedas ornare iugales,
Muneribusque suis, ominibusque suis.
Quid referam excelsas arces, quas undique cernes.
Moenibus adstructas impositasque iugis?
Qualis ab aerio prospectat vertice nubes
Asperga: et muris Neiffa superba novis.
Qualis in Hegovia, tectis sublime Tuellum
Imminet: et caeli vertice templa petit.
Illae ubi te curru venientem praepete cernent:
Flammivomis dicent, sis mihi salva, globis.
Tum fragor existet: ceu quando tonitrua caeli
Ingentes edunt fulminis igne sonos.
Oppida quid dicam nostrae ditissima terrae,
Seu sint in plano, seu super alta iuga?
Ibis Tecciacas nurus admiranda per urbes:
Teque novam populus credet adesse Deam.
Quaque gradum flectes, adolebunt cinnama flammae:
Sparsaque fragranti flore nitebit humus.
Tum quando intrabis thalamos nova rupta paratos,
Certatim dotes oppida nostra ferent.
image: s227
Quorum aliquot paucis referam tibi nomina: quamquam
Pleraque sunt Elegis barbariora meis.
Prima novi largos vini Stutgardia fontes
Offeret: e terris munera nata suis.
Altera gratatum nostris, cum munere, taedis
Adveniet, doctis clara Tubinga scholis.
Nec Nyrtinga aberit, nec moenia proxima Tecco
Kirchemia, Urachiis concomitata bonis.
Nec Coeppinga, acidis ubi fons uberrimus undis,
Aegrotis medicam cruribus addit opem.
Canthropolisque meae quae proxima subiacet aulae,
Ibit ovans: thalamo dona feretque tuo.
Dona ferent Schorndorffi, alto circundata vallo,
Moenia: Vvinspergum nobile dona feret:
Donatibi Neobyrga feret, Vvaiblingaque dives:
Gens aderit opibus Marbachiana suis.
Bachna tuas dono venerabitur ubere taedas.
Brachenheymaeus praeferet ipse faces.
Vinada cum Laufo communia gaudia iunget:
Et ducet festos urbs Beticana choros.
Te Grieninga humili dotabit munere supplex:
Te Vahinga ferax, te Leoberga colet.
Huc etiam Beblinga suas, Herebergaque dotes:
VVildbergumque suas, Calbaque mittet opes,
Sulza quoque adveniet, salsa mirabilis unda:
Quae sapidum aeterno percoquit igne salem.
Afferet argentum Rosefelda, aurumque Balinga,
Et Dutlinga feret, Danubiusque feret.
Schiltachium veniet, quondam Ducis inclita sedes:
Et se cum Hornberga iunget Acanthopolis.
image: s228
Mittet opes Minsinga suas: Hedenheymia mittet:
Et quae de Blavi nomina fonte trahit.
Cetera praetereo, nostris posita oppida terris:
Quae Nicer, et rapidis Oenus oberrat aquis.
Aut quae piscosi lenis secat unda Nagolti:
Aut Alba, aut vitrco Cinzius amne rigat.
Nec Thermas refero, positas in valle, Ferinas:
Unda ubi nativo cocta calore fluit.
Unda graves hominum depellere nata dolores:
Hac opto membris numquam opus esse tuis.
Et quisquam enumeret tot moenia clara, tot urbes:
Quae tibi grata canent: quae tibi grata ferent?
Tertia vix a me pars dicitur ulla favoris:
Plura tibi dictis Suevia tota dabit.
Annue tu tantum: felicibus annue coeptis
Dorothee: et vitae sis DIADEMA MEAE.
Annuit ipse annus: plenos qui frugis acervos
Praebuit, et pingui dulcia musta lacu.
Obruta quae fuerant Cerealia semina terris:
Haec mihi cum summo fenore reddit ager
Curvati nutant pomorum pondere rami:
Ut sua, quod peperit, vix ferat arbor onus.
Outinam vites pomosque imiteris: ut olim
Circumdent mensam pignora cara meam.
Non ego praetulerim, totum quaecumque per orbem
Rusticus armosis iugera bobus arat:
Non ego gemmarum quicquid felicibus undis:
Quicquid et a terra divite mittit Arabs.
Non quicquid Seresque ferunt, et thurifer Indus:
Et quicquid rubri devehit unda maris.
image: s229
Atque utinam novies fuerit cum fulgida Phoebe:
Denaque luciferos Luna reducet equos:
Parvulus in gremioludat Ludoviculus infans:
Et nostris figat basia mille genis.
Tunc ego sublimi contingam vertice nubes:
Tunc potero terris altior, ire Polo.
Eia ades, inque sinus formosa relabere nostros
URSULA: pars animae maxima facta meae.
Non hoc ANNA vetat mater: tu consule matrem.
Non pater: et poteris consuluisse patrem.
Qui mare, qui terras, qui totum temperat orbem,
Annuat: et tactum rite secundet iter.
Vive valeque mihi, multas lux unica luces:
Indiciumque animi fac pia virgo tui.
ILLUSTRISSIMO PRINcipi, ac Domino: DN. LUDOVICO, Duci Vvirtembergico et Teccio: Comici Montbellgardi, etc. DOROTHEA URSULA, Marchionissa Badensis et Hochburgensis, etc. S.
UNDE datae est, non unde venit, tibi reddo salutem,
URSULA Tecciaco Marchionissa Duci
Scriptatuis diguis, signataque litera cornis,
Quae legerem, missa verba salute dedit.
Hanc mihi cum servus, quisquis fuit ille, tulisset:
Forte ego ducebam stamina longa colo
Ac circa, gravibus pensis affixa, puella
Femineum tereti pollice nebat opus.
image: s230
Quae me observaret custos, reliquasque puellas:
Astabat lateri, sedula semper anus.
Quid mihi tunc animi Princeps Ludovice fuisse
Credis: ubi est manibus reddita charta meis?
Conscia mater abest: et erat quoque conscia nutrix:
Cauta sed inceptum dissimulabat opus.
Hac spectante, tremens (haud te praesagia fallunt)
Linea sollicita vincula solvo manu.
Vix mihi formosi frons est inspecta libelli:
sic rubui: Eois ut rubet aura notis:
Sic rubui: ut minio quae tincta est vestis Ibero:
Ut miti autumno poma rubere solent.
Conscia sensit anus mutati signa coloris:
Et, quid ait, mea tu: quid color iste notat?
Quid tabulae? (in digitis nam viderat esse tabellas)
Quid poscunt? an amas? Ursula dic, an amas?
Huic ego: quid miseram tabula vexatis inani?
Et mihi, nescio quem, fingitis esse procum?
Nam quid amem, cui non ullus nunc vivit amator?
Si quae amat, illa procum virgo decenter amat.
Recte ait: et procus est: a quo tibi litera venit:
Et princeps istic, vir tuus esse cupit?
Contra ego: tu ludis: non inquit: sed tibi vera
Proloquor: et missis, Ursula, dico iocis.
Ille tuus Princeps, tabulas qui mittit amantes,
Est procus hoc genitrix scit, genitorque tuus.
Teque illi pactam dixit modo candida mater:
Morigeramque animo poscit uterque suo.
Dis equidem reor auspicibus, flatuque secundo
Venisse: ut thalamos ambiat ille tuos.
image: s231
Et manus est: agnosco manum: tu perlege tantum
Cetera: ut haec noris quid sibi charta velit.
Fata erat: et nisi sic esset (ignosce fatenti
O Ludovice decus praesidiumque meum.)
Inscia tam lepidas fueram abiectura tabellas:
Ludibriique illas certe habitura loco.
Ecquis enim mecum te, tanti heroa decoris.
Velle putet socii foedus inire tori?
Quis credat scriptis hoc ipsum poscere verbis?
Quis blandis animum sic aperire sonis?
Tecciaci herois, si quis mihi diceret olim,
Nomine deposito virginis, uxor eris:
I bibe, dixissem, ellebori duo pocla meraci:
Et duo Nasturti fercula solus ede.
Nam neque divitiis fulget mea Marchia tantis:
Nec prisci generis tot numerantur avi:
Nec vis tanta meae (si qua est) nec gratia formae:
Ut dicar tanto digna puella toro.
Quomodo sim Ludovice igitur, ter maxime Princeps?
Quomodo sim vitae (dic) Diadema tuae?
Obstupui, simul ista tuis inscripta libellis
Aspexi: grandes quas reor esse notas.
Obstupui, gremioque pudor deiecit ocellos:
Torpuit et gelido lingua retenta metu.
Haud equidem tanto indignam me dignor honore:
Spes animum numquam pertigit ista meum.
Quae pietas mea caelestes tam fecit amicos?
Quodue mihi faustum sidus adesse putem?
Quod numen dieam? quae Christi pronuba credam
Fata mihi tantum conciliasse procum?
image: s232
Scribis in insomnis, cari simulacra parentis,
Ut socios ineas, consuluisse, toros.
Cum prius a tenero mens omnis abesset amore:
Nec tu oris posses ullius esse procus.
Non tibi somnus erat: facies non illa parentis:
Sed tuus e caelis Angelus iste fuit.
Angelus iste fuit: cuius moderamine certo,
Tobiae iuncta est Sara pudica suo.
Angelus iste fuit: qui rapto morte Nabale,
Isaiden fecit Abigaela tuum.
Omnia contingunt aliquo connubia fato,
Quis negat hic etiam fata fuisse Dei?
Nam si relligio, si par pietasque fidesque,
Participem lecti me volluere tui:
Haud equidem sine mente reor, sine numine Christi,
Te patrii nuper tecta subisse laris.
Nam mihi sunt tecum communia foedera Christi:
Unus amor tecum numinis: una fides.
Non ego sectarum, quas tu fugis, assequor ullam:
Est pietas passum nostra timere Deum.
Non vana amplector Latii deliria Papae:
Iampridem templis exagitata tuis.
Non caelum didici votis implere profanis:
Non sanctis didici thus adolere focis.
Hoc tantum didici, quod sacri pagina libri,
Est mihi divino vaticinata sono.
O me felicem, me terque quaterque beatam:
Quae mihi te video relligione parem.
Nam nihil toto mortales dissipat orbe
Fortius: adversae quam pietatis honor.
image: s233
Unus ut est Deus, una fides, baptismus et unus:
Una uti pax aevo nos meliore manet.
Unus in hac itidem mortalia pectora vitae
Dissipat, aut iungit relligionis amor.
Ah miseros, uno qui iungunt corpora lecto.
Una non animos relligione ligant.
De me equidem liquido, liquido tibi dicere possum:
Hunc animum, in cultu numinis, esse tuum.
Et si est ulla tu quae res mihi possit amorem
Indere: Dux pietas est Ludovice tua.
Nam tu Christophori sectans vestigia, eandem
Affectas caelo, quam prior ille, viam.
Tu doctos colis, et doctos ad sacra ministros
Conducis: doctis plena tibi ora viris.
Nec tua discordi scindunt se dogmate templa:
Unus ubique illis it sonus: unus amor.
Austria quin etiam, praestantem experta Tubingam.
Concelebrat nomen Dux Ludovice tuum.
Iulius antiqua expertus Brunonis in ora,
Aetherium sidei, te Duce, carpit iter.
Se tibi pars terrae, tibi se latissima debent
Climata, synceras ob pietatis opes.
O quater, et quoties non est numerare beatum:
Nomine qui vero dicitur esse pius.
Has ego laudis opes tecum, mitissime Princeps.
Pactoli auriferis praefero semper aquis.
Ecquid enim prodest fulvum cumulasse metallum?
Iugera quid culti mille tenere soli?
Quid prosunt, quascumque rubro de littore gemmas,
Pronimus Eois colligit Indus aquis:
image: s234
Si tua divini vivit mens nescia cultus:
Ad Stygios olim tristis itura lacus?
At quis non merito te opulentum dixerit unum:
Qui sacra tam miti nomina pace colis?
O Fortunatam, verno sub tempore, noctem:
O somnum: o lepidi dulce soporis opus:
Cum tibi, caelesti similem pietate fideque
Ducere, sanctiloqui suasit imago patris.
O exoptatos cineres, umbramque parentis:
Qui sibi me moriens optat habere nurum.
Nec dubito, nostrum fato dilatus in aevum
Si foret, hoc vivus quin mihi vellet idem.
Tanto Badenios complexus amore penates:
Tanta illi in patrem cura fidesque meum.
Quid? quod et hoc nobis narrarunt somnia de te?
Somnia non omni sunt spolianda fide.
Nox erat: in nostris recubabas sedibus hospes:
Mensaque nos eadem iunexerat ante duos.
Pax animi, placidus mulcebat pectora somnus:
In laevum abdideram languida membra latus.
Cum subito motus levis aura perhorruit alis
Et visa est oculis talis imago meis.
Stabat honorato iuvenis praesignis amictu,
Alliger: haud impar os humerosque Deo.
Non illi similem genuit mortalibus ulla
Aetas: humanae nec peperere nurus.
Aurea Caesaries fronti, faciesque iuventae:
Ut cum Septembri candida mala rubent.
Virga manum regit: hac somnos adimitque sovetque:
Hac fretus tristi lumina morte levat.
image: s235
Ima videbantur pedibus talaria sacris
Nexa: quibus rapidum transvolat ille fretum.
Artis opus rarae, nervis haud facta bidentum,
Pendebat laeva caelica parte lyra.
Isque mihi visus tales expromere voces:
Ut tetigit lecti fulcra beata mei.
Salve cura DIE. nam sacrae vocis amanti
Et Deus, et caeli numina summa favent.
Me pater ipse tibi celso demittit Olympo:
Perque auras celeres nuntia ferre iubet.
Qualia Tobiae portavi pronubus olim:
Cum vitae sociam quaereret ille piam.
Tempus adest, quo te, nuptum pater ipse locabit
Carolus. o quanto es sponsa futura proco?
Posce DEI auxilium: sacris ut numine taedis
Aspiret felix: et tua vota beet.
Nam tua, quem minime reris, connubia Princeps
Ambiet. o quanti principis uxor eris?
Sic ait: et tenues iterum est elapsus in auras.
Iucundusque meo corpore somnus abit.
Somnia, dicebam, ludunt temeraria noctu:
Et miseros homines spe titubante fovent.
At nunc augurium docuit rerum exitus ingens
Exitus augurium, literaque ista probat:
Litera, qua nostri poscis connubia lecti:
Ut mihi te, tibi me, copulet unus amor.
Quid poscis? cur ista rogas? quin tu mihi mandas
Omnia: morigeram me decet esse tibi.
Manda, inquam, Ludovice mihi, celsissime Princeps:
Sit parere meum, sit monuisse tuum.
image: s236
Mutua, quam poscis, iam dudum pectore flamma
Concepta est: igni nec minor illa tuo.
Nam qua tu cena nobiscum epulatus, eadem
Sedisti mensa: me quoque laesit amor:
Et tua cum nostro sunt aucta incendia pultu.
Incendit vultus me quoque flamma tui.
Bina pharetrati vibrata cupidinis arcu,
Stridentem memoras tela dedisse sonum.
Uno te celeris percussum verbere teli,
Alterius scribis te latuisse viam.
Altera, fi nescis, volucres emissa per auras,
Haeret in hoc animo fixa sagitta meo.
Nam te conspexi, te conspectumque notavi:
Propositinondum conscia virgo tui.
Et cum praecipue (quamvis tamen ante) placebas:
Tunc verba, et vultus me rapuere tui.
Frons erecta tibi, risuque iocisque labella
Suavia: purpureus permeat ora rubor.
Sunt humeri fortes: oculi sunt sidera frontis:
Sunt tibi, quas possunt sceptra decere, manus
Tota tibi facies, tibi mens generosa: potestque
Velle puella tuo quaelibet ore frui:
Nec dubito multas hoc ipsum potare: sed illis
Denegat hoc Christus, quod mihi pene dedit:
Pene dedit: parvoque dabit post tempore soli,
Ut spero: hanc idem spem velit esse ratam:
Huius enim solius opus sunt foedera lecti.
Et tuus hic in nos est amor huius opus.
Idem tot castis animi, tot corporis auxit
Dotibus: iste tui monstrat ut oru honor.
image: s237
Oris honor formaeque decus, faciesque iuventae:
Qualem caelicolis auguror esse diis.
Quid moror in parvis? equidem maiora supersunt.
Quae carum faciunt te Ludovice Ducem.
In te fortis inest animus, sortique paratus
Utrique, ignarus vertere terga malis.
Summa fides in te, con slantia summa: nec ulla
In lingua levitas: nullus in ore dolus.
Non aliud tua mens, aliud tua verba, loquuntur:
Plurimus est animi candor ubique tui.
Candor in hoc aevo res intermortua pene:
In cuius subiit fraus odiosa locum.
Quid loquar ingenium? quid provida pectora mentis?
Solertique animum dexteritate gravem?
Quid. quibus excultum te dicunt, Palladis artes
Ausontae, et linguae tot monumenta tuae?
Est in te patrii facundia nobilis oris
Qualem CHRIstophori fama fuisse refert.
Qualis Udalrico fuit olim gratia linguae:
Isaidae qualis gratia Regis erat
Est in te pestus, quali Davidica proles
Praedita, Rex Salomo nobilis ille fuit.
Dux vitae, cunctis praeit sapientia rebus:
Hac sine propositum nemo tuetur opus.
Dirigit haec iuvenum teneros feliciter annos:
Ut comes apta viro: sic comes apta sem.
Haec eadem Ludovice tuos determinat actus:
Haec sedem capitis fixit in arce tui.
Quid faciles dicam robusti corporis artus?
Egregiasque manus, egregiosque pedes?
image: s238
Omnia delectant tua me, tua mens, tua membra:
Denique nostra iuvat lumina, quicquid agis.
Sive pedes rapido certas contendere cursu,
Ferreus aurato seu cataphractus equo:
Sive globi terrs pavidum iaculamine cervum:
Sive dolosa vagae retia ponis avi:
Seu venaris aprum, saltusque indagine cingis:
Seu flectis freno colla fugacis equi.
Omnia delectant omnes: probat omnia quivis:
Nec, quae sugillet, livor habebit iners.
O utinam tantis sim digna herois amore.
Nam virtus dignam me prope nulla facit.
Non oris species: non cultae gratia linguae:
Non lepor, aut gravitas ingeniumve sagax.
Magna quidem nostrae tribuis tu praemia formae
Laudator frontis sedulus usque meae.
Et mihi praestantes affingis carmine vultus
Sideriosque oculos, lacteolasque manus.
Non ea vis nostrae, non tanta est gratia formae:
Omnia sunt verbis nostra minora tuis.
Si tibi, ni fuerit quales tibi dicimur esse,
Nulla placere potest, nulla placere potest.
Nam quae Teutoniis usquam inveniatur in oris:
Par animo, et membris par Ludovice tuis?
Est in te facies priscis heroibus aequa:
Et qualem proavis credo fuisse tuis.
Quareigitur seribis, quod sis minus ore venusto?
Quare, ego ne temnam te, Ludovice, rogas?
Tu ne me temnas, si tibi talibus impar,
Qualia multa mihi fingis inesse bona.
image: s239
Candida si non sum membris, sum candida mente:
Mente venustatis damna rependo meae.
Aurea si flavos non ornat taenia crines:
Simplicitas animi est aurea forte mei.
Forma bonum fragile est, et parvo tempore durat:
Ut rosa, quam solis fervida flamma coquit.
Utque sit in me aliquid: de me quis credat amanti?
Iudicio vereor ne tuus obstet amor.
Saepe amor informes vultus commendat amanti
Hic quoque me facie non negat esse bona.
Et Paris Oenonae, Paridique Oenona placebat.
Dissimilis quamvis esset utrique color.
Iudice non quenquam, te praeter, amore venustum
Arbitror, in terris vivere posse Ducem.
Utque negent alii pulcros mihi corporis artus:
Fama tamen vitae stat sine labe meae.
Et mea rectorum mens conscia vivit, et aequi:
Hic murus ferro durior esse potest.
Conscia sum: timidam non me mala crimina terrent:
Non dicta in sanctum verba profana Deum.
Quid fulvum prodest flavis in crinibus aurum:
Si cui sit rigido lignea corde fides?
Quid prodest Arabo perfundi rore capillos:
Si mens hircosis moribus intus olet?
Tutives est animum donis ornare pudicis:
Quam membra externis velle nitere bonis.
Non igitur formae celebrari nomine posco:
Est formosa satis, si qua pudica satis.
Sed nec opes memorare queo, nec frugis acervos,
Munera nec terrae quantulacumque meae.
image: s240
Nam quis divitiis tecum contendere vellet?
Inferior longe sors mes sorte tua est.
Regna patris cari tibi sunt: sunt oppida multa:
Et Bacchi, et Cereris stat tua terra ferax.
Hinc tihi promanat fecundo opulentia cornu
Annua: et arvorum largus inundat honos.
Utque aliis auri niteant, aerisque fodinae:
Aemula sint aliis moenia Roma tui:
Sit bello gens Franca potens: sit dives amomo
India: sit thuris terra Sabaea ferax.
Vitiferis tibi sunt praecinctae collibus urbes:
Pampineoque tuum fragrat odore solum.
Unde tuus semper maturam colligit uvam
Vinitor: et nudo sub pede musta premit.
Sunt etiam ferri venae, sunt semina falcis.
Unde queat solers arma parare faber.
Sunt multae excelsis instructae montibus arces:
Quae tutum faciant semper ab hoste latus.
Paescua sunt etiam: sunt pleni piscibus amnes:
Sunt armenta tibi: sunt tibi mille greges.
Quas ego divitias dum specto, atque ubera terrae:
Reginet dignum te reor esse toro.
Fhria mens hominum laetae dulcedine sortis,
Despicit hinc alios, despicit inde Deum.
Tu tantis opibus praestans, tot moenibus orbis:
Deprimis excelsum, fortis ad ima caput.
Meque humilem praefers multorum hoc orbe potentum
Natabus: thalamo consociasque tuo:
O faciles animi motus, mentemque benignam
Pectoris: hoc tanto quae me in honore locat.
image: s241
Non mihi si centum cultae fulmina linguae,
Non mihi si docto ferreus ore sonus:
Omnia complectar meritis praeconia verbis,
Laus tua non ipso est, quem regis orbe minor
Et quisquam dignis possit tuafacta referre
Versibus: et quiequid laudis ubique tuae est?
Quid loquar antiquos generosi sanguinis ortus?
Hac tibi me numquam vendico laude parem.
Nam neque Marchiacae cedit tua Teccia genti:
Cur genus excusas, Tecciacosque lares?
Et tibi sunt proavi celebres, magnique penates:
Si decus est magnis ducere nomen avis.
Nam tibi Christophorus genitor, Huldricus at illi:
Quartus ab Henrico diceris esse nepos:
Christophorus genitor, fama super aethera notus,
Notus ab Eois, occiduisque plagis.
Cui pietas, cui cana fides, et cultus honesti.
Quando ullum invenient hoc super orbe parem?
Non ille ignavus, securaque in otia natus:
Non durae impatiens asperitatis erat.
Par illi adversis animus: tum corpus ab illo
Viribus acceptis, vix patienda tulit.
Vix patienda tulit, patrio dum rure recepto,
Promovet antiquum relligionis opus.
Vix patienda tulit, patriis dum pulsus ab oris,
Arenti servam gutture potat aquam:
Iusque sacrum, legesque suis dat civibus aequas:
Et scelerum vindex, innocuique pater.
Utque mali haud ignarus erat: sic rebus in arctis,
Ferre piis nullam turpe putarit opem.
image: s242
Vir satus ad pacem, tranquillaque tempora vitae,
Opposuit multis fortia septa malis.
Quaque ortas potuit verbis componere lites,
Composuit: medium seque per arma tulit.
Ac veluti, pluviis auctus, cum spumeus amnis,
Undarum cumulo fertur in arva furens:
In medio positus, cum septo armenta trahentem,
Obiectis cohibet molibus agger aquam.
Sic ille armorum rabiem, ventosque repressit
Bellorum, abversas sustinuitque minas.
O similem reliqui si vellent degere vitam:
Et sidei, et sacrae condere pacis opus:
Non ferrum crudele esset: neque celtica tellus
Lassa foret crines dilaniare suos.
Quid? quod et hunc lauros victrices Galla gerentem
Vidit, ad Oceanum gens pia Santonicum?
Et tu, qui vitrea quondam, nunc decolor unda
Labere, Christophoro Sequana testis eris.
Testis Arar, Rhodanusque celer, magnusque Garumna,
Christophorum sorti mente fuisse Ducem.
Eius adhuc laudes doctis annalibus addunt:
Qui tradunt populis gesta legenda Ducum.
O me selicem hoc socero: quae iudice digna
Te sum, Christopori dicar ut una nurus.
O utinam terris fas illum vivere. nondum
Lux erat haec avidos digna subire rogos.
Et merito terris illum destemus ademtum:
Christophori quoties mentio grata venit.
Filius huic Eberhardus erat, praestantibus ausis:
Et frater quondam, Dux Ludovice, tuus.
image: s243
Magnanimus Princeps, et aviti nominis haeres:
Ingenio felix, Herculeaque manu.
Sors eius nondum implerat, quos debuit annos:
Vivendique illi tam cito finiserat.
Quid loquar Huldricum, membris animoque potentem
Heroae, Henrico de genitore satum?
Plurima quem terris, altoque pericula passum.
Nunc caeli requies et Polus altus habet.
Ille suae quondam pulsus regionibus orae,
Pertulit, heutanto non patienda viro.
Quinque decemque annis, patrio fuit exul ab agro:
Poena nimis longi temporis illa fuit.
Armato tandem sibi debita rura recepit
Milite, praesidiis Hasse Philippe tuis.
Iuraque restituit oppressis civibus aequa:
Et falsae amovit relligionis opus.
Aurea tum rediit nostris regionibus aetas:
Aurea Neccarici fluminis ibat aqua.
Maestaque se longo solvebat Teccia luctu:
Orba prius caro principis ore sui.
Omnia tum passim resonabant atria plausu:
Expers laetitiae nec locus ullus erat.
Cantibus implebant pictae nemus omne volucres:
Et silvae edebant, et iuga celsa sonum.
Tantus amor gentis, desideriumque paternae:
Tanta cupido suum posse videre Ducem.
Hei, mihi quod Coae desunt arguta puellae
Plectra; nec Aoniam donat Apollo lyrans:
Ut meritas Huldrice canam tibi maxime laudes
Et meritas etiam Dive George tibi.
image: s244
Qui comes eiusdem sortis cum fratre fuisti:
Exul et ipse tuis iussus abesse focis.
Sed tua te pietas, tua te virtusque fidesque
Noluit adversis succubuisse malis.
Veque iterum, fratremque tuum vi reddidit aequa:
Iret cum pulsa nube serena dies.
Virtus saepe quidem, fortunae experta procellas,
Laeditur: at numquam tollitur illa tamen.
Virtutem sors dura premit: sed pressa resistit:
Ut quando adversum palma resurgit onus.
Illa potest omnes casus, omnesque labores
Perferre: huic soli pervia cuncta via est.
Quid natum referam magni, natamque Georgi.
Aetheriae subiit quae modo tecta domus.
Ac tenero nuper rebus mortalibus aevo
Exiit: heu vitae portio magna meae.
Plausibus o utinam posset communibus uti
Mecum: sed celso nunc ovat illa Polo.
Principis est etiam proles generosa Georgi
Fridricus: patriae fama futura domus.
Illustris princeps, et adhunc iuvenilibus annis
Integer, ac multo laudis honore potens.
Illius e placido spirat clementia vultu:
Gratia inest linguae, mentibus aequa fides.
Par animo facies, animus par enitet ori:
Et pollet numeris utraque forma suis.
Hunc mihi germanum scribis Ludovice futurum:
O germane ingens, o pie frater ave.
Frater ave Friderice mihi, celsissime Princeps,
O vitae, o utinam, mox habiture parem.
image: s245
Sic reor, et veri si quid mens augurat, opto:
Sint modo virtuti tempora longa tuae.
At qua laude feram te Dux Eberharde: potentem
Qui primus titulum nominis huius habes?
Clara Palatini mater quem sanguinis olim,
Luduico peperit Diva Mathilda suo.
Tu Clarias artes primis sectatus ab annis,
Maecenas studii nobilioris eras:
Tu pius et sapiens, nec te metuentior ullus
Numinis: aut Christi maior amore fuit.
Tu Solymos quondam populos, Iudaeaque regna
Accesti, veteris captus honore loci:
Pamiferique iugum Libam, cedroque virentem
Visisti, sacra mente, Siona tuum:
Ut fortunatum Christi, Iordanis ad undas,
Antiqua coleres pro pietate rogum.
Tu patrias Solyma tellure reversus inoras,
Fundasti clario docta Lycaea choro:
Hic ubi vitiferos colles, et amoena Tubingae
Rura ferit liquidis Neccarus uber aquis:
Mantua te reducem thalami consorte beavit:
Mantua clarorum mater opima ducum.
Arbiter imperii te Maximus Aemilianus,
Vangionum celebri fecit in orbe ducem:
Et genus, et veteres stirpis geminavit honores.
Est aliquid tanto te placuisse viro.
Quin etiam lacrimis tumulum decoravit obortis,
Ille tuum: et summum censuit esse Ducem
Sit laus Naricio peragratus hic orbis Ulyssi:
Et Circes casta pocla reiecta manu.
image: s246
Idem Cimmerium obscuras accesserit oras
Noctis ubi nullo pellitur umbra die.
Dum laudes Eberharde tuae: dum gloria maior
Corporis atque ammi tot monimenta tui.
Salve sancte senex: tua laus, tua fama manebit:
Sidera dum caelum, flumen habebit aquas.
Quid loquar Huldricum, cui patria nomen Amati
Plebs dedit, et Suevi curia tota fori?
Patruus ille tibi Barbate Eberharde fuisse
Dicitur, atque atavus, Dux Ludovice, tuus.
O at avus sit et ille meus: seroque nepote
Detur eum quartae reddere prolis avum.
Magna viri virtus, et fervida dextera bello:
Nec fuit ingenii gloria Marte minor.
Non illo quisquam studio pietatis et aequi
Clarior, aut armis, iustitiave fuit.
Ille rebellantes magna vi contudit urbes:
Alberti adiutus Brennopolensis ope.
Sensit Teutonios Esslinga rebellis Achilles:
Brandenburga tuum, Teccia terra tuum.
Ille etiam Mogi pugnacia reppulit arma
Praesulis, admonitu Rex Friderice tuo.
Ille Palatini Friderico sanguinis, ingens
Terror, et armatis hostibus horror erat.
Carolus auxilium, Badanae Marchio terrae
Huic tulit: isque atavus proditur esse meus.
Ambo tamen durae experti discrimina sortis:
Vindicis auxilio non periere Dei.
Quid referam Huldrici te magne Eberharde parentem:
Quo Vvirtembergus praeside crevit ager.
image: s247
Nam tibi Nobilium cum persida turba nocere
Vellet, Eberstenium turba secuta ducem:
Teque suo incautum cuperet detrudere regno:
Fortunam invidia concomitante bonam.
Tu fraudem expertus, periuraque coepta tuorum,
Rurali aptasti multa trophaea manu.
Heimsa fuit: parvis constructum moenibus olim
Oppidulum: huc vires Mars tulit ille suas.
Tres belli reges, e Nobilitate potentes:
Ipse Comes ficto nomine Caesarerat.
Nobilium vis nulla tuis Eberharde maniplis:
Sola tibi agrestis turba ferebat opem.
Aelides his teli genus, aerataeque flagella
Cuspidis: hinc belli nomina tracta manent.
His tunc armatus, rapido ruis ocyor Euro:
Heimsanasque domos obsidione premis.
Moenia iam flammis, flammis iam tecta domorum
Ardent, et flammis volvitur ater odor.
Tum subito, mentem coepti turbata dolore,
Deditur: et victas porrigit Heimsa manus.
Ac nisi tum lenis fuerat tua dextera captis:
Sanguine Nobilium tincta fuisset humus.
Mulcta tamen dicta est: meriti quae iure triumphi,
Victa clientelae subdidit arma tuae.
Forte Sigisinundo bellum crudele pararat
Turcus: et Hungaricas igne cremarat opes.
Huic sociis Burgundi armis, et foedere iuncti,
Auxilium misis grande tulere viris.
Ultimus hos inter Peligardi a sanguine Montis,
Ictus ab adversi concidit ense Getae.
image: s248
At quia te generum vivus pater ante iugarat:
Tu regnum illius, Caesare dante, capis.
Et tua cum gemino coniungis cornua pisce:
Unde tuas auxit Mons Peligardus opes.
Quid reliquos memorem Comites aborigine prisca:
Vvirtembergiacae lumina clara plagae?
Vix hoc humanis sublato ad sidera rebus:
Orta nova est patriis lux Eberhardus agris.
Qualis ab Eoo cum surgit rosidus ortu
Lucifer: et toto spargit in orbe iubar.
Egregius forma Comes et fulgentibus armis:
Vvirtembergiaci fama decusque soli:
Ille viros victor spoliis supereminet omnes:
Ille triumphantis colla reflectit equi.
Nec Vvirtemberga quisquam de gente vetustos,
Laudibus in tantum nobilitavit avos.
Nec se ullo tantum tellus iactavit alumno
Teccica, quam castris, clare Eberharde, tuis.
Nec quisquam te, magne Comes, contemsit inultus:
Nec quisquam vana voce poposcit opem.
Nec vos Schelkingi Comites impune tulistis,
Austria cos armis sollicitasse Duces.
Menga mihi testis, fuso tepefacta cruore:
Quae fuerit virtus Magne Eberharde tua.
Carolus ipse tui metuit vim militis: illo
Qui Rex Imperii nomine quartus erat.
Sed tamen adversae expertus ludibria sortis:
Subruta vidisti militis arma tui.
Filius Ulricus quando Rutelingia circum
Moenia, Marte fero tristia damna tulit.
image: s249
Maior Reytlingis animo, sed viribus impar:
Hunc virtus, illos iuvit in hoste dolus.
Damnae tamen propere pensasti capta, reccnti
Milite: Nam vinci nescia dextra tibi.
Moenia bis circum Vvilensia victor, ovando
Vertisti in celerem civica terga fugam.
Tunc, ubi pugnatum multis fuit acriter horis:
Sanguine caesorum rura natasse serunt.
Non secus ac quondam, nivibus de monte solutis,
Cum subita tellus aucta madescit aqua.
Imperii tandem te Vvenceslans et urbes,
Arbiter, in placidi sede locavit agri.
Ius etiam Romanae aquilae tibi fecit: ut illam
Summus in Imperii Signifer orbe feras.
Nemo fuit Princeps illo te clarior aevo:
Par opibus nemo: corpore nemo fuit:
Nemo bosti tantum metuendus, amandus amico:
Tu quantum, adversis horror, amorque tuis.
Te magni coluere Duces, magnique Dynastae:
Totaque te patrem Suevica dixit humus.
Pignora quin etiam multi misere Dynastae.
Plena tibi Comitum regia. plena Ducum.
Aevi maturus, mirando proditus ortu,
Implesti vitae lustra bis octo tuae.
Tandem ubi siderias migrasti serus ad arces:
Illustris nomen patria terra dedit.
Sed nec Udalricum versu reticebo parentem:
Cui suus Albertus Caesar amicus erat:
Austrius Albertus: qui duro marte Boemo
Contudit: et victis Austria iura dedit.
image: s250
Quique ducem Mogi pressit virtute, rebellem:
Ac fuso Rheni sanguine tinxit aquas.
Huic comes assistens, primis Huldricus ab annis,
Portio miltiae non odiosa fuit:
Non illi ingenium, non rebus dextra gerendis
Defuit: et trepidis lingua benigna reis.
Caesaris atrocem Theobaldus moverat iram:
Terra habuit Comitem quem Phyrethaea suum.
Nec mora, coniuncto vastatur milite regnum
Illius: et patriae diripiuntur opes.
Cunctaque tum Phyreti ferrum populasset et ignis
Moenia: dante irae Caesare srena sitae.
Solus hic inflexit animum dulcedine linguae:
Placavitque hosti te Theobalde tuo.
O fortes animi: Germanae gloria Gentis,
Tuque Huldrice parens, tuque Eberharde nepos.
Crescit ut irriguas laudabilis arbor ad undas:
Fama tuae surgit sic Eberharde domus.
Sidus Udalriei, Comites intermicat omnes.
Ut reliquas inter Cynthia clara faces.
Nec tu carminibus nostris indictus abibis,
Huldrici Comitis, clare Eberharde, pater.
Qui geminas validis superasti viribus arces:
Et regni auxisti vimque metumque tui.
Achla iacet, celsi frondoso in vertice montis.
Iugera vicinus qua Rutelingus arat.
Hanc Comes Albertus quidam ditione premebat,
Dives, et Achlanis vir generosus avis:
Altera Kirchemii stat Tecca in montibus, olim
Arx ingens: arcis nunc manet illa locus.
image: s251
Viribus hae iunctis Eberhardo, ut fama, parabant
Bella, sacroque dabant plurima damna solo.
Non tulit hanc speciem furiis accensus et ira
Ebrardus: lectis surgit in arma viris:
Occurritque animis adverso ingentibus hosti:
Et pugna domitum, vincit utrunque ducem:
Protinus hostili praeda spoliisque potitus:
Aerias ferro cepit, et igne domos.
Idem etiam reliquas armis compescuit urbes
Imperii, et victis candida iura dedit.
Ac nisi praevalido repressus Marte fuisset
Caesaris, in patrio castra tenentes agro:
Forsan multa tuo parerent oppida freno,
Quae nunc imperii libera nomen habent.
Quo feror a nostris virgo temeraria coeptis?
Da veniam verbis, Dux Ludovice, meis,
Da veniam quaeso, si coepti a stamine pensi
Longius excurro, gentis amore tuae.
Nam quia te tanti flamma complector amoris:
Non possum proavos, non quoque amare tuos.
Quicquid in his igitur video laudabile morum,
Immigrasse animis id reor omne tuis.
Atque utinam digna possem ferre omnia laude:
Et mihi det cytharam Calliopaea suam.
Nam sine divino nil possunt carmina flatu:
Hic erat Aonii fonte Heliconis opus.
Tot tibi sunt celebres antiquo a stemmate patres:
Tot summi clarent sanguinis huius avi.
Quorum nulla dies memori cognomina seclo
Eximet. Heroum stat sine morte decus.
image: s252
Vivit adhuc animis Vvernheri sama nepotum:
Qui Grieningiacas est moderatus opes.
Nam comes Heinrico, qui se illo nomine Quintum
Iactabat, vario Marte, togaque fuit.
Tempore quo Latias tractavit Caesar habenas
Heinricus: Latiis vir metuendus agris.
Illum consiliis, et fortipectore, iuvit
Vique trucis valida reppulit arma Papae.
Nec minus antiquae pietatis idoneus auctor:
Fortia quam belli promtus ad arma fuit.
Extat adhuc manuum monimentum, animique benigni
Braitnavia, Hassiaco conspicienda solo.
Divite quam cultu Monachis fundavit. ut illic
Sincera colerent relligione Deum.
Huic Conradus avus, genitorque Huldricus, ab illo
Casurum nullo tempore nomen habent.
Illustri Conradus avus pietate: nec ulli
Armorum Princeps laude secundus erat:
Sive operam bello vellet dare: victor ovabat.
Sive foro: potuit lite carere forum.
Sive arcto tentaret equum compescere freno:
Doctior hoc gyros flectere nemo fuit.
Carus hic heinrico: qui tali nomine quartus
Caesar, in Augusto Teutonis orbe, fuit.
Non minus et Suevo carus fuit ille Rodolpho:
Sanguine cui patrio iunctus (opinor) erat.
Pacis amans, magno patriam turbante tumultu,
In Vvirtembergi sede quievit agri.
Nam sacra posthabito suadebat foedera bello:
Hortatorque illo tempore pacis erat.
image: s253
Bruno DEI metuens, et natus ad otia Christi,
Conrado magni frater honoris erat.
Ille pium ingenuas animum demisit in artes:
Et ducis has summum censuit esse decus.
Lingua viri facunda fuit, penitusque loquentis
Hyblaeis ibant mellea verba favis.
Saepe eius mirata fuit Germania voces.
Dum cuperet patriae conciliare Duces.
Praesulis hinc munus Nemetum suscepit in urbe,
Et sacra Guidonis fecit in aede Deo.
Hirsovii demum factus praedivitis Abbas:
Promovit solitae relligionis opus.
Huic pater Huldricus, pater illi Eberhardus et ipse
Nominis eiusdem progenitore satus.
Illustres anima: quanquam invidiosa recondit
Aet as: et dudum corpora terra tegit:
Immortale genus durat: multosque per annos
Stat fortuna piae non peritura domus.
Ecquid adhuc veteres tenuas Ludovice penates:
Et Vvirtembergos deprimis ore lares?
Di faxint, totidem nostra de stirpe nepotes
Existant, retro quot numerantur avi.
Nam tua, (si primus quaeratur sanguinis ortus)
Francorum surgit Regibus orta domus.
Quae maior priscae sit nobilitatis origo:
quam patrium Francisducere nomen avis?
Primi illis populis, Gallorum ex orbe, Latinis
Eiectis, regnum constituere novum.
Deque suo gentem dixerunt nomine Francam,
Unde suum celebris Gallia nomen habet.
image: s254
Primi Teutonio felices Caesare, nostris
Romanas aquilas imposuere plagis.
Franci, rex late populus, belloque superbus,
Teutonii quondam sceptra tulere soli.
Nec fuit armorum gens Laude potentior ulla
Non studio patrii clarior ulla fori.
Praecipue Francis Vvirtungi a regibus orti,
Hospita quos illo nomine dextra netat:
Ut locus hospitii Francorum gentibus esset,
Oppida finitimis constituere locis.
Munitasque altis posuerunt collibus arces,
Et pingui vites inseruere solo.
Prima fuisse horum sedes Vvirthemia fertur,
Moenus ubi Tuberae suscipit auctus aquas.
Altera Vvirts burgum, positis ubi moenibus urbis
Arcem vitiferis constituere iugis.
Patria Vvirtungum Vvirthemia nomine dicta est,
Una dein medio syllaba demta loco.
Arcem Vvirtungum, Vvirts burgam Francia dixit,
Una sed hic etiam syllaba vocis abest.
Quin etiam Tuberae Vvirtungi moenia ripis
Iunxere: acclivi suspicienda iugo:
Gentis adhuc vicus, qui proximus adiacet Urbi,
Vvirtringae (medium corrige) nomen habet:
Post ubi Burckhardo Herbipolis data moenia dono,
Sive, Pipine tuo, Carole sive tuo.
Maiores Tuberana Domus habuere fluenta,
Et Roteburgiacos incoluere focos.
Qualis Eberthalius (si rite audita recordor)
Vvarmundi genitus posteritate fuit.
image: s255
Vvarmundi veteris: cui Francia paruit olim
Sparsa per Eoas, Hesperiasque plagas:
Ille Domus Maior (fama est obscurior annis)
Franconum populis patria iura dedit.
Et se Vvirtungo Comitem de sanguine dixit.
Commissasque sibi non male rexit opes.
Magnanimus bello Comes, et victricibus armis:
Quique sui verus temporis Hector erat.
Sive fide, seu quis bello est expertus et armis:
Laudis Eberthalicae gloria summa fuit.
Carole, qui Imperii primus moderamine gesto,
Emeritum magni nomen et omenhabes:
Tu mihi virtutum, dextraeque, animique potentis,
Verus Eberthalii, Carole, testis eris
Nam tua Saxonicis defendit ab hostibus arma:
Victricique tulit Francica signa manu.
Inde Domus Maior (virtutis gratia tanta est)
Promeruit summum laudis inire gradum.
Filius Ebrardus, rapidi prope flumina Nicri:
Vitiferis fertur tecta locasse iugis:
Excelsoque arcem posuisse in vertice montis:
Vvirtungi montem patria turba vocat.
Nunc Vvirtemberga est: nam celsam plurimus arcem,
Mons ambit: mediam Neccarus intrat humum:
Hic etiam patrias tractarum naviter artes
Vvirtungi et vites inseruere bonas.
Credibile est et Vangiones a littore Rheni
Venisse: et vites hic coluisse suas.
Unde manet vico nomen: Rhenoque creatum
Tam sapidus Nicri se probat esse liquor.
image: s256
Multis praeterea fecerunt nomina tectis
Undique: de dulci nomina tracta mero.
Inde est Martbacchum, de Baccho et Marte vocatum:
Ut clypei turris vite ligata probat.
Inde et VVinspergae deductum nomen amoenae:
Inde sibi urbs nomen Cansiadiana trahit.
Haec vero, quamcumque vides, Stutgardia tota,
Ante Eberthalium lucus et herba fuit.
Atque ubi nunc aulae pulcerrima curia iuncta est:
Vos Eberthalicae procubuistis equae.
Fama tamen retulit, Stutgardia moenia quendam
Badenium terris aedificasse ducem.
Sed seu Badenius hanc Marchio condidit urbem:
Sive ab Eberhardo est aedisicata tuo:
Me me felicem, cui tali nunc datur urbe,
Comuge te facto, Dux Ludovice, frui.
Nam si praeclarus vendit connubia sanguis:
Regina certe coniuge dignus eras.
Qui tantis primum ducis natalibus ortum:
Francorum regis stemmate natus avi.
Quoque minus dubites, faciunt te nomina certum:
Nomina quae Reges, quaeque habuere Duces.
Namque eadem vestrae communia nomina genti,
Quae Francis, uno pene fuere sono.
Hinc Ludovicorum (Clodovaeos nostra vocavit
Gallia) sunt generis nomina mille tui.
Hinc sunt Huldrici (Childricos Gallia dicit)
Hinc Eberhardorum nomina clara ducum.
Hinc sunt Conradi: sunt hinc Brunonia gentis
Nomina: et Heinrici tot, pia corda, duces:
image: s257
Qui Francona suis moderati legibus arva,
Ad rapidum Moeni sceptra tulere vadum.
A quibus exorti Comites, longo ordine surgunt,
Francia quis Tuberae subdita ripa fuit.
Quales Conradi, quales Eberhardi et Othones:
Quales Heinrici pone fuistis avi:
Qualis erat terrisque potens Eberhardus, et auro:
Cui sua Conradus, gloria Caesar erat.
Sed quo digredior, Vvirtungi nomine capta:
Capta tui ruris nomine, capta laris?
Heu mihi, quod brevius quae poscii Epistola filum,
Omnia me breviter commemorare vetat.
Omnia nam paucis si vellem attingere verbis:
Ilias est operis longa futura mei.
Gratia sit Ludovice tibi, clarissime Princeps:
Qui me huius sociam nominis esse facis.
Non ego Romani anteferam connubia Regis:
Cui pater Aeneas, proditorille, suit.
Non Antenoreae thalamos et foedera gentis:
Non, cui Regna dolo Capetus Hugo dedit.
Nam si praelustri veniunt a sanguine mores:
Et generis sequitur semina quisque sui:
Quae tanto Regina Duci non nubere, tota
Mente velit: tales quem genuere patres=
Vvirtembergiaco Comitum de stemmate nemo
Subdolus, aut mendax, aut levis ore fuit.
Vvirtembergiacis omnes natalibus orti,
Syncera semper mente fuere graves.
Utque fuere graves aliis, sic civibus aequi:
Supplicis et numquam praeteriere preces.
image: s258
Omnis ab his fastus, procul omnis luxus, et omnis
Vis iniusta procul, fraus odiosa procul.
Hic pietas, hic cana sides, hic vivida bello
Dextera: non ullos perdere nata lares.
Nata sibi illatas tantum propellere clades:
Et patriae stirpis notificare decus.
Et quisquam dubitet virtutem extendere factis:
Maiorumque illam laudis inire viam?
Degneres ammos pigrae socoridia mentis
Arguit, et luxu vita pudenda suo.
At tibi prisca licet superent tot nomina gentis:
Non haec maiorum gloriae, sola tua est.
Tam generis priscos contendis vincere honores:
Quam tibimaiores, maius es ipse decus.
Singula quidreferam? nil non laudabile novi
In te: sunt numeris omnia plena suis.
Quin etiam celebres materni nominis ortus
Sunt tibi: fas eligis hos quoque ferre meis.
Fortunata domus: Brenni quae praesidet orae:
Et vetus illustri nomen ab urbe trahit.
Parva quidem prima natalis origine gentis;
Viribus excrevit sed tamen aucta suis:
Ut qui de tenui manat si aturrigine fontis
Ister: et immensas in mare volvit aquas.
Edidit haec etiam multos Heroas, et armis
Fortibus, et sacrae pacis amore graves.
Qalis eras Friderice, decus praelustre tuorum:
Dextera quem bellis extulit ampla suis.
Te consanguineo Rudolphus stemmate Caesar,
Principis eximium iussit habere decus:
image: s259
Proque tua virtute, novo decoravit honore:
Burgraviumque orae Noridos esse dedit.
Quod si igitur nomen mihi gens materna meretur:
Pars quia de Septem dicitur esse viris:
Cur tua non etiam titulo celebretur eodem
Gens materna: cui est hic quoque partus honos?
Nam Brandenburga Fridericus origine clarus,
Ista Sigismundo nomina dante tulit.
Et veteris meruit cultissima iugera Marchae:
Legibus imperii continuitque sui.
Hinc Ioachimorum tot nomina clara tuorum:
Hinc et Ioannes, sunt Ludovice, tui.
Hinc reliqui, et quisquam merita tot nomina laude
Exaequet: numeris nomina plura meis?
Venimus ad felix Alberti nomen Achillis:
Hic mihi Maeonidae pectus inesse velim:
Alter ut hic similem praeconem laudis haberet
Aiacides: primo qualis Homerus erat.
Nam quantus Danais pro navibus ibat Achilles?
Obvius Hectoreis, ad Simoenta, rotis:
Tantus in adversos patria pro laude maniplos,
Albertus celeri Marchio venit equo.
Norunt Sarmaticae gentes, gentesque Boemae,
quanta viri virtus, gloria quanta viri.
Cetera praetereo. neque enim mihi copia tanta est:
Ut possim Alberto digna referre tuo.
Praestitit hoc alius divino carmine vates:
Immenso cuius nomen in orbe volat.
Ille etiam Friderite tuum decus intulit astris:
Marchio pone patrem, quem Casimirus habet,
image: s260
Dux Casimirus, equum domitor, Mavortius heros:
Iustitiae columen: praesidiumque fori.
Qui quantus fuerit verae pietatis amator,
Ostendunt docto carmina facta sono:
Carmina, quae summi celebrant praeconia Regis:
Carmina Iessaeis aequiparanda modis.
Ille suos miti rexit moderamine cives:
Et belli studio clarus, et arte fori:
Ille feros contra cum sumeret arma Tomitas:
Pannoniis tristi morte perivit agris.
Prodeat o utinam, nostris ex ossibus ultor:
Marchica cui genitrix, Tecciacusque pater:
Effera Turcarum qui quondam fortibus armis
Arma premat: prisci sanguinis ultus avum.
Aspice sed, spoliis ut filius huius opimis
Ingreditur: patrii murus et arma soli.
Haud patre inferior vitute, animoque virili:
Nec proavi indignus nomine utroque sui.
Vir magnus bello, sumptisque erat acer in armis:
Nec patriae dura sorte negavit opem.
Caesaris hic partes primis sectatus ab annis.
Gallorum valido turbine vertit opes.
Caesaris imperio populosque urbesque rebelles
Perdomuit: forti miles ubique manu.
Tandem etiam, gentis pro libertate paternae,
Caesareo indixit bella tremenda throno.
Sensit Adelberti virtutem, animosque Tridentum:
Sensit ripa Athesis: Norica sensit humus.
Nam qualis quantusque sacro pro numine Christi
Dux fuerit: Moeni testificatur aqua.
image: s261
Dicere longa mora est, quas bello vicerit urbes:
Quot dederit clades hostibus ille suis:
Ipse virum metuit, totum qui Teutonis orbem
Terruerat, suriis asper Ibere tuis.
Quod si prisca novis, nova fas componere priscis:
Ebrardo fuit hic par, Ludovice, tuo.
Patria quem, tantas acies mirata moventem,
Illustris voluit nomen habere viri.
Composita tandem securus pace quievit:
Victrici condens parta Trophaea manu.
Nunc cinis illius Pforzae, tumulatur in urna:
Ossaque non humilis condita cippus haebet.
Felicem te, Pforza, ducis tam fortibus umbris,
Teucria sic felix Laomedonte fuit.
Sic Mausolaei Caras pia fama sepulchri
Ornat: sic Mogi Drusus honestat aquas.
Patruus huic magna fuit integritate Georgus
Marchio: materno quo celebraris avo.
Ille etiam sancto vitae praesignis honore,
Asseruit fida dogmata sacra manu.
Infestaeque tulit discrimina plurima sortis:
Qualia pro causa sunt obeunda Dei.
Dum leges, dum iura fori, ritusque sacrourum,
Et gratae pacis dulce tuetur opus.
Nec Bambergensis metuit vim fulminis olim:
Dum suus aetheriis cultibus iret honor.
Felix ille virum te, Dux Ludovice, nepote:
Qui studium tanti vincere pergis avi.
Felix illa etiam genitrix, hoc Principe nata:
Progenie felix te. Ludovice sua.
image: s262
Anna Maria tibi genitrix, patre nata Georgo:
Feminei exemplar Anna Maria chori.
Quam pudor, et probitas, et mens sibi conscia recti
Ornat: et excelsum tollit ad astra caput.
Femina par illis, quas aurea protulit aetas,
O utinam haec pietas sit mihi salva diu.
Scribis enim hanc nobis matrem, Ludovice, futuram:
Progeniemque illi me fore semper ais.
Salve cara Deo, capitis matrona pudici:
Sive mihi socrus: sive futura parens.
Tu me repperies, qualem decet esse maritam
Filii, et in casto semper amore parem.
Nam tua nota mihi, testataque tempus in omne
Virtus, Marchiaci sanguinis esse Deam.
Vive Dea: ut soboles aviae tibt nostra futurae
Mille ori figat basia, mille genis.
Sed quo te ore feram, Princeps Friderice Georgi:
Affini nobis consociate fide?
Tu scelerum vindex: rigidi tu cultor honesti:
Tu das iura tuo non onerosa foro.
Tu decus Astraeae, cum relligione tueris:
Consilii miris eloquiique bonis.
Non te luxus iners, non otia segnia frangunt:
Non Venus, aut multo tempora quassa mero.
Membra sed assiduo duras invicta labore:
Et tuus est agiles flectere ludus equos.
Ludus apros agitare feros, aut sternere cervos:
Et tolerare aestus, et tolerare gelu.
Sed neque siderio detractam ex aethere mentem
Negligis: haec verbis est bene culta Dei.
image: s263
Praecipue miseris tibi nata est dextra levandis:
Dextra inopi clemens: aemula dextra Dei.
Hinc tuus extat honos: et laus tua pervolat orbem:
Famaque supremos scandit ad usque Polos.
Vive veleque mihi, Princeps Friderice Georgi:
Inque tua maneas hic, et ubique, fide.
Ante quidem domui tua copulat amita nostrae
Brandenburgiacam, mitis Elisa domum.
Et Kunigunda, meo quae nupsit prima parenti,
Edita Casmiro progenitore fuit.
Nunc etiam propiore tibi coniungimur ortu,
Fas erit affinem te bis amare meum.
Quis vero Hassiacos possit, Ludovice, penates
Spernere? Landgravios spernere grande nefas.
Vivit adhuc magni virtus et fama Philippi:
Restituit patribus qui sua Regna tuis.
Vivit clara tui Gulielmi gloria fratris:
Vivit Ludvici laus diuturna tui.
Qui licet ante mihi sint sanguinis, ordine vincti:
Es aliquid iungi proximiore gradu.
Sed nec Anhaltini levis est mihi gratia patris:
O utinam affini sim satis apta domo.
Et Poppo placet ille mihi: generosus avorum
Sanguine: vir vera relligionis amans.
Ante etiam stirpi, consanguinitate Padanae
Fertur, henaebergum nexa fuisse domus.
Nam Bertholdus erat, Henebergo sanguine cretus:
Qui fuit hos quondam Dux moderatus agros.
Illi Durlachium, Neoburgaque paruit ingens:
Quasque suis urbes Rhenus oberrat aquis,
image: s264
Fas iterum seros se commiscere nepotes:
Atque unam thalamis consociare domum.
Salvete illustres animae, Mavortia proles:
Meque side amplexam semper habete nurum.
Et vos, seu glores mihi, seu salvete sorores:
O animi partes, pectora fida, mei.
Gratia sit vobis, quae tanto nomine dignam
Censetis: consors dicar ut esse soror.
Efficiam certe, si sit mihi vita superstes,
Ne vos Dorotheae paenituisse queat.
Nunc modus, et chartae spatium me excludit: et ipsa
Crata viris, brevitas scribere plura vetat.
Nam, quanquam fama traducimur esse loquaces,
Plura meis verbis expositura fui.
Expositura fui Cattorum carmine laudes:
Et Gulielme tuas: et Ludovice tuas.
Expositura fui Ernesti praecoma clari:
Praeses Anhaltinum qui moderatur agrum.
Nec tacitura fui virtutum magna tuarum
Nomina, Henaebergi gloria Poppo soli.
Nec tacitura decus gravium, laudesque sororum:
Dux Ludovice tuus quas mihi iungit Hymen.
Sed quia non licitum, quod amor mihi suggerit ingens;
Rebus in his aliquid sit voluisse satis.
Quid vero tot clara tui loquar oppida regni?
Oppida quid fidei subdita multa tuae?
Scribis enim patriis laetari in sinibus urbes:
Et quotquot tellus oppida Sueva fovet.
Scribis Nobilium turmas graviumque virorum,
Abbatumque alta plaudere voce choros.
image: s265
Largaque promittis thalamo dare munera nostro.
Et Vvirtembergis dicere grata toris.
Laetor ob hoc merito. quid enim praestantius usquam?
Tot bene laudatis quam placuisse viris?
Et, si nostra ferunt aliquid connubia fructus,
Gratulor haec regno gaudia parta tuo.
Sed mea tam laeto est hilaris Pforzhemia plausu:
Quam Stutgarda tua est: quamque Tubinga tua est.
Nec minus exultant Durlachi moenia nostri:
Moenia Canstadii quam speciosa tui.
Susenberga favet linguis: exultat amoena
Roetela: Paeanum dat Badovilla sonos.
Rastheta gaudet ovans: Etlinga dat ore faventi
Iubila: dat plausus et Libacella pios.
Hymen io hymenaee hymen, mea Baesica cantat:
Moenibus innumeris laetior una tuis.
Arx Hochburga tonat, ferrum iaculata per auras:
Arx Eiberga sui fulminis igne tonat.
Nec tua plus gaudent sacris penetralia tectis.
Quam Dennaebacchum, Gotsaviumque mea:
Omnis ovat vicus, villae omnes, omnia tecta:
Inque oculis omnem spem posuere tuis.
Te sibi tutorem dicunt, mitemque patronum:
Nec dubitant aliqui te vocit are patrem.
Et merito sane: quis enim prius arbiter orbis,
In nos Badenios hac pietate fuit.
Qua tu Hochburgiacos mitis dignare penates:
Dum thalamos ambis, Dux generose meos?
Et quae cara suo tantum fuit ulla marito:
Quantum ego dilecto Dorotheaea proco?
image: s266
Quantum ego cara tibi sum, Dux Ludovice, puella?
O dux, o toto corde recepte mihi.
Tu me Dorotheen, caelesti a numine donum
Tu dicis VITAE ME DIADEMA TVAE.
At mihi tu Ludovicus eris, populoque mihique
Arx pia: TV VITAE LUXque DECUSque MEae:
Nam populi nobis Ludovicus denotat arcem.
Hinc tu, quod referas, nominis omen habes.
Sis quaeso, Ludovice, mihi, quod diceris esse
Nomine: sis turris praesidiumque meum.
Non ego, quod nullis potui sperare diebus,
Te precor: ut coniunx tu meus esse velis:
Nec precor, ut coniunx possim te digna videri:
Sis mihi tu Dominus: simque ego serva tibi.
Tu me morigeram cunctis tibi rebus habebis:
Ad nullum veniet mens mea segnis opus.
Sive voles curru peregrinas visere terras,
Esse volo currus sarcina fida tui.
Sive fugacis eqi findes calcaribus armos,
Conspiciar socii caedere tergus equi.
Sive petes saltus olim, venatibus aptos,
Ipsa agitabo citos per iuga summa canes.
Seu terrere voles trepida formidine cervos.
Ipsa ego, si iubeas, retia torta feram.
Ipsa ego velocis quaeram vestigia cervi,
Si iubeas: celeri vincla adimamque cani.
Hic me nemo vetet: tua sim, tua dicar, oportet:
Sive domi detur vivere, sive foris.
Tu modo conceptum retine constanter amorem:
Et maneas VITAE LUXque DECUSque MEAE.
image: s267
Ipsa ego sum constans, dum nervi robore constant:
Et tua sum vivens, et tua sum moriens:
Nec me Cumaeae mutabit virginis aetas:
Non fortuna minax: non niger ille dies.
Ad caput alta suos revocabunt flumina cursus:
Et retro niveis Luna feretur equis:
Terraque graminibus spoliabitur, arbore lucus:
Inque arefacta piscis abibit aqua:
Ullum quam Ludovice queam, te praeter, amare.
Tu vir, tu dominus, tu mihi tutor eris:
Tu mea lux, meus esse oculus, mea sola voluptas
Debes: aeternum cetera turba vale.
Tu mea, quod spero, morientis lumina claudes:
In rapidosque indes coniugis ossa rogos.
Te spectem, suprema mihi cum venerit hora:
Te teneam moriens, deficiente manu.
Hoc precor, hoc opto. prohibe tristissima Christe
Funera: Ludvico ne viduata fleam.
Fac potius, placidos vivi iungamus amores:
Simus et in casto firmiter igne pares:
Fac socii deinceps, et fidi semper amoris
Exemplum, cana simus uterque coma.
Nec tu, posco, meam redimas discrimine vitam:
O decus, o animae pars Ludovice meae.
Desine tu adversi pro me maris ire per aequor:
Desine crudeles velle inhibere manus.
Non ego sum tanti, pro qua discrimina captes.
Est longe merces ista labore minor.
At nec opus pro me quenquam perferre laborem.
Iam dudum votis annuo promta tuis.
image: s268
Annuit et genitor: quem consuluisse iubebas:
Nutibus et genitrix annuit Anna patris.
Nec dubito fatis quin fiant ista secundis.
Cur ausim fatis opposuisse pedem?
Tu modo tolle moras, proper ataque foedera iunge.
Saepe ferunt longae tristia damna morae.
Certe ego (da veniam princeps Ludovice fatenti)
Longius haud potero fronte carere tua.
Tam tua blanliloquis me coepit epistola verbis:
Tam magnum casto vulnus ab igne dedit.
Nam dum te careo, Princeps Ludovice: mihi omne
Tempus abit longum: nec brevis ulla dies.
Omnia dinumero horarum momenta fluentum:
Dum claro optatum promicet axeiubar.
Promicet ille dies, Parcarum conditus albo
Vellere: quo noster concelebretur hymen.
Una dies certe est toto mihi longior anno:
Et mensis spacium quaelibet hora capit.
Interea te sponse loquor: te somnio solum,
Nec nisi Ludvici nomen, in ore meo est.
Ah quoties dico, quid nunc ait ille? quid altum
Cogitat, et nost ris sedibus hospes abest?
Ah quoties, digitis dum stamina torqueo nostris,
Lassa sui oblito pollice fila cadunt?
Ah quoties somnum capio sub nocte tepenti:
Ut numquam vultus absit imago tui?
Tum quoties aliquis nostram venit hospes in aulam,
A vestris illum suspicor esse focis.
Et quoscumque pedum strepitus, quoscumque caballos
Audio: te nobis semper adesse reor.
image: s269
O utinam veniat multumque diuque petitum,
Hoc iubar: inceptus quoperagatur hymen.
Non sic aequaevis sociantur vitibus ulmi:
Ut mea erunt collo brachia vincta tuo.
Eia age rumpe moras: nec mutua gaudia differ.
Spes, quae differtur, pectora fida gravat.
Hoc tamen, hoc etiam precor, o mitissime Princeps:
A thalamo luxum fac procul esse tuo.
Diceris haud parvo mihi velle occurrere sumtu:
Meintis ut ostendas libera signa tuae.
Non ego sum tanti, non hoc me dignor honore:
Contrahe propositi candida vela tui.
Ah cave, ne capitis subeas discrimen honesti.
Hoc nusquam est nostro cempore tuta fides.
Blanditias dicunt multi, cupiuntque placere:
Dira sub occulto melle venena latent.
Quae tibi promittunt, eadem foris ante negarunt:
Et foris inde negant, quae tribuere domi.
Heu quoties avus ille fidem, mentesque suorum
Mutatas flevit? flevit et ipse pater.
Et proavus, flevit, patria captivus in aula.
Infidosque atavus repperit esse suos.
Repperit et tritavus periurae incommoda frontis.
Nunc quoque persidiae ianua lata patet.
Sic catis cum fece cadis, diffugit amicus:
Fortunae ignarus flebile ferre iugum.
Ab paucos hodie domino est reperire fideles:
Consequitur sortis maxima turba vices.
Fidendum est sane: sed cui, prius esse videndum
Dicunt, quis aetas longa, magistra fuit.
image: s270
Hos te consiliis socios adhibere, voluptas
Summa mihi: summus non adhibere dolor.
Non equiedem frustra, princeps, hoc deprecor unum:
Da veniam pavidae, mi Ludovice, preci.
Femineum est imbelle genus, plenumque timoris:
Fortius ingenium dat Deus esse viris.
Ecce ferox Turcus, Scythicis effertur ab oris:
Christiadumque truci caede cruentat humum.
Et se Pannonios versurum vere penates
Cogitat: ac nostris arma minatur agris.
Vidimus ingenti caelum se scindere hiatu:
Vidimus in multis tecta cremata locis.
Non hoc caeca facit fortuna, nec altus Orion:
Non sic de nihilo chasmatisirc cadit.
Pene novem brumis sunt addita lustra duabus:
Ex quo tale malum patria vidit humus.
Tunc subito Thracae venit Solymannus ab ora:
Obseditque tuas, clara Vienna domos.
Crede mihi: ingenti comitata fuere ruina
Semper, et auguriis chasmata dira malis.
Dira malis tu Christe, salus columenque piorum,
Chasmata coniugio dextra fac esse meo.
Tu mihi Tecciacos semper defende penates:
Tu fac Ludvicus sit tua cura meus.
Nequa illi noceant adversae flamina sortis:
Neu mihi tam carum vis premat ulla caput.
Nam dum mortales ego vitam dego per annos:
Anxia sunt huius pectora nostra Ducis.
Tu si nostra premant infesti littora venti:
Christe veni populo portus et aura tuo.
image: s271
Tu procul a nobis, qui te veneramur, atrocis
Notitiam Scythicae gentis abesse velis:
Ut casta maneant in relligione nepotes:
Nec laedat nomen trux Mahometa tuum.
Sanctaque discordes coeant in foedera gentes:
Nec sint ulla domi bella, nec ulla foris.
Poscimus hoc etiam vos, o tria numina caeli:
Ante meos obitus ut micet illa dies.
Qua videam caros e nostra stirpe nepotes,
Milia Ludvico gaudia ferre meo.
Sis facilis DEUS: hoc mihi sis in amore secundus:
Exeat adversa ne mea navis aqua.
NUMERALE CARMEN: CVius Hexameter Annum a condito orbe, Pentameter annum a nato Christo, continet: tempusque Nuptiarum ostendit.
RoManVM DIaDeMa tenet reX HVnnVs aD IstrVM:
Et tV Dorotheen DVX LVDowyge tenes.
image: s272
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER SEPTIMUS.
AD ILLUSTRISSIMUM PRINcipem ac Dominum, D. LUDOVICUM Ducem VVirtembergicum et Teccium, Comitem Montis Belgarum etc. secundas nuptias celebrantem. ELEGIA I.
DUM patrius Princeps, vidui post fata cubilis, [note: Anno salutis 1585.]
Vincula coniugii prosperioris init: [note: VI. non. Maii.]
Huc agite, o quotquot sacra VVirtembergia nutrit,
Su dives, seu sis pauper, et aeris inops:
Huc agite et nardo sparsi florente capillos,
Dicite Iessaea carmina digna lyra.
Tuque o siderio labens a vertice caeli,
Ad nova coniugii foedera Christe veni.
Sed mitis, placidusque veni: nunc exue vestem
Lugubrem: nitidas nunc bene pecte comas.
Qualem te perhibent divini oracula verbi,
Venisse ad Canai tempora festa tori
Tu sponso sociam iunxisti primus Adamo:
Te duce Tobiae Sara reperta suo est.
Tuque regis thalamos: per te felicia lecti
Pignora de casto coniuge mater habet.
image: s273
Eia age: Phoebeas quem scis contemnere Musas,
Suave mihi aspira carmen amore sacro:
Quale sub auroram , dulces imitata loquelas,
Daulias artifici concinit ore melos.
Quatuor addiderat iam totum mensibus annum,
Qui regit aetherios, temporis auctor, equos:
Ex quo Dorothees pollinxerat ossa maritae
Dux pius, inque sua contumular at humo.
Nec dum tristi animo veteres aboleverat ignes,
Ereptae fato coniugis usque memor:
Cum Dux Vinaria egressus Fridericus ab urbe,
Principe Lignitio concomitante, venit.
Anna, tori consors, comes huic, Sophia iverat illi:
Utraque Christophoro Principe Patre sata.
Ibat et Alsaticis ad nostra Georgius arva,
Coniuge cum Sueca, pignoribusque tori.
Ille Palatina generosus origine Princeps,
Cuius inest animo candor, et alma fides.
Omnes, ut viduo exhibeant solamina fratri:
Et tristem medica, qua licet, arte levent.
Haud mora fit: variis peraguntur tempora ludis:
Qui vel Equo magnus, vel pede maior eat.
Inde sui frontem decorant victoris oliva:
Instituitque novos hospita turba choros.
Germanae inprimis fratrem stipare sorores,
Signaque laetitiae prodere multa suae.
Tum festis dapibus curae, vinoque remotae,
Tum pulsae in tepidos sollicitudo Notos.
Forte sub Auroram, densis emersus ab umbris,
Lucifer Eoos cum movet altus Equos:
image: s274
Consurgit primus, viduumque cubile relinquens,
Se matutinus Dux Ludovicus agit.
Aedibus hinc medis, cari conclave Parentis
Intrat, et has fido fundit ab ore preces:
Alme DEUS, quo Patre genus mortale peragrat
Tranquillum hoc vitae spe melioris iter:
Respice nos, et si nostro quid amore meremnur,
Da Pater hospitibus iura benigna meis.
Nec ubi forte tui laedamus Numinis iram:
Inque tui simus semper amore pares.
Hanc etiam defende domum, fefende penates,
Hospitiumque tui numinis esse sine.
Tum quae visa tibi nostris aptissima lectis,
Ut subeat vidui foedera casta tori.
Illam exoptato iungas mihi tempore nuptam:
Si studiosa tui, si pietatis amans.
Finierat: um cana Fides et credula semper
Spes, cum dilecta terna sorore venit.
Sed tum cana Fides speciem simulabat Elisae,
Hennebergaeam vultu imitata nurum.
Nam pullam longo ducebat syrmate vestem,
Albaque velabat triste calyptra caput.
Hanc iuxta incedit, oculos deiecta decoros,
Spes bona, technarum nescia, fraudis inops.
Pictur atae auri croceo subtegmine vestes,
A collo ad talos candida crura tegunt.
Haec tum se in faciem nuptae transformat honestae:
Quam Dux Lignitius iusserat esse suam.
Fitque venusta soror Ludovici Principis Anna,
Os rubra, cervicem lactea, flava comas.
image: s275
Tum lateri agglomerat Fidei Dilectio dextrae
Seque tuam Uxorem Dux Friderice facit.
Omnia iam Sophiae similis, vocemque disertam,
Et roseam faciem, lacteolasque manus.
Palla huic et pictum croceo velamen acantho
Corpus obit, nitidas aurea vitta comas.
Surgit, ubi has vidit Princeps, et poplite flexo
Obviat, et docta porrigit arte manum.
Tum simul auratis omnes considere sellis
Iussae: mox verbis talibus orsa Fides:
Quid tenerae perdis ver istud amabile vitae,
In vidua solus, Dux Ludovice, domo?
Perpetuane dehinc maerens carpere iuventa:
Nec casti noris pignora cara tori?
Id cinerem et manes credis curare sepultae
Coniugis: ut semper busta priora gemas?
Quin tu iunge toros iterum: pigeatque, dolenti
Tot tibi iam vacuos praeteriisse dies.
Iunge torum, et thalami ne sit iactura prioris,
Intret in amplexus sponsa novella tuos:
Sic, ubi Tharaides deflesset funera Sarae,
Ceturam sanctus ducere iussit amor.
Sic post Asubae tristissima fata Calebus,
Arsit in Ephratae candida colla suae.
Utque olim medio iactatus navita Ponto,
Qui modo turbatis vela regebat aquis.
Cum maris effugit rabiem, ventosque furentes:
Iamque suo tetigit munere functus humum:
Immemor aerumnae, toleratorumque laborum,
Dulcia secura gaudia mente capit:
image: s276
Iucundosque agitat cara cum coniuge risus,
Signaque laetitiae dat manifesta suae.
Sic te, post vidui tristissima damna cubilis,
Carpere porrecta gaudia fronte decet.
Quid iuvat assiduo frenum laxare dolori?
Et largo tristes imbre rigare genas?
Quae semel occubuit, nulla est revocabilis arte:
Panditur ad nullas ianua furva preces.
Ergo aliam tibi quaere parem, sociamque laborum:
Nobile quae vitae sit diadema tuae.
Hac cum tu reliquos aevifeliciter annos
Consumes: haec spes altera prolis erit.
Nondum finierat: cum sic Dilectio vocem
Interrumpendo, o inclite frater, ait:
Parce precor lacrimis: maestum depone dolorem:
Nil prosunt lacrimae: nil iuvat iste dolor.
Cur viduum peragas hac vita tempus iverte?
Hoc aevum sancto cur sine amore teras?
Dulcius in terris nihil est quod vivat, honesta
Coniuge, quam socii mutua cura tenet.
Sive etenim vultu splendet Fortuna sereno:
Sive pruinosis intonet Auster aquis:
Sortis adest utriusque comes, pars optima, coniux:
Proque sui non est lenta salute viri.
Utque alii fugiant: haec omnes vincit amicos:
Gaudet et ad partes prima venire suas.
Haec consolando multum cruciatibus aufert:
Atque sit ut mentis pars bona salva facit.
Haec, lecto ut recubes venis fugientibus aeger,
Ultima sors ammae dum tibi restat, adest.
image: s277
Quid multis? seu tu risus, seu nseria tractes:
Et lusus tecum, seriaque uxor agit.
Quare age coniugii vinclo ne subtrahe collum
Aspiret taedis aura secunda novis.
Haec soror: haec carae dulcissima verba sororis,
COnfirmat nutu spes operosa pio.
Cum frater Princeps, animi plenissimus aequi,
Infit: et in tales exerit ora modos.
Germanae illustres, castissima corda sorores,
Quae me fata vocant, haec decet una sequi.
Non opis humanae res est: connubia iungit,
Coniugii primus conditor, ipse DEUS.
Impulit ille meos sensus animumque: nec uxor
Iam procul externis invenienda locis.
Vidi ego, vidi unam, cum nox hesterna choreas
Iusset, post sumtas instituisse dapes.
Haec Sarae formam, mores Iudithis habendo,
Visa mihi ante alias Principe digna viro,
Non illam pietas, non relligiosa voluntas
Deficit: est uni mens operata DEO.
Tum placidi mores, et vivida pectore virtus:
Quae vires etiam corpus habere facit.
Clarior hionc Pario micat illi marmore vertex:
Collaque sunt ipsa candidiora nive.
Qualem vere novo praebent per prata colorem,
Candida purpureis lilia mista rosis.
Talis inest rosea fulgens in virgine vultus:
Qualis Apellaeis non fuit in tabulis.
Quid genus? Inachia quaerant de stirpe parentes,
Quos virtus nullum nomen habere sinit.
image: s278
Si qua DEUM metuit, fido subiecta marito:
Praecipuae haec gemmam nobilitatis habet.
Haec adeo Attalicas dotes, haec munera vincit,
Lydius auratis quae vehit Hermus aquis.
Si tamen et proavos quaeram, gentemque vetustam:
Heic etiam laudem, qua memoretur, habet.
Maiores illi sacra de stirpe Palat I:
Gloria quos humeris evehit alta suis.
Ecquis enim tritavi sceptrum regale Roberti
Nesciat: imperii qui tulit huius onus?
Quem sua facta virum priscis heroibus aequant,
Amplaque victrici parta trophaea manu.
Quis laudesd Atavi ignoret: victoria dives
Cui verum Stephani nomen habere dedit?
Vivit adhuc Abavi Ludovici gloria: Amato
Qui comiti Huldricho Theseus alter erat.
Nomen Alexandri nullo delebitur aevo:
Quantisper proavus progenerabit avum.
Quid loquar insignem vera pietate Robertum:
Quo virgo haec claro Principe gaudet avo?
Nemo illo melior: nemo studiosior aequi,
Romulidum Carolo sceptra tenente, fuit.
Hinc satus eximia clarus virtute Georgus
Clarus Ioannes: hospes in arce meus.
Dux pius et sapiens: qualem vix protulit aetas
Aurea: Dux animi plenus ubique boni.
Quem variae decorant praecelso in pectore dotes,
Ingenium felix, iudiciumque sagax:
Et nitor eloquii, et doctae facundia linguae:
Sive Latina velit, Gallica sive loqui.
image: s279
Tum virtus animo longe sublimior ipso:
Notaque sed nostro tempore rara, fides.
Cetera praetereo, herois memoranda Camenis:
Nam virtus digna est haec graviore tuba.
Quid vero matrem? matronae exemplar honestae.
Regia cui patriae stirpis origo venit.
Nam pater huic, Suecis olim Gustavus in oris
Rex pius, et vasto clarus in orbe fuit:
Heic ubi Maenalio nitidus sub sidere vertex
Orbis, Hyperborets altior exstat aquis.
Terra ferax frugum, pecorisque et divitis auri:
Sed belli studiis aspera, pacis inops.
Hinc Anna est: matri cognominis ANna: potente
Rege sata, et mentis dotibus aucta bonae.
Vix illa quaequam pietatis amantior: illa
Vix quaequam libris tempora plura dedit.
Non illam fugiunt veterum praesagia Vatum:
Non Iucae, et Pauli pagina quidquid habet:
Non quaecumque sacro cecinit modulamina plectro
Psaltes. Nam memori mente notata tenet.
O quoties duris mulier iactata periclis,
Ex poscit pacem supplice voce Deum.
Talem credibile est Annam vixisse, parentem
Sive tuam Samuel, seu Phanuele satam.
Ecquid adhuc dubitem, suavissima corda, sorores,
Hunc socerum, hancque mihi conciliare socrum?
Et Mechtilda fuit veteri de gente Palat I:
Mater Barbati relligiosa Ducis:
Nec Dux Aemiliam Richardus habere maritam
Noluit: hac Rheni natus et ipse domo.
image: s280
Quin adeo nuperde stirpe Henricus eadem
Dorotheen duxit, iura deditque tori.
Et soror Aemilia est nobis et Dorotheaea:
Utraque Rhenano consociata toro.
Vix haec ediderat: cum sanctis credula verbis,
Has roseo voces egerit ore FIDES.
Novi, inquit, novi: quam tu charissime dicis:
Et cui iam dicas: Tu mihi sola places.
URSULA sola places. (Nam solum prodere nomen
Restat ab hac tanta quae tibi nata domo est.)
Ursula virginei flos illibate pudoris.
Fallor? an hoc nomen niminis omen habet?
Certe prima toro fuit Ursula iuncta iugali:
Ursula nunc eidem parta secunda toro.
Atque en, ut faveat praesens tibi fertilis annus:
Nescio, fertilitas ista quod omen habet.
Nam tum cum primi pepigisses foedera lecti,
In cursu simili frugifer annus erat.
Tunc victus venere boni: tunc consita pomus
Opplevit laetis fructibus omne penus.
Aurea tunc pressos pedibus dedit uva liquores:
Protulit et flavas messis opima comas.
Nunc iterum, falces posti appendente colono,
Distendit spicis horrea plena DEUS.
Pampineasque altis induxit collibus umbras:
Iam cernes cupis fervere musta tuis.
Iam pede collectas calcabit rusticus uvas:
Dolia dum nobis, deficiantque lacus.
Quod si bruma tuis veniens conatibus obstat,
Longinquis numquam commoda bruma viis:
image: s281
Differ, dum gelidae transacto frigore lucis,
Mox nova purpurei tempora veris eant.
Nec thalamo tempus, quam Ver, est aptius ullum:
Vere tepent terrae: Vere mitescit ager,
Omnia tunc florent, tunc formosissimus annus:
Tunc suus est pratis, arboribusque decor.
Et formosus amor formoso tempore dignus:
Et sua festivis competit hora iocis.
Dixerat: una omnes Germanam voce sequuntur:
Inprimis casto pectore risit Hymen.
Blandus Hymen, primus thalamos non passus inertes,
Coniunxit sanctis pectora bina toris:
Primus restituit socialta vincula lecti:
Interrupta diu leget tacente Dei:
Quando ferae gentes pecudum de more vagatae,
Turbassent casti foedera coniugii
Ergo dies, alterque dies ubi transiit: omnes
Excedunt aula, reproper antque domum.
Interea hybernae labuntur tempor abrumae,
Et vetere elapso mox novus annus init.
Continuo missi: Sponsam a genitore petitum:
Ut ventum: oratum, pollicitum atque datum.
Iam dies caelo demittitur illa sereno:
Qua subeat socium cum Duce virgo torum.
Dicamus bona verba: venit Dux Sponsus ad aras:
Vinctaque post serto Sponsa venusta comas.
Reddamus pia vota Deo, reddamus honores:
Et prece divinam sollicitemus opem.
Auxilium quaecumque DEI caeleste precatur,
Non venit e templis irrita turba domum.
image: s282
CHRISTE veni dapibus festis, prolemque ministra.
Ludat ut ante Ducum turba novella pedes.
Annue: sic tua sit felix Ecclesia CHRISTE:
Sic ta perpetuo vox super orbe sonet,
At vos Coniugii vinclo propiore ligati:
Tu Ludovice parens, Ursula tuque parens:
Vivite felices ambo: dum tarda senectus
Inducat rugas, inficiatque comas,
IN NUPTIIS SERENISSIMI Principis ac Domini, D. CAROLI Ducis Finnoniae, et haeredis regnorum Sueciae, Gothiae: Vandaliae: et Illustrissime Principis ac Dominae, D. ANNAE MARIAE COmit. Palatinae Rheni, D. LUDOVICI Electoris filiae. ELEGIA II. Ad Nicrum.
NECCARE, qui tacito praeterfluis agmine ripas, [note: Anno 1579. 7. Maii.]
Quo subito properas? quo pater alme ruis?
Siste parum cursus, venies maturus ad urbem,
Clara Palatini, qua Ducis aula nitet.
Siste tuos, inquam, cursus: auremque benignam
Porrige: et haec curae verba rogantis habe.
Sic tuus aeternum fluat alveus: et tua silvis
Orta sub Herciniis vena perennis eat.
Sic Cochar et Zaberus, sic Remisus, Oenus, Iaxes,
Nagoltusque tuas augeat udus aquas.
Heidelbergaiacet, tibi non ignota, vetustis
Sedibus, et bifido conspicienda situ.
image: s283
Illic regifico Princeps Ludovicus ovatu,
De septem Imperii portio summa viris.
Coniugium natae genitor parat optimus ANNAE
Phinnonii exspectat dum Ducis ora sui.
Et nunc Phinnoniae Ductor fortissimus orae,
CAROLUS innumero milite cinctus adest:
Ut sibi desponsam patriis a finibus ANNAM
Pace bona, Sueci ducat ad arva soli.
Quare age Neccaridum persolve huic vota tuarum.
Regalique toro nuntia pauca refer.
Non te praetereunt veteris communia gentis
Nomina: cum Sueco quae Sueo fortis habet.
Tu memnisse potes, nostris antiquior annis,
Ad nos vixtenui murmure fama venit.
Adde quod hoc sese nusquam tabularius offert
Tempore: tam celeri qui ferat illa pede.
Nec mea tam longas qui carmina portet in oras,
Certior in cursu nocte dieque suo.
Tu potes haec edem celeri committere Rheno:
Teutonicum at secum volvat in Oceanum.
Inde suo Oceanus Codano, Thetidique maritae
Sarmatiae, et Chromo verba legenda feret.
Gurgite mox idem refluo deportet in aequor,
Vincta ubi perpetuo stat maris unda gelu.
Cumque sui pretium poscat non vile laboris
Nuntius: et largum munus habere velit:
Tu mea persicies nulla mercede subactus:
Sufficietque tibi Carminis huius honor.
Quare age quae perstet nostra sententia menti
Percipe, Sueviaci fama decusque soli,
image: s284
Cum primum venies notam vetus hospes ad urbem:
Pons ubi Neccareas saxeus urget aquas,
Illic sistegradum, et vitrea caput exere limpha:
Ferque Palatino talia verba Duci:
Maxime Septemvir, Rhenanae gloria gentis,
Sospite quo numquam Teutonis ora cadet:
Quando tibi generum regali sanguine cretum
Ausus es, et Natae conciliare virum:
Nunc pater Oceanus, Nymphaeque et Cimbrica Thetis
Instituunt, Phoebo plectra movente, choros.
Nam postquam terris Borealibus intepet, Auster,
Sole Palatinum proiciente iubar:
Liquitur et Ponti glacies, et solibus ictae
Solvuntur Geticae, vere tepente, nives.
Ipse etiam Rhenus iam nostras laetior undas
Accipit: et liquida clarus oberrat aqua.
Fallor? an haec nostras ornabunt foedera ripas,
Foedera grata viris, foedera grata DEO?
Dux equidem Sponsus (neque enim me Cimbrica nutrix
Fallit) habet fidei plurima signa bonae.
Qualis enim, quantusque fuit caelestibus armis
Gustavus, Sueci Rexque Paterque soli:
Talis et est Venedae ductor fortissimus orae:
Maior avo proles, Carolus, aequa Patri.
Nam pius et verbi cultor caelestis et aequi,
Antiquo patrium tramite carpit iter:
Phinnoniasque Deum venerari rite per aedes
Praecipit: et statuis non sinit esse locum.
Sincero pariter cives dignatur amore,
Ut sua dilectus pignora cara Pater.
image: s285
Nam pro gente sua Lernaeas pugnet ad undas:
Aureaque a Lybico mala Dracone ferat.
Talis erat Sanctus, qui Phinnona primus, Ericus,
Arva pium docuit Relligionis opus.
Silvestresque homines Superum mollivit honore:
Iuraque praescripsit gentibus etqua suis.
Tum fana Upsaliae censu fundavit opimo:
Pauperibusque viris inunera larga dedit.
Nec fuit illius Rex quisquam iustior aevi:
Sive fidem spectes; seu pia iura fori:
Subdita gens miti dixit cognomine patrem:
Isque genus cives credidit esse suum.
Carolus haud illi dispar, qui verba salutis
Asserit, et cives convenienter amat.
Immanes idem removet ditionibus hostes:
Defenditque suos Marte potente lares.
Qualiter antiqua virtute insignis Ericus:
Victoris nomen cui sua dextra dedit:
Cum valido Gothos servasset Marte penates,
In turpem vertens barbara terga fugam.
Nec Moschos metuit, nec diram Sarmatis hastam,
Tela nec anguino lurida felle Getae.
Quid? quod opes etiam posset iactare paternas
Carolus: et Venedi ditia regna soli?
Si non ingenio solidi ludibria mundi,
Et virtute suas exuperaret opes?
Phinnona terra iacet latis planissima campis: [note: Finlandia, quasi pulcra terra, Ein fin Land]
A specie pulcri nomen adepta loci.
Proxima sideribus tellus Erymanthidos ursae.
Qua mundus liquidis altior extat aquis.
image: s286
Boddicus hinc Suecis oram disterminat arvis:
Illinc Phinnonii percutit unda sinus,
Terra ferax Cereris, semperque adoperta virenti
Gramine: dives agri, nec male dives opum.
Non ibi grex pecudum, non fontes, non sua campis
Ubera, non pomis fertilis arbor abest.
Hinc bellator equus ruri sese arduus infert.
Moschorum quoties induit arma furor.
Extulit haec genus acre virum, Finnosque Rugos'q:
Haec Vindos, Herulos, Ostrogothosque dedit.
Hinc Gepidae fortesque venere, Hunique potentes,
Arduus hinc celeri venit Alanus equo.
Nec gens est hodie toto bellacior orbe,
Quam Finni, Moschogens metuenda sero.
Quid dubitas generum LUDOVICE adsciscere tantum
Imperio cuius natio tanta subest?
Pande fores Ludovice tuas, Deus omnia laeti
Auspicii, atque animi prospera signa dedit.
Nec tu maternas, patriasque relinquere sedes:
Nec Sponsi certas ANNA morare vias.
Sic Isabella suum Regina sequuta maritum,
Cimbrica ab Austriacis venit in arva plagis.
Sic pia Dorothee, matris de more, paternos
Mutavit Nicro cum leviore focos,
Altera sic Regem Danosque sequuta penates
Saxonicos liquit Dorotheaea lares:
Quaeque Palatino nuspit prior Anna Georgo,
Deseruit cari Suecica regna Patris:
Femina, qualem olim non aurea protulit aetas,
Seu faciem spectes, oraque fidem.
image: s287
I decus, i virgo, melioribus utere fatis:
Aspiret taedis forsque Deusque tuis.
Fallor? an aspicio surgentem pulvere campum:
Et video Suecos densa per arma viros?
Eia age nunc ouclos alio fer Neccare: cerno
Huc equtum latis agmen adire viis.
Respice: et argutis venientes excipt turmas
Vocibus ac tales profer ab ore sonos.
CAROLE Phinnoniae Princeps fortissime gentis,
O Dux, o Patriae cura salusque tuae:
Salve Neccaricis hospes gratissime ripis.
Ah nimis es longa visus aebesse mora.
Anxia iamdudum tua nupta exspectat euntem,
Proque tuo reditu publica vota facit.
Ingredere o, thalamoque tuo, sociaque potire
Virgine, Germanis hospes amice tuis.
Exhilara socerum, matresque virosque, nurusque:
Et festos, agita tuque tuique choros.
Absint tristitiae: veniant risusque ioci'q:
Plenaque lettitiis atria tota sonent.
Interea positis Livonus secubet armis:
Et vetus in templo bellica parma vacet.
Segnis et in patria Moschus tellure quiescat:
Et nigrum cesset puppe secare fretum.
At te ab amore tuo deducat nulla senectus:
Sive Noas, seu tu Mathosalemus eris.
Nec tibi dilecta sit femina carior ANNA,
Mortales inter repperienda nurus.
Haec patrium linquens tectum, dulcesque penates,
Sarmaticitecum marmoris intrat aquas.
image: s288
Suppositasque domos stellis Erymanthidos ursae
Quaerit: ubi gelido terra sub axe riget.
Haec queiscumque locis, haec omni tempore tecum
Sive aegropariter, sive valente, manet.
Tandem cum patrias rursus perveneris urbes,
CAROLE sis Nicri, sicut es ante, memor.
Communem et mecum serva pietatis amorem:
Et quo cepisti nunc pede, semper eas.
Sic placida patriam Ductor ditione tenebis:
Fininmoque hosti terror et horror eris.
Nec tua te tantum, licet insuperabilis, Abo
Protegit: et muris aenea Olofa suis.
Nec tua Sarmaticos te tantum armabit in hostes
Phinnoniae tellus, Phinnoniaeque sinus.
Quantum Relligio caelesti consona verbo:
Et quae praestanda est, et sine teste, fides.
Hac ope vim reprimes hostilem: ubi proteget urbes
Murus et arma Deus, portus et aura Deus.
Faxit hic ut longos ambo vivatis in annos:
Nec sint ulla domi bella nec ulla foris.
Idem etiam soceros nostro feliciter aevo:
Ut videant neptes progeniemque suam.
Haec ubi Phinnonio tu Neccare dixeris: altum
Conde caput vitreae margine rursus aquae.
Mox eadem Patri refer haec nova gaudia Rheno:
Rhenus Teutonicum portet in Oceanum.
Oceanus Thetidi Cimbre ferat: ipsa Parenti
Phinnoni. is in tanto gaudeat usque sinu.
image: s289
ILLUSTRI ET MAGNIfico Domino, D. SIGISMUNDO VIHEUSERO, V. I. D. praestantissimo et nobilissimo: sacri Romani Imperii Procancellario inclito: Domino et Sponso suo dilectissimo. ELEGIA III.
HANC tibi quae misit, mallet nunc ferre salutem:
Sed prohibet longis dissita terra locis.
Quae sim non opus est primo ne prodere versu:
Adscriptum calci littera nomen habet.
Outinam rebus nomen quod competat ipsis:
Et sim, quam nomen praedicat esse meum.
Nam quia tam longis ambo disiungimur oris,
Infelix videor pene puella mihi.
Eheu, quam procul est hoc orbe remota Vienna?
Quam procul Augusto dissidet illa Lyco?
Nec mihi sunt homines, quibus haec concredere possim,
Aut tacita fidos ponere in aure sonos.
Nam probus hoc aevo, merx est ratissima, servus:
Perfidiae passim ianua lata patet.
Turba propinquorum thalamis est dedita nostris:
Nec quisquam patriis audet abesse focis.
Exiguis igitur volui mandare tabellis:
Qua vetat ingenuus prodere voce pudor.
Tu Sigmunde vales: et salvo poplite rursum
Vidisti patrios, scribis ut ipse, lares.
Laetor ovans animis: sed sic properante reversum
Tramite, me nuptam deseruisse dolet.
image: s290
Prima venire procum te nostra ad limina vidit:
Altera te Sponsum vidit abire dies.
Esse quid hoc dicam? quae festinatio rerum?
Quo ruis? an facti te piguisse rear?
Vix patrias intrasti aedes, iterumque recedis:
Vixque salutatae dicis, Amica vale.
Et nunc bis septem careo te luce diebus:
Longior est anno quaelibet una dies.
Nam mihi brumales sunt isto tempore noctes:
Et ver inversas duxit in orbe vices:
Ex quo coniugii pepigisti foedera mecum:
Et procul Austriaca, me sine, vivis humo.
Bina quidem nobis a te data littera venit:
Littera sermonis fida ministra tui.
Altera cognomen patrui, nomenque ferebat:
Altera nominibus visa notata meis.
Hanc mihi quam legeret custos Antonius urbis,
Sollicitam lusit pluribus ante iocis.
Ah tuus est, inquit, supremo a Caesare missus
Sponsus ad Hungaricae castra remota plagae.
Unde prius Divi non ille redibit ad aulam
Caesaris? Austriacis iussus abesse locis:
Quam Solingentem cursu confecerit annum:
O desiderio tempora longa tuo!
Quis scit an Hungaricis redeat tibi salvus ab oris?
Hungaria est saevis terra propinqua Getis.
Obstupui fateor, rubeoque colore genarum
Amisso, in vultu pallida tota fui.
Ut quae brumali frondes a frigore laesae,
Vernarum luxu despoliantur opum.
image: s291
Da veniam Caesar: tibi pene irata fuissem:
Quamlibet e pelvidebile fulgur erat.
Pene tibi similem fortunam in amore precabar:
Ut ventur essent otia parva toro.
Cum tandem manibus tabulam mihi porrigit aequis
Patruus: et chartas, inquit, utrasque lege:
Accipio: utque lego: quantum diversa sonabat
Litera ludibrio patrue care tuo?
Ille mihi scribit rediturum mense peracto:
Firmet ut incepti foedera castatori.
Ille mei retinet, video, constanter amorem:
Et procul a falso crimine Caesar abest.
Tunc igitur laetata, tuis do basia chartis:
Inque meos abdo, more decente, sinus.
Et quoties gemitu veniunt suspiria maesto:
Hinc aliquod semper mens relevamen habet.
Nam lectas relego chartas, iteroque relectas:
Et videor tecum, lux mea, posse loqui.
Scribis enim nullam superesse hoc orbe puellam:
Quae sit coniugio me magis apta tuo.
Tum quod nata probis clarisque Parentibus orta:
Tum quia sit formae congrua vita suae.
Esse quidem studeo, qualem tu me innuis esse:
Et qualem tanti coniugis esse decet.
Sed neque te generis, neque formae gratia tantum
Commoveat: quantum mens studiosa tui,
Est aliquid fateor claris nat alibus ortum
Ducere: nec turbae pauperis esse genus.
Fama Sebastiaden celebrat mihi nota Rhelingum:
Patritio natus qui genitore fuit.
image: s292
Patritiae stirpis, qui quondam legibus urbem
Rexit: et Augustae candida iura dedit.
Nam celebri quenquam fuit ortus origine gentis:
Noluit ingenium nobilitate premi.
Hinc Iuris Doctor patriae moderamina cepit,
Suavis et eloquio, nec minus, ore gravis.
Hoc patre me genitam vitales duxit in auras,
Inclita Vogelii sanguinis Anna parens.
Ipsa quoque antiquo proavorum stemmate clara:
Quos Seysenbergi nominis auget honos.
Nunc ambo caeli degunt in partibus aevum:
Et demto aetherias fine tuentur opes.
O utinam (si fas esset mihi tale precari)
Esset in hunc genitor vivus uterque diem!
Quantos ambo hilari geminarent pectore plausus.
Laeta socrus genero, laetus et ipse socer.
Dis aliter visum pereunt iuvemlibus annis:
Nestorios digni vivere posse dies.
Sed neque tu patruos (nec enim me paenitet horum,
Nec pudet) in nullo ponis honore meos.
Quos tibi vel solos affini sanguine dignos,
Omnibus ex aliis esse, decenter ais:
Vivit adhuc, vivatque utinam mihi sospes in urbe:
Qui patriae custos dicitur esse suae:
Maximus ingenio, suavique Antonius ore:
Prima Rhelingaeae faxque caputque domus.
Non illo melior quisquam, non iustior alter:
Mitibus aut studiis tempora plura dedit.
Vivit et huic consors frater Leonhardus in aevum,
Qui nostra fasces Consulis urbe gerit.
image: s293
Ore gravi praestans et dandis utilis auctor
Consiliis, quoties exigit usus opem.
Vivit Christophorus, geminato nomine clarus:
Nobile Quaestoris qui modo munus obit.
Omnes patritia nati de stirpe Rhelingi:
Omnes ingenuis moribus, ore pares.
Omnes et patrui et Patres de sanguine nostri:
Affini fratres proximitate tui.
Sed mea quo species, quo fama extollitur oris:
Est formosa satis, siqua pudica satis.
Hoc ego me nulli praestantem nomine vendo:
Sat mihi nunc oculis posse placere tuis.
Forma bonum fragile est, vernaque infirmius herba:
Vis animi rapidos effugit una rogos.
Si frons nostra tamen te permovet, et mea cervix,
Et qui virgineo consititit ore pudor.
Non equidem invideo. Sed me tibi posse placere
Spem facit einsdem relligionis amor.
Spem facit hic animus, sinceri cultor honesti,
Et nullo sortis turbine laesa fides.
Tu quoque quod dudum mihi prae tot amantibus unus
Sigismunde places, mens tua casta facit.
Mens tua fida facit: ne cuiquam deinde placere
Exoptem: Sponso ni nova Nupta meo.
Qui cupit humano divinam in corpore mentem
Cernere: de Sponso cogitet ille meo.
Nam nihil hinc iuris, nihil illum deficit aequi:
Ipsa cor alma viri fertur habere Themis.
Caesaris hinc decorat Procancellarius aulam:
Caesareo Orator dans pia tura foro.
image: s294
Non hoc txtremum decus est, non ultima fama,
Caesarei frenos posse tenere fori.
Hac olim Zasius fuerat statione locatus:
Et Zasio tali Navius ore prior.
Hac Comitum quondam generosus sanguinis auctor
Consitit Ausonii Seliccius oris honor.
Hanc nuper tenuit caelesti mente VVeberus:
Notus ab Eois occiduisque plagis.
Quid loquar antiquos tibi Sigismunde penates:
Atque Viheuserae nobilitatis opes?
Quid mite ingenium priscis natalibus aequum:
Et quod celsa tuum sidera nomen adit:
Quid mores placidos, mentemque adeuntibus aptam,
Et quae supplicibus dextera larga patet?
O me felicem, me terque quaterque beatam:
Quae tanti coniux coniugis esse ferar:
Paucos hoc aevo est similes reperire maritos:
Paucos Germani progenuere Patres.
Cetera praetereo: nimio ne dicar amore
Rapta tui, laudes accumulare tuas.
Has alii dicent melius: qui gesta virorum,
A sera faciunt posteritate legi.
Ipse modo placidos societ nos Christus in annos:
Atque maritales praeferat ipse faces.
Et quo Canaeam respexit numine Nympham:
Me quoque respiciat pronubus ille Deus.
Hoc si contingat: Lydis locupletior arvis,
Et celebri potero ditior esse Myda.
Nec mihi Pactoli magis optem divitis aurum:
Nec quas unda Tagispumea volvit opes.
image: s295
Sponse vale: et nostri retine constanter amorem:
Nec mihi rescribas: sed celer ipse veni.
Interea hoc nostri monimentum et pignus amoris,
A tibi dilecta virgine, mitis habe.
Ipsa meis manibus nevi: cor cordis imaego
Ut tibi sit nostri viva, manusque manus.
Vive vale, lux nostra vale: nam mentis honestae,
Ingeniosus amor scribere plura vetat.
Felicitas Rhelingia, Patricia
Augustana, Sponsa.
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER OCTAVUS.
AD MELIOREM IAEGERUM, a Gertringen, etc. secundas nuptias celebrantem. ELEGIA I.
QUam iuvat, hanc etiam quod claro ex aethere lucem [note: Anno Christi 1586. die 15. Augu]
Auricomis spargit temporis auctor equis:
Sacra tori Melior, generosa Virgine ducta,
Dum ferit. Auspiciis Christe faveto bonis.
Coniugis ille quidem post funera maesta prioris
(Namque ipsum primus morte fefellit amor.)
Iamdudum liquido madefactus tempora nardo
Debuerat sertis impliciusse comas:
image: s296
Sed crymae impediere virum, luctusque dolorque,
Inque sacrum pietas officiosa rogum.
Nunc subito vultum mutat fortuna priorem,
Tranquilloque maripandere vela iubet.
Ergo omnes thalamum Sponso gratantur amici,
Qui viduo nuper condoluere viro.
Atque aliquo laetam testantur munere mentem,
Pro se quisque viri, coniuge proque sua.
Hic virides alii gemmas, et munera mittunt:
Quae metit assiduo sole perustus Arabs.
Regales alii pateras, chrysendetaque altae:
Pars fert auriflui ditia dona Tagi.
Ipse quid huc portem? non priscae vasa Corinthi
Sunt mihi, non Tyrio murice picta chlamys.
Non serum vestes, non inclita munera Regum:
Lydius auratis quae vehit Hermus aquis.
Illa dabunt dites: donant sua carmina Vates:
Quidederit, quod habet, maxima quaeque dabit.
Ante etiam viduum versu solabar amicum:
Nec fuit officio gratia surda meo.
Parvo quin etiam signavi carmine marmor:
Et pietas placuit manibus ista sacris.
Cur non haec itidem genialia gaudia versu
Prosequar, et pulsa nube serenus ovem?
Sic Maecenati veteres misere Poetae
Munera, seu Sponsus, seu foret is viduus.
Sic Violantillae, sic Stellae fecit amicis
Carmen honorato Statius ore potens:
Cum thalami foedus quondam sociale ferirent
Ambo boni, et vati charus uterque suo.
image: s297
Accipe noti igitur Melior laegere Poetae
Munera, parva quidem, sed tamen aptadari
Namque meos versus, et me tibi debeo toium,
Officii certe pro pietate tui.
Rebus in angusiis desertus ab omnibus, unum
Te video ad partes sponte venire meas
Ante rubens ergo decedat ab aethere Luna:
Et Sol huic mundo lumina nulla dahit:
Ante lapis segetem, tellus alet arida piscem:
Ante feret flammam pontus, et ignis aquam:
Ex animo quam tu possis discedere nostro.
Et fiam meriti non memor usque tui.
Gratia sit CHRISTO: quo tu duce, et auspice solo
Res geris, et factis praemia digna capis.
Nam quia tu pura nunc olim Virgine CHRISTUM
Matre satum pura relligione colis:
Officiumque Duci praestas, patriaeque parenti
Sedulus, et nava pervigilique manu.
Te quoque Christus amat, te Dux mitissimus ornat,
Divitiisque auget, muneribusque suis.
Qualis enim Abramo fuit olim Eleasarus ille,
Auxiliumque foris, consiliumque domi:
Qualis Iessaeo sapiens Abiasae Regi
Fidus erat quondam sorte in utraque comes:
Talis es, o noster Melior Iaegere, potenti
VVirtembergiados fida columna Duci.
Nec tibi iam quisquam tanti decus invidet ortus:
Invidia maius tu quia nomen habes.
Munus utrumque DEI est, qui sic tua facta rependit,
Exauditque pias, quas damus ore preces.
image: s298
Promit enim obscuros, magnisque penatibus aequat,
Qui solet infignes attenuare, DEUS.
Ille etiam grandes evertit funere pompas:
Et caput ex imo tollit ad astra gradu.
Hinc apicem tumidis summum mortalibus aufert;
Hoc illum gaudet deposuisse loco.
Sed tamen elato tu haud quenquam vertice temnis,
Inque tua perstas fidus ubique fide.
Cetera gens opibus, fortunaque ebria dulci,
Cornua sublimi fronte superba gerit.
Tu veters Melior non aspernatus amicos,
Antiquum gaudes obtinuisse animum.
Quid loquar ingenii dotes? quid plurima linguae
Dona, peregrinis multiplicata sonis?
Quid Latii voces? quid Gallica verba? quid oris
Teutonii, morum cum probitate decus?
Albo rara fides panno velata modestum
Te colit, et comitem per sacra templa trahit.
Te sollers rerum niveo prudentia vultu.
Respicit; extollit te veneranae Themis.
Heu mihi quod dignas non exprimo carmine laudes?
Nostraque sunt meritis ora minora tuis.
Plura alii dicent. Sponsam Iaegere canenti,
Vultu materiae conveniente, fave:
Namque tuas dudum nunc occupat ANNA medullae,
ANNA potest animum sola tenere tuum,
Quas vero laudes? tibi quae praecoma famae
Ordiar antiqui gloria Virgo Laris?
Non te plebeii, nobis genuere Parentes:
Stirpe sed annosa nobilitata domus:
image: s299
Et longe ante alias omnes sanctissima Mater:
Isque Pater, quo non alter amabilior
Nam genus antiquum Berlingo sanguine clarum est:
E quo magnanimi mille fuere viri.
Hinc fuit invicto Godofredus pectore, quondam
Dux Ulrice, tibi fidus in orbe comes:
Qui pro te patriis pulso ditionibus, aequa
Mente tulit, tanto non toleranda viro.
Hinc est Burcardus nostrae vir maximus aulae.
di quantum in pura relligione decus?
Quantus amor recti? qui tantus cultus honesti?
Consilys apti gratia quanta viri?
Hinc Iacobe venis Carna mihi cognite terra:
Vir bello fortis, nec minor arte domi.
Idem sis Iacobe domi mihi, rure paterno:
Qui Carna fueras in regione foris.
Quid patrem referam Sponsae virtute Iacobum,
Praesignem e Eranca nobilitate virum.
Nam placido genuit vetus illum Francia caelo:
Francia magnificis nobilitata viris.
Strenuus ille fuit sumtoque animosiorense:
Et belli leges doctus et arma sequi:
Munificusque domi, et turbae non asper egenae:
Comprimis verax, iustitiaeque tenax.
EVA viro Coniux, Geirorum sanguine creta:
Quos Gibelstadium gentis origo beat.
Femina non illis impar, quas protulit aetas
Aurea, quas vatum carmina docta canunt.
Sive animum spectes haud ullo crimine foedum,
Seu priscae veras nobilit atis opes:
image: s300
Sive sidem et castum purae pietatis amorem:
Sive manus teretes, ingeniumque sagax.
Hi Sponsae patriique Lares, sanctique penates:
Maior at ex ipsa Nobilitatis honor.
Namque Dei metuens, et casto pectore virgo,
Grata puella DEO est, grata puella viro est
Non illam rapido calor huc accensus ab igni
Impulit, aut fervens nubere iussit amor.
Castus amor sacro concit pia pectora motu:
Falmine hic a sancto, non aliunde venit.
Omnia sed vastat flammis rapientibus ignis:
Sic periit tristi turpis Elisa rogo.
Iliacas matres sic ignis Achaicus ussit:
Sic Sodomae exitio moenia flamma dedit.
Quid vultum loquar et formsi corporis artus?
Purpureasque genas, lacteolasque manus?
Sive comas, Melior spectes, seu frontis ocellos,
Illa potest oculis, illa placere coma.
Eia age, necte toros, et dulcia foedera iunge:
Iamdudum affines convocat albus Hymen.
Tristitiam atque metus ventis portare protervis
Trade, quis hic maesta nubila fronte gerat?
Iam gaudere decet, iam curas ponere: vinclum
Comugii Melior, dum melioris init.
O quater et quoties non est numerare beatos?
Quos irrupta tori copula sancta tenet.
Nec male divellit pactum querimonia foedus:
Sed nec amor summum solvitur ante diem.
Tu pater omnipotens thalamum, tu Nate secunda,
O Nate intacta de genetrice DEUS.
image: s301
Dulcia sic pariat genit alis pignora lectus:
Indole quae possint exhilare Patrem.
IN NUPTIIS MATTHAEI Enslini V. I. Doctoris, et Sabinae Varnbylerae. V. CL. MATTHAEO ENSLINO I. V. Doctori et c. Amico suo.
ME notat insontem Ptrio carbone Sabaudus
Tubingae 10. Maii, 1581.
Natalem celebrat sed mea creta tuum.
Te nil commoveant vanae mendacia linguae:
Carmina sed placeant, quae tibi pango, nova,
Mentiri vetus est, sed veras dicere laudes,
Res nova, Sponse novum hoc dilige, temne vetus.
ELEGIA II.
HUNC Ensline diem numera meliore lapillo:
Et pia legitimis ingere thura focis.
Hic tibi labentes apponit candidus annos:
Concipe submissas ore favente preces.
Lux haec post Idus numer atur proxima Maias:
O Ensline, tuis bis celebranda sacris.
Imputat aetherios nixus haec prima Parenti:
Accendit castas haec tibi prima faces.
Haec te prima dedit terris: tibi prima sodalem
Dat vitae, votis utraque digna tuis.
Ille dies vitam tribuit: sed hic addit amorem:
Quo sine vita hominum nulla vigere potest.
image: s302
Sic gemina gaudes votorum sorte maritus.
Et potes hunc merito iam bis amare diem.
Macte animi: notatista Deus: qui lege gubernat
Omnia: nec ferri casibus illa sinit:
Quinque peracta tibi sunt illo ex tempore lustra,
Ex quo nascentem te tulit ista dies.
Nec tibi praeteriti perierunt turpiter anni:
Nec tua cassa suo fenore vita fuit.
Impiger assiduo poliebas pectora cultu:
Nec tibi vitae ullum tempus abibat iners.
Sive bonas artes, seu linguas discere velles:
In nullum tua mens vile vacavit opus.
His super accessere boni, res optima, mores:
Et studiis compar vita modesta suis.
Hinc pietas, hinc cana fides, hinc vivida virtus,
Hinc nitor ingenii plurimus ille tui.
Degeneres alii segnem sternuntur in alvum:
Et pecudum ritu tempus inane terunt.
Sola quibus vitae vixisse, atque una voluptas.
Ignavosque aevi praeteriisse dies: [note: Matth. Aulberus Theol. D. et Pastor Stucardianae Ecclesiae. tandem Abbas Blaubyriensis Mortuus Anno Christi 1570. aetatis 77.]
Tu maternum imitatus avum: caelestia primum
Quaesisti: est Virtus maxima, nosse DEUM.
Qualis enim, quantusque olim pietatis in armis
AULBERUS fuerit, fama recenset anus.
Nempe comes magni fidus fuit ille Lutheri:
Reutlingae sanctas pascere iussus oves.
Non illum rabies Italorum insana luporum
Terruit: infracti mens erat aequa viri:
Quod si certa pios sequerentur funera casus:
Talis eis pretio mors redimenda fuit.
image: s303
Dux Vvirtembergus Patrias Ulricus ad urbes
Accitum, posuit magno in honore virum.
Atque sacros inter procers, pia fulcra senatus,
AULBERUM hunc imo noluit esse loco.
Tandem autem Blavi sacer Abbas factus ad undas,
Ipse senex summum clausit in orbe diem.
Huius opem primis sensisti Patris ab annis
Tu puer, acani pendulus ore senis.
Nam tibi dictabat verbum caeleste salutis,
Ut casta posses fundere mente preces.
Addidit et vitae normam, moresque pudicos:
Et docuit libris applicuisse manum.
Quid? quod in antiquam virtutem, animumque virilem [note: Ambrosius Vollandus I. V. Doctor et Cancellarius Vvirtembergicus Comes Palatinus Caesarius. Mortuus Anno aetatis 83.]
Ambrosius stimulos addidit, alter avus.
Iuris hic antistes, Doctorque, Comesque PalatI
Caesarii, et nostri fida columna fori:
Principis Ulrici fata inclinata sequutus,
Amisit patrias exulis exul opes.
Ardua qua tollit notum fastigia tectum.
Plurima cui nomen dant tabulata novum.
Cana fronte senex postquam tres addidit annos
Octoginta annis, non viol andus obit.
Et nunc in patrio requiescunt ossa sepulcro,
Qua geminis fanum turribus esse vides. [note: M. Iohannes Enslinus Ecclesiasticorum negotiorum Director et Consiliarius Vvirtembergicus.]
Huius ad exemplum tu Iura ENSLINE, sacrasque
Hausisti leges, ingeniumqu fori.
Nam postquam celebris venisti ad tecta Tubingae,
Instructus linguis, artificumque fide.
Magnum imitatus avum, quem virtus addidit astris
Legiferum accesti patre iubente, Themin:
image: s304
Cuius et ipse fuit primis auditor ab annis:
Nunc Vvirtembergi portio magna Ducis.
Heis sacras Leges audisti, et iura docentes,
Et rerum griphos, materiemque fori.
Vix unum lustris addebas quattuor annum:
Cum tibi Doctoris nomen habere datum.
Longa referre mora est qua tu dulcedine linguae
Discipulo possis tradere Iura tuo.
Vidimus hoc primo tentatum naviter anno:
Triginta Iuvenum quando Magister eras.
Namque rudimenta et fontes legumque forique,
Gaudebas denso proposuisse gregi.
Difficiles etiam poteras dissolvere nodos:
Atque a Discipulis vincla parata tuis.
Tertius, haud multo minus est, cum ducitur annus:
Ex quo tu Spirae grande Tribunal adis.
Hic ego te memini doctorum audire viroum
Iudicia: et legum qualibet arte frui.
Hic tibi commissas memini te dicere caussas:
Aptaque pro trepidis arma movere reis.
Nunc etiam Imperii Dapifer tibi munia mandat:
Munia grandaevo vix obeunda seni.
Namque Professores inter, sanctumque Senatum
Te legit, et clarum nomen habere facit.
Digestumque recens iubet enodare docendo:
Et tenero leges explicuisse gregi.
Est aliquid, canae munus tractare senectae,
Cui teneras vestit vix nova barba genas.
Est aliquid, vitae studiis sine labe peractis,
Principibus quondam posse placare viris.
image: s305
Hanc dat Nicoleos tibi Varnbylerus, et aptat [note: Nicolaus Varnbylerus I. V. D. et Professor Tubingensis, Consiliarius VVirtemb.]
Legitimo natam pignora cara toro.
Magnus hic et nostro vir prudentissimus aevo,
Quem schola, quem puteal, quem Ducis aula colit.
Consiliis solers dandis, atque utilis auctor.
Maxima Tecciacae fama salusque plagae.
Non illum cacoethes habet vulgare, libellos
Edere: et hinc nomen prostituisse suum.
Illum castus amor torquet, patriaeque larisque:
Et bene de nostro promeruisse foro.
Ille domum, natasque pias, natosque sequentes
Educat, et monitus et pia iussa docet.
Tres adeo natos genitali sorte maritos
Aspicit: et multo nomine gaudet avus.
Horum Nicoleos Doctor legumque forique,
Magna Augustani fama futura soli.
Sacra docet Christi facundo Antonius ore:
Ulricus Leges et pia iura colit.
Tres etiam natas aequali foedere nuptas:
Et generos illis compare sorte videt.
Prima Augustanae vivit sub moenibus urbis
Regina, infigni femina nupta viro.
Altera Doctori Legum sociata Dryandro,
Suevit Onolbacium quo monitore frui.
Tertia nunc ENSLINE tibi datur inclita coniux:
Virginei exemplar dulce Sabina chori.
Exigat ut tecum socios concorditer annos:
Et Patremte, et avum faxit utrumque Patrem.
Gaudet uterque Pater: matres laetantur et ipsae:
Fas est hunc pulsis nubibus ire diem:
image: s306
Ipse suos Natalis adest visurus honores,
Cui decorent sanctas florea serta comas.
Annuet hic Ensline dies, quaecumque rogabis:
Fac modo ne tacita libet acerra prece.
Fallor? an uxoris fidos optabis amores:
Coniugio ut nectat vincula firma Deus.
Vincula quae maneant semper, dum tarda senectus
Inducat rugas, inficiatque comas.
Nec tibi malueris gemmarum pondus et auri,
Quiquid et e terra divite mittit Arabs.
Nec tibi Tecciacam validus quaecumque per oram
Rusticus e duris iugera bobus arat.
Tuque o Sponsa decus candentes indue vestes,
Et nitidas roseis sloribus abde comas.
Ista dies laetosque choros, festivaque poscit
Gaudia: tu genio funde marite merum:
Vinaque circumfer, gemtale not antia tempus:
Et dic, iamdudum publica cura vale.
Nox ubi tum fuerit brevibus transacta choreis:
Vestraque legitimus sacra requiret amor:
Debita solvatis thalamo solennia casto:
Natalisque huius sic peragatis iter:
Ut cum Sol cursu totum confecerit annum:
Natalis puero lux siet illa novo.
Ipse DEUS sponsosque beet, prolemque ministret:
Ludat ut ante Patris turba novella pedes.
Ipse det, haec Pylio sit lux numerosior aevo,
Semper et hoc vultu, vel meliore micet.
image: s307
IN NUPTIIS IACOBI MOSERI, V. I. Doctoris, et Illustrium Comitum Oetingensium Cancellarii, cum Elisabetha Lutzin a Lutzenhart celebratis. ELEGIA III.
QUI tibi Doctoris titulos et nomen adepto,
Versibus optavi prospera fata meis:
Idem nunc thalami festum sociale paranti,
Carmine felices opto MOSERE toros.
Exigat ut tecum vitam Elisabetha beatam:
Quae te, non alio coniuge, digna fuit.
Illa quidem claris olim natalibus orta,
Praecellit generis nobilitate sui.
Nam Pater antiquo Luciorum sanguine cretus
A Lut zenharto stemmate nomen habet.
Tempus edax rerum, veterisque iniuria belli,
Et genus et proavum depopulavit opes.
Fama tamen superest, et nobilitatis origo
Nunc etiam in memori posteritate manet.
At te nobilitat virtus et plurima rerum
Notitia: et Iuris clare Mosere tenor.
In te vivit enim doctae facundia linguae:
Qua gaudes trepidis utilis esse reis.
Nam tua quem lateat quae sit doctrina Mosere?
Gratia Iuridici quanta sit eloquii?
Quantum animo, quantum praestes dulcedine vocum?
Quantum consilii dexteritate tui?
image: s308
Rhetia testis erit me non nisi vera loquutum:
Et domus Oetingo sub lare testis erit.
Sex etenim lustris omni sine labe peractis,
Legibus Oetingam consilioque regis.
Nec tibi venales unquam pro munere leges:
Nec ius in quaestu, pro meretrice, sedet.
Omnibus ex aequa tribuis, quae sunt sua, lance:
Nec quisquam merito quod queritetur habet.
Sentit adhuc Comiti GOTFRIDO subdita tellus,
Ingenii vires clare Mosere tui.
Sentit et ipse Comes patriae rectorque paterque,
Quam sis facundo praeditus eloquio.
Hoc decus, haec magnae sunt munera laudis: et in se
Iudicium verae nobilitatis habent.
Sic tua cum Sponsae generoso nomine virtus
Certat: et antiquos laudibus aequat avos.
Addo fidem, cultumque Dei moresque pudicos:
Nomine quo vobis estis uterque pares.
Relligiosi ambo, cultores numinis ambo:
Sponbsa Dei metuens, vir pietatis amans.
Illa proba, et probus hic: vir honestus et uxor honesta:
Nec Sponsus pauper, nec sine dote nurus.
Vos o felices, quos aequo foedere lecti,
Et virtute pares copulat unus amor.
Vivite felices, nec vestors solvat amores
Ulla dies, nisi sit forte suprema dies.
Tum Deus unanimi qui vos nunc iure ligavit,
Aetheriae ambobus det sua templa domus.
Hoc opto, et mecum Illustris Ludovicus, et acer
ALBERTUS, Comites rite precantur idem.
image: s309
Oetingi Comites, qui magnis patribus orti,
Ingeminant animi nobilitate genus.
Hos patrii quondam laetanti pectore cives
Excipient cultos legibus, arte, fide.
Tum, mihi si superant mortalis lumina vitae:
Nostrum illis etiam carmina munus erunt.
Carmina, queis thalami felicta gratuler illis
Omina, vel patriae tempora festa canam:
Aut meritae ambobus referam praeconia laudis:
Interea hoc vitae sustineamus onus.
IN NUPTIIS ANTONII ET ULRICI Varnbylerorum: cum prior Sibyllam, Ioannis Visceri Medicinae Doctoris ac Professoris F. alter Agnetem, Iacobi Kongspachii I. V. Doctoris P. M. F. virgines pudiciss. duceret. ELEGIA VI.
CVI potius grater, tibine Udalrice, tibive
Antoni: o castis moribus ambo graves?
Ingenuas ambo docti non segniter artes:
Ambo oris cultu dexteriore pares.
Tu prior Antoni verbi caelestis amore,
Notitiaque Dei, salvificaque fide.
Tu legum et Iuris patrio de more peritus
Ulrice: ingenui fama futura chori.
Nam quanquam generis splendor vos ornat avitus:
Laudibus et patriis nobilitata domus.
Ex vobis est maior honos: qui nomina vestra
Non sinitis prisca nobilitate premi.
image: s310
Nam patriis didicit sacra verba Amonius oris:
Paulinum tota mente secutus iter.
Nec puduit voces Mystarum audire docentum:
Et dictata sua rite notare manu.
Ut iam caelesti tantum progressus in arte,
Aetherio Christi grammine pascat oves.
Plurimus eloquio Iuvenis, linguaque diserta
Plurimus, et culto plurimus ingenio.
Frater Udalricus Latias digressus ad urbes,
Condidicit leges, et sacra iura fori.
Tum mores hominum multorum vidit, et ora,
Doctior ut patrios posset adire focos.
Eheu quam pauci similes maioribus esse
Tentant: aut patrios aequiparare lares.
Pars bona nobilium ferme est contenta patennis
Laudibus, et solo stirpis honore tumet.
Ingenuas autem tam foede negligit artes:
Ut doctum dici, dedecus esse putet.
Aut si qui credant nos esse in honore locandos:
A tergo poscunt se tamen usque sequi.
Non pauci limis nos pone tuentur ocellis:
Ac si non homines fecerit esse Deus.
Longe dissimiles tibi Varnbylere penates:
Propria quos virtus, non aliena beat.
Nonne igitur merito binos hoc tempore natos
Virginibus caeli donat ab arce Deus?
Virginibus castis: quarum una Sibylla perito
Paeone Viscero de genitore sata est.
Altera Kongspacho quondam pronata parente:
Iuridici columen qui fuit omne fori.
image: s311
Ambae formoso praestantes corpors Nymphae:
Ambae animi cultu divitiore pares.
Gratulor Antoni talem tibi docte Sibyllam.
Gratulor Agnetem hanc Udalorice tibi.
Te vero, te Nicoleos proclamo beatum:
Cui Deus illa suam ditat ubique domum.
Nuper enim generi gavisus honore fuisti:
Doctorem Legum quem schola nostra dedit.
Nec pridem natus, reliquis qui grandior aevo,
Attigit hunc ipsum, te monitore, gradum.
Nunc socerum tibi Viscerum Deus addit: et idem
Voglerum affinem copulat esse tuum.
Quorum alter Themidis magno praecepta paratus
Addocet, et Latii candida iura fori.
Alter Paeoniam feliciter explicat artem:
Quaecumque Hippocrates, quaeque Galenus habet.
Fortunata domus, triplici subnixa columna,
Vive: tui tectum sit Deus ipse laris.
IN NUPTIIS MARTINI KEPleri, Praepositi Medlingani, et Sarae VVeiccersreuterae. ELEGIA V.
QUIs novus insoliti, quis densus hic agminis ordo?
Quae nova tam longum pompa capessit iter?
Non secus ac totum per caelum turbine facto,
Undique si multae conglomerentur aves.
Fallor? an optatum taedae MARTINE iugalis,
Cum tibi dilecta virgine foedus inis?
image: s312
Haud sallor, nam laeta dies apparuit isthaec:
Qua venit in thalamum SARA pudica tuum.
Qualis Abrahamo iuncta est pia Sara marito:
Qualis et Isaaco iuncta Rebecca suo
Et nunc festivas celebrat sua pompa choreas:
Datque amor innumeris iubila mixta iocis:
Tractataeque sonant conferta per atria chordae:
Et faciles edit fistula tacta modos.
Rident formosi iuvenes, ridentque puellae:
Exercentque suos femina, virque sales.
Credibile est olim tot caeli sede fuisse
Gaudia: quum coniux Eva daretur Adae.
Nam Paranymphus erat Deus ille, facemque ferebat:
Qui solet humanum multiplicare genus.
Eia age, si quid habes Erato mea profer: et apto,
Si potes, his nuptis accine pauca sono.
Dignus enim, celebri referant quem carmine Musae,
Sponsus hic, et sponso iuncta puella suo.
Ille tui cultor primis studiosus ab annis:
Herculei dextrum tramitis ivit iter.
Ille Dei metuens: ille observator honesti:
Hinc homines coluit naviter, atque Deum.
Ille pias artes tenero sectatus ab aevo:
Emeruit docti nomen habere viri.
Ille Palatinos fido moderamine rexit,
Imbuit et docta sedulus arte Duces.
Nam valet eloquio: nullique secundus honore
Numinis, officiis talibus aptus erat.
Addo probos mores, vultumque animumque modestum:
Sic est doctrinae consona vita suae.
image: s313
Nalo virum nullis foedatum sordibus aevi:
Sit licet ore rudis, sit licet artis inops.
Quam disciplinas callentem naviter omnes:
Si sit homo nequam, si sceleratus homo.
Sicut enim gemmae deturpant corpora porci:
Colla qui bus celsi condecorantur equi:
Sic doctrina virum contaminat optima pravum:
Quae decus omne solet conciliare bono.
At quo te referam nurus inclita carmine? quo te
Ore canam Sponsi faxque, decorque tui?
An loquar insignem praestanti in corpore formam?
Et puros oculos, et sine labe genas?
Os roseum, frontem niveam, flavosque capillos?
Collaque Sythonia candidiora nive?
An potius nullo maculat am crimine mentem?
Expertemque animum fraudis, et absque dolis?
Tu pia, tu Christi metuens, tu caelica verba,
Ceu veram dotem, convenienter amas.
Crede mihi nullum vera pietate, fideque
Hoc super orbe decus femina maius habet.
Nec tantum nitidis in crinibus addecet aurum:
Nec qui fragranti thure capillus olet:
Quantum mens solidae fidei pietatis amatrix.
Haec est feminei lumen honosque chori.
Sed te progenuit talem, talemque beatus
Eduxit, sancta cum genitrice, pater.
HENRICUS pater, huic quondam notissinius orae
Teccianae, sacra Doctor in arte potens:
Qui summos olim pietatis adeptus honores,
Voce sua vivi pavit ovile DEI:
image: s314
Postetiam Hirsovii tenuit moder amina Praesul:
Magnus consilio, nec minor ore sacro:
Vir vere pius et studii sectator honesti:
Quo vix alter erat relligione prior.
Scilicet in prolem manant exempla parentum:
Et sequitur patriae semina quisque domus.
Utque Lupi genuere lupos, lea saeva leonem:
Sic aquilas aquilae, sic equus acer equum:
O utinam generos posset, carosque nepotes
Cernere, tam clarae posteritatis avus.
Quantos ille daret laetanti pectore plausus?
Gaudia quot tacito volveret ille sinu?
Christo aliter visum: qui caeli in sede locavit,
Hic ubi supremo gaudia fine carent.
Nam parvo durant praesentis gaudia saecli
Tempore; quodque cito fit, cito rursus obit.
Nate DEI, generos HENRICI, ipsosque nepotes
Assere, sisque tuae vocis ubique memor:
Qua te progeniem dicis servare piorum:
Et nostri verum seminis esse Patrem.
Fac meus aetherios agat HEILBRUNNERUS ut annos:
Qui nunc HENRICI munia Patris obit:
Sanctiloqua Doctor celeberrimus arte PHILIPPUS,
Et Lavingani fida columna chori.
Fac vivat frater praeclarus et ipse IACOBUS:
Magna Bipontin: quem colit aula Ducis.
Doctor enim sacri divina oracula verbi
Explicat: et Christo plurima lucra facit.
Fac sit NICOLEOS sospes VVIELANDUS: et aevum
Cum consorte tori, vir sacra doctus, agat.
image: s315
Fac mihi MARTINUS Pylios KEPLERUS ut annos
Cum SARA vivat coniuge, litis inops:
Et cum dena nitens repararit cornua Phoebe:
Se faciat matrem SARA, virumque patrem.
IN NUPTIIS MICHAELIS Rucceri, Medicinae Doctoris, et Magdalinae Kienlinae. ELEGIA VI.
QUI meus ardenti complectitur ignis amore
HOCHMANNUM et tanti remque domumque viri:
Abstrahit a rerum coepto me, operique supremam
Non sinit, ut fas est, imposuisse manum.
Nam modo cum vellem coeptam pertexere telam:
Navaque grande manus continuaret opus:
Ecce meus subito Genius mihi vellicat aurem
Et, sepone parum tam grave Carmen, ait:
Isthic dein satages rerum: nunc impare versu
Ruccerum fas sit te memorare tuum:
Ruccerum: genitor medicacui maximus arte
Attulit heicolim, quam rogat aeger, opem.
Ruccerum: Italicis qui te suscepit in oris,
Cum tu hospes PatavI mirus in orbe fores.
Ille Patris clari vestigia nota secutus,
Artibus ingenuis tempora verna dedit.
Tum sacra Pergamei didicit praecepta Galeni,
Quaeque senex Cous, quaque Avicenna docet.
Posset enim ut medicis imbellia membra levare
Haustibus et succis restituisse bonis:
image: s316
Discereque herbarum vires, usumque medendi;
Et partriae quondam tendere laudis iter:
Non ignava domi, nec vitae desidis egit
Otia, natali delituitue solo.
Sed Tansalpinas urbes, et regna petivit
Anguigero quondam iussa subesse Duci.
Nam studiis illic animum felicibus auxit,
Est Phaetontaei ripa ubi nota Padi:
Quaque per Euganeos delabitur advena campos:
Adriacasque intrat Brenta palustris aquas:
Contigit hic illi medicos audire docentes:
Quorum vix similes Teutona terra videt.
Nam Capevatio quis sit praestantior alter?
Quis medica arte meo Mercurial prior?
Quis duros morbos melior relevare Paterno?
Aut quis Botono maior Apollo fuit?
Auspice quo retulit nomen Doctoris honestum
Ruccerus, medici laures serta chori.
Nunc patrias tandem PatavI urbe reversus ad oras,
Coniugii, ducta virgine, foedus init:
Magdalidemque sibi Chienlino sanguine natam,
Participem casti seligit esse tori.
O Di quam Nympham! quibus o virtutibus auctam!
Neccaridem tenero de grege quale decus?
Non ego sideream memorabo carmine frontem:
Non, Veneris qualem vix reor esse, comam:
Non in amore duces, quos admireris, ocellos:
Non labra purpureis anteferenda rosis
Non similes lacti dentes, et lactea colla:
Non quae formosum cetera corpus habet.
image: s317
Illam vera fides ornat, sanctique recessus
Pectoris, et propriis mens generosa bonis.
Namque illi sua cura Deus, sua cura parentes,
Et studium Christi iussa verenda sequi.
Crede mihi, si quam pietas, atque aurea virtus,
Laudataeque ornat simplicitatis amor:
Hanc ego non dubitem nitidis praeponere gemmis
Eon quotquot perluit unda maris.
Quare tam culto Iuveni, tam culta puella
Cum detur: Sponsis tu cane pavea novis.
Coniugio favet ipse Deus, Deus ordinis auctor
Vult ut sit coniux unius una viri.
O pereat, quicumque genus muliebre perosus
In vacuo gaudet secubuisse toro:
Vertice qui raso, latus execrabile reste
Subligat, et nudo permeat arva pede.
Illum nulla parens humano enixa labore
Protulit: at saevae progenuere ferae.
Haec Genius: Genio morem gessisse monenti
Convenit. et Sponsis dicere pauca novis.
Ergo tuo Ruccere toro, castaeque maritae
Gratulor: et parvo carmine multa precor:
Duret ut auspiciis foedus genitale secundis:
Et sit legitimo pax sua firma toro.
Non huc perveniant livor, curaeque sequaces:
Rixaque vos inter nolit habere locum.
Sed facilis, sed gratus amor, concessaque lecti
Gaudia conveniant, conveniantque ioci.
Ut postquam decimum nova Luna receperit orbem,
Cognatae dicant utraque turba domus:
image: s318
Fecit amor, Sponsam ut Michaelis duceret istam.
Nuberet aut Sponso huic Magdala, fecit amor,
HYMENAEUS. IN HONOREM NUPTIARUM Fabiani Egen VVilani, et Catharinae Gerhardae Stutgardianae ELEGIA VII.
QUIS novus obliquo consurgit ab ordine Titan
Gaudia tam laeto quae vehit axe dies?
Quis novus insoliti? quis densus hic agminis rodo?
Quae nova tam longum turba capessit iter?
Non secus ac totum per caelum turbine facto,
Undique in arboribus si glomerantur aves.
Iungitur exacto FABIANUS foedere nuptae:
Iungitur optato Sponsa pudica viro.
Scilicet hac toties repetita luce superbit
Sponsus, et ad Sponsum ducta puella suum.
O fortunatum fatis felicibus ortum!
Quam tua pacato volvitur axe rota?
O sacrum votis auroram saepepetitam,
In thalamum Sponsam quae tibi prima dabit
Te quoque mille modis nuptam CATHARINA beatam:
Cuius in amplexus Sponsus amatus abit.
Nonne latus vestrum cingit modo turba Senatus?
Nunquid nobilium vos comitatur honos?
Nec sine (ni fallor) vobis iam regia tangit
Templa pii PRINCEPS laetus honore viri.
Aut si praesentes non inter habetur amicos:
Mente tamen thalamos aspicit ille novos
image: s319
Ergo age tu sertum Cythaea retexe marito:
Et mtidas nuptae contege fronde comas.
Floribus aestivis, violisque decentibus orna:
Et quales noster Siculus hortus habet.
At tu summa Dei soboles mitissime Christe,
Coniugibus facili numine dexter ades.
Tu mihi materiae vires in carmine praebe:
Tu mihi cum sancto flamine confer opem.
Me quia nunc primum grates sibi summus agentem
Audiet, excelsa qui sedet arce DEUS.
Nam quid profuerit terrestria dicere bella.
Quid prodest Phrygii facta referre viri?
Quid mihi conducet versu laudatus Achilles!
Quid laus Aeneae commoditatis habet?
At nostra summus celebrabitur arte creator,
Humano generi qui sua dona refert.
Qui genus hoc hominum casto coniungit amore
Qui simul instituit foedera firma tori.
Qui semper sociam casta pietate probatam
Adiungit socio, quae sit amica viro.
Ne ruat in vetitum mens aegra libidinis aestum:
Nec venenatus pectora laedat amor.
Huic nos ex animo par est decernere grates:
Hunc nos aeterna laude referre decet.
Semper et haec nostris sunt infigenda medullis
Munera, quae nobis exhibet ille Deus.
Quid potuit melius? quidnam contingere maius,
Quam status hic hominusm quam pia iura tori?
Gratia stat Domini nuptis, sua munera semper
Ipse dat, inter quos mutuus exstat amor.
image: s320
Vos ergo rasi vanissima pondera fratres
Hinc procul a nostris semper abeste focis,
Et vos qui Martem colitis, qui scanditis aequor,
Ite procul: neque enim gratia vestra placet.
Ad mea sed vestras attendite carmina mentes,
Quae mihi legitimo pectine dictat amor.
Non haec caece puer, non haec venus aurea cantas:
Ipse sed ingenium tu mihi CHRISTE facis.
Tu mihi principio, tu summo fine colendus:
Tu mihi principium, tu mihi finis eris.
Per te ceu sancte quondam sancita fuerunt:
Per te sic hodie stant rata iura tori.
Per te ceu primo coniuncta est Heva marito.
Per te sic homini consocia tur homo.
Sic tua connubium reddit praesentia firmum,
Ut rata perpetuo floreat ista fides.
Cum tu divino Galilaeos munere donas,
Porrigis et dextro numine promtus opem.
Dum latices aqueos in vina liquentia mutas
Limphaque vinoso tincta sapore fluit
Hinc patet ingentis sanctissime Christe favoris
Copia, quae secum gaudia mille trahit.
Ergo quis hoc tanti compraendere pondus amoris?
Quis donum tantum commemorare queat?
Ante sed obrueret Riphaes Hesperus arces.
Sermoni nostro deficiente die:
Quam Dominum merita possim perstringere laude:
Quam CHRISTO dignus contribuatur honos.
Vos igitur blandi iuvenes, comptaeque puellae,
(Admoneo) verus discite quid sit amor.
image: s321
Verus amor primum Christi nos vincit amori:
Copulat ac homines postmodo verus amor.
Verus amor prohibet frangitque cupidinis arcus:
Verus amor Veneris turpia facta vetat.
Fortia quid recitem magnorum gesta virorum?
Pectora quid nostro carmine casta feram?
Verus amor docuit vitare libidinis usus
Iosephum, et vetitis abstinuisse toris.
Maluit is quoniam crudelia vincla subire,
Quam scelere ad poenam sollicitare Deum.
Scripta sacrata ferunt decoratam laudibus Annam:
Quod castos vitae vixerit ipsa dies.
Carmine Nasonis virgo Cephaeia vivit,
Pro tumida fastu iussa parente mori.
Hiphias in bustis patitur sua membra cremari:
Hiphias inque rogos ire parata fuit.
Turpis amor contra perimit, caecusque cupido
Inficit, et telis pectora nostra necat.
Corpora deperdens animas quoque mittit ad Orcum:
Si modo pennatus corda peredit amor.
Non hic funestam Sodomorum forte ruinam:
Non hic diluvii quae foret ansa canam.
Proluit insano consternens turbine campos
Ingluvies, terris excidiumque tulit.
Tunc diro totam contorquens fulmine terram,
Saevus et insolito destruit imbre Deus.
Omne genus mortale perit, cum prole Parentes:
Natat at una Noes arca superstes aquis.
Quaenam causa fuit? quaenam caelestibus ira,
Quae tam crudeli puniit acta modo?
image: s322
Nempe quod incaestu se polluit illa nefando,
Et Veneri turpi dedita turba fuit.
Forsan adhuc starent antiquae moenia Troiae:
Si non Iliaca pellice versa forent.
Quid loquur exemplis? urgentur tempora poenis:
Quam multos praesens abstulit atra dies?
Quam multas animas haec funere mersit acerbo,
Quae Veneri et Baccho turma dicata fuit?
His precor exemplis Venerem vitare procacem,
Alteriusque malo disce carere tuo.
Nam castas primo dilexit ab ordine mentes,
Et castos castus fovit amore Deus.
Semper enim tales fatis melioribus usi:
Unica semper et his ara reperta Deus.
Ille fuit semper cultis fiducia taedis:
Ille fuit puris aura secunda toris.
Quanta fuit superi quondam clementia Regis?
Quanto Iosephum vexit honore Deus?
Quem mox Aegypti moderari iussit habenas:
Ad quem non fandi cessit honoris onus.
Gloria Iudithidis toto laudabilis aevo:
Vivit in aeternum Penelopaea fides.
Cernis et in sacris cantetur ut Anna libellis:
Fertur et aeterno Laodamia die.
Sic torus haud sertis colitur, sed amore, fideque:
Hoc demum pietas, id socialis amor.
At quid opus veterum percurrere scripta virorum?
Nunquid hoc exemplar iam pietatis adest?
Nunquid ad uxoris FABIANI dextra pudicae
Iungitur, et placidus consociatur amor?
image: s323
Nunquid eos inter fuerit numer andus uterque,
Ipsa quibus laudem vita pudica tulit?
Nunquid uterque dies vitae transegit honestos?
Nunquid honore virent? nunquid amore valent?
Hos si quis digno cupiat perstringere versu:
Nec caream citius dinumerabit aquam.
Quis poterit meritas virtutum dicere laudes?
Quis celebres horum commemorabit avos?
Si genus aspiciam, vitam, si denique mores:
Non ullum crimen, mendaque nulla subest.
O mea Pierio fluerent si scripta liquore
Clara foret versu gloria vestra meo.
Quid referam mores? quid vitam labe vacantem?
Et quae sit pietas o Fabiane tua?
Tu semper cultae caneris virtutis amator:
Tuque Dei cunctis cultor habere viris.
Tu quoque per varias coluisti pectora linguas,
Argentinensis quas schola clara dedit.
Tu bene Romanas novisti reddere voces:
Tu potes exculto cum Cicerone loqui.
Tu quoque rite sonos nosti proferre Pelagos:
Nec Graium nescit carmen Homere tuum,
Ipse Tubingiacum tu sedulitate Lycaeum
Tractasti, Musas nocte dieque colens.
Hae te percupidum Clarias duxere per artes,
Artibus et mentem percoluere tuam.
Adde quod et semper leges defendis honestas,
Et studio memori iura frequenter amas.
Denique quid dicam? nil vituperabile novi:
Totaque famoso crimine vita caret.
image: s324
Si patruum versu celebrem fortemque parentem:
Non iam sufficeret versibus una dies.
Ecce tuus Patruus praestans et pectore firmo.
In Camera consul ante repertus erat.
O duram Lachesin horum quae pensa recidit,
Fila dedit vitae quae breviora Patris:
His si blanditiis genitor spectator adesset,
Quas secum comites lux hodierna vehit:
Quae tibi misceret cum dulcibus oscula verbis?
Gaudia quot tacito volveret ille sinu?
His sine tu quoniam tanges venerabile templum,
Et fient turbae portio nulla tuae.
In partes horum subeat, referatque Parentis
Officium, pollens vir gravitate socer.
Longius at nolo multis ambagibus uti.
Pluribus ut liqueat gloria prisca viris.
Non ita caelesti visum est, qui lege gubernat
Omnia, pro nutu cuncta regitque suo.
Ergo age Sponse tuos fortes imitare Parentes,
Qui non tam bello, quam valuere toga.
Perge tuum linguis studiisque addicere pectus,
Tuque Deum cana cum pietate cole.
Dilige Sponse piam, formosam dilige nuptam,
Quae nunc sola tuo gaudet amore frui.
Tu dotes animi, tu casti pignus amoris
Mirare, et sponsam semper amore fove.
Haec est eximiae renitens virtutis imago,
Haec verae exemplar tum pietatis habet.
Ipsa pio siquidem fuit enutrita parente,
Per quem virtutem discere culta fuit.
image: s325
Clarior est celebri, quam sit Phylaceia coniux,
Laude pudicitiae, purpureaque fide.
Dic probitate quid est, oro preciosius usquam?
Munere quid tanto pulchrius esse potest?
Non ita, crede mihi, resplendet lampade Titan,
Refluus Eoo cum venit ipse mari.
Talia nec radians de se dat lumina Phoebe,
Cum medio fessos gurgitetinxit equos.
Qualiter elucet pietas, et quale rependit
Munus, ab aeterna quod Deitate venit.
Quid iam commemorem formosi corporis artus?
Quid memorem comtas dispositasque comas?
Arte sua positi lucent in fronte capilli:
Tinxit et ingenuus blanda labella pudor.
Luciduli vultu roseo vertuntur ocelli,
Quos circum virgo more decente rotat.
Saepius in Sponsum rutilantia lumina torquet:
Saepius illa tenet plena pudoris humo.
Vestibus obtegitur nitidis in crinibus aurum:
Fragranti croceus thure capillus olet.
At procul hi cultus absunt a parte virili:
Arte coli modica forma virilis avet.
Huius et elucent albi niveique lacerti:
Collaque Riphaea candidiora nive.
Quid moror et Sponsae manifestas concino laudes?
In toto nullum corpore crimen habet.
Nec Venerem Cous talem depinxit Apelles:
Tale nec effinxit Phidias auctor opus.
Virgine quid tali melius? quid gratius usquam,
Quam sibi confortem consociasse piam?
image: s326
Tigride quid peius? quid virgine maius honesta?
Blandius hac? illa faevius an quid erit?
Sed cui nam colitur? cui nam placuisse laborat?
Tu Sponse hic cultus unicus auctor ades.
Iam tibi praecipue, quamvis tamen ante placebat:
Igneus ac imis ossibus haeret amor.
Quod si iam coner per laudes ire Parentum,
Et longe doctum concelebrare Patrem.
Ipsius et laudem Phaebeo carmine cantem:
Non satis officio tam brevis hora foret.
Ante sed Oceano properet se tingere Phoebus,
Seraque noctivagos Luna reducat equos.
Quam narrem summi praeconia parva GERHARDI:
Quam numerem brevibus carmina pauca modis.
Hic etenim gravis est nulli pietate secundus:
Cui vix ostendunt aurea saecla parem.
Assidue coluit triplicia nomina caeli:
Assidue verum diligit ipse Deum.
Ardenti vocem Domini complectitur aure,
Proregit, et vero semper honore colit.
Artibus est etiam Maecenas verus et unus,
Et praestat studiis anchora certa sacris.
Ille fuit semper rerum tutela bonarum:
Hic quoque confugium, rebus et aura piis.
Quantus inest ipsi mentis vigor atque facultas?
Doctrina quantum consilioque valet.
O utinam maneat pietas tam sancta superstes:
Huic tribuant Pylios numina trina dies.
Hic sit in Aonias propensus amore sorores:
Perpetuo dextrae firma sit ara meae.
image: s327
Denique quid multis? homini charissimus omni:
Quidquid habet nemo carpere iure potest.
Hinc ergo in prolem manant cum semine mores:
Atque sui soboles nomina Patris habet.
Scilicet acta Patrum commendant fortia natos:
Scilicet et prolis fama decusque Patrem.
Ergo ego te faustum, te terque quaterque beatum
Praedico, qui voti postmodum compos eris.
Haec tam formosa est, haec tam bene culta puella,
Haec toties precibus Sponse petita tuis.
Hanc indefesso complectere cordis amore:
Hac fruere infigens oscula mille genis.
Hac sine maesta tuae deducas tempora vitae,
Hac sine nulla unquam sit tibi grata dies.
Huius in amplexus tu Sponse relabere dulces,
Basia commistis addat et ipsa iocis.
Atque velut dextram devinciet arrhabo dextrae:
Sic animos animis glutinet unus amor.
Hinc absint curae tristes, hinc luctus acerbus:
Sed sint blanditiae, gaudia, mollis amor.
Ipsa gerat lepido morem CATHARINA marito:
Et studeat castos transiliisse dies.
Hinc abeant rixae, nec Sponso iurgia nectat:
Sed maneat semper pax rata, pacta sides.
Hanc quoque maternus nequeat restinguere taedam:
Nexaque nec patrius vincula solvat amor.
Dilige Sponsa virum, nec temora tarda fatiget:
Vestra Dei stabit vita iuvantis ope.
Et Deus inceptum felici flamine nexum
Afflabit: duce quo nemo nocere potest.
image: s328
Sic quoque provenient suavissima gaudia vobis:
Pignus et hoc initum glutinis instar erit.
Sic Pater omnipotens totum qui regnat Olympum,
Cui paret superae subdita terra plagae:
Vos sibi coniunget, vos in sua regna vocabit,
Et reddet facibus praemia digna novis.
Faxit id aeterno qui numine cuncta gubernat:
Faxit id aeterna qui Deus aede sedet.
Hoc precor ex animo, votis hoc comprecor aequis:
Quid precibus tantis iustius esse potest?
DE NUPTIIS NICOLAI REUSneri et Magdalinae VVeihemairae. ELEGIA VIII.
AVsones ut carmen veteres dixere Thalasso:
Quum peterent socium nuptaque virque torum:
Sic nos Christicolae canimus pia numina Christi:
Quo duce coniugii foedera firma manent:
Quo duce REUSNERUS, cara cum virgine, dextram
Copulat: et sacrum connubiale parat.
O mihi nunc liceat tales depromere versus
REUSNERO, quales iugiter ipse facit.
Ipse facit versus Musis, et Apolline dignos:
Ingenio dignos, Nase diserte, tuo:
Aut quales culti cecinisse Propertius oris:
Aut Calabri vates ille putatur agri.
Stridenti miserum stipula disperdere carmen,
Obvia versificum turba solemus iners.
Is sua perfectum decies castigat ad unguem:
Et quaecumque canit carmina, tersa canit.
image: s329
Sive equidem nigra Satyram loligine condit:
Seu gressu extremo flebile tardat opus:
Seu pia Dircaeis adiungit carmina plectris:
Sive heroa suam tollat in arma chelyn:
Prima feret semper victricis praemia palmae,
Castalios inter, non sine laude, viros.
Ac veluti reliquis cantando volucribus unus
Praevalet, oblongo gutture dulcis olor:
Quum sese a pastu referens, liquidum aera cingit.
Et curvo placidos exerit ore modos:
Sic reliquos superat REUSNERUS carmine vates.
Quum ferit Aoniae fila sonora lyrae.
Adde, quod eloquii fecit compendia docti:
Aemulus hic artis, Quintiliane, tuae:
Et largis opibus fandi praedives abundat:
Seu pede, seu planis construit orsa modis:
Non genii, non mentis egens. Nam culta per orbem
Carmina tot clari iam didicere viri:
Carmina, quis laudes magnorum rite virorum
Concinit, et gravium fortia gesta ducum.
Multaque, quae non est nobis hic dicere promptum,
Praestitit, a doctis non aliena libris:
Laugingaeque bona feliciter arte Lyceum
Erudit, et studiis auget ubique suis.
An non huic merito vates gratamur amico:
Qui sacras bibimus Bellerophontis aquas.
Quod ductu, bone CHRISTE, tuo coniungitur illi
Virgo, tori consors, dotibus aucta suis:
Egregium, pia virgo, decus; cui gloria patrum
Stat iuncta, et clari fama benigna laris.
image: s330
Est aliquid duxisse piam, duxisse pudicam:
Est aliquid pulcram consociasse parem.
Omnibus his pollet pia MAGDALIS atque pudica:
MAGDALIS et formae clara decore suae.
En quam virgineus formoso est vultus in ore?
Non hic, quod possit carpere, livor habet.
Os roseum, facies huic est plenissima succi:
Nigri oculi, sponsum quis notat illa suum.
Tergaque dependent flavi per eburnea crines:
Taenia quos positis dividit apta comis:
Pectoraque artificum laudatis proxima signis:
Et, quales habuit virgo marina, pedes.
Hanc aspexissent Pelopis si lumina prisci:
Sprevisset thalamos, Hippodamia, tuos.
Hanc si Thessalicos vidisses, Phoebe, per agros:
MAGDALIS, haud laurus iam tibi sacra fores.
Haec foret Alcidae si quondam visa: duobus
Non dederit litem Deianira procis.
Sed quid ego hic pompae? videor proculecce canoras
Cernere migrantes ex Helicone Deas.
Pande tuas REUSNERE fores: tibi Phoebus, et omnes
Ad thalamum Musae laurea serta ferunt:
Gratanturque tuis iterato carmine taedis:
Et bis, io Paean, voce decente canunt.
At nos te nostrum reprecamur, CHRISTE Thalassum:
Esse velis Sponsis dexter ubique tuis.
Nam sine te nullo felices tempore taedae:
Te sine cum furtis iurgia lectus habet.
At praesente tuo felices numine taedae:
Aurea perpetua munera pacis habent.
image: s331
Eia age vive tua multos, REUSNERE, per annos
Cum socia: felix cum pare vive tua
Qualiter aeriae concordi mente columbae,
Vivunt, et iunctus cum pare turtur ave.
Sic pater omnipotens, cui vincla iugalia curae
Praebebit socio gaudia mille toro.
Sic omni vitae cursu sine labe peracto,
Aetherei tribuet regna beata poli.
NICODEMI FRISCHLINI ELEGIARUM LIBER NONUS.
DE NUPTIIS M. THOMAE LEheri, Ecclesiae Tubingensis Diaconi, et Susannae, Iacobi Beurlini, Doctoris et Professoris quondam ibidem Theologi et Scholae Cancellarii, F. ELEGIA I.
UT Rosa, quae verno renitet variata colore
Fra granti totam replet odore domum:
Sic pi a laudatis quae fulget moribus uxor,
Coniugis oblectat pectora cara sui.
Nam nihil humanae potis est contingere vitae
Suavius, optata quam pare posse frui.
Fida tori consors fulvo preciosior auro
Splendet, et est caro spesque decusque viro.
image: s332
Illa virum rebus delectat laeta secundis:
Illa grave adverso tempore mollit onus.
Cumque Deum timeat, paret subiecta marito:
Nec sociae affectat regna tenere domus.
Quae placuere viro, probat haec simul ipsa: facitque
Iussa: nec indomitae more rebellat equae.
Non hinc inde suum, temere queritando, maritum
Elevat, aut stultos proicitore sonos.
Garrula non aliis insano detrahit oestro:
Subdola non reticet, quae reticerenefas.
Aequa, viro caros non aspernatur amicos:
Et fugit, infensum quem videt esse viro.
Huius item naevos, ut vulnera corporis aegri,
Contegit, et medicam numinis optat opem.
O fortunatum, cui talis contigit uxor,
Lenis ad hortatus obsequiosa maris:
Talem cui liceat teneris retinere lacertis,
Non Asiae cupiat ditis habere bona.
At vero miserum, te terque quaterque dolendum,
Quem regit ad nutus Pentesilaea suos.
Pentesilaea furens, et tristi fronte severa,
Inque Deum, inque suum voce proterva virum.
Hac ego non possem cum vivere si mihi Croesi,
Cum Samii regis sorte, darentur opes.
Quis Tyrio recubare toro sine amore secundo
Vellet: cum rixis nox peragenda venit?
Quis gemmis Regum, et precioso gaudeat ostro,
Demere cum lites copia nulla valet?
O quantum est auri pereat, potiusque Smaragdi,
Quam Dominae veniant in mea iura manus.
image: s333
Nam neque tum plumae, nec stragula picta soporem,
Nec strepitus ducat praetereuntis aquae.
Stramineo malim tutus requie scere lecto:
Dum capiti eveniant otia lenta meo:
Quam cum rixosa Tyrio recubare sub ostro,
Et famislo Dominae corpore ferre iugum.
Ergo aequo Thomae gratamur iure LEHERO,
Cuius in amplexus femina cara venit.
Femina digna illis, quas aurea saecla tulerunt.
Exemplum castae non mediocre nurus.
Non Tomyris, non Dina procax, non Dalila voce
Garrula, non Domino Vastbis iniqua suo.
Sed pietate Esther, formaeque decore Rebecca,
Et quae Susannae nomen et omen habet.
Sanguinis auctor erat, toto Beurlinus in orbe
Nobilis eloquio, relligione, fide.
Nemo illo melius caelestia verba iuventae
Explicuit: nemo cultior ore fuit.
Nam quae eius fuerit facundia, Gallia sensit:
Caelica pro Christo cum tulit arma suo.
Heu mihi, quam paucos pietas haec viva per annos
Floruit inque aevi paene vigore ruit.
Illi aevi steterat vix quadragesimus annus:
Et cadit a patriis questus abesse focis.
Nunc cinis ignota procul hinc tellure quiescit:
Sequana qua streperis labitur uber aquis.
Sed tamen et mutae generos reperere favillae,
Et natae dignos hoc super orbe viros.
Namque pudica sacro Maria est coniuncta Vilelmo:
Qui Stucardiacas aethere pascit oves.
image: s334
Et Soceri pridem sancta in vestigia cessit,
Artibus ingenuis, eloquioque gravi.
Altera Tutlingo sociata est Anna Iacobo:
Ipse etiam Christi qui sacra iussa docet.
Templaque inoffensis vitae nunc moribus ornat:
Commissi exemplar, et pia norma gregis.
Nec medici desunt generi, qui Paeonis artes,
Hippocratisque almos edidicere libros.
IUDITHA Roslino nupsit: formosa Georgo
URsula, cui nomen pistor habere dedit.
Ambae animo insignes, praecultae moribus ambae,
Egregiis ambae iunctae in amore viris.
Egregiis pietate viris: queis plurima mentis
Doctrina eximium donat habere decus.
Nunc etiam Thomas succedit in ordine quintus,
SUSANNAE columen dulce, caputque suae.
Ante quidem caro fuerat coniuncta Rukhero,
Cuius in hac medicus floruit urbe Pater,
Nunc Thomae nubit: cuius pater, ore manuque
Est Syndelphingae cura salusque suae.
Patritia de stirpe satus: Pegnesus ubi undis
Bambergae cultam praeterit uber humum.
Artibus excultus doctis, et voce Latina,
Salvificaque fide, dulcisonaque fide.
Cuius ad exemplar natus compostus honestum,
A patrio nusquam tramite flectit iter.
Namque Dei metuens et cultus utilis auctor,
Perdidicit sacri quidquid ubique libri.
Quae prius novit, totam nunc edocet urbem:
Proponens culto mystica verba sono.
image: s335
Quin etiam vitae morumque tenore probato
Ingenii exaequat munera clara sui.
Salve sancte Parens, salve umbra beata Iacobi
Beurlini: hoc genero nunc decorata novo.
Namque haud eveniunt isthaec sine numine CHRISTI:
Qui sic pupilli sic docet esse patrem.
Illi est progenies iusti sua cura parentis:
Ille fovet sancti pignora cara viri.
Quisquis es huic sobolem discas confidere soli.
Sisque pius: reliquas ipsemet addet opes.
At vos, o Thoma, tuque o Susanna, iugalis
Vivite connexi semper amore tori.
Ipse Deus thalamum fortunet ab aethere coeptum:
Unde suus vestro cum lare crescat honos.
IN NUPTIAS M. IOANNIS Baptistae Hebenstreit, et Margarethae VVeigenmaierae. ELEGIA II.
ACCIPE Iane meum Baptista ter optime carmen:
Quod tibi non vanus scribere iussit amor.
Dum te cum socia placidos Hymenaeus in annos
Copulat: et foedus tu geniale feris.
Nam prope crimen erit, vix excusabile nobis,
Carmine te nomen non habuisse meo,
Usus amicitiae cum sit mihi candide tecum
Tantus, ut hunc aegre dissimulare queam.
Atque utinam spaciis non essem exclusus iniquis:
Ut canerem thalamo carmina digna tuo.
image: s336
Tunc ego, qui tali non quemvis dignor honore:
(Est aliquis nostrum si modo carmen honor)
Versibus efficerem studio meliore paratis,
Sentires animi candida signa mei.
Nunc quoniam nobis angustia temporis obstat:
Haec tua pauca velis consuluisse boni.
Nam tibi maior inest Frischlini carmine virtus:
Maiorisque operam vatis habere cupit.
Te pia relligio primis comitatur ab annis,
Te sacer ille DEI comit et ornat amor.
Quando tibi e sacris est copia parta libellis
Virtutum, atque animi munera mille bont.
Quorum multa tibi puerilibus indidit annis
VVOLFIUS, Augustae maximus urbis honor.
Auspice quo Latiae hausisti primordia linguae,
In patria et Graii mellea verba favi.
Non etenim addebat ad inertes otia somnos,
Sed studiis operam, more decente, dabas.
Utque animo posses maiorem inducere cultum,
Ausus es a patriis, et procul, esse focis.
Iena tibi hospitium claro decorata Lycaeo
Praebuit: egregius Iena sacerque locus:
Qui iacet ad vitreae positus vaga flumina Salae,
Culta ubi Turingus rura colonus arat.
Illic te ingenuas docuit Rosa nobilis artes:
Aemulus eloquii, Tulle diserte, tui.
Cuius in antiquos nova Commentaria Fines
Florebunt: floret dum Ciceronis opus.
Hoc duce Romuleae tibi munera parta loquelae,
Hoc duce non veterum res tibi nota ducum.
image: s337
Heu tamen hanc nuper letho quod praecoce vitam
Mutavit, duris ut rosa tacta notis.
Nec potuit reliquos in lucem mittere libros:
Aut veterum lima scripta polire sua.
Mox ubi Pieria formasti pectus abarte:
Neccaricam accesti, limina nostra, scholam.
Illic ut Mosae posses tractare libellos:
Et studiis animum percoluisse Dei.
Nec frustrata tuum spes est animosa parentem:
Cuilabor in studiis curae erat illetuis:
Ut quondam magni modereris ovilia Christi,
Et cupido exhibeas pabula sanagregi.
Isque tui metam studii finemque petitum
Nunc videt, et tacito gaudet ubique sinu.
Nam pietatis amans, et servantissimus aequi,
Caelica verba Dei summo in honore locat.
Huius amor Moses, et sancta oracula Christi:
Huius amor, quidquid pagina sacra docet.
Illum, quidquid agit patriae sub moenibus altis,
Componit pietas, subsequiturque fides.
Sensit opem illius multos Augusta per annos:
Consiliisque viri mitibus usa fuit.
Nec dum VVolfgangus senio tonfectus inerti,
Deserit officii munia pacta sui.
Sed patriae pergit mirum prodesse, suisque:
Vir Pylios dignus posse videre ates.
Quid vero Austriacos memorem, Baptista, penates,
Quorum nunc sacro flumine templa rigas?
Sunt duo praestantes Austrino in limine pagi: [note: Ebenthal et Kruth.]
Cruthum et qui planae nomina vallis habet.
image: s338
Impositaeque illic excelsae moenibus arces,
Et circum plani pinguia culta soli.
Iura Sigismundus dicit BARO civibus aequa,
Landavio quondam de genitore satus.
Egregius bello, sumtisque haud segnis in armis:
Austriacae columendulce, decusque plagae.
Vir pietatis amans et rerum insignis ab usu,
Consiliisque valens, eloquioque valens.
Qui cum Caesareas fando bene detinet aures:
Hoc iures superos more solere loqui.
His tu Iane locis verbum caeleste salutis
Mira aperis oris dexteritate tui.
In te vivit enim facundi lingua Parentis,
Et res haeredem repperit ista suum.
Namque ubi sacratis fundis pia vota diebus:
A populo cernis te veniente premi.
Vocis amore tuae magnus ruit agminis ordo:
Densaque praelongum turba capessit iter.
Aque tuis pendent per tres sermonibus horas:
Saepe moram questi temporis ire brevem.
Tanta tuae emanat facundae gratia linguae:
Eloquio tantum nobilitatis inest.
Adde quod Ausonia quosdam caligine mersos,
Eripuit stygiis vox tua lenis aquis.
Et miseras animas errantes avia circum,
Aetherea in rectum lingua reduxit iter.
Cetera praetereo quorum me copia turbat:
Ecquis enim studiis dixerit aequa tuis?
Vix mihi si propriam velles concedere linguam:
In laudes possem nunc satis ire tuas.
image: s339
Iamque ubi legitimo consortem iungere lecto
Tempus erat sociam quaeris in urbe parem.
Omnes quae tecum mortales exigat annos:
Et laeta faciat prole subinde Patrem.
Hic inhiant alii nummis, aurumque sequuntur,
Impleat ut magnam dos numerata domum.
Formam alii, faciemque notant: de moribus aptis
Ultima proferri quaestio paene solet.
At quo divitiae castis virtutibus orbae?
Quo tua forma potens moribus orba bonis?
Virtuti famulantur opes: et forma caduca,
Virtutis longe est conditione minor.
Imperat haec pulcrisque genis, fulvoque metallo:
Hac sine nil aurum, nil bona forma valet.
Quisquis enim largae spectat commercia dotis,
Is plerunque suae femina servit herae.
Et quisquis rosei speciem procus aspicit oris:
Ille suam servus non habet unus heram.
At Baptista meus nec opes, nec munera formae:
Sed mentis spectat ingeniique bona.
Quae dum illis rebus longe praeponderat: ecce
Cuncta fere in pulcra nupta inopinus habet:
In pulcra nupta: cui plurimus ore venusto
Stat decor: et tacito gratia multa sinu.
Utque rubore micans tacitas habet unio vires
Intus: Idaspaeis unio lectus aquis:
Sic tua formoso raras in corpore dotes
Margaris: et speciem non minus intus habet.
Nam quid ego, aut placidos casto sub pectore mores
Eloquar? aut formae munera mille bonae?
image: s340
Os rubeum et doctum voces proferre modestas:
Lacteola, inque pias brachia nata preces:
Auricomum caput, et promptum sufferre labores:
Et teres atque inopem docta levare manus:
Ambrosiique pedes, et templa subire parati:
Et certans animo corpus ubique bono.
Qualis enim genitor: talis quoque filia ab illo.
Filia labe carens: et sine labe Pater.
Nam pater eximia lucet pietate Georgus:
Impiger in castris miles ubique DEI.
Ille Esslingenses docuit caelestia cives
Verba, DEI clara fultus in orbe manu.
Nunc etiam Ulmensi celebres ditione colonos
Instruit, in templo Baeromeringatuo.
Ter denos sacrum bene pavit ovile per annos:
Est aliquid Spartam posse fovere suam.
Felix, qui generum simili statione locatum
Repperit, et sacra conditione parem:
Quamlibet ingenii maiorem viribus alti:
Et positum nuper splendidiore loco.
O Iane, hoc socero felix, hac coniuge felix:
Hoc felix, miti quem regis ore, loco.
Tu modo per Christum sacra cuius ovilia pascis:
Quoque tuus deinceps auspice crescet honor:
Constanti maneas in relligione tuorum:
Et commilitii sacra tuere tui.
Ne qua procellosi turbent tua limina venti.
Ne stygiis iterum tecta premantur aquis.
Aspicis et ventis et tempestate potentem,
Arte nova nobis arma movere Papam:
image: s341
Naufragiumque pati multis pia moenia terris:
Ut quando duris cymba feritur aquis.
Eia age prome tuos caelestis navita remos:
Nec pigeat prorae supposuisse manum.
Effice perpetua verbum pietate tuendo:
Ne sperata piam deserat aura ratem.
Et si qua adversi flant venti: tolle rudentes:
Exeat e stygiis ut sacra navis aquis.
Sed facis hoc. faciasque precor: sic Margaris uxor:
Sic tibi salvus cum genitore socer.
Sic etiam docta virtus tua plurima linguae
Perstet, ad albentes illabefacta comas.
Ut multos Christo adducas, idque auspice Christo:
Non aliud poterit grandius esse lucrum.
Quique tenet summas orbis moderator habenas,
Ingenii vires laudet ut ipse tui.
Tuque tuae semper Spartae pia munia adornes,
Comprecor, ad vitae tempora summa: Vale.
IN NUPTIIS M. IOANnis Theodorici Snepffii, et Kunigundis Grasecciae. ELEGIA III.
LAETA decent laetum, Theodorice, tristia tristem:
Cur petis ad thalamum carmina nostra tuum?
Exigis ut Niobe natorum in funere saltet,
Atque Hecube festos ducat ut orba choros.
Non mihi mens eadem, quae laetis affuit annis,
Cum canerem patrio carmina mille Duci.
image: s342
Absens absentis fatum deploro maritae,
Olim coniunxit quam tuus ille Pater.
Ille tuus Genitor, de quo certavero tecum,
An mihi vir fuerit carior, anne tibi?
Si Samii documenta senis grave pondus haberent.
Quae vox caelestis pondus habere vetat:
Iurarem veteres in eum migrasse Prophetas,
Abdita tam solers sensa aperire fuit.
Testis Amosiades illo qui interprete dudum,
Romano didicit cum Cicerone loqui.
Testis Anathoti (modo lucem visat) alumnus,
Et quotquot vates ordo vetustus habet.
O quibus ille modis animos, qua voce movebat?
E rostris faceret cum pia verba sacris.
Vivit adhuc hominis, vivetque superstes imago,
Nec nomen SnepffI qui rogus ossa tegit.
Tu quoque qui sequeris vestigia Patris, eodem
Tramite si pergas, Snepfius alter eris.
Haeres virtutis, velut ex cognominis haeres,
Propositum tangas si modo culmen, eris.
Nec dubito stimulos laetos in pectore vertet,
Utraque quo generis linea gaudet avus.
Nam quis Snepffiaden pietate aequavit ERHARDUM?
Implevit fama Solis utramque domum.
Quis fuit ingenio maior post fata Lutheri,
Quam patrii splendor BRENTIUS ille soli?
Ex te maior honos patriae quem semita laudis
Ducit, et a recta non sinit ire via.
Nunc etiam comitem vitae tibi caelica iungunt
Numina, teque nova commoditate beant.
image: s343
Ecce tibi socer est patriae Graseccius orae
Gloria, quem pietas ornat et alma Fides.
Ecce tibi affini coniunctus amore MAGIRUS,
Cui coniux soror est coniugis illa tuae.
Brentius ante fuit, qua nunc statopme Magirus,
Ille avus, hic alia proximitate tuus.
Vive diu Snepffi cum sospite coniuge sospes,
Copula non isthac gratior ulla DEO.
Ah valeant, vitae qui optant sibi caelibis annos.
Est furor in vacuo secubuisse toro.
Noluit hoc homines Deus ille existere pacto,
Femellamque Mari subdere iussit opem.
Nubere praestabit, quam foedis ignibus uri:
Casta viri vita est, castus amore torus.
IN NUPTIAS IOAN: SCHEURlini, Philosophiae et Medicinae Doctoris. ELEGIA IV.
SCHEURLINO veteri FRischlinus amicus amico
A Nicri mittit hoc breve carmen aquis.
Nuntia fama tulit, thalami te sacra parare:
Et vidui castum foedus inire tori
Nam multis dotata tibi virtutibus uxor
Dicitur optata conditione dari.
Dives opum, formaeque potens, vitaque pudica
Integra, comprimis moribus apta tuis.
Gratulor ex animo, sortem tibi gratulor istam,
Utque suo constet firma tenore, precor.
Dignus enim tali tu coniuge, dignus es inquam,
Et merces studiis danda erit ista tuis.
image: s344
Nam pius a prima metuensque aetate fuisti
Niminis, et verae relligionis amans.
Inde sacras cupidum mersisti pectus in artes:
Ut docti sieres portio magna chori.
In varias etiam tendisti sedulus oras:
Multaque sunt inveni visa Lycaea tibi.
Quin etiam Italicas adiisti nuper ad urbes:
Ut medicos posses addidicisse libros.
Nec tua virtus, nec opinio capta fefellit,
Doctoris medici nam grave nomen habes.
Fecit idem consors operum, studiique sodalis
Schvvartzius, insigni Doctor honore potens.
Qui Latias tecum vidit non segniter urbes:
Et toto medicos audiit orbe viros.
Is tibi nunc Sponso gratatur: et ipse futurus
Mox Sponsus, ni me spes ema fallit inops.
Vive vale, medicae Doctor praeclare palaestrae:
Carmina quaeque damus consule pauca boni.
Sic tua te, decimae post lucida cornua Lunae,
Prole nova faciat casta marita Patrem.
IN NUPTIIS DONATI CRAPneri Notarii Imperiali auctoritate publici, et Magdalenae Graviae Campidon. AD SAMVELEM MYLLERUM. Medicinae Dict. et Archiatrum Campidonensem. ELEGIA V.
DUM thalamum natae Gravius parat, et sua carum
Magdalis exspectat Sponsa pudica virum:
image: s345
Me quoque Donati geniale ad foedus amici
Convocat, aequaeva cum genitrice, Pater.
Ille meus quondam tenoro Praeceptor ab aevo
Crapner, et ingenii ianua prima mei.
Difficile est quid agam: veniamne vocatus, an istud
Officium iusta conditione negem?
Multa quidem caro gratari hortantur amico:
Plura tamen possunt me retinere domi.
Nam diuturnus amor, quo fidum observo Magistrum.
Et tenor officii mutuus ire iubet.
Ire iubet perpes. nulloque solubilis aevo,
Quae tibi me vinctum copula firma tenet.
Ire Hilgarda iubet, coramque audita tueri,
Et tumulo lacrimas et pia vota dare.
Forsitan et coetus venientem exspectat amicus,
Frischlini quotquot mutua cura tenet.
Aspice sed rigido constantia frigora caelo:
Aspice longiquae taedia multa viae.
Nam pluvialis Hyems nos intercludit ituros:
Et nulla est usquam semita trita loco.
Stant fossae impletae, et passim cava flumina crescunt
Deque nive hyberna proruit agmen aquae.
Omnia quin etiam ventorum praelia fiunt:
Et nigro tristis turbine saevit hyems.
Brumaque Riphaeis iamdudum contrahit umbras,
Et brevis ipsa dies, longa sed ipsa via est.
Quem vis nulla domo patria propellit: an illi
Suadebis Samuel temporis huius iter?
Quis pedibus faciat, nisi dura calce viator,
Hoc iter? ignavo non iuvat ire pede.
image: s346
Nec mihi sunt currus (quid enim pudet ista fateri)
Nec mea ferripedem septa tuentur equum.
Nam quia perraro patria proficiscor ab ora:
Cur loculo carum paupere mercer equum?
Sperabam gratis venturum alicunde: sed illum
Vatibus, in vates non dat avara manus.
Dantur equi nullis, nisi quos me dicere veri
Relligio, pravis omnibus osa, vetat.
Sed neque conducto mens est equitare caballo.
Aut stimulo manuum sollicitare pigrum.
Cur me strigoso tentem committere manno:
Qui misere totus pellis et ossa riget?
Non passu graditur stabili, non ille tolutim:
Ilia sed gressa quadrupedante quatit.
Nec frenum est ori, nec idonea cingula dorso:
Et vacuum villis tegmen inhaeret equo.
Impatiensque animi duris parere lupatis
Non didicit; didicit verbera lenta pati.
Non illo quisquam laevos equit abit in orbes:
Non volucres saltus ille vel ipse dabis.
Sed caput in terram prona cervice remittit,
Ut quae gramen agri rustica carpit ovis.
Ac nisi trita via est, et recto tramite plena,
Cespitat, et toto pectore pulsat humum:
Adducas frenum et ferrata calce fatiges,
Erecto in felix excutieris equo.
Forsit an occurrat pluvialibus obruta nimbis
Fossula, lata pedes quatuor, alta duos:
Non isto poteris sessor transire caballo:
Desultor duces lenta capistra manu.
image: s347
Tum si conscendas iterum, vel pone, vel ante
Calcitrat: atque equitem lata per arva fugat.
An mihi conducto tali mercede caballo
Hybernum suades, care sodalis, iter?
Clitellis pandi melius vectarer aselli,
Quam talis duro tergore porter equi.
Adde quod assidua mihi febre crumena laborat,
Et nimium duro pressa dolore iacet.
Nam diuturna fames exhausit ab osse medullam,
Longaque brumali frigore laesit hyems.
Pene gelu thermas refrigeret illa Neronis.
Quo vacuo Samuel me loculo ire iubes?
Non eadem nobis sunt iam concessa Poetis,
Quae medicis vobis hoc super orbe licent.
Vobis est gestare datum cervicibus aurum,
Vobis aera tument in locuplete penu.
Nam licet et medicos idem decet atque Poetas,
Vendicat et curae Phoebus utrosque suae:
Haud tamen et paribus donat mercedibus ambos:
Auro vos: modicae nos stipis aere fovet.
Inde sumus pauper, contemtaque turba Poetae,
Pieria quotquot pergimus ire via:
Sive quod hoc aevo vult quilibet esse Poeta,
Qui stipula miserum carmen inerte canit.
Sive, quod ignorant quid distant aera lupinis,
Qui carmen nostrum sub sua iura vocant.
Sive, quod insani vates dementia vulgi
Abicit, et nullum numen habere putat.
Sive, quod indignos mentitis laudibus ornant,
Qui miserum stipula carmen inerte canunt.
image: s348
Olim Virgilio cum Maecenate benignus
Munificaque manu Caesar opimus erat.
Olim cum fundis Venusina armenta Poetae
Maecenas agilis, Caesar et ipse dabat.
Nunc nisi consilio possis evertere regnum,
Nullius capias spem locupletis agri.
Quid loquar, ut longas non sim munitus ad oras
Tormentis levibus, pulvereisque globis?
Nam mihi nec Sipho, nec nigro cornua pyxis
Pulvere: nec liquidis plumbea massa pilis.
Viderit his armis aliquis stabularius orbum,
Ah dicet stolidus quam miser iste Comes?
Namque hodie vecors nihil admiratur agaso,
Quam bene frenati mobile pectus equi:
Quam phaleras. durosque lupos, et ephipia nigra,
Quam galeas, enses, spicula, tela, globos.
Hic si quem videat munitum fortibus armis:
Illum magnificum dixerit esse virum.
Cur igitur stolidi subeam ludibria vulgi:
Cum possim melius delituisse domi?
Credo mihi bene qui latitat, bene vivit: et intra
Tecta paterna laris qui manet, ills sapit.
Verum ut nec currus, nec census pauper et arma,
Nec strigosus iter nunc remoretur equus.
Aegra tamen morbi vis detinet, et male laesa
Impediunt nostram languida crura viam.
Impedit et ratio officiii quae publica semper
Imminet his humeris non fugienda meis.
His ego defensum quia me rationibus aequis
Iudico: tu nostras quaeso tuere vices.
image: s349
Exhilara Sponsos, socerosque, socrusque, nurusque,
Et sis Donato, qualis es ante, tuo.
Et qualem virtus hominis praeclara meretur,
Docta sibi summos conciliare viros.
Exigit hoc ingens Crapneri gratia nostri:
De qua noster amor dicere plura vetat.
Hoc etiam Sponsae medici fer munus amici,
Utque velit aequi consuluisse, roga.
Est modicum fateor, vestrisque paratibus impar
Donum: sed parvum munera parva decent.
Illius aequaevos iubeas salvere parentes:
Et thalamo generi fausta precare novi,
Convivas itidem nostro sermone saluta,
Et quacumque potes parte placere, place.
Abbati inprimis si qua est occasio, nostrum
Officium prointa defer ubique manu.
Et Gravium Iuris Doctorem rite saluta,
Qui Sponsae frater, ceu pater alter, erit.
Omnipotens faxit genialis foedera lecti
Prospera: sicque novo fida columna toro.
Et Gravia gravida Donatum donet: avosque
Cornus post Lunae dena, nepote beet.
IN NUPTIIS CHRISTOphori Fleccii, et Annae Sabinae Hanin. ELEGIA VI.
SI felix est ille virum, cui numine dextro
Caelipotens monstrat dulce salutis iter.
image: s350
Si felix est ille virum, quem clara Parentum
Fama beat, multis concomitata bonis.
Si felix est ille virum, quem propria virtus
Commendat magnis hoc super orbe viris.
Si felix est ille virum, cui patribus aevo
Sospitibus, coniux moribus apta datur.
Te merito possum felicem, terque beatum
Dicere, qui Christo de duce nomen habes:
Christophore o Flecci, te dicam iure beatum.
Cui fortuna favet, cui Deus ipse favet.
Nam tibi nascenti Deus olim ad lumina vitae,
Dixit: ero custos nate paterque tuus.
Quosque dedit, sanctos dedit hoc super orbe parentes:
Qui purum servant relligionis opus:
Inque suos vera superum pietate nepotes
Erudiunt, rectas ire docentque vias.
Quis nescit, qui, quantus honos, quae fama Georgo
Sit Flecco, patri gloria quanta tuo?
Cui nihil eximium, nil nobile defit: in illo
Nec quisquam, merito quod reprehendat, habet.
Testis erit pia Sultza mihi. cui praefuit olim
Fax urbis, legum gloria, plebis amor.
Nam divina suis ibi dixit iura colonis:
Utque pater tota civibus urbe fuit.
Nunc Teccaea virum Stuccardia laudat: et ipso
Curia laetatur, curia magna Ducis.
Hanc quia consiliis defendit: moribus ornat:
Et quacumque potest arte iuvare, iuvat.
Non tu degeneras a tali sanguine Flecci:
Qui patris in mores convenienter abis.
image: s351
Est tibi relligio, pietasque sacerrima curae:
Est tibi cum multa dexteritate fides.
Addo probos actus, et puram labe iuventam,
Et nullis animi viscera prava dolis.
Addo manum facilem, doctrin arumque capacem,
Et studii tactum nobilioris iter.
Qui facit artifices, si quondamm accesserit usus:
Crede mihi, patrem qui superabit, eris.
Quid vero, quod casta tibi superadvenit uxor:
Moribus apta tuis, moribus apta Patris?
Scilicet hoc solum nostro restabat in aevo
Patribus: hanc etiam posse videre nurum:
Eximiam pietate nurum. formaque decoram.
Aetatis florem mempe, facemque suae.
Huic pater, egregio vir praestantissimus ore,
Grieningae iustum qui moderamen agit.
Fidus in officio praeses, vigilantior urbis
Custos, Tecciaco firma columna Duci.
Et quisquam ignoret nomen venerabile Galli?
Et quisquam tanti nesciat acta viri?
Eia age Gallinam, Gallo genitore creatam,
Christophore amplexu claude, sinuque tuo
Inque uno placidos nido concorditer annos
Vivite, quem nullo milvius ungue secet.
Hinc pullos videat Gallusque Paterque nepotes:
Quos cum matre tua Galla superstes amet.
Tandem eitam vitae transactis istius annis,
Tota domus caeli lucida ad astra vehet.
image: s352
IN NUPTIIS M. GEORGII UBEri, Ecclesiae Blaubeurensium Diaconi, et Rosinae M. Ioannis Crapneri Ludiliterarii apud Tubingenses Rectoris, F. ELEGIA VII.
HOC alii laudent aestivos tempore flores,
Hortorumque alii munera pulcra canant:
Ut variis campus naturae floreat herbis:
Purpureisque micent lilia mista rosis.
Utque novo virides frondescant palmite vites,
Et passim monstret dona benigna Ceres.
At mihi fas thalamum numeris ornare pudicum,
In quo ceu flores, nuptaque, virque nitent.
Ramorumque instar late frondentis olivae,
Exornant totam flore virente domum.
Utque micant fragiles in pingui vite novellae:
Sic soboles tota lucet in aedepia.
Quare te merito felicem, teque beatum
Iudico, connubiis aucte George novis.
Qui de stirpe rosae tibi iungis Ubere Rosinam,
Unde alias possis insceruisse rosas.
Nam Deus humani generis sator approbat illum
Quem iugis casto foedere Sponse torum.
Ipse hominem solum bene vivere posse negavit,
Et vitae sociam condidit esse parem.
Uxor ut apta viro noctesque diesque supersit,
Praestet et officii munera certa sui.
image: s353
Sitque suo auxilio, sit et obsequiosa marito,
Nec temere obsistat more rebellis equae.
Talis cum tibi sit dono concessa Tonantis,
Felicem merito te reor esse virum.
Non aurum, non divitiae, non copia numum,
Te movere huius iura subire tori:
Sed mores, pietasque, tuae movere pudicae
Virginis, et castae simplicitatis amor.
Gratulor ergo tibi doctissime Ubere, precorque
Te sociam talem semper amare porbam.
Gratulor et castae tibi, quo decet ore, Rosinae,
Quae talies nuper nubere iussa viro.
Qui contemptor opum teneris contendit ab annis
Artes ad sacras, litterulasque bonas.
Nec puduit voces, praeceptorumque loquelas
Audire, ac celeri verba notare manu.
Ut iam divina sit tantum doctus in arte,
Ut Christi possit pascere iure gregem.
Quae sit enim culti facundia novimus oris,
Sive Latina sonet; sive Pelasga sonet.
Vos Deus unanimes concordi foedere servet,
Augeat et vestram divite prole domum.
Det vobis Pylii longaevos Nestoris annos:
Postque hos, aeterna prosperitate frui.
Te quoque Cranerum vere nunc dico beatum,
Qui te tam generum cernis habere pium.
Scilicet indicium praesentis numinis hoc est:
Nam Deus est praesens, qui tua tecta fovet.
Et suus hos etiam Raphael coniunxit amores,
Qui iungit cati faedera multa tori.
image: s354
Ergo qui multos multoque labore per annos,
Prima dabas pueris hic documenta tuis.
Nunc autem senio confectus, et obsitus aevo,
Amplius hoc durum munus obire nequis,
Hic age depositis Hymeneia foedera curis
Instrue, cum genero more decente tuo.
Vos precor omnipotens conservet tempore longo:
Et foveat vestram multiplicetque domum.
DISTICHON NUMERALE, PRIUS annum et mensem: posterius diem ostendens.
BLanDe septenos ter MaIUs Ut eXerIt ortUs.
IVngerIs apta pIo VIrgo RosIna VIro.HYMENAEUS IN HONESTISSIMAS NUPTIAS Ioannis Nestelii, Ecclesiae Martbachensis Diaconi: ac Leae, Ioannis Kessmanni, Pastoris Reichenbachensis, in Christo pie defuncti relictae coniugis. ELEGIA VIII.
ARRIA (si veterum monumentis credere fas est)
Saevit ut in Paetum Caesaris ira suum.
Seminecem, longa prius assuetudine iunctum,
Insequitur dicto: me quoque fata trahant.
Arripiens gladium dilecti ante ora mariti
Concidit, et diro perculit ense latus.
image: s355
Nec mora, crudeli moritura e vulnere traxit,
Tradidit et caro tela cruenta viro.
Inde his Caecinnem compellat vocibus ultro,
Pallidaque in tales exerit ora modos:
Accipe nunc, infit, supremi pignus amoris,
Et ferrum hos lateri corporis abde tui.
Quos prius unus amor, nunc hora novissima iunget.
Ut dicar lethi Duxque Comesque tui.
Quae numquam potui vita, nec morte revellar:
Unus et amborum conteget ossa rogus.
Non dolet, exclamat, quod feci vulnus: at illud,
Quod fic distrahimur, iam mihi Paete dolet.
Dixerat: ora modis attolens squalida miris,
Oraque vel buxo pallidiora cava.
Quo feror? aut quo nam pelluntur Carbasa Cauro?
Quove Thalia tuum spumea flectis iter?
Talia num temere mostro sunt dicta tenore?
Non: bene narratis sed sua caussa subest.
Scilicet hic socialis amor, vivusque cupido,
Taedaque conflagrans aspicienda tibi est.
Arria Caecinnam tanto est complexa furore
Coniugis ut nollet fata videre sui.
Ethnicus at furor est, ubu nulla pericula poscunt,
Sic temere vitam tradere velle neci.
Aspera cum socios feriunt discrimina sexus:
Connubui vitam posthabuisse decet.
Quos ligat unanimis consorti pignore lectus:
Hos nisi fata, nihil dissociare queat.
Sic hodie novus astruitur sanctissimus ignis,
Et subeunt licitum femina virque torum,
image: s356
Sic nova iam flammis adoletur taeda iugalis,
Unus et hoc geminos tempore nectit amor.
Nstelio sua nupta datur, dilectus amatam
E vidua in thalamum suscipit aede suum.
Ambo sacra pietate pares, virtutibus ambo:
Et sibi propitium novit uterque Deum.
Sponsus et a prima discens pia vota iuventa,
Addixit soli credula corda DEO.
Et quae condidicit studio iuvenilibus annis,
Iam reliquae sacrum plebis ovile docet.
Multa fovens animo sacratae praemia Musae,
Cephisi pariter pectora tinxit aqua.
Doctus ut est, vario doctrinae cultus honore:
Sic bonus est multis nominibusque pius.
Omne studens vitae sine crimine vivere tempus:
Haec ut doctrinae convenienter eat.
Quot messis culmos, quot amoena rosaria flores,
Farrave quot frugum Suevia pinguis habet.
Huic tot sunt Claricae dexterrima munera sedis,
Huic tot sub casto pectore dona latent.
Quo prius ipse parens, hoc tramite sistit eodem
Filius aetherii servus uterque Dei.
Quem sua si soboles referat pietate probatum,
Eximiumque virum relligione: sat est.
O Lea ter felix, felix Ley nupta marito,
Et Suevas inter gloria magna nurus.
Te fide conspicuam condensant ordine dotes,
Tuque ad virtutes non rude pectus habes.
Non ego membrorum laudabo carmine formam:
Absit: amatores talia signa decent.
image: s357
Quin animi potius quae sit iunctura feremus:
Illa ut sorde carent, hic ita labe vacat.
Es pia supremi cultrix operosa Parentis:
Et tibi praecipue facta pudica placent.
Heu mihi quod nobis vivi nihil usque vigoris,
Et mea sunt factis verba minora tuis.
Pelle marite moram, sacrataque foedera iunge:
Sponsa ades, et vestras conduplicate manus.
Non sic adiunctis religentur vitibus ulmi,
Ut tuus est nuptae Sponse revinctus amor.
Vos gaudere iuvet, mult osque videre lepores
Unitos, socii participesque tori.
Scilicet id spectata fides foedusque maritum
Exigit, et verus talia poscit amor.
Arsit in Hypsipylen quondam Pagasaeus Iason:
Praetulit infaustas ardor utrique faces.
Non vos illiciti stimulare cupidinis arcus:
Sed mage casta solent, purpureusque calor.
Nec tantum placuit Battis dilecta Philetae,
Nec tantum Aemonio Laodamia viro.
Nec tantum Isaco quamvis formosa Rebecca,
Nec Lea Iacobo tantum adamata fuit.
Pectore iam quantum nova coniugis uxor inhaeret:
Digna quidem tali, non meliore viro.
Dilige nupta virum, tu dilige Sponse maritam,
Quae Coa melius Battide nomen habet.
Quam colis absentem, quam vox tua nuncupat unam,
Hac sine nulla abeat nox tibi, nulla dies.
Hoc liquet, affirmas, flammis imbutus honestis,
Hac sine triste mihi nil nisi tempus agi.
image: s358
O Lea Nestelium gremio complectere Sponsum:
Milia dilecto basia fige viro.
Non tibi pro socio frerit sumenda securis:
Ilibus aut atrox incutienda tuis.
Aemula Penelopes castum retinebis amorem:
Ista pudicitiae fama perennis erit.
Morte nihil opus est, quae sit temeraria: telo
Non opus, at sola perpetuaque fide.
Sic ubi quassabit laceram fortuna Phaselum,
Et stringet dubiae tristia vela ratis.
Vestra Dei auxilio, veluti trabe, nixa carina
Tutaque, ceu placido remige, puppis erit.
Is quoque perpetuo superis de sedibus adsit,
Innumeros vobis praebeat ille dies.
Qui non opposuit vestris sua numina votis:
Afflavitque pias aura secunda faces.
Sic faveant superi, caelestia Numina, Trini:
Sic adversa, cadat, qui modo fata cupit.
Sic tribuant vobis casto de semine prolem,
Quae vitae fragilis tempora curta beet.
Hinc ubi iam senior canis allabitur aetas,
Et crispat vultus pendula ruga novos.
Vestra Deu steneat circumflua lintea malo:
Aspirent vestrae flamina dextra rati.
Vivite dum vobis caelestia limina pandat,
Qui regit aetherias et sine fine domos.
Faxit et omnipotens, ut te plebs nomine sacro
Grandaevumque senem, teque salutet anum.
Interea thalami sarrano dormiat Ostro:
Et sobolem multam cernat uterque parens.
image: s359
Deficio tandem, defessaque lingua palato
Munera spumanti restituenda foret.
Musa tuos inhibe currus: mihi plura volenti
Dicere, iam vires arida lingua negat.
NICODEMI FRISCHLINIELEGIARUM LIBER DECIMUS.
IN NUPTIIS M. CHRISTOPHOri Heerbrandi, et Margarethae Snepffiae: Cl. virorum, D. Iacobi Heerbrandi et D. Theodorici Snepffii, S. Theolog. Doctorum,et in Schola Tubingensi ProfessorumFilii et Filiae, M. CHRISTOPHORUS HEERBRANdus Margarethae Snepffiae S. ELEGIA I.
ECQUID ut hunc titulum legisti in fronte libelli,
Sollicita demis linea vincla manu?
Pone metum, tibi nulla ferox crudelia Mavors
Bella, nec hostiles intonat ore minas.
Nec datur Aemathio cantatum murmure carmen:
Nec nascentis equi fronte revulsus amor.
Nec quod Cydippae proiecit Acontius olim,
Turpe tuos malum subvolat ante pedes.
image: s360
Nec venio, Antiopam mihi tu rapturus Epopeus:
Nec Paridis factum, nec Iovis ausa probo.
Hesionem Telamon, Briseida cepit Achilles:
Utraque raptorem praeda secuta suum.
Blandus amator ego, et Veneris sum saucius ictu:
Cordis opemque tui Margari cara peto.
Nam me casta Venus, puroque accensus ab igni,
Dicere quae puduit, scribere iussit amor.
Scribere iussit amor missa tria verba salute,
Quam nisi tu reddis, spes mihi nulla super.
Quidquid amor iussit, certum est his prodere chartis,
Verba minus pavidi scripta pudoris habent.
Ille mihi primum meditanti multa: quid haeres,
Inquit, res verbis proditur ista tribus.
Scribimus en igitur tria verba, sed addere quartum
Alma Venus voluit, TV MIHI SOLA PLACES.
Cur oculos in humum volvis deiecta modestos?
Ille quid attonitas stat pudor ante genas?
Da veniam fasso, nec duro perlege vultu,
Quid referant miti lenia verba sono.
Non sequor Aegeiden, nec amoris crimina posco,
Debitus ut Sponsus, non uti raptor amo.
Uror amore pio, nec me piget, usque quod uror:
Sit modo de nobis mutua flamma tibi.
Mutua flamma adsit, tua per castissima labra,
Perque tuos oculos, qui rapuere meos.
Sin alios animo suspiras forsan amores:
Tum precor has nobis excute Christe faces.
Excute Christe faces: aut da quo serviat aeque
Vinctus uterque tibi, vel mihi deme iugum.
image: s361
Sed potius valida nectamur uterque catena:
Nulla dein possit quam soluisse dies.
Tu modo te facilem praebe, atque hunc pone pudorem:
Saepe solet damno rusticus esse pudor.
namque ego divino monitu, ne nescia pecces,
Ambio: proposito nec leve numen adest.
Et nisi sit fallax animi fiducia nostri:
Te pepigere meo pronuba fata toro.
Nam nihil ut dicam de caro ut riusque Parente,
Quos studium et vitae consociavit amor.
Cum sint eiusdem socii cum fruge laboris:
Doctor uterque Scholae, servus uterque Dei.
Coniunctique animis sine fraude doloque sacratis,
Seu videas mores, seu pietatis opus.
Et nihil ut dicam de primo tempore vitae:
Quo mihi notitiae est portio summatuae.
Nil de fatali sanctae genetricis amore,
Quo me amplexa fuit, dum tibi viva fuit.
De studiis tantum et rebus te cara monebo
Margari, queis iuvenis nocte dieque vaco.
Namque Magisterii cum essem decoratus honore,
In patria mansi, patre volente, Schola.
Ut studii sequerer vestigia nota paterni
Aethereisque operam vocibus usque darem,
Non uti coniugii tent arem foedera iungi:
Aut colerem Veneris navus amator opes.
Nec Theodorici natas ambire, sed apta
Nosse fuit primus verba docentis amor.
Quippe quod illius multis innotuit oris,
Ingenii excellens et pietatis opus.
image: s362
Cura fuit prima coluisse Helicona iuventa,
Musarumque choris implicuisse pedes.
Cura fuit sacri versare examina Mosis:
Unde sit hoc hominum cum ratione genus.
Unde aether, liquidique ignes, unde ista malorum
Semina, et humani pectoris unde salus.
Et mihi iam longae vigilantur tempora noctis:
Fulget et in nostra sera lucerna domo.
Pulpita librorum magnis onerantur acervis:
Mensaque non uno pondere pressa gemit.
Et modo fatidicae sinuosa volumina chartae
Tracto, modo historiae tempora prisca lego.
Nunc Evangelion, nunc Pauli dogmata verso:
Nunc calamum rapio, lectaque verba noto.
Inde ubi clara dies lucem mortalibus almam
Protulit: Aonii liminis intro scholam.
Doctorumque graves attentis audio voces
Auribus: et memori singula mente noto.
Quid moror? in cultis omnis mihi cura libellis,
Et procul a nobis exulat omnis amor.
Viderat hoc dudum supera de sede Cupido:
Et doluit vacuo me recubare toro
Protinus in sidias in me componit, et usque
Circumit, ac docta construit arte dolum.
Utque latens auceps, tenebrisque adopertus opacis,
Callida pennigerae retia tendit avi.
Hosque aditus, iamque hos aditus, omnemque pererrat
Circuitum, et tectas obicit ante dapes.
Sic amor occultis tacitus vestigia lustrat
Passibus: et casses tendit ubique suas,
image: s363
Sive domo egredior: tu prima occurris amanti:
Seu redeo: facies obvia prima tua est.
Et saepe in media iungor regione viarum:
Inque meis oculos cogor habere tuos.
Forte novus pacti celebrabat foedera lecti
Sponsus: et ad positas me iubet ire dapes.
Utque mihi socia (hic mos est) addatur honesta:
Ad thalami tectum te nova Nupta vocat.
Adsumus hic stratoque super discumbimus ostro.
Ipse inter iuvenes, inter es ipsa nurus.
Iam cibus infertur positis ex ordine mensis:
Festaque dant laetos atria tota sonos.
Omnes apposita immittunt in fercula dextras,
Ex cepto Sponso, cui sua Nupta cibus.
Felicem iuvenes Sponsum nos diximus illum:
Cui liceat tali pellere parte famem.
Inde alii spectant alias: te nosta notarunt
Lumina, fixa tuis inque stetere genis.
Da veniam: obtuto si quid commisimus illo:
Materiam oppositus praebuit ipse locus.
Nam quoties oculos sublato attollimus ore:
Incurrit fronti frons tua blanda meae.
Tunc ego ne videar petulantior, ora reflecto:
Sed revocas oculos protinus ipsa meos.
Meque locus, tempusque iuvat, vinoque recenti
Pectoribus vires incaluere novae.
Quid faeciam dutibo: an versa cervice recumbam,
An flammae experiar conscia signa tuae?
Qua licet, et possum tento celare calorem:
Sed retrahit vultum forma superba meum.
image: s364
Dumque tuos specto nutus, et verba loquentis:
Sensi te totis erubuisse genis:
Luminaque in gremio veluti defixa tenere.
Laeserat aspectus labra pudica meus.
Obstupui, et spreti damno mea facta ruboris.
Inicioque ori spumea frena meo.
Utque tuum sarta contempler lege nitorem:
Ante meas pono pocula sumta genas.
Ore merum, sed formamoculis, animoque calorem.
His propere ambobus, tardius ore bibo.
Di superi quos vidi humeros, qualesque lacertos?
Fercula quam doctas ad capienda manus
Vidi dispositos aurum superare capillos:
Nec tua purpureis ora minora rosis.
Vidi sidereis oculos contendere flammis:
Collaque candentis vincere lactis opes.
Hinc concepta mihi primae sunt semina flammae
Hinc animo innata est prima favilla meo.
Omnia contingunt fataliter. hoc quoque factum
Quis sine lege Dei, numinibusque putet?
Namque ubi dempta fames epulis, mensaeque remotae:
Et data sunt thalamo munera danda novo.
Protinus ad laetas Tubicen iubet ire choreas:
Additur et comiti par sua virgo pari.
Te mihi, meque tibi Sponsi mens provida iungit,
Ut nostrum claudas dextra puella latus.
Ordine progredimur, quo non formosior ullus:
Teste loquor vultu conscia virgo tuo.
Non ita Chaoniae iunctis in amore columbae
Aerium pennis ingrediuntur iter:
image: s365
Nonita Dellades super alta cacumina Cynthi
Formosum, Triviam circa, habuere chorum.
Non ita Pierides pompam duxere venustam:
Auricomae Phoebo plectra movente lyrae.
Tum mihi vir felix, fortunatusque videbar,
Quod tibi Dux, mihi tu conspicerere comes.
Tunc mihi sum caeli nitidos errare per axes
Visus, et his terris altior ire polo.
Porticus est, memini, variis distincta columnis:
Sub qua ducendis area facta choris.
Huc ubi perventum in partes disceditur aequas,
Hinc cupidus Iuvenis, spectat at inde nurus.
Nec mora, tibicen modulatus arundine carmen
Incinit, huic mixtum dat lyra tacta sonum.
Tum choreae dextra non impudente Magister,
Te vultum sistens, haec ait, ante meum:
Hanc Heerbrande tibi pulcram commendo Puellam:
Qua non est choreis dignior ulla tuis.
Tu comite hac reliquum duces subtiliter agmen:
Rusticitas nostris omnis abesto choris.
Dixerat: amplexus tibi do, dasque ipsa vicissim
Et tuus est nostiro nexus amore sinus.
Tum iuvenum series reliquis immista Puellis
Saltat, et ad numerum crura pudica movet.
Risit Amor, risitque dolis Cytheraea repertis:
Et subito ante oculos adstat uterque meos.
E quibus cliso percussis aere pennis,
Aliger occepit siv prior ore loqui.
Sperabam tibi venturos contemtor amores:
Nec tibi perpetuo libera verba fore.
image: s366
Nam modo qui nullis dicebas posse moveri
Ignibus: ecce aliquo captus amore iaces.
Ecce iaces, captasque manus ad iura puellae
tendis, et imperio das tua colla meo.
I nunc Mosaicos noctuque diuque libellos
Explica: et in vacuo membra repone toro.
I nunc et studiis perge invigilare severis:
Et legere Historicae bella cruenta tubae.
Murice quid Tyrio prodest recubare? quid ostro?
Cum sine amore tibi nox vigilanda venit.
Nam neque tunc molli plumosus vellere lectus
Conciliet somnum, nec leve murmur aquae.
Sacra senes norint: et quid deceatque nefasque,
Fasque sit inquirant: et sua fata legant.
Tu Venerem colito: Veneris tibi munera curae
Christophore. aetati convenit illa tuae.
Grandaevae antiquis onerentur legibus aures?
Hic locus est, in quo ludicra verba decent.
Dixit, et aurata promit duo tela pharetra:
Inque meum subito pervenit hasta sinum.
Et venas, animumque subit, totumque pererrat
Corpus: et accensas spargit ubique faces.
Tum varii toto vertumtur pectore sensus:
Sauciaque insuetus permeat ossa calor.
Utque faces altis iniectae sulfure tectis,
Corripiunt flammis obvia quaeque suis.
Ingentemque ignis fumum vomit: inde sequutus
Occupat inventam ligna per alta viam.
Et totae apparent moles considere in ignem:
Nec cedit liquidae Mulciber auctus aquae.
image: s367
Sic ubi non solito correptas igne medullas
Intrat amor: totum vulnera corpus habet.
Nec mihi pars ulla est flammae indelebilis expers:
Meque calor Siculo non minor igne tenet.
Ille abit, et iaculum pharetra quod promserat ante,
Impositum nervo torquet, et arte ferit
Extemplo teli stridorem, arcusque sonantes
Audio: sed vulnus quod dedit ille latet.
Unum hoc, quod nostris inflixerat ille medullis,
Sentio, nec modicae cerno salutis opem.
In te oculi defixi haerent: in te ora morantur:
Vulneris o utinam sis medicina mei.
Solam te aspicio, te unam suspiro puellam:
Te sine grata mihi nulla chorea venit.
Hinc amor, hinc oris species, hinc frontis honores:
Hinc me oculi teretes, sidera nostra movent.
Formosique movent crines. quos flava Dione,
Quos vellet capiti Nais inesse suo.
Ipsa movet facies, nullis obnoxia gemmis:
Qualem non aetas viderit ulla prius.
Ipse color movet, e rubeo qui pronitet ore:
Ut cum quis niveum sanguine tingit ebur.
Aut si nix minio Germanica certet Ibero,
Aut puro videas lacte natare rosas
In te consumsit vires natura, tibique
Munera certatim contribuere Deae
Dulce dedit ridere Venus, capitique decoras
aurati afflavit pectinis arte comas.
Bracchia largita est Iovis uxor, Pallas ocellos,
Leucothoe digitos, Mater aquosa pedes.
image: s368
Gratia sit superis, quorum mens provida cavit:
Ne sis regnanti nata Puella Iove.
Nam si te Inachias olim vidisset ad undas:
Isidis haud ullum nomen in orbe foret.
Nec quae clara poli micat inter sidera celsi:
Esset ab Arcadico progenitore sata.
Gnosida desertam prosugus liquisset Iacchus,
Si tu Cretaea conspicereris humo.
Si te Niliacis Pharao vidisset in oris:
Libera ab insidiis Sara futura fuit.
Nec quondam Isacii Germanae, nomine falso
Dictatae, castas sollicitasset opes:
Si te pro Syria reperisset forte Rebecca,
Ire Palaestinis Abimelecus agris.
Ferreus est, quicumque tuos aspexit ocellos,
Infidusque hostis sustinet esse tuus
O ego quam timui in chorea. ne fortius aequo
Ad corpus premeret te mea dextra meum!
Quam timui, ne quis manifestum cerneret ignem:
Non bene legitimus dissimulatur amor.
Furta latent melius, latet inconcessa voluptas
Tutius: indicto proditur ista suo.
Et iam Sol medium cursu transcenderat axem:
Summaque ducendis venerat hora choris.
Ordine discedunt socia cum virgine quisque,
Tu lateri accedis grata puella meo.
Amplector fidusque comes, nec fictus amator.
Sumque, quod Arcitenens iusserat esse procus.
Hic mihi quas flammas imecerat ante medullis:
Has geminant vultus nomina clara tui.
image: s369
Sive manus nivea certantes specto pruina:
Sive decora imo lumina fixa solo.
Scu rosei speciem video sublimiter oris:
Pectore fit maior flamma subinde meo.
Tum quoties capio mihi reddita verba roganti:
Quae minimo edebas virgo modesta fono.
Protinus ardescunt concepti mentibus ignes:
Et sacer in toto pectore flagrat amor.
Saepe mea, memini, tua voce silentia rumpo:
Multag, consuesco quaerere, multa loqui.
Nunc epulas laudo, dederat quas parcior hospes:
Nunc tibi quae fueriut gaudia parta rogo.
Nunc de Patre tuo, nunc de genitrice requiro:
Nunc aliud narro, nunc tibi fingo procum.
Qui tecum crebras agitarit forte choreas:
Ille ego (si nescis) tectus amator eram.
Ut vertum patrii subt4er fastigia tecti,
Materna excipior, non sine Patre, manu.
Impigra de multis mox una sororibus adstat:
Neccarieque adfert pocula plena mero.
Tum Pater infusum, non ficti signa favoris,
Praebibit, hospitii pro pietate, scyphum.
Ipse tibi volui, tamen ante saluto novercam:
Nam pene oblitum fecerat auctus amor.
Post ubi maternade dextra pocla recepi:
Fronte tibi laeta praebibo virgo scyphum.
Credula res amor est, tibi complacuisse videbar:
Nec doctum infelix hospes adisse patrem.
Stans igitur piciis mediae laquearibus aulae:
Haec animo tacitus voluvo revolvo meo.
image: s370
Ut nil te moveat thalamos ambire iugales:
Iste tamen poterit paene movere pater.
Egregius pater, et multis virtutibus ingens:
Quas non est omnes hic memor are locus.
Ille tuum nunc aequat avum virtute librorum
Quamvis sit numero Brentius ipse prior.
Ille novum patrio studiis decus addidit orbi:
Summaque iam fama contigit astra sua.
Illi praeclarae ratio pulcerrima vitae,
Non leve pro meritis nomen habere dedit.
Ac ducibus nostris rerum experientia carum
Efficit, et longo tempore nota sides:
Seu linguam in templis acuit, seu caelica verba
Pandit, pro trepidis arma movetque reis.
Sive iuventuti divina oracula Vatum
Explicat, et quidquid nobile Paulus habet.
Illius egregias virtutes, claraque facta,
Posteritas olim quae fateatur, erit.
Quis tanta pietate viri, toto dotibus aucti
Non cupiat votis omnibus esse gener?
Addo piam matrem quanquam super aethera raptam,
Seu fidei spectem, sive pudoris opes.
Nam generis fuerit cum condita stirpe sacrati,
Primaque Brentiacas inter habenda nurus:
Usque tamen facilis, mitique affabilis ore
Omnibus: et semper promta iuvare fuit.
Et sanis etiam non contemnenda medelis:
Saepe quibus magnum sustulit illa malum.
O utinam nunc illa, sed hoc optare vetamur,
Cum toto capiat gaudia plura polo!
image: s371
Sed quid avum memorabo tuum, qui voce librisque
Et culta nulli mente secundus erat?
Cuius amor patremque meum, patrisque vicissim
Egregium fovit, sed sine fraude senem.
Hoc monumenta docent, utriusque librique diserti,
Quaeque loquuntur avum scripta paterna tuum.
Quid vero referam praestantes dote sorores,
Ingeniique auctas divitioris ope?
Quarum qui roseas commendet carmine formas
Et pulcros mores, Palladiasque manus:
Ille sibi longum proponet ferre laborem
Maeonii aggressus condere Vatis opus.
Indolui nullas sonitum tunc edere chordas:
Nec posse adtactam crura movere lyram.
Sed mihi tempus erat laribus valedicere vestris,
Inque mea aversum tecta referre pedem.
Ergo digredior. summa iam luce peracta,
Demere cum nitidis Soliuga vellet equis.
Hic face succensa solito pro more libellis
Incubo: sed chartas excutit hospes Amor.
Hoc duce, quidquid ago: seu sera pervigil hora,
Seu placidae quaero nocte quietis opem:
Ante meos oculos tua lumina semper oberrant,
Et videor vultus mente videre tuos.
Nec tranquille mihi mediae sunt tempora noctis:
Sollicitumque tenet, cura perennis, amor.
Tandem cum fessos premeret nox humida ocellos:
Et mediis caelo Luna ruberet equis.
Experior somnum de te, mihi somnia quaero,
Somnia non omni sunt spolianda fide.
image: s372
Cum sibito motis levis aura perhorruit alis:
Et visa est oculis talis imago meis:
Stabat honorato iuvenis praelignis amictu
Aliger: haud impar os humeroque Deo.
Non illi similem genuit mortalibus ulla
Aetas: humanae nec peperere nurus.
Aure caesaries fronti, faciesque iuventae:
Ut cum Septembri candida mala rubent.
Virga manum regit, hac somnos adimitque fovetque:
Hac fretus tristi lumina morte levat.
Ima videbantur pedibus talaria sacris
Nexa: quibus rapidum transvolat ille fretum.
Artis opus rarae, nervis haud facta bidentum
Pendebat leva caelica parte lyra.
Isque mihi visus tales expromere voces:
Ut tetigit lecti fulcra quieta mei.
Salve cura Dei. nam sacrae vocis amanti
Ut Deus et caeli numina summa favent.
Me pater ipse tibi celso demittit olympo:
Perque auras celeres nuntia ferre iubet.
Qualia Tobiae portavi pronubus olim:
Cum vitet sociam quaereret ille piam.
Quare age non vani fallacia percipe Vatis
Dicta: Deus vero quae sacer ore canit.
Illa tibi tantum, quantum dilecta parenti,
Et quantum socio femina cara viro.
Pro qua sollicitas caelestia numina votis,
In thalamum veniet nupta cupita tuum.
Hoc tibi coniugium sanctus promittit olympo
Spiritus. o aliam desine velle parem.
image: s373
Nec dubita caro verbis aperire parenti
Consiliumque tuum, consiliumque Dei.
Ipse reget patremque tuum patremque puellae,
Auspicio ut iungant pignora bina pari.
Ardet et ipda nurus, traxitque per ossa calorem:
Alterius nec vult esse puella viri.
Sicait: et medio visus sermone relinquit:
Ignavusque meo corpore somnus abit.
Ut primum lux alma data est, pulsaeque tenebrae
Imperio tota pareo mente Dei.
Multaque divinum numen veneratus olympi:
Ominis ut faxit talia visa boni.
Protinus ad carum refero mea vota Parentem,
Remque omnem pando consiliumque Dei.
His ille auditis facili annuit aure, tuumque
Ad patrem placidis rettulit ista labris.
Annuit hic etiam non tarda mente: meoque
Ambae etiam matres te pepigere toro.
Dispeream, si non felici numine Divum
Eveniunt votis talia coepta meis.
Vera adeo dixit, quisquis fuit ille Deorum:
Tu modo sis sido non onerosa proco.
Quodque mihi de te summo promisit ab axe
Aliger: id facias cara puella ratum.
Et simili mecum studeas contendere flamma:
Ista manet votis ultima cura meis.
Non ego divitias, non auri munera fulvi
Ambio: non culti iugera multa soli.
Sed tecum ut sociam possim traducere vitam:
Inque tuo pereat nostra senecta sinu.
image: s374
Sit mihi pauperies tecum formosa puella:
Et sine te Regum munera nulla volo.
Una satis fueris Croesi mihi carior auro
Lux mea: te felix coniuge semper ero.
Sive mihi aspiret slatu fortuna secundo:
Seu veniat velis durior aura meis.
Assiduum sortis comitem me semper habebis,
Tu modo ne dubita de gravitate mea.
Clara tibi iuro nitidae per tempora frontis,
Perque comas istas, lacteolasque manus:
Me tibi ad extremas mansurum vita tenebras:
Ultima maior erit, quam tibi prima fides.
Nam si nec nomen, nec me tua forma teneret:
Posset me pietas una tenere tua.
Quique tibi est morum tenor integer et pia vitae
Simplicitas nullis collabefacta dolis.
O niveam quae te poterit mihi iungere noctem,
Candidior medio nempe erit illa die!
Hic tu quidquid eris, mea eris: tu selige tantum
Me quoque, quem solum sola decenter ames.
Nec me despicias: si non ab origine prisca
Editus, aurata luceo torque sinum.
Quod si me veterum non ornant clara Parentum
Nomina, nec prisei sanguinis auctor Eques:
At casti mores, et adhuc sine labe peracta
Vita: nec infami conditione Pater.
Cui sua praestantes generos spectata paravit
Virtus, et nullis mens temerata dolis.
Quem multi socerum claro de stemmate nati
Antinoi, et celebres expetiere nurus.
image: s375
Omnibus at longum, sato meliore, relictis,
Te patre delegit non renuente tuo.
Hunc tu non socerum poteris sed dicere patrem,
Filia pro affini quippe futura nuru.
Nam te pro nata patrio amplectetur amore:
Socrus erit genit rix altera, glosque soror.
Tertia vix a me pars dicitur ulla favoris,
Plura tibi genitrix plura paterque feret.
Nec mea te moveant numeris inclusa, suisque
Verba Poetarum more ligata modis.
Quod male coniugii creduntur iura Poetae
Servare, et vacuas pacis habere manus.
Aeque parum vulgi de vatibus illa querela est:
Nam primi hi Veneris colla dedere iugo.
Et primi castas coluerunt arte puellas,
Iusque maritali praeposuere toro.
Vidi Oratorem contra laniare capillos.
Coniugis, et saevo fuste aperire caput.
Ut cum tardigradum servus molitoris asellum
Incitat, et duro stipite terga domat.
Vidi causidicum plagis mulctare maritae
Ora: quasi hoc opsium civica iura velint.
Vidi et sanctiloquum plenis indicere buccis
Coniugii pacem pace carere tamen:
Crinibus et passis in apertam ducere lucem:
Ut Cacum Herculeae corripuere manus.
Quis furor auricomae raptis a fronte capillis,
Atroci ingenuas ungue secare genas?
Rusticus haec aliquis tam turpia praelia tractet,
Cuius non hederae circumiere caput.
image: s376
Aptius est ora impressis livere labellis:
Collaque blandiloqui dentis habere notam.
Quid? quod cum Iunone Iovi lis maxima semper:
Et Venus a claudo dissidet ipsa Deo?
At sacer ille novem concordi pace maritas,
Pierii montis vertice Phoebus amat.
Per Phoebum te turo meis caram esse medullis:
Sive mihi coniunx, sive futura secus.
Sed potius coniunx: thalamo nam pacta iugali
Sola mihi posthac cura perennis eris.
Tucum quos dederint annos mihi numina caeli
Exigere, et tecum vivere et opto mori.
Nec tibi nummorum promitto pondus et auri,
Arvaque quae findant pinguia mille boves.
Nec quae sidonio legitur sub littore concha,
Aut quet praeterea futile vulgus amat.
Hoc alii extollant, alii tibi laudibus ornent,
Quas genitor, Domino dante, tuetur opes.
Nil ego polliceor levium pro more procorum:
Munera promissis uberiore feres.
Igne pio castae, pretio tanguntur avarae,
Sit mihi purus amor, fit sine lite domus.
Sit pietas et amica fides. discedite rixae,
Pugnaque nos inter non habitura locum.
Annue tu votis tantum, et quod diceris esse
Nomine, sis selix et bona gemma proco.
Hoc ipsum probat et genetrix tua: consule matrem:
Hoc pater: et poteris consuluisse patrem.
Vive valeque mihi, multas lux unica luces:
Indiciumque animi fc pia virgo tui.
image: s377
IN NUPTIIS M. VVILHELMI Zimmermanni, et VValdburgae Bockin Giengensis. ELEGIA II.
EN iterum thalamus sancitur foedere castus.
Et subeunt socium femina virque torum
Convemunt, poctumque volunt, sponsalia tractant.
Forsitan et digiu pignus amoris habent.
Dicite, si vobis superant nova carmina, Musae:
Metraque purpureo ferte legenda toro.
Illum qui primus thalamos non passus inertes,
Ad superas digna tollite laude plagas.
Solivite vota Deo, cui vincla iugalia curae:
Quo duce sirmari copula nexa solet.
O iubar optatum, nuptis bona tempora dantur,
Laetitiae mistos non habitura metus!
O lucem Sponsis centeno nomine faustam,
Qua perflant tepidae pectora bina faces:
Taedaque sacrato felix adoletur ab igni,
Et supera coeptis numen ab aede subest.
En festiva datur, puerisque beata creandis
Ducitur ad Sponsum Sponsa pudica suum.
ZIMMERMANNE tibi iam deserit Hesperus Oetam:
Frigidaque Eoo decidit umbra polo.
Digna tuo VVILHELME venit iam foedere Sponsa,
Et VValdburga tibi virgo petitia datur.
O digno coniuncta viro, coniuncta marito,
Cuius ab ingenio munera mille fluunt.
image: s378
Guius inest animo divini cultus. honoris,
Et cui praecipue munia diva placent.
Namque Dei metuens verae est pietatis alumnus:
Quod docet hinc alios, id prior ipse facit.
Intendens animum studiis, rebusque sacratis,
Nil nisi quod rectum cum probitate colit.
Artibus eximiis tenero devotus ab aevo,
Excoluit mentem meritus atque fide.
Numina Pieridum fovit puerilibus annis.
Intonsum coluit Pegasidumque Ducem.
Insuper est linguis, Graeca, Latiaque politus:
Queis sine vera fides, rellgioque labant.
Quintus ab undecimo vix illum ceperat annus,
Et fuerat celerem passa bis uva pedem.
Impositos capiti, virtutis praemia fasces
Abstulit, ut meritae laudis haberet onus.
Inde per aetatem sacris inhiare Camenis
Cepit, et ad summum collis adire iugum.
Nunc quoque non audit solum pietatis amator:
Sed docet, et verae nosse salutis iter.
Munere quo nullum toto preciosius orbe est,
Nec mundi patuli machina maius habet.
Huic curae est pietas, non aeris acervus et auri:
Huic studia et mores cum gravitate placent.
Ut pictura iuvat lippum, fomenta podagram:
Sic illum census divitioris opes.
O te felici pronatam sidere Sponsam,
Cui datur eximio Coniuge posse frui!
Dilige nupta pium, doctum Vvaldburga maritum
Dilige, dilecto basia fige viro.
image: s379
Tuquoque Sponse decus pietatis et utilis auctor,
Consortem thalami semper amore fove.
Dilige quam pepigit lecto Deus ille iugali:
Quam voluit sociam pectoris esse tui.
Illa micat tantis animo redimita corollis:
Virginei quantis pallia trita chori.
Annuus exactis completur mensibus orbis:
Dum sua femineus tergitur ora pudor.
At tua vivaci potius virtute polivit,
Et mentem varia pexuit arte suam.
Hinc ego non pulcros memorabo corporis artus:
Qui Paphiam possunt exuperare Deam.
Iudicio Paridis praestantis gloria formae
Vincendo Divas aurea mala feret.
Si spectem mores et vitam labe carentem:
Virtutum gravitas conspicienda datur.
Semper enim studiosa fuit probitatis, et ingens
Ipsa pudicitiae non sine laude decus.
Si genus et patriam, primaque ab origine stirpem
Quaeris, ab innumeris illa trahetur avis.
At pietate graves, hanc qui genuere, Parentes
Mors male fida rapit, praecipitata rapit.
Hanc igitur frater, vir multo nomine clarus,
Educat, et Patris munia promta subit.
Cuius ego in laudes Carmen si ducere vellem:
Deficient voces, deficientque dies.
Quis nescit lato vulgatum nomen in orbe
Hitzleri? quem laus tam latet ampla viri?
O felix animo, felix Vvaldburga marito,
Atque inter Suevas inclita fama nurus!
image: s380
Te multos numerare iuvet cum coniuge menses,
Gaudentem licito participemque toro.
Hac fruere o Vvilhelme iocos et mille reporta:
Quos leges nullae, nec Deus ipse vetat.
A patre divitiae natis linquuntur et argi:
Sola sed a superis uxor honesta venit.
Tempore petraesum est thalami, lectique iugalis:
Tempore crescit amor, tempore cessat amor.
Vester amor tantum vementes surgat in annos:
Quantum vere novo graminis herba viret.
Sudet mella frutex, narcisso floreat Alnus,
Et durae Quercus aurea poma ferant:
Quam Vvaldburga suum cesset dea mare maritum:
Quam bene compactus dissoluatur amor.
Vivite concordi felices pignore lecti:
Et multa vestram prole beate domum.
Quam bene conveniunt thalami qui foedere casti
Iunguntur socio, nec prohibente Deo?
Caucasus hunc duris genuit de cautibus horrens:
Quaeque dedit nutrix ubera, Tigris erat:
Qui prohibet thalamos misceri et foedera iungi:
Nec patitur taedam pignoris esse ratam.
At voc felices, vos terque quaterque beatos,
Queis datur optato iure toroque frui.
Sic Deus afflabit dextro spiramine nexum,
Proteget et puri iura sacrata tori.
Ac tandem vitae cursfu feliciter acto,
Caelestis tribuet regna habitare plagae.
image: s381
IN NUPTIIS M. PETRI HEINlini, et Magdalenae Schuveickhardae. ELEGIA III.
ET merito quis enim tecum gaudere recuset
PETRE, cui placido pectore Nuptia datur?
Quis tibi legitimum iam non gratetur amorem?
Invideatve tuo gaudia parta toro?
Dum tibi virgineos inter pulcerrima coetus
Uxor, honoratis moribus apta venit.
Omnia quae tecum traducat tempora vitae,
Adsit et in socio fida labore comes.
Spargite humum foliis et florum germine terram:
Nam sibi laetitiam postulat orta dies.
Cum gaudente decet tantum gaudere, dolenti
Quantum par suerit condoluisse viro.
Ergo age perpetuis ne sis mihi nata querelis,
Vincula sacrati concine Musa tori.
Quaeque mihi nuper tristissima fata canebas:
Nunc quoque dulcisonam pectine tange luram.
Coniugis implicuit socio duo pectora nexu.
Mitis amor, concors gratia, pura fides.
Velle animis unum est, unum quoque nolle duobus:
(Una quis credat mente calere duos?)
Vivit et alterno sub pectore mutuus ardor:
Atque animi fibras gaudia laeta cient.
His age felices longaevi temporis annos,
Et plenam sacra dote precare domum.
image: s382
Spargite humum folys, et florum germine terram:
Nam sibi laetitiam postulat orta dies.
Et tu prae reliquis imo sub pectore gaude,
Gaude connubio Sponse beate novo.
Qualis enim primo sociata est Eva marito,
Cum lecti sanxit iura beata DEUS.
Qualis Thariadae sociali foedere SARA
Iuncta fuit caro femina cara viro.
Qualis ad Isacum deducta Rebecca, iugalem
Caelitus accepit, nec sine luce, facem.
Qualis et illa fuit praesenti numine Divum,
Tobiae stabili Sara ligata iugo.
Talis et auspicio superum, Dominique favore,
Iam venit in thalamum Petre Maria tuum.
Atque eccam, ut propero festinat tramite gressum
Intratura tuum Sponse beate torum.
Aspice lucidulis ut blandum arridet ocellis:
Quantus in explicita fronte superbit honos:
Aspice lacteolo blanditur ut illa colore:
Aspice purpureis ut rubet illa genis.
huic fere quicquid habet, tribuit natura, decoris:
Huic quoque contribuit Gratia quidquid habet.
Candor inest vultu suffusus sanguine, qualem
Alba ferunt rubeis lilia mixta rosis.
Ut nitidum laeti profulgent sidus ocelli:
Saepius accensas fert amor inde faces.
Hinc honor et pacidi laudata modestia vultus,
Et decor et probitas, purpureusque rubor.
Casta fides, hilaresque ioci, moresque pudici,
Incessusque pia fimplicitate decens.
image: s383
Tamque suas vincit comites, quam Cynthius orbe
Auricomo rutilans astra miniora premit.
Quid pietatis opes? quid relligionis amorem
Eloquar, in summum quem gerit illa Deum?
Quid mores animi? quid mentem crimine puram?
Integra sunt humeris singula quaeque suis.
Ergo Sponse tuam merito complectere Sponsam:
Corporis et partem noveris esse tui.
Quam tu perfugium et rerum solamen habebis:
Quae tibi laetitiae munera mille feret.
Sive etenim crscat memmorum copia dives:
Seu tibi paupertas deprimat arcta caput.
Una haec praebebit maestis solacia rebus,
Et fatum blanda leniet omne manu.
Hinc ubi dura suum vertet fortuna tenorem,
Uxor adest animae portio summa tuae.
Uxor adest, qua cum detes bona tempora vitae,
Et salles socio laetus amore dies.
Nec morosa locum praebebunt iurgia liti,
Sed vivet stabili condita pace domus.
Sic tibi provenient securae commoda vitae,
Cunctaque successiore fluent.
Spargite humum foliis, et florum germine terram.
Nam sibi laetitiam plstulat orta dies.
Tu quoque Christiparae quae gaudes nomine matris,
Sub tacito gaude Sponsa pudica sinu.
Cuius in amplexum fatis melioribus ibit
Sponsus honorata relligione pius.
Vir pietate valens, quo vix metuentius ullum
Numinis ingenium saecula nostra ferent.
image: s384
Vir pietate valens, aeternaelucis amator
Exosus tetrici vellera sicta lupi.
Pangit enim verus caelestia munera Vates,
Inque Tubingiaca personat aede Deum.
Pangit et edoctus sacrae mysteria mentis
Caelica spiranti numine verba movens.
Nam nisi quae caelo docuit DEUS, omnia vitat:
Qualia sunt stolidi somnia vana Papae.
Unde potest aequo censeri iure Sacerdos,
Cum sacra det vivi tradita voce Dei.
Artibus est etiam studiisque imbutus honestis,
Linguarumque trium cognitione valet.
Sive etenim Latium, seu vis audire Pelasgum,
Quisquis es, hic docta lege Magister erit.
Seu quoque divinam hebraeis e fontibus undam
Expetis, ille tuo pellet ab ore sitim.
Nam prius ac sacrae studio se dederet artis,
Progressus varia fecit in arte bonos.
Multaque delibans veros servavit ad usus
Optima, per flores sedula sicut apis.
Donec eum docti merita vinxere corona
Addidit et titulum Musa Magistra suum.
O quantum decus est studiis inhiare sacratis?
Quantum per linguas exeruisse caput?
Heu pudeat multos ignavo pectore segnes,
Quod linguam patrii vix didicere soli!
At tuus, o virgo ter felicissima, Sponsus
Hic etiam laudem, qua memoretur, habet.
Adde quod est sine crimine vita peracta,
Integer et fidei stat sine labe tenor.
image: s385
Hinc bene doctrinae respondet vita sideli,
Inque illam mores convenienter erunt.
Ergo Sponsa tuum merito complectere Sponsum,
Quem socium vitae noveris esse tuae.
Ille tibi solamenerit, tibi remus et aura,
Ille aderit votis anchora fida tuis.
Sive tibi vultu ridet fortuna sereno,
Seu duces pluvio turbida vela salo.
Vivite concordi felices pectore Sponsi,
Dulce quibus iuncti pignus amoris inest.
Vivite tam facili Dominus quibus annuit aure,
Sitis et in casto semper amore pares.
Aemula cum paribus floret concordia Nuptis,
Dic mihi quid melius totus hic orbis alat?
Gratulor ipse novis imo de pectore taedis,
Caelitus et vobis omnia laeta precor.
Ut Deus hunc nexum praesenti numine firmet,
Vestraque multiplici semine tecta beet.
Ac tandem vitae cursu feliciter acto,
Sidereae faciat templa tenere domus.
IN NUPTIIS M. IOANNIS FAbricii Campidonensis, Ecclesiae Stuccardianae Diaconi: ac honestae castaeque virginis Katharinae, eius Sponsae charissimae. Celebratis Syndelphingae, 9. Iulii, Anno Christi 1567. ELEGIA IV.
DUCITUR in thalamum casto pia Nupta marito,
Macte esto taedis Christe benigne tuis.
image: s386
Nam veluti postquam mort alia membra creasses,
Afftatu formans cor animumque viri:
Protinius ut vitae sociam consortis haberet,
Qua cum felices viveret ipse dies:
Fecisti fessos hominis perstringeret artus,
Corpus et oppressum somnus haberet iners.
Dumque is carpebat mirum gravitate soporem,
Segnis et in toto corpore languor erat:
Mox primum sicto sumens de corpore costam
Blandula venturae coniugis ora creas.
Illa vir ut vidit propriis ex ossibus orta,
Cum viro adepta fuit femina nomen idem.
Hoc dein Ostrini sociasti foedere lecti,
Iussisti et multa prole beare domos.
Crescite multiplici, dicebas, semine matres,
Duret et in longos vestra propago dies.
Haud secus hunc etiam firmasti numine nexum,
Quo subeunt unum corpora bina iugum.
Haec te non alio coepta est Duce, nec sine fato,
Taeda unquam poterit firma manere tuo.
Da modo te sacilem, thalamisque recentibus adsta,
Ac defende tuum, mi Deus auctor, opus.
En tibi delubri servum, Sponsumque dicatum
Officiis sacris, cultibus atque tuis.
En tibi, qui veros aris imponit honores,
Instruit et vivo thure, meroque precum.
Hunc iam praeconem divi Stutgardia verbi
Suspicit, et prisca relligione colit.
Vere est Fabricius fuperum bene dogmata cudens,
Cuius et Eumenidum malleus ora ferit.
image: s387
Ille tuum primo numen veneratus ab aevo,
Ille tui metuens semper amansque fuit.
Te coluit semper, Musas amplexus honestas,
Summaque Pierii per iuga montis iit.
Aonidum visit primosque roseta per annos
Sedulus, hinc studiis incubuitque sacris.
Caelica nocturnis versans manibusque diurnis,
Quasque tulit vox tua suavis opes.
Moribus hinc etiam vivo candore politis,
Archilochi semper liber ab ore fuit.
Nullius obtrectans male fido crimine famae,
Absque Theonino fulmine nomen habet.
Denique si parvis fas est componere magna,
Non minor est vita sancte Iacobe tua.
Talis et est frater culti Laurentius oris,
Cui bene secretascuria credit opes.
Ille nitor candore valens candoris imago,
Illa vetustatis luxque favorque sacrae.
Cui semper placuit pietas et vivida virtus;
Semper et arrisit relligionis honor.
Qui studet ingenuo praestare fidelia cuique
Officia, et multis utilis esse modis.
Fac tantum pietate virum ter maxime caeli
Conditor in longos vivere posse dies.
At ne praeteream roseae praeconia Sponsae,
Haec quoque nunc Elegis est celebranda meis.
Corpus amatores, et quae praestantia sormae
Respiciunt animi pauperioris opes.
Ac quas divitias habeat disquirit avarus,
Quaeque ferat secum munera, cura prior.
image: s388
Non tamen his etiam frustrabor laudibus ipsam,
Cum valeat forma divitiis et opum.
Scilicet haec opifex illi concessit Olympi
Ingenuae propter nobilitatis opus.
Namque fovet multas casto sub peclore dotes,
Virtutesque sacrae numina mentis alit.
Emicat ex vultu pietas, faciesque decora,
Pectoris exemplar candidioris habet.
Laeditur hac numquam probitas, aut plena ruboris
Vita, verecundae lausve pudicitiae.
Et ciliis oculos fuscaque colore nitentes
Figit, et in Sponsum more decente rotat.
Oraque maturae fetus imitantia pomi,
Nulla venenato crimina felle serunt:
Sed tua sacra canunt, tua dogmata Christe loquuntur,
Lingua, velut par est, teque diserta colit.
Quique ut ebur candent, tua laudant munera dentes,
Corporis et quaevis pars studiosa tui est.
Singula quid memorem? non est in pectore naevus,
Et Katharina sui nominis omen habet.
Purus ut est animus, sic omnes corporis artus,
Et parent Domino subdita membra suo.
Vosigitur quos casta fides sociavit amore,
Mentibus et quorum mutuus ardor inest:
Nulla queant dubiae removere pericula vitae,
Nullaque disiungant tempora, nulla dies.
Haec est pacta fides: haec connubialia iura:
Haec est taeda sacrum digna subire torum.
Sint procul hinc igitur lites et iurgia vocum,
Rixaque quae thalamum non sinit esse atum.
image: s389
Nam velut humani cum secum corporis artus
Pugnant, officium reiciuntque suum:
Languescunt valido spoliato robore nervi,
Et fugit, in membris quae fuit ante, vigor.
Sic cum restinguit discordia saeva iugales,
Materiam Satana suppeditante, saces:
Paulatim solidas amittunt foedera vires,
Inque vices horum nil nisi bella, subit.
Ergo sit unanimis vobis sententia, sitis
Et duo corporibus, mentibus unus homo.
Sponse tuam licito fervore amplectere Sponsam,
Quae caro de carne est aedisicata tua.
Et tu Sponsa tui gremiis illabere Sponsi,
Qui caput est Dominus corporis atque tui.
Tu quoque proventu fecundi palmitis instar
Pubescas, fructu feta subinde novo.
Fabriciumque tuum post annum redde parentem:
Haec vestri merces vera laboris erit.
Sic pater astripotens vestros tueatur amores,
Praebeat et pacto gaudia mille toro.
Sic etiam vitae cursu sine labe peracto,
Aetherei donet caelica regna poli.
DISTICHON NUMERALE. ostendens annum Nuptiarum.
O fors: FabrICIO fortI feLICIa fata
FeCerVnt, faCIbVs feMIna faCta foret,
image: s390
[gap: lib. XI. etc.]