Illustri, et Incomparabili VIRO DANIELI HEINSIO, Equiti, Consiliario, et Historiographo Regio. S. D. VINCENTIUS FABRICIUS.
EXhibemus heic Tibi denuo, Vir maxime, eas lacrimas, quas olim manibus Divae Rutgersiae, incomparabilis Coniugis Tuae, sine pompa, sine affectione ulla libavimus. Luae abiectae sane, et contemnendae videri poterant, nisi Tu eas inusitat o praeconio aeternit ati consecrasses. Memini sane, toto illo tempore, quo acerbissimo casu prostratus, morboque ex maerore contracto, ingentem metum nobis omnibus incuteres, nihil Te nisi versiculos istos, quos memoria tenebas, accedentibus officii causa amicis recit asse. Nec metuo ne aliquid fort assis elatius dixisse videar. Equidem pro me respondebunt viri amplissimi amici, Tui, qui tot honestis vocibus, scriptisque Epistolis effecerunt, ut quamvis multum luctui tuo decederet; maius tamen gloriae incrementum ipse auferrem. Quod si tamen ambitiosum me esse cogunt malevoli: sim sane.
[Gap desc: greek words]
ut Tuus ait Sophocles. Id saltem constare omnibus cupio, si
qua in re vel ingenio, vel eruditione valeo, quamvis exiguum id sit, omne me tamen Tibi habere acceptum. Tuis enim laudibus crescens, illaque mascula, et forti oratione Tua erectus ad aliquam spem famae incalui. Accessit consuetudo paene domestica, et sacra hospitalis mensae. Neque enim sine summa animi voluptate recordor iucundissimos illos inter epulas Tuas, natos sermones: honestas illas sententias, quibus me tamquam igne quodam accensum, et ardentem semper dimittis. Quid nunc iocos facetiasque commemorem: quoties scilicet
[Gap desc: greek words]
curarum, studiorumque indutias suadet. Quarum rerum sola memoria, distractus a Te, et cum fortuna pariter, atque invidia conflictatus, hactenus animum sustentavi. Quemadmodum enim ferrum vi ignis primo laxatum, mox frigide immissum densatur: ita sane sensi impetum ingeniosi nostri Tuis encomiis provectum, cum postea in invidiam incidisset, solidum demum robur sumpsisse. Sed ista huc fortasse non pertinebant. Dum tamen agnoscas affectum meum, Vir illustris, quidvis de me sentio. Porro librum hunc iure Tuo Tibi deberi cuilibet manifestum est, qui quidem non ignorat, quas tu mihi ad studia praeclara faces praetuleris. Quamvis autem superiora omnia ad te pertinerent, quia me primis Musarum amoribus insuevisti: iste tamen liber potissimum ad te ibat, vel quod, ut inter mea, argumenti gravitate eximius esset: vel quod ex eo maxime loco famam speraret, unde carmen, quod in fronte legitur, fiduciam immortalitatis pridem adsumpserat.
VINCENTII FABRICII SILVARUM LIBER UNUS.
PArcarum crimen superis, iniustaque fata
Exprobrare iuvat, tandem patientia tanta
Perdoluit, crescensque animos iniuria vicit.
Publica damna queror, mundus plangoribus istis
Laeditur et quantum lacrimis in funere magno
Heinsius indulget, toti deciditur orbi,
Posteritasque sibi praereptum sera queretur.
Scilicet eiectis saevo maerore Camenis
Heinsius in fletus transit, pectusque sacratum
Aeternis studiis, studiorum oblitus, et expers,
Ingenti rumpit gemitu. collabitur ardor,
Et tristi torpore iacet. nec pristinus ignis
Excitat excelsos animos, quoque omnia fregit,
Quae caelum invasit, quo saecula mille meretur,
Excidit e manibus calamus. mens ardua nuper,
Nuper sublimis, ac pulchrae conscia famae
In luctus nunc una vacat. sed ipse, rogoque
Coniugis exstinctae maestis complexibus haeret,
Compositosque lavat cineres. Sed pectore vivit;
Heic mores, vultusque suos Rutgersia servat,
Multa movens, variaque excantat imagine mentem.
Qualis in Aemoniis bis raptam montibus Orpheus
Luxerat Eurydicen, cum vasta voce resultans
Eurydicen Rhodope, Eurydicen clamore citaret;
Pone iaceret ebur; nec iam qui carminis olim
Esset amor; totis marescens sensibus uxor.
Viveret ante oculos: Sic nunc in coniuge vultus
Heinsius, atque animos infelix fixit amator.
Iamque agitat secum, qualem se candida primo
Intulerat thalamo, cum non adsueta rubentis
Tempora velarent, et pulchram flammea frontem,
Purpureasque [(transcriber); sic: Pupureasque] genas. Mox blandae gaudia noctis
Cogitat, amplexusque novos, zonaeque solutae
Primitias versat. Qua dici voce maritus
Coeperit, atque pater. nunc clamat nominis huius
Dimidium superesse sibi. Mox ultima tangunt
Tempora maerentem. quanto pallore iacentis
Semianimos artus, et languida viderit ora.
Aruerat iam frontis honos, et blanda genarum
Purpura: non oculis idem vigor: illaque membris
Laetitia exciderat. cum tristi mersa cubili
Destitui tandem vita Rutgersia sensit.
Abstitit, aegrotasque manus effinxit amica
Ipse manu, iussitque animos revocare maritus,
Et facilem sperare Deum. Sed quamlibet alte
Conditus, et tremulis praetendens lumina guttis,
Conscia signa dolor tandem dedit. undique totus
Prorupit lacrimarum imber. Patremque secuta
Iam misero cum fratre soror, super ora parentis
Languidulae, luctum teneris ploratibus auxit.
Donec deficiens postremasque illa reliquit
Dilectis animis voces: Si nomina gentis
Inclita, si proavos didicissent fata vereri,
Debueram superesse diu. Non stirpis egemus,
Non animi. Torvae despectant stemmata Parcae.
Nobilitas sub morte iacet. Si respicis aevum;
Sum viridi propior rapimur melioribus annis.
Sed satis est, vixisse parum. Sine labe tenemus
Quicquid id est vitae. Non obstat fama pudori
Decolor. Innocuo candore extenditur aetas,
Quam spoliant annis superi. Nec Numina culpo.
Quicquid in hac pulchrum potuit contingere vita.
Contigit. Ingentes animi fratrisque, virique
Sufficiunt famae. Consuevit regibus ille,
Et quondam Arctoum decuit, dum vixit, Achillem
Ad Batavos hoc teste loqui. Successibus istis
Excusant superi funus crudele, necemque
Erepti iuvenis. Nunc latum calcat olympum
Sublimis, laudesque suas Rutgersius audit.
Cui comes insignis spoliis Gustavus opimis
Ingreditur, domitumque Albim, Rhenumque stupenti,
Hostilemque Istrum cladesque, et funera sceptri
Austriaci, raptasque aquilas ostentat, et urbes.
Sed plures titulos possum iactari mariti,
Si pateris. Tota tua sunt vestigia mundo.
Praetereo Venetos plausus, et praemia tanta
Adriacae gentis inculpatumque favorem
Principis Arctoi, nostraeque insignia terrae.
Plus est, quod tribuunt populi. Sic denique palmas
Decerpis, dum cuncta tenes, dum nomen ubique
Surgit et a toto laurus tibi plectitur orbe.
Hunc ego conscendi thalamum, dum fata sinebant.
Ut caream cunctis: hoc dicar coniuge felix.
Ah quoties lassos animos complexibus istis
Permulsi! quoties, post non mortalia magni
Ingenii monumenta, meis defessus in ulnis
Ardores posuisti illos, mentemque levasti!
Nunc aliud superi decernunt cedimus illis.
Cedimus, o coniux, et tristis vertitur ordo,
Crudelesque vices fatorum. Muneris unum
Hoc teneo, dilecte, tui CONTEMNERE MORTEM.
Dedidici trepidare et praeceptore marito
Profeci: Quantum restat, nunc denique fructus
Accipe caelestis doctrinae. Parce querelis
Meque, tuumque animum, teneramque accendere prolem.
Non opus est lacrimis Amissa coniuge grande
Posteritatis habes solamen bellice tanta
Offensam nemo, contestor Numina, vidit,
Dum vixi. licet ambires manifestus amator,
Notaque flamma foret. Nihil est cur cedere nolim,
Cedo bonis. haeres haec nostri nominis esto.
Quin superant geminae suavissima pignora prolis,
Haec requies maerentis erunt: haec saepe parenti
Effigiem matris referent. in utroque supersum.
Hinc gravidae demum lacrimas, et saepe repressas,
Non tenuere genae. Cum ducens pectore ab imo
Ingentem gemitum, natemque amplexa, severis
Invidiam fecit superis. Ah dividor, inquit,
Dividor, o miseranda, nec istam cernere lucem
Aspera fata sinent, qua formosissima taedas
Aspicies, thalamosque tuos, insuetaque disces
Gaudia. nec teneram velo praecingere frontem
Ipsa parens potero. nequiquam ornata requires
Maternas fortasse manus. oculique pudici
Laetitiae tantae praeclara teste carebunt.
Sed scelus est pugnare Deo. Tibi candida fata
Evolvat Lachesis. maternaque tempora vince,
Ut mores. lacrimasque patris solare verendas.
Tu quoque, nate, vale. Quas pressit avunculus olim,
Illustres insiste vias; ad maxima niti
Arduus, et famae non degenerare paternae.
Dicenti iniecit dextram, crinemque solutum
Immitis secuit Proserpina. Labitur illa.
Postremoque virum gemitus, lacrimasque cientem
Obruit amplexu. Discedens umbra piorum
Concilia ingreditur, camposque, nemusque patentis
Elysii. Occurrunt trepidanti, et cuncta stupenti
Penelope. fidamque trahens Alcestin in umbras
Laodamia locant omnes mediamque reponunt.
Exsultantem animam. Circum fecunda Favoni
Aura parit flores; dulcique adspirat odore
Narcissus, violaeque, et languentes hyacinthi:
Sacraque divisas formoso tegmine frondes
Explicat, et molli laurus complectitur umbra.
SI licet erectos animos virtute mereri
Indigena, et quondam generosa superbia laudi est;
Attollas Hamburga caput, dum Grotius illud
Eligit exilium: dum cunctas praeterit urbes,
Proscribitque orbem et contentus sedibus istis
Aeternos plausus populorum, ac praemia famae,
Virtutesque suas muris felicibus infert.
Stat Tarpeia domus, adsertoresque Camillos,
Intrepidos Paullos, bellorum fulmina iactat
Scipiadas, Fabiosque suos, et mille triumphos,
Et famulos reges, et adactum legibus orbem:
Quas quoque nunc solo sacrorum horrore tuetur.
Deditus immensae dominae: patrique Tonanti
Magnanimos proceres ista prosternit in arce.
Fluctibus iniectum marmor, Thetidisque superbum
Connubium ostendat, et classes Adria centum,
Saeculaque imperii, et privatis subdita sceptra.
Scilicet undantem spatiosa Lutetia turbam,
Confusos populos, totumque in moenibus orbem,
Ut titulos, laudesque refert. Quocumque merentur
Attonitis Urbes clarescere nomine terris;
Opponas hunc, diva, virum. Si cetera famam
Facta negant, toties iam cognita navibus Eos,
Arctoasque undae, nigrumque occasibus aequor:
Grotius in laudes satis est, clarissimus exul.
Hinc animos praesume tibi, testataque divos
Nil hoc nobilius cognosci nomine iura,
Et nusquam par stare caput. Non maenia tanti,
Alma parens, aequata polo, famosaque moles
Murorum, mundique stupor. Maiora parantur
Culmina, et aggeribus monumentum firmius istis.
Tutela aeterni decoris, quod tempore nullo
Vincendum adsurget post saecula, Grotius hospes.
Invidiae sed tanta pates. Quod quilibet optat,
Mundi vota tenes. Dumque omnes explicat undas
Flavus, et immenso Tethyn complectitur alveo,
Quod Rheno exprobret tumido, vitreoque Visurgi,
Albis habet; caelo ac superis gratissimus amnis.
Ipse licet septem solvatur in aequora portis,
Et pharias Nilus non exeat unus in undas?
Huic decori cedat tandem; fassusque minorem
Eridanus nostro vinci testetur ab Albi,
Nec Phaethonteas tanti pudet esse quadrigas.
Aonides Musae, si non sine numine vestro
Procedit carmen, heic totae adsistite Divae,
Et faciles donate undas dum laudibus istis,
Obruimur, tantisque animus non sufficit orsis.
Est aliquid tota Phoebum conquirere Cyrrha,
Cum recipit laudem virtus et carmine fas est
Complecti, quodcumque probas. cum plurima vates
Imputat, et magnis aliquid donare canendo
Persuadet titulis, nec solus inutilis adstat.
Grotius excessis famam. Non teste poeta
Tantus eget. Crescant plebeiae carmine laudes.
Quos sua defecit virtus, damnatque stipentis
Ingenii torpor, alieno vivere tentent.
Grotius ipse sui pretium est sibi. Mollibus annis
Gloria complexa est infantem, atque ambiit ultro.
Et prope nascenti dulci se foedere iunxit.
Praeripuit virtus annos, doctrina senectam,
Et genius pubem. Iam laudatissimus ardor
Iunxerat Aonides Themidi. pariterque stupebat
Mobilis Haga sonum citharae, responsa tribunal.
Mox animus laudisque capax, et pastus amore
Musarum, magnis ultra virtutibus actus,
Dedignatus humum, fretus felicibus ausis
Intulerat caelo curas. Iam brachia Cancri
Octipedis nitido discebat quaerere caelo.
Iam puer Idaeus obliquam flexus in urnam
Nectare permistas fundebat notior undas,
Quaque iacet verso languens temone Bootes,
Quaque comes Bacchi nitido consurgit Olympo
Ampelus, et fractae reparat discrimina vitis;
Omnia Grotiades lustrat terramque, polumque
Subicit ingenio. Dumque inconsulta iuventus
Eructare merum, lusu producere noctes,
Et Venerem properare, vagaeque libidinis aestum
Quaerere, et infando gaudet distinguere luxu;
Grotius evectus magna per sidera mente,
Ingreditur, cernitque Deum sub quolibet astro.
Haec sibi lassatus studiis maioribus olim
Laxamenta dabat, viridi maturior aevo.
Vix tria lustra puer, superis mirantibus ipsis;
Egerat, et totum discendi exhauserat orbem,
Terrueratque viros. Quicquid Romana vetustas
Tradidit, et numquam perituris Graecia chartis
(Credite, nam manifesta fides) se pectore totum
Condiderat nondum iuvenis. Complexa venustum
Ingenii florem formosa Lutetia magno
Exhibuit Regi nondum lanugine picta,
Nota tamen populo Musis felicibus ora.
Adstitit Henricus puero, blandeque rubentem
Regali tractare manu gavisus, honorum
Omina praemisit, iungensque ad munera laudes
Insigni pulchram cervicem torque revinxit,
Pieridum plaudente choro. Sed patria tantum
Poscebat civem. Plus scenae debuit isti,
Quam studiis, quam mille libris. Sit magna Platoni,
Maior Aristidae, vel saltem verior exstat
Gloria. Sed minus est illic. Complexus utrumque
Grotius, Auspiciis ad publica grandibus usus,
Profecit, quantum licuit civitate modesto,
Atque Senatori, dein libertatis amanti.
Haec laudis tunc summa fuit. Quod defuit unum,
Fortunam destruxit. Erat quod Gallia Belgis
Obiceret, Batavoque insultans Sequana Rheno.
Hunc quoque decurrit virtus pulcherrima Circum
Maior ab aerumna. Placidas inglorius undas
Navigat, imbellique iacentia caerula somno
Magnanimus Tiphys. Cum toto carcere laxat
Aeolus immites [(transcriber); sic: immitas] fratres; iamque omnia versant
Africus, et mersis infamis classibus Auster,
Et pelagum sibi quisque rapit: nunc emicat ille
Contemptor fortunae animus, clavumque reducit
Non rudis undarum, donec constantia ventos
Frangat, et invitis subducat carbasa nimbis.
DUm mea civiles exercet cominus iras,
Aeternis disiuncta odiis, teriturque, teritque,
Consumitque suas in se Germania vires:
Haec placeat, Cunaee, quies, quae candida vestris
Donatur populis, et blanda in pace Camenas
Laeta fovet, placidaeque lubentes imputat urbi.
Horribili procul a bello. Dum fortiter hostes
Auriaci virtus Batavis a finibus arcet,
Et late invisum secernit victor Iberum;
Heic liceat secura meis dare tempora Musis,
Innocuisque sacris: et quas ego semper amavi
Gambrivios procul, et nostrum semotus ad Albim,
Heinsiadaeque tuasque stupere, et cernere laudes.
Illustres animae, quas multum cognita virtus,
Famaque virtutis tantae pulcherrima merces
Iunxit, et ad summum provexit plurima culmen
Invidiam supra elatas, vestris ego, vestris
Laudibus excitus, et tantae numine famae,
Quam dudum immenso late increbrescere mundo
Attonitus specto, Belgarum in finibus adsum
Virtutum cultor tantarum. Heic terminus esto,
Et votis sua meta meis. Heic non ego sortem
Deposco mihi, Craese [(perhaps: Croese)] , tuam: non quicquid et Indus,
Et iactat deformis Arabs: quodque imputat aurum
Hermus avaritiae, vel Lydius egerit amnis;
Et quae praeterea populus miratur, et optat.
Hoc mihi sufficiat, quod vos ego nomina tanta,
Expositos, facilesque coli, non turpiter audax,
Et nec adulator foedus, sed castus amator
Musarum, Phoebique, et pulchri cultor honesti
Cominus admiror, meruique admissus amari.
SI vacat ad parvas animum submittere curas,
Magne pater patriae; si mens, mens aemula caeli,
Nata supra vulgum fastigia quaerere Divum
Tantum habet a studiis, patriaeque laboribus oti:
Huc vultus, oculosque illos, et tempora circum
Splendida formosis nivibus, si forte meretur,
Ad civem deflecte tuum: placidasque secures,
O nulli invisas, quas nemo protinus odit,
Et mea conspicuos dimitte ad carmina fasces.
Tandem etiam, lux Gambrivii, decus addite Divis,
Tandem etiam adplaudens, quantum mea carmina possunt,
In laudes adsurgo tuas; et fervidus inter
Erigor ardentes cives, non degener olim
Incola, nec patriae, (faveat fortuna) pigendus.
Erigor, et tantae virtutis nobile culmen,
Divinam mentem, quae nunc de sede curuli
Prospicit, et placido disponit singula nutu,
Admiror, tacitusque precor: in saecula vivas,
Magne senex, tardeque tuos pia numina canos
Invideant patriae: tum vox ea vivat in annos
Aemula Nestorii mellis, qua scilicet omnes
Affectus populi, possessaque pectora flectas,
Vel Laertiades, vel nostrae Tullius urbis.
Quam veneratur, amatque, et multa laude senatus
Excipit, egregias cui reddit Curia voces,
Praesidio generosa tuo, laudataque in omni,
Quantum fama potest laudare, et nobilis orbe.
Scilicet invicto quod surgit patria fastu
Hactenus, et tantas ostentat splendida moles,
Immensasque minas murorum, aequataque caelo
Quod sese excedit, spatiisque ingentibus ambit
Contractus quondam metas, quod fervida crescit,
Dimidia parte aucta sui, profertque subinde
Aggeribus fines, et moenia moenibus addit:
Id, pater, id debere tibi, et virtutibus istis,
Invictoque animo, qui cum feliciter urget
Ardua, ab egregiis emergit fortior ausis,
Una voce patres patriae, civesque fatentur.
Quos inter membrumque urbis, vel portio nostrae,
Et populi pars una tui, canos, pater, illos
Rite colens, reliquis multus plaudentibus adsto,
Et voces coniungo meas cum vocibus istis.
MAxime Salmasi, si te tua Gallia tandem
Restituit miti caelo, Batavaeque ruinae
Subduxit fortuna caput, dum Leida nefandis
Cladibus obruitur, vastamque vagata per urbem
Dira lues mortem divulgat mille figuris,
Et centum manes urna confundit in una
Ingenium crudele necis: si salvus oberras
Ante Ararim patrium, seu te laetissimus amnis
Sequana praereptum fato, ripaque salubri
Detinet, ut quondam, clamabo munere tanto
Compensare nefas superos, leviusque videri
Quod Batavos pressit dicam te sospite damnum.
Hei mihi, quam foede caeli inclementia pulchris
Moenibus incubuit! Hei quanto turbine fatum
Incidit in populos, raptamque a sedibus urbem
Eruit! Attonitae, grataque a sede revulsae
Excessere Deae. Passa est languescere Phoebi
Ira Deum lauros veteres, maestumque Lycei
Praetendi foribus taxum. Per funera Pallas
Ingreditur, speratque fugam. sed Palladis ales
Funestae bubo feralis praesidet arci,
Carmineque inviso miserum, post omnia genti
Dividit augurium. Nec iam Bacchatur in una
Urbe furor tabis plena diffunditur ira
Vis superum. Iam mille rogis Hollandia densat
Funera iam totis cumulata cadavera campis
Vix recipit tellus. succumbitur undique morti.
Nec tamen interea, dum formidanda reponit
Crudeles Libitina vices, scenamque tremendam
Instruit, et rabido praebet spectacula Diti,
Dedidicit praecox solitum fortuna iocari,
Insanosque rogis aufert Venus improba ludos,
Obluctata Diis, maestisque illudere fatis
Obvia, et immiti componere tristia risu.
Infelix Aegle, cum toto corpore pestem
Proderet, invenit qui vellet amare cadaver,
Blanditiasque suas, et persuadentia verba
Inter busta loqui. Ne tanti nescia fati.
Posteritas scelus esse putet tacuisse furorem
Eximii iuvenis, me tandem tradere famae
Insolitos ignes, sumptosque ex morte calores,
Et facinus, Cytheraea [Reg: Cytherea] , tuum, et ludibria gnati.
Impulit Aonius complecti versibus ardor.
Tu faveas perculso, et non audita canenti
Maxime Salmasi, si nondum desiit esse
Fabricius quocumque loco, tantique penates,
Ut quondam, grato venientem poste receptant.
Certabat Batavis Aegle formosa puellis
Moribus, et vultu. Sed vili in plebe relictam
Fortunae pressabat onus: nec honoribus ullis
Conspicuos referebat avos. sed paupere cultu
Excludebat [(transcriber); sic: Exclubebat] opes, centumque in corpore dotes
Servitio, et tristi famulandi sorte premebat.
Non oculos tamen effugit, laudemque iuventae
Ille decor formae. paupertatique pusillus
Intervenit Amor. Non ulla fidelius ardet
Feta opibus, fastuque suo, licet undique collo
Illudant gemmae, rutiletque in vestibus aurum,
Et moveat tenerum lasciva superbia corpus
Mille modis, fiatque gradu manifesta libido.
Egregius Coridon, et Thyrsis viderat Aeglen.
Thyrsidis ardori facilis concessarat Aegle,
Et votis. movet oris honos, et vividus aevi
Sanguis, et insigni volitans a fronte venusta
Caesaries, florensque nova lanugine mentum.
Ille quidem ambibat magnis ardoribus Aeglen
Fidus amans, totoque undabat pectora flamma.
Nec leviter redamat, rudibusve caloribus illa
Respondet iuveni. Sed quo conspectius ambos
Ureret, immani documento explorat utrumque,
Coniungitque illum feralibus ignibus ignem
Immitis Lachesis. Teneris contagia membris
Dividit, et toto extendit se corpore pestis,
Affligitque Aeglen. arent fervoribus ora,
Quique rubor teneras formosa flore puellae
Tinxerat ante genas, atroces ducere flammas
Incipit. acceptum venae sensere venenum,
Irrequieta tenent letales corda calores,
Pertentantque caput Totam iuraveris Aetnam
Invasisse artus. Steropen tractare cerebrum,
Forcipeque immani praecordia vertere Bronten.
Iamque eiecta domo secreto secubat horto
Non semel infelix. et morbo tristior omni
Illa fuga est, cingit miseram maestissimus horror
Vastitiesque loci. tabi, fatisque relicta
Nequiquam comites, dominamque inclamat, et alta
Poscens voce Deos, aversos sensit utrosque,
Et precibus surdos. Pavitant ad iussa ministrae,
Languentemque procul spectant. Sic forte viator
Funestum Triviae sacrum cum conspicit, horret,
Divertitque viam. rapido sic fulmine laesum
Horrificat mentes, devitaturque bidental.
Thyrsis adest, animumque in mille pericula durat,
Fortis, et infestis queritur convitia Parcis,
Testaturque Deos: si poenas sumere certum est,
Sufficio in poenas dilectis parcite membris,
Inque virum transferre iras, fatisque malignis
Hoc mactare caput. Summa mercede puellam
Compensare iuvat, et vitam morte pacisci.
Talia iactantem quantumvis languida virgo
Increpat, et damnat votum iuvenile, precesque
Opponit precibus. Pallenti brachia collo
Induit, attrectatque lubens morientia membra
Thyrsis, et avelli negat imperterritus illis.
Nec timet ille luem: sed basia mixta veneno
Sumit, letalemque animam trahit oscula libans,
Confunditque sua. Tangit pia dextera virus,
Et meditatur opem, flagrantiaque ulcera mollit,
Effingitque manu Venus ipsa iacente puella
Suscitat ardorem, mediisque ex ignibus ignes:
Praecipitat, morbique incendia miscet amori.
Sentit amans iuvenis gliscentem pectora flammam,
Permittitque sibi postrema auferre puellae
Gaudia, praesentisque ardens discrimina leti
Amplexu bene credit emi. moderatius Hero:
Iactet amatorem. quantumvis aequore vasto
Sustinuit tentare viam, iactansque profundis
Fluctibus, et trepidae portendens brachia amicae
Oscula Leander tanta mercede redemit.
Thyrsis amans famam coepit maioris habebit.
Donec erit teneris petulantia grata puellis,
Et sine fronte Venus, iuvenesque audere parati
Vim placidam, et lecto confundere vota calenti
Aegle passa virum, tepidis amplexibus aestum
Digerit, et morbo nondum defuncta venustum
Discit opus. facilis Clotho miserata puellam
Sustinuit fusum. tristes Venus ipsa sorores
Exorat complere colos, repetitaque pensis
Nectere pensa novis. Vidit ridere coactam
Thyrsis, et invisas lusu transmittere febres.
Ipsa favet morbo, et mavult aegrota videri
Parcarum secura, necemque [(transcriber); sic: necemqne] evincit amando,
Grataturque sibi, cupidisque [(transcriber); sic: cupisdisque] incincta lacertis
Thyrsidis, infandos sentit cessare calores,
Et sic sanari iactat debere puellas:
Feralemque luem, quam non lenire Machaon
Ipse, nec innumeras miscens Epidaurius herbas
Possit, in amplexu iuvenis mitescere iurat.
Sic nos Euridicen vitam sumpsisse priorem
Credimus, et blanda victam dulcedine tabem
Complexu cessisse viri: quem pectine sacro
Instructum, facilique lyra penetralibus orci
Fama est, Elysioque ausum succedere luco.
Nec satis est Aeglen maesto consurgere lecto.
Munere festivi iuvenis, lepidoque refectam
Officio veneris, geminant miracula Parcae:
Thyrsin Di tutantur. Habet quod Belgica mundo
Ostentet, seros iubeatque stupere nepotes.
Et nunc ille suam tutis amplexibus Aeglen
Detinet. ipsa faces praefert, optataque fronti
Flammea praetendi patitur, Geniumque calentem
Provocat, et sublimi Hymenaeum voce lacessit.
Alma Venus, comitesque Deae, formosaque proles,
Exiguo cum fratre iocus nubentibus adstant
Spectatumque Deos caelo descendere cogunt,
Attonitos monstris audacibus. Emicat inter
Plaudentes iuvenes generoso vertice Thyrsis.
Conscius ingentis coepti dextraque rubentem
Pulchrius, oblitamque mali deducit amicam.
Tisiphone procul infaustis evincta colubris,
Invidiae manifesta sedet, pectusque dolore
Rumpit, et insana vellens a fronte Cerastas
Inquinat horrendo feralia pectora tabo,
Sanguineamque vomit saniem. Sed pronuba Cypris.
Indomitam, et frustra iactantem a vertice virus
Corripit, et rabidam caeco demittit averno.
Ferte rosas iuvenes, et spargite floribus Aeglen;
Thyrsin formosae myrto decorare puellae,
Innexique manus festae sollemnia lucis
Instaurare choris, et blando ducite cantu,
Me si fata volent melioribus ire per altam
Auspiciis Cyrrham, Musisque faventibus uti,
Et Genio, forsan famam sperare iubebo
Thyrsin, et aeternis dicetur versibus Aegle.
Interea quanto disponant ordine fata,
Salmasi, superos mecum mirare potentes,
Sic laetas tibi fata vices, immotaque donent
Gaudia, et aeternis aequent cum laudibus annos.
SI placet audendi, Vir maxime nobilis ardor,
Cum sese excedit, fastiditque ignea vulgum
Vis animi, stimulosque sibi ferventior addit,
Pulchrae laudis amore calens, imitataque caelum
Inclita, conari quiddam excellentius audet:
Sis facilis, mitisque mihi. Sublimior ibo.
Si laudis mihi pandis iter, tacitoque favore
Erigis, et capiti, quae nunc est, detrahis umbram.
Scilicet, est aliquid stolidum contemnere vulgus,
Et multum placuisse tibi, te iudice, tanto
Privatam sperare olim decerpere laurum.
Est aliquid ducibus vobis, o lumina mundi,
Vulgari non ire via, secernere plebem,
Non mendicatas iactare, aut vendere nugas
Doctrinae stolidae, linguaeque volubilis artes.
Te duce, Lindebrogi, quem virtus, famaque tanta
Immunem invidiae, felicibus inserit astris,
Te duce fucatus discam contemnere laudes,
Et sensim maiora sequi: quo me impetus acer,
Impulerit, tangensque animum generosus Apollo
Seductum a vulgo. Seu me Romana vetustas
Abripiet, sacrisque suis immittere mentem
Attonitam, veteresque Urbis recludere ritus
O multum veneranda volet: Seu Graecia campos
Ostendet spatiosa suos, capietque volentem
Porticus, et magnae quicquid tenuistis Athenae.
Seu divina Themis centum me involvere chartis,
Et sua iura docere volet. Tu maxime tantum
Lindbrogi faveas, tacitoque lacessere plausu
Ingenium, quodcumque mihi est, calidamque iuventam
Digneris, praecasque tuis ad maxima votis.
Magdeburga loquitur.
HOstis habet muros, cives: fortuna recessit.
Quo ruitis miseri? Nihil est. via nulla saluti est.
Frangimur, et totos ostendunt proelia Divos
Hostiles agitare manus. Cedamus amici.
Cedamus superis. et, dum non arma potestis,
Exitio nostro lacrimas date. Scilicet omnem
Eruere hanc gentem, et suprema absumere clade
Caelicolis placuit. Non defensoribus armis
Tempus eget. media dominatur Caesar in urbe.
Iratasque aquilas, et victis triste minantes
Circumagit, totasque incensis moenibus infert.
Quin miseri cives, quin tantae ceditis irae;
Sat fidei, nobisque datum. quin ponitis arma
Victori submissa, et vel nunc denique mentes
Tentatis mollire feras. quid ad arma reditis
Nequiquam, et tantum morituri invaditis hostem?
Hei mihi quantus adest infestis ignibus hostis!
Hei mihi, quam subitas volvunt incendia flammas!
Ut furit immissis, ut spargitur aestus habentis,
Iamque domos, iam templa haurit! si cetera abibunt,
Quid superi meruere? sacris absistite tectis.
Sufficiat, si cuncta ardent. defendite ab aris
Sacrilegos nunc demum ignes. Proh quanta per urbem
Exoritur caedes! Coniurant flammaque, et hostis,
Ut non simpliciter peream. Proh quantus inundat
Hinc atque inde cruor! Video puerosque, puellasque
Alterum in alterius lapsantes sanguine. Sed pars
Maxima in igne perit. O plus quam fortia corda,
Egregii cives, quando ultima cernitis, ite:
Ite, explete animos, mediamque irrumpite turbam:
Atque aliqua infandae solatia quaerite cladi,
Et cineri vestrorum. Hei quo proceditis hostes?
Quo tandem vacat esse feris? An parvula turba,
Insontes pueri, caedis, tantique furoris
Materies feralis erum? an denique perget
Ad cunas rabies? nulla est cui parcitur aetas?
Usserunt Graiae Neptunia Pergama flammae,
Et meritas sceleris poenas, turpisque rapinae
Supplicium Troia expendit, ceciditque superba
Ultori spolium Atridae. Sed parcere tandem,
Irarumque modum potuit decernere victor,
Contentus periisse viros: nec visus in urbe
Femineus cruor, aut pueri de vulnere sanguis.
Una ego quid merui? quod nostrum est denique crimen?
Cuius convincor sceleris saevissime? Sed fac,
Fac recte periisse, et iustas pendere poenas:
Quid timidae matres tandem, pavidaeque puellae,
Quid pueri potuere et plus quam innoxia turba
Infantes. Pereunt alternis mortibus omnes:
Albi pater, pater Albi, haec qui nunc rudera lambis,
Et cineres, ubi tanta fui. tu iam excipe cives,
Queisque hostis terram negat, in mare corpora volve.
Proh quam te nostras ignorans caerula clades
Horrebit tanto venientem Tethys acervo;
Nec solitas rapientem undas; nec vertice flavo
Insignem, ut semper: sed tristi a caede meorum
Deformem, et multo foedatum flumina tabo.
At tu, qui nostris insultas saeve ruinis
Victor, et ex tanta nihil urbe relinquere tentas,
Subsiste, et sumptos placide depone tumores.
Libertas mihi tota mea est. Quid, vane, superbis.
Rudera sola tenes, disiectaque saxa domorum
Quae superant, tua sunt. Nec longum, fi licet unquam
Ultores sperare Deos. Haec diruta tecta.
Et lapides servire doce. Dum Cetera desunt,
Huic aulae dominare ingens: hucusque furori
Audaci licet esse tuo. Concedimus ultro,
Quas perquiris opes. Facilis iactura bonorum est:
Ipsa ego non capior. Est quae sibi libertatem
Exitio bene credat emi; vitamque suorum
Inclita non dubitet tanta pro laude patisci.
PHoebe pater, Musaeque, et quicquid magna Deorum
Lugdunum veneratur, habetque in sedibus illis,
O multum salvere mihi, si numina fas est
Mortali salvere, et si salvere Deorum est.
Quaerimus hospitium. date in ista sede morari
Di Batavi, et vestris merear succedere tectis
Advena, propitiasque mihi, multumque faventes
Experiar castas, tua numina, Leida, Camenas.
Scilicet est tanti patriamque, meosque penates
Deserere, Arctoumque Albim, qui mille per urbes,
Et populos, nostra deductus origine, voluit
Vim flavam undarum: sceptrique superbior haeres
Famosis pariter Rheno succedit, et Istro.
Est tanti turresque tuas, aequataque caelo
Maenia, surgentesque minas, et ad aethera ductas,
Inclita Gambrivium, tantasque relinquere moles,
Mutatas meliore loco; dum vestra stupere
Lumina, facundique licet sacra ora tueri
Heinsiadae, o Batavi, et voces haurire disertas.
Heinsius est tanti, propter quem saxa Cyclopum,
Et Scyllae rabiem, formidatamque Charybdim,
Et caecas ausim Sirenum accedere rupes [(transcriber); sic: rapes]
Impavidus, peragremque tuo, miserande Prometheu,
Supplicio infames scopulos, vel quae loca Tigris
Impiger, et plus quam famosus carmine Hydaspes
Immensis lambit inculta, et dividit undis.
O quis erit, qui me centum felicibus alis
Subvectum, plebemque istam post terga videntem
Aonio sistat monti, castisque fluentis
Immergat cupidum, et sublimi carmine donet
Heinsiaden [(transcriber); sic: Heinsiadem] cantare mihi, tot dotibus auctum
Undique in exemplum pulchris. seu laetus amator
Formosae infusus Rossae, florentibus annis,
Phoebo non indigna canit, saeclisque futuris
Ipse suos lepidis transcribit versibus ignes.
Seu cum facundo stupefactas fulmine mentes
Attonat, evectusque tibi concurrere, Tulli,
Audet, et ambiguam palmam facit, aut facit aequam.
Sive tot egregiis sordes, maculasque poetis
Abstergit, primusque docet, quid carmine in isto,
Quod lepidus patria vates cantabat in Ascra,
Arcanae lateat Sophiae, quantum Venusinis
Abstrusum salibus; quaeque hactenus omnibus una,
Nec de plebe viris, obsedit opinio mentem,
Tollit, et inflatum iugulat post omnia Nonnum.
Seu cum Cecropii irrumpit secreta Lycei,
Socraticumque larem, et quodcumque a plebe remotum
Porticus edocuit rigidos antiqua magistros:
Virtutisque praeit cunctis iter, invisamque
Praecipit (o divinum animum!) contemnere mortem.
Sive viros, et signa refert, Martemque Batavum,
Et debellatas Belgarum viribus urbes,
Eiectumque hostem, et victricia Principis arma
Auriaci, clarosque Duces dextraque, fideque.
Victura aeternis commendat nomina chartis.
Eximium ardorem! Nec enim certamine ab uno
Sat laudis retulisse putat: verum undique palmas,
Et quod sufficiant multis, feliciter unus
Colligit, et toto iactat sua robora Circo
Inclitus, haud una praecinctus tempora lauru.
Hunc mihi nunc Batavi, priscae gens aemula Romae.
Germanis vicina meis, sed nec minor illis,
Exhibet, et nostro facilis permittit amori.
Et mihi nunc (illuc vadunt mea vota, nec ultra)
A vultu pendere viri licet, atque fruisci
O dudum dilecta anima. Nihil additur illis.
Sufficiat. Dimitto Deos, lassataque votis
Numina saepe meis. Teneo, quam quaerimus, urbem,
Seque lubens nostro totam Batavia mater
Imputat ardori: et, qui multo est amplior illa,
Heinsius ignoscit, cupidumque admittit amantem.
INclita Lugdunum, cuius devinctus amore
Cunctatur, revocatque pedem, sensimque propinqua
Dedidicit blandus misceri Doride Rhenus:
O Dea, quam virtus, et tantarum aerumnarum
Gloria non simplex, totiesque repulsus Iberus
Diis miscet superis, et dat considere caelo:
O salve formosa mihi, non victa tot armis,
Ut semel intumuit virtus, et prodiga lucis
Frangere fortunam, tantisque laboribus arsit
Spes Batavas audax, libertatemque tueri,
Et satis aperire vias. O terror Iberi,
Hesperiae scopulus! quam plenis viribus acer
Hostis et indocilis vinci, madidusque cruore
Belgarum, totisque exspirans vultibus iras,
Diruere aggressus infesta sub arma coactam,
Vimque, animosque tuos didicit. ceu turbine rupto,
Cum Notus Aeolio dimitti carcere sperat,
Iamque hiemes, nimbosque, et nubila protenus armat
Indomitus, raptatque suis iam caerula votis;
Si forte opposuit postes, et saxa furenti
Rex tempestatum, fractus languescere sensim,
Compressusque mori paullatim cogitur ardor.
Hinc libertatis nomen, pulcherque revixit
Impetus; hinc cunctis eiectus finibus hostis.
Iamque magis gladio Batavus descendere toto
In iugulum Hesperiae coepit; avertere gazas
Immensas, dominasque Orienti immittere classes;
Et qua sudantes Sol abluit amne caballos,
Virtutem proferre suam. Tot fortibus ausis,
O nullis evicta malis, tot fortibus ausis,
Principium tu sola, atque omen, Diva, dedisti.
Sed quantae fuerint vires; quod strinxerit enses
Dirus Iber: turpesque metus: ut cesserit omnis
Obsequiis natura tuis: ut cuspide mota
Neptunus pelagique fidem, solitosque meatus
Reperit, iratas immittens hostibus undas:
Omnia deinde canam, cum me crescentibus annis
Provehet, atque animum maior diffundet Apollo.
Adiungam illustres mentes, tot nomina nota;
Heinsidae ardorem, vectamque ad sidera famam:
Cunaeumque meum, quem summis dotibus auctum
Nunc fovet alma themis: tum, qui nunc tertius illis
Accessit, toto clarus Scriverius orbe:
Et quos praeterea donasti, o inclita, mundo,
Iunxistique mihi. Nunc tantis laudibus impar,
Incipio sensim magnis praeludere coeptis.
Tu faveas, o Diva, et, queis nunc leniter undis
Spargeris hinc toto perfundi flumine spera.
EMensus fulvi flagrantia terga Leonis
Aestivam rabiem mansueto virginis astro
Temperat aetherius Titan. Doctissime Zveri,
(Si tamen absentis cura est meminisse sodalis,
Nec toti excidimus) fundamus mollia vina
Natali Genio, qui nos coniunxit eodem
Sidere nascentes. Quantumvis largius illud,
Marce, tuo capiti superastitit, indulsitque
Uberius lumen; Dum me declivior afflet,
Et leviter radius vix summo fulgere stringat.
Sic nos, cum vernus quondam descenderet imber,
Vidimus immaduisse agros, gaudente colono,
Felici pluvia: pariter vicina malignis
Adspergi pluviis, parcisque novalia guttis.
Fundamus Genio: Fundamus et altera Parcis.
Hae mea fatali cum nectere stamina fuso
Ingressae, rudibus torquerent licia telis;
Et tibi, materia sed de candente, cucurrit
Nobilius, Zveri, pensum. Sic tempore iunctos,
Atque annis, pretio placuit discernere fili.
Hinc est, quod primo fortunam ordiris ab aevo,
Et vix dum tenera malas lanugine pingens
Auspicium sequeris famae; traherisque, rapisque,
Ingentemque animum magnis successibus aequas,
Interdum superas Dum nos post terga relicti
Fatorum invidiam querimur. tardeque movetur
Impetus, et timidis languens conatibus ardor
Deficit in cursu. Ceu littore saepius uno
Descendunt geminae puppes, pariterque rudentes
Excutiunt, pariter remis propiora lacessunt
Aequora; dissimuli fato. Dum fortiter illa,
Fluctibus indomitis nequiquam aversa, ferentes
Explorat Zephyros velis, portuque potitur
Iam pelagi secura prior. lentatur in undis
Altera, degeremque trahit gravis unda carinam;
Saepe etiam mergit. Vel eodem pulvere Circi,
Carceribus currus cum praecipitantur ab iisdem,
Admissique ruunt pariter. volat alter et addit,
Diffunditque feris, spargitque undantia lora,
Ferventique rota metam transitque, cavetque.
Alter destituens frenum, temone revulso,
Haeret, et in media excussus spem fallit arena.
Hanc mihi nascendi sortem cum fata dedissent,
Non spes ingenii puerum, non indolis ardor
Eripuit plebi. Non pondera divitis auri,
Non celebres utroque atavi de sanguine ducti
Addiderant fastum. Sed opum, sed stirpis egenti,
Quod potuit, solos animos fortuna reliquit,
Indomitos, laudique pares nisi fata negassent
Liberius caelum, et pubente aetate magistros
Ut decuit, similesque tuis; quos mollibus annis
Indulsit fortuna loci, superique faventes,
Et magnae virtutis avus. Qui vix pede primo
Conantem gressus, et adhuc materna petentem
Ubera, sollicitans felicia semina mentis
Virtuti adseruit primae, famaeque capacem
Fecit, et ingenio teneras circumdedit alas.
Tale rudimentum, Zveri, crescentibus annis
Leida auxit, facilesque Deae, quas lenibus umbris
Iucundae tiliae, formosaque detinet unda
Pegaseis potior; postquam Parnassia rupes
Viluit Aoniusque latex, et Castalis aret.
Heic te materiem laudis, virtutis amorem,
Sacraque Musarum, nulli tangenda profano,
Intonsus docuit-sub qualibet arbore Phoebus.
Iamque puer famae manceps, adsuescere magis,
Quos Batavi mundo iactant, Heroibus ausus,
Seu generosa ingens obverteret Heinsius ora,
Mansuetusque senex platano Scriverius ampla
Suppositus, lepido deduceret ordine Musas;
Quolibet occursu studio incrementa dedisti,
Ingenio stimulos. Sic praeceptore parente
Magnanimus tiro Pyrrhus, nutritus in armis,
Ardorem adsumpsit, quoties occurreret Aiax,
Aut aliquis Sthenelus, quasque olim effudit in hostes,
Hauserat ex ipsis Tydidae vultibus iras.
Auspiciis tantis ingressus candida famae
Omina, quod superest vitae sperabis, amice,
Fortuna transire pari. Quod Apollo Batavus
Et Lugdunensis Pallas tutela Lycei
Annuat. Ipsa tibi trabeam, plausumque iuventae
Ambiit, ipsa suas vestigia fecit ad arces.
At mihi florentes inscitia distulit annos,
Abiectusque labor, praeceptorumque meorum
Fatalis stupor, et vesana libido docendi
Quisquilias. Iacuit, quantum fuit indolis altae,
Oppressum tenebris, immortalique veterno
Deficit. cecidere animi, languorque malignus
Forsitan ausurae pressit primordia mentis.
Sic ego ludibrium fati, ter quinque per annos
In poenam vixi. Donec mea vincula rupi;
Evicitque dolor tandem secernere vulgum:
Meque mihi adserui: devitatoque viarum
Limite plebeio, Cyrrham tentare patentem
Praesumpsi, et doctas clam sollicitare Camenas,
Sepositus fidis laribus, tenerisque libellis
Elicere, et tacito Phoebum concludere tecto.
At veluti, qui se praedoni forte viator
Eripuit, celerique fuga vicina petivit
Camporum secreta, metuque paventia membra
Abdidit in silvas, animo redeunte, salutem
Molitur quacumque via. sed devius error
Suspendit trepidum; tenebrisque exterritus ipse,
Et triviis centum, quo pergat tramite nescit,
Consumique metus primos maiora timendo.
Sic iuveni, studiisque vago, dumque omnia tento,
Incubuit gravior ferme fortuna, ratemque
Imbellem, pelagique rudem, sine remigis usu,
Et viduam clavo, nec sidera certa notantem
Exposuit ventis, et vastis intulit undis,
Exiguum est, Zveri, quod viximus, undique saevis
Raptati fatis. Unum est, quod numina magna
Excusare queat, Batavos vidisse, tuique
In partem venisse boni. Nec distulit ingens
Heinsius amplexum. subitoque adsuescere famae
Iussit et audaci Musa tentare Merillam,
Ardoremque animi, si quis superesset, amando
Exserere, innocuoque lacessere carmina Cyprin,
Nec tuus ingresso primos Scriverius ignes
Defuit. ille manu placida, mitique loquela
Sustinuit timidum, nec adhuc bene nota tenentem
Sacra manu. Non Cunaei notissima virtus,
Non tuba Barlaei, Non blandi Vossius oris
Abnuerant iunxisse manus, geniumque calentem,
Audentemque aliquid magnus Salmasius auxit
Aeternis monitis. Produxit denique totum,
Exhibuitque suae prudens Hugenius Hagae.
Iamque aliquo poteram famam sperare videri
Carmine. Praevertit sidus, quod presserat ante
Nascentem, fatumque annos extendit in omnes:
Et me praeripuit Musis, mentemque molestae
Implicuit curae; fruticesque, herbasque legentem
Compulit immanem morborum ediscere censum.
Haec tamen abieci tandem pertaesus, et almam
Complexus Themidem, trepidantia nota novavi
Serus, et instabilem defixi hoc limite sortem.
Nec satis hac fortuna fuit de parte severa:
Exilium accessit. Postremam eiectus ad Arcton
Igniculos caeli vestratis frigore tanto
Consumpsi, totoque excussi pectore Phoebum.
Nunc demum patrium sedeo illaudatus ad Albim,
Immersus titulis legum; sterilique papyro
Immoriens, praesumo fori convitia mente,
Et miseras meditor lites, queis deinde tribunal
Personet, atque invisa reis subsellia plaudant.
Haec inter Genio diffundo debita vina
Luce mea, pariterque tua. Speroque secundos
Postmodo successus fatorum, et mitius astrum.