PARLAMENTO PARISIENSI.
IN Parlamento octo sunt Praesides, 200 circiter Senatores seu consiliarii. A la grande chambre quatuor sunt Praesides, et 30 Consiliarii. Numquam tamen plures, quam viginti opinantur, nam per vices decem ex iis amandantur in alias Cameras, videlicet 8 a la Tournelle, 2 a la chambre de l' Edict. Il y dans le Parlament dix chambres. La grande, quae habet quatuor Praesides. 2 La Tournelle, quae Praesides habet tres. 3 De L' Edict, quae Praesidem habet unum. Deinde cinque chambres des Enquestes, quae Praesides suos singulae habent, sed quorum dignitas extra suas Cameras nullius valoris est, nec tunc Praesides vocantur, sed consiliarii. Hoc tamen habent, quod praecedunt. in ordine Consiliarios magnae Camerae. Au surplus ily a deux chambres des Maistres des Requestes du Palais. Les Maistres des Requestes de l' hostel du Roy constituunt quidem membrum, et sunt portio Parlamenti, sed confessus eorum Camera non vocatur, sed le petit Seau, quod ipsi habent, cum Cancellarius sigillum maius habeat.
In Parlamento in prima instantia iudicantur Pares ac Principes Regni si laesae Maiestatis Rei sint. Item aliae causae Parium, Principum, Ducum etc. quatenus tales. idque in magna camera, les chambres
assemblées. Quod quoties dicitur, non intelligendum, quasi omnes omnium camerarum Consilii congregentur, sed quando omnes Praesides, nempe octo supradicti cum Consiliariis illis qui ad Tournellam, et Cameram Edicti ablegati erant, pro vicibus suis conveniunt.
In secunda, aut etiam quandoque tertia instantia, iudicantur in Parlamento Causae per Appellationem eo devolutae. Et ut sciatur ubi et qua in Camera iudicentur, videndum primo, quid in prima instantia actum sit. Omnes in Gallia causae (apres avoir insinué par un sergent a sa partie le procez verbal, qu' on appelle) viva voce orantur et disceptantur. Iudices autem Advocatus plerumque (nisi causa fit Summaria, et facilis expeditu) mandant, ut scribant in causa, ita enim loquantur. Hoc quidem interdum fit, ut ipsis magis de re controversa liquere possit, saepius tamen ut sportulas les espices lucrentur. Nam si causa sine scripto decidatur, les espices non competunt.
His praemissis, sciendum, omnes causas, in quibus scriptum non fuit, et de quibus appellatum est, in magna Camera viva voce pro ultima instantia disceptari. Ceteras, in quibus scriptum fuit, ad Tournellam et les cinq chambres des Enquestes ablegari, ad eam nempe, quae videbitur minus habere litium diiudicandarum. Si tamen alterutra pars Reformatae Religionis fuerit, eius causa disceptabitur dans la chambre de L' Edict, sive viva voce, sive scripto agendum sit. Non quod totidem in illo Collegio sint Reformati, quod Catholici, ut quondam: sed quod nulli ibi sint Clerici, cum ceterae Camerae ex Clericis et Laicis sint compositae.
Contingit tamen saepius, ut et in magna Camera scriptis agatur, sed hoc per accidens. Tribunalia omnia subalterna, quae sunt du Ressort du Parlament de Paris, sortiuntur sua tempora, quibus causae inde ad Curiam Parlamenti devolutae iudicentur. Exempli causa. Causae du Chastelet iudicabuntur tempore quadragesimae. Causae de Berry, illo et illo tempore. Causae de Auvergne, de Poicton, illo et illo, et ita consequenter. Proponitur autem in Albo omnium illarum causarum Catalogus, quot sunt Tribunalia. Si autem constitutum illud et definitum tempus omnibus causis viva voce disceptandis non sufficiat, in ceteris, quae supersunt, eadem in Camera scriptis agitur.
Modus autem agendi viva voce, talis in usu est. Appellatione facta, et causa Curiae insinuata, Advocati utriusque causae omnia momenta causae, instrumenta, chirographos etc. inter se communicant, et ita instructi ad orandum accedunt. Si quaestio sit, ubi interesse Regis versetur, vel mulcta, vel auctoritas Curiae, vel utilitas Regni, Advocati Regii interveniunt, et productis iis, quae muneris ipsorum sunt, sententiam iudicibus praeeunt, quam et illi plerumque sequuntur. Sin nullae Advocati generalis illic partes sunt, tum si quaestio iuris est, primus Praeses collectis suffragiis rem decidit sur le champ. Si vero est facti, ut opus sit testes audire etc. Praeses itidem collectis suffragiis pronuntiat, se Commissarios qui rem discutiant ordinaturum, quorum postea sententia statur, ita tamen, si antiquam pronuntient, rem cum Collegio communicaverint [(transcriber); sic: communiacaverint] .
Itaque hoc verissimum, unam causam in Parlamento non nisi semel orari, excepto casu cuius postea fiet mentio.
Sin in scriptis agendum est, vel quod in priori instantia ita factum (quo casu, ut dictum ad Ceteras Cameras hoc pertinet) vel quod catalogus Actionum non exhaustus fuit (et tunc in Camera magna, causa manet) utraque pars accedit ad primum Praesidem (ad eum enim eundem in quacumque etiam Camera lis iudicetur) ut det Referendarium, rapporteur. Praeses partibus quem velint eligendum relinquit. Quamquam multum habeat auctoritatis Praeses in obtrudendo Referendario si velit, et si Consiliario cuiquam faveat. Et audivi esse Consiliarios in Curia aetate provectos, et bien entendus a la chicanerie, quique eam ob causam saepe fiunt Referendarii, qui lucrantur singulis annis des espices plus cinq mille escus.
Postquam ergo inter Partes de Referendario convenit, Praeses nomen eius, et suum pariter in Catalogo Actionum ad marginem nominum partium adscribit. Partes Referendarum electum domi suae adeunt, et quid in posterum muneris eius futurum sit indicant, qui tenetur statim ad Curiam pergere, et inspecto catalogo (la roolle) recipere se relationem adscribere. Quo facto, cum Partibus quasi contraxisse videtur. Postea Advocati, communicatis invicem momentis causae, scribunt, Recessus suos cum documentis omnibus tradunt au rapporteur (les saes) qui ea cum recessibus confert, ex prolixa farragine scriptorum extrahit epitomen, postea ad
Consilium refert, quandoque, si res difficilis, et magni momenti sit, extractum, quod vocant saepius descriptum Collegis communicat, ut domi ohose meditentur, postea iuxta pluralitatem votorum sententia pronuntiatur. Rapporteur ipse operam suam aestimat, les espices dantur. Huc quaestio pertinet, an les sacs possint retineri donec les espices sint datae?
Res ita iudicata ordinarie ampliorem cognitionem non recipit. Si quis tamen gravatum se sententia credat, ipsi remedium in promptu est, impetrandi nempe decretum, quo mandatur Parlamento, ut denuo de causa cognoscatur. Appellant Requeste civile contre les arrests du Parlament. Id insinuatur au petit seau, i. e. Magistris libellorum supplicum de l' hostel du Roy, et in eo petitur, ut liceat denuo causam revidere. Ita autem libellus supplex conformatur, ut ne imputetur aliquid Iudicibus, sed praetenditur tantum nullitas, et praecipitatio sententiae. Id quod tamen lepide obducitur, et velatur praetextu fraudis adversarii qui obrepuerit, et imposuerit Iudicibus aut aliis modis similibus. Impetrato autem, decreto revisionis, munus est Consiliorum magnae Camerae, iudicare an praecipitario, abreptio, et fraus partium recte arguatur. Quod si sic, si causa in eadem magna Camera ante iudicata est, ibidem recognoscitur: sin in aliis Cameris, re ita, uti dictum, explorata, res revidenda ad Cameram, ubi iudicata fuerat, remittitur.
Et ita quidem Processus formetur, et absolvitur in Cameris octo. Sequuntur duae Camerae des
Maistres de Requestes du Palais, de quorum iurisdictione nondum omnia mihi liquent. Id saltem mihi constat, iudicare eos de causis des officiers domestiques du Roy, quod olim quidem concurrenter habuerunt cum maistres de Requestes de l' hostel. Sed hodie ipsi soli, ut et le Prevost d l' hostel hoc ad se traxerant. Iudicant praeterea hi omnes causas Privilegiatorum des privilegier in prima instantia, ita ut in iis ab illis ad Parlamentum appellatur. Quod notandum. Quod eorum sententiae possint infirmari a Parlamento [(transcriber); sic: Parlemento] , quamvis sint membra Curiae, et eiusdem in omnibus qualitatis.
Quant aux maistres de Requestes d l' hostel du Roy, eorum primum munus est, ut ante dictum, quod concedunt Revisiones, apres Requeste civile: deinde iudicant omnes controversias quae oriuntur pour, raison du titre et droit pretendu, et tous offices Roy, aux. Idem tamen observandum, quod in Magistris libellorum supplicum Palatii, ab ipsis appellari ad Parlamentum, sed tamen ad solum Parlamentum Parisiense. Committit quoque ipsis interdum quaedam iudicanda le conseil, sed hoc habent iure delegato, non ordinario.
Quantum attinet ad Collegium quod dicitur, le grand Conseil, hoc ad Parlamentum non pertinet. Fuit institutum ut iudicaret in secunda instantia in, civilibus dans la maison du Roy, in prima instantia, autem iudicabat le grand maistre d' hostel. Hodie in criminalibus iudicat le Prevost de l' hostel sans appel. Sed cum le grand Conseil parum lucraretur ex
illis controversiis, Reges ipsi paulatim alia attribuerunt. Iudicant itaque de beneficiis omnibus au dernier ressort. Praeterea avocant Processus ex Parlamentis, si partes supplicent, et praetendant, vel ibi se inimicos habere, vel adversarium amicos. processus ita avocatos Curiae Parisiensi iudicandos tradunt, sed conniventia saepe ipsi retinent. Deinde, si appellatum sit, et disputatur an causa sit appellabilis, grande consilium id cognoscit. Et ibi quoque saepe usurpant postremam cognitionem, quando iudicant esse appellabilem, maxime si partes id postulent, ut ab ipsis iudicentur.