VINCENTII FABRICII Dissertatio DE DIVITIIS. Utrum eas vir Sapiens possidere, et quomodo tuto, sine molestia cum aliquo emolumento honeste habere possit.

DEDICATIO. Amplissimo, Consultissimo, Doctissimoque VIRO DN. MICHAELI WICHMANNO, I. U. L. Patrono suo Incomparabili S. D. VINCENTIUS FABRICIUS, AMPLISSIME VIR. Ea semper rerum consiliorumque meorum fuit ratio, ut ad cognitionem. Scientiarum, pro ingenii aetatisque mediocritate, quaedam praesidia atque ornamenta amoenioris literaturae adiungenda censerem, arbitratus scilicet quod res erat [(transcriber); sic: eraet] , hoc comitatu instructas illas et addisci, et nescio quid magis robustum atque egregium prae se ferre. Quem admodum autem plures civitates cum voluptate lustrantur, in ea tamen, quae munitissima est, tutius habitatur: ita non alio instituto delicias studiorum, secutus sum, quam ut tandem in Arte quadam acquiescerem, ex qua aliquis fructus ad me aliquando aliosque pertineret. Neque enim procul ab ineptiis absunt, qui humanitatis studia tantum propter ipsae quaerunt. Anacharsis solitus erat dicere, se non videre ad aliam rem nummis uti Graecos, quam [(transcriber); sic: quaem] ad numerandum. Eodem planè modo, quo isti per Scriptores passim ob ambulant ut historiolas tantum, suosque flosculos, ac observatiunculas metiantur, ac numerent.

Ingenti edepol oscitantiâ. Dum nec ad communem, quicquam adferre fructum, nec severiorem aliquam dominam tam venusto famulitio ornare didicerunt. Ego, qui sciebam sane nihil praeclari a me aut cogitari aut praestari posse, numquam tamen mihi defui. Et cum ante annum quaedam Consilia studii serii, quae parum, dextre susceperam, gravissimis de causis repudiassem, illum tamen animum nequaquam dimisi. Eo profecto confidentius, quod humanitatis subsidiae praecipue ac suo quasi iure flagitare Iurisprudentia videretur. Quam ita hactenus aggressus sum procari, ut quandoque ad delicatiores Musas tamquam pedissequas reverterer, non tam ipsarum amore, quam Dominae. Longe enim comptiorem eam et luculentiorem hac accessione fieri senseram. Quamquam autem exiles et tenues admodum essent conatus mei, numquam tamen, ita abieci animum, ut non eadem mihi itinera patere arbitrarer, qui alii ingressi sunt. Neque enim persuaedeor, unum in locum omnem naturae excellentiam concludi. Quo manifestior est arrogantia atque iniquitas cuiusdam, quando quae ipse in se agnoscit bona, eorum spem liberalibus ac bene natis ingeniis praeripit. Irrito plane conatu. Facile enim coniecturarum vanitas dissipatur, si ad qualemcumque in dolem cultura diligens accedat. Ut tandem nihil super sit aemulis, quam ut eos iudici sui pigeat, quo palam morbum animi sui atque invidiam prodiderunt. Quae cum semper mea mens fuisset, praecipuè tamen ad omnes partes honesti excitari me sensi, post quam honorifico atque iucundo contubernio tecum coniunctus sum. ex illo enim tempore et existimationis et studiorum meorum rationes ad te

visae sunt pertinere. Easque omnes eo maiori fiducia tibi transscribo, quia te testem domesticum instituti mei, consiliorumque habeo. Porro quemadmodum insigni rerum usu atque peritia conspicuus es; ita exquisitam iudicandi sollertiam ac maturitatem in te, semper deprehendi. Quaeres effecit, ut ea duntaxat rectè atque decore a me cogitari agique existimem, quae tibi probantur. Eiusque praecipuum documentum erit Bartholdus tuus, quem ego ac me ipsum amo. Quantum enim vel ingenio, vel industria consequi possum, id omne ad commodum utilitatemque optimi iuvenis me collaturum spondeo. Cuius sententiae meae vadem at quasi pignus hanc dissertationem tibi offero atque inscribo. Quam cum rogatus ab amico in Holsatia superiori anno scripsissem, nunc a quibusdam persuasis publicè edidi. Ea porro peculiari aliquo iure tua, est, postquam omnem meditationum mearum spem atque fructum ad te transtuli. Ad quem gravioris quoque studii mei praelusiones, uti licuerit, pervenient. Interea velim te eam tranquillitatem vultus atque animi, quam ad colloquia nostra affere soles, huic quoque scripto indulgere. Neque tamen hic aliquid magnopere miraberis. Saltem manifestum erit, me, dum serio Iurisprudentiam tracto, per otium voluptates studiorum quandoque resumere. Nullis tamen literis aut amoenitatibus ita obnoxium, ut, si immortalis dei, tuusque, et amplissimorum hominum, quos non male mihi velle luculentis indiciis comperi, favor accesserit, aliunde honorum ac famae praesidia desperem.

VINCENTII FABRICII DISSERTATIO

[Note: (a)]FAcis officium prudentis Patrisfamilias, amicissime B.M. dum non tantum honesta commoda non negligis, sed et bene parta omni studio tueris. Cum autem hoc tempore id vitae genus ingressus sis, cuius fructus ad omnem aetatem pertinent, haud praeter rem consilia stabiliendae rei familiaris agitas. Eum enim vivendi modum habes, ut et commodè ali queas, et quaedam honestè superesse possint. Accedit dos novae nuptae. Cui lucro ut nemo sapiens amorem imputat: ita non parum venustatis habere videtur, ad oscula, et amplexus, quaeque, libenter facias, festiva mercede allici. Quam omnino non tamquam meritum, sed tamquam, matrimonium amare vir sapiens debet. Hunc itaque in deligenda conditione calculum posuisse non adeo indignum te fuit, ut tamen eorum, quae extra fortunam sunt, maior esset ratio. Nunc autem, ni fallor, quae ipse possides, aut Uxor attulit, quaeque quottidie a commodis officii tui supersunt, non desidiose apud te otiari postulas. Idque mihi videris agere, ut vindemiae tuae etiam te inscio et aliud agente faciant aliquod pretium sui. Nequeque tamen ita avidus lucri es, ut ancipiti fortunae subici velis. Quibus consiliis dum occupatur animus tuus, cetera ex officio agere videris,

id autem parum prudenter fortassis, quod me ad dicendam de tam seria re sententiam provocas. Nam et ea aetate sum ut non valdè hactenus laborem; quomodo opulenti suas facultates disponant. Animo praeterea me quam opibus arbitror beatiorem. Adeo ut sine magna molestia, tabulas accepti et expensi recognoscam. Cum enim nihil est in loculis aut arca, consumptae pecuniae certa mihi constat ratio. Et ita cum fortuna decido, ut serenitatem adolescentiae meae curis familiaribus non obnubilem. Facili autem computatione, cum ad calculos ventum est, defungor. Uno quippe paragrapho, ri)s2 to\ de/on a)nh/lwsa tosau=ta,, [Note: In id, quo erat, opus insumpsi tantum.] Omnia consigno. Idque exemplo magni viri Periclis; [Note: Zenodotus in prooem.] ne me facinoris pudeat, itaque et nihil deest hactenus, nec superest. Opportune tamen accidit, quod hac occasione recordatus sum sermonem a viris quibusdam in Urbe nostra amplissimis ante annum et et ultra, habitum. Quae autem tum temporis dicta sunt rebus consiliisque tuis quodammodo convenire arbitror. Quamquam nec omnium, meminisse nunc licet: Et quae adhuc menti haerent, non ea fortassis eloquentia ac ubertate, qua ab illis dicta sunt, relaturus videor. Maior enim gratia loquentium voces conciliat: quae si in scripto occurrant, etiamsi eaedem sint, multum tamen de pristina venustate labuntur ac decidunt. Et profecto periculum est, ne, dum disertissimorum

hominum sensus meis verbis complector, pariter cum ineptis histrionibus ludibrio sim. Saepe enim vidisti, puto, qui Agamemnonis, aut Achillis, aut Creontis persona adsumpta, habitaque ad severitatem composito, torvum ac grave tuentes, mox ore in immensum diducto, humile quid, ac graciles, ipsa Ariadna aut Polyxena demissius loquerentur. Porro quamvis optimè sese habeat fabula, male agendo evilescit, et quos non meretur sibilos putiditate ludii detorta patitur. Proinde (ne a scena abeam) memineris dum ista legis, si quid perperam exprimitur, Mimi vitium esse, non Poëtae. Quem finges sepositum alicubi res alias agere, nec valdè ad animum admittere, quid in theatro histrio ineptiat.

Incidit pueritia mea in illud tempus, quo in Urbe nostra optimarum scientiarum ac linguarum doctrinam elanguisse omnes norunt. Eo autem ingenio fui semper, ut nihil aequè ac ineptias paedagogicas odissem. Nimio fortassis, ut quibusdam videtur; sed tamen ingenuo, uti ipse arbitror, liberalique fastidio. Cum itaque relicta Schola patria, alibi non minus operam luderem, musaeo me includere, et ipse mihi remex, ipse gubernator esse coepi. Magno autem impetu ferebar ad lectionem antiquorum auctorum. Sed quo delectu id fieret, quaque via incedendum esset, in illa aetatis imbecillitate non apparebat. Itaque dum huc illuc vago quodam ac libero cursu fertur, saepè et operae et tempori iacturam tam tenera cymba passa est. Donec tandem per multa da

et vel aperitius vertere, et pedem cautius facere, et clavum prudentius movere didici. Vidisti autem saepius parvas rates, maximè cum adverso flumine navigandum est, iniectis funibus maioribus se applicare. Eadem planè tunc mea ratio fuit. Cum enim cognatum quendam meum, nomine Eubulum, animadvertissem aliquanto tersius eruditum, ac quosdam pueritiae meae Magistros; huic adhaerendum duxi. Ut, si portum fortassis non intrarem, longius tamen abessem a naufragio. Est autem Vir ille ita a natura factus, ut nihil omnino aut iactet, aut prae se ferat. Ceterum tam exquisita doctrina excoluit animum, et tam eleganti, ut propemodum videatur nimio nitore peccare. Plura addere et modestia ipsius non patitur, et Summa, quae inter nos est, necessitudine impedior. Saepe itaque adeundo studia moresque viri observare coepi. Cum et ipse id non aegre pateretur. et quandoque ea itinera ostenderet, in quibus ipse fuerat. Ab eo itaque tempore amavi virum, et quoad licuit, sectatus sum. Cumque superiori anno ex Belgio, quo me Parentes ad uberiorem ingenii cultum parandum miserant, rediissem, id mihi inter praecipua fuit, ut Eubulum compellarem. Aderat autem ipsi tum temporis Euclides, ex primariis aulicis, ut postea comperi, Principis Holsatiae. Nullius enim prudentiae plus tribuit, aut opera utitur frequentius. Uti cum Eubulo nostro vetus amicitiae ac hospitii, ius intercesserat. Mutua, ut sit, gratulatione functi consedimus. Et

Eubulus, numquam commodius, mi vincenti, inquit, supervenire nobis poteras. Simul enim innotesces amplissimo amico meo (pariterque quis esset, ostendebat) et nobis quid in Belgio publice privatimque rerum geratur, explicabis. In his itaque fabulis dum moramur, intervenit Georgius. Quo homine profecto inter mercatores neminem novi, qui et sollertius quaestum faciat, et pariter optimis studiis instructior sit. Is autem familiariter noverat Euclidem, ad quem salutandum accesserat. Posteaquam vero quae visum fuerat, quaeque habebam, de rebus Belgicis dixissem, Georgius orare coepit, ut postridie (nam inclinabat dies in vesperam) secum rus proficisceremur. Ibi se amicos aliquot conviviolo excepturum. Atque ita discessimus. Quid multa? Proxima luce frequentes in aedibus Georgii omnes convenimus, Euclides, Eubulus, Ego. Aderant praeterea amici quidam Georgii, praeclari Viri, et ex primoribus civitatis. Thalasius Repub. nostrae Senator, Philotocius Ictus, Polytecton medicus, Caenophilus ex iis Civibus, quos nostri Seniores, aut Duodecim viros vocant. Ii pariter cum Senatu in commune consulunt. Ceterum cum sine Philosopho res tanta fieri non posset, Misoplutus una venerat. Homo eruditus, sed morosus et sordidus; habitu et ore ad exprimendam imaginem Cynici. Quo plurimum delectabatur Georgius. Non quod probaret mores hominis: sed ne sine episodio Drama exiret. Cum hospites suos recognosceret, plane,

inquit, numerum Musarum explemus. Sed deest, qui Apollinem nobis repraesentet. Simul Thalasius Gelasium subicit. Nil pote melius, inquit, Georgius statimque accersiri iubet. est autem Gelasius homo non adeo ineruditus; ceterum omnium facetiarum Pater atque Architectus. Civibus aut em nostris ita acceptus, ut nulla commessatio sine ipso aut iucunda satis, aut sollennis videatur. Cum venisset Gelasius, in Cymbam egregiè pictam imponimur, quam paene ad luxum instraverat. Inde secundo Albi Dockenhudam, ubi villa erat Georgii, primo ab urbe lapide ad ripam amoenissimi fluminis devehimur. Nihil attinet tibi narrare ea, quae serio aut festivè inter navigandum multis de rebus garrivimus. Satis enim operosa sunt priora, ut iam ferè metuam proverbii Scomma, to\ pi/sagma mou=zon tw=| qula/kw|. [Note: Sarcina accessoria maior mantica.] Quid quaeris? venimus, intramus villam, lustramus, vagamur, quo quemque curiositas sua ageret. Tandem haustulo ex vino et aromatibus sumpto, interea dum prandium paratur, inquit, Georgius, circa ripam fluminis famem lacessamus. Quod cum omnes probarent, paululum per colles, qui Albi imminent, discurrimus. Tandem conscenso tumulo, qui prae reliquis eminebat, non lassati admodum, anhelitu tamen quodammodo concitatior consedimus. Regionis forma pulcherrima varietate mirabili oculos, quocumque inciderint, reficit. Ab oriente Urbs se aperit amplissima; turresque insignes,

ac munimenta o nostri orbis miraculum, decora superbia ostentat. In ulteriore ripa, quae Austrum excipit, colles arboribus opaci flumen inumbrant. Per quos longè lateque oculos continuare licet. Oppida quoque aliquot atque arces margini insistunt. Ipsum flumen in insignem amplitudinem diffusum quamlibet maximas naves patitur. Quas spectare modo obliquo, modo directo cursu diversis itineribus invectas summae edepol voluptatis est. Ceterum in medio insulas complures molitur. Tanta profecto venustate, ut non natas, sed pictas arbitreris. Innumerae autem villae amoenitatem fluminis secutae viridantia prata iucunda descriptione commendant. Tam insignem loci faciendum omnes miramur; immoto vultu defixis in terram oculis Misoplutus res magnas videbatur agitare. Cum Polutecton, videte illud te/ras2, inquit, ut nullam unquam voluptatem sentit. Quem ego tam stupidum arbitror, ut etiamsi hoc ipso momento omnium, quae tam immenso spatio complexa cernitis, Dominus constituatur, commoveri non possit. Gelasius autem, qui hominis ineptias noverat, ut lacesseret stomachum Cynici, voce, quantum potest, stentorea in aurem inclamat: Vigila Misoplate, subito felix est. Diriguit primo miser ille, mox obfirmato animo, ne videretur in constantem virum metus cadere, satis graviter de impudentia Gelasii conquestus est. Cumque iam propemodum excandesceret: immo, inquit iste, mitius agendum mecum est.

[Note: tantum tibi tamque solidi boni fero Aristoph. Pluto.] *ws2 a)gaqa\ sullh/bdhn a)/panta/ soi fe/rw. Nam, si me audis, citius ditesces, quam Vulpes pirum comest. Iamque tantum irae conceperat noster, quantum ne homo sanus quidem feret. Et, quas tu, malum, divitias narras, inquit adsentator pessime, qui ollas alienas lambis. An tu solus ignoras, nihil pestilentius esse divitiis, et supra divitias esse animum sapientis? sensit aculeum Gelasius, et commotior aliquanto, ex delubrum, ait, aegyptiacum, ut se dilatat et extendit? quam magno animo verba proicit, quam roboris plena? Risimus omnes novitatem convitii. Et cum Philotocius, quid istud verbi esset, quaereret: An vero, inquit, tu nescis delubra Aegyptiorum exterius pulchrè et splendide sumptuosis lapidibus structa fuisse? Ceterum si intus Deum quaereres, hircus ibi erat, aut felis, aut Ciconia, aut simia. Nam profecto iste, qui Philosophiae supercilium ultra ipsa tempora adducit, similis mihi tragoediarum histrionibus videtur, Quibus si auream stolam personamque detrahas, ridiculum quiddam supererit [(transcriber); sic: suppererit] , homunculus aliquot obulis ad arenam conductus. Porro Eubulus, cum ad iurgium videret inclinare sermonem, iamque instrui ad nova convicia Misoplutum, quaeso te, inquit, da/mason qumo\n mega\n, ou)qe/ti se xrh\ *nhle e\s2 h)tor e)/xein. [Note: compesce animum, neque pectus habere infractum aut crudele docet. Hom. Iliad. 9.]

Nam et Gelasius innocenter iocatur, et tu ita comparasti pro sapientia tua ingenium, ut non

consumas virtutem, nisi ubi possit ostendi. Nosti autem vilitatem huius adulatoris: qui ad extremum etiam pudorem profanat. Plane est apud Aristophanem [(transcriber); sic: Arestophanem] .

[Note: Homo iste natura miser est. Pluto.] *a)/nqrwpos ou(/to/s2 e)sin a)/qlios fu/s1ei. Nam Philosophiam, quam tu tamquam filiolam domi exoscularis, ille ignorat. Et commune vitium est earum rerum, quas nescimus, contemptum profiteri. Itaque omitte obsecro ista, et serio mecum fabulare. Diu enim est, quod ex re sciscitari volui, quibus rebus persuasus opes omnes non tantum negligas, sed et ubique gravissimis verbis insecteris. Nam praeter rationem id te facere non credibile est.

Cumque ceteri gratum sibi istum sermonem fore ostendissent, Misoplutus sic ortus est dicere.

[Note: (g)] Si ullo unquam tempore animadvertissem, aut animis mortalium, aut Corporibus divitias profuisse, fortassis aliquanto avidius, quam alii, rationes augendarum opum fuissem persectus. Ceterum profecto deprehendi, non fieri thesauris, non auro, ut Varro loquitur, pectus solutum, ad saturitatem porro fortuna opus non esse. Cum iuxta Euripidem, ta/g) a)rkou=nta i(kana\ toi=s2 ge su/rosin.. [Note: Minimum videtur temperantibus satis. Phaeniss] Illam tandem cogitando viam ingressus sum, ut sentirem, sapientem esse, qui

dives sit, non posse. Quod si non efficio ut appareat, fortassis inepte sensisse videbor. Sed ego persuaseram mihi omnia vitia emanasse ab opum studio: et pleraque impedimenta bonae mentis tranquillique animi inde exstitisse. Regionem equidem inveniri, in qua ferae non sint, ut Cretam: nullas omnino sine, paene dicam, flagitiis opes. Quae si ita excutiendo patefient rem factam habeo, nisi forte putaveritis, cum vitiis virtuti optime convenire. Aut vacare sapientiae animum posse, qui perpetuis curis ac molestiis sollicitetur. Fortuna autem quos occupat, uni sibi credere cogit. Itaque ad luxuriam aut avaritiam animos detorquet. Duos enim quasi rivos emittit. Ab una parte mollibus animis ac delicatis tamquam leni solo luxuriam ingenerat. Ab altera in morosis ac refractariis mentibus, tamquam in aspero solo, avaritiam. Unde paulatim ad omnia scelera devenitur. Quamprimum enim prodigus rarescere pecunias suas videt, patrimonio naufragus furta et latrocinia meditatur. suas ac alienas fortunas spe ac metu versat. Inde mendacia, fraudes, et flagitiorum omnium agmen invasit mundum. Quae pariter cum moneta adolescunt, erumpuntque. Neque enim. metus est, ne pauper per popinas et lupanaria obambulet, castitatem puellarum subruat, aut alienum torum labefactet adulterio. Istae enim Ceropidarum nostrorum et beatulorum artes sunt. Nullum crimen abest, facinusque libidinis, ex quo Paupertas Romana perit.[Note: Iuvenalis sat. 6.]

Idem planè, aut maius avaritiae facinus est. Quae ab hoc fonte orta inter acervos nummorum esurire cogit. Quemadmodum harundines, quamvis in palude [(transcriber); sic: palute] prognatae, non tamen sine imbre adolescunt. Memini puero mihi nutricem, ut sit, ante focum inter alias hanc frequenter narrare fabulam. Lunam cum adhuc iuvencula esset, saepe matrem rogasse, ut sibi convenientem tunicam texeret. Sed respondisse istam: nullam ipsi convenire vestem. quae toties in tam varias formas transeat. Ea plane divitum ratio est. Nullae enim opes aptae sunt iis, qui in dies cupiditates mutant. Hinc porro insidiae necesque innocentum. Hinc caelum periurio fatigatur, ut patrimonio quadrans accedat. Nulla enim mixtura pestilentior est quam avaritiae cum luxuria. Cum paupertate Magistra et virtus et integritas omnium Rerum publ. steterit. Quam primum autem mortales ad splendorem auri manus porrexere, itum est paulatim in perniciem publicam a vitiis singulorum. Quae communis iam querela. Nec enim pigebit recitare verba summi auctoris, quamvis vobis non ignota arbitrer. [Note: Livius in Praef.] Quanto rerum minus, tanto minus voluptatis erat. Nunc divitiae avaritiam, et abundantes voluptates per luxum, atque libidinem pereundi perdendique omnia invexere. Nec minus eleganter Florus: [Note: Lib. 1. c. 12.]Opes atque divitiae adflixere saeculi mores, mersamque vitiis suis quasi Sentina Remp. pessum dedere. Plura his etiam venustiora eodem

loco domi legetis. Haec enim in memoria erant; et liber ipse ad manum non est. Nullum autem scelestius facinus admissum est a divitiis, quam cum omnem fere pietatem ab Ecclesiis profligarent. Stabat inconcussa candida, et sine fuco, in simplici paupertate religio. Tandem templa thesaurorum, atque opum receptacula facta sunt: et auro sanctitas cessit. Postquam autem facultates Episcoporum paene regales esse, et Romani Antistitis avaritia toto orbe terrarum vagari coepit, quid aliud quam publicum exilium Christianismi fuit. Quod malum ipsi Caesares invexerunt. Imprudentiae enim fuit indulgere opes in ipsos recasuras. Illa autem calamitas caritatem, cui omnis religio innixa est, ad extremum vertit. Qua subversa ad ultimam licentiam deventum est. Donec licitari Imperatorum ac Principum capita inter religionis opera haberetur. Nam nundinari animas misellae plebis misericordia et munus sacerdotale vocari coepit. Postremo abiecta sacrorum cura arma et clypeos a religiosis tractari nemini nefas visum est. Ne miremini, si inter Reges Principesque concordiam nummi amor sustulit, quicquid enim bellorum omni tempore exstitit, habendi libido excitavit. Sed plerumque alium titulum coeptis scelestissimis humana praefert malitia. Post tam nefanda leve videri poterat, quod animos inflant divitiae, ac superbiam pariunt. A Matre autem mala filia peior insolentia nascitur. Quae simul obsedit animum, ita se comparant opulenti nostri,

ut sine iniuria potentiam levem atque inopem arbitrentur. Impune itaque contumeliis et damnis in tenuiores grassantur. Utique cum nec legum remedium adversus tales sit. De senatoriis Iudiciis Romae olim dictum est: [Note: Cic. 1. in Verr.] pecuniosum hominem neminem, quamvis sit nocens, damnari posse. Hodie non accusari posse paene verum est. Adeo omnem iudiciorum religionem opus perfregerunt: postquam venalis esse coepit ignoscentium gratia. Etenim nummo, ut nunc sunt mores, utantur mortales, ac Mercurius Virga. [Note: Hominum qua lumina mulcet. Pro lubitu, rursusque iacentes excitat illos. Odyss. 5.]

*th= t) a)ndrw=n o)/mmata qe/lgei
*wn e)qe/lei tou\s2, d) a)utekai\ u(pnw/ontas2 e)gei/rei.

Commode itaque leges aranearum telis Solon comparasse mihi videtur. Quibus si quid leve ac imbecillum incidit, haeret atque involvitur, sin maius aliquid ac gravius rumpuntur, et pereunt. Inter has itaque cupiditates et flagitia qui versatur, non magis de sapientia cogitare potest, quam sine nidore esse, qui in sterquilinio habitat. Virtutem enim numquam adsequitur, qui alibi occupatus est, cui accedit, quod omnem amorem et laudem eruditionis dives arca intercipit. Quicunque enim istis rebus student, rimosi iam fractique voluptatibus, veluti vasa carie putridam nullam doctrinam admittunt. Quicquid enim

infundas effluit. Ipsa autem Philosophia ac Musae libentius cum aspero ac paupere, multoque sole ac pulvere deformato congrediuntur. Delicatorum autem huiusmodi, ac opibus suis enervatorum ne adspectum quidem paterentur. Sed myrto vel malva caedendos, Parnassoque deturbandos Satyris ac Faunis permitterent. Cuius rei documenta in promptu sunt. Quo ampliores enim facultates omni saeculo nascentes circumsistunt, eo illustriora inscitae exempla sunt. Quippe ut primum in spem magnae fortunae se genitos sciant trossuli nostri, omnia facilius quam Magistrum, aut disciplinam patiuntur. Primam ergo aetatulam, omni virtutis cura abiecta, ad scurrarum libidines deferunt. Cum itaque omnia adsint opulentis, sola [Note: Paupertas sapientiam sortita est.] peni/a th\n sofi/an e)/lake, ut vulgo dicitur. Cui profecto et reliquas artes debemus. Notum est illud Theocati [Note: Paupertas, Diophante, omnes sola excitat artes Idyll. 21.] *a peni/a, *dio/fante mo/na ta\s2 te/knas2 e)gei/rei. Quod qui negat, nae ille omni sensu ac usu rerum vacuus est. Quo notabilior igitur paupertas ingenia pressit, eo uberior virtutum et scientiarum fructus exstitit. Poplicolam, cum deesset patrimonium, publica pecunia elatum constat. Et tamen illo auctore ad fiduciam libertatis, eiectis regibus, nomen Romanum exarsit, Et tamen in Urbe tres consulatus gessit. Ne Fabricios, Atilios, Cincinnatos vobis adducam, qui nihil earum

rerum omnium nescitis. Postremo, nam id dicendum restat, divitias habere aut quaerere nihil propemodum est, quam quietem omnem tranquilitatemque proscribere. Tuta est testudo collecta in tegmen suum. Ubi exserit partes suas, quodcumque nudaverit, obnoxium atque infirmum habet. Plane quemadmodum opes, quae extra animum sapientis sunt, subiectum esse fortunae incipiunt. Ea enim divitiarum ratio est, ut bone nobiscum agere videantur, si sine cruore nostro transierint. itaque semper mihi Seneca pulcherrime dixisse videtur: [Note: Epist. 15.] Nihil habeamus, quod cum magno emolumento insidiantis eripi possit. Quam minimum sit in corpore tuo spoliorum. Nemo ad humanum sanguinem propter ipsum venit. Nudum latro transmittit: etiam in obsessa via vel pauperi pax est. Et alibi: [Note: Epist. 19.] Quantum ad successum accesserit, accedet ad metum. Huiusmodi [(transcriber); sic: Huiusmddi] vocibus non diffiteor ita me incitatum fuisse ad omnia praeclara cogitandum; ut solum propemodum Senecam instituti mei auctorem habeam. Praeter ea, quae aliunde imminent opulento, ne domi quidem securus est. Nam et villici, et coci, et Dispensatoris, et ancillarum furta timenda veniunt. Quis enim custodiet ipsos custodes? Neque prosecto divitum ulli amici sunt. Simul enim ac fortuna dilapsa est, solitudo est ante ostium. [Note: Horum ego nunc nullum video, aut cognoscere possum. Iliad. 5.]

Perinde scilicet ut hominis iam olim defuncti statuam erosam, et a vetustate exesam contorta ac indignanti nare praetereunt. Tradunt quidam sanguinem hominis cum Lunae lumine augeri ac minui. Tales omnino beatorum amicitias credite. Nemo enim calamitosis deberi gratiam putat. Et quemadmodum pediculi a moribundo homine discedunt, ac coloniam mutat: ita plerumque ab afflicta amicitia ad florentem aliam devolatur. Quantum itaque tribuet amicis dives, quos scire potest, aequè ac hirundines, quamprimum hiemem fortunae viderint, abituros. Cum autem morbus ingruit, pessime cum opulentis agitur. Nemo maiori periculo aeger est. Nam et Medicus callidè morbum differt, ac rem facit. Interdum delinitus comitate heredis compendiosa morte totam rem transigit. Quod si haeres non adeò improbus, saltem vota pro felici morbi eventu suscipiuntur. Nec enim temperare se oculis, cum videat optimum hominem acerbissimo languore praeter meritum cruciari. Nemini gravem semper in amicos ac propinquos benignum vixisse. Non se tam tenere aut muliebriter amare, ut Patronum, cognatumque dilectissimum miseriae ac tabi suae superesse velit. Ceterum, quando dives visum esset, felicem ex vita egressum optare. Hoc enim tam afflicto tempore unicum, quod pro tot beneficiis reponat, habere. Interim noster, cui exsequias, modo ipsi Chremeti commodum fuerit, ire licet, serio se mori sentit. Ante tamen quam dimittat Spiritum,

celeriter quantum agrorum ac pecuniarum possederit, acerba voluptate recenset. Quorum nunc vastitiem, distractionem discidium venisse intelligit. Post quae omnia exspirat, id est minum vitae absolvit. Nam maiori profecto apparatu, quam Irus aliquis, aut Diogenes. Nisi quod illi haud paulo expeditius se exsolvunt. Vitam enim sine perturbatione aut metu ullo peractam tranquillissimo fine componunt. Habetis, non quae dici poterant, sed quod voluistis, rationem consilii mei. Quae si vobis salubris videbitur, audete imitari. Ego vero hunc sermonem finiam, postquam Euripidis carmen retulero. [Note: Electra. Confisus opibus magna iactabas tuis. [(transcriber); sic: ] Sed hae fugaces, temporariae, nihil. Natura constans sola non pecunia. Adhaeret [(transcriber); sic: Ahaeret] illa semper, auferens mala. Opes iniquae commorantur pessimis. Florere statim desinunt evanidae.]

*huxeis2 tis2 ei)=nai toi=si xrh/masi) sqe/nwn,
*ta\ d) ou)de\n ei)mh\ *braxh\n o(milh=s1ai xro/non.
*h ga\r fu/sis2 *be/baios, ou) ta\ xrh/mata;
*h)/ me\n ga\r ai)ei\ parame/nous2 ai(/rei) kaka\.
*o d) o)/los a)/dikos, kai\ meta skaiw=n eunw\n
*ece/ptat) o)/ikwn, s1mikro\n an)qh/s1as2 xro/non.

Summo adsensu auditus fuerat Misoplutus. Ego autem aliquanto pluris facere hominem coepi, quam prius. Qui enim nuper ineptus fuerat visus, eum tunc plus, quam reliquos omnes, sapere arbitrabar. Eubulus tamen, cui non usquequaque Misopluti institutum probari iam ante intellexeram, si silentium, inquit, habituri estis, quid in isto Sermone desederem explicabo. Cum

annuissemus, ita locutus est, Quamquam multa dixeris [Note: (d)] perperam, Misoplute, sicut apparebit postea; duabus tamen potissimum in rebus vehementer ac praeter sapientiam tuam videris hallucinatus. Cum enim id vitae genus sequaris, quod, tamquam cochleam, tuis te tenebris involvit, quasi, quicquid in luce est, in turbido sit; ea potest tua ratio esse, ut nullis opibus egeas, quibus fortasse non nosti uti. Summae autem putiditatis est, Viris optimis, qui non sapientiae nomine segne otium velare, sed in oculis hominum rem pub. capessere [(transcriber); sic: capescere] cupiunt, opes detrahere. In quo profecto similis mihi visus es Pictori, qui gallos inscitè pinxerat. Longissime enim veros gallos a tabula abigere puerum iubebat, ne comparatione imperitia manifestior esset. Quemadmodum autem calceus tuus non convenit pedi Thalasii istius, aut Philotocii: ita nec mores et consilia tua iisdem aptae sunt. Longe enim aliter catuli olent, aliter sues. Deinde non animadvertisti divitias malos non facere, sed accipere. Perinde enim se habent ad ingenia hominum, ut eruditio, pulchritudo, robur, et similia. Quae si incidunt in pravos, deteriores efficiunt, non suo vitio, sed ipsorum. Quemadmodum et teredines facilius innascuntur lignis teneris ac dulcibus. Rectius autem animus et bene natus ea omnia nactus, eximium aliquid, et DEO simile repraesentat. Quae si tu bene distinxisses, locutus fuisses haud dubie circumspectius. Nunc cum te quorundam perverse opibus utentium mores offendant, dum

vitas vitia, in contraria curris. Quod stultorum esse (honos sit auribus) Horatius dixit. Eadem plane ratione, qua Lycurgus Dryantis filius, cum temulentorum insanias vidisset vineas excidit. Fuerat autem prudentius, a fontibus vicinis remedium petere, [Note: Et insanientem DEUM, sobrio aliis DEO in viam reducere.] kai\ to\n maino/menon qeo/n, ut Plato elegantissimè loquitur, e(te/rw| qew=| nh/fonti swfronh/zein. His ita constitutis, omnia, quae tu tam magnifice exstruxeras, ut puto, corruunt. Quoniam autem arbitraris, nullis divitiis opus esse, quod naturae pauca sufficiunt, eripiendus hic error est. Principio ita sic habeto; Rei pub. amicorumque commoda procurare, eam demum summam sapientiam esse. Quod enim ante dixi, virtus non est, quae in latibulis suis se retentat, nec se obtulit probandam. Neminem autem rite fungi officio boni civis posse sine hoc opum subsidio, manifestum est. Nisi tu me sine pennis volare postules. Accedit, quod pauperes secure plerumque negliguntur. Notum est celebre dictum apud Spartiatas:

Non recte fortassis: sed vulgi opinio mutari vix potest. Cui obluctari nemo sapiens debet. Inprimis si indulgendo moribus civitatis ad commoda publica perveniatur. Megaclides, quem refert [Note: Lib. 12.] Athenaeus, Ulyssem ait, cum apud Phaeacas

ista, ut quibusdam videtur, parum congruentia viro sapienti pronuntiasset: [Note: Semper amica mihi, choreae citharaeque dapeaque. Et vestes variae, et molles post balnea lecti.]

*aiei\ d) h(mi=n dai/s2 te fi/lh, ki/qari/s2 te *xoroi/te, ei)/mata t) e)chmoira\, loetra\ te qerma\, kai\ eu)nai/, tempori aliquid, et loco dedisse. Ut facilius consequeretur, quod agitabat. Quod et ipsum Socratem sapientissimum mortalem fecisse constat. [Note: Laert. in vita Socratis.] Exhaustis enim bello ac lue Athenis, cum publicè sancitum esset, ut unam quisquîs uxorem duceret, ex alia tamen liberos suscipere liceret; heic non magis, quam alibi, publicis commodis defuit. Credidit enim, quod ex usu rei publ. esset, id quoque sapiente dignum esse. Cum itaque Cincinnatos, ac Poplicolas referres, in mente non fuit illud Taciti: [Note: 4. Hist.] Ulteriora mirai, praesentia sequi, Et meministi haud dubiè Catoni summo viro vitio datum, quod omnia ad nimium rigorem exigeret. Non enim in Platonis repub. sed Romuli faece se vivere cogitare oportuit. Nec tamen haec eo tendunt, ut opulentiam ad honores profuisse novum arbitreris. Nam et [Note: Plut. in Sol.] Solon ex civitate sua ditissimos ad imperia, et magistratus provexit. Et [Note: Polit. lib. 4.] Aristoteles primum dignitatis ordinem in opibus, deinde in generis claritate, postremò in virtute posuit. Idque non planè absurdè, aut praeter rationem. Cum sit, ut dixi, maior opulentorum ad vulgum auctoritas. Rei pub. quoque cum opus est,

succurrere suis pecuniis possunt. Quàm rem non parum momenti habere norunt Politici. Apud [Note: dikonomikw=|] Xenophontem, ut scis, Iscomachus id ait, in votis habere, ut commodè valeat; honores in Repub. gerat; amicis benevolis utatur; divitias denique habeat, ut loquitur, [Note: Honestè augescentes [(transcriber); sic: angescentes] .] kalw=s2 a)ucome/nas2. Idque praecipuè, ut splendidius Deos colat, amicorum egestatem sublevet, et suis opibus civitatem ornet. Et praeterea in beatis maior ad omnem excellentiam indoles est. Non quod divitiae virtutem aut prudentiam generent, sed gratam tueantur. Quemadmodum vestes calorem non adferunt: frigidae enim sunt. Undè quos febris tenet, quique aestum non ferunt, vestem subindè mutant. Sed eum, qui est, non patiuntur dissipari De sapientia autem sollicitum esse inopia vix patitur. Et quaecumque ante quamvis prudenter senseras, hac curarum nube facile obducuntur. Quod si eadem urgeat necessitas, numquam reparantur postea. Sic tandem ad stupiditatem itur. [Note: Dimidium mearis virtutisque abstulit illis Iuppiter. Odyss. 17.] *hmisu ga\r t) a)reth=s2 a)poai/nutai e)uru/opa *zeu\s2 *ane/ros . quem paupertas difficultatibus molestissimis distringit. Quanquam de Servis ista Homerus. Sed eadem ratio est. Plus enim quam Mancipium est qui necessitati fervit. Quibus nimirum, ut vestrae, Philotoci, leges loquuntur. [Note: 1. 5. c. ad L. Iul. Mai.] sit mors solatium, et vita Supplicium. Imo, ut eruditio concilietur, necessarias vel modicas opes

contenderim, Quibus decora ingenia instructi magno animo omnem liberalem doctrinam capessant. Raro enim se exserit, quem arctius habent, quibus vita succingitur, ac continetur. Vides itaque quam nullius momenti sint, quae de eorum, qui opibus carent, ingeniis et eruditione dixisti. Scimus interdum per difficultates eluctari erectam indolem; et a tuguriis quandoque ad summas dignitates transferri. Sed id raro contingere palam est. Et effecturam fuisse nescio quid excellentius arbitror, si omnibus rebus instructa ad primordia eruditionis accessisset. Ceterum omnino is pauper non est, qui quantum ad vitam sufficit habet, licet superfluis careat. Inde autem maxima eorum seges est, qui fama virtutis ac doctrinae inclarescunt. Inepta interim ambitio, et explodenda est, famam a divitiarum contemptu petere. Neque enim Diogenes tanti est, ut non malim Alexander esse, quam canis. De Socrate quoque alia res est, qui cum Princeps Atheniensium Promicondos haberet, facile reliqua neglexit. Et profecto nullae divitiae cum eiusmodi paupertate comparandae sunt. Quippe bonum atque commodum tibi est fortiter, et mascule loqui, si publicè alaris. Ridiculus autem es, cum Senecam instituti tui consiliique Principem iactas. Qui profecto, si tot villas, tot hortos, et [Note: Tacitus. Annal. 13.] ter milies sestertium possidens pauper fuit, iam nihil sufficit avaritiae. Et tamen tu illius gloriosas et inutiles sententias audis et

sequeris. Quin tu potius illud [Note: Aethiop. tu sed ipse cum sapientib laudare iusta perge, sed lucrum sequi.] Sophoclis tibi sepone:

--- so/ d) a)uto\s2 w(/sper o(i sofo\i ta\ me\n
*di/ kai\ e)pai/nei, tou( de\ kerdai/nein e)/xou.

Ita enim Magister tuus tibi praeiit. Scilicet cum scripta legis in dolio habitasse credas fortasse, qui curis Principis terrarum admotus est. Nam primis Neronis initiis, ut notum, momenta maximi imperii ab ipso et Burrho ponebant. Periculum itaque non fuit, ne egeret, qui invidiam quoque nimiis divitiis meruerat. Animadvertis, nisi fallor, facilius inveniri, qui contemnat opes, quam fastidiat. Tu autem qui tanti facis dicta Praeceptoris tui, cur non potius eximium illud meministi: [Note: Epist. 5.] Infirmi animi esse, pati non posse divitias. Quarum usus cum insolo animo consistat; cur ita te non comparas, ut tu illas potius, quam illae te habeant. Inter Philosophos semper mihi maximè placuit.

[Note: Horat. lib. 2, Sat. 3.] Graecus Aristippus, qui servos proicere aurum
In media iussit Lybia, ne tardius irent
Propter onus Segnes.

Et tamen ille tam insignis opum contemptor lucrum in loco non neglexit. Quamquam opprobrium rei, si Diis placet, Philosopho indignae ioco plerumque elideret. [Note: Laert. invita Aristippi.] Pecuniam enim ab

amicis accipere aiebat, non uti ipse uteretur; sed ut illi suo exemplo uti discerent. Festivissime autem Dionysio, tuisque pariter, O Misoplute, tam luculentis sententiis illusit. [Note: Ibid.] Poscebat aliquando a Dionysio argentum. At ille: cur illud petis, quo non egere sapientem quottidie doces? Immo, ait Aristippus, da modo: et de doctrina mea deinde dispiciamus. Cumque dedisset: Vides, inquit, pecunia me non egere. Idem id est, optime Misoplute, quod paulò antè dixi, numquam vos securius philosophari, quam cum in re praesenti estis, [Note: Pleniori cum manu Odyss.] pleiroterh| su\n xeiri/ Tunc enim magnificè loqui impunè est. Quamquam prudentes huiusmodi xomye/umata facili risu transmittant. Ceterum utcumque perversum animum detorqueant divitiae, pestilentior tamen paupertas est. Ut enim inquit Euripides.

--- [Note: Hunc morbum habet. Quod multa sed nefanda paupertas docet. Electra.] e)/xei no/son
*peni/a dida/skein a)/ndra th=| xrei/a kako\n.

Descendunt enim ad scelera corrupti mores, ut supersit, inde luxuria instruatur. Idque profecto ipse mihi fassus es. Cum diceres, prodigos lancinato patrimonio contempta aequitate quaelibet facinora meditari. Nimirum, si nescis, id eos egestas cogit. Quis autem ignorat in seditionibus ferocissimos esse, qui sciunt in publico tumultu sibi nihil perire. Intenti itaque rebus novis, ut qui anguillas capiunt, in turbido lucrum

faciunt. Sin autem res omnes desperantur, publico quam suo incendio consumi potius videtur. Cuius rei veritatem documenta tot cladium ad omnem posteritatem prodiderunt. Unde, cum leges vestrae, Philotoci, testem omni exceptione maiorem requirunt, considerare iubent, [Note: l. 3. in princ. de testibus.] an locuples, an egens sit, ut lucri causa quid facile admittat. Atqui quod de avaris addideras eodem pertinet. Neque enim vel sua sententia divites sunt. Vides itaque quod paupertatis est, idem quoque esse patrocinium avaritiae. Cupiditates autem non auro, non argento, sed corruptis animis adhaerescere. Quem quoniam vir sapiens defaecatum et ab omni perturbatione immunem habet, non ad se pertinere putat, quam flagitiose alii, aut anxiè opes administrent. Unde quae tu de periculis divitiarum prolixè disputas, nihil nostrum tangunt. Ita enim eas habet, ut aliquando et possit carere, nullo autem tempore subsidia virtutum atque incitamenta negligit. Quae ut probavi, a pecunia ex parte petenda sunt. Illa porrò [Note: Deorum benignitate. Odyss. 11.] qew=n i)o/thti, ut Homerus loquitur, plerumque obvenit. Ut cernas paene sacrilegium esse non admittere divitias. Earum autem Dispensatorem DEUS immortalis humanum ingenium constituit. Quod si officio suo fungitur, ut ab initio dixi, facile ad perfectionem virtutum procedet. Interrogavit aliquando quidam Cavillator Iphicratem, quis esset? Cum profecto

nec funditor esset, nec hastatus, nec cataphractus, nec sagittarius. Omnibus imperans, respondit ille, et omnia disponens. Ita Hercules prudentia aurum non est, non argentum, non gloria, non robur, non pulchritudo, non latifundia. Quid ergo? His omnibus utens. Optimum itaque pecuniae usum indagare Vir sapiens praeoptet, quam ipsam contemnere. Arbitror autem, quae hactenus disserui, sufficere, ut, si emendari queas, sententiam mutes. Ceterum nec ego sine corollario discedam. Audi itaque Pindarum, et disce sapere. [Note: Divitiae virtutibus ornatae omnium rerum importunitatem afferunt sustinentes sollicitudinem Indagatricem. Splendida stella, verum homini lumen. Si quis eos habuerit, etiam futura novit. Olymp. 1.]

*o( ma\n, plou=tos2 a)retai=s2
dedaida/lmenos
*fe/rei tw=n te kai\ tw=n
kairo\n *baqei=an, u(pe/xwn.
me/rimnan, a)grote/ran.
a)sh\r a)ri/zhlos, a)laqino\n
a)ndri\ fe/gios. ei) de/ min e)/xei
ti/s2, o)ide to\ me/llon..

Nemo dubitabat, quin vera dixisset Eubulus. Vitio fortassis humani ingenii. Non enim cuiquam difficulter persuadetur, ut patiatur sibi bene esse. Plerique autem, qui aderant, amplissimas

facultates possidebant. Quo expeditius profecto noster Misoplutus causa cecidit. Ceterum Euclides praecipuè laudabat ea, quae in Eubuli sermone postrema erant.

[Note: (e)] Et, per fidem, inquit, semper mihi res magni momenti visa est quas collegeris opes bene dispensare. Quod cum alios aliter facere notaverim hactenus: nemo tamen instituere visus est rationes suas, ut non multa desiderentur. In plerosque enim fortunae nimium licet. Aliqui vix sine labe honestatis rem perficiunt. Unde sapienter antiqui, cum se explicare non possent, ad DEOS confugerunt. Publicis enim precibus [Note: Menander apud Athenaeum lib. 14.] non tantum [Note: Salutem, sanitatem, bona multa.] swthri/an, u(gi/eian, a)naqa\ polla\, sed quod his omnibus maius est, [Note: Exsistentium bonorum usum.] tw=n o)/ntwn a)gaqw=n o)/nhsin precabantur. Porro ego, cum modicam Parentum hereditatem nuper crevissem, eam totam, quanta est, fortunae ac perfidiae subtraxi. Agros enim, domosque, et suppellectilem omnem vendidi. Argentum inde redactum non Mercatores, non donistae habent, sed arca. Apud quam depono, quicquid ex munere meo, quo in aula fungor, meique Principis liberalitate obvenit. Proinde ut foenus non percipio: Ita nec precariò possideo, quae mea sunt. Talis autem eorum conditio est, qui lucelli causa debitoribus supplicant. Praeterea fundos domosque habere, nimis operosum videtur. Munus autem meum non patitur negotiosas divitias. Pleraque enim

tempora mea Principi serviunt. Quod superest libentius in animum revoco. Atque adeò usuras in pecunia negligo, acuratius repeto a libellis. Nullum verò foenus honestius petitur. Cum penè naturae repugnet, nummum nummi pretium esse, qui ipse aliarum rerum pretium sit. Qua de re alibi [Note: lib. 1. c. 10. Polit.] Aristoteles. Idque adeò iniustum [Note: de re Rust.] Catoni visum est, ut foenebrem exercentes homicidis compararet. Ne hic Canones memorem. qui auctoritatem sacrae scripturae secuti omnes plane usuras prohibuerunt. Quamquam et Iure civili vetitae videri possint [(transcriber); sic: pussint] . Iussit enim [Note: Novell. de Ecclesiasticis titulis Per c. quoniam c. disting. 47.] Imperator decreta Synodi Nicaenae servari. In qua Usuras damnatas fuisse constat. Sed mihi sedet hoc ulcus non tangere. Quanquam non diffitear, prudenter quosdam diversum sequi. Quibus et ingenium aliud, et diversa vivendi ratio est. Ego saltem ita instituere animum meum volui, ut minimum timeret. Unde mihi solatiora nunc omnia sunt: et promptius necessitatibus meis, aliorumque succurritur. Bonum enim nomen arca est: et antequam appellem, ipsa praevenit. Apparitore autem et pipulo opus non est. Et nullas lites nisi clientum tracto. Quamquam et eas paene omnes Principis negotia e manibus excusserint. Securus autem coeno securus dormio. Nec enim depositarius meus aut fidem fallit, aut bonis cedit. Manifestum autem est, viro sapienti maxime ad prudentiam atque virtutem prodesse

animi tranquillitatem. Quam nos in hoc negotio tueri arbitror, si bona nostra ipsi habere maluerimus, quam penes alios esse. Risit Gelasius, et, Heoroes, inquit, si verum audire vultis, quod in hoc colle tot fortes et robustae sententiae dicuntur, id vero mei operis fuit. Primo enim iurgio Eubulum et Misoplutum commisi. [Note: Atque is se gessit sane fortemque bonumque Odyss. 4.]

kei=nos d) ou)/pote pa/mtan a)ta/sqalon a)/ndra e)w/rgei. Quos deinde secutus Euclides ceteris campum disputandi aperuisse videtur. Bene habet, inquit Eubulus. Et quoniam eo delati sumus, agite, tuemini quisque partes suas. [Note: Dicite quod lubitum est, quod mens sua quemque iubebit. Odyss. 21.]

*ei)/paq) o(/pwsw2 u(me/as2 kradi/h qumo/s2 tekele/uei. Fortassis continget, ut collatis omnium sententiis appareat, quam rationem disponendae custodiendaeque pecuniae vir sapiens sequi tutò possit. Quod eum non displiceret ceteris, Philotocius ultro;

[Note: (z)] Quod primus Euclidem, inquit, sequor, amici, non superbia est, aut ambitio, sed timor. Quemadmodum enim aliis rebus, ita facundia vobis minor sum. Proinde ne post omnium sermones infantia mea manifestior esset, subvenire pudori meo volui. Ut, quae a me non valdè disertè proferentur, postea, quae vos eloquentissimè dicturi estis, facilè evanescant. Euclides tamen ille, cum quaedam iecerit, quibus labefactari videri possint, quae ego in hoc negotio probo, ad

patrocinium consiliorum meorum praevertar. Nostis, ni fallor, me iam aliquandiu in iudiciis forensibus tractatum. Causasqueuè et alibi in vicinia, et plurimas in Urbe nostra egisse. Quam rem mihi lucro fuisse non erubesco. Ceterùm nec mearum rerum ea fuit ratio, ut ingemere agris, illaborare domibus possem. Facile itaque inductus sum, ut crederem, istiusmodi molestiis animum, meditationesque viri sapientis nimium intricari. Quantum itaque ab usibus necéssariis superfuit hactenus pecuniae, id omne aliis elocavi. Qui id mihi beneficium certo foenore compensant. Verùm enim vero tàm providè, ut nec fidem cuiusquam, nec promissa sequar. Neque enim pati passum, ut meo argento alius fortunam lacessat; qui aut patrimonio excidit, aut nullum habuit. Non itaque cuiquam plus auri quam monedulae committo, nisi hypothecas constituant, quibus securè incumbam. Crescunt itaque vindemiae meae sine mea molestia. Quod genus lucri cur tu tantopere repudiandum censes, qui scire potes [Note: l. 7. Testam. quom. ap.] iniquum esse, si damnosum sit cuique officium sum? [Note: l. 1. §. 11. de Aqua et aq. pluv. arc.] Prodesse autem unusquisque sibi, dum alteri non noceat, non prohibetur. Tantum autem abest, ut noceatur iis, qui meo argento utuntur; ut videam etiam rem facere. Nec movere te Aristoteles, aliique debent. Nam et sua natura steriles sunt domus, aliaeque res; tamen industria hominum eas fructuosas

fecit, Id tantundem in pecunia valere debet. Quam usurae modicae fecundant. Modestia enim debet esse exactio foenorum, et potius honorarium pro beneficio, quam crudele tributum. Quales eorum mores sunt, qui centesimas exigunt. Ceterum qui ulterius grassantur, ab humano consortio ad immanissimas feras amandandos censeo. Mihi autem centesimarum semisses sufficiunt. Et lucrum pecuniae meae ita cum aliis partior, ut minor sed certior pars ad me revertatur. Quod usurae genus iure [Note: l. 26. c. de Usur. passu alibi.] civili, ut nosti, permittitur. Ceterum quod tu diversum opinaris, nimis longè petitum est. [Note: Sententia ista non habet sententiam Eurip. Iphius Aul.]

Et, quae tua in iure peritia est, scis haud dubiè, [Note: gl. in l. quamvis 11. et ibi Bart de in ius vocando. Coler. Process. exsecut. part. 4. cap. 1. n. 51.] leges generaliter loquentes recipere restrictionem secundum alias speciales. Et [Note: Everhard. in Top. loc. a generalitat. 5. n. 1. Menoch. cons. 74. n. 24.] propter medium inhabile generalitatem non operari, nisi in quantum potest. Sed, ut opinor, non utrum liceat, sed utrum expediat aes foenori dare, inter nos controvertitur. Quod tamen obscurum esse non potest, si meministi, quae antea a me allata sunt. Eo enim tendit sententia mea, ut sine ulla fere molestia, et periculi metu bene partis uti me arbitrer. Facilius enim multi tuentur, quae uni eripere fur, ruina, incendium potest. Et si quid

usquam damni exsistit, facile lacuna illa reliquae pecuniae fructibus expletur. Philotocii sermonem [Note: (h)] Thalassius excepit. Quoniam ad me quodammodo pertinent, inquit, quae memorata sunt a Philotocio breviori oratione defungar. Dum enim suae servit causae, simul meam egit. Nisi quod honestius ipse usuras exigo, qui omne periculum solus sustineo. Arbitror enim, vos non ignorare, pecunias meas in nautico foenore occupari. Quod adeo non iniustum visum est Iurisperitis, ut [Note: l. 5. l. 7. de naut. foen.] ex sola conventione deberi statuerint. Cum de [Note: l. Titius Praescriptis verbis.] ceteris usuris, quasi odiosis pactum nudam actionem producere, ut loquuntur isti, nequeat. [Note: l. 3. C. de Usur.] Sed sollennem stipulationem intercedere necesse sit. Quare quod centesimas postulo, nemini iniquum videri debet, qui sciat nullum hic debitoris damnum esse. Commoda autem illa ratio videtur fortuitos casus honestissimo fomento consolandi. Neque enim pati possum, qui fidem Maris, tempestatumque obiciunt. Eandem enim alibi fortunae conditionem invenias. Et, ut [Note: Petronius.] ille ait, si bene calculum ponas, ubique naufragium est. Amplum autem commodum nullo negotio reliquas iacturas sarcit. Maximè cum a=mfotero/ploun solvitur. Ie(tero/ploun enim ut minus periculi, ita lucri habet. Nec enim ignotum vobis esse potest a)mfotero/ploun dari, si utriusque discriminis, cum ultro citroque navigatur, aleam

foenerator suscipit. *e(tero/ploundici lucrum traiectitium, quod propter commeatus periculum percipitur. Idque [Note: lib. 8. Onomast.] Iulius Pollux non absurdus auctor tradit. Neque profecto ista repeterem, nisi scirem, virum magnum Erasmum in istius vocabuli explicatione lapsum esse. [Note: Adag. Usurae nauticae.] *amfotero/ploun enim appellari a Graecis ait id genus negotiationis, quod utriusque periculo fit: quo auctore, incertum est. Neque enim quicquam huiusmodi a Iureconsultis proditum comperi. Porro nec solas usuras mihi mare debet. Ex navalibus enim societatibus non parum lucri sine labore ullo percipi, usu didici. Itaque naves meis aliorumque sumptibus instructae, dum ego aut secure domi studeo, aut Rem pub. administro, in exteris oris rem faciunt. Utrumque autem negotium ita transigo, ut non iisdem tempestatibus, iisdem casibus omnia subdam. Sed incerta fortunae consiliorum varietatibus experior. Qua prudentia id me adsecutum arbitror, ut nulla tana damna sint, quibus ceteri reditus non respondeant. Non puto vos arbitrari tam male agi cum nautis, ut decimas Neptuno debeant. Nam ut [Note: Ex triginta navibus non tria pereunt. Apud Athenaeum lib. 13.] Menander existimat, in Aegyptio, Lybico, Aegaeo mari tri/a tw=n triakont) ou)k a)polluntai ploia/ria. Quod profecto ut vobis largiar, opinor tamen magnitudinem lucri apparere.

[Note: (q)] Arrisit Polytecton, et, quanto securius,

inquit, in portu navigatur. Neque enim arbitror tam invicti adversus fortunam animi Thalassium esse, ut ambigua casuum non reformidet. Atque ut sine periculo sit, sine metu esse non potest. Porro quae de usuris in utramque partem dicta sunt, huiusmodi erant, ut incertior sim, quam dudum. Quo sollertius semper mihi videor ab omni foenebri abstinuisse hactenus, ut tamen vindemiolae meae non otiarentur. Aedificando enim, vendendoque, et locando aedes meas, conservantur pariter, quae arte mea acquiro, et ampliora fiunt. Quod dum ago summum profecto voluptatem percipio. Quam intelligere nemo, nisi qui aedificavit, potest. Ineptum itaque est [Note: Appianus parqikh=.] Crassi scomma in Deiotavum. Quem cum provecta iam aetate novam urbem condere conspexisset, dixit: [Note: Orex. duodecima hora aedificare coepisti.] w)= *basileu=, dwdeka/ths2 w(/ras2 o)ikodomei=n a)/xh. Neque enim, ut opinor, festivius cavillator unquam fortassis tam iucundis occupationibus manus admoverat. Quarum amorem optimus senex pariter cum Spiritu dimisit. Ne addam, quod mirum videri possit, ad Sapientiae professionem hanc curam pertinere. Quod iam olim doctissimis commentariis Vitruvius prosecutus est. Cuius libro ut nihil Philosopho dignius est, ita solum hoc docet, quomodo commode aedifices. Videtis itaque pecuniae collocandae sollicitudinem inter remissiones meas esse. Pariter autem et arcam et animum

instruo. Cum enim non mediocris ingenii sit, apte aedificia disponere, sentio me numquam magis valuisse iudicio, quam postquam id consilium custodiendarum opum suscepi. Et quamvis adolescens avidè Mathematicos audivissem; tamen nunc demum serio profecisse mihi videor. Plura dicturus videbatur Polytecton. Sed sermonem abrupit Georgius. Et, amici, inquit, ut solem istum videtis, iam ferè prandii tempus est. Nam quae tu, doctissime Polytecton attulisti, satis ostendunt, quid censeas in hoc negotio sequendum. Tu verò Coenophile breviter, quod restat, exsequere.

[Note: (i)] Immò verò, inquit Coenophilus, nullae in hoc dramate meae partes sunt. Numquam enim cumulare opes studui. Quodcumque enim superfuit, semper alibi potius insumpsi, quam ut luctum quererem. Veteres enim nummos; signa affabre sculpta, picturas mirandas, elegantes et raros libellos libentius, quam divitias indago. Quod si quid inusitatum Indiae mitterent, aut Aegyptus nostro Orbi, vel extremus Septentrio donaret, id summa diligentia conquisivi. Ita si opes meas recognoscere aliquando libuerit, illae equidem omnes domi meae praesto sunt. Nec enim aut vestem aliquam Amazonum, aut picturam quampiam Dureri ac Rubenii cum tuis Thalassi navibus mutem. Biblia autem Graeca apud Aldum excussa, aut Herodotus apud Stephanum [(transcriber); sic: Steiphanum] , omnibus tuis aedificiis, Polytecton, contra cara non sunt. Quae profecto cura viro sapiente haud

paulo dignior videtur, quam ad usuras ac lucra animum demittere, Paulatim enim a sapientia animus abducitur, cum vacare sordibus coepit. Meae autem opes eiusmodi sunt, ut cum eas recenseo, mirificè excitari me sentiam. Vel enim naturae, vel artificium sollertia efficit, ut multa de DEO, divinisque operibus praeclare cogitem.

Aut ego lecto,
Aut scripto, quod me tacitum iuvet.

Et in libellis Characteris pulchritudo ad occupandam eruditionem etiam paene invitum trahit. Qua voluptate ita aliquando erigor, ut paene mihi supra humanam sortem evectus videar. Fieri enim vix potest ut vos non quandoque et fortunae et Consiliorum paeniteat. Mihi armarium terrarum miraculis instructum, domus tota rara suppellectile insignis, Bibliotheca splendida et copiosa etiam aliquid exhibet, quod omnia vota excedat. Desiit Coenophilus, cum me dicere Georgius iussit. Ceterum ego largiter erubescens, parce, inquam, Vir optime, pudorem meum confundere. Neque enim divitiarum quicquam praeter nomen unquam mihi cognitum fuit; neque vim facere verecundiae meae possum, Ut enim vobis pro me Homerus satisfaciat: [Note: Nemo aetate minor Argivos inter habetur Lumina nec mea prospiciunt ut oportet acutè Iliad. 23.]

*o(/ute new/tato/s2 e)ssi met) *arnei/oisi tos1ou=tan,
*o)\ute moi o(cu/tatoi kefalh=s2 e)kde/rketai o(/sse.

Et quae optime sequuntur -- [Note: Nec credo decorum Me Iuvenem coram melioribus esse loquacem.] ou)de/ ti mexrei\
*aabrogo/rhn e)/menai. para\ gar kai\ a)mei/nones2
a)/lloi.

Tam opportuna excusatione et ignorantiae culpam effugi et pudoris laudem merui. Polytecton autem Tu vero, ait, Georgi, impune non eris. Plane et tibi dicendum est. Nisi hoc egisti potius, ut infantiam nostram prostitueres.

[Note: (k)] Si bona vestra cum gratia tacere licuisset, dixit Georgius, beneficium interpretaturus fueram. Quoniam autem vocem meam elicitis, ignoscite, si aliquando liberius loquor. Quae enim singuli in sententiis vestris praecipua iactatis, ea me omnia consecutum arbitror. Plerique enim eo tendebatis, ut tuto collocatae pecuniae vestrae viderentur. Honesti etiam speciem induere conati estis. Quidam et voluptatem adiunxerunt: quam tamen solam spectavit Coenophilus. Ego autem vel nimium blandior mihi, vel plenius perfectiusque consilia mea instruxi. Villam meam vidistis obiter. Et postea accuratius una cum fundis, armento, pecude, hortis, piscinis, si liber, videbitis. In eam impendi, quicquid negotiationibus subtrahi, salvis ipsis, potuit. Non opinor autem metuendum esse, ne latifundia ista aut fures avertant, aut intercipiant Latrones, aut incendiis evanescant. Et alioquin, ut ille ait, [Note: Plin. lib. 9. Epist. 37.] nullum iustius genus reditus, quam quod caelum, terra, annus refert. Quanta autem

voluptate inter agellos meos verses, uberius deinceps intelligetis. Eam profecto soli detrahent, qui sensu communi carent. Libenter itaque vobis disceptationes de usuris, ceteraque operosa remitto. Nec ex fortuitis iacturis, quantum super sit, rationem duco. Quas cum Villico meo, quem proinde delegi, sine ullis litibus, singulis messibus recognosco. Si bellum ingruit, minimum est, quod in possessiones meas furori militum licet. Et ut lucrum, cesset, summa rerum salva est. Optima autem fide cum dominis agri et pascua agunt. Si quid enim ex reditu intercipitur, paucorum annorum ubertate reponunt. Quod ut eo felicius succedat, Villam haud rarò ipse, fundosque obeo. Non tam ut tentem villicam; quam ut is fidei testimonio gaudeat. Nec enim tam procul Urbe dissita est, quin, cum vacat, saepius resumere delicias rusticas liceat. Quod profecto tanta cum delectatione fit, ut, si quid aegritudinis animo ex negotiis urbanis adhaesit, hoc in loco abstergi sentiam. Sed continebo me iis finibus, quos ceteris circumdedi. Dicas itaque, Eubulo, homo, ut ego semper iudicavi, in omni iudicio elegantissime, quid in cuiusque sententia desideres. Alacriores enim post tuum sermonem ad epulas discedemus. Ceterum Gelasius denuo ad iocos suos et Misoplutum reversus, dignum vero facinus, inquit, fastu [(transcriber); sic: faustu] istorum mortalium, quod nemo me, optimumque ac sapientissimum Misoplutum sententiam rogat. En typhum! qui se

magnos faciunt, quoniam divites sunt. Sed cautius tu, et pro politulo ac limatulo tuo iudicio, sive Homerice mavis [Note: Prudentia mentis. Odyss. 23.] poluidrei/hsi no/oio, iram premis, ne prandio excidas. Et praeterea talem te primo sermone ostendisti, ut tibi per DEOS hominesque omnes quiescere nunc liceat. Mihi autem nullo modo mussitanda haec iniuria est. [Note: Sed ego tacere vel coactus non queo. Aristoph. Pluto.]

*egw\ me\n ou)=n ou)k e)/sq) o(/pws2 sigh/somai. Respiciensque ad Georgium.

[Note: (l)] Videor mihi, inquit, ex parvae rei discrimine, summam experiri. Iugulatus enim hoc tacendi praeiudicio, ut suspicio est, periclitor. Sed si non adspernamini hominem ineruditum, non celabo vos sententiam meam. Nostis, opinor, veteres sapientes praecipere, ut ad exemplum Deorum immortalium omnem vitam componamus. Quos cum ubique ferè [Note: Facile viventes.] r(ei=a zw/ontas2 ab Homero appellari olim legissem, quorsum id pertineret, fateor me aliquandiu ignorasse. Donec [Note: Athenaeus lib. 12.] Deipnosophista (id enim Philosophiae genus, ut nostis, plurimum sector) r(ei=a idem esse quod [Note: Sine labore] a)po/nws2, vitamque ab omni labore ac molestia immunem intelligi docuit. Quae res effecit, ut studiosius multo acta vitamque Deorum intuerer. Pleraque autem Homerus tradidit: qui, ut nostis, etiam linguam Deorum intellexit. Ceterùm cum non rarò epulantes, seque invicem [Note: Aureis pateris.] xruse/ois2 depa/essi

largiusculè invitantes cernerem, non parum arbitrabar aerumnis humanis demptum iri, si omnes homines summos DEOS aemularentur. At vero nec foenebrem exercuisse, aut struxisse naves, aut ullam denique opum curam egisse usquam notavi hactenus. Ex ipsa autem re coniecturam feci, pecunias nummosque omnes Deorum in usus necessarios praecipuè, postea conviviis lautioribus absumi. Numquam autem commodius contractae frontis seria, quam vino explicantur. Quod ego tam feliciter hactenus imitatus sum, ut cum singulis annis paribus accepti atque expensi calculis transigam. Nam quibus ipsa vita succingitur abundè sunt. Cetera placidissimo animo ita expendo, ut collocandi, disponendique labor ad dulciarios atque aenopolas pertinent; ego voluptatum fructum feram. Nisi forte arbitramini amabilius aurum aut gemmas nitere, quam generosum Rhenense nectar, cum purissimo vitro infusum ipso etiam sole formosius est. Quod quidam Imperator optimè intellexit. [Note: Granzius in Wandalia.] Cum enim Electores Principes ipsum imperio deiecissent, ut tamen verecundius id facerent, ingens pondus auri argentique obtulerunt. Ceterum ille imperium prudenter dimisit. Reiecto autem auro cados aliquot optimi vini stipulatus est. Aequè generose ac illa [Note: Lib. 12. op. 66.] apud Martialem, quum tot munera negligeret. Et de moneta caesaris decem flavos, rogare coepit Phyllis amphoram vini. Tanta omninò sapientia,

uterque ut mihi inter DEOS collocandi videantur r(ri=a zw/ontes2. Summae porrò felicitatis est, divitias habere sine molestia. Divitem autem existimo eum, qui commodè et opiparè vivere potest [Note: Epulis meroque strenueque [(transcriber); sic: strenuque] pariterque amando, cetera pedibus trahens, Phoenix Colophonius apud Athenaeum. lib 12] a)/ris2os, ut ille ait, eu)qi/ein kai\ pi/nein, k) e)ra=n, ta/d) a)/lla pa/nta kata\ petrw=n w)/qei.

Etiamsi post annuas rationes nihil supersit. Nam si disponendi cura accedat, illa sincera r(ei=a zwo/ntwn voluptas polluitur [(transcriber); sic: poluitur] . Video plerisque stomachum latrare. Abrumpam itaque sermonem: sed, quoniam primus exemplum fecit Misoplutus, qui profectò non multùm, sed tantùm omninò, quantum ego, sapit, Versiculos audite. [Note: Si intercidat Homini voluptas, non ego talem puto vita pia potiri. Vividum Cadaver est Opes tibi quantas libet quaeras domi, Tyrannico vive apparatu si tamen abest voluptas non emam cassa nuce umbraeque fumo, quantum adest mortalibus Sophocles, Antigone.]

*ta\s2 ga\r h(donas2\
*o(tan trodw=sin a)/ndres2, ou) ti/qhm) e)gw\
*zh=n touton, a)ll) e)/myuxon h(nou=ma nekro/n.
*plou/tei te ga\r kat) oi)=kon, ei) *bou/lei, me/ga,
*kai\ zh tu/rannon xh=m) e)/xwn, e)an) d) a(ph=|
*tou/twn to\ xai/rein, ta)/ll) e)gw\ kapnou= skia=s2
*ouk a)/n triai/mhn a)ndri\ pro\s2 th\n h)donh/n..

Laeti tam festivo acroamate arrisimus. Cum Eubulus, video, inquit, quid velis, Georgi. Sed mihi

remetiri spatium, quod ad villam est, potius videtur. In itinere autem, quoniam ita vultis, ostendam quid sentiam. Quod cum probaretur ceteris, consurreximus. Inter eundem autem cum ad tacendum obstinatus esset Eubulus, quaeso te, inquit Georgius, quid moraris? Omnes enim ad sermonem tuum inhiamus. Videsne ut amici nostri priori facundia tua deliniti, exspectantes alteram iam orationem, quasi sublimes ab ore tuo pendeant.[Note: Quandoque cunctis sic videtur, vincite. Eurip-Rheso.]

[Note: (m)] *nika=t) e)peida\n pa=sin a)nda/nei ta/de, inquit Eubulus. Neque enim urbanum foret spectaculum, homines amplissimos, et quod caput est, familiares meos hiantes relinquere, et profecto, ut tu ais, ab ore meo suspensos. Profiteor autem, ea me usurum in loquendo libertate, quam monendo fecistis. Dignitatem porro cuiusque aut eruditionem destruere non est pudoris mei. Ceterum numquam quemquam tanti facio, ut non, quid sentiam de singulis, severitate generosa exsequar. Ea quidem in re Areopagitarum aemulus, qui noctu, et in tenebris ius reddebant. Ut non indicentes, sed in ea, quae dicebantur, respicerent. Principio Euclides, et Gelasius sententiis suis, ut ille ait, frontibus adversis concurrunt. Quorum alter pecunias tamquam filiolam, cuius pudicitiae metuit, ferreo Thalamo, Danaes exemplo, concludit. Alter tam sollicitè cavet, ne ditescat, ut omne aurum, argentumque quo

commodè carere potest, manibus pedibusque in thermapolia et tabernas quasi in exilium mittat [Note: Quemadmodum qui ignem abiciunt e manibus. In Timone.] kaqa/ter o(i to\ pu=r e)k tw=n xeirw=n a)por)r(iptou=ntes2, ut loquitur Lucianus. Quam prudenter uterque, et rectè quaeso per plutum, mecum quasi in imagine quadam dispicite. Nostis me non ita pridem ingenuam mulierem domum duxisse, ut ex ea liberos suscipiam. Ceterum si nec ipse puellae flosculum contingam, nec patiar, ut quisquam adspiciat: sed inclusam orbam ac sterilem servem sedulo, idque me prae amore facere dicam; oro vos,k quotusquisque erit, qui me non Coroebo stultiorem arbitretur, aut Melitide. De quo [Note: In Paroemiis.] Zenodotus [(transcriber); sic: Zenodatus] refert, novam nuptam non ausum fuisse attingere, quod timeret, ne se illa coram Matre accusaret. Perfectae enim insaniae foret, relicta liberorum tollendorum cura, speciosam ac scitulam puellam, tamquam Cereris Sacerdotem alere. Rursus, si incuriosè custodiam, noctuque et interdiu evagari sinam, et cum quibusvis, ut Homerus loquitur, [Note: Rem habere. Iliad 14.] pa/radra qe/ein filo/thti, nemini, per Venerem, amare videbor. Quid autem indignius fieri a me possit, quam si ultro prostituam tam formosam, adulterosque invitem. Philotocius porro suis consiliis, summas, quas effugisse se credit, molestias arcessit. Dum alius solvendo non est, alius litem movet, alius differt. Nec est, cur tantopere indulgeat spei suae, ac hypothecas iactet. Quas

scimus sumptuosissimis iudiciis non rarò vindicari. Et novi, qui carere illis mallent, quod tot [Note: (c)] sibi negotia facessunt. Quid autem de illis statues, qui cum hactenus plurima possiderint latifundia, propter nuperas inundationes omnia prope in perditis, et desperatis habent. Quae calamitas plerumque cum aliorum pernicie coniuncta est. Quotus enim quisque pecunias suas non credidit homini locupleti, et qui tantum fertilissimi agri possideret, quantum vix Milvus oberret. Quales non pauci hoc tempore sentiunt, se et sorte, et usuris illis suis tam egregiis evolutos. Ceterum ut ab huiusmodi agris abstineas, quibus fortuna maris imminet; alibi non minor labes erit. Unde enim compertum est tibi, non etiam aliis easdem hypothecas a doloso debitore constitutas fuisse. Fortassis iam tantum alieni aeris contractum fuerat, ut, cum ad nomina tua ventum est, argentum videas periisse planissimè. Nec te pompa quorundam, aut splendor moveat, ut iis idcirco aurum domi nasci arbitreris. Novi enim qui insigni familia sumptuosis conviviis, luculenta suppellectile, summo cum damno, existimationi atque famae suae lenocinentur. Quae rarò admodum perducitur ad liquidum. Iidem fortassis haud longo post intervallo, creditoribus, vanis rerum inescatis, longum plorare; et digladiari [(transcriber); sic: diglatiari] relinquent. Porro ipsum hoc examinare, inque hominum facultates sollicita aestimatione inquirere, nimis molestum est, et nescio an sapienti viro conveniat. De

quo nunc maximè quaerimus. Ceterum constantem hominem esse oportet Thalassium, si fortunae vices non metuit. Nam apertè iniquus est, nosque omnes fungos arbitratur, dum fere sine periculo, sine ullis profecto animi molestiis, res opesque suas committi infesto et tempestate et piratis mari credere nos postulat. Quod tamen de periculo ut condonemus ipsi: Utrum cum his moribus potius vir sapiens, quam acerrimus et inquietus Lueripeta videtur? Nec persuasit [Note: (o)] Polytecton plus voluptatis in aedificando, quam laboris esse. Nisi forte mediocris molestia creditur, cum operis conflictari. Ubi scrinarius, fabri, caementarii, pictores perpetuo obstrepunt, ibi scilicet tranquillitati animorum, aut Philosophiae est locus. Quod si non tota die adsis, aut tantillum deieceris oculos, illi tempus perdunt; tibi perit pecunia. Molestissimum autem arbitror perpetuam consiliorum suorum paenitentiam agere. Id quod vobis, Polytecton, usu venire negari non potest. Aut enim triclinium aliquod non commodè collocatum, nec focus satis structus opportune, saepe eodem die displicet. Quod dum emendas, plerumque aut nihil pronicis, aut opus corrumpis. Atque ut optime succedat, miserè tamen argentum o)/ixetai. Hanc itaque Philosophiam dum per damna multa addiscis, nec quietus es, nec sapientiae vacas. Praeterea, quaeso te, quanta miseria est conductorum querelas ac iurgia audire. Modo collapsum aut perfractum est aliquid modo regulae perpluunt; aut

fatiscit paries, ac rimas ducit. Ut iam quid post tot sumptus lucri ad te redeat, equidem exputare [Note: (p)] non possim. Verecundè profecto locutus est Coenophilus. Ostendit enim, non se dicere, quasi sermo ipsius ad id, quod nunc inter nos agitatur, pertineat; sed ne sine symbolo esset. Indulgeat itaque animo suo, et rerum novitatibus delectetur Credo autem eiusmodi ingeniis, quale ipsius est contingere, ut plus voluptatis percipiant emendo, quam cum possident. [Note: Plinius lib. 2. Epist. 15.] Nihil enim, ut quidam loquitur, aeque gratum est adeptis, quam concupiscentibus. [Note: (r)] Solus mihi Georgius videtur consilia non absurda amplexus: nisi quod valde fallitur, dum plane in tuto esse possessiones suas contendit. Hic enim magnificè se iactat. Non dicam iam de illis fundis, quibus inundationes infestae sunt. Qui enim tot cladibus docentur, ne pergant importunis molibus naturam fatigare, iis facile ratio constat damnorum suorum si salubria consilia pati possunt. Ceterum illam tuam villam, Georgi, aude dicere plurimarum tibi molestiarum, et infiniti sumptus causam non fuisse. Recordaris fortasse proximos, cum bellicis tumultibus istae regiones quaterentur. Haerent adhuc in memoria querelae tuae, quoties importune a militibus flagitabaris. Meministi, quot cados vini, quantum carnis ac panis in singulos dies, quantum denique argenti minis suis extorserint. Sin verbulo indignationem ostenderes, praesto erant,

qui dicerent, paratas iam faces esse, quae villae subderentur. Quot itaque iacturis redimenta tibi fuit: quae interim nec utilis erat, et infandum in modum foedabatur? ut praeteream tot bellos hortorum porticus: adeo tesset latas arcolas: flosculos illos tam delicatos, tàm formosos, singulos denique toto, quale meum est, patrimonio emptos. Ceterùm tui villici fidem nec sugillo, nec perspexi. Multis tamen; ut nosti, ne delinquere nollent, occasio persuasit, et domini [Note: s1] absentia. Sed per DEUM, inquit Gelasius, dum tam confidenter sermocinaris, quid fugias video; nunc etiam quid sequaris ostende. Satis enim acriter insectatus es sententias nostras, ut iam illud ex Comoedia occurrat: [Note: Apud Cic. pro Rosc. Amor.]

Quis ibi non est vulneratus ferro Phrygio. Immo, ait Eubulus, edepol hic mihi aquae haeret, amici. Vitio fortassis humani ingenii: dum expeditius quod displiceat invenimus, quam quod placeat. Et, ut quod res est, fatear, iamque nisi sallor, anteiecit Euclides, pro diversis studiis cuiusque, ac conditionibus alia atque alia possunt esse consilia. Ita ut nihil constitui possit, quod non in maximas difficultates incurrat. Nam quae hereditario obveniunt, ita, uti sunt, tueri saepè commodius est. Idem plerumque est, cum debitor fidem fallit, et a Iudice in possessionem mittimur. Nec omnium rerum parem usum habeamus, aut peritiam. Arduum praeterea inter tam diversas disponendae pecuniae rationes, quae

sit optima, et viro sapienti convenientior, dicere: nisi periculum omnium feceris. Quemadmodum non addicam credulitatem meam cuiquam, qui producens elegantem Virginem, eam omnium, [Note: (t)] quae vivunt, pulcherrimam affirmet. Necesse enim sit cunctas ubique formas perspexisse. Quod si pati potestis Philosophum, dixeram eum Xenophonte [Note: Thesauros esse, quaecumque apud amicos opes sunt. In Hierone.] *qhsaurou\s2 ei)=nai pa/ntas2 tou\n par\a toi=s2 filoi=s2 plou/tous2. Id quod egregiè norat Cyrus. Cuius verba apud dulcissimum scriptorem audire operae pretium est. [Note: Ego DEOS veneror, et semper plura desidero. Quando autem possideo, quae a necessariis superflua sunt, iis amicorum inopiam levo. Et homines ditando, iisque benefaciendo, benevolentiam ipsorum et amicitiam possideo. De quibus et securitatis fructum fero, et gloriae, lib. 8. kuroupaidei/as2.] *e)gw\ de\ u(phretw= me\n toi=s2 qeoi=s2, kai\ o)re/gema a)ri\ pleio/nwn. *eprida\n de\ kth/somai, a(\ a)\n i)/dw peritta\ o)/nta pw=n e)moi\ a)rkou/ntwn, tou/tois2 ta\s2 t) e)ndri/as2 tw=n filw=n e)carkou=mai, kai) plouti/zwn kai\ e)uergetw=n a)nqrw/pousw, e)/unoian e)c a)utw=n ktw=mai, kai\ fili/an, kai\ e)k tou/twn karpou=mai a)s1fa/leian, kai\ e)/ukleian. Generose Alphonsus Arragonum Rex, cum interrogaretur, quid servaret sibi, qui tam multa multis donaret, ea ipsa, inquit, quae dono. Et Antiphanes [Note: Quid possidere, per DEOS, bona attinet. Pecuniasque optare, ni facias bene fructumque; pulchrae gratitudinis feras. Apud Athen. lib. 1.]

*tou= ga/r tis2 a)/llou pro\s2 qew=n per ou(/neka
*eu/caito ploutei=n, eu)porei=n te xrhma/twn,
*h tou/ du/nasqai para bohsqei=n toi=s2 filoi=s2.
*spri/rein te karto\n xa/ritos h(di/shs2 qew=n..

Martialis [Note: Lib. 5. ep. 43.]:

Extra fortunam est, quicquid donatur amicis
Quas dederis, solas semper habebis opes,

Quod an persuadere vobis possim, hactenus ignoro. Illud omnino compertum est, meritorum, quorum tempus praeteriit, etiam memoriam plerumque evanescere. Unde omnes ad largiendum restrictiores sumus: nec huic tam severae Philosophiae [Note: (u)] locus esse in posterum videtur. Ut itaque in viam redeam, tutissima mihi ratio semper visa est, pecunias suas opulentae rei publ. foenori credere. Nec enim universitas tam facile pessum datur, quam singuli. Et ut usurae sint modicae, minus de sorte periclitamini. Summa autem animi tranquillitate publicae utilitati non sine commodo suo hoc pacto vir sapiens servit. Poteram evagari prolixius, et salubritatem istius consilii ostendere. Sed commodum se villa aperit: et Stomachus ieiunus nimiam agitationem non patitur. His colloquiis refecti, ingressique villam comitate convivium produximus.

a EXordium, sive Praeloquium 57.

b Occasio dissertationis. 59.

g Contra divitias 65.

d Pro divitiis 74.

e Tutis simas divitias esse, si ipsi nummi in arca custodiantur 83.

z Si faenori dentur 85.

h Si nautico in foenore, et navalibus Societatibus occupentur 88.

q Si aedificando lucrum faciant 89.

i Si inde pretiosa bibliotheca et rara Suppellex ematur 91

k Si agri, fundique, ac villae comparentur [(transcriber); sic: compreantur] et colantur 93.

l Si ad voluptates et convivia iis utamur 95.

m Iudicium de superioribus, et primo de sub lit. e et l.

n De lit. z. 99.

c De lit. h. 100.

o De lit. q. 101.

p De lit. i. 102.

r De lit. k. ibid.

s1 Difficilis huius quaestionis decisio 103.

t Donando optime custodiri pecuniam: quod non frequentatur. 104.

u Tutissime collocari, si opulentae Reip. faenori credantur 105.