BASILEAE EX OFFIcina Ioannis Oporini, Anno Salutis partae M. D. XLVII. Mense Martio.

---

image: s0559

Dramatum Sacrorum, ex veteri testamento desumptorum tomus secundus.

PRAECLARAE INDOLIS PVERO LUDOVICO HOsero, sibi carissimo, Xystus Betuleius Augustanus S. D.

A Vita virtus, Ludovice candide,
Quae multo retro tempore
Incivitate nostra floruit virens,
In te relucet vivida.
Proavus, avusque sceptra Rei publicae
Gessere cum prudentia,
Cum gloria, suis perchari civibus,
Meriti de quovis optime.
Hosera gens est nobilis virtutibus,
Et aequitate dextera.
Haec ornamenta sunt multo clarissimam
Multisque splendent saeculis,
Ad posteros transmissa magnis laudibus,
Et splendida cum gloria.
Istius es virtutis haeres maximae,
His dignus et natalibus.
Fuerit tuum videre, ut his respondeas,
Neu sis iners, aut degener.
Deus tibi bonus praeclara munera
Mentis dedit, atque indolis.
Documenta sunt virtutis in hoc dramate,
Civilis et prudentiae.
Hinc disce avitis ingredi vestigiis,

Hoc nostra vult dicatio.
Quae pignus esto amoris integerrimi,
Quo te domi complectimur.

PERSONAE

Dramatis.
Rex Solomon Sadocus sacerdos
Iosaphat cancellarius Zabuthus regis socius
Azarias aulicus Chirami regis Tyri
Achisar praefectus aulae, legatus
sive Atriensis Regina Sabea
Tecnophile meretrix Eunuchus reginae
Tecnophone meretrix Marcolphus
Praeco Satelles.

SAPIENTIA SOLOMONIS, DRAMA COMICO-tragicum, Xysto Betuleio Augustano auctore.

PROLOGUS.

SCripsere multi multa passim principis
Regisue de iusti bonique munere:
Faciunt probe quidem. nam nil salubrius
Mortalium rebus, quam si princeps siet
Ornatus aequitate, cum prudentia.
Probe docent, qui vinclo non solubili
Partes honesti inter sese revinciunt.
Non iustus est quisquam, ni prudens is siet,
Fortis, modestus: sic prudens nemo tibi,
Sapiensue, ni iustus, fortis, modestus hic
Idem sit. Atque sic in orbem complices
Faciunt honestum principem in Republica.
Sed ni pius sit, et sinceris cultibus,
Pura fide, nec non addicto pectore
Summum Deum colat, fit mera vanitas:
Sterilisque virtus, quae non veri tincta sit
Cultu Dei. Quapropter haec parentibus
Sit prima cura, ut a primis cunabulis
Natos suos magistris tradant optimis,

Vereque doctis, et Christum sapientibus.
Sed finis his studiorum sit Res publica.
Si natus est, non natus est (credas) tibi,
Sibive tam, quam singulis quibuslibet,
In civitate in universum civibus.
Ut si Deus volet, vel ad munus suae
Ecclesiae, vel ad rem forte publicam
Ipsum vocare, sit is instructus, ut queat
Pro dignitate hoc officio perfungier.
Hoc rectius non ex aliis perdiscitur,
Quam vel sacris, vel non profanis, credito,
Libris. In his est exemplorum copia,
Cuiusmodi vobis acturi nunc sumus,
Ex tertio Regum, Sapientiae piae
Solomonis id, quod vos nunc hic spectabitis.
Favete linguis. Summam paucis dicito.

ARGUMENTUM.

In urbe sacra Rex Davidis filius
Solomon pius, sapiens, cordatus, dives est,
Potensque: cui votum Deus volens dedit.
Optavit is sapientiam, sceptris suis
Idoneam. Voti compos fit Rex statim.
Sapientiam sortitur summam, qua regit.
Dicitque ius longe suis dexterrime.
Mulieribus duabus lis gravissima est,
De filio superstite atque mortuo:
Simulatione expiscatur, quae mortui
Sit mater aut viventis, isthaec ordine.

Hiram Tyri rex postquam factus certior
De regis unctione, misit ilico
Ad civitatem sanctam oratores suos.
Solomon petit cedros, Tyrius morem gerit,
Surgitque opus templi. Sabaea ventitat
Regina, ut audiat regis sapientiam.
Intelligetis rem cunctam, quem admodum
Peracta sit, sacro et pio isto dramate.

CHORUS, EX CAP. proverbiorum VIII. Sub persona Sapientiae.

SIc fatur sapientia,
Celsa vociferans vertice sic tonat,
Et voces foribus grandiloquas dat venerabilis:
Exaudite meam viri
Vocem, et vos pueri, queis sapientia
Non in corde suo est, non animis ullus inest vigor.
Sunt quaecumque loquar bona,
Non est in labiis certe aliud meis,
Quam verum: impietas est procul a gutture noxia.
Sermo iustitiam meus
Optatam sapit, haud est dolus in meis
Perversus labiis, dogmata non falsa meis logis.
Doctrinam accipite hanc meam,
Aurum quae rutilum, quae superat suo
Argentum pretio, quae superat largifluas opes.

ACTUS PRIMI,

SCENA I. Duo aulici mirantur regis Solomonis sapientiam et divitias.

Achisar praefectus aulae, sive
atriensis. Satelles.
COmpluribus videtur haec ad gloriam,
Laudemque sola et vera commendatio,
Quae bellicis ex rebus evenit viris,
Forti manu praestantibus. quod contigit
Prae ceteris Regis patri, qui gloria
Superavit ipsum Saulem. sic quam plurimi ex
Maioribus nostris. Sed en hoc tempore
Rex noster successor sceptri patrii,
Tantam sibi paravit gloriam et fidem,
Quantam prioribus non quisquam saeculis,
Non rebus id gestis, non fortitudine,
Opinione sed quadam prudentiae,
Qua pollet annis hic iuvenilibus qui dem.
Accedit aequitas dextra prudentiae,
Quaedam pia et morum gravis modestia.
Maturitas est rara: sed serenitas
Vultas amabilis invitat omnium
Mentes, rapitque eas certe violentia
Quadam sua, ut mirentur ipsi plurimum
Virtutis ipsius tantam praestantiam.
Ex arce sed Satelles en celerrime
Descendit. SA. Inveniendus est avae mihi

Praeses. Sed istic ambulat, ni luminum
Me fallit hebetudo: sed certe ipsus est.
AC. Me vult, et haud dubie me accersit nuntius
A rege missus. En accedit. SA. Regiae
Iussu voco te Maiestatis, splendide
Vir, magna sunt apud regem negotia.
AC. Quid nam? quid est? quid Rex molitur inclitus?
SA. Epulum sacrum instituit quam splendidissime,
Ad hoc tua utetur nimirum industria.
AC. Sed tempus hinc ad aulam me nunc avocat.

SCENA II.

EN Azarias, en Regi carissimus,
Meusque amicus singularis: quid precor,
Ecquid deambulans hic tanta gaudia
Et voce clara, et gestibus laetissimis
Effundit? Atqui accedam, et haec intelligam.
Hem frater atque amice mi carissime,
Quid istud est quod gestis, oro, gaudiis
Tantis? quid est, rogo dic. AZ. Nihil est promptius,
Tuto mihi credas, quam cum bono viro,
Qualem diu atque saepe iam te comperi,
Conferre de rebus, statuque publico.
IO. Nemo bonus, nisi summus atque maximus
Deus. interim delector et ipse talibus
Sermonibus de bono, honesto, et inclitis
Sum mi Dei sacrati saepe legibus.
AZ. Quid arbitraris quaeso, an fatis aemulis,

An ordini rerum, vicibusue temporum,
An providentiae divinae regium
Tribuis statum florentem? dic precor mihi
Sententiam tuam, quam semper plurimi
Feci. IO. Deum testor, dum temporum vices
Mecum revoluo, dumque expendo singula
Exactius, Divina providentia
Fieri, regique cor regis Dei manu.
AZ. Dubio procul, Hebraea nunc monarchia
Quidam typus futuri exsistit temporis.
IO. Sic censeo. AZ. Gentes habent paroemiam,
Veram quidem nimis, sed isto tempore
Falsam tamen. IO. Quod nam, quale est? dic obsecro.
AZ. Necesse principem nasci, sive fatuum.
Sed rege nostro nil habet sapientius
Hic orbis, atque praesens nostrum saeculum.
IO. Ergo licet, imo decet nos gratias
Semper Deo, laudemque largam dicere.
AZ. Sed ecce Rex solus progressus ambulat,
Meditationibus plenis sapientia.
IO. Cedemus ergo spectaturi in angulum
Aliquo. AZ. Probe mones. En hic spectabimus,
Quod nam futurum sit pulchrum spectaculum.

SCENA III: Rex Solomon solus exponit somnium in excelsis Gibeon, sive ut Iosephus habet in Chebrone sibi factum.

CUm nuper admodum regni fundamine
Posito, atque pace firma iam celsissimo
Deo patrum nostrorum in summitatibus
In Gabaone rite sacra pinguia
Facerem (sacri dum celsa templi culmina
Surgunt) Deus mihi visus nocte, cum sopor
Quiete in alta membra presserat mea,
Dat optionem, quidnam vellem poscerem.
Non vana visa nobis haec oracula.
Votis meis petebam non fluxas opes,
Sed hoc, quod esset tam dignum danti Deo,
Quam commodum mihi mortali, et utile.
Recordor (inquam) mi Deis quam splendide
Cum patre David, cum regnaret, egeris.
Patris mei, iussu tuo, teneo thronum.
Parum quidem sum dignus tanto munere,
Qui sum puer vix dum regendis gressibus
Idoneus. Sapientiam et prudentiam
Idoneam regundo tanto muneri,
Divinitus peto. Datur: danturque opes
Quantum satis, superque, plures, splendidae.
Et insuper tantis sum constitutus in
Honoribus, quantis monarcha nullus est
In orbe terrarum, post orbem conditum.
Promisit insuper potens mihi Deus,
Si patris in vestigiis perrexero,
Macte beatam vitam in multa tempora
Daturum. et hinc reversus in Hierusalem

Ad foederis cibotum, ad aram maximi
Dei, sacra atque holocauma feci splendide,
Pacis sacrum peregi, nunc epulum sacrum
Celebrabo in arce, ut morsi est, sollenniter.

SCENA IIII. Azarias et Iosaphat rursus conferunt sermones de flore regni.

SAtis superque iam spectata Regis est
Prudentia, et pietas, et sancta pectoris
Iustitia. IO. Hac totus beatus Israel.
Beatus est etenim Rex ille, qui Deum
Timet. AZ. Beatus ergo est et populus Dei,
Cui contigit rex talis. IO. Heu quanti interest,
Rex an tyrannus imperet. AZ. Saulis docent
Hoc regna. nam si conferas tyrannidem
Saulis, pia cum regis hac clementia,
Facile patebit causa. Saul quidem bonus
Ab initio fuit, pius, prophetico
Correptus inter ceteros divinitus
Enthusiasmo: sed Davidis aemulus,
Livore ductus nigro. tunc favor Dei
Deseruit ipsum, post vaesanus, percitus
Stimulis et oestro insanae conscientiae,
David pium insectatur. IO. Ast ego arbitror
Prae destinatione et providentia
Fieri Dei. AZ. Verum dicis: sed sic tamen,
Ut providentia ista pro mortalium

Mutata moribus, mutetur. IO. Sed vide
Quis ille sit, qui prodit. AZ. Praeco regis est.

SCENA V. Praeco indicit regium convivium:

Epulum sacrum Rex comparavit splendide,
Huc confluant omnes ministri regii,
Rebus sacris praefecti, principes boni,
Scribae, duces, aulae magistri, praesides,
Et duodecem viri, tribuni clari in Israel,
Comites et officiales cum quaestoribus:
Adeste cuncti mox Solomoniis aulici,
Epulum sacrum laeti regis nunc sumite.

CHORUS, EX EODEM Proverbiorum cap. versu Choriambico.

COnstanter redamo, qui me adamant, pios:
Et qui me studiis quaeritat, invenit.
Nec non divitiae sunt mihi maximae,
Virtutis decor, et gloria splendida.
Divinis opibus non pereuntibus
Praesto, iustitia fulcio pectora.
Et fructus meus est amplior, et magis
Pollens divitiis splendidioribus.
Hic fructus superat, quae pretiosa sunt,
Obrizum rutilans. est pretiosior
Argento nitido, vincit et omnia
Quae praestant pretiis irradiantibus.

ACTUS SECUNDI,

SCENA I. Altera ex mulieribus conqueritur de atroci suae contubernalis iniuria.

NOn est meus puer hic, non est meus puer,
O facinus audax, o scelus nepharium.
Maligna mortuum suum dolo mihi
Supposuit. o facinus crudele ac barbarum.
Ah quid agam? vel quid captabo consili.
Non testis ullus: sola sum, deserta sum.
Sed en scelesta stat domus sub ianua.

SCENA II. Rixantur mulieres inter se.

MEa tu, quid ista tanta vociferatio
Sibi vult? quid est? quid accidit, mea, te precor?
Dic, te rogo, quid ita tu exanimata? quid?
Ecquid tuus puer exhalavit spiritum?
TECNOPHI. Discede mox procul scelesta. TECNOPHO. Siccine
Agis? TECNOPHI. Meum tu redde, quem dolo molo
Mihi sustulisti, cum dormirem, pessuma.
TECNCPHO. Num sana tu satis? mentem recollige.
Mecum meus salvus probe est in aedibus.
Si nunc tuus tibi mortuus, iniquior.
In me tumultuaris, et stomachum tu

Effundis in me? non decet. TECNOPHI. Hic mortuus.
Quem pigra stertens suffocasti comprimens,
Hic est tuus: sed tu scelesta meum tuis
Uberibus admoves, perinde ac is tuus siet.
TECNOPHO. Audaciam ingentem: mores mortalium.
Vah quid magis temerarium dici potest,
Quam velle mortui tui culpam mihi
Impingere? ecce si non est audacia
Haec summa, quae maior potest dici? Tamen
Suis eam relinquam nunc furoribus,
Quae sum dierum vix trium puerpera:
Ne quid mihi, dulcive infantulo meo
Ex lacte perturbato his turbis accidat.

SCENA III.

O Religionem ter quater nefariam.
Os impudicum, non Deum ultorem timens,
Suum necavit. Haec neci temeraria
Adiungit ecce nunc plagium trivenefica,
Satis superque acerbum parricidium
Fuerat, sed ista pignus en meum sibi
Furtim rapit, dolosis prava fraudibus.
Sed quidnam agam? sed quid captabo consili?
Sum destituta ope, et favore iudicum.
Contempta sum, quae vulgo quaestum corpore
Contra Dei legem sacratam factito.
Misella sum, nec est mihi quod iudici

Donem. Sed ipsa eadem est forte praedita.
Sed plus reus favoris in forensibus
Causis habet, quam iustus actor. Iudices
Reo favent, suspecta res actoris est.
Causam Deo commendem, iusto iudici?
Sed huic meae ratio vitae parum placet.
At ista non melior, sed aeque turpis est,
Atque ego. Quid ergo?`Causae vincat aequitas.
Sed quidnam agam? aut inceptem? quemnam
consulam?
Quis deferet causam meam hanc ad iudices?
Non sunt mihi ulla dona, quis iter mihi
Parem ad tribunal iudicis. Sed ecce ibi,
Ex arce regia ad nos huc Iosaphat
Descendit, haud parum laetus, primarius
Vir, atque dexter, Regia commentariis.
Adibo eum, causamque exponam. Nam volet
Audire me, serenitas dum mentis est.

SCENA IIII. Descendit ex convivio Iosaphat cancellarius, laudans secum regem.

NIl laetius unquam, nihil festivius,
Nihil serenius, quam rex in hoc fuit
Convivio, videre contigit meis
Oculis. iuvat sub hoc tam pulchro principe,
Pulchros dies in pace multa vivere.
Quicquid suis in hoc dixit convivio,
Graves fuere et prudentes sententiae,

Legis sacrum nomen meretur, quicquid ex
Ipsius ore profluit, proverbia
Sunt omnia illa, quae fluunt ex tempore.
Non triste quam, non trux aut tyrannicum,
Nihil superbius, nihil arrogantius:
Humanitas sed ipsa cum modestia
Mirabili condita: nil tamen leve,
Aut infra dignitatem ipsius regiam.
Festiva in ipso est vel maiestas regia.
Sunt temperata pulchre in rege singula:
Nihil nimis, nihil parum, sed omnia
Consentiunt ceu harmonia musica.
Sed quid sibi muliercula istanam volet?

SCENA V. Mulier exponit Cancellario causam suam, consulit ipsum: pollicetur ipse mulierculae operam.

Occasio nulla amittenda est. Optume
Mihi obviam fit, alloquar. Benignius
Opinor ipse respondebit consulens.
O Domine mi, salveto, o prudentissime
Vir. IO. Hem quid est mulier? quid palles? quid tibi
Pectus tuum molestat, aut cruciat? TEC. Dolor
Summus. IO. Tuam causam mihi dic libere.
Si quid boni possum tuo negotio
Consulere, non gravabor: exponas modo
Mihi tuam causam verbis paucissimis.

TEC. Trium dierum vix eram puerpera,
Unaque mecum unis mulier in aedibus
Pepererat. Ipsa dum stertit, puerum suum
Ignava suffocat: meum ex ulnis meis,
Dum dormio secura, furtim perfida
Aufert. suum reponit illa mortuum.
Factum negat, incusat parricidii,
Prolis suae necatrix. Quare consule
Mihi misellae. IO. Causa isthaec est ardua.
Ais, negat. Status coniecturalis est.
Non testis ullus, non signum probabile.
Sed ecce Rex, quo nullus est sapientior:
Tribunal ipsus occupabit. iudicis
Munus subibit hoc credas dexterrime.
Non munus, aut personae existimatio
Quicquam valebit. huic tuam causam probe
Expone. TEC. At o te quaeso, vir dexterrime,
Ut ipse causam ad regem iustam deferas.
IO. Adsis modo tua cum ista adversaria,
Utroque cum puero, vivo atque mortuo.
Operam meam tibi praestabo candide,

CHORUS, EX EODEM Proverbiorum capite, versu Sapphico.

Illa ego prudens Sapientia, ecce
Iuncta sum semper rationis almae
Legibus, tectis habitamus unis consociatae.

Odium pravi domini potentis
Est timor. valde misere superbos
Exsecror sensus animi tumentes, Atque dolosos.
Me penes prudens Sophiae est sagacis
Astus, ac rerum vigor almus in me est:
Me penes fortis, sapiens, potensque, et Vivida virtus.
Regibus per me suus est regendi
Dexter et iustus modus, atque sceptra
Iudices recte subeunt potentes, Imperitantque.

ACTUS TERTII.

SCENA I. Praeco edicit, Regem si quae lites sint, sua dirempturum esse sententia. Fiat buccina signum. populus convolet.

Cives boni, iussu et mandato regio
Edico vobis, si qua sit contentio
Forensis, inter vos Maiestas ipsa iam
Hanc dirimet dextra sua sententia.
Quapropter o populares, cui concordia
Curae est, huc ad tribunal regium volet:
Nihil iustius dictura vel Dice pia.

SCENA II. Confluit populus ad vocem tubae. Iosaphat Regi prodeunti, et pro tribunali sedenti, mulieris causam indicat, et commendat.

Sed ecce ceu solis clari serenitas
Incedit. o Iosaphat clarissime,
Regi meam causam commenda, ut aequitas
Docet. IO. Tace: id modo probe curavero.
TECNOPHO. Non ambigo, quin Rex multo dexterrimus,
Sententiam secundum me pronuntiet.
REX. Intelligo viri Israel, quid regium
Sceptrum deceat: ut salva sit iustitia,
Ut lex Dei servet vigorem maximi.
Agnosco me summi Dei vicarium.
Non quod libido dictitat, sed lex Dei,
Spectavero, causas vestras diiudicans.
Quapropter hic si cui sit controversia
Adversus alterum fratrem, dicat modo
Causam suam, missis omnino affectibus,
Exordiis longis. Veritatis est
Simplex, caretque fuco omnino oratio.
IO. Mulierculae litem duae, Rex inclite,
Habent: lis est de filiis natis recens.
Alter quidem vivit, sed alter mortuus
Est. At suum vivum esse certat utraque.
Has audias Rex, pro tua clementia.

SCENA III. Mulieres dicunt causam suam apud Regem.

Actrix suam paucis causam dicat prior.
TECNOPHI. O Rex tuae serenitatis gratia
Confisa dicam, nil mentita, sed probe
Ut res habet, narrabo paucis ordine.
Duae sumus pariter unis in aedibus,
Ego et domestica ista, eodem tempore,
Evenit ut pareremus hos infantulos,
Hunc ista mortuum, sed illum ego meum,
Qui vivit: at die lapso iam tertio,
Cum nemo adesset, praeter nos, in aedibus
Testis, quiescens somno isthaec profundius
Compressa, iam suo cum bentem lectulo
Hunc dum premit stertentis mole corporis
En suffocat, mater haec parricida fit,
Surgit, meis dum dormio ex ulnis rapit
Meum: reponit in locum, istum mortuum.
Post excitata somno, ut lactarem meum,
Sensi meum non esse ex me genitum statim.
Contemplor, ecquid sit meus. sed non erat.
Repeto meum, sed iurgiis haec intonat:
Iurans Deum, Deique sancta numina.
Sed interim, Rex, orba filio meo,
Fraude et dolo malo istius nunc feminae.
Dextram tuam, sceptrumque imploro Regium,

Nihil peto quam quod iubebit aequitas
Te Rex penes summa est rerum. Tu iudica,
In te sita est iuris dextri prudentia.
REX. Audivimus pro more partem nunc quidem
Unam, sed audiemus etiam alteram.
Dic tu mulier, aisne, an crimen hoc negas?
An excipis? pro more iuris dicito.
TECNOPHO. Maior tua est Rex aequitas, quam ut debeam
De iure sollicita esse religiosius.
Haec multa dicit, quae probare non potest.
Quae dicit isthaec ficta, cuncta pernego.
Non signa sunt, multo minus tec meria,
Non ulla coniectura quod istud fecerim.
Haec ipsa dum neci natum dedit suum,
Hoc crimen in me fingit, ista trans ferens,
De quo foret mulcta isthaec tam nefaria,
Tantum loci potest in ipsa habere: sed
Eiusmodi mores nunc sunt mortalium,
Ut trans ferant in alteros, quod perpetrant.
Ex me puer vivens hic natus est mihi,
Hunc assero meum sed mortuum sibi
Habeat suum calumniatrix pessuma.
Sed quin secura causam Rex dexterrime,
Sententiae tuae relinquo hanc integram.
TECNOPHI. Te merariam viden o Rex audaciam?
Os impudens, num tu meum scelesta vis
Contra tuam tibi vendicare consciam

Mentem, meum dico, scelesta, sanguinem?
TECNOPHO. Nihil impudentius, Rex o, nil vanius
Oculis meis vidi unquam. Quid temerarium
Dici potest, hoc si non ipsa temeritas,
Aut vanitas dici meretur? Haec meum
Audet suum per numen sanctum dicere?
REX. Est hic sacer locus, nec iurgiis:
Ius, aequitas, aequum bonum, verax Dice
Coluntur hic. a iurgiis facessite.
Tuque Atriensis, tu qui es inter aulicos
Meos amicos, crede, nunc primarius,
Quae pertinent ad hanc rem, tu curaveris.
AC. Curavero id quidem ut decet, Rex maxime,
In me non deprehendatur ulla Rex mora.
Nam nil mihi est magis in votis, credito,
Quam regii sceptri flos, et florens status.
Et nunc potissimum, cum floret maximis
Tuis sub auspiciis nunc florentissimis
Sapientia haec prudens, sapiens prudentia,
promittit amplum quiddam quod potens Deus
Gubernet et secundet pro magna sua
Bonitate. perge, macte sic virtutibus
Populi tui Israel salutem quaerere,
Vestigiis patris David insistere.
In rebus his terrenis nil praeclarius,
Quam rem Dei, statumque salvum publicum
Curare, ob id iussum capesso sedulo.

SCENA IIII. Haec SCENA continet Regis sententiam.

Utranque partem nos pro iure audivimus.
Perplexa causa est, nec facile quis dixerit,
Utran penes partem maior sit aequitas.
Non signa sunt, multo minus tecmeria,
Non testimonium. nec id tutum arbitror,
Ut deferatur iusiurandum feminis,
Fidei malae. nec certum quaestionibus
Est argumentum, nec usitatae in Israel.
Promptum sed est mihi consilium, ut reor, bonum.
Ponatur huc uterque actutum nunc puer.
Audin satelles, audin huc gladium cito
Acutie probata vagina extrahe.
SA. En domine Rex, fatalis est gladius tibi
Peracutus et politus, splendens et minax.
REX. Puellum utrumque, tam vivum quam mortuum,
Medium seca, atque actrici partes alteras,
Et alteras rursus dato matri reae.
Utrique quo pars eveniat nati sui.
TECNOPHI. Non. Istud absit, o Rex clementissime,
Non dividatur ille vivus, sed magis
Huic alteri cedat vivus. Nam lumina
Facinus abhorrent, ut crudele et barbarum.
Commota sunt mihi ex hoc dicto viscera.
Nati mei conspectu malo perfrui,

Et matris istius putatae cernere in
Gremio foveri, dum vivat meus modo.
TECNOPHO. Imo probe Rex censuisti maxime.
Secetur, ut dixit [(transcriber); sic: dixti] , medius vivus puer:
Malo videre hic ante oculos natum meum
Secarier, quam falsae matris filium
Existimari. Quin magis Rex inclite,
Haec torta confitebitur, num sit suus.
Nam quaestione, certa fit probatio.
REX. Quo fonte vox prolata sit haec utraque
Adverto, signis profecto certissmis.
Vivum suae matri verae natum dato,
Haec vera mater est: id haec affectibus
Docet, fluentibus materno ex pectore.
SA. Prolem tuam recipe, Regis sententia.
TECNOPHI. Me fortunatam, o Rex tibi gratias ago.
REX. At tu scelesta, quae cupis pueri necem,
Te prodis ipsa: nil materni sanguinis
Habes. Id non fieri potest, ut qua siet
Mater, suae videre quae necem queat
Prolis. tuine tu spectatrix sanguinis,
Dum funditur, temeraria esse tun potes?
Ni maior, heus, nobis ratio clementiae
Esset, tuo te (crede) tractarem modo,
Faceremque ut esses exemplum quam plurimis.
Quid amplius Praeco causarum? PRAE. Nil quidem,
O Rex, scio. REX. Laus sit Deo, quod rege me
Tranquillitas est tanta nunc in Israel,

Ut regum tribunal istis fabulis
Anilibus vacet. sed haec documenta sint
In posterum. ast in regiam nunc ibimus,
Deliberaturi de publico statu.
MAR. Quanto anteeo regem meum sapientia?
Non novit hanc mulieris rex astutiam:
Quia fundit ista largas flendo stilulas [(transcriber); sic: stillulas] ,
Gemitque amare, credit hic suspiriis,
Et aestimat mulieres ex se, et ex suis
Vah moribus. ridendus rex dignis modis.
Qui nescit hoc, quod non fides sit feminis
Habenda, quae secus dicunt quam sentiunt.

SCENA V. Discedente rege colloquuntur Iosaphat et Azarias, mirantur Regis in ferenda sententia extemporalem prudentiam.

Iosaphat amice, frater optime,
Nil tale legi. num legisti talia
Saeclis vetustis esse facta in Israel?
IO. Prorsus nihil. AZ. Puerilis haec sententia
Primum videbatur: sed post sagacitas
Sapiens Monarchae nunc satis nobis puto
Spectata. Cunctis nunc innotuit bene,
Qualis siet, quantusue Rex in Israel.
IO. Audivimus iactarier proverbium,
Rex qualis est, talem cito populum fore.
AZ. Sequetur ergo mox populi prudentia.

IO. Pro me quidem discedo nunc prudentior,
Nec arbitror quemquam istius spectaculi
Fuisse spectatorem, quin cordatior
Discedat hinc, quam paulo accesserit prius.

SCENA VI. Actrix congratulatur sibi de vindicato puero.

Affulsit hic dies mihi festiviter,
Peperi prius natum doloribus meum,
Peperit sed ipse magna matri gaudia.
Notandus est dies hic albo calculo,
Semper mihi celebrandus, atque filio,
Qui vindicatus est suis natalibus,
Sollenniter per sceptrum hoc regium die.
PRAE. Quantum Dei donum magistratus bonus
Sit, hoc docet vos (o viri) spectaculum.
Valete nunc, demum laudantes plaudite.

ACTUS QUARTI,

SCENA I. Continet historiam de Chirami regis Tyrii oratoribus, et legatis Solomonis ad Chiramum de petendis ad aedificium templi architectis.

[Note: Hi duo colloquuntur de multiiuga Regis sapientia.] [(reading uncertain: layout problem)]
Ecquid placet tibi isthaec consultatio,

De structione templi, de Dei domo?
Et de sacris rite instituendis maximo
Deo? ZA. Quid autem isthaec Regis prudentia?
SA. Spectata iam regalis sanctimonia est.
ZA. Spectata iam satis regis sapientia.
SA. Multi fuere clari ubique gentium
Sapientiae titulo, praesertim Aegyptii.
ZA. Longe sed hos superat: relinquit, qui modo
Sapientia praestant, hebraeos, plurima,
Post se. videlicet si nominarier
Quosdam tibi voles, Gaethanum et A manum,
Et Chalceum, et Dodanum, Haemaonis filios.
SA. Ain? ZA. Ego ipse testis haud vanus tibi:
Rebus gerendis, inquam, saepe interfui,
Cum contulit sermones cum prudentibus
Viris, ad ipsum regem qui nunc confluunt.
Manibus meis evolui commentarium,
Qui continet odarum multa milia.
Quid? quod ego ex ipsius ore plura, quam
Ter mille collegi in librum proverbia,
A Rege dicta in ipsius sermonibus
Prudenter et cordate, vel ex tempore.
Cum disserit de rebus naturalibus,
Polyhistor est, disertus et vere sophus:
De stirpibus, de gemmis atque plantulis,
Animantiumque formis dicit omnibus.
Nihil fugit solidam Regis scientiam:
Ex singulis aenigma, vel diverbium

Fingit. SA. Ferunt de Rege, quod vim daemonas
Habeat fugandi, quod morbis mederier
Variis queat manu sollerti [(transcriber); sic: sollerti] . ZA. Sic ferunt?
Ferunt probe. his oculis hoc vidi saepius.
SA. Sed ecce qui sunt isti, quos video procul
Venire? me si non oculi fefellerint,
Videntur oratores. ZA. Sunt Tyrii viri.
Hoc indicat vestis. SA. Miror quidnam velint.
ZA. Spectabimus ecquid velint, ut regiae
Denuntiemus maiestati. SA. Consulis
Probe. viden? equis iam desiliunt viri.

SCENA II. Sacerdos et Regius consiliarius legatum excipiunt, Legatus petit ad Regem aditum. datur.

Salvete vos viri, salvete plurimum.
SA. Vos maximus salvos Deus custodiat.
ZA. Vos rector ille mundi in Israel Deus,
Pro maxima vos salvet hic clementia.
Vestrum, viri, unde iter? quo quaeso tenditis
Gressus citos? SA. Quae causa vos huc appulit?
Ecquid, rogo, est vobis viri hic negotii?
Si vos iuvare o hospites, nos possumus,
Faciemus id libenter et promptissime:
Modo indicate nobis. nulla erit mora.
ZA. Videmini praeferre quid negotii

Vobis apud Regem nostrum esse. Si quid est,
Aditus patebit per nos huc ad regiam.
LE. Nos adsumus Tyrii legati principis,
Hiramus huc nos ad Solomonta missitat,
Ut ipsius maiestati atque honoribus
Sua vice gratulemur. ZA. Ecce rex venit
E regia progressus cum satellite
Raro, atque amicis omnium fidissimis.

SCENA III. Legatus exponit regi causam sui adventus. Gratulatur illi vice Hirami Tyrii regis, de regio ad quod nuper fuerat enectus fastigio.

Huc ventitarunt Oratores, maxime
Rex, principis Tyrii, qui celsitudinem
Tuam salutaturi Hirami nomine.
REX. Vobis viri vestrum licet negotium
Coram exsequi, quod est commissum, libere.
LE. Serenitatem rex tuam nos servuli
Huc venimus salutatum, regis vice
Nostri, Tyrum qui divitem dextre regit,
Gratusque Davidi tuo magno patri.
Simulatque rumor est delatus ad Tirum,
Hic unctione inauguratum regia,
Solomonta amici gnatum, sceptra in Israel
Patris loco administrantem dexterrime,

Sapientiaque summa instructum, gaudiis
Perfusus est (nobis credas) quam maximis.
Congratulatus est populo, ex animo pio,
Tuo, et tibi o Rex comprecatur omnia,
Salutis almae dona orat divinitus
Tibi dari, quae regni vera munera
Dici merentur. Officium suum insuper
Offert tibi, Solomon rex potentissime,
Offertque amicitiam suam integerrimam,
Qua semper est veneratus et coluit patrem
David tuum, virum secundum cor Dei.
Regni tui vigorem hic aestimat fore,
Regni sui salutem constantissimam.
Mittit simul tibi o Rex hasce literas.
REX. Mihi vestra comprecatio est gratissima,
Et liberalis ista significatio
Per vos amicitiae cum patre candidae.
Referte regi vestro magnas gratias,
Referte nostrum et officium vicarium.
Nec ambigo, quin ipsius fides siet
Erga domum meam nunc constantissima,
Nec haud minus quam quondam cum meo patre,
Fuit per annos plures integerrima.
Missurus ipse eram ad Tyri regem meos
Famulos meis instructos ecce litteris,
Ultro petitum amicitiam tanti viri,
Qui posset instituto morem nunc meo
Gerere in cedrinis lignis et cupressinis,

Ad templa summo construenda, quae pater
Vovit Deo quondam: sed ipse bellicis
Rebus fuit semper multo implicatior,
Quam qui suum coeptum ad finem perducere
Potuerit, ast rebus nunc tranquillissmis,
Occasionem nactus aedem construam
Sacram Deo, quam vovit ille splendidam:
Non sumptibus parcam magnificentissimis.
Sed Achisar curato nostros hospites,
Tractato eos pro dignitate splendide.
Abduc eos in aulam. ACH. O Rex, curavero.

SCENA IIII. Rex Cancellario scribendarum ad Tyrium Regem literarum negotium, Zabutho legationem mandat.

Zabuthe amice longe mi carissime,
Fideque summa inter proceres nunc aulicos:
Et tu fidelis o Iosaphat mihi,
Semperque ob id prae ceteris carissime:
Vos scitis institutum quid nuper siet,
De structione templi: fundamenta iam
Locantur, atque orbis circum describitur,
Opusque coeptum surgit iam quodam modo.
Lapides tamen quadrati, et dura marmora,
Cedri, cupressi, desunt duro robore
Trabes. et architecti non idonei
Ad hoc opus nobis sunt, qui fastigia

Templi sacri caelo queant subducere.
Libanus abundat hisce, abundat et Tyrus
Artifice docto. Et affabre Sidonii
Secare ligna, et saxa norunt scindere.
Istis opus nobis erit. Quare bone
Zabuthe, in hac re opus tua quam maxime
Opera et fide, credas, habeo. ZA. Quicquid mea
Industria o Rex efficere poterit, lubens
Onus subibo in re longe sanctissima.
REX. Adibis ergo regem mox Sidonium,
Istis comes instructus ipse pluribus
Ex aulicis nostris, equestri ex ordine
Viris, salutem et officium dicas meum
Tyrio tyranno, amico patris unico,
Et singulari. ob idque nostro nomine,
Doctos fabros pete ut nobis communicet,
Hi ligna norunt affabre secare, quae
Libanus abunde fert, et cedros maxime.
Mons noster est, viri sed desunt, qui sciant
Cedros secare, aut saxa recte fodere,
Non gratis hos petimus, sed certis legibus,
Et pensione certa in annos singulos,
Quicquid dabit, dabit haec nostris pro sumptibus.
Possunt cedri rates percommode mari
Committier, ratibusque saxa imponier.
Cum rege foedus antiquum patris mei
Renova: novumue, si videtur, concipe.
Et tu meo perchare cordi Iosaphat,

Haec literis ad regem scribe nomine
Nostro, atque literas nostro signavero
Hoc annulo. IO. Negotium hoc cur abimus
Pro fide nostra, Rex o clementissime.
REX. Eamus intro nunc in aulam ad hospites,
Ut exsequamur, quae rebus praesentibus
Sunt usui futura ad hoc iter tuum.

SCENA V.

PEriculum nuper cautus suspendii,
Astu meo deceptis servis regiis,
Euasimus. tentanda sed fors, num queam
Me rursus insinuare in regis gratiam.
Captanda sed rei cuiusque occasio et,
Venabor ecquid fors benigna quid mihi
Datura sit, quod esse possit usui.
Pars contigit mihi de corde vulturis,
Hinc conferendus regi sum prudentia.
Si contigisset totum, forte regia
Haec contigisset Marcolpho potentia:
Fortuna sed vincenda erit mihi dolo.

CHORUS. Ex Cap Proverb. 9. eo genere, quo est Horatianum illud, Solvitur acris hiems.

En sapientia pendens aedificat domum politam
Nitentibus septem arduam columnis,
Nunc cadit ante sacras huic victima rite pinguis aras,
Coronat auro, vina sacra miscens.

Instruit alma suas mensas epulis decore largis,
Et ornat hoc convivium celebre.
Et comites famulas mittit celeres ad urbis altos
Locos, ut invitet, sonante voce:
Huc agite o iuvenes, qui estis fatui, venite cuncti,
Venite vaecordes, opem rogate.
Ad mea certatim convivia lauta commeate,
Cibo salubri vos replebo cunctos.
Nectar et ambrosiam miscere volo suavitatis
Scientiae, daps mentis en opima.
Vescimini iuvenes fructu sapientiae beatae,
In hac voluptas est pia atque sancta.
Stultitiae potius tetrae semitam iube valere,
Agesque vitam ter quater beatam.
Dirige per calles sophiae gradiens tuos meatus,
Inambula recti vias decori.

ACTUS QUINTI,

SCENA I. Sacerdos religionem et templum Solomonis miratur Consiliarius sapientiam: qui commemorat Solomonem cum Hiramo, sive ut Iosephus nominat, Eromo proposui [(transcriber); sic: proposi] is aenigmatibus sponsione disputasse. quod Iosephus ex Dio historico refert. [Note: Continet historiam de Regina Sabaea.]

Zabuthe mi carissime, ut tibi placet
Solomonis ista relligio atque sanctitas?
Heu quam Deo patrum delubra ditia,

Et splendido polita condit marmore?
Ditavit hoc auro atque argento splendido.
Quid sacra commemorabo, tam sollennia
Holocausta, crebra, et omne victimae genus?
De more rite mactat hic bidentium
Greges, Deoque litat hic creberrime,
Perlitat autem semper. Hoc nos edocet
Successus iste felix, quem foris habet,
Domique. Nam duella certe nulla sunt
Adversa, semper victor est ex hostibus.
Tributa pendent perduelles undique,
Cum regibus vicinis figit foedera.
Quid multa? Tute nosti, quis regni siet
Status, magisque quam nunc nemo principum,
Qui pars earum tute rerum maxima es,
Qui functus es claris legationibus.
ZA. Sunt vera, quae dicis sacerdos optime,
Sunt magna, sunt (mihi crede) isthaec miracula.
Maiora sed sunt illa, quae sapientia,
Nulli satis mortalium percognita,
Designat. Hanc admiror saepe cum meis
Aequalibus: sed quo magis miror, magis
Animo fatigor. cuius exemplum tibi
Referam, quod ex meis legationibus
Habeo, satis dignum quod multis saeculis
Memoretur, et cantetur olim posteris
Nostris. SA. Ain? ZA. Aio. SA. Quid est? dic obsecro.
ZA. Hiramus ad Solomonta nostrum missitat

Scirpos, et implicata quaedam aenigmata,
Tentans eum num possit illa solvere.
Sed noster ut sapientia mirabili
Semper valet, facile haec resolvit, et cito,
Rex noster. at mihi in mandatis hoc dedit,
Cum mitteret me ad Hiramum regem Tyri,
Iniunxit inquam et istud inter cetera,
Proponerem ut Regi nonnulla aenigmata,
Se velle secum sponsione maximae
Summae pecuniae prompte contendere.
Hiramus at nequibat haec sophismata
Dissolvere: at Tyrius puer cui nomen est
Abdemonus, mirabili scientia
Problematum solvendi praeditus, probe.
Hunc rex subornat, hic dissolvit omnia.
Proponit is rursum puer problemata
Solomonti nostro, qui paruo negotio
Solvebat ista. SA. Credo. non ego ambigo
Mirabili de regia prudentia.
Non nostra in hoc versatur ista quaestio,
Sapientiae sed fons est summae maxime
Dei timor, quod inter eius apophtegmata
Audivimus persaepe commemorarier.
Et propter hoc, quod ipsum tale quicquid est,
Fiet magis, puto, ergo tale. ZA. Non nego.
SA. Ad haec Dei cultus Deo fit gratior,
Quo simplici magis modo fiat. ZA. Scio
Illud quidem, credoque. Sed non pugnat, ut

Opinor, hoc quod simplex est, sapientiae:
Prudensque simplicitas est virtus maxima,
Deoque valde grata: verum astutia
Versuta, vafra, callida et excessio
Sapientiae verae. Sa Sed ecce regios
Currus procul video venire. ZA. Quisquis est,
Valde potens est. SA Hoc comitatus indicat.
ZA. Age nos eis eamus obsecor obviam.
SA. Eamus ergo, et excipiemus ut decet.

SCENA II. Sacerdos et legatus excipiunt Reginam Sabaeam.

SAtellites nigri videntur, et comis
Crispantibus, uncti Sabaei sunt, sive
Arabes odorati. ZA. Sed ecce Regii
Iam nos ministri observarunt, iam curruum
Stat pompa. SA. Sed REgina curru desilit,
Mitrata, et auro picta, ea nobis obviam
Venire praefert. Alloquemur, ecquid huc
Veniat, et ipsius quae sint negotia.
RE. Salvete plurimum, viri clarissimi.
SA. Tibi salus regina praeclarissima,
Divinitus contingat, et sospes sies.
ZA. Vobis Dei benignitas Regina det
Quod sit tibi et tuis salubre maxima.
Quid hac Sionis urbe sacra, dic rogo,
Negotii est apud Regem ter maximum?
RE.
[Gap desc: greek text]
profecto rex Solomon mihi

Celebrandus est, qui ter beatus undique
Celebratur. Hic sapiens, piusque, et praepotens.
Haec fama fertur nunc ubique gentium.
Sapientiae mirabilis fama excita,
Ingressa iter, quod fecimus longissimum,
Et longius quam conditio muliebris haec
Ferat: tamen me vicit admiratio,
Solomontis ista nobilis sapientia.
Vos arbitror regni viros primarios,
Regique caros, atque in aula plurimum
Valere. Quare ad arcem nunc vos o viri,
Pateat iter rogo, ad regis triclinium.
SA. Nos et libenter, et parati Regiae
Faciemus indicium maiestati, tuae
Praesentiae, Regina praeclarissima.
SA. Sed ecce Rex pro more nunc deambulans,
Propressus huc propinquat, et fidelibus
Stipatus en ministris, en gressus suos
Huc dirigit. ZA. Vel rem nescivit antea,
Vel conspicatus ipse ex arce Regia
Progressus huc pro more vobis obviam.

SCENA III. Sabaea a Solomone excipitur.

ADibo regem: tu sacer dos optime
Maneto cum Regina, dum renuntio

Regis serenitati, de praesentia
Reginae, ut ipse per me fiat certior.
I tu modo, manebo dum resciverit.
SA. Noli gravari ex hac mora, castissima
Regina, nunc pro more te Rex inclitus,
Pro dignitate regia excipiet modo.
RE. Nihil est mihi molestum, o vir sanctissime.
ZA. Regina, Rex, terrae Sabeae huc appulit,
Ut alloquatur te de rebus arduis,
Sapientiae nimirum, qua te praedicat
Hic orbis. SO. Hanc ex arce nunc prospeximus,
Huic obviam procedo, ut excipiam meo
Pro more eam. RE. Rex nunc adest. o maxime
Rex, te Deus caeli atque terrae maximus,
Regni et tui servet vigorem pro sua
Clementia benigna. SO. Salve tu quoque
Sabaea, reginarum orbis clarum decus.
Quae causa ad hoc iter te quaeso compulit?
Non leve sit necesse est, quod te feminam
Ad hoc iter tam durum et insuperabile
Coegit. RE. O Rex, sunt profecto maximae
Causae mihi, veruntamen periculis
Negotium meum est procul. Sed inclitus
Sapientiae rumor tuae me feminam,
Crede, impulit famulam tuam ad mirandum
Tantum videndum, et audiendum. SO. Plus mihi
Tribuis, et amplius de rebus praedicas
Meis opinione quadam splendida,

Quam vel fiet, vel quam mihi esse sentiam.
Sellae duae curules atque regiae
Huc afferantur interim, tuque Achisar
Curato pro fide tua impedimenta, et hos
Vastos in arce elephantos Indicos probe,
Mulos, camelos, atque equos cum currubus.
Et pabuli satis. Cura pararier
Convivium regale nobis splendide.
Nos interim hoc in porticu fabulabimur
Paulisper, et sermones hic miscebimus
Dulces. AC. Probe, o Rex, pro fide curavero,
Regina regio modo tractabitur.

SCENA IIII. Sabaea donat regi munera, miratur eius aedificia, famulatum. Et hinc colligit, sapientiam eius opinione maiorem esse. Itur postea ad convivium.

SAbaea reginarum felicissima,
Sedem capesse: colloquemur paululum.
RE. Non addecet, o rex, ut ulla femina
Viro prior locum capessat, nedum ego
Femella, maiestate tanta territa.
Disuadet hoc sexus virilis dignitas,
Prohibet id amplitudo certe regia.
SO. Hoc si domi fiat, tibi concesserim,
Si quid tibi iubeat venusta urbanitas,
Parum sed hoc civile (crede) fecero.

Veruntamen ne totus hoc abeat modo
Dies, geram morem tibi: pulchrumque erit
Fortassis, ut vincatur mas a femina.
RE. Festiviter ludos agis, sed candide,
O Rex serene. Verum eunuche nunc tuum
Fac munus: affer haec, ego quae tradidi.
EV. Auri talenta sunt hic, hic aromata.
RE. Solomon tyranne longe felicissime,
Scio receptum passim more gentium,
Ne quis salutet regium temere caput,
Quin hoc prius placet venusto munere.
Quare serena fronte quicquid istud est,
Capias rogo: coronarium hoc boni obsecro
Pro more consulas, et mansuetudine,
Sabaea tellus ista fert domestica,
Haec mente prompta ancilla fert, o Rex, tua.
SO. Mos est quidem, sed nescio an probabilis,
Ut qui minus habent, divitioribus
Addant: sed interim quiesce paululum.
RE. Quia id iubes, mones, et instas sedulo,
Parebo. SO. Munus istud plane regium,
Gratissimum quidem est: et isthoc nomine
Primum, quod est grato profectum pectore:
Sed deinde, quod monumenta exsistunt regia
Terrae Sabaeae, et fama et re ditissimae.
RE. Pretiosa sunt foris, domi quae vilia
Habentur. At miror magis sapientiam
Istam tuam. nolim putes id auribus

Tuis dari, Rex omnium celsissime.
Contemplor ecce diligenter omnia,
Has aedium structuras splendidissimas,
Templique ex opposito praecelsa culmina,
Et ordines virum tibi hic astantium.
Ex his tuam sapientiam sic colligo,
Aequalis ut nullus tibi sit uspiam
Terrarum. et hoc magis magisque intelligo,
Opinione maius est quod conspicor
Praesens meis en clare ocellis. Te Deus,
Dator bonorum te beavit plurimis
Modis: dedit sapientiam tantam tibi,
Quantam prius non uspiam cuiquam viro.
Stupenda rumor praedicabat in Saba:
Dives Arabs, Aegyptius laudes tuas
Celebrat tuum nomen sonat Nilus ferax:
Meroe canit Solomonta. quicquid Candaces
Dictamini patet, notique climata:
Et Aethiops, et Persa, et Indi flumina,
Eous et Ganges, rapax Tygris, vagus
Et flexuosus Euphrates. En transuolat
Utranque zonam fama nominis tui, et
Pertingit haec adusque machinae polos.
SO. Plusquam satis, Regina, laudibus meis
Diserta bucinatrix es. RE. Non assequor
Verbis meis, o rex, quod de te sentio.
De me vicissim quam benigne sentiam,
Patientibus, te obtestor, ausculta auribus.

Studiosa sum sapientiae a primordiis
Aui mei, admirorque, honore prosequor.
Amoque, quos sapientes esse intelligo.
Meroe licet mihi sit subiecta feminae,
Regitur tamen per me, puto, dexterrime.
Sapientiam colo in ditione sic mea,
Ut tam puellae quam puelli litteras
Tractent, et artes discant non inutiles.
Ut discerem, me huc compulit flagrans amor
Sapientiae verae, te quaestionibus
Adoriar perplexis, quas dissolvier
Mihi velim per te, Rex prudentissime.
SO. Quod literas et sceptra pro colo geris,
Supra tuum sexum facis, virtutibus
Adsueta. Si quid est in quo tu doctior
Fieri cupis, fontes meos lubens foras
Derivo. Dic, quae sint tibi problemata.
RE. Sunt plura, quam brevi queant memorarier.
SO. Servemus ergo isthaec in commodum locum.
De rebus his loquemur in convivio:
Et cum vacabit, his diebus plusculis.
In arcis altae tecta nunc intrabimus,
Ut te quieti des, defessa. RE. Perlubens
Quo duxeris, sequar: lubens spectavero
Miraculum mundi hoc longe celeberrimum.
SO. Tu praeco nostris aulicis indixeris,
Ut hospites nostros tractent humaniter.
PR. Curabo Rex quae me iubes, dexterrime.

SCENA V. Praeco exsequitur mandatum Regis.

HAec reddit ex stultis insanos: pro fidem?
PR. Tu morio, quid garris hic pro moribus?
Aufer cavillum, ni tu longa littera
Fieri voles. MAR. Quid hoc, rogo, est aenigmatis?
PR. Da signa buxinator, ut nunc praedicem,
Quod Rex iubet, mandatum propter hospites.
TARATANTARA.
PR. Vos aulici Solomontos regis Israel,
Edicit hoc vobis maiestas regia,
Ut hospites Sabaeos non iniuria
Laedatis ulla, sed pro mansuetudine
Tractate quisque quenque. Nam ius xenium
Suo vigore salvum vult Rex maximus.
Mulctabit hunc, qui legem contumaciter
Neglexit, pro dignitate criminis.
Valete nunc, in arce agentur cetera.

CHORUS, Ex nono cap. Proverb. ut illud Horatianum Sic te diva potens Cypri.

DIuinae Sapientiae
Firmum principium fit Domini timor.
summum scire Deum tuum,
Est vere sapere, et summa scientia.
Per me via tibi tua,

Longaevoque dies multiplices erunt.
Fili, si sapies bene,
Multis utilitas eveniet tua:
Sin risor fueris malus,
Fructum percipies pro merito tuo.

EPILOGUS.

Vidistis in spectaculo hoc, viri optimi,
Matronae honestae, nec non castae virgines,
Regis typum sapientis, et iusti et pii.
Quae causa sit sapientiae, percepimus.
Pius fuit, Deoque totus deditus.
Cui cum fideliter serviret, et sacrum
Faceret pium, dictante sancto pectore,
Gratum fuit, fragransque naribus Dei,
Voto suo divinitus potitus est,
Sapientiam Solomon petivit unice,
Talis data est: cui sunt coniunctae ceterae
Virtutis almae partes. Nam dexterrima
In rege nostro floruit quondam aequitas.
Non defuit clarum modestiae decus,
Miscere iustum novit cum clementia.
Animus fuit celsus, vereque regius.
Hinc discimus, pueri, quae sint divinitus
Petenda, quisque finis esse debeat
Studiis piis et praefixus, nempe gloria
Non nostra, sed Dei potentis et boni.
Huc dirigantur actiones singulae,

Dubio procul voti fiemus compotes,
Continget ut felicius studiis bonis
Studeamus, atque amplis progressionibus.
Pergamus, ut prosimus cuique proximo.
Nam non sumus nobis nati, sed patriae,
Ut doctus ille Plato recte censuit.
Vocationem dein nostri, Deo integram
Mandabimus, securi. nam quid utile
Nobis siet, pernovit ipse, qui dedit
Quod nos sumus, dabit quo simus et boni.
Hoc consequemur, si votis ardentibus
Petamus a Deo optimo atque maximo.
Cui laus, honor, cui cedat omnis gloria.

CHORUS. Ex Psalmo LXXII.

Quo veri Solomonis, Christi nimi-
rum, sapientia et iust cia describitur: in quo absolute
felicis regni status, quasi typo quodam de-
pingitur versu Choriambico.
Qui virtute regis magnifice tua
Rex, qui sceptra tuae iustitiae quatis,
Da regi imperium, da moderamina
Rerum, et iustitiam non violabilem.
Aequis ut populo legibus imperet,
Vindex eripiat iustitia bonos,
Pressos exilio, et rebus egentibus,
Adflictis misere praestet opem piam.
Montes celsi iugi dulcia proferant

Pacis per populos foedera candidae,
Colles iustitiae dona piae ferant,
Dextri et arbitrii iudicium bonis.
Ille aequus miseris arbiter indigis,
Iudex pauperibus dexter egentibus,
Censor iura piis exulibus dabit,
Haud ullus locus hoc rege calumniae.
Omnes te metuent, dum spatium suum
Phoebus flexi vagum conficit igneus.
Cuncti te recolent, cornua menstruae
Lunae dum redeunt, evariantia.
Adventus domini gratus erit magis,
Quam si imber tenuis caelitus irriget,
Ut vellus tenerum germina graminis,
Tellurisue sinus, quae sitit, aridae.
Huius sceptrigeri temporibus vigor,
Celso iustitiae huc adveniet polo.
Pacis tempora tunc florida tam diu,
Quam Phoebes redeunt cornua, floreant.
Iunget littoribus littora Rex pio
Sceptro, et imperium proferet amplius,
Quam sacri a medio flumine Iordanis,
Ad vasti Oceani lati fluum mare.
Hunc regem Aethiopes lativagi colent,
Huic solvent celebri sacra piamine.
Prostratus genibus figere pulveri
Hostis munificus tunc volet oscula.
Reges Tarsigenae muneribus piis

Hunc regem excipient largifluis suum.
Huic dites Arabum sceptrigeri, et Sabae
Felicis referent debita munera.
Hunc orbis domini muneribus suis,
Hunc orbis populi cultibus undique
Terrarum variis excipient ducem,
Hunc gentes dominum rite colent suum.
Causa est: Eripiet mox inopem suo
Praesenti auxilio, si querulus petat,
Succurret misero. Percipiet preces
Clamantis patiens aure pia viri.
Hic promptus redimet fraudibus et dolo
Vexatorum animas, foenore liberos
Reddens, innocui corpore sanguinis.
Effusi pretium coram oculis erit.
Vivent tunc inopes, atque Arabum sacris
Thesauris capient aurea munera:
Gazae participes se fore regiae
Iactantes, hilari laude Deum ferent.
Et tunc provenient germina fructuum,
Messis dives erit montibus arduis,
Ut fructus Libani copia diffluet,
Cives ut viridi gramen erunt solo.
Uncti nomen erit sole celebrius,
Aeterni spatio nobile sae culi,
Gentes omnigenae nomine sub tuo
Felices, recolent Rex tua numina.
Israelis erit laus et honos Deo,

Et quae digna tuo gloria nomine,
Qui quaecumque facis, mirificas facis
Res, virtute tua tam memorabili.

FINIS.

IOBUS. PATIENTIAE SPECTAculum, in Comoediam redactus, Io. Lorichio Hadamario auctore.

ARGUMENTUM.

IObus in terra potens Hussitide,
Sincerus undique et cultor pius Dei.
Pro se suisque filiis libamina
Pura offerens, Deo fuit gratissimus.
Regi nimis dolebant ista Tartari,
Quaerit modum sagax quo possit perdere,
Lapidem movet quemvis, subinde ringitur.
Adit Deum sedis rectorem caelicae,
Tentare quo liceat sibi. permittitur,
Sed in bonis solum suis fit copia.
Mox cuncta perdit hostibus grassantibus,
Flammis oves pereunt omnes caelestibus,
Ruina iunctos natos aedium opprimit.
Nec hoc fuit furor contentus daemonis,
Iobus ut sibi non fractus constitit,
Ut membra contingat manu sua, impetrat.
Mox inficit percussum corpus ulcere,

Et occupat fetenti artus putredine.
Laturi amici commodum solatium,
Probris lacessunt, disputantes arguunt,
Et aggravant duris aegrum sermonibus.
Divina tandem respicit clementia,
Suscepta Iobi iusti paenitudine.
Tum sanitatem reddit omnem corpori,
Duplici refert adempta quaeque foenore,
Congratulantur rursus omnes cogniti
Fratres, sorores munera offerunt viro,
Sequitur secundus infortunia exitus.

PERSONAE.

Iobus heros.
Dina uxor.
Philias [(reading uncertain: layout problem)] filii.
Thelon
Dominus. Peirastes diabolus
Eliphas [(reading uncertain: layout problem)] amici Iobi
Baelolath
Sophar
Distychus [(reading uncertain: layout problem)] nuntii et famuli Iob.
Certomus
Geta
Spudaeus
Ismalus [(reading uncertain: layout problem)] fratres Heliu rhetor
Hanania Mendicus.
Iemina [(reading uncertain: layout problem)] sorores Iobi.
Kezia

PROLOGUS.

Amplissimi vos, iidem et celeberrimi viri,
Ceterique spectatores candidissimi,
Salvete, contingant quae vultis omnia,
Salubria eveniant cuncta, et felicia.
Spectare quod vos actum et ludum scenicum
Dignamini, meritas agimus nunc gratias.
et semper acturi sumus, dum vita erit.
Sed forsan hoc omnes simul miramini,
Cur tempore et loco insueto nunc prodeam.
Quae causa subsit, eloquar brevissime.
Probatione longa res non indiget.
Quam conferant studia haec novis tyronibus,
Non arbitror quicquam quod expediat magis,
Permulta quamvis scriptitent et lectitent,
Trahenda in usum tandem sunt haec omnia,
In publicum cum prodeundum est denique,
Hic compar abitur modesta audacia,
Ne praebeat Timona tum
[Gap desc: greek text]
,
Hominumque vultus viter et commercia,
Qui profuturus olim est rebus publicis.
Adhaec suam probe excolunt facundiam,
Ne perperam loquantur et balbutiant,
Si vel suis domi sociis congeriant [(transcriber); sic: congerriant] ,
Faciantue verba in contionibus palam.
Sed gloriam hanc scriptis sis non arrogat,
Qui candido hoc scripsit
[Gap desc: greek text]
pectore.

Docebit elegantias Terentius.
Hinc si libet, vel hoc saltem conceditis,
Sacrae petent memoranda gesta paginae,
Ut tam pia in tenera insculpant cordibus.
Namque hanc sacris qui dat depromptam annalibus
Historiam, at ante non tractatam comice,
Fatetur. id primum tentasse se genus.
Cur ergo in illo primum sudat pulvere?
Quod esset ex usu pueris, hoc unicum
Respexit, hoc voluit, pax, amplius nihil.
Nam qualecumque id aequus lector iudicat,
Labore non minimo, minima sed gloria
Profertur. at quid hic dicam de praemio?
Tenue id nimis quaeritur, grex histriancus [(transcriber); sic: histrioncus] .
Commendat ergo vobis scriptor
[Gap desc: greek text]

Operam suam studiumque, conspicui viri,
Quibus iuvantibus Camenae prodeunt,
Gaudentque, literae emergunt feliciter.
Commendat inquam se, simul obsequium suum,
Qui cum patronos vos sibi cognoverit,
Favore vestro sese adiutum viderit,
Maiora dehinc cunctis tentabit viribus.
Tum concio actorum, coram quam cernitis,
Vestrum nimis rogat favorem candidum.

ACTUS PRIMI

SCENA I.

HEus subvenite vos populares obsecro
Inopem pie iuvate, adeste pauperi.
Nae, ego homo nimis sum infelix miserabilis,
Conferte quantam quisque vult eleemosynam.
Surdis loquor: sunt aures illis, at nihil
Exaudiunt, meas vices dum conqueror.
Ah, esse tam spretum genus mortalium
Miserum, aut tot oppressum calamitatibus,
Minus serenent ulla quod solatia.
Verum est, vetus quod indicat paroemia,
Mendicus a suis miser parentibus
Contemnitur, perit iuvante nemine,
Ubique pauper subiacet potentibus.
Honore nullo perfrui conceditur.
Cum vita leto nostra sit simillima,
Solatium nostris deest laboribus,
Praestat mori quam talem vitam degere:
Et Cerberum tribus latrantem rictibus
Videre, quam tabescere hac inedia.
Nam morte, vita acerba est multo durior.
Non arbitror quemquam esse, cui magis bonae
Felicitates omnes adversae sient,
Sic squalidus [(transcriber); sic: squalidus] , panis atque annis obsitus,
Suffarcinatus incedo centonibus,

Dissutus ostendit pedes iam calceus,
Digitos aluta nudos scissa detegit.
Tum quot modis fames tyrannus corporum
Vexat, cutis vix haeret ossibus meis,
Et viribus carent membra exhausta omnibus.
Ad ostium nuper viri praedivitis,
Potentis apprime fessum me contuli,
Petii stipem, sicci vel panis miculam:
Repellor inde verbis contumacibus,
Quid hic planeta, impostor, erro, perfidus,
Foribus domus meae et tectis advoluitur?
Hoc visus est mihi timenti dicere,
Abi cito et tete suspende furcifer,
In rem malam et diram crucem te proripe.
Nil erogant nobis miseris ditissimi,
Magnas opes sed foedis rebus prodigunt,
Propriae student gulae, quaecumque ingurgitant,
Nemo famis levare vult molestiam,
Torto coquit quae nostra membra pectore,
Non ulla mentem recreant solatia.
Sed est adhuc, quae me fovet, spes unica.
Hussitis est hic terra valde fertilis,
Iobus optimus vir illi prae sidet,
Quem copiae penes cornu est. et gratia
Auctus Dei, dextre administrat omnia.
Non maior his, aut terris est potentior,
Quas sol novus, progressus undis Thetyos
Circumspicit late subiecta climata,

Agros et arva pene immensa possidet,
Quot vix oberret miluus iugera.
Amplum nimis tum suppetit peculium,
Sed optime bonis concessis utitur,
Benignus et pius laudatur omnibus,
Nihil suae benignitatis claudier
In pauperes sinit, beat sed largiter.
Accedo numquam, quin discedam laetior,
Non illa (sat scio) me spes frustrabitur.
Hic ergo desidebo aprico in gramine,
Ex aedibus dum se quis istis proferat.
Sed ipse procedit nunc: o factum bene,
Iam consuletur hinc mihi famelico.

SCENA II.

O liberi, aetatis meae solatia,
Quos semper exopto superstites mihi,
Scitis paterna iussa quae vobis dedi,
Eadem esse, fixa haec permanet sententia:
Deum timore quo veneremini pio:
Nihil quod illi displicet, gratum siet:
Nil quod placet,vestra intermittat dextera.
PHI. Habemus in recenti adhuc memoria.
THE. Non excident pater quae dixit [(transcriber); sic: dixti] . P. Nullum saeculum
Auellet haec a nostro iussa pectore.
IO. Vos sedulo primis ab incunabulis
Monui, tenellam sic aetatem dirigens.

Nunc contigit vobis animus maturior,
In omnibus iam consuletis rectius.
Quod vos decet, vitas scrutamini omnium,
Ab omnibus vobis exempla sumite,
Hoc prehendite, atque ab hoc longe discedite:
Hoc laudi erit vobis, illud vitio datur.
PHI. Morem tibi geremus omnes, o pater,
THE. Faciam libens, quodcumque tu praeceperis,
Ut gaudio frui mox possim caelico.
IO. Dicis bene, amplector tuam hanc aetatulam.
Me ponite exemplum vobis domesticum:
Praeibo, vos recte decebit persequi.
Adhortor inprimis, natu qui es maximus,
Hoc unice semper cures negotium,
Fraterna quo sic floreat concordia,
Ut nunc viget: res haec Deo est gratissima.
PHI. Hoc curae erit, summo cernes cum gaudio.
IO. Sic fulcietur omnis res feliciter,
Aderit Deus coeptis secundus omnibus,
Et omnibus potentes praevalebitis.
PHI. Summa fide quod praecipis servabimus.
MEN. O Iob, Dei minister excelsi optime,
Me, quod potes, quod et soles, nunc respice,
Non est famem quo possim diram pellere.
Succurre tu vel sicci panis crustula.
IO. Paratus ipse sum meis cum liberis,
Iuvare egenos, et solari pauperes.
Nec deseram te summa pressum inopia.

Aurum cape hoc Spudaee, et offer pauperi,
Ad nostra tum misellum deduc limina,
Deprome poenum, et esurienti consule.
SP. Fiet. ME. Satis tu pol mandas benigniter,
Facisque: submissas ago ipse gratias
Pro rebus his. nunc omnia optata offerat
Clemens Deus, referatque largo foenore.
SP. Hodie satis progressus es feliciter.
Infarciere iam, et totus replebere
Domi. sed heus sequere intro me. ME. I, sequor.
IO. Revolutus est quando dies iam septimus.
Et orbe transactum est suo convivium,
Fas est, novis Deum placare victimis,
Si forte quid commissum sit piaculi,
Cur nunc rei divinae operam dabo.
Vos rite cuncti sacro adeste muneri,
Ut auspicemur hoc pie diluculum.
Honos Dei quaerendus est ante omnia.
PHI. Nil obstat, aut morae est. namque intus omnia
Sunt ordinata, sanctisque apta ritibus.

SCENA III.

Dum ceteri pias adornant victimas,
Curabo ne quid ipse desim commodis
Communibus. certo statutum est ordine,
Ut per vices laeto simul convivio
Fratres in unis congregentur aedibus.
Mihi hoc negoti iam dedere ceteri,

In hunc diem ut mecum sient de symbolis,
Id exsequar. Sed quid Spudaeum detinet?
Quid tamdiu in patris moratur aedibus?
Pultabo: quin male conciliate provenis
Spudaee? desidem Spudaeum nomino.
SP. Quid me vocas? PHI. Asellum, truncum, stipitem.
SP. Cur? cum volem pernicis more Pegasi,
PH. Immo gradum pigrae sequeris testudinis,
Quid in patris tantum es cunctatus aedibus?
SP. Tui exsecutus sum patris negotium,
Dapibus virum laetis refeci pauperem.
PHI. An hoc satis videtur? SP. Arbitror quidem,
Nam praebui quae devoraret largiter,
Ingens saburra iam distendit viscera.
Si vellet, hinc sex esuriret integros
Dies. PHI. Quid hoc respondes o maslygia?
Aliud rogo. SP. Nesciebam hic te opperirier.
Quid imperas? iam iussa nulla demoror.
PHI. Fratres ad omnes transcurso est opus tibi,
Cunctas adi simul sororculas.
SP. Quid ergo dicam? PHI. Ut adsint hora prand.
Mea in domo. SP. Citius quam credas fecero.
PHI. Nihil vide excusationis accipe,
Convivii requirit hoc sollemnitas [(transcriber); sic: sollennitas] .
SP. Curabitur. Sed heus ad cenam et me voca,
Veniam libens, rebus relictis omnibus.
PHI. Adsis, placet. tum flagra ferto maxima,
Ut sit canes qui possit tecto expellere.

SPV. Abigam, sed haud sequar depulsos aedibus.
PHI. Videbitur. nunc curre, ego intro conferam
Me, ne paratis desim forte victimis.
SPV. Cyllenii optarem mihi talaria,
Sic cursitandum est omnibus locis mihi.
Nunc proximam viam quaero, et compendium

SCENA IIII.

Multis videbitur mirum unde prodeam:
Ex tartari pedem speluncis effero,
Ubi horror est gravis, stridorque dentium.
Nunc exeo mundi visurus climata,
Humana gens intercidat quo funditus,
Quam cladibus iuvat multis affligere.
His ut truces turbatis inferam manus,
Nunc machinas struo, nunc illas destruo.
Necto dolos varios, technasque confero.
Quam saepe ringor, et livore pessimo
Tabesco, cum vigere orbem feliciter
Video, Dei cum cuncta florent munera?
Cum bellicus nusquam tumultus perstrepit,
Furorque ubique cessat Martius,
Cum terra nullis est vexata cladibus,
Sed alma vivit pax, bona et concordia.
Lacrimae cadunt, cum nil cerno lacrimabile:
Non rideo, nisi risus ex doloribus
Nascatur, humanum quos pertulit genus.
Hinc arva saepe contero florentia,

Exuro, et his pedibus conculco gramina.
Sed hinc dolor mihi longe fit maximus,
Cultus Dei cum verus omnibus locis
Sese exserit, pietasque summa provenit,
Et regna cum vigent supremi numinis,
Quo cum mihi bellum sine pace est horridum.
Ut huius ergo possim sceptra frangere,
Quiduis ago, manibus pedibusque sedulo
Adnitor, ut serantur falsa dogmata,
Veram fidem obfuscent ut multa schismata.
Dum terminos agri perlustro Hussitidis,
Iob, optimum virum, potentem et nobilem,
Dolore cum summo vidi, et gemitus dedi:
Huic ut nocere possim, semper cogito.
Quiesco numquam, nil moror, nec dormio,
Reverentia tanta Deum colit suum,
Tanta fide malis resistit omnibus:
Fruitur suis, bene partis, optime bonis.
Nunc quomodo huic noceam, mecum delibero.

SCENA V.

Quid murmuras tecum scelerum mille artifex?
Quid solitudo vult? quid cogitatio?
PE. Nil novum. DO. Credo, tuum antiquum obtines.
Sis Euripo licet magis mutabilis,
Numquam tamen vitae mores piae induis.
Sed unde te nunc proripis? quid insolens
Hic ambulas? PE. Totius terrae climata

Peragro, tot emensis sed nunc regionibus
Huc contuli pedem. DO. Sed numquid aspicis,
Quod non iuvet? quare cogaris ringier?
PE. Quaedam placent satis, nonnulla displicent.
DO. Quid de meo Iob servo saltem existimas?
Quid iudicas? nonne exploratus complacet?
Tacet, sat est hoc ipsum laudis dicere.
PE. Non admodum laudo, quod tu evehis praeconio.
DO. Scio parem non esse ubivis gentium,
Tam simplici rectoque servit pectore,
Sic nostri honorat et timet vim numinis,
Tamque exsecratur omne criminum genus,
Non hunc potest livor tuus reprehendere.
PE. Recte sapit, mea quidem sententia,
Qui te colit, dum tot profundis commoda,
Auges bonis cunctis, beas honoribus.
Sic Iob tuae semper bonus clementiae
Adhaeret, haud abs re, tibique est deditus,
Dum tu sereno laetum vultu respicis.
Excrevit ingens iam viri possessio,
Locuples, beatus, et vicinis imperat,
Vallatus est tua et munitus dextera,
Servas domum, totamque adeo substantiam:
Quicquid facit, succedit omne prospere.
Benedicis illi semper, protegis, iuvas.
Hoc ille certis dum rationibus putat,
Laudat, colit, tuam promptus potentiam.
Hypocrisis illa vana est, fucoque illita,

Sic et suum multi venerantur Belzebud.
Extende dextram, continge brachio
Quae possidet: cum se videbit deseri.
Retro cadet mutatus infortunio,
Tum plena plaustra congeret conviciis:
Faciem tuam scelestis verbis impetet.
DO. Nil istius futurum sat periculum.
Facias licet nunc ipse tu periculum.
Sunt in tua manu quaecumque possidet,
Haec tange, perde, quo libet modo:
Corpus veto tangi, concedo cetera.
PE. Sat est datum, nil praeter imperium exsequar.
Certe meam satis sic mentem explevero.
DO. Caelos petam, tu septa transilias cave.
Aut post malum feres. PEI. Sile, et dictum putae.

ACTUS SECUNDI.

SCENA I.

O Vim, dolum, caedes, rapinam, iniuriam,
O parricidas, o bustirapos [(transcriber); sic: bustirapas] truces,
O flagriones impios, ne quam nequissimos.
Quid hoc mali? terras vastare, et terminos
Invadere? o quibus tantum permittitur.
Non iura, non fas, hoc impune perferunt.
Audivit hoc in terra nemo Hussitide,
Heu, quanta nunc effugi unus pericula,
Pedibus timor pennas veloces addidit,

Sola fuga eripui me fatis tristibus.
Ars utilis saepe est fugam capessere.
Sed cesso herum hoc malo impartiri propere?
En optime, suas ante aedes constitit.
IO. Praesaga mens quid nescio denuntiat.
Forte imminent quaedam mihi discrimina.
Quam fluxa nostra sit, scio, felicitas.
In optimo dum res versantur cardine,
Timenda sunt adversae sortis spicula.
Cumque in vado sumus, rapidas timebimus
Maris procellas. praesidium unicum est Deus.
Avertat ille, quicquid est mali ominis.
Ex his malis me praesens ipse liberet.
Sed quid timens ad me et properans Geta advenit
GE. Te commode hic offendo, si qua commode
Narrantur unquam cuivis infortunia.
IO. Quid parturis? tribus rem verbis expedi,
Subindicavit hoc diu mens tristior.
GE. Dum pascimus pratis asellos floridis,
Boum iugis dum terram scindimus,
Subito impetu truculentus hostis irruit.
Sabaea gens, quae possidet confinia,
Iumenta abegit, omnes ferro sustulit
Quotquot fuere servi, et subditi tibi,
Vix impiorum tela effugi, nuntius
Ne tot malis deesset unicus.
IO. Iniqua narras, et caedem miserabilem.
Iam pertimesco, defunctum ne sit modo hoc.

CE. O incolae, terraeque Hussitis accolae,
Cives, coloni, omnes succurite,
Vim vi, quod aequitas sinit, propellite.
Nemo venit, nil usquam cerno praesidi.
Herum petam, ut resciscat haec incommoda.
IO. Num Certomum vides turba incedere?
Properat, gravi concussus est formidine.
GE. Video, revocemus, ad sinistrum tendit tramitem.
IO. Malum seret certe. GE. Te quaerit. IO. Heu mihi.
GE. Sta Certome, heus sta, quem vis? en herum tibi.
IO. Ah verba Certomi vereor durissima.
CE. Factum nefandum et prorsus saevum perfero,
Chaldaea gens, regione vivens proxima,
Trepidos tuos tribus servos cohortibus,
Aggressa, vi camelos omnes abstulit.
Custodibus caesis abiere libere:
Servavit infelicem me sors unicum.
Ut unus esset tantae cladis nuntius.
IO. Non illa de nihilo scivi praesagia
Terrere mentem, nescio an divinitus
Profecta sint, fuere signa tot malis.
Iam nescio, quam facti causam excogitem,
Quae res meos in me excitarit accolas,
Ut impetant me nescientem hostiliter.
Non his fui, quod noverim, unquam iniurius:
Non intuli, sed saepe damna depuli.
Refertur illa pro meritis nunc gratia.
Miror nimis: sed hoc verum est diverbii,

Malum ex mala saepe advenit vicinia.

SCENA II.

QUid nunc agam? quo me vertam miserrimus?
Ubi sum? unde veni? quo ruo? quid molior?
Nam flamma conspectum eripuit, caecutio,
Lolio ac diu si victitassem noxio:
Video minus talpa, quae terram suffodit,
Plus aspicit syphar, quod exuit draco.
Opertus atra vultus est caligine,
Circumvolat sulpur fumusque tempora,
Rebar crematum Olympi verticem,
Phaetontis illa credidisses saecula,
Sic igne cuncta perfulgebant fulminis.
Horresco totus, pertimesco fulgura.
GE. En Distychum huc here adventantem respice.
CE. Satisne sanum credis istum Distychum?
GE. Furore motus est, aut oestro percitus.
CE. Certus [(transcriber); sic: Ceritus] est, mentisue laesus crimine.
IO. Dubio procul novi quid afferet,
His ultimam adiciet cladem malis.
Nanque hoc die, quicumque se obtulerit mihi,
Adversa nuntiabit, haud aliter puto.
CE. Huc Distyche adsis, huc te confer Distyche.
DI. Quis me vocat? sonum clamantis audio.
CE. Nonne hic vides herum? non aspicis nos bellua?
DI. Non videram, nec iam video satis. IO. Quid est?

Ad te redi. quid vult metus? quid consternatio?
DI. Nemo puto, pavoris et formidinis
Percepit unquam tantum, atque hoc die
Vidi miser. IO. Minima attigit te portio,
Ad me redit malum, in me faba cuditur,
Ego impetor. sed missis omnem ambagibus
Rem pande. DI. Quam potero dicam brevissime.
Compulsus umbra sub viridi bidentium
Grex cum iaceret omnis herbas ruminans,
Subitis micat caelum rutilum fragoribus,
Elisus ignis ex concussis nubibus
Cum turbine in subiectas terras decidit,
Globi voracis flammae desuper ruunt,
Consumit apprehensos greges incendium,
Pereunt simul iactis custodes ignibus,
Elapsus aegre, ad te domine optime
Curriculo percurri, ut esses horum certior.
IO. Deus bone, ac Pater, queis tandem erit modus?
Furor tuus ratione qua sedabitur?
Abite vos, ego hic morabor paululum,
Dicam preces Deo, post expiabo victimis
Totam domum, natos, omnem et familiam.
DI. Vah, numina invocare adhuc placet?
Sapientiorem te putabam redditum.
Adhucne desipis? nam quid iuvat Deus?

SCENA III.

NUnc illud est, quod si omnia omnes conferant

Solatia et monitus, suasus, sententias,
Atque huic malo salutem quaerant, nil ferant
Opis, quod obtigit modo huic familiae.
Iniqua sors heri me totum concutit:
Et rem redisse in hunc locum, crucior nimis.
Ut his herus nequeat malis emergere,
Eius vices dolore summo conqueror.
Et non secus perculso affligor pectore,
Quam si caput meum utamque haec perderent.
Sic hunc apud dum vixi, pene a parvulo
Clemens, fuit, tum iusta servitus mihi.
Qui, si malum miser tantum resciverit,
Animo feret satis cognosco aegerrimo.
Nilne esse proprium cuiquam mortalium?
Fortuna nulli quare perpetuo bona es?
Qui tot Dei modo timentes liberos
Eduxerat, summo laetus cum gaudio,
Virtute quavis proles praeditas:
Idcirco vicini uno ore omnes omnia
Bona dicere, laudare fortunam viri:
Nunc orbus est repente factus fato acerrimo.
Sed nunc opus quid facto sit, delibero.
Ah consili nihil consistit pectore,
Trepido eloquarne statim? aut actum differam?
Omnes enim quibus res aegra contigit,
Obiectus aut labos alicunde est maximus,
Hoc omne temporis lucrum esse ducimus,
Malum priusquam seu damnum intelleximus.

Tacebo? non videtur hoc tam commodum.
Dicam, cito malum pervincet cognitum.
Nam summa inest hero meo constantia:
Non ille divino pugnabit numini.
IO. Spudaeus advenit, servus mihi fidissimus,
Stupens dolore, et iratus, videlicet
Audivit haec mea damna, hoc illi nunc dolet,
Frugi, nec ut servorum est captus maximus,
Qui neglegenter [(transcriber); sic: negligenter] administrant omnia.
Vocabo, ut ipse quid loquatur, audiam.
Supdaee. SP. quis me vocat? tunhic aderas here?
IO. Adsum, quid est? quid pallor et trepidatio
Tua arguunt? SP. Heu nobis, occidimus simul.
IO. Mentem resume. SP. prorsus. IO. quid tandem sibi
Vult prorsus? SP. Interimus. IO. Mitte lacrimas,
Ni fallor, omne iam percepi incommodum.
SP. Ignoro quid scias tu, sed novum adfero.
IO. Dic ergo. SP. Dicam, tu maerorem contine,
Bonitate fretus caelica a luctu abstine.
Iuncti fuere in unis aedibus tui
Gnati, celebrantes pium convivium,
Honore cum Dei libabant pocula,
Boreas repente surgens in domum irruit,
Violentus, a septem spirans Trionibus,
Et quatuor domus concussit angulos,
Quae maximo statim fragore concidit,
Oppressit haec tuos ruina liberos.
Solus futurus index ipse liberor,

Inauspicata te vox ut percelleret.
IO. Retine cadentem, prorsus interii miser.
Ah sustine. SP. Subeo libens, sed hoc here
Te non decet, tuum resume spiritum.

SCENA IIII.

QUid hoc, malum, infelicitatis est novae?
Nequeo modum aut finem certum decernere,
Repente tot nunc irruere incommoda,
Discrucior omnibus modis miserrimus,
Incommodi hoc mihi ex improviso obici
Tantum, ut quid ipse agam incertum siet mihi.
Concussa membra sunt nova formidine,
Et pectus obstupescit his horroribus.
Natum malis ferundis esse suspicor
Me maxime, lunae sub quartae lumine.
Namque invenire exordium sat commodum
Rerum mearum vix ego sum potis miser.
Heu quam trahunt curae diversae animum meum?
Luculenta nil movet mentem possessio,
Qua decidi, bonis amissis omnibus:
Sed liberos mihi, cariora pignora,
Nunc lugeo, ereptos fatis tam tristibus.
Horum neces mortis vicinae commonent
Et me sepulcro qui meo sum proximus.
Nam frondibus cadunt delapsisque arbores.
Fortuna blanda nuper, nunc asperrima,
Tantas in unum et tot res contulit diem,

Ut porro iam haud mihi sit suave vivere:
Nil morte rebus in malis optatius.
Sed nudus e materno ventre prodii,
Cum vagiens terras subirem maximas.
Inops ut huc proveni primo e carcere,
Sic fata terram nunc iubent relinquere:
Decrevit hoc voluntas alma numinis,
Nutu haec patris cuncta evenere caelici.
Sit laus Deo, sit huic, honos et gloria.
Dominus dedit, cum vellet, et nunc abstulit,
Id iure pro suo facit regaliter.
Ut spongiam [(transcriber); sic: sphongiam] replet quicumque humoribus,
Bibulas liquore multo extendit cellulas,
Mox arctius dextris contractis exprimit:
Sic dat Deus cum vult, et concessa eripit.
Placet mihi, Deo quodcumque complacet.
Mens aequa condimentum longe est optimum.
Dabit viam tot in periculis Deus.

ACTUS TERTII,

SCENA I.

NOn me fefellit omen, horrida Stygis
Palude cum ferus ipse emergerem, solum
Vagarer ut per omne, cernerem,
Quid ante nostri nuntii confecerint.
Hi multa per se sat gesserunt gnaviter,
Attentiores sed Domini facit praesentia.

Vidi chaos immensum criminum omnium,
Placuere nobis illa valde, et in sinum
Intemperatum mox effudi gaudium.
Sed hoc mihi dolere fecit lumina,
Quod unus esset, nostras fortis machinas
Qui spernat, ipse Iob, gerens cor ferreum.
Ut dura cautes, nullis icta fluctibus
Labascit, aequoris quae infringit impetus:
Sic ille magnis prorsus vinci cladibus
Nequivit, excelso sed corde restitit.
Novis eundem tento dolis invadere,
His nunc balistis ipso eductis tartaro
Dabit manus, catapulta robur atteret.
Conveni eum pridem, qui servat aethera
Manu potenti, et concutit fragoribus,
Qui sede me quondam detrusit caelica.
Fidem sui tum servi evexit laudibus,
Quod casibus nullis Iob moverier
Queat, Dei cultum quo summi deserat:
Num cernis, inquit, damni cuiusuis artifex?
Satisne mens perspecta constat et fides
Mei, quem honore summo dignum iudico,
Iob? numquid est quod possis iure carpere?
Periere cuncta, quae tenebat plurima,
Carissimus ad hoc privatus liberis,
Omni Dei cultu quae instruxit pignora.
Nihil maerentem tale poenis grandibus
Afflixi, in hoc pater malorum pessime

Tu nostra pectora urges importunius,
Iam luci devides quod nullum pectori
Sub sit scelus, sed usque perstet innocens.
Hui, quid tot effers, inquam tum, praeconiis?
Non sic monet tempus, triumphum concinis
Adhuc nimis cum incerta sit victoria.
Haec pertulit quaecumque sunt levissima.
Pro pelle quisquis pellem dat libens,
Et cuncta nil curat redempto corpore.
Hic connivere tu, vultumque avertere
Si vis, meae et virum plagae committere,
Iam senties blasphema verba, et iurgia,
Non abstinebit dictis tum procacibus.
Vix credidi hoc sperandum, sed tamen annuit,
Quo totus axis caeli nutu contremit.
Licentiae nactus tantum, nil differam:
Sed quicquid Orcus dat mali, tam colligam:
Omnes precor mi subvenite Erinnydes,
Ne sit labor mihi sumendus irritus.
Nunc adsit omne morborum genus cito,
Heus agminatim pestes huc concurrite.
Sed est novum quiddam repertum consili,
Idem probatum vix mihi, nunc respuo.
Hac mantica gero, penula et sub sordida,
Prioribus luem non visam saeculis,
Hac corpus attingam, efficiamque luridum,
Ut posteri sciant et hoc mirabile
Iam cesso verba solus mecum fundere,

Et nunc eo, brevi facturus tempore,
Ut orbe toto Iob miser compareat.
Adsit, novum si cui placet spectaculum.
Transacta, facta sunt, quae constitui omnia,
Propino deridendum Iobum hunc omnibus,
Ex fimo ei iam concinnabo lectulum.

SCENA II.

FAcillime verba inveniunt miseri quidem.
Deesse dicta non solent dolentibus:
Meum dolorem tanta copia impedit,
Ut hanc querendi telam haud possim ordirier.
Sic comparatum est certa lege numinis,
Sic fata cunctis dura dant mortalibus,
Ut una plures attrahat semper calamitas.
Nil restat omnibus nobis ex copiis,
Amplissimas quas antea possedimus.
Ruina natos abstulit dulcissimos,
Iam parte privatus sum plus media mei.
Tum labe foeda corpus nostrum tangitur,
Et putrefacta rodunt artus ulcera.
Iam membra languent, aegrum cor exaestuat,
Grassatur undique et saevit dirus dolor.
Nec ire, nec satis queo consistere.
Taedet domus lapsae videre culmina,
Iubar placet solis spectare fulgidum.
Hinc more tardae prorepo testudinis,
Innitor aegre et huic incumbo stipiti,

Heu purulenta quam me torquent ulcera,
Saniem iuvat testis et lignis scalpere,
Ab infima pedum quae serpsit plantula,
Capitis supremum contigi iam verticem.
Foetor gravis levem corrumpit aera.
Si possem, abesse corpori meo, velim,
Sic ipse mira suffocor memphitide
Quid? occupabo nunc vicina compita?
Ligno morabor transeuntes crepero?
In haec magis provoluar alta stercora,
His delitescam, inque his exstinguar sordidus.

SCENA III.

SEmper mihi mens tam fuit despectui
Simplex Iob mei mariti, et candida,
Quam spreta sunt quaecumque sunt vanissima.
PE. Nunc gaudeo, geminantur aegri vulnera.
Poenas meas ludum iocumque dixeris,
Huius prae ut rabies quae nunc dabit, malum
Genus, viris quae maestis gaudent feminae.
DI. Iactabat ille, vix agnosco, quem Deum,
Huic fidere uni credidit tutissimum:
Pietatis hoc insigne iam fert praemium.
PE. Mulier mulier mala herba, mala verba,
Mala verbera. Puff puff puff sie.
DI. Salve marite, salve, quid nunc mussitas?
Quid inter stercora, tu stercore deformior?
Probitatis ampla conspicis iam munera.

Sis integer, sis omni simplex tempore,
Deo tuo dignas referto gratias.
IO. Ades parata me tristem lacessere?
Quod hoc genus vestrum? quae coniuratio?
Ut feminae studeant pari sententia,
Eademque nolint. declinata vix erit
Aliarum ab ingenio ulla, si perspexeris,
Aeque viris adversae ut sint omnes student,
Consentiunt in hoc tam pertinaciter.
Doctas eodem inludo cunctas arbitror.
Eique ludo, si ullus est, certo scio,
Te posse non male et magistram praefici.
DI. Lepidus maritus, euge quam lepide hoc refert.
An vera nondum me novisse intelligis,
Nunc laudibus Deo dictis exstinguere,
Et foetidus lacum subito Cocyti.
Quid nunc taces? IO. Quin tu obmutescis bestia,
Iam feminarum modo gannis improba,
Quae maximas magno conatu proferunt
Nugas. loqui genus vestrum prudentia
Quis vidit unquam verba? Quin te proripis?
Obtundit ista inepta me loquacitas.
In rebus adversatrix omnibus mihi es.
Te talibus semper moratam moribus
Novi satis, miserum irridere desine:
Si negligis me, summum patrem respice.
DI. Omnes viri quod si sapiunt pari modo,
Muliercula esse malo salva et stultula,

Quam sapere tam grandia, et sic angier.

[Gap desc: greek text]
nos securiores efficit,
Et in nihil sciendo est vita suavior.
Sed cur Dei non praesidium invocas?
Non deseret te nunc tanta cultus reverentia.
IO. Non abstines uxor dictis tam perditis?
Quid ore criminis tuo nunc excidit?
Omitto cetera, at Deum ne verbis irrites,
Sed nominis tanti cave ludibria.
DI. Sunt vera quae loquor, ioci subest nihil.
IO. Infanda iactas numini convicia,
Cuius sub umbra conquiescam perpetim.
Aequo feram dederit quaecumque pectore.
Non ringar impie, si cuncta ademerit.
Hoc dante, fortunam bonam suscepimus,
Cur sit molestum nunc adversa perpeti?
DI. Facile hic mali plus est, atque illic utilis.
IO. Immensa de quo sunt profecta commoda.
Incommoda illius perferre condecet.
Haec in bonum reducet idem qui dedit.
Et fluctibus qui iam minatur horridis,
Solem remittet, tuto ut portu navigem.
Haec firma restat spes, et est sacra anchora.
O praebeat saltem vires, et suppleat
Quod corpori deest virtute spiritus,
Tolerare cuncta quo prompte queam.
Apage sis ergo, nec mentem aegram concita.
DI. Philosopharis mira desidens humi,

Scabiosus, immundus, cadaver sordidum.
Abeo, pietate tu cum sancta nunc vale.
Sed hoc flabello iam tibi fac ventulum,
Ne te suis muscae corrodant spiculis.
IO. O luctus, o dolor, lues teterrima,
Morti propinqua iam iam claudo lumina.
Nunc iusta qui volet mihi funebria
Parare, tempus exsequias hoc postulat.

SCENA IIII.

DEus supreme, vindex omnium pater,
Vix hoc satis possum mirarier,
Tantis repente Iob fortunis excidit?
Exutus omnibus bonis, leber ide
Est nudior? SP. Prorsus. Heu vera sunt nimis,
Graviora multo, quae coram videbitis.
EL. Tot filiis, thesauri quos habuit loco,
Privatus? Hem tum tactus ipse corpore?
SP. Sic est vir optime, heu gravis Dei sententia.
EL. Papae, Dei quam facta sunt abscondita
Mortalibus, hoc uno nemo iustior,
Nemo pius magis, postremo ditior,
Plagas tenebat has aurorae subditas.
BA. Recte facis mea ex sententia Elipha,
Quod nos iubes amicum nostrum visere,
Qui cum vetus nobis manet necessitas.
Nam cui foret dum felix, usque adhaesimus,

Hunc linquere infelicem non decet bonos.
Dubiis amor rebus verus discernitur.
SO. Dixit [(transcriber); sic: Dixti] satis Baldad benigne et candide,
Hac motus ipse sum diu sententia,
Iter paravi cum vobis hoc ingredi.
SP. Praestatis integri munus bonum viri,
Vestram fidem sic exploratam censuit
Herus, favor donec divinus adfuit.
SO. Malim videre Iobum laetum et sospitem.
EL. Iucundum id omnibus, gratumque ipsi foret.
Sed heu mihi, procul quid monstri conspicor?
Larvam locis puto progressam Acherontiis,
Quod ambulantes passim spectrum territat.
SO. Quid est? quid hic stupes? forte aspicis parum.
EL. Huc quaeso vultus omnes una vertite
Ad hunc locum, quo sunt aedes quondam sitae
Iob, videbitis quod dico, sat scio.
BA. Quin imus, aut volamus omnino magis,
Deforme visuri monstrum, haud spectaculum.
Nam tramite hoc, quo tendimus, de ducimur.
SP. Misero mihi praesagit mens multum mali,
Apollinis quod est responso certius.
BA. Quid auguraris? quid refers oraculi?
SP. Iobus ille est, quem procul conspeximus.
Humi supinus decumbit, se iactitans,
Hinc inde se voluens, animamque nunc agit.
Res excutit mihi et nolenti lacrimas,
Ipse est, nil restat iam scrupuli.

EL. Adeamus ergo nunc. o summe Iuppiter,
O lob amice, qualem te nunc cernimus?
SO. Heu quantum ab illo nunc mutatus undique,
Qui praefuit terris his felicissimus?
BA. Metamorphosis stupenda cunctis posteris.
Sed naeniis diem totum consumere
Quid attinet? nam verba proferuntur irrita.
Agimus nihil, surdo cantatur fabula.
EL. Calamitas ingens cor ictu dissecat
Duro meum, pungunt me fata tristia,
Miseret malorum consternato pectore.
SO. Non audit ulla, nec quit verba reddere,
Cunctis dolor gravis priuavit sensibus.
Vox haeret, et verba impedit nimius dolor.
EL. Nunc hoc opus facto arbitror pro tempore,
In aedibus quo collocetur intimis,
Recreandus umbra, cura, et gratis pharmacis,
Donec resumat mentem, et spiritum hauriat.
Ito gradu, Spudaee, praecelerrimo [(transcriber); sic: praecellerrimo] ,
Oneri gerendo nos iuncti subibimus,
Ne solis aestu summo flagrent ulcera.
SO. Suades probe, accingor. BA. Nitar pro viribus.

SCENA V.

ECquis manus meae nescit potentiam,
Consideret meis tinctum coloribus
Iobum, et huius cladem secum supputet,
Saniem, dolorem, pus, plagas et ulcera,

Tantum manus possunt hae, sic mihi
Soleo beare deditos, sic excolo.
Sed iam locum quieti vel socordiae
Non esse cognosco, urgebo, non desinam.
Minimo impetrato consequuntur plurima,
Uterque nostrum sic defatigabitur,
Ego inferendo, et ille sufferendo incommoda,
Tres advenas nova adduxi fallacia,
Ut impiis aegrum Iob verbis irritent,
Et concitent iram supremi numinis.
Omnis labor mihi succedit optime,
Arridet hoc inventum, et valde complacet.
Nunc hinc agam me, dicta quamprimum parans.

ACTUS QUARTI,

SCENA I.

Tantum, quis, oro unquam doloris comperit?
Quis vidit unum tot aerumnis obrui?
Iam septimus refulsit orbe lucifer,
Et septies nocturna phoebe prodiit,
Cum mortui modo iacet Iob perditus,
Immunda humo procumbit instar caudicis,
Vix septimo tandem ad se rediit die,
Ut qui sopore longo excitus advenit,
Nondum satis compos, aut mentis est potens.

Sed ecce, lento vix gradu se promovens,
Prodit, sequuntur claudicantem ceteri.
IO. Quae prima lux me pusionem protulit
Pereat, gravem mutetur in caliginem,
Nec caelico illustris cernatur lumine:
Nec fulgeant illa sub nocte sidera,
Qua parvulum mater sub auras edidit.
Cur sum datus caelo et mundo miserrimus?
Cur hunc diem vidi? cur non magis
Intercidi materno clausus carcere?
Cur nutrimentum praebuerunt ubera?
Fruerer quiete iam diu dulcissima,
Nec scirer, ut cui numquam nasci contigit.
Quam mors iniquis cuncta tractat legibus,
Misere petunt multi, his venit tardissime,
Aetatis atqui flore gaudent integro,
Feliciter quibus succedunt omnia,
Horum truci statim spem falce demetit:
Cur rumpere hanc mihi vitam minus licet?
Ah quid potestas exeundi non datur?
EL. Non sum potis, voces ut ultra comprimam,
Haec mente, quae loquor, benigna suscipe.
Quam recta semper consilia aegrotis damus,
Cum nos valemus. hoc tecum reputa obsecro,
Fueris quod omnibus suasor mirabilis.
Lassas tuo mentes firmasti robore,
Lapsantibus succurens, ut resurgerent.
Subito plagis tute ipse tactus defecis,

Quo nunc recessit invicta haec patientia?
IO. Si tu loco fores meo, tum sentias.
ELI. Memento nunc, quod a te dictum est saepius,
Nemo perit bonus, servatur innocens,
Quis vidit ulla iustum parte linquier?
Parata sunt malis et supplicia impiis,
Ira Dei scaelesta turba absumitur.
Leonis ergo rugientis guttura
Contrita sunt, catuli periere pessimi.
IO. Oh Elipha, incusas miserum atque innoxium:
ELI. Nemo Dei ante vultum iustus enitet.
IO. Scio. ELI. Nilque nostra puritas valet,
Cum spiritus ipsi, Deo qui serviunt,
Adsuntque crebro, tantum non sibi arrogent.
Quanto magis gens sordida est mortalium,
Domibus luto quae structis aetatem exigo [(reading uncertain: last letter unclear)] ?
IO. Haec vita cladium Charybdis omnium est.
ELI. Causa caret nil certa. obeundis nascimur
Laboribus, pennae sicut volucribus
Adduntur, aera ut per spissum remigent.
Sed a Deo moveri, et affici plagis
Quam sit bonum, vix verbis possum consequi.
Beatus ille, quem Deus sic corripit.
Hic percutit, manuque sanat caelica,
Infligit, et fovet medelis vulnera.
Te liberabit hic, malisque subtrahet.
Nunc mente, quae dixi, intima recondito.
IO. O si bilance ponerentur pendula

Mea crimina, et qua nunc premor calamitas.
Euinceret culpam sic poena maxima,
Ut hunc harenae ponti excedunt pulverem.
Ergo sonat dolorem nostra oratio,
Hinc eiulatu et planctibus sic perstrepit.
Non viribus tantis robustis polleo,
Ut corpus has ferat procellas debite.
Non haec caro nodis compacta est aeneis,
Adamanta nec durum gero sub pectore.
Deseruere me, quos fidos credidi,
Sum destitutus omnibus miser solatiis.
At gaudeo tamen vestra praesentia,
Vos me piis docete nunc sermonibus,
Non iurgia expeto, cedat procul contentio.
Audite si libet me disserentem paucula,
Tum iudicare de verbis vos convenit,
Fortasse non inepta, recta certe dixero.
Quodcumque nobis vivitur mortalibus,
Est militare, ni fallor, negotium.
Ut signa tyro qui sectatur Martia,
Semper timet certae necis pericula:
Sic mille homo extimescit hic discrimina.
Ut servus intentus suis laboribus,
Mercede conductus desudat strenuve [(transcriber); sic: strennue] ,
Sic cum dolore mihi extrahuntur tempora,
Gemitu dies noctesque personant crebro,
Exaruit cutis, corpus pute drine
Contabuit, membris lues cunctis latet.

Vita euolavit heu notho velocior.
Nec tempora haec ventura possum credere,
Secunda sors laetos huc ut referat pedes,
Spes nulla vitae restat aut boni mihi.
O parce tandem, dira tolle verbera,
Genitor supreme, servum redde perditum:
Ni subtrahis flagella, est actum funditus,
Corpus diutius nequit consistere.
BA. Non desines loqui te verba non decentia?
Nihil Deus clemens benigne iudicat,
Opem rogantibus non denegat suam.
Si forte poenam hanc commeruere filii,
Exaudiet tamen, preces nec respuet.
Revolue prisca exempla tecum, si libet:
Intelliges, hanc esse numinis clementiam.
IO. Perspecta sunt mihi, quae dicis, omnia,
Et miror immensam Dei potentiam.
Sed quid dolore suggerente effutio?
Miser tremo, pavore summo territus,
Non expedire linguam nunc stupidam queo.
Quid, mi Deus, tibi me gaudio est affligere?
Manus tuae minimum cur plasma conteris?
Cur tantus imminet malorum exercitus?
Vitae diu meae dum cursum examino,
Viis malorum semper abfui longissime.
Sum conscius mihi nullius criminis.
Cesset furor tuus, redique mitior.
SO. Tandem, loquax, praesta silentium, precor,

Dum verba tu iactas, et multa congeris,
Non possumus iam nos verum discernere.
Vitae refers tuae laudes innoxiae,
Si verba rectius Dei consideres
Satis videres te leviora perpeti,
Quam summa iamdudum meruere crimina.
Celata nemo compraehendit vestigia
Dei, pedes illius vanum est persequi.
Nil sic ages, si pergis contradicere:
Salvaberis, si paenitere coeperis.
Peccata tolle, iam resurges fortiter.
Oriere primum ut clarus fulget bosphorus
Cum te putabit invidus disperditum.
PE. Belli senes loquuntur omnia, ut volo:
Hui, magna inest sapientia his silicerniis.
Inspiro multa et insusurro clanculum,
Quae proferunt temere, inconsulti effutiunt,
Hic effero meam nimis versutiam,
Contra Deum quoniam loquuntur omnia.
Sic pergite, in recto manete tramite

SCENA. II.

Non sola vos penes lates sapientia,
Invidia nostris absit sermonibus.
Nec me patris summi fugiunt mysteria,
Non cedo vobis ulla in re, aut patientia,
Quis nescit illius tantam potentiam?

Sed vos magis quam stulta verba dicitis,
Ineptias vestras sermone proditis,
Cur vos precor personam suscipitis Dei?
Non ille vestris indiget mendatiis.
Feram libens manibus me illius confici,
Dependeo ex illius semper gratia,
Iniquitate me videbit liberum,
Si iudicis me totum more expenderit.
Cur non tribunal sistor ad tuum?
Cur non loqui tecum mihi conceditur?
Quid me caducis molliorem frondibus,
Stipulam quid aridam sic deprimis malo?
Heu quam cito mortali natus semine
Cadit, perit, fugiens ut umbra praeterit?
Ut concidunt agitante vento flosculi,
Vix una vivitur nobis diecula.
Recisa ligna cur semper repullulant?
Resurgit arbor, efflorescit plantula?
Homo quid est? semel qui concidit,
Iacet sopore iugi, et umbris clauditur,
Dum vivit, angitur crebris doloribus,
Operi tuo manus Rex alme porrige.
ELI. Heus arroganter, ut tuam sapientiam.
Iactas amice? et quam superba detonas?
Non primus es tu conditus mortalium,
Secreta nec tu perspexisti numinis,
Pari teneris et quo nos malo.
Nemo Dei in conspectu est integer satis,

Nec purus est (ut de te tute praedicas)
Viventium quisquam. sic stat sententia:
Superbit impius, tumetque perpetim,
Sed cum sua brevi perit tyrannide.
IO. Occalluere his aures iam sermonibus.
Videor mihi non consolarier, magas
Desertus, atque desolatus maxime.
Facile est valentes vos me obtundere,
Cum iam premar dolore, et excrucier nimis,
Deus meus gravi furore percitus,
Effudit irae habenas in me desuper,
Hostilibus laniandum dextris praebuit.
Hem quo redactus sum loci? me deserunt,
Fugiunt amici, insultat hostis acriter.
Tumescit os fletu, caligant palpebrae,
Haec innocens et citra noxam perfero.
Namque ad Deum preces fudi iustissimas.
Ut umbra abit, sic evanesco futilis:
Ineo viam, redire qua nulli datur,
Solum sepulcrum restat, et summus dies.
Tenuis meat conclusa fauce spiritus,
Stygium miser lacum subibo protinus [(transcriber); sic: protnius] ,
Si forte contingat fesso quies ibi.
BA. Interempta quid loquacitate garrule
Lacessis, et perstringis ore lubrico?
Non terra te propter vacua esse coeperit,
De sede nec rupes recident suae.
Numquid Deus malos terret formidine?

Invadit horror illos, angor conficit.
IO. Heu pectus aegrum cur affugitis?
Incumbitis, quo me perdatis perditum.
Meritum luo poenas praeter meum.
Planctus gementis nullus accipit.
Sed una me tenet spes, et fovet nimis:
Viget meus Redemptor omni saeculo,
Surgam die e terra novissimo,
Hac carne, pelle et hac circumdatus,
Videbo iudicem, non haec spes irrita est.
SO. Vitro citroque cum dicta efferantur plurima,
Mea sic ratio est, et sic animum induco meum,
Non impii stat laus, decusue permanet,
Non hypocritae vana constat gloria:
Cumque extulit nubes sub ipsas verticem.
Ut fumus evanescit, vel bulla imbrium.
IO. Immo bonis florent mali successibus.
Hominem decet, iuvatque, humana proloqui.
Cur sublevantur impii? augentur bonis?
Cur filii vivunt? gaudent nepotuli?
Se cura tecta sunt? carent formidine,
Citharae sonant, strepunt acuta tympana.
Quid nota lippis profero et tonsoribus?
Diu quae sunt, non semper permanent tamen.
Servantur et vivunt, dum perditio ingruit,
Graviore tum multo ruunt periculo,
Sparguntur a terra ut paleae leves.
Sed accidunt mihi haud merenti talia

Incommoda, ut quid sit consultum nesciam.
PEIRASTES interloquitur.
Homines videte cuncti,
Pius atque iustus ille
Pereat dolore quanto,
Ope nec iuvetur ulla.
Quis vellet esse iustus,
Dominum nimis vereri,
Miseras pati querelas,
Cruciatus ferre tantos?
ELI. Laterem lavas, si te peccasse denegas,
Si te putas innoxium coram Deo.
Sed paenitens delicti, ad te revertere,
Ut lumen aeterni patris refulgeat,
Vitam timore sic absque omni transiges.
IO. Amara cor rursus sentiscit vulnera,
Dum iudicem nimis potentem comparo,
Timeo miser quid proferat sententiae,
Vitae licet bonae sim conscius mihi.
Hominum quid eloquar nunc mille crimina?
Caedes, rapina, vis, dolus atque iniuria,
Dominantur orbe toto, et omnibus locis,
Cunctis sed his ego rebus semper abfui.
BA. Sordet coram Deo mortalis quilibet,
Ingens scatet vitiorum lerna et criminum.
Non luna fulgens emicat, nec sidera,
Ad huius aspestum cuncta in tenebris latent.
IO. Non haec nego, quid attinet probare talia?

Aliud nihil possum quam conqueri miser.
Iam disputare plura non sinit dolor.
Nam quis dabit fortunam elapsi temporis?
Cum tutus ambularem praesidio Dei,
Secunda fecit ille cuncta, et prospera,
Nomen, decus, voluptas cum leporibus,
Quies, honos tranquilla mens, securitas,
Tunc ad fuere: asylum tum miseris fui,
Tum blanda pauperi dabam solatia.
Nunc rideor, contemnor, impetor iocis.
Nuper canes qui inter meos cupiere pascier,
Petulanter insultant, habent despectui.
Infamis eheu, ignavi vulgi fabula
Sum factus, exsecramur omnes, conspuunt,
Sed cur amicum vertis lumen o Deus?
Cur te vocantem corde ex infimo iam negligis?
An non tuarum amore legum feruvi?
Cogitationibus mens foedis libera,
Servata semper est, manusque innoxia?
Te praeter addictus deorum nemini,
Colui tuum tremore numen maximo?
Moechus torum alterius non pollui,
Nec praeter aequum fraude pellexi orphanos?
Si tale quid patravi, haud poenam deprecor..
ELI. Nimis places tibi, cupis viderier
Mundatus, integer, rectus, pius, bonus.
Iam pluribus tecum pertaedet colloqui:
Abimus, heus tu, quaere qui respondeat.

SCENA III.

Vah qui senes deliri tantum blaterant,
Nunc haesitant, ac auribus lupum tenent,
Dubii, quid aegre affecto Iob respondeant.
Non barba, non aetas parit prudentiam.
Sed illa contingit, cuicumque dat Deus.
Ephebus, aut puer quandoque rectius
Quid administrat, ac silicernii senes.
Heus quo senes diversum tenditis viri?
E. Quis nos vocat? SO. Quid vult non visus antea?
HE. Fere omnia hic quae disputastis invicem,
Hinc stans procul percepi, et multa displicent.
Adeste paucis, rem perplexam transigam,
Nam vestra me sic commovere iurgia.
BA. Si plus vides ac nos, mone, tacebimus.
PE. Si cui vacat ventosum audire rhetorem,
Nunc praebeat longis aures ambagibus:
Distentus est nam verbis sesquipedalibus.
Moreretur, haec si verba non erumperent.
HE. Repetita primum crambe, o Iob, quam pene me
Occidit, hoc toties cum prave iactitas,
Te criminum cunctis carere sordibus,
Hinc cum Deo miris modis expostulas,
Ratione ut aequa reddita te iudicet.
Sic te tuo mucrone possum vincere,
Nam nemo iustus sic almo obstrepit Deo.

PE. Hominis vide manian atque amentiam,
Affligit hic gravius miserum, quam ceteri.
HE. Non verba sic facit Deus, non erudit
Hoc crede pacto, dictum sufficit semel.
Rationibus deinde miris illorum admonet,
Persaepe cum serpit quies gratissima,
Subindicat quid per nocturna somnia.
Dolore quondam et aerumnis nos increpat,
Hinc paenitenti rursus fit placabilis,
Per has vices operatur summus arbiter.
Est aequitas Dei summa, et clementia:
Nil ille causam praeter, unquam iudicat,
Nihil hunc valet penes personae auctoritas,
Domat potentes, et tyrannos deicit,
Sternit minaces hic, ducesque subruit.
Nunc si quid est tibi decretum rectius,
Loquere, audiam. IO. Dictis tuis consentio.
HE. At vos senilem adferte nunc scientiam.
ELI. Nos calculum addimus tuis rationibus.
SO. Subscribimus tibi nostrum suffragium.
HE. Respondeo prioribus sermonibus:
Pietas Deo nihil prodest mortalium.
Nihil huic scelus nocet vel maximum.
Homo piis iuvatur actis proximus,
Iniqua vicinos laedunt flagitia.
Non officit nostra actio, vel commodat,
Patri supremo, sed iuvat nos hic magis.
Non tolli a iustis benigna lumina:

Quoties sed illos castigare cernitur,
Salutis ergo ipsorum hoc, crede, conficit.
Quare fer aequo, quod dat ille, pectore,
Et mira facta semper cogita Dei.
Melior redibit omnino lux, crastina:
Sed erigare certa nunc fiducia,
Calamitatem finiet brevi tuam.
Non est procul salus tibi, quod auguror.
Sed ecce, num Deum adventare conspicor,
Sic fissa magno nubes turbine
Me terruit, fulgor visum eripuit mihi.
Ad nos venit summi maiestas numinis,
Tibi salutem conferens et gaudium.

SCENA [(transcriber); sic: SCEN] IIII.

Quis hic miser tam verba perdit frivola,
Et inscius graves miscet sententias,
Quae neutiquam sunt voce humana effabiles.
Si quid potes, pauca haec mihi respondeas.
Quo tum, cedo, latebas clausus carcere,
Telluris ut latae posui fundamina [(transcriber); sic: fundamima] ,
Et ostiis pelagi furentis impetus
Clausi, populum meo fulcivi robore,
Bases locavi, rutila affixique sidera?
Quis protulit nives, imbres tonitrua,
Glaciem, gelu, pruinam, dura frigora?
Tuisne tanta es facturus ex viribus?

Numquid timenti immittes orbi fulgura?
Reverenter illa nempe serviunt mihi:
Elementa nostra contremunt potentia.
Considera nunc mira quotquot praestiti,
Suis ut implevi terram cultoribus
Cum tot feras, variasque condidi potens:
Animal culorum tu perpende robora,
Speciesque mille formas, nomina omnium,
Quae cuique sit natura quae ratio, aut modus,
Scrutare vires, et sectare pascua,
Miraberis summam meam potentiam.
Qui cum Deo durum certamen suscipit,
Cur desinit verbis tandem resistere?
IO. O conditor supreme, o mitis arbiter,
Sum vilior quam qui tibi respondeam.
Peccata iam cognosco cum silentio:
Sum voce lapsus, lingua erravit lubrica.
Heu penitet dicti, vix audeo hiscere,
Guttur manu vagum nunc comprimo.
Unum excidit, misere quod dictum non velim:
Sunt plura, quae posthac silebo iugiter.
DO. Tu numquid irritam facies sententiam
Miser meam, tu iustus ut compareas?
Si brachii vales divini viribus,
Summum pete, et te pulchris orna vestibus,
Et sic polum super sublimis intona.
Disperge contumaces, et rebellium
Stringe ora, fortiter superbos contere:

Tum te tua salvari posse dextera
Credam. sed heus quid possit haec manus vide,
Cum plasmate effinxi te primum terreo,
Tum condidi Behemot tecum vastissimum,
Et membra fortibus struxi compagibus,
Hic gramine ut boves et foeno pascitur,
Et praevalet membrorum ingenti robore,
In ventre virtus est immensa maximo,
Sic unde quaque continetur nexibus
Nervorum, ut esse credas cornua.
Ut cedrus ingens illi cauda extenditur.
Ossa aereis sunt duriora fistulis,
Et cartilago ferri evincit laminas.
Absorbet ipsa hianti fauce flumina,
Tumens in ora eius Iordanus influit,
Magnis gerit tergo munita turribus
Castella, et armis sustinet graveis viros.
Nunc cogita Leviathan ponti belluam,
Qui stagna permeat citus Neptunia,
An illius ligabis fune guttura?
Aut extrahes hamis captum fallacibus?
Num ferreo nares frenabis circulo?
Num voce te captus rogabit supplice?
Aut mollibus pro se verbis precabitur?
Num servitutem victus pollicebitur?
Aut certa inibit tecum fractus foedera?
Tangas manu, aut saltem si videris ferum,
Memento iam tibi paratum proelium,

Et concitatum sat scias periculum.
Haec monstra tum quaecumque sunt saevissima
Ut condidi quondam, fecique dextera hac,
Sic omnibus nostra vi factis impero,
Facile est mihi nullis domare nisibus.
Quid ergo pugnam incautus me cum suscipis
Iobe? de vitute nun quid ambigis mea?
IO. Scio pater quid possis excelsissime,
Scrutaris ima quae latent sub sensibus,
Nil te latet, tu cogitata perspicis.
Inepta dixi, et valde stulta protuli,
Vocis tuae per caepi saepe fulmina,
Nunc et tuum numen videre contigit:
Resipisco quare et ducor paenitudine,
Favilla totum nigra corpus conteget,
Meum cinis caput proiectus obruet.
DO. Nunc Elipha Themanite cum ceteris,
Haec quae loquor, mente intima reponite.
Furore vos super commotus ardeo,
Cum perperam sitis locuti plurima:
Sed servus hic meus dicendo constitit.
Nunc hostias ergo mihi libabitis,
Mactate tauros septem, atque hircos caedite
Totidem, piabunt haec holocausta crimina,
Iob pius pro vobis deprecabitur,
Vestras remittam illius noxas gratia,
Nec imputabitur linguae peccatum nesciae,
EL. Faciemus illa, et amplius si quid iubes,

O rex, Deus vivens per omne saeculum.
BA. Eamus ergo, et exsequamur ocius.
IO. Humi iacentem me sustollite,
Ut hoc queam sacco caput convoluere,
Deflebimus densis tenebris abditi.
EL. Humeris meis Iob dilecte innitere.
IO. Valeo meliuscule, dolorque maximus
Recessit. BA. O bonum et festivum praedicas.
Bonitate iam Dei subito sanabere.
SO. Deus tibi affulsit satis feliciter.

SCENA V.

MAnifesta Iobum monstrant integerrimum
Exempla, et almo quod satis placeat Deo,
Quem maximo posthac honore prosequar.
PE. Quid nunc agam? turbae silent, redit quies,
Iobus exsultat, triumphat, iubilat,
Iam liber ex pedicis, meisque vinculis,
Pudore summo discedendum est hinc mihi.
Sed garrulum hunc video, atque nugivendulum.
Certum est prius nebulonem hunc ipsum ludere.
HE. O magna serva me Salus, quis advenit?
PE. Quid extimescis? HE. Heu fuge pestis maxima.
PE. Te rabula hinc magis rabiose proripe.
HE. Non sum tui iuris, pete regna Tartari.
PE. Sed te tamen mecum illuc auferam simul,
Videbis aulae sic meae satellites,
Acturus Aeaco causas sub iudice.

HE. Abi procul, recede quo libet in malum.
PE. Non me amovebis hinc tuis sermonibus,
Nec pellere hinc curtis potes enthymematis.
Sequere huc. HE. Nihil minus. PE. Quin sic tibi impero.
HE. Alium rape hinc, ego at me conicio in pedes.
PE. Nil tempore hoc praedae possum nanciscier,
Doleo mihi hunc bolum ereptum esse faucibus.
Acherontium sed nunc subibo gurgitem,
Alios novo mox aggrediar tentamine.

ACTUS QUINTI,

SCENA I.

O Fors bona o fortuna, quantis commodis
Deus pater, quantis oneravit hunc diem
Felicitatibus, metumque sustulit,
Prae gaudio tectis nunc effero pedem,
Facerem ut palam, et quo gaudium hoc erumperet.
Res nulla certe homini tanta accidit,
Quae mentis adferat tantam aegritudinem,
Quam non Deus tandem clementer prosperet,
Quis damna nescit, clades, infortunia,
Plagas acerbas, poenas, dira stigmata,
Quae pertulit Dominus meus vir integer?
Non pluribus potest exemplis perdier
Homo, sed is Deo confisus perstitit:
Et paenitere cum coepisset intime,
Deo recepit dante cuncta perdita.

Speciosa tecta surgunt, et sic enitent,
Ut ante numquam, sunt geminata singula,
Iactura parva grande lucrum protulit.
Fuere magna Iob quae possidebat antea,
Sed iam data excedunt modis haec pluribus.
Repente et ipse salvo est mundus corpore,
Fluviatili valet iam pisce sanior.
Hic miror immensam Dei potentiam,
Et normulam qua servos explorat suos.
Documenta magna ex hac re comparo mihi,
Patientiam summam, dicem et constantiam,
Tacito revoluo mecum pectore.
Certe virum Dei timentem iudico,
Dominum meum, cui serviam fideliter
Post hac, Deo mea et placebit servitus.

SCENA II.

O Quot, quibusque nos probas rationibus
Pater supreme, consilio mirabili,
Viisque nos omnes tentas absconditis.
Magnas tibi iam gratias habeo, atque ago,
Scrutator a me, conditor, parens, Deus.
Ex ore me trucis rapuisti Tartari,
Reducemque ab Orco me secisti mortuum.
Cognosco iam lucem novam, tum sidera
Iam pulchrius nitent, amoenius iubar
Solis refulget. o summi pietas Dei,
Accessit aegro robur corpori novum.

Ni fallor, annos et senium exui meum,
Redit iuventa, firmior datur vigor.
Iam syphar antiquum posuisse me arbitror,
Videor fugacibus cervis vivacior
Futurus, humana si lege vixero.
Nunc dedo me totum supremo numini,
Cultum illius sectabor iugiter bonum.
Legis suae sancta servabo examina,
Si largiatur idem, et vires suggerat.
Sed quid moror? cur non hecatombas apparo,
GE. Sis salvus o here, o felix ter et quater,
Dii te volunt beatum, et huic familiae
Favet salus, adest benedictio Dei.
Gradu citato in hunc locum nunc advolo
Ut laeta nuntiem, qui dudum tristibus
Animum tuum implevi, et querelis terrui.
IO. Exordium narrationis incipis? quid est?
GE. Cum restitutum te vidissem, protinus
Deambulans ad rus tuum me contuli,
Armenta vidi passim errantia,
Numerum gregis vidi innumerabilem,
Ouilibus plenis, caulis caprilibus,
Vix cuncta septis possunt claudier,
Boves, cameli, asinae, caballi plurimi,
Satrapes pecus tam multum nemo possidet,
Non rex nec imperator ullus praediis
Tam dives est. IO. Nihil mirandum praedicas,
GE. Quidni? IO. Satisne comprobatum est iam tibi,

Quod summa det Deus celerime,
Et auferat tributa cum vult ocius.
Nuper tenebam multa, eram ditissimus,
Deo volente factus sum pauperrimus.
Subito bonum nobis dat, et rapit Deus.
GE. Sed centuplum recepisti nunc omnia.
IO. Laudandus ergo est nobis aevi conditor.
Quare sacris parandis adfer victimas,
Tauros, oves, ut quaeque sunt pinguissima.
Nunc amove te. I plumeus, non plumbeus.
GE. Volo, licet volucris non sum, nec plumiger.

SCENA III.

MIsera, heu nimis vereor, ne tantum offenderim
Meum maritum, illudendo procaciter,
Ut deprecari culpam vix possim meam.
Ah stulta saepe dicimus mulierculae.
Arcana nescimus Dei mysteria.
Pietas viri totam me summa corrigit,
Melior dehinc futura et obsequentior
Adsum, modo hoc ignoscat unicum.
Salve vir, hac mihi vita iucundior:
Quid solitariis haeres recessibus?
IO. Tun'hic eras coniunx mihi dulcissima?
Ehem, molestia obrutum cur deseris?
Cur spernis in tanto virum periculo?
DI. Iobe mi, peccatum confiteor meum,
Gravitate vincor a tua. nunc te obsecro,

Animus tuus quanto est meo maturior,
Tu grandior natu, et vere ignoscentior,
Ineptiis meis aliquid sit praesidi
Iustitia, quae tibi est innata maxima.
Non antea noram, quod nunc cognosco luminis.
IO. Benignitate abuteris coniunx mea,
Mea te docet multum mali clementia.
DI. Pudet vir optime, ac delicti paenitet.
Sed quicquid est a me commissum criminis,
Hoc imputa, quaeso, fatis tam tristibus.
Me daemonum puto deceptam astutiis,
Ut capta mente valde stulta dicerem,
Ut a Deo et marito te meo desciscerem,
Qui te plagis fortem tentavit maximis,
Nec vicit, immo victus est gravissime.
Labore non magno vicit mulierculam.
Sed nunc marite comprecor carissime,
Aequissimo veniam mihi da pectore.
IO. Equidem libens ignosco erratis omnibus,
Eadem manet mens erga te, ac semper fuit,
Veniam rogare ex ipso sed decet Deo.
DI. Te maximi semper merito feci tuo,
Amplector obviis ergo te brachiis,
Et suavium tibi mellitum impertior.
IO. Tua me refecit uxor iam mutatio.
Non gaudeo parum, quod talis facta sis.
Sed hoc vide, ut Deum places precibus tuis.
DI. His rite quae iubes, perfungar omnibus.

Post hac tibi cunctis in rebus obsequar.
Nunc gratia si forsan excidi tua,
Maioribus post officiis resarciam.

SCENA IIII.

EAtur ergo. Vah quid nunc moramini?
Dum se parant, comunt, adornant feminae,
Elabitur non lux, sed annus integer.
IE. Nihil morae in nobis erit, prae cedite.
HA. Proferte gazas, et lapillos indicos,
Holosericas citae vestes producite,
Lanasque phocaico pertinctas murice,
Auri talenta, crateras argenteos,
Et aureos, scyphosque gemmis nobiles,
Torques, inaures, et collo monilia.
KE. Quo tantus apparatus deportabitur?
IS. Iobi ad aedes omnium integerrimi,
Nam servus est Dei, et frater noster. KE. Probe
Monetis, hoc mihi in mentem non venerat.
IE. Sed commode nobis sua cum coniuge
Procedit obvius. IS. Salve carissime
Frater, decus nostrae et columen familiae.
IO. Salute vos simili fratres impertior,
Sororibus meis optata comprecor,
Et omnibus cognatis opto quae volunt.
IE. Est gratia. et tu salva Dina sis mea.

DI. Contingat omnis et vobis felicitas.
IS. Dolore summo nos malum affecit tuum,
Et tam gravis cladis misertum est maxime.
HA. Tulimus vices tuas animo tristissimo.
Libuit, sed haud in nostra erat potentia,
Succurrere, et morbi levare taedium.
Nunc gaudio haud paruo tua nos reficit salus.
Hinc gratulamur omnes imo ex pectore.
IO. Credo pii fratres mecum doluisse vos,
De charitate vestra nullus ambigo.
IS. Sed hoc quo certius tibi compareat,
Tibique constet nostri amoris symbolum,
Ad te simul laeti atque hilares convenimus,
Nostrum favorem vili quisque munere
Testabitur, tu mentem candidam aestima.
IO. Ah quid boni fratres haec munera
Fertis, quasi nos inter nos non norimus.
HA. Non sic, amice, nostrae primum inibimus
Dilectionis foedus, sed firmabimus.
Tu nunc cape haec, precor, vultu placabili.
IO. Quid debeo pro donis tam specio sis gratiae?
IS. Haec missa fac. HA. Aliud cura, sic nos decet.
IE. Honoris hoc nostri est. KE. Deus sic exigit.
IS. Meritis scio maiora debere tuis.
Sed impedit mentem facultas arctior,
Tu velle nostrum consulas magis boni.
Io. Spectata pol satis vestra est integritas
HA. Nunc apparetur idcirco convivium

Uti diem sumamus hunc cum gaudio.
Solatium blandum dabit sodalitas.
IS. Meminisse gratum erit tui periculi,
Pellentur hoc graves curae commercio.
IO. Suadetis optime. IS. Tu frontem exporrige.
IO. Fiet. Sed heus prius paranda est victima,
Honos Dei primo curetur omnium.
Illis adeste quaeso nunc prompti sacris:
Quibus peractis, cetera et videbimus.
HA. Ne quis moretur hic visurus exitum.
In aedibus nunc transigentur omnia.

CONCLUSIO COmoediae.

SI scenicus tibi, spectator optime,
Arrisit actus, et nobis faves,
Quid, Dii boni, quantum et debemus gratiae?
Vix hoc brevi puto me compraehendere
Sermone posse, nec si Tullii,
Tam fertilis dicendi copia,
Tam pura et elegans foret nobis oratio.
Nunc cum referre nec res nostra perferat,
Nec exigat fortuna vestra, laus Deo,
Quam possumus grates habemus maximas,
Gratisque semper hoc profitemur mentibus
vestro stetisse nos favore maxime.
Si forte quis (quod suspicari non queo)
Sit invidus, quaeso invideat miser diu

Cunctis, sed invidere ipsi nemo queat.
Qui cumque de nobis maligne iudicat,
Nescit, sciamus hunc quam parui pendere.
Si defuisse quid putatis, temporum
Angustiam in causa fuisse credite:
Et non agi secus sivit necessitas.
Nam qui student fictis ad tempus fabulis
Placere, maiori id possunt cum gratia.
Sed haec sacrae dum tracto scripta paginae,
Inclusus arctioribus spatiis fui:
Nil addere hic licuit mihi, nil demere.
Nunc arbitri valete candidissimi,
Et nos amare, nos tueri pergite.

FINIS.

HAMANUS TRAGOEDIA, EX LIbro Hester, Thoma Naogeorgo auctore.

PROLOGUS.

SAt nota est haec quam sumus acturi fabulam,
Si quidem iam olim sacris est conscripta literis.
Hamanus hostis Iudaeorum pessimus,
Ob denegatum a Mardochaeo uno sibi
Honorem, omnes proscribit Iudaeos simul,

Certoque praecipit die disperdere,
Hinc Mardochei et Iudaeorum maximus
Oritur in Susis luctus et alibi gentium.
Reginae Mardochaeus quaerenti indicat
Luctus causam, atque edicto transmisso rogat
Ingressa ut ad Regem aliquid impetret boni,
Prose, proque populo. Ingreditur regina, et ad
Convivium Regem exorat venire cum
Hamano.Veniunt, convivantur. Tum quoque
Postridie Esthera ad se promittant petit.
Promittunt. Interea Hamanus mire sibi
E reginae favore simulato placens,
Parare Mardochaeo altam iussit crucem,
Quum ignoraret quidem Reginae esse patruum,
Ut eo crucifixo laetus ad convivium
Cum Rege pergeret. At venienti in regiam
Primo mane, ut eum a rege deposcat sibi,
Rex ibi demandat Mardochaeum purpura
Diademateque percultum honoris gratia
Per urbem regio in equo circum ducere.
Facto hoc, pergere iubetur ad convivium.
Ibi a Regina accusatus, suam in crucem
Quam Mardochaeo compararat, actus est
Hanc nos pro arbitrio fabulam tractabimus,
Ut ridiculi et tumultus plus etiam siet,
Non curantes quid malevoli dissentiant,
Ronchosque ciant, carpant, rodantque verbulis,
Hoc nusquam est, hoc aliter est, isthuc non placet

Abeant hi cum iudiciis quo lubet suis,
Aut melius faciant, et sui periculum
Una nobiscum in ipso aedant proscenio.
Adeste, cognoscite quid sibi Hamanus velit.

PERSONAE.

Hamanus. Philarches.
Artaxerxes Rex. Polytlas.
Esthera Regina. Carcharophon.
Atachus eunuchus Reginae. Mardochaeus.
Harbonas eunuchus. Cyrinus servus.
Charsenas consiliarius. Zares uxor Hamae.
Carphologus. ni.
Physotas. Syrus servus.

ACTUS PRIMI,

SCENA I.

SI quis miratus unquam est consilium Dei
In insperatis rerum versionibus,
Eundem iure nunc mirari convenit,
Tot paradoxa videntem atque mirabilia, quae
Numquam quisquam in somnis sperare possiet.
Potentes de suis turbantur sedibus,
Abiecti contra gloriae obtinent thronum.
Ingenui liberique contemnuntur, et
Servilis ad res magnas erigitur status.
Namque hoc tempore regina Vastis [(transcriber); sic: Vasthis] , omnium
Facile quae sunt mulierum forma et genere caput,
Amisit dignitatis honorem regiae,
Et Artaxerxis excidit connubio,
Parere superba quod vocanti noluit.
At illius in locum tot inter virgines
Et nobiles et liberas nulla placuit
Ut succederet, et regis digna esset toro [(transcriber); sic: toro] ,
Praeter quam una Esthera mei fratris filia,
In servitutem quae ducta est cum ceteris,
Qui cum Iechonia rege transtati sumus,
Quis versatilem fortunae haud miretur rotam?
Nisi forte illius ignorant et patriam et genus,

Quae praecepi hominum ut indicaret nemini.
Utcumque sit, nobis certe monstrat Deus,
Quod quamvis genus afflixerit nostrum male,
Non omnino tamen abiecerit, et funditus
Nulla velit dignatum misericordia.
Si quidem ut Dioscuri feruntur prosperum
Nautis signum, sic Iudaeis erit omnibus
Sub Persarum imperio quicumque vivimus,
Hadassa refugium et portus tutissimus.
Recte ego, qui filiam illam adoptarim mihi,
Quam sic in altum divinus extulit favor.
Quippe ex ea si quid cui quam orietur boni,
Acceptum referent mihi, eroque omnis particeps
Beneficii, mihique ab ea prae ceteris
Commoda iure obtingent perpetuo duplicia.
Nihil ambio petove amplius pro me et meis,
Satis erga me et meam adoptatam erga filiam,
Dei se insperate effudit benignitas,
Pro qua immortales decet ut agamus gratias.
Duntaxat precor, ut haec esse velit propria
Mihi filiaeque, et Iudaeis adeo omnibus,
Stabiliaque conservet, genius ne aliquis malus
Perturbet, infortunioque dissipet.
Quam male Satanam habeat bene agere probos,
Et improborum quantum valeat malitia,
Quum diloqui instabilis omnis sit felicitas [(transcriber); sic: felicitas] scio,
Suo pte pondere, et nota ferentium
Iam plus satis imbecillitate virium.

Et quamquam adversos semper casus convenit
Sublimes metuere, et felices, mihi tamen
Reflantem fortunam magis ut metuam, duplex
Obiecta est causa. c. Frustra hercule (quantum reor)
Quidquam metuis, adeo iam res omnis tuae
Constabilitae sunt, simul et gentis totius
Nostrae, ut neque ecnephias, neque turbo nec typhon
Deicere de gradu queat aut convellere.
MAR. Videtur ita quidem, sed ego metuo tamen
Et primum propter Hamanum illum, qui plurimi
Apud Regem potest, quem etiam patris loco
Rex colit et observat, praecepitque omnibus
Eum ut adorent, veluti caeleste quod piam
Numen. CY. Scio. MAR. Et quum omnes honorem hunc ceteri
Praefecti, principes, duces et aulici
Ei exhibeant, et prope Dei colant loco,
Solus ego, paternis plus legibus oboediens,
Regis quam aut hominum constitutionibus,
Nec adoro, nec salva queo consciencia
Dei honorem nostri alicui mortalium dare.
Quod cum animaduorterit ipsus, aut resciverit,
Forte ab aliis hominem habebit scio pessime,
Inque meum aliquod exitium machinabitur.
Adde, quod etiam alioqui infensus est mihi,
Ob delatos affixosque eunuchos cruci,
Regem insidiis voluissent occidere.
Hinc timeo. Potens inimicus ingens est malum:

Neque enim qui places, aut resistas, in manu est.
CY. Vera profecto narras. MAR. Deinde somnium
Quod nuper vidi, etiam hunc timorem auget magis.
Dracones duo capitibus erectis, gravi
Inter si conflictu decertabant, uti
Res componi nisi morte non posset. Hominum
Utrique favebant multae myriades, quasi
Victuri aut interituri cum draconibus.
Aspexi, et ecce vicerat alter, atque mox
Partibus ab eius stans populus, violenter et
Nemine prohibente in hostes irruit suos,
Et gloriosam adeptus est victoriam.
Incertus sum, quid hoc portendat somnium.
Metuoque omnia, tametsi Estherae gratia
Vulgaris haudquaquam mihi lux affulgeat.
Viden, ut nos Dei cultores unius
Idololatras inter, gentesque impias
Agamus tam tuto, quam oves inter lupos?
Viden occasionem ut ad quamvis levem
Amarulenter servitutis iam vetus
Ubique iugum Iudaeis exprobrent, et ut
Haereticos impiosque quosdam iudicent
Quos ipsorum irati dii huc detruserint
Miseriarum? Ita non solum nos, qui meruimus,
Sed una quoque noster contemnitur Deus,
Quasi qui servare nequaquam nos potuerit.
CY. Spero aliquando hanc suam nostramque iniuriam
Deum ulturum. . MAR. Haud dubie. Nisi nil audiat

Videatque. quicquid ipsi peccant, admodum
Leve est, et inter se ignoscunt facile sibi.
Lupus lupinam haud est, neque caninam canis,
Porro si forte quicquam nos delinquimus,
Capitale est, nec delinquentis, sed omnium
Nostrum clamatur expiandum sanguine.
CY. Haec mera sunt captivitatis commoda,
Et fert Iudaici haec odium avitum nominis.
At ego neque te, neque me, nulli hic mortalium
Iudaeos esse dixi. Hinc fiet arbitror
Ut nobis aequiores sini, quasi ethnicis.
MAR. Et ego hactenus celavi, herique primitus
Physotae interroganti, cur prae ceteris
Hamanum solus non adorarem, virum
Excellenti tam digitate praeditum:
Iudaeis, respondi, isthuc non licere, qui
Honorem hunc iussi sint praestare uni Deo.
CY. Hinc hercle aliqua tempestas orietur tibi.
MAR. Quid faciam? Etiam si verbis isthuc nemini
Dixerimus, ex cultu nostro ac ceremoniis,
Nos Iudaeos esse ipsi animadvertent tamen.
At cuncta duntaxat feramus fortiter,
Quaecumque propter legem nobis accidunt.
CY. Quid si hoc forte Physotas Hamano nuntiet?
MAR. Inde ego metuo. CY. Deus bene vortet. MAR. Itidem ego
Quoque spero, precorque. Sed qui sunt illi, viden?
Qui primo huc regiae appropinquant limini.

CY. Unde ego scirem? Babylonios esse hospites
Et vestitu conicio. MAR. Idem mihi quoque
Apparet. Sed videamus, ut accipiat eos
Carcharophon. CY. Non dubito quin pessime, ut solet
Servorum ad limina, bipedumque pessimus.
M. St. CY. Quid? quando huc nuper veni advorsum tibi,
Casuque apertum ostiolum eram transgressus, ex
Tugurio si se suo proripiens, horridumque
Inclamans, cursu est me secutus concito,
Et apprehenso colaphos infregit decem.
Et resupinans me illa eiecit qua veneram,
Subinde humeros cruraque nodosa verberans
Scutica, nihilque non me nuncupans mali.
MAR. Huiusmodi homines ad portas statuuntur, ut
Quicumque huc ob negotium pervenerint,
Perdiscant se ante quiduis malle perpeti,
Ullam quam ob causam aulas adire regias.
Ita levantur multis Reges molestiis
CY. Ego tamen rebar Regum esse atque Principum,
In admittendo et audiendo facilimos
Se ut exhibeant, atque ita sint oppressis patres,
Iniuriam refugiumque patientibus,
Et praecipua spes miseris et fiducia.
MAR. Tace, et concede huc ut sedeamus. Rex, scio,
Ignorat hoc, aliaque multa similia,
Hamani peperit institutio quae nova.
Cui Rex non solum aulam, sed se quoque credidit:
Nempe aliter longe Hamanum, atque est, existimat.

Si mihi mens non laeva est, illos etiam antea
Vidisse videor hospites. Sed iam lubens
Carcharophonta audiam, an esse velit similis sui.

SCENA. II.

Utinam nostra amborum ocius negotia
Expediantur, ne rerum cum dispendio
Hic haereamus. PO. Nil mallem, quum perparum
Mihi sit viatici. CA. Heus vos, quo tandem (malum)
Tam confidenter itis? aut quem quaeritis?
Esse ante portam vobis nescitis locum?
Egredimini, aio, cito. PH. Custos portae obsecro
Ne saevi tantopere. CA. Ita sum custos quidem.
Si Rex essem, et melius haberent res quam habent,
Fortunaque multo consuluisset rectius.
PH. Fortasse. CA. Sed exite. PH. Licet ne brevibus loqui?
CA. Neque brevibus, neque longis. exite ocius:
Foris licet, si quid me vultis alloqui.
PO. Etiam ne? manus saltem precamur abstine.
Eximus. PHI. Quaeso te, non me nosti? CA. Neque
Novi, neque nosse adeo volo PH. Abhinc tamen dies
Vix sunt novem, quum ingredientibus huc obstitit
Nemo. CA. Quid isthuc mea? Alius hic tum praefuit.
Me praesidente, nemo huc inferet pedem.
Ita enim ab Hamano est mihi mandatum principe.
Quam pridem advenistis? PH. Venimus, ut vides,
Modo. C. vah insulsi homines. vix ingressi oppidum,

Currunt in regiam, quasi nil negotii
Nobis sit praeterea, quam ut e vestigio
Quorumuis vacet examinare iurgia, et
Petitiones varias ac querimonias
Auscultare. PH. Hem, Nobis ais, quasi tu quoque
Numero in aliquo sies. CA. Ego? etiam regiam
Si latrinam lavarem, longe essem tamen
Te, similibusque tui, et melior et dignior.
PH. Hoc est vere (quod aiunt) sandalium Iovis,
Non mihi profecto videris esse sobrius.
CA. Hic operire, donec fiam sobrius,
Qui plus sapiam ebrius quam tu unquam sobrius.
PHI. Fortasse. Sed rogo, nobis atrium ingredi
Permitte, ut circumspiciamus sicubi ferat
Occasio, ut aut Regi, aut Hamano literas
Hasce in manus tradamus, aut sermonibus
Exponamus quamprimum ea quae uterque volumus.
Dilatio omnis, praeter quam irae solius,
Damnosa est. CA. Vobis sit, mea refert nihil.
Non intrabitis huc mendici et profugi homines.
PO. Iussitne Rex haec dicere advenientibus?
CA. Quid mihi vobiscum est? ite in cauponam, quoad
Refrigeremini, et post tertium diem
Redite. PHI. Nimis iracunde. dic mihi rogo,
Hamanus estne intus? CA. Sciens hoc nescio.
PH. Quid hoc aenigmatis est? CA. Nondum mihi placet,
Ut index vobis gratuitus sim. PO. Nempe vis
Aliquid tibi dari in manum? CA. Videlicet.

PO. Ademerint nisi dii sanam mentem mihi,
Hodie a me ne teruncium quidem auferes.
PH. Neque hercle a me. CA. Quin igitur hinc facessitis
Mendici in rem malam? PH. Hic etiam nolente te
Praestolabimur, Hamanus donec exeat.
Sed commode illum per scalarum iam gradus
Illic a longe perspicio descendere.
Abiit. proh deum et hominum fidem, quod hoc genus
Hominum est? superbum, petulans, munerum capax?
Hem qui dat, ut magni fit ubique gentium?
Dantibus amici sunt, dantibus et ferreae
Patent aedes, cuncta obsequuntur dantibus.
Opes qui amant, haudquaquam omnino insaniunt:
Per eas enim licet nancisci quidlibet.
PO. Re ipsa experior, quam incommodum sit nil dare,
Quamque nihil habere res valde sit inefficax.
Emersissem ex iniuriis iam olim omnibus,
Si numerassem, Iam quia non est quod dem, haereo.
PH. Ego vero Hamano centum daricos dedi,
Animi tamen pendeo, quid de re quam volo,
Quaeque mihi a rege est promissa, futurum siet.

SCENA III.

SAtisne habes, si praesto quae dixi tibi?
CA. Prorsus. Recordare, ut fuerim tibi intimus
A multis iam annis, quomodote prae ceteris
Coluerim ceu parentem, aut verius deum:

Quoties iucunditati et commodo tibi,
Dede cori contra propter te fuerim mihi:
Eunti et redeunti ut semper fuerim comes,
Et facta tua laudesque in maius vexerim
Semper. Et haec feci omnia, quum dignitatis huc
Potentiaeque ingentis hauddum veneras,
Nunc quoque precor ut memor aliquando sis mei.
HA. Potesne quiescere? Praefecturam aliquam tibi
Opimam et succulentam, quae vacaverit
Prima, ab Rege impetrabo. Quin quandam scio,
Quam hercule non omnino poteris contemnere.
Ea, rogabo Regem, ut commendetur tibi.
CA. Quid ais, rogabo Regem, quum ipse Rex sies?
A'que tuo nutu regnum totum pendeat?
Possisque bene maleque facere quibus libet?
HA. Itares est, quare spem bonam habe. CA. Profecto Dii
Sapientiam eximiasque virtutes tuas
Sine fructu noluerunt delitescere.
Iam Regi, totque sub ditis provinciis,
Nobisque in maiorem prodesse potes modum.
HA. Non erras hercle. Quippe dedi salubre iam
Consilium Regi, unde quoque provinciae
Immortales (scio) habebunt gratias mihi.
Quid aulam quod novis redegi legibus
In ordinem? Suave Rex iam agit otium,
Neque supplicibus toto ut ante libellis, nec novis
Subinde moleste iurgiis obtunditur,
Translatis regni omnibus ad me negotiis.

Hoc est quod dixi, et ubique cunctis praedico,
Regem scire satis ne propriam quidem domum
Regere absque te. Tu regni et cor es et caput,
Fossa et vallum, infractusque rebus scipio.
Te praesidente instaurabuntur diruta,
Deserta habitabuntur, florebunt omnia.
Fortunatum Regem, consiliis qui tuis
Fruitur, regiturque. nam tantum sapientia et
Virtute satrapas reliquos omnes anteis,
Quantum stellas omnis praecellit lucifer.
HA.
[Gap desc: greek text]
CA. Vah, quantum sol dicere
Volui. HA. Nescis tu, quo Regem ex periculo
Exemerim in bello nuper? CA. Ego nesciam,
Qui toties cunctis iam depraedicaverim?
Si quis tuarum quid rerum scire cupit, ad
Me extemplo concurrunt, ad cantum provocant
(Ut aiunt) lusciniam, narro, extollo virum
Te maximum, Virtutem dico ipsam quoque
Partes facile primas tibi concedere.
Mirantur omnes, seque beatos praedicant,
Tuo quod saeculo se nasci contigit.
HA. Iugiter in his si perseveras moribus,
A me, ab aliis quoque magnam inibis gratiam,
Et obtinebis quae voles. Quid tu tibi
Physota postulas ut benefaciam? PHY. Nihil
Equidem princeps, nisi ut tua liceat frui
Amicitia. Video te magnificum virum,
Secundum a Rege: immo hercle magis Regis patrem.

Inde meam omnem felicitatem metior.
Potentiam, honorem, commodaque tua omnia
Mea esse reor. HA. Recte facis. P. Quapropter et
Aucta esse, et desensa velim. H. Quod vis, iam tenes.
P. Magna equidem exparte. Ceterum me hoc habet male,
Quod interdum in malevolos incido viros,
Sermonibus tuo qui honori detrahant,
Nec eam quam debent exhibeant reverentiam.
Iniuriam hanc meam quoque esse censeo,
Et vindicarem, si sat mi esse virium.
HA. Negent honorem, verbulisque detrahant,
Dummodo caveant, ne quo pacto resciscam ego.
Quod si neglexerint, disperiam funditus,
Nisi eiusmodi in illos edidero exempla, quae
Cunctos a similibus homines absterreant.
CA. Quasi vero aliquis sit, qui loqui de te male
Tibique honorem ausit negare debitum, et
Edicto a rege praeceptum. HA. Dic quempiam
Si nosti, ut illi ostendam qualis vir siem.
Et vindicem pro me et te. PH. Omissis ceteris
Compluribus et obscuris, numquid eum, ad fores
Palatii qui residet, nosti? HA. At plurimi
Regis servi illic resident. PH. Peregrinum aio quem
Eo tempore, quo virgines, huc dictitant
Advenisse. eius iam sum oblitus nominis.
HA. Hem, Mardochaeum dicis? P. IS est. H. Qui prodidit
Eunuchos Regi? P. IS ipse est. HA. Audet iste me
Contemnere? PH. Numquam, quantum intellexi ego,

Ingredienti exeuntive assurgit tibi,
Nec adorat, ut omnes Persarum satrapae solent.
HA. Non? PH. Dicit se Iudaeum esse, nec eiusmodi
Ritibus aliquem mortalium posse colere.
HA. Iudaeus est, et facere dedignatur id
Servus, qui Medi et Persae faciunt liberi?
CA. Lucrum putet, quod ego numquam isthuc viderim.
Oculos homini profecto eripuissem statim:
Indigna res est, Princeps, ne patere obsecro.
HA. Egone patiar, ut semissis homo me sibi
Contemptui habeat? Misere mavelim mori.
CA. Rex te colit, magnique facit. Statuas decet
In hoc exemplum, ut animum inducant ceteri,
De te sentire idem quod Rex, et prosequi
Eodem honore. HA. Ni fecero, nolim amplius
Nec Hamanus, nec tanti Regis dici pater.
Sed sequimini, experimentum eius et ipse capiam.

SCENA IIII:

VEnit Hamanus, vultu irato tragicum tuens.
Aggrediar. Salve Princeps. HA. Quid tu vis tibi?
PH. Scis princeps quid velim. dies sunt plus minus
Octo, quum quoque rei eius gratia hic fui,
Hodieque redire sum iussus. Quare obsecro,
Has literas des Regi, et rem quantum potes
Verbis iuves tuis, huius beneficii
Numquam immemorem dices. HA. Regem nihil opus est

Literis obtundere, mihi iam negotia
Regni commissa sunt. quare mihi scribite, et
Ad me reserte, si quis quicquam habet rei.
Quid tu velis, scire videor iam mihi. Mane,
Heus Carphologe. Praefecturam hic petit sibi
In Babylone, satis opulentam. quam, si placet,
Tibi dabo. CA. Obsecro Hamane, mei ut sis memor.
HA. Tace.
Ita est Philarches. rem tuam pro viribus
Apud regem egi et verbis persuasus meis
Magnopere tibi favet. PH. Gratiam habeo. HA. Et cupit
Praefecturam illam tibi potius committere,
Quam alii alicui. sed tu nimium sero venis:
Quippe alius iam antevertit, a quo non decet
Concessam repeti. Quare aliam exspectes, licet,
PH. Qui sero? aut alius potuit qui antevertere,
Quum ego eam vacare huc primus nuntiaverim?
HA. Est ut dixi: ad aliam mea non deerit opera,
Nec ad hanc defuit. At facta insecta reddere,
Regisque placita non licet rescindere.
PH. Promisit eam mihi Rex ante biennium,
Id scriptis quoque possum probare literis.
HA. Oportebat vigilare. nam vigilantibus
Et iura, et omnis res aliae subserviunt.
PH. Hercle equidem vix tantundem per decennium
Vigilavi, quantum pro hac re. Sed opinor, alius
Me vigilantem nimis antevertit dormiens.
HA. Hic ego cuae non possum consulere rei.

PH. Si promissi admoneretur Rex, haud puto
Hasce suas unquam literas rescinderet.
HA. Duobus munus idem concedi non potest:
Nec posteriorem ferre decet, quod iam prior
Iure obtinuit. PH. Qui iure quum promissa sit
Mihi? HA. Quaecumque facit Rex, iure fiunt optimo,
Nec argui possunt. PH. Quid autem pro meis
Centum adipiscor daricis? HA. Mihi negotia
Iam alia sunt. PO. Quaeso Princeps, has cape literas
Regi inscriptas. H. Quid Regi? quasi non sit palam.
Audire regem velle ne muscam quidem
Praesente me. Quin potius dic quid sit rei?
PO. Res ni fallor. tibi nota est, utpote iam diu
Acta, neque peracta. nam quaestor Babylonius
Sine causa me omnibus fortunis exuit,
Mensesque in carcerem compegit quatuor.
Has iam diu miser conqueror iniurias,
Nec ius meum obtinere queo, nec mea mihi
Restituuntur. Quapropter nunc iterum rogo,
Ut e tantis tandem eripiar iniuriis.
HA. Videris mihi homo contentiosius esse, qui
Emas litigium, nec possis quiescere.
PO. O Dii, contentiosus ego, qui ad hunc modum
Malis urgeor, exagitor, trudorque improbe?
Emunt litigium, nec possunt quiescere,
Non qui queruntur, sed faciunt iniuriam,
Si iusto modo res dici debent nomine.
Quiescerem ego vel usque ad extremum halitum,

Audax si vicinorum improbitas, et odium, et
Manifesta malitia me sinerent quiescere.
Nunc adigor in Susa venire, et Regis fores
Maiori rerum adire cum dispendio.
Utinam viaticum liceret liberis,
Uxorique, et aliis reservare usibus.
HA. Tu forsitan arbitraris nos aliud nihil
Agere, vestras quam exspectare querimonias.
Cur rem vos inter non ipsi componitis?
PO. Per me haud stetit quo fieret minus, immo magis
Desideravi nihil. At non est unius,
Causas componere, parte nolente altera.
Quaestor ad iniurias me etiam derisui
Habet, et caute omnem congressum fugit meum.
Quid aliud faciam, quam vobis ut conquerar,
Quibus et in quaestorem potestas est data?
HA. Dicam tibi homo meam breviter sententiam:
Operam da ita res ut decidatur, ne amplius
Huc questum venias. Quaestor ille homo magnus est.
PO. Sentio. Cornix cornici haud elidit oculos.
HA. Quid? num vis et Susorum habitare carcerem
Aliquantisper? Sequimini hac. PO. Hei misero mihi,
Quid nunc agam? quo me vertam? quod refugium aut
Auxilium quaeram? quem homines omnes deserunt?
PH. Ego quoque amice circumducor nequiter,
Simul et promissis frustror, et pecuniis,
Certum est tamen peraurare hic aliquot dies.
Forsitan aliqua spirabit aura mitior.

Manebo una, etiam si me Hamanus devoret.

SCENA V.

UBi est ille? PH. Viden illic inter ceteros?
HA. Recte, praeter eamus agentes aliud quasi.
PH. Alii quidem assurgunt omnes, is vero ceu
Lapis truncusue, ne movetur quidem. CA. Etiam
Vultum avertit scelestus. HA. Ut istum Iuppiter
Diique omnes selecti perdant, nihili hominem.
CA. Ego ira maceror. Num vis eam, et caput
Isti comminuam? HA. Age rursus transeamus, ut
Qualis sit, ceu vulnus specio, explorem magis,
PH. Nihil est. Honoris plus statua haberet tibi.
CA. Irruone in hominem, et frustillatim differo?
HA. Facere non possum quin adeam, atque scisciter,
Quid causae sit, quod non faciat quae ceteri.
PH. Tu cognosces magis. HA. Heus tu, quae superbia
Aut contumacia te agitat, ut contemnere
Regis praecepta ausis solus sedentium
Palatii ad fores? MA. Quamobrem isthuc ais?
CA. Vah quasi nesciat. HA. Ignoras edictum meis
De honoribus? MAR. Novi. HA. Nempe ut adorarer ab
Omnibus, et genua mihi reverenter flecterent
Tam cives quam advenae? MAR.. Novi. PH. Ne nunc quidem
Assurgit, aut genua flectit homo perditus,
Tantum alloquens virum. HA. Quid ergo? Non tibi
Videtur dignus Rex, cuius sis audiens

Dicto? neque ego, quem honore honores debito?
MAR. Et Rex et tu mortalium dignissimi.
Ego patriis tamen prohibeor legibus,
Hominum ne adorem quemquam, sed solum Deum,
HA. Quas tu mihi leges, aut quem narras deum?
MAR. Leges, quas nobis per Mosen dedit Deus:
Deus ille, qui rerum est creator omnium.
HA. Noli servus deum tuum, aut leges tuas
Iactare, quando de honoribus agitur meis.
Medi, Persaeque, homines me adorant liberi,
Nullo deorum, nullisque usquam legibus
Obstantibus. Numquid melior est Deus tuus,
Diis Medorum atque Persarum? An leges tuas,
Nostris et Artaxerxis praefers legibus?
MAR. Ut simpliciter quod verum est confitear tibi.
Deus noster terrarum omnes superat deos,
Nostraque lex legum est omnium sanctissima.
HA. Audite rogo hominis impudentem audaciam.
Non solum me et Regem, sed et nostros deos,
Legesque vilipendit. Ego hercule arbitror
Esse haereticum, et a genio agitari pessimo.
PH. Ostende duntaxat Regi, qui viderit
Procul dubio, ne a servis Iudaeisque, Dii
Legesque Persarum habeantur tam nullius
Momenti. HA. Hoc aedepol certum est facere, ut simul
Et honos a Iudaeis defendatur meus.
Quid enim Regis cetera mihi prosunt omnia,
Iste unus fugitivus si me deriserit?

Responde tu, vis Regi parere et mihi?
MAR. In iis, ad rem quae pertinebunt publicam,
Neque Dei labefecerine cultum, lubens
Parebo. si quid autem praeceptum secus
Fuerit, nec possum obtemperare, nec licet.
HA. Non vis igitur me adorare, aut genua mihi
Curvare? MAR. Non licet. HA. Iam surge, si sapis,
Et adora me. M. Nolo. HA. Non vis? Terram velim
Mihi dehiscere, nisi isthaec, Nolo, Non licet,
Excussero tibi. CAR. Vix me princeps cohibeo,
Ne in barbam, inque capillos Iudaeo hinc involem.
Itane contemnat solus te, ac irridat?
HA. Sine. aliud maius, hacque contumelia
Dignius isti parabo (ne vivam) malum.
Ego ad Regem eo vos me sequimini. si placet.

SCENA VI.

Actum est Cyrine, novit Hamanus iam omnia,
Mentem, religionem, simulque animum meum.
Habet iam, ob quod vires in me exserat suas,
Eunuchosque crucifixos vindicatum eat.
Nec dubito, quin magnum aliquod sit mihi malum
Conflaturus. adeo totus iracundia
Ardet: sermo, vultus, oculi satis indicant
Haec nostra ante veritus sum, ne rescisceret.
Verum hoc Physatas expedivit nuntium,
Malis ex nostris aliquid ambiens boni.
CY. Quid ergo nos sedemus hic totos dies,

Eo toties praetereunte? Ad tempus quidem
Celari nostra posse semper sum ratus,
Non perpetuo, ac multo hic in conspectu minus.
MAR. Nondum religionis me nostrae paenitet,
Pudetque adeo, ut perpetuo celatam velim,
Recte Cyrine faciundum est tam in hostium
Quam in amicorum conspectu. Quisquis angulos
Occultaque quaerit, lucem fugiens, is male
Aut egit, agitue, aut certe omnino acturus est.
Semper mala latere cupit conscientia.
CY. Pulchre quidem dicis. Sed in periculum
Interea nosmet conicimus, quasi sorices.
Quid si iam conveniens Regem, nos impios
Regisque decretis rebelles deferat?
Causaque statim Rex indicta pronuntiet?
MAR. Ferendum erit, quidquid tulerit necessitas.
Vivit Dominus, qui numquam deserit suos.
Et nos vel adversum Hamanos tres potest
Suis, quae nescimus, mediis defendere.
Hadassam non in hoc frustra fastigium
Euexit. Quare ego illi committo omnia.
Suo haud deerit honori, suisque legibus.
Tu iam Cyrine vade curriculo ad forum,
Et contribuli Iosepho verbis meis
Ad me ut veniat dicito. nam est illum quod velim.

SCENA VII.

EXemplum ab hoc Iudaei sument ceteri,
In cunctis regni quotquot agunt provinciis,
Ut me contemnant, meque habeant pro fabula.
PHY. Nil certius. Principiis obsta, si sapis.
HA. Hunc perdere tam certum est mihi, quam me vivere,
Sed nauci homo tanto meo non est satis
Furori, insigne quiddam gestit facere. Quid
Vos auctores estis mihi? PH. Arripi iube
Hominem, et suffigi in maximam malam crucem.
HA. Consuetum puerile est. Hoc non satur abitur,
Usque adeo in me quae fervet iracundia.
CA. Quin tu totum simul Iudaeorum genus
Ab radicibus evellis imis funditus?
Hoc volo. HA. Recte censes. CA. Eadem opera hercule
Qua Mardochaeum solum, omnes extinxeris
Iudaeos. Quales sint, in hoc specimen habes.
Superbus, contumaxque populus, impiae
Novaeque leges, religio intoler abilis,
Nempe Deum contemptrix atque hominum. HA. Propter haec
Populus quidem perditione est dignissimus.
Sed mihi aliud quoque iam tandem in mentem venit,
Vah, ob quod crucior, quod non ante perierit.
PO. Quis ais? H. Amalechitarum (unde oriundus sum ego,
Iudaei olim exstinxerunt propemodum genus.
CAR. Oh Iudaei tuum genus? Iustissimas
Iam irae, simulque vindictae causas habes.
Si non hunc perdis populum, nolo vivere.
HA. Vives, confide. Ingredior ad Regem. haud reor

Me frustratum iri in re tantilla. sed scies.
Vos opperimini hic me, donec exeo.

SCENA VIII.

HInc nonne videor Charsena regnum meum
confirmasse, et rebus consuluisse omnibus,
Hamanum qui mecum habeam, et dignitatis huc
Constituerim? CH. Mihi quoque videtur Rex, idem.
Hoc duntaxat moneo, ne quid credas nimis,
Neve illius arbitrio permittas omnia,
Et res ad omnes obsecundes ilico.
Homo est, humanis agitur passionibus,
Quibus vix reperias, qui non peccet, hominem.
Quapropter arbitror esse, Rex, consultius,
Credere quibusuis hactenus atque fidere,
Quatenus homines eos meminerimus esse, qui
Hodie hoc cras vero aliud diversum sentiant.
AR. Recte hoc quidem. Mihi vero Hamanus iam satis
Perspectus est, vir cui quiduis recte queat
Credi, committique, patris merito quem loco
Observo, ut faciam quae velit modo omnia.
CH. Utinam Dii fortunent, quae tu, quaeque is facit.
Sed nimio amore ne pecces quaeso, vide.
AR. Nihil opus est. sed ingreditur. HA. Te perpetim
Rex, regnumque tuum, sospitet et servet salus.
AR. Dii dent tibi quae velis. Quid noster vult sibi
Hamanus? H. Parum equidem. Est qui in regni ac tuum,

O Rex, consulere commodum volo, si licet.
AR. Dic optime Hamane. nam te deditum scio
Nostris semper, adeoque regni commodis.
HA. Dabo operam Rex, hoc magis etiam ut appareat.
Est autem populus omnes per provincias
Regni tui dispersus, et a se mutuo
Disiunctus. is legibus atque ceremoniis
Aliis prae cunctis populis, utitur novis,
Dissidia ex quibus oriuntur et turbatio
Populos inter vicinos, nec non oppida.
Insuper et Regis scita contemnit, neque
Satrapae ullius praefectique est dicto audiens.
Nec tamen hominum imperia sprevisse habet satis,
Sed cultum quoque nostrorum contemnit deum,
Unum (nescio quem) solum confingens sibi.
Rebus ut in divinis humanisque pariter
Sint noxii, impiique et refractarii.
Hominum hoc genus tua novit prudentia,
Satis superque. regno nequaquam tuo
Prodesset, ut invalescat per licentiam.
Si lubet igitur cunctis praestare subditis
Non vulgare ali quod beneficium, si omnibus
Pacem et tranquillitatem vis provinciis
Statuere perpetuam, si cordi est denique
Te decretaque tua, satrapas simul et deos
Aliquando vindicare a contemptu, et tuae
Facere ut leges serventur ubique et ab omnibus
Decerne, populus ut ilico radicitus

Cumque ramento simul dispereat, et semel.
Nec tanti fac tributa quae ab illis accipis,
Propterea ut malis omnes seditionibus
Fervere, lateque misceri provincias.
Aut omnino tributa si te commovent,
Ipse meis cuncta dependam pecuniis,
Talentum nempe magnorum milia decem.
Neque ea mihi pensio videbitur gravis,
Modo leges decretaque conserventur tua,
Et pax provinciarum constet omnium.
AR. Probe facis, optime Hamane, qui semper id agas,
Quo pacto mihi regnoque prosis maxime,
Ac vel tuis pacem emere velis pecuniis.
Sed argentum quod polliceris, sit tuum,
Maneatque tibi. de populo autem age, quod collibet.
Ecce meum habes literis signandis annulum,
Sub nomine uti meo annuloque omnes tibi
Ad id satrapae provinciarum pareant.
HA. Gratiam habeo o Rex. Studiose omnia exsequar,
Ut laeteris tu, regnumque tuum floreat.
Numquid aliud vis? AR. Ut maneas similis tui.
HA. Nihil hoc quidem certius est. AR. Etiam ad prandium
Volo venias. HA. Libenter. AR. Hinc quoque, Charsena,
Qualis vir, quantusque sit Hamanus, perspici,
Ut regni emolumenta semper cogitet,
Et dormiamus ut nos altum, ipse vigilet.
SH. Intelligo, Ceterum (venia loquor tua)

Credulitatem facilitatemque tuam oppido
Miror, qui non quaesieris primum ex aliquibus
Aliis, quis populus sit, quantarum virium,
Quibus legibus et quibus agat ceremoniis,
Et an peccarit ea quae Hamanus indicat.
Denique an aliis prorsus nullis queat viis
Ad debitam perduci oboedientiam,
Aut corrigi. Praeterea nequaquam absonum
Fuisset aequitati, partem etiam alteram
Audire, ne fors, causa et sanguis innocens
Inimicitiis cuiusquam vel libidini
Temere donaretur. AR. Ego Hamanum, Charsena,
Eum esse virum iudico, qui ad me falsi nihil,
Iniustive ferat, quique errare non queat.
CH. Exitus hoc Rex probabit. Hoc mihi firmiter
Persuasum exploratumque est, nil mendacius
Esse homine, et inconstantius. Sed cuncta Dii
Secundent precor.

SCENA IX.

EXit Hamanus. HA. Nunc tu quidem
Vives Carphologe. Car. Verum? HA. Immo verissimum.
Exterminandi sunt Iudaei funditus,
Ut ut mihi placuerit. Hunc annulum vides?
CAR. Video hercle. ita Dii faxint. discent tum ceteri
Quale sit, Hamanum irritare et contemnere.
PH. Gaudeo plane tibi vindicandi copiam

Esse datam. HA. Recte facis. Sed agite ocius
In sinum coram me iam sortes mittite,
Quo mense anni quove die gens interfici
Debeat. CA. Ego recte mecum chartas attuli.
PH. Signa notis. CA. Huius ego sum rei artifex.
Age nunc, permisce. Sine me quoque. Tu verte te.
Iam clausis oculis chartularum unam excipe.
HA. Quid est? CA. Hem mensis exiit duodecimus.
HA. Nimis longum est. Sed quid faciam? diem quoque
Sortibus investiga. PH. In triginta chartulas
Partes scinde, suisque notis singulas nota.
CAR. Scio, mox fecero. Iam nunc lege qua prius,
Unam accipe. HA. Quid nunc? CA. Quartus et decimus dies
Obtigit. HA. Obtempero, quamvis longum sit nimis.
Vos summas ex Iudaeorum, iubeo, nece
Sperare opes. Occisorum siquidem bona
Decernam diripi. CA. Euge. Me regem fore
Video. HA. Sed cesso adire scribas regios,
Ut omnes quamprimum expediantur literae,
Inque universas mittantur provincias,
Et hinc praesertim iamiam edictum pendeat,
Ut Iudaeorum mox ubique gentium
Scelesta recte turbentur myrmecia.
Sedeo: vos prima me operimini domi.

CHORUS.

ESt homo pernicies homini, vicinaque pestis,
Scorpius et serpens, est lupus atque leo.

Est homini quoque rursus homo lux, vita, salusque:
Id quod et ipsae res dictaque multa probant.
Verum haec utrinque augentur, quum forte potestas
Rexerit aut irae, sive favoris equos.
Perdidit immerito permultos ira potentum,
Ceu ignis silvam, aut saevus ovile lupus.
Et favor e regione ad res promovit opimas,
Profuit et multis saepe potentis amor.
Recte hoc: namque ideo est omnis collata potestas,
Prosit ut, humanum promoveatque bonum.
At satanas homicida ex Orco protulit illud,
Ut sit pene potens natus in exitium.
Bella movent, caedes faciunt, utcumque libido est,
Aque illis fuso sanguine squalet [(transcriber); sic: squalet] humus.
Omniaque insano gaudent miscere furore,
Causam ob nullam: aut, si suppetit ulla, levem.
Ut iam homini exitium non sit praesentius ullum,
Atque homo, praesertim dives et ampla potens.
Aspides inter ages longe securius aevum,
Dipsades in tantum nec nocuisse volent,
Atque homo, quum rabies illum praeceperit irae,
Et morem genio gesserit indomito.

ACTUS SECUNDI,

SCENA I.

LUbetne Polytla, postquam iam pransi sumus,
Revisere ad aulam? PO. Maxime. Periculum

Faciundum est, importunitate utrum queat
Aliquid adipisci potius, quam iure omnibus
Communi. PH. Immo favore puto ac pecuniis
Plus expugnaretur. Sed tamen tentanda sunt
Omnia. post horam Hamanus aliud forsitan
Sentiet, et mitius. Id spero. haud in tempore [Note: PO,]
Convenimus eum opportuno [(transcriber); sic: oportuno] , siquidem mihi
Videbatur non leviter commotus. PH. Itidem
Mihi quoque visum est, idque apparuit magis,
Relictis quod nobis in quendam fortiter
Palatii ante fores sedentem invectus est.
Paulo post animo defecato, aequior erit.
PO. Opinor. Sed quid pando cheus noster tibi
Placet? ceteraque in Susis diversoria?
PH. Sic sunt. Ferendum est. PO. Itane repellant hospites
Peregrinos, qui praeter tectum, cetera quidem
Utcumque circumferre possunt? An timent
Ne non simus solvendo? PH. In nobis haud puto.
Sed delectum duntaxat suscipiunt genus,
Neque praeter id alios. PO. Atqui putaveram
Publica cunctis patere diversoria
Debere, ut apud nos in Babylone moris est.
Totum fere oppidum, hospitium lustravimus
Quaerentes, alius porro excusavit aliud.
Si ita semper commentis eludunt hospites,
Oportet eos nequam esse homines, et nullius
Civilitatis. Denique pandocheus, is ad
Quem postremo divortimus, praedo potius

Censendus est, quam hospes. Ita pretium quadruplex
Pro prandio exegit, praestolabar diu
Ut iniquis contradiceres rationibus.
Dedisti quod poposcit, et ne gry quidem.
Te dante primum, me quoque dare oportuit.
PH. Dandum est Polytla quidquid tandem postulant.
Magnae quoque sunt insuper agendae gratiae,
Si modo cupias homo videri sobrius.
Reclamando efficis ac recusando nihil,
Nec plus quam si in catasta sis vinctus pedes.
Aut truculenti sub tortoris dominio agas.
Si quid mutis, vultum cauponis aspicis,
Quasi interfecturi te, aut certe in carcerem
Ducturi. Quare si homo vis esse commodus,
Si aliquod tibi vis patere diversorium,
Da quod posceris. Ut non omnia pateant vides
(Quantumvis etiam publica sint) quibus libet,
In aliud soli aurigae admittuntur, aliud
Soli equites possident. Rarus caupo pedites
Amat, nisi vel mercatores sint, vel fimum
Oleant equinum, vel bene numatam ferant
Turgentemque crumenam. Siquidem cauponibus
Praeter lucrum praedamque est carum nihil.
Ex vultu, ex vestitu, ex incessu iudicant,
An aliquid tibi praeter iustum abradi queat.
Si displicueris, mercatores dictitant,
Aut equites venturos, ut nil tibi loci:
Aut aliud comminiscuntur aliquid, ut foras

Trudare, per omnes quamvis obsecres deos.
PO. Id dicis, quod revera hodie experti sumus.
Sed illos Dii perdant homines famelicos,
Erga peregrinos quotquot sunt eiusmodi, et
Praeter satrapas tecto dignantur neminem.
PH. Hem mira solitudo circa regiam est.
Age accedamus illum qui sedet ad fores,
Et sciscitemur an Hamanum viderit.

SCENA II.

Miror quid sit, Cyrinus quod nondum a foro,
Quo miseram, redit. Iosephus forsitan
Nequit inveniri, aut involutus arduo est
Negotio, ut maneat Cyrinus, donec id
Absolvatur. PH. Salve hospes. MAR. Salve tu quoque.
PH. Quaeso hospes, habesne nobis dicere ubi siet
Hamanus? MAR. Intus opinor, nec enim egressus est
Meridie. PH. Huc ad te nisi grave est, sedebimus.
Quousque egrediatur. MAR. Sedete, haud est grave.
Unde estis amici? PH. E Babylone. MAR. Quid illic agunt
Iudaei? PH. Suaviter, quod ego quidem sciam.
M. Estne illis pax cum civibus indigenis? PH. Bonae
Quamquam sunt quidam, qui illis male loquantur et
Velint. facerentque fortassis, si copia
Fieret faciundi. MAR. Perfacile id credo quidem.
Nemo vel unus cunctis satis facere potest,
Nec sine amicis, neque sine inimicis vivere

Possumus: aliis videmur probi, aliis secus.
Ut libera, ita varia sunt iudicia hominum.
PO. Verum dicis. MAR. Quid attulistis huc boni?
PH. Nihil. Est utrique parvulum negotium.
MAR. Convenistis Hamanum? PH. Convenimus quidem,
Sed nostrarum impetravimus rerum nihil.
Aliud agit, quam ut nobis consultum velit.
MAR. Hoc sane, amici, iam queruntur plurimi.
PH. Sunt mihi literae super re quadam Regiae,
Nec eam tamen licet adipisci. Hoc antea
In hac aula non sum expertus. MAR. nec mirum. Novam
Hamanus institutionem ab integro
Condidit. In cunctis illi rex obtemperat.
Leges figit, refigitque, ut libido fert.
Decreta regis literasque servat, aut
Non servat, sibi prout vi detur commodum.
Negotium aliquod habentes cogit in suam
Verbis invitos asperis sententiam.
Contemnit inferiores atque subditos,
Oneribus et multis gravans iniuriis,
Oppressis ius dicit nullum, atque neminem
A'vi libidineque superiorum eripit.
PO. Haec tu hercle mihi experta refers ac verissima.
Truci aspectu, rufa barba, horrorem incutit
Atque timorem cunctis, rei qui quidpiam
Quae illi non placeat, habent. Insuper et carceres,
Vincula, turres, confestim crepat, ubi forte quis
Quod ad eius non faciat stomachum locutus est.

PH. Nae tu non regnum nobis, sed tyrannidem
Pingis. MAR. Sic est. Habet et alias in hunc modum
Virtutes multas, quas dicere longum foret.
PH. Scitne haec Rex, et patitur. MAR. An sciat, ego nescio:
In Susis est profecto nemo, quin sciat.
Sciunt et illi, quotquot ob negotium
Huc venerunt. PO. Experti nos scimus quoque.
PH. Quid homines? numquid faciunt ut Rex omnia
Resciscat? MA. Ille vero omnes obstruxit et
Seps it aditus ad regem, mirumque in modum
Cavet, ne qua actiones permanent suae
Illo. Ad regem alio qui nemo audet ingredi,
Nisi vocatus: nullae redduntur literae,
Quantumvis ad manus inscriptae regias:
Resignat Hamanus omnes, perlegit, ad suam
Dein commoditatem decernit omnia.
Querentem contra illum, exitium certissimum
Susciperet. Est timori igitur et aulicis,
Et aliis, haud secus ac frendens agnis lupus.
Ad regem soli semper ingredi licet,
Vocato et invocato, solus omnia
Apud Regem potest, dicens et innuens.
PH. Magnum virum, et magnum nebulonem praedicas.
Et, ut audio, nos quoque vix quidquam obtinebimus.
MAR. Non ausim polliceri, facite periculum.

SCENA III.

O Rem miseram et inauditam. o nos perditos.
MAR. Vix tandem curriculo Cyrinus advenit.
Cur tam sero? ubi relinquis Iosephum? CY. Sine
Respirem. MA. Vah, quid tu tam palles et tremis?
CY. Ut here breviter dicam tibi: exstincti sumus.
MAR. Deus meliora Cyrine. cur isthuc ais?
CY. Proscripti sumus, et destinati ad inferos.
M. A quo cedo? C. Haud dubium quin ab Hamano hoste, sub
Regis signo et nomine. M. Proscripti vero qui?
CY. Ego, tuque, et omnes Iudaei cum liberis,
Uxoribusque. MAR. Heu heu Cyrine, rem malam et
Lacrimis doloribusque plenam nuntias.
Sed unde scis? CY. Post quam hinc adiens veni ad forum,
Iosephum domi conveni, cui tua
Exposui mandata, rogans ut mecum simul
Ad te iret. is facturum dixit statim
Ut, quas scribebat, absolvisset literas.
Sto paululum exspectans, mox clamor in foro,
Concursus, eiulatus. nos conterriti,
Stuporeque pleni ad homines exilivimus,
Rogantes quid sit. nemo verbum, sed cito
Ad tabulam currere, nos sequi. Crudele ibi
Edictum pendebat, prae multitudine
Quod vix legere licuit. O quantus pectora
Nostra dolor perculit, invasitque. Concidit
Exanimis ante tabulam Iosephus. quem ego
Vix tandem recreatum rogo, det qui queam
Edictum describere, id ut adferrem tibi.

Dedit, descripsi. Inter scribendum vero (quid
Ego tibi dicam?) Iudaei clamoribus,
Fletu, ploratu, ululatuque insolito forum
Replere: irridere inimici, atque plaudere.
Ea fere mihi perfregit cor acerbitas.
Tremulis scripsi manibus, ut te vix arbitrer
Legere posse. En habes. MAR. Heu totus horreo.
Nil video, caecutiuntque oculi prae angustia.
Lege tu. CY. Faciam. Rex Artaxerxes maximus,
Et cetera. Quum imperarem multis gentibus,
Et universum orbem misissem sub iugum,
Volui abuti tanta haudquaquam potentia,
Sed lenitate cunctos ac clementia
Regere, ut vitam absque timore ullo silentio
Agentes, optata omnibus mortalibus
Pace fruerentur. MAR. Non mala sunt prooemia.
CY. Me autem quaerente meis a consiliariis,
Quo pacto hoc posset impleri, unus qui fide
Sapientiaque praecellebat ceteros,
Eratque post Regem secundus, nomine
Hamanus. MAR. Ecce autem huius choragus fabulae,
Hamanus. CY. Indicavit per provincias
Regni omnes Iudaicum dispersum esse populum,
Qui nostris non pareret unquam legibus,
Sed contra aliarum gentium suetudinem
Faciens, regum decreta vilipenderet,
Et subiecti nobis populi concordiam et
Pacem dissensione violaret sua.

Quod quum referente Hamano (qui provinciis
Praepositus cunctis, atque alter meus et pater)
Didicissemus, iussimus ut populus ille cum
Coniugibus, liberisque exstirpetur, et
Nulla ad vitam fruatur misericordia,
Eiusque ab inimicis diripiantur bona
Quarta decima die mensis duodecimi.
Die ut una descendentes ad inferos
Nefarii homines, reddant nostro concordiam
Pacemque imperio, quam turbarunt hactenus.
Ah here quid hoc? Suppetias cito ferte obsecro,
Exanimatur homo, Mardochaee animum rogo
Resume. Spes aliqua restat adhuc in Deo.
Cedo manum. PH. Surge, nec animum despondeas.
MAR. O interiturm, o calamitates semper sibi
Succedentes nostras. Heu ut semper malum
Aliud ex alio in nostrum voluitur caput.
Invita etiam nos terra (videtur) sustinet.
Quid agimus? quo fugimus? quare periculum
Euadimus? Quod refugium aut auxilium mali
Quaerimus, et invenimus? Actum est, viximus.
CY. Heu Mardochaee quid agis? Vos altrinsecus
Tenete. PO. Ah ne desperes pater, animo face
Sis forti. aliquis deorum aut hominum opem tibi
Feret. Multa fieri possunt duodecimum
Anni huius ante mensem. MAR. Heu interivimus.
Hamanus haec nobis paravit, hospites.
Hinc conicito qualis vir siet. Utinam forem

Numquam natus, ne calamitates has mei
Aspicerem populi. Haec sunt quae timui, et meum
Fodicabant agitabantque animum. PO. Multa hercle
Amice rerum est varietas, aequanimiter
Quae hominibus est ferenda, numquam tam bonae
Res sunt, quin aliquid obrepere queat mali:
Nec tam desperatae, quin lux affulgeat
Alicunde. Est quoque miseros qui respiciat Deus.
Et ego gravia sum passus, patiorque hactenus.
Post tempestatem hanc vehementem spero tamen
Oriturum aliquando et fulsurum solem mihi.
Te quoque decet in bona esse spe, nec abicere
Animum. MAR. Consoletur te quoque Deus meus,
Afflictiones tuas misericordia
Dignetur. Sed nostrum eheu maius est malum
Et certius, quam consolatione quod
Levari queat. O dolor, o gemitus. has age
Cyrine abiciamus [(transcriber); sic: abiciamus] vestes, et lugubres
Atrasque sumamus: sic fert rerum status.
Pulvere meum tuumque conspergito caput,
Ut miserias has defleamus maximas,
Luctuque nos inefficaci quidpiam
Solemur ante, quam casus rapiat gravis.

SCENA IIII.

PRaeteriit prima, Hamanus tamen ut dixerat
Nullus venit. Reviso in aulam, uti quid agat sciam.
Referamque bonum ei ex Iudaeorum luctibus

Nuntium. At ohe etiam Mardochaeus contumax
Hamam contemptor nostri, ab animo excidit
Priori, ut video. Iam puto adoraret lubens,
Genuque flecteret, si fieret copia
Literas retractandi. Euge nefarii homines,
Ubi nunc leges, illeque vester magnus Deus?
Parere Hamano diisque nostris discite.
Iacete in sordibus, donec veniat dies
Quo doleamini. Euge: sed ad Hamanum eo.

SCENA V.

O Deus acerbam rem, illudi etiam ab hostibus,
Aliosque nostris gaudere calamitatibus.
Itane semper nostris addis maeroribus,
O hostis Hamane, itane tibi visum est parum
Furoreque indignum tuo me perdere
Solum, nisi et Iudaici generis quidquid est,
Exstinctum velles. O me infaustum hominem nimis,
Perire solum cui non licet. Odium mei
Populum omnem nostrum conficit miserrime.
CY. O nos miseros, huc unquam qui intulimus pedem.
Escam secuti ceu in tectam foveam lupus.
MAR. Quibus pereundum est, universae iis eo
Proficiunt res, nec se ratione queunt sua
Tueri: quaerunt bona, sed inveniunt malae.
CY. Mirum, suae homines quod fidant prudentiae,
Quum humana etiam, sicut volumus, nolint regi.

MAR. O Deus Israel, ita ne populum illum tuum
Quem elegisti, et nominis in gloriam tui
Creasti, iam tandem in finem usque proicis?
Itane tibi placet ut conculcent impii
Se iustiores? ut adoretur scilicet
Hamanus, tot hominum perire milia
Iustum est? O mi Cyrine, quam sum ego nocens.
O mater mea, quid genuisti? Non filium,
Sed exitium, dolorum, et pestem totius
Gentis. CY. Non est gens ulla credo tot malis
Et calamitatibus usquam, quot nos subdita.
AT. Heus Mardochaee. MAR. Ah, quie ego solem tot reus
Animarum, aspicio? At. Mardochaee audin? MAR. Quid est?
AT. Rescivit Regina dolorem et planctum tuum,
Misit me quaerere, quid sibi mutatio
Vestis velit, et prorsus quid acciderit mali.
Iussit quoque animo te bono esse, induereque
Has vestes cultiores. MAR. Inimici induant
Atache nostri, quibus ex vindicta gaudium
Nascitur, anthracina fortunam nostram decent.
AT. Mihi quidem haec aenigmata loqueris. non sum Oedipus.
Dic, Reginae ut possim referre, quicquid est.
MAR. Habere magnas me Reginae gratias
Dic primum, quod luctum non contempsit meum.
Deinde, tam ipsam quam nos omnes traditos
In mortem Iudaeos, Hamani pessimi
Iniusto odio atque machinationibus.

Esseque delendos cum uxoribus et liberis,
In mense duodecimo, quarta et decima die.
Quare merito luctu lugemus maximo,
Pro tam immani tamque immerita nostra nece.
In cuius testimonium hoc edictum habes,
Quod illi defer. Dic me orare velut patrem,
Ut ingrediens ad Regem, vitam liberet
Et omnium nostrum, et suam ipsius quoque
Ipsam pro cunctis aliquid posse, ne bonam hanc
Bene promerendi occasionem negligat.
Me hoc dignitatis a Deo arbitrarier
Ideo obtigisse, ut sit Iudaeis omnibus
Una adversus Hamanum salutis anchora.
AT. Exponam haec Mardochaee diligenter. MAR. Ah,
Nec contemnat miserias has miserrimas.
Tametsi speret fore se ab hisce liberam.
AT. Dicam sedulo. MAR. Utinam Cyrine negotium
Regina suscipiat. Si nolet, o Deus,
Interitus nobis imminet certissimus.
CY. Miror, quid animi habeat Hamanus, adeo qui
Nostrorum multorum nihili pendit sanguinem.
MAR. Rogas? Id quod potentes omnes impii,
Qui quoniam contemnunt Deum, et mortalium
Interitum nauci faciunt. Mundus corruat,
Caedibus et bellis misceantur omnia,
Sanguine sudet humus, dummodo ipsi floreant,
Proque libidine votisque faciant omnia,
Rem nullius omnino arbitrantur ponderis.

C. Ita fit profecto. MAR. Heu quam peccata nos gravant.
Quam faciem a nobis avertit Deus suam,
Datque in direptionem praedamque omnibus.
Nos in captivitatem abductos esse, non
Satis est me aspexisse, nisi extremae necis
Non solum testis, sed causa quoque auctorque sim?
Vae mihi. CY. Me hoc peius ista habet proscriptio,
Quod innocentes et falso sub nomine
Damnamur. Ubi enim nos populi concordiam
Pacemque turbavimus? Ubi regis sprevimus
Edicta, nisi quod ad religionem attinet?
In qua Rex edictis magis peccat suis,
Quam nos inobedientia. Non possumus
Religionis nostrae leges non omnibus
Regum anteferre edictis. Iure Deo homines
Cedunt. Sed magna ubique hominum est insania.
Et montes et maria et terras, ipsum quoque
Deum cedere sibi volunt, et legibus
Constringere. MAR. Verum dicis. Sic insania
Furoreque Hamani, non merito proscribimur
Nostro. Numquam probi bono sub nomine
Perierunt: nec quaerit mundus quo nomine
Damnet, sed ut damnet. Ad hos facilius nihil,
Quam nomen falsum quodlibet confingere.
Sed redit Atachus. Utinam aliquid spei adferat.
AT. Exposui Mardochaee sermones tuos,
Edictumque dedi Reginae, quae plurimum
Sane, ut res fert, est inde conturbata, nec

SE scire (inquit) quo pacto consulat rei,
Tametsi maxime et cupiat, et opus siet:
Neque enim audet non accersita ad Regem ingredi,
Nisi velit iuxta legem continuo mori.
Et hoc minus, quod per triginta ima dies
Non est vocata. Decrevit mortis tamen
Potius periculum subire, quam tuum
Mandatum, populique salutem negligere. Vos
Interea iussit summum suppliciter Deum
Precari, ingressa ut contra legem, regis et
Clementem animum et mitem experiatur, et queat
Virgae contactu vitae habere copiam.
MAR. O Atache, vix queo prae lacrimis dicere,
Fortis quam iste animus Reginae placeat mihi:
Nec fortis solum, sed etiam populo bene
Volens. Confortet in hoc illam Deus meus.
Dic ita pergat, nec auxilium metuat Dei
Defore, quem nos quoque supplices precabimur,
Suam a nobis avertat iracundiam,
Magnamque det illi coram Rege gratiam.
AT. Ita facite, et valete. MAR. Utinam Atache liceat.
Reuocavit animum Regina meum paululum
Cyrine. CY. Aderit Deus populo, et verbo suo.
MAR. Age vade, et expone haec Iudaeis omnibus,
Deumque ut orent dic quam possunt maxime.
CY. Faciam. MAR. O Deus noster, multum peccavimus,
Quare iusta in nos est tua iracundia.
Sed nostri Domine miserere, et placabilis

Servis esto tuis, propter nomen tuum:
Ne nos in Hamani et inimicorum des manus,
Consilia illorum adversum nos frange o Deus.
Ne dicant, nostra manus excelsa prout lubet,
Vertit potenter, et revertit omnia:
Nec ullus est Deus, qui servet aut tegat,
Quos nos insontes destinamus perdere:
Praevaleat gloria et nomen sanctum tuum,
Credentibus in te crescat ut fiducia,
Quandoquidem propter te et verbum et cultum tuum
Nobis irati sunt, et anent disperdere,
Quos tu in nominis elegisti laudem tui
Hadassam sublimasti, omnem Domine Deus
Supra nostram spem, da nunc illi gratiam
Ingredienti ad Regem quaeso, ne turpiter
Et illa e sublimi cadat, et in sibilum et
Derisum spes nostra in te veniat, et salus.

SCENA VI.

HVius profecto me miseret miseri senis,
Iudaicique populi, in tantas repente qui
Calamitates incidit. PH. Et me. sed ita status
Rerum est humanarum. Nullum tantum est malum,
Quod homini non sit exspectandum. Plus mali
In vita quam boni experimur: aut bona
Certe multa, insigni aliquo complentur malo.
Demiror quando tandem Hamanus egredi

Velit. Sed ecce illinc ebrius incaespitat [(transcriber); sic: incespitat] .
PO. Profecto ebrius est. O egregium columen et
Anchora regni. Hodie iam nihil impetrabimus.
PH. Quid ab ebrio impetres, nisi in te ut corruat?
HA. Ain tu vestem mutasse Iudaeos, male et
Afflictos et tlistes sedele in pulvele?
Tene ne cadam. CA. Aio, et Mardochaeum illum quoque
Tuum contemptorem. HA. Lecte pel pessicum
Ignem. Sic Mardochaeus haeleticus sciet
Quid sit adolale Hamanum. PH. Adsumus, adhuc bonum
Princeps sperantes responsum. HA. Aliud non licet
A me impetlale lesponsum, quam quod dedi
Baba, ite domum consulo. PH. Proh deum et hominum fidem,
Quales nonnumquam homines magnis negotiis
Praeficiuntur. mane furiosi, vesperi
Vino probe madidi: ut quandocumque venias,
Nihil agas. PO. Ego fere rumpor prae ira miser.
Ita ne non obtinere posse ius meum?
O Quam diis ille fruitur facilioribus,
Iniuriam qui facit, et conturbat homines,
Quam qui patitur, et rectis ingreditur viis.
Eamus ad praedonem nostrum, ut is quoque
Si quid adhuc reliquum est ambobus, auferat.

SCENA VII.

HEi nobis o Deus, nos lamentamur et
In summa spiritus agimus angustia.
An contra hostes nostri, et Hamanus pessimus,

Salse derident nos, vino et conviviis
Indulgent. Respice nos tandem Deus meus.

CHORUS.

Mundi iustitiam laudibus efferunt
Qui nunc imnodicis, an quoque nescio
Digni laudibus ullis,
Possint iure viderier.
Quid laudant etenim tantopere? an placent
Confictae species, vanaque somnia
Rerum? Nomina forsan
Mirari sine re solent.
Quo tandem in populo, vel quibus in locis
Rectis corde bene est, atque malis male?
Rectores ubi curant,
Iusta ac aequa dare omnibus?
Regnant improbitas atque doli mali,
Vulgo certa hominum regnat iniquitas.
Fures omnia complent,
Regum aulas, fora, compita.
Praedonum insidiis non via publica
Solum audit male, sed tecta habet urbium
Cauponarius hospes,
Praedones superans viae.
Conturbans homines, aut male verberans,
Affligensue malis artibus improbe,
Iusti nec faciens, nec
Quidquam perpetuo volens,
Is vir cum reliquis dicitur optimus

Mundi iudicio, per forum honoribus
Ornatus spatiatur,
Contemnens digitis probos.
Divexantur oves, pax bona viperis,
Et nemo temere laeserit aspides,
A serpentibus unus
Longe quisque tenet manus.
Sic pax nulla probis. sed nebulonibus,
Impostoribus et prava gerentibus,
Ad votum (malum) ubique
Succedunt facile omnia.
Sub regno Satanae non aliter licet
Sperare, hoc Salomon atque Prophetici
Vates saepe queruntur,
Ipsae res quoque concinunt.
Quare quisque probus quaerere desinat
Mundi iustitiam, dignaque praemia
A regno Satanae. sed
Speret iustitiam Dei.

ACTUS TERTII,

SCENA I.

DOmine Deus noster, quem solum novimus,
Assiste nunc ingredienti ad Regem mihi,
Adiutor Israelis in omni tempore.
Sine te in mundo magnum mihi est periculum,
Morsque ipsa iam oculos ante obversatur meos.

Sed ah Deus noster me miseram protege,
Daque mihi immiti coram Rege gratiam.
Iustus tu quidem es, in inimicorum quod manus
Nos tradideris, nam multum tibi peccavimus:
At Domine misericors et clemens, sit satis
Aliquando afflictionum nostrarum o Deus.
Noli penitus hereditatem omnem tuam
Delere, oraque claudere te confitentium,
Ne gentes Idolorum fortitudinem
Et impietates contra te laudent suas.
Memento quid patribus nostris promiseris,
Memento quid deceat nomen sanctum tuum,
Nunc et in afflictione nobis subveni, et
Loquendi magnam da mihi fiduciam,
Ab interitu uti liberemur, et tua
Etiam inter gentes innotescat gloria.

SCENA II.

NOn est desperandum Polytla. forsitan
Nostra importunitate motus, denique
Faciet quae volumus. PO. Aut irritatus magis,
Et dicet nobis omnino aut faciet male.
PH. Non arbitror. PO. A tam truculento aspectu boni
Vix quidquam obtineas. PH. Vade rogo tu ad regiam, et
Ubi sit inquire, ego cauponem absolvam interim
PO. Ita facito, omne meum tibi reddidero domi.

SCENA III.

IN magnum o Atache memet iam periculum
Conicio [(transcriber); sic: Conicio] , magnum et horrendum molior opus,
Quod vel virile cor formidet aggredi.
AT. Confide Regina, aderit tibi Deus tuus,
Remque bene vortet. ES. Et nisi ille quidem ferat
Suppetias, et numine dextro iam adsit mihi,
Actum est. Hominum is solus consilia dissipat,
Inque sua regum corda continet manu,
Potestque cito quocumque vult convertere.
Adversus quem callida nil consilia valent,
Omnisque frustra intenditur prudentia.
AT. Is quoque te liberabit, et populum tuum,
Quod ego quidem et certa concepi spe, et precor.
ES. Pro hac spe et votis is quoque benefaciat tibi.
Certum est illius me fidei committere,
In hunc immeritam quoque qui me posuit statum.
Grave erit Regi suam iugulare coniugem.
AT. Gravissimum. nec committet. multum quoque
Regalis hic ornatus addet gratiae,
Ut iunctis ceteris Regi placeas magis.
Et quamvis monitore haud egeas, moneo tamen,
Tristitiam ut omnem in imo condas pectore.
Oculi sint hilares, ac renidentes: status
Et qui maiestatem deceat, et gratiam:
Vultus iucundum quid totus prae se ferat.
Homines tristes tetricosque nec reges amant,

Neque dii, nec quisquis recta sapit mortalium.
ES. Scio Atache, et consilio in his parebo tuo.
Quamquam sane perdifficile est, tantum premi
Corde dolorem posse, et coniunctum maxime
Mortis timori praesentis: faciam tamen.
Tu age interea convivium instrue, ut decet,
Mensamque adorna. nanque Deus si faverit,
Regem huc me ducturam spero ad convivium,
Ut inter pocula illi exponam, quid velim.
AT Recte feceris. ego mea curabo probe.
ES. Sequimini hac me puellae. adesto mihi o Deus.

SCENA IIII.

HAmano nostro tu profecto plurimum
Advorsaris, nec animum inducis idem de eo
Sentire quod ego. o dii, dic causa quae siet?
CH. Nil ille vero me laesit, nec quod loquor
Ullo ex odio proficiscitur: sed inde, quod
Plus te, regnumque tuum, quam Hamanum diligam:
Tibique potius, et regno, quam illi bene velim.
AR. Hoc tu quidem recte facis. sed hoc quoque
Vellem, diligeres quoscumque ego diligo.
CH. Facio et hoc Rex, mea quatenus dilectio
In te concedit. numquid adversarios
Me vis tuos diligere? AR. Nequaquam hoc quidem
Sed num tu Hamanum dicis adversarium?
CH. Non dicam, si non fuerit. te latet, scio.

Siquidem eius actiones nemo tibi refert.
Ego sane Rex (credas velim) te maximum ut
Regem esse cupio, ita et clementem et beneficum,
Iustumque et subiectorum amant em lubens
Audirem dici. istis etenim virtutibus
Regni stabilimenta acquiruntur, et favor.
Es tu quidem talis per te, sed omnia
Tuo sub nomine regit Hamnus, non satis
Pro virtutibus et recta natura tua.
Acerbe multa, multa quoque crudeliter
Et inique consulit et decernit. aliquibus
Adimit sua vi, suisque donat asseclis.
Iudicia exercet neque iure neque legibus,
Sed pro arbitrio determinat suo omnia.
Ex his aliisque odium populi conflat sibi:
Nec soli sibi, sed etiam tibi. quippe populus
Illius omnia abs te proficisci autumat:
Teque fieri quae fiunt, iussisse omnia.
Neque errat omnino populus, quod regibus
Tam bona praefectorum quam mala opera imputat.
Etenim regum est, non solum ut ipsi sint boni,
Sed etiam praefectos ut praeficiant bonos.
Nihil enim regum populo integritas proderit,
Si satrapis omnis permissa sit iniquitas,
Qui regis nomine administrant omnia.
Hamanus igitur gloriae haud servit tuae,
Nec nomini, nec honori: sed magis tibi
Usquam ullus quam alius adversarius nocet,

Odium pupuli in te iniquitate concitans,
Ut multae ubique declarant querimoniae.
Sed regina foris. AR. Ubi ingredere coniunx mea.
Ne timeas. carior mihi es, quam ut te quoque
Lege alios propter lata constrictam velim.
Accede, et tange sceptrum. quid narras mea
Esthera carissima? quae est tua petitio?
Etiam regni si partem dimidiam petas,
Non patieris repulsam. ES. Si quam gratiam
Coram te domine mi Rex inveni, et tibi
Placet, venias cum Hamano ad me hodie obsecro, ad
Convivium quod praeparavi. AR. Hoc tu quidem
Mea Esthera facile impetras. Heus Harbona,
Accerse cito Hamanum, ut Reginae oboediat
Voluntati. simul ac Hamanus venerit,
Regina, ad te simul ibimus e vestigio.
Tu interea nos paratis exspecta omnibus.
ES. Gratiam habeo domine mi Rex. nulla erit mora
In apparatu. veniat Rex quando velit.

SCENA V.

Quid ais? PO. Illum venisse hodie in aulam negant.
Domi esse aiunt. PH. Eamus ergo, et ad fores
Illic exspectemus. PO. Placet. HAM. Regina me
Ergo convivam cum Rege expetit sibi?
MAR. Prorsus. HA. Et id nominatim ais? AR. Vix. verbulum

Ad regem, extemplo mentionem illic tui.
HAM. Quod tanto habear in pretio, gaudeo hercule,
Ut me Regina convivam prae ceteris
Velit. HAR. Neque vero quisquam est inter aulicos
Honoratior uno te, neque potentior.
HAM. Verum dicis. eamus, ne simus in mora.
PO. Ecce tibi ille obviam. PH. Festinat, nescio
Quo, tamen alloquar. Oro princeps verbis tribus
Nos audi. HAM. Neque tribus, neque quatuor. mihi
In aulam iam properandum est ad convivium.
Cur non itis domum? dixi vobis semel
Nihil impetraturos. PH. At nos melius adhuc
Speramus. HA. Inanem spem fovetis hercule.
PH. Ah princeps non ad hunc agas modum obsecro.
Si saltem redderentur Darici mihi,
Utcumque repulsam ferrem. HA. Iterum atque iterum aio, ne
Sitis odiosi, quamprimum discedite.
Maioribus occupamur iam negotiis,
Quam quicquam nugas vestras audire ut vacet.
PH. Dii immortales, quid futurum est denique
Polytla? Et hodie iam nil praeterea agimus.
Vereor enim ut Hamanum nobis convivium
Iterum ebrium reddat. Ego quoque despero rem
Propemodum, toties frustra compellans. PO. Mihi
Stat sententia prae ira et animi aegritudine,
Ut pensilem me faciam. PH. Isthuc faxis cave,
Ne fiat quod tuus cupit adversarius.
Tueamur nos quibus tandem quimus modis.

Spe quamvis falsa, et animi magnitudine,
Nondum nos soli tristamur et affligimur,
Nec solis res non cedunt ex sententia.
Per tecta ex alto in omnes si inspiceres domos,
Paucas videres vacuas a maeroribus.
Forsitan et in ipsa regia, non omnia
Secunda sunt: adeo mala sunt communia
Summis et infimis. PO. Utinam in convivio
Quod primum biberit Hamanus, fiat toxicum.

SCENA VI.

EN Charsena et Regina Hamanum diligit,
Magni facit, et invitat ad convivium.
Tu solus adversus illum multa congeris.
Nonne mihi et Reginae, qui tanti pendimus
Hamanum, te quam multis contra queri?
Utiliusque tibi, quam multis contra queri?
CH. Fateor Rex, si mea in his solius quaererem,
Et non tua potius regnique commoda.
Porro quum ita se gerat Hamanus, uti sit tibi
In dedecus, in suspirium provinciis,
Quid faciam aliud, nisi amicus ut sim tibi magis,
Et regno, quam illi? AR. Quid multa loqueris? cave
Verbum posthac adversus Hamanum proferas.
Aliud quam ego et Regina, noli, si sapis,
Sapere. CH. Quaeso Rex ne irascare. ego fidem
Apud te liberare meam in his debui.

Vivat Hamanus, consiliis teque beet suis.
AR. Ita dic potius. CH. Necesse est. AR. En lupum tibi
In fabula. HA. Salve Rex perpetuum. AR. Venis
Hamane. te regina convivam cupit.
Age eamus, iam diu nos exspectat scio.

CHORUS.

VOs quicumque mali iustitiae vias
Et praecepta Dei spernitis impie,
Viventes hominum in perniciem omnium,
Fiat nefario ut vestro animo satis.
Vos inquam moneo, ne nimium bonis
Fortunis temere decipiamini: et
Quod votis melius singula prospere
Vobis eveniant, et nihil omnium
Adversae incutiat sollicitudinem
Fortunae, quasi ob id vestra Deus probet,
Et poenas scelerum reddere deneget,
Nec curare velit quisque quo agat modo.
Is vero vigilans annotat in librum
Quicquid nefarie, quicquid et impie,
Quicquid vel scelerate atque tyrannice
A vobis agitur, quo meritas quo
Poenas tempore det tardigrado licet.
Certe dum bibitur, luditur, estur et
Cantatur, bene dum vivitur, et mali
Dum fervet studium, perpetuae interim
Pravos certum et atrox iudicium manet
Mortis, quae ante chori saepius exitum,

Securos rapit, et trudit ad inferos,
Irae exempla Dei constituens malis.

ACTUS QUARTI,

SCENA I.

A edepol equos per quam elegantes. sat placent [(reading uncertain: last letter unclear)]
Physota. Sed mancipia tibi cuiusmodi
Videntur? PH. Eximia. hoc sane pecuniae
In equos mancipiaque collocasti perbene.
Sed quid tibi vis his emptis? CA. Ridicule rogas.
Babyloniensis praefectura postulat.
Mutatur ordo vitae, mutanda est quoque
Vitae ratio: eundum in equis, servi plusculi
Ducendi, persona alia gerenda, sumptibus
Minus parcendum: ut quandoquidem illic nomine
Sum Regis praefuturus, in me regiae
Etiam maiestatis nonnihil appareat.
PHY. Haec tu quidem belle. sed Regis litteras
Numquid habes? C. Nondum: nec magnopere illas moror.
PHY. Quamobrem? CA. Hamani solae sunt satis mihi.
PHY. Illius ergo habes? CA. Nec illius quidem.
PHY. Tuam profecto demiror fiduciam,
Qui rem quasi ad certam mancipia et equos emas.
CAR. Quasi ad certam ais? Ego vero reor certissimam.
PHY. Tametsi nullus dicas; emptio indicat.
CAR. Phy. Promisit Hamanus. num mendacem putas?
PHY. Non. ceterum multa inter offam et os ferunt

Intervenire posse, non semper homines
Stant promissis, tametsi maxime velint.
Namque duo ad veritatem facti pertinent,
Primum voluntas prompta, dein potentia:
Alterutrum si defuerit, efficis nihil.
CAR. Times forsitan Hamanus ut possit nihil.
PHY. Nonnihil o bone, sed non omnia. C. Non omnia?
Tantundem omnino quantum vel Rex maximus.
PHY. Fortasse. CA. Apage sis. Me (video) dubium animi
Libenter velles facere. sed frustra hoc agis.
Mihi est Sibyllae folium quicquid dixerit
Hamanus, hominum qui vivunt longe optimus.
Pro literis tamen illum conveniam modo,
Ne oblivioni tradat, et ego risui
Sim. Quo tu nunc is? habeo gratiam tibi,
Quod in emptione fideliter me iuveris.
PHY. Benigne factum CA. Quin tu mecum una venis,
Visisque quid agat? PH. Neque sane est quod agam prius. Recte mones.

SCENA II.

CUr non advorsum omnes mihi
Venistis. Furciferi, vacerrae, stipites.
An officium quodnam vostrum, vos fugit?
Age commonefaciam pulchre, loreos
Cum reddidero. non unam rem dici semel
Satis est, nisi eandem millies obganniam.
Rapite hos inquam lorarii, adque sanguinis

Loris operite usque profluvium. ZA. Ah rogo
Mi vir. ne adeo impotenter his succenseas,
Ego detinui ne irent datis negotiis.
HA. Audio. quid tu autem servos detines meos,
Quo minus eant quo volo? ZA. Nunc quidem ita res tulit.
Noli temulentiam vel iracundiam
Si quam foris concepisti, in servos domi
Effundere. HA. Et tibi os pugnis tundam probe,
Nisi taces, et abis, et res componis tuas.
ZA. Au mi vir, abiero potius. HA. Sapies magis.
Abducite, quid statis? ZA. Magna hercle miseria est,
Non satis esse viris bene foris agere, bibere,
Convivari, ludere, nisi et ebrii domum
Cum venerint, in sobrios insaniant:
Omnemque, si qua est obiecta, aegritudinem
In servos, ancillas, et uxorem evomant.
HA. Prope iam hercle murmur istud comprimam tibi.

SCENA III.

HEm clamat Hamanus intus, iracundia
Quasi commotus. HA. Docebo servos, te quoque
Nisi compescis linguam imperium quanti meum
Sit faciundum. Si non foris domique pro
Imperio omnes meo ut faciant, perfecero,
Male dispeream. CAR. Salve princeps. HA. Ex perfidae
Proscriptione gentis exemplum petat,
Quicumque fuerit ausus me contemnere.

C. Salve princeps. HA. Gens tota propter me perit,
Et me mei haud recte curabunt servuli?
Agite sultis. PH. Princeps salve. HA. Et ne adhuc quidem
Homo Mardochaeus nihili flectit mihi genu.
Proh pudor. Ego quid sit faciundum videro.
CAR. Mitte iram, et ad amicos tuos iam respice.
HA. Ehem, adestis vos. nil vidi prae iracundia,
Adeo sum incensus. CAR. Quas ob causas? HA. Et graves,
Et multas. CA. Credo equidem. nam non nisi maximis
Soles moveri. at illis dii faciant male,
Sicuti certe faciunt, irarum qui tibi
Materiam suppeditant, verum scirene licet
Quid sit? HA. Quidni? Cupiebam Hercle rediens domum,
Aut vos aut alium aliquem cui narrarem dari.
Quippe ferunt animi conceptam aegritudinem
Levius ferri, si quis amicis eam, ut oneris
Partem totius aliquam, communicaverit.
Sedete ergo, ut vobis denarrem singula.
Ades dum uxor, et ausculta quid sit rei.
Vah prae ira vix narrationis initium
Reperio [(transcriber); sic: Repperio] . PH. Quid si divinem quis te usserit?
HA. Divina si potes. PH. Num Mardochaeus est?
Nam illum ante nominasti. HA. Recte. Teneo iam
Principium. C. ILlene maledictus adhuc molestus
est? [(reading uncertain: writing unclear)]
MA. Scies. hodie Regina me ad convivium
Cum Rege vocavit. CAR. Regina ad convivium?

HA. Ita inquam. Sed porro, audi. accubuimus simul
Ego, Rex et Regina soli. Splendidum
Opiparumque nimis erat convivium, utpote
Magnifice et apparatu instructum regio.
Regina intentis me intuebatur oculis,
Subridens nonnihil; ita tamen, astantium
Ut nemo neque Rex illud posset cernere.
At satis erga me animum declaravit suum,
Quod mihi secundum Regem summe bene velit.
CAR. Nec immerito hercle. es enim vir longe maximus.
HA. Ita opinor. Epulavimus inde Sybaritice:
Graeco more bibimus, propinante mihi
Regina. PH. Non Regi primum? HA. Primum quidem
Regi, sed nihil illud commemorare est opus.
PHY. Scio, perge. HA. Quid iam vobis dicam ceteras
Iucunditate et laetitia convivium
Finivimus. Regina post magnas mihi,
Quod esse sibi conviva dignatus forem,
Agebat gratias. PH. Haud dubium, quin diu
Vultum desideraverit aspicere tuum.
HA. Videtur. Sed mane, nondum audisti omnia.
Subiecit Rex, post quam vino incaluit satis,
Pete iam Regina quidquid vis. nam dabo tibi,
Tametsi regni partem dimidiam petas.
CAR. Satis munifice. Exspecto quid petierit.
O si huiusmodi mihi daretur optio
Quiduis petendi vel semel, facerem, mihi
Petitione unquam ne esset opus altera.

Quid illa? HA. Dicam. Vultu ad gratiam
Composito atque sereno pro munificentia,
Regi primum egit gratias: deinde, si
Placet,inquit, o Rex venias oro cras quoque
Ad me cum Hamano, ad (quod parabo) prandium.
CAR. Quid ais? Mirum quin iam tandem cognoverit
Qui vir sis, in rebus quod ducit maximis,
Te esse sibi convivam, et tuo aspectu frui.
Audit videtque te ad Regem ingredi et egredi
Solum, tuoque solius nutu omnia
Gubernari, inque tua vitam et mortem manu
Consistere. quid faceret aliud? Et ipsa te
Propius nosse et amicitiam percupit tuam.
HA. Eadem et ego auguror, et inde magis ac magis
Mihi placeo. PH. Neque isthuc iniuria hercule.
Quid postea? HA. Tantum addidit, cras, inquiens,
Porro voluntatem aperiam, Regi meam.
CAR. Scio, petitura etiam quid sit perendie.
HA. Quidnam? CAR. Ut postridie quoque venias ad prandium.
HA. Vereor ut possim. CAR. Cur? Morem consulo geras.
HA. Eo sane die in Babylonem ire statui.
CAR. Ohe in Babylonem? Propter me fortassis, ut
Illic me satrapam facias? HA. Non ob id quidem,
Quamvis eadem fieri tum possit opera.
CAR. Ego equos modo, et. HA. Sine perorem, post dicito.
A Regina igitur bene poti ita discessimus.
Multa ibi ego mecum animo versans, Regis animum
Et reginae erga me benevolentissimum

Non potui non magni aestimare: tum quoque,
Quod praeterea opibus possum, et potentia.
Mei in magnam perduxit me fiduciam,
Fortunae quoque porrectas video et identidem
Porrectiores gloriam ad meam manus,
Ut me hominem censeam iure beatissimum.
At si quid forte de me sentio nimis,
Si quid me gero magnificentius ac addecet,
Docete, ut intra me meos contineam terminos.
Atqui scitis quanta mea sit possessio,
Quot qualiaque praedia, quot armenta et greges,
Quot oppida populique serviant mihi,
Quanta sit auri puri argentique copia,
Quam domus hic mea parum differat a regia.
Hiis adicite fecunditatem uxoris, et
Felicem liberorum numerum, qui domus
Vel soli sunt felicitatisque anchora.
Meam nec stirpem quisquam contemnere potest,
Cuius maiores gesserunt diademata,
Ut nobilitate etiam antecellam ceteros,
Quoscumque Rex habuit aut nunc satrapas habet.
His omnibus addite, quantis Rex honoribus
Me illustret, ut carum atque patris me habeat loco,
Ut omne regnum commendaverit mihi,
Ut faciat quae me cognoscit velle, omnia,
Ut ingressum mihi liberum permiserit,
Etiam invocato, quod sane alii nemini.
Accessit iam huc quoque Reginae immensus favor,

Quod me hodie solum cum Rege ad convivium
Vocavit, et in summis habet beneficiis,
Ut cras quoque veniam. Qualia vos omnia haec
Putatis esse? Quid ais uxor? ZA. Sat bonae
Sunt res nostrae, Dii faxint perpetuae ut siem.
Placere Regi et Reginae, non ultimum
Rerum esse nostrarum videtur commodum.
HA. Quid tu Physota? PH. Magnifica sunt omnia
Quae narrasti, nihilque est quod tuis queat
Fortunis addi, nisi etiam in Regis locum
Aliquando succedas: quod dii faciant precor.
HA. Carphologe quid putas? CAR. Beatitudinis
Omnem merito solus numerum assecutus es.
Et ad deorum solus vitam proxime
Accedis: quin te reor agere felicius,
Quam in caelis unquam supremus agit Iuppiter.
Si saperet Rex, velletque dignum quidpiam
Pro meritis facere tuis, aram atque victimas
Tibi dicaret, numenque tuum aeque ac Persicum
Coleret ignem. quod enim sol est in aethere,
In regno tu Persarum id es cumulatius.
HA. Recte dicis. Rex solo etiam me nomine
Praecellit: cetera in me augustiora sunt.
CAR. Prorsus. Rex sine te umbra esset picta in pariete
Minus etiam. Atque hoc scitur publice ab omnibus.
HA. Ecce autem ego hic beatus, et diis similior
Quam hominibus, Regis et Reginae amicus, et
Pater hodie descendens e palatio.

Non sat magnifice comitatu instructus fui.
Nam duo soli sunt me secuti servuli,
Alios haec bona mea uxor detinuit domi.
Quod postquam animadverti, haud equidem vulgariter
Comotus sum. At missum hoc faciam. Posthac mihi
Si factum fuerit. nolo plura dicere.
Deinde progredienti omnes quum assurgerent.
Genuaque mihi satis reverenter flecterent [(transcriber); sic: flecternt] ,
Solus iterum iste scelestus Iudaeus sua
In pristina permansit pertinacia.
Non solum non surrexit, sed neque de loco
Me praetereunte se, quicquam movit: sed ex
Sacco limis fronte rugata aspiciens scelus,
Meam nec dignitatem maximam, neque
Calamitates in quibus est, perpendit suas.
Quid mihi divitiae, quid opes, quid potentia,
Quid maiestas et honos, quid Reginae favor
Regisque prodest? aut quid omnis denique
Me satraparum nobiliumque reverentia
Iuvat, Iudaeus iste si turpissimus
In contumeliam atque contemptum mei
Affectatum, diutius ad palatii
Fores sederit? Ante mihi terram mavelim
Dehiscere, quam contemptum tantum perpeti.
PH. Veniat sine duntaxat mensis duodecimus,
Cum ceteris et isthuc vindicabitur.
HA. Ego ne in hoc mensem maneam duodecimum?
Sudemue hanc tantisper feram in oculis ita

Quottidie? Haud possum. Nec potus nec cibus
Iucundus erit, donec Iudaeum videro
Sedentem illic. Quid cras Reginae prandium
Quamvis opiparum me delectare poterit,
Si istum ingrediens aut egrediens offendero?
Nolo illuc ad convivium ubi me mordeat
Ingredientem exeuntemque in limine sedens
Canis. Cramben recoctam atque cicutam domi
Absynthiumque malo. Dii male faciant
Illis maledictis quae obvenire [(transcriber); sic: obvenere] sortibus,
Quae vindictam usque morantur in anni terminum.
Iudaeis sane prosint illae reliquis [(transcriber); sic: relliquis] ,
Sed impuro isti nequaquam. Sententiam
Vestram quid facto sit opus, dicite. Dic Zares.
ZA. Edicto praecipe, ne ille vel alius aliquis
Ante fores sedeat Iudaeus. transgressus id,
Confestim se sciat occidendum. PH. Quin iubes
Illum permissu Regis in turrim abripi,
Aut in tenebrosum foetidumque carcerem,
Ubi malam malus aetatem exigat, oculos neque
Tuos, neque amicorum offendat cuiuspiam.
HA. Quid dicis Carphologe. CAR. Dictum est satis quidem.
Tamen si mea ageretur res, ut nunc tua,
Iuberem cubitos quinquaginta altam crucem
Parari, et mane cras primo Regi statim
Suggererem, si me vellet convivam sibi,
Praeterea si Reginae vellet obsequi
Me conviva adducto, e medio ante tolleret

Iudaeum, praeciperetque suffigi in crucem.
Tum sane laetus pergerem ad convivium,
Et exemplum edidissem contemptus probum.
HA. Dispeream, si non consulis rectissime,
Tuumque hoc consilium sequar, simul ac dies
Crastinus illuxerit. Heus servi, curate crux
Cubitos excelsa quinquaginta in crastinum
Parata ut sit. Nihil faciliori est loco,
Quam turpissimum hominem in crucem subigere, ne
Cor dolium ad Regem eunti sit quottidie.
CAR. Recte proque iracundia isthuc feceris.
Sed quaeso, cras ad Regem si perveneris,
Eadem opera negotium meum expedi.
HA. Quodnam? CAR. De praefectura (scis) Babyloniae.
HA. Scio, cras habebis literas. CAR. Ita fac rogo.
HA. Faciam. Sed ubi tu hodie, quod patronum tuum
Non es comitatus? CAR. Nempe equos, quod dicere
Volebam, et servos comparavi hodie mihi
Ad praefecturam. Quare te maiorem in modum
Oro, des operam ne frustra emisse videar.
HA. Ille ex Babylone adhuc exspectat ut impetret,
Urgetque nimis daricos centum quos dedit.
CAR. Ah daricos illi potius redde obsecro.
HA. Nequaquam. Non reddere, sed accipere aulicum est.
CAR. Discedat hinc fac rogo quovis modo. Sine
Suis nummis mihi tuam operam redemerit.
HA. Quiesce, curabitur CAR. In te mea spes sita est.
HA. Iuste. Me eunte in Babylone, ibis tu quoque.

Sublimis nempe in equis. Placet. Nunc ergo nos
(Noctescit enim) domus nostras imus, nisi
Quid vis? HA. Nihil iam. Cras ad me revisite.
CAR. Faciemus. Bene valeas Princeps in crastinum.

SCENA IIII.

HAc nocte Physota iam securus dormiam.
PH. Licet. CAR. Num tu quoque nobis in Babylonem eris,
Comes? PH. Siquidem aliud nihil fuerit in manu
Potius quid agam. SY. Carphologe audi. Verbis tribus
Te volo. CAR. Quid est? SY. Obsecro mi Carphologe. Crucis
Nos servulos conturbat sermo, quis herus
Succenset ob nullum nostrum facinus malum,
Numquid scis quem nostrum velit agere in cruce!
CAR. Nihil vero ad vos sermo pertinet crucis
Syre. Mardochaeo, Regis qui sedet ad fores,
Paranda est. SY. Gratias habemus maximas.
Revocasti a morte omnes nos. ita nobis male
Timuimus. CA. Nihil est, mihi credite. SY. Vale optime.

CHORUS.

MOrtales miseros vocant poetae
Haud quaquam temere, vocabulique,
Videre innumeras gravesque causas.
Morbis mitte novis subinde tangi,
Funesto quoque bellico tumultu
Exstingui innumeros, opum lucrique
Insanum studium quid angat omnes.

Quid fervens amor, et cupido dira,
Quid prava ambitio, fames, geluque,
Quid terrae maris et viae pericla,
Conturbent homines, referre noli.
Sed nec commemores quid aestus irae,
Vel quid triste odium, sagaxque propter
Vicinum invidia adferant malorum,
Nos sane miseri satis superque
Ob mentis tenebras videmur omnes,
Quod sortis mala nos latent futurae,
Nec ventura bona in malis videmus.
Ceu quis noctis inambulat tenebris,
Inscite omnia palpitans tremensque,
Nec lamas videt ante se profundas,
Nec fossas neque plana novit agri,
Nec declivia, nec trahens in imum
Saxum praecipitandus ante vitat.
Sic densis tenebris tenemur omnes.
Et mentes valida occupat caligo,
In praesentibus ad futura numquam
Respectus licet obtinere certos.
Quapropter male fallimur miselli
Luctu, tristitiaque gaudiisque.
Et spe fallimur ac timore nostro.
Ira fallimur ac amore capti.
Fallit venditio, emptioque fallit.
Fallit ditio, fallit et potestas,
Fallit propositum et simul voluntas.

Stulti utrinque sumus, futura semper
Si certo adfore vel secus putamus,
Aut praesentia si tenent utrinque
Constrictas odio aut amore mentes.
Nil cautus, nimis expetit, nec odit,
Nec sperat nimium, nec extimescit,
Sed se ad rem medium coaptat omnem.

ACTUS QUINTI,

SCENA I.

DIi immortales, quam afflictis hominibus et
Noctes diesque, quamvis contracti et breves,
Longi videntur, apud alienos maxime,
Et in harpyias huiusmodi si quis incidit.
Annum me hic perpetuum fuisse puto. adeo
Somnus abit, meque meum excruciat negotium,
Sollicitumque habet. Ad haec caupo, ad quem nos mala
Aliqua tulit fortuna, suis rationibus,
Nobis cum nummis demum et vestes detrahet.
Ita ut lubet nos inter ungues macerat,
Ut pulchre deplumatos dimittat domum,
Ego sufficiens non sum pecuniariam
Eius satiare ingluviem. Quare tu, ut placet.
Ego domum cogito vel solus, nec volo
Spem magno cum damno infinitam persequi.
Die scit, et ad iter invitat serenitas.
PH. Hunc duntaxat diem apud me quaeso permane.

Si nihil ostensum fuerit melioris spei,
Nullum alium neque ego post hic haerebo diem.
PO. Nihil est profecto quod speremus, aut diu
Hic haereamus. Hamani ego sententia
Omnem abieci animum. PH. Efficere vult isthuc quidem:
Sed mihi consultum non est, id pecuniae
Quod incaute dedi, desperare. Hunc diem
Solum mane. unus non multum dispendii
Dare poterit dies. PO. Tua hercle gratia.
Propter me Hamanum possum ne aspicere quidem:
Adeo mihi cuncta eius videntur fellea.
PH. Age eamus, ut quamprimum illius copia
Nobis conveniundi fiat. PO. Nondum arbitror
Hesternam illum edormisse crapulam, ut tibi
Necesse sit tam mane properare. PH. Neque ego.
Negotium quis tamen est, mane et vesperi
Curare oportet, et vigilare. Nil sine
Magno fere labore datur mortalibus,
Non raro quoque vel magnus frustratur labos.
PO. Ita est. PH. Eamus ergo expertum omnia.

SCENA II.

Animo hercle defecato vos esse iubeo.
Increduli estis homines. Sed quid sit scio.
Quibus res sunt malae, semper aliquid etiam
Porro mali suspicantur. Sed mihi credite,
Qui diligenter sum expiscatus omnia.

Nihil crux ad quemquam nostrum pertinet:
Satis alioqui heri vos furor exercuit.
HA. Lucescit. Heus servi. SY. Quid est? HA. Parata ne est
Crux qualem iussi? SY. Est. HA. Monstrate ut videam. SY. Vide.
HA. Bene est. Hem exemplum statuam contemptoribus
Quid exspectent, quamque adeo eos sim molliter
Curaturus. SY. Ubi autem nos te contempsimus!
HA. Non de vobis agitur. Sequimini in regiam.
PH. Hamanus ecce autem illic graditur, quem tu adhuc
Dormire putabas. PO. Actus est insomniis,
Opinor. PH. Magnis hercle graditur passibus.
Age properemus et nos, ante in regiam
Quam perveniat, ut assequamur. PO. Hoc quidem
Fieri nequit, quum iam appropinquet foribus. Et
Ego festinando illius causa ramices
Non sum rupturus. HA. Vah, tam mane iam ad fores
Piaculum sedet. Miror quid quaeritet
Hic sibi. SY. Quis? HA. Faxo equidem magnum inveniat malum
Pro sessione hac, proque contemptu mei.
SY. Quis? HA. Sordidatus iste, flagitium hominis.
Lucrum putet has aliquot horas. Curavero
Postremum hodie ut ingredientem videat. SY. Probe.
HA. Videte ut rigeat frende atque dentibus,
Sed sequimini. Crucem cumulate commeret.
PO. Quid nunc agimus? Ingressus est. PH. Nil iam quidem,
Nisi hic ut praestolemur donec exeat.

SCENA III.

QUid esse dicam, quod adhuc has fores sera
Cohibet? An Rex nondum surrexit Harbona?
HAR. Immo vero noctem hanc perpetuam pervigil
Traduxit. HA. Quid causae? Aegrotat? HAR. Non arbitror.
HA. Quid agit ergo obseratis foribus? HAR. Temporum
Iussit proferri annales historiasque, quas
Auscultaret, ne frustra (opinor) somnii
Abiret tempus, cuius est parcissimus.
Mane est, post paulum credo aperire iusserit.
HA. Exspectabo paulisper. Aliud forsitan
Aliquid habet negotii cui neminem
Intervenire velit. HAR. Nescio aliud. Hoc scio.

SCENA IIII.

Hamanus.
NOn frustra etiam noctem hanc traduxi Charsena.
Libenter audivi, quae legisti omnia,
Ita multorum refricata memoria est mihi.
Utilius est profecto nec iucundius
Historiis nihil, ad hanc quantum vitam attinet.
Instituitur his animus, simulque pascitur.
Magnarum plurimarumque sine periculo
Rerum et sub tecto quaeritur prudentia.
Diluculavit iam, et alia ad negotia
Tempus vocat. Age vero eam in qua es, paginam

Legendo totam absolve. CH. Regni tertio
Deinde anno, Mithridates in Persepoli
Seditionem et defectionem maximam,
Rebus studens novis, conflavit. quam cito
Araspes Medus indicavit, et operam
In comprendendo Mithridate bonam dedit.
Quo seditio quievit, et defectio
Soluta est. Mithridates ille quidem cute
Vivo detracta, obiectus est leonibus,
At Araspi pro fide ducenta iugera
Data sunt. AR. Perfidus homo Mithridates, et nimis
Ingratus, digna perfidiae habet praemia.
CH. Anno sequenti, quum in venatione Rex
In grandi esset periculo cum equo cadens,
Silvarum distractis aliis indagine,
Ante omnes primus subvenit Regi Orphias,
Regemque leuavit casu turbatum oppido.
Pro qua fide et opera illi Rex iussit dari
Talentum auri magnum. AR. Memini hercle, et horreo
Casum illum adhuc. CH. Nec mirum. quippe gravis erat.
CH. Anno deinceps octavo. Eunuchi duo
Bagathas, et Thares, coniurarunt in necem
Regis, certoque die statuto surgere
Volebant in Regem. Quod facinus comperit,
Ad Regem detulitque Mardochaeus, ad
Palatii fores hoc tempore qui sedet.
Illique examinati, et confessi, in crucem
Acti sunt. AR. Magna audacia et periculum

Insigne Charsena. Ex multis iam illud mihi
In mentem venit, insidias et pericula,
Casusque magnos. multosque esse principum
Regumque a: deo ut nisi eos divinum texerit
Servaveritque numen, impossibile sit
Humanis consiliis diu subsistere.
Tum certe Mardochaeus nos certissima ex
Nec praesenti, aliquo eripuit consilio Dei.
Ecquid ei scis a noc is pro fide datum?
CH. Nihil est hic annotatum, nec quidquam arbitror.
AR. Aliquid omnino a nobis condecet dari,
Ut magis etiam ad fidem invitemus ceteros,
Et is fructum fidei in nos dignum ferat.
HA. Nimis longum erit ut aperias, et res quam fero
Nullam patitur moram. Pulsabo ianuam.
AR. Sat iam lectum est. Reclude, et quis foris siet
Vide. CH. Hamanus est. AR. Ingrediatur. HA. Te plurima
Exortus hic dies salute o Rex beet.
AR. Te Iuppiter amet. Nil iam te opportunius
Veniret: quippe est quod te consultum volo.
HA. Mihi hercle etiam est, quod Regi suggestum volo.
AR. Me primum audi, post rem quoque tuam dicito.
Est ur, quem Rex honorare cupit ampliter,
Dic quem in modum tandem is honorari debeat?
Te hoc pro tua scire arbitror prudentia.
HA. Et quis vir ille sit, et honoris scio modum
Vir, quem Rex ampliter honorare percupit,

Vestibus et purpura induatur regia,
Et torque Regis pariterque diademate
Ornatus, in equum quem Rex equitare assolet,
Imponatur, eumque satrapes primarius
Pedester praecedat, equum loro continens,
Atque per omnem urbem circumducens clamitet:
Honori pari honorabitur omnis, qui fide
Recteque factis Regi se probaverit.
AR. Pulchre dixti. Vestes ergo hic et torquem habes
Cum diademate, equumque meum assume celeriter,
Et Mardochaeo qui palatii [(transcriber); sic: pallatii] ad fores
Sedet, fac omnia ad hunc tuam sententiam.
Aliquid omittas de his quae dixisti, cave.
HA. Obsecro vero Rex, alii hoc committe potius.
AR. Tibi mando, nec alius est satrapes mihi te prior.
Age, vade, ut tempori redeas ad prandium.
HA. O mihi iam terra dehiscat. Quid negotii
Hoc est futurum? Quid facto hoc Rex vult sibi?
In latomias hinc recta abire mavelim.
Sed faciundum est. Agite servi, ornamenta vos
Haec capite, vos duo Regis equum producite,
Meque sequimini.

SCENA V.

OPtime senex, quid tu in sordibus
Ita iaces? Me quidem hercule miseret tui.
Quamvis ego sum ipse miser plusquam credat aliquis,

Resque mea plane restim mihi quaesitum eat.
Ecquam salutis spem tibi habes promittere?
MAR. Actum est amice. Nulla est spes nisi in Deo.
Ab hominibus tantum sperare non licet
Ut aut misereantur nostri, aut pericula
Suscipiant et labores pro nobis. Fugit
Etiam imminente ruina ab amicis quisque, nec
Facile invenitur qui fortunae destinet
Ita etiam adversae esse ut secundae particeps.
PO. Verum profecto dicis. PH. Hoc vellem tamen
Amice facere, tametsi nil esset spei,
(Quandoquidem nil luctu diuturno, neque
Istis vel perpetuis acquiras sordibus)
Affligendo me ut non augerem gaudium
Inimicis. Iam facis quod te facere volunt.
MAR. Recte quidem mones. Sed est solatium
Atque levamen quoddam afflictis luctus. Et est
Spes una Deum adfore immerito lugentibus.
Quid vos autem? Quid consecuti estis? PH. Nihil
Adhuc, iussit domum ire negatis omnibus.
PO. Ut illum dii perdant caelestes et inferi.
MAR. Sic est ut dixi vobis. Hoc specimen viri.
Suos ut honores stabiliat, et suam augeat
Rem familiarem, gentis nostrae sanguinem
Opesque nostras expetivit. quid aliis
Sit exspectandum, hinc facile conici potest.
Sed ecce egreditur nostri thesaurus mali.
PH. Is hercle vero ad nos (video) affectat viam.

Alloquere iam: paratam eius habes copiam.
PH. Sine audiam prius quid dicturus siet.
HA. Age Mardochaee, istas cito vestes exue,
Ut induam te his quas fero, atque impositum equo
Per civitatem circumducam. Quid teris
Pedem? Quid ita torvum aspicis, et mordes labrum?
Ita praecepit Rex qui te honorare statuit.
Quin surgis? MAR. Omnium pessime, non satis habes
Nos certo morti destinatos tempore,
Nisi etiam derisum advenias? HA. Non hercule
Derisus venio gratia, sed ita mihi
Praecepit Rex. MAR. Nempe ut nobis illuderes?
HA. Non, sed te ut honoraret. MAR. Honoraret pessime,
Quem te calumniante proscriptum scio?
HA. Est ut dico. Tu obtemperabis, si sapis.
Nec aliquam Regis iussui inferes moram.
Exue te inquam. MAR. Quamobrem Rex honoris hoc
Habere vult mihi? HA. Haud scio. Ita vult, ita iubet.
MAR. Nunc intelligo, tua est haec machinatio,
Qui nobis sub praetextu etiam honoris, malum
Struis. Quin abis in rem malam teterrime.
HA. Quin tu (malum) tandem istas sordes exuis,
Meque ocius imperium Regis sinis exsequi?
PO. Obtempera amice. Aliquid orietur hinc tibi
Fortasse boni. Honorem haud convenit exculdere,
Sat lento alioqui ad integros pergit gradu.
MAR. Si ita est necessum, obtemperabo, et exuam haec.

Accipe iam has vestes, et diadema regium.
MAR. Mirum: quin aliquid moliatur his Deus
Novi in salutem. Non reluctabor, vocet
Ad ignominiam: aut mage si placet, ad gloriam.
PH. Quo haec sunt Polytla evasura videbo hercule
Lubens. Mirifica rerum haec est conversio.

SCENA VI.

QUin demiror si somnum hac nocte cepit, ut
Mihi quidem incensus contra Mardochaeum heri
Est visus. Ante lucem (opinor) regiam
Petivit [(transcriber); sic: Pelivit] , iamque Mardochaeum habet in manu,
Ut quamprimum in paratam suffigat crucem.
PHY. Verisimile aedepol. Sed sequere, ut exitum
Rei videamus. CAR. Ego vero volens ac lubens.
PHY. Nondum vidisset tantum contemptum sui,
Neque tu, qui in ceteris esse attentus soles,
Nisi indicassem ego. Quid praemii putas
Me habiturum? CAR. Quid? Scelesti hominis et totius
Ex interitu gentis ditesces affatim:
Quin ego quoque mihi inde auguror immensas opes.
Perpulchrum aedepol intrivisti negotium,
Magnam a diis hominibusque quo inibis gratiam.
PHY. Sic soleo Carphologe, et praeripui istuc tibi.
CAR. Facile fero, dum fructuum sum particeps.
HA. Iam nunc equum inscende, sta pedes (puto) sat tibi
Sunt demissi. Teneo, inscende, et pone sequere.

PHY. Quid illic agitur Carphologe ante regiam?
Quo Rex solus? CAR. Miror quid sit? Vestes quidem
Et diadema et equum regis agnosco satis,
Sed esse Regem solitudo denegat.
Quid si est Hamanus? PH. Est ne is Hamanus, qui tenet
Et praecedit equum? CAR. Is est profecto. Quid rei?
Propius age accedamus. Quisquis est eques,
Egregium esse virum oportet, quem comitatur et
Ducit Hamanus pedes. PH. Sciemus iam, papae.
HA. Silete, meisque dictis animum advortite:
Hunc ad modum eos honorabit Rex, qui fide
Recteque factis Regi se probaverint.
PHY. Audin quid loquitur? Bene aliquid promeritus est
De Rege. Quis sit curo. CAR. Non potest tamen
Diu celari quisquis est. Iam regius
Personam cognosci ille ornatus haud sinit.
HA. Silete, meisque dictis animum advortite:
Hunc ad modum eos honorabit Rex, qui fide
Recteque factis Regi se probaverint.
PHY. Reducet opinor ad aulam, rursumque exuet,
Tum noscemus hominem. CAR. Scilicet. Huc ergo iam
Adeamus ad fores, si quidem et Hamanus huc
Gressum dirigit. PH. Hem Iudaeus nusquam hic adest,
Iam dudum suspensum arbitror. CAR. Nil certius.
Prae rebus omnibus eum e medio sustulit
Hodie, mirorque servum cur reliquerit,
Quem adhuc alios inter sedere conspicor.
HA. Silete, meisque dictis animum advortite:

Hunc ad modum eos honorabit Rex, qui fide
Recteque factis Regi se probaverint.
CAR. Facies ignota hominis, et mire lurida.
PHY. Gestio scire hercle quis sit, quidque fecerit,
Ob quod eum hoc REx honore dignum censuit.
HA. Peractum est, quod de te Rex mandavit mihi.
Descende nunc, vestesque rursus regias
Exue. Tuas resumas per Regem licet.
MAR. Auspicium non malum salutis hoc mihi
Interpretor, Deusque confirmet precor.
CAR. Proh, dii immortales, hic vero (quid loquar)
Iudaeus est. PH. Stupeo, et quid dicam nescio.
HA. Heus uso referte vestes cum diademate
Ad Regem intro, tu vero equum reducito,
Deinde domum omnes. Vos me sequimini ceteri.
CAR. Hui quid agis Hamane? Quid est? Quis te vertit Deus
Ita repente in tristem hanc rema consilio bono?
HA. Heu genius aliquis pestifer occurrit [(transcriber); sic: ocurrit] mihi.
Sed sequimini cito. Reliquum vobis domi.

SCENA VII.

Is vero domum properat. Cur non alloqueris, et
Occasionem oblatam mordicus tenes?
PHY. Quin tu recte mones, sequere. Sed quid sibi
Capite vult involuto? PO. Forsitan timet
Ne tegulae e tectis sibi comminuant caput,

Ita mala est plena timoris conscientia.
PHY. Tace et sequere. Salve princeps. HA Quid vis tibi?
PHA. Nos tandem quaesumus princeps absolvito.
Scis iam quid uterque nostrum consequi velit.
HA. Ita absolvam vos, si mihi posthac vel semel
Fueritis odiosi, ambos (ne vivam) in crucem
Agam. PH. Ego sane istuc non emam pecuniis.
HA. Audisti iam. Cute salva abite dum licet.
PO. Habes responsum pro daricis optimum.
Fruere. Vah ardebant oculi, iracundia
Ex vultu erumpebat. Age nunc, si quid lubet,
Vel paulum huius nasum ursi tentes amplius.
PH. Non desinam tamen. PO. Ne me comite modo.
PH. Vel Mardochaeum illum allegabo, quem puto
Iam aliquid apud eum posse. PO. Nil hercle egeris.
PH. Omnem movebo lapidem, etiamsi scorpius
Sub unoquoque dormiat. Redeamus huc.

SCENA VIII.

QUid ego vobis dicam? Praeter spem adeo nihil.
Dissilio prae ira, et ad usque mortem maceror.
Ex hoc quid sit futurum, non etiam scio.
CAR. Ego maluissem urbanas purgare foricas.
HA. Iussit Rex ante quam dere verbum mea
Locutus sum. PH. Quapropter? HA. Prorsus nescio.
Inauspicato hodie domo extuli pedem,
Ut ludeo [(transcriber); sic: ludaeo] isti impio anteambulo forem.

ZA. Certe mi vir, Iudaeus me sollicitam habet,
Ne his factis aliquod pariat tibi magnum malum,
Neu tu illi nequeas, verum ille resistat tibi.
HA. Non arbitror, quamquam mala sunt praesagia.
CAR. Quid Regi tantum profuit? Miraculum est
Ignobili homini tantum honoris haberier.
HA. Quiescam hodie, cras autem nisi eum iusserit
Rex in crucem tolli, ante coruos pascere
Velim, de cetero esse quam Regis pater.
PH. Vereor ut difficulter istud impetes,
Quum eum Rex tanti faciat. CAR. At tu desipis.
Ego non dubito, quin certo si Rex viderit
Alterutro esse carendum, istum malit perdere,
Quam hunc amittere qui gubernat omnia.
HA. Rem tangis. CAR. Sed quid actum est de litteris? HA. Nihil
Meam rem non licuit dicere, nedum tuam.
A prandio de te cum Rege colloquar.

SCENA IX.

HEm Syre, quid agitur? SY. Statur. HAR. Video. sed ubi herus?
SY. In consilio intus. HAR. Oh cui vestrum tam alta crux
Hic stat parata? SY. Nostrum nemini Harbona,
Sed mardochaeo, cui tantum hodie contigit
Honoris. HAR. Mardochaeo? SY. Ita inqui. HAR. eum ne vos
Crucifigetis, qui Regi tantopere placet?

sY. Ita audivi. HAR. Videte etiam. Sed intro eo.
C. Obsecro. Equos scis. Sed Harbonas. HAR. Rex ocius
Hamane, Reginae ad convivium iubet
Venire te. Quare iam mecum consulo.
CAR. I, exporrige [(transcriber); sic: exporige] frontem vino et hilaritudine.
HA. Exporrigerem melius, si Iudaeus manus
Hodie exporrexisset. HAR. Hem quae haec est fabula?
HA. Nihil est. Tecum eo. Vos me secunda ad regiam
Egredientem opperimini. Est, quod vos velim.

SCENA X.

HAmanus extrema nos iam sententia
Reiecit Mardochaee, minatur crucem
Si nostra de re posthac verbum fuerimus
Locuti. MAR. Nempe iam est affectus pessime,
Quod tantum mihi honoris habere debuit.
PH. Credo profecto. Certus [(transcriber); sic: Ceritus] mihi visus est.
MAR. Urit hominem mihi inimicissimum honor meus,
Cuius eum haud spectatorem solum oportuit,
Sed etiam actorem esse. PO. Ego profecto gaudeo
Amice, propter honorem habitum tibi, et precor
Ut hinc iam contingant prosperiora indies.
MAR. Gratiam habeo. Tibi quoque benefaciat Deus.
Quid porro facturi estis? PH. Hic ad vesperum
Usque sedebimus hodie, cras mane statim domum
Ituri. Nihil enim amplius superest spei,
Nisi tu patronus nobis fueris. MAR. Si quidem

Voluntati meae facultas adforet:
Sed sub Hamano quis sit rerum status, vides.
PO. Hamanus redit, et opinor, ad convivium.
Nos ringimur interim bona eius gratia.

SCENA XI.

TArdus ades. Non mihi esurire videris, aut
Domi gustasse aliquid. HA. Non equidem. Sed mihi
Exulceravit stomachum circumductio.
AR. Quapropter? HA. Cras exponam Regi. AR. ut vis, age
Eamus. Charsena, Harbonaque sequimini.
Salve Regina. ES. Te perpetuum sospitet
Salus, domine Rex. AR. Veniunt convivae, ut vides.
IS. Gratum est, habeoque gratiam. Discumbite
AR. Ascende Hamane, dextrum tibi claudam latus,
Ita sedebit Regina ex advorsum mihi.
ES. Adfer iam escas Atache, vinumque ceteri
Apponite. AR. Non Regina Esthera erat satis
Heri nos convivas fuisse tuos, nisi
Hodie sumptum faceres quoque nostri gratia?
ES. Libenter o Rex aspectu et praesentia
Fruor tua. Sed his iam apponat Rex manus.
AR. Faciam, Esthera. Sequere Hamane. HA. In me non erit mora.
AR. Haec tuus Esthera bene hercle condivit coquus.
ES. Utinam palatum domine Rex, iuvent tuum.
Propino hoc tibi Rex dimidiatum, si placet.
AR. Accipio abs te libenter. Prosit plurimum.

Hamane tibi hoc totum. Respondeas volo.
HA. Haud illibenter. Haec mihi responsio
Perfacilis est. AR. Ambrosia nos et nectare
Regina accipis. Et quamquam hodie somnus mihi
Fuit iratus, nec tempora nec oculos meos
Fovere voluit, et inde non nihil caput
Grauavit, ut cibi potusque nulla mi
Ad hoc usque diei fuerit cupiditas:
Convivium hoc tamen memet mihi reddidit,
Et hilaritate iam perfudit affatim.
Et quia scio ac intelligo convivium hoc
Petitionis ergo alicuius habere te,
Dic demum Esthera mea, quid tibi velis dari.
Confirmo enim, sancteque promitto, omne me
Usque ad regni daturum dimidiam tibi
Partem. Quid est? Ne lacrima, nec catastrophen
Convivio adde inconvenientem. Quin ego
Hoc totum iam ut hilarescas praebibo tibi.
ES. Non possum o Rex, nec licet in tantis quos gero
Maeroribus. AR. Dii meliora. Non intelligo
Quid isthuc ist mea Esthera. Fac me quidquid est,
Uti sciam. ES. Pro benignitate domine Rex
Qua te mihi daturum promisti omnia,
Immortales et ago habeoque gratias.
Ego vero non regnum nec opes ullas peto,
Ob quae spectantur homines suntque incliti:
Sed donet mihi quaeso Rex misericorditer
Meam populique vitam atque salutem mei.

Quare petis quod ante cumulate obtines,
Nec petere necessum est. ES. necessum (Proh dolor)
O' Rex. AR. Ah ne fleas. Exspecto quid siet.
ES. Nam venditi sumus, et in mortem dediti,
Tam ego quam populus meae radix propaginis,
Ob nullum nostrum facinus impium et malum.
Exemplo nullo, nullo iure omnes sumus
Simul delendi, ut hostem nostrum sanguine
Placemus nostro. Utinam autem venderemur in
Servos et ancillas, si quid peccavimus,
Et maiestatem offendimus si quid tuam:
Ferremus id mali, gravemque infamiam,
Aequo animo: et ego ipsa servitutis sufferens
Incommoda tacerem, nec auribus tuis
Opplorarem. Iam vero nulla calamitas,
Nec rerum aut capitis diminutio potest
Hostem placare nostrum, sed simul et semel
In universum nos cogitat eradere,
Quem tamen unquam nec re nec verbo lessimus [(transcriber); sic: laesimus] ,
Nec contra te o Rex inventi sumus mali.
Supplico igitur pro me, proque populo meo,
Ne dedas nos inimico nostro, tu quoque
Tot innocentum animarum ne fias reus,
Nosterque sanguis nostri hostis libidini,
Odio, maliciae, avaritiaeque serviat.
AR. Quis iste autem? et quantae est auctoritatis et
Potentiae, ut haec facere ausit? ES. Hostis noster est,
Pessimus Hamanas iste, qui nostrum cupit

Vastissima ingluvie exorbere sanguinem.
AR. Quid? Tune is es, qui in consortem nostram manu
Mittere velis? Hoc a te sperem pessime?
Hui scelera, o insidias. Vos mecum.

SCENA XII.

O Maximam
Repertam in aulicis ingratitudinem.
O' temerariam meam facilitatem. Ut mihi
Nullis fideles queo parare honoribus?
Mihi inter scorpiones habitare videor,
Quandoquidem meus insidiatur mihi intimus,
Hem tot honoribus impertitis nihil effici?
Iam tibi de Hamano quae dixisti Charsena,
Credo. Iam me deceptum ab eo esse conspicor.
Vah quam fidelem, quam iustum, quam denique
Amantem se mei simulavit perfidus?
Quam diligentem in regni atque meis commodis
Tuendis atque promovendis se mihi
Finxit? Nunc intelligo, permagno examine, et
Multo difficilique inspiciendos tempore,
Quis te credas, quos fidos semper censeas.
Humano corde pariter est et peius nihil,
Nec abstrusius. Haud dubito quidem iam Charsena,
Quin et alia multa clam contra me et subditos
Sit machinatus. CH. Ut dixi Rex. Si scias,
Mirabere, teque ipse reprehendes, qui patrem
Aliquando tam malevolum appellaris virum.

AR. Non feret inultum, si quidem hoc vivet caput.
Redeamus intro.

SCENA XIII.

OBsecro vero Regina, ne
Ob hanc rem irascare mihi. Dii (qui omnia) sciunt,
Tuum mihi hactenus esse ignoratum genus,
Nec Iudaeos ad te attinere sum ratus.
IS. Nescieris sane. Quid tu autem hominum pessime
Populum innocentem, quite nulla laeserit
Iniuria, falsis defers calumniis,
Et crudeli facis ut damnes sententia?
HA. Ah da veniam obsecro. ES. Quin abis a me. Haud feram
Ut sanguinolentis manibus me attingas tuis.
AR. O' scelus et furiae, quidnam aspicio. Me in domo
Etiam praesente vult Reginam perdere.
Comprendite, vincite, adque mortem ducite.
O' Charsena mi, recte rediti [(transcriber); sic: redii] in tempore,
O' audax facinus. Heus lorarii, hunc virum
Abducite actutum. Sed annulum prius
Meum ei diripite de manu. iam nunc meo e
Cospectu abducite, et asservate cautius, (in domum
Donec praeterea quid iussero. HAR. Quum hodie
Hamani (domine Rex) venissem, forte ibi
Cubitos altam ad quinquaginta vidi crucem,

Quam Mardochaeo illi, qui pro Rege optima
Semper sensit, parasse servi dictitant.
AR. Quid? Mardochaeo, cui honos est habitus, crucem?
O' scelera, ut mihi caros omnes disperderet.
Faxo, pararit insciens illam sibi.
ES. Hei mihi. Patruum etiam voluit suspendere,
Ut expeditam inde ad me sibi strueret viam.
AR. Num est Mardochaeus Esthera patruus tuus?
ES. Est, o Rex, meque sibi adpotavit filiam.
AR. Cur tu non istuc olim dixisti mihi?
I, mardochaeum mox huc accerse Harbona
Tonsum cultumque purpura. Quid audio?
Tam prope consanguineos Regina Esthera habes,
Nec indicasti? omnem illi gratia tui
Honorem contulissem, mihique proximus
Fuisset. ES. Ne palam facerem, interdixerat.
AR. Male hercle interdictum. MAR. Rogare mittite,
Loquar pro vobis, si qua fuerit copia.
AR. Sed advenit. MAR. Salve Rex perpetuum, et meum
Huc adventum clementer quaeso suscipe.
AR. At surge, ne timeas. Venit hodie mihi
In mentem beneficii tui in nos Mardochaee,
Eunuchorum insidias quod propalaveris,
Vitamque nobis opera servaris tua,
Et ea propter honoris id hodie habitum est tibi.
Et quamquam ex hoc magis etiam benefacere
Propensus fuerim, hodie tamen percommode
Cecidit, quod Hamani infanda scelera, ac perfida

In nos molimina compererim, simulque quod
Praecelsam tibi (cuius adhuc opera vivimus,
Quemque hodie primum nobis affinem audio,
Reginaeque patruum nostrae) paraverit
Crucem. unde statui in Hamani perfidi locum
Te fidum nobis sufficere. Hic ergo annulum
Accipe meum, sisque meorum primus principum.
Operamque da, tantis meis beneficiis
Et dignitati collatae ut respondeas.
Et talem erga nos in cunctis animum geras,
Qualem iam nostrum in te manifesto perspicis.
MAR. Immortales tibi ago habeoque gratias,
O Rex, meisque summis nitar viribus,
Ne in stupidum vel in ingratum dignitatis hoc
Videaris collocasse. ES. Ego quoque Rex tibi
Magnas ago gratias, non solum plurimi
Quod me abs te fieri, et charam haberi sentiam,
Sed patruum etiam meum quod tanta gloria,
Tantoque dignitatis ornaris gradu.
AR. Merito factum mea Esthera, quid ultra petis?
Si certo Rex coram te inveni gratiam,
Hamani hostis nostri literas, quas in tui
Omnes regni misit provincias mei
Ad perditionem populi, fac quaeso irritas
Fieri, utque aliis novis revocentur epistolis.
Quomodo enim aspiciam populi exterminium mei,
Qui nil peccavit, sed odio proscriptus est?
MAR. Itidem ego quoque precor. Sis innocentiae

Rex nostrae tutor. AR. Bono animo este. Scribite
Pro Iudaeis ut lubet, meum habetis annulum.
Quid praeterea vultis? ES Dic Mardochaee, scis
Quid fieri conveniat. MAR. Hoc Rex quoque si placet,
Permitte Iudaeis, ut vice versa suos
Ulciscantur inimicos, ut salutis et duos
Simul ultionis gaudium obtineant duplex.
AR. Fiat. MAR. Habuit ad facinora sua Hamanus
Instigatores, nebulones deterrimos,
Physotan et Carphologum, quos negotii
Adversum nos esse auctores certo scio,
Nec dubium et in aliis eos similes sui
Fuisse. Carcharophonta quoque qui ad regiae
Portam est, famae tuae o Rex consulere parum
In admittendis pro suare hominibus, et
Literis accipiendis, est manifestum omnibus.
Idque se Hamani institutione facere ait.
Hos igitur puniri, et mali exempla studii
Edere, ad existimationem pertinet
Regis. Sunt praeterea ex Babylone duo hospites,
Iam triduum hic exspectantes pro rebus suis
Ab Hamano responsum. Ille vero repulit
Eos duriter, et comminatus est crucem,
Sires suas ad ipsum ferrent amplius.
Omnia ego haec ad fores dum sedi, comperi.
Non autem iustum et aequum, in rebus homines
Iustis audire nolle, sed repellere.
Quum afflicti omnes, et qui quid habent negotii,

Tamquam oraculum et asylum adeant Regis fores,
Ut maxime secundum qui Deum hominibus
Prodesse queat, et ab iniquis defendere.
Non hos autem solos Hamanus reppulit,
Sed et alios complures, ut querimoniis
Omnium ubique aures caleant, et Regi imputent
Quidquid Hamanus vel eius consectanei
Inique agunt. Quare precor, huic rei quoque
Rex consulat. AR. Credo iam hercle tibi Charsena,
Qui mihi de Hamano similia prope dixeris.
O dii qualem fovi in sinu pestem meo?
Sumus ne nos infortunati homines, quibus
Falsa intimorum imponitur fiducia?
Vade Harbona, Carphologum atque Physotam cito,
Carcharophonta quoque comprehendi praecipe,
Ad meque perduci. tum illos Babylonios
Etiam accerse huc. MAR. Omnes ante fores Harbona
Invenies. HA. Recte. AR. Ex hisce Mardochaee iam
Mihi disce subesse, ac praeesse ceteris.
Sis honus ipse, mihi fidus, aequus omnibus,
Ab omni iniquitate quamvis abdita
Abstine. Deus est enim qui terram iudicat,
Nec operum pravitatem impunitam sinit.
Non possumus per nos Reges facere omnia,
Nec famulorum nobis corda licet fingere.
Quapropter nisi famuli nostri metuant Deum,
Et nobis consulunt sibique pessime,
Ut e quamvis alto deiciantur gradu.

Haec Mardochaee memento. Nemo carior,
Nemo mihi visus magis ex sententia
Vir esse, nemo denique apud me honoribus
Auctior Hamano fuit: insidiis quia tamen
Vos et me adortus est, voluitque perdere:
Et quia (quod est malorum radix omnium)
Suis in actionibus haud metuit Deum,
In cruce tibi parata erit exemplum omnibus.
Sed advenit Hamani sodalitium. MAR. Dabo
Operam o Rex summam, ut me invenias qualem velis.
AR. Fac Mardochaee. Nihil certe est longaevius
Utiliusque integritate: quamvis improbi
Aliter existiment.

SCENA XIIII.

DIi superi et inferi,
Quid hoc ese potest, quod captivi ducimur,
Nil nobis conscii? CAR. Demiror ubi siet
Hamanus. Certe scit quod iter restet mihi.
AR. Quid est? Hamam vos socios esse audio?
PHY. Sumus. AR. Satis tu hercle ad crucem confessus es.
Malefactoris socius non est sine crimine.
Quid tu? Male accepisse diceris hospites,
Si qui ob negotia ad nos venerunt sua.
CARC. Feci nempe id quod Hamanus praecepit mihi.
AR. Intelligo. Qualis praeceptor, talis etiam

Discipulus. Hamanum heus rursus huc adducite,
Ut curtem [(transcriber); sic: cortem] et socios postremum videat suos.
PHY. Hei mihi quid video? Hamanum vinctum. O tempora.
AR. Abducite nunc omnes, atque crucifigite.
Hamanus curate in eam figatur, sibi
Non Mardochaeo, quam paravit insciens.
Et filios Hamani una crucifigite,
Progenies haec ut deleatur funditus,
Ut Iudaeos dececrevit ipse perdere.
Curate ut ante occasum solis pendeant.
AR. O mancipia et equi quos frustra emi mihi.
AR. Faxo, purgetur aula a Carcharophontibus,
Carphologis et Physotis, atque horum patre
Hamano. Mardochaee duc Babylonios
Ad te, rebusque examinatis quas volunt,
Decerne, iustum quod et aequum videbitur.
MAR. Faciam, AR. Sequimini hac. MAR. Vos mecum Babylonii.
Nolite spectatores exspectare ut huc
Redeamus. Nemo redibit. Vos valete nunc.
Iustitiam colite, Deumque timere discite.

CHORUS.

CUr mali pacem requiemque vobis
Pollicetis? Quid studiis malignis
Quaeritis, mortem nisi sempiternam et
Dedecus omne?
Impiis nullam literae profanae,

Et minus multo sacra scripta verbi
Praedicant pacem, sed acerba semper
Multa minantur.
Iam docent casus hominum stupendi,
Fabulae tradunt veteres hebrae
[Gap desc: greek text]

Quod Deus factis probet ipsa semper
Verba minarum.
Vos licet falsam veniatis in spem,
Non fidem verbo fore praedicato,
Viderit Iudex tamen ille digna
Reddat ut olim.
Quin et incertum nimis ante mortem
Quid vehat vesper, stabilisque numquam
Temporum cursus. Duplices malorum
Sunt quoque poenae.
Non opes possunt, neque vis, genusue,
Sed solet vitae probitas, fidesque
Sola praesentem simul et futuram
Reddere pacem.

FINIS.

AMPLISS. VIRIS DD. Ioanni Iacobo et Georgio Fuggeris, Dominis in Kirchberg. et Weissenhorn. D D. suis.

SEntentia est cothurni clara Tragici,
Longeque veracissima,

[Gap desc: greek text]

Causam rogabit quispiam:

[Gap desc: greek text]

Gentilis haec sententia,
Sed talis est, quam si prudens Germania
Tandem sibi proponeret,
Quae spectat usque ad interitum miserrima,
Iam vastitati proxima,
Sperare posset et pacem et concordiam,
Quibus nihil salubrius.
Alioquin haud licebit pacis commodis
Domi forisque perfrui,
Ni cauta certe primo quoque tempore
Suae saluti consulat.
Variae variorum sunt de isthoc sententia
Hinc inde ubique gentium.
Ratio tamen mihi sit longe tutissima,
Quam comprobavit exitus.
Exempla sunt per tota passim Biblia,
Sed est Iudith optimum.
Quo possit hostis his arceri finibus,
Qui vexat hinc illincque nos,

Qua sol venit, et qua lux descendit hespero,
Seu Turca sit, seu Barbarus:
Seu qui suos istos iuvat nunc symmachos,
Tyrannus ille perfidus.
Quid antichristus, quidque eius satellites?
Regnoque Dei infestissimi.
Quodsi meis pareas monitis Germania,
Sequeris ista dogmata [(reading uncertain: second letter unclear)] .
Utere paenitentiae piamne,
Pulsis nefandis cultibus.
Deum tuum toto coles ex pectore,
Ut te docent haec dramata.
Hinc arma sume adversus hostem fortiter,
Arcebis hoc a moenibus.
Certam dabit tibi Deus victoriam,
Qui te defendet fortiter
Quare viri virtute vere nobiles,
Dominique cordatissimi,
Hoc drama vestris sumptibus amplissimis
Peragemus ad laudem Dei,
Quod editum est et auspiciis vestris. Deus
Est finis actionibus.
Ad iusta nostras hic armabit dexteras
Duella victor maximus,
Nostri duelli ipsius esto gloria,
Finis per omne saeculum.

V. M. deditiss. X. Betul. Aug.

PERSONAE URBIS.

Iudith vidua
Promptulus puer Iudith
Abra ancilia Iudith
Ioachim summus sacerdos.
Legati Hierosolymitani.
Simeon Iudas
Sachar Onias.
Senatus Bethuliensis.
Ozias consul Rasaias
Chabri Sabeth
Mesech Ioseph
Iabina Nathanias
Emanuel Iebanias
Melchias Charmi
Lechinan Achior Proselytus
Misael filius Cos. Eudulus servus Cos.
Officiales et ministri publici.
Signifer Scriba
Liturgus Praeco
Archidemius Apparitor.
Architecton
Cives privati.
Polites Demus Tharsus.
Vigiles et custodes urbis.
Phrurarcha praefectus vigilium [(transcriber); sic: vigilum]
Sphendonites Phylax

Gregorus Gnoster
Nephelodes Pyrgophylax
Tichophylax Nyctoporeus
Pylius Pylorus
Pannychius Agrypnus.
Puellae.
Anhydria Hydrophila.

PERSONAE CASTRORUM.

Holophernes imperator.
Amorites Moabites Socii.
Signiferi.
Thraso Simalion
Donax Liturgus
Phrurarcha Heroldus
Gynaecrates Gynaecius
Thaltybius praeco Vago a cubiculo
Pincerna Phemius cantor
Armiger Scapharchus.
Deum Desmon excubitores.

IUDITH DRAMA COMICOTRAGICUM Exemplum Rei publicae recte institutae, Xysto Betuleio Augustano auctore.

PROLOGUS.

PLerisque controversia est mortalibus,
Nec dum ratum, vel expeditum mentibus,
Num fas sit arma Christiano sumere.
Mundus furit, nec ullum fit piaculum,
In quoslibet ferrum impium constringere.
Frater fratris mucrone, vah, confoditur.
Erecta signa utrinque picta convolant
Cruce, auspicem et Christum miles exercitu
Utroque sperat partibus suis fore,
Saevis cadunt cives suis vulneribus.
Cives enim sunt, qui dederunt nomina
Christo suo imperatori in baptismate,
Se velle bellum contra Mundum et Satanam
Confoederatos gerere perquam fortiter.
Conspirat hisce caro nostra contumax,
Versa vice est videre. Nam defectio
Ad castra Mundi pernix fit mala fide,

Dolus malus persequitur innocentiam.
Hi perduelles sunt censendi maximi,
Qui sanguinem intestinum fundunt saevius.
Si belli causa quaeritur legitima [(transcriber); sic: legittima] ,
Princeps certat de paruo territorio,
Aut gentium ius est violatum. Pauper hoc
Colonus aut civis luet huic obnoxius.
At sponte currit miles aere militans,
Qui bella captat, spe praedandi: non quidem
In hostium terra, socios solet male
Mulctare. Quod genus latrones dixeris
Rectissime: quia non illis religio fit,
Quo sacramento militent, num iusta sint
Haec bella, quae pro partibus truces gerunt,
Penesue quam partem maior sit aequitas,
Non haec habent pensi: sed si stipendium
Hic grandius numerat, tum miles impius
Lucro inhians desertor atque proditor
Fit patriae, atque principis proprii sui.
Quid rusticorum, te precor, tumultus est?
Seu rectius, servilis evocatio?
Quid ambigo? Brevis mea haec sententia est.
In orbe Christiano bella multa sunt,
Sed intestina et omnino civilia.
Eo magis lamentis et suspiriis
Ploranda nobis daemonis versutia.
Quid ergo Turca? Barbarossa barbarus?
Quid ipse Gallus? Quid? Nebucbadnezer est?

Ecquid Philistim? Quid Pharaon Aegyptius?
Quid Assyrius Holophernes hoc in dramate?
Si te iubet Dominus ferro decernere,
Est auspicatum crede bellum. Et optimum
Augurium pro focisque arisque sumitur.
Sed arma in hoc bello sunt haec validissima,
Preces fluentes ex sincero pectore,
Iunium, atque vitae paenitentia.
Si bella sint nobis cum Turca barbaro,
His machinis vincemus. Sed quod vincimur [(transcriber); sic: vimcimur]
Subinde turpiter, sit quod virtutibus
Adscribimus tropaea per victorias
Quaesita, quodque castrae sunt blasphemiis
Scortisque plena, et si quid scortis turpius.
Num Turca sit tam turpis miror maxime.
Non assolet Deus largiri gratiam,
Nisi si duint qui soli gloriam sibi
Meramque et intergram. Hincque saepius fuga
Tergum damus, saevitque in nos crudelius
Victor superbus tam dira tyrannide.
Nec martias feruat leges, nec gentium
Ius, nec piae naturae: nec movet quidem
Humanitas pectus ferinum barbari.
Leonibus sunt sexuum discrimina
In saeviendo, qui parcunt aetatulae
Tenerae. Sed hic crudelis ecce barbarus
Laniat misellos nil meritos infantulos,
Animus meus tam foeda exhorret dicere,

Quam saevus ille factitat. spectaculis
Pascens suos oculos cruentos. Non satis,
O Rector orbis, ista erat rabies fera,
Nomenque sanctum Christi pulsum ex Asia
Et Africa, ni iam monarchae maximi
Christi gerentes nomen tam plausibile,
Cedant locum Machometo, et inirent foedera
Cum perduelle nominis sancti tui
O Christe: causa sed sunt nostra crimina,
Quod non tuum nomen veneramur, ut decet:
Quod nec fides fluens ex puro pectore
Confidit in te, non salutis perditae
Credit sibi esse auctorem, nec patris tui
Caelestis almam maiestatem cultibus
Colimus suis, quod stulti nostris finibus
Expellimus verbum salutiferum tuum,
Non ambigo viri Augustenses optimi,
Quin si Deum colamus puris mentibus,
Vitae prioris emendantes crimina,
Veraque nos mutemus paenitudine,
Bonus Deus staturus sancto foederi,
Cervicibusque sit pulsurus onera
Tam dira, ut hoc videre licebit dramate.

ARGUMENTUM.

BEthulia est sita in tribu Manasside,
In rupe celsa, accessus illuc asper est.
Hanc marte duro saevus pressit barbarus,
Assyrius ille Cambyses bello potens.

Holphernes dux superbus est exercitus.
Senatus et populus periclo territi,
Domino diem statuunt, si forte opem ferat.
Deliberant, velint ne hosti se dedere.
Sed ecce femina est viris cordatior,
Iudith virago mente praesentissima,
Periculis in ipsis plena consili,
Belli molem totam in se sponte suscipit.
Indicit illis publicum ieiunium,
Committit se castris tenera puellula
Comitata. causas caedis aptas quaeritat,
Noctem tyranno pollicetur. sobria
Dum stertit ipse, et noctu vino diffluit,
Sica secat ducis caput. Revertitur
Victrix in urbem. Terror hostes occupat.
En fit fuga ingens. Ecce castra praeda sunt.
Hymnus Deo cantatur, et tripudiis
Laetis repletur urbs gestis Bethulia.

CHORUS EX PSAL. XLUL

TUtum confugium Deus,
Firmum robur is, atque auxilium cito
Compressis miseris per mala, quae pertulimus diu.
Quare non metus amplius
Exterrens animos occupet anxios,
Quamvis terra suo se moveat pondere maximo,
Si montis celeri iuga
Cursu, et praecipiti turbine corruant,
Fluctus aequoreos concutiant per rapidum impetum:

Si vel inde maris sonus
Frendat terribili murmure saevius:
Aut si celsiiugis montibus adsit furor insolens.
Nam sunt flumina rivulis,
Quae mulcent liquidis moenia murmure
Dulci: moenia quae cunctipotens en Dominus colit.
Inque aevum sacra permanet
Urbs, cuius me dio praesidet optimus
Defensor populi, qui auxilium tempore fert suo.
Gentes dira tremant, furor
In regnis trepidans concitus ingruat,
Per terras fragor esto altisonus concutiens solum:
Praesens at Dominus suis
Pressis auxilium pro imperio feret:
Solus cunctipotens. Nam Deus est o Iacob tuus.
Festinate viri boni
Huc, spectate Dei facta celebria,
Admiranda cito, quae fuerant, evanuere ea.
Martis terrificos tulit
Horrores, peperit pacificos dies
Cunctis gentibus, ut vita quieta undique sit loci.
Is dicet merito suis:
Excelsus Dominus gentibus ille ego.
Ergo cognita cunctis mea sit magna potentia.
Dux est agminibus Deus
Nostris, et miseris rebus in arduis
Tutum confugium est. O Iacob, his Dominus, Sela.

ACTUS PRIMI,

SCENA I.

[Note: Hierarcha consultat cum consule de futuris periculis sustinendis.] REs ardua est, ut indicas, sanctissime
Dei sacerdos, et princeps dexterrime [(transcriber); sic: dextterrime] ,
Pericula isthaec sunt sane gravissmia:
At si modo simus forti constantia,
Non ambigo, quin tota Palaestina sit
Futura salva. 10. At amplius requiritur,
Simplex fides, preces, castum ieiunium.
Sed interim te consul hoc interrogo,
Constantiae cum iam sit facta mentio,
Num vestra sit praesenti plebs constantia?
Quid mussitet gravissimis rumoribus,
Quid hinc et inde incerta captet consili,
Num iactitetur uspiam defectio,
Si res redacta sit fortunae ad ultima?
OZI. Quando aura spirat passim fortunatior,
Constans satis, per seque quisque fortis est:
At quando belli perstrepunt pericula,
Rigent plerique frigida formidine.
10. At quid senatus? OZI. Haud proclive est dicere.
10. Qui sit? OZI. Pudet fateri inertiam. 10. Pudet?
OZI. Imo 10. Deus prohibeat. OZI. Hic tibi dixerim,
Vix unus aut alter facit fere suum.
Officium: et heus, quotus quisque est locum suum
Quum sit necesse, qui velit tueri. 10. Eho,

Quid audio? OZI. Si res venerit ad calculum.
Videas parere qui malint tam barbaro
Domino, atque dulcem libertatem amittere,
Quam qui focos, aras, Deique gloriam
Velint manu sua forti defendere.
10. At quid precor, de vestra ais concordia?
OZI. Rebelle nil, vel contumax me consule,
Quod nunc sciam tentatum'st, ne tantillum [(transcriber); sic: tantillulum] .
10. Multum interest, crede hoc, si sit concordia
Inter patres, plebemque. tum res publica
Floret, vigetque. Si vero e contrario
Discordia est, nil salvum ibi relinquitur.
O Consul, o Ozia mi carissime,
Integritas magistratus hoc efficit,
Ut universa civitas iam prompta sit,
Quicquid bonum atque candidum est, amplectier.
Si sit pius princeps, Deique cultui
Studeat, facit populus contentionibus
Magnis id ipsum: sin princeps sit impius,
Aut nulla sit tinctus Dei sententia,
Frigus per urbem sit, crede hoc, celerrime.
Lex atque scripta prophetarum funditus
Tolluntur, in diem secure vivitur,
Si vulgus aemulatur facta principis.
Ergo, vides, quae sit tui exspectatio.
OZI. Tua me monentis verba sunt mihi admodum
Iucunda, nec non grata princeps optime.
Sed tempus instat ut finem negotio

Quaeramus, ut huc primo quoque tempore
Vocetur ad te civitatis concio.
Mandabo servis publicis publicis negotium hoc.

SCENA II.

PRaeco. PRAE. Paratus o Cos. iusum tuum,
Ut me decet, statim exsequar. OZI. Abi cito,
Voca senatum huc ad forum: nam concio
Fiet frequens. apparitor fidissime,
Dic buccinatori ut pro more signa det,
Quo convolet populus frequens huc ad forum.
Summus sacerdos alloquetur publice
Populum et senatum de rebus gravissimis.
APP. Negotium hoc, ut convenit, factum dabo
Promptissimus, segnis mora esto a me procul.

SCENA III.

MEnti meae sermo tuus subinde fit
Recens, et auribus meis: nec pectore
Arcere possum, quod dicis de civibus,
Tam non inesse illis firmam constantiam:
Quae causa sit, non video, ni sit infrequens
Divina passim lectio, tam publice
In contione, quam rebus domesticis:
Si sint Dei beneficia bene recentia,
Quae contulit nostris olim patribus piis.
Quid Abrahae et Isaac, Iacob fecerit.
Si gesta Mosi, Aegyptia atque Iosuae,

Davidis, Ezechiae, et in Babylonica
Captivitate nuper Danielis, et
Zorobabelis, qui postliminium dedit,
Aliquis legat: tum fieri non, aut vix potest,
Quin rebus ut in adversis sit et erectius,
Et firmius fiat pectus mortalium:
Credens Deum suum, qui sic maioribus
Fecit suis, cunctis retrorsum saeculis,
Et fultus audet tot promissionibus
In rebus afflictis constanter fidere.
OZI. Sunt vera quae dicis sacerdos maxime:
Sed en senatus ventitat. Quin concio
En convolat turbatim (ut fit rebus novis)
Thronum occupato, dum presbyteri singuli
Pro more te excipiant, sacerdos maxime.
10. Id stando fiat, ne nota hinc superbiae
Nascatur. haec virtus nam principem decet,
Ut quanto quisque maior aut potentior,
Is tanto se gerat in populo submissius.

SCENA IIII.

EN Scriba vir diserte, en summus Pontifex,
Oratione publica excipito virum,
Ut ipse nosti pro tua eloquentia.
Namque hoc tuum officium, scit tute, efflagitat.
SCR. Faciam meum officium consul quam sedulo.
OZI. Thronum capesse, ut te monui, princeps pie,
Dum scriba noster iussus pauca dixerit.

IO. Non addecet sedere cunctis stantibus.
SCR. Consul, senatus et populus Bethuliae,
Dei sacerdos, et princeps in Israel
Huc te venisse gaudent ex animo sibi.
Praesentiam tuam credunt sibi bono
Fore, et auspicatam valde rei publicae.
Quare piis congratulantur plausibus,
Oboedientiamque promptam deferunt,
Rogantque sit faustum et felix Bethulie.
Aequi bonique fer pater sanctissime,
Si quid secus quam sit tua exspectatio,
Geratur hic. animi sunt candidissimi.
Aperi modo hic illis tuam sententiam.

SCENA V.

ANimos benignos vestros clare intelligo,
Animis benignis sic vicissim audite nunc,
Viri Bethulienses. Res est ardua
(Pectoribus hoc firmis, hoc tuto credite)
Et causa huius peregrinationis est,
Quae me, piumque quenque in Israel virum
Merito tenebit sollicitum. Multos dies
Omnis [(transcriber); sic: Omneis] per angulos Iudaeae, et oppida
Celer peragrans huc veni Bethuliam,
Monitus gravi Babylonico periculo.
Ex quo nuper postliminio nos Zorobabel
Reduxit, heros ille prudens, strenuus [(transcriber); sic: strennuus] ,

Fortisque princeps Israelis. Hinc ego
Monitus saluti consulturus publicae.
Trepidatio est, terrorque magnus undique.
Ad nos relatus certus rumor bellicus,
Assryrium Cambysen ad arma martium
Spectare contra nos, qui illum nec laesimus,
Nec contra gentium ius hunc violavimus
Quoquo modo. Victoriis superbit hic.
Haec summa lupi contra oves occasio est,
Robustior quod est, hoc est tyrannidis:
Ut quo quis imperii protendit latius
Fines, hoc latius regnare percupit.
Visum est eis in nos utile, regnantia
Vibrare sceptra. Quod Nabuchadnezer, is
Quinos subegit, factitavit antea,
Quum nos modis miseris afflixit. qui sumus
Prae ceteris populis, priscis temporibus,
Ut scitis, et nostri iuris semper, quia
Praescriptione temporis liberrimi, et
Nulli servivimus tyranno. Viximus
Et legibus piis, et sanctimoniis
Domino Deo fuimus semper carissimi.
Sed est timendum, ne sit hic crudelior
Futurus, ut qui habet ducem saevissimum,
Holofernem, inanes exhalantem glorias,
Qui non solet devictis ullis parcere.
Grassatur aequa in omnes inclementia,
Teneros, senesque, iuxta et castas virgines,

Matres pudicas, atque feto turgidas.
Victoriis superbit ille barbarus,
Quod Idumaeos sub regis sui iugum
Redegit, Heptapolimque cepit viribus
Magnis in deditionem. Item phalangibus
Itineribusque magnis nunc in Israel
Contendit, id quod non pridem per epistolam
Est indicatum tam vobis, quam ceteris.
Et oppidis et rebus publicis Dei
Sibi arrogat nomen, cultumque maximi
Celsissimi. sed sic maiestas corruet.
Nullis diis pepercit victor (si modo
Sunt nominandi dii qui caecis gentibus
Coluntur) is superbit ex victoria,
Ea frui cupit. Quare illi commodum
Videtur, ut devictos nos tyrannidi
Regis sui subigat, nostris cervicibus
Iugum grave imponat. Multo gravissima est
Haec omnium conditio, quod ille impius
Templum Dei nostri Optimi atque Maximi
Profanat, interdicit contionibus,
Sacrisque in universum ceteris. tamen
Nolim viri fratres animo consternier
Quemquam. Dei praesidio sed constantius
Nixi confidite. Is non deseret pios.
Natura vestram civitatem muniit,
Anfractibus saxosis, et angustiis,
Locoque nullo rupes hosti perviae.

Si cura adhaec vigil vobis accesserit,
Si commeatus sit, si instructa civitas
Et machinis, et rebus necessariis,
Tum ceteras Deo curas committite.
Is turris est, et arx vobis fortissima.
Si nos eum votis piis precabimur,
Si continentes curam nostri corporis
Negligimus atrati, et squalore sordidi
Geramus intus corda valde candida:
Si sit magis nobis curae eius gloria
Divina, quam salus vel nostri corporis,
Vel splendidae fortunae: tum promptus dabit
Voti esse compotes. id quod maioribus
Nostris, prioribus iam retro saeculis
Evenit inter ceteros vel maxime
Mosi duci, quem hostis Amelech male
Vexabat armis: sed expansis brachiis
Orans Deum, vincebat: at si languidus
Remisit, inclinata tum victoria
Est visa. Quur? hostis fidebat fragili,
Qua fultus ille tum fuit, potentia.
Sed erat valentior multo precatio,
Quam tela sint, et omnes belli machinae:
Quia Dominus praesto illis et praesens fuit,
Viri Bethulienses. Haec pro temporis
Necessitate visum est advos dicere.
Curate vos quae vestra sunt. modum dedi.
Nam si fuit tempus post orbem conditum,

Quo paenitentia vera fuerit opus,
Vigilantiaque, nunc est hoc quam maxime.
Iter meum per Israelis oppida
Pergam, meo functurus Isthic munere.
Commendo vos Deo Optimo atque Maximo,
Visurus, ut spero, vos pulsis hostibus.
Valete. Spem cunctam vos ponite in Deo.
OZI. Viri Bethulienses, cives optimi,
Audistis haec quae princeps et sacer Dei
Antistes hic pro contione dixerit.
Nec rumor ille qui de bello spargitur,
Vos hic latet. Causas bellorum tollite.
Non hostis haec molitur viribus suis:
Est virga, qua suos emendat maximus
Monarcha mundi, quando fit defectio.
Causae duelli sunt, commissa crimina.
Purgate mentes, emendate pectora,
Negotium bono Deo committite.
Sed non sit interim vobis ignaviae
Locus pudendae, sed praesenti pectore
Animisque promptis et virtute bellica,
Votis piis, instructi mente sobria,
Utranque sortem (quod princeps piissimus
Mandavit) exspectate quaeso fortiter.
Haec sunt patres, quae visa sunt pro tempore
Vos admonere. Verum si quid amplius
Servire scitis rebus afflictissimis,
Pro more dicat quisque. Chabri tu prior

Sententiam tuam dic. CH. Praeclarissime
Hierarcha dixit, nec tu quid remissius
Ozia. Fortitudo caelitus peti
Debet. Modus placet, sententia.
Ego non puto quemquam fore, id qui non velit,
Nisi cui salus non pectus tangat publica.
OZI. Dic Melchiel. MELC. Pro re nil utilius potest
Dici. adprobo. Si qua maior prudentia
Latet recondita in cuiusdam pectore,
Haec audiatur. OZI. En nutu, silentio,
Et gestibus patrum, populique maximus
Consensus est. Laus detur autocratori.
Abite quisque ad coniugem atque liberos,
Curabimus nos nostras partes sedulo.
Si signa tubae clangor dabit, currite
Huc ad forum telis instructi et pectore,
Memores sacri civilis recte foederis.
Iam restat o patres, ut sanctum principem
Summi Dei sacerdotem benignius,
Ut nostra nos humanitas docebit, hic
Tractemus. haec domi curata cuncta sunt.
Negotium melius nos in convivio
Et pensitemus, et fruamur principis
Sermonibus solum Deum sapientibus,
Quo promptiores, simus si necesse sit.
I prae, tuum latus claudam sanctissime
Mystes, senatus nos sequetur. Vos patres
Sequi minor, ut nos instituamur rectius.

CHORUS EX PSAL. LXXXIII.

AN quisquam similis tibi supreme
Atque aeterne Deus, potens et alme,
Quur mutus retices silentio alto?
Quur pressis miseris quiescis? Ecquid
Iam nos deseris? Ecquid hoste diro
Nobis auxilium negas premente?
Hostes nominis en tui tumultus
Saevos, terribiles movent maligni,
Osores caput efferunt superbum.
Adversus populum tuum dolosas
Fraudes, insidias struunt latentes,
Sanctum consiliis petunt iniquis.
Conspirant, populum evocatione
Cogunt, huc age, convenite, adeste.
Quur non perdimus hunc cito popellum?
Quur non funditus Israelis omne
Nomen tollimus? ecquid orbe toto
Nos illos superesse sustinemus?
Conspirant animis iniquiores
Contra te Domine, atque inire foedus
Ausi sunt temerarium profani.
En tentoria fixa sunt Edomis,
Ismael populi expeditione
Ventitant, Agaronides Moabque.
Ammon et Gabalitidis phalanges
Adventant, Amalech Philistiimque
Una cum Tyriis originis vetustae.

Omnes Assyriis sua arma iungunt,
Ut Locho auxilium ferant vetusto,
Firmo foedere symmachi fideles.
Illis ut Madian vices repende,
Illis ut Sysarae irrogato poenas:
Poenas quas Iabim ad Chisona dabas.
Nanque illi periere in oppido Endor,
Quod agro est fimus atque pingue stercus,
Illud sit sanies tabesque putris.
Et fac esse duces eorum ut olim
Orebus Midian, itemque Zebus,
Ductores Zebe, Salmanach potentes:
Bellis qui populum tuum nefandis
Vexabant miserum, superbientes
Iactabant, habitemus arva sorte.
Illis fac Deus ut rotentur acti,
Ut vento stipulae leni actitentur,
Ut silvae virides edantur igne.
Tali supplicio Deus tyrannos
Istos affice, turbinis procella
Illos obrue, fulminisque telo.
Illorum facies pudore multo
Impleto, ut memores tuumque nomen
Confusi venerentur, atque adorent.
Turbentur vario colore tincti,
Turbati pereant, modo ut Deum te
Agnoscant Dominum potentiorem.

ACTUS SECUNDI,

SCENA I.

NE plus satis pergamus, hem refer pedem.
DES. Ni fallor isthic est vigilum custodia.
En excubant, statio est insomnis, pervigil,
Adtenta. tu cave tibi. DEM. Refer pedem.
DES. Fundas habent, funda valent, cave tibi.
Hostili gressu huc ad nos adfectant viam.
DEM. Fidei malae virum ut meruit ligabimus
Huic arbori. DES. Liga pedes. ego volo
Manus eo modo constringere, ut modo
Nullo queat resolvere. DEM. At maturius.
DES. Dic oppidanis, quisnam te huc constrinxerit.
Discede mox, morasque rumpe. Is hic bene
Sedet, luet poenam dignam factis suis.
Cunctis velim fieri sic proditoribus,
Quo tuta sit semper maiestas regia.
SPH. Cursu cito insequere, citius propera, fugam
Adornat alter. PH. Quin funda uteris tua?
Iaculare. nil cesses. DEM. En fundis missitant.
DES. Celeri gradu propera, insequuntur, ne suam
Libidinem in nos expleant crudelius.
DEM. Tute vide ut neuter pes posterior siet,
Sub calce ne nascantur tarda gramina.
DES. Numquam necessitas nobis sic institit,

En saxa fundis advolant celerrima.
SPH. En vinctus hac in arbore. Quisnam tu putas
Is est? GRE. Adito, quaere ex ipso quis siet,
Aut unde sit, cuias, quis huc ligaverit.
PHY. Iudaeus haudquaquam est, hoc vestis arguit.
Assyrius est, ni fallor, nec gregarius.
SPH. Quid vinctus hic sedes? dic quis te huc vinxerit.
ACH. Haud difficulter isthuc vobis dixero.
Si vita salva sit, si pax sit publica,
Nil promptius mihi est, quam vobis dicere,
Quid haec sibi velit captiva sessio.
PHY. Fidem meam stipulor tibi te salvum fore,
Si tu tuam fidem bonam servaveris.
ACH. Nil amplius peto, nexus resolvite,
Statuite me pro more vestro, ducite.
Lubens sequor, nil promptius. Senatui
Vestro dabo rationem, vel populo satis
Superque declarabo meam innocentiam.
Quin insuper docebo, quod vestrum interest,
Vel maxime rescire, quantis viribus
Dux Assur, et quidnam captarit consili
Adversus Israel populum Chaldaicum.
DEM. Adparet esse non malus, nostratibus
Favere partibus non ambigo. illius
Nos vincla restringemus. GN. Dic nomen tuum.
GRE. Dic. ACH. Achior. SPH. Animo macte sis integro,
Securus esto, adibis nostrum consulem:
Is, ut bonus vir est, te pace publica

Donabit, et tractabit humanissime.
PHY. Sequere modo intrepidus, praesenti pectore.
Non est in Israel id moris, ut dolo
Malo, aut malis agatur artibus. Bonum
Aequumque tam coluit semper gens Israel,
Quam non alia sub sole. Nil temerario
Decernitur consilio: sed prudenter hic
Deliberantur aequa lance singula
Nostro in senatu, quum frequens est sessio
Diiudicantur. ACH. Nil detrecto, ducite
Modo, et nihil tam prompte faxo, credite.
Nec gratius continget isto tempore,
Quam si in frequenti contione hic audiar.
Nam conscius mihi sum me nil in Israel
Mali aut iniqui designasse: quin magis
Periclitatus sum, quod hunc impensius
Populum duci vestrum meo laudaverim.
Studio salutis vestrae sum huic periculo
Expositus. SPH. Hic pericli nihil timendum erit,
Causam senatui si tu probaveris
Tuam bonam esse, aliud si nihil dixeris
Quam quod bonum atque aequum fuerit. Nam pessimum,
Ut scis, malum consilium est consultoribus.

SCENA II.

QUis hic vir est? mirum est, quo ceperint loco.
Ubi nam virum hunc cepistis? Certe is hostis est.
SRE. Homines eius foris vinxerunt arbori.

ACH. Non hostis (hoc credas) nec perduellio,
Exautoratus per meos sum proditus
Vobis. Ob hoc soluta sacramenta sunt.
Aut captus, aut amicus sum Bethuliae.

SCENA III.

VIgiles, patres dum pro officio excubias agunt,
Nacti virum foris ex Assyrio agmine,
Qui ait suos se prodidisse milites.
OZI. Sistatur huc. iube ingredi. LIT. Fiat modo.
Causam tuam, vir Assur, nunc senatui
Expone. ACH. Pax patres sit huic consessui.
OZI. Pacem precaris perduellio tuis
Hic hostibus? Tu in circumcisus Assur es.
Quidnam sibi isthaec proditio velit tua,
Id non satis liquet. dolum nobis malum,
Et hostium fraudem arguit. Non proditus,
Sed huc venisti explorares proditor.
ACH. Quod hostium dolus vobis suspectus est,
Non id quidem mirum patres Bethuliae.
At qui Deum testor ustrum sanctissime,
Fas sit mihi Assur sacra iura solvere,
Fas sit viros odisse, et vobis omnia
Consilia quae tegunt, sub auras prodere,
Nec legibus patriis ullis tenear. Fero
Me proditum esse. non ego interim nego,
Non esse me vestratem: sed si facta sit

Per vos potestas, ut dicam rem hic ordine,
Faxo lubens. et hoc saluti serviet
Vestrae meaeque. OZI. Sit tibi fandi copia.
Quod si innocens fueris deprensus, hoc tibi
Bonum atque commodum fuerit. dic libere.
ACH. Viri Bethulienses, et patres pii,
Verissima haec sunt, quae dicam brevissime.
Postquam superbus multis ex victoriis
Dux Assur est Holophernes, qui sine sanguine
Regis sui ditioni et regna et oppida
Subegit, ad Euphratis alti terminos
Utrinque: quin rebellium saevus solo
Aequavit urbes, et superba moenia.
Et ferro et igne vastans cuncta perdidit.
Agros Damasci in ipso messis tempore
Absumpsit igne, diripuitque praedia.
Cilicas feros, Iaphet inde terminos,
Plagas Noti, atque adeo terram ditissimam
Arabum occupavit, atque adflixit pessume.
Trepidatio vicinas urbes horrida
Invasit, et Sidona divitem, et Tyrum
Vetustam, et Ascalona, Azotum, amplissimas
Et ceteras, quas non necesse singulas
Numerarier. suos ad ipsum missitant
Pacem petitum oratores, qui coemant
Quascumque conditiones non aequissimas,
Tributa non detrectent vel gravissima.
Ex his superbit ille victor, nil putans

Suae amplius potentiae resistere.
Veruntamen postquam rescivit Israel
Spectare ad arma, non offerre promptius
Claves, Malum, inquit, frendens torvus dentibus,
Quis populus iste qui rupes hic montium
Colit? Cito dynastas omnes convocat,
Exquirit, ecquae vestra sit potentia,
Quibusue praesidiis nixi contemnere
Ipsum audeatis, quur praecludere aut vias,
Aut arma capere, aut armis sortem credere,
Consultat. Indignantur omnes, et tacent
Reliqui, duces Moab et Amoritidum.
Interrogatus et ipse, quidnam censeam,
(Neque enim gregarius miles, sed dux fui
Ammonius prae ceteris praestantior,
Et Achior nomen mihi est notissimum)
Tum liberam peto dicundi copiam,
Ne fraudi id esset, si secus quid dicerem,
Quam forte multorum esset exspectatio.
Datur. mora dico sublata, quod mihi
Ex lectione crebra cognitum fuit,
Exorsus, inde quod vestris ex Bebliis
De gente vestra, de Deo vestratium
Compertum erat, quomodo in Aegypto fertili
Pharaonis atrocis saevam tyrannidem
Passis diu, dederit per fluctus exitum
Siccis, et insequentes hostes merserit:
Arabumque petris, et solis in alpibus

Per quadraginta annos, vobis benignius
Benefecerit, caeleste manna miserit,
Sitientibusque aquas dulces durissima
Dederit petra duris vibratu Mose
[Gap desc: greek text]

Ut sim brevis. Vestris quondam maioribus
Id esse priscis observatum saeculis:
Si vestra gens mala fide
Suo Deo serviverit, tum destitutos omnibus
Beneficiis Dei, ut in rupto foedere
Fieri solet. Nam foedus vos firmissimum
Habere cum vestro Deo, idque legibus
Certisque conditionibus (quas dixeram)
Nempe ut Deus vester defensor undique,
Assertor et vindex afflictionibus
Vestris velit iuvando adesse acerrimus,
Si se pio cultu velitis, nec deos
Alios latria prosequi. Multum et diu
Paradigmatis id observatum saepius,
Constantibus vobis datas victorias,
Pulsosque reges, ex sedibus passim viros
Fortes cessisse. Nam vestrum Deum
Sic aemulum esse, ut non alios ferat deos.
Nec auspicato quem tentasse id hactenus
Illi occupare regnum, sive gloriam.
Et haec quidem narraveram. Nec interim,
Patres, feram dissimulanter quid consili
Dederim duci, non esse quur despondeat'
Animum, aut suis coeptis desistat turpiter:

Quid id magis confestim exploratoribus
Negotium det, qui haec explorent singula,
Si qua Dei vestri iram concitaritis
Cultu dei peregrini, vel quoquo modo,
Certissimam victoriam sibi fore:
Veruntamen, quod si officium faciat suum
Hic quisque vestrum, vobis propitium Deum
Vestrum fore, et partes vestras defendere,
Mihi esse compertissimum: nec illius
Exercitum, currus, equos, tentoria
Quicquam valere. Et vix cessaram dicere,
Quis clamor? et quanta illic indignatio
In me ducis? quam dentibus tum frendere?
Spirant minas, et voce clamant horrida,
Laesam esse per me maiestatem regiam,
Quod ego potentiorem dixerim Deum,
Quam sit potestas regis Assur maximi.
Iam miles omnis iurat in necem meam,
Haud aliter atque si sim vester proditor,
Ac partibus vestris patronus adsiem.
Communibus votis adclamant singuli:
Is hostis est, is hostis est, is hostibus
Tradendus. Hinc patres vobis sum proditus,
Ut aut luam, vobis ira impotentibus,
Vel in suas victoris incidam manus,
Si forte sim servatus ex periculis.
Hinc, hinc patres et praesides Bethuliae,
Vestrum est videre, quidnam vos hic aequitas

Moneat. Fidem vestram miser nunc invoco,
Vobis meam stipulor fidem sanctissime.

SCENA IIII.

OAchior, tu duras partes praedicas,
Nostras tuasque iuxta. O cives optimi,
Auditis in quo sit status noster loco.
Praesentius non est nunc afflictissimis
In rebus auxilium, quam maximi Dei
Nostri: sed is forte sit infensior
Vel casibus non cautis, vel neglectui
Cultus sui, preces fundamus consonas
Suspiriis natis in imo pectore.
Nam maxime his placatur ipse victimis.
Nec gratius sacrum (si psalmis credimus
Davidicis) quam vitae paenitentia.

PRECATIO CONTIONIS.

ALtissime caeli Deus,
Terraeque dexter arbiter,
Hinc arce vim saevissimam,
Minas superbas hostium.
Clemens vicissim respice,
Quam nostra sit simplicitas
Submissa, quam plebis tuae
Sit pura sanctimonia.
Iustas luat superbia
Poenas, declara fortiter

Te deditos tibi bonos
Forti manu defendere.

SCENA V.

NOn est quod abicias animum, quin tu magis
Fiducia spem forti firmam concipe.
Noster Deus, quem fortiter professus es,
(Bona fide hoc recipio tibi) fidelis est.
Est autocrator, est monarcha maximus.
Tibi is tuam rependet hic constantiam.
Faxit tuos videas hostes occumbere
Tum, cum sua bonitate liberaverit
Nos ex malis his nobis ingruentibus,
Nostrasque partes vindex iustus asseret,
Nos vindicabit profligatis hostibus.
Tum res tuas benedictionibus suis
Almis secundabit (credas) benignius.
Quod si tibi id rebus tuis videbitur
Consultum, et hic lubentes te donabimus
Nostra tribu, nostraque civitate: Quid
Multis? eris nobis longe carissimus,
Gratissimusque. Et charam coniugem tuam,
Tuosque liberos nobiscum habebimus
Honore summo, non secus quam si sient
Prognati in Israel. ACH. Isthaec humanitas
Hic vestra sane grata (nec id iniuria)
Nobis erit. Tolerabimus bona et mala

Una. Nec est periculum, quod abnuam
Subire, dummodo inter vos possim meam
Cultor Dei vestri vitam consumere.
Vestra fruar bonitate, quum proselytus
Fuero. OZI. Viri fratres, et presbyteri Israel,
Virum hunc convivio excipiemus sobrio,
Cenabimus domi meae, atque corpora
Curabimus factis refectionibus.
Inibimus consilium sanum et sobrium,
Quibus modis possit defendi civitas,
Et quomodo sit salva nobis patria.
CHA. Sic censeo, domi id multo fit rectius.
Nec est necesse haec ad populum referrier.
MEL. In arduis rebus placet suffragium
Plebis, domi possunt haec forte transigi.
OZI. Phrurarcha tute scis negotium tibi hoc
Datum, vias, portas et propugnacula
Custodibus munire, et fontes maxime.
Illisque manda, si quis huc exercitus,
Aut miles Assur occupet hic angustias,
Mihi id domi meae celerem per nuntium
Mora sine omni nuntietur. PH. Hoc bene
Curabimus, hic nulla negligentia est,
Faciemus officium nostrum quam sedulo.

CHORUS EX PSAL. LIX.

ERipe me Domine hostibus his,
Perdere qui satagunt animam
Ecce meam innumeri studiis

Omnigenis, vario quoque consilio.
Destrue consilia haec Domine.
Eripe me Deus hisce malis
Hostibus. Ecce furore suo
Nescio quo mihi damna parant,
Ne precor hi noceant scelere,
Sanguine qui saturi esse volunt.
Insidias mihi nanque parant
Horribiles misero. Ecce ruunt
Ex statione sua validi.
Nec ratio ulla subest alia,
Quam quia non malus esse volo.
Perdere nil meritum properant.
Surge rogo, auxilium misero
Ferre para mihi nunc celere,
O deus agminibus superis
Praeses et omnipotens Domine.
Nec populis pius esse velis,
Qui bona nulla probare queunt,
Omnia qui faciunt scelera.
Non miserere virum, potius
Sumito supplicium meritum.

ACTUS TERTII,

SCENA I.

O Pyrgophylax, o Pyrgophylax,

Numquam mage, quam modo crede fuit
Opus ut vigilantibus hic animis
Oculisque hoc in discrimine nunc
Peragamus noctivagi excubias.
PYR. Imo, nisi moenia celsa Deus
Tueatur et invigilet, vigiles
Frustra vigilabimus assidui.
NE. Nihilominus est opus ut vigiles.
Turrim tibi mando tuam, atque vale.
PYR. Quin tu quoque iam officium facito
Hac nocte tuum. TI. Te Nycroporeu
Moneo officii. NY. Tibi Tichophylax,
Murus tibi creditus est. Valeas.
TI. Valeas quoque tu. vigil esto bonus.
Ecquid tibi in his rebus miseris?
PYLI. Mihi porta data est, aliisque meis
Sociis. PYLOR. Si quid vobis fuerit
Visum, quod non placeat, sive quid
Hostile foris, aut arma sonet,
Facite indicium. TI. Patria potius
Nihil est, nec vita mihi, aut aliud
Quicquam. PYLI. Commune malum satis hoc
Monet, ut curae sit publica res.
NEP, Quarta o boni cives sonora
Campella dixit, quod sit hora.
Hostis procul, procul fuge.
TI. Quarta o boni cives sonora
Campella dixit quod sit hora.

Hostis procul, procul fuge.

SCENA II.

NOx alta silet, strepitus procul est,
Nec in urbe modo, sed moenia sunt
Tranquilla satis, GN. Quid Pyrgophylax?
Ecquid? tibi quid? PYR. Bene cuncta quidem.
Etiamnum hostile nihil video.
PHR. Cura ut vigiles memor officii.
PYR. Fidei mihi semper erit ratio.
PAN. Mora parturit haud dubie mala. PHR. Vach
Multo citius praesto fuerint
Hostes timeo, quam nos cupimus.
Vigiles muri officii moneas.
GNO. Hem Tichophilax, vigilasne bene?
TI. Nihil est potius mihi in hisce malis,
Quam publica (crede) salus. PHR. Bene. sed
Numquis strepitus fit ab hoste? TI. Mali
Nil dum video: si quid videam,
Fidei memor esse volo. PHR. Facito.
Num porta Pyli satis excubiis
Munita? PY. Puto. PHR. Facite officium.
Somnus procul esse velit: moneas
Socios, vigilent alacres. PY. Moneo.
PHR. Non est locus aut tempus vigili
Somno indulgere modo his gravibus

Rebus, PY. Moneo fidei, moneo
Patienter ut hoc commune malum
Nunc sustineant, nihil efficio,
Quin murmura sunt. PHR. Nil murmure opus.
AGR. Quur non proceres hic excubias
Peragunt? Miseri sunt, bis miseri.
PHR. Te haec verba malum civem esse probant:
Civile nihil sapis: at magis est
Tibi seditio studio. proceres
Sat habent quod agant, vigilare solent
Quum stertis, et alta quies tibi fit,
Qui praesidibus maledicit, is et
Domino maledicit. PY. Idem monui,
Sed frustra tamen. PHR. Bene tu bone vir
Facis ut decet, hoc iubet ipsa fides.

SCENA III.

HEus Tichophylax, heus Tichophilax.
TI. Hem Pyrgophylax, hem quid tibi vis?
PYR. Ecquid tibi, te rogo, num strepitus
Auditur? TI. Idipsum, nec procul est.
Exercitus in clivis, nisi me
Oculi fallant, hinc despicio
Sub praecipiti anfractu, et viridi. haud
Procul a saltu sonipes crepitat,

Hinnit, fremit: et trepidat sonitu
Tellus. PYR. Videor mihi idem auribus his
Audire: sed ipse en hostis adest,
Est impius Assyrius. propera,
Fac indicium celere, celera
Ad consulis aedes: hinc mora sit
Procul: ista pericula dic celere.
TI. Quin Nyctoporo iubeas. Melius
Fuerit, satiusque manere. PYR. Vigil
Heus Nyctopore. NYC. Hem? PYR. Propera citius.
NY. Quo nam? Quidnam tibi vis? PYR. Celera,
Fac praesidibus mox indicium,
Huc Assyrium ventasse. NYC. Malum id
Omen, miseros nos, heu miseros.
PO. Quid vociferatio? Quid precor heus
Miserabilis iste tuus sibi vult
Clamor? NYC. Miseri sumus. hostis adest.
PO. Heu nos miseros, heu nos miseros.
NYC. Mecum propera, nos indicium
Faciemus praesidibus: ianuam
Pulsato, prior siquidem fueris
Cursu. EV. Quaenam ista frequens
Crepitatio? NYC. Mox. Domino volumus
Facere indicium, quod barbarus est
Sub moenibus. OZI. Heus vigiles. NYC. Domine
Consul, fragor armorum crepitat.
Sub moenibus altis, Pyrgophilax
Me iussit ut indicium facerem

Tibi, praesidibusque aliis. OZI. Properans
Fac classica saeva sonent, citius
Quo confluat armiferus populus.
NYC. Faciam. PO. Trepidatio magna nimis
Fiet taratantarico sonitu.
NYC. Heus classice classica signa dato.
BUC. Ni consul id ipse suo iubeat
Iussu, minime faciam. NYC. Facias.
Nam consul id ipse iubet, tibi sum
Huc nuntius. hoc mihi fide fide
Sanctaque bonaque. BUC. Satis mihi fit.
Taratantara nunc resonet fremitu.
PO. Horribiliter sonitus sonat iste satis.
Concursio fit, trepidatio fit,
Populi fremitus, strepitus, miseros
Nos, heu miseros. Quis finis erit?
DEM. Quid classicus hic sibi vult? rogo te.
POLI. Heu hostis adest. Heu Assur adest.
THA. Armis opus est. nil efficitur
Clamore. Timor procul esto, procul.
Praesentia nunc mihi pectora sint,
Fortisque animus. PO. Nil arma valent,
Ni dux Dominus praesens fuerit:
Is solus iura salutis habet.
En consul adest, armatus is est
Armis, animo, et bene consiliis.

SCENA III.

MActe o cives animis opus est,
Et pectoribus firmis. Agite,
Pellite curasque metumque procul,
In Domino fidite. Magnipotens
Etenim robur dabit. Auxilio
Veniet, sicut et nostris patribus.
Ad signa manete, fides animis
Sit integra. Quin Phurarcha veni,
Comes esto mihi. Vigiles videro,
Portasque, dolus ne quis lateat
Malus, aut mala proditio. PHR. Nihil o
Consul melius quam consilium hoc.
Oculus domini melius videt id,
Si quid geritur non valde probe.
OZI. Ecquid vigiles agitur? PYL. Strepitus
Ingens sonat armorum, variis
Clamoribus o patriae pater, o
Consul caput urbis: et armisonus
Exercitus horrifico frendet truciter
Fremitu. OZI. Numquid sera salva satis?
PYL. Sera salva quidem est, et salva fides.
OZI. Nihil amplius ipse potes facere,
Quam si patriae praestes fidei
Ius. Ad turrim celer abimus, et
Ibi prospiciam, quidnam hostis agat.

PHR. Heus Pyrgophylax, quidnam Assur agit?
PYR. Fragor ipse docet, quod castra locat.
Sub praecipiti clivi, domine
Consul, video ni fallor eum.
OZI. Hostemne? PYR. Ducem. PHR. Numquid properas
Eques huc? PYR. Sub moenibus ipse furit,
Spiratque minas, et colloquium.
HOL. Heus heus vigiles, heus heus vigiles.
PYR. Holophernes nos vigiles vocat. OZI. Hem.
Ecquid sibi barbarus ille velit,
Rogitato. PYR. Holopherne, quid tibi vis?
HOL. Proceres volo. PYR. Consul adest. HOL. Ubinam?
Dic prodeat huc in colloquium.
PYR. Amplissime consul, colloquium
Tecum petit hostis. Nunc aderit.
OZI. Hem barbare vir, quid tu tibi vis?
Ecquis furor est novus iste tibi?
Quid bella piis heus saeve moves?
Ecquid placidam turbas requiem?
Cur ius violas, quod gentibus est?
Non Assyriis Iudae ex tribubus
Iniuria fit, vel facta fuit
Unquam. Sine nos cum pace bona
Exercituum Dominum colere.
HOL. Quid ius sive fas, nil id moror. heus,
Hoc ipsum causae plus satis est,
Quod vos alium quam Assur Dominum
Colitis. Deus ille tuus valeat.