ERASMUS ROTERODAMUS OBIISSE CREDITUS AB EURICIO CORDO DEFLETUR
EIUSDEM AD EOBANUM HESSUM ELEGIAE DUAEErfurt: [Mathes Maler,] 1519
4o: 8 leaves
Text submitted by Harry Vredeveld. The orthography and punctuation of the original have been retained. I have silently corrected obvious printing errors, expanded printer’s abbreviations, and normalized the use of i/j and u/v.
Copy text: Zentralbibliothek Zürich (III G 46, 9), available online at link.
[A1r]
ERASMUS ROTERODAMUS OBIISSE CREDITUS AB EURICIO CORDO DEFLETUR
EIUSDEM AD EOBANUM HESSUM ELEGIAE DUAE
[A1v]
EURICIUS CORDUS IOANNI DRACONI
Ex urbe Caroli bonarum literarum adsertori S.D.P.En Elegidium istud qualecunque, ut voluisti, vel tuis auspiciis emitto. Vide quo me impuleris, utque nasutis illis aemulis respondeas, quam me hac arrepta occasione Erasmo adulatum et suam superstiti posteritatem ex composito finxisse dicent: Tu nosti quam verae hae fuerint lachrimae, quamque ex animo vobiscum acerbe doluerim, nihil minus quam in vivis Erasmum sperans, de cuius obitu tam constans fama undique percrebuit. Quid tandem gratum in hoc me facere sperassem tanto viro, quem tot laudum, quibus eum boni et docti omnes certatim vehunt, ad nauseam usque, si unquam esuriit, saturum, huiusmodi mea non dico non morari sed quodammodo contemnere, seu potius misereri sciam? Longo enim intervallo vos istos eius amicos sequor. nec is sum qui, quale vos, ingenium exhibere queam, Vobis id foeliciter cessit, qui ultra hoc quod vestra ipsi claritudine conspicui estis, magni illius Luminis splendore illustrati lucetis[.] Quare mecum sepe ridere soleo quoties in mentem venit huius insaniae, quod idem et mihi non contigisse dolebam, et ob id cum Eobano meo, vel, si mavis, tuo, quasi de iniuria expostulabam quadam Elegia, quod et mei apud Erasmum non meminerit, Ignorabam stultus ego, quam non tutum esset apud virum illum quodlibet audere, quamque candidum et ab omni parte beatum esse oporteat quod laudari et placere debeat Erasmo. Quem etsi integerrimum esse constet timendum tamen ne et suum innocentia nasum habeat. Modeste igitur et non sine iudicio factum ab Eobano quod de me ut laude indigno tacuit. id quod illi ignoscens non male verto, sicuti nec illud quod idem foecerit in hodoeporico[.] Non enim unius obscuri illustrandi gratia tot claros hac collacione obfuscare voluit[.] Hoc ideo praefari mihi placuit, ut ipsum ex suspitione ista evellam qua in Elegia quam ad eum scripsi, notatus videri posset[,] hanc enim cum quadam ad eundem altera. adieci. ut videant Erasmici isti sodales: et inter literatores esse qui tantum numen adorent: Tu mi Draco has una patrocinio tuo, ut bonas literas omnes, tuere. Vale[.] Erffordiae Anno. M.D.XIX. Nonis Maiis. [No: Ma. 1519].
[A2r]
Euricius Cordus Christophoro Haco suo. S.D.
Hei mihi quae noster mala nunciat Hace libellus:
Turbida plus solito quam grave musa gemit,
Tristior his certe nunquam tibi littera venit.
Quam timeo stupida ne modo mente cadas.
Ista per ambages dici tibi nuncia possent,
Lentus ut insinuet se dolor ille, velim.
Ne tua deiiciat subitus praecordia terror.
Neve animo totus destituare tuo.
Non adeo pavidas unquam perterruit aures
Qui fremit immisso desuper igne deus,
Quam gravis haec, sed eo gravior, nunc fama sonabit,
Tale quod expectes iam timeasque nihil.
Pristina num pateris redivivi incommoda morbi?
Haec columis: dicas: est tua Corde manus?
Sospite te quid erit quod me tam duriter angat,
Quo tam deficiens cor doluisse queat?
Ipse quidem, sed adhuc infirmo corpore, vivo:
Et suus instaurat languida membra vigor.
Sed tibi si quisquam defunctum dicat Erasmum,
Quo tamen haec velles funera corde pati?
Illud idem est, quid agis? turbatane tempora vellis?
Sauciaque iniectis unguibus ora secas?
[A2v]
Num subitis totas imples ululatibus aedes?
Nunquid humi famulo sepe vocante iaces?
Fle / lachrima / plora / luge / geme / lamentare /
Quaeque potes tanti signa doloris habe.
Tam iustae indulge miser et concede querelae [queraelae 1519]
Quantus es in tristes i liquefactus aquas.
Quis bonus et verae verus pietatis amator
Temperet, et siccis audiat illa genis?
Continuo quis non oculos exhauriat imbre.
Et velut orbatus rugiat usque leo?
Quis satis in lachrimas Renus [Roenus 1519]. quis sufficit Ister?
Quae vel ubique, etiam totius, unda, maris?
Ah infande dolor, proh magni numina coeli.
Proh nimium certae tam rata fila colus,
Crudeles nimium Parcae / nimium impia fata,
Quae tantum nobis surripuere decus.
An veluti quondam falsa haec mendacia speras?
Ah, misero quam spes excidit illa mihi.
Hactenus, ut vanae, nolenti credere famae,
Illius en testis littera mortis adest.
Noricia scribit gravis id Bilibaldus ab urbe.
Hanc quantum credis pondus habere manum?
Hoc quoque perculsus queritur rumore Melanchton.
Venit et hinc deflens talia fata liber.
In nigro est omnis doctorum turba colore:
Et vocat immites terque quaterque deos.
[A3r]
Illachrimans dudum tundit sua pectora Langus
Moestus idem Ionas, et facit Hessus idem.
Luget et Urbanus / luget Draco / luget et Ortus.
Nuperque ad Clarias ductus Adamus aquas.
Non opus est ut quae mea sint lamenta requiras.
Scire potes quo me mors ferat ista malo.
Non ita defleti, qui me genuere, parentes.
Sic potuit natos plangere nemo suos.
Quam mihi charus erat semper, tu testis, Erasmus.
Delitias habui quem coluique meas:
Ergone conticuit triplicis facundia linguae
Et iacet infusi spiritus ille dei?
Quod sibi nunc columen labens ecclesia subdet?
Quis priscae adsertor relligionis erit?
Quis restaurabit tua Iesu dogmata vindex?
Dira quis Alcides postmodo monstra feret?
O nullo posthac reparabile tempore damnum
Iugiter aeternos flenda ruina dies.
Hoc ego qua cautum naturae lege putarim?
Quae tamen invidia haec quae tamen ira fuit?
Quod quaedam tot aves / tot brutus saecula cervus
Vivit, et humani sunt quasi bulla dies?
Et quae sunt meliora, minus diuturna severant.
Nunquid id indignum dixeris esse scelus?
Heu ubi cessarunt magni altera munera Phoebi.
Huncne putem vatem deseruisse suum?
[A3v]
Vestrum ubi nunc medici, Quintum quod dicitis, illud
Quod velut aeterna corpora servat aqua?
Nunc tua ubi Aesculapi iacet ars, qua dicitur olim
Ex lacero factus Virbius Hippolyto?
Si verum est duros quod placant carmina manes:
Et qua per effusas exiit umbra preces.
Quid bona Germani non itis turba Poetae
Dulceque concinitis voce Lyraque melos?
Et blandis fidibus charum revocatis Erasmum?
Deside quid mutum pollice cessat ebur?
Taenarias posita formidine quaerite fauces,
Quod patuit tocies: ite: patebit iter.
Squalidus obstiterit praetento navita conto
Prisca timens pedibus vincula forte suis,
Non sociam Diti raptum venisse puellam,
Nec vos Tartareum: dicite: velle canem.
Sed tentare deos an ferrea fata moveri.
Et fugiens aliquo vita redire queat.
Sic sua Threicio [Treicio 1519] rediit iam frigida coniunx
Heu data quod coecus foedera rupit amor
Ignoscenda quidem cupidum dementia coepit.
Sed potuit parvam sustinuisse moram:
Hac utinam obtentus mihi lege daretur Erasmus
Quam timido vellem cautior ire pede.
Ista licet cuperem nimio magis ora tueri,
Et nihil in terris tam mihi dulce foret.
[A4r]
Quid Stygiae vobis tanta cum luce tenebrae?
Non penes infernos hoc decet esse iubar.
Fallor, apud tristes non est hic spiritus umbras.
Possidet aeternum vectus ad astra thronum.
Promeritum divus conscendit Erasmus Olympum,
Assidet hic Christo proximus ille deo.
Quem pius expressit / vixit / docuitque magister:
Inque suis suavi sparsit odore libris.
Iam novus ad dulces epulas conviva recumbit
Immortale bibens: quo iuvat usque: merum.
Circumfusa inter sanctae collegia turbae
Inter honorandos relligione patres
Qui bene de nostra meriti pietate fideque
Hunc socium agnoscunt suspiciuntque suum.
Nunc te docte senex Hieronyme convenit ille.
Nunc videt et vultus Maxime Paule tuos.
Quos, duo restituit coeco quasi lumina mundo.
Pristinus ut rursus surgat ubique nitor.
Despicit ex illis subiectum sedibus orbem
Compare dispensans sidera numen ope.
Hunc ego nanque deum precibus votisque vocabo:
Et stata solenni munere festa colam.
Quod mala si vivum mihi fata videre negarunt,
Quo sita sint visam, quod datur, ossa loco.
Hic super arcanum prostratus in ora sepulchrum.
Singultu quatiam saxa solumque meo
[A4v]
Cernere erit varias circum pendere tabellas
Ista quibus multus busta poeta colet.
Inter eas etiam Cordinae simbola musae
Hoc in vicino pariete carmen erit.
Si quis forte subis huius penetralia templi
Hinc procul audacem siste prophane pedem
Aetherea missus Christi legatus ab arce
Hic situs hanc sacram foecit Erasmus humum.
Quem sua si digne deberet condere virtus.
Non satis haec tellus ipsa nec astra forent
AD EOBANUM HESSUM
Erasmum VisentemChare vale dextris et vade volucribus Hesse,
Et faveat coeptis quidquid ubique tuis.
Sic te nulla premant infesti sydera coeli,
Non pluvia arreptam lubricet aura viam.
Nec te, qui mediis Patriae Mars imminet agris,
Impetat, adversus nec ferat arma latro.
Is sed eheu sine me magnum visurus Erasmum,
Quam cuperem, ut semper, nunc tuus esse comes.
Nec gratum prohiberet iter quodcunque molestum.
Nulla, vel investem, me retineret hiems.
Sed quia longa gravis patior iam tedia morbi,
Et mea continuus corpora lectus habet.
Irrita vota iacent, nec quod desidero possum,
Non minor id morbo poena dolorque meo.
[B1r]
Cernis ut exhaustis iaceam lachrimabile membris
Haereat in primis ut mihi vita labris.
Quid si distuleris donec, quod spero, valescam.
Quis novus hic urget sic properare furor?
Praesertim cum iam longis regionibus absit.
Nec tibi, quo, constet, quem petis, orbe latet.
A crebris ubi se studiosum incursibus abdat
Grande quod in lucem forte daturus opus.
Quis scit an extremos traiecit ad usque Britannos?
Difficile hoc istac sub Iove posse sequi.
Differ adhuc propior dum venerit ille, sciasque
Quo quaeras certe conveniasque loco.
Iamdudum exspectans ad veris tempora Moenus
Gaudet, et hunc etiam poscit adesse virum,
Nec frustra, veniet, sic advena fama susurrat.
Differ in hos iterum te precor Hesse dies.
Interea ablatas reddent mihi numina vires,
Et melior, quam qui iam pluit, annus erit.
Quod precor heu nihil est, sumptis accingeris armis.
Stat dubios casus, et stata vota sequi.
Si tam certus es hinc proficisci, et tantus eundi
Impetus, exiguam nil nisi posco moram.
Non ita festina, fidi mandata sodalis
Accipe, necquicquam te mera verba gravant.
Si bene res cedet, fueritque inventus Erasmus,
Nil dubito facilem se dabit ille tibi.
[B1v]
Non occlusa piis obsistent limina Musis,
Quas aditus mittas nuncia ferre tui.
Tunc ubi praesentes audire et reddere voces,
Quaeque cupis missa dicere fronte datur
Postquam forte suos illi narraris amicos,
Hac quot eum tanquam numen in urbe colunt,
Est quoque dic quidam nullo etsi nomine Cordus,
Qui, scio, plus aliis te vehementer amat,
Et quodcunque tuum est cupidis amplectitur ulnis:
Millenaque legens basiat usque vice,
Cui stupidam iugis subit admiratio mentem
Quando videt qua tu dexteritate vales.
Et tua quo praestans genio facundia pollet
Quantus in hac verae relligionis amor.
Unus es huic, reliquis quem praeferat omnibus, author.
Nil aliud praeter dulcis Erasme sonat.
Dicit et ille tibi, quam non habet ipse salutem,
Teque iubet Pylii [Pilii 1519] saecla valere senis.
Quod nisi confectus morbo decumberet aeger,
Met causae mallet nuncius esse suae.
Quam cupit hic etiam tua praesens ora tueri
Doctoque alloquii posse lepore frui
Et, modo si tali dignus videatur honore,
Inter tot, quamvis ultimus, esse tuos.
Sic se coelicolis insertum: unaque putabit
Dulcia perpetui sumere pocla meri.
[B2r]
Immortalis enim, per te data, vita manebit,
Quam nisi tu dederis Cordus habere nequit.
Haec memori: quaeso: commenda singula menti
Teque fac ostendas quem mihi credo, vale:
AD EUNDEM AB ERASMO REVERSUM
Gaudeo te salvum post tot mea vota reversum:
Fortunaeque favens gratulor Hesse tuae.
Quod tibi res, ut erat cupido sententia, cessit:
Nec tantae frustra mensus es aspra viae.
Visus et auditus tibi, maximus author, Erasmus:
Nobile Germani lumen honosque soli.
Conveniunt laeti cupiuntque audire sodales
Quae nova de tali sit modo fama viro.
Quales parturiat post tanta volumina foetus,
Plus quibus emissis barbara turba fremat.
Plurima ridentes iam cartha salutat amicos.
Evehit elogio littera quemque suo.
Non dubium de te bona quin praeconia scribat:
Et Clarii referat te decus esse chori
Quam superes omnes hac tempestate Poetas:
Quos tamen insignes Teutonus orbis habet
O vos foelices nimium nimiumque beatos.
Talis in aeternum quos decorabit honor,
Hospita convexo dum pendet in aere tellus:
Tardaque frigentem circuit ursa polum.
[B2v]
Quod modo coepistis manet indelebile nomen.
Qua fugit Oceanas Phoebus, et intrat aquas
Hoc licet indoctum recipi non digner in albo,
Ex vobis unum me tamen esse velim.
Et potui, nisi tu laevus mihi forte fuisses,
Tene putem famam non voluisse meam?
Hac an sis merito suspectus, nescio, parte.
Hoc scio de Cordo fatus es ipse nihil
Mirum in tot potuit nulla esse occasio coenis,
De variis belli sermone rebus erat?
Non puto, Castaliae sed de cultoribus undae.
Hoc certe potui corda subire modo.
Qui tibi (pone tamen non aequis passibus) ibam
Unicus ad Phoebi dulcia sacra comes.
Unicus in studiis sectator et aemulus istis,
Quae valeant ipsos conciliare Scythas [scithas 1519]
Nedum nos, eadem quos patria iungit et aetas
Unaque communis gracia pene dei.
Qui teneris quondam pueri collusimus annis:
Alteri et a cunis notus uterque fuit.
Esto haec nulla forent, sim factus nuper amicus,
Te poterant nostrae commonuisse preces.
Collige quae lachrimans abeunti verba loquebar:
Qualis in aegroto sollicitudo fuit.
Si modo contigeris: dixi: quem quaeris [queris 1519] Erasmum
Tunc quondam Cordi sis memor: oro: tui.
[B3r]
Teque fac ostendas qualem mihi credo sodalem.
Quae plura audisti. vis, meminisse potes.
Hic quoque finge precor, quo dicta haec singula gestu,
Quoque habitu, species excidit illa tibi?
Flebile [Floebile 1519] barbicium / flaccum caput / abdita fronte
Lumina / luctantes terque quaterque manus,
His: fateor: motus, quem non adamanta moverent?
Ausus es: Eurici: dicere, facta puta.
Sume bonos animos[:] nihil haec te cura fatiget.
Ante mei volo quam non memor esse tui.
Nulla tamen nostri ratio neque mentio facta est
Nullus pollicito Cordus in ore fui.
Forte quod extremum te me vidisse putares:
Iamque Charontaea trans Styga lintre vehi.
Quod modo si verum, quod dii vetuere, fuisset
Debueras vitam restituisse mihi.
Haeccine simplicitas, Heli [Haeli 1519], tuus hiccine candor,
Haeccine, quam iactas non violare, fides?
Non ita, si potui hoc unquam sperare, dolerem.
Non illas merui dulcis amice vices.
O quoties, ortus de te si sermo ferebat,
Accensum est laudis pectus amore tuae.
Hic vir hic est: dixi: quo non prestantior alter:
Cui propius dexter numen Apollo dedit.
Totaque laverunt complexae labra sorores
Et patulas semper constituere fores.
[B3v]
Quod magis est, tua plus quam propria fama iuvabat:
Hacque libens cessi, testis es [est 1519] ipse, tibi.
Vade per immensum, peragratis omnibus, orbem,
Quem rapidis claudit Renus [Roenus 1519] et Ister aquis.
Vade per extremos, hinc Indos, inde Britannos:
Quosque gelat Boreas, et rigat Auster agros.
Non hunc, qui tantum velit et concedat, amicum
Repperies, nec qui tam tua semper amet.
Promptior inventu est qui mordicus impetat osor:
Turbida cui tristis pectora livor edat:
Qui doleat meritam victus tibi tradere palmam:
Nec similes istis tendere posse fides.
At tot in aerumnis hilarem ut me reddere posses.
Vel rude, quod legerem, sepe poema dabas
Talibus illecebris ad te me sepe trahebas.
Hoc mihi cunctanti pergere calcar erat
Quo tunc exilii, quo: scis: tunc impete plausi.
Nil adeo potuit dulce placere meum
Non quod ego haec contra de te mihi mutua poscam.
Sana est, et nihil hoc indiget ungue cutis.
Mutuo se steriles muli velluntque scabuntque.
Non ego sic fricui, sic quoque nolo frices.
Non ideo Alcaeum quod te voco, posco vocari
Callimachus, belle nil moror Hesse tuum
Nec volo quod mendax aures demulceat Euge.
Me proprio, qui sim, metior ipse pede,
[B4r]
Quae tibi commisi vellem mandata tulisses:
Atque esset nostro nomine dicta salus
Scilicet usque adeo non est mihi cornea fibra,
Quin cupiam tantum me quoque scire virum.
Hoc ne turpe mihi, stimulis agitatus eisdem
Es grave plus toto mense profectus iter.
Nec doleo quod nulla istinc mihi littera venit.
Oblitum causae te queror esse meae.
Non adeo deses: novi: ocia ducit Erasmus,
Ut, mihi quam scribat, non melius quid agat.
Incumbens urget potiora negocia moles.
Nec vacuum curis pectus habere sinit.
Cogitat ut pravis levet hoc a moribus aevum:
Et redigat lapsam de pietate fidem:
Totque, vetustorum vindex, errata repurget:
Expoliat longo quae latuere situ.
Vos igitur, tanto quos hic dignatur honore,
Conferte in socium gaudia vestra sinum.
Interea, si quos superi dant amplius annos,
Ipse sinam tacito nullus abire pede.
Hocque ea solabor neglectae incommoda famae.
Quod bene qui latuit non male vixit homo.
Expressum Erphordiae
xvi. Calend.
Iunii.
ANNO M. D. XIX.
Last modified: February 13, 2014