ECLOGARUM ET EPISTOLARUM SATYRICARUM LIBER.

Ad illustriss. Principem, D. Gulielmum, Clivorum, Iuliae, et Montis Ducem.

MAGnanimis dum maior avis Gulielme, penates
Varniadum paruos maximus hospes adis:
Laetantur Musae, nivei laetantur olores,
Ipsa urbs hospitii gaudet honore tui.
Prosequitur voto te Musicus ordo fideli,
Hic specimen cuius dux generose vides.
Si locus exiguis, inter tot summa, camenis.
Sique vacat, quaeso carmina pauca lege.
Haec studiis te patronum, te pacis adorant,
Teque optant faciles ire redire vias.
Haec patriae tibi sinceros testantur amores,
Quamque tui reditus sit studiosa, monent.
Vive diu incolumis nostro dux optime seclo [Reg: saeculo] ,
Omnia sint vitae candida fila tuae.

CLEVUS.

NUper ubi aequoreas illinc Mosa tendit ad undas,
Hinc sua paulatim diffundere cornua Rhenus,
Incipit, insolitis ripas implere querelis
Non cessabat agens lacrimarum flumina Clevus:
Pastores gregis eximios et ovilia plorans
Praesidiis viduata suis, quae maximus ille
Pastorum Meliboeus amor lustrare solebat:
Vos mihi Pierides Clevi memorate querelas.
Egregii Clevi, quo non formosior alter,
Non adeo dives pecoris, non dives agrorum,
Lanigeras sectatur oves in margine Rheni.
Dicite, namque eius perhibent ad carmina nymphas
Obstupuisse maris, siluas gemuisse: nec ullos
A pastu venisse boves ad flumina, nullos
Gramina tum tetigisse agnos, cytisumue capellas.
Sic igitur Clevus maesto comitatus Iulo,
O nostrum decus! o nostri quoque causa doloris
Et gemitus Meliboee! quibus iam vivis in oris!
Cum caris operum sociis defensor ovilis
Eximius: te prata vocant, te laeta tuorum
Pascua: nil sine te gratum nec amabile quidquam.
O cur permisi, ut nostris egressus ad agris
Mutares patriae sedes et dulcia rura?

O cur non comes esse tibi, sociusque laborum
Tum potui? quando pulchros [Orig: pulcros] pulcherrimus inter
Ingrederere vias: non me vel murmura ponti,
Ventorumue minae, non nubibus Auster aquosis
Terrerent: ego prima viae discrimina fortis
Aggrederer, tu me tutus sequerere: tibique
Nulla profecturo vis aut fortuna noceret.
Teque revertentem (quaevis mora laedit amantes)
Festino, celerique gradu mea rura viderent.
Nunc aliud visum superis. mea gaudia tellus
Nunc aliena tenet: tristes et nuntius [Orig: nuncius] aures
(Omina sint procul et maestae praesagia mentis)
Perturbat, longaeque viae coeptisque minatur.
Sed meliora iubet summi clementia caeli,
Ipsiusque Dei bonitas sperare timentem.
O nimium diuturnus abes Meliboee, reverti
Quid cessas? pecorique tuo pecorisque magistris
Reddere laetitiam solitam, veteresque camenas?
Quae nimium siluere diu: pastoria nusquam
Fistula dulce canit: pecudes, armenta, volucres,
Omnia muta silent: philomelae noctua, alaudae
Successere striges, et rauco murmure ranae.
Quid memorare opus est, hoc quam mihi tempore segnes
Prorepant, tardique dies? quam deside curru,
Invitis et Phoebus equis sese aequore condat:
Ut geminae noctes, solitoque ignavius horae,

Ipse et cum stellis lente voluatur Olympus.
Ah quoties nimio forsan compulsus amore,
Deuoveo longasque vias, causasque morandi!
Ah quoties numero tardi momenta diei!
Et menses segni labentes increpo cursu!
Invideque aliis, qui te Meliboee tuosque
Aspiciunt, vultusque tui splendore fruuntur.
Quando erit haec Meliboee dies pulcherrima, quando,
Quando erit, incolumis patriis qua redditus agris,
Gaudiaque et plausus tecum sublata reducas?
Ipse ego nec calamos vidi, nec labra cicutis,
Dum tu lentus abes, tetigi, versusque coactus,
Saepe reluctando plectrum lugubre refugit.
Et sine te quaecumque agerem, lacrimosa fuerunt.
Mollia quamprimum nobis te fata reducent,
Carmina sponte fluent innumeris iteranda sonoris.
Tunc ego laeta canam, et veteres meditabor amores.
Interea silet omne nemus, mutaeque volucres,
Pascua muta silent, tecum omnis rura voluptas
Deseruit, paucae lapidosa in rupe capellae,
Carice, spinosoque rubo pascuntur, amati
Graminis immemores, puraeque in fontibus undae.
Ut sine sole dies, lunae sine sidere nox est,
Et sine vere annus: sic te Meliboee, tuoque
Orba patrocinio squalet tristissima tellus.
Tu ruris Meliboee decus, tu summa voluptas.

Saepe huc, praeteriens, celsa de puppe magister
Lumina convertit, victusque doloribus, inquit:
O fortunatos nimium quos cernimus hortos!
Dum cultor Meliboee fores, o aurea prata,
Dilecti Meliboeus erat dum pastor ovilis,
Nunc o nunc miseros hortos, infaustaque prata,
Dum pastor Meliboeus abest, cultorque fidelis.
Quam vereor rigido ne culta novalia rostro
Porcus aret, vites ne laedat dente tenellas
Obscenus caper: exstinguens monumenta [Orig: monimenta] laboris
O Meliboee tui. tu dum peregrina tueris,
Occurritque animo quam dulcia liqueris arua:
Dum tacitus tecum huc oculos et pectora vertens
Ingeminas, terra ista meos mihi seruat amores,
Non infausta olim, mea quando infantia caelum
Vidit ibi, sonuitque meis vagitibus aer:
Tunc, inquam, memor esto tui pulcherrime Clevi,
Qui te plus oculis, aut si quid carius usquam
Est oculis, amat, et veros spe nutrit amores.
Et magis ut fatear, de te, redituque tuorum
Anxius est: quam tu ipse tuis semotus ab aruis.
Tanta tibi vis est mentis, constantia tanta,
Tanta animi virtus, nullo superanda periclo.
Si tamen aethereis superum regnator ab oris
Haec terrena videt: cura si tangitur ulla
Pastorum gregis innocui, si flectitur ullis

Obsequiis: Meliboee tuo te reddet ovili,
Pastorumque omnes luctus in gaudia vertet.
His ille atque aliis implebat maesta querelis
Litora, nec finem lacrimis statuebat amaris.
Hasque repercussis iterabat vallibus Echo,
Declivi donec processit vesper Olympo.

ECLOGA II. IULUS.

IAmque iterum medio Phoebus lucebat in axe,
Cum memor absentis Meliboei orbatus Iulus
Instituit Clevi veteres iterare querelas:
Et maestus gelidi residens in vertice saxi,
Sic ait. hic locus est lacrimis et fletibus aptus,
Et nemo qui turbet adest: suspiria cur non,
Cur non et plenos lacrimarum fundere rivos
Incipiam? Meliboeus abest, pecorisque magistri
Eximii, quos omne nemus, quos tota requirunt
Pascua, quos omnes plorant in ovilibus agni.
Quis sine nec gratum est quidquam nec amabile Iulo.
Plura locuturum praenuntia [Orig: praenuncia] fama, per auras
Lapsa, interpellat, quae te Meliboee tuosque
Aduentare iterum et notis se sistere ripis
Clamat ovans, primoque illi vix credit Iulus,
Convictus tamen, erectis ad sidera palmis
Sic ait. exsultans [Orig: exultans] animis. qua voce, quibusque

Elogiis Meliboee tibi mea gaudia tester?
O oculus, lumenque gregis: quo carmina tandem
Vos saluos reducesque canam? quo cordis amorem
Eloquio tester? neque enim sua gaudia pectus
Iam capit, ad iustos desunt mihi brachia plausus.
Salue festa dies: salue o Meliboee, labantis
Subsidium columenque gregis. saluete reversi
Pastorum proceres, et tu Meliboee reverse.
Salue iterum, nostri spes optatissima ruris,
Qui tot laeta simul cumulo mihi congeris uno,
Omnia praeteritae renovas qui gaudia vitae.
Hinc aberas, aberat pariter blandissima Nais.
Naiadumque timor Satyri, Faunique latebant.
Hic ades, hic adsunt tecum blandissima Nais,
Naiadumque timor Satyri, Faunique triumphant.
Tu Meliboee tui custos et rector ovilis;
Tu cum lentus abes, notos ubi deseris agros,
Omnia nox aperit, mortique simillimus agnos
Torpor habet, squalent pigro late omnia luctu.
Rursus ades; redeunt tecum nova gaudia, tecum
Omnia laeta vigent, et lumen amabile totos
Implet agros, recreans teneros in ovilibus agnos.
Iniussae veniunt iam nota ad mulctra capellae,
Flumina nota petunt armenta, et pascua nota,
Iam philomela redit, blandae rediere volucres.
Glande tument siluae, dulces a vitibus uvae

Dependent, puris manant e fontibus undae,
Pascua laeta virent, gelidas pastoribus umbras
Dat nemus, atque hilares resonant arua omnia plausus.
Non aliter peregre patriis abiturus ab oris
Dilectus genitor, prolem paruosque nepotes
Sollicitus linquit, tristesque et multa timentes:
Donec confectis rebus, victoque periclo
Ille idem patrias sese exoptatus in aedes
Inferat, hic suavi saliunt praecordia motu,
Hic resonant magno circum laquearia plausu.
Tu pater hic Meliboee tuis, tu gaudia tanta
Aspectu redituque moves. pater inclite salue,
Salue iterum, laetoque tuos pater aspice vultu.
Qua grates tibi voce canam rex optime caeli.
Pascua laeta iterum laetis Meliboeus in agris
Quod colet, et maesto plausus renovabit ovili.
O lux exoptata diu, lux aurea salue,
Salue iterum, tu quod septem compacta cicutis
Fistula dulce melos repetit, quod iubila tollo,
Pectore quod pulsis nova gaudia sentio curis:
Munus id omne tuum, tu me reficisque fovesque,
Tu facis ut saliant imis praecordia fibris.
Nunc aras laetis ab ovilibus imbuat agnus,
In reditus Meliboee tuos votivus: ibidem
Tura [Orig: Thura] crepent, placitura Deo, qui te mihi tandem
Te patriae et toti reducem seruavit ovili.

Hei mihi tam faustae quisnam praeconia lucis
Ut par est, celebrare queat? quis dicere laudes,
Ut dignum, Meliboee tuas? splendescere caelum
Clarius ipse vides, motare cacumina quercus,
Laetari siluas, totosque armenta per agros.
Aspicis exsultare [Orig: exultare] greges, accurrere laetos
Pastores ovium, et saltu trepidare bubulcos,
Matronas, pueros, iuvenes, blandasque puellas.
Cunctaque te reducem vultu exspectasse [Orig: expectasse] sereno.
At tibi si sociisque tuis Meliboee darentur
Caelestes oculi, et tales. qui pectoris acri
Sensa vident penetrantque acie; dii qualia vota,
Dii quales risus tandem, quae et quanta videres
Iubila, quos plausus imis gestire medullis!
Lingua deest animo, nec si mihi guttura centum
Sescentaeve [Orig: Sexcentaeve] manus, blandi aut vox Daphnidis esset,
Pastorum celebrare satis tibi gaudia possem.
Quam me destituunt non apto tempore Musae
Sicelides! laudum forsan splendore tuarum
Attonitae: desisto igitur, tu maxime pastor,
Praesidiumque lupos contra vulpesque dolosas,
Vive diu Meliboee: tuo spes dulcis Iulo,
Nec cesset Lachesis niveo tibi stamine longa
Ducere fila manu, Meliboei ut tempora numquam [Orig: nunquam]
Tristia funesto conturbent licia rhombo.
Hac nuper voce exsultans [Orig: exultans] gaudebat Iulus,

Audivit Mosa cantantem, Rhenusque tricornis,
Audiit et Varnus spumosis cycnifer [Orig: cygnifer] undis.
Omnia quae pulsae retulere ad sidera valles,
Ruraque mirifico sonuerunt undique plausu.

In epistolam sequentem, ad Lectorem candidum Epigramma auctoris.

HIc ego non unam gentemue urbemue, sed omnes
Hoc ipso, si sint, nomine pungo reos.
Non alios igitur, sed te quoque crede notari,
Si labem hic videas conscius ipse tuam.
Quin illam emenda potius, defendere noli,
Sic finem attigerit Musa iocosa suum.

Epistola Satyrica contra Pestem. Ad D. Antonium Wittershemium, IC. CL.

DUm lue pestifera circumdamur undique, et oras
Nunc etiam nostras pestis primordia tangunt,
Vis scire ecquid agam? Antoni carissime Musis,
Astraeae, Themidisque decus, Suadaeque disertae:
Accipe, ni grave sit: studiis, velut hactenus, omni
Conatu incumbo, securus cetera, quamuis
Paulo post ad me ventura pericla videnti

Neptunum procul e terra spectare furentem
Forte esset satius. Sed quem fugiamue sequarue
Nescio, tam late circum haec contagio serpit.
Praeterea aegrotare foris cum coniuge, natis
Et teneris, patri quam sit grave, triste, dolendum,
Cuivis credibile est. his caros adde libellos,
Quis sine vitalem despero ducere vitam.
Aequo igitur promptoque animo cum coniuge fida,
Cumque libris, totaque domo, natisque manebo,
Christo uno fretus, custos qui maximus olim
Ut potuit, sic in mediis defendere flammis
Iam quoque vult poteritque suos. Veruntamen idem
Torqueor interdum, nonnumquam [Orig: nonnunquam] rideo muros
Hoc sub sole homines, satis expurgare cicutae
Quos nullae poterunt. decimus vix labitur annus,
Cum saevam. immanem, et solo sermone tremendam
Experti pestem, heu aliquot millena per urbes
Amisere hominum, tantum exsuperante veneno.
Quin multos, qui nunc vivunt, aggressa, fideli
Indignos medicorum opera indignosque salute,
Restitui pestis passa est, ut postmodo nossent
Cum sibi, tum patriae, carisque cavere propinquis.
Sed nihil effectum est, antiqua incuria, (dura
Molliter ut dicam) cunctos tenet. inde venenum
Spernitur, et nihili est, patet atrae ianua pesti,
Quandocumque volet certam hic sibi ponere sedem.

Cur ita persuasum mihi sit, nisi displicet, audi.
Optimus hic equidem est ipsisque Aquilonibus aer
Peruius, et putridis non crebro obnoxius austris.
Temperies caeli, ratione situsque locique
Non culpanda foret, nisi stulti insania vulgi
Ipsam se inficeret, cunctis rationibus aures
Turpiter occludens, atque ingeniosa sagaxque
Perniciem in propriam, seruari velle negares.
Si libet aspicito plateas, quam sordibus illae
Omnimodis sint infectae. iam putre cadaver
Anseris, aut suis, aut felis, capraeve canisue
Olfacies mane impransus. mictum atque cacatum
Ex olidis multos cernes erumpere cryptis,
Una ubi cum porcis (quis non porcescere dicat)
Sunt geniti, facti, educti, pascuntur ibidem
Turpis harae indigenae a pueris ad sera senectae
Tempora communi sine sensu, et naribus orbi.
Quas cryptas si praeterat quis mane, cloacae
Halitus usque adeo taeter sentitur, ut ipse
Miretur se non motu vel sensibus orbum
Concidere, accepta ut plaga procumbit humi bos.
Quod si olidis iterum obscaeni subiere cavernis,
Pondere deposito; in vicis hinc inde trilibres
Aspicies merdas, cognatis pabula porcis.
Hinc vetula effundens lasanum fumosa loquaxque
Prodit, et indigno refugit foetore relicto.

Procede ulterius, iam te lutulenta premet sus,
Iam vacca aut hircus. quin ipsis denique templis,
Inque sepulcretis [Orig: sepulchretis] porcos errare videbis,
Et voripernarum tumulos atque ossa (nefandum)
Impune eruere, ut clades mortesque suilli
Sic ulciscantur generis. quid docta lycaea
Iam tibi commemorem, quid castas Palladis arces?
Sub quibus impuros turpes iam pascere scrofas
Non pudet, usque adeo porcis sunt omnia plena,
Excipiasque nisi bipedes, evicero, non tot
Esse homines hic quot porci. numerare licebit,
(Quid rides?) me si dubites tibi dicere verum.
Crede mihi, invenies, teque ipso iudice, multos,
In quis, nil hominis, praeter vocemque oculosque
Agnosces, corpusque illos sine pectore dices.
Quin porcis mage degeneres quandoque videbis
Non paucos. nam porcellos scrofa ipsa putatur
Quos peperit, sic complecti, et constanter amare,
Ut flammas quoque per medias, per tela, per enses
Irritata ruat, si quis fortasse tenello
Vi noceat catulo. Verum hi, mirabile, porci,
Quos bipedes modo dicebam, sine corde, voracem
Exosi sobolem ablegant, o turpe relatu!
In loca pestifera, ut citius letale [Orig: lethale] venenum
Imbibere, atque mori possint, patresque levare
Impensis, quas tuba fami indignata requirit.

Verum si natos ista ratione liceret
Tollere; cur illos idem non reste vel ense,
(Tantundem est) tollis? minor est cruciatus in illis,
Et mortis brevior via, quam si peste peribunt.
O infelices cerebri! quos ipse Melampus
Cum tribus Anticyris nulla sanaverit arte.
Verum de porcis haec hactenus. altera labes
Hane sequitur, non dissimilis par paene priori:
Quod pestis quoque cum rabies mure effera saevit,
Nilominus [Reg: Nihilominus] tamen in templis extraque, sepulchra
Exstinctis statuunt, plenisque cadavera aceruis
Accumulant; templum est cunctis commune sepulchrum.
Atque adeo qui non sacram tumulatur ad aram,
Is caelo excludi quoque creditur. ergo sepulcra
In templis effossa patent noctesque diesque:
Iuxta homines supraque sedent, dum sacra frequentant.
Saepe etiam, quos non aliquot videre per annos,
Correptos peste invisunt, ultroque salutant.
Si velit ipsa Salus nequeat seruare saluti
Infensos propriae. vere sic mortua vivam
Turba vorat: totis luctantur funera vicis:
Campanum sonat aes semper, pluresque subinde
Allicit admonitu, pallentes morte sutura,
Ut totam paulatim urbem Libitina peragret.
Verum Buffalion, sapientum octavus, et inter
Caecos non lusco absimilis, cum pestis inaudit

Sic meminisse alios, irritamenta veneni
Ut tollenda putent, neglecta incendia vires
Sumere quod videam, non restinguenda labore
Quantumvis magno, scintillam exstinguere [Orig: extinguere] primam
Cum minimus possit: cum, dico, talia inaudit
Octavus sapiens, barba trepidante profatur:
Cur me pestiferis properas arcere venenis?
Nil opus est. Deus ipse suos custodiet, etsi
Porcorum in stabulis degant, mediisue cloacae
Latrinis. quem mors atris circumuolat alis
Concedente Deo, nullum hunc apotheca, vel ullae
Munditiae [Orig: Mundiciae] poterunt subducere: terminus illi
A fato fixus nulla evitabilis arte est.
Usque adeone mori miserum? mors ultima meta
Imponit curis finem, finemque labori,
Quam qui sustinuit praesenti peste peremptus,
Hunc neque dira fames, nec Turcicus auferet ensis,
Non laterum dolor, aut tussis, non curua podagra.
Dii tibi dent libram ellebori. si forte recuses:
Dent pro sermone hoc tria tintinnabula caluo
Gestamen capiti, cui tantum subsit acumen.
Nil opus est risu, talem fert iure corollam,
Qui sequitur nocitura, fugit, quae profore cernit.
Attamen interea sapientum octave, roganti
Auscultare mihi non sit grave, paucula dicam.
Vult Deus et servare potest, Deus ille Deorum

Omnipotens, qui cuncta videt, qui cuncta gubernat,
A mediis non dependens causisque secundis.
Quis negat hoc? nemo. verum Deus optimus idem
Vult etiam ut quaedam prudentia sancta periclum
Declinet, non ut mediis iustisque piisque
(Namque hi se indignos plane divina ope reddunt)
Neglectis, vel de celsae te vertice turris
Deicias, cum per scalas descendere possis.
Non pedibus te vult fluvios transire lacusque,
Scapha tibi aut pontes cum sint: non denique rupem
Aut fossam te vult praeter non ire patentem,
Sed te praecipitare, licet vicinia clamet,
Hic fossa est ingens, hic rupes maxima, coepto
Tramite desiste, et certum non quaere periclum.
Num, si aliquando tuum Vulcanus scandere tectum
Incipiet, veterem flamma incendente culinam,
Dum ruere atque omnes ignem restinguere cernes,
Tu superis fretus, socors segnisque sedebis?
Aut etiam magno insanus clamore vetabis,
Ne dextram admoveant operi, quando omnia possint
Numina neglecto nobis praebere labore.
Pulchre equidem sapies, lacrimoso non sine fine.
Quid faciunt aliud? qui nullo muneris ipsos
Urgente officio, nullo cogente, venenis
Mortiferis sese obiciunt, cum vivere possint.
Si tamen illa animosa fides in pectore regnat

O sapiens octave tuo, ut vel sponte perire
Sic libeat: licitum esto tibi. non patria magnam
Iacturam faciet tali pereunte cuculo.
Invitum seruare nefas: morere ergo libenter,
Dum solus pereas, nec totam audaculus urbem
Exemplo inficias pravo dictisque silendis.
Haec tibi dictabam, merito celebrande patrone,
Cum nuper primae letalia [Orig: lethalia] semina pestis
Hic sese exsererent, paullatim et spargere virus
Latius inciperent. quod nunc tamen optimus ille
Aeternusque parens miro compressit amore.
Aut potius, nisi nos vitam emendemus, in horas
Distulit haud multas. tu quae tibi mitto benigno
Accipe et humano, velut accipis omnia, vultu.

EPISTOLA II. BOTANOSCOPIUM. Ad Io. Franciscum Ripensem V. CL.

Forte aberam, tua quando mihi dulcissima venit
Littera, quam, sera quamvis cum nocte reversus,
Perlegi tamen ad lychnum, lectamque supino
Supposui capiti. primo cum lumine solis
Perlego nunc eadem, satiari nescius illis,
Id lecto tamen affixus. quae causa requiris?
Sic iter hesternum me delassavit anhelum.

Scire cupis quale id fuerit? nisi sit grave paucis,
O Francisce bonis longe carissime Musis,
Accipe, quo Phoebi geminas intelligis artes,
Et medicus, vatesque bonus, virque optimus idem.
Sic nostrum Botanoscopium, sed non sine risu
Cognosces, causamque mei languoris habebis.
Mane erat, ad ripam multos concurrere Varni
Aspiceres; alius calamos librosque ferebat,
Nomina ut herbarum perscriberet: ille ligonem
Quo foderet fibras plantarum: cautior alter,
Et ventri metuens, pernas cum corbe ferebat
Panibus impleto, ieiunis qui satis essent
Triginta agricolis. pueri mox deinde secuti,
Suspensam e vecti magna cum mole lagenam
Vi Cereris gravidam gestant, fundoque phaseli
Omnia componunt. illos non quaerere velle
Dixisses, iurans, verum perfundere plantas
Puluere siccatas nimio, nimioque calore.
Ventum erat in lembum, qui nos in margine ripae
Sisteret alterius (raras ubi crescere plantas
Ad diverticulum aiebant) angustior ille
Vix omnes cepit: sed enim nihilominus una
Coeptum iter ingredimur; nautae sua lintea pandunt.
Dumque ea, quo venti propellant fortius, undis
Aspergunt; nos continuo, velut imbre rigati
Progredimur madidi. mox densam in fluminis uluam

Et vada delati, dum non procedere lintrem
Aspicimus; remis pariter contisque movere
Naviculam frustra aggredimur. tum fortior unus
Nautarum in medias sese cum vestibus undas
Proicit, impellitque ratem, ut sublimior iret,
Insequiturque natans. dum sic luctamur in ulua,
Praeteriit diverticulum, quo tendere navis
Iussa erat, atque alias errans defertur in oras.
Hic dubios nunc huc oculos, nunc dirigit illuc,
Ignarus dux ipse viae ripaeque locique
Dum nil proficimus, frustraque hinc inde vagamur;
Egredimur tandem, qua se loca proxima pandunt.
Vix iter ingressos, ob crebras eluviones
Fluminis excipium lamae putresque lacunae:
Quas ocreis pars indutis, pars denique nudis
Traiecit pedibus. dorso pendere videres
Hic unum alterius, foedas hunc tergere plantas,
Hunc stagnum monstrare novum, foedamue paludem.
Exhalant tetram pedibus vada mota Mephitim.
Caule ruber Tithymallus ibi tanacetaque crescunt,
Herbaque Lysimachi, brevioraque centaurea,
Febrifugas dixere alii. spectatur ibidem
Quam vulgo dicunt Kaly: non eryngion inde
Abfuit, hirsutusque tragus. procedere sed iam
Non licet ulterius: maris ergo ad litora vecti,
Defessi in tumulis bibulae prandemus arenae,

Iam pernae magis intenti vastaeque lagenae
Quam conchis, herbis, decumano aut denique fluctu,
Quem superantem alios istic spectare licebat.
Hinc foret in media cum sol calidissimus arce.
(Praecipit Hippocrates illud magnusque Galenus)
Continuamus iter saturi, ruptaque quiete
Ingredimur siluas a litore. provenit illic
Rara chamaepeuce, nec non et Teutona myrtus.
Crassulaque umbella candente, ulmaria, ericae,
Verbenaeque adeo, et dictum silvestre pyrethrum.
Hic ducis ignari compendia falsa secuti
Decipimur rursum, et longis ambagibus usi,
Assequimur siluae fines, defessi et anheli,
Ardentesque siti: quantisque erroribus actum
Hoc sit iter, lassi et madidi sudore dolemus.
Tum vero herbarum studium languere videres,
Quin cecidisse adeo. pro sicca cantharus herba,
Pro flore optantur serosi pocula lactis.
His postquam sedata sitis, iam colicus unum
Exagitat dolor, atque alium stranguria vexat.
Per stipulas igitur prorepsimus, huc ubi siluae
Villula vicina est; hic rursus flumina Varni
Conspicimus, nautasque procul non esse putamus:
Illi autem, dum nos siluas scrutamur et agros,
Nescio quo curtum remis egere phaselum.
Sic iterum elusi, pedites compellimur ire

Quod restabat iter. nautis convicia dicit
Quilibet, atque illis visis extrema minatur.
Interea per agros, glaebas, stipulasque rigentes.
Per fossas, septa, et saltus procedimus aegri,
Ductoris miseri compendia vana secuti.
Hoc iter ignavi totiens [Orig: toties] divisimus uno
Affectu, quoties cauponae oblata facultas.
Illa placet; non si pedibus calcasset amomum,
Non si malobathrum, iam cuiquam inflectere tergum
Segne libet; menti tacitae sic cantharus haeret.
Traiectum Varni tandem, cum sudor ad imos
Manaret talos, sub prima crepuscula noctis
Attigimus, nautisque diu multumque moratis
Praemia pro plagis dedimus, pro verbere nummos:
Nam cerebrosorum dudum exsudaverat ira.
Mox quoque sub dio nocturnos ducere somnos
Paene necesse fuit, clausis ad moenia portis,
Quas aegre tamen ingredimur, saeptique tenebris.
Haec fuit infelix miserae fortuna diei,
Hoc fatum. non me ducibus, non denique nautis
Talibus a terra quisquam convellere funem
Postmodo vel iubeat, vel navi includere tentet
Haec tibi dictabam, segnis lassusque labore,
Postera quando dies puro illuxisset coo:
Quae si parua putas; hoc te mihi credere, verum
Dicenti sine fraude, volo; non hactenus ullam

Scribendi vel materiam, vel carminis artem,
Maiori mihi cum nisu et sudore paratam.

LECTORI S.

Vale.

Ad episcopum Atrebatensem. Nicolai Sicci Brixiani Epistola.

NE me forte putes vana ambitione furentem
Desipere, atque animum deliro volvier aestu,
Immemorem sortis priscae, veterumque malorum:
Accipe, cur vanos odi, quos nunc gero, fasces,
Et quod conscendi, te concedente, tribunal;
Audi quam dubium, atque anceps discrimen agat me.
Hic mihi felices glebae, et bona iugera campi
Evenere quidem: tamen hinc se spumeus amnis

Praecipitans, mollem ripam vorat, et rapit unda,
Decidui et partem semper furatur agelli.
Parte alia torrens montano turbidus imbre,
Aggeribus ruptis campo decurrit aperto,
Victor agens secum sata laeta, hominumque labores.
At dices, quid tu interea teris otia? quid stas!
Quid tu iura sinis piger in defensa rapi? nec
Antevenis, firmasque tuum, facto aggere magno,
Et terra, et saxis, et denso stipite, campum?
Amnis uterque rapax aprico arcendus ab agro est
Longa mole tibi, vi multa, atque obice multo.
At non quos dicam fortasse intelligis amnes;
Hinc numero fidens aufert mea iura senatus,
Et res confundit nostras, tollitque, rapitque,
Et rebus sese alienis ingerit audax;
Inde nihil princeps durus non arrogat armis;
Hi duo de summa imperii luctantur, agunt rem,
Ille potens dextra, compto [Orig: comto] hic sermone disertus;
Hic causa melior, arte at praestantior ille.
Ut longurius in stabulo suspensus, equorum
Non facile evitat calces: ut saepe coorta
Seditione gravi in populo, iustissimus unus
Qui paci medium se offert, perit; hic ego sic sum
Spectator pugnae, exspectans [Orig: expectans] quod me iubeat sors
Ferre iugum, cuius victoris iurgia ferre;

Interea torrens nunc hic nunc turbidus illic
Decerpit ripas paulatim gurgite edaci,
Et sensim pauper fines ita claudor in arctos,
Ut mihi sint odio fasces, et inane tribunal,
Institiaeque manu frustra qui stringitur ensis.
Et quamuis nihil hic iam sim nisi fabula vulgi;
Multus verna mihi tamen est pascendus, et idem
Terue quaterue procax renovandus vestibus anno,
Aulaeis ornanda domus mea, cum riget annus;
Cum calet, extremis quamuis quaesita Britannis
Sordent, nam melius paries ornatur Hibera
Pelle, abeunte hieme: atque aestas cum feruet in agris,
Temperat aestivos pellis vitulina calores,
Aut auro pulchre, aut ferro signata calenti.
Coenandum laute est, ne si gravis adveniat vir,
Invisum cupidi, et sordentis nomen inurat.
Nam quamuis multus superet patrimonia sumptus,
Inque dies crescat, quod me gravat, aes alienum:
Attamen, (est ut opus, utque est res credula) vulgo
Credor habere ingens argenti pondus, et auri;
Unde nec hospitibus domus est claudenda superbis,
Undique quos fallax invitat opinio, quae me
Per bibulas populorum aures, per compita ubique
Ut bene felicem mendaci praedicat ore.
Stragulaque exornant thalamos, pictique tapetes,
Ne mea pauperies in lucem prodeat, et ne,

Hospitibus nos accuset cariosa supellex.
Nec minor hinc inopem stabuli subit altera cura,
Ut foeno pascantur equi, nec desit avena;
Et strigile eniteant multa in praesepibus altis.
Acrius haec miserum pungunt dispendia, quod non
Soluuntur promissa mihi stipendia, quae tu
Munificus mihi larga dari, Caesarque iubetis.
Undecimus mensis, ni fallor, labitur, ex quo
Germanae pubi, quae me comitatur, et anteit
Immitis, nec dat quaestor lictoribus aurum.
Interea miseris ne desit lens, olus, aut sal;
Aes praesto, moriens mihi quod pater ante reliquit,
Quaesitum magna virtute, et paupere mensa.
Non tantum per plana citus volat atria turbo,
Reste puer quem multiplici, spirisque coercens
Innumeris, magno sublatum verbere iactat;
Quantum ego perpetuo curarum turbine versor.
Curarum quae sollicitant noctesque diesque,
Ut videant, de me quod contigit ante pusillo
Forte homini, non est iucundior altera dictu
Fabula, nec brevior: da te mihi, si vacat, audi.
Nanus erat binis quondam non longior ulnis,
Exigua insignis brevitate, atque integer annis,
Quem propter facti novitatem, artusque pusillos,
Optabant hilares cenae [Orig: coenae] , et convivia laeta,
Hunc mulcere senes, pueri, innuptaeque puellae,

Et cupere, et laeti circum amplexarier [Reg: amplexari] omnes;
Felix, ni cuicumque homini sua displiceat sors,
Hunc atrox propriae brevitatis cura misellum
Urebat male, et occursans miseratio sortis
Invisae: pro qua ille Deum incusare solebat,
Assidue obiciens tantilli corporis artus.
Audiit orantem divum pater optimus, et rex,
Et quid, ait, nos obtundens prece sollicita, vis?
Procerus fieri, et longos assurgere in artus.
An statura placet, communi longior? an quae
Finibus, est homines inter, mediocribus? inquit,
Opta animo quamuis speciem, tibi namque erit a me,
Sive brevi, seu tu mavis procedere longa.
Consilii dubius, formaque incertus in omni
Haeret pumilio; at tandem: mihi forma Gigantis
Supra hominem cubitus exstans [Orig: extans] , aut quatuor, aut sex
Longa placet; Deus esto Gigas, ait, et prece ne me
Posthac sollicita, atque informi voce fatiges.
Nec mora, pinguescunt membris crescentibus artus,
Corpus et in longum sensim producitur omne,
Ut sole inclinante hominum fit longior umbra:
Fitque eadem noctu deprenso lumine maior:
Sic, quantum cupit, exsultans [Orig: exultans] extenditur ille,
Surgit in immensum, toto iam longior est pes:
Hunc subito circumveniunt incommoda mille,
Inprimis quaerenda illi domus amplior, et lar:

Esuriens magnis pascenda laboribus aluus:
Deciduusque amplis arcendus vestibus imber.
Ille ubi se obsessum damnis videt undique caelum
Respiciens, inquit tua me indulgentia perdit
Iuppiter [Orig: Iupiter] , ipsa boni fallax me lusit imago,
Informem invisamque mihi pater exue molem.
Tu Perenote mihi ille es, et pater optimus et rex,
Qui obsequio victus dulci quondam, et prece blanda
Fecisti e paruo me pumilione Gigantem,
Insignem ventre, et damnosum faucibus amplis
Seruorum, qui me, et patriam ligurire queant rem.
Hanc mihi tu ingluviem famulorum, et inutile pondus
Praecide, et tenues iterum me transfer in artus,
Per genium, fratresque tuos, perque ossa parentis
Sancta precor: vitae tandem me redde priori.
Ista tibi et musto, et satur autumnalibus uvis,
Dictabam ruri, Venusino carmine, dum tu,
In Gallos aditus numeroso milite tentas,

Ad Christophorum Madrucium. Card: [Abbr.: Cardinalem] ac principem Tridentinum.

RIdeor a doctis, quod scribens tam rude carmen,
Ostendam id multis, nec me ullus iam pudor urat,
Sed iugulem incautos male compto carmine amicos,

Qui temere occursant mihi, cum vitiata papyrus,
Carnificem longo complectens ordine versum,
Sub tunica latet, auditorem quae male perdat.
Decipimur stulti dulcedine carminis omnes,
Cuilibet est ingens proprii vis insita amoris,
Quae nos praestigiis ludit fallacibus, et quae
Errores specie virtutis [(printer); sic: virtitis] vestit, et ambit:
Id facimus vates, quod turpis bestia quondam.
Iusserat edicto Deus accersirier omne
Quadrupedum genus, et catulos gestare sub ulnis,
Milibus e multis regem facturus eum, qui
Dignior atque aliis forma praestantior esset:
Ceruus, equus, panthera, canis, leo, sus, caper, et bos
Producunt foetus proprios, et laudibus ornane:
Ultima deformem coram Iove simia natum
Hirsutum villo, turpi facie, et nate leni
Fert, et ait. solam pater o iustissime nostri
Accipe spem generis pulchrum sine labe catellum,
Cui debes meritum tituli regalis honorem,
Insigni villo, nitida facie, et nate pulchra [Orig: pulcra] .
Exoritur magnus turba ridente cachinnus,
Cum Deus ipse a risu ingenti vix cohibet se.
Quilibet invitus naturae sic capitur vi,
Ut sua cum doctis conferre poemata libris
Audeat, immeritam et petulanter poscere laurum:
Vos ubi deformes vitiato in corpore mendas

Cernitis, et turpes malefacti carminis artus,
Sic facite, ut vobis si forte eat obuius alter
Gibboso tantum tergo, sed cetera pulcher
Atque alter brevis, oblongus capite, et pede claudus,
Ulceribusque lacer, turpis, gibbosus utrinque,
Ingenti pietate illum excipietis, at istum
Diducto licet inviti ridebitis ore.
Sic nostro si sit versu tolerabilis error,
Parte aliqua pulchri; faciles miserescite vatis:
Sin fuerint distorta simul, et turpia membra,
Ut collo caput, ut cruri non conveniat pes;
Tollite cum plausu patefacta fauce cachinnum,
Ridendi hanc veniam petimusque damusque libenter.
Nec quandoque tamen pudeat legisse poetam
Vix superantem urbis strepitum, et popularia verba
Elumbem versum claudentem, ut ego facio nunc,
Esse solet plerumque sub hoc sermone pedestri
Nescio quid pulchri per verba latentis, et artis.
Non semper qui grande sonat fert praemia vates:
Pinxerat ingenti cura magnoque labore
In tabula quondam Ganymedem pictor, et illum
Mygdonio Regi dono portarat [Reg: portaverat] habendum.
Forte illi hirsutum villoso pectore Apelles
Squalentemque situ, et turgentem gutture pleno
Attulit aspectu: primo Rex risit, et inde
Nunc roseum decus, et pueri florentis honorem:

Nunc maciem, et turpes artus, robustaque membra
Villosi aspiciens hominis, deformior, inquit,
Iste tuus puerum Ganymedem vincit Apelle.
Sed nimis haec longum praelusimus, ut citharoedus,
Qui dum discordes sumpta testudine neruos
Indocto frustra concordat pectine neruos
In cruce suspensas circum se detinet aures.
Iam positis redeo nugis ad seria, quae me
Insomnes cogunt longas producere noctes.
Namque urens postquam stimulus me impellit honoris
Linquere derisum populo insultante tribunat:
Verso animo assidue, quae me urbs vicina, locusue
Excipiat reducem, positis insignibus, et quo
Nostra sinu cedat sensim inclinata senectus.
Ut navis vexata diu maleflantibus Euris
Caeca [Orig: Coeca] nocte furens, nescit quo vis ferat, et sors:
Sic ego, quem venti invidiae luctantis, et aestus
Ambitionis agunt in praeceps; indigus artis
A geminis trepide portum Pollucibus opto.
Vos mihi, vos estis fulgentia sidera. quae me
Per scopulos oris rapidi, per lurida linguae
Murmura, et infames dominante libidine ventos,
In tutum vehitis portum virtutis amicae,
Tuque, Atrebasque meus, nostri duo lumina mundi,
Dicite vos animae illustres, quae certa carinae
Sit statio, quam iam rodit cariosa senectus.

Non vos Insubres inter laudabitis, ut sim,
Aemula ne occurrens gravium mihi turba virorum
Audeat, ut voti compos, illudere victo;
Neve seni ut fecere animalia bruta Leoni,
Certatim insultet petulans, et prava iuventus.
Urbe minus Venetum suadebitis ut teneam me:
Ne nive candidior, pura pice nigrior Idae
Sit Veneto mea sancta fides suspecta Leoni.
Ampla mihi nec sunt Romana palatia cordi,
Nam nisi mitra biceps ibi cingat tempora, vel me
Purpurei insanum pascat spes magna galeri;
Quid facerem sine servitio, sine honoribus, hospes
Paruo animo? neque enim fas est obrepere tantum
Stultitiae, ut possim spe solum pastus inani
Ista diu versare levi deliria mente.
Unde mihi haec tantum superest spes certa salutis,
Ut tandem excussoque vinclisque solutis,
Aut curru vehar, aut lumbos lassante caballo;
Pomifero donec Benaci in margine sistar,
Conductaque lacus nitidi lympham rate sulcem,
Ad tua confugiens reduci pede limina, quae me
Tranquillique status cupidum, placidaeque salutis
Excipiant, et amica meae dent commoda vitae.
Sed vereor, ne qui quatientem molliter undam
Non tulit, hunc rapido deprehendat turbine vortex
Spumeus, infidi vestrae maris ambitionis,

Qui magis horribili vento, et maioribus astris
Saeviat, et miserum dominante cupidinis aura
Per scopulos Regum, per magna palatia iactet.