IOH. FRIDER. CHRISTII VILLATICUM LIBRIS III. INSUNT RUSTICATIONIS LAUDES VILLAEQUE AMOENISSIMAE DESCRIPTIO PARS OLIM SUSELICII TITULO PRODIIT. NUNC TOTUM NOVUM EST ACCEDUNT EXCURSUS IN HISTORIAM PAGI SUSELI. IN RES ANTIQUAS. IN LITTERAS DIVERSAS ET CUM HIS TIBURTINUM. SURRENTINUMQUE STATII. MOSELLA AUSONII. ALIA VETERUM ATQUE RECENTIORUM SUPER LOCIS AMOENIS CARMINA DENUO RECENSITA LIPSIAE IMPENSA VIDUAE B. CASP. FRITSCHII A C. N. MDCCXXXXVI
Est istud argumentum ferme vetus, et frequentatum clarissimis ingeniorum monumentis, quod nova facie ornatuque recenti comtum [Reg: comptum] , Villatici titulo tibi, quicumque haec legis, commendatur. Laudamus vitae modestiam privatae, innocentiamque agri sine sordibus colendi. Hoc idem egerunt omni tempore poetae boni, cum avocare mortales a rebus vanis et crudelibus ad iustitiam simplicitatemque prisci saeculi vellent. Mersos eos per ambitionem pravam civilibus, ut ait Horatius, undis, iactatos dissensione aut armis, abreptos a republica recte capessenda, videbant: emergere
ad veriora posse, si laudes ruris pure advirent, iudicabant. Nemo mirabitur etiam in praesens, quando eadem fabula est, idem exodium esse: et sunt haec eiusmodi, ut, salutariter ac necessario dicenda, celebrari praecipiendo numquam satis possint. Admisimus tamen ad ista, super agriculturae bonis palmaria, descriptionem villae amoenae, et in exemplum probandae: neque non miscuimus rerum recentium alia quaedam electa, in quibus periculum, si dicendo nitescerent, feci. Insunt praeterea temporum, et huius agri urbiumque, et gentium, ordinum, disciplinarum atque artium, tractae ex vero laudes, atque illae non re, non verbis, pertractate scriptae. Quo instituto liberali, ut nihil tempori auribusque dedimus, ita non magis quidquam honoris, rediturum inde more antiquo, petimus aut speramus: ne quis eorum hanc elevare simplicitatem vellet, qui iamdudum, quoniam ipsi laudanda facere nesciunt, laudari, ut ait Plinius, ineptum putant. Si quid istiusce modi, quod illi tales censent, in animo haberem, contra naturam meam haberem, et sero facerem. Ego vero, non quia deberem, ut soluerem laudatione, laboravi: sed ne quid in posterum debere vel publice videar, velut ingenii munere honesto cavi. Hoc animo, quae sunt rei pulcherrimae ex merito praedicandae collata, homines aut litterarum studiis et sacris Musarum communibus deditos, aut amore patriae et historiae cognoscendae cura calentes, aut nostri amantes denique aliquos, ad legendum cognoscendumque perducent. Eorum, aut qui post futuri sunt, iudicium erit, si splendor rebus per hanc opellam
accesserit, an vitium et obscuritas ingenii culpa. Sunt autem versibus nostris editae, cum quaedam saeculi et morum non designationes certae, sed in commune notationes, tum et iam haud rara antiquitatis doctae vestigia. Illa citra veniam quidem candorem comitatemque legentium exposcunt: ista, ut inaudita fortassis lectionis vetustae parum peritis, nonnulla expositionis subsidia postulabant. Itaque eorum in honorem, qui aliquam litterarum varietatem in pauca verba congestum amant, simul ut omnibus haec illustriora fierent, signa illius subsidii latius explicui per quosdam Excursus subscriptos. Hoc enim vocabulo appellare commentaria liberius exspatiata consuevi. Aliis quoque datum est istud, qui carminum spiritu vix moventur: annotatione eius, quod scitu dignum est, non alto studio percipienda, tenentur. In ea voluminis parte, quoniam Latini carminis decus facultatemque retinendam, adversus errores multorum, suadeo, necessaria secundum libertatem praescriptione tueri ingenia Latii recentis coepi. Nimis sibi placent indocti in vulgaribus suis illitteratarum litterarum canticis. Prae eis Latina et Graeca, praesertim versibus conanda, ut obsoleta, ut minora, spernunt ac proterunt. Feruet quaedam sub stilis eorum opica atque inficeta scribendi ratio. Adversus hoc genus, Latina antiquos imitantia carmina multo illis vulgaribus hodie quoque scitiora fieri, et una propemomodum tolerari laudarique posse, ut recta iuventutis studia confirmem, ostendo. Erat olim, cum parte et velut vestigio Villatici, quae pars Suselicii
titulo prodierat, praefatio publicata, in eo, ut usum Latini carminis defenderet, versata. Hanc ideo, et ne quis deesse aliquid caussetur [Reg: causatur] , una cum idoneis ei quaestioni animadversionibus, denuo inter Excursus auctam produco. Non etiam reddidi epistolas veteres, quae diplomata vocant, olim ad calcem libri datas: quamquam [Reg: quamquam] earum nunc aliquanto maior meliorque copia posset. Earum sententia, qua sanum aliquid aut utile inerat, in historiam pagi ac praetorii Suselicii tota bona fide, neque neglegenter, conversa est: verba exhibere horrida mentisque saepe inania, cum superuacaneum, tum ineptum atque abludens est visum ab omni poeticae natura. Amans illa elegantiae mundae, atque ore utcumque rotundo proferenda, qui patiatur in unum fascem se cogi cum bis, quae aliquis barbarus consiliique ac litterarum inops scriba, ingrata atque inimica ingeniosis omnibus, commentetur? Sunt, qui ista puluerulenta conquirunt amantque, sed alia indole, alia mente, alio palato viri, quam qui Musis amici, humanitatis et elegantiae nomina studiis amplectuntur. Quorum genus in legendis his carminibus epistolas non requiret. Certe ornamenta volumini et gratia accessit per delecta veterum poetarum carmina non peruulgatae editionis aut notitiae, quibus villae aliae descriptae et loca amoena, componi cum his nostris poterunt. Argumentum convenit, et aemulatio quaedam honesta intercedit, qua alter dum alterum ferme expressit, oblectabit intellegentium,
qui legent, animos. Nos tamen, qua lectorum utilitati seruimus, ingenio nostro malam advocationem paravimus. Carminum veterum vis et praestantia cum copiolis minoribus composita, gravis incumbet admotis, quae sola fortassis meliora putavisses. Utcumque erit, si utilia, si bona dedimus, satis habemus. Idcirco etiam paruo volumine, quod vanis rerum nullis speciosum esset, prodire passi sumus. Non chartis maioribus, non lineis, alio ve lenocinio inani aut pravo, quod in more hodie situm est, dum molis admirationem ineptam, non rem, plerique spectant, quidquam gratiae his carminibus quaesitum fuit. Vera ac nuda in publicum venire debent ingeniorum bona, nullo, aut verecundo mangonio. Sincera sunt et pura, quae ferunt: vertitur eorum natura, si molesta ac damnosa fiant, magnoque redimenda. Quale enim hoc munus, cuius in tenui litteratura exspectatio pro titulo et ornamentis magna aliquot aureis emtori constatura sit? Si ad legendum primae paginae minio invitatus veneris, et mox suspensum ac delusum promissis falsis te senseris, mercem profecto improbam iactes, scriptorem cum opere suo damnes, operam te atque oleum perdidisse clames. Scis autem de libro tuo, novelle scriptor, si lectores tui plumbeo numo sint aestimaturi, quod tu illis aureo vendis? et tamen vis videri donavisse? at illi quidem se direptos abs te, non donatos, dicent. Nam haec sine dubio, quae tam hodie placet, voluminis ampliandi ornandique scabies, corrumpit rei
pulcherrimae, ingenii publicandi, honestatem. Nos vero in ea re, ut in aliis, antiqua malumus, quae si tu quoque, quicumque ad haec perlegenda duravisti; ratione tutus, non consuetudine, rectius vives. Vale. Lipsiae mense Septembri a C. N. MDCCXXXXVI