20 February 2004 Ruediger Niehl markup
Markup, TEI-HEader, Greek text added, Errata-List; editorial description: typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - partial manual and complete Morpheus spell check

image: s001

[gap: illustration]

CONRADI CELTIS PROTUCII PRIMI INTER GERMANOS IMPERATORIIS MANIBUS POETAE LAUREATI QUATTUOR LIBRI AMORUM SECUNDUM QUATTUOR LATERA GERMANIAE FELICITER INCIPIUNT. [illustration:

RATISPONA - DANUBIUS - MERIDIES - IUVENTUS -- CROCA - VISTULA - ORIENS - ADOLESCENTIA -- BOEMIA - ALBIS FLUvius in media Germania -- MOGUNTIA - RHENUS - OCCASUS - SENECTUS -- LUBECUM - SINUS CODANus - NOX - MORS

compass ]

Cum tot iam nutriat tellus Germana Poetas
#########Audent qui cunctis spargere metra plagis
Cur ego ter quinum tacui qui Celtis in annum
#########Non ausim nostros edere in orbe libros


image: s003

AD DIVUM MAXMILIANUM INvictissimum et sereniss. Rom. Regem et caesarem Augustum Con [abbr.: Conradi] C. [abbr.: Celtis] in libros amorum suorum praefatio. et Panegyrici prima pars.

Libros amorum nostrorum: decennali peregrinatione a me conscriptos: cui merito (tanquam primitias agrestis et rudis mei ingenii) dedicare et offerre debeo Rex sereniss. quam sacratissimae tuae maiestati et inlustriss. domui tuae Austriae: quae me ante aliquot annos per genitorem tuum Fridericum tertium divinae memoriae ad Poetices disciplinae coronam et imperialem laurum evexit Cogitabam ego interea apud me frequentissime ut susceptae meae a Caesare dignitati aliquod dignum excuderem: et non tantum inanem quendam huius dignitatis titulum et umbram (ut multi nostri saeculi homines solent) gestarem. perque hoc Genitori tuo: et celsitudini tuae apud posteritatem dignas gratiarum actiones persoluerem. Qui errantes musas: et quasi iam aliquorum inperitorum hominum calumniis in germania infames et extorres hoc anno conlegio et perpetuo stipendio cum duobus mathematicis liberalissime donasti. Data etiam mihi et successoribus meis vice tua: ut in eodem conlegio (ut nostro saeculo Romae fuerat) creandi et insigniendi poetas auctoritatem habeamus. Sed nec in meis hactenus facultatibus et ingenii viribus erat: ut aliquo a me absoluto in poetica opere tuae celsitudini dedicando responderem. neque per hoc ullo pacto pro magnitudine tuorum in me beneficiorum satisfieri tibi posse intelligebam: qui in tanta fortuna et felicitate: et in humani generis fastigio positus es et ita emines ut ab homine privato et tenui: doctrinaque et eloquentia triviali aliquid tale tuae maiestati offerri possit: quod dignum tanto principi et christiani orbis imperatori foret.

image: s004

Conmasculavi tamen frontem: et erasa omni (ut in proverbio est) verecundia: cogitare coepi: si non aliquid tale quod par tuae celsitudinis laudibus esset offerrem: saltem nostris nugis. ineptiis: incomptis: et inlepidis iocis quibus aula se oblectare solet: animum meum: iugemque et perpetuam in te tuamque inlustriss. Austriae domum observantiam intelligeres. meque (ut saepius solitus es) ad maiora animares: Maximileiden inquam et per te scriptos a cunabulis annales nocturnas et diurnas commentationes. Nunc autem Rex gloriosiss. serena oramus fronte (ut omnia: etiam magis exigua: in nostris studiis soles) libros amorum nostrorum quattuor suscipe. In quibus Germaniae nostrae: immo tuae: quattuor latera: et quibus illa cum collimitiis gentibus et nationibus et regnis clausa et circumsaepta est. Eiusque interiora ad inclutum Albin fluvium cuius utrasque ripas regiis palatiis et in alueum eius ingentibus iactis molibus Fridericus Saxoniae dux Imperii Rom. elector: musarumque nostrarum et studiorum maximus amicus: longe lateque possidet. et qui olim Romanis incognitus erat fluvius: iam felici conversione siderum in medio quasi corpore imperii pari fama cum tuo Danubio et Rheno ac Rhodano tuo: Tago et Dorio Tiberique floret et pollet. Invenies autem in his nostris de amore libris utriusque hoc est terrae et caeli nostri situm et positum. quas artes tu: velut alter Cai. Iulius caesar: Adrianus et Alfonsus calles. mirificeque te his oblectaris. Invenies item anni descripta a nobis tempora et ex cardinalibus caeli signis mutationes eius: et temperamenta. et (ut natura comparatum est) ingenia suum caelum et terram sequi: ita hic depicta et figurata secundum quattuor aetatum circulos et hebdomadas (ut Pythagorici tradunt hominum animos et eorum corpora contemplabere. Apposite autem quae in Germania nostra me moratu digna sunt ut flumina: montes. lacus. nemora.

image: s005

paludes: et solitudines: urbes etiam insigniores: et septem metropolitanas. Patriasque doctorum virorum: et si non omnium: mortuorum et adhuc viventium: et ubi occasio se obtulerat: regum et imperatorum praedecessorum tuorum facta et gesta: recentiora etiam nostri saeculi et Centenarii confecta aut profligata per te aliosque claris. duces nostros in germania bella. Quale ad septentrionem Brutenicum: et nuper Dacicum: et Suedicum Ad meridiem autem per Sigismundum patruelem tuum cum summa victoria gestum Venetum. Per te autem Burgundum: et Helvetium. Rursusque ad ortum per te recepta Austria Pannonicum: et ad occasum Sycambricum: et quod iam firmata pace conquiescit Gallicum. Haec ego ita praefari tecum rex gloriosis. coactus sum: ut illis hominibus qui indelibili quodam nostrorum studiorum odio (ob poetices disciplinae ignorantiam tenentur obloquendi occasionem praeripere. qui omnia poetarum scripta inania quaedam commenta: animique labem et corruptelam: et omnium inquinamentorum quoddam coagulum dicunt. publiceque in sacris aedibus vulgo in odium nostri praedicant. Eiusque altissimae et divinae disciplinae cultores et scriptores: flagitiorum doctores: et omnium vitiorum magistros insimulant. Itaque persequuntur et insectantur. ut nihil apud illos impudentius: et a religione nostra christiana profanius sit: quam poetas legisse: aut audiisse. Adeo usque apud illos ignavos Crabrones: et fucos: veteres Romanarum et graecarum artium hostes honorata illa a sapientis. imperatoribus invisa: despecta: et proculcata sunt priscarum litterarum studia: quorum ego ulcerosa intestina: et purulenta terga ad vivum usque (ut Cicero ait secarem. saniemque et conceptum virus elicerem: nisi a sanctis. et doctis. nostri saeculi viris totiens iam defensa esset poetica. et quia iam despectae ab illis imperitis musae te restauratore:

image: s006

defensorem: communemque parentem nactae fuissent. O dignum regem qui nobis cum Rom. imperio: ut alter Caesar Augustus: priscas nobis artes romanas et graecas litteras cum imperio restituis. Sed me contineo contra hos balatrones plura scribere. cum sciam in omnibus rebus: praesertim in humanis studiis: subitam naturae hominibus mutationem esse molestam. proinde aliquid tempori esse dandum: quod multum in natura et commutatione studiorum potest: cum quo hoc est tempore: illis frementibus: egregia adolescentium nostrorum surgent ingenia et quos illi hactenus: expertus loquor: inanibus verbis et futilibus rebus a solida philosophia et eloquentia abduxerant: iam te rege incluto iubente et instituente ad prisca studia animabuntur et reducentur. Quos ego adolescentes et ingenuos minime a lectione amorum absterrendos (ut illi suadent) censeo. Nam cum inter humanos affectus blandissimus: naturalissimus: et potentissimus amoris sit: adolescentibusque multa et varia inventionis exercitii et ingenii experimenta suggerat. quis illos honesto illo amore: ad quem nos natura vocat et sollicitat: ludere et iocari non permittat? ad erigendasque animi vires et arcanas in amore cogitationes: prope divinas: de amore legere et audire non consentiet? de honesto illo amore dictum velim. quo caelum: terra: omniaque natura constantia quodam favore et tacito consensu se misceri iungi: maritarique cupiunt. De infami illo et spurco qui et in brutis cunctisque animalibus in hominem autem male affecto ferocior communis est: alia cum adolescentibus habenda est ratio. Utrumque tamen quis expiandum ambigit? cum in illo quid sequendum: in alio quid fugiendum intelligere facile quis possit. quocirca de utriusque amoris amoris vi et impotentia nihil unquam inlustrius scriptum a poetis invenio: quam illam Lucii Apuleii speciosam fabulam. et eos quos de transformatis quindecim Ovidii libros legimus. in quibus

image: s007

poeta egregius de divino creatoris in creaturam amore orsus: ex eoque caelum: terram et omnia universitatis membra in chao confusa discreta et concordi foedere et nexu vinculoque amoris sociata et ligata cecinit. Is amor quem ignem: aquam: vaporem vel aerem philosophi principium naturae nominant. nos autem deum optimum maximum dicimus. qui hominem ex terrae gleba et limo finxit. hominique et cunctis in natura viventibus animalibus plantis etiam et seminibus inanimatisque rebus aliquibus: hoc est gemmis: lapidibus coloribus etiam vim et virtutem amoris indidit: ut quadam inter se cognatione naturae et tacito favore et consensu coniungi gestiant et gaudeant. In homine autem (qui maxima pars tanti opificii erat) maiorem deus amoris partem esse voluit. Tantumque in hos amoris imperium esse iussit ut aliquos ob illius affectus impatientiam in saxi modum glaciemque in duraverit: alios in liquidas undas resoluerit. Quid referam in arborum robora? truncos: radices: et herbas concretos soloque adfixos? quid in brutorum: ferarum: pecudum: piscium formas abiisse? volucrumque pennas induisse? ut illi proni terram alii praepetibus et pernicibus alis aut natatilibus obligatis cute unguium digitis aera et aquas tranarent? quid autem animorum et mentium nexu mirabilius? quos amor inenarrabili quadam commixtione in unam substantiam rapit et unit quod graeci metayuxhn. i. transmutationem vocant ut duo corpora una se vivere anima: alteraque se cum altera vivere et spirare putat et credit. unaque morte sublata tamquam partem animae altera comitetur. ut nuper Ratisponae accidit. quae omnes ex Lucio et Ovidio fabulas si ad affectum amoris et mentium nostrarum naturas interpretari vellem: non mihi lunae menstrua. aut solis annua conversio sufficeret. Amore totus orbis (in eo quo et pulcherrimo ornatu fabrefactum conspicimus) ortus et absolutus est. In praescriptumque ab auctore suo tempus manebit. Amore

image: s008

urbes et regna et imperia constant et durabunt. Tanta caeli et terrae in mutuo amore societas est: ut deorum dearumque connubia (quas activas et passivas Aristoteles virtutes vocat) poetae confinxerit. Non enim semper ou)/kn a)ei po/lla yeu/dontai a)oidoi\ plura mentiuntur cantores. Sic quendam inter has virtutes Aristoteles esse occultum appetitum scripsit. quem ille nomine privationis tertium naturae principium posuit. Hic illi crebri de amore in hominum conviviis et conloquiis et contuberniis sermones. hic illi sales et dicteria: facetiae et scommata: variorumque casuum in amore mirabiles fabulae et fortunae. hinc illa epithalamia et nuptialia carmina. hinc ille vocum concentus: et musicalium instrumentorum modulamina. Quid militiae ludos: saltationes: choros: tacitosque nutus: et oculorum connixiones commemorem? quae omnia eo spectant ut allectamenta quaedam et semina amoris sint: quo quaedam spirituum et animorum communio fit. nec mirum si in hoc potentissimo affectu naturae quidam desipiscant et delirent. Pessima enim semper (ut aiunt) coniuncta sunt optimis. ex eodemque flore favum apis et aranea venenum sugit et colligit. Haec ego in nostras Aegyptiacas ranas dictum esse veli: quibus ego libros sacros et totum [gap: Hebrew text] pentateu/xon. i. quinque libros Mosi legendos propono. in quibus impletam divisamque universam gentibus terram per amoris propagationem legimus. Quid [gap: Hebrew text] . i. viginti quatuor libri sacri Canticacanticorum: Hester: Ruth: Regum: Iudith: admirandae historiae aliud scribunt et canunt? quam male sani amoris inpotentiam et dementiam? et caeci pectoris ignes. qui Davidem et Salomonem prorsus sui et suae dignitatis inmemores fecerunt. Longum esset si Asiae: Africae: et Europae reges et sapientissimos viros ex gravissimis et illustribus historiographis

image: s009

recensere vellem quo pacto amor illos irretivit et illaqueavit. Facessant igitur illi nostri rabulae: sinantque nos de amore scribere: audire et legere. laudentque illi cum divo i(eronu=mw contra Iovinianum caelibatum: dummodo nobis schiraschirin legere permittant: sciantque nos secundum naturam scripsisse: qua se omnia animantia propagare et aeternare (quod divinissimum est) cupiunt et appetunt Vivant interea illi suo more qui se castitati: paupertati: et sacerdotio addixere: et se propter christum castravere Dummodo nos de illorum numero sumus quibus graeco proverbio dicitur filhre, o( sofo/s h\, dusqanath/re, o( osfradh/s.. i. Amabit sapiens cruciabitur autem stultus Et rursus in sacris litteris Propterea relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit etc. Nos igitur Rex serenis. aliquis ex his blateratoribus arguet et causabit nos de amore scripsisse: qui si non esset illi inter mortales non viverent. librosque quatuor sub tui nominis sacratiss. tutela et patrocinio edidisse: in quibus adolescentes alioqui in hunc affectum (natura monstrante viam) proclivissimos a pravarum mulierum fraudibus et saevis blanditiis avocamus. cavereque meretricum congressus (ut sapiens saepe monet) et consuetudines docemus. illorum exemplo eos deterrentes qui ob foedum amorem in summas calamitates: miserias: mentisque et rationis eversionem: summasque aerumnas et caedes et id genus plura et ferme infinita: quae hunc affectum potentissimum comitantur: ad ducti sunt. Qui dum illa de amore poemata nostra legerint aut audierint: discant hallucinabundi inter modestiae et temperantiae fines vivere et se continere. Nam res illa: si quis huic alimenta dederit: aut in consuetudinem adduxerit: nec modum nec rationem habet. Sed fortasse a plagiariis illis iterum ad iudicem vocabimur: dum nos subaccusabunt spurca quaedam minusque pudica et verecunda: sed prurientia et titillantia quaedam

image: s010

inseruisse carmina et quae castas innocentum adolescentium aures laedant et inebrient. Fatebimur equidem ingenue: et illis non aliud quam quod in praefatione sua in Comoedias Hrosvita nostra poeta saxonica obtrectatoribus suis dederat respondebimus. De amore scriptorem non tantum debere verba effingere: sed eorum qui ita affecti essent omnia etiam facta et cogitationes. Idque poeticae esse consentaneum et ab amoris gradibus non alienum Quocirca dum illi sanctum IOb et Salomonis [gap: Hebrew text] qui de sapientia liber inscribitur: legerit: sciant (ut o(logo/ttos in eius libri enarrationem scribit) illos non semper ex suo: sed ex stultorum aliquando hominum ore locutos Idque de industria et ex proposito factum ut sapientis et stulti verba et cogitationes vir prudens cognosceret. quod et nos illos secuti) saepius in elegiis fecimus. quodsi nostrarum rerum omnino adhuc sinceri iudices esse recusaverit: accipiant quaeso in pensiunculae modum circa lasciva quaedam nostra carmina quae admodum pauca sunt (ita cogente materia scribendi) ex philosophia summisque viris Platonicis Pythagoricis et Peripateticis Epicuroque: quem Seneca moralissimus in suis undique libris laudat et allegat: adducta loca. Ob eamque rem a nobis id factum esse: ne lubrica tota: inanis: supervacanea: sterilis denique: arida: ieiuna: siccaque foret amoris tractatio: et ut in fabulis est: Dulcius adriderent seria mixta iocis. utque in conviviis fit grata solet lectori rerum varietas. Accipe igitur Rex et Caesar Auguste Maxmiliane hanc nostram decennalem lucubrationem: in qua Germaniam nostram in paruae tabulae modum et sua quattuor latera depictam intuebere. incluto rum etiam fluminum nostrorum in in Germania ortus et exitus: quotque illa miliaribus alueis suis ad maria deferantur quantumque Germania nostra se in Italiae: Galliae: Pannoniae: Daciae et Sarmatiae fines (tua Rex inclute et priscorum germanorum virtute et bellorum gloria) extenderit.

image: s011

Suscipe dehinc novam et generalem Germaniae ut hodie habitatur carmine heroico descriptionem. Nurmbergae insuper nominatissimae urbis: et quae nunc in imperio Augusta praetoria est: originem: situm: instituta mores et ornamenta. quem ego librum cum vita divi Sebaldi: eius urbis patroni: nuper senatui Nurmbergensi dedicatum opportune his nostris de amore libris ad imprimendum curavi. ut Hercynia silva (quae per Germaniam longe lateque divagatur) et eius gentes et urbes: obstrusaque gentium et locorum in ea vocabula apud inlustres scriptores memorata ab hominibus earum rerum studiosis intelligerentur. Haberentque eius silvae in toto orbe memorabili propter suam magnitudinem ante oculos descriptam imaginem Dianae insuper ludum et paneguricos pro erecto poetarum et mathematicorum conlegio. Sunt qui se Gallias: Hispanias et utramque Sarmatiam et Pannoniam: transmarinas etiam terras lustrasse et vidisse gloriantur. Ego non minori gloria hominem germanum philosophiae studiosum dignum existimo: qui patriae suae linguae fines et terminos: gentiumque in ea diversos ritus leges: linguas: religiones: habitum denique et affectiones corporumque varia liniamenta et figuras viderit et obseruaverit. Illaque omnia in inlustrata Germania nostra quae in manibus est faventibus germanis nostris numinibus: et tuae inclutae maiestatis praesidio et auxilio quattuor libris: particularibus gentium tabulis explicemus Vale Rex et caesar Auguste Rom. imperii dignissimus rector et arbiter. nostrumque perpetuum ornamentum et praesidium. ex Nurmberga Diversorio nostro litterario aedibus Vilibaldi Pirkhamer Patricii et senatorii ordinis viri humanissimi et utriusque linguae: latiae et graiae non mediocriter docti. Reliquas Panegyrici nostri partes in praefationibus librorum odarum nostrarum et Centepigrammaton brevi accepturus. te/los.

image: s012

[gap: illustration]

image: s013

[gap: illustration]


image: s014

VINCENTII LONGINI ELEUTERII Artium et Philosophiae doctoris. et Poetae laureati in Con. C. novenarium Lyrica.

IN QUATTUOR AETATES

Pubertas vireat sic moribus instituta sanctis
#########Adulta ut aetas litteris coruscet
Floreat hinc claris virtutibus aucta sic iuventa
#########Sit ut quieta a manibus senecta

IN QUATTUOR ANNI TEMPORA

Ver aperit terram zephyrisque inspirat amorem
#########Spiciferam Cererem metit aestas
Uvifer Autumnus turgentes exprimit uvas
#########Claudit Hiems pia viscera terrae

IN QUATTUOR MUNDI PLAGAS ET QUATTUOR VRB. GER. TETRAGONA.

Potens eoas Croca regit plagas
Finem occidentis clara Moguntia
#########Afro imperat vetus Ratispona
#########Et Codono rigido Lubecum

IN QUATTUOR VENTOS

#########Sic Eurus volet obuius
Florenti zephyro. ne noceat satis
#########Sic spiret Boreas rapax
Auster ne feriat grandine vineas

IN QUAT. HUMORES ET COMPLEXI.

#########Sanguinis est habenda
Cura. ne atra bile caput fumigerum laboret
#########Neve calore adusto:
Humor incensus teneram diffugiat medullam

IN QUATTUOR CAELI SIGNA

Hellespontiacum tuta Aries mare
Germanis faveas libra potentibus
#########Cancer sidus amicum
#########Da blandasque hiemes Caper

IN QUATTUOR QUALITATES

Fervor potens germanicos trahat duces
#########Calorque gloriae tenax

image: s015

Tepore delicato abacto poscimus
#########Torpor gravet ne Teutonos

IN QUATTUOR ELEMENTA

Ignis diluvium dum prohibent aquae
Fontes dum cohibet flamma refidere
Dum nec terra ruit concita flatibus
#########Surgit gloria Teutonum

IN QUATTUOR COLORES

Cum nos parturiat luna colore in violaceo
Hinc ad verba loquax purpureo Mercurius ferat
Et nos puniceo conmaculet deliciis Venus
Haec in lividiore esse colore omnia desinunt

te/los.

Index eorum quae continentur in hoc volumine C. C. LIBRI AMORUM QUATTUOR Secundum quatuor Germaniae latera

Primus orientale latus Vistulam describit.

Secundus meridionale Alpes et Danubium

Tertius occidentale Rhenum et Mosellam

Quartus Sinum codonum et mare germanicum cum insulis adiacentibus.

Generalis Germaniae descriptio carmine heroico

Liber de situ et moribus Norinbergae et magnitudine Hercyniae silvae

Hymnus de vita S. Sebaldi Noribergen. patroni

Ludus Dianae coram Maxmiliano rege

Copia bullae regiae erectionis conlegii poetarum et mathematicorum in Vienna cum auctoritate creandi et insigniendi poetas in eodem conlegio

Panegyricus C.C. in praefatione huius opis: dictus Max. regi pro erecto conlegio cuius duae aliae partes libris odarum et centiepigramaton praeponentur

Panegyricus Vincentii Longini carmine heroico dictus eidem Max. regi pro eodem erecto conlegio.


image: s016

[gap: illustration]
image: s017

CONRADI CELTIS PROTUCII GERMANI POETAE LAUREATI LIBER PRIMUS AMORUM QUI HASILINA VEL PUBERTAS VEL VISTULA ET LATUS GERMANIAE ORIENTALE INSCRIBITUR.

AD FRIDIANUM PIGNUCIUM LUCENSEM INFELICITER SE AD AMOREM NATUM EX CONFIGURATIONE HOROSCOPI SUI.

SIdera quae nostrae fuerit natalia vitae
#########Candide pignuti carmine nosse cupis
Accipe. per latias vates doctissimus oras
#########Lucanae gentis gloria magna tuae
Nox erat et februae submerso sole calendae
#########Transierant mensis februa maesta colens
Candidus inflexa phoebus tunc stabat in urna
#########Proxima cui nitidae stella serena lyrae
Cumque sagittiferi surgebant sidera signi
#########Horaque post medium tertia noctis erat
Tunc mea me genitrix reserata effudit ab aluo
#########Et dederat vitae stamina prima meae
Illa nocte lyram nemo conspexit olympo
#########Phoebus enim roseis hanc sibi iunxit equis
Plectraque pulsabat toto resonantia caelo
#########Et dixit: phoebo nascere quisquis eris
Ipse meam citharam plectro gestabis eburno
#########Lesboaque canes carmina blanda chely
Seu te germano contingat cardine nasci
#########Sive Italo: Gallo: Sarmaticove polo
Nam mea sunt toti communia numina mundo
#########Sim licet arctois languidior radiis
Dixit et assensit Capricorni frigidus astro

image: s018

#########Saturnus: totiens qui mihi damna tulit
Marsque sub aestivo micuit tunc forte leone
#########Et medium caeli cum Iove virgo tulit
Lunaque fraterno capiens iam lumen ab ore
#########Cornua cum capri cornibus implicuit
Quaque mihi nato volucris sub parte refulsit.
#########Haec eadem coepto pars orientis erat
Principium maiis fuerat tunc forte calendis
#########Concepit nostrum dum pia mater onus
Mater centenos quae quasi impleverat annos
#########Et vidit quartam stirpe sua sobolem
Mercuriusque suo iunxit vaga lumina phoebo
#########Lusit et ad citharam verba canora suam
Iamque venus stabat: vervecis sidera lustrans
#########Deridens tremuli frigida membra senis
Quam pater in quarta dum vidit adesse figura
#########Increpat: et contra talia voce refert
Saeva venus nostro quam de genitore creavi
#########Eius ut inieci secta verenda mari
Cur mea derides venerandae membra senectae
#########Et falcem qua cum cuncta sub orbe meto:
Ipse ego iam tecum qui inimico lumine voluor
#########Et male concordi foedere semper ago:
Efficiam: quicumque sub hac vitam accipit hora:
#########Sentiat immites semper amore deos.
Dixit. et auratae veneris fera spicula fregit
#########Plumbea. sed tarda iussit abire mora.
Inde mihi facilem nulla est quae femina mentem
#########Praebeat: et stabilem servet amore fidem
Testis sarmaticis Hasilina est nata sub oris
#########Elsula danubio quaeque creata vago
Ursula Romanis et quae vaga gloria ripis
#########Adque codoneum Barbara nota sinum
Atque aliae multae quas fido pectore amavi
#########Quis mea deceptus munera saepe dedi

image: s019

Munera quae cunctas retinent in amore puellas
#########Et validas vires semper amoris habent

AD NICOLAUM GELONUM SE AMORE CAPTUM MUSIS HELICONIIS INTENDERE NON POSSE.

QUid mea festivis impellis pectora verbis
#########Fontibus Aonidum tingere labra monens
Non ego iam Phoebo rapior nec Appollinis ira
#########Et mihi pierium displicet omne nemus
Seu mea Saturnus gelidus modo plectra moratur
#########Et vetat ut solitis non trahar ipse lyris
Aut toruum meditor trepido certamine martem
#########Qui modo Sarmaticos cogit in arma viros
Ut pellant scyticas tanais trans flumina gentes
#########Sarmatico quae iam margine plaustra locant
Atque hinc germanas cupiunt invadere terras
#########Utque olim Codanum sic modo adire volunt
Seu mihi iam blandum venus inspiravit amorem
#########Et iubet ut flammas prosequar ipse meas
Quicquid id est: Phoebo non sint sua carmina. nobis
#########Iam placeat nitidis Hasa puella comis
Quae sibi me tanto nuper devinxit amore
#########Dum me deliciis foverat illa suis
Ut nunc post habeam cunctos in amore sodales
#########Segnior ad castas factus amicitias
Displiceant quemuis mihi saepe in amore dolores
#########Ipseque sim morbi causa pudenda mei
Et quemuis ratio crebro mihi vellicet aurem
#########Saepeque praeceptis me monet illa suis
Scilicet: ut nocuas abigam de pectore flammas
#########Ne sim rumigero fabula vana foro
Sed feror in praeceps nulla medicabilis arte
#########Nec me consiliis quisque levare potest
Non Plato. non Socrates: latiae nec turba sophiae

image: s020

#########Nec dea quae summo vertice nata Iovis
Sic me saevus amor rapit: et scelerata Libido
#########Ceu cupit hydropicas turgidus aeger aquas
Utque magis vetita sitiens exaestuat unda
#########Et reparat morbi semina lata sui
Sic me blandus amor graviori vulnere carpit
#########Dum vetor a vitio pectoris ipse meo
Illorum mores fugio simplex in amore
#########Qui dum semper amant: semper amare negant
Ingenue fateor: tantos mihi mente calores
#########Pro quibus insolitam Celtis obibo necem
I nunc ingenuas suadens mihi visere musas
#########Occupat insanus dum mea corda furor

AD HASILINAM DE ABORTA TEMPESTATE DUM GRACOVIAM SARMATIAE PETERET ET SIGNO VERIS

TEmpus erat pluvio dum phoebus surgit in austro
#########Phrixeaeque petit sidera blandus ovis
Iuppiter ad gremium sese cum virginis almum
#########Suscipit: ut prolem proferat illa novam
Et novus in verno pubescit tempore mundus
#########Et soluit tepidos humida terra sinus
Ut pariat flores roseis et lilia campis
#########Et tegat umbrosis frondea tecta comis
Iamque amor ad coitus properat: stimulatque cupido
#########Eiaculans tacitas sole calente faces
Ipse peregrinas cupiens tum visere terras
#########Regna malis avibus Celtis eoa peto
Exercet vacuos ubi crudus sarmata campos
#########Et male compositis incolit arua casis
Quaque suis vastis cum cornibus explicat undas
#########Vistula: teutonicis qui modo meta plagis
Ventum erat ad collem: quo regia tecta videntur
#########Et surgit muris croca superba suis

image: s021

Vix mihi visa: vagum mox cingunt nubila solem
#########Flabraque de variis confremuere plagis
Eurus achimeniis vertisset flatibus orbem
#########Ni Caurus rapidis obuius isset equis
Frigidus hinc boreas: madidis notus hinc ruit alis
#########Et gravis effusis decidit imber aquis
Murmure quin etiam concussus inhorruit aether
#########Ruperat ut scissum Iuppiter igne polum
Mox querulae maestis volucres tacuere sub aruis.
#########Dum reboat gemitu silva: nemusque suo
Sed volat infausto feralis gutture coruus
#########Perque suas voces omnia dira canit
Et modo coversis mea tempora verberat alis
#########Ungue truci refugas collacerando genas
Ter stupefactus equus: submisit sessile tergum
#########Ungula constiterat terque quaterque solo
Excutiesque leves mea pendula membra per armos
#########Corripuit volucrem versus ab urbe fugam
Summe pater (merui tua si modo fulmina) dixi
#########Non mora sit: lapsum fulminis igne cremes
Vel face: quia tollat subitus mea corpora torrens
#########Ut sim Sarmatico piscibus esca salo
Qua scogus et stricto stat trendulus aequore mersus
#########Et stadus: et Codani scandia clara sinu
Gloria: fama: decus: virtus genialis: abire
#########Me patria: atque alias cogit adire plagas
Illo ego si merui pater o tua fulmina caeli
#########Iam mea sub stygias fac meet umbra lacus
Sed si leva tuis monuisti pectora flammis
#########Auspice te felix hoc mihi restet iter
Auspice te felix sit iter dum reppeto: saeva
#########Flamma repercussis ignibus ora ferit
Tunc iacuit longo sine sensu tempore corpus
#########Nullus et exangui visus in ore color

image: s022

Ultimus ille dies clausisset tempora vati
#########Ni Phoebus solitam forte tulisset opem
Phoebe pater vatum: fuerat dixisse voluntas
#########Fac releves vatis tristia fata deus
Ipse sub eoas veniens tua numina terras
#########Clara canam: Aoniis te celebrando lyris
Audiit. et venit cinctus sacra tempora lauro
#########Concutiens nitidum terque quaterque caput
Surge ait. et priscum capiant tua membra vigorem
#########Ut patriae fines quatuor ipse canas
Turgidus eois quam claudit Vistula ab oris
#########Sed latus austrinum maximus Hister habet
Rhenus ab occiduis limes sed dicitur oris
#########Et boreae partem gens Codonea tenet
Hinc quicquid mediis Germania continet oris
#########Carmine Phoebeo nota sub orbe dabis
Sed patiens varias tolerabis Celtis aerumnas
#########Orbe decennalis dum peregrinus eris
Magna venit nulli sine magno fama labore
#########Et vaga sudorem gloria semper habet
Dixit. et aurivagis fugiens secat aera pennis
#########Aonidumque simul concomitata cohors
Multa ferens animo trepidus proficiscor in urbem
#########Captus luminibus mox Hasilina tuis
Et iacet obductum multa caligine pectus
#########Exercet vires mens neque caeca suas
Et nisi te toto complexam pectore versat
#########Semper et ante oculos stat tua forma meos
Qualiter umbrosis exercent guttura siluis
#########Iam volucres verno: et sideris igne calent
Concutiuntque vagas sperata ob gaudia pennas
#########Et sua respondent oribus ora simul
Sic mea feruenti vocitant te carmina plectro
#########Ut fruar amplexu blanda puella tuo

image: s023

Aspice consumptas o femina cruda medullas
#########Et resoluta tuis ignibus ossa vide
Aspice quia fessos prope linquat spiritus artus
#########Teque suae causam praedicat esse necis
En semel obliquum lustravit cynthius orbem
#########Duodeciesque tulit cornua plena soror
Ex quo dura meas tenuisti tempore curas
#########Igneque non facili mollia corda coquis
Seu videant Phoebum terre: vel opaca trahantur
#########Tempora: non requies nec modus ullus adest
Vel mihi fatales neverunt fila sorores
#########Talia quae cogant me sub amore mori
Noxius aut semper mea corda e)/rwnosos habebit
#########Quem morbum stellae forte dedere meae

AD BERNARDUM VILISCUM ROXOLANUM QUO INTERPRETE AD PUELLAM USUS ERAT

QUae venit in claram tibi segnis epistola dextram
#########Scripta fuit tristi qua patet ore specus
Salque tenebrosis excisum in saxa cavernis
#########Sarmaticos multo ditat in aere duces
Hic ego iocundis habito privatus amicis
#########Et mihi quae vita carior Hasa manet
Hanc mihi blandiloquo salvam si dixeris ore
#########Ipse mihi fidus semper amicus eris
In studia et mores aequalis visus uterque
#########Ceu nos nativus conciliasset amor
Sed facile est nostri causas tibi scribere amoris
#########Cur teneat tantus pectora bina favor
Seu libuit medias duxissem gaudia noctes
#########Non lentus fueras care vilisce comes
Voluere seu doctos placuit vel noscere vates
#########Non paruos stimulos tu mihi saepe dabas
Quam pulchrum est claros (dixisti) voluere libros

image: s024

#########Et vitam studiis instituisse bonis
Tu divinorum cognoscis carmina vatum
#########Et quae nobilibus digna legenda viris
Comis: et urbanus: prudensque in singula verba
#########Nec segnis gratos ore movere iocos
Saepe struis largis epulis convivia doctis
#########Saepius exornas muneribusque tuis
Integra nec taceam vel apertae pectora frontis
#########In quibus haud fastus: nec dolus ullus adest
Sed nunc praeteram plures in Carmine dotes
#########Quas dederat virtus ingeniumque tibi
Candidus interpres Hasilinae saepe fuisti
#########Germanam linguam sprevit ut illa meam
Tunc ego condidici te praeceptore puellae
#########Sarmaticae linguae barbare verba loqui
Sed magis illa rudem potuit mihi flectere linguam
#########Iunxerat ut labris basia blanda meis
Ludebantque simul lascivo murmure fauces
#########Et mea pugnabant oribus ora suis
Utque monet Naso pyladem qui curet horestem
#########Querere: te nobis sic Venus alma dedit
Principium nostri fuerant haec noscis amoris
#########Pluraque non humili iam referenda pede
Sed veniet tempus: quo teque tuosque parentes
#########Laudibus emerito iussus in astra feram
At nunc cum fausto currant tua fata tenore
#########Et faveant votis numina cuncta tuis
Hinc ut te monui da nostrae verba puellae
#########Nocte dieque feras me suus ignis edat

AD HASILINAM CUM DESCRIPTIONE CARPATI SEU SUEVI MONTIS

Mihi magnarum curarum Hasilina levamen
#########O mihi quae flammas tollere sola potes
Sola mihi placido commutas tempora vultu

image: s025

#########Luctifica: et mentis nubila quaeque fugas
Ecce iterum in mea membra ruit blandissimus hostis
#########Et premit assueto subdita colla iugo
Fluctuat in variis iterum mens aegra procellis
#########Praecipitemque parat mergere saevus amor
Qualiter incertam fragili cum cortice cymbam
#########Ventus agit: tumidis tollitur illa vadis
Et rapitur quo flabra vocant furientibus undis
#########Et tandem refluis naufraga fertur aquis
Pallidus ipse sedet mortis formidine nauta
#########Et movet attonitas in sua fata manus
Sic dubio suspensa metu: mea pectora flammis
#########Exagitas: animam discruciando levem
Quam melius fuerat patriis latuisse sub agris
#########Et vitem palo consociasse suo
Quam tot sollicitos vitae tolerasse dolores
#########Et semper dominum mentis habere ferum
Saepius exosus vitales corporis auras
#########Corripui ferrum te fugiente manu
Et pressisse volens in saucia pectora: tandem
#########Curarum finis mors ut acerba foret
Saepe calens flammis animam exstinxisse sub undis
#########Mens erat: aut laqueo plectere triste caput
Optavi totiens rapido me turbine ferri
#########Quo nitidum Phoebus ducit ab orbe diem
Ah quotiens dixi rutilo dum Iuppiter orbem
#########Fulmine concuteret me pater alme petas
Nostraque de gravibus soluentur pectora curis
#########Linquere quae mentem nocte dieque negant
Vel me constituas gelidis sub cardine caeli
#########O dea: quae tanti vulneris auctor eras
Ut mihi feruentes exstinguat pectoris aestus
#########Frigida nimbosi menalis versa poli
Sed video nullo flectuntur carmine divi

image: s026

#########Ipse mihi inveniam per mea fata necem
Est mons aethereum pulsans cum vertice caelum
#########Qui iuga cum scopulis aspera durus habet
Huius hyperboreos dorsum cosurgit in axes
#########Brachia typheis continuata iugis
Gentibus hunc medium posuit natura duabus
#########Sarmaticos inter: pannoniosque duces
Sarmata de prisco carpathum nomine dicit
#########Hunc pergo infirmo tristis adire gradu
Ut mea ab aerio demittam pectora saxo
#########Pectora luminibus non bene capta tuis
Et posuit maesti titulum mea musa sepulchri
#########Musa canens laceris in mea fata comis
Hic iacet extinctus per saxa rigentia Celtis
#########Saxea dum fuerat saeva puella sibi
Carmina quam Phoebi poterant nec longa movere
#########Obsequia: ut noster mutuus esset amor
Quam bene nunc nostrum primum es experta calorem
#########Cum pretium mortis saeva puella vides

AD IANUM TERINUM DE SALIFODINIS SARMATIAE QUAS PER FUNEM INMISSUS LUSTRAVERAT

IAne canens gelidis repetebam saepe sub antris
#########Cur nullo nobis tempore scripta dares
Forte tuum reris vatem mersum esse profundo
#########Pandit ubi tristes sarmatis ora specus
Multaque de umbrosis ceduntur saxa cavernis
#########Quae niveum tribuunt igne soluta salem
Vel saltem poteras paucis mandasse: valeto
#########Celtis: et infernas i rediture domos
Sed redii superas dextro Iove vivus ad auras
#########Lustravi et stygii tristia regna canis
Alcide ut similem dicar subiisse laborem
#########Et socia Theseu qui rapis arma manu

image: s027

Illaque iam rigido volui tibi scribere versu
#########Quo noster solidum pignus haberet amor.
Est specus immensis pandens cum faucibus ora
#########Suppositumque vident lumina nulla solum
Sed face candenti distantia longa notatur
#########Fax ubi inexhausta luce fatiscit humo
Ora specus circum latissima machina surgit
#########Qua rota cum rapidis turbine versat equis
Robora transpositum per multa volumina funem
#########Plectuntur: curuo pondera dente trahens
Lubricus hic caecum mortales mittit in antrum
#########Aereum praebens inrequietus iter
Huic ego sum tremulus toto cum corpore vinctus
#########Ut fueram tristes ausus inire domos
Quas neque lucifluus conlustrat lumine PHoebus
#########Nec radiis penetrat lucida fratre soror
Cum Iove multiproco fugit hic Cyllenius ales
#########His neque sub specubus Mars violente rubes
Nec veneris flammae rutilant hoc orbe remoto
#########Falciferique senis lurida stella latet
Plaustra nec undivagis ibi monstrant aequora nautis
#########Illa nec arctophylax regna sepulta videt
Sed volitant caeco tenebrosa ibi sidera mundo
#########Sidera quae nullum sunt paritura diem
O mihi quam magno trepidabant corda pavore
#########Pendula lictores dum ea membra ligant
Et mea tartarea condunt ubi corpora veste
#########Nullus erat toto vivus in ore color
Dumque inter vitam medius mortemque volarem
#########Daedalii timui fata subire fabri
Et mea signassent fatalem nomina terram
#########Celtica quae fuerat Iane canenda tibi
Sed modo cum superas rediissem sospes in auras
#########Oblectat tales saepe subisse specus

image: s028

Quippe ea quae vidi statui mortalibus olim
#########Pandere: quot poenas tartarus ater habet
Interea rigidum depone a fronte Catonem
#########Et somno curas: tristia pelle mero
Decipimur votis: et tempore fallimur: et mors
#########Deridet curas: anxia vita nihil
Saepe mihi laudes Hasilinae corpus et artus
#########Haec praeter: placeat fac rogo Iane nihil

AD HASILINAM PERFIDIAM ET INCONSTANTIAM SIBI EXPROBRAT IGNEMQUE TECTUM MAGIS URERE

ESt locus instructo qui clauditur undique muro
#########Statque in convexo pendulus orbe lapis
Illius angusta laxatur ianua rima
#########Et fissum tenui poste foramen hiat
Quo meus altus amor vaga lumina pascere suevit
#########Dum visu curas posse levare putat
Sed ferit occultis gravior me flamma sagittis
#########Et crescunt tacitis vulnera caeca notis
Voce: pede: et gestu cum das mihi candida signa
#########Et simulas vultu spemque metumque tuo
Quis me blanda moves: refugis tamen impia motum
#########Femina tantaleis assimilanda cibis
Perfida nunc spondes communia gaudia: pactis
#########Constans: euboicis ut solet unda vadis
Quale solet vernus dubium producere solem
#########Qui nunc aestivat nubibus hinc hiemat
Sic varium gestat non constans femina pectus
#########Quod petiit spernit. quod cupiebat odit
Nusquam cura potest gravior mortalibus addi
#########Quam dubiam longa spem tenuisse mora
Oscula rapta locas modo: sed tenet altera cura
#########Pectus. et in tacitis conseris ora dolis
Nunc mihi furtivos ceu fido pandis amores

image: s029

#########Et tecum quotiens ille vel ille refers
Et cupis arcanum furtis me adhibere ministrum
#########Ut magis indoleam te quod adulter habet
Quodque alius nostrae laetus foveatur amore
#########Dum tenet in votis te mea vita suis
Vidi ego perlongum quae egisti turpiter annum
#########Plura: mihi tacita sed reticenda fide
Nullus femineo iuvenis detrectet honori
#########Nec trahat in cunctas quod facit una scelus
Multarum casto sic mox potietur amore
#########Dulcia dum tacitus furta silere potest
Sed mea crudelis simplicia pectora fallis
#########Noscis: decipitur quam facile omnis amans
Parce precor fesso: miserere fatentis amorem
#########Quod tacuisse tibi cautius Hasa foret
Illud enim doctas tribuit mulieribus artes
#########Audacesque sui criminis esse facit
Dum sibi persuadent ignosci cuncta ob amorem
#########Atque fidem verbis semper habere suis
Sit satis exactum mentem excruciasse per annum
#########Officiique mei iam meminisse velis
Sed rigidam nostris nequicquam flecto periclis
#########Asperior scopulis quos ferit unda maris
Horrida per gelidas experta est [correction of the printer; in the print ] mitior alpes
#########Femina montivagas concomitata feras
Sed tibi cognatae sunt frigida pectora terrae
#########Quae gelido semper cana sub axe riget
Quamque anguis geminas tractu diffusus ad arctos
#########Despicit: occiduas non subiturus aquas
Quaque solet paruo privari lumine Phoebus
#########Lucida dum roseos Cynthia condit equos
Nec tibi lascivi sunt cognita sidera Tauri
#########Nec tua terra rigens sidus amoris alit
Barbara contingit viduae sed Amazonis oras

image: s030

#########Admittens nullos horrida terra viros
Sed tamen haec aetas tua dulcia gaudia novit
#########Gaudia quae noti saepe dedere viri
Impia dic tandem cur nil ingrata rependis?
#########Quod dederas multis cur mihi saeva negas?
En mea iam subitos emittunt lumina fletus
#########Udaque [correction of the printer; in the print Undaque] cum largis imbribus ora rigant
Qualiter in verno Phoebus dum lucidus orbe
#########Aestuat: et niveas exprimit ardor aquas
Tunc iuga Carpathi ferventi sole liquantur
#########Et citus in tumidis vistula fertur aquis
Sic tua flamma premens animum cum corpore solvit
#########Duraque permulcet pectora blandus amor
Sed sociam nostris te non geris improba flammis
#########Nec penetrat pectus nostra sagitta tuum
Cumque haec sollicita tractassem pectore cura
#########Haec mihi de clario sunt data verba deo
Fac caveas oro docta a meretrice ligari
#########Submittive suo colla procera iugo
Nam te transformet mihi crede in mille figuras
#########Ut mea circeis nata solebat aquis
Cumque tibi exhaustae tenero sunt corpore vires
#########Nullaque luxuriae des alimenta suae
Ridebit miserum mollique explodet ab antro
#########Accipietque tuas ditior aere vices

AD HASILI. IN SERTUM HEROICUM.

Cunctas Hasilina super formosa puellas
Sarmatiae gelidis quas clausit vistula ripis
Et quas undosus variis erroribus hister
Irrigat: Hercynio nec talem Alemania saltu
Nutrit in arctoas extendens brachia terras
Pulchrior Hesperiis Rheni et praelata puellis
Forma colorque viget niveae dum vincula plantae
Exerit aethereas nymphas cum gressibus aequas

image: s031

Purpureis suffusa genis tua lactea splendet
Exhilarans facies: tua singula membra decore
Extulit. et cunctos natura adverterat artus
Nigra superciliis: frons libera: candida cervix
Sidereique oculi modicoque tumentia labra
Flammea quaeque favos superant et hymettia mella
Quid genus enumerem: teretes dum corporis artus
Semine divino testentur et ora creatam
Inferior non ipsa deae cui munera fulua
Obtulit in phrygiis iuvenis notissimus aruis
Te riguis nuper qualem conspeximus ortis
Dum liquidis soliis tua corpora pulchra lavares
Candida formosae superabas membra dianae
Et charites calcant niveis quae gramina plantis
Nostra feras facili nunc carmina poscimus aure
Diva: tibi tacitas iam depromentia curas
Atque animum aeterno cupidum tibi tempore iungi
Candida suscipias discasque assuescere votis
Iam non dura meis tollam super aethera nomen
Carminibus generosa tuum: nec Sarmata tantum
Cognoscet [correction of the printer; in the print Cgnoscet]: varias veniet tua fama per oras
Et sua qua prono demittit vertice Phoebus
Lumina: per Scythicos et qua coit unda rigores
Non ego consueto mortalibus uror amore
Tecum et in internas desaevit flamma medullas
Visceribus congesta meis: ceu turbidus ignis
Dum furit et flabris longe impellentibus Euri
Corripit aestivos stipulis crepitantibus agros
Et vagus aethereum fumus subducit olympum
Haud aliter furibundus amor mea concremat igne
Pectora: nec possum validas exstinguere flammas
Vel sua cum Phoebus infundit lumina terris
Frigida vel gelidus dum versat plaustra Bootes
Dum subit illa mihi facies cum fronte serena

image: s032

Insidet urbanus blandis cui semper ocellis
Risus: et occultas inspirans gratia flammas
Dum coma cum niveis in toto corpore membris
Albentesque manus et bracchia mollia menti
Inciderint: mens aegra gemit: suspiria longa
Pectore fessa trahens. lingua interruptaque verba
Cogitur aegra loqui: gelidaeque simillima morti
Pallida membra cadunt solitas perdentia vires
Saepius illa tamen vidisti immitior omni
Saetigero: et rabidis quae caspia litora oberrant
Tigribus: aut furiens quae concutit unda natantes
Murmure fluctifrago scopulos symplegados arcte
Sed mihi iam toto spirans sub pectore diva
Redde vices: et dura meae modo tempora vitae
Commuta: et saevas abigas de pectore flammas
Respondens tantis mulier saevissima curis
Ni facias: effundam animam furibundus amore
Vitaque districto fugiet de corpore ferro
Impia funesto tandem inscribere sepulchro
Dum mea cum tali signentur carmine saxa
Hic iacet infausto nuper correptus amore
Celtis: et insoliti causa est Hasilina sepulchri

AD HASILINAM A SE RELEGATAM QUOMODO ET QUALEM PHILOSOPHUS AMARE DEBEAT.

PRima meae fueras Hasilina o causa doloris
#########Florem libatae virginitatis habens
Cum mihi iam dederant natalia sidera quinque
#########Lustra: per Hibernum continuata diem
Phoebus febriles ubi fecit in orbe calendas
#########Lumina purpureus sub Ganymede regens
Impia sed nostros nunc aspernaris amores
#########Meque tuis flammis saeva perire sinis
Qualiter Herculeos olim consumpserat artus

image: s033

#########Stragula: quae nessi tincta cruore fuit
Et quali verat Daphnes correptus amore
#########Phoebus: ut aeternas iussit habere comas
Sic nos affligis tacitum aspernata calorem
#########Dum fugis: et sacros deligis ipsa viros
Nulla magis mollit medicina in amore dolores
#########Quam dum tangendi copia multa data est
Nam veluti gelida feruor depellitur unda
#########Dum geminos fratres lucidus orbis habet
Sic in amore suum natura ubi dispulit aestum
#########Tristitia gaudet mens relevata sua
Quod mihi saeva negas duroque affligis amore
#########Exstinctum vitio quem queror ipse meo
Saeva meos teneros nimium dum despicis annos
#########Membraque adhuc veneris non bene firma iocis
Nam veluti martem delectant [correction of the printer; in the print delectent] fortia membra
#########Aetatem mediam sic Venus ipsa probat
Quodque mihi totiens pudor et timor obstitit olim
#########Primitias veneris quando daturus eram
Tertia non meritae confingis crimina culpae
#########Dum mage me libris quam tibi adesse canis
Utque solent doctas mulieres spernere musas
#########Et tenet invisos quaeque puella libros
Qui mos barbaricis nostris solet esse puellis
#########Sic tu fastidis femina cruda libros
At non talis erat famosi Lesbia vatis
#########Limabat versus quae sibi docta [correction of the printer; in the print saepe] suos
Et non talis erat Nasonis pulchra corinna
#########Nomine non vero quae sibi dicta fuit
Atque aliae multae generosa mente puellae
#########Ingenium doctis quae tribuere viris
His similem inveniam: totoque vagabor in orbe
#########Qua patet Almanis maxima terra viris
Interdum fateor studiosis altera cura est

image: s034

#########Et Pallas Veneris spurcida castra fugit.
Altaque stelligeri conscendit sidera caeli
#########Et comitem summi se cupit esse Iovis
Inde celer nitidis delabitur aethere pennis
#########Hospita terrenis dum cupit esse iocis
Nec semper spurca sua membra libidine foedat
#########Corpora: putrifico commaculanda luto
Maximus in nostris non semper Iuppiter oris
#########Sic fuit: in caelum sed redit ipse suum
Cumque illum coepit terrae stimulare voluptas
#########Et veneris blandum vellet inire sinum
Induerat Taurum volucrem variasque figuras
#########Deliciasque suas veste retectus habet
Sic nobis caelo terraque marique vagatis
#########Candida praebebit saepe puella iocos
Ingeniumque levet: stimuletque in carmina mentem
#########Quae pia posteritas laudet: honoret: amet
Si tamen ignota dabitur lusisse figura
#########Et repetat caelum mens generosa suum
Utque animum et corpus nexus coniungit amicus
#########Castra voluptatis sic utriusque placent
Castra placent veneris: sed plus mihi Palladis artes
#########Virtutis plus haec: illa pudoris habent
Utque scias tandem quae sint mea vota in amore
#########Hoc tibi iam paruum distichon Hasa dabit
Non volo quod saties: sed sis mihi rara voluptas
#########Ingenii vires sic mihi dura moves

AD GERIONEM CORRIVALEM

QUi quondam Herculeo superasti robore cunctos
#########Et cui non genuit sarmatis ora parem
Fortis in aduersum torsisti viribus hastam
#########Vidimus arboreo stipite maior erat
Omnis in occursum veniens prostratus: at ipse
#########Solus ab immoto non cadis acer equo

image: s035

Hinc timet intrepidas iuvenis descendere arenas
#########Dum timet invictam tota palaestra manum
Et vaga per totum currunt tua nomina mundum
#########Germanis: Gallis: Pannoniisque timor
Quondam inter proceres fueras spectabilis heros
#########Et stupuit tantum densa corona virum
Nunc tepet et pigro nulla est in corpore virtus
#########Et vaga quae fuerat: garrula fama tacet
Excussusque iaces sternaci fusus Hasella
#########Qua cadis occurrens terque quaterque die
Illa sedens blandis mulcet tua pectora verbis
#########Docta premens stolido colla superba iugo
Et modo suspirans tacitis connivet ocellis
#########Et locat ad nutus singula verba tuos
Oscula blanda rapis: niveoque in pectore turgens
#########Comprimitur manibus plumea mamma tuis
Saepe timet veniat cum das sibi basia coniunx
#########Praedicat aduentum praescia saepe suum
Et modo rixatur: modo per sua numina poscit
#########Ut sibi des pacem pulchra labella petens
Auertitque suos vultus inimica: proteruum
#########Te iuvenem accusans: cuncta licenter agens
Callida sic tecum meretricis acumina tentat
#########Nec cadat ex laqueis praeda opulenta suis
Hastatum iuvenem te claudunt fulcra mariti
#########Lustrat ubi totum Cynthia zodiacon
Tempus erit vacuas dum sentit avara crumenas
#########Tangere Svphorium vix sinet illa suum

DE RADIIS PRAESENSIONARIIS QUOS PHILOSOPHI STELLICOS VOCANT ET QUAM POTENTES HUMANI AFFECTUS SINT

VErum est? aut veteres finxerunt talia vates?
#########Unicus an plures spiritus orbe meet?

image: s036

Impellatque suum corpus: quo intentio fertur?
#########Ceu volat e manibus iussus abire lapis
An virtus animis tanta est: ut corpora amantum
#########Se poterint certis scire futura locis?
Et mutare suas formas virtute polorum
#########Unde queat magicis artibus esse locus?
Ut capro volet ille sacro: ceu Lucius olim
#########Carmine circeo factus asellus erat
Et velut in somno solitus consurgere tecta
#########Lustrat: et intrepidus pendula membra trahit
Corpore sopitos quos spiritus excitat artus
#########Hosque sui affectus esse iubet comites
Sic amor: affectus superat qui pectoris omnes
#########Virtute an moveat corpora nostra sua?
Hinc oculus (mentis qui nuntius: atque fenestra est)
#########Invidiae signum saepe et amoris habet
Nam fertur radiis ocularibus esse potestas
#########Dum solo visu femina saepe necat
Atque lupus mediis fuerit si visus in aruis
#########Mox spectatori guttura rauca facit
Sic Hasilina suis mihi dum conivet ocellis
#########Perpetuis radiis pectora nostra ferit
Aut veluti radios dum lucida sidera iactant
#########Sic virtute sua pectora nostra movet
Ut cum Saturnus sua lumina protulit orbi
#########Tristia cum maestis tempora maesta facit
Iuppiter: et Mavors: sic et Cyllenius ignis
#########Phoebus: et extremo cardine Luna nitens
Quisque sibi certum tempus seruavit in orbe
#########Afficiens radiis cuncta sub orbe suis
Sic Veneris sidus: maior cui in orbe potestas
#########Influit imperio cuncta subire suo
Et veluti gemmas herbasque sub orbe creavit
#########Natura: et vires iussit habere suas

image: s037

Quas ex cognati capiunt virtutibus astri
#########Et sua de radiis mira sigilla ferunt
Hinc adamas ferrum trahit: inviolabilis ictu
#########Ille tamen capri sanguine mollis erit
Sicque cutem teneram feruens Urtica perurit
#########Socraticamque tuli dira Cicuta necem
Sic radium sibi quisque suo concepit ab astro
#########Quo movet: et tacito membra vigore regit
Ceu quondam Marius cimbrum percussit ut ensem
#########Conderet: et vitam iussit habere suam
Romanos omnes sic terruit alta Catonis
#########Frons: maiestatis signa verenda gerens
Nam res quaeque suum radium sortita per orbem est
#########Sidera dum caeli cuncta sub orbe movent
Praecipuo humanos animus qui continet artus
#########Excellit radiis cuncta animata suis
Nam sua cognatis oriuntur semina stellis
#########Fertur et aethereis proximus esse deis
Hinc etiam voces: et verba ligantque: levatque
#########Mobilibus labiis verba ubi sacra cadunt
Haec ego ubi tacito repetissem forte cubili
#########Et querulis elegis charta notata fuit
Et mihi sic totos Hasilina invaserat artus
#########Ut petiisse meam sit mihi visa domum
Surgo celer praesensa volens perquirere vates
#########Et stetit ante fores Hasa puella meos
Praesensique suum radium quo me feriebat
#########Affectusve meus fecit ut illa venit
Quicquid erat: postquam pressit sua basia: dixit
#########Altera quae restant gaudia nocte dabo

AD HASILINAM SE REPUDIANTEM EQUITEMQUE ADMITTENTEM PATRIAM SUAM ET EIUS SITUM ET ANTIQUITATEM CONMEMORANS


image: s038

VEl syrtis: vel scylla vorax: aut dira charybdis
#########Vel genitam furiens exspuit unda maris
Aut tibi virgatae per Caspia littora Tigres
#########Praebuit aut crudum saeva Leaena latus
Vel te Carpathus: Suevus vel Caucasus horrens
#########Aspera vel Tauri te genuere iuga
Dura peregrinum dum dedignaris amantem
#########Et sequeris Martis qui gerit arma trucis
Sed caveas moneo: ne dum comprensa: catenis
#########Vulcanus solidis te liget Hasa suis
Et Phoebus toto spargat tua crimina mundo
#########Et fias cunctis fabula foeda plagis
Nec minor est Phoebi cultor quam Martis amator
#########Hic quamvis Venerem: Pallada Phoebus amet
Septimus a primo qui dicitur angulus orbis
#########Prospera ni (fallor) sidera nostra refert
Fervidus Haemonio iuvenis mihi surgit in arcu
#########Et medium caeli cum Iove virgo regit
Quin et suscipiens Phoebum Cyllenius ignis
#########Ingenium vires iussit habere suas
Nec dea cunctipotens aversa fronte resedit
#########Cum numero partem per mea signa suam
Et mihi praeteritos animus si computet annos
#########Complevi quintam nuper olympiaden
Maximus ai)mulios Romani nominis heres
#########Hoc anno et fausto. sidere natus erat
Nostra quaterdenis sed praevenit hora diebus
#########Astra quibus vitam coeperat ipse suam
Et mihi persuasum dignam esse in corpore formam
#########Et quia non segnis servus amoris eram
Adde genus longo proavorum stemmate clarum
#########Moenus ubi gelidis cornua flectit aquis
Hic ubi Francorum urbs illustri valle levatur
#########Deque e)rebou graeco nomine dicta polis

image: s039

Fama est dum Grai petiissent gallica rura
#########Ad Rheni ripas exonerasse rates
Inde per Hercynios saltus: vallesque patentes
#########Struxisse his placidis moenia Graia locis
Cumque atras diti litarent more bidentes
#########Et druides templis instituere sacris
Hinc a dite dabant urbi sua nomina graeca
#########Graecorum linguam gensque hodierna tenet
Nam faciunt lingua graecorum sacra quotannis
#########Et templum Argolicis personat omne modis
Ante gradus cuius veterum simulacra deorum
#########Palladis et Martis signa vetusta manent
Graecorumque gerunt priscas in corpore vestes
#########Cum patribus matres et iuvenilis honos
Quas partim refluo mutavit tempore caelum
#########Et partim luxus: vel peregrinus amor
Nemo hinc miretur Graio me sanguine cretum
#########E(llhnika ad patriam iam retulisse meam
Elyseos credas campos: et amoena piorum
#########Hic loca: quae cererem vinaque blanda creant
Intonsique greges passim per prata vagantur
#########Et nemora alituum vocibus alta sonant
Hic me non lento Phoebus dilexit amore
#########Hic dedit et resonis plectra movere iugis
O ego te patrias si possem ferre sub oras
#########Ditior Arctoo nulla puella solo
Ergo quid infaustum nostrum interrumpit amorem?
#########Et causam poteris quam mihi saeva dare?
Per tua sub rigidis gentilia numina terris
#########Et vultus charae quos genitricis habes
Perque patrem sobolemque tuam quae clara futura est
#########Et flammas: causae quae mihi mortis erunt
Perque precor tandem languentia pectora amantum
#########Mitior in nostras sis Hasilina preces.

image: s040

Et reddas priscum mihi conciliata favorem
#########Dignerisque tuo me fugibunda toro
Aut ego iam lacrimas longo maceratus amore)
#########Accumulo extremas: in tua fata canens
Difficilis nostris nec inexorabilis esto
#########Carminibus: rigidas sueta movere feras
Quod si dura tuum forte inconsulta tenorem
#########Seruabis: tetricus iam tua furta canam
Et mea iam totum spirant praecordia Phoebum
#########Et mea iam Bromius pectora totus agit
Ut dete totum spargantur carmina in orbem
#########Carmina: quae votis displicitura tuis
I nunc: et tumido suspendas carmina naso
#########Notior arctoo perfida facta polo
Ante tamen Siculum linquet fera scylla pelorum
#########Et sistet [correction of the printer; in the print sistat] bibulas naufraga syrtis aquas
Ante coit libycis vertex latialis arenis
#########Et freta spumosis destituentur aquis
Ante vagus rapido miscetur Vistula moeno
#########Et Vidrus rigidas influet Albis aquas
Ante cadent refluum glacialia plaustra sub aequor
#########Quam tibi coniungat me recidivus amor
Sed post fata manet tenui si sensus in umbra
#########Persequar: ad stygias te comitatus aquas
Seu subeunt animi deserto corpore stellas
#########Ipse petam occasum: dum tuus ortus erit
Vel mihi contingat rursus post fata renasci
#########Ipse iterum fraudes et tua furta canam
Interea rigidas iuvenes fugite oro puellas
#########Quas fovet eois Sarmatis ora plagis
Cantantesque meos post saecula longa dolores
#########Non pigeat nostris ingemuisse malis

AD HASILINAM CUM SACERDOTE DEPRENSAM


image: s041

CUr tua submisso gestas non lumina vultu?
#########Occupat et nitidas pallor utrasque genas?
Cur te iam rigidi titillant fronte capilli?
#########Garrula nec solito verba proterua iacis?
Conscia mens scelerum caeco te vulnere torquet
#########Et cruciant variis te tua furta modis
Qualia vel siculi memorant tormenta tyranni
#########Vel dirus poenas quas Rhadamanthus habet
Hasa tuum dixi foedabis crimine nomen
#########Obstrepet et factis garrula fama tuis
Dum tu legitimas totiens confundere taedas
#########Ausa: et lascivum prostituisse femur
Proxima nox tetro vidit tua crimina vultu
#########Isset ad invisos quando maritus agros
Hacque ego sum passus per tota frigora noctem
#########Rasus ubi nostras vir tenet inlecebras
Sed volumus tacitae veniam concedere culpae
#########Quandoquidem sacris flecteris Hasa viris
Criminibus nostris possunt qui avertere divos
#########Et fulmen rutili continuisse Iovis

DE EXCLUSIONE NECROMANTICAS ET MAGICAS ARTES COMMEMORAT

QUo pudor? et probitas? veteris vestigia saecli?
Quo fugit aut virtus? venerandaque semper honestas?
Moribus antiquis non est aequabile nostrum
Aevum: et in aethereas iterum compellitur auras
Ire pudicitia: et fugit indignata tenebras
Nec sacer orbis amor (ceu quondam mutua curat
Pectora: concordi fugiens coniungere voto
Stupra: fames: strages: usuras: furta: rapinas
Et muliebre nefas patiuntur saecula nostra
Perfidia comitante dolos: et fraude maligna
Interiit contempta fides: dum subdola lingua
Numina sancta vocans: mendacia ficta colorat

image: s042

Se dat huic sociam non lentam Hasilina ruinae [correction of the printer; in the print ruin]
Atque aliae multae: quarum si nomina vellem
Commemorare modo: numerarem sidera demens
Aut quot carpathiae surgant aquilonibus undae
Quotve niger libycas convolverit auster arenas
Utque modo incipiam: repetamque ab origine causam
Saevit avaritia: velut insatiata charybdis
Et siculus (rapiens quodcumque inieceris) ignis
Vendiderit sanctum quotiens submissa pudorem
Inde petit saturas Sarrano murice vestes
Et quos de scythico venantur mure sabellos
In capite et collo multis onerata lapillis
Et gemmis tumidum digitis circumligat aurum
Inretire quibus solita est vel prendere amantes
Ambitione tumens ostentat singula membra
Docta locans stolidis venalia corpora moechis
Elata ceruice sedens: semperque videri
Laudarique volens: mulier dignissima laude
Iracunda movet furibundo ubi pectora motu
Tisiphonem videas rabidam vel in ore megaeram
Perfurere: et totos illi iniecisse colubros
Quaeque fuit semper multorum causa malorum
Incubuit iam tota suis Venus improba nervis
Factaque sub tacitis mulier notissima stupris
Atque utinam sua stupra forent plebeia: sed illis
Heu peccat scelerata viris quibus alta corona
Abrasit nudam sacrato vertice testam
Quosque iuvat miseris Mavortis vivere castris
Hos fovet: et sacris haerens amplexibus: illis
Militat: et castos moecha interrumpit amores
Nox erat et medio transmisit sidera caelo
Prona sub Herculeas mundo rapiente columnas
Versa et in eoos iam torsit plaustra bootes
Candidum in haemonio promittens sidere Phoebum

image: s043

Corniculata cavum iam Cynthia protulit orbem
Et nondum solido spectabat lumine terras
Ipse ego tunc tota perpessus frigora nocte
Expecto tremulus promissae gaudia noctis
Cumque Hasilinae reserata est ianua nostrae
Mox mihi terrifico vultu occurrebat imago
Atra sub obscuris involuens membra cucullis
Iam lemures et noctivagis simulacra figuris
Taetra [correction of the printer; in the print Terra] vel infernas mutatis sedibus umbras
Sorte parentali vigilans errare putabam
Intremui: torsique genas et ab auribus actae
Surrexere comae: geminus stupor alligat artus
Ut redit ingenuus vigor et pavefacta reliquit
Membra timor: veri retinent praecordia sensus
Vota dabam superis: hecatesque ante ora triformis
Numina sancta voco: memori sub pectore volvens
Arcanas quondam mihi quas doctissimus orbe et
Omnipotens varias tribuit necromanticus artes
Hic potuit magico divertere flumina cursu
Sideraque: et duras animis immittere curas
Sanaque tabificis affecit corpora morbis
Et rapidos ventos armans in proelia fulmen
Cum tonitru iaculatus erat: tenebrisque fugatum
Expulit orbe diem: vitae et statione solutas
Carmine pallentes animas revocabat ab orco
Sanaque consumptis animaverat ossa medullis
Dixerat ille mihi: condas haec pectore verba:
Nocte quibus stygios errantes sistere manes
Colloquioque frui poteris: mirabile dictu
Cum sua in humanas laxabunt ora loquelas
Occultasque tibi pandem miro ordine causas
Quae mare: quae terras: et sidera clara coercent
Utque orbi concretus amor durabit in aevum
Mentibus: aethereas dum seruant sidera leges

image: s044

Diversisque modis deus imperiosus in orbe
Mollia sollicitis impugnat pectora curis
Mutua flamma premat: socialis et ardor amantes
Ignibus aeternis alios et nexibus arctis
Concilians: mirum spirans in corda favorem
Ast alios numquam sub mutua foedera mittit
Illa sed alterius deridet pectoris aestus
Exercens foedas venali corpore merces
Et fructu non mente levem compensat amorem
Talia non parua stimulabant pectora cura
Experiar similes aliquando ut carmine vires
Si modo quae fuerat mihi visa recurreret umbra
Septimus interea radiosus cynthius orbem
Ignifluis invectus equis a Tethyos undis
Extulit: et totiens tenebras induxerat orbi
Umbra redit: loca nota petit: librataque sensim
Fertur: uti liquido suspendens aere corpus
Mox ego stringo comas vittis: Maestamque tiaram
Induo praecingens furiali corpora lino
Et citus obliquam telluri inscribo figuram
Ense secans stricto: vivisque adolescere flammis
Verbenam iubeo: terque ante altaria circum
Intrepidus mucrone cano: dein quatuor oras
Terrarum caelique noto: qua Phoebus ab ortu
Surgit: et hesperias cubitum qua fertur in undas
Et septem gelidi lucent ubi nocte triones
Et qua devexus calidum polus excipit austrum
Deinde locum facibus stygiis et ture vaporo
Consecro: velato capite inclinatus ad aras
Iam magicis lustratus aquis: tum carmina diro
Tristia ab ore ruunt: mox magno impulsa tumultu
(Horresco referens) tellus per inane voracem
Immenso subducta sinu patefecit hiatum
Unde sepulcrales gemitus: maestique sonabant

image: s045

Ploratus: ululante chao: dum murmure vasto
Conmugit tellus: quo celsus inhorruit aether
Quale solet scythicis boreas cum saevus ab oris
Irruit: et rapidis conatur fluctibus orbem
Vertere: silvifragis prosternens robora flabris
Carpatho obnobioque minans: ni frena retentet
Aeolus: evulso nutaret cardine mundus
Hunc dederat rupta tellus compage fragorem
Ut foedus densas infecerat halitus auras
Infernisque calet correptus ab ignibus aer
Sulpureoque latent iam tristia sidera fumo
Impia tergemino mox Cerberus ora latratu
Sustulit: et superas primus mihi visus in auras
Moliri: anguicomas secumque inferre sorores
Apparat: et tristi quicquid latet aditum in orbe
Tum trepidi gemuere lares et quassa profundo
Tecta pene subitam traxissent mersa ruinam
Ni mea tartareas tenuissent carmina vires
At postquam sensit nutantia tecta labare [correction of the printer; in the print labore]
Umbra: citam properare fugam: caecisque latebris
Involvi: et volucres dedit in vestigia plantas
Ante retroque ferens properanti lumina motu
Non secus: ut serpens laetis effusus in aruius
Dum renovanda locat ad vernum corpora solem
Delitet: in varias spargens sua lumina partes
Ne sua quis videat reparantem squamea terga
Tum si forte venit magica qui doctus in arte est
Turgida reptilibus sua tollit guttura nodis
Ora trisulca movens: celerique per arua rotatu
Dissilit: et spiras per mille volumina torquens
Aufugit. angustas caudamque obliquat in aures
Letiferi ut fugiat feralia carmina vatis
Taliter umbra meum magicum indignata laborem
Fugerat. et rapidis pressit vestigia plantis

image: s046

Hanc ego mox tali fugientem voce secutus
Quis te? quis superas umbra errabunda sub auras
Extulit? et nostros iubet inquietare penates?
An movet haec calidus fugientia corpora sanguis?
Fingere vel falsos potuit sibi spiritus artus?
Cogitur ad superas quotiens ascendere terras?
Vera refer: mox inferias tibi rite paremus
Siquo transactam foedasti crimine vitam
Haec ego. at umbra levem festinans prendere portam
Conticuit: crepitu sonuit mox ianua rauco
Cardine corpoream nobis testata figuram
Ast ego: cur vivo fuerant mea territa vultu
Pectora? non alio me ludes tempore dixi
Umbra levis nostrae. te miscesn nocte puellae

AD VISTUL. FLUVI. ORTUM ET EXITUM EIUS DESCRIBENS ET DE VESONTIBUS ET EORUM VENATIONIBUS

VIstula carpathi ducens radicibus ortum
#########Quae sua Pannoniis aurea dona ferunt
Hic ubi praecipiti consurgit vertice krhmno\s
#########Pulsans aethereum per iuga celsa polum
Inde citus triplicem Cracovinam tendis ad urbem
#########Sarmatici regis moenia celsa rigans
Hinc Masovina vagus te obliquas maior in arua
#########Qua patet Hercyniae portio vasta meae
Horrida villosos quae pascit sola visontis
#########Et validos uros: monstra stupenda ferae
Belua vasta: micans oculis: et cornibus uncis
#########Et nigrum Hirsutam corpus habet faciem
Pendula promissis gestat palearia villis
#########Quis strumae in morem guttura crassa tument
Cornibus elatis venientem occursat in hostem
#########Et iacit in caelum corpora prensa vagum
Arboreos truncos annosaque robora quercum

image: s047

#########Ventilat: ut vibrat [correction of the printer; in the print vibras] per vaga rura caput
Quam cum venator rigidis prosternere silvis
#########Apparat: hanc pulchro decipit ingenio
Nam primum hanc iaculis tento vel provocat arcu
#########Ut furiat laesis belua cruda toris
Inde citus capit ille fugam se robore tutans
#########Quod petit impactis cornibus illa suis
Se prensisse putans fugitivum cornibus hostem
#########Saevit: et in gyrum robora vasta terens
Ille feram trunco se tutans saepe lacessit
#########Figit et in tetram spicula saeva cutem
Sic ubi iam toto lassatae corpore vires
#########Cessit et exanimis impetus ille ferus
Mox alii circum iam stantes more coronae
#########Conficiunt iaculis corpora vasta suis
Hinc propior codano Prussiae tendis ad urbes
#########Vistula: teutonicae littora gentis habens
Quae nunc sarmatico seruit malefida tyranno
#########Germanum dominum forte perosa suum
Hic multas urbes: validas construxit et artes
#########Teutonicus miles: pallia flava gerens
Scilicet ut scythicos possit retinere tumultus
#########Effera barbaries dum sua castra movet
Urbs ibi torna suas tollit sub sidera turres
#########Et Marieburgum maximum in orbe decus
Quod vagus in triplici circumdas vistula fossa
#########In Codanum triplici plurimus ore fluens
Hic ubi praeclaro munita est prussia portu
#########Urbibus et populis dives in orbe micans
Quas inter claro Dantiscum lumine surgit
#########Qualiter eois Phoebe resurgis aquis
Sed quondam Gedonum. gothorum a nomine dictum
#########Hincque sinus codanus nomina clarus habet
Ad cuius tractum: bellum memorabile gestum est

image: s048

#########Inter teutonicos polonicosque viros
Heu pudet: aduerso parta est victoria marte
#########Hostibus ut barbas desecuere truces
Vistula germanae quondam ceu terminus orae
#########Sic mihi iam fesso finis amoris eris
Et veluti excedit qui accepit vulnera bello
#########Sic cedo primo laesus amore puer

EXPLICIT LIBER PRIMUS INCIPIT SECUNDUS


image: s050

CONRADI CELTIS PROTUCII LIBER AMORUM QUI DANUBIUS SEU ADOLESCENTIA VEL ELSULA NORICA ET LATUS GERMANIAE MERIDIONALE INSCRIBITUR

INCIPIT AD HASILINAM DESIDERIA SUA ABSENS CONMEMORANS:

TIncta meis lacrimis tibi tristis epistola nostra
#########Iam venit: ac queritur te procul esse mihi
Nam tibi cum primam Phoebus signaverit umbram
#########Auroram roseis tunc ego cerno rotis
Forte subirascens rescribes perfide Celtis
#########Foedera rupta tibi. ruptus et altus amor
Perfide: Sarmaticis abiisti nuper ab oris
#########Nec mihi dixisti verba suprema: vale
Perfide nulla tibi fugienti foedera curae
#########Nostra: Iovem totiens quae violata vocant
Perfide quid totiens iactabas Celtis amorem
#########Iam tua nota fides: et pia cura mei
Sic tua causa meam damnabit crimine culpam
#########Hasula Sarmatico quae decus omne solo
O ego non potui longo praeventus amore
#########Dicere in aeternum tunc Hasilina vale
Scilicet in verbis titubasset lingua supremis
#########Vidisses lacrimis lumina plena meis
Forsitan et toto fugissent corpore vires
#########Pulsus et ante oculos spiritus ille tuus
Haec timui: tacitum gestans modo pectore vulnus
#########Dum tua sublatis vultibus ora queror

image: s051

Seu mea purpureum mirentur lumina Phoebum
#########Lucida seu caeli sidera nocte legam
Mente subis Hasilina mihi cum corpore tot
#########Et placidi lusus: et data verba iocis
Occurris quotiens phoebea poemata vatum
#########Voluo: vel ad resonam carmina pulso lyram
Occurris quotiens pratis viridantibus erro
#########Lustro vel umbrosum sole calente nemus
Quo tecum memini molli consedimus herba
#########Pressaque in amplexu gramina lenta tuo
Occurris quotiens repeto alta mente puellas
#########Sarmaticas: inter quas prior ore micas
Dum tua scripta lego: servataque munera lustro
#########Offert luminibus se tua forma meis
Occurris gelidae mihi semper tempore noctis
#########Et mea cum blandus corpora somnus habet
Candidior stellis tunc me tua fallit imago
#########Ludit et in vano pectus amore tuo
Quo feror infelix? quam mens mea concipis ignem?
#########Es procul et nullam fert meus ardor opem
Et forte infernas rapient me fata sub umbras
#########Nusquam luminibus cara videnda meis
Sed tua completo fuerint ubi stamina fuso
#########Et quocumque loco gnosius esse iubet
Te mea complexu comitabitur umbra tenaci
#########Semper et haerebunt idola nostra simul
Cumque iterum ad superas nos Iuppiter evocet auras
#########Rursus deliciis perfruar ipse tuis
Felix Sarmaticas si nunquam Celtis in oras
#########Venissem o felix terque quaterque forem
Non ego iam charam quererer mihi abesse puellam
#########Nec mea corda ferus discruciaret amor
Sed quid ego sterilem male sanus nutrio flammam?
#########Quam tua vel saltem scripta levare queunt

image: s052

Absentem scriptis ubi te soleris amantem
#########Languidulo forsan mitior ignis erit
Dum vaga lucifluo discurrent sidera caelo
#########Et Phoebus liquidas exit et intrat aquas
Dum freta caeruleo pulsabunt littora fluctu
#########Et sua gramineus lilia campus habet
Te pia posteritas canet admiretur et ornet
#########Hasula Sarmatico quae decus omne polo

AD SE IPSUM QUOD AMORE RELEGATO AD PHILOSOPHIAM SE CONFERRE VELIT

POstquam Sarmaticis remeassem Celtis ab oris
#########Fataque germano me statuere solo
Constitui nocuas animi depellere curas
#########Nullaque iam Veneris vincula velle pati
Femineas artes mulierum: et verba perosus
#########Et male concordes in mea vota deos
Et dixi (tumidis Hasilinae fraudibus actus)
#########In portu reducem dente ligabo ratem
Liberum in aethereos animum modo ferre meatus
#########Astrorumque vias prendere mente iuvat
Quis deus hanc molem tanta vertigine verset
#########Cur septem aduersa iusserit ira via
Ut nunc aestivum Cancri nitantur in axem
#########Et modo regna petant quae Capricornus habet
Nuncque retrocedunt: et nunc directa feruntur
#########Nunc stant exigua desidiosa mora
Anne chaos varias hac induit arte figuras
#########Et renovent species corpora prima suas
Quaque suas facies totiens natura reformat
#########Cunctaque mutantur: quae vagus orbis habet
Quis numerus stellis: quisue ambitus orbibus ipsis
#########Et spatium: quanto et tempore quisquis eat
Cur nunc libra pares faciant et longior horas
#########Cancer et aestivo proroget axe diem

image: s053

Parte alia aegoceros pluvium declivis in austrum
#########Noctibus hibernis tempora longa ferat?
Quid solem inficiat? Lunamque ut vultibus atris
#########Protendant miseris tristia signa plagis
Cornua cur lunae dum tendunt solis ad ortum
#########Iam suus aspectus praeterit oppositus
Ast ubi in occasum sinuoso lumine tendit
#########In coitu fratris iam vaga Luna fuit?
Quae nostri natura animi? quae libera mole
#########Coroporea? celsum an sit subitura polum?
An phlegetonteas fallaci carmine poenas
#########Sentiat? et triplicis dira venena canis?
Cumque animum nullum poterit comprendere corpus
#########Liber in aethereas quin volet ille plagas
An fuerit melius: corpus formasse gigantis?
#########Et non pygmaei membra dedisse brevis?
Corpore tam paruo nequit exercere vigorem
#########Atque animus vires nescit habere suas
Quatuor ut magnus genitalia corpora mundus
#########Contineat? propriis consociata locis
Quae sua confuso miscent vaga semina motu
#########Temperat ut virtus illa superna poli
Hinc variae gentes: linguaeque: et sparsa per orbem
#########Flumina: quae celsis montibus orta cadunt
Inter quos surgit quadrifluvialibus undis
#########Qui caput Hercynii dicitur esse iugi
Pinifer: hinc Boemos qui tangit et inde Turogos
#########Et Francos: Bavari et ditia rura soli
Haec postquam angusta mecum sub mente revolui
#########Venit amor blanda talia voce canens
Quid tua perpetuis crucias modo pectora curis?
#########Naturae leges prendere mente volens
Linque deo tacitas naturae reddere causas
#########Maxima pars veri pectora vestra latet

image: s054

Omnia quae modo nata vides: labentibus annis
#########Invida lethaeis parca vocabit aquis
Ergo iterum laetus duce me sectere puellas
#########Ipse tuam navem per freta magna regam
Dixit: et excusso fixit mea pectora ferro
#########Tela cupidinei blanda fuere dei

QUOD HASIL. OBLITTERATA ELSULAM NORICAM AMARE VELIT

TOta mihi nondum fueras Hasilina putabam
#########Felicem tumido captum in amore tuo
Quam placido (dixi) consumit tempore vitam
#########Qui sibi tam lepidum pignus amoris alit
Cognita sed tandem simulantia pectora amorem
#########Ingenium: fraudes: et male farta fides
Docta quibus stolidum solita es deludere amantem
#########Ut captus votis seruiat ille tuis
Vota quidem dixi: non quae speramus amantes
#########Sed quae sunt loculis displicitura meis
Non ego te tyriis ornabo perfida pallis
#########Vellera nec tribuam candidiora nive
Alter hyperboreas mittat tibi munera pelles
#########Et quas riphaeo vertice moscus habet
Non phoenum: Madrumve dabo: mollemve Sabellum
#########Nec te qui limbos Hermule vestis habes
Pactoli dabit alter opes: et hydaspis harenas
#########Quicquid et effundit divitis unda tagi
Vel tribuat fuluum formica quod egerit aurum
#########Inda: vel arctous quod mage gryphus amat
Et si non cuperes peregrinae munera mercis
#########Nata apud almanos non tibi dona darem
Rhenus habet fuluum quod fertur alpibus aurum
#########Argenti venis teutonis ora scatet
Unio cum gemmis moeno reperitur in amne
#########Divitias multas albis et hister habet

image: s055

Has tibi dent falso quos inretiris amore
#########Non ego: sed tribuat stultus adulter iners
Nocte dieque miser gemat ad tua limina seruus
#########Perferat et fastus plenaque verba dolis
Ast ego perpetuo queram mihi pectora nexu
#########Et mecum parili quae sub amore calent
Hic ubi per bibulas impellitur hister harenas
#########Norica pannoniis proxima rura rigans
Huic vitam: corpusque meum: cum dote perenni
#########Carius et si quid candidus ipse dabo

ODIPORICON A SARMATIA PER SLESIAM BOEMOS ET MORAVOS ET QUAE FLUMINA AB ILLIS EXEANT

NUper ab Eois remearem ut Celtis ab oris
#########Laetus in Austrinas me referendo plagas
Exceptus fueram per terram divitis arui
#########Qua Praga vitiferis collibus alta micat
Cingitur Hercynio quo laeta boemia saltu
#########Teutonicas gentes undique clausa videns
Qualiter in grais memorantur Thessala regnis
#########Tempe sub Emathiis saepta fuisse iugis
Taliter Almanis se laeta Boemia terris
#########Erigit: et largis flumina fundit aquis
Hic Bohuslaus habet sua candida tecta boemus
#########Musarum et patriae fulgida stella suae
Albis Germanum cum Molda fertur in aequor
#########Molda pragam pulchris qui secat altus aquis
Sed medias albis germanas dividit oras
#########Et secat in partes teutona regna duas
Hic ubi misnensis celeberrima regia surgit
#########Arcem et quae templum continet alta sacrum
Hospitii qui iura mihi hac seruavit in urbe
#########Pragensi: tenera prole beatus erat
Nondum bisquinos Lunae compleverat annos

image: s056

#########Absumpsit decimum sed tamen illa deum
O fortem dixi gentem: quam nemo domabit
#########Dum vorat a prima luce beata deos
Hic praesul fuerat iudaeo sanguine cretus
#########Qui mihi non poterat verba latina dare
O dignam dixi tam docto praesule gentem
#########Qui mihi non potuit verba latina loqui
Sed quia non lingua celebrantur sacra latina
#########Quilibet hic praesul rusticus esse potest
Hic Odera (a priscis qui nomina Suevus habebat)
#########Nascitur. et Codani praecipitatur aquis
Suevus: qui Slesum socium sibi convocat amnem
#########A quo nunc nomen Slesia terra gerit
Slesia quae pulchris habet oppida condita muris
#########Visa caput quorum culta Vratislavia
Hinc Moravinus ager: pluvium conversus in austrum
#########Marcomanes pingui sub regione fovet
Hic Augustinus vates olomuncius ortus
#########Pannonii regis bellica gesta canit
Hic igla cum deio tumidum emittuntur ad histrum
#########Et Mora: quae genti nomina clara dedit
Hic ubi bossonium consurgit turribus altis
#########Limes teutonicis: Ungaricisque viris
Hinc Cambus tumidis: nigrisque in fluctibus issus
#########Exit in Austriacas: Pataviasque plagas
Norica rura petit Regus conversus in austrum
#########Qua Ratisponae moenia celsa micant
Hic ego ut aestivae dederam mea membra quieti
#########Subripuit mentem pulchra puella meam

AD ELSULAM NORICAM CUM HOROSCOPO SUO STELLAS DE PRIMA MAGNITUDINE CONMEMORANS ET SIGNUM AESTIVUM

AEstifer aethereo rutilat modo cancer olympo

image: s057

#########Qui spatium lucis maius in orbe facit
Torrida vulnificis aperit Leo rictibus ora
#########Feruet: et ignivomas quassat in axe iubas
Quem circum rabidos iaculatur Procyon aestus
#########Et canis aestivo corpora sole gravat
Horridus hinc gravidis flavescit campus aristis
#########Falciferamque deam messor in arua vocat
Colligit in fasces avidus segmenta colonus
#########Impiger: hibernas condit avarus opes
Ast ego quid faciam? bavara iam notus in urbe
#########Quam tumidus gelidis alluit hister aquis
Cum mihi non faveant solito nunc carmine musae
#########Et torpent tacitae plectra canora lyrae
Elsula sic me torret amor tuus omnibus horis
#########Et plus icareo me premit ille cane
Nec patitur tantos aestivo sole calores
#########Messor: ubi flavam falce metit segetem
Candida feruores mihi quantos Elsula praestas
#########Dum me sidereo lumine blanda feris
Nuper enim cunctos toto cum pectore sensus
#########Praedata es: nitidis visa puella comis
Candor inest manibus: digitisque ex ordine longis
#########Et superant scythicas lactea colla nives
Dinumerare potes nigrantes corpore venas
#########Talis texturae est forma tenella tuae
Fulva coma est. atque ora rubent tibi: qualia fulgent
#########Inter sanguineas alba ligustra rosas
Aut quale in triplici splendet Thaumantias ore
#########Imbrifer aethereas pingit ut arcus aquas
Quid graciles suras memorem: et vestigia plantae
#########Et latera: et pectus: quaeque tacere decet
Floridus in tenero lascivit corpore sanguis
#########Dentibus et niveis nobile cedit ebur
Nec faciem taceo claris quae lucet ocellis

image: s058

#########Nuntius ut magni fertur habere Iovis
His quotiens mecum tacito colludis amore
#########Luminibusque tuis lumina nostra feris
Mox mea vulnifico figis praecordia telo
#########Et penetrant pectus spicula saeva meum
Saucia et in totis aegrescunt membra medullis
#########Teque suam solam mens mea poscit opem
Seu mihi persuasi: quia me digneris amare
#########Seu fallor signis in mea vota datis
Quod si vera tuo deprendi signa rubore
#########Nullaque sunt linguae verba profana tuae
Ipse tibi seruus: vel sim tuus Elsula frater
#########Et si quid restat nomen amoris habens
Suscipito pignus fidei iam pectora nostra
#########Quae tibi perpetuis dedico temporibus
Tanta tibi ingenuo morum stat gratia vultu
#########Et tantum probitas: simplicitasque placet
Nulla poetarum poterint te carmina digne
#########Dicere: vel laudes commemorare tuas
Inter germanas dum fulges sola puellas
#########Agmina stellarum cynthia quale solet
Haec ubi fraterno deponit cornua vultu
#########Et coit in nitidum forma rotunda globum
Regia fulminei pallescit stella leonis
#########Spicaque cum iugulis cedit uterque canis
Quaeque micat torui radiosa fronte iuvenci
#########Pallet Hyas magnum numen amoris habens
Eridani tunc stella latet: sidusque serenum
#########Corpore quod nigro scorpius ater habet
Cumque suis haedis volitans auriga superbus
#########Et lyra: quae nostras iam tenet alma plagas
Arcturus solitum tunc ponit luce nitorem
#########Atque oculus piscis exuit omne decus
Interit atque indis quae lucet nocte canopus

image: s059

#########Tunc quoque centauri stella serena latet
Crediderim ex illis unam micuisse sub ortu
#########Elsula dum vitae sunt data fila tuae
Taurus erat blanda rutilat cui fronte cupido
#########Ille tibi primo cardine fila dedit
Phoebus et in nona caeli tibi parte refulgens
#########Cultorem Phoebi strinxit amore tibi
Iuppiter in medio stabat tunc laetus olympo
#########Et venus in gremio luserat alma suo
Hi tibi finxerunt speciosi corporis artus
#########Atque animum radiis composuere suis
Cuius ego tacito fuerim si dignus amore
#########Nectar et Ambrosiam posthabuisse velim

AD ELSULAM INTERLUNIO APUD SACERDOTEM LATENTEM

SEx modo Phoebeos aurora retexuit orbes
#########Et nova quae latuit cornua luna gerit
Elsula dum Celti totam quaesita per urbem es
#########Quo tandem fueras perfida fare loco
Aut mox districto feriam tua pectora ferro
#########Perfida: quod nostrum deserit ecce latus.
Quid tibi? quid Celti? quo me vestigia ducant
#########An ratio nostri sit tibi danda tori?
Proh superos: audes mihi talia reddere verba?
#########Confidens formae stulta puella tuae
Experiere tuo iam maxima verbera tergo
#########Nullus et in toto vertice crinis erit
Quid clamas? tremula poscens tua numina voce
#########Perfidiae ultores cernis adesse deos
Exsecrare meam non cessas perfida vitam?
#########Ille etiam pugnus garrula labra domet
Vis me relaxatis nunc perfida dicere labris?
#########Quis tanto iniecit tempore vincla tibi?
Vel tua qui totiens defoedat fulcra sacerdos?

image: s060

#########Iuppiter huic dederit quod cadat ante diem?
Nulla sacerdotum luxu nunc casta puella est
#########Causaque criminibus sunt sacra templa suis
Nam plures totum non congrederentur in annum
#########Illis colloquium dat modo sacra domus
Hac tractant foedas turpi cum murmure merces
#########Ceu solet in medio turba profana foro
Iuppiter hoc poteris sacras audire per aras
#########Et non fulminea concutere arma manu
Dum loquitur nostrae submissa voce puellae
#########Flamen: in auriculas talia verba serens
Elsula Rhenani nunc est mihi copia bacchi
#########Statque mea in lautis crassa popina cibis
Est perdix: et orix: turdus. capus: et phasianus
#########Et lepus: et ceruus: dorcas: ibixque salax
Qui mihi de celsis nuper fuit alpibus actus
#########Oenus ubi: atque Athesis murmura rauca facit
Argenti aeterno scaturit qua vena metallo
#########Et ditat totam patriam alemanicam
Hic halant liquido puro et de fonte salinae
#########Ditantes bavaros: austriacosque duces
Hic turba est tetro nigroque simillima morti
#########Qui soluunt vastis ignibus aera suis
Haud credas nostris decocta metalla per ignem
#########Sed phegetonteis mundificata vadis
Vel tibi si piscis placeat fluvialis: ab histro
#########Pinguis Esox veniet: cancer: et omne fretum
Nemo meas veniet te gratior hospes in aedes
#########Et cui constitui munera tanta dare
Ergo veni sacris quia digna recumbere mensis
#########Cynthius occiduis dum iuga demet equis
Vulgus iners sacra de relligione deorum
#########Deque metu superum verba locuta putat
Sed rudibus populis illudunt numina caeli

image: s061

#########Excusatque sacros culpa tacenda viros
Utque deae quondam fuerant simulacra silentis
#########Quae pressit digitis muta labella suis
Haec modo sacrarum cohibet reticere virorum
#########Delicta: in caelum dicere verba vetans
Gregorius primi Friderici tempore regni
#########O quantum incauti pectoris aegit opus
Ille sacris vetuit caelebs conubia lectis
#########Liberior vitiis ut sacra vita foret
Nullus enim pudor est teneras violare puellas
#########Et neque legitimas sollicitare faces
Quique uno quondam fuerat contentus amore
#########Ille modo plures rite fovere potest
Inde pater sanctus numerosa prole beatur
#########Legitimans nummis pignora spurca suis
Pignora quae luxus: semperque superbia patris
#########Et sacrae matris saeva libido coquit
Cumque dei soboles pater est: sese ille nepotem
#########Praedicat: et summi progeniem esse Iovis
Quodque magis turpe est sacratae filius aedis
#########Laudes a stupris gestit habere suis
Illorum nihil est quia paene salacius orbe
#########Et gula: quae nullis est satiata cibis
Plena mea his patria est: et plenus Rhenus et hister
#########Vistula: et arctoi littora curua maris
O sacer et magno es nummus venerandus amore
#########Quo duce legitimus spurius esse potest
Iulia lex rasa est: nostro dum tempore quisquis
#########Natus adulterio nobilis esse potest
Sit quamvis cunctis in legibus omnia Caesar
#########Debuit hoc saltem non licuisse sibi
Interea molles repetamus carmine versus
#########Elsula: quo coeptus continuetur amor
Hei: mihi qua steterat caeli venus aurea parte

image: s062

#########Praeda fuit rasis semper amata mihi
Vel qui Martis equos et fortia castra secutus
#########Contorquens rigida spicula saeva manu
Invida dissidii semper sed causa sacerdos
#########Nam capitur nummis quaeque puella sacris
Et quas semper habent pingui nidore culinas
#########Thyrsigerumque deum lenta verenda movens
Hinc quas nemo potest unquam exhaurire crumenas
#########Has pretium sanctae femina noctis habet
Sed me tartareas Pluto iam mittat ad umbras
#########Elsula: si noster continuetur amor
Quam bene pertaesum est: animique elanguit aestus
#########Pono Iovem testem: si mihi cura tui est
Ipse aliam inveniam: cui sunt mea carmina curae
#########Quaeque meis libris nomen habere cupit
Tuque vale: et nostris excedas perfida tectis
#########Clausa sit aeterno et ianua nostra tibi
Ipse sitim mallem lapidosos ferre per agros
#########Dum sua per Cancrum lumina Phoebus agit
Hic ubi trans histrum per norica rura colonus
#########Saxa inter triiugis aratra ducit equis
Et nulli siccis fontes oriuntur in aruis
#########Cisternis stantes ore bibuntur aquae
Hercyniove [correction of the printer; in the print Hercynio ut] petam satius sub vertice silvam
#########Aspera et obnobiis saxa crepidinibus
Quam te quae totiens violasti foedus amoris
#########Cum tot furtivis in mea damna dolis

AD ELSULAM FALSO SE EXCUSANTEM ET RECONCILIANTEM

HErbarum vires nec amoris pocula coxi
#########Nec strigis: aut ranae viscera rupta mihi
Et neque servavi (dederam ut tibi munera) caelum
#########Tristia depinxi nec simulacra poli
Ossa nec in vacuis collegi sparsa sepulcris

image: s063

#########In cruce nec furis secta verenda tuli
Nec mihi mactata est volucris pellita per alas
#########Artibus aeeis [correction of the printer; in the print eeis] nec tibi pectus ago
Nec tibi Thessalico lymphavi carmine mentem
#########Elsula: nec magicis cantibus ipse premo
Importuna meas quod sic irrumpis in aedes
#########Solius clamans Celtis amore feror.
Nec mihi lanifico placet insudare labori
#########Stamina nec pensis conglomerasse iuvat
Nec genitrix me chara potest revocare: nec ipse
#########Germanus: totiens qui mea terga domat
Taliter exagitat saevus mea pectora Celtis
#########Norica quem nunquam rura subisse velim
Dixit: et implicuit nostro sua brachia collo
#########Presserat et labris basia blanda meis
Tunc ego: praeteritas tibi numquam ignoscere culpas
#########Elsula: nec priscum foedus inire volo
Ni mihi nunc pandas cuius sub amore iacebas
#########Quaesita in toto nuper ut urbe fores.
Est locus: aereas ubi noricus excipit alpes
#########Hic magnum numen bavara terra colit
Hic ubi cosurgit de septem sedibus una
#########De salsa clarum nomen in orbe gerens
Quae quondam fuerat Romana iuvavia dicta
#########Iuvit ut Italicos saeva per arma viros
Huc ego: matronas nuper comitata pudicas
#########Persolui sanctae relligionis iter.
Elsula sic vafras iterum te vertis ad artes
#########Obscurans nugis stupra pudenda tuis
Taliter oestri stimulis agitantibus Io
#########Fertur niliacis applicuisse plagis
Unde sacerdotum genus emigravit in orbem
#########Isidis ad templum nocte dieque canens
Non fuit oestrum vel vespa aut saevus Asylus

image: s064

#########Sed tumidus penis quem sacra turba gerit
Quem propter furiunt nostrae nunc saepe puellae
#########Discurruntque vagis pene agitante plagis
Et sacris simulant sese indormire grabatis
#########Paulina anubis ceu sacra membra tulit
Multa superstitio mulierum fraudibus orta est
#########Consueruntque novos fingere saepe deos
Inde per indoctum spargunt miracula vulgum
#########Cui semper novitas: fictaque verba placent
Credula sed nunquam praebebo pectora Celtis
#########Ingenium notum dum mihi femineum
Nam scio te quanto complexus amore sacerdos
#########Clausit. et ad decimum presserat usque diem.
Illa sed hoc lacrimis mox excusabat abortis
#########Cum largo incipiens spargere rore genas
Quale sub Arctoo reperitur littore glesum
#########Quod codanus toto solus in orbe vomit
Aut quale Eridani memorant electra fluenti
#########Talis erat niveis feruida gutta genis
Inque meum tandem gremium conlapsa quievit
#########Phoebus ut Eois mane rediret equis
Inde mihi toto diffusa est corpore flamma
#########Traxit et antiquas lenta favilla faces
Et mox prisca novas senserunt vulnera plagas
#########Et liquidum veteri pectus amore fuit
Tale solet verno tellus liquescere sole
#########Dum gelidas soluunt sidera blanda nives
O ego sic placidae nunc conciliatus amicae
#########Iam scio post rixas gratia quanta feras
Utque solet Phoebus (piceo dum conditur austro)
#########Per sudum nitida gratior ire rota
Sic in amore deus simul ac fera praelia movit
#########Maiori flamma mutua corda ligat
Ast ego non alias vellem mihi surgere lites

image: s065

#########Quam quas cum lacrimis Elsula nostra movet

AD ELSULAM OBSEQUIA SUA ET PERICULA AMORIS CONMEMORAT

ELsula: regifluam rursus mala fama per urbem
#########Spargitur: et capiti non bene grata meo est
Scilicet ut solida tecum sit nocte sacerdos
#########Et queritur tardos te sine ferre dies
Tuque illi propriam fido te pectore scribis
#########Dispeream: teneant si tua verba fidem
Te saltem pudeat formosum hoc vendere corpus
#########Et passim rasis prostituisse viris
Qui populi peccata vorant et crimina mundi
#########Et parentales februa dona dapes
An nescis sacros dona exequialia nummos
#########Debere infernum rite piare Iovem
Hos tua profuso consumit inertia luxu
#########Dum venerem et bacchum nocte dieque colis
Prompta manus talo eest. damnosa nec alea cessat
#########Donec sub media sidera nocte micant
Heu quo demeruit dic tandem crimine Celtis?
#########Tam subito cessi quod tibi noster amor?
Ipse ego nam memini: per singula numina caeli
#########Iurabas: Celtis maxima cura mea est
Anteferent vernos glacialia tempora flores
#########Sistet et ethesiis flatibus hister aquas
Ante meo cedent formoso a corpore vires
#########Quam tuus a nobis Celtis abibit amor
Elsula tartareas me sistat Pluto sub undas
#########Si credam verbis pondus inesse tuis
Nil nocet ex ficto tibi dicere pectore verba
#########Credula et in tacitis fallere corda dolis
Commune hoc didici cunctis nunc esse puellis
#########Quae testes scelerum numina saepe vocant
Si tamen? ut simulas nos indulgenter amare

image: s066

#########Officiis partum est Elsula crede meis
Nam quotiens duras hiberno tempore noctes
#########Pervigil ad postes te remorante tuli
Dum tu laeta bibis: madidis tua basia vendens
#########Et versat talos nequitiosa manus
Ebria tunc etiam profers mea pignora amoris
#########Dum rutilat digitis annulus ille datus
Ah quotiens citharam digitis tibi pulso gelatis
#########Quae loquitur laudes carmine blanda tuas
Saepe ego huic similes vix possum iungere voces
#########Dum tremulus dentes concutit atre gelu
Cumque datur tandem cupidis amplexibus uti
#########Ipsa meum corpus mox refugis gelidum
Auertisque tuum nostro de pectore pectus
#########Nec gelidis digitis tangere membra sinis
Rivalis quotiens crudos expavimus enses
#########Ebrius ante fores dum canit ille tuos
Scis quotiens tepidam cogebar linquere plumam
#########Saeviret nivea dum Capricornus aqua
Et tellus crustata gelu: cum cortice duro
#########Offendit celeres in mea damna pedes
O quam dura deus conscribit sidera amantum
#########Est gravior tardo sidere blanda venus
Sed tamen ingratae nobis sunt saepe puellae
#########Dum novus instabili pectore crescit amor
Adde. quia in nostris tua sunt iam nomina libris
#########Et tua post mortem fama superstes erit
Teque canet nostras germania tota per urbes
#########Et celebrant laudes oppida cuncta tuas
Quod si germani fastidis dona poetae
#########Non mea in invita munera ferre volo
Primus ego titulum gessi nomenque poetae
#########Caesareis manibus laurea nexa mihi
Grata minus quamvis vivi sint carmina vatis

image: s067

#########Post mortem tamen his gratia maior erit
Inter mortales mors est quae sola poetas
#########Nobilitat: cineri tunc sacra fama venit
Et velut annosus iucundat pectora bacchus
#########Cui dederat vires tempus habere suas
Carminibus nostris sic tempore gratia crescit
#########Et sacer in populo concomitetur honos
Ergo germanae vates adamate puellae
#########Qui modo principibus sordida cura sumus
Nota volent totum sic nomina vestra per orbem
#########Principibus nostris quod sacra musa negat
Nam cum peruentum est germani ad principis aedes
#########Derident stolidi carmina nostra viri
Cumque meis monstror germanis esse poeta
#########Mox dicunt: nullas ille parabit opes
Insanus totam consumit carmine vitam
#########Nec vult ad questum dirigere ingenium
Non verbis curare potest: et vendere doses
#########Nec vult rixoso spargere verba foro
Nec sibi cappato vult radi vertice testam
#########Expleat ut luxum crassa popina suum
Duraque legitimi fastidit gaudia lecti
#########Et quae sollicito vota parente sedent
Ast ego pierides ditissima turba sorores
#########Vos sequar. et nullas Celtis habebit opes
Scilicet. ut nullus cupido mihi nummus in arca
#########Imperet. et post me gaudia nulla ferat
Doctaque posteritas superas me tollat in auras
#########Post mortem nostros dum legit illa libros
Quo sibi plus placeam: quam si sestertia mille
#########Liquissem. aut curis balthica regna meis
Vivus enim malo cum vivis spargere nummos
#########Quam mea post mortem dissipet alter iners
Utque dedit tenui caelum mihi vivere censu

image: s068

#########Et supra vulgum, pectora nostra tulit
Sic vivam. et nullo mecum sim tempore discors
#########Teque canam nostris Elsula flamma libris
Cumque dies veniet: quo te tua fata vocabunt
#########Hoc carmen tibi mox exequiale feram
Elsula germano quondam dilecta poetae
#########Hic iacet hunc titulum vatis amore gerens
Prima ego germanas sum decantata per urbes
#########Danubium regus: quaque Nabusque subit
Pieriae saliunt circum mea busta puellae
#########Et Phoebus lyricis consecrat ossa modis
Sed potius nostrum compones Elsula bustum
#########Nam te sublata non mihi vita placet

AD ELSULAM A PRISCIS ET SANCTIS GERMANIAE MORIBUS DEGENERANTEM

ELsula quid tantis oneras tua brachia baccis
#########Aurea et in digitis vincula multa geris
Ostrina sub veste tumens: vultuque superbo
#########Tricarum ingenti pondere pressa caput
Noctua quale gerit tenebrosae filia noctis
#########Nyctimene patris consociata toro
Inque peregrinos flectis tua corpora motus
#########Dum strepitant mixtis buxus et aera sonis
Et totiens mutas [correction of the printer; in the print multas] lascivo corpore vestes
#########Ante: retroque tibi lactea colla patent
Perque diem solidum convivia splendida curas
#########Nec tua lassantur crura relisa solo
O mihi quot surgunt feruenti corde dolores
#########Dum pascis vultu lubrica quemque tuo
Cum timeam roseis ne figant basia labris
#########Audentes tenerum sollicitare femur
Dumque nates teretes contrectat barbara turba
#########Et premitur manibus stricta papilla suis

image: s069

Tunc vix conceptum compesco mente furorem
#########Cum feriat niveas pugnus utrasque genas
Quin etiam insano confundis pectore baccho
#########Et titubat multo garrula lingua mero
Linque merum: et talos. castis fugienda puellis
#########Inque sinu tumidum suesce fovere colum
Disce latere domi. patulisque sedere fenestris
#########Effuge: nec visu sis vagabunda tuo
Nam veluti volucres diversis nutibus ora
#########Dum vertunt: nidos deseruisse volunt
Sic vaga dum vario dispargit [reg: dispergit] lumina motu
#########Femina: iam castum vult violare torum
Tali non quondam vixit germania more
#########Dum pudor et sancti cura pudoris erat
Castaque simplicitas non tanto perdita luxu
#########Per nemora: et saltus concomitata gregis
Rhenones fuerant rimosaque subera vestes
#########Duraque contexit corpora vile sagum
Qualis hyperboreo vivit nunc sarmata caelo
#########Et quae post codanum sunt tria regna sinum
Nemo germanos potuit tunc vincere bello
#########Nec tulerant latium turpiter imperium
Perfida non nostras rapuit tunc gallia sponsas
#########Contemnens natam Maxmiliane tuam
Corpore maturo tunc nupsit mascula virgo
#########Quattuor ut lustris vita peracta fuit
Colloquium castum iuvenis seruabat in agris
#########Robustoque fuit corpore sera venus
Sed nunc bisquino ubi vix transegerit annos
#########In venerem et bacchum docta puella ruit
Cui nondum teretes fratrant in pectore mammae
#########Nec tenera angustum lana foramen habet
Illius humorem nec menstrua luna fatigat
#########Dum recipit plenum fratris ab ore globum

image: s070

Nemo hic amplexus ob mutua gaudia sumit
#########Inque vicem nemo basia blanda rapit
Expleat ut tantum conceptum mente furorem
#########Et fricet angustum pene furente specum
Si maribus coeas: vel eisdem forte puellis
#########Paruum discrimen turpe tenebit opus
Elicit urinam hic olidam: alter podice stercus
#########Hunc furor ante regit: sed molit ille retro
Quam vereor serpat nostras hic morbus in oras
#########Quandoquidem luxus nos tenet Italicus
Qui maris in plumes audet convellere coxas
#########Et pueri glabras caevus [sic] inire nates
Quique ministerio manuum genitale fatigat
#########Huic credas lecto raro puella placet
Mos erat uxori castum seruasse cubile
#########Ut framea: et sonipes constitit ante fores
Tunc firmus iuvenis robustam corpore prolem
#########Sustulit. et matris pastus ab uberibus
Lactantis nemo nutricis nomina novit
#########Quae prolem cogit degenerare satam
Arborei fetus: et agrestia munera caules
#########Et rapum teneris faucibus esca fuit
Pars hominum glandes: placidos pars maxima fagos
#########Et cererem festa non nisi lance dabant
Tunc laridum crudum fumosa in crate repostum
#########Et lac concretum splendida cena fuit
Nullus germanis crevit tunc bacchus in oris
#########Sed potus madida fruge beatus crat
Ille dabat vires: solidos et corpore neruos
#########Ebriaque ex humulo semina pauca tulit
Tunc puls ingentes implevit crassa patellas
#########Quam circum coniunx: et numerosa domus
Rarus erat morbus: peregrinaque semina nulla
#########Nec medicus tantas hausit avarus opes

image: s071

Nullus erat talis ludus: nunc qualis in orbe est
#########Qui bis dena ducum milia nocte vorat
Perdidit haec nuper Francorum praesul in urbe
#########Castor: Plutoni dum pia sacra facit
Inde suis miseris nova vectigalia scribunt
#########Pensantes censu cuncta elementa suo
Hi caelo: et nitidum possent si prendere solem
#########A censu liber non foret ille suo
Nullus erat morbus: quateret qui corporis artus
#########Vel qui contractos frangeret articulos
Sed postquam luxus nostras migravit in oras
#########Et Venere: et baccho singula tecta calent
Hinc varios morbos patitur proclivior aetas
#########Milleque nunc animas crapula saeva necat
Caespite tunc patrio dicebat iura colonus
#########Armaque iustitiae iuncta fuere suae
Nec tot iudicibus: tabulis: nec tot patronis
#########Nec strepitu tanto causa relata fuit
Nemo fuit seruus stabulis hoc tempore Romae
#########Exspectans latiae iura superba rotae
Nec recutitus erat: nostro qui fenore vivit
#########Expilans nostras insatiatus opes
Nullus erat numus signatus principis ore
#########Foeda nec alterius stupra reperta toris
Libera per vastas ibant tunc flumina terras
#########Et tot discordes non aluere duces
Fenus: et usuram nemo illo in tempore norat
#########Dum patrio tantum cespite victus erat
Zinciber: et crudum piper: et crocus: et cinamomum
#########Instrumenta gulae: fugerat ora ducum
Nullus erat tali caelo mercator in orbe
#########Nec naves Rhenus: Danubiusque tulit
Suevus et arctoas impiguans [sic] vistula terras
#########Et codano flavis proximus Albis aquis

image: s072

Quique metanastum vagus irrigat arva tibiscus
#########A septem castris dicta ubi terra patet [correction of the printer; in the print manet]
Terra per almanos hodie et possessa colonos
#########Pannonii regis quam iuga foeda premunt
Hic piso [correction of the printer; in the print est]: qui docto conscribit carmine versus
#########Editus: et lauro tempora cincta gerens
Tunc centum stabant in arato caespite pagi
#########Hospitibusque vagis libera farra dabant
Absumptisque illis alias migrabat in aedes
#########Hospes: et agrestes composuere dapes
Tum primum memorat (ut gaudia mutua ferrent)
#########Mutua sollicitis pocula lata cyphis
Hoc virtus quondam) vitium nunc surgit in orbe
#########Dum superat vires prodigiosa sitis
Horrida tunc rarus fuerat per rura sacerdos
#########Terra peregrinis nec fuit acta deis
Sed druides castis cecinerunt carmina siluis
#########Carmina teutonico quae placuere deo
Nemo italos novit: voluit nec nosse penates
#########Qui totiens nostris aera tulere plagis
Sed deus unus erat a quo sunt nomina genti
#########Hic cultus patria relligione fuit
Hic non poscebat sibi pendere caseum et ovum
#########Nec butyrum nobis vendidit ille deus
Hinc Karoli Heinrici: Conradi: Ottonaque proles
#########Luduici: et nomen qui fridericus habent
Et qui nunc gentis custos: et gloria summa est
#########Maximus Emilius: nomen in astra ferens
Illorum cunctas implevit gloria terras
#########Quas tribus immensus partibus orbis habet
Sed quoniam nullas habuit tunc terra camenas
#########Idcirco laudes non habuere suas
O sacer: et magnus vatum labor omnia fato
#########Eripis. et cineres solus in astra locas

image: s073

AD ELSULAM UT NATALICIUM SIBI CONVIVIUM INSTRUAT

ELsula chara tuas Veniam cras laetus in aedes
#########Phoebus ubi Libycas mersus habebit aquas
Quippe ego in hac numero terdenas nocte calendas
#########Febrilis mensis dum mihi vita data est
Quapropter cultas componas Elsula mappas
#########Fornacemque cavam plurimus ignis alat
Cerea quin etiam redituro lumina Phoebo
#########Accende. et ceram carmina bina notent
Phoebe: sub aerea qui stas modo candidus urna
#########Luce salutari cras tuus orbis eat
Feruida tum primum vidit tua lumina Celtis
#########Fluctibus eois quando renatus eras
Hinc baccho compone cyphos: paterasque capaces
#########Plenaque stent vario stannea vasa mero
Illud cum Coo iubeas spumare falernoque
#########Et tergestino cantharus ille fluat
Oppano reliquos repleas et draminiano [correction of the printer; in the print draminino]
#########Vel quod feldlini terra beata creat
Alter Helvetium: Rhenanum conferat ille
#########Hic cecium: vel quod francia nostra creat
Francia germano mihi stirps et origo poetae
#########Hercyniae medio cincta beata sinu
Quam moenus mediam perlambit vitifer oram
#########Cuius quadrifluvio nascitur unda iugo
Pinifer is: cuius de vertice flumina quatuor
#########Quatuor in partes orbis amoena cadunt
Moenus ad occasum francorum fertur in oras
#########Sala sed Arctois perditur Albis aquis
Egra sed eoi petit ardua regna boemi
#########Sed Nabus histrinis insinuatur aquis
Triticeum cereri componas Elsula panem
#########Atque focus varios concoquat igne cibos [correction of the printer; in the print cibus]

image: s074

Haec ubi cuncta meo constabunt iussa tenore
#########Et nitet in cunctis partibus ipsa domus
Ipse ego tunc veniam charis comitatus amicis
#########Et genio solitas sacrificabo dapes
Quas inter laeti certemus reddere causas
#########Naturae. et magni querere iura poli
In tres diuisit partes quis pondera terrae
#########Per Nilum: et Tanain: per mediumque fretum
Quis numeros stellis: quis primus nomina fecit
#########Quis septem aduersa prendidit ire via
Saturnus timido: laeto et cur Iuppiter astro
#########Mars furibundus eat: Mercuriusque sagax
Ut venus adstringat cupidorum pectora amantum
#########Et sociat nexu cuncta elementa suo
Quo caelum sub amore meat: tellusque quiescit
#########Et generant species foedere iuncta suas
Hoc citharam blandis fidibus resonare iubebo [correction of the printer; in the print videbo]
#########Coniungens cordis carmina nostra suis
Tunc terram tremulo pulsabunt corpore plantae
#########Et varios orbes laeta chorea reget
Pulchrius ignifluo nihil est sub sole creatum
#########Quam relevans curas: blanda puella graves
Interea ternos cyathos tibi gratia praestat
#########Vertere:: sed musae dant mihi rite novem
Et Phoebus decimum calicem mihi forte favebit
#########Phoebus qui media temperat astra via
Sic postquam caeli fuerint duo signa peracta
#########Et languent multo corpora pressa mero
Elsula dic proprias convivas ire sub aedes
#########Meque iube ad lectum pergere cauta tuum
Quo totiens blandos suscepi corpore somnos
#########Et quo mille tibi basia saepe dedi
Quoque iterum tibi mille dabo natalibus horis
#########Auspicio felix totus ut annus eat

image: s075

Cumque sua Phoebus natali lampade surgit
#########Meque tuum cogit linquere luce sinum
Tunc tu cum lacrimis circum mea pectora pendens
#########Hos mihi versiculos in mea fata canes
Iuppiter aeternos tribuat tibi Celtis honores
#########Nec tibi Mars noceat. nec gravis ille senex
Mercurius citharam: faveat tibi carmina Phoebus
#########Nostraque contineat mutua corda venus

NARRAT INSOMNIUM SUUM DE ELSULA PRIUS QUAM NORICO EXCESSERAT

ABdidit herculeas vaga lumina Phoebus in undas
#########Et nox stelligerum protulit atra caput
Ipse ego iam fesso recubabam corpore lecto
#########Clauserat atque oculos somnus utrosque meos
Forte puellaris tunc est mihi visa figura
#########Et stetit ante oculos Elsula chara meos
Seu sopor illud erat: seu mens sibi fingere tales
#########Consuevit tenues inrequieta notas
Stabat purpureos humeris laniata capillos
#########Et largo roseas sparserat imbre genas
Talis atlanteas hebetat cum luna sorores
#########Plurimus aethereis funditur imber aquis
Vixque mihi tandem haec dedit udis verba labellis
#########Me miseram: Celtis quo tuus ibit amor
Nam pater Heliadum ternos ubi fecerit ortus
#########Audio te nostram linquere velle plagam
O ego non possum tantos tolerare dolores
#########Si statues tacita Celtis abire fuga
Meque tibi solam per norica culta relictam
#########Intempestivam cogis adire necem
Murmure quis blando longae mihi taedia noctis?
#########Auferet: et dulci carmina voce canet?
Carmina quae placido cantet germania vultu

image: s076

#########Candida dum laetus pectora bacchus habet
Immemor officii: nostroque ingratus amori es:
#########Perfide. sic nostro dignus eras thalamo?
Saepe mihi exprobras Hasilinae perfide fraudes
#########Iam data sunt culpae maxima signa tuae
Perfide dum varias erras fugitive per oras
#########Decipiturque tuis quaeque puella dolis
Saga loquax nuper dixit mihi vera: caveto
#########Elsula: ne Celtis decipiare dolis
Qui tibi blandiloquis seducit pectora verbis
#########Sollicitans resonae plectra sonora lyrae
Huic ego iam moneo nimium te credere noli
#########Errat enim et toto est semper in orbe vagus
Dumque utero tenerum fecit tibi crescere pondus
#########Ille solet tacita cautus abire fuga
Et quod praedixit: sum nunc experta misella
#########Dum servat nullam subdola lingua fidem
Perfide: qua fueris tandem regione receptus
#########Invenies nullam crede mihi similen
Tunc totiens maesta versabitur Elsula mente
#########Nec cadet ex animo Norica terra tuo
Spero tamen nec vana loquor venturum aliquando
#########Vindicet ut latro meque tuosque dolos
Sed prius experiar magicos intendere cantus
#########Ut sistam celeres in tua vota pedes
Pars animae consiste meae: sit cura pericli
#########Per nemorum latebras ne latro te feriat
Per lacrimas precor ipsa meas et foedera amantum
#########Perque tuam (dederas quam mihi saepe fidem
Per mea si placido dederam tibi basia lecto
#########Amplexusque meos quae tibi blanda tuli
Perque meum primum tibi quem rapuisse pudorem
#########Suaserat: aequoreo diva creata salo
Perque meos tandem canos utrosque parentes

image: s077

#########Et prope maturum quod gero ventris onus
Siste gradum: coeptumque regas modo Celtis amorem
#########Ne capiat foedas candida fama notas
Ni facias: furiosa sequar per inhospita saxa
#########Maxima Boiorum qua solitudo patet
Algionesque truces ubi vastas terra paludes
#########Norica Rheteis proxima fundit agris
Inter quas lacus est Tegerinus nomine claro
#########Stillat ubi sacrum petra arenosa oleum
Per bibulas tandem sensim hoc colatur arenas
#########Et sabulum: venis quod fluit inde suis
Succina crediderim sic nasci aquilonibus oris
#########Delata a lucis: quod vomit inde salum
Inde Chimerinus medias duo templa per undas
#########Tollens. quis psallit femina virque deo
Perque lacus alios pariunt quos imbribus alpes
#########Si fugies Celtis te furiosa sequar
Nec me Danubii retinet cataracta sonori
#########Inter ubi scopulos et cava saxa sonat
Vel mihi quod melius si te contingat abire
#########Iste mihi gladius finis amoris erit
Dixerat. et nostrum manibus comprenderat ensem
#########Et iam lethaeo littore somnus erat
Rhenus adest dixi. Rhenum cantabimus amnem
#########Qui flos germani dicitur esse soli
Iamque vale aeterno tibi sum devinctus amore
#########Elsula: Danubii gloria magna tui
Sed prius Euxinis arcebitur hister ab undis
#########Quam tuus a nostro pectore cedat amor
Separet et quamvis longum discrimen amantes
#########Sunt tamen aeterno pectora cara simul

NARRAT SE KALENDIS MARTIIS A latronibus duobus atrociter verberatum et spoliatum


image: s078

Nemo diu poterit sese obiectare periclis
#########Perque orbem tutas semper habere vias
Ingruat aduerso quin sors aliquando tenore
#########Vertens instabilem mobilitate rotam
Omnia quae simili vivunt animalia forma
#########Seu terris: vel aquis: aere ve liquido
Concordem ducunt sociali foedere vitam
#########Nec se vulneribus conficiunt variis
In miluum curuos miluus non asperat ungues
#########Nec lupus est visus dilacerasse lupum
Nec rana in ranam: nec esox petit asper esocem
#########Dissimiles semper bella cruenta ferunt
Ast homini tanta est concessa licentia vitae
#########Contra hominem ut gladios: armaque saeva paret
Intentatque truces rabioso pectore cedes
#########Argenti atque auri dum stimularit amor
Tempus erat verno quo currunt mense kalendae
#########Quae sua de crudo nomina marte gerunt
Laetus ego Austriaca veniebam celtis ab ora
#########Norica amata mihi moenia forte petens
Quis meus ingenuus Vilibaldus pirkhamer hospes
#########Miscet cum grais verba latina notis
Atque alii multi sincera mente sodales
#########Quos sacra coniunxit philosophia mihi
Etiam Bavaricos liqui tutissimus agros
#########Deque Ratispona norica rura peto
Iamque viam mediam confeci sospite cursu
#########Vectus equo: et tutum iam ratus esset iter
Est locus inflexa colles ubi valle levantur
#########Densa et utramque tegit pinea silva latus
In medio angusto spatio via limite trita est
#########Perque putres agros ducit aquosa lacus
Ecce duo a siluis dextra laevaque latrones
#########Prosiliunt gladiis cuspidibusque feris
Moxque caput valido primus mihi contudit ictu

image: s079

#########Et tergo ac humeris verbera saeva dedit
Verbera bis denis quae sunt conspecta diebus
#########Livida dum fuerat caesa cruore cutis
Captat equum freno retinens per lora secundus
#########Intentans gladio vulnera saeva suo [correction of the printer; in the print meo]
Excussus sella: iaceo resupinus in agro
#########Semianime et toto pectore corpus erat:
Dum iaceo hi subito rapiunt corearia nostra
#########Cingulus hinc: rapta et pendula pera mihi
Quin etiam a digitis raptus fuit annulus auri
#########Vittaque pannoniis aurea texta plagis
Aufugiuntque suo repetentes more latebras
#########Querentes auri pondera parua mei
Cumque auri magni spes illos forte fefellit
#########Mox redeunt celeres: haec mihi verba ferunt
Siste pedes: clamant nec equum conscende iubemus
#########Nunc alia tecum est aggredienda via
Tercentum scimus quia gestas aurea frusta
#########Quae nisi des nobis: iam moriture cadis
Ore minax: vultuque ferox comprendit euntem
#########Mox latro qui rursus verbera saeva dedit
Duxit et in silvae socio comitante latebras
#########Et mea prostravit corpora crudus humi
Detraxitque meis ocreas de cruribus atrox
#########Inquirens auri pondera tecta mei
Deinde meas toruo lustrabat lumine vestes
#########Corporis explorans abdita quaeque mei
Cum nihil inveniunt gladiis mihi saepe minati
#########Constituunt subitam velle patrare necem
O socii (supplex ego tendo ad sidera palmas)
#########Parcite iam: Vitae parcite quaeso meae
Vulnera nec nostris nunc inferte obsecro membris
#########Obsecro nec vitam iam spoliate meam
Philosophus totum Celtis discurro per orbem
#########Divitiasque mihi philosophia negat

image: s080

Omnia quae mecum sunt tollite quaeso sodales
#########Me sinite et nudo corpore abire precor
Ferte manus: dextrasque meae coniungite dextrae
#########Firmiter haec vobis iam sacramenta dabo
Praesto fidem o socii fieri mox velle sacerdos
#########Pro vobis summum et saepe piabo deum
Supplicibus verbis tandem fera pectora mulsi
#########Et vici atroces in mea fata minas
Moxque abeunt laeti spoliis: praedaque superbi
#########Meque sinunt trepidum perfidi abire pede
Quod si de caelo ceu dicunt fata hominum sunt
#########Utramque et sortem sidera celsa regunt
Incautus prorsus fueram: quia sidera caeli
#########Non cavi: infausto hoc quae micuere die
Nam Luna opposito Saturnum lumine vidit
#########Mars luna et radio viderat opposito
Coniunctusque Iovi fuerat mavortius heros
#########Oppressitque mei fata benigna Iovis

AD DANUBIUM UT PUELLAM DESCENDENTEM IN PANNONIAS NUMINE SUO TUEATUR.

Hister in Euxinum properans septemfide pontum
#########Qui varios populos flumine latus adis
Obnoba quem tenui mons fundit ab ore perenni
#########Aediculum atque aras Caesaris altus habens
Ortus apud Suevos vicina hinc alpibus arua
#########Ingrederis: Bavarus qua sua rura colit
Ingolstadensum qua moenia picta videntur
#########Et mugit lato vacca sonora foro
Hic philomusus habens nomen famamque per orbem
#########Doctrina ingenio carminibusque nitet
Inde Ratisponam Patavinaque moenia radis
#########Oenus et Ilsus ubi te locupletat aquis
Pierius graccus vitalem hic coeperat auram
#########Carmina pieriis digna legenda canens

image: s081

Maior in Austriacas citus hinc diverteris oras
#########Pannonii regis quae trucis arma tulit
Vidimus hic pulsis per diruta tecta Colonis
#########Arva sub informi maesta iacere situ
Vidimus Augustos Friderici et caesaris ortos
#########Et sata caesarea robora multa manu
Vidimus exsculptum magna et de mole sepulcrum
#########Quod tegit invicti caesaris ossa mei
Vidimus alpinas tumido hic cum gutture gentes
#########Et stolidos villas qui coluere viros
Efficit id crassus qui torpet in alpibus aer
#########Atque humor niveis densus et ater aquis
Accedunt amnes Dravusque Savusque sonorus
#########Qui duo Danubium flumina magna petunt
In quorum ripis alpestribus oppida clara
#########Frisiacum Grecium Labacum et Iulichum
Bellogradum fuerat turcorum ubi saeva caterva
#########Experta a nostris praelia saepe viris
At parte ex alia est amerina vallis amoena
#########Qua tyrolis celsum tollit in astra caput
Quaque tridentinas athesis se flectit ad alpes
#########Cuius in adriacum decidit unda sinum
Vitiferaque nihil maius conspeximus urbe
#########Quae sua de vino nomina celsa gerit
Qua sua furta sequens mea flamma morabitur urbe
#########Elsula Bavaricas laeta perosa plagas
Quam tibi sollicitis precibus commendo Danubi
#########Navalem ut possit carpere tuta viam
Casta precor maneat: nec cecia vina salutet
#########Ut locet Austriacis oscula blanda viris
Et quicquid sequitur blanda oscula: saepe monebis
#########Ne solvat tenerum casta puella femur
Bacchus enim Veneris stimulans consurgere neruos
#########Solvere matronas [correction of the printer; in the print qui castas] saepe pudore solet

image: s082

Praecipuo Austriacas intrat dum femina thermas
#########Non procul a campis clara Vienna tuis
Cumque per excisas curret ratis incita ripas
#########Perque cavos scopulos unda relisa sonat
Petrosa in mediis ubi fluctibus insula surgit
#########Murmurat et valido qua [correction of the printer; in the print quae] catadupa sono
Numine tuta tuo mea sit pater alme puella
#########Ut possit portum laeta subire tuum
Sic ubi nostra tuo firmabis vota favore
#########Carminibus nostris clarior Hister eris
Alueus ille tuus quam multas permeat urbes
#########Septifida tandem sub mare fauce cadens

FINIS ELSULAE NORICAE SEU DANUBII VEL ADOLESCENTIAE QUI HABET ELEGIAS TREDECIM SEQUITUR RHENUS SEU URSULA RHENANA VEL IUVENTUS


image: s084

CONRADI CELTIS PROTUCII GERMANI LIBER AMORUM TERTIUS QUI RHENUS VEL URSULA RHENANA AUT IUVENTUS ET LATUS GERMANIAE OCCIDENTALE INSCRIBITUR

ODIPORICON ID EST ITINERARIUS EX AGRO NORICO AD RHENUM PER SUEVOS ET BACENIS SILVAM AUTUMNALEQUE SIDUS DESCRIBIT.

TEmpus erat mediam dum Phoebus fecerat umbram
#########Et parili steterant noxque diesque mora
Frigora iam tepido certabant lenta calore
#########Exprimit ut bacchum vinitor ipse suum
Pleias et aequoreo miscet fera praelia ponto
#########Turbida ut eois nascitur illa plagis
Ipse ego Danubii ripas tunc forte reliqui
#########Et iuga: quae celsis alpibus astra petunt
Mens mihi Rhenanam fuerat descendere in urbem
#########Cui Cia cum Mogano nomina clara dabant
Quae docuit spretis germanos scribere pennis
#########Cernitur ut pulchris littora pressa notis
Ibam per medios seruo comitante Suevos
#########Quos vario cultu silva bacenis alit
Qua Necari Cocerique vagas conspeximus undas
#########Alter alit Bacchum: sed coquit ille salem
Sal quod de liquidis (flammis genitoribus )undis
#########Nascitur: et formam concipit igne novam
Hic Venus in variis iterum mea pectora curis
#########Implicat: et veteres concitat arte faces
Cum tot praestantes vidissem errare puellas
#########Urbe sub hac: cultu quae nituere suo

image: s085

Languida facundis mulcebant pectora verbis
#########Dum vacat officio suevica lingua suo
Cumque iter instaret: Phoebi redeunte lucerna
#########Et me iam lassum ferret ab urbe pecus
Sive per elatos in sidera transeo montes
#########Sive sub umbrosis vallibus esset [correction of the printer; in the print instet] iter
Maxima cura meos rursus corroserat artus
#########Elsula: iam viduo quae mihi visa toro
Terque quaterque vagis sonipes mihi constitit aruis
#########Terque suis loris frena reducta mihi
Dum dubito terram repetamne ad terga relictam
#########Ut fovear [correction of the printer; in the print foverer] flammis Elsula chara tuis
Victa fuit tandem furiens ratione libido
#########Et coepit frenos improba flamma suos
Et peto Rhenanam collectis viribus urbem
#########Lenior hac noster factus in urbe dolor
Dum statui populos germanos scribere et urbes
#########Quaeque vagas stellas regula contineat
Quot fontes Rheni quot et ora binominis histri
#########Qua: lona: rura: suis lipia quaque vadis
Qua sara trevericos laetus despumat in agros
#########Sellaque cum mosa nomina iunctus habet
Qua sua funesto conclusit praelia fato
#########Karolus: europae qui timor unus erat
Maximus Aemilius quot gallos straverat hostes
#########Pannoniamque suo frenat utramque iugo
Italiamque trahet germanis viribus olim
#########Dum reparat latium candidus imperium
Hanc mihi materiam statuissem carminis esse
#########Ni mea iam rursus corda subisset amor

AD VENEREM ET CUPIDINEM UT SE AMORE FESSUM DESERANT

DUm mihi iam tepidis accedant viribus anni
#########Et mea in occiduas vita feratur aquas

image: s086

Dum vigor in nostro talis modo corpore restet
#########Qualis inest radiis dum mare Phoebus adit
Cum color et facies talis mihi surgat in ore
#########Qualiter autumno languida prata virent
Saeve puer depone tuas ergo oro sagittas
#########Nullaque per nostrum spicula pectus age
Tuque meum excrucians animum blandissima mater
#########Da requiem fesso iam rogo diva viro
Nam tua signa tuli roseum prolata sub axem
#########Magnus ubi gelidis Vistula fertur aquis
Danubiusque rapax totum qui circuit orbem
#########Te duce quae gessi bella cruenta canit [correction of the printer; in the print canens]
Sed nunc qui trifido mare poscit flumine Rhenus
#########Succendit flammis pectora nostra novis
Dum me conspicuo ferit Ursula candida vultu
#########Et spernit blandas in mea vota preces
Quo magis illa negat duplicat mihi pectore flammas
#########Et sequitur praedam spes fugitiva suam
Quo careo (dictu mirabile) plenus abundo
#########Et quod non mecum est copia multa mihi est
Dum quod amo refugit precibus nec flectitur ullis
#########Me misero est toto tristius orbe nihil
O dea quae certo tetigisti pectora telo
#########Et iungis animos foedere certa duos
Aut modo conceptas mitissima disice flammas
#########Vel mox consilium des mihi diva tuum
Nam velut in librae dum fertur Cynthius astro
#########Quae iubet hibernas crescere nocte faces
Sic mihi ab igne novo confossum vulnere pectus
#########Aestuat et crescit nocte futurus amor
Mitior ille tamen quam qui mihi praeterit ignis
#########Phoebus ubi medio constitit ante polo
Quale solet clauso mustum defervere vase
#########Vinitor ut flammis urit utrumque latus

image: s087

Sic mihi confuso fervescit pectus in igne
#########Et fera bella movent humor et ignis edax
His ubi me bellis venus improba solvere nescis
#########Nec vis consilio mitis adesse tuo
Nulla tibi cantet germanus carmina vates
#########Nec noscet laudes teutonis ora tuas
Necte animos: quae cuncta ligas elementa perorbem
#########O venus: et nostram diva tuere ratem
Haec ubi dicta dedi: Venus aurea nostra petivit
#########Tecta: subit currum blanda columba suum
Quam circum Iocus: et demulcens corda cupido
#########His vultu triplici gratia iuncta fuit
Balsama spirabant patulos implentia nares
#########Totaque caelestis tecta replevit odor
Dixit. et admonuit placari carmine divos
#########Munera carminibus si modo iuncta forent
Hunc quoque Rhenanis animum nunc esse puellis
#########Diligerent nullos ni sibi dona darent

AD URSULAM EIUS SE CAPTUM AMORE CONQUERENS

URsula Rhenanas tua vincit forma puellas
#########Qualiter ignifluus sidera cuncta globus
Qualiter aut Moenum rapido cum gurgite vincit
#########Rhenus: Helvetiis alpibus exoriens
Quique lacus subit inde duos a Caesare quondam
#########Qui sua constanti nomina clara gerunt
Quam male conveniunt tua nomina vultibus illis
#########Cum superet facies illa decora deas
Talia Sarmaticis sunt nomina digna puellis
#########Quas premit Arctoo parrhasis ursa polo
Ursa per Arcadium quondam compressa tonantem
#########Quo meruit rigido sidera celsa polo
His te crediderim stellis natalibus ortam
#########Dum tibi ab eoo surgeret axe leo

image: s088

Quo vagus exaltat sua feruida lumina Phoebus
#########Dum metit optatum falce colonus agrum
Arte dionea splendet tibi corpore vultus
#########Et rutilant niveis ora venusta genis
Ursula: quicquid habes totum mulcedine plenum est
#########Frons: coma: vox: pectus: lumina: colla: manus
Sed nihil in toto muliere est durius orbe
#########Mulceri pectus quae sibi posse negat
Siste pedes: nostrosque velis audisse dolores
#########Et flectat mentem nostra querela tuam
Desque oculum his oculis radius quo fortius urat
#########Atque genam nostris consere diva genis
Qualiter obnobiis exhalat montibus ignis
#########Saxoniae princeps quos Fridericus habet
Quo duce daphnea cinxit mea tempora lauro
#########Caesar et Aoniis ora sacravit aquis
Feruida sulpureis vel qualis fontibus unda
#########Ebulit [reg: Ebullit]: ut plures silva bacenis habet
Quas petit autumni sub sidere languida turba
#########Membraque sub calidis confovet aeger aquis
Torrida flamma meis sic sic [correction of the printer; in the print ] scatet undique venis
#########Ossaque cum toto corpore nostra cremas
Inque aegras fibras veniat nisi cura medentis
#########Et blandum morbum solvat amica venus
Impia praebebis crudae mihi semina mortis
#########Dicerisque meae causa fuisse necis
Hoc postquam nostra carmen scribetur in urna
#########Quae seruet cineres post mea fata leves
Ursula germanum sic torsit amore poetam
#########Illum sub stygias misit ut ensis aquas
Et velut a duro redeunt ubi spicula muro
#########Auctorisque petunt tela relisa caput
Concavitas speculi radium ceu colligit orbe aut [correction of the printer; in the print ]
#########Reflexuque [correction of the printer; in the print Reflexique] suo incendere quaeque solet

image: s089

Sic rediens nostros mea flamma repulsa sub artus
#########Me velut adgesto torquet avara rogo
O me felicem tua lactea sugere labra
#########Si dabitur blando et membra fovere sinu
Labra ligent animos aeterno foedere vinctos
#########Strinxeris amplexu dum mea membra tuo
Dum vaga per mediam discurrent sidera terram
#########Concretusque gelu stabit uterque polus
Dum liquor oppositas medius secat aequore terras
#########Rhenus et externum fertur in Oceanum
Ipse tibi fido semper sim pectore seruus
#########Subdenturque tuo colla domanda iugo
Isque tibi aeterno datur anulus: aptus amori
#########Pignore quo nostri iam meminisse velis
Cumque alii varios venient post fata sub orbes
#########Cognatamque petit quisque subire domum
Nos simul ad veneris migrabimus Ursula spheram
#########Cum Iove caelestes participando dapes

AD URSU. INSOMNIA SUA CONMEMORANS ET AMORIS IMPOTENTIAM

URsula dum nostros tua flamma invaserat artus
#########Nulla Moguntiaca mi fuit urbe quies
Sed veluti turbo puerorum impellitur ictu
#########Sic me sollicito verbere saeva premis
Sive deos orem: videam seu littore classem
#########Seu veterum inquiro dum monimenta ducum
Plura MOguntiacae quae stant in moenibus urbis
#########(Sollicitas oculos unica cura meos)
Inter quae drusi stant ardua busta Neronis
#########Clara a germanis nomina primus habens
Utque comes Phoebi sese Heliotropia vertit
#########Nocte dieque vagam concomitata rotam
Luminibus sic ipse sequacibus impiger erro
#########Quo mea flamma tuos fersque refersque pedes

image: s090

Nec tot habet pennis oculos iunonius ales
#########Quot vaga sollicitus lumina gestat amor
Hinc mea nocturnae cum trado membra quieti
#########Et vigor externis sensibus omnis abest
Ursula mox placido conludimus ambo favore
#########Et pares votis obsequiosa meis
Brachia tunc nostris supponis blanda lacertis
#########Gaudet et officiis utraque lingua suis
Cumque tuum stringo cupido cum pectore corpus
#########Dulceque patrandum feruet amoris opus
Mox fugit expulsus lethaea ad littora somnus
#########Ingratusque meo corpore sensus adest
Quo cum blanda volat cupido [correction of the printer; in the print cupida] ementita voluptas
#########Et remanet querula non nisi mente dolor
Cum vigil in vacuo te quaerimus Ursula lecto
#########Sed tua deceptum lusit imago volans
O mihi quot tristes renovas tunc pectore curas
#########Nulla mihi vellem quae medicina levet
Tantus adest cupidis miserisque in amantibus error
#########Ut cupiat nullam morbidus aeger opem
Somne soporifera qui fers tua gaudia nocte
#########An tua quid veri somnia ferre queant?
Dum nos sub variis ludunt simulacra figuris
#########Et mortis species nox gerit alta vagas
An cum letheas animus defertur ad undas
#########Talis erit vitae vana figura meae?
Quicquid erit: vacuas relevabimus Ursula curas
#########Mutua dum iungit pectora nostra favor
Nec mihi divitiae desunt: et amoris alumni
#########Par genus: et formae munera clara meae
Ante trucem faciem latronis quisquis egenus
#########Divitias iactat captus amore suas
Hic timet: hic sperat trepidantes dispare voto
#########Hunc metus altus habet spes tenet ille ratas

image: s091

Has mihi fac certas nec defraudabis amantem
#########Nocteque ventura somnia vera dabis
Dum mecum cupido copones corpora lecto
#########Suspiretque suo blanda Venus gemitu
Ibis in amplexus moxque oribus ora ligabis
#########Et miles Veneris proelia saeva dabis
Ingeminesque tuos referens super ictibus ictus
#########Nec cedes bello cruda puella meo
Cumque utriusque furens fuerit satiata voluptas
#########Lassatos foveat somnus et alma quies
Ante tamen moneas securum linquere lectum
#########Quam fundat radios Phoebus ab axe suos
Ne nos oppressos somno rivalis amantes
#########Opprimat et capiti vulnera saeva paret

QUOD FUGA ELAPSUS PAENE CUM URSULA DEPRENSUS FUERAT

NEmo velit vetitos bene sanus tangere lectos
#########Et neque legitimas sollicitare faces
Quam prope concussa fueram deprensus in aede
#########Gaudia sperato dum dedit ursa toro
Ursa cui fulmen magni Iovis eruat auras
#########Plutoque sub stygias hanc vehat ater aquas
Quippe suis gestat nomen par fraudibus: omnes
#########Exsuperans [correction of the printer; in the print Exuperant] rigidas insidiosa feras
Nulla per humanas res est sincera voluptas
#########Sollicitum laetis semper adesse solet
Inter complexus: et basia grata iacebam
#########Et quicquid lecto fervidus audet amans
Cumque pene mediam superassent sidera noctem
#########Dum vertit currum clara Calisto suum
Mox fragor intonuit rigidis resonantibus armis
#########Quale solet Martis conglomerata cohors
Iamque propinquabat nostro fera turba cubili
#########Coeperat et temera rumpere claustra manu

image: s092

Moliri et nostros convulso cardine postes
#########Concutiens clava. fuste. bipenne. manu
Sive maritus erat seu conrivalis adulter
#########Seu cui pollicita est Ursa dolosa torum
Exclamat vasto mox barbarus ille boatu
#########Et dederat tales in mea fata minas
Pape cave (papum ratus ille latere cubili)
#########Iam tibi praeripiam perfide testiculos
Lex fuit haec priscis et sanctio sacra sub annis
#########Desectare sacris membra pudenda viris
Et modo Rhenanas lex haec est coepta per oras
#########Dum sacra testipremis membra secare licet
Dixit. et insonuit iam cardine ianua fracto
#########Deciderantque suis fortia claustra seris
Mox ego per bifores deflecto crura fenestras
#########Corpore iam nudus praecipitandus humo
O mihi Daedaleas Venus insere candida pennas
#########Molliter ut terris iam mea membra cadant
Forte domus fuerat nostro coniuncta cubili
#########Imbrice sed paries dissociatus erat
Hac ego praecipiti dederam mea corpora saltu
#########Crure parum laeso terra petita fuit
Irrupit nostrum sed iam fera turba cubile
#########Meque stupet celsa desiluisse domo
Etiam saxa volant: saxum praeteruolat aurem
#########Et resonant lotio testea vasa suo
Ast ego per medias nudus discurro plateas
#########Testatus nitido numina cuncta polo
Numina iam stabant toto rutilantia caelo
#########Sex in signifero sidera clara polo
Laniger in medio caeli leo stabat in ortu
#########Urniger Herculeas forte petebat aquas
Claviger: et Cepheus: Eniochus: Cassiopeia
#########Perseus: Arctophylax: anguis: et ursa ferox

image: s093

At parte ex alia pluvioso sidere Orion
#########Stabat uterque canis: Cetus: et Eridanus
Et lepus ad tantos visus mihi currere motus
#########Qui dederat nostrae maxima signa fugae
Andromedeque meas derisit amoris aerumnas
#########Viderat ut nudum currere nuda virum
Illa mihi tandem vox est audita per auras
#########Seu Veneris fuerat: seu Iovis omniproci
Difficiles aditu fugias in amore puellas
#########Si te secura ludere mente iuvat
Utque solet charam venator ducere praedam
#########Quae sibi cum magno capta labore fuit
Sic in lascivo Veneris contingit amore
#########Ut facilem spernas difficilemque petas

AD URSULAM SOLA FUGA VENEREM VINCI POSSE

Iuravi totiens testatus numina caeli
#########Ursula me lectum spernere velle tuum
Quippe tuam nequeo linguam tolerare procacem
#########Et totiens iussis verba proterua meis
Quasque struis semper fallaci pectore fraudes
#########Dum facies laesi signa pudoris habet
Putidaque exhalant hesternum guttura Bacchum
#########Oscula ut invito vis mihi blanda dare
Multaque per niveum dum stant vestigia collum
#########Quae tibi mordaci dente momordit amans
Omne sed exsuperat facinus muliebre: quia inter
#########Amplexus nuper te duce prensus eram
Ast ego iam cuperem sine te me vivere posse
#########Aut nunquam vultus cernere posse tuos
Visus enim regerit causas mihi semper amoris
#########Indiciumque suae lumina mentis habent
Omnibus in vitiis licitum est concurrere pugna
#########Sola Venus tacita vincitur ipsa fuga

image: s094

Si fugis: ipsa fugit. gressu comitatur amico
#########Si vitio mentis blanda alimenta dabis
Utque trahunt validas vivacia sulpura flammas
#########Et magnum generat parua favilla rogum
Sic amor ex minimis crescit saepissime causis
#########Ceu parui fontes flumina magna creant
Ergo tuos fugiam vultus: et mellea verba
#########Docta quibus iuvenes illaqueare soles
Improba iurabas te solo Celtis amore
#########Haerere: et cunctos spernere velle viros
Expertus: quicumque tibi sua munera mittit
#########Mox compos voti gaudia noctis habet
O nimium miseras venali merce puellas
#########Quae sua sic passim vendere membra solent
Non pudor: aut probitas illis: neque honesta voluptas
#########Nota: sed ad questum voluitur ingenium
Aspice naturae per mutua foedera leges
#########Quae sociant nexu cuncta animata suo
Unus adest cunctis sociali in amore maritus
#########Inter quadrupedes cernis: et illud aves
Taurus pro nivea vibrat sua cornua vacca
#########Cum gallo gallus bella cruenta gerit
Utque ferox pressis sonipes retinetur habenis
#########Et docet officium qui sua terga premit
Sic varium semper quae gestat femina pectus
#########Non nisi virtutis verbere discit iter
Ultima sed nostrae quae sit sententia mentis
#########Accipe iam paucis perfida carminibus
Dum cadet occiduas serpens glacialis in undas
#########Vel ferus Arctophylax cum genitrice ruet
Terraque dum stellas et caelum gramina gestat
#########Et socias liquidas ignis habebit aquas
Vel dum nubigeras mare merget fluctibus alpes
#########Duces Phoebeos sub tua iussa viros

image: s095

Ergo vel obsequio facilis mulcebis amantem
#########Et discas nostro te satiare toro
Sic ubi te fidam nostro praebebis amori
#########praeteritam culpam diluere ipsa potes
Ursula rivalem non possum ferre tonantem
#########Nec qui lucifluam fertque refertque rotam

DE SUPELLECTILI SUA PER AURIGAM SARMATAM PERDITA

SArmatia infelix rigidum damnata per axem
#########Utraque quam gelido despicit ursa polo
H(ni/oxosque suo volitans per sidera curru
#########Enioche o nostris quam malefide libris
Nam cum mandata est quondam tibi nostra supellex
#########(Quam mihi debebas reddere perdideras
Quot scythicas pelles et crudi vellera Mosci
#########Quicquid hyperboreo et Sarmata mure rapit
Quotque palaestinae secreta volumina linguae
#########Hei mihi: sarmatico perdidit ille dolo
Plena mihi latiis quis reddet scrinia libris
#########Et quae de Grais docta Minerva canit
Democritas Zenonas inexplicitosque Platonas
#########Multaque per Samium dogmata scripta virum
Quid Ciceronis opes querar et pia carmina vatum
#########Omnia sarmatico perdidit ille dolo
Nolo tamen miserae deducere tempora vitae
#########Ut mihi post mortem fama perennis eat
Scilicet: his rebus vita est querenda beata
#########Corporis atque animi non caruisse bonis
Non egeat sanum corpus cum pectore sano
#########Et rerum causas discere semper amet
Excudatque aliquid residens sub pectore Phoebus
#########Quod bona posteritas laudet: honoret: amet
Certa domus mihi sit: mediocri et splendeat usu
#########Contegat et corpus patria lana meum

image: s096

Iucundus veniat parilis tacitusque sodalis
#########Qui vultum sortis ferre utriusque queat
Hinc Cytherea meo consors sit candida lecto
#########Quae sit carminibus lima severa meis
Rite deos venerer nec mens mihi conscia culpae
#########Et maneat vitae candida fama meae
In ius nemo vocet: nec opus mihi iure protervo
#########Iudice me nemo sic neque teste cadet
Sic ubi tranquillae currunt mihi stamina vitae
#########Nil querar amissos in mea damna libros
Et pelles scythicas et crudi vellera Mosci
#########Textaque sarrana [correction of the printer; in the print sarranae] serica fila manu

AD ALBORUM SACERDOTEM VESTALIUM SECTATOREM

ALbore quid sacros violas temerarie lectos?
#########Vestalesque tuis ignibus ipse coquis?
Inque sacram sacer ipse ruis fera praelia miscens
#########Tenta cruentato dum furit hasta toro
Vulnera quin etiam nullam inducentia mortem
#########Exploras: cunnum dum feris ipse sacrum
Laurigerumque deum casta cum pallade rides
#########Et quae pieridum docta caterua canit
Pruriat in nostris quamvis Venus improba libris
#########His tamen invenies quod pia vita probat:
An quia Mars genuit sacra de virgine remum
#########Et fratrem: latiae qui caput urbis erat:
Idcirco liceat sacras violare puellas?
#########Velatae sacrum et pene ferire lacum
Te saltem admoneant prisco de tempore leges
#########Quae de vestali et virgine lata fuit
Scilicet ut pereat: vivo corrupta sepulchro
#########Templorum casto dedita servitio
Laxior est vestrae sed facta licentia vitae
#########Dum vobis tantas accumulastis opes

image: s097

Quae reges et iura regunt superumque favorem
#########Regnaque diripiunt quae modo Pluto regit
Omnia nummus habet: caelum venale: quid ultra?
#########Invertit leges Pluto sepulte tuas
Si tibi sit nummus animas revocabis ab orco
#########Et patris: et matris: coniugis: et socii
Non ego crediderim fatales esse sorores:
#########Iudicibusque tribus vel suus ordo manet
Si dederis nummos: nostris quis Turcus ab oris
#########Pellatur: nullum crimen in orbe manet
O quam felices veniant si rursus in auras
#########Tantalus? et saxo deditus Aeolides
Aut si quis sanctum daret ob sua crimina nummum
#########Solueret hos poenis suppliciisque suis
O qualis facies et quae mutatio Romae
#########Vendidit haec quondam corpora: nunc animas
Quicquid in extremis habuit germania terris
#########Et mediis quicquid continet illa plagis
Exhaustum est: totum et [correction of the printer; in the print et totum] latias migravit in arces
#########Expleat ut luxus impia Roma tuos
Dum qui militibus deberent cedere nummi
#########Et nostro tutas reddere in orbe domos
Hos modo Romanus miles sibi tollit in usus
#########Ut Veneri et baccho nocte dieque vacet

DE MUNERE ET EPISTOLA SIBI AB URSULA MISSA

URsula germanis misit mihi carmina verbis
#########Fulmina quae possent frangere rauca Iovis
Excuterentque suum Neptuno blanda tridentem
#########Et Marti gladium Mercurioque lyram
O quotiens placidae dedimus nunc oscula chartae
#########Et quotiens nobis illa relecta fuit
Eius enim videor praesentes cernere vultus
#########Dum sua luminibus perlego scripta meis

image: s098

Sed lacrimae produnt veros sibi mente calores
#########Confudit scriptas cum quibus illa notas
Et queritur tacita Veneris se compede vinctam
#########Et simulat flammas condere posse suas
Felix si latiam didicisset femina linguam
#########Iam respondissent verba latina meis
Non proba: non sappho: nec Hrosvida blandius illa
#########Scripsisset lyricis carmina docta modis
Nemo germanas latialia verba puellas
#########Edocet: aut cupiat verba latina loqui
Quamvis femineis scateat germania claustris
#########Et latiis verbis nocte dieque canant
Sacra tamen latias intelligit ulla camenas
#########Tantum simplicitas barbariesque placet
Vel druidum ritu non debent noscere voces
#########Quas dedit arcanis Solyma terra libris
Scilicet in vulgum ne serpant sacra profanum
#########Mandentur magicis vel sacra verba dolis
Quapropter ritu quondam servavit eodem
#########Relligio. ut nullus ferret in aede libros
Compulsi Graios iuvenes ediscere versus
#########Nec liber in manibus ceu modo tritus erat
Sed nunc germanis tot pressa volumina terris
#########Ut scateat libris quaeque taberna sacris
Omnia pressor habet nil nunc absconditum in orbe est
#########Cunctaque sub lucem iam rediere novam
Scimus enim caelo faciat quid Iuppiter alto
#########Et quid sub terris Pluto sepultus agat
Quid sibi monstra velint: quae tot modo visa sub orbe
#########Germano ut cunctis sit timor atque metus
Quid referam pueros? vel porcos? vidimus ipsi
#########Corpore qui bifidi: frons tamen una manet
Antaceam memorant Oeni quam litore matrem
#########Sex quater heu fetus ventre tulisse simul

image: s099

Nec volucres tacuisse queam tres cardine soles
#########Et quae de caelo fulgetra saeva ruit
Pulcher Helvetias ubi Rhenus concoquit uvas
#########Gallica Germanis proxima rura secans
Sed redeo: sacros quid prodest psallere versus?
#########Nocte dieque suos sollicitare deos?
Dum canit et nescit quid sacro carmine poscat
#########Sic solet in medio vacca boare foro
Sicque datur teneris occasio multa puellis
#########Plurima quae tacita crimina mente ferant
Et cum deberent animos intendere verbis
#########Intendit tempus sacra puella procis
Ergo fata meam si ducant Ursula vitam
#########Inceptusque manet si modo noster amor
Carmina romanis doceam te scribere verbis
#########Pulsabisque meae plectra canora lyrae
Tunc mea lingua tuis infundet verba labellis
#########Et dabitur versu syllaba quaeque tuo
Hanc tibi nunc longam per basia longa notabo
#########Oscula rapta dabo cum brevis ulla venit
Omnia Romanae sic disces verba loquelae
#########Donec sis latiis facta diserta modis
Aegoceros niveas dum fundit ab aethere plumas
#########Litoreusque trahit Cancer in orbe dies
Vel dum Libra suis opulentat frugibus annum
#########Dux gregis et [correction of the printer; in the print ] vernum tempus adesse iubet
Semper eris stabilis concordi foedere nexus
#########Mutuus et nostris mentibus ardor erit
Cumque datur gelidos olim sepelirier artus
#########Et circum funus flamma suprema calet
Hoc mox perpetui statuam tibi carmen honoris
#########Quod referat laudes docta puella tuas
Ursula Romanis quae scripsit carmina verbis
#########Hic iacet et musis plectra sonora tulit

image: s100

QUOD DIVERSI AD DIVERSA STUDIA NATI SUNT SE TANTUM AD AMOREM NATUM ESSE SCRIBIT

QUam variis fatis caelestia sidera mentes
#########Exagitent: nostro carmine nota dabo
Ille tenax rigido tellurem versat aratro
#########Et stimulat biiuges per sua rura boves
Hic baccho teneras coniungit in ordine vites
#########Ut repleat dulci concava vasa mero
Ille ducum et regum sequitur spectabilis aulas
#########Donec sub titulum nobilitatis eat
Est alius: quem fata ferunt ad praelia Martis
#########Deliciasque suas vulnera saeva putat
Divitias alius caecum concludit in antrum
#########Et spernit solitas ventre famente dapes
Illi tantus amor nummi mihi quantus amore
#########Dum sequor amplexus Ursula chara tuos
Est alius: nomen qui gestit habere poetae
#########Nominibusque tribus nobilis esse cupit
Et quamvis nullos didicit concludere versus
#########Et quo legitimum stare poema solet
Ille tamen titulum vatis nomenque poetae
#########Mentitur: vacuum nomen ab arte gerens
Cuius cum relegis figmenta et inania verba
#########Ceu crepitus ventris turpiter aure sonant
Non is divina: aut humana negotia tractat
#########Grammatici tantum nomen inertis habet
Atque utinam latiam: graiamque hic flectere linguam
#########Nosceret: et quicquid philosophia docet
Spumam: algam: bibulam scribit sine calce et arenam
#########Nec quod divinae est construit artis opus
Antigonus tali dederat sua dona poetae
#########Ut dese nullum scribere vellet opus
Inter mortales nemo est sublimior arte

image: s101

#########Quam qui describit cuncta poeta bonus
Nascitur hic melius quam praeceptore creatur
#########Divinum ingenium cui dat ab arce deus
Divinaque sua conscendit ad aethera mente
#########Verbaque blandiloquo fingit in eloquio
Haec tria si quis habet veri sibi nomina vatis
#########Accipit et cunctis carmine gratus erit
Sorte sua contentus erit parvoque beatus
#########Diuitiasque [correction of the printer; in the print Diuitias] suas carmina docta putat
Induit hic tetrum simulata mente cucullum
#########Fomenta ut vitae possit habere suae
Indoctum tandem quem sors ubi tollit in altum
#########Ad questum toto voluitur ingenio
Et cuperet nemo fieret quia doctus in orbe
#########Mactat enim obtruncans scripta vetusta manu
Inque habitu et verbis et gestu relligiosus
#########Pectore sed rapidus noscitur esse lupus
Ebrius hic tota desiccat pocula nocte
#########Omnivori tantum gaudia ventris amans
Astrorum petit ille vias: zonasque patentes
#########Climata cum certo dinumerans radio
Ille vagus quaerit per vastum flumina mundum
#########Oceanique trucis littora cuncta notat
Hic mare velivolum plenumque furentibus Euris
#########Scandit: et aeratas in sua lucra rates
Et populos gentesque petit quos Phoebus ad ortum
#########Quosque per occasum lumine pronus adit
Ille genethliacam praedicit fata per artem
#########Et manibus densas tractat e)fhmeri/das
Illis non alia est regio nunc plenior ulla
#########Quam quae germano nomine dicta manet
Est qui fortuitis praedicat tempora punctis
#########Quemque tenet glabra linea scripta vola
Hic quaerit numeris arcana mente cabalas

image: s102

#########Et magicis verbis sacra profana facit
Ille videt sacro Cristallo cuncta futura
#########Euocat hic manes tartareumque chaos
Alter mirifico probat omnia condita verbo
#########Bisque duas samias iactat in ore notas
Non opus est nobis quod Gallia vana petatur
#########Nobiscum surgit cuncta superstitio
Cum deus hunc sacro perfecit pectore mundum
#########Ut nihil huic addi diminuive queat
Cur temere illi audent naturae vertere leges!
#########Arcanumque dei vendere consilium!
Hinc tales natura fugit: deus optimus odit
#########Ceu qui prostituant condita fata dei
Nemo mathematicus genium indemnatus habebit
#########Quandoquidem violat iusque piumque dei
Inde parum illorum constant mentes: animique
#########Et vita illorum multa pericla subit
Hic cupidus tacito confundit in igne metallum
#########Promittens auri pondera magna novi
Et vagus in toto sponsor devoluitur orbe
#########Decipiens nugis oppida cuncta suis
Concoquit hic aurum potabile: philosophorum
#########Et lapidem miro conficit ingenio
Ille rotam vivam patula promittit in aura
#########Cuius motorem cernere nemo queat
Huic Lolli doctrina placet: verbosior omni
#########Quae sedet ad cunas garrula semper anus
Est quem per totam dialectica sauciat annum
#########Cui lis de rebus nominibusque venit
Bella Chimerifero cui sunt rabiosa tumultu
#########Dum fervet totis rixa proterua scholis
Cum res defendit cui nomina praetulit alter
#########Pro quorum rixis non faba danda mihi
Hi modo germanas gymnasia cuncta per oras

image: s103

#########Implent et logicam per tria lustra docent
Nemo hic Platonis quid dia volumina scribant
#########Noverit aut Plinii vel Ciceronis opes
Dum quaeris faciat quid Socrates aut Plato summa
#########Lumina: per Graias quae micuere scholas
Mox tibi respondent hic currit et ille movetur
#########Sic perdunt nugis tempora cuncta suis
Bartolus hunc: Baldusque tenet: verbosus et Aso
#########Quemque tulit tumido Sicilis unda freto
Est qui Romanam cupidus discurrat ad urbem
#########Absentes nummos in sua lucra petens
Dives ubi multis altaribus est: pia Baccho
#########Et Veneri cunctis sacra diebus agit
Ast ego non alio potui sub sidere nasci
#########Quam quod sub terris dicitur alma Venus
Illa suo totam texit mihi sidere vitam
#########Quatuor ut lustris vita peracta fuit
Cumque alii variis plorent sua fata querelis
#########Tela Dionei numinis ipse queror

INVITAT URSULAM UT SIBI VENAM INCIDENTI MINISTRET

SQuamigeris modo Phoebus agit sub piscibus orbem
#########Humida et ad vernae sidera tendit ovis
Iamque redit nostris lumen spirabile terris
#########Occultum inferno quod prius orbe fuit
Inde simul certant calor et crassissimus humor
#########Frigida quem genuit nuntia mortis hiems
Quaeque prius fuerant occlusis corpora poris
#########Soluuntur Phoebo iam redeunte novo
Spumeus hinc toto lascivit corpore sanguis
#########Et tumet in membris turgida vena suis
Ergo ubi cras roseo sol spargit lumine terras
#########Vena mihi elicito caesa cruore fluet
Nam mihi dum pectus gravidum non rite saliret

image: s104

#########Nec tenuit soliti vena tenoris iter
Hippocraten: Rasum. Galienum: celsum Avicennam
#########Consului: medicam qui mihi ferrer opem
Qui mihi ferret opem medicus si fata morari
#########Arte potest: doses miscet ut ille suas
Sanguine plena tumens (respondit) vena secanda est
#########Et cruor atra gerens eiaculandus erit
Mox ego consului Phoebum quae signa teneret
#########Atque ubi in obliquo curreret axe soror
Iuppiter inveni Venerem cras luce benigna
#########Aspiciet: clarum solque tenebit iter
Ergo age cras venias nostri sub limina tecti
#########Ursula: pars animae dimidiumque meae
Primus amor furor est: et noxia flamma secundus
#########Tertius a vera sed ratione venit
Quartus ab officio est dum curva supervenit aetas
#########Quae movet ad baculum languida membra suum
Stabis et emissum spectabis laeta cruorem
#########Iudiciumque mei sanguinis ipsa dabis
Scilicet an fido tibi sim coniunctus amore
#########Dilecta et quantum femina nulla mihi est
Sanguis enim sedes animae cum dicitur esse
#########Iudicium veri semper amoris habet
Sic tua te facies prodit cum cernis amantem
#########Candida sanguineus mox ferit ora rubor
Sic tua sperato dum comprimo pectora lecto
#########Purpureo occurres blanda liquore mihi
Albaque sanguineis miscentur lilia baccis
#########Dum simul ad metam pugna utriusque venit
Ergo age puniceam dum vult incidere venam
#########Flebo/tomos querens vulneris ante locum
Qui simul ac vulnus subito mihi fecerit ictu
#########Et cruor elicitus prosilit astra petens
Tu niveis manibus sustentans Ursula peluem

image: s105

#########Hos mihi versiculos in mea fata canens
Macte novum Celtis membris habiture vigorem
#########Prorogat et vitam Iuppiter ipse tuam
Et mox fasciola constringes vulnera nostra
#########Quam signet cordis nota figura tui
Inde torum molli sternes mihi candida pluma
#########Ceruicemque meam terque quaterque leves
Oscula tunc blandis infiges dulcia labris
#########Et fies nostri fida ministra tori
Sed caveas caesam ne tanges lubrica venam
#########Nam solet in digitis vena tumere tuis

AD URSULAM UT TEMPUS LAETITIA REDIMAT ET NATALEM SECUM CELEBRET

URsula quid differs promissae gaudia noctis
#########Suspendens longis pectora nostra moris
Nescis quam rapido nos fallant tempora cursu
#########Dum partem vitae quaelibet hora rapit
Felix qui potuit vitae decerpere fructus
#########Et laetus stabili semper amore frui
Quippe dies venient cum nobis curua senectus
#########Gaudia cum placidis eximet illa iocis
Tunc dulces risus aberunt et gratia vultus
#########Et quae nunc oculis spirat amica Venus
Tunc tua quae cunctos iuvenes iam forma lacessit
#########Et gena purpureo mixta rubore nitens
Pallida suscipiet rugas et sucus abibit
#########Turgida lascivo corpore membra movens
Cumque suo nitidae consurgunt ordine stellae
#########Terraque lucifluum condidit atra [correction of the printer; in the print antro] globum
Frigida tu viduo torpebis sola grabato
#########Nec tibi iam iuvenes carmina laeta canent
Et latus huc illuc iactes somnumque vocabis
#########Sed praesens lecto non erit ille tuo

image: s106

Defrictisque tuis ubi mane exsurgis ocellis
#########Dices quam longae tempora noctis erant
Quae quondam spatio numerabas unius horae
#########Proelia dum tota nocte cruenta dares
Haerebantque [correction of the printer; in the print Herebatque] simul tenero cum corpore corpus
#########Mordebasque rudes dente proterva notas
Ergo age laetitia ne fraudes tempora nostra
#########Cras praesens tectis sis precor Ursa meis
Quippe duodecimam mihi cras Trieluri/den implet
#########Phoebus ab Eoa tethyos ortus aqua
Phoebe bis undenas Ganymedis sidere partes
#########Seruabas: vitam ut das mihi in orbe meam
Pythia cras Phoebo Trieterica festa lyaeo
#########Instituam numeris candida dona meis
Phoebus amor vatum Phoebus mihi computat annos
#########Ista dies Phoebo festa superba trahet
Ignigenoque deo curas qui supprimit atras
#########Ille ratas vitae spes dat habere meae
Et licet occasum mea nunc vaga sidera poscant
#########Longa tamen vitae tempora spero meae
Ergo age natales cras pones Ursula mensas
#########Et genio sacras instrue larga dapes
Aetatemque tuam si vis numerare trilustrem
#########Quatuor et messes Ursula chara potes
Pocula vertemus totiens quot Phoebus in axe
#########Annua confecit tempora nostra regens
Oscula carpemus placidosque canemus amores
#########Iungentes blandae carmina docta lyrae
Omnia plena iocis: securo et plena cachinno
#########Et plenus Baccho cantharus omnis erit
Oscula dehinc laeti Venerisque suavia bella
#########Pergemus placido continuare toro
Tartara cum poenis et regna calentia ditis
#########Crassaque sensificis frigora cum tenebris

image: s107

Esse sacerdotum commenta putemus inertum
#########Cum quibus hi vulgi pectora caeca regunt
Magnaque sub variis abscondunt monstra cucullis
#########Harpyias volucres cerbereumque caput
Monstrorum et quicquid memorant sacra carmina libris
#########Moribus illorum tradere quisque potest
Horum nos tenero nunc despiciamus amore
#########Murmura: blandiloquam concutiendo xe/lun
Haec ego dum laeta cecinissem carmina mente
#########Reddiderat querulos Ursula maesta sonos
Proh facinus dixit: referunt quid Celtis in urbe!
#########Audio te Rhenum linquere velle vagum
Perfidus Arctoas contendens visere terras
#########Cras ubi Francorum moenia nauta petet
Te furiosa sequar vaga per nemorosa turogi
#########Et sua qua Cattus regna petrosa tenet
Perque Salam: Vidrumque vagum et rigidumque Visurgum
#########Perque Oderae nigras te comitabor aquas
Perque sinum Arctoum: Gothorum a nomine dictum
#########Hic tecum celsas laeta subibo rates
Arcturum patiar nimbosae et Pleiados iras
#########Teque mare incertum tristis Orion agens
Perferam et oleniae signum pluviale capellae
#########Ette qui phrixo naufraga vela dabas
Dum mihi contingat tecum considere transtris
#########Dacica germanis proxima regna videns
Hinc Tylen quondam fuerat quae terminus orbis
#########Insula: sed finem nunc glacialis habet
Sic vaga mutantur sinuosae littora terrae
#########Cum caelo et toto constat in orbe nihil
Dixit et infectos pestis sibi corripit artus
#########Intentans celeres ad sua vota pedes

AD RHENUM ORTUM ET EXITUM EIUS CONMEMORANS ROGANS UT

image: s108
PUELLAM DESCENDENTEM AQUISGRANI NUMINE SUO TUEATUR

RHene Moguntiacam rapidus qui tendis ad urbem
#########Qua te Rhene suis Ceria salutat aquis
Quaque tibi Moenus miscetur nomine claro
#########Flumina quadrifluo qui sua monte trahit
Sed tuus excelsis fons ortus in alpibus: acres
#########Linquit Helvetios valle sonante viros
Terquinis annis pater hic Nicolaus in alpe
#########Sederat et nullos ceperat ore cibos
Sive deo pascente virum sive aere crasso
#########Servata est sancti caelica vita viri
Libera germanis haec gens est sola sub oris
#########Iustitiam et leges saeva per arma tuens
Fama est Italicas atrox dum Cimber in oras
#########Inrueret: suedos secum habuisse duces
Relliquiasque suae per tecta alpina ruinae
#########Liquisse: et suetios se vocitare viros
Indomitam gentem rosei sitibunda cruoris
#########Qualis in Arctoa noscitur esse plaga
Cum quae magna tulit domus austria proelia quondam
#########Maximus aemilius: nuper et arma tulit
Congressi et valido bellatum utrimque tumultu est
#########Sed nondum belli finis utrisque datus
Perque lacus celer inde duos te voluis ad urbem
#########Quae de constanti Caesare nomen habet
Insula qua mediis clarissima surgit in undis
#########Tiberii quondam Caesaris arma tenens
Sed druidis sacris nunc haec est insula plena [correction of the printer; in the print nunc druidibus plena est hec insula gallis]
#########Quos nostris regnis terra Britanna dedit
Per scopulos ruis inde vagus celer atque sonorus
#########Perque Cataractas impetuose duas
Donec per pulchram rapiaris Basiliensem
#########Urbem: quae gallis proxima rura colit

image: s109

Hartmannus meus hac Eptingus in urbe recumbit
#########Doctorumque virum candidus hospes adest
Argentoracos Nemetes hinc Vangionasque
#########Abluit irriguo fons tuus ille vado
Hic meus aeterno quo mens mihi feruet amore
#########Vangionum praesul candida tecta colit
Iamque Moguntiacam vastus te flectis ad urbem
#########Quae prima impressas tradidit aere notas
Qualem ego te memorem! talem qui in veneris artem
#########Italicis: grais plus memorande viris
Hic ubi sol roseo revehet cras lumina curru
#########Et clarum croceo sparserit orbe iubar
Accipies nostram piceatis navibus Ursam
#########Ibit enim calidis urbs ubi fumat quis
Urbs ubi fumat aquis chraneo ab Apolline dictis
#########Corpora quae morbis tincta liquore levant
Quaque patent celsae genitricis templa tonantis
#########Sanctius in nostro quis nihil orbe micat
Hanc caput imperii statuit rex Karolus olim
#########Dum gallos nostro subderet imperio
Gallia quae nostris vitiis nunc libera vivit
#########Et spernit leges Romulidumque duces
Ast ubi Rhene meam duces pater alme puellam
#########Fac maneat sancto numine casto tuo
Neve sacerdotes blandis allectet ocellis
#########Qui tua per ripas flumina tota tenent
Quondam enim ubi latiis legionibus arma fremebant
#########Hic Constantini: iam toga sacra canit
Instruit et varias furienti Marte cohortes
#########Hasta cruentato dum furit acta toro
Casta precor maneat nec vina meracia sumet
#########Quae stimulant tumidum saepe resumpta femur
Praesertim quae collis habet qui nominis autor
#########Urbi est de Baccho nomina clara gerens

image: s110

Sed cum peruentum est obliqui ad cornua vallis
#########Quam rapidus vortex saevaque syrtis habet
Voxque repercussis specubus reboabit ab altis
#########Fertur silvicolas quos habitasse deos
Quaque sibi caecos memorant quaesisse meatus
#########Rhenum et sub terras fertur habere vias
Atque aliis dicunt tandem regionibus ortum
#########Largifluos fontes amne creare suo
Ceu Graii memorant subter labentia terris
#########Flumina apud siculos fontibus orta novis
Hic pater alme tuo posco sis numine praesens
#########Ne navem refluo sorbeat unda freto
Sed facias velis intret turgentibus urbem
#########Qua fluis in Rhenum flave Mosella tuum
Flumine trevericam quique alluis impiger urbem
#########Multa tenet veterum quae monimenta Virum
Vidimus hic Grais e)pigra/mmata multa lituris
#########Multa Mosellanis castraque celsa iugis
His ripis duxit clarus Tritennius ortum
#########Cusaque: Mosellae qui decus omne fuit
Navis Agrippinam vaga sed cum venit ad urbem
#########Expones Ursam candide Rhene meam
Transmittens curru per Iulia moenia in urbem
#########Quae sua de thermis nomina clara gerit
Interea ad fortem te flectis Rhene Nusiam
#########Burgundi Karoli quae tulit arma ducis
Ad Lobicas arces mox incipis ire tricornis
#########Cum trifido scindens flumine Rhene caput
Issula ad Arctoas gentes: sed Balus in austros
#########Rhene sed in medio gurgite nomen habes
Haec Batavi: madidique habitant loca nota Sicambri
#########Quos modo Gelrenses: Flamineosque vocant
Hollandosque cavis habitant qui litora terris
#########Suspensos dubio per freta saeva metu
Nec cuiquam mirum madeant quod nocte dieque

image: s111

#########Quandoquidem mediis hic habitatur aquis
Sic tua qui celsis deducis ab alpibus ora
#########Marmora cum triplici flumine Rhene subis

AD PESTEM QUAE URSU. IN STELLAM VENERIS RELATAM ABSTULERAT

SAeva lues nostram tibi quid rapuisse puellam
#########Profuit! et subita prostravisse nece!
Unus et alter abit mihi nunc dulcissimus annus
#########Dum mea traiecit pectora blanda Venus
Ursellaeque meae tanto me iunxit amore
#########Facta quod ex nostris una animabus erat
Sed tu saeva lues cupidos disiungis amantes
#########Semianimem cogens vivere dira virum
Ast ego non possum tantos tolerare dolores
#########Desertae vitae tempora maesta trahens
Sed dum parca meam sic iussit currere vitam
#########Ut te sublata nec mihi vita foret
Ergo mihi gladio mors consciscenda cruento est
#########Stringendusve meo gutture funis erit
Vel mea praecipiti demergam corpora Rheno
#########Hic ubi vorticibus dira vorago patet
Non tua busta meo pede conculcabo puella
#########Nec possum tumulos Ursa videre tuos
Ossa cinisque iaces: quondam (dum vita superstes)
#########Gaudia cum nitida fronte serena dabas
Qualem commemorant Spartanis moenibus ortam
#########Quae fuerat Phrygii causa et origo mali
Talis erat facies: Veneris certissima proles
#########Praestat virgineis quale Diana choris
Ibo per extremos Dacos: Suedos: Noribegos
#########Qua ferus et Cimber regna gelata colunt
Hic ego direptos deflebo tristis amores
#########Augebit lacrimas humida terra meas
Si lacrimis revocanda foret tua vita puella
#########Audirentque meas impia fata preces

image: s112

Omnia iam nostros auxissent flumina fletus
#########Donec ad superos reddita viva fores
Dira lues seu te produxerit ira deorum
#########Seu cum deficiunt sidera saeva venis
Seu corrumpuntur Cereris cum dona per agros
#########Quicquid et arboreis fructibus arua creant
Inde vel humano vitiatur corpore sanguis
#########Vel sua corporibus dira venena scatent
Vel tua letiferi causa est iniuria caeli
#########Vel nebulis nocuis pestis amara venis
Hinc volucres magnis exire haec regna cateruis
#########Cernimus: atque alias querere saepe plagas
Seuse sub numerum certum natura reducit
#########Grassaris morbo dum fera saeva tuo
Quicquid id est: tua causa latet saevissima pestis
#########Cum subito casu corpora nostra necas
Non tris expectas (fureris dum pessima soles)
#########Quique hodie est vivus cras sua busta videt
Hic sedet ad placidos laeta cum mente sodales
#########Nescio mox clamat quid mihi crure tumet
Hic a)po/sthma suo queritur sub gutture natum
#########Huncque sub ascellis pustula saeva premit
Ille venenosum gerit intra viscera morbum
#########Et moritur: signum cum neque mortis habet
Aegros destituunt socii: coniunxque maritum
#########Deserit: et natos saeva noverca fugit
Nec sunt qui tumulis prostrata cadavera condant
#########Pestifera nullus civis in urbe manet
Nec fundit solitos cantus super astra Colonus
#########Curua ubi per glebam ducit aratra rudem
Quam melius fuerat rigidis occumbere in armis
#########Mars ubi sanguineus praelia cruda movet
Agmine praesentes ubi quisquis conspicit hostes
#########Et vitare sagax vulnera quaeque potest
Saeva sed occultis feriunt tua spicula telis

image: s113

#########Pestis: et it trepido plena timore dies
Ferrea claustra subis: sublimia moenia scandis
#########Ascendens arces per iuga celsa sitas
Nec medicina potest saevum depellere morbum
#########Dum moritur medicam qui dare debet opem
Nec deus ullus adest miseris qui ferre salutem
#########Iam velit: aut votis prosper adesse piis
Haec ego dum querulis scripsissem carmina verbis
#########Obduxit oculos maeror utrosque meos
Cumque soporifera iacuissent membra quiete
#########Visa fuit somnis Ursula chara meis
Ursa sub augusta mihi vix iam cognita forma
#########Et dixit querulos siste Poeta modos
Ipsa sub elyseis habito nunc candida campis
#########Causa meae mortis nec modo flenda tibi est
Dum mox ad superas me Iuppiter evocet auras
#########Inque globo Veneris regna beata dabit
Et sua cum tollet nitidis nox lumina stellis
#########Me tibi praesentem sidera nostra ferent
Sic visum superis: ut corpora nostra relinquens
#########Spiritus: in stellas quisque suas remeet
At tu si quid habes nostrum extensurus honorem
#########Fac titulum clarum nostra sepulcra ferant
Et tua nominibus iungentur nomina nostris
#########Ut volet in varias fama utriusque plagas
Nullus enim maior poterit mortalibus addi
#########Quam qui defunctos concomitatur honos
Dixit: et in tenues fugiens evanuit auras
#########Quale vapor caelo perditur aurivago
Ast ego mox lacrimis hoc scripsi carmen obortis
#########Quod referat laudes Ursula chara tuas
Ursula Rhenanis decus et vaga gloria ripis
#########Hic iacet ad Veneris diva relata globum
Pulchra renascentes ut Phoebi nuntiet ortus
#########Luceat et fessos sol ubi condit equos

image: s115

CONRADI CELTIS PROTUCII LIBER QUARTUS ET ULTIMUS QUI CODONUS VEL SENECTUS AUT BARBARA CIMBRICA ET LATUS GERMANIAE SEPTENTRIONALE INSCRIBITUR INCIPIT FELICITER

IN LAUDEM PEREGRINATIONIS ET QUOD AD COGNITIONEM SAPIENTIAE ET PHILOSOPHIAE NECESSARIA SIT AD IANUM PLUMULUM NUNQUAM PATRIUM AGRUM EGRESSUM.

PLumule quid plumas semper mihi marcide laudas
#########Quis stertis cunctos in tua damna dies
Non facit hoc pullos nido qui concitat ales
#########Nec fera quae catulis monstrat in arua vias
Educens natos campos et flumina monstrat
#########Et varias praedas prendere in arte docet
Te iuvat in patrio semper requiescere nido
#########Et pigrum noto cespite fata trahi
Linque focum patrium: peregrinaque sidera caeli
#########Conspice: caelestes si petis ire vias
Nam veluti variis mercator querit in oris
#########Divitias: et opes in sua tecta ferens
Sic tacitas cupiens naturae noscere causas
#########Ipse petas varias in tua lucra plagas
Nec te vaniloqui moveant vaga murmura vulgi
#########Te dicens nullo sistere posse loco

image: s116

Nam cui propositum est naturae cernere vultum
#########Hic mare sub variis cernet et astra locis
Sic tibi multiplices patefient ordine causae
#########Quas vulgus stolido pectore saepe stupet
Quis maris undivagi naturam credere possit!
#########Ni videat rauci murmura saeva sali
Quisue hominum mores varios tot et ore loquelas
#########Crediderit! causas qui nisi doctus habet
Quis rapidos ventos! Hibernae et sidera noctis!
#########Et brevis aestivae tempora nosse queat!
Utque aliis alia nascantur sidera terra
#########Hisque cadant! illis semper in axe manent!
Ni sua qui variis pressit vestigia terris
#########Atque illam teretis senserat esse globi
Et circumduci rapida vertigine caelum
#########Et septem variis ire per astra rotis
Sic primi fuerant peregrini ut fertur in orbe
#########Scripta quibus Grais pulchra sophia libris
Summus Aristoteles Pellaei castra secutus
#########Naturam varias prendit habere vices
Platoque Niliacas peregrinus venit in oras
#########Accipiens animo dogmata sacra suo
Pythagoras etiam latias migrabat in urbes
#########Instituens graiae nomina clara scholae
A Scythicis veniens Anacharsis barbarus oris
#########Palladia didicit quicquid in urbe fuit
Atque alii multi quorum modo nomina clara
#########Graecia cum titulis gaudet habere suis
Reges quin etiam totum perquirere mundum
#########Dum cupiunt variis bella tulere plagis
Magnus Alexander nigros pervenit ad Indos
#########Sicque Asiam bello protulit ille suo
Quid memorem Alcidem. et fatum experientis Ulixis
#########Iactatus dubia per freta cruda rate

image: s117

Aeternos loquitur celebris quos fama per orbem et
#########Mirantur tales saecula cuncta viros
Semper enim dubiis virtus se credere rebus
#########Gaudet. et insueta pergere ad astra via
Romanis etiam qui tot regionibus acti
#########Gratia sit: similes qui genuere viros
Qui si pertaesi fuerint tot adisse labores
#########Non foret in tantis scripta sophia libris
Et quae naturae facies [correction of the transcriber; in the print sacies]: hominumque propago
#########Qui terram variis excoluere plagis
Quos inter nitido Caesar fulgore coruscat
#########Cui dederat Nilus sidera nosse vagus
Diversos caeli dum pergit visere tractus
#########Doctior est latiis Ausonis ora libris
Ipse quoque ut patriis latuissem Celtis in oris
#########Nec peregrina foret terra petita mihi
Non Hasilina foret nostris cantata libellis
#########Vistula quam tumidis pulcher alebat aquis
Elsula nec tantam meruisset carmine famam
#########Ursula nec Rheno saepe legenda meo
Nec modo sidereo mea cimbrica Barbara vultu
#########Movisset gelidi membra sopita senis
Cuique ego nunc tremulae committo vela senectae
#########Illa mihi quarti finis amoris erit
Ergo age iam patrium linquas rogo Plumule nidum
#########Ut videas varias in tua lucra plagas
Expergiscere et aude aliquid quia saecla loquantur
#########Sic tua sub caelo nomina clara volent
Quo moriare loco nil refert: ad Iovis aulam
#########A terra spatium semper habebis idem

ODIPORICON A RHENO AD SINUM CODONUM ET MARE BALTICUM ET TYLEN INSULAM

TEmpus erat niveas dum caelum spargere plumas

image: s118

#########Incipit. et nubes conglomerare vagas
Phoebus ad hibernum dum flectit lumina captum
#########Qui noctis spatium maius in orbe facit
Tunc ego qui fueram peregrinus in orbe decennis
#########Cogor ad arctoum pergere forte sinum
Orcadibus qua cincta suis Tyle et glacialis
#########Insula ad extremum quam videt unda polum
Et iam de Rheno per celsa cacumina pergens
#########Quae Frisius: cattus: Busatoresque [correction of the printer; in the print Busatoraeque] tenent
Qua gronigen magna notum est super aethera fama
#########Rodulfi agricolae patria terra mei
Vidrus ubi curuo sinuat sua flumina flexu
#########Atque amasus rauco murmure saxa ferit
Vuldaque se fluvius visurgi flectit ad undas
#########Praebens coenobio nomina clara sacro
Inde per Hercyniam nemoroso robore silvam
#########Venimus ad terram quam modo Saxo tenet
Pentapolim hinc noto Brunsvigum nomine dictum
#########Et quae de Gottis urbs generosa manet
Quaque scatet multis Goslaria clara metallis
#########Embecum et Cereris pocula sana coquit
Montibus hinc celsis iam rarescentibus arua
#########Pinguia traicimus quaeque Visurgus habet
Visure saxonicis amnis clarissimus oris
#########Sedibus e septem qua Bremis una micat
Inde ad Cimbriacum contendo Chersonesum
#########Albis ubi flava sub mare fertur aqua
Ad cuius surgit pulchra hostia Cimbrica quondam
#########Sed nunc de Hammonis nomine dicta polis
Eius et ad ripas Madeburgum nobile splendet
#########De septem sacris sedibus una nitens
Condidit hanc primus Caesar qui dicitur Oddo
#########Oddo saxonicae gloria summa plagae
Inde urbs clara nitet de lunae nomine dicta

image: s119

#########Et lobecum Codoni fama decusque sinus
Angulus haec laudis dicta est urbs nomine prisco
#########Nulla quia ad Codonum sit mage clara sinum
Angulum in hunc fertur fluvius Dravena patentem
#########Efficiens portum: plurima vela videns
Hic ego dum fessas cupiebam corpore vires
#########Restaurare: quies mox mihi parua data est
Barbara Cimbriaca hic hilari me suscipit ore
#########Et relevat blando corpora colloquio
Ignibus extinctis grata cum voce favillas
#########Suscitat et vires carmine blanda dabat
Cumque moverentur veteres sub pectore flammae
#########Me iussit quartum scribere laeta librum

DEPLORATIO SENECTUTIS ET PEREGRINATIONIS

TErdenos Phoebi mihi iam facit orbita cursus
#########Et super hos decimus cardo volutus adest
Et totiens iam bruma nives demisit et imbres
#########Et totiens crustis terra gelata fuit
Falceque decubuit totiens Ceres alma sub agris
#########Et totiens Zephyrus pinxerat arua rosis
Pomaque iam totiens Autumnus protulit hortis
#########Et totiens Bacchus munera grata dedit
Bis mihi vigenus hinc currit lubricus annus
#########Prima mihi Phoebi visa ubi lampas erat
Vitalesque vias et respiramina cepi
#########Infans maternis pastus ab uberibus
Ora dehinc rigidi cogebat ferre magistri
#########Et ferulam rigidam nocte dieque pati
Inde per arcanam deductus philosophiam
#########Sudabam studio nocte dieque meo
Inde situm terrae didici cum Tethyos undis
#########Et triplicis linguae per rudimenta feror
Verba Lyrae sociare fuit mihi summa voluptas
#########Astrorumque vias pieridumque choros

image: s120

Nulla meam flexit damnosa pecunia mentem
#########Illi ego non seruus sed mihi seruus erat
Hinc subii varias peregrinus Teutonis oras
#########Quatuor ad partes quas Alemanus habet
Iamque ego depilis glabraque in fronte notatus
#########Et cani mentum corripuere meum
Quale in Goricio [correction of the printer; in the print coriciis] feriunt vaga sidera caeli
#########Et stant cum caluis saxa nivosa iugis
Et mihi iam facies faveat cui nulla puella
#########Cum turpes rugas undique vultus habet
Invida quae cunctis formam cum tempore tollis
#########Languida cur properas curva senecta gradu:
Tu facis annosis putrescere robora siluis
#########Et spolias patulis arbuta grata comis
Aeripedes cervos et equos pernicibus alis
#########Exuis. et celeres comprimis atra canes
Te veniente cadunt in pratis gramina laeta
#########Et pereunt oritis lilia odora suis
Hei mihi quo fugiunt lasso de corpore vires
#########Et coma quae denso vertice flava fuit
Nec vigor in tremulis manibus: mihi vix pedis usus
#########Nec color in vultu talis ut ante fuit
Per faciem totam frons sese exasperat atra
#########Et pallent oris lurida labra meis
Rarescunt dentes citrini et in ore coloris
#########Decidui: et septum deseruere suum
Emoriturque suo mens deficiente calore
#########Quale solet tepido lente favilla rogo
Dissideo mecum probo nec mea tempora Celtis
#########Qualis sum nolo: nescio qualis eram
Et me iam fugiunt relevantes maesta sodales
#########Quique dabant olim gaudia grata iocis
Non animus talis: qualis iuvenilibus annis
#########Quondam erat: et vires perdidit ille suas

image: s121

Nec me somnus alit per longae taedia noctis
#########Humectans requie corpora fessa sua
Sed variae surgunt curae cum pectoris aestu
#########Et veniunt miris somnia dira modis
Venturae mortis terrent simulacra sopitum
#########Auribus instillant: cras moriturus abi
Iturus nigras terrae moriturae sub oras
#########Quis Rhadamanthus atrox crimina cuncta rogat
Eumenides ubi triste sonant truculenta tyranni et
#########Aula sonat diris percita verberibus
Cerberei flatus ardenti ubi sulpure fumant
#########Fatalesque deae tempora maesta rotant
Hinc me circumstant vitiorum turba meorum
#########Dum feruet saeva pectus avaritia
Parte alia me affligit amor: stimulatque cupido
#########Et movet exigua corpora pigra face
Qualiter Hibernae iam restat portio lucis
#########Hibernus cum te sol Capricorne tenet
Lucem Cimbriacas miniam tunc spargis in oras
#########In paruoque micas lumine panta/kunwn
Iamque parum abfuerit totam quin cardine noctem
#########Inducas: horis vix tribus axe micans

LAUS SENECTUTIS ET VETERUM PHILOSOPHORUM IN PHILOSOPHIA MEDITATIONES

MAgna fuit quondam senibus sapientia canis
#########Quo coram iuvenis poplite flexus erat
Quique capillosam nudavit vertice testam
#########Ore verecundo verba pudica loquens
Pristina ob hoc credo tribuisse his saecula honores
#########Quot sanctos mores et pia facta darent
Ast me iam cano glabroque in vertice multa
#########Stultitia exagitat dum Venus ipsa placet
Torret amor pectus tenero quoque concoquor igne

image: s122

#########Et praeter teneras nulla puella placer
Quod si castigant fido me in amore sodales
#########Illis responsum carmina nostra dabunt
Graecia septenos habuit tantum [correction of the printer; in the print quondam] sapientes
#########Qui patriam ingeniis erudiere suis
Italo adhuc nullus nobis numeratus in orbe est
#########Et neque germanis invenietur agris
Ibis ad Hispanos: Gallos et in orbe Britannos
#########Extremos: Dacos: Sarmaticosque viros
Invenies paucos quos fro/nhsis alma tenebit
#########Et quos naturae sollicitaret opus
Divinas atque humanas qui pectore causas
#########Versarent: raro sidere proveniunt
Ergo senex fugiam sapientis nomen et artes
#########Stultitia plenus cum vagus orbis eat
Ob bene vivendi rationes philosophatur
#########Iam nemo: aut quae sit vita beata petit
Propter divitias solum nunc discitur orbe
#########Turpius et nihil est quam modo habere nihil
Hic medicos sequit: iuris petit ille peritos
#########Ille sacros libros ob sacra lucra legit
Hic claris titulis septem sibi vendicat artes
#########Grammaticam et logicam vix docuisse potens
Hic audet sacram lauri deferre coronam
#########Soluere qui versus nec facere arte potest
Hinc tota ad questum fertur meditatio mentis
#########Dum gravis aegestas pectus inertis habet
Et per mille dolos et vafri pectoris astus
#########Divitias et opes accumulare studet
Quippe libido ferox: simulatio: luxus: honores
#########Illius mentem detinuere trucem
Hos non philosophos Plato: sed bene filosw=matos
#########Dicit: corporeis dum studeant vitiis
I puer et teneram subito emercato puellam

image: s123

#########Bissena currit cui sua vita rota
Quaeque pharetratae vectigal soluere Lunae
#########Incipit: et Veneri militat arte rudis
Nulla mihi effetis placeat iam femina membris
#########Sed cui iam fratrans turgida mamma tumet
Illa meas totas exhauriet aere crumenas
#########Decipiens stolidum docta puella senem
Nec mihi sit curae quod me vicinia [correction of the printer; in the print vicinia quod mea] damnet
#########Quandoquidem nummus crimina cuncta tegit
Nummus [correction of the printer; in the print Nummis] tot veniens sacris absenter ab aris
#########Hoc sacrae Veneri sacra pudenda dabo
Septenisque horis pulchram exorabo puellam
#########Septem criminibus quae mihi causa fuit
Sed tamen angustae surgunt mihi pectore curae
#########Quae trepidum pectus sollicitare solent
Scilicet: an superi curent pia vota bonorum
#########Et pravos dignis perdere suppliciis
Quisve malis finis: vel quis post fata bonis sit
#########Quem Cicero docto disputatore locum
Quis locus emeritis: et ubi sit carcer opacus
#########Eluit assiduis qui scelera acta rotis
An semper fuerint glebosae flumina terrae
#########Unde suis tantus fontibus humor eat
Quotque habeat Rhenus annos: quot et impiger hister
#########Vistula: et arctoo Codanus ipse sinu
An crescant montes: caelum subsidat an altum
#########Unde tremor terris: et calor altus aquis
Qua causa volitent nunc tot per rura locustae
#########Quae spoliant fruges: laetaque prata vorant
An nova naturae facies hominesque noventur
#########Et linguae: et mores: aethereusque polus
Quin etiam an stellae nitido generentur in axe
#########Accolae Erythrei ceu cecinere maris
Qui conquisissent ubi curuae alimenta senectae

image: s124

#########Naturae causas quaerere cura fuit
At nos ad musas iuvenes migramus egentes
#########Divitias nobis Philosophia negat
Quique ex proseucis stabulis et olentibus orti
#########His modo nummosas sors vaga donat opes
Ditior inter quos vestali matre creatus
#########Et quem testiculi progenuere sacri
Qui scelus omne movent: rudibusque altaria vendunt
#########Commutantque suis pinguia sacra dolis
Iuraque per sanctam repetunt anathemate Romam
#########Intentantque sibi fulmina rauca Iovis
An deus inclusus mundi cum mole laboret
#########Vel liber tantum deserat autor opus
Et sic fortuito moveantur [correction of the printer; in the print moventur] singula casu
#########Et titubet dubio sorsque deusque gradu
Qui voluit recta nos omnes esse figura
#########Sed reliquis pronam finxit humi faciem
Ut quinque in caelo zonae terraque trahantur
#########Tres steriles: vitam sed tenuere duae
Et quas Zodiacus non recto intersecat orbe
#########Bissenisque nitet clarus imaginibus
Sub quibus errones rapiuntur sidera septem
#########Adversisque viis lumina clara ferunt
Utque alia obliquae Nabathaea per aequora surgant
#########Signa: alia in recta cernimus orta via
An fatum ex illis: vel constant omnia sorte
#########An natura potens vel deus illa regat
Illa ego sollicito tractassem sepe labore
#########Barbara ni quarto nostra canenda libro

AD BARBARAM BENEFICIA SUA CONMEMORANS

UNica quae restas mea Barbara sera voluptas
#########Quae non fastidis femina blanda senem
Quaeris: quo sensi tua veri signa favoris?

image: s125

#########Accipe: non noto munera saepe dabas
Quicquid ab assiduo tibi partum chara labore est
#########Hoc dederas larga Barbara laeta [correction of the printer; in the print chara] manu
Dira lues nostros ubi nuper presserat artus
#########Cogens me tepido saeva iacere toro
Cumque mihi nullus: rarus vel adesset amicus
#########Qui gereret verae pignus amicitiae
Sola mihi praesens nostrum solata dolorem
#########Larga mihi medicas saepe ferendo dapes
Iuscula nunc miscens feruenti et iure polentas
#########Radices. succo: poma et odora dabas
Nec mihi defuerat granosum cortice pomum
#########Exstinguens aestus Barbara chara meos
Nec mihi defuerat pullus: capus: altilis: ornix
#########Omnia sollicito larga favore dabas
Unguentisque tuis variis mea membra fovebas
#########Restituens vires Barbara chara meas
Balnea cum variis herbis mihi saepe struebas
#########Dunamhdi/a tibi cognita tota fuit
Nec sic dilectos genitrix obseruat alumnos
#########Officiosa mihi Barbara quam fueras
Inde tibi aeterno devinctus Celtis amore est
#########Virtutesque tuas carmina nostra canent
Carmina quae quarto tibi in hoc cantata libello
#########Quo tua posteritas nomina clara leget
Octavus scythicum dum merget plaustra sub aequor
#########Orbis: et occidua sol orietur aqua
Balticus Euxinum quando sinus exit in histrum
#########Et Tylea rigidis destituetur aquis
Immemor aeterni fiet tunc Celtis amoris
#########Barbara in Arctois femina clara plagis
Cumque ad cognatum transibit spiritus astrum
#########Et consanguineo sidere vita volat
Corpora nostra simul rigida tumulentur in ora

image: s126

#########Et saxum hunc titulum mox utriusque feret
Hic sua cum Celtis sepeliverat ossibus ossa
#########Barbara in Arctois femina clara plagis
Arcticus extremum concludens circulus Axem
#########Vertice kaqe/tikou [correction of the printer; in the print kate/tos] nostra sepulchra videt

AD BARBARAM SENECTUTEM SUAM SIBI COMMENDANS

IAm mihi sexta fluit collectis viribus aetas
#########Septenam hebdomaden Barbara spero meam
Dum cucumer [reg: cucumis] mihi fronte sedens et pluma nivalis
#########Deformesque genas ruga senilis arat
Tu mea cum blandis impellens pectora verbis
#########Sollicitas Veneri sacrificare iocis
Ast ego quid faciam languenti Barbara nervo
#########Dum mihi displiceam factus amore senex
Me tamen addixit tibi inexplebilis ardor
#########Blanda Venus nostris quem serit alma animis
Magna Codoneae tibi danda est fama puellae
#########Quae relevas laetis pectora nostra iocis
Sed velut a Librae descendens sidere Phoebus
#########Mundus habet caelo languidiore dies
Sic mea iam vergens sub sidera pigra Bootes
#########Aetas: iam teneris viribus aegra caret
Nec triiuges sic pellit equos per pannonis oras
#########Ungarus: ut celeri tempora nostra fluunt
Omnia tempus alis: rapis omnia nata per orbem
#########Omnia perpetuo cardine saecla ferens
Tempore languescunt flores: et tempore surgunt
#########Tempore mammosum pectus abire solet
Pratorum spoliatur honos cum tempore: pallent
#########Gramina: et effeta terra fatiscit humo
Sic mihi iam solitae tenuantur tempore vires
#########Enecat Herculeos curua senecta viros
Dum mihi pubertas teneris feruebat in annis

image: s127

#########Mox Hasilina meo capta in amore fuit
Deinde ad spumiferum dum me sors protulit histrum
#########Elsula carminibus mi celebrata fuit
Ast ubi per Rhenum nuper me sidera voluunt
#########Ursula teutonico vate superba fuit
His tribus intento steterat mihi ramice neruus
#########Plurima conficiens bella cruenta toro
Qui nunc languescit priscorum oblitus amorum
#########Et cadit et prono lumine [correction of the printer; in the print sumine] spectat humum
Nec galea tectus rigidam nunc erigit hastam
#########Turgebat totiens dum iuvenilis erat
Omne aetas vitium iuvenilis corporis aufert
#########Solus amat Bacchum verbaque multa senex
Quodque magis mirum supremae in fine senectae
#########Vexatur sola pectus avaritia

AD LAMIAM ANCILLAM A CONGRESSU BARBARAE SPE QUAESTUS SE PROHIBENTEM

PErfida quid cupide Veneris mihi vota moraris!
#########Peruersa ingenio lamia saeva tuo
Barbara pollicita est speratae gaudia noctis
#########Sed me disiungis lamia saeva toro
Perfida quo nostram cupis exhaurire crumenam
#########Dum dominam tacito vendis avara dolo
Dii tibi dent gelido semper requiescere lecto
#########Infidusque tibi semper amator eat
Cumque tibi prurit calida tentigine fossa
#########Et promissa tibi gaudia noctis habes
Hic te decipiat [correction of the printer; in the print decipiens] alioque fruatur amore
#########Te cogens longa spem retinere mora
Experiere meos tandem quos mente dolores
#########Sustinui. dominam dum mihi saeva negas
Rivalisque meus cuius nunc languida amore es
#########Illius hic vindex fraudis et ultor erit

image: s128

Terque quaterque tuum crudo cum verbere tergum
#########Pulset et increpitet virga sonora nates
Cumque tuo dormis tanquam secura cubili
#########Et placidus somnus te malefida tenet
Ille superveniens baculo tua terga domabit
#########Vindicet et fictos in mea vota dolos
Iam scio quod toto nihil est fallacius orbe
#########Quam cui cuncta regens femina numme places

INVITATUR A BARBARA UT MORE LUBICENSIUM SECUM CELLAS SUBTERRANEAS INGREDIATUR

AUrea barbigero voluit modo lumina capro
#########Phoebus: et hibernos nox remoratur equos
Vixque suos radios tribus horis spargit in orbem
#########Ducens opposito lumina clara polo
Algidus hinc Boreas furiens glacialibus undis
#########Iam Codanum gelidis obstupefecit aquis
Quaque prius tenui currebant limite naves
#########Hic modo quadriiugis plaustra trahuntur equis
Iamque super glaciem baculo subnixus in auras
#########Se tollit: celeri currit et inde pede
Sparsus et albenti canescit vellere campus
#########Et tegitur niveis arbor operta comis
Pratorum latet omnis honos et semina terrae
#########Donec fetifico lumine Phoebe redis
Cimbrica quid facimus glaciali Barbara caelo
#########Quo nos ferre iocos: ludere quo ve decet
Est mos Arctoo quo se germania claudit
#########Aequore: quo rigidum temperet aura gelu
Sub terra effossis facimus convivia cellis
#########Quis laridum crudum farsaque [sic] cruda damus
Cum strumulo caeso: butyroque in pyxide salso
#########Et Bacchum: et Cereris pocula aquosa damus
Phoebeus rigidas globus ut se condit in undas

image: s129

#########Noxque suos oculos protulit ignivomos
Cumque processerunt stellati sidera mundi
#########Effulsitque suo iam Cynosura polo
Mox noctem ludis baccho Cererisque liquore
#########Ducimus: aequali et pocula lance volant
Huc mecum tectus descendes vertice Celtis
#########Sub terris quae sint gaudia grata videns
Dixit: et ob duxit faciem nigrante cucullo
#########Moxque ego pullato vertice vado comes
Iamque fuit ventum sub subterranea castra
#########Quae Ceres: et Bacchus: Cypris et alma tenet
Elysiis positum campis me forte putabam
#########Atque locis quibus in turba sepulta sedet
Tam varios video lusus et ludicra verba
#########Oscula et amplexus quicquid et audet amans
Iamque ego non noctes tenebrosas ire putabam
#########Sed qui vernali ridet in axe dies
Gaudet amor tenebris: volat et sub nocte cupido
#########Noxque placet Veneri. Baccheque blande tibi

AD BARBARAM AD AEQUALES HAUSTUS SE URGENTEM

IAm cuperem stygias Plutonis adire cavernas
#########Barbara dans aequa pocula lance mihi
Cum Venus et Bacchus fortissima pectora frangunt
#########Infirmis fugiam pocula utraque senex
I precor extremos illa cum lance sub indos
#########Terra ubi perpetuo tosta calore sitit
Aut pete vicinos Pomeranas ebria terras
#########Aut pete Sarmaticas Barbara saeva plagas
Vel pete Sauromatas ubi Revola Rigaque surgit
#########Ultima de septem sedibus alta micans
Barbara vesano quid flectis lumina motu
#########Signaque das oculis non mihi visa prius
Ebria germano vitio suffusa laboras

image: s130

#########Nam titubant gressu lingua pedesque suo
Quid iuvat insano pectus lymphare veneno
#########Et male composito gutture verba loqui
Hei mihi Teutonicas non reddis Barbara voces
#########Dacica cum Scoticis Barbara verba vomens
Et caput huc illuc iactas et spurcida verba
#########Lingua supervacuis personat ore sonis
Ira: Cupido: furor Veneris: monstrosa voluptas
#########Ebrietate ferunt continuasse gradum
Taurus habet certas potandi tempore leges
#########Sic equus et liquidus quam vehit aer avis
Sed nos divina qui cum ratione vigemus
#########Cur Venus et Bacchus nocte dieque tenet!
Icarus occiditur: primus quia pocula Bacchi
#########Protulit: haec vulgus dira venena ratus
Dum poti caderent proni: facieque supini
#########Et toto nullus corpore sensus erat
Erigone miserata patrem canis ora secuta est
#########Iuppiter ad superos donec utrumque locat
Ebria quid nostras laceras modo Barbara vestes
#########Barbra tuum stimulat saeva libido iecur
Ebria quid figis madidis mihi basia labris!
#########Me tecum ad lectum quid temulenta trahis
Mutonemque suis cupis exturbare latebris
#########Inquirens manibus condita regna tuis
Pande sinum: distende pedes: mea spicula tendo
#########Figatur gremio nostra sagitta tuo
Non tantum nostros germanos Bacche fatigas
#########Hispanos: Gallos: Italicosque tenes
Utque stetit quondam latia ille Triconchius aula
#########Sic hodie Italicis ebria turba plagis
Quamvis nos turpi germanos sko/mmate laedunt
#########Ebria Teutonico pectora habere solo
Quatuor at haustus prisci meminere poetae

image: s131

#########Prodidit arcano ut Graia sophia libro
Ora rigat primus: sitibundis gaudia mentis
#########Alter habet.Veneris tertius antra petit
Quartus ad insanos detrudit pectora motus
#########Ebrius exserta dum quatit arma manu
Utque peracta ferunt quondam hoc sumpo/sia more
#########Sic in amore solent quatuor esse gradus
Primus habet tacitos animos: sed verba secundus.
#########Tertius in visu est: inguina quartus amat
Quintus amat nummos locat et sua corpora nummis
#########Nomine non vero est sed simulatus amor
Barbara sed cunctos complexa es callida amore
#########Iam scio mobilius quod muliere nihil

DE FURIA BARBARAE DUM VIDISSET SE OPPRESSISSE FAMULAM

VIdi ego nunc oculis o quanta iniuria nostris
#########Vidi ego quae furias elicuere meas
Vidi ego quae exacuunt nostros in praelia dentes
#########Vidi ego quae cogunt corripere arma manu
Vidi ego visus habet notissima signa favoris
#########Sit quamvis caecus plurima cernit amor
Vidi ego proh superos nec possum visa tacere
#########Celtice te famulam supposuisse meam
Sueva fuit tota qua nulla salacior urbe est
#########Postquam tu fureris ceu Leo maurus agris
Illa vorat quicquid tibi nostra crumena reponit
#########Et gestat digitis munera nostra suis
Terque quaterque tuo ramoso hanc ramice tundis
#########Sed geris in nostris inguina lenta toris
Et postquam accepit te nostri culcitra lecti
#########Te simulas aegro corpore posse nihil
Quemque mihi debes addicto foedere neruum
#########Praeripit omnivorans bestia spurca mihi
Huic ego perfodiam candentia lumina frontis

image: s132

#########Putrescentque sibi femina carminibus
Tuque refrigescens nostrumque prorsus amorem
#########Efficiam veretro vulnera saeva tuo
Afficietque tuas feruens modo bile medullas
#########Te cupidum tento ramice posse nihil
Tunc tremulo incedes curvatus poplite in urbe
#########Infamisque mei fabula amoris eris
An nescis sucos me noscere semina et herbas
#########Femina nulla magis docta veneficiis
Arte mea Codonus furiosas elevat undas
#########Carminibusque meis fluctibus astra ferit
Arte mea possum lunam deducere caelo
#########Atque gelare vagas doctaque sistere aquas
Arte mea laetas ferio cum grandine fruges
#########Et Bacchum nostris contudo carminibus
Arte mea scuLptus sub certo est annulus astro
#########Cristallusque mihi abscondita quaeque canit
Arte mea scriptus nuper mihi forte character
#########Qua Moses Pharium merserat arte ducem
Arte mea expressa est qua pectora dura liquescunt
#########Cera.et vesano concoquit igne viros
Arte mea tumidis mihi lac subducitur agnis
#########Aspectuque meo fascino quaeque volo
Arte mea possum sanis inducere morbos
#########Poenarum et quicquid sub styge Pluto tenet
Arte mea possum superas revocare sub auras
#########Manes: et furiis impero docta tribus
Arte mea invidiam durum converto in amorem
#########Affectusque meo carmine quosque rego
Hoc ego perficiam per teque tuamque puellam
#########Artis et effectus experiere meos
Tunc ego ridebo vestros in amore dolores
#########Inficiat vestras pallor utrasque genas
Fulgida dum gestat stellatus sidera mundus

image: s133

#########Allecesque suos Scandia dives habet
Virtutemque suam dum seruat sucus et herba
#########Et Verbena meis artibus apta manet
Dum strumulus rigidum prendetur siccus ad arcton
#########Succinus et Codanis invenietur aquis
Carmina dum possunt humanas vertere mentes
#########Et vires magicis artibus esse solent
Dum furor antiquas vetulas prurigoque vexat
#########Invidiae et stimulis saeva calescit anus
Ipse mihi invisus: semperque invisa puella est
#########Quae te de nostro reppulit arte toro

AD BARBARAM DUM OSCULUM EIUS PETERET

ALciden memorant totum dum circuit orbem
#########Oscula et amplexus saepe dedisse vagum
Arboribus: saxisque: feris animalibus atque
#########Ut caperent vires corpora fessa novas
Quosque in deliciis seruant retinent et amantes
#########Oscula: contactus: blandaque verba petunt
Ast tu me rigido fugis improba Barbara vultu
#########Barbara cui nomen litra canina dedit
Ante meam faciem tribuis mihi candida verba
#########Post me serpentis lingua trisulca sonat
Et mihi canitiem nudoque in vertice testam
#########Obicis: et glabrum dicis habere caput
Talis erat primus Romani conditor orbis
#########Iulius: et stellam qui genitricis habet
Talis erat Ianus bifronte vertici notus
#########Qui tenet in latio delubra clausa solo
Talis erat quartus Karolus cognomine dictus
#########Qui Caesar toto clarus in orbe fuit
Talis erat caluus libros qui scripsit amorum
#########Talis ego quartum qui modo claudo librum
Ast ego quid tecum convicia longa parabo

image: s134

#########Est stolidus rixas cum muliere gerens

AD BARBARAM OBIURGATIONIBUS SUIS RESPONDENS

BArbara barbaricis quae nata es dura sub oris
#########Dura tuo vacuum iam me in amore scias
Nam quis ferre potest stolidae convicia linguae
#########Quaeque moves semper iurgia multa mihi
Dumque inter rixas damus aemula murmura vocis
#########Verba mihi tecum non mea corda sonant
Non ego ferre queo cani modo taedia lecti
#########Et de pyge femur. membraque sicca toro
Sucus abit gelido tibi Barbara corpore nosti
#########Aruit et rigido pectore mamma tuo
Hispida rugoso mea tundis corpora tergo
#########Exprobrans tota praedia nocte mihi
Quodque mihi dotem nummosa impenderis arca
#########Qui nimium tenuis pauper et ante fui
Annosa ut fisso se scindit cortice quercus
#########Tale tuum corpus ruga senilis arat
Ericius potius lecto mihi nocte fovendus
#########Femina quam rixas quae mihi nocte movet
Nec mihi luce sinis placidam captare quietem
#########Ira tibi: et vultus semper in ore minax
Altera Tisiphone furiens fera proelia misces
#########Pallida rixosis faucibus ora gerens
Qualiter Arctoo consurgunt aequore fluctus
#########Dum fera tempestas sidera celsa ferit
Et mare velivolum tumida cum voce remugit
#########Et trepidat dubia naufraga turba rate
Sic tua perfuriunt rabioso a gutture verba
#########Quae turbant totam Barbara saeva domum
Explodisque meos furiosa voce sodales
#########Quique mihi est carus displicet ille tibi
Utque lupus: furuisque legens sub noctibus aurum

image: s135

#########Nullius addictas curat amicitias
Sic quem mente coquit Veneris damnosa voluptas
#########Nullius curat spurcus amicitias
Sectaturque suam felici sorte puellam
#########Oblitus famae.deteriora sequens
Cincta anubus vetulisque tuis garritibus aptis
#########Exploras quicquid vulgus in urbe facit
Accedunt raso qui incedunt vertice tonsi
#########Hi tibi depilant Barbara quicquid habes
Et tibi promittunt splendentia sidera caeli
#########Expertes caeli quos sua vita probat
Quod tibi iam totiens suspectus causor amore
#########Et teneras praedas dicor in urbe sequi
Ingenue fateor. teneram mage nocte puellam
#########Deligo: quam nummos quae mihi ferret anus
Quodque mihi magicas per cantus saeva minaris
#########Per herbas mentes quae vitiare solent
Accipe responsum Phoebeo ex ore relatum
#########Ingenuos animos carmina nulla ligant

INVITAT BARBARAM AD ORTUM UT SECUM DIEM CONCEPTIONIS SUAE CELEBRET

CAndida cretei lustrabat sidera tauri
#########Phoebus: et in Ledae sidere fecit iter
Ipse ego me riguis tunc oblectabar in ortis
#########Qua garrit vitreis lubricus amnis aquis
Non longe a portu qua se Dravena sub aequor
#########Voluit: et in rigidas it taciturnus aquas
Iamque inter laetos floresque rosasque sedebam
#########Et dulces risus: blandaque verba iocis
Hic ubi terra suo vernali spirat odore [correction of the printer; in the print ab ore]
#########Et laxat gremium feta calore suum
Roscida complebant patulos mihi lilia nares
#########Attraxit vires et mea vita novas

image: s136

Et titillabat corpus iam blanda voluptas
#########Phoebus ubi nostrum pergit adire polum
Ergo ages solue animos. roseisque [correction of the printer; in the print roseique] recinge corollis
#########Barbara flaventes cimbrica laeta comas
Ergo age solue animos solito de more faceta
#########Ut releves salibus pectora nostra tuis
Nunc disiunge pedes herboso cespite torpens
#########Concerpens flores Barbara odoriferas
Abice quaeso tuam niveo de corpore pallam
#########Subque umbris densis corpore nuda sede
Cernis ut iste [correction of the printer; in the print ista] locus nemorali consitus orto est
#########Murmurat et tremulis herbifer amnis aquis
Hos inter corilos det gaudia blanda Dione
#########Sternantur nostris gramina lenta iocis
Nunc diffunde tuas distentans poplite suras
#########Accipiens gremio gaudia verna tuo
Nunc diffunde animos priscorum more virorum
#########Placabit genium cena superba meum
Conceptus Maiis fueram qui forte calendis
#########Primae hae natalis Barbara origo mei
Nunc diffunde precor ferventis pocula Bacchi
#########Et foveas placidis corpora nostra cibis
Nunc diffunde animos plantamque innectere plantae
#########Daque age gramineo basia grata toro
Nunc diffunde animos iam ciscampestribus oris
#########Tangam nostram inter crebra salicta lyram
Nostraque per totam volitabunt carmina mundum et
#########Nominibus nostris fama perennis erit
Nunc diffunde animos mea Barbara vicimus omnem
#########Invidiam: doctis carmina nostra placent
Et leget haec faitw=n crispanti nare superbus
#########Ingenium cuius nil nisi nummus habet
Ambicio: et caros mordentia labra labra sodales
#########Callidus et sola non probitate potens

image: s137

Hos abigit: illos nunc subrogat ore minaci
#########Atque urbis totum vendicat imperium
Palladis et Phoebi voluit qui ducere currum
#########Sed cecidit: poenas mox luiturus iners
Quippe sua irrisit Chraneus inania vota
#########Donans phoebeis libera tecta viris
Ille ubi non poterit (quos debet) scribere versus
#########Rumpatur magna luridus invidia.
Primus teutonicas conspexi finibus oras
#########Quatuor. et scripsi quatuor inde libros
Primus sarmaticos Hasilinae continet aestus
#########Elsula dehinc nobis flamma secunda fuit
Tertia per tumidum celebrata est Ursula Rhenum
#########Quarta mihi finis Barbara amoris eris
Hic ubi perpetuo concreta est terra rigore
#########Et stant Arctoo sidera pigra polo
Ergo age: solue animos stant tute in littore naves
#########Temporibus nullis fama utriusque perit

NAVIGATIONEM AB HOSTIIS ALBIS AD TYLEN INSULAM AB ORTA TEMPESTATE DESCRIBIT

Collige sarcinulas mea Barbara collige quicquid
#########Ituros rigidum per mare ferre decet
Nam tuba ter sonuit: sonuerunt classica ponti
#########Prosper in oceano ventus in alta vocat
Funde cadis vinum cererisque impleto liquore
#########Vasa: age et has corbes pane repleto leves
Ingere fumatas bovis et suis impigra carnes
#########Et farsa et butyrum cum sale conde tuum
Nec tibi defuerint stomachos firmantia nostros
#########Zinciber: et quicquid cor recreare potest
Nam cum perventum est pansis super aequora velis
#########Et mare de fundo cuncta sepulta movet
Teter odor nostros implebit Barbara nares

image: s138

#########Eliciens stomacho Barbara quicquid habes
Nulla est quae poterit tantum medicina levare
#########Quam mare: quod quaeque in ventre sepulta movet
Illa ubi constiterint mea Barbara singula iussu
#########I precor ad sacrum mox reditura virum
Cuius in amplexu iacuisti saepe sacrato
#########Saepe sacer gremium presserat ille tuum
Neptuno soluat sibi dic quia candida vota
#########Felici ut [correction of the printer; in the print ] cursu per mare navis eat
Nauticus exoritur clamor mea Barbara curre
#########Ingredere: ad nostrum consideasque latus
Ponticulum attraxit nauta: anchora fune soluta est
#########Iamque aestus veniens tollit in alta ratem
Aestus septenis vicibus qui littora mutat
#########Cuius adhuc cunctos condita causa latet
Sive ingens animal totum quod dicimus orbem
#########Spiramenta suis faucibus illa vomit
Seu subtus terram latebrae extenduntur inanes
#########Luctatur ventis in quibus unda feris
Aeolus absorptam quam mox iaculatur in auras
#########Hinc ubi subsideat.ventus in astra levat
Sive ex congressu Solis Lunaeque recessu
#########Mutant tam varias aequora salsa vices
Caelorum aut virtus diversis motibus acta
#########Impellit tumidum sic remeare salum
Nam septem eoum se impellunt sidera ad ortum
#########Occiduum [correction of the printer; in the print Occidivum] octavus sed petit orbis iter
Quicquid id est: fugiunt nostram haec miracula mentem
#########A diverticulo nos repetamus iter
Illi abigunt tonsis curuo de littore navem
#########Applicat hic remos concutiendo vagos
Flammivomam incendit bombardam hic: vastus in aequor
#########It fragor: et fumus sidera clara tegit
Hic celer ascendit constringens fune rudentes

image: s139

#########Antemnasque suis cornibus exsinuat
Turgida vela tument: prosper volat Africus alis
#########Et Zephyrum socium iussit adesse suum
Et iam sub septem spectant vaga rostra triones
#########Qua cincta est rigidis insula Tyle vadis
Incipimus laeti concinno carmine cantum
#########Quod canit altitono nautica turba deo
Nomine nunc domini vehimur qui cuncta gubernat
#########Nobiscum cuius gratia semper eat
Adsit et adiutrix sua per mare sancta potestas
#########Ut capiat portum nostra carina suum
Interea hic zonam ducit spirasque relaxat
#########Inque orbes varios inplicat arte suos
Cum labor exactus gelido se corpore quassat
#########Brachia cum manibus concutiens rigidis
Nuncque has: ut tepidum flatum exspiraverit: ori
#########Admovet: et stupidos pulsat utrosque pedes
Qui sedet ad clavum vasto cum remige puppem
#########Invertit: navem quo cupit ire iubens
Et magnete suo ventos obseruat et auras
#########Proclamans noto nomine quemque suo
Nunc Zephyrum appellans: nunc Euri flamina clamat
#########Nunc Boream et madidum provocat ore Notum
Et latera afflantes hos quattuor evocat: omnes
#########Terdenos memorant et simul esse duos
Praeter eos quondam fertur quos Aeolus antro
#########Non de legitimo procreavisse toro
Iamque bis octonis vehimur feliciter horis
#########Donec sol tepidos sub mare flexit equos
Ecce nigra a madido nubes se sustulit austro
#########Et tenebris totum [correction of the printer; in the print tota] texit aquosa polum
Tum mare pertumidos coepit crudescere fluctus
#########Albescitque fero candida spuma freto
Delphinusque maris sua terga in margine voluit

image: s140

#########Et canis aequoreus tollit in alta caput
Et monicus piscis qui tectus pelle cuculli
#########Emicat.undosi signa futura maris
A cuius visu sumunt proverbia nautae
#########Enatat ut monicus mox freta turbat hiems
Mox ruit arctois Boreas demissus ab antris
#########Proelia quem contra fervidus Eurus agit
Hinc vomuit furiens sabulosas pontus arenas
#########Et styge tartarea nigrior unda furit
Iamque propinquabat nostro stans vertice nubes
#########Crebraque fulmineis ignibus emicuit
Et vasto sonitu concussus inhorruit aether
#########Ceu Iove iam rueret fractus uterque polus
Plurimus inde ruit resolutis nubibus imber
#########Et madefacta suas carbasa per pluvias
Iamque salo coepit spirare valentior Eurus
#########Occupat et totum marmoris imperium
Tollitur ad caelum validis ratis acta procellis
#########Mergitur infernum hinc ceu subitura specum
Fluctuat in tenebris pluvioso et in aere navis
#########Mersa acheronteis ceu foret illa vadis
Omnia nimbosa latuerunt sidera nube
#########Utraque nec visa est ursa micare mihi
Nec Cepheus mitra qui tectus pontificali
#########Visus erat.toto et sidera nulla polo
Ipse ratis rector demittere cornua clamat
#########Et vela antemnis mox religare iubet
Hinc alii remos ducunt malumque rescindunt
#########Coepimus et medio sic fluitare salo
Exoritur vastus cunctorum ad sidera clamor
#########Incertusque suae quisque salutis erat
Qualiter austriacam clamatur forte per urbem
#########Bacchica de cellis turba ubi vasa trahit
Aut qualis clamor nautarum: ubi navis in histro

image: s141

#########Infert bavaricis dolia multa plagis
Vestibus expedior spes si foret ulla natando
#########Et tabulam aut remum prendere puppe volens
Barbara tum nostros amplexa fideliter attus
#########Cum gemitu et lacrimis haec mihi verba dedit
Si tua committes Celtis modo corpora ponto
#########Te comitem intrepide mox peritura sequar
Ipsaque desiliens: una iactabimur unda
#########Aequore. donec terra petita simul
Vel si non dabitur placidas contingere terras
#########Nec nostra ad littus corpora fluctus aget
Hoc mare letiferum nobis commune sepulchrum
#########Iam detur: hunc titulum naufraga membra ferant
Barbara cum Celte his vitam finivit in undis
#########Infausta Tylen dum petiere rate
Dixit. ego trepido concepi pectore vota
#########Neptuno: ut nostris vellet adesse malis
Eripe me hoc Neptune mari: tibi vota quotannis
#########Persoluam: et placido carmina multa dabo
Adiiciens: nunquam tua me super aequora ferri
#########Velle: peregrinas nec penetrare plagas
Nam nostro tota est Alemanea visa labore
#########Scripta et limitibus quatuor ipsa suis
Quod superest vitae: superi concedite Celti
#########Illud ut exiguo sub lare tutus agat
Audierant: fesso et mox somno visus in alto est
#########Talia Mercurius qui mihi verba dedit
Postquam teutonicas remeabis Celtis ad oras
#########Velaque germanis te exposuere plagis
Pergito imbrigenas [correction of the transcriber; in the print imbigenas] festinabundus ad alpes
#########Qua tria coveniunt flumina clara simul
Isis ab eois: Athesis sed sole cadenti
#########Valle serentina tertius amnis adest
Hic ubi polsanum spatiosa valle patescit

image: s142

#########Et Tyrolis: terram nec fugias calidam
Vel pete Tergestum. Goricum: Fora iulia poscens
#########Qua patria est Bonomi [correction of the printer; in the print Bononi] praesulis alta tui [correction of the printer; in the print mei]
Vel tibi quod melius Brixnam: vel adito Tridentum
#########Musarum pater hic Maxmilianus agit
Qui dudum almanas concepit ferre sub oras
#########Pegasides nymphas: Pieridumque choros
Is tibi perpetuo donabit tempore census
#########Et paupertatis non sinet esse metum
Collegio sacras statuens donare camenas
#########Atque Mathematicos iunget in aede duos
Hic ubi nunc tollit sua moenia clara Vienna
#########Et Cecius Bacchi munera largus alit
Teque huic domui rectorem praeesse iubebit
#########Caesareasque vices te gerere ipse iubet
Scilicet ut lauro poteris decorare poetas
#########Et qui succedent post tua fata tibi
Sic fatus: celeres ad sidera sustulit alas
#########Et petit aethereos impiger ille polos
Interea nubes iam rarescebat et actis
#########Tempestas coepit mitior esse salo
Anchora tum iacitur sed non pervenit ad imum
#########Haerebat solida nec suus uncus humo
Tum subito iactu Bolidem demittimus alto
#########Ut terram referat: quaeque profunda forent
Est locus arctoo quo se Germania tractu
#########Claudit: et in rigidis Tyle ubi surgit aquis
Quam iuxta infames scopuli et petrosa vorago
#########Asperat undisonis saxa pudenda vadis
Orcades hos memorant dictos a nomine graeco
#########Atque has periuris exilia esse deis
Accola mutato quos dicit nomine Drollos
#########Aere quia crasso corpora habere solent
Nec mihi vana fides variis errare figuris

image: s143

#########ei)/dola ad hos scopulos vidimus horrisonos
Illa ministeriis hominum se iungere gaudent
#########Officiisque suis tecta marina petunt
Sed postquam verbis factisve iniuria laesit
#########Aufugiunt: homini et saepe nocere solent
Nunc adimunt remos mergunt nunc aequore naves
#########Anchora humi fixa est saepe soluta mari
Tempestasque ferox his saepe atrociter orta est
#########Egi et in scopulos et fera saxa maris
Huc nos tempestas: validus iactavit et Eurus
#########Hosque inter scopulos nox brevis acta fuit
Nam tenuis nubes facta est et rarior aer
#########Coepit ventura et luce rubere polus
Visaque iam claro longe et late omnia Phoebo
#########Non procul et nobis cognita Tyle fuit
Erigitur malus tolluntur in alta ceruci [sic]
#########Tendunturque suo vela reducta sinu
Ingredimurque salum laeti statione relicta
#########Intrantes portum Tyle petita tuum
Et mox Neptuno persoluimus humida sacra
#########Pocula per totum continuando diem
At postquam fessos laeti recreavimus artus
#########Et lustrata mihi Tyle ubi tota fuit
Cumque serenato luxissent sidera caelo
#########Caurus et aequoreas dexter haberet aquas
Mox ego ab Oceano glaciali et ab aequore vectus
#########Per iuga per scopulos regna Athesina peto
Moxque mihi summi fuerat data copia regis
#########Exponoque meae quae sit origo viae
Subiunxit Caesar: facile est nutrire poetam
#########Si cupis: uxorem iam tibi Celti [correction of the printer; in the print dote] dabo
Vel si devota fieri vis mente sacerdos
#########Absentes nummos si petis ipse feres
Non ego (rex Latii princeps et gloria regni)

image: s144

#########Haec: cupio vitae taedia magna meae
Sed cupio aeternum fieri per carmina regem
#########Eius et in cunctis gesta canenda plagis
Quod fieri ut possit rex invictissime regum
#########Annua des certo cum lare dona mihi
Adnuit. et propriis manibus signaverat omne
#########Quod petii: oblato et munere abire iubet

AD IUVENTUTEM GERMANICAM CONCLUDIT LIBROS AMORUM

QUantus habet miseros labor et vaga cura colonos
#########Et quantus miles castra secutus habet
Tantus Palladia labor est faciendus in arte
#########Ut tua sub caelo nomina clara volent
Illius effugias iuvenis consortia semper
#########Eius et in nullo tempore tecta petas
Cui placet in longam somnum deducere lucem
#########Somnacesque oculos nox fugit alta suos
Qui furit et calidi bacchatur munere [correction of the printer; in the print munera] Bacchi
#########Et venere: et talis tempora noctis agit
Qualiter inprimis adolescens vixerit annis
#########Talem praebebit curua senecta patrem
Et sequitur natus vestigia saepe parentum
#########Et praeceptorem cuncta iuventa refert
Utque vetus dictum est: cunctorum et voluitur ore
#########Natus adulterio semper adulter erit
Quisquis ab infami fuerit meretrice creatus
#########Scortator spurco corpore semper erit
Turpibus assuetus turpem feret ille senectam
#########Nequitiamque suam sub sua busta trahet
Et flos arboreo veluti de stipite turgens
#########Spondet ad autumni tempora dona sui
Indolis egregiae iuvenis sic noscitur omnis
#########Venturae vitae candida signa ferens
Ergo agite o iuvenes (moneo) mea tempora vitae

image: s145

#########Aspicite: et studiis invigilate bonis
Ne vobis veniat baculo dum nixa senectus
#########Inducat varis plurima damna modis
Ipse meam anteactam dum verso pectore vitam
#########Anxius invenio quam mea scripta nihil
Quae me iam vobis olim vixisse loquuntur
#########Nec vitam ignava deseruisse rota
Cetera quicquid erant: tenuis modo cernitur umbra
#########Et velut hesternus praeteriere dies
Divitiae. luxus. dominatio. gloria. honores.
#########Forma. genus. mores. et gemebundus amor
Omnia terra suis sepelit conditque cavernis
#########Et toto (certum est) constat in orbe nihil
Sola immortalis probitas virtusque sub orbe est
#########Et quae posteritas carmina docta probat
Exemplum vobis imitabile sumite quaeso
#########Continuus vobis quo sit in orbe labor
Nil superest de me: quando omnia terra dehiscit
#########Quam quia nunc vobis mortuus ipse loquor
Mortuus et vivus vates aeternus in orbe est
#########Et qui virtutis stemmata clara colunt
Prima aetas puero fuerat mihi phlegmate plena
#########Sanguineo subiit mox iuvenilis honos
Tertia deinde virum fecit prudentibus annis
#########Quarta melancholico iam mihi vita venit
Prima datur Lunae: Veneris tenet altera ludos
#########Tertia sed Phoebo: quarta relicta seni
Quatuor in nostris mihi decantata libellis
#########Lascivae interdum carmina forte sonant
Hos non spurcus amor iussit me scribere versus
#########Affectum et mores philosophia notat
Docta poetarum describunt carmina mores
#########Quique hominum affectus: quid rationis opus
Sed nunc emeritae permensus tempora vitae

image: s146

#########Orbe ego nunc alio tempora Celtis ago
Quo loca amoena colunt Flaccus: Naso atque Tibullus
#########Sappho Propertius et Lesbia vatis amor
Interea iuvenes et Barbara chara valete
#########Ad nos dum cunctos urna suprema vocat

LIBRI AMORUM. C. C. FINIUNT

EIUSDEM GERMANIA GENERALIS

AD MAXMILI. REGEM PRAEFATIO.

REx cui sceptra dedit latialia conditor orbis
#########Imperiumque tuo subdidit arbitrio
Accipe germanam pingentia carmina terram
#########In genere: et totam cerne superficiem
Aequora cum silvis. populos. montes. iuga gentes
#########Et quantum silva extenditur hercynia
Haec rogo pauca legas donec germania tota
#########Illustrata tibi Maxmiliane detur.

ORIGO MUNDI EX VENTRE DEMO.

PEr Demogorgoneum memorantur cuncta tumultum
Ex veteri prodisse chao dum ventre tumeret
Forte senex totueque ferens in corpore mundum
Distendit gravidam maturi ponderis aluum
Quod fuit aeterni conceptum ab origine mundi
Impatiensque oneris cupidusque reponere tandem
Pondus iners molemque rudem se ventre prementem
Indignatus ait: vacuas te profer in auras
O mundi deforme chaos superisque pudendum
Et vos cunctarum discordia semina rerum
Ignava in nostris quae tanto tempore membris
Delituistis: acres facientia saepe dolores
Visceribus tumulata meis dum bella movetis
Ite ite actutum iubeo: pulchroque decore
Condite luciflui rutilantia sidera caeli
Et me iam vestro vacuum praestate tumultu
Dum mundi fabricetis opus: quod pace perenni

image: s147

Alliget aeternus concordi foedere mundus
Dixit: et excutiens veterum: mox terra polusque
Et mare fluctivomum liquidusque et turbidus aer
Quique subest gelidae lunae nunc proximus ignis
Exierant: propriis spatio et disiuncta figuris
Atque lacunosas ventris liquere cavernas
Moxque per octavam simulacra micantia spheram
Ignifluis radiata comis per quinque patentes
Zonas se totum subito explicuere per orbem
Hinc Vervex: et Libra pares facientia noctes
Et Caper: et Cancer: quae maxima tempora luci
Et tenebris referunt: et quae prolata sub axes
Signa micant cursum peragunt mox fixa diurnum
Bisque duodenas redeunt revoluta per horas
Donaque per teneras coeperunt fundere terras
Et variis radiis lucere per aera. deorsum
Infusa virtute nova quae semina rerum
In terrae tumulata sinu caecoque in acervo
Digessit: iussitque suis distare figuris
Hinc tellus variis florum redimita coronis
Arboribusque suis fructus frugesque creavit
Atque homines pecudesque simul produxit in arvis
Hinc volucres aer: piscesque receperat aequor
Per mare squamigeris ducentes corpora pinnis
Hinc etiam octavo quae sunt contraria mundo
Astra suis variis coeperunt currere cyclis
Saturnus totumque regens qui Iuppiter orbem
Et Mars qui miseras inmittit sidere clades
Et Phoebus Veneri socius: citharaeque repetor
Mercurius: gelidae Lunaeque novissimus orbis
Quae nunc retrogrado properantia tempora motu
Impediunt: tardantque vages procedere causas
Et rursus statione sua fluitura morantur
Ut stabili fixoque meent sua fata tenore
Dum miscent refluo volitantia semina motu

image: s148

Per varias reditura vices et longa per aevum
Compleat aeterno mundus sua saecula cursu
Illa iubente deo rapidis qui praesidet astris

DE SITU GERMANIAE ET MORIBUS IN GENERALI

GEns invicta manet toto notissima mundo
Terra ubi se devexa globo demittit in Arcton
Solis et algoris patiens durique laboris
Ingrata ignavam vitae tolerare quietem
Indigena. haud alia ducens primordia gente
Sed caelo producta suo Demogorgonis aluus
Protulerat: patulas ubi cuncta creata sub auras
Germanos vocitant latii. Graii sed adelphos
Quod fratrum soleant inter se vivere more
Nomen nobilibus quod adhuc venerabile nostris
Pectoribus similes ingentes corporis artus
Prodiga cui natura dedit per lactea colla
Candida proceris tollentes corpora membris
Flava coma est: flavent oculi: flavoque colore
Temperie iustam retinent sua membra staturam
Voxque habitum mentis cum gestu et pectora prodit
Vox quae nil muliebre sonat sed tota virilis
Martia crassiloquo testatur corda palato
Commune his studium venari: equitare: vagari
Atque suum varias victum quaesisse per artes
Vel Bacchum viduis crescentem iungere palis
Aruaque quadriiugo proscindere pinguia aratro
Nec patrio tepuisse solo iuvenilibus annis
Sed mox doctiloquae praecepta adiisse minervae
Vel vaga veliferas duxisse per aequora naves
Atque suis terris varias adducere merces
Nec censere nefas animum intendisse rapinis
Dum fera belligeri meditantur praelia martis
Atque illum regum celsas quaesisse per aulas
Quatuor ad fines quas teutonis ora coercet

image: s149

Sive per hercyniae nemorosa cacumina silvae
Dentatos prosternere apros: silvisque vagantes
Aeripedes cervos: Ursosque agitare feroces
Unguibus accipitres trucibusque iubere rapinas
Tollere et evulsas dispergere in aethera plumas
Hinc animus dubiis audens se credere rebus
Nec segnis: timidusque mori: roseumque cruorem
Pro patria et charis certans effundere amicis
Atque avidus caedis: siqua ulla iniuria laesit
Quique fidem sancto et constanti pectore seruat
Relligionis amans: superumque: et cultor honesti
Et veri: iustique tenax: mens consona labris
Ficta coloratae fugiens mendacia linguae

DE SIDERIBUS VERTICALI. GERMA.

QUalia ab herculeis memorantur pectora stellis
Perseo andromedaeque vago descendere olympo
Fortia robustis animare et corpora nervis
Quique sub extremo monstratur cardine Cepheus
Ultimus algenti quem torquet circulus orbe
Nocte carens calidi dum sol stat sidere Cancri
Et Bacchi Phoebique decus rigidusque Bootes
Heniochusque suo volitans per sidera curru
Ursa minor: maiorque: trucem complexa draconem
Nunquam caeruleas subeunt quae Tethyos undas
Sidera: germanas radios iaculantur in oras

DE QUATTUOR LATERIBUS GERMA. FLUMINIBUS MARIBUS ET INSULIS

P [correction of the transcriber; in the print ]Vlcer ab occiduo quas claudit limite Rhenus
Alveus et rapidus pulchras adlabitur urbes
Et tandem externum triplici cadit ore sub aequor
Nosque a sequanicis disiungit flumine gallis
Vistula purpureo sed terminus exstat ab ortu
Vistula sarmaticis qui famosissimus oris
In Codanum trifidis effundens faucibus ora
Hic ubi Bruteno clara est Germania portu

image: s150

Et capit innumeras codonea per aequora naves
Quae glesum eiciunt: quod succinus ore latino
Dicitur et nostris tantum reperitur in oris
Danubiusque rapax: et amictae nubibus alpes
Austrinos faciunt fines metamque resignant
Italicae: Illyricae: Scythicae et contermina genti
Solus germanas hister sed deserit oras
Lata peregrinis inducens flumina terris
Germano concepta solo quaeque ungarus acri
Barbarus ore bibit: Metanastaque teutonus haurit
Hic ubi nunc pulchro: claret Moldavia tractu
Septenis tandem qua faucibus exit in aequor
Non Nilo nec Gange minor qui maxima toto
Orbibus ex aliis memorantur flumina mundo
Sed mare Codoneum (germano et nomine dictus
Oceanus) fines posuit natura sub Arcton
Quos ultra tria regna manent: gelidusque Britannus
Orcadibus qua cincta suis Tyle: et glacialis
Nuper hyperboreo quae inventa est insula regi
Norvegos Dacosque regens suedosque bibaces
Ultima concreti qui cernunt sidera caeli
Aestatis verisque inopes: hiememque perennem
Perpetuasque nives caelo patiuntur inerti
Inter quos memorant Lappones nomine dictos
Qui vitam specubus ducunt siluisque nivosis
Venantes madros: et molles pelle sabellos
Et nostri fugiunt rigidi commercia mundi
Congressusque hominum nec habentes ore loquelas
Horrida barbaries rigido damnata sub axe
Atque feris similes: quorum cognoscere mores
Et ritus quis forte velit petat ille libellos
Quos de germanis nuper conscripsimus oris
Talis ad arctoum nostra est Germania tractum
Sauromatis vicina feris: asiaeque potenti
Hic ubi se tanais: sinuoso littore voluit

image: s151

Impetuosus aquis rigidis vastamque paludem
Et matrem marium ditat glacialibus undis
Interiora rigat terrae sed maximus Albis
Qui rapidus mediam fluvius perlabitur oram
Et quantum Rhenus sic Vistula distat ad ortus
Tandem et cimbriacum vagus exoneratur in aequor
A cimbris quod nomen habet: quos proxima dacis
Chersonensus habet rigidum porrecta sub axem
Isthmos ubi geminum sua littora pandit in aequor
Oceanum Codanumque videns ubi scandia dives
Alleces totum mittit piscosa per orbem
Et strumulos sicco quos mittit corpore Suedus
A struma qui nomen habent: gluviaque [correction of the transcriber; in the print gluviaeque] patente

DE TRIBUS IUGIS ET MONTIBUS GERMANIAE

SEd nemus hercynium montes et ab alpibus orti
Cum ramis totam se diffudere per oram
Iamque sub occiduum tendentes brachia solem
Hinc austrum Boreamque petunt Eurumque sonorum
Donec in Euxinum procumbant vertice pontum
Quaque byzantinas angustat bosphorus undas
Sed tria germanae tollunt iuga maxima terrae
Verticibusque suis feriunt vaga sidera caeli
Impositasque ferunt nebulosis montibus arces
Et scabris latebris spumantia flumina fundunt
Primum est immani dorso quod spectat in Arcton
Germanos: Gallosque videns: Italosque potentes
Quod Rheni: Rhodanique parens Oenique sonantis
Quod veteres prisco dixerunt nomine Adulam
Atque suis longis ramis nunc procreat alpes
Hic ubi cum rapidis Athesis se concitat undis
Adriaco miscere salo: Venetisque superbis
Dicere germano quia dedant colla tyranno
Ast aliud carpathus habet qui spectat in Eurum
Auspicium nostris niveo dans vertice terris

image: s152

Quem Suevum in priscis memini dictum esse libellis
Qui cuproque auroque scatens variisque metallis
Pannoniam largo locupletat munere gentem
Hercyniumque iugum medio germania tractu
Erigit: et multis dispargit [reg: dispergit] cornua terris [correction of the transcriber; in the print terrs]
Ex quibus ingenti dorso stans pinifer atrum
Tollit in astra caput liquidoque a vertice quatuor
Quatuor ad mundi fundit vaga flumina partes
Moenus in occiduum festinat currere Rhenum
Esala qui Drusi gestat praeclara tropaea
Algentes petit Albis aquas. Nabus exit in austrum
Egra sed Eoos flectit sua cornua in ortus
Et secum hercyniam trahit alto vertice silvam

DE TRACTU HERCYNIAE SILVAE PER GERMANIAM

QUae variis porrecta plagis nunc. vasta sub arctom
Inque Eurum Zephyrumque suis cum saltibus errans
Explicat inmensos annoso robore lucos
Relligione sacros veteri quoque amore verendos
Qui druidum dense per opaca silentia silvae
Plurima magnificis servant coenobia tectis
Quae diti nigris operantur sacra cucullis
Vallibus irriguis constructa ubi murmura blando
Unda sonans placidos inducit corpore somnos
Sed transrhenanas ubi silva reliquerit oras
Tendit ad innumeras germano sanguine gentes
Per Suevos Caucosque feros madidosque Sicambros
Algionesque truces Rhenique ad fluminis ortum
Perque lacus geminos candentes praeterit alpes
Helvetiis porrecta iugis: durisque Cheruscis
Vindelicos Rhetosque petens: et norica rura
Perque lacus plures capientium ab alpibus undas
Boiorum deserta petit rursusque sub Arcton
Brachia longa iacit Suevos Francosque Turogos
Circuit. Obnobios montes: qui particula Alpium et

image: s153

Saxonicisque reducta plagis phrysiisque bubulcis
Vissegothis Ostroque gothis Cimbrisque vetustis
Donec germanum prope tangat saltibus aequor
Ast ubi spumiferi fontes contexerit histri
Austriacas aditura plagas: Ceciumque comantem
Qui dum nubigeras radicem accepit ad alpes
Quas Carnus Stiriusque tenet Slavusque bilinguis
Hic ubi Danubius positurus nomina ponto
Proxima Dalmaticae radit confinia terrae
Qua Dravus Savusque vagum exonerantur in histrum
Sed longum austriacas dorsum protendit in oras
Quod tandem rapido calua fronte imminet histro
Unde sibi totum sunt nomina nota per orbem
Hunc silva obliquis ramis et collibus atris
Integit atque feris foliosa cubilia sternit
Silviferumque caput nemoroso vertice vestit
Silva prius late Bavaras sed sparsa per oras
Ante sub austriacas quam tendat brachia terras
Obliqua ad Vilsi protendens cornua ripas
Vilsus in histrinis qui tandem perditur undis
Ast ubi per Bavaros ingentia cornua flexit
Mox Francos Turogosque petit Boemosque feroces
Tanquam nativo claudit quos undique muro
Quos medio nutrit bellax germania tractu
Pingue solum: frugumque ferax: silvaeque perennis
Plurima germanis quae emittit flumina terris
Albim Oderam qui nigra fuit memorata vetustis
Quos ubi deseruit Carpathi culmina spectans
Marcomanes Gepidasque petit Iasigesque potentes
Hic ubi nunc cultis est transsilvania terris
Moribus almanis gentem linguaque creavit
Inde iterum vasto diffundit cornua flexu
Visburgos Sabocosque petens durosque Gelonos
Quaque manet pulchro dives iam Prussia portu

image: s154

Sarmaticis obducta plagis quosque ultimus orbis
Angulus abscondit Agathyrsos limite claudit
Ad Tanais fontes Ripheoque in vertice late
Diffusa: et fines Europae vasta pererrans
Diversasque feras volucresque in saltibus abdens
Per masovina truces abscondens rura Visontes
Proinde metalliferos extollens undique montes
Argentique aurique ferax variisque metallis
Plurima perpetuis effundens munera venis
Fornacesque cavas rapidus quibus aestuat ignis
Quem fovet excussis ventosis follibus aura
Quas circum valido se tollit malleus ictu
Quem rapidis levat unda rotis et machina molis
Ingenti sonitu ferit astra volantia caeli
Brontis opus Steropisque gerens liquefacta metalla
Extendit varias ubi ferri lamina formas

DE QUALITATE TELLURIS PER GER.

TErra hominum pecudumque ferax quaeque ubere gleba
Spiciferam cererem multo cum fenore reddit
Pascua florigeris extendens pinguia pratis
Ingentesque lacus varias vastasque paludes
Et fluvios varios sapido qui pisce redundant
Collibus apricis agrisque et montibus altis
Plurima vitiferi qui fundunt munera Bacchi
Vicino iam sole novo qui sidere laeto
Proximior nostris infundit lumina terris
Hinc varii cultus et cultis moenibus urbes
Mitior et populus germano nascitur orbe
Explosa ruditate fera quam barbarus olim
Silvicola in riguis servabat saltibus ortus
Illa superficies germanis traditur oris
Quae mihi bis quinos fuerat lustrata per annos
Quam siluis fluviisque suis et montibus altis
Et variis populis vario et discrimine linguae
Sideribusque suis deus et natura creavit


image: s155

Verba Ierothei sanctissimi ex eius hymnis amatoriis. Amorem sive divinum sive angelicum sive spiritualem sive animalem sive naturalem dixerimus: unitivam quandam et commiscentem intelligimus virtutem Ipsa superiora quidem moventem ad providentiam inferorum aequalia vero rursus ad communicativam socialitatem adinuicem et in ultimis inferiora ad meliorum et sublimiorum conversionem

CONRADI CELTIS PROTUCII GERMANI POETAE LAUREATI LIBRI QUATTUOR AMORUM SECUNDUM QUATTUOR GERMANIAE LATERA CUM GENERALI DESCRIPTIONE EIUS AD MAXMILIANUM REGEM EXPLICIT ANNO MILLESIMOQUINGENTESIMO ET NOVI SAECULI SECUNDO KALENDIS FEBRUARIIS. IN ANNO VITAE MEAE. XLIII:


image: s157

Ad lectorem

In medio Europae mediaque in teutonis ora
Hanc relegas urbem lector amice precor
Cui similem toto nemo conspexit in orbe
Quae sita tam sterili rure opulenta foret

image: s159

CONRADI CELTIS PROTUCII GERmani Imperatoriis manibus poetae laureati. de origine. Situ. Moribus et Institutis Norimbergae libellus incipit feliciter.

Capitulum primum Praefatio ad Senatum:

CUM NUPER RELAXANDI animi gratia in urbem vestram ornatissimi ac felicissimi senatores concessissem: vestramque florentissimam rempublicam: ordinem prudentissimi senatus: modestissimos cives: religionis superumque curam: sacras aedes: ceteraque urbis vestrae ornamenta diligentius contemplatus fuissem: coepi multa apud me tacito animo cogitare: quonam pacto et ego vestris virtutibus monimentum aliquod relinquerem. et in aerarium vestrum vectigal aliquod non vulgare infer rem. Persuasus igitur quantum angustia temporis passa est: ut aliquid de urbis vestrae origine: situ: institutis et moribus scriberem litterisque commendarem. ut quemadmodum nomen vestrum quod iam fere totum orbem sua fama implevit: per cunctasque terras maria et emporia circumfertur: ita quoque in libris et bibliothecis a latinis et eruditis hominibus legi: admirarique possit maximeque germaniae nostrae et eius inclitis urbibus: carumque principibus et rectoribus exemplar et speculum quoddam imitabile fore. quo imperium Romani nominis cuius vos specimen: decus: et ornamentum estis reviresceret: resurgeretque divi Maxmiliani auspiciis. de quo ut ille iam pridem animos nostros multorum felicitate bellorum et gloria sustulerat: Ita nunc piissimo patre Caesare Friderico ex humanis sublato: ipsoque ad imperii habenas subfecto: pias et iustas spes nostras quas concepimus haud dubio dii patrii nostraque Germana numina frustrari non permittent. Quocirca

image: s160

ad vestrae felicitatis cumulum nihil ego egregius laudabiliusque accedere posse existimavi. quam quia vestrae urbis laudes et annales illustrem hodie aliquem scriptorem sortirentur. qui nomen vestrum et famam eloquentia romana extolleret posteritatique consecraret. muro diuturniore et perenniore quique a morte tueri vos possit cingens. Quam rem emisse vos maxime decet graeciae et Italiae urbium quae et si hodie magna ruina sepultae et collapsae conspiciuntur. tam celebri tamen nomine et recenti quadam fama apud nos non superessent nisi ut illorum cives aeternitatis fuerant appetentissimi: sua facta dicta et gesta libris commendassent. liberos suos non in quaestuosis tantum et servilibus artibus instituentes: sed longe speciosius rati: si in philosophia et ingenuis disciplinis eruditi: patriam suam ingenio: doctrina: litterarumque claritate illustrarent. Scientes se suasque urbes: opes et familias eluvionibus: incendiis: bellis: terraemotibus: aliisque mundi accidentibus: aliquando everti interireque posse. Ideoque solis litteris (quibus sub caelo nihil aeternius et per universum orbem volatibus) gloriam suam et famam in longum aevum prorogare debere Quorum hodie nomina non trabibus: aut saxis (quandoquidem et in illa tempus vires suas habet) sed monumentis aeternae laudis incisa videmus. In quibus: id est in illorum libris et historiis: dum eorum facta et sapien ter dicta legimus et audimus: et quantum illi humano generi profuerunt non satis venerari et admirari possumus: dum in hodiernum usque diem proficit per illos universus orbis: et nedum reges et principes in illorum libris et sapientia se oblectant et consolantur: verum: omnem. r. p. et totius vitae seriem et imaginem ad illorum aemulationes et tamquam ad speculum quoddam imitabile componere enituntur. O magna litterarum beneficia. O divina mortalibus cocessa munera: per quae ab ignorantia et oblivione interituque vendicare nos possumus.

image: s161

memoriam nostram in longum aevum et saecula transmissuri. Sed neque ego idcirco haec dixerim: quo vos ab ho mine germano et in medio hercyniae saltu nato: aliquid tale: id est eloquentiam: quae urbem vestram digne praedicaret: expectare debebitis. Quae et si tanta in me foret: quae vel nulli unquam mortalium contigisset tamen magnitudo et amplitudo laudum vestrarum. publicae ac privatae virtutes. facile orationem et omnem dicendi ornatum extenuarent et vincerent: Satis ego mihi fecisse arbitrabor: dum amicorum precibus paruerim. Quo ego observantiam et amorem meum in illos et erga r. p. vestram quodam testimonio non vulgari comprobarem. Apud quos oro iudicium dictionis nostrae sit. ut quod illi me iusserint: examinent. et dein laudent. aut contemnant. Neque illorum iudicium qualecumque futurum est ab instituto me revocare debet: dum contra officium minime facturum aut fecisse me arbitror: si Germaniae meae pro has nostras lucubratiunculas tamquam aliquo munere congratulatum ire cupio: quod talem hodie et nostra aetate urbem fortunatissimam: et perinde pulcherrimum imperii nostri domicilium: in qua et nos quondam Imperator insignivisset nacta sit: quae sua pulchritudine et moderandae r. p. scientia nedum nostris. sed externis gentibus admirationem visendique desiderium et amorem iniecit. Ideoque famam eius et nomen laudesque aliquas et si non omnes: quoad tamen fieri potuerit ab homine Germano temptatas. nemo fortasse inconsultum: temere aut frivole factum existimet. Accedebat etiam ut libentius huius rei assumeremus provinciam: tanquam praeludium quoddam et ingenii experimentum ante editionem illustratae Germaniae: quae in manibus est: bonivolis [sic] lectoribus praemitteremus Sed ne diutius hic immoremur ita urbis situm exordior.

CAPITULUM SECUNDUM DE ORIGIne et Situ et regione urbis in genere.


image: s162

ESt locus in Hercynia quadraginta milibus passuum patens. Cuius tota terrae superficies (quod nusquam alias in interiori Germania comperi pulverulenta arena squalet: malignos et infecundos undique colles a radicibus alpium et molli devexitate: in modum sellae Germanicae in hercynium iugum usque procurrentes erigens. Passim castellis. vicis. arcibus. pagis: prout solum fons: campus: aut pascua invitaverit: refertus: Silvae tamen inexciduae suus honos et perpetua frondis et intacti roboris gloria manet. Quae variarum ferarum. et volucrum altrix in diversas caeli partes longos ramos: ingentes et aeternos lucos: veluti quosdam maris sinus expandit. Sed haud felici limo: vel ubere gleba: letave uligine: benigna aut obsequente tellure: verum ieiuna et infecunda glarea quam reluctante natura incolae (ut ingenium et hominum industria est) ad partum fecunditatemque suscepti seminis cogunt: ubi fimo mergoque et sarmentis arborum interstratis arena impinguata: sucum alimentumque vegetalis animae attraxerit. parcissime tamen et admodum tenui fenore votis respondet. neque quotannis sed duobus tribusue annis otiosis. Amnes duo non ignobiles: Pegnesus: et Regnesus in eius regionis tractu surgunt. Qui ubi se per bibulas arenas et sterile carectum evoluerit haud procul ab urbe cuius situm dicemus miscentur. Sed alter urbi influens per medium: illam abluit dividitque. Ratium tamen et navigii utcumque solutis nivibus aut effusis imbribus sociae undae et confluus humor intumuerit prorsus impatiens est. Quem illi arte facile ratiferum facerent nisi curruum magis quam navium commoda animadverterent. Piscosus alias et fertilis amnis sapi doque et vario genere piscium ubertim scatens. quorum nomina non facile dixerim: temulas: drutas: quas et varias a coloris varietate dicunt. aschias: fundulam. priscis vocabulis affirmare fortassis non ausim In

image: s163

eius regionis arenosae ferme centro collis nativus et arduus qui urbi nunc imminet erigitur: saxosus et ut natura terrae est in unam petram ex arenarum mole concretus: clementi tamen clivo sensim et leniter assurgens et placido ascensu se fastigians. in cuius summitatem et cacumen cum peruentum est: cespitem amplum multa arbore umbrosum in similitudinem theatri circumducit aestuante syrio gratum perfugium. In quo dum circumlatis luminibus perstiteris urbis situm ipsamque Hercyniam ad primum ab urbe lapidem et quasi portis eius undique imminentem: et instar coronae circumduci intueberis. Sed ubi silva sterilitate arenae exaruerit illam (quod mireris) lucis sativis reparant: quandoquidem serendarum silvarum scientia nostrorum hominum solertia nuper inventa est tantus amor nemorum germanis est. Silvae peri/metros sedecim milium est. Norici quondam a quibus nomen colli (qui principis venationi cubiculum erat) et urbi est: dum ab Hunis premerentur: ut gravissimi auctores produnt: ea natura loci perspecta et quod esset ab incursionibus tutissimus: et ob amnis vicinitatem ad inhabitandum accommodus. In eo castellum rudi opere communiere. Ad amnisque ripas: liquatorias et ferrarias elaborandi molliendique ferri officinas (qua arte gens illa ab antiquo claruisse memoratur) exstruxerunt: rotasque impetu et rapiditate amnis circumactas machinasque ad varios usus et artes inventas fabricavere. Aucta dehinc sobole (ut hominum societate fit) influentibusque assidue Hercyniae pastoribus eiusque loci aboriginibus: hi congestis temere saxis et roboribus: fossaque oppidum cinxere. In quod diversarum artium et morum homines colluvie quadam sine duce et legibus collecti coiere. latrociniis et rapinis ferarum more dediti: infestam aliquamdiu reddebant Germaniam. Quamobrem per imperatores Conrados et Heinricos castellum cum arce sua direptum et expugnatum

image: s164

legimus. Neque a latrociniis: ab indomitis et silvestribus hominibus temperatum est: donec imperator exercitum colli admoverit: muros erexerit: et coloniam deduxerit: domicilium sibi in arce firmissima construens: veteranisque et emeritis ibi relictis: quibus regendae urbis gubernacula commiserat: praecipiens ut vastitas nemoris ob rerum commercia a latrociniis purgarent: tutumque redderent: cuius rei in hodiernum usque diem urbs studiosissima est: et ad hanc rem emissarios semper equites et pedites plures habet: qui omnia nemoris latibula et lustra a latronibus insessa: diligenti indagine perquirunt: tutamque et securam negotiatoribus viam faciunt: hi publicis sumptibus et stipendiis aluntur. In eum igitur modum urbs coepta est. quae dein imperatorum nostrorum frequentia et crebris conventibus germaniae principum: quibus illa situ et loco (ut dicemus) peropportuna est: incredibile memoratu in quas divitias et opes ordinemque senatus (quem hodie videmus) brevi coaluerit. Sed priusquam de urbis situ dicamus: non incommode putavi aliquid de Hercynia silva inserere quandoquidem pro obscuritate rerum Germaniae partimque itinerum: et peregrinationum difficultate: partim etiam ignavia et nostrorum hominum inertia: quibus illas res (hoc est naturae maiestatem) inquirere ludibrio est: a nullo hactenus scriptore hunc locum plene absolutum reperio. Id ego non iniucundum litterarum studiosis futurum spero: si ita ut illam labore et cura nostra aliquot annis permensi sumus hic breviter absoluemus. Non sine malevolorum hominum obtrectationibus eorum etiam qui se sum mas sapientiae partes attigisse arbitrantur) vano nos quodam et ventoso spumo parumque stabili animo Ulixis errore teneri cavillantes. Ego autem inter difficiles illos peregrinationum mearum labores et aerumnas (quae peculium meum bonamque corporis valetudinem [orig: valitudinem] non mediocriter

image: s165

attriverant) eo omnem animi cogitatum converti in eam sane spem adductus. ut si non patrianis et germanis meis qui ut Cornelii verbum est hospitibus tantum favent) placere: externis tamen et doctis hominibus ad maius aliquid excudendum laboriosa illa mea doctrina occasio et invitamentum esset. Imperitorum illorum et barbarorum hominum iudicia de nostris rebus: perinde ac febricitantium gustum existimans: neque dignos de quibus aliquis sermo habendus sit. Eos igitur congerones et verberones ab honestis litteris et eorum cultoribus: (ut eorum verbo utar) excommunicamus et cum sua ignorantia relinquamus.

CAPITU. TERTIUM DE HERCYNIAE silvae magnitudine et de eius in Europa definitione

ESt silva in Europa qua in boream spectat quae se Rheni: Danubii: Albis: Visurgi et Odere (quem Suevum et Guttulam a priscis vocatum reperio) Vistulaeque et aliorum inclitum amnium parentem iactat. graecis et latinis memorata scriptoribus: hanc germani (per quorum fines se maxime extendit) Hercyniam a pice: quam patria lingua haertz [correction of the printer; in the print hartz] vocamus. dixere: Haec igitur ut Thaurus se per Asiam et Atlas per Africam ita illa se per universam Europam spargens in Galliae finibus ab Ardemia silva quae et hoc no mine hodie gaudet initium origineque sumens: dein per Germaniam et Sarmatiam in ultimum Europae angulum et in ipsos caeli vertices sempiternis iugis concreatisque mundo roboribus se propagat: ubi transrhenanas urbes Friburgum Paduam Haeidelbergam [sic] Franconofordiamque Moeni attigerit. diversa nomina sibi consciscit. a Rhenique ripis ingentes saltus inmanes trucesque veteri religione lucos per innumeros Germaniae et Sarmatiae populos efficit. quos nos hic summatim perstringemus.

image: s166

a Friburgo igitur in ortum et septentrionem vasto et perpetuo tractu occursantes iter se colles excipies et implicans: hinc ad Rheni lacus [correction of the printer; in the print latus]: et in ipsis radicibus alpium positos Rhetos: Vindelicosque attingit. citra Oenum: Licum: et Isarum longissimo dorso ad danubii usque ripas porrecta: rariore tamen et humiliore virgulto: ut a frequenti habitatore excisa est. Frisingum: Ratisponam Patavium noricas urbes ipsumque Cecium (qui et mons caluus Norici terminum: et Viennam pannoniae attingens. Illic ad fontem Danubii et necari per totam Sueviam se late vasteque diffundens nigram silvam (quae et Bacenis a maioribus dicta est) efficit: ut quae illa centum olim pagis: ita hodie centum haud contemnendis Sueviae urbibus referta est. donec ad Eychistodium usque urbem a querceto silvae nominatam) et Almani amnis ripas attingat: quas aliquamdiu sequens: donec circa fauces danubianas ab his per Norinbergensium arenas et transdanubianum noricum hercynio iugo: quae pars germaniae editior est: ingenti et aeterno dorso committatur. A quo: hoc est a pinifero monte ut ille quattuor inclitos et dites amnes intra spatium duum ferme milium passuum: non sine admiratione et naturae maiestate effundit: ita ab eo monte: amnium et silvarum parente quattuor ramos veluti immania cornua in diversas orbis partes porrigit. versus arctom [correction of the printer; in the print actum] per Curiones cum Sala Fluvio: qui in Albin defertur. in Turogos ad Zephyrum. cum Moeno bacchifero in Francos Quo tractu silva cum amne progrediens: mox nomen a collibus: qua se in laevam fastigiat: accipit. Francisceque Steigervalt: id est ardua silva dicitur. Deinde ubi propior Rheno Moenus factus est: vetustissima urbe E)rebi/poli, Francorum metropoli irrigata: unde et nobis origo est: ad Mildenburgum oppidum suis ripis silvestribus: silvae duo nomina inponit: ut dicemus. ab Euro autem cum Egra fluvio: nabo per noricum transdanubianum fluente in Boemos se erigit. quos cum undique tamquam nativo

image: s167

muro cinxerit ad septentrionalia eius Albin et Oderam emittit. ad meridionale et orientale eius latus Marcomannos et Quados attingens. et ab his in Carpathum germaniae caput qui et Suevus est) consurgens lasigibus Bastarnis Dacis Getisque contermina gentibus: Sed ad Carpathi montis (qui frons germaniae) radices reducto in septentrionem impetu supra Vistulae [correction of the printer; in the print Istulae] et Oderae: Memuli Tibisci Nestri Borysthenis et Tunuri et Tanais (qui Europae et Asiae limes) fontes per Sarmatiam europae: per Agathyrsos: et Sauromathas id est Poloniam Lytifaniam Masoviam Brussiam Livonia inmenso spatio et infinito tractu ad Europae usque fines divagatur: cum ipso terrarum orbe desinens. et is quidem orientalis eius tractus a Rheno est Nunc septentrionalem prosequamur. ab Haidelberga igitur palatini Rheni regia ubi Cattos a Cheruscis et Francos a Sorabis dividit) Oddonis silva ab incolis dicit: sive ex Oddonis imperatoris donatione Amberbacensis coenobii: sive ex loco non ignobili. Odonohaim ubi Oddo in venationibus pernox agebat. ex altera autem Moeni ripa ubi franconofordiam et Astiburgium urbes montesque e regione Magundinae urbis (Quae prima sculpsit solidos aere characteres et versis docuit scribere litteris) attingit: ab abundantia picis germanicae Speishartz hoc est picearia silva dicitur. Ibique vastissime se iterum dilatans donec flexo in septentrionem tergo in obnobios qui alpium particula sunt) et Cattorum seu Hassiae montes et ab his usque ad Sicambros hoc est Gelrenses longis lateribus obtendit. Quo etiam loco Tribochos? a tribus quercubus antiqua religione nymphis consecratis includit. qui cum germani in galliam erumperent: in altera Rheni ripa expulsis gallis consedere. Tribotesque corrupto vocabulo qui et Argentinenses dicti sunt. Verum ubi se silva ut diximus per cattos et obnobios et

image: s168

Bussactores (quorum vetus et in hunc usque diem nomen et familia exstat) extenderit: mox Buchoniam regionem a proceritate fagorum dictam apud insigne Druidum coenobium Fuldam attingit. Ab his ad Visurgi et Vi dri Amasi et Sale fontes in Saxones ad Gosloriam: Alberstodium et Brunsvigum clarissimas urbes se reflectit versus septentrionem et oceanum nostrum (quamvis gentes ibi etiam sine arbore vivant) longe lateque vastis solitudinibus diffusa: ubi etiam veterem sui vocabuli significationem adhuc servat. Ab hisque iterum in Turogos et Sorabos se recuruans inclitamque urbem a nomine suo Hercynofordiam dictam praeteriens donec in hercynium iugum a quo tantam peregrinationem fecerat ingenti fronte et cornu se attollat. Opulentas undique urbes quindecim publicis gymnasiis ornatas: ditesque populos [correction of the printer; in the print populosa]: arces aereas et inexpugnabiles: argenti et auri universique generis metalli divites et inexhaustas venas montibus Iaspide Alabastro et diverso marmorum genere Cristalloque nobiles vulcanias. picearias. vitriarias et carbonarias cyclopum officinas quarum ut in plurimum Norinbergenses cives domini sunt. Salis etiam fontibus. et subterraneis montibus Sale lapideo veluti saxo concretis. Fluviis etiam margaritarum et auri feracibus: Hoc efficit ut silvae sicut et terrae non eadem apud omnes populos facies sit: ut enim illa glebam sabulumque arenave solo straverit: ita versus septentrionem maxime Taxum et Pinum producit: obscuris vallibus: sonoris torrentibus et per saxa se praecipitantibus parum lucida inferni speciem praebens versus meridiem autem quercuum magis et fago viburnisque fida ut terra saxea et lapidosa est maxime ad Rhenum: Necarum: Moenum et Danubium. Pecorum autem et nobilium ferarum in ea ingens et innumerabilis copia. Armenta etiam equorum multa quae publice alunt nullo mortali opere contacti Thermarum etiam et saluberrimarum aquarum fontes: maxime ubi Rhenum attingit: lacus etiam vastos inexclusos et perpetuos

image: s169

piscososque et diverso genere piscium scatentes ut sigillatim [reg: singillatim] in germania dicemus. De volucribus autem et de Siluro in Moeno fluvio (ut apud gravissimos auctores est) nihil compertum habeo. Multa enim desiisse quae hodie non sint et multa renasci in retum natura quae olim non fuerint nova caelestium corporum (si quid in mundo novum aliquid emergere potest) configuratione crediderim. sed nihil in hac silva druidum coenobiis illustrius est. Genus illud philosophorum apud Gallos graecanice viventium erat: quos a)po\ tou= drus druo\s id est a quercubus nominavere: inter quos ut ab illis antiquitus ut Abrahae et Gedeonis quercus testis est oracula effundi credebantur. Ita illi veluti oraculorum et sortium fulminumque quorum illa arbor obnoxia interpretes: tales consedebant quales nudius vidimus dum Iohannes qew=filos vir summa eruditione et ingenio nos in patriam suam ad radices piniferi secum adduceret hic dum forte in coenobium divertissemus: imagines lapideas sex vetustissimo saxo ad fores templi parieti insertas conspeximus: septem pedum singulae. nudis pedibus: capita intecti. graecanico pallio et cucullato. perulaque et barba ad inguina usque promissa et circa naris fistulas bifurcata in manibus liber et baculus diogenicus severa fronte et tristi supercilio obstipo capite: figentes lumina terris. hi quondam apud gallos (sive interpretandae religionis sive solitudinis gratia quo expeditiores in inquirendis rerum causis essent in nemoribus et saltibus consedere: multitudinemque vulgi ad se pellexere. Postea autem quam Tiberius caesar ipsos propter factiones quarum duces erant galliis excedere iussisset: Illi in germaniam commigravere et sub Karolis: Arnolphis et oddonibus christianam religionem interpretantes: totam hercyniam in amoenis et irriguis vallibus: et aprorum et ceruorum saltibus: sub annosis et nigris quercubus a quibus scenobiorum suorum nomina sunt occupavere Qui nunc divitiis et opibus ita crevere ut regibus et principibus nostris non inferiores sunt

image: s170

seu luxum: seu arma consideres. Multi ex his ut divitiis et urbibus aucti fuissent et ut illis dynastiam coniungerent: excusso religionis severioris iugo abiectoque cucullo. quem adhuc statis anni temporibus ferunt licentioris vitae habitu populariter vivere coeperunt Cuditur adhuc apud francos nummi genus. apud quos Burgardus et Kilianus britanni a qua religio ortum habuit docuerant: quod a Druidum nomine druidensues dicitur. Magna profecto graecis nunc et sempiterno a nobis gratia habenda est. qui populum olim efferum et quem nulla arma domare unquam potuerunt. Nunc illi religione et vitae sanctitate ad mitiora studia et ingenia converterunt et qui prius in nemoribus et siluis vagi iam per illos in cetum et societatem congregati clarissimo imperio: sanctis legibus: et optimis moribus probe degunt. Ceterum silva ipsa trans vistulam Visontes quorum venatio Sarmatis gloriosa et uros habet. Sed in Massovie tantum finibus a qua imperator Fridericus tertius maternum genus duxit. Montes etiam in Friderici Saxoniae principis terra qui Vesuvum [correction of the printer; in the print Vesuvium] et Aetnam sempiternis ignibus imitantur. Illud autem in eius nemoris montibus qui ab alpibus ut diximus per Germaniam et Sarmatiam perpetuo dorso in Carpathum usque excurrunt. mira naturae providentia accidit: ut flumina a medio illorum spina decidentia hinc in oceanum et sinum Codonum a Gothis accolis dictum praecipitentur. Hinc per Danubium in pontum se evoluant: tantae terrae saepius angustia. ut quaedam arces et rusticorum casulae dum imbres suscipiunt in diversa maria (sicut in Appennino fit) ab uno tecto transmittantur. Karolus magnus dum apud francos ageret pulcherrimum facinus Herculem et Xerxem aemulaturus. animo agitaverat. dum persuasum sibi fuerat posse percommode de Rheno in danubium navigare. et proinde ab Euxino in externum oceanum copias traicere si in

image: s171

Regnesum et Almonum fluvios: qui decem milibus tantum distant eiusmodi fossa ducetur: quae esset navium capax. Confestim rex cum omni militum multitudine in eo labore totum autumni tempus consumpsit: ductaque est fossa cuius vestigia adhuc cernimus quam et hodie accole traiectum dicunt. duorum milium passuum longitudine et trecentorum pedum latitudine sed in vanum labor omnis cessit. Nam propter iuges pluvias et terram quae sabulosa erat opus fieri non potuit. quantum enim terrae a militibus interdiu [correction of the printer; in the print interdum] egestum erat. tantum noctibus humo iterum relabente subsidebat Accessit ad tam pulcherrimi operis retardationem omnimoda et ultima Saxonum defectio. Hac igitur silvae digestione definita eius quidem longitudo in Europae finibus a Mosa Galliae fluvio in Tanais usque fontes accipienda est: latitudine ab alpibus in Oceanum ferme germanicum porrecta. Miliaria: si quis rem curiosius inquirere velit: ex supputatone caelestium circulorum et graduum colligat. in quo tractu hoc est septentrionali tres nobilissimas gentes: Suevos: Francos et Boemos silva suis saltibus claudit Moribus tamen et lingua religioneque differentes regiones ipsae admodum laetae et opimae perennibusque fontibus et fluminibus impeditae. Gentes ipsae pugnaces regum et imperatorum nostrorum parentes et nutrices. facile gestarum rerum gloria hodie inter ceteros germaniae populos principes ipse per Hercyniam et eius colles in morem Thessalicorum tempe undique circumsaeptae: intus glebulentae: vini et frugum feraces De quibus in Germania quae ad xwragrafh/in attinere visa sunt diffusius scripsimus.

CAPITULUM QUARTUM De IMAGIne et descriptione Norinbergae Insulisque eius et Thermis et Prato allerio


image: s172

URbs igitur Norinberga negotiatrix tota et quaestuaria operosam quandam congeriem et negotiationem continens et quam ex coniectura longitudinum et latitudinum Segodonum a Claudo Ptolomeo nominatam invenio. in mediis eius regionis et nemoris arenis aedificata spatio murorum octo milibus patet: triplici muro et fossa una superbissime cincta: veterem etiam fossam et antiquae urbis vestigia intus habens: versus meridiem ut ab amne recedit latior: in septentrionem adductior: nec omnino rotunda: sed de industria aliquando reducto sinu ut obpugnatu difficilior foret angulosa: lapide murorum undique secto et arenulento quem passim in eius regionis collibus et campestribus locis terra effodiunt: cui peculiaris quaedam mollitudo est. et ut coagulatae arenae natura facile ferro cedes. Qui ubi ad auras expositus est sole et ventorum flabris velut igne concoctus indurescit: per inde struendis aedibus aliisque aedificiis peridoneus. Fossa urbis latitudine viginti cubitorum patet. altitudine ferme totidem eminens. inter duos muros perpendiculariter erectos interlabente rivulo et caespite herbido. quem ferarum greges: cerui: hinnulique depascunt Turres in interiore muro qui editior est quadrangulae et secti lapidis per circuitum eminentes pari spatio dispositae: ducente eriguntur. quibus vigiles ad excubias urbis impositi qui ululantibus cornibus et clangentibus conciso et continuo cantu tubis: ingredientes hospites ipsumque sidus exoriens salutant et excipiunt. Utque lux occiderit: cantu illam ex antiqua religione et veteri instituto prosequuntur. Praecone etiam noctis horario et excubitore: qui per stationes urbis: excubias noctis ut ille in turribus singulas voce denuntiat: horis diei et noctis ad annuam sideris declinationem et eius supra orisontem moram id est umbrae et lucis quantitatem non sine solis accedentis et recedentis observatione inaequaliter

image: s173

discretis. singulisque horis in quartas per pulsum mallei divisis. Et in quattuor urbis regionibus a quattuor excelsis turribus ordine denuntiatis. Tanta apud felicissimos cives temporis usura est cuius nulla honestior avaritia et gravior iactura. In antemurali autem quod fossae urbis imminet fere turres totidem: humiliores tamen et ubi muri flexus poscit teretes et rotundae: singulae machinis et tormentis balistis muralibus et armis: varioque et multo genere telorum oppletae et tamquam ad praesentaneam expugnationem instructae. Moenia pinnata coctili latere tecta. Muri autem interioris crassitudo tanta est ut bini armati per circuitum insertis mutuo brachiis sine periculo commeare possunt. In antemurali identidem. portas ingentes in diversas germaniae partes ducentes sex habet et duas angustas: singulae arduis turribus et fortissimis propugnaculis praemunitae: in quarum frontispiciis cernere est aquilas bicipites multo auro vestitas: opima nostrorum imperatorum de romanis quondam spolia et iam portis nostris: ut quondam romano foro locata rostra. per portas autem consulto non recta sed in obliquum flexa ducit in urbem via: locum amplum et multorum hominum capacem: moeniaque ambitiosa habentes: quae vel praesidio portae dum impetus exigit esse possint. aut irrumpentes hostes desuper saxis telisque obruere. Portae autem catenis vectibus ferreis concellatis et pensilibus clatris seu cateractis obfirmate: ab imo praeacuta cuspide et ferreis lanceis obductae et aculeatae: quae dimissae ingressum hostium arcent: aut subito decidentes impressores prosternunt et confodiunt. aquaeductum urbs a meridie habet abluendis devehendisque sordibus in diversas plateas coactus: qui caecis tandem cuniculis in amnis alueum defertur. Amnis autem ubi ab ortu per patentes

image: s174

arcus clatris et fortaliciis munitor urbi infusus est duas insulas efficit. Prima ut arte facta est a congesta terra et arena nomen habet. Secunda angustior sed illa prior latissima amoenissimum ambulacrum per circuitum circumducens densum et plenum in speciem nemoris comata arbore: aestivis umbris peramoenum arboribus ad utramque amnis ripam veluti columnis porticum efficientibus. loco intus patentissimo et ad solem aperto: in quo lineam vestem qua germanae mulieres frequentius utuntur ad solem undarum aspergi ne albore candoreque inficiunt. hunc illi locum a pallore nos colibium aut conditorium si ita liceret loqui diceremus. Quem circum ut aestivis lavationibus amnis persalubris est ad lucis occasum et nocte intempesta multitudo hominum calore relevantium confluit submissis cantibus et dulci murmure per opacas et tacitas umbras gradientium: audires tunc varios adolescentum et iuvenum puellarumque concentus blandeque se salutantium et excipientium mirumque dictu: nullam unquam hic factam caedem aut ortam controversiam aut rixam tanta animorum et naturae consensu ad amorem et amicitiam properantium. Adiacent Thermae medendis relevandisque corporum aegritudinibus saluberrimae: salutaris unda ubi verno tempore ab accessu sideris teporem spiramentumque vivificum acceperit: venamque suam largius aperuerit multitudinem languentium in commune diversorium [reg: deversorium] recipit: vires et vigorem sensificum membris et artubus in pravum delapsis restituens: maxime sole per taurum et geminos vernalia sidera transeunte medicus et ad sanandum efficax liquor: Amnis autem ubi per duodecim pontes sublicios et secti lapidis: quibus urbis partes coniunguntur et per innumeras rotas perque arcus duos regios ferreo saepto clatratos sese evolverit extra urbis muros ad ripam suam locum publicum et peramoenum

image: s175

habet: quem pratum Allerium ipsi dicunt. In hoc die festo iuventus et omnis aetas effusa verno et aestivo tempore velut in commune theatrum confluit. Iuvenes in palaestra: lucta: saltu: saxorum: stipitum phalangae et hastarum iaculatione aliisque exercitiis et ludis contendunt: viresque et membrorum robur experiuntur: varioque applausu et cachinno vacanti populo praebent spectaculum: locus is quingentis passibus longitudine patet latitudine angustior. Intus quaterna serie arborum iusto interuallo distantium consitus. sub quibus quattuor fontes irrigui oriuntur. Tres in altum singuli quattuor fistulis et cannis aeneis garrulum liquorem effundunt in moremque imbrium spargunt amplis lavacris colimbis et natatoriis teretis et cavati lapidis subpositis. Quartus peripheria secti lapidis ad imum perspicuus in ipso prato erumpit vena uberrima largissima et saluberrima haustu. Pegasum et libetriden putares si musarum imagines: aut Phoebi simulacrum expressum haberet tam laeta facie viridi et prodigo herbarum cespite et odora dum florent arborum opacitate: adstrepentibus proximi amnis ripis: varioque et dulci concentu volucrum ex colle qui adiacet frugiferis arboribus et vitibus amictus: qui in arcem usque caesaream porrigitur. Ubi ab occasu arx praerupta [correction of the printer; in the print praeruta] petra. fossae urbis altitudine centum cubitorum ambitiosissime imminet.

CAPIT. V. DE ARCE IMPERIALI FONTIbus aedificiisque et foris urbis ortis et officinis metallariis.

URbs igitur in eum modum sita ad utramque amnis ripam prona est tectaque et aedificia sua humiliat: molas machinarias: et papirianas: frangendae frugis: formandi aeris secturas et stridentis serrae rotas variasque metallarias officinas amplectes: quae incredibili arte et miro ingenio: arma: enses: cuspidas:

image: s176

loricas: frameas: tela: cultros: novaculas: caldaria: pelues: patellas: acus: forpices: sartagines: gyros: filaque ferrea: et aenea: et honestae supellectilis varia vasa: escaria: lotoria: et potoria cudunt et expoliunt: rotis ipsis malleisque et machinis velut in officina Brontis et Steropis inter se consonantibus: ipsisque aquarum nymphis de tanta servitute et laboribus suis conquerentibus. Ferunt ibi primum artem extenuandi ducendique radii per rotarum labores inventum a quodam Rudolfo qui dum artem velut arcanum occultaret magnasque ex ea divitias conquireret ob hoc ceteris civibus quemadmodum usu venit in lucrosis proventibus maxime apud auctionarios) inquirendae eius artis cupidinem iniecisse: qui filium eius induxerant et corruperant. ut interiorum rotularum labores et tenellas quae ferream bracteolam per angustum foramen prendunt sicque pertinaciter trahendo extenuant archetypo aliquo exprimeret: quod factum dum pater comperit velut in insaniam et furorem actus filium trucidare statuisse ferunt: nisi se ille aspectui suo subtraxisset manibusque elapsus aufugisset. Ab amne autem urbs sensim et leniter assurgens versus boream Eurum et occasum pomeria suburbana viridaria hospitiva voluptuariosque ortos innumeros extendens vario genere fructuum: florum et herbarum peregrinisque arboribus consitos oleribus: caulibus: rapis: ceterisque fructibus praecocibus. In ortis interstructis aediculis captandis umbris aestivis deliciis: aucupiis et declinandis imbribus accommodis vivariis piscium et aviariis intus capacissimis vinique feracibus. Oppidulum etiam orientali portae adiacet quod Verdam a saliceto amnis dicunt ad sagittae ferme iactum: in quod tamquam coloniam multos cives operarios fullones: et diversarum artium magistros urbs ipsa deduxit. Et extra quidem urbis imago cum arte sua sacrisque aedibus pulcherrima specie ingredientium se oculis infert et contemplationi praebet.

image: s177

ingressos maiori admiratione rapiens. Plateae amplae et mundae et ad solem apertae saxo durissimo undique propter oneraris currus stratae. Catenisque ingentibus maximo sumptu obserratis: ut si quando seditio principum orta esset: aut exercitus per urbem iturus: civitas tuta et occlusa foret. Puteis publicis centum et viginti. Canalibus autem et fistulariis tribus supra viginti opportunis locis per urbem ob incendia et necessarios usus exstructis: duobus etiam fontibus subterraneis venis erumpentibus: aqua ut per arenas collata est dilutissima et suavissima potu. Fora multa habet: raparium. porcorium. lactarium. vinarium. frumentarium. caballarium: oporinum: a fructibus sic dictum: piscarium. Ex illis quod spatiosius est negotiatorium fontem habet secto lapide multo auro varioque genere sculpturae ornatum: virorum fortium imaginibus circumpositis. Materia eius instar pyramidis erigitur opere mirabili ferreo et cancellato saepto. Intus lavacro amplissimo subposito: in quod sedecim cannis auratis profluens liquor se colligit. Adiacet divae virginis fanum per Karolum quartum magnifico opere constructum opibusque regiis dotatum. Expulsis ab eo loco iudaeis qui omnes fontes urbis veneno infecisse causabantur excidenda profecto gens aut ad Caucasum et ultra Sauromatas perpetuo exilio releganda quae per universum orbem in se totiens iram numinum concitat. humani generis societatem violans et conturbans. Aedificia autem publica urbis et aedes eius privatae et publicae ingenti sumptu et longo labore exornatae: tectaque largis infusa divitiis. duplici latere rubentia: a base cubica et tetragona: in trigonum proclinatis tectis (ut dum imbres nivesque solutae fuerint deducantur) in arctum liberalissime consurgunt. Parietes omnium ferme aedium secto lapide olim ruderibus et virgultis pro simplicitate illius saeculi argilla obliti: cretaque aut gypso cementario opere obducti. a fundamento largissimis

image: s178

impensis in summitatem erecti elucescunt: ut plane non ad civium sed ad regis et principis humani generis et imperii domicilium constructa existimentur. Fenestrae patentes et columnulis postibusque fulcitae multo ferro circumsaeptae rotulisque vitreis pro aeris intemperie occlusae. ante quas multorum genera florum et peregrinae herbae testaceis vasis vernant et redolent quae ubi aura spiritu [reading uncertain: abbreviation] agitata fuerit: cubicula et aedes ut patulae et perflabiles sunt odore suo plent. In aedibus penetralia et meditullia multa. in hisque munda variaque supellex auro: argento: ceterisque thesauris et metallis referta. Manifestior tamen nulla supellex quam framea: camisea ferrea: clava: equus: ea quae ad priscae nobilitatis et antiquae suae stirpis et generis claritudinem ostentationem habent: ad quem armorum apparatum tenues etiam operarii coguntur tamquam ad necessariam supellectilem: ut ad quemcumque motum et trepidationem (externam aut domesticam) manus prompta et expedita sit. Collis autem cuius meminimus latera sua in ortum et occasum circumducit urbemque ipsam extendit multo undique et frequenti habitatore circum radices suas domus regias et diversoria [reg: deversoria] spatiosa amplexus: quae caesaris familiam et eius amicos magnificentissime recipere possunt. In collis vertice duae arces egregie. Maior in occasum respiciens ex urbe angustum aditum per petram excisam admittit quae regias aulas et Cenationes laqueatas magnitudine patentes et ornatu locupletes habet. Illaque caesaris et Romanorum regum domicilium est. Caesar fridericus ut hortis plurimum se oblectare solebat in ea arce pensiles sibi hortos fieri fecit. pilis onus sustinetur. altitudinem muri aequans: solumque superstratum herbarum et arbustulorum patiens est. Altera autem arx quae huic ab ortu ad iacet (a qua comitibus illius loci quondam titulus erat) nunc paene excisa et demolita est proximo bello: et in eius locum publica domus frumentaria constructa propugnaculum

image: s179

ad urbis excubias habent per quod porta in pomeria versus a)rkto\n ducit: quae utriusque arcis parietes per excisam rupem ad perpendiculum quadraginta cubitis surgunt fossa velut immensa dehiscente et se laxante Valle profundissima et latissima: ambitiosum sane opus et violatae naturae pulchrum spectaculum. Collis delubra tria et ornata habet: duo loco publico civibus semper patentia divae Margarethae et valpurgi dicata Tertium in imperiali arce angustius quo caesar rei divinae et sacrificiis caeremoniisque adsistit. ferunt vulgo illud quondam Dianae fuisse fanum eiusque rei argumentum adducunt i)dolo\n veteresque quasdam et in cogniti simulacri imagines: quod ego ut multa in germania incomperta habeo: sic an hoc ita sit necne: non quidem affirmaverim. Puteos duos collis habet unum montis radici et turri veteri adiacentem: alterum in vertices excisum cuius profunditas visum frustratur: aqua machina miro ingenio et facilitate hauritur. Turres autem quatuor in circuitu collis: vasta et ardua mole circumpositae eminent: duae ad Caesaris arcem urbem ipsam despiciunt. reliquae ad ortum solis adiacent in austrum et boream prospectantes: una ex illis altior: et quia in magnum caeli terraeque tractum visum admittat longo latoque prospectu patens: regionum specula ab illis vocatur. fama est hac divi Sigismundi imperatoris [correction of the printer; in the print imperiali] tempore tumultuario opere constructam: dum cives aliquorum germaniae principum felicitati urbis: auctui et opulentiae invidentium: impotentiam: dominationemque suspectam haberent. veriti ne aliquem subitum motum aut seditionem ut novarum rerum cupidi sunt) in urbe excitarent. ideoque patres Caesarem adiisse rogasseque ut urbi et arci suae praesidium tutamenque aliquod ponere permitteret. at Caesar quicquid inquit in Lunae conversione exstruere poteritis vobis permissum sit. Illi

image: s180

priusquam sidus se impleret: et ad secundum coitum rediret: tantam molem in aures erexerant: multorum sane hominum et properantium opus. Altera turris veneranda antiquitate conspicua est: religioseque a civibus vetus Norinberga nominatur: scabro lapide: et foeda situ: ut ab imbribus tempestatibusque exesa [correction of the printer; in the print exosa] est: longi aevi et mutati saeculi evidens signum. figura eius non rotunda neque tetragona sed (praeter consuetudinem aedificiorum nostrorum) longa abside deformata.

CAPITULUM SEXTUM DE VERTICALIBUS URBIS SIDERIBUS ET QUALITATE AERIS VALETUDINE ET HABITU POPULI

SIdera verticalia duae de prima magnitudine stellae urbem ferme intuentur: et una quam in lyra et altera quam in auriga conspicimus: quaeque in latitudine eius inclinationis mundi intra circulum arcticum et aestivum conversorem in caeli imaginibus declarantur: ut genua herculis: humerus Boetis: ala sinistra oloris: Andromedae pedes. poplitesque Cassiopeae: Persei umbilicus. flexuraque posteriorum pedum maioris ursae. Ex signifero vero maxime virginis sidus imitatur: quod et ingenia et signa urbis aquila virgineo capite deformata testantur: ex quorum naturis: quod cuique ingenio: arte: seu coniectura licet: et quod velit et potest eliciat. Urbis parallelus [correction of the transcriber; in the print pararellus] qui et per Borysthenis fluvii ostia ducitur: et latitudo septimi climatis: quae ex terrae devexitate accipitur: quadragintanovem partibus et aliquot minutis ab aequatore abest diem habens minorem paulo horarum sedecim: longitudine Europae ferme media. Quo fit ut urbs non modo universae germaniae: sed totius Europae medio centro

image: s181

condita sit. Quippe quae tantum a Codono et Adriatico sinu distat: et ab oceano externo et Tanais ripis pari fere spatio. Quamobrem Ioannes de monteregio conterraneus noster astronomorum et mathematicorum nostrae aetatis, facile princeps propter universalem conversationem hanc sibi urbem in perpetuum domicilium elegit. ut cum viris mathematice studiosis commercia et observationes suas caelestes opportune habere posset. Sed caelestia forsan odia hunc virum (dum plura posteritati pararet) sustulerunt. Regio urbis neque caloribus neque frigoribus nimis infestatur: aerisque et caeli illius clementia et qua non benignior in germania est summa temperies et benignitas est. quippe quae in arena sita est: amnesque duo quos diximus neque palustribus uliginosis: aut stagnantibus locis profluant: illud maxime efficit ut terra ipsa halitum puriorem spiret: et vaporem sicciorem exhalet. hinc aer purgatior et a vento tranquillior: ipsaque corpora validiora: animique vigor caelestior. ingeniaque elevatiora et perspicatiora. Et quemadmodum alia ibi terrae superficies. ita illi a ceteris germaniae populis moribus: ingenio: lingua: et habitu discrepant: propter terrae exhalationem siccam: et qualis Mercurii est: quem ego in eo tractu primum e terra progressum crediderim si ut Hesiodo et doctissimis placet terra deorum parens exstitit. nec fidem quis detrectet: cum (ut apud Commelium est) Germani antiquitus Mercurio et Isidi sacrificarunt: ut in germania illustrata dicemus. Qualitas igitur aeris et telluris huiusmodi est: quia longe secus ad Danubii ripas propter humidiorem caeli dispositionem et alpium propinquitatem: ob alimenti etiam naturam accidere videmus: ut ex illorum hominum lineamentis: sermone et ingenio deprenditur: Idque mirum ut ad quattuor urbis portas et plateas diversa et varia

image: s182

cives inter se lingua loquantur: Suevice Francisce Bavarice et montane prout cum diversis hospitibus urbem frequentantibus lingua corrumpuntur et assuescunt ut urbs fere quadrifinia est [correction of the printer; in the print ]. frequentes tamen nebulas urbs propter silvae vicinitatem circa aequinoctia habet ut in omnibus regionibus septentrionalibus accidit. Pestes luesque corporum rarissime nisi dum universales sunt patitur. quas magis corporum contagione in tanta hominum multitudine quam aliqua caeli iniuria accidere affirmare ausim Sed ubi pestis illa et humani generis gravissimus hostis evolutis decem aut duodecim annis (ut fit per germaniam) saevire incipit Seu occulta quaedam caeli terraeve repugnantia. Seu alimenti corruptione. Seu regionum iniquitate siderumve passione: seu infausta caelestium virtutum commixtione: deorumque ira. seu quia natura ad certum numerum mortalium per hanc luem reducatur: dum se ipsam purgat et supervacaneum tollit et resecat seu ut in aliis animalibus peculiares quaedam plagae et morbi sunt: ita quoque in hominum genere accidit. Sed quis omnium eorum quae natura fiunt causas certas reddiderit: coniectura nostra tenuis est et inventio timida et incerta utcumque sit: dum plaga illa invaluerit membraque et corpora incendio suo depascit: et ne contagio ad ali os serpat singulari cura et providentia olim hospitis nostri Sebaldi clamosi ad amnis ripam extra urbem constructa publica domus est lazaretum itali vocant spatiosa et aerosa inque varias cellas digesta: in quam aurigae et baiuli cum sellis gestatoriis illos quos leus corripuit evehunt et abducunt. servis proselytis: operariis: et cuiusque conditionis hominibus haec pietas fit: domus ea divo Sebastiano consecrata est: ab eoque nomen habet. Populus igitur Norinbergensis ut caeli terraeque tractus est. et pro germanorum natura corpore validus. laborum frigorum et aestus

image: s183

patiens: neruis et ossibus solidis: statura eleganti: vultu liberali: et prospera valetudine. nisi quam intemperantia et non merentis stomachi accusatio (ut nostrorum saeculorum luxuria est) induxerit in libidinem ventrisque gaudia effusi: animo laeto et hilari et quod multum decoris apud illos est in variarum linguarum loquelis gnari et prompti: novitatum et rumorum avidi: ingenio vafro et sollerti lucrioso elato et iactabundo: quique ad affectiones facile commoveantur et cito resiliant: naturam arenae credere. quae facile a vento tollitur et dissipatur: elegantia morum et civilibus virtutibus alias conspicui. habitu corporis plerumque nigro et vestium forma saepe mutabili ut ab externis gentibus quibus cum negotiatur corrupti fuerint: utque diversae nationes influunt: praebentibus maxime principibus nostris occasionem qui ut iam in multis aliis a prisca germanorum virtute desciverunt: ita quoque nedum a patrum suorum verum etiam a patriae moribus degeneraverunt: linguamque novam vestemque sequuntur: et patriae meminisse piget: vitaeque prioris. dum pax atque fides fuit et constantia rebus: nunc Sarmatarum more laxa et sinuosa veste vitta caput redimit: pendentque a corpore pelles. nunc Pannoniae hasucum: et Italiae cucullum patria veste commutantes: nunc gallorum more limbatas chlamydes et manicatas tunicellas induunt: nunc corpus caliga et tunicella interula strictissime singulaque membra exprimente stringunt: caputio posteriore parte phalerato et caudiculato supraiecto palliolo ad dexteram aperto: vixque super inguina producto: calceis quondam rostratis: nunc vero obtusis: et circa talos zonatis: crepidis et soleis substratis in Gallicanum morem ferunt. Senatoribus tamen et honestis aliis civibus patrius hactenus amictus mansit: incincti tunica ad talos usque demissa et ampliter manicata circa

image: s184

collum latum limbum circumducens. et a pectore ad pedes usque nodis fibulata. pileoque suae libertatis indice capita tecti. annulus aureus inleva. signaculo aut gemma incluso. Dextera autem zona oraria cum ampulla oliaria tereti ambitu formata.

CAPITULUM SEPTIMUM DE INGENIIS ET MORATIONE VIRORUM ET MULIERUM.

VIri in armis expediti et exercitati (quippe qui ut plurimum iuvenes bella sequantur externa) quod ut in habitum consuetudineque adducant exercitia bellorum semper habent: die festo non ingurgitationibus aut ingluvie vacant: vino: somno: epulisque sepulti: sed ubi mane sacris interfuere cibisque refecti: confestim bombardarii et sagittarii ante urbis portas aut fossas coeunt: muneribus praemiisque iuventutem ad certamen invitantes quique peritior et ad signum certior fuerit primum ille munus consequitur: ceteri ex ordine (ut singuli virtute praestiterint) inter se alia munuscula distribuunt: haec sunt annulus au reus aut aliquid argento fabrefactum arma etiam et framea: cantharus: scutellaque stannea: patera: phiola: lagena: et alia quae supellectilem ditare et ornare possunt. At parte in alia centuriones (qui longo usu bellorum in re militari excellunt peditatus cohortiumque praefecti collectam ingenuam et plebeiam (prout sors quemque armaverit) iuventute: sub signis in fossas urbis longe lateque patentes tympanis tubisque sonantibus deducunt: quam illi in cohortes: phalangas: alas: praesidia: et primipilares sub signis in duasque hostiles acies sub imagine veri futuri et praesentanei proelii distribuunt: et signo dato armis se

image: s185

et sagittis primo lacessere: dein confligere hastisque certare [correction of the printer; in the print cedere] nunc instare et nutare: nunc fugam simulare et missilibus seruato ordine et statione: nunc retrocedere mutuoque tandem congressu concurrere viritimque martem conserere cum aduersa acie docent. acclamationibusque nominatim quemque hortantes animant et instruunt. gladiatorum etiam gymnasio ob eam rem militarem semper in diebus festis aperto et frequentato Ingenia utriusque sexus delicata et vafra et quae (ut a sapientibus quoque traditum) locorum quoque situs ita format [correction of the printer; in the print firmat]: ut filoqomoi honoris et gloriae laudisque cupiditate maxime flagrent: parata ingenii simulatione et lucri causa nihil intemptatum relinquentes utque apes diversos flores pervagantur ut favum construant et alvearia ditent. Ita illi a diversis regionibus divititas et opes conquirunt urbique suae invehunt Inde plurimum sibi tribuunt et ad vulgi ostentationem se accommodant. Popularis aurae venatores et aucupes. Urbs profecto omnium quae in Europa aguntur gnara et nil reticente et sermonum avida quaeque sui generis: divitiarum: facultatum: magistratuum et honorum respectum maxime inter se et peregrinos haberi velint et cupiant. quod vitium ut in principibus nostris dum conveniunt conspicuum est: ita nunc in cives contagione sua se latissime diffudit concomitante semper invidia et animi indolentia si quem praelatum sibi ambitiosa mens viderit: quae non parum tunc in illos potest: dum aut rebus divinis intersunt aut publicis perfunguntur honoribus. tunc turbato ordine aut a congressu se subtrahunt: aut alter alterum adhortatur prensum manibus assequentem attrahere pro viribus adnitens: quod si honorem illi praeriperet indelibilem adhortantis indignationem incurreret. Tantum nunc ora hominum ab animis dissident.

image: s186

quandoquidem ex humanis mentibus amicitia priscum illud mortalium bonum nunc exolevit: in cuius locum assentationes: blanditiae: et quod optima nunc via processus amoris insimulatio submigravit. Feminarum autem hilaritas et eximia mansuetudo (plus quam credi par est) decora et venusta adest illis (quae maxime animos conciliant) comitas: affabilitas: mitisque humanitas ut plane ad emolliendam silvestrium virorum feritatem natae videantur mundae: politae: iucundae: sed [correction of the printer; in the print et] maritis imperiosae: et andromedae: quapropter urbano et lepido ioco in illos luditur ob eam rem imperatorem aquilam virgineo deformatam capite urbi insignum dedisse. placidae tamen et ad obsequia virorum laetae contubernales et convivariae non segreges aut conclavariae et non tantum in curanda educandaque prole (quam praeter morem germanorum in hac urbe profusa indulgentia et blandissima appellatione educant sollicitae. verum in gubernanda dirigendaque familia prudentes merciumque et arithmetricae et musicae Romanorumque characterum et linguae Romanae intellectum et usum litterarum callentes. ideoque questibus sellulariis deditae: incessus autem et habitus matronalis et qui pudorem vultu gestuque praeseferat peplo parum in fronte rugato septuplo aut decuplato ob frigoris asperitatem capita involutae. Plerumque etiam velo quod insigne matronale est) lato et sinuoso plicisque retorto et circa tempora bicorniculato quod non omnibus gestare concessum est et quae gestant si infamia aliqua notantur velo [correction of the printer; in the print velum] illis interdicitur. pallis nigris sinuosis et syrmata trahentibus: pudicitia: fide et obsequio erga maritos insignes: adeo fecundae ut nulla paene Europae civitas a sobole sua vacet: ad quatuor ferme milia civium nasci quotannis perhibent. Caesar Fridericus ut novissime norinbergae egerat ut de multitudine

image: s187

puerorum urbis sibi relatum erat omnes pueros infra decimatum in fossam urbis cui arx inminet vocari iubet. Iam tota urbs in publicum gaudium et communem laetitiam effusa et genitrices exultim in spem erectae: quia aliqua egregia munera ab imperatore in eo delectu accepturi essent. matresfamilias puerorum facies laetissimas lustrare: frontes ornare: comas pectere et diffundere: praetexta bulla candidaque toga et purpura auro [correction of the printer; in the print aure] et margaritis onerare: et nihil eorum quae hanc aetatem gratiorem et favorabilem reddere possunt negligere. At Caesar ubi collectam multitudinem et germani sanguinis florem vidisset [correction of the printer; in the print ]: oculosque hoc tenerrimo examine humani generis satiasset: pueris placentulas tortulasque mellitas (ut aetas puerorum illarum rerum avida est) distribuit. sicque pistillis donatos parentibus remisit. constituens ad futurum eorum conventum nummum argenteum signatoria sua gemma notatum in singulos donare: quem illi in longa saecula et in generationes et familias suas tanquam thesaurum aliquem asseruarent. pueri tunc ingenui semper quattuor milia numerati fuere. Compara nunc priscorum imperatorum in cives romanos donativa et congiaria publica et sumptuosa convivia ad nostra tempora. Ornatus mulierum et corporis cultus (quod equidem in hoc sexu probaverim) parcissimus est: aurum et gemmas nisi in digitis ferre concessum est. Sarmaticas: scythicasque pelles nulla margaritas nulla coccineasque: coas aut ostrinas vestes nulla: sed has tantum limbis vestium assuunt: considerantes hac mulierum luxuria multas germaniae et sarmatiae urbes in paupertatem adductas: dum viri mulieriarii corrupto feminarum appetitui nimis indulgent: earumque ornatui (cuius ille sexus avidissimus est. et ab illis difficulter eripi putest inconsulto favent: quoad aere et egestate oppressi: imprudentiae

image: s188

et illius luxuriae damna experiuntur.

CAPITULUM OCTAVUM DE DUOBUS augustioribus templis et hospitalibus eorumque opibus et reliquiis.

SAcras aedes et augustiores duas habent paroxi/as graeco vocabulo vocant has Romani quondam per provinciarum suarum dispensationes quas dio/khses vocant instituerunt latine aedes praebitorias dicere possumus: ut quemadmodum illae quondam provinciarum praesidibus publicitus viaticum praebuere. Ita nunc mutata religione ex illis divina sacramenta erogantur. Prima et honoratior Petro apostolo dicata et divi Sebaldi corpore et sepultura sua celebris. Is dum paulo post Karoli magni tempora ut Britanni: Galli et hibernici christianam religionem in germaniam invexerant cum aliis influens: primus eius collis et nemoris incolas ad religionem christianam vita et morum sanctitate invitavit: eiectis veteribus diis quos priscorum hominum simplicitas suorum agrorum et locorum praesides et tutores putabat. Alia divo Laurentio consecrata est: regia sane basilica et amplissima. Singulae magnis opibus et multa supellectile sacra (ut liberalitas et pius in religionem civium affectus est) dicatae sumptuoso opere parietum: tectorum columnarum: et fenestrarum patentissimarum conspicuae: binis ardius turribus singulae decoratae: ingentibusque vasis aeneis (quas campanas vocant oneratae: quo rum sonitu et impulsu populum ad rem divinam vocant: aut elata funera prosequuntur: et ingruentibus tempestatibus nubes (ut naturae quoque interpretes tradidere) dissipant: rumpunt: et propellunt. Aedes autem intus cum absidibus suis fornicatis pilis et arcuatis testitudinibus duarum columnarum ordine in sublime eriguntur: vario genere celaturae parietum et fenestrarum et sculptura imaginum: auro: argento gemmisque

image: s189

dotatae aramque et ingenuarum et veterum familiarum insignia nedum in his aedibus sed et in aliis omnibus monasteriis et sacellis affixa: quod primoribus tantum ut dicemus permissum est. Vestibus et ornamentis ad rem divinam perficiendam vario opere et labore exotico: arteque et materia peregrina pretio sis. Organis (quae Pipino a Constantino graecorum imperatore) missa erant: primumque tunc in Germania et Gallia visa sunt et fistulis: longitudine et magnitudine disparibus maximo sumptu constructis: quae ubi attracto per folles vento manuum et pedum impulsu conceptum spiritum per vocales cannas evomuerint ingentes sonos et mugitus resultante testudine et fornice: concordi tamen [correction of the printer; in the print cum] harmonia reddunt: concentu tubarum et cymbolorum interstrepente. Orgia crederes aut Corybantum chorum incedere. Cenodo/xeia i. diversoria [reg: deversoria] aegrorum educandis fovendisque pauperibus quae vulgo ipsi hospitalia vocant) quatuor habent. Insignius quod novum vocant super amnis ripas inmensis opibus et structuris ad pauperum curas dotatum perenni stipendio fu/sikon xeirourgikon aromatariumque fovens. qui affatim et abunde quae aegris salutaria sunt administrent: opemque ferunt In eius diversorii [reg: deversorii] templo sacrosanctae imperatorum nostrorum reliquiae servantur (maxime de salvatoris cruce et lancea: et Karoli magni insignibus et vetera regum et imperii nostri diademata. quibus imperatores nostri hodie ad aquas craneas id est Apollineas Mediolani et romae caesares declarantur. has Sigismundus caesar in eo motu quo Boemia a religione romana defecerat a Praga Boemorum metropoli in Norinbergam (quam solam inter tot claras germaniae urbes hoc munere dignam censebat traduxit: quae nunc quotannis exactis duobus et decem post pascha diebus in publico foro maxima veneratione et cultu ostenduntur

image: s190

tabernaculo miro apparatu in foro constructo: in quo sacerdos vocalissimus astantibus druidibus gabino more praecinctis et divinis exuviis onustis vulgo proclamat magna circumiacentium regionum frequentia et ex omni germania ad hunc diem populo urbem velut diluvio quodam inundante: ob id armatis et cataphractis in speciem proelii pedem tabernaculi forumque ipsum et portas urbis cingentibus: ne per insidias urbi sacro spectaculo vacanti trepidatio aliqua suboriatur. Referam in hoc loco subitum eius diei tumultum ludicra et vana re coortum. Corvus in foro astante multitudine culmini domus insidebat: utque advecta praeda se satiaverat: conspecta inter lata res enata herbula mox unguibus verrere et rostro laterem concutere et collidere: quoad solutus calce ingenti sonitu per tecta praeceps evolutus secum alios sua ruina trahebat: qui frustatim decidentes nonnullorum astantium capitibus inpacti sunt: et iam ad sonitum et fragorem in profundo silentio (cum omnium animi et aures in contionatorem arrecti essent) turba veluti repentino malo correpta silentium ruperat: stationesque soluerat: tum a laterculis vulnerati veluti hastis desuper confossi essent sublato ingenti clamore personabant: secuta mox mulierum et puerorum non minor (ut in trepidatione fit) vociferatio. Iamque salutis suae quisque memor: tamquam urbs capta esset: plateatim vicatimque discurrere coeperat. sed iam in ordines suos singulae cohortes processerant: et signo dato: tumultuantem populum qui nullo alio reme dio arceri et sudari potuit voce et verbere castigarunt. et confimarunt in eo tumultu aliquorum corpora protrita: aliquorum vulnerata reperta sunt. Exin spectaculi die senatus catenis ferreis forum claudit armatos in modum coronae circumstare (ut nemo

image: s191

ad similem vanum terrorem elabi extra septum fori possit) iubet.

CAPITULUM NONUM DE NOVEM URbis monasteriis et eorum sanctis et probatis moribus.

MOnasteria virorum et sacra skh/nobia id est contubernia. urbs intra murum septem habet: locis opportunis constructa: et per urbem di visa: aedificiisque et caedibus idoneis donata: et illis quae ad rem divinam religionemque ornandam pertinent abunde locupletata: illa non suo sed senatus decreto et arbitrio reguntur. Interdiu noctuque deo et superis psallunt: non ut in multis germanae locis per urbem vagi: conviviorum et cauponarum importunae [correction of the printer; in the print importuni] volucres: aut avaritiae studio animarum negotiatores: et a pauperum mensis velut rapacissimae harpyiae cibos auferentes. memores his moribus religionem magis foedari: labefactari: contaminarique posse quam incrementa suscipere. sed ut senatus iussit et voluit quottidianas supplicationes et sacrificia pro salute reipu. sancta et pia conversatione faciunt: ab alienis abstinentes et ullis quae possident: aut quae ultro erogantur caste et modeste utentes: crebris contionibus populum ad religionem deique cultum et metum adhortantes: et a viciis deterrentes: laudes praemiaque virtutum: quae bonis praeposita sunt: et poenas sontium proclamantes. Sacerdotibus etiam popularibus honestis legibus a senatu coercitis: ne licentiose vivant ut in aliquibus urbibus fit in quibus sibi omnia licere per religionem et dominationem putant. Duo etiam sacrarum virginum skhnobia: quae ut se perpetua castitate deo devoverunt: ita ab hominum aspectu sublatae et occlusae nec amicorum aut parentum congressu aut visu perfruuntur: sed velut mortuae vitam agunt. Quapropter dum aliqua consecratur plurima

image: s192

circum eam mortis imago: ante aras prostrata candida veste induitur. et velut sepulcro iam composito: sacri laticis aspersione perfunditur. suffitione et aliis mortuorum cerimoniis et orationibus lustrata. quae ubi spectante populo peracta sunt: sacerdos candela sibi in manus praestita ad ostium (per quod tantum virginibus ex religione ingredi licet) sistit: ibique ceterae virgines cantu: orationibus: et osculo ingredientem excipiunt. eam collaudantes et extollentes: quia contemptis urbicae luxuriae et superbiae deliciis: perenni et iugi se castitati et servituti dei et [correction of the printer; in the print ] sanctorum (qua nulla verior libertas est) devoverit [correction of the printer; in the print deuotaverit].

CAPI. X. DE DOMIBUS PUBLICIS FRUmentariis et de fame et generibus panum insolitis

DOmus publicas in urbe multas et quottidie novas exstruentes habent: maximasque et patentiores frumentarias. Quae urbem (dum annonae caritas ex sterilitate caeli aut calamitate bellorum acciderit) sustentare possunt. Frumenta annorum centum et quinquaginta habent acerus iam sive folliculis et nuda adipe fatiscente. Ex eo frumento Maximiliano nuper e gallico bello in Pannoniam tendenti panis ut desiderabat pistus est: quem et nos apud amicum et hospitem nostrum Sebaldum clamosum antiquitatis et litterarum amatorem feruentissimum degustavimus. Aliasque species panis (de quibus dicemus) vidimus. Sed ille colore et sapore substantiaque inter ceteros facile noscibilis. Sed quoniam in hunc locum incidimus quo panis mentionem faceremus referenda etiam a nobis est nostrorum temporum gravissima fames quam ego in primis memoratu dignam duxi ne hoc ut alia multa apud nos scriptorum penuria ab nominum memoria elaberetur aut tempore intercideret. Haec ad annum nonagesimumprimum supra mille et quadringentos orbis christiani: regni vero

image: s193

Maximiliani anno sexto.ad biennium germaniam afflixit: furientibus etiam tunc: ne ulla calamitas sola esset Galliae. Pannoniae et domesticis germaniae bellis Quibusdam hominibus pro panis usu erat pirum agreste et corni fructus: sorbumque contusum modico furfure fermentoque congesto ne partes massae difflueret. alii ex feno herbarum florumque semina et cum folliculis suis grana excutiebant Iunipero addito et farre modico sicque in cibum et vitae alimoniam accipiebat. Erant qui fame premente ad priscorum hominum cibum redibant: glandem fagumque mola frangentes: et ex illis tortulas quasi oleacei panis pinsebant: fuerunt qui pirum sole aut furno siccatum farre et furfure tantum miscebant fermentique et furfuris partem addebant quo coagulatio materiae cohaereret. Quidam dum longa famae confecti fuissent: motis tandem dentibus consumptis angivis privati sunt corrugatisque et intortis visceribus dum panem cibumque accepissent: haerente [correction of the printer; in the print herentem] siccis faucibus alimento [correction of the transcriber; in the print alimenro] suffocati et exstincti sunt. Compertum est multos: ne fame contabescerent: in remedium vitae caules: rapum et nucum putamina: concerptis arborum foliis et corticibus contudisse [correction of the printer; in the print concudisse] et cum lacte leniendae famis gratia absumpsisse. Alii amicorum et vicinorum convivia: ut germani gentiliter epulones et manducones sunt: peten tes: non prius domibus recepti sunt quam tantum panis ante hostium secum attulisse demonstrarent quantum ad cenam illis sufficere posset. vidisses tunc omnis aetatis et sexus homines a rure ad urbes commigrare: intonsum hirtumque agricolam hercyniique nemoris incolam: foeda et fruticante barba squalidum: pendentibus genis: macieque confectum: per plateas urbis hostiatin: velut iumentum famelicum advacua praesepia bonas: ante sacras aedes cum coniuge et liberis stare: ingredientes acclamare prehensare: elatisque ad sidera manibus et abortis lacrimis genu nixus rogare: prius quam superos placarent pietatem

image: s194

aliquam: qua nihil gratius acceptiusque diis immortalibus foret: in se suosque iam prope fame et inedia defecturos facerent. Memoriae proditum est quendam tunc in furto deprensum laqueo ut in iudicium tractus erat addictum: ubi secum ante portam ad gemonias ventum fuerat: scalae per lictorem admovendus ille ultro et exultabundus ter facto saltu ascendit: interrogatus cur ad paratum supplicium praesentemque mortem tam leto vultu alacrique animo procederet: mox ille ad multitudinem conversus. Testor inquit superos: et semper mihi culta christianorum numina me non alia causa quam cogente fame ad furtum coactum cumque carissimam coniugem: et ex ea susceptos liberos mortuos fame iam terra condidissem: meque superstitem nullo ingenio aut labore vitam redimere potuisse: ideo furti reus hac hora: fatis iubentibus et se hac misera clade mea satiantibus: libens coniugem liberosque meos sequor: gaudeoque nunc me ab his vitae liberari miseriis: coruis aliisque scaevis alitibus nobis felicius natis hanc meam carnem: siqua adhuc ossibus haeret: expositurus. et his dictis. iam laqueo implicitus se a scala: dum liberare illum supplicio populi pietas vellet. praecipitem dedit. inmotus prorsus et neque palpitans. oblisis faucibus. quasi cum sensus humani solacio esuriebundam exhalabat animam. Ferunt multos taedio vitae affectos necem sibi laqueo conscivisse. dum hoc malum Sueviam et bavariam maxime grassaretur. Iam urbem populumque Norinbergensem veluti saeva quaedam tempestas afflabat omniumque animos perculerat. dum percrebruerat [correction of the transcriber; in the print percrebuerat]: sine bavariae frumentis. quae iam defecerant. urbem aegre sustentari posse. cumque in dies pistorum avaritia glisceret panem miseris civibus et operariis pretio augescentes eisque subtrahentes ut vix diurno questu vulgus famem propulsare posset

image: s195

Mox hac re comperta: senatus ut in aliis etiam prudens. Frumentarias: butyri: salis: salitarum carnium siccorumque piscium et leguminum aedes: cellasque vinarias aperuit: pistoremque se publicum constituit et gessit laborantibus civibus et animo consternatis panem omnia quae victui necessaria recto et iusto pretio vendens donec pistorum [correction of the printer; in the print et] avaritia lapidata totaque urbs a fame relevata fuerat. Magnum profecto et memorabile et salutare reipu. factum. Est praeterea domus senatoria et praetoria aula patentissima qua dum Germaniae: aut Caesaris aut principum conventus est causae discutiuntur: et publica nuptiarum et chorearum spectacula celebrantur historiis et imaginibus vetustissimis imperatorum nostrorum et regum depicta. Sed haec ut bibliotheca publica et ornatissima eius domus publice pari incuria fuligine et puluere obsita est et neglecta.

CAPITULUM UNDECIMUM DE DOMIbus cerevisiariis: et armamentariis et expositorum.

SImiliter dum populus cerevisiarios (ita vocant eos qui cerevisiam coquunt et vendunt) eodem scelere criminaretur senatus ut lucri cupidinem ex illorum animis eraderet: mox tabernas cerevisiarias et brassiatorias aedificavit publicumque potum ex illis exhibuit. Potus is aqua est: decoctione fumati hordei (quod tunc vulgo brasium vocant) aut alterius frugis adipe corrupta cui (ut omnes in vitia ingeniosi sumus) semina herbae cui humulo (ab ebriorum voce sic dicunt nomen est: miscent et incoquunt et ut herba plurimi fumi est: ita semen eius in aqua cum fruge decoctum inmodesteque haustum potantes in hebetudinem sensuum et temulentiam agit: vidimus dum in Saxonia et litorali Germania essemus post decoctionem [orig: decoccionem] eius potus siliquas ad plateas urbium expositas: iumentaque ex

image: s196

illis nidorem fumumque ut adhuc tepebant naribus attrahere pauloque post in furiam actos boves vibratis cornibus ad mutua praelia se lacessentes: herba profecto taxo et veneno colchico nocentior et quae plerisque germaniae populis caedium et multorum malorum causa est dum certa lege et artibus: poculorum vicissitudine inter se contendunt: et tamquam de hoste parta victoria sit virtute et gloria de eo quem insensatum et velut mortuum reddiderint gloriantibus. Potus alias si modestiam et naturam sequeris: saluber sane: et nutriendis vegetandisque corporibus levandi aestus sedandaeque sitis gratissimus humor. Armamentarias domus habent ferramentis: machinis: bellicisque instrumentis locupletes. Nec facile quis in Europa urbem nominaverit quae harum rerum studio et comparatione huic urbi par esse poterit. Nam si quid unquam germana ingenia pro armis: machinis: tormentisque rei bellicae excogitare potuerunt: illic affatim invenies acutas et hamatas cuspidas: mucronatas lanceas: trinodes et quadrinodes clavas: gesas: frameas: acinaces: falcatos currus: thoracas: loricas trilices: papiliones: sarissas machaeras: catapultas. Cerneres instrumenta ad muros quatiendos disiciendosque exquisita: et ad omnem apparatum bellorum: expugnationumque necessaria: seu castra ponere: seu martem eminus: comminusque conserere oportuerit bombardarum. balistarum. mortariorum. tormentorum. fundarum. omnisque generis telorum infinita paene multitudo diversis variisque formis admirabili ingenio et arte et diversis usibus apte ingentes orbes glandes et volantia saxa sternacem vagumque ignem flammas taedasque aliamque materiam perniciosam et exitialem iaculantes: et quaecumque hostem in conditiones pacis et deditionem cogere profligare exterminareque

image: s197

possunt emittentes quorum omnium usum et formam describere magis belli quam pacis scriptorem posceret Expositiciorum domus seu ut graeci omnia quam nos melius brebotrofia ut sexus maris et feminae est: duas publicas habent quibus infantes a genitricibus paupertate: imbecillitate: infamia. timore aut pudore ut affectiones illius sexus sunt expositi educantur: his summa cura et studio nutricum maxima pietate incerta soboles adolescit. Collatis etiam nuper pio affectu pecuniis ut vir et femina his domibus praeceptionis munus obirent. qui pueros prius sine lege et institutione: barbaroque inter se fremitu et ritu viventes: iam in ingenuis moribus et characterum romanorum cognitione et formatione imbuunt. eius pietatis et multarum aliarum aliquando hospes noster Sebaldus autor et sollicitator apud cives exstitit. Cum autem pueritiam in his domibus exegerint iamque rationis compotes facti fuerint civitate mas et femina donatur et ut de ingenio indole aut industria spes est: ita mas negotiatori aut operario (quos e)rgasteres grai id est opere manuum victum quaerentes vocant) commendatur: femella ex pietate dote assignata viro copulatur. A civibus orbatis plerique aut infecundis adoptantur: sed quoniam in eum locum a nobis perventum est nunc etiam ceteras urbis pietates commemorabimus quas illi ut multa vocabula a graecis etiam germana lingua accepimus elemosunas id est misericordias vocant.

CAPITULUM DUODECIMUM DE PIEtatibus et elemosinis urbis et leprosis.

NOn facile quis urbem per religionem christianam offendet quam huic nostrae comparare queat tam propensa et exposita in pietatis opera est. sunt plus

image: s198

quam quadringenti nummi aurei perenni redditu qui quotannis in illorum civium subsidium et vitae sustentationem erogantur: quos aut fatum aut iniqua sors externus et longus carcer: vel aes alienum (dummodo ex sua culpa obaeratus non sit) fregerit. aut quas incendia latrociniave oppresserint: et in egestatem compulerint: qui aliquando cum ignominia et contumelia urbem cogerentur de serere hoc annuo et occulto stipendio cum quibus ratio generis dignitatis aut familiae habetur sustentantur donec desaeviente fortuna redeuntibusque placidioribus astris tempestatem naufragiumque enatarint. Illud ego maximum pietatis opus duco: quo ingenui etiam et in tacita calamitate constituti consolantur. Sunt post hanc certi et publici redditus honestarum puellarum dotibus reservati: quas parentes prae inopia matrimonio locare non possunt: aut pupillae orphanaeque fuerint. dummodo spectata pudicitia et probitate morum sanctitateque insignes fuerint. Sunt duodecim virorum decrepitorum (quos illi duodecim fratres vocant) duo contubernia. In quae cives operarii colliguntur: qui senio aut longo labore effetis iam viribus fessi: victu et corporis cura egentes. hi a tredecimo fratre illorum curatore: omnibus vitae necessariis providentur. Pro feminis etiam multis domibus eadem pietate constructis et fundatis: Sunt hebdomadales et ut ipsi dicunt dites sportulae (ita eam pietatem apud Romanos quondam exstitisse et vocatum fuisse invenio) hae centum et sexagintaquattuor civibus egentibus singulis hebdomadibus die solis: ubi sacerdos sacras undas in populum sparserit perpetuis redditibus panem: carnem laridum: aut dum ex religione a carnibus abstinetur: pisces sardam [correction of the printer; in the print sardani] quam illi allec pisum aliaque legumina elargiuntur. Decem sportulae num mo aureo comparantur: constitutis dispensatoribus qui de

image: s199

honestate: probitate: necessitateque accipientium cognoscant et examen faciant. Sunt insuper minores et perennes etiam sed pecuniariae sportulae quae die veneris quinquagintaquinque civibus sed aliis a superioribus in singulas hebdomadas solidum (ita numisma vocant quod vicies sumptum aureum Rhenensem reddit) erogantes. Est aliud pium opus quod sex civium filiis annuos sumptus quinque annis ad gymnasia generalia mittit: Primi sacris litteris et theologiae student. Secundi ordinis humanis et divinis legibus operam dant reliqui medicinae. Hi dum suorum studiorum [correction of the transcriber; in the print suurum stodiorum] praemia honestioresque titulos doctorum quod in eorum arbitrio positum est merentur in urbem revocantur quorum opera si urbs indiget digno a senatu stipendio providentur quotiensque illorum consultatione [correction of the printer; in the print in commune consulto] opus his fuerit: consiliis adhibent: quod si extra urbem apud principes aut alias urbes illos agere contingat sacramento adacti sunt. dum suis consiliis opus est reip. et civibus adesse. Est et aliud pietatis opus et quod nusque apud alias urbes aut gentes inveneris aut audieris. In ea hebdomada quae de salvatoris nostri passione obseruamus leprosi utriusque sexus ex omni regione in urbem confluunt. Sescenti: octingenti aliquando conveniunt: domo publica in urbe ad conventum illorum constructa: qua per eos dies reficiuntur. qui ubi convenerunt sacerdos et physicus eos de quibus certitudo morbi non constat lustrant et intuentur signis eius plagae diligenter aspectis: si aut lues cuti inolita aut alterius aegritudinis causa caro polluta sit. Moxque iudicium mundi et inmundi corporis proferentes veluti in delectu militum fit illos excludunt: alios ad collectam multitudinem conscribunt: datis litteris a senatu his qui mundi reperti sunt: suam sanitatem testantibus. quo delectu habito sacerdos dato ad contionem signo

image: s200

omnes die quem de cena domini appellant in unum locum cogit. Is est quem ad aedes divi Sebaldi koimithrion graeca voce dicunt. Nos dormitorium mortuorum dicere possumus: conscensoque suggesto hortatur illos ad patientiam et tolerantiam: quodque eam membro rum luem corporumque foeditatem et quia ab hominum societate extra urbes et pagos eiecti vivant aequo et placato patientique animo tolerent: sanctorum martyrum et eremitarum meminisse velint: maximeque acerbissimam salvatoris nostri passionem prae oculis habere et mente revolvere: quantas ille pro humani generis salute et redemptione contumelias: suique sanctissimi corporis plagas sustulerit: cuius corpus mox peracta contione in memoriam passionis eius sumpturi sunt. Quibus ita consolatis et confirmatis post sacrificium in sacello quod cimiterio adiacet a peccatis purgati dominico corpore cibantur. Deinde instructa cena lautissima in commune cenaculum omnes conveniunt videres tunc nobiles et insignes matronas ingenuos et magnificos cives velut ministros praecinctos ad illorum mensas stare incisorio propinatorioque munere velut ad regum epulas gaudere: ministerioque inter se certare: convivantesque adhortari: consolarique ut corpus cibo animique gaudio expleant. Tanta pientissimarum matronarum et optimorum civium pietas et studium circa miseros est. Ast ubi iam epulae mensaeque remotae: et hymno dicto singulis vestis pro tunica et linea camisia [correction of the transcriber; in the print commisia] datur: cum viaticoque ad propria salutatione et futuri anni invitatione facta remittuntur adde nunc ad has urbis pietates quattuor ante portas domus leprarias et duo publica in urbe et circa urbe et circa urbem peregrinorum diversoria [reg: diversoria] quae ab omnibus regionibus et terris itinere fatigatos colligunt: cibo potuque per diem et noctem reficiunt. Secundo die recuperatis viribus cum viatico ad institutum iter dimittunt. Adde nunc huic pietati pauperes adolescentes a rure et ceteris urbibus disciplinarum

image: s201

et litterarum causa influentes quos urbs quattuor publicis gymnasiis larga manu fovet. Accedit ad Italicarum urbium morem et imitationem: pro ingenuis pueris et adolescentibus erectum stipendium centum aureorum quo vir in romanis litteris eruditus in poetica et oratoria in publica domo legit: ad id stipendium primus a Monaco Heinricus Greningerus vocatus: vir in Romanis litteris exquisita doctrina olim in Italia institutus: vita et morum honestate conspicuus et singulari humanitate et modestia praeditus. Eius erectionis et stipendii autor apud senatum genitor hospitis mei Ioannes [correction of the printer; in the print Ioannis] Pirckaimer utriusque iuris professor: fuit. Sed iam alia prosequamur.

CAP. XIII. DE MAGISTRATIBUS URBIS

URbs trifariam: in plebem mercatores et patres: qui antiqua generis claritudine insignes: divisa est Inter quos octo et viginti fere honestiores et veteres familiae sunt: apud quos summa rerum et imperii est quod graeci a)ristokra/teian vocant: publicosque honores illi soli et magistratus a plebe et mercatoribus separati obeunt: in quorum manibus ratae leges leges et summum ius (quod nusquam in aliis germaniae urbibus invenies) repositum est. Hi ex agris et praediis vivunt: negotiis tamen et mercibus ut huius urbis mores sunt plerique dediti: patrum et plebis rarum connubium. Corpus senatus sex et viginti viris constat: tredecim ex his potestatem in cives exercent quos illi scabinos (romani praetores urbanos) vocant. Ceteri de rep. consultant duobus semper ex utroque ordine per mensem consulum nomine gaudentibus: quos ipsi magistros civium vocant: quo instituto lunationes tredecim annua solis conversione illorum numero explentur. Quaestores autem qui ceteros senio fide: modestia. et probitate antecedunt ex his duos habent. Isque summus apud eos magistratus est: qui omnium vectigalium (quae reipublicae nerui sunt)

image: s202

sacrarum aedium et monasteriorum et eorum reddituum totiusque urbis aerarii curam habent: sunt praeter hos ferme ducenti ex tribus quos diximus ordinibus senatorii viri: qui semel in anno et ubi res arduae postulaverint coeunt Et in commune consultant. hos ipsi nominatos vocant. Est quinqueviratus apud quem criminales causae discutiuntur: hique tribus per hebdomadam diebus causas audiunt. Quibus etiam diebus praetores urbani in civilibus questionibus ius dicunt assidentibus semper tribus doctoribus iurisperitis. Est praeterea praetor arvalis qui rusticis ius dicit: urbi ac civibus subiectis. Ex quibus cum necessitas ingruit supra decem milia armantur. inter quos circa sex milia egregie bombardis periti. Currus autem falcatos ac proeliares ultra tria milia ex his instruunt. Nullum in urbe operariorum aut plebis publicum aut occultum conventum patiuntur. Nec convivii religionis aut exequiarum causa: perniciosum illud et exitiale reip. arbitrantes quia ex talibus congressibus seditiones et factiones discriminaque popularia seminentur et pullulent: quae res multis germaniae urbibus libertatem nostra memoria ademit. Quod si aliqua inter operarios simultas aut dissensio orta fuerit non ad capita operariorum et ad primores artium sed ad senatum omnia referuntur qui ut patres consederint statim duos ad illos privato colloquio mittunt qui concordiam tentent et dum illi perstiterint confestim ad senatum causa refertur gravi mulcta concordiam empturi. hac castigatione repressi plures inter cives controversiae tolluntur et ab iniuriis abstinetur. Caesar Fridericus dum Romae consecrationem coronae a pontifice (ut imperatores nostri ex religione solent) accepisset utque Norinbergam rediit populi multitudinem effusam ante portas undique vides et ut urbem intrasset civitatem in populum effusam obsessas undique plateas et tecta laborantia et velut diluvia quaedam vidisset senio

image: s203

rem urbis qui tunc leve eius adequitabat interrogavit quonam ingenio et arte tantam multitudinem sine seditione et tumultu regerent et continerent. At ille ut vir Veneranda canitie et summa animi prudentia erat. verbis inquit imperator invictissime et gravibus pecuniariis corporisque poenis id efficimus. significans ingenuos cives verbis et piis adhortationibus monendos esse hisque se emendare. Plebem autem ut servile et indomitum vulgus non nisi corporis poena aut pecuniae mulcta a delictis arceri debere: ad cohibendaque peccata plus timorem quam pudorem apud vulgum valere. vox digna et salutaris reipu: cunctisque civitatum rectoribus et principibus memoriae tradenda. Nullus in urbe publicus aut privatus locus patet aleae: taxillis: potationibus aut aliis quae corrumpere aut depravare mores urbis possunt: praeter eum quem senatus pro ingenuis solum constituit relaxandorum animorum gratia ne decoctoribus et abligutoribus bonorum suorum occasio aut irritamentum praeberi possit quod in illo rum hodie urbibus qui ex religione sibi cuncta licere reputant: tanquam in decus et incrementum reipu. christianae fieri videmus: Qui ne dum publicas lusorias tabernas vilissimis scurris deorumque contemptoribus locant: verum etiam ipsi de his questum tanquam honestum lucrum querunt et recipiunt: In quibus cerneres sacris initiatos: et quos nec habitu: verbis et moribus a plebe discernere possis in corona sedere. aleam: pocula: taxillos pari furore et insania tractare exsecrare: furere: et indignari: et quod magis stomacheris in ruborem palloremque effervescere brachia iactare [correction of the printer; in the print iactari]: ingemiscere seque suamque fortunam et vitam accusare: dirisque deuovere. iramque et trementia labra in deos et homines exasperare. Hi saeculi nostri mores et christianae religionis principes sunt: in quorum usum redditus

image: s204

a maioribus nostris relicti pio in religionem affectu. quorum hodie tanta luxuria et avaritia est: ut si totus orbis ipsumque caelum cum sole ab eis prendi posset vectigale facerent. Honestatis curam urbs talem et circa feminas habet ut ne dum de illarum vestibus verum etiam de pedum vinculis leges tulerint: eiusque rei secretos delatores habent qui eas quae legi non paruerit denuntient: ferunt multam pecuniam publico aerario quotannis inferri quarundam feminarum ad voluptatem instructarum licentia et immodesta lascivia. coguntur autem singulae apud senatum comparere et mulctam offerre ut illarum contumaciam verbis etiam et monitione benigna ad verecundiam et modestiam inducat. Quod si qua inter mulieres controversia coorta fuerit: alteraque alteram iniuria: verbo: factove indecoro (ut ille sexus maledicentior est) laeserit: aut quae pellicatui aut lenociniis faverit: vel castitati puellarum posuerit insi dias: aut adulterorum congressibus consuluerit: certo aut vago auctore delata publico foro ante curiam patrum magnum saxum in globi formam excisum humeris gestare cogitur precone cum tympano et fistula praecedente ad cuius pulsum in foro a toto vulgo concurritur. In sequentibus et acclamantibus pueris et aetate provectioribus foedaque sugillatione cavillis et probris saxo onustam (ut lentiori gressu spectaculum praebeat confusioneque et calumniis subiaceat insectantibus et per circum agentibus: ridiculum profecto et plenum cachinno spectaculum et coercendis mulierum delictis satis efficax documentum Has enim vituperationes aliquando magis metuunt quam leges ad bene beateque vivendum constitutas. Sed nos iam reliqua urbis ornamenta consectemur.

CAPITU. XIIII. DE POENIS SONTIUM.

SUmmam libertatis urbis curam habent quod si qua contentio aut rixa in vulgo concitata fuerit astansque civis illis priusquam mutuis verberibus aut caedibus se affecerint pacem venerari et ab iurgiis abstinere

image: s205

senatus auctoritate Praeceperit et illi in furore pertinaces perstiterint. Mox apparitores qui libertati urbis invigilant accurrunt carceribus illos confestim mancipantes. Proscribunt ultra germaniae (ut longissime ab urbe qui in patriam deliquerint absint) quattuor nemora et flumina: Bacenin: sueviae: piceariam et hercyniam Franciae et Turingiae et Boemiae Danubium albin Rhenum et Moenum: quibus fluminibus et silvis urbs ad quattuor mundi latera in medio sita circumsaepta est Eos autem qui delicta committunt levi etiam aliquando causa diversis poenis et generibus tormentorum exquisitis afficiunt aut quaestionibus subiectos damnant ut sint reliquis documento et magnitudo poenae alios perterreat: alios ad palum in foro vinctos ferreo lupato circum collum adacto coram multitudine stare cogunt publico foro vulgique ludibriis et ignominiis exponentes. Alios per urbem virgis ad cruorem caesos ante portas deducunt et extorres ab urbe et trans nemora et quatuor flumina proscribunt. Aliis oculorum orbes effodiunt aut praesectis auribus et amputata manu urbe expellunt. Linguas dei sanctorumque blasphematoribus praescindunt: digna tragoediis materia et de Oedipo Tereoque decantata Periurii reis digitos quibus ille tactis sacris caelestia numina in testes vocaverat amputant. Falsariis monetae (ut iam metallariae artes adulterinae pravorum hominum ingenio inventae sunt) aut alterius rei cauterio velut pannoniis equis frontibus aut genis indelibilem characterem inurunt talique nota poenas nefarii pendunt. Neminem occulto veneno aut Toxico placidissimo genere mortis (quod equidem germanae simplicitati tribuo) tollunt. In nullos saevius graviusque quam in latrones: parricidas: fures et patriae hostes animadvertentes: cerneres ante portas in gemoniis damnatorum cadavera suspensa mutuis se (dum aer movetur) conflictari cadaveribus et velut diomedeis

image: s206

praesepiis a corvorum scaevarumque volucrum rostris lacerari: falsarios mercium aut monetarum sacrarumque aedium spoliatores et sacrilegos: vivos rogo impositos aut ad stipitem vinctos cremant: inserto sub ascellis capiti: inguinibusque nitri puluere ut flamma fomentum corripiat. Latrones et parricidas non crucibus agunt aut culleis insuunt: sed aculeatis rotis tibias et lacertorum moras confringunt: Contritisque singulis ossibus carnifex ceruicem et praecordia humerosque ingenti rotae citato impetu pulsat: a sedibus et amico domicilio latibulisque suis miseram explodens animam: dein lacerum et deforme cadaver spirantibus calentibusque adhuc venis rota supra palum suffixa in aura resupinatos volucribus exponunt. At quibus cum mitius agitur vivos prius ense percutiunt: dein truncum ipsum supplicio rotae afficiunt. In mortuos etiam et exanime corpus saevi. Nec ad has poenas miseris proficisci datur. sed equo adligatos supinos ad haec tormenta trahunt per saxa lacunas: voragines imbricesque platearum miserorum corpora ut de Hippolito tragoedia gemit) lacerantes: obiter uncis flammatisque forcipibus suras et musculos aliaque carnulentiora corporis loca vellicantes foedum illud et [correction of the printer; in the print in] germanicae severitatis triste spectaculum: nec ad coercenda latrocinia caedes et rapinas perditissimorum hominum sufficiens et efficax exemplum: dum lacera corpora et truncos artus et infecta tabo canibus et scaevis alitibus cadavera exponunt Hostibus patriae et in eam coniurantibus exta rimantur et veluti aruspicina aut a)nato/mh fieret: carnifex primum cor scrutatur: exsectis deinde ceteris intestinis corpus exenteratum in quattuor partes lancinat ut manus et crura exseruntur. Has tanquam ex religione ante urbis portas palis et crucibus affixos [correction of the printer; in the print affixas] ad quattuor mundi regiones et caeli cardines exponunt. Tanta germanorum latrocinii et sacrilegii vindicta est. Nec mulieribus (tantus severitatis

image: s207

et iustitiae rigor est) parcitur. quae cum (ut raro se a sceleribus abstinent) toxico aut amatorio poculo lymphaticos fecerint aut fascinatione aut superstitione infamatae fuerint: vel quae partum necaverit aut inmaturum excusserint diversis suppliciis afficiunt aut culleo insutas submergunt: aut igne vitam adimunt: aut vivas humo defodiunt: nec his tormentis et cruciatibus humana temeritas a flagitiis et sceleribus arceri et absterreri potest. quin semper scelus sceleri accumulent. Novis etiam ingeniis crimina perpetrantes ut non satis illis digna supplicia et tormenta respondeant. Omnibus damnatis cum ad supplicia ducuntur cucullus capiti inicitur: ne ex amicis: cognatis: notis aut ignotis animi turbatio: aut desperatio misero suboriatur sed fixis humi et obductis obtutibus et facie: ad mortem quasi incognitus trahatur.

CAPI. XV. DE UNIVERSALI URBIS IUStitia legibus conviviorum. nuptiarum Iudaeis et vini corruptoribus.

UNiversalis iustitiae: quae alienae utilitatis speculatrix est: et eorum quae ad civilem cultum pertinent vigilantissimam curam agunt: ponderum: regulae: mensurae: utriusque ex auro et argento monetae et in cunctarum rerum administratione aequabilitatem seruare praecipientes. Mercium adulteros gravissima animadversione corporum et pecuniae punientes. Nuptiarum et conviviorum et quicquid eorum est quae in favorem matrimonii et contrahendae amicitiae causa fiunt de cibo et potu numeroque convivarum sumptuarias [correction of the printer; in the print sumptuaria] leges tulere neque carnes et pisces simul sepelire ventribus concessum et Satis visum unum elementum ingluvie nostra spoliasse et non cunctis naturae membris ut luxuriae popinali modum ponant propter gulam nostram cum qua bursa pugnare debet sequitur [correction of the printer; in the print ]. insidias posuisse: easque commessationes [reg: commissationes] velut iacturas et inanes

image: s208

sumptus et quibus se cives exhauriunt damnavit. Lege etiam de canibus lata: ut singuli patresfamilias unum tantum canem nutriant. venatione canum nocturna ob eam rem per vispilonem [reg: vespilonem] demandata: ut extortes nocte molossis suis prendat et mactet: venatori tamen cani ab hac lege inmuni. In nativitatibus prolis et funeribus (ut per totam ferme Germaniam fit) epulationes non concedunt: ne mulierum aggregationi occasiones ebrietatum dari contingat. In conviviis autem dum publicas voluptates instruunt. epularis sermo concinnus et praeter consuetudinem germanorum sedatus nec murmurabundus nec in licentiosos cachinnos effusus sed verecundo silentio pressus prudens et accuratus. Vinorum etiam corruptores utinam graviore supplicio afficerent. cuius corruptelam: ut multa alia nostra saecula excogitavere: ita illa quoque adulteratio et exsecrandum malum inventum est: nec iam solum per germaniam: sed et per Galliam Pannoniam Sarmariam: aliasque terras scelus illud se plantavit: dum colorem: saporem: odorem: vir tutem: substantiam: patriam etiam in illis mutant. Inventum illud druidae esse ferunt Martino Bavaro nomen illi erat in franciae oppido quod a nigra quercu dicunt: dignus profecto aeternis suppliciis qui liquorem (et quo res sacrae fiunt) corpori humano gratissimum pestiferum et letalem fecit. Naturae munus et quo non aliud praestantius sidera ipsa ornamentumque mundi Phoebus excoquit contaminans et inficiens et quod in gaudium et alacritatem et curarum nostrarum remedium natura nobis elargita est: ille in toxicum et variarum aegritudinum causas mutavit humani generis extinctor: sanguinarius et crudus carnifex Quod si mercium et monetae adulteratores capitali poena apud vos prudentissimi senatores plectuntur: quali illum

image: s209

supplicio afficiendum censetis qui tot homines occidit aut in aegritudines conicit: quot hodie vinum bibunt. Illi paucioribus corruptelas suas vendunt. Ille aetatem omnem et utriusque sexus homines in varia pericula adducit. Mulieribus sterilitatem inducit. abor sus facit. Conceptumque fetum abigit: nutricibus lac inficit aut subtrahit: Arteticos dolores corpori immittit. In viris autem intestinorum renumque tormina (quo non maior dolor corporis est: et corrosiones viscerum inducit: et ut plura paucis dicam venenum inflammat: mordicat: adurit: extenuat: exsiccat: nec sitim aufert: sed auget ut natura sulpuris est. Cuius magnam vim prius quam deferbuerint vina (commixtis aliis noxiis et venenosis rebus quae hic docere pudet) addunt. naturam transmutantes: hoc nos sub dulci melle venenum amicis nostris: uxoribus et liberis et nobis ipsis ut magna pluribus annis vini caritas fuit tam magnis pecuniis emimus: natura tanti sceleris ultrice: quae hunc liquorem per tot an nos propter hos suos hostes et universi humani generis exterminatores subtraxit. Quocirca patres prudentissimi non solum eorum vasis concussis in fluvium vestrum tale venenum effudere debetis: verum etiam huius vini propinatores in rogum et ignem vivos praecipitare debetis: non minus huius toxici quam latrocinii curam agentes. Hebraeos in ea parte quae in septentrionem spectat urbs habuit et fovit: sed ob iustas et necessarias reipubli. utilitates nuper expulit et explosit: gentem transmarinam insigni contumelia et ira numinum a patriis sedibus exulantem: quae suis [correction of the printer; in the print esuis] sacris et superstitionibus adhuc dedita cunctis regionibus aduersa edurat Nec satis erat tantum auri et argenti in Italiam mercium

image: s210

et conservandae religionis christianae gratia a nobis quotannis invehere. Illos etiam pecuniarum nostrarum corrosores et feneratores intra sinum nostrum per Germaniam fovemus. Et quod quorundam principum nostrorum avaritia a suis extorquere non potest: hoc per suorum subditorum et pauperum locationem et redemptionem efficiunt ut tandem a Iudaeis usuras et vectigalia et tributum colligant. Felices profecto urbes et terrae quae hac hominum lue carent: ne multis furti occasionem et bonorum suorum distractionem praebeant. Videres ab illis christianorum supellectilem vestes: aurum: argentum: sacra etiam vasa ca lices veluti proscriptam praedam sub hasta vendere. Christianorum pecunias non tantum: sed et sanguinem nostrum sitire: dum veteris suae superstitionis extispicia cum in fantibus nostris: quos cruente et atrociter mactant: celebrant. et hoc divinationis genere futura perquirunt. nullam Germaniae urbem immunem reliquere: quam hoc scelere non polluissent. Sacris etiam hostiis et sacramentis nostris saepe ablatis contumeliaque et ignominia affectis. Qua propter flammis aliisque suppliciis saepe excruciati magnam suorum scelerum foeditatis et perfidiae reliquere infamiam.

CAPITULUM SEXTUM DECIMUM et ultimum de annona et victualibus urbis

Armenta et pecora: oves et caprae in urbe non sunt propter munditiam: quamvis ad primum ab ea lapidem ingens copia sit. Gregalium et cicurum ipsa prorsus expers. Quippe quae in tam sterili solo sita est ut vix locustis et formicis cicadisque (quod omnium insectorum maxime ieiunum genus est) alimentum cibumque procreet. Ipsa tamen annonae et commeatus abundantia nullis germaniae urbibus ad flumina et ad inclitos portus Codoni et oceani nostri constructis inferior est. quippe quae saepe triginta aut quadraginta principibus imperatori et regibus

image: s211

victum et omnia ad eorum familiam necessaria administraverit. Nullius rei quam vel luxuria regum aut ebrii saeculi aut naturae necessitas requirit egens: vini: frumenti: olei: salis: carnis: piscium: salitarum: ferarum: volucrum omniumque rerum victualiumque copia et affluentia abundans et exuberans: iustoque et legitimo pretio (tanquam apud se nativis opibus genitum sit) quod inter licentem vendentemque conveniat omnia affatim exhibens. a Moeno tubero Cocero Aesto franciae amnibus. et Necaro Sueviae et Rheno patre fluminum vina. ex Pannonia et Boemia carnem in singulas ebdomadas boves centum mactans praeterea vitulorum et pecorum multitudinem magnam. ex Norico salem ferrum et frumenta cuius mille modios singulis septimanis absumunt quorum unus hominem per annum pascit ex qua re colligitur civium numerum quinquaginta duo milia hominum [correction of the printer; in the print ] excedere. Ex Italia omnis generis fructus et peregrina vina: sucos: odores: aromata transmarinasque opes magis ad instrumenta gulae et deliciarum patrocinia quam ad vitae necessaria invectas. Hae omnes res pecuniis quae a negotiatoribus importantur commutatione mercium facta a civibus et operariis comparantur. Indidem victitantes et ut eorum verbum est non terra caelo aut aere ut ceteri mortales sed solo nummo viventes. Quo circa magna mihi intuenti remp. vestram gravissimi senatores admiratio subiit. Cum enim alias urbes quae hodie adhuc florent: vel quae iam longis ruinis excidere: celebritate tamen famae aut litterarum beneficio adhuc apud nos memoratae: has aut inclitis portubus et fluminibus: marium commercio: ubertate terrae: aut pecore: mineris bellorum gloria aut imperio in vicinos auctas locupletatasque legimus et videmus. At vos in vicinos studio obsequio: amicitia: et fide insignes: eiusque rei gratia

image: s212

non fragili et facile perituro papyro sed firmo pergamento omnes vestras epistolas et senatusconsulta emittitis. Et sicut parandae pacis conseruandaeque fidei et foederum auctores. ita latrocinii dominationis et rapinarum semper impatientes et infestissimi hostes fuistis. Quorum agrum dum lustro silvam sabulum et arenam invenio: dum fluvium specto cervum [correction of the printer; in the print terminum] transilire conicio: et is vester Oceanus Rhodanus Rhenus et Danubius quibus rebus in eam opinionem adducor: ut crediderim vestram urbem (sicut graecia de quibusdam suis urbibus canit) a diis immortalibus conditam et in hunc usque diem in ornatissima sua repu. et in tanta populi multitudine sine civium seditione et tumultu numinum favore conservatam: in quam velut in communem patriam totius germaniae gentes et collimitiae nostrae nationes confluunt: quos a latrociniis tutantes vos recipitis: et variis mercibus onustos per universam Europam emittitis societatis humanae et commerciorum conservatores et principes caelesti aliqua et occulta credo virtute ut doctissimi de loci natura dis serunt) in urbem vestram desuper divinitus infusa. Quam precor faustam felicem stabilemque dii inmor tales urbium et locorum antistites et fatales genii indigetes et hospitales. diu in felicitate sua siquid ex voti nostri nuncupatione illi accidere potest conseruent et tueantur: dum rotat astra polus feriunt dum littora venti.

Finis libelli de situ instituto et moribus Norinbergae. Censoribus Ioanne Dalburgio Wormatiensi [orig: Vurmaciensi] Episcopo et Villibaldo Pyrkhaimer Patricio et senatorii ordinis viro integerrimo philosophiaeque et in utraque lingua graeca et Romana eruditissimo: et Ioanne Coclite ducali senatore.


image: s213

[gap: illustration]
image: s214

CONRADI CELTIS HYMNUS SAPPHICUS IN VITAM SANCTI SEBALDI

REgiae stirpis soboles Sebalde
Norica multum veneratus urbe
Da tuam nobis memorare sanctam
#########Carmine vitam
Te sacris votis generant parentes
Cum diu lecto sterili vacassent
Teque suscepto statuere castam
#########Ducere vitam
Natus his sanctis puer ergo votis
Galliae claram properas in urbem
Artibus sacris animumque cultis
#########Moribus ornans
Hauseras sanctas ubi mente leges
Patriam doctor rediens in aulam
Regiam quaerunt tibi mox venustam
#########Iungere sponsam
Ut dies laetis fuerat peracta
Nuptiis virgo pudibunda vultu
Ducitur celso tibi copulanda
#########Candida lecto
Cumque iam clausum fuerat cubile
Et quies cunctis foret alta rebus
Tu tuae sponsae loqueris pudicae
#########Talia verba
Nata de magno mea sponsa rege
Non tuum castum violabo corpus
Si placet mecum pia vota castae
#########Iungere vitae
Adnuit virgo tenero pudore
Et deo magnas dedit ore grates
Integram seruans generosa casto
#########Corpore vitam
Ipse mox celsam genitoris aulam
Spiritus sancti monitu relinquens

image: s215

Horridas silvas heremumque vastis
#########Saltibus intras
Et per exesae cava saxa rupis
Stratus orabas manibus supinis
Feruidum solem: boream: nivesque
#########Passus et imbres
Et fertas inter medius quiescens
Saepe montanis satiatus herbis
Hauseras puram liquidis fluentem
#########Fontibus undam
His ubi corpus dapibus foveres
Mentis in puram tenuatus auram
Saepe divinos nitido videbas
#########Pectore vultus
Sic tribus lustris tacito peractis
Inde romanam properas ad urbem
Qua dei verbum monuit per orbem
#########Spargere pastor
Ipse mandatum recipis paternum
Et vagus terras varias pererras
Donec immensum peregre venires
#########Laetus ad histrum
Hic ubi cymbis tumidus careret
Praebuit tutam pater alme navem
Pallium: quo tunc fueras pudico
#########Corpore tectus
Moxque per vastas nemoris latebras
Noricam laetus veniens in urbem
Hanc docens sacro monitu profanos
#########Linquere cultus
Et deum celso residere caelo
Praedicas: poenas vitiis daturum
Quique virtuti tribuat bacatae
#########Praemia vitae

image: s216

Ille de casta genitrice natus
Corporis mortem tulerat cruentam
Tertio Phoebo rediens sepultis
#########Victor ab oris
Approbas multis tua verba signis
Scripta quae libro reperi fideli
Nec minus claris hodie coruscas
#########Inclute signis
Cumque iam longo fueras labore
Fessus: et sedes meritus beatas
Te senem nostras deus imperabat
#########Linquere terras
Spiritus sanctos ubi liquit artus
Mox boves corpus tulerant agrestes
Qua tuas sanctas modo personamus
#########Carmine laudes
Ergo iam caelo merito locatus
Hanc velis urbem mediis arenis
Conditam: sanctis precibus iuvare
#########Sedulus orans
Terra fecundo madeat liquore
Et salutares habeat calores
Spiceam gestans cereris coronam
#########Fenore multo
Spumet et plenis rubicundus uvis
Bacchus et frontes tetricas relaxet
Et pecus laetis nemorosa carpat
#########Pascua pratis
Prosperos seruent radiosa cursus
Astra: nec morbos subitos minentur
Paxque per nostras maneat perenni
#########Tempore terras
Fata germanis faveant triumphis
Dum petet Turcos gladiis cruentis

image: s217

Principis nostri iuvenile robur
#########Maxmiliani
Hinc ubi nostras animas solutis
Corporum vinclis deus evocabit
Confer: ut tecum capiamus alti
#########Gaudia caeli
Haec ubi nobis pater impetrabis
Ante supremi faciem tonantis
Hic tuas semper cumulemus aras
#########Ture benigno.

image: s218

INCIPIT LUDUS DIANAE CORAM MAXIMILIANO REGE PER SODALITATEM LITTERARIAM DANUBIANAM IN LINZIO

MERCURIUS PRAELUDIO MISsus a Diana ad spectatores loquitur.

Pennata gesto calcibus vestigia
Tectus galero et hac in aula prodeo
Atlantide olim quem creatum praedicant
Fidus deorum et qui dearum nuntius
Hominum sagax et foederum caducifer
Mandata vobis iam fero triviae deae
Nemorum latebris et feris quae praesidet
Venationis et magistra regia
Faunis Satyris Nymphis comitata agrestibus
Silvano Iaccho et putido Sileno
Haec maximo regi est datura Aemilio
Arcum: pharetram: cuspidas: rete: et canes
Sibi offerens venationum insignia
victamque se dicet per egregium virum
Venationis omnis expertissimum
Vos auribus sed cuncta nunc prehendite
Alis levatus ipse ad astra hinc evolo

Actus primus.

Diana Nymphis Satyris et Faunis reliquaque sua familia singuli suis insignibus ornati et induti regem alloquitur.

CAesar ave auspicio superum qui dirigis orbem
Quem decorat Romanus honos cui vivida virtus
Per varios casus per mille pericula rerum
Hoc peperit regnum: gestis qui cedere nescis
Caesaribus priscis: et adhuc meliora supersunt
Advenio supplex genubus prostrata sacratis

image: s219

Quam coluit crebris aris veneranda vetustas
Atque Ephesus memori tot iam per saecula templo
Donavit: triviam vates dixere priores
Mansit honos nomenque meum: mihi numina ruris
Silvanus Satyrique leves Faunique salaces
Et Bacchus socio Sileno in caespite sacrum
Struxerunt: me magna cohors comitata sororum
Oreadum Dryadumque simul: solemque nivesque
Pertuleram: inque humeris tot retia ferre sub aestu
Non piguit: costisque cutem deducere ceruis
Nec minus et nostros ornarunt undique postes
Arcubus et iaculis captivarumque ferarum
Pellibus et votis mortales mille vocarunt
Donec in Austriaca quidam felicior aula
Ducit Aventina veteres qui ex arce parentes
Progenitus: superans atavos virtute priores
Venatu oppressit silvas cautesque petivit
Ignotas antehac homini: non ulla ferarum
Non volucrum secura colit montisue cacumen
Sive profunda lacus penetrat. montesque lacusque
Et manibus pedibusque ferox: certaque sagitta
Sive capit prendens lato venabula ferro
Seu iaculum torquet: rideris prisca vetustas
Herculea decorata manu: Calydonius heros
Iam nihil est: quin ipsa virum venerata priorem
Ipsa Diana colo: Fauni Satyrique sequuntur
Silvanusque rudis Nymphae et generosus Iacchus
Auritoque sedens madidus Silenus asello
Hunc dominum: nostrisque choris non amplius haerent:
Et si me vultus non decipit: ille videris
Ille es caesar: ades venator maximus ille
Quem capreae ceruique timent. ursique suesque
Et lupus et nuper tibi missi aquilone visontes
Quem fugiunt: qui saepe ferus nemus omne fatigas

image: s220

Cedo libens: arcumque meum pharetramque nitentem
Et iaculum capias Caesar spoliisque Dianae
Laetior exsultes et quae tibi munera Mavors
Iam pridem largitus erat crudelis in hostes
Exerce his nostris: placidus lenisque fruaris

Post huius carminis recitationem Diana choro Nympharum stipata. Laudes regis et reginae cum Nymphis et Faunis quatuor vocibus cantat. Ipsa in medio choro corniculata stabat. Nymphis in chorea circa ipsum salientibus et haec carmina canentibus

Maxmilianeas Nymphae nunc dicite laudes
#########Et resonet nostro Blanca maria choro
Ducite iocundas Fauni Satyrique choreas
#########Indulget festis regia tota iocis
Dedicat hanc Genio caesar cum coniuge noctem
#########O nox perpetuo carmine digna coli.

Actus Secundus

Silvanus comitatus Baccho Faunis et Satyris regem alloquitur.

Rex cui Maximium praestant pia sidera nomeN
Verus ab aethereo missus mortalibus orbE
Cultor olympiaci iustique aequique tonantiS
Iuris amator oves christi tua sceptra gubernenT
Mens vigil ut caelo populus turbatus apertO
Vivida ad aeterni tandem pius ora trahatuR
Serva commissum tibi ne lupus intret ovilE
Iustitiam superos obeuntem hoc orbe relictO
Nobis qui Austriaco fruimur pastore remittaS
Victa diu Ausoniae Lugubri moenia vultU
Impia luxerunt et adhuc insubrica ploranT
Culmina cristati vanissima praelia GallI
Tolles laude atavos si tu venerabile numeN
Occurras Turcorum annis inimicaque castrA
Telis Christicolum superes martemque tyrannuM

image: s221

Urbis abegisti dum tristia bella tumultV
Tunde male infidi venientia perfida turcI
Agmina et immanis nunc disice daemonis illuD
Maumet robustum pectus qui bella furorE
Suscitat insano germana in corpora et armA
Urbanos Christi cultus perdentia gestiT
Bellator Stygio qui fretus robore geseF
Perdere nos regesque pios mandare gehennaE
Ritus heu miseros hominum quos si ante tribunaL
In nigra perpetui mittendos tartara fatI
Nos timor admoneat numquid [correction of the transcriber; in the print numque] mortalibus istaC
Constrictos videas animos in crimina ferrI
Intendens licet usque malum draco membra resolvaT
Perfidus exhaurit matris qui viscera nostraE
Enses effodiens sic undique bella parentuR
Vexati te iam cessent dominante periclA
Imperii invictum tolletur ad aethera nomeN
Turgentes Venetos igitur tuque omine lumeN
Attere felici gallorum: ac pectore totO
Motus Helveticae compesce et turbida plebiS

Praecedens carmen sex versus in capite et unum in litteris finalibus continet.

Non auro redimita comas mea carmina sunto
#########Nec sunt a tanto principe digna legi
Arte tamen contexta diu qua nulla fuere
#########Forsitan in nostris condita temporibus
Litterae in extremo carmen tibi sine reponunt
#########Et sex principio carmina lector habes

Post huius carminis recitationem per Silvanum Chorus Bacchi et Comitum suorum ad fistulam et citharam saltabant haec carmina quattuor vocibus saltando modulantes.

Silvanus Satyri Fauni Silenus Iacchus
#########Lascivis pedibus chorea nostra strepet

image: s222

Maximus Aemilius coniunx et Blanca maria
#########Cantentur nostris hic et ubique choris
Vivite felices ambo dum vita superstes
#########Et locet aethereo vos deus inde polo

Finis actus secundi.

ACTUS TERTIUS BACCHUS THYRSIger comitatus Sileno et Bacchidibus Regem alloquitur.

Ex qui stemmata Aventina geris sacra
Salue: romulidum gloria Caesarum
Osiris capias et Dionysii
Quondam magnificis gesta laboribus
Bacchus nunc vocitor laetitiae dator
Impellens animos scribere carmina
Cantantes satyros iam tua saecula
Silvanos faciles capripedes deos
Silenum madido somniferum mero
Mecum temporibus perpetuis fero
Cingentes capitis tempora frondeis
Sertis: sunt quibus et pinea pocula
Hi sunt qui manibus Thyrsigeris petunt
Mecum colliculos celsaque montium
Laeta vitiferum fronte cacumina
Sic veni calida laetus ab India
Et Nisam peragrans Niliacam et plagam
Grais et Latiis montibus inserens
Radices: tenui sub scrobe vitium
Dignum perpetuis munus honoribus
Hinc montes adii laetior arduos
Gentis belligerae monticolas videns
Germanos: docui: et pampineum nemus
Per colles teneris ducere surculis
Sic Rhenana mihi culta fuit plaga
Et montosa scabris rura sub alpibus

image: s223

Nostris muneribus vitea reddidi
Moenum cum Necaro cum Cocero et vago
Albinque cumque Odera et Bacchifero Sala
Rhaeti Vindelici Carnioli Styri
Et longa virides valle Carinthii
Hinc et Austriaci qua Cecius ferax
Vinosum tumido Danubio caput
Infert vinifluis comminus uvulis
Me vineta locis editioribus
Consecrasse sacris carminibus canunt
Me sic clara Vienna Austriaci soli
A vino nitidum nomen habens bono
Cantat Bacchidicis iam triath/rikois
Ad quae conveniunt milia plurima
Faunorum Dryadum et Silvicolum deum
In primis referunt qui meritas pio
Laudes Maxmiliano imperii duci
Urbem tam celebrem qui sinit orgiis
Et natale solum muneribus meis
Impleri et fieri bacchica gaudia

Post recitationem illius carminis: conticuere omnes intentique ora tenebant et mox Recitator Choriambi huius ad pedes regis provolutus Lauream his carminibus a rege petiit.

SIqua mihi est virtus doctrinaque maxime caesar
#########Imponas capiti Laurea serta meo
Per superos ego iuro tibi et per sceptra tonantis
#########Cantabo laudes hic et ubique tuas

Poeta igitur caeremoniis solitis per manus regias creatur: totus chorus gratiarum actiones regi cantavit tribus vocibus.

Regis aeternas resonemus omnes
Incliti laudes: nitidae coronae
Serta qui docto dederat Poetae
#########Silesitano

image: s224

Tuque susceptum videas honorem
Ut sacris dignum facias camenis
Neve te torpor furor aut libido et
#########Questus obumbret
Liber in vastis memorare siluis
Ut canas laudes probitate partas
Asper et contra viciis faventes
#########Cornua tollas
Sic tibi totum celebris per orbem
Fama nascetur rapidum per histrum
Vistulam et duras Codani per undas
#########Et vada Rheni

Actus quartus Silenus asello insidens et Cantarum ansa attrita et contusa perife/ria extendens: vacillante et titubante lingua et cruribus tremulis regem alloquitur.

Clarus Aventino quondam qui [reading uncertain: abbreviation] sanguine cretus
#########Iam faveas nostris Maxmiliane iocis
Silenus sedeo pando temulentus asello
#########Et negat officium pesque manusque suum
Est animal toto quo nullum pigrius orbe
#########Vivit. quod tergo corpora nostra gerit
Pendula demissis cui torpent auribus ora
#########Et lento graditur bestia pigra pede
Aera rugitu: clamoso et commovet ore
#########Cerberus obscuris ut solet ater aquis
Officiumque suum duro nisi verbere discit
#########Dum crebro baculo terga relisa sonant
Illis nunc faveas rex Maxmiliane rogamus
#########Atque hos caesareis rex bone pasce cibis

Hinc rursus silentium et pocula aurea et paterae per regios pincernas circumlatae et inter pocula pulsata tympana et cornua. Finis actus quarti.


image: s225

Actus quintus et ultimus. Personae ludi omnes in unum chorum congregatae gratiarum actiones agunt. Diana loquente et universo choro quatuor vocum concentu singula carmina repetente et veniam abeundi petente, his carminibus.

Vivite felices ambo Caesarque torique
#########Consors: nestoreos fata dedere dies
Caesar ad occasum felix sis solis ab ortu et
#########Viribus invictis regna solumque tene
Multiplicem variet sobolem tibi Blanca maria
#########Et ducibus terras impleat Austriacas
Tardior extremae cum venerit hora senectae
#########Collocet omnipotens laetus utrumque polo
Maxmiliane vale: valeas iam Blanca maria
#########Iam repeto silvas casta Diana meas

Post ludum actum divus Maximilianus altera die convivio regi omnes personas refecit: Quae erant numero viginti quattuor. actores regiis muneribus donavit. Sodalitas illa carmina subiecit.

Perlege germanas rex invictissime musas
#########Auspicio crescunt quae modo in orbe tuo
Has olidi quamvis tetrique odere cuculli
#########Et quos barbaries mitraque lata gravat
Quinos mordaci rabioso et dente lacessunt
#########Infamantque suis carmina nostra dolis
Quod si de sacris auferrent carmina libris
#########Horae septenae nullius ore forent
Hos merito spernis nobis tua munera larga
#########Distribuens: refovens aere: favore: lare
Unde tibi merito pulsant tua plectra camenae
#########Et te perpetuo carmine ad astra ferent.

te/los.


image: s226

PRIVILEGIUM ERECTIONIS COLLEGII POETARUM ET MATHEMATICORUM IN VIENNA

MAximilianus divina favente clementia romanorum rex semper augustus: ac Hungariae Dalmatiae Croatiae etc. Rex: archidux Austriae; dux Burgundiae: Lottoringiae: Brabantiae: Stiriae: Carinthiae: Carniolae: Lymburgiae: Lucemburgiae: Gelriae: Lantgravius Alsatiae: Princeps Sueviae: Palatinus in Habspurg: et Hannoniae: Princeps et Comes Burgundiae: Flandriae: Tyrolis: Goritiae: Arthois: Hollandiae. Selandiae: Feretis. in Kiburg: Numurci et Zutphaniae: Marchio sacri romani imperii: ad Anasum: et Burgoniae: dominus Frisiae. Marchio Schlavoniae: Mechliniae: portus Naonis et Salinarum etc. Ad perpetuam rei memoriam. notum facimus tenore praesentium universis. Cum post susceptum divino auspicio Caesariae maiestatis titulum officii nostri: in primis duxerimus: ad ea singula animum intendere: quae et reipu. nostrae decori et ornamento perpetuo fore arbitraremur: et nationem nostram germanicam ac domum Austriae ex qua orti sumus quantis possemus honoribus: apud omnes gentes et posteritatem: notas faceremus: id potissimum occurrit pro aeternitate litterarum: necessarium in humanis rebus fore: ut populis et urbibus nostris Romanarum litterarum gymnasia: laudato ordine et romano more statueremus unde publicarum rerum moderatores ac recto res ut plurimum excellentes prodire: qui veterum rerum gestarum lectione facti prudentiores: bene et beate vivendi rationes multa etiam experientia posteris scripsere: directis itaque a nobis in nostro Viennensi gymnasio. civilis iuris lectionibus. cum in poetica et oratoria arte nihil hactenus ibi instituerimus: decrevimus pro ipsius universitatis nostrae argumento

image: s227

collegium poetarum ibidem priscorum imperatorum ante cessorum nostrorum more erigere: abolitamque prisci saeculi eloquentiam restituere: Itaque pro hac re provehenda et imitanda duos in poetica et oratoria: duos vero in mathematices disciplinis eruditos: ad ipsum collegium deputamus: inter quos: eum quem pro tempore lectorem ordinarium. in poetica constituemus volumus eidem collegio praeesse. quem etiam praesentibus nostris ipsius collegii et lectionum superintendentem facimus et creamus. Quo autem praefatum collegium uberiori a nobis gratia et privilegio decoretur: resque ipsa felici gradu debitum sumat incrementum pro honore nostro. et dignitate augendae Viennensis universitatis: caesarea nostra auctoritate: ac motu proprio praefatum collegium hoc praesenti privilegio ac praerogativa decoramus: ut quicumque in praefata nostra universitate Viennensi in oratoria et poetica studuerit laureamque concupiverit: Is in praenominato poetarum collegio diligenter examinatus. Si idoneus ad id munus suscipiendum habitus et inventus fuerit: per honorabilem fidelem nobis dilectum Conradum Celtem: per genitore nostrum Fridericum tertium divae memoriae: primum inter germanos laureatum poetam et modo in universitate nostra Viennensi poetices ac oratoriae lectorem ordinarium ac deinde per successores eius: qui pro tempore collegio praefuerint: laurea coronari possit. Sicque per eum et successores eius laureatus: pro poeta ab omnibus habeatur et celebretur: omnibusque privilegiis et insignibus: quibus ceteri poetae laureati fruuntur: quomodolibet consuetudine vel de iure: uti et gaudere possit: ac si manibus nostris ea dignitate fuisset insignitus. Cuius rei tenore praesentium. damus: concedimus et impartimur nostri Caesarei iuris eidem

image: s228

legenti poetae ordinario ut praedictum est omnimodam auctoritatem: non obstantibus quibuscumque legibus: statutis: consuetudinibus: ordinationibus: aut aliis quibuscumque in contrarium facientibus: reseruato tamen nobis nihilominus iure poetas coronandi. quos idoneos duxerimus. potestati etenim nostrae per hoc privilegium nequaquam derogamus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc nostrae concessionis et ordinationis paginam infringere: aut ei quovis ausu temerario contraire. Si quis vero id attentare praesumpserit: poenam indignationis nostrae grauissimae ac quinquaginta marcarum auri puri irremissibiliter se noverit incursurum: quarum medietatem imperiali fisco nostro. ac reliquam partem praefato collegio decernimus applicandam. Harum testimonio literarum sigilli nostri consueti appensione munitarum. Datum in oppido nostro Bozano pridie Kalendas Novembris. Anno domini mIllesimo quingentesimo primo regnorum nostrorum Romani sexto decimo. Hungariae vero duodecimo.


image: s229

VINCENTII LONGINI FLEUTHERII Silesitani artium et philosophiae doctoris poetaeque laureati: ad divum Maxmilianum regem Romanorum panegyricus pro instituto et erecto collegio poetarum et mathematicorum in Vienna Pannoniae incipit feliciter.

ALta velut primi stupuerunt aequora nautae
Dum pegasea ratis liquisset Thessala Pelei
Litora: sic nos arctois qui nascimur oris
Nitimur externas primum cognoscere linguas
Crassaque barbarico formamus verba palato
Quae stillant veluti concretis Stitia gemmis
Guttatim: donec liquidis exuberet undis
Alueus eloquii: atque ausit se credere ponto
Quamvis ingenii vis plus quam lingua probetur
Haec tamen Aonii fontis decorata liquore
Auget spirituum vires animoque beato
Suggerit aeternum post fata illustria nomen
Hinc est quia petimus crinitum tempora lauro
Phoebum: quem noctesque dies germania poscit
Ingeminans: vatumque orans hac voce parentem
Phoebe veni: nostras placidissimus hospes in oras
Nec pigeat gelido torpentia membra sub axe
Visere et illustres radios infundere nostris
Pectoribus: quum sis priscis a sedibus olim
Pulsus ab ignavi turcorum gente: vetusto
Nomine Teucrorum variato a tempore edaci
Hinc tua cessarunt oracula: nec tua Delo
Templa pio fumat Ture aut Cynthoque Rhodoque
Phocidis arua iacent: delubraque ditia delphis
Non iuga Parnassi resonant: victricia serta
Lauro hederaque ligant nec vates tempora circum
Nec blandam Citharam sequitur delecta sororum
Turba repercussis resonisque per aera neruis
Namque Chelis moderator abest: et spretus Hiachus

image: s230

A trucibus Turcis. latias petiere penates
Musae. explorantes terras sedesque quietas
Totius Europae: ut tandem considere campo
Felici possent: et libera pectora nudo
Ore: per aethereas depromere vocibus arces
Admonuere deos Bacchum Phoebumque calentem
Ut post Chaldeos: Solymos: graecos italosque
Ardua per celebres peterent vestigia muros
Qua dat iter tutum ad germanos Mantua campos
Tum fluvios Athesis primum peragrare sorores
Coepere. et montes mirari argentea dantes
Munera: dehinc cereris per letas horrea valles
Pergentes: sinere alpes in duo brachia cernunt
In medioque videt muscosis fontibus arva
Prataque odorifero subluxuriantia flore
Et fluvios dulces murenarumque fluenta
Huc igitur sedem locet orant numen utrumque
Laeta ubi vitiferos circumspicit Austria montes
Inter quos laetis cum vitibus uvifer omnes
Est ingens Cecius plures ut nutriat oras
Cum Bavaris Boemos vicinaque regna Polonis
Et terras circum sine Liberi honore iacentes
Hic tua Thyrsigere celebrabunt o)rgi/a bacche
Et curuae resonabunt montibus eu)/ie valles
Sive illas teneat Rhenus: Necarusve: vel Albis
Aut Odera aut Moenus: Sala vel Dravus Cocerusque
Cantantes venient ad bacchanalia ludos
Nos quoque Pegasides: quas iam viridantia prata
Et cava saxa tegunt liquidi sub pumice fontis
Et quartus retinet modo limes ab urbe Vienna
Debita soluemus madida tibi munera voce
Nec tamen interea fugiet nos carminis autor
Cuius fatidicos semper comitamur ovantes
Gressus: hinc nemora aerei cum fontibus haemi

image: s231

Maeoniique senis celeberrima liquimus arva
Vidimus ut nuper. Machumeti erumpere faeces
Turcos in memoranda loca impia bella movere
Et latices laetos: musas: citharamque canoram
Spernere et argolicam sophiam: vocemque latinam
Et quicquid divino animo complectitur orbis
Hos quoque nos decuit contemnere nec sinere omnes
Perdi quaesitam modo crebris usibus artem
Dixerat haec ter trina cohors in Parthica regna
Hinc non immerito in damnum illorumque pudorem
Maximus Austriacae dux illustrissimus aulae
Aemilianus honos regum: clariique triumphi
Et decus et splendor famae et pars maxima vatum
Condita totius spectat modo consilia orbis
Et medio residens sceptra Europea gubernat
Sceptra quibus trepidant superatis aequora terris
Magnanimi et regis sacratum numen adorant
Gallus et hispanus Latium: pictusque Britannus
Pannonus: Austriacus: Stiriusque: Carinthius hinc et
Carnus: goritius: Croatusque: et Dalmata: et acer
Burgundus: Brabanticus: Haimoniusque: Selandi
Quique cava Hollandi nunc de tellure vocantur
Naumurci: et quos a tenebris dixere Pelasgi
Scoti: cum Flandris: Phrisii: audentesque Suevi
Burgonii: Arthoi: Alsatii: Lymburgus: et alto
Sanguine quos reperimus Aventina arce creatos
Habsburgi: Tyroli: Gelrenses: quosue tenet fons
Aut Oeni: aut Araris: Lotrico quique vocantur
Seu a luco et burgo: vel quos sungaudia nutrit
Flandri: Mechlini: Schlavus: portusque Naonis
Atque Salinarum: sed quid germanica regna
Conmemorem: aut terras circum tua rura colentes
Cum tua iam proles alio consedit in orbe
Cumque nepote tuo oceanum moderatur utrumque

image: s232

Haec dum miramur pensando Heroas avitos
Tecum: nil erit et cedet tibi prisca vetustas
Quae si iam nostro tam laeto viveret aevo
Diceret: hic maris et terrae discrimina novit
Hic superat iusto irritatus marte superbos
Reges atque duces: hic est et pacis amator
Dum videt Heroas concordem ducere vitam
Et rerum causas rimatur pace sub ipsa
Nec sinit in turpi mentem torpescere luxu
Divinam: cuius de summa est spiritus arce
Missus ad inclusas animas velamine caeco
Quas ut ad aethereas posset revocare regendo
Sedes: difficili conatu saepe laborat
Nec studio satis est huic ter germania quino
Accersit graecos Chaldaeos: cumque latinis
Hebraeos et habet doctos quos maximus orbis
Sive illos teneat tellus qua fw/sforos undis
Occiduis condit se: aut qua se tollit in ortum
Atque alio vivunt aduerso pondere mundo
Sub stygiis lacubus: versa et vestigia planta
Figant hos omnes audit donisque remittit
Magnificis: necnon divinae munera mentis
Illis infigit: stimulos ignemque ministrat
Virtutum: quin et legum iurisque peritos
Et triplicis sophiae in natalia rura vocavit
Qua spectat templis munita Vienna patentes
Campos: et circum et leges et iura ministrat
Praeterea vatum erexit collegium in aevo
Centeno. atque oratorum qui pectora possunt
Flectere: et est quorum numero obseruare Mathesim
Quicquid et Euclides: Vitruvius aut Ptolomaeus
Metitur numero aut radio terramque polumque
Res memoranda et inaudita et sub principe tanto
Digna: quod is post imperii tot saecula gentis

image: s233

Teutonicae: primus mereretur amare camenas
Audiit ut nuper Lyricum resonare poema
Germani vatis: Phoebi praesente caterva
Obtulit huic hilari mox regia munera vultu
Munera quae donare potest tantummodo Caesar
Nam potis est lauro sacros decorare poetas
Celtis in Austriaca memorandi principis aula
Nunc igitur discat divinas Teutonus artes
Discat et humanas: mentem superumque hominumque
Haec pius et iustus doctrina maximus heros
Omnia romulidum rex instituitque dicavit
Ut maiore fide maneat constantia maior
Inter Teutonicos reges regumque nepotes
Idcirco hunc merito post tot felicia regem
Gesta: triumphantem magno cunctatur honore
Italia Heroum genitrix portusque deorum
Quatuor ad partes terrae tractusque marinos
Hunc etiam expectat pontus septemplicis histri
Qui nuper solito plus spumosa hostia cernens
Feruere Danubii: fluviorum hunc agmine regem
Fluctivago excepit: vasto cum murmure ponti
Et nova rorifluo laudabat nuncia vultu
Dum Rheni fontemque Histri sub Caesare tanto
Aspexit: largas liquidasque effundere venas
Concordesque per Oceanum perque hostia gentes
Reddere: et a Gallis pacato currere lapsu
Non araris nymphae fugiunt: non aurea tagi
Flumina: Maxmilianeum decus uber hiberus
Et Rhodanus supplex undarum molibus auctus
Cum fluviis aliis dominum veneratur aquarum
Herculis hunc notae memori munimine gades
Exoptant: ut et occasum conseruet et ortum
Inde triumphator velut alter caelifer Atlas
Quando fatigatos humeros ad pontus onustum

image: s234

Sentiet: et superam laetus remigrabit in arcem
Felici soboli rerum committit habenas.

te/los.. Dictus Anno domini. M. d. et novi saeculi Secundo Kalendis Februaris.

Sebaldus Schreyer civis Norinbergen. C. Cel .Poetae et Philosopho. S. P. D.

Multi iam et in nostro hoc saeculo Conrade doctissime germani in litteris Romanis et graecis non mediocriter docti evasere. Multi etiam opera ad posteritatem scripsere et reliquere. Inter quos tu unicum et praecipuum decus iam pridem uberrimam segetem concepisti: et procreasti: quae dudum messem et fructum postulasset: tibi et nobis omnibus amicis tuis: immo toti germaniae: honestissimum. Si quando tu opera tua tot annis iam tuis vinculis et carceribus clausa: in lucem partumque iam dudum maturum ederes Ut enim homines hominum causa progenitos esse non ignoras: illudque inter mortales egregium esse: docendo et scribendo vivis et posteris prodesse: utrumque tu laborem tota germania nostra teste pro virili tua exegisti. a cunctis tuis germanis (externis etiam) ad singula germaniae latera laudatus: sed in uno: nedum tibi: sed et omnibus tuis deesse nunc videris: in quo ego tibi molestus esse non desinam. quia aut per invidiam: desidiam: superbiam: aut quocumque alio errore traharis ab soluta illa tua egregia opera: et quibus (ut ais) extremam manum imposuisti apud te seruas. nec ad hominum conspectum egredi (ut parentes cum prole sua iam aetate matura faciunt permittis: ut dotem et prolem: ex nuptiis coniugalibus susciperent Nemo enim (si ad aes cumulandum intentus fueris) dubitabit tibi illa honestum questum paritura: cum operum tuorum indices non

image: s235

modo sint novi et inauditi: verum etiam dignissimi sci tu et nova quadam rerum cognitione referti et inventi Scis profecto vilescere vetera: nova autem semper suam habere gratiam. quod si laudis: gloriae: et famae studio (quod tantum poetis queritur) flagras: quis ignorat tibi et universae Germaniae summam propositam esse gloriam. Italiae etiam: quae tuum ingenium et eloquentiam admiretur. quod hactenus in tanta barbarie tu inventus et natus sis. qui par in carmine inter suos huius saeculi scriptores esse possit. Quare age amantissime Conrade desideria nostra non fraudes: totque annis conceptum et maturum fetum operum tuorum enitare. qui tibi multos (mihi crede) nepotes procreabit. Non enim adolescentes nostri tantum sed et aetate provectiores: cum illa tua scripta legerint: similes tui esse: et parem virtutis laudem adsequi obnixe studebunt. Quare age persuasus sis: quo rem ipsam incisis formulis adceleres. Quod nisi feceris: futuros esse conicio. qui vel alienae laudis titulis: aut lucri cupiditate inducti: illa tua opera (quod fata avertant) tibi subtrahent sibique inscribent. aut imprimi te invito procurent. tu igitur vale et tibi et nobis omnibus: ut prudens es: consule. Ex Noriberga Kalendis martiis A. S. MD saeclari.

C. C. Sebaldo Schreyer S. P. D.

Admones me amantissime Sebalde multis honestis et efficacibus causis: ut opuscula mea quae iam ferme in duodecimum annum parturio in lucem proferam. recte quidem et sincere admodum me mones et hortaris Dudumque sanis tuis consiliis et monitis morem gessissem nisi me legitima quaedam ratom et: ut ita dicam: monstro si nostri partus respectus continuisset. Qui ut in omnibus animalibus certo et definito a natura tempore concipitur et absolvitur: ita quoque in animi prole procreanda fieri debere affirmo. Ut enim animalia quaeque non nisi ex certo stellarum kronikw= aut h(liokw= ortu certum et praefixum sui coitus tempus habent et ad certam in utero moram

image: s236

fetus edunt: ita cum his accidere video et viris doctis simis qui aut carmine aut oratione quidpiam illustre et dignum lectione cudunt et producunt: non semper quando volunt aut cupiunt niso: nescio quo daimone aut spiritu concitati: ad scribendum incalescant et rapiantur. Sed ut in formatione fetus fit subsicivo tempore quod in omnibus rebus sapientissimum est per inventionis: dispositionis: et elocutionis partes ad e)ntele/xeian opera sua producunt Scis enim illam extemporaneam a Quintiliano damnatam esse garrulitatem. multumque referre an quis pariat aut inmaturum fetum excutiat: multumque interesse an tibi: uni aut pluribus vel omnibus scribas. Scis quid in hac re poetae sentiant. Scio ego plerosque ante editionem operum suorum multi nominis et famae fuisse: cumque suo aut amicorum consilio opera edidissent ludibrio et dedecori se exposuisse. Ego tibi: quicquid futurum de nobis est: pareo et adquiesco. Ita etiam R. Maxmiliano hortante. velaque ventis mando. Tu rescribe quid post editionem indoctum vulgus et phoebea sodalitas nostra de nostris rebus sentiat. Vale. Ex Vienna kalendis Februariis M. D. et ii.

[gap: content list]
image: s237

[gap: content list]
image: s238

[gap: content list]

Absoluta sunt haec C. C. [abbr.: Conradis Celtis] opera in Vienna Domicilio Max. Augusti Caesa. Anno M D. novi seculi II. kalen. Febru. Inpressa autem Norimbergae eiusdem anni Nonis Aprilibus. Sub privilegio Sodalitatis Celticae nuper a senatu imperiali impetrato ut nullus haec in decem annis in Imperii urbibus inprimat.

[gap: illustration]