Continuent Superi plenis Christiana triumphis
Iubila, successusque novos successibus addant!
Iam post Pontificum fasces, Romaeque nefandae
Impurae imperia, auspiciis divine LUTHERE
Victa tuis, centum decursis solibus anni
Lapsi abiere, ratis per signa ingentia gyris.
Iamque haec ipsa dies, celerata Novembribus horis,
Felices nivei sustollit luminis ignes,
Qua primum caput a caeli regionibus altis,
Candidulo super aspectu mortalibus instans
RELIGIO ostendit roseum, et post saecula longa
Institit humanos iterum celebrare penates.
Namque ubi adhuc dii mortales, regula veri,
Et Pietas antiqua patrum cognata teneret
Corda, nec innocuos desuerant saecula mores,
Illa quidem populos inter, mundanaque tecta
Conversata lubens, nullisque obnoxia stupris,
Erudiens animos, casto res more tenebat.
Nondum picta suis evanida somnia fucis
Incautos animos, vitae sub imagine sanctae,
Ludebant, blando corda excantante veneno.
Arcanis quodcumque libris docuere Prophetae,
Fatorum consulta cohors, quod famine aperto
Salvificum ambrosio defudit pectore Christus,
Diaque quadruplici servant animalia charta:
Quicquid paenituit PETRUS, didicitque sub astris,
Cui patriam dederant Persaeae moenia Tarsi,
Formabat cultus hominum, et mortalia saecla
Simplicis ingenuo madidabat nectare veri.
Foeda Sophistarum sed postquam obrepserat aetas,
Et curva egelidis ductabat pectora nugis
Vana superstitio, et falsae pietatis imago:
Unus et omnia erat, septem cui culmina parent,
Et Tiberis ripae Latii, terra illa relicta
Altum tendit iter, pennato et concita gressu,
Mortales pertaesa oculos, sese intulit astris.
Ver avibus voces aperit, lux ista Camenae
Ver fuerit nostrae: nam quamvis sidere caelum
Hiberno rigeat, gelidisque Aquilonibus annus
Frigidus, Arctoo saevum bacchetur ab Aemo:
Ista luce tamen laetum pia gaudia nobis
Ver faciunt, qua olim depulso a pectore morbo,
Error hiems animae, et caeci mala nubila cordis
Cesserunt, clari spiclis exacta diei.
Si, cum Niliacas terras, latrataque Anubi
Littora, et aerisonis plangentia luctibus arva,
Aspera tot fata, et duros perpessa labores,
Liquerat, Hebraeo plebes demissa Jacobo,
Felices visura plagas, terraeque beatae
Lacte mero, ambrosiis et rura madentia succis,
Iamque fluentisoni siccis terga humida Ponti
Insultans pedibus, per concava marmoris iret,
Undosis vallata iugis pendentis aquai,
Hymnisonum cecinit Phario de rege triumphum:
Quid pigri festo cessemus gaudia cantu
Plaudere, per numerosque fides animare canoras,
Augustumque sonare novis Paeana choreis,
Romani postquam fasces et sceptra Canopi
Exuimus, sacrum dirae meretricis amorem
Exosi, Latiaque procul Babylone relicta,
Quam certo percussa Deo et stimulata furore
Veridico cecinit fati Marpessia dives,
Atque relegati mysteria Pathmia ephebi
Divinis pinxere notis) gens libera caelum
Scandimus, et magni flammantia moenia mundi?
Assyriae quondam digressus Belidos oris,
Vitiferae veniens, Berrosus, litora Ceae,
Aetheris ingenium, tacitis pendentia ab astris
Fata, iter altivagum Phoebi, declivia Lunae
Sidera, et alterno reparantia damna renatu,
Graiugenos primum docuit, gentemque Pelasgam,
Idque etiam auratos statuae rutilantis honores
Promeruit, doctas posuit qua Pallas Athenas:
Quas, rogo, quas grates, quae praemia digna LUTHERI
Promeruit virtus, foedis qui obsistere contra
Imperiis ausus, docuit sua saecula primus,
In CHRISTO quod sola fides, nil iuta ope nostra,
Aeternae superis adscribat civibus aulae?
Non illum tunc Roma ferox, non bruta minatus
Fulminaque et flammas Tiberis, non Caesaris ira
Compressit dubii; sed eo peniti magis omnem
Excivit virtutem animi, confringere serva
Vincla Papae, et diri ferrata repagula claustri
Destrictis victor posset ridere catenis.
Ut seriem possem tantarum evolvere rerum,
Magnaque cum parvis parili dediucere cura,
Et merito totam devincere carmine Romam?
Non me Maeonides superaret, et alta Maronis
Gloria, qui primus Musarum ascendere in arcem,
Et Latiae meruit censeri palma Camenae.
Nunc male-fecundo tenues in pectore vires,
Vix humiles audent vulgi aspirare coronas.
Atque ut ego tantis fuerim par conditor actis,
Stentque humeri iusto valide sub pondere firmi;
Non potero puncti hoc decurrere temporis usu
Singula, quaeque sua et per momina certa referre.
Unde Viro tantos mens exarmata per ausus,
Ignarum doceas, oro, sacra Musa Poetam,
Summaque quid dederit toti primordia causae.
Hunc unum nobis indulge Diva laborem:
Cetera condignis pergant intexere chartis,
Magna sonaturum quis os, divinior et mens
Erumpit varios fandi per carmina fontes.
Venerat ad summum iam res Romana cacumen,
Vixque uspiam populus, vix gens degebat in orbe,
Cui non scortandi meretrix Babylonia poclum
Praebiberat, tetram instillans in pectora pestem.
Infelix aetas! caeli omnipotentis honore
Romulum adoratur monstrum, iurata Jehovae
Maiestas teritur pedibus, submittit utrumque
Aequor, et Hesperia, et porta quod fundit Eoa
Nereus, et domitis fertur subiectior undis.
Sicca Aquilo, uda Notus, Zephyrique tepentia ponunt
Ante eius sua labra pedes, terra advolat omnis
Ad solium supplex, et quaeque provincia munus
Exponit venerata suum: pecuaria defert
Gallia, dis BachumCapua, at Germania fruges,
Arma, viros; ferrum, chalybes, Hispania naves,
Sardinia argentum; dant pondera divitis auri
Dalmatae, et Oenotrii maculantia poma coloni.
Ergo ubi opes populis tantas fotuna subactis
Intulerat, faciles luxum suasere rapinae,
Et nimia antiquos evertit copia mores.
Nascentis quae texta neunt gens conscia Phoebi
Seres, et Eois illudunt fila Smaragdis:
Quicquid longinquis mittit niger Indus ab oris
Ignoti per claustra freti, per naufraga saxa,
Gens insana petit; sordet plebeia voluptas
Et vulgo detrita rudi: dant fercla remoti
Terrarum tractus, peregrinae et Phasidos undae
In caenas spoliata [(printer); sic: spolita] avibus sua litora plorant.
Squalent tecta auro, et Poenis digesta columnis
Saxea silva riget, trans aequor vectus Iberum
Sub pedibus calcatur Onyx, et concolor alto
Vena mari, rupesque nitens, cui saepius ostri
Purpura, et Herculei livet tinctura veneni.
Iamque oblita sui, et multo gens ebria luxu
Detrectat frenos legum, exutoque pudore
Per vitium ruit in vitium: respectus honesti
Nullus ibi superat, iusti reverentia nulla
Atque pii, crimen populoque et patribus haeret.
Quod vix Arsacidae, vix urbs Lacedaemonis ausa,
Mendes I vix sacra hirci, commista parenti
Nata coit, nataeque pater, fraterque sorori,
Inque uno triplices iunguntur crimine noxae.
Non tot connubi [(transcriber); sic: connubI] commenta Lacaena nefandos
Astyanassa modos, non foedae charta Cyrenae,
Roma libidinibus quot marcida conflagrabat.
Regnat avarities, et corrumpentia sensus
Dona valent, venalis honos, venalia sacra.
At caedes varias, et tot nova nomina furti
Quid referat? Quis dura et saeva edicta tyranni?
Non mihi ferratis si vocibus ora resultent,
Et centum Phoebus stimulos sub pectore verset,
Romanae narrare queam facta impia gentis.
Est specus exeso penitus demersa barathro,
Inter Parthenopes celebrisque Dicarchidos urbem,
Horrenda a nemorum tenebris, Acherunte refuso
Fumat anhela palus nebulam, et tetro aera odore
Contemerat, iuxta Cumaeae immania vatis
Templa iacent, dubiis celebrataque sortibus antra.
Passim exaudiri gemitus, ululataque verba,
Et simulacra errare modus pallentia miris,
Funigeri dictant patres, et fabula vulgi.
Hinc vafros Dea docta dolos, artesque nocendi,
Alecto, exiliit: Bauli Brutiique recedunt,
Iamque tenens Latias Etrusci [Orig: Hetrusci] fluminus oras
Substitit: arrecti strident per colla Colubri,
Ferrea lux oculos versat, per nubila qualis
Sanguinat Atraciis Phoebe cantata susurris.
Squalet in ore cinis, lacero velamine palla
Horrida depastos aegre super integit artus.
Mox iter ad notam Romani Praesulis aulam
Arripit, et ficti scandit pallatia Petri.
Illa tempestate Leo Romana tenebat
Culmina, et Aeneadum gentis flectebat habenas.
Non illum Siculo vasti Cyclopis in antro
Aequatura fames, non ieiunae ira Celaenus
Vinceret, (hinc perhibent nomen coepisse Leonis.)
Divorum atque hominum contemptor, ducere noctes
Inter adulteria, atque unctos deperdere census
Doctus, ut adverso calefacta est alea ludo.
Hunc adit, et tandem tali DEA voce lacessit:
Rerum humanarum divinarumque potestas,
Cui populis sua sacra dare, et praescribere leges,
Cui soli licet esse Deo, Divosque creare,
Qtia quid te lenta iuvant? Inglorius annos
Quid steriles, nudosque trahis? Sic nota priorum
Sunt studia, et vigiles animi, atque in lucra parati?
Heu nescis quid magna Erebi tibi numina donent?
Quid fortuna paret? totas modo Teutonis oras
Compilare datur: praedae felicia Rhenus
Litora, Danubiusque offert, flavusque Bohema
Albis ab alpe ruens: age tantis utere fatis,
Atque tuae fortunae insta: non subdita mundi
Sceptra tibi, et frustra rerum concredita summa est.
Est mihi prdigium cunctis versutius hydris,
Ventis mobilius, Libycis incertius undis,
TEZELIUS, quem prima meo de matre cadentem
Suscepi fovique sinu, reptavit ad istos
Saepe pedes, gaudens manibus captare cerastas,
Quas capite elapsas sibi defluxisse vocaret.
Me tradente dolos varios, periuria, fraudes
Imbibit, et tecto mendacia pingere fuco.
Non quisquam laqueos indoctae ponere plebi
Doctior, et pinguem nummis emungere vulgum.
Eriperet verbis taciti tibi sidera caeli
Lucere, et niveum concreti, frigoris imbrem.
Plenus saevitiae, penitusque cupidine habendi
Succensus, non unda maris, non saeva vetarent
Fulmina, non ignes, si praedam avertere posset.
Ipsa premor, quid diffitear? fecunda magistrum
Pectora praeveniunt scelerum, et quas nescia fraudes
Ipsa ego sum, tent ille omnes et callet ad unguem.
Hunc igitur mihi TEZELIUM, quo charior alter
Nemo Stygi, expicta bullarum merce gravatum
Teutonico transmitte gregei, venale docentem
Caelum, astra, et totas purgari ex ordine noxas,
Indulgens auro cui conciliata papyrus.
Quis tum hominum concursus erit? quantosque licebit
Congerere argenti cumulos et divitis auri?
Non Tartessiacis illos aequaret arenis,
Tempestas pretiosa Tagi, non unda nitentis
Aurea Pactoli, et quicquid scrutata latentis
Luce procul venas solertia pallida Bessi,
Et coniurato descendens Dacus ab Istro
Effodiunt: quis namque hominum celsa astra lucrari
Nolit, et aeternas nummis avertere poenas?
Prende tuam sortem: pietas notissima gentis,
Ingenium simplex; nec te deliria Christi
Frigida detineant; cessit tibi summa potestas,
Nec ratio reddenda ulla est; quodcumque lubebit
Hoc licuit, cunctis dudum es sublimior urnis.
Dixerat, et laevum stygiis fornacibus omen
Intonuit pater unbrarum, septena resultant
Culmina, et incurbis mugit Tiberinus ab antris.
Ducitur illecebris, et spe perceptus avara,
Te sequimur quo Diva vocas, respondet, in uno
TEZELIO magni, dites: nec plura locutus
Assurgens, abeunte Dea, penetrale petivit.
Continuo sacris texundis Curia libris
Tota vacat, magnis geminata volumina bullis
Scribuntur, Rhodani quae concita flumina retro
Lentatis ex mole vadis, cursusque morari,
Tigri, tuos poterant, quo non torrentior amnis
MedorumArmeniis silvas perlabitur undis.
Et iam TEZELIDES ceris mendacibus ibat,
Ingentes animo praedas, quaestumque futurum
Concipiens: primo BojosSuevosque lacessit,
Hinc iuga Francorum superat, mox culta Thuringi
Gotthigenae fecunda subit, terrasque feraces
Quas Saxo, quas Mysus arat: venduntur ubique
Sidera, et acceptis, caelorum gaudia, nummis.
Ac veluti Nereus, quamvis hinc hauriat Istrum,
Hinc tepidas Euphratis aquas, ignotaque Nili
Flumina, et Hesperii fluvios epotet Iberi,
Non tamen egreditur ripas: sic fluctibus auri
Expleri calor ille nequit: caecoque furore,
Cui parvus, cui magnus ager, qui clarus ab ostro,
Et lare qui gracili vitam degebat inertem,
TEZELIO populandus erat, iuvnesque senesque
Autolyci gypsata manus depilat avari.
Quo male-sane ruis? namque ut glacialia Ponti
Litora, et Eois tibi pareat India campis;
Herculeas quamvis Gades, Lybiamque perustam
Solibus, et Croesi solium, Cyrique tiaras
Coniungas, non dives eris: qui plura requirit,
Semper inops et pauper eget: contentus IESUS
Vivebat parvo, Petrusque et Paulus egebant
Saepius, et tenui malebant vivere cultu.
Haec mihi paupertas augustior, haec mihi vita
Deliciis plus grata tuis: tibi gaza caduca
Quaeritur, astriferis hic dona aeterna sub oris.
Quod nimium est, oneri est; naves enormia clavi
Pondera submersant potius, quam rite gubernant.
Naufragium quoque mentis habent immania census
Nomina, et ingentes immenso fenore sortes.
Carpit iter melius, quo quis succinctior extat,
Et levior contendit, agitque beatior ille,
Qui se paupertate levat, non divitiarum
Enormi sub fasce gemit: hinc gloria nostra est,
Quod passim perhibemur egena et paupera plebes.
Paupertas fecunda bonis, haec saecula primum
Iustitia erudiit, legesque et condidit urbes
Criminum inops, ignota dolis: nam credita semper
Esse bonae mentis soror. Et tamen ecquis egenus,
Quis paupaer queat esse, cui satis, et qui aliena
Nil cupit, in CHRISTO dives nimium atque beatus.
Interea magnus saeclorum volvitur ordo,
Temporaque adveniunt veteri cantata Sibyllae,
Et Cilico promissa seni, quas proderet illa
Perditione potens suboles, penitusque pateret
Exvelata suo ThaisBabylonia in antro.
Cum mendaciloqui, vani, simulacra colentes
Duratea, et bruto sectos de marmore Divos,
Carnifices fidei, variis operata rapinis
Turba lupina, incesta, torum eiurata iugalem,
Lurcones, haeredipetae, felles puerorum,
Commeritum caperent pretium, atque Acheruntis ad umbras
Damnati, assiduis torrerent ignibus aevum.
Desertas igitur terras, perituraque regna
Visere, et immanem populis defendere noctem
RELIGIO instituit: liquido illa invecta volatu
Saturni egreditur frigus, lumenque relinquit
Clementis festina Jovis, flammasque nocentes
Martiferi permensa astri, Titania tranat
Sidera, quosque regit dubios Cyllenius orbes.
Hinc Veneris placidas lapsu transverberat auras
Pinnigrado, et variae per candida cornua Lunae
Exit, porta hiemis gelidam qua vergit in Arcton.
Assiliunt Zephyri molles, sensimque levatam
Flamine tranquillo vectantes, lene reclinant
Candidulum in collem, placido qui stringitur Albi,
Qua plangens bibulas eludit fluctus arenas.
Atque uti longinquo Phoebeius ales ab Euro,
Cum patris cineres geitali morte perempti
Ore pio portans peregrinum pergit in orbem,
Immensae sectantur aves, stipatque volantem
Alituum mirata cohors, obnubitur undis
Porta poli altitonans volucrum caelique cavernae:
Sic quoque cum nostras pergit DEA visere terras,
Multa comes liquido signavit tramite nubes.
Hinc Pietas antiqua, Fides incana coronat
Inde latus, Themis inde, et prisci antistita veri
Iunguntur, pleno sequitur bona copia cornu,
Prosperitas, niveis et Pax invecta quadrigis.
Iam quocumque agmen tendit, vestigia obumbrat
Ver subitum, violae albentes et molle Cypaeron
Emicat, et croceis argentea lilia calthis.
Sudat sylva favis, et lento balsama succo
Flent querceta; seges, casiae, Panchaeaque passim
Cinnama prorumpunt, laetos stagnata per agros
VIna scatent, oleique lacus, sine semine campus
Parturit, hibernis amicitur pampinus uvis.
Illa per occultum tectis se Leucoris infert,
Et tacite castos LUTTHERI ingressa penates,
Invenit aethereos rimantem pectore sensus,
Quos condunt diis Tarsensia scripta libellis.
Qui fidei mores, quae vis, quae regula Legis,
Quae placent hominem atque DEUM, quid sidera donet.
Ut procul aspexit fulgentia virginis ora,
Occurrit veneratus heram; tunc illa: quid haeres?
Tota tibi res tanta patet, te ECCLESIA CHRISTI,
Te pia sollicitis Sion exspectat alumnis.
Iam tibi iam dubiis nutant Babylonia muris
Moenia, rumpe moras: facito periurus Agyrta
Palleat, et celebris ducatur Roma triumphus.
Nil auctore DEO dubites: accingere mecum,
Et CHRISTUM defende tuum. Subit ille loquentem,
Talibus exorsus dictis: mortalia quaerunt
Consilium, cautasque moras; ego certus obibo,
Nil cunctans mandata DEI: quid posse negabo,
Posse quod ille putat? quare te Diva sequemur,
Quo nos cumque trahes: nam te qui sensibus imis
Hauserit, intrepidus flammas patietur et enses,
Hibernos feret ille Notos, Rhodopemque nivalem
Ut premat usque illum vernus comitabitur aer.
Sic ait, et subito mentem percussus ab oestro
Sensit corde DEUM, moxque armipotentibus ausis
TEZELIUM aggreditur: vix nati, in saecula libri
Plausu ivêre alacri, longinquas diditi in oras,
Et factum in terris quicquid Dea candida dixit.
Quisquis homo, elatis parcat confidere rebus,
Ultoremque DEUM, iustas et numinis iras
Discat, et impune scelerum res neminem habere.
Qui tantas domuit gentes, populosque subegit,
Imbelli calamo ecce iacet devictus, ab uno
Diruta Roma viro est, quam non exscindere Gallus,
Non flavi poterant contorto crine Sigambri.
Qui metus orbis erat, pueris iam feneae habetur
Larva pilae, triviisque palam ludibria debet.
O mira et cunctis maior victoria lauris!
Nemo Draconigenam contendat, et arma Philippi
Scipiadas taceant, animosque ingentis Iuli.
Hi producendi ruerant pro limite regni;
Hic stabat Christiana salus: ibi tela manusque
Omnia erant; saeva sed velle hic vincere dextra
Vinci certo fuit. Salve dilecte Tonanti,
Exarmate polo, cunctis invicte periclis!
Non equidem tibi laurigeri monimenta triumphi
Ponimus, auratas statuas, et signa polita,
Quae vel Ephyraeo duxit Lysippus ab aere
Fabrifice, aut vivum spiranti ex marmore finxit
Phidiacae sculpura manus: subducet honorem
Illis, vel flammae rabies vel fulminis ira,
Aut Notus imricitor, vel agentes nubila Cauri,
Annorum senio illa ruent, et tempore victa.
Nam Mausolei dives fortuna sepulchri,
Templa ubi nunc ElaeaJovis? miracula Memphis
Pyramides ubi sunt, sumptusque ad sidera ducti?
Tu nostris animis, tu mentibus usque dicatus,
Usque superstes eris, hinc te numquam ulla tyrannis,
Fulmina numquam ulla, aut irae Phlegethontis amarae,
Nulla dies umquam rapiet, nulla eximet aetas.
Salve iterumque iterumque tua LUTTHERE sub urna,
Et tibi quos primi decurso tempore saecli
Libatum numeros, devotaque carmina pergo
Ad tumulum sacrare tuum, bonus accipe, et illa
Tura Arabum stactenque puta: sic aurem olympo
Stes sidus, magisque mices comes additus astris.
At tu, cui totis convexum militat astris,
Cui sidit tellus, fluit unda et tenditur aer,
Magne DEUS, triplex nomen, simplexque potestas,
Huc ades, atque tuos felix invise, age, honores.
Unius res tota tui est, tibi magna LUTHERI
Pectora debemus, redeuntis et enthea veri
Semina. Tu, tu ille es, caeci qui ex carceris antro
Eduxti, in nitida et nos tandem luce locasti,
Luce tui Verbi; tu libertate serena
Saecla beas, magnoque tibi nos asseris ausu.
Euge DEUS, Deus euge aeterna et propria genti,
Aeterna et propria ista tuae fac munera genti!
Sit sedes tibi nostra Sion quoque postera saecla,
Hic habites, hic sacra colas, tentoria figas
Hic tua, turba ausus tumidorum et bella volentum,
Frange arcus, clypeosque et dextris eripe tela,
Eripe, inerme agmen fugiat, Martemque perosi
Detumeant animi, languescat fortis equi vis
Ceu somno domita, aut pigro contacta veterno:
Adveniat supplex Babylon, tibi brachia tendant
Aethiopes, flexura genu te Memphis adoret.
Terribilem laudate DEUM, laudate potentem,
Ipsius et totum facta incluta didite in orbem.
Cui plectro pulsanda Chelys, cui tibia flatu,
Claraque suavisonis cui vox frangenda querellis,
Et qui conclusas in carmina concitat auras
Multifidos sonitus segetis moderatus ahenae,
Quique volante manu citharae [(printer); sic: cytharae] vocalia fila
Personat, omnia ubique animis instructa canoris,
Tot meritis plenum et munem laudate Jehovam,
Laudate, aeternis et iubila plaudite saeclis.
QUI trepidi nos cumque metus, quicumque timores
Sollicitos habuere, ex quo defendere iura
CAESARIS instituit, perque arma reducere pacem
Ruptam armis patriae iuratus Principis ardor,
Nunc abeant cedantque procul: toga cuncta peregit
Atque pii fortuna Ducis, trabeaeque labores
Victrices vicêre aquilas: se corrigit error
Dum licet, et penitus turgentis femina belli,
Dum surgunt, exstincta iacent. Nunc cornua ponit
Carpathio nutrita gelu, placidusque Budorgin
Praevehitur Viadrus, gemmarum dives et auro
Bobera mite sonat, nec, ut ante, accensus in iras
Holsa celer Nissusque tumet. Quae sumpserat olim
Lusatus non sponte ferox, nunc proiicit arma,
Et veniam pacemque rogat, gaudetque subire
Victoris placidi leges et mollia iura.
In melius versa omnia eunt. Sancivit amorem
Quae feriit laesitque manus: quem nuper agebat
Iam Mysus tutatur eques; nil Saxo nocere
Porro cupit; socii coeunt ex hoste manipli,
Et geminara uno sudat prpo cardine virtus.
Non caedem metuunt proceres, non crimina vulgus,
Divitiasve habuisse, nocet; turbatur avito
Nemo lare, et dulches exul migrare penates
Cogitur: antiquos ritus venerataque longe
Numina templa colunt, nullumque altare iubetur,
Quem nescit, dare vota Deo: sua cuique tueri
Sacra recepta licet. Votis maiora videmus,
Et quaerunt dubiae praesentia gaudia mentes.
Quis meritum tam grande Ducis, quis tradere fastis
Et donare aevo? qui ferre minoribus olim
Annales poterunt, vatumque sacrare labores?
Da veniam, da, summe Ducum, non pectora nostra
Non te hominum laudes capiunt; superamur, et omni
Nos tua parte premit numeroso examine virtus.
Iustitiam celebrem? tardet Clementia cantum:
Quam pius et charus superis? telluris amores
Et populi non empta fides mea dicta moretur.
Armati referam laudes, dextraeque potentis
Orsa canam, et quanto praecellas fulmine belli?
Me pacata premat virtus, et purpura Martem.
O felix! o magna dies! o numine plena!
Digna o Hydaspeis signari in saecula gemmis,
Quae tibi nascenti tam faustos annuit ortus,
Omnibus ut te unum possis impendere rebus,
Et pariter belli laurum, trabeasque mereri
Pacificas! Quod si te saecula prisca tulissent,
Regia cum supero virtus adscripta decori est,
Te sibi contempto Rhodopeia regna Gradivo,
Mallet CretaJovem. Soli longinqua videntur
Atque aliis submota tibi, Chaldaeus in astris
Non citius ventura notet: tua pondera mentis,
Aethereos sensus, et verba aequalia nimbis
Quis non miratur procerum, aut Legatus adorat?
Antevenis discenda animo, naturaque donat
Nobilitasque sibi, quaecumque labore parantur
Annorumque aliis usu. Te semper honesti
Atque aequi pia cura regit: nec vota precantum
Fastidis sortemque hominum: tibi pauper amatur,
Par inopi pariter ius dividis atque potenti.
Antiqui mores, nostroque incognitus aevo
Te sequitur candor, munit constantia pectus
Firma animi, ac nullo patitur terrore moveri.
Stat menti iurata fides, non prospera sortis
Te attollunt, adversa premunt, semperque paratus
Casibus occurrens fortunam utramque triumphas.
Nil praeceps, citus omnia agis, consulta tuorum
Consilii rectrix mens, fati gnara, facessit.
Talis Alexander bellorum fulmine Eoas
Attonuit gentes, et vincula ferre coegit
Nequicquam auratis pugnacem cornibus Indum.
Talis Caesar erat, victricia signa per orbem
Cum ferret legesque suas. Fortuna nec usquam
Conatus frustrata tuos: tibi militat aether,
Et coniuratae veniunt ad classica laurus.
Non tibi deliciae segnes, non marcida cordi
Otia, non epulae diverso e Sole petitae,
Persarumque onerat qualis convivia luxus:
Uteris inventis dapibus, vix prisca Laconum
Sobrira caena magis, rigidi non mensa Lycurgi
Sanctior: interea heroas, quos addidit astris
Bellipotens virtus, Witekindaque nomina, et ingens
Alberti decus, unde tibi descendit origo,
Commemorare iuvat, magnamque his pascere mentem:
Aut dare, qui casus homines, qui sceptra fatigent,
Et cautos monstrare metus, et spargere dicta
Aurea, Socraticis non inficianda palaetris.
Iam si forte tuas dimittunt publica curas,
Fessaque tot rebus sibi se mens ignea laxat,
Aeripedem conscendis equum, simulacraque ludis
Martia: non iuvenem senior miratus Achillem
Thessalus. Utque tuis sonipes calcaribus arsit,
Diffusis stant colla iubis, vivusque per armos
Impetus exsultat, generosis ignibus ora
Fumant, vix tactas levis ungula transit arenas.
Saepius in virides saltus et lustra ferarum
Te tuus ardor agit, atque arma Dianea tractas:
Iamque procul cervam volucrem, iam cominus aprum
Sternis humo pugnas, ipsisque cubilibus ursos
Audaci virtute moves. Tirynthius ultro
Latousque tibi cedant: Tirynthius ultro
Latous iaculo. Non alter ferre calorem,
Hibernasve nives matutinamque pruinam
Promptior, adversum durare nec imbribus Austrum.
Regna Primislai, quasque olim condidit urbes,
Caucaseam post terga nivem, Riphaeaque linquens
Sidera, Sarmaticis, Zechus, progressus ab oris,
Miscuerat turmale fremens, vultuque doloso
Occultata nefas, se RELIGIONIS in ora
Transmutans niveae, crudum insinuarat amorem
Belli animis, praeses Poenarum tristis Enyo.
Iam quoque finitimas gentes gliscente tumultu
Sollicitat: socii rapiuntur in arma Silesi,
Marcomanus prisca stimulatus pectora laude,
Non sua bella movet: solus premit Austrius iram,
Parcendoque nocet. Numeroso cinctus ab hoste
Quid faceret Caesar? cum iam quoque dira minatus
Ister atrox, fictaque fuga lethalior Hunnus?
Saxonicam deposcit opem, pacandaque defert
* Misniacas[Note: Utraque enim Lusatia olim sub Marchionibus Misniae fuit.] quondam on dedignata secures
Arva Lusatorum, quantumque interiacet Albis
Atque Oderae fontes, tantis te destinat actis
Imperii qui sceptra pater Jove sustinet aequo,
Credit et esse parem. Nam quae tam fida magisque
Augustis devota manus? haec proxima cervix
Ponderis immensi, partae qua ludis honores,
Et tantae imperii fata inclinata recumbant.
Vota haesere viro, sacroque in pectore cogens
Totum animi ingenium ventura pericula versat,
Arma manu, an longum populi servaret amorem:
Omnia volventi, vincunt pro Caesare causae
Imperii et reparandus honos. Sibi tutus, in hoste
Praetimiuit damnum: verbis prius omnia tentat,
Et suadet, non cogit atrox. Fera fata resistunt,
Dum frustra oblatae clacantur foedera pacis.
[Gap desc: notes]
Non tamen exarsit; sed nobilitate serena
Aeternum imperii bello proponit honorem,
Dein verso ad superos sic pectore rite profatur:
Omnipotens mundi genitor, violabile nulli
Numen amans hominum, tuque o, quae sanguine avorum
Religio firmata mihi, Pietasque Fidesque:
Nec non patria chara, et denique si qua vereri
Aut iuvat, aut par est, me invitum arcessere Martem
Testor ad has acies, invitum signa movere,
Non has sponte manus in certas ducere caedes,
Vulnere sed laesa cum maiestate coactum
Imperii. Quamquam et vestras defendere partes
Fatum urget celeresque doli. Gladio ergo paranda est
Pax frustrata togam: cumque auxiliantia verba
Nequicquam serimus, ferrum tentare necesse est.
Fortunam sibi quisque facit. Nunc sumite bellum
Et pacem mandate manus: mea causa peracta est,
Nil super est, spreta pro PalladeIuppiter hac stat.
Dixit, et insignem croceae sinuamine silvae
Induitur galeam, lateri sacer additur ensis,
Quali vix superos et sidera terret Orion.
Classica tum lituos iussit: subito undique miles
Erigitur, laetae properant ad signa cohortes.
It totum campis agmen, geminata refulget
Armorum splendore dies, ductorque diei
Auctus luce nova radiisque potentior exit.
Ipse etiam egreditur, nitidis conspectus in armis
Cornipedis fera terga premens, speqeu arduus exstat
MAURITII in speciem magni, cum belliger iret
Danuvium et Getici rabiem frenare tyranni.
Hinc procerum speciosa cohors, delectaque pubis
Robora, quasque ipsae metuant aequare bimembres,
Incedunt equitum turmae: simulacra moveri
Ferrea, et aeratam credas prorumpere gentem,
Sic operit formatque chalybs. Ruit undique portis
Visendi studio plebes, tota ipsa videnda
Quantam DRESDA capit: puerorum imbellior aetas
Summa tenent, matresque piae timidaeque puellae,
Complent ima viri. Quanto tum lumina fletu
Imbre pio et maduêre genae? quae mista timore
Gaudia defixos animos in principe charo
Versarunt? quantis salierunt pectora votis?
Tertia lux roseo caelum patefecerat ortu,
Budissae Nisicenus ager cum praebuit urbis
Moenia, et abruptis surgentem e rupibus arcem.
Salve, miles ait, tellus! salvere per ipsam
Si modo te licitum est: si sponte admiseris, hospes
Advenio, sin, hostis ero. Nunc elige, bellum,
An pacem me ferre velis. Si bella placebunt,
Virtuti patet ampla seges: non tela, vel enses,
Non celsae obstiterint turres: quaqua ira virum fert
Perrumpam. Saevi proh quanta licentia ferri
Tunc erit! immensa meriti quam in caede natabunt!
Sic ait, et properat vallum, et munimina ponit
Tuta sibi. Quid te duros stimulavit in ausus
Urbs misera, et male-gnara tui? quid fata movere
Te iuvat, et tristes casus urgere vocando?
Prima noces, pacemque negas, hostemque professa
Hostes ipsa facis. Quis tantum ferre furorem
Aequa mente queat? sed tu Dux magne tulisti
Nil referens hostile hosti. Credentne minores?
Obsessor vice civis erat, timidusque nocere.
Quid te nunc non posse putes, sociata fuêre
Cum Pietas Nemesisque tibi, Natura videtur
Quae quondam opposuisse parens, cum conderet orbem,
Atque hominum mortale genus, sua semina didens
Mentibus, et certos generans in pectora motus?
Perstat in incepto demens furor, et sibi saevus
Indulget, citius possis mollire precando
Caucaseas rupes, et duri robora ferri,
Quam populo suadere fero iustae otia pacis.
Augescit pietate nefas, et spernere coepit
Quem parsisse videt: nec tantum vulnere teli,
Sed saeva quoque voce ferit, convicia linguae
Missilibus geminata volant. Arcessere fata
Sic iuvat, et miserae praeceps urgere ruinae.
Tum demum magnos sese sibi cessit in aestus
Nobilis ira Ducis, nec iam parcendo mederi
Sustinet ingratis, ferrum meditatur et ignes,
Et resecare parat, si quae nocitura videntur.
Sic leo desuetus silvis, rituque ferino
Deposito, placidos cum adscivit tempore mores,
Et didicit pectique iubas, hominemque vereri,
Si contra hostilis micuit lux obvia ferri,
Erigitur, quaeritque diu, quas exuit, iras.
Ast, ubi perstiterit damnatus et improbus hostis,
Addideritque minas, stimulantis verbere caudae
Se monet, et vastos frendens attollit in artus:
Irruit, atque uno consumit momine pugnam.
Continuo stridor lituum clangorque tubarum
Audiri per castra Ducis: premit undique bellum,
Atque urbem sua fata manent: iam contus et ensis
Militat, et totis incursat viribus agmen.
Flammae etiam mandatur opus: subito omnis in igne
Urbs sedet, et trepidas vincunt incendia curas.
Vix tali Vesuvinus apex exaestuat ira
Hesperiae cum triste tonat, iamque ignea montem
Solvit hiems: vix sic ruptis furit Aetna cavernis
Flammarum molem glomerans ac sidera lambens.
Ergo ubi nulla super patriam servare cadentem,
Et restare hosti ratio, clementia magni
Sollicitata Ducis: veniunt et poplite flexo
Vitam humiles pacemqeu orant. O mite benigni
Principis ingenium! dociles o sumere bellum
Et finire manus, letoque inferre salutem!
Annuit, et paucis sancit sollemnia dictis.
Quis populi tum vultus erat? quos poena manebat,
Libertas nec opina beat: nil damna recensent
Ac tristem accusant cladem, venisse videntur
Ex merito, inque Ducis bonitate sua omnia ponunt.
Interea socias it praepes fama per urbes,
Invaditque animos populi, clademque recentem
Disserit, ac velox venturi nuntia belli
Centenas solvit dira in praeconia linguas.
Omnibus incubuere metus, placuitque teneri
Signa, nec in dubiae discrimina mittere pugnae.
Quin etiam errorum piguit, sanaeque redivit
Ille pudor mentis; nec iam praetendere facta
Compositis tendunt dictis, commissa fatentur
Ingenue, veniamque rogant, parere parati,
Et certam iurare fidem, nec parcere vitae,
Si velit, et totos pro Caesare fundere census.
Non hoc absque Deo meliore et numine gestum est:
Vix completa suum bis Luna peregerat orbem,
Nocturni regina poli, blandaeque quietis
Arbitra, per veteris sedes ubicumque Lusizi
Sudetum creta nivibus Sprea labitur unda,
Aut tacitis Alestra vadis it nubilus amnis,
Cum nostri steterunt fasces et Saxona iura.
Exitium iamque ipsa timens, pertaesaque belli,
Bojemaeque memor cladis, transgressa nivosi
Culmina Sabothi, Mysorum venerat oras
SLESIA, Saxonici subiens in Principis aulam.
Non galea crinis premitur, lorica lacertos
Nulla tegit, qualem nuper se in bella ferebat.
Sed miti succincta toga, similisque precanti
Visitur, et placidae frondem praetendere olivae.
Deinde manu venerata Ducem, sic orsa loquendo est:
Saxonici Rector populi, quem regibus ortum
Fama probata canit, (quamquam virtute potentem
Plus noster miratur honos, et regibus aequat,
Quin Reges super extulerit) sint hactenus arma,
Nunc veniam pacemque rogo: si foedera rupi
Caesareas temnens aquilas, iam paenitet: ipsam
Erroris damnare libet. Sed vincula gentis
Cognatae iunxere malo: sic fratre iuvatur
Saepe nefas fratris, sic patrem natus adhaeret
Peccantem, et suadet sanguis, cui pugnat honestas.
Imposuit male-cautus amor. Iam numen et aras,
Et patrios cultus, quis non defenderet armis?
Credebam haec mihi cuncta peti: sed ubi exiit error,
Et veri iam causa patet, disco, ecce, fidelis
Exemplo esse tuo, damnatae et credere parti
Me populosque meos. Nec, si punire placebit,
Obsisto: fateor noxam, meque offero poenae,
Non ut serva tamen: cunctos iugulare necesse est,
Qui ferro punire velit; peccavimus omnes,
Et parilis nos culpa premit: vacuata colonis
Quem tunc arva iuvent? viduae quem civibus urbes?
Non hoc extulerit reges, et numina ponens
Sidera donabit, saevire in vulnera et enses,
Et mactare reos, poenaque et sanguine pasci.
Parcere subiectis, nec qua iubet alta potestas
Ire, sed armatas multum sibi demere vires,
Et ferrum mulcere toga, caelestibus addit,
Largiturque decus. Quamquam nil Caesaris almi
Moribus indubito: mitem natura creavit,
Nec facilem in poenas, promptumque ignoscere culpae,
Ingentesque animos cautis supponere frenis.
Non simulata loquor, dubiaeque accommoda sorti,
Sidera vos testor, quique omnia numine comples
Rerum aeterne Pater, pro Caesare cuncta parata
En adsum facere atque pati: non arctius ipse
Styrus amet, quantisque Carinthia montibus exit.
Assere me, o invicta manus, turbataque tandem
Iura mihi, et verum Dominum, sed redde faventem.
Non aliena peto, per connubialia iura
* Saxonibus[Note: HENRICUS enim GEORGIIBohemorum Regis filius, DUx Munsterbergensis, coniugem duxit ANNAMWILHELMI III. Marchionis Misniae filiam. Sed et Illustriss. [Abbr.: Illustrissimus] Princeps CAROLUS FRIDERICUS, qui haereditario iure hodie eundem ducatum obtinet, ingens Silesiae suae columen et decus, uxorem habet NN. [Abbr.: ?] Serenissimi Principis FRIDERICI WILHELMI Ducis Saxoniae filiam etc.] sum mista tuis: tecum una coluntur
Sacra mihi, ritus uni: quid certius umquam
Religione liget populos et iungat amore?
Quam niveae luces, et festi tempora fati
Elysiis fluxere meis, cum Sagana rura
HENRICI, **[Note: MAURICII, Electoris et Ducis Saxon. Fuit enim Ducatus Saganensis sub inclutorum Saxoniae Ducum imperio ab ann. [Abbr.: anno] Christi 1427. usque ad an. [Abbr.: anno] 1549.] Natique pias venerata secures?
Tum didici primum caelestis semina verbi
Imbibere, et vanos Romae contemnere ritus.
[Gap desc: notes]
Iam maiora dabis, si per te porro tueri
Sacra accepta licet, si propugnata tot annos
Integra libertas, et iura antiqua manebunt.
Non te subtrahimus Patriae: defendet utramque
Consiliumque eademque manus: tibi mille Pyracmon
Fulmina, mille enses, atque insuperabile ferrum
Mulciber ipse dedit. Iam cui tot lecta virorum
Pectora belligerique Duces? quid divitis auri
Immensos memorem cumulos? superabitur illis
Tempestas opulenta Tagi, quantumque coruscant
Pactoli pretiosae undae: ne sperne precantem:
Stent geminae atque uno vigeant sub numine gentes.
Finierat: laeta tum maiestate serenus
Insequitur Princeps: o chara et semper amanda,
Nil insulto tibi, miseror magis; additus error
Omnibus; et cautae possunt impingere mentes.
At culpam mox nosse suam, crimenque fateri
Ingenui res plena animi est: desiste timorem,
Caesar amicus erit: tu tantum mente fideli
(Nec dubito) te subde iugo: si pectore recto
Ipse colo timeoque Deum, salva omnia iura,
Religioque tibi, me vindice, tuta manebit.
Continuo capitis turres excrescere visae
In maius, subitique in tempora serpere flores,
Afflarique oculi nymphae meliore iuventa.
Ipsa videbatur laeto Dea candida vultu,
Quae ferri cohibet rabiem, blandaeque quietis
Otia largitur populis, et divite cornu
Munera didit ovans cunctorum feta bonorum,
Delabi caelo, Lygiamque invisere gentem.
At contra infesto fugiens procul agmine ´Mavors,
Quem Furor, et Rabies, praecepsque Audacia, et Irae,
Et Metus, et malesuada Fames, et turpis Egestas,
Horrendae visu formae, comitantur euntem,
Edonas hiemes repetebat, et horrida diri
Regna Getae, ac lactis si quae potator equini
Tartarus arva colit Scythico praetentus Imavo.
iam virides iterum saltus, et vallis opacae
Frigora, et arguto blanditos murmure rivos
Pastor habet, pecorique suo solacia monstrat.
Ipsi etiam laeti spe divite rura coloni
Desolata adeunt, festis discursibus urbes
Atque hilari fervent plausu: nil buccina terret
Bella movens, miti prolectat gaudia cantu,
Committitque choros, pacique adsuescere gaudet.
Iam pietas, iam cana Fides, iam laeta revertit
Iustitia, et terras iterum dignata tueri
Suppressas leges expulsaque iura reducit.
O summos transgresse Duces, quid patria reddet?
Quid tibi pro tanto persolvet munere Caesar?
Ingentes titulos, et rari nomen honoris?
An fasces populosque novos? debere putabunt,
Solverunt quaecumque tibi: regnum omne superstat
Qui regnare iubet. * Latiae Stilichona Camenae
Tam bello quam pace bonum, Dominisque fidelem,
Commemorant: Geticum sed cum pacaverat Istrum,
Cum populos, Aurora, tuos, Libyamque rebellem,
Reddideratque orbi pacem, Romanaque iura,
Quis defensor erat sceptris. Tu fidus in omne
Defecit (pro! turpe) senex, invadereque ivit
Quis defensor erat sceptris. Tu fidus in omne
Tempus eris, nec te regnandi sacra cupido
Umquam adiget vetitas velle aspirare coronas.
Nunc age Cecropios proceres, nunc Thesea fortem,
Miltiademque augustum, et liberratis amantes
Harmodios, gens Graia tace: tuque ardua Roma
FabriciosCuriosque et nomina magna Camilli,
Scipiadasque Duces nunc desine, versa potentis
Regna quibus Poeni, Romanoque aemula honori
Moenia, laurigero sub sidera ferre triumpho.
Deme animos in bella truces, deme ossibus albas
Fusorum segetes, et tinctos caedibus amnes.
Noster maior erit, qui sic sine sanguine vincit,
Et ferro scit habere modum: non vera potestas,
Quae per damna venit, multo et sancita cruore est:
Hic mihi maior erit, populis qui gaudet adesse,
Et fatum donare novum, qui foederis auctor,
Et servare palam cupidus subrepit in alta
Pectora, et in mentes hominum scit ponere fasces.
Non sic exuviae, detractaque ab hostibus arma,
Auratique axes, spoliisque onerata superbis
Fercula, palmataeque togae: non laurea victrix,
Non auri radiatus honor per tempora florens,
Tam decorant, quam quae servatis civibus olim
Querna corona data est. Gaudete o saecula nostra,
Vos etiam dabitis venturo exempla nepoti,
Magnaque perpetuis referetis nomina fastis.
At tu post varios belli pacisque labores
In tua regna redi, duplicique insignis honore,
Inde triumphales laurus, hinc civica monstrans
Praemia, votivae succede penatibus aulae,
Spes populi votumque tui. Praedivite cultu
Florida, et arcanum vultu testata calorem,
Tendit in occursum Coniux, aequanda Deabus,
Quas Samos, Idaliumque, aut quondam incerta vagansque;
Delos habet, nec non doctae celebratis Athenae.
Iam roseas expansa manus in sancta verendi
Oscula prorumpit Domini, colloque refusa
Haeret inexpletum castosque accendit amores.
At mater grandaeva procul damnata potentis
Stat voti, et largo conturbans gaudia fletu
Se sibi concedit: talis turrita Cybelle,
(Seu post Phlegraeas acies, et PelionOssae
Impositum trepido pacem donaret Olympo;
Seu Phaethonteos tardaret fulmine currus,
Grassantesque aliis compesceret ignibus ignes)
Aspexit metuitqeu Iovem. Plauditque vovetque
Jam tua Dresda tibi, totoque exsultat honore
Magnum iterum complexa Ducem: sic IsmaraBacchum
Caspia cum tigris vehit, et Pangaea resultant
Culmina: sic Clarios Phoebo penetrante recessus
Parnassi sonat omnis apex, laetumque remugit
Castalia, et docti despumant largius amnes.
Rex hominum atque aeterne Pater, sub numine cuius
Mundus it, et certa torquentur sidera lege:
Et tu par patri, totoque antiquior aevo
Mundi, Nate, salus: tuque o qui iungis utrumque
Spiritus, immittens caelestem in pectora amorem,
Tam rarum servate Ducem, meliore metallo
Saecula qui instaurare parat, fessique senectam
Innovat imperii, priscumque reducit honorem.
Cuius vindiciis Ecclesia tuta triumphat,
Et virtus antiqua redit, caeloque relicto
Dia redux hominum caetus Astraea revisit.
Sera sit illa dies et nostris tardior annis,
Quae tantum eripiat terris decus. Omnis in illo
Spes nobis posita est: nondum undique bella quierunt,
Turbat adhuc Dacus, nondum Thrax supplicat acer,
Eoae restant laurus. Hunc Phasidos amnis,
Et quanta Euxinum constringunt litora Pontum,
Submissaque tremens veneretur Bosphorus unda.
ANnueret fortuna meis si candida votis,
Nec, parca largita manu, pietate minores
Indulsisset opes, SOPHIE, veneranda potentum
Et genitrix et nata Ducem, tibi marmore secto
In species varias, et ditis mole metalli
Par templis conarer opus, quod vinceret arces
Piramidum, (namque egregia probitate mereris)
Et quicquid Pharii iactavit fama sepulchri.
Hic nigris erepta rogis, nil dura potentum
Foedera fatorum, nil saevi temporis iram,
Aut pluvias hiemes metuens, sacrata micanti
Stares alta tholo, tibi turea dona quotannis
Libarem, et festis adolerem altaria flammis.
Nunc quoniam sors dura negat, quoniam omnia caeca
Sic miscet vexatque manu, vix paupere versu
Imbellisque sono citharae, ibi reddere iusta,
Diva, licet: laetae non iam velut ante Camenae
Circumstant vatem, choreasque et carmina plaudunt;
Sed moestae et larimis humectae ingentibus ora,
Attrepidant: fugere meos Parnassia crines
Vellera, nec niveis laurum fas nectere vittis.
Quicquid Pierio dictavit Apollo sub antro,
Nisaeis quicquid docuit sub collibus Evan,
Dedidici: tulit omne nefas et ferrea saecli
Durities: iamque icta alio et confusa dolore
Prorsus hebet, toto se mens in pectore quaerens.
O saevas tristesque vices! qui ingentia nuper
Plectra, Maroneasque tubas implere parabam,
Saxonas ensigeros, atque armipotentis IANI
Orsa canens, veterum non inferiora triumphis,
Deficio, vix debile hians: tamen, o bona, nostros
Ne aversare modos: quamquam te regia caeli
Ceperit, et Genios inter gradiare beatos
Celsior, et puram spargas de corpore lucem
Humanae nil sordis habens: licet accidat aures
Undique concentus divinior, et tibi dia
Carmina caelestes pergant donare Camenae,
Quae volucres gyrant orbes, cursumque gubernant
Aetheris, et certo labentia sidera motu.
Absolvunt alios proavi, gentisque vetustae
Stemma potens: alii, quos nubilus obruit ortus,
Dotibus ingenii et multa virtute celebres
Obscurum accendêre genus: tibi utrimque parata
Laus venit, et sacro residens sub pectore virtus
Certamen cum stirpe gerit: quem clarior ortus
Illustrare queat? diffusi gloria regni
Aequali quem sorte beet? te no [(reading uncertain: ?)] Brenni
Vindicat, et celsis demissum nomen ab Ursis.
Te patrius Sprea, te Viadri piscosior amnis,
Atque electriferi venerantur litora ponti.
Quid taedas memorem, et thalami praelustris honores?
Vix tantum est nupsisse Iovi: quis Saxonas altos
Et Witikindeos nescit, sacra nomina, reges?
Hinc tibi Sponsus erat: nil est vulgare, parentes,
Et socer, et coniux: omnes pia cura fatigat
Imperii, et solis fas est legisse regentem,
Romanae cui iura aquilae, Germanaque cedant
Sceptra, Pipinigenis olim gestata tyrannis.
Culmina natorum, felicisque aurea ventris
Pignora, iam quantos poscunt sibi laudis honores?
Antiqui memorant vates (seu fabula vulgi est)
Turritam Cybelen, Phrygiae de montibus Idae
In terras sparsisse Deos, et lege carentem
Numinibus firmasse polum: tu nostra Cybelle
Fecundi felix uteri, quae tanta merenti
Sidera partiris patriae, quae Saxona rura,
Et placido Mysas tutentur numine gentes?
En IANUM tibi Diva tuum, quem celsior ornat
Purpura, cui magni permissi Caesaris enses.
Quis pacis melior studiis, aut fulmine belli?
Quis sic in commune bonus? Scit Schlesis et omnis
Terra Lusatorum: iam quis reverentior aequi?
Quis tanta pietate micat? i, cana vetustas,
Theodosios mirare tuos: hunc saecula nostra
Esse suum Davida canant, qui dira minantum
Allophylum furias Jebuseiaque agmina frangat,
Et Domini tutum Christi bene reddat ovile.
Sed neque florentes te tantum cernere natos
Fata pia indulsere tibi: vidisse nepotes
Contigit, augustae solacia rara senectae.
O quoties sacros turbarunt gaudia vultus
Mista piis lacrimis, celsi cum pignora Gnati
In patrios enses, et magna exempla potentum
Primaevis atavorum annis adolere videres!
Hos tibi delicias et fessae gaudia vitae
Dicebas, requiemque malis, queis [Reg: quibus] publica saecli
Impietas premit incumbens, et sancta fatigat
Pectora, vesanos miscens impune tumultus.
Quamquam autem pleno superum fruerere favore
Tot rebus ditata bonis: tamen inde serenae
Nil mentis mutavit honor: probitasve secundis
Intumuit: sanctum generosa modestia pectus
Custodit, tumidos ostendens ponere fastus
Atque hominem meminisse sui: tu sola fateri
Illa bona, adversae quae contra ausa improba sortis
Insurgunt, cunctasque docent ridere procellas.
Hinc, quamvis poteras spoliis ornata nitere
Sidonii rubrique maris; subtegmina Seres
Ut nerent pretiosa tibi, varioque metallo
Florida Palladiae sudarent tegmina telae:
Non tamen his animum donas: virtutis honestae
Urit maior amor, cultusque assumere morum.
Nam quo vecta mari coccos? quo purpura dives,
Et rutili gemmarum ignes? quo splendor ab auro,
Si vitiis mens pressa gemit? si sordibus horret,
Atque in se positam nescit sibi reddere lucem?
O utinam intactis haustam de fontibus undam
Porrigeret Pimplaea [Reg: Pimpleia] mihi mersa altius urna,
Ac placidus toto rideret Cynthius astro,
Quo laudes, veneranda, tuas aequare canendo
Sufficerem, magnis nec Musa exclusa cothurnis
Caelestes animi dotes, divinaque mentis
Dona prophanato tereret male provida cantu!
Credibile est primae tentantem exordia vitae
Te cunctas lustrasse Deas, quae crimina pellunt,
Et vitiis vinctam monstrant exsolvere mentem,
Sic omni virtute nites: tu vincere digna
Quas Latii monimenta canunt, quas Graia vetustas,
Et quotquot nostrum celebrarunt moribus aevum.
Te non Penelopea fide, non sensibus exstet
Aspasia, aut si quae longinquo venit ab Euro
Tentatura tuum docti Salamonis acumen.
Quanta quies animo? quanta est clementia? in omnes
Quam proclivis amor! Dominae cum iura teneres,
Mitis mater eras: tu prona levare iacentes,
Et miseras audire preces: tu munis egenis
Mansuras profundis opes: te supplice nemo
Frustra adiit voto, cunctos miserata beabas.
Quid dicam pietatis opus, cultumque verendi
Numinis immensum? nam quamquam lumine morum
Obrueris, quascumque nurus pia fama celebrat;
Hic tamen ipsa tibi longe superata fuisti.
Delicias quaerant alii, mensaeque beatae
Gaudia, nocturnosque choros, mimosque dicaces,
Et personatae spectacula ludicra pompae,
Quuos luxus, populator opum, saeclique libido
Ingeniosa trahit: tempus tibi perditur omne,
Quod vacuum pietate fluit: labor omnis in illo,
Ut precibus votisque vaces: o vita beata!
O puri innocuique lares! quis dixerit aulam?
Templi instar, templi instar habent: circum undique regnat
Sancta quies, intus psalmiquehymnique resultant,
Et passim resonis fremit alleluja diaetis.
Nempe tibi penitis insederat alma medullis
Religio, sine labe nitens, nihil illita fucis,
Proxima queis [Reg: quibus] illam nugax temeraverat aetas.
Religio, pacis quondam mitissima custos,
At nunc bellandi seges et paene unica causa.
Haec niti meritis Christi, haec sustollere in altum
Terrenis aversam animam monstrabat, olympo
Fidere, sed mundo diffidere, et usque Magistrum
Magna mente sequi, prompteque occurrere fato,
Quod nos cumque vocat, nec solo nomine CHRISTI
Discipulum iactare, sed ipsis prodere factis,
Atque hunc aeternae fruiturum gaudia vitae.
Vix tanta pietate animi votoque calebat
Augustis dignata toris, et laeta marito
Caesare, succensas quae incestis ignibus aras
Deruit obscenosque Deos, lignique beati
Robora salvifico Domini respersa cruore
Consecravit ovans animis: tibi cesserit ultro
Quae super igniti candentia corpora ferri
Magnanimos molita gradus, crimenque refellit
Iudicio laudata Dei. Salve inclita mater!
Salve ingens decus o saecli! quod tradere fastis
Aeternis mansurum annis, et mittere in aevum
Omnis Apollineus studeat Bacchique sacerdos!
Unde exempla sibi capiant, quos celsior ortus
Eripuit vulgo, dominos cum sanguine fasces
Et regimen cum luce ferens, quos sumere mores
Pectoris expediat, quas alte exscindere pestes.
Haec pariter praecepta viris pariterque puellis
Ediscenda dabit. Nunc maesti erumpite rores,
Et salsis large faciem perspergite rivis.
Ite piae lacrimae! vitae sint hactenus acta,
Nunc obitus pangendus erit: quis tanta licere
Indulsit fera Parca tibi? vulgare ferire
Non poteras [(printer); sic: Num poteras] mors saeva caput? quis stringere iussit
In magnos tua te arma Deos? haec vincere digna
Pulveris Euboici seriem, transcendere fila
Nestoris, et serae Tithonia fata senectae.
Quisnam odii causas aeternaque semina rixae
Fortunae Invidiaeque Deus dispensat, ut usque
Dissideant pugnentque sibi? nullamne subintret
Illa domum, infaustis quin haec furtiva sequatur
Gressibus, et saeva conturbet gaudia dextra?
Florebant hilares, tranquilla pace beatae
Hactenus, et nullis concussae hostiliter armis
Atque omnis Mysiae tellus, et Saxonis ora.
Vidit et invidit livor, subitoque nocendi
Invenit per fata viam. Tibi virus in ossa
O Sophie! o matrum decus! o stirps certa Deorum
Mittitur, atque acri tentantur pectora morbo.
It pestis festina omnes diffusa per artus,
Et properat suprema tibi: quin ipsa senectus
Impugnant annique graves: ars tota medentum
Deficit, et cunctas morbi vis improba curas
Exsuperat: fatum instat atrox, iamque ultima vitae
Parcae fila legunt: tristis subit undique luctus,
Et querulis damnata ululatibus ingemit aula.
Illa obversa oculos extrema luce micantes
Dulcius, et laetum radiis maioribus ignem
Spargentes, (qualis ruiturus in aequora Phoebus
Fulgurat, et virides rubicundo lumine fluctus
Pingit, et assperso flavescere cogit ab auro)
Erigitur, nil fracta animi, nil maesta quiritans,
Sed cupiens hilarisque mori, dein talia fatur:
Vixi et quem dederant cursum pia fata peregi,
Nec quicquam fortuna meis queat addere votis.
Stat populis pax laeta meis, stat filius ingens,
Et generis firmata domus: fastigia celsi
Culminis, et partae quid dicam laudis honores?
Discedo nil fata morans: dic Parca volentem,
Duc Deus: at vos o patrii flos auree caeli,
Magnorum spes certa DUcum, mea cura, nepotes,
Extremum moriens quod nunc vos alloquor, hoc est:
Non lacrimis turpare genas, non tundere planctu
Pectora, non miseris caelum pulsare querellis,
Aut atra squalere toga: non divite sumptu
Aerias moles, et celsa educere saxa
Cyclopum scopulos ultra; verissimus ille
Ad manes pertingit amor, facta incluta functi
Mirari, ac simili mores producere vita.
Hic mansurus honos: consumit saxa vetustas,
Aera aetate fluunt: nec semper credere tutum
Laudibus, et famam ex meritis sperare sepulchro.
At quorum virtus animis expressa nepotum
Floret, et in generis seriem cum sanguine transit,
Perpetuis vivunt annis, aevumque triumphant.
Discite iustitiam, et summum ne spernite Numen.
Vobiscum sic semper ero, sic usque superstes
Durabo, et vestra pietatis laude virescam.
At tu, Nate, meae decus et laus una senectae,
Et tranquilla quies, quem fama loquacibus alis
Disserit, et multa virtutis laude celebrat
Per varias late gentes, licet avia longa
Detineant, suprema mihi nec te oscula matri
Figere, caeruleaque oculos in morte natantes
Fas manibus signare piis, tamen ipsa fideli
Pectore contueor: virtutum perge tueri
Porro perge decus, meritasque augere coronas.
Multa quidem circum creperi undique fama tumultus
Adfremit, et patriae dulci fera bella minatur:
At tu Nate tamen stes imperterritus, omnes
Excepture vices: celsis cum turribus arces
Defendant alios caeloque minantia saxa,
Fulmineique enses, volucrique tonitrua peste
Sulphurea, immensis late aut tendentia campis
Agmina, quae totos siccent in pocula fontes:
Te tua servabit pietas, te dextera summa
Proteget, et cunctis caelum superambiet astris.
Nam me non frustra fuerit tot vota precesque
Pro te, Nate, Deo lacrimantem et multa paventem
Fudisse: at nunc, o salve, salve inclute Nate,
Meque tuam, et qui me iamnunc Deus evocat, usque
Irrequietus ama. Dixit, collapsaque membris
Illustrem poscenti animam transfudit olympo.
Heu! quo mater abis! quo nos, tua pignora, mater
Casibus expositos facilesque in fata relinquis?
Nil non donarunt Superi tibi: nulla fefellit
Spes voti: quicquid peteres, facile omne ferebas,
Paene prior quam vel peteres: tu saepe precando
Numen adegisti ruiturum ponere fulmen,
Et nostri ultrices sceleris dimittere poenas.
Quae porro pacare preces, quae vota Tonantem
Flectere, et instantes poterunt avertere clades?
Dum nigrae incumbunt hiemes, atque undique circum
Tempestas truculenta fremit, tumidisque minatur
Absorbere fretis, et totam mergere navem,
Eriperis, nec te miseris revocare querelis
Heu licitum est: talis quondam Trachinia nidos
Deserit implumes, quando illam callidus auceps
Induit in laqueos, aut saevus arundine fixit
Letifera: trepidant fetus, matremque requirunt
Nequicquam, et maestis late loca questibus implent.
Nempe urgent irae superum, nostrisque minantur
Criminibus: quin nunc fortasse in limine perstat
Quod nequiit fatum nobis hac stante nocere.
Tu tamen, o, tetro quae quondam in carcere degens
Corporis occidui, nostraeque obnoxia sorti,
Incurvare Deum potuisti et flectere votis:
Iam quoque deposito fragilis cum carnis amictu
Nil mortale tenes, sed pura, et libera caelo
Sideribus permista volas, ne desine mater
Usque, usque, o, nostris, precor, intercedere poenis,
Et dubias patriae res commendare Jehovae.
QUicquid adhuc flectique oculos, patiturque tueri,
SCHWALBCHIUMque sui similem nondum eximit orbi,
Ecce, vides: sic ille oculos, sic ora ferebat
Armiger, et toto versans sub pectore Martem,
Ast non vesano ruiturum turbine, et aestu
Praecipitem; sed qui librato pondere mentis
Bella paret, potiusque habeat decus arte redemptum,
Quam quae sanguineo laurus stat parta triumpho.
[Note: Johannes Melchior a Schwalbach nascitur GiessaeXXCI XXX Decembris.] Non illi sublime genus, non patria defit
Nobilis: Hassiacis dudum cantatus in oris
SCHWALBACHIDUM praefulget honor, qua fertilis agri
[Gap desc: notes]
Uber LANE secas, GISSENASque aspicis arces
Natalemque Larem: qui si splendoris aviti
Longe expers, nullaque foret sub laude vehendus,
Sufficeret natus MELIOR: hic solus in omnem
Progeniem donare potens nomenque decusque
Nobile, et ingenti fama clarare nepotem.
[Note: Orbatus patre anno III. matre VII. aetatis, apud Cognatos Tutoresque educatur.] Prima statim iratis aetas exercita fatis
Insuevit nil molle animo, docuitque sub ipso
Limine, virtutem duro gaudere labore,
Invictisque animis venienti occurrere sorti,
Sive tonet, placido seu laxet gaudia vultu.
Quamquam igitur genetrice pia charoque parente
Susciperet pietas cognati sanguinis orbum,
Et tenerum tegeret, tamen indignata latere
Indolis eximiae natamque ad maxima mentem,
[Note: Anno [(reading uncertain: ?)] XCIII cum duodecimum aetatis annum ageret, in aulam Comitum Solmensium assumitur.] Vendicat aula sibi puerumque assuevit honori,
Qui grandem mansurus erat. Quam prona voluntas
Parere imperiis et herilia mente fideli
Iussa sequi, magnum quoties mandatur honestum.
Cuius amor dudum puero flammaverat imum
Pectus, et in penitas descenderat igne medullas.
Multis Aula quidem luxum persuadet inertem
Delitiis blandita suis, generosaque sopit
Pectora, et a magnis fallax intercipit ausis;
Non potuit dare verba tibi: pectusque senile,
Vix cum puber eras. Qualis cum crescere sensit
Atque ungues atque arma Leo, mox rupe relicta
Immitti campis ardet, lateque vagari
Per Nomadum deserta ruens, sive ardua contra
[Gap desc: notes]
Taurus colla ferat, venantum sive catervae
Immineant, nudoque minetur lancea ferro:
Haud secus imbelles epulas dominosque penates
Grataque iucundae pertaesus gaudia vitae,
Arma animo pugnasque agitat, dum firmior aetas,
Bellorumque haud segnis amor, laudisque cupido
Usque instant magnosque movent sub pectore fluctus.
[Note: Anno [(reading uncertain: ?)] XCIIX in militiam Belgicam proficiscitur et sub Mauritio Nassovio prima stipendia facit.] Ergo novus Batavas tendens bellator ad urbes
Nil cunctatus abit: vitam certare sub armis
Ordirique virum pro libertate, decorum est.
Quos ibi non plausus, quae non et puncta tulisti
Invicta dextraque potens et mente sagacis
Ingenii, quo non aliud belli imbibit artes
Ocyus, et totum concepit pectore Martem?
Te iuvenem nondum miles veteranus amavit:
Nec sprevit ver, IANE, tuum floremque recentem
Ullus Honos, ipsi te dilexere Tribuni:
Obsequio nam promptus eras, virtute probatus
Atque fide. Non te blando exitiosa veneno
Decepit, fregitque animos Amathusia mater:
Non luxus lapidator opum tua tempora trivit
Et studium deforme gulae: si forte quietem
Aut hostis daret, aut concederet otia tempus,
Consulere artifices claros, multoque peritos
Usu cura fuit, doctisque incumbere libris;
Nec piguit picta bellum edidicisse tabella,
Quas partes tueatur eques, quae norma pedestris
Militiae: tutis quae sint munimina castris.
Quae ratio firmetque urbes, aut subruat arces,
Vel capiat: saevo quo machina aenea pulsu
[Gap desc: notes]
Deturbet muros, et dira incendia volvat.
Expertus quis cuncta sapit? stat terminus aevi
Omnibus et parvis spatiis describitur aetas.
Multa igitur complecti animo ac cognosse legendo
Ante decet: quo post, cum venerit usus agendi,
Nil titubes, subeatque animo, quid tempora poscant,
Quam praesens res optet opem: momenta gerendi
Rapta volant, et lapsa semel vix ulla revertunt.
Sufficerent aliis ad rarae laudis honores;
SCHWALBACHIO haec primordia erant: mediocria magni
Contemnunt animi, et quicquid commune putatur,
Ultra id tendere avent, ac votis vota fatigant.
Ergo sedet iuveni patrios excedere fines
Longius atque omnem dimittere vela per orbem,
Qua via cumque patet. [Note: Anno [(reading uncertain: ?)] CII ex Belgio in GalliamItaliamque transit.] Quartum sol fecerat annum,
Cum Rheni post terga amnem, Mosamque relinquens
Celtarum ingrederis populos et sceptra salutas
Borbonia, HENRICUM ingentem: mox ninguida transis
Culmina, nubiferas Alpes, atque Ausona rura
Laetus obis: spaciosa Padus tibi flumina pandit,
Atque suas ostentat opes: te nobilis Arnus
Excipit et totis gratatur Mincius [(printer); sic: Minius] undis.
Nec tibi se Roma ipsa negat, rerum arbitra; nec se
Pisa potens; non est formosa Neapolis, olim
Parthenope cui nympha dedit memorabile nomen
Carminibus cantuque potens, cum dulce per undas
Exitium et miseris caneret fata ultima nautis.
Iam terrae pertaesus eras, placet ire per alta
Aequora et Ionio remum lassare profundo.
Aura vocat, capiunt remos, et litore solvunt:
Iamque altum pelagusque tenent, sensimque recedunt
[Gap desc: notes]
Hesperiae populi, donec non amplius ulla
Apparet tellus, et nil nisi candidus aether
Occurrit vastaeque undae, Neptunia regna.
[Note: Inde vectus navi Cretam, quae Candia hodie; Cyprum item, Syriamque: itemque Aegyptum et partem Africae lustrat.] Labitur uncta vadis abies, Dictaeaque tangit
Litora, qua centum magnas habitaverat olim
Creta urbes, centum populos, atque Ida verendis
Culminibus mentita Dei cunabula servat.
Hinc Cypri saxosa petis Cretam [(printer); sic: Tretamque] Paphonque
(Quam Veneri quondam, praeses quae credita amorum,
Prisca superstitio sedemque et templa pudendis
Ritibus instituit, foedoque sacravit honore)
In dextram mox vela facis. Zephyroque profectus
Alta secas, Syriamque tenes, Tripolinque salutas,
Antiochique domum, Tortosaeque ardua tecta:
Quas primum ingressus victor Bolionius heros
Olim urbes, Solymas armis cum tenderet arces
Reppetere et Scythicis spolium extorquere Tyrannis.
Inde AustrumNilumque subis, septena per ora
Qui sonat, et centum fluviis atque amnibus auctus
Irrumpit, vastumque exterret spumeus aequor.
Iam Pharos et Macedum Regis praenobile bustum,
Visa, Tunetanam laevus cum adduceris urbem,
Quae nomen sceptris hodie dedit, ampla potensque
Et locuples, totas cui credidit Africa merces.
[Note: Annuo [(reading uncertain: ?)] ex peregrinatione reversus domum, Aulae Cassellanae a Mauritio Landgravio asscribitur.] Bis binae exstiterant hiemes, totidemque peractae
Aestates, cum te reducem gratata recepit
Patria, et ingenti felix applausit alumno.
Nulla mora, Hassiacam raperis festinus in aulam,
[Gap desc: notes]
Ut parta mox fruge bees et munera didas
Per populos, quae tot populorum contulit usus
Hactenus et rara cumulavit pectora dote.
8) Interea antiqui Brunonis ad oppida Mavors
Bella ovet, turresque quatit et fulmine turbat
Non uno, immensas spargens circum undique clades:
Nec tibi tum cessare libet, pacemque peroso
Armorum subit acer amor: tibi Belgica pubes
Scribitur, et lectae veniunt ad signa cohortes.
His trepidam firmas urbem: mox foedere iuncto
Ut sancita quies, quamvis tibi Gallia vitem [(printer); sic: vicem]
Deferret, partesque ducis Rex liliger amplas;
Tu tamen haud non esse pius potes: omnis in una
Cura sedet patria: nec tantum Sequana dives,
Quam Moeni valet unda tui: felicius omen,
Patriae adesse, putas, patriae et qui sceptra gubernat
9) LOISIUS, magni proles generosa PHILIPPI.
Huic, dum Celtarum populos atque Itala regna,
Et MelitenSiculasque oras; tum si quis Iberus
Arragonum fines et Vasconas irrigat agros,
Invisit peragrans, lateri comes additus haeres,
Et sequeris iurata manus: sic fidus Achates
Aeneae comitatus iter, casusque per omnes
Astitit, et Domini invictus vestigia pressit.
[Note: Anno [(reading uncertain: ?)] CXIX cum rediisset, Francofurti in Comitiis a Ferdinando II Imperatore creatur Eques.] Virtutem comitatur honor, durumque laborem
Praemia celsa manent: nec te, generose, reversum
Debita destituit merces: calcaria donat
Aurea, et aeratum Caesar ter maximus ensem,
Atque Equitem post esse iubet. [Note: Anno [(reading uncertain: ?)] CXX Coniugem ducit nobiliss. [Abbr.: nobilissimam] virginem Catharinam Claram Schütziam ab Holtzhausen.] Mox mater amorum
Conciliat claro prognatam sanguine Nympham,
Et sociam iungit thalamo, quae taedia duri
Temporis amplexu, curarumque aspera fallat,
Et pariter praestet, pariterque invitet amorem.
Vix meliore umquam coierunt omine taedae:
Quas vobis cum accendit Hymen, Concordia felix
Astitit, et casti sancivit foedera lecti.
Iam diram Bellona tubam per Teutona rura
Inflarat, ferale crepans, populosque per omnes
Sparserat incumbens civilis semina belli.
Omnia nutabant armorum oppressa furore,
Libertasque perit sensim: ceu corpora tabes
Pascitur, et lenta consumit viscera peste.
Ergo ubi nequicquam tentatae foedera pacis
Expirant, victique animi patientia cessit,
Arma armis cohibere placet, ferroque salutem
Quaerere, et e tantis patriam servare periclis.
[Note: Anno [(reading uncertain: ?)] CXXI a Serenissimo Electore SaxoniaeJohanne Georgio Legioni additur Dux: Tormentariae rei praeficitur, simulque et committitur cura tuendorum munimentorum per Electorales provincias Anno [(reading uncertain: ?)] CXXX.] Ergo tibi cedit Legio, quam Saxo regendam
Ensifer attribuit; tum quotquot saeva Pyragmon
Fulmina molitur canna, tractura ruinas
[Gap desc: notes]
Urbibius, et vastas campis minitantia strages,
Auspiciis libranda tuis: quaecumque per urbes
SaxonicasMysicasque altis munimina fossis,
Et valli praecincta iugis, celsisque minantur
Aggeribus, nectuntque moras hostemque repellunt,
Committit pariter. SCHWALBACHI industria solers
Sufficere una potest, et credita munia fungi
In plures distincta vices, cunctisque vacare.
Si quid opus facto, quantus proh ardor agebat?
Quanta fides? sin consiliis, praesentia nemo
Calluit, aut docta coniecit mente futurum
Rectius, invicta sub libertate loquendi.
Nam veri studiosus erat, privata perosus
Commoda, communi si pernitiosa saluti.
Hinc pretium nomenque illi et reverentia crevit,
Et Domini mansurus amor: nec gratior aulae
Virtus ulla fuit. Procerum manus omnis amavit,
Castraque: te cives, te suspexere cohortes:
Et civilis eras: morosa superbia et omnis
Fastus abest, facilesque invitant pectora mores.
Non tibi marcentes epulae, non pocula cordi,
Et multo nox ducta mero: quae tempora luxu
Dant alii, libris et pulchris artibus aptas.
Describis radio terras, munimina ponis
Urbibus, armorumque artes faciesque recenses,
Instituisque Ducem: numerorum arcana revolvis,
Quicquid et Architas potuit docuisse Tarentum,
Aut Siculus monstrare senex: cui plurima surgit
Machina, Romanis solus dum restitit armis,
Fataque suspendit patriae, casusque moratur.
Areolas hortosque seris, pomaria plantas
Impiger, et prisci relegis vestigia saecli
Aurea, purpureis cum vita exacta sub arvis.
Nunc rerum sequeris causas penitusque repostae
Orgia naturae rimaris, et abdita lustras.
Gemmarum indagas vires, et si qua virentis
Vis herbae non sponte patet, certa unde petantur
Praesidia, et diris arma auxiliantia morbis.
Non aliter gemini quondam Chironis alumnus
Thessalicos inter scopulos muscosaque fisci
Antra iugi, nudare Palen et spargere cestus
Haud tantum, validisque hastam fibrare lacertis;
Addidicit succos etiam, et pia gramina, fessos
Quae recreant, ruptasque ligent a vulnere venas.
[Note: Anno [(reading uncertain: ?)] XXXV. die XIIX. Augusti obit Dresdae ex calculo, ibi in D. [Abbr.: ?] Sophiae templo sepelitur, cum quinquagesimum tertium aetatis annum excessisset.] Has inter posito curas et munia vitae
Labitur, et spatiis transit fallentibus aevum,
Dum venit suprema dies, quam plenus honorum
Excipis, haud vitae (nec enim maturus obibit,
Vivere qui dignus fuerat) laetusque capessis
Imperium caeli amplexus, quod mente tenebas
Dudum ante, in mediis rerum dum volveris undis,
Fortunae circum vario frendente tumultu.
Felix Dresda Viri meritis, nunc clara sepulchro
Depositum tege grata pium: tibi nobile funus
Creditur et magni concedit nominis umbra.
Officium praestare stude partesque benigna
Servatrix cinerum, tantae virtutis et index.
Tu quoque rare liber dura, longumque superstes
SCHWALBACHIUM magnis perge insinuare Dynastis.
MILTITIUM postquam soli sibi Principis aula
Vindicat, et notas rerum committit habenas,
Nec patitur dare porro caput, regimenque Senatu,
Augustae cui cura arae cultusque sacrorum,
Tum quod casta tenet doctum Sapientia regnum;
In vacuas (sic fata volunt, sic destinat aether,
Sic urgent pia iussa Ducis) succedit, et implet,
FRISIUS has partes, et quod tulit hactenus alter,
In se nunc transumit opus. Pro! quanta fatigant
Gaudia! io quantis saliunt praecordia votis!
Ite piae Musae, perque omnem Helicona vagantes
Carpite Pierios flores, qui Praesidis ornent
Tempora, et aeterni promittant veris honores.
Ite piae, et cunctos deplete Aganippidos amnes
Carminibus, vestri quae tot decora alta Patroni
Commemoranda ferant longe venientibus annis,
Postera ne lateant, venturaque saecula discant,
Quae magnos exempla animos effingere possint,
Unde fluit Patriaeque salus, et publica crescunt
Commoda, queis [Reg: quibus] claris sese natalibus orti
Et natos factosque putant. Non classica tantos
Infigunt stimulos, non sic tuba Martia fortes
Excitat, ingentesque animos accendit in ausus,
Quam gnavos exempla movent illustria. Multum est
Censeri proavis, et magno sanguine niti;
Plus, propria virtute decus sibi dulce mereri,
Auctoresque aequare suos praestantibus actis,
Quos etiam superare pium. Laus utraque, FRISI,
Te manet, et quantum generis splendore coruscas,
In tantum virtute nites. Primaeva Camenae
Nimirum tibi cura fuit, doctasque per artes
Circumagere, et primis animum constringere frenis,
Cognatasque omni depellere mente tenebras:
Ut claro perfusa die videatque quid ornet,
Quae deceant, et quid contra defamet, et atras
Inficiat maculas. Quod Graecos extulit olim,
Romuleam quae facta togam transcendere gentes,
Qua se aperit tellus, atque undique cingitur undis,
Monstrarunt, totum primasque tenere per orbem,
Assidue volvis memorique in mente retractas
Rimatus, quae pulchra edunt, quae turpia rursus
et vitanda monent. Priscae facundia Romae,
Quicquid et ingentis Demosthenis aemula Peitho
Disseruit, cum rostra movet, sanctumve Senatum
Flexanimae undanti moderatur flumine linguae,
Tullius, atque omnes Graecorum provocat artes,
Usque legis, relegisque haud deteriora sonare
Olim ardens, cum firma virum te fecerat aetas,
Summaque consilii te accepit curia partem.
Quid memorem visam Ausoniam, quid Gallica regna,
Ac gentes alias? quas non ventosus adisti
Spectator, cultusque novos ac tecta superba
Miratus, mergensve in dulcia noxia mentem.
Usque tibi advigilas: nec consopita pudoris
Cessat cura tui: stant iusto pondere mores,
Impositamque semel servant legem: omnia pulchra
Sectaris: quodcumque potest ad publica mentem
Instruere, et doctae normam promittere vitae,
Arripis, ac fido sub pectore cuncta reponis
Pulchrarum congestor opum. Tot dotibus auctus
Delituisse nequis, claraque in luce renidens
Advertis cunctorum oculos: Holsatica sed te
Aula vocat primum, commendatura iuventae
Principis aetates teneras moresque regendos.
Aeaciden talis quondam Chironia virtus
Finxit, et heroas animum formavit in artes,
Instituitque Ducem, qui funderet Hectora, et arces
Sterneret Iliacas totamque e culmine Troiam.
Quis natale solum cunctis non praeferat oris,
Aut patriis non iura Ducis potiora putabit
Obsequiis aliorum, etsi retinere laborent?
Dresda vocat, sequeris: maiorem accitus in aulam
Consiliator ades. Sed mox tibi creditur omnis
Sacrarum digestus opum, quasque ordine pendunt
Divitias populi, quos maximus alluit Albis,
Et quos Sala rigat, vitreus vel tingit Elyster,
Nec non Mulda celer torrentibus asstrepit undis.
Hinc ubi Tyrigetum gentes Francique sub unum
Limitem arant, et se tellus Henebergica tollit,
Mitteris, ut Legum custos atque arbiter aequi
Praesideas. Quae Te, FRISI, tum fama secuta est
Iustitiae? quis gentis amor? nempe itur in alta
Pectora, mansuetum si quis miscere severo
Nil ficta bonitate potest. Qui leniter ardet,
Nec praeceps ruit in poenas, ac turbidus instat
Suppliciis; seu multa suo scit demere iuri,
Dignaturque manus humiles, ac verba precantum
Respicit, et modicis ignoscere sustinet ausis.
Poscitur assidue virtus, ubi spargere dona
Egregiamque operam praestare experta videtur:
Nec renuit, quando ille vocat, qui cogere possit
Imperio, partesque datas, quia iussa, capessit.
Ergo abitus cum fama tui crebrescere coepit,
(Nam revocat Princeps, ut proximus ordine summo
Consilii assistas,) quae te tum vota sequuta,
Quae lacrimae? Desiderio sic icta fideli
Natorum gens dulcis amat deflere parentum
Discessus, charisque dolet spoliata relinqui
Cultibus, optaretque sequi, si copia praesto.
Sic redit, et notam repetit sibi FRISIUS aulam,
Sacratumque Ducis cingit latus, hic, ubi canus
Iamdudum positus Genitor, Fraterque relucent,
Et geminum miscent sidus, radiosque salubres
Spargunt in patriam, fecundi solis ad instar,
Vel Iovis, aut quales mitis Cythereia mittit.
Cum Fratris memini, penitae mihi pectore fibrae
Subsiliunt, crescitque novis reverentia sueta
Motibus, antiquusque calor recidivus in artus
Immeat, et vacuas distendit sanguine venas.
Nam Flacco quod Tuscus eques, quod Pollio Vati
Mantoo, ille mihi: nostras tecum ille Camenas
Non spernit, grataque tegens amplectitur umbra.
Quis par ingenio? quis mente capacior omnium
Quae natura capit? cunctae uno in pectore, cunctae
Musae habitant: Helicon huc immigravit, et omnis
Parnassi concessit apex: hic Castalis undat,
Quicquid et Aoniis non vulgo stillat in antris.
Quis procerum maiora tenet? meliora quis optat?
Tullius eloquio, docto est Plato pectore. Tantas
Asstupuit Caesar dotes, has purpura cuncta
Imperii, magnique Duces, quos culmina rerum
Misere, attonitique haesere ex ore loquentis.
O saecli commune decus! tu vivere dignus
Nestora, Tithonique dies aequare senecta!
Sed diuturnus ages, sic auguror: omnibus aevis
At tua perpetuos implebit gloria fastos.
Haec data sint Fratri: nunc nobis, CAROLE, rursus
Ad partes revocandus eris. Fastigia summa
Patritio sortitus habes conspectus honore:
Ecce aliud mens sancta Ducis tibi limen honorum
Iuxta aperit, sumitque novos tua purpura fasces,
Musarum qui castra regunt, qui templa gubernant,
Et pia sacrorum iura inviolata tuentur.
Commissas ordire vices, fatumque secutus
Corripe delatum felix et dirige clavum.
Aspirent Zephyri molles: non ulla carinam
Tempestas quatiat dubiis infesta procellis;
Sin incurrat hiems nimbosa, atque aestuet aequor,
Eripe io trepidam saevis ex fluctibus alnum
Victor, et optato servatam in littore tandem
Celsior, exque ipso maior discrimine siste.
Sed vacuam praestet duris Aquilonibus aequor
Currere, tranquilloque frui, quam vincere, casus,
Magna laude, graves, mediisque exire periclis;
Et post eduras hiemes, post naufraga saxa
Quassatam fido in portu consistere cymbam.
Interea vigeant artes, teque auspice tutae
Assumant vires animi, vincantque malignam
Barbariem: spretaque Helicon iam Phocidos ora,
Saxonia in media radices figat, et omnes
Traducat Musas, nec iam Sophia amplius ipsa
Iactet Erichtaeas aut admiretur Athenas.
Stet pietas, stet Religio, penitusque trabali
Fixa sedens clavo, non ulla in parte labascat,
Diffundatque iubar liquidum, contraque furentem
Perfidiam aeternos agat indevicta triumphos.