I. COrnelii Centurionis recte factis, terra; succedunt proxime Iulii, itidem Centurionis, acta mari. Huic Paulus Apostolus, importunitate Iudaicae gentis appellare Caesarem coactus, committitur; e Palaestina Romam navi transportandus in vinculis. Hi, navigatione primum commoda, usque in multum autumnum, usi; ac ne aequinoctio quidem inquietati: diversa maris ac littorum loca placide praeter vehuntur, ave adeunt: donec in viciniam ventum est Cycladum insularum, et Gnidi peninsulae [Reg: paeninsulae] : ubi tempestatis facta mutatio in deterius. Multum autem procellae creverunt, bruma postea autumnali tempori succedente; ventisque iniquis increbrescentibus: quorum inclementia, exclusi Creta, portuumque complurium opportunitate, vectores; inciderunt demum, in ventum etiam Typhonicum. Is, aliorum quoque turbinum, ac flatuum, concursu
adiutus, et incitatus, magnam in vitae desperationem plerosque navigantium; idololatras etiam, ad inutilem Deorum suorum invocationem; navim autens, extremum in discrimen, adduxit, et ad fortunarum, quibus onusta fuerat, proiectionem. Inter quae tamen Paulus, (cetera inconcussus, et omnia divino beneplacito permittens, de comitum vero suorum, iam fidelium, incolumitate, de Infidelium autem aeterna Salute, Romaeque et Italia, conversione, longe maxime sollicitus) pro his omnibus enixe Deo se ipsum, suasque preces, offert. Obdor miscens autem demum, ab Angelo de futuris circa navem, vectores, et ipsummet, instruitur, et animatur. Qui evigilans, invicem et alios de his instruit, et animat. Sed nocte, posthac, decima quarta, allisa affixaque, ad locum maris periculosissimum, et fracta, navi: Paulus, cum vinctis ceteris, iamiam obtruncandus; bonitate Iulii centurionis servatur, una cum concaptivis. qui Iulius, ob id factum, omni terrarum, orbi salutiferum, gratulabunde laudatur, Paulus interin, Vas Electionis, enatat; et evadit in Melitense littus: ac, propter Paulum, omnes alii, incolumes. A Melitaeis porro humanitate singulari excipiuntur: et Paulus. a vipera licet invasus, evadit tamen illaesus; ac miraculi quoque posthumi, inde exorti, perennantisque, gloria thaumaturgus. Cetera, Sacrae Scripturae verbis praefixis, et Notis, ad libri calcem subiunctis, illucescunt.
II. Huius Partitionis summa, pateo ex ipso
Actuum Apostolicorum textu, iambis praemisso.
III. Decimo, ab Ascensu Servatoris in caelum, anno, Herodes Agrippa Senior, Agrippae iunioris, et probrosae Berenices, pater, a Caio Caligula Caes. rex factus, a Claudio vero Caes. auctus regnis; Roma, (ubi captivus aliquamdiu fuerat), in Palaestinam rediit, haud expers fastus; et, ostentatione sui, erga templum ierosolymorum, et sacra iudacia, studii singularis, popularis captator aurae. Quam ut via compendiosiore nancisceretur; insectari Christianos coepit, usque ad gladium, ut retineret autem illam ipsam, et augeret; Petrum quoque, (adversus eum insuper calumniis, et falsis criminationibus, summi, medii, et infimi sacerdotii iudaici, exstimulatus) morti destinatum, in carcerem coniecit, tetrum, et Phalaridaeo veteri persimilem. Idque secit, Paschae populosissimo tempore, et conventu: ut a pluribus. quam vulgari festo, spectantium milibus, Petri mors frequentaretur; et regem extolleret. Finitis porro vix plane diebus, quibus pane fermentato vesci non licebat; populo, pontificibusque, id ipsum avide cupientibus, ipse cupientissimus ostendit, se Petrum morti daturum: idque, nominato etiam supplicii loco. Petrus autem, id interim sollicitus unicum, quo pacto, si iam tunc sibi mors instaret, Christi Domini vaticinium foret implendum; quo sibi vitae quondam exitum praedixisset eventurum in senectute, quae nondum, taman adesset: cetera Deo, per omnia, remittebat;
ut et populus fidelis eidem Petrum, eiusque caussam, per assiduas preces, publice, domesticatimque, sollicite committebat: idque felici successu. Nam Herodes quidem Agrippa, penitus exacto iam septiduo Paschae, in diem proxime sequentem, pridiano vespere, per tubam, Petri supplicium, intra et extra urbem, curarat indicendum: populique Iudaici propterea, per totam noctem illam, vigil et varia erat, impatiensque, exspectatio, desideria, coniecturaeque de genere mortis, petro inferendae. SED Angelus, caelo missus, Petrum eadem nocte, de profundo somno excitatum, iis educit rerum peristasibus, quae referuntur a Sacra pagina, iambis praemissa: nisi, quod Somnus, etiam militum, divinitus immissus illis, somno Petri addatur, et paucis diducatur: ut et Porta Ferrea excutitur, per modicam Expolitionem. Porro, evanescente tandem, inter medium egressum, extra Regiam Herodis, Angelo; tam ingens beneficium, suae libertatis animo gratissimo Petrus agnoscit, et Secum ipse laetus praedicat: captoque ex arena consilio, tendit ad piae cuiusdam matronae, Mariae, domum; a cuius incolis, et conventu, post exspectationis aliquantam moram, laetissime tamen demum excipitur. sed mox Ierosolymis egressus, in, tutiora, et longinqua se loca, recipit. Sic, eo mox nec in custodia, nec in tota, Iudaea, post solertissimam indaginem, reperto; perit Iudaeorum expectatio; militum custodum vita; tyranni cruentum de Petro decretum; et eiusdem impie laudati
blasphema superbia: ad ictum, ab Angelo inflictum. Subditur his caussa denique; Cur Angeli praetermissi sint Apocalyptici?
Circumsteterunt Paulum Iudaei, qui ab Ierosolymae descenderant; multas et graves caussas abiicientes: quas non poterant probare. Festus autem, volens gratiam praestare Iudaeis, respondens Paulo dixit: Vis Ierosolymam ascendere; et ibi de his iudicari, apud me? Dixit autem, Paulus; Ad tribunal Caesaris sto: ibi me oportet iudicari. Caesarem appello! Tunc Festus, cum concilio locutus, respondit; Caesarem appellasti: Ad Caesarem ibis. cap. 25. a V. 7. usque 13. Ut autem iudicatum est, navigare eum in Italiam; et tradi Paulum, cum reliquis custodiis, Centurioni, nomine IULIO, cohortis Augustae: Cap. 27. a V. I.
]
CORNELIANI Gesta vexilli (1) dedi:
Cur IULIANA praeterirem aplustria? (2)
Nam et IULIUM favore non parco Tonans,
Centumvirale, (3) fovit in Syrti, caput;
Mem orabilem cohortis Augustae ducem. (4)
Hunc canimus ergo. Turbidis PAULUS minis
Abrahamidum, (5) saevaeque decreto necis, (6)
Cui destinarat omnis hunc Solymae (7) furor,
Oppressus; in subsidia Caesareum sua
Tribunal implorarat! ut Caussam probam
Agitaret urnis, Supera sors; etiam improbis;
Qualique cumque vinceret tandem foro,
Vim Lex, Sionem (8) Roma, Iudaeos Nero. (9)
Ascendentes navem Adrumetinam, incipientes navigare circa Asiae loca; sustulimus, Sequenti autem die devenimus Sidonem. Humane autem tractans Iulius Paulum, permisit ad amicos ire: et curam sui agere. Et inde cum sustulissemus; subnavigavimus Cyprum; propterea, quod essent venti contrarii. Et pelagus Ciliciae et Pamphyliae navigantes; venimus Lystram, quae est Lyciae. Et cum multis diebus tarde navigaremus, et vix devenissemus contra Gnidum, prohibente, nos vento; adnavigavimus Cretae et c. Act. cap. 27. a V. 2.
]
ET iam triremem, merce Panchaea (10) gravem,
Ac Cerere (11) Libyca, (12) iulius (Pauli vigil
Cui cura vincti fuerat, et puppis, data:
In puppe namque Paulus, et vinclis, erat,)
Densa (13) suorum cinctus intrarat manu.
Hi pariter, at non sorte solverunt pari:
Liber, (14) Syrasque (15) Iulius gazas trahens;
Captus, sed astra Paulus, et Christum, (16) vehens.
Oram legebat nauta Phoenicum - freti, (17)
Liquidam Stratonis orsus a Turri (18) viam: (19)
Tyriumque radens littus, intacta Tyro, (20)
Sidonis interiunxit (21) ad amoenum Sinum,
Urbisque patulos (22) subiit ostriferae (23) lares.
Ibi, nec benigna defuit Paulo manus
Sidonidarum, (24) nostra sectantum [Reg: sectantium] Sacra:
Neque Iuliana (semper, et vinctis, patens)
Humanitas. belieque principio dabat
Se remigum velivolus in Ponto labor:
Classi favente mense, (25) Vulturnis, (26) mari.
Nec spem sereni sustulit nautis freti,
In utrumque nutans Libra caelestis latus;
Ideoque fluxa saepe ventorum rota.
Sed aberat huius omnis, in praesens, metus.
iam namque Solis annuo sensim exitu,
Caeli Statera, mensis Octavi novo
Repulsa Signo, Scorpioni proximum,
Et, ab hoc, Sagittis (27) dederat in Zona (28) locum,
Hinc, consono difflata Borearum agmine,
Ferrugo caeli, (celeris illa hiemis nota,)
Ratibus sereni dederat Oceani fidem. (29)
Hac Spe (sed AURAE fluxius quid Spe rear?)
Repetita freta sunt: nec tamen caeco impetu.
Vitata Paphus, (30) et omnis, ad laevam, Cyprus; (31)
Potiusque, praeter Issici (32) cornu Sinus,
Tranquilliora, propter infidas aquas,
Sunt stricta, remo non retuso, littora.
Pamphylium (33) inde pelagus, a (34) Cilicum freto,
Lyciumque (35) lenta puppe sulcatur salum:
Dextra relictis Cariae, (36) ac Dorum, (37) plagis;
Remotiusque, Cycladum (38) toto ambitu:
Laeva Rhodo, (39) Casoque parva, (40) et Carpatho. (41)
Ibi pessum ire, turbido rursum mari,
Mox, altius surgente, Neptuni (42) fides
Est orsa: plenis donec erupit minis.
Tempus sub unum, nequid exesset mali,
Transversa mixtim bella moturus, Notum (43)
Aparctiae (44) commisit, Euro (45) Iapygem, (46)
Boreamque (47) Zephyro, (48) saevus Hippotadae (49) fragor.
Horum rebelli maria raptante impetu,
Dubiasque nunc agente post dorsum rates,
Nunc prorsum; et hoc, et illud, Oceani latus
Circumsidente: similis adstricto stetit,
Inefficace nauta se remo movens.
Gnidum (50) videbat; nec tamen prendens Gnidum,
Cochleae (51) pelagiam (52) more gyrabat viam.
Lentabat hanc, et plena iam autumni fuga; (53)
Hiemisque gelidum Sidus; ac, Decembribus
Suetae, procellae. quippe, glacialis Caper, (54)
Brumae nivoso gausapatae (55) vellere,
Instrarat auras, aetherem, terras, mare:
Ac, mite quidquid fuerat, horrificaverat. (56)
Adnavigavimus Cretae, iuxta Salmonem: et vix iuxta navigantes, venimus in locum quendam, qui vocatur, Boni - portus: cui iuxta erat civitas Thalassa. Multo autem tempore peracto; et cum iam non esset tuta navigatio, et, cum aptus portus non esset ad hiemandum; plurimi statuerunt consilium, navigare inde, siquo modo possent, devenientes Phoenicem, hiemare; portum Cretae, respicientem ad Africum, et ad Corum. Aspirante autem Austro, aestimantes, propositum se tenere; cum sustulissent de Asson, legebant Cretam. Non post multum autem, misit se contra ipsam ventus Typhonicus; qui vocatur Euro - Aquilo. Cumque arrepta esset navis, et non posset conari in
ventum: data nave fluctibus, ferebamur. In Insulam autem quandam decurrentes, quae vocatur Cauda; potuimus vix obtinere scapham. qua sublata, adiutoriis utebamur; accingentes navem: timentesque, ne in Syrtim inciderent; summisso vase, sic ferebantur. Valida autem nobis tempestate iactatis, sequenti die iactum fecerunt: et, tertia die, suis manibus armamenta navis proiecerunt, Neque autem Sole, neque sideribus, apparentibus, per plures dies, et tempestate non exiguam imminente; iam ablata erat spes omnis salutis nostrae. Et, cum multa ieiunatio fuisset et c. Act. Apostol. c. 27, a v. 7. ad 21.
]
DICTAEA (57) Cretae regna remigio Viri
Claudo (58) petebant. iamque, vectorum sita
Avidis in oculis, urbium centum frequens,
Insula (59) natabat; tremula turrigeris procul
Tot oppidorum capita sustollens minis.
Non influebat, hospito promptum sinu,
Portum, vagis retrusa turbinibus, dromas, (60)
Salmona (61) vix, Bonoque non Portu (62) procul
Moenia Thalassae, (63) quassa sunt remi sono:
Intrata non sunt. Asper Argestes, (64) truci
Cum Libye, (65) Thetidis (66) omne ius everterat,
Utcumque melior, Ciricorum (67) immanium
Vim temperarat fulminatricem, Notus. (68)
Offerre quippe visus, e votis, erat
Phoenica (69) portum, sedis optandae locum;
Quem Dux (70) triremi, providus, fessae malis,
Decrerat [Reg: Decreverat] , hiemis molle subsidium, dare,
Sed mox, suae Libs concolor ventus plagae,
Spiramen Afra lene mutavit fide.
Nivis ad satorem 871) (foedus amplexus novum,
Hostique iunctus,) transit Aquilonem, Notus.
Uterque subito, medius, hinc Euri, hinc poli (72)
Glacialis, ipsa Ditis (73) e bucca, luis
Aeolidos (74) omne robur, ac pestem, trahunt.
Nam, PAULI in odium, barbaris rabidum minis,
Gravidumque nimbis, evocant Typhonicum. (75)
Hoc iam, tubicine regis - auratum novo,
Dirum canente classicum; tonitru minax
Turbinis, ab omni Tethyos (76) late sinu,
Se, ceu palam iuratus, effundit furor.
Is miscet, uno vorticis torti impetu,
Mare, littus, astra, nubila, triremem, viros;
Unaque mercem, vota, clamores virum:
Zephyrus, fit Eurus; hostis Aquiloni, Notus:
Austerque Boream, Corus (77) Euronotum, (78) premens;
Concorde peste, voce discordi, furunt:
Mireque conspirante dissidio sui,
Unius omnes ratis in excidium ruunt.
Caelum nigratur: excidit mundo dies:
Nox Solis, et Sol noctis, invadunt locum.
Vi turbinum bellace difflatae, migrant,
Praeeunte Luna, fulgidae caeli faces; (79)
Omnique secum iubare sublato, latent.
Aethera nitentem Stygius (80) extinguit [Reg: exstinguit] nigror.
Translata iura Lucis, ad Ventos, erant,
Paci rebelles: facta, quae, fieri, nefas:
Abrepta navis: hinc, et hinc, quassum latus:
Rupti rudentes: scissa vela; et palmulae (81)
Scopulis retusae, CLAUDA (82) quos caecis vadis
Insula fovebat: clavus, (83) interitum prope;
Propius ruinam, malus: (84) in fluctu scapha;
Ac tam patente, nuspiam est Portus, salo:
Erepta nautis Creta; cum Creta, salus,
Ac spes quietis. Vulgus idcirco ruit
In imminentis cladis augurium; metu
Lethes (85) supremo, nave quam fracta, bibant.
Unus per omnem planctus hanc turbam sonat.
Hi nunc in autas (omnis, in praesens, mali
Licet officinas, (86) unde pendebat nigri
Ruina caeli,) supplices tendunt manus:
Nunc, fulminantis horridas veriti minas
Iovis, (87) ex Hetruscis (88) vota concipiunt Libris,
Ad asyla divom (89) falsa; non falso metu.
Irrita sed ibant vota; deceptae preces;
Spes (90) surda. Nam, quos turba vectorum Deos,
Deasque, duris rebus accibant; Dei,
Deaeque, non fuere, sed nequam iocus, (91)
Ac, Morphei (92) depictus in tabula, Sopor.
Hinc et suam triremis, et captae Spei,
In maria sacram (93) cogitur iacere anchoram.
Nec tutiorem se tamen, post haec, rata,
Graviore sese ni levasset pondere;
Cum Cerere, vasa (94) mergit, et Eoas opes; (95)
Modo VITA, (merx nobilior,) in sicco (96) foret.
Tunc stans Paulus in medio eorum, dixit; Oportebat quidem, o viri, audito me, non tollere a Creta: lucrique facere iniuriam hanc, et iacturam. Et nunc suadeo vobis, bono animo esse. Amissio enim nullius animae erit, ex vobis; praeterquam navis. Astitit enim mihi hac nocte Angelus DEI; cuius ego sum, et cui deservio, dicens: Ne timeas, Paule! Caesari te oportet assistere: et ecce, donavit tibi DEUS omnes,
qui navigant tecum. Propter quod bono animo estote, Viri. credo enim DEO, quia sic erit, quemadmodum dictum est mihi. In insulam autem quandam oportet nos devenire. Sed posteaquam quarta decima Nox supervenit; navigantibus nobis in Adria, circa mediam noctem, etc. [Abbr.: et cetera] Act. 27. a v. 21.ad 27.
]
AT, inter haec, stat PAULUS, ac Pauli comes,
Charus [Reg: Carus] Tonanti coetus, (97) innixus DEO,
Qui super et alas ipse Ventorum meat, (98)
Aquiloniorum dorsa cornipedum (99) premens;
Et insidere curruum gremiis docet
Neptuniorum, (100) quotquot is tutos cupit.
Supra sed omnem puppis ac prorae fidem,
Solis, et unis, Gentium - Doctor, (101) DEI
Placitis inhaerens; huius unius sibi
Flens advocabat numen. hoc prone alloquens;
HINC Syrtis (inquit) maior, hinc instat minor; (102)
Triremis ambae strage metuendae mihi;
Ambae, maritimae tumulus ac feretru necis:
Quarum sit utra, funebris merso freti
Gurgite, suo datura mihi fossam sinu;
Nec nosse, quaero: nec mea refert. Age:
Peream! Sed hosce ceteros (103) quae sors manet;
Quos una mecum pariter adstringit tibi
Mens, Nazaraei cultibus Regis (104) vacans?
Comitatus ergo noster, his Lethes (105) erit
Iter? ac peribit turba, quia Paulus perit?
Post hos, quid illis fiet, a Sacris adhuc
Tuis, viaque siderum, longe sitis? (106)
Italo Duci, (107) velitibus, (108) ac vinctis? meae,
Ceu compedis, sic forsan et sociis Spei. (109)
Mors certa cunctis instat his: humens quidem,
Dum fluctuantur Syrte; (110) sed mersis aqua,
Nimis heu! Averni (111) siccus interitus foco:
Nisi forte moechum, cui litant hodie, Iovem,
Et Cyprin, (112) et omne pristinum Tiberis lutum, (113)
Diviniore, nunc statim, lympha (114) eluant:
Hic, fons Salutis solus (115) est, Quid iam loquar,
Misererque post tot pubis Ausoniae (116) neces,
Ipsam Quirini Regiam, (117) mundi caput:
E cuius arce nunc fremit summa leo, (118)
Qui, vel figura vocis, est auri gravis,
Sed voce viva gravior Italiae, NERO?
Quid fiet urbe? (119) At prorsus hanc dederas fidem (120)
Tu, cuius oris pondus, ac rerum, (121) est idem;
Paulina ROMAM verba non sterili fore
Cordis, vel auris, collocaturam solo.
Quid ergo nunc? mens ecquid abscessit vetus?
Cui destinatum, lege tam fixa, fuit,
Solymaea ut olim (122) sicut excolui sata,
Sic pariter et Romulea (123) ditarem horrea;
Latiique, tonitru - vocis, implerem oppida,
Christi sonante nomen, ac Caeli viam.
Tunc me tuopte classico stimulaveras: (124)
IREM, ac, refractis Tartarum (125) aggrederer seris;
Septemque Montes, (126) mille divisos deis,
UNIUS una lege colligerem DEI.
Mutatane igitur, me freti facto hostia, (127)
Tibi prisca mens est, Rector immensi maris? (128)
An potius (ut plerumque sepositos (129) tibi
Trahis per arcta casuum); sic, me quoque,
Deductum ad atras tristis interitus fores,
Reddere diei, (130) nocte depulsa necis,
Incogitantem cogitas? Mene, Abrahae
Utopte nepotem, (131) mentis et scuto (132) aemulum,
(Quod sentio, quam distet a Paulo procul,)
Calcare veterum poscis Heroum viam;
Et, omne contra specimen ac frontem Spei, (133)
Tamen obsequente spem Fide perrumpere?
En! spero, credo, pareo, vivo, occido;
Et, ab Occidente, rursus exorior Tibi!
Talia locuto, dulcis, in amaris aquis,
Obrepsit ipsa somnus ex insomnia.
Hunc, caeli ab arce, allapsus, ac, nivea in stola
Excelsi ephebus (134) lator imperii, alloquens;
PAULE (infit), inter mille curarum vepres,
Spargi soporis rore (135) vel minimo potes?
Spargare tamen! ac, fessa requiescant, sine,
Pluribus adhuc firmanda tolerandis malis,
Corporis, et anime, robora. Supersunt enim,
Et adhuc manent te, mille, quae superes, freta, (136)
Viden' hanc, minace rupe praeseptam, ac nigris
Dolosam arenis, Syrtium forma, Insulam? (137)
(Simul autem, acuto proditum digito sibi,
Sum moque ab undis capite surgentem, aggerem
Paulus videbat.) Puppis hanc vestrae labor
Adnavigabit. trusa littorei tamen
In Brevia (138) sabuli, sidet; ac toto vaga
Libyco (139) natabit fracta, se spargens, mari:
Tu fluctuabis; ac tuae comites viae,
Cum Duce, (140) reciprocas, (141) uda per Ponti, manus,
Necis ac Salutis sorte perplexa, trahent.
Sed portuosi placida Te demum soli (142)
Excipiet hilarem statio; qui maris, ac Noti,
Per mille victor mortis evades minas.
Idem favoris capiet, e Caeli sinu,
Quodcumque tecum portat haec abies (143) Virum [Reg: Virorum] ;
Bis capita centum, ac septies denum amplius. (144)
Haerebit alto navis; ac fundum petet:
Hominum sed, inter ista, nil Lethe (145) hauriet.
TIBI namque, tecum quidquid est, donat Tonans:
Contraque, pelagi piscibus; quidquid fugax, (146)
Renuet, carinae Fata comitari tuae.
AT tu, superni iussa quo Regis trahunt,
Impavidus ire, Paule, ne trepida; polus
Ut et Quiritum radiet alterna, (velut
Aetherius ille) luce: (147) nec Petro sua
Comes absit usquam Stella Tarsaeae (148) facis:
Quae, Sole Christo, rutilet, immenso iubar
Qua fundit aether ambitu: Sathana licet,
phalarique, (149) reclamante. nam Sathanae manum
Habebis hostem semper: ac, Superum Patris
Aeterna fata, Regis (et Regis quidem
Neronis) ad tribunal (150) hunc Paulum trahunt.
Ibi, Numen ipsum, te fera huic (151) sisti iubet;
Ferroque (152) subdi corpus: at linguae tamen,
Ac liberae vi vocis ingenua, frui.
NESCIT, catenis alligari VERITAS.
PAULO minister superus (153) haec; socio agmini, (154)
Vigil inde, Paulus retulit. Explevit rei,
Oraculique, tanta polliciti, fidem,
Dies secuta quarta, post decimam: (155) dies,
Ut sera, sic severa, fatorum obstetrix;
Non Solis ulla semet ostendens face,
Mediae sed ipso Noctis atro Tartaro. (156)
Suspitabantur nautae, apparere sibi aliquam regionem. Timentes autem, ne in aspera loca incideremus; de puppi mittentes anchoras quatuor, optabant, diem fieri. Nautis vero quaerentibus sugere de navi, cum misissent scapham in mare, sub obtentu, quasi inciperent a prora anchoras extendere; dixit Paulus centurioni, et militibus: Nisi hi in navi manserint, vos salvi fieri non potestis. Tunc absciderunt milites funes
scaphae: et passi sunt, eam excidere. Eramus vero universae animae in navi, ducentae septuaginta sex. Et satiati cibo, alleviabant navem; iactantes triticum in mare. Cum autem dies factus esset, terram non agnoscebant. Et cum incidissemus in locum dithalasassum, impegerunt navem. et prora quidem fixa, manebat immobilis: puppis vero, solvebatur a vi maris. militum autem consilium fuit, ut custodias occiderent: nequis, cum enatasset, effugeret. Centurio autem, volens servare Paulum, prohibuit fieri: iussitque eos, qui possent natare, emittere se primos, et evadere, et ad terram exire: et ceteros alios in tabulis ferebant; quosdam, super ea, quae de navi erant. Et sic factum est, ut omnes animae evaderent ad terram. Act. 27. a v. 27. usque ad finem cap. Et cum evasissemus, tunc cognovimus, quia Melita Insula vocabatur. c. 28. v. 1.
]
PRO fronte (157) Melites (haec enim tandem fuit,
Quam rudibus augur Sopor (158) adumbrarat notis)
Supra Pachyni (159) rauca (160) Trinacrii (161) freta,
Sabuli doloso Punici (162) dorso tumens,
Surgebat, a subeunte congestus salo,
Mons, (163) Syrtium stipatus infidis aquis.
DITHALASSON hunc appellat Aestum Achaicus, (164)
BIMAREM, (165) Latinus vector. Aquilonis feri,
Eurique rapidi, bella stimulante Africo, (166)
His Iuliana pinus (167) implicita est vadis,
Haerente rostro (168) glareae fallax strues,
Suo triremem quae sinu revinxerat,
Simul huius in sublime tollebat caput; (169)
Simul hausta puppis terga Neptuno (170) dabat.
Hinc vis ministra remigum, proram manu
Ac sude iuvare nisa; defixam, volis, (171)
Sudibusque pariter, sentit intractabilem:
Depressa contra, vique superantis freti
Vorticibus undequaque sabulosis latens,
Pleno bibebat puppis exitium aequore.
Trieris (172) inde tota, dat victas manus; (173)
Dat latus, et alvum, mille dum rimis hiat:
Fluctuque victa, sidit (174) Hinc, impar malis,
Tumultuoso fracta dissultu crepat; (175)
Totoque dissipata Nereio lacu, (176)
Qua prius, et Euris (177) ierat, et remis, natat.
Ad illa fuga fit ergo, quae nemo videt,
Et multi adorant Astra, surdorum maris
Divum, (178) Lacaenae (179) matris ovum (180) Castores. (181)
Hos invocabat turba ploratrix, sono,
Tot inter ora, dissono. Primus, negans
Superesse votis, ac spei fidae, locum;
ACTUM EST! (magister navis (182) exclamat) Syra, (183)
De nave! de salute mox vestra, viri,
Actum perinde fuerit. en! magis, ac magis,
Rapimur vadis, ac mergimur! Pereat cito,
Quisquis natandi est rudior: et bibat Adriam; (184)
Adriaeque mista [Reg: mixta] sorbeat vada Punica. (185)
CERTUS mori, bis moritur ipsa obitus mora.
At, arte, siquis sperat, aut agili fuga,
Superare Pontum; superet, enando! ac manu,
Ut quodque primum se dat auxilii genus,
Prendere laboret; pensa Parcarum (186) extrahens.
MONITORE non egebat exitii Timor:
Sibi quisque dum Charontis (187) instantis rapit
Effugia; remos, transtra, relliquias scaphae,
Laterumque tabulas; puppis, et clavi, (188) freto
Convulsa, membra: parsque, littoreas natans
Molitur oras; vincta quantumvis manu,
Vel stricta pedibus aere, (189) vetituro fugam.
Hos miles (190) assentator, ac saevus, suam
Saevo Neroni venditaturus fidem,
Prohibere tentat obvio portus sinu: (191)
Certus, machaerae, semper intentae ictui,
Concorde rabie facere Libitinae (192) sacros,
Quoscumque sors captiva navi incluserat;
Poenas Neroni, vel daturos Nereo.(193)
Sed placidus enses IULIUS strictos videns
Plebeia ab ita, (194) nec rata iuris via;
Manibus, et oculis, ac minis, prohibens necem,
Et tela simul et impetum frangit ferum:
Non ille, quo probaret, aut vinctum scelus, (195)
Sontes vel ipsos, ut tribunalis metum,
Legumque vim, perrumperent legum - Rei:
Sed innocentis (et tamen, similem improbis,
Subituri arenam) (196) charitate [Reg: caritate] APOSTOLI;
Servate, clamat, Paulum! et, huic caecum furens
Ne forte non det Ira decreto locum,
Promiscua quoscumque iugulando strue;
Unius hoc insontis ob Cilicis (197) caput,
Quod cupio salvum, capita nec Sontum cadant!
Suum sed omnes differat Clotho (198) in diem. (199)
Hac macte (200) semper mentis, in miseros bonae,
Pietate, Iuli! cuius excelsa indole,
Et Paulus animam retinet, et, Paulo comes,
Captiva pubes omnis: ac miles silet. (201)
ITA, quem Tibi servasse te soli, putas;
Hunc tu, Quiritum (202) (magna laus!) magno lucro.
Quin potius Omni liberavisti, VIRUM,
Utriusque Mundi (203) commodo: cuius, Petro
Sociante scapulas, Paulus est ingens ATLAS. (204)
Hac igitur animos arte frangente asperos,
Duce IULIO; mox, Regis et superi manu;
Suum, tot inter navis eversae cados,
Doliaque, et arcas, merce Sidonia (205) graves,
Vas fluctuans, Vas, mille de vasis sibi
Lectum (206) seorsim, CHRISTUS, Ionio freto (207)
PAULUM, maritimam ceteriqui victimam, (208)
Eduxit: atque, ut quisque navifrago Seni (209)
Comes haeserat, nunc, littus indepti, (210) comes
Salutis est. VIR UNUS, est vita Omnium;
Monstratque, Quid sit, Improbos iungi Bonis. (211)
Barbari vero praestabant non modicam humanitatem nobis. Accensa enim pyra, reficiebant nos omnes, propter imbrem, qui imminebat, et frigus. Cum congregasset autem Paulus sarmentorum aliquantam multitudinem, et imposuisset super ignem; vipera a calore cum processisset, invasit manum eius. Ut vero viderunt barbari pendentem bestiam de manu eius, existimabant, eum in tumorem convertendum, et subito casurum, et mori. Et ille quidem excutiens
bestiam in ignem, nihil mali passus est. etc. [Abbr.: et cetera] Act. 28. a v. 1. ad 6.
]
UT Melita patuit (Melita namque omnis mali
Oculata simul, et testis, et statio, fuit):
In littus, ingens, insulae cultrix, manus
Effusa; non Crotonis, (212) aut Ithacae (213) ferae,
Liburniaeve, (214) (spolia captantum [Reg: captantium] e malis,)
Imitatur acta trucia. Nam nemo, aspera
Seu voce, miseros, seu Cyclopaea, (215) manu,
Oculove, laedit. Siquis appulsos tamen
Latratus, hinc, et inde, certatim fremens,
Excepit; Orci haec ira, non Melites, fuit;
Quae nec Molossos, nec feros Scythiae (216) canes,
Sed, in pigratum culcitras Sybaritidum,
Imbelle pumilos otium ca [(reading uncertain: print unclear)] tulos, (217) alit:
Ipsa, inter haec, generosa, bellipotens, virum.
Ac virium referta victricum, Insula.
Prisci incolae, quos alia, quam, Libycae (218) plagae
iam propior axis, nulla barbaries (219) norat [Reg: noverat] ,
Largo fovebant naufragam victu famem:
Flammaeque, membris algidis grata, strue,
Corpora vigori flacca reddebant suo.
In summam! Ut igne littus, ac torpens ager,
Sic tota tunc Amoris (220) ardebat rogo
Gens illa. bile solus, in Pauli caput,
Internecina furere gestisset (221) Sathan!
Qui, sospitem durare, nec fractum malis,
Cernebat hominem; quem furor tamen Inferus
Optasset, ira turbinum, (222) terrae, maris,
Totaque caeli mole collapsa, obrutum.
Ulturus igitur irritae cladem spei, (223)
Et tunc furoris igne succensus novi.
Ac, saepe nexae in vipera, (224) fraudis memor;
Colubri, sub ignis frondeo pastu abditi,
Pellem subisset. Functus est Sathanae vice
Seps lethifer [Reg: letifer] genuinus, isque idem, latens
Strue sub cava. Qui sede prorumpens pyrae
Penitus profunda (quippe, iam impatiens rogi)
Pauli retectam, (225) stantis ad flammam (226) extimam,
Dextram irruit: linguamque fulmineam vibrans,
Et fulgurantes pupulas; (227) spiris (228) manum
Obit, ac ligat, nil territam: denti locum,
Plagaeque, quaerens; nec tamen nactus locum,
Prohibente vim maiore vi.quem proin, diu
Gratis in omnes mortis intentum vias,
Ac destinatis saepe frustratum ictibus,
Videt hilaris (229) heros: (230) librat indemni mora;
Salvaque bis ter denique rotatum manu,
Profugum igne, flammis reddit; ac bustum facit.
Sic Paulus urbem (231) subiit; et coluber rogum:
Hic victus, ille victor et pelagi et Stygis; (232)
Et, (qui putari cumulus ad palmam potest,)
Vir, viperinae primus, ac felix, ibi
Linguae subactor. cuius, in Melitae petris,
Hodieque, ceu trophaea victoris, vigent
monimenta [Reg: monumenta] ; lingua - bifida, per cautes vaga,
Et multa: crebris septa denticulis labra;
Dentes minaces; nec tamen morsu rubri.
Cano visa. (233) Plura, (234) Melita scit: quae si tacet;
Lapides loquantur, atque Linguae saxeae.
Exsurgens Princeps sacerdotum, et omnes, qui cum illo erant (quae est haeresis Sadducaeorum): repleti sunt zelo: et iniecerunt manus in
Apostolos: et posuerunt eos in custodiam publicam. Angelus autem Domini, per noctem aperiens ianuas carceris, et educens eos, dixit; Ite, et stantes, loquimini in templo plebi omnia verba vitae huius. Qui cum audissent, intraverunt diluculo in templum: et docebant. etc. [Abbr.: et cetera]
]
SED, ad ANGELOS redire nos, tempus monet.
Horum expeditus ille duodenum est ope
Procerum Senatus, (235) (firma Christigenae gregis
Columna) (236) clausus saxei septo specus. (237)
Stellante (238) namque missus ex arce Aliger,
Irruit opacos arcis aeratae lacus: (239)
Frangensque tenebras, clamque discludens seras;
Eduxit, atrae regna per noctis, viros,
Novum priusquam Sol reportaret diem.
Hos, pro caverna turris, ac lustro horrido,
Nitidam tholo, Salomonis aedem, ac Porticum, (240)
Incolere posthac iussit: ac, pulso procul
Statu reorum, (241) iussa perferre aetheris;
Et in astra Regis ferre MESSIAE decus.
Factum est, quod ingens Numen, Angelico viros
Urgente monitu, sanxerat fieri. tuba (242)
Doctrice, templum mane; tum xysti, exedrae,
Auresque plebis: inde, promoto sono,
Urbs (243) est reperta plena; sed carcer vacans. (244)
Misit Herodes rex manus, ut affligeret quosdam de Ecclesia. Occidit autem Iacobum, fratrem Ioannis, gladio. Videns autem, quia placeret Iudaeis; apposuit, ut apprehenderet et PETRUM. (Erant autem dies Azymorum.) quem cum apprehendisset, misit in carcerem: tradens quatuor quaternionibus militum custodiendum; volens post Pascha producere eum populo.
]
CECINI, quod omnes (245) iuvit. At, nunc quod canam,
Pertinet ad unum, curiae sacrae Caput;
Quod post Tonantem iura dat fido gregi: (246)
Ad PETRUM, Ionnae (247) stirpe Galilaei satum,
Prope pisculentae lata Bethsaidae (248) vada; (249)
Sed melius, Undae fonte dein genitum novae, (250)
Largoque Superi iubare lustratum PATRIS: (251)
Ovium Secundum, capite sub IESU, ducem.
IAM bina Sol (et prospera (252) rerum orbita)
A reduce in astra (253) REGE, lustra (254) exegerat:
Festo redibat Pascha tunc Decimum pede;
Cum Christiana turbo tremefecit Sacra
Herodianus: (255) nomen, ah! toties gregi,
Regique nostro, triste, funestum, nocens!
AGRIPPA (256) fuit hic, ille, Berenices lupae, (257)
Sororiaeque noctis incestu (258) obliti,
Genitor, Agrippae: (259) quodque deterius, nepos (260)
Infanticidae. (261) Talis HERODES avo, (262)
Talis lupino (263) genere, talis posteris, (264)
Domesticum, flagrabat, oestrum (265) extendere.
Hic ergo, rursus purpuram (266) nactus suam,
Auctusque Caii (267) torque, (268) nec Claudi (269) macre
Pastus favore; REX Palaestinae novus
Repente fit; quem Carcer (270) Ausonius REUM, (271)
Diuque Servum, (272) viderat. Sed, QUEM rotat
Sic caeca sors, hunc pariter immodice levat;
Positumque in alto subita vertigo rapit. (273)
Solymaea simulac ergo prytanea (274) attigit,
Temploque votam cultor hecatomben (275) vafer (276)
Exsolvit: optans, patria (277) reparari Sacra,
Abrahamiaeque plebis hinc plausum aucupans,
In Nazareni nemoris (278) insontem gregem
Stringere machaeram coepit; ac saeva manu,
Pro rege Ovilis (279) prompta vel mille ad neces,
Demetere colla. Primus ad ferrum efferum
Abripitur, inter Tresviros, (280) Christo intimos,
Oris trisulca vulgus inflammans face, (281)
IACOBUS. Ense caesus hic; capitis minor.
Calicisque (ceu depactus (282) erat olim) rubri
Haustu virili Victor, ac caelo ebrius:
Palmam, suorum primus, (283) e Superis tulit;
Ex Urbe (284) plausum, rector urbis carnifex. (285)
Placebat igitur ipse, sub tacito sinu,
Sibi Rex: (286) suaeque thura [Reg: tura] Saevitiae dabat,
Quod se, suique prima Regni exordia,
Etiam furens, probasset Henraeo foro. (287)
SED, gratiam geminaret ut gemino malo;
Furiosiore progredi statuit pede.
Narrante, discit, invido sacri globo
Synedrii, (288) coetusque linigeri (289) agmine,
Plusquam profano; PER fora, et trivia, et lares,
Per et arva, vicos, ac suburbanae simul,
Simul oppidanae, rura Iudaeae, PETRUM
Volitare passim; Sacra condentem nova, (290)
Quae Nazareno tota fumarent Iovi, (291)
Aaronicaeque pellerent flammae (292) hostias.
Quid, quod, repressa Moysis, ad Nilum, (293) pedo, (294)
Stygia (295) magorum redeat, in Petro, manus? (296)
Petri reverti voce pede - captis (297) gradum;
Petro volente, funerum retrahi viam;
Pandique, clausas morte, fatorum (298) fores.
Hoc increpante, viva quae fuerant, mori,
Tonitruque vocum, corpora (299) sterni rea. (300)
Petri susurris, carcerum rumpi seras: (301)
Umbra Petri, (302) vitale reparari iubar; (303)
Petrique Tenebras, esse caecorum (304) Diem.
Haec invidorum (305) questuum rabies erat;
Petrique tota Culpa, virtutes Petri.
Sceleri proinde Rex locum quaerit novo:
Optatque tempus, ac theatralem aream,
Qua tam celebris, regna per Syriae, reus,
Abrahamidum (306) tot vota populorum, ac minas,
Explere poena possit. Occurrit cito
Locus, ansa, tempus, scena, conventus frequens,
Plausorque densus: mensium verni aeris (307)
Quarta illa primi, (308) quae supra decimam (309) dies
Gregis immolata carne lanigeri (310) rubet, (311)
Haec namque, Paschae (312) laeta Septiduo, (313) suis
Habet affluentes tribubus (314) immistos [Reg: immixtos] popas. (315)
Nec Solyma (316) sola, vel frequens Iuda (317) oppidis,
Aut gens Idumes, (318) quique Galilaeae colunt
iugera iuvencis, (319) aut ituraeam (320) rutris, (321)
Coeunt: sed omnis penitus, in Moysae vetus
iurata foedus, (322) ad Sioneos (323) tholos,
Et Eoa (324) fluit, et Libyca, (325) Circumcisio:(326)
HIS omnibus (secum ipse Rex atrox ait)
Volupe, videre, fuerit; augusto in foro, (327)
Tantis sititum iam diu votis, glabri (328)
Praesente gustu bibere supplicium Magi. (329)
Haec secum Agrippa. (330) Deinde, non uno sagax
Lictore, praedam nactus, in tetrum iubet
Petrum lacunat (331) abripi, rupe horridum;
Foribusque clausum ferreis. genuinus hic
Siculi Agrigenti Carcer, arx Lethes, (332) erat;
Herode saevum nomen a Primo (333) gerens:
Ac, ni vetetur, (334) nomen, et Diras (335) suas,
Etiam nepoti deferens Herodidae. (336)
Bis octo, (337) torvi bellicis iuvenes minis,
Noctem diemque vigile variabant vice;
Ibatque, in orbem (338) quadripartito ordine,
Custodis, alternantis excubias, labor.
Hi, vel sub ipso Solis alti incendio, (339)
Interiore, nemora quam Libycus draco (340)
Aurifera, Petri claustra (341) servabant fide:
Longumque Regi tempus, et nox, et dies,
Et hora, visa est illa; quae, tardo sui
Fastidiendam pareret allapsu moram,
Tot expetitae milibus, Scenae (342) PETRI.
Nullum Tyranno Pascha, nulla unquam fuit
Sabbatica tam socorde lux trusa Hespero. (343)
Satur azymorum, (344) salsa quam primum cupit
Redire farra: damnat insulsas (345) dapes.
Vix ergo metam festa lux (346) demum suam
Dederat, statis ab lege Mosaea, cibis: (347)
Mora nulla; vincto funebrem Petro diem (348)
Sese, profatur latro rex, indicere.
Has ipse, prima quaque, delicias sibi
Praestare luce, gaudet: has animus coquit;
Has urbe, et urbis tetra fax, (349) Antistites: (350)
Unius omnes caedis ardentes siti.
MAGNO furori, magna stat prompta area;
Varia refertum merce vendibili, Forum: (351)
Et adhuc IACOBI caede, male tersa, (352) rubens.
Et Petrus quidem servabatur in carcere: Oratio autem fiebat sine intermissione ab ecclesia, ad Deum, pro eo. Actor. 12. versu quinto.
]
PETRIIS, inter haec, ut agnus, incinctus lupis,
In Agrippici (353) sedebat hypogaei (354) specu;
Sui parum sollicitus (HOC, haerens DEO,
Habet Animus: (355) Etiam Vinctus, in Regno sui est:)
Sed dubius animi, Quem repertura exitum
Foret illa vox vaticina, Messiae fide,
Galilaeum ad aequor, (356) editae Sortis (357) sibi;
Comae Senilis bruma si tegeret Petrum, (358)
Sua quadricipiti (359) membra tensurum trabi,
Figenda, quo nesciret, ac nollet, loco.
At tunc adhuc abesse quam longe, suo
A capite, vetuli crinis annosas nives;
Herodiana cadere si iam tum manu,
Nova fata ferrent? Anne, Bis potius cadam?
Et, fateor, aequum est, (Petrus aiebat sibi,)
Ut, amore Vitae qui, metuque ancillulae, (360)
TER peieravi, id Morte, plus UNA, luam.
PETRUS ista tacito verba volvebat sinu:
At, sorte pro pastoris, (361) haud pigrior gregis.
Vigilabat ardor. Inde consilia, ac viae,
Chari [Reg: Cari] tuendi capitis; aut notae palam,
Aut tacitae, et extra vulgus. Hinc suspiria,
Gemitusque; et intra tecta, non - sacra, et Sacra,
Utriusque sexus Numini - supplex genu.
Hinc coetus et, per clausa parietibus, frequens,
Adyta (362) terentum, vixque referentum, pedes:
Hinc plebis ingens flumen, in iuges die,
iugesque solida nocte, densandas preces:
Ut, cui cruentae gentis inhiaret furor,
Hunc parma Fidei tegeret, ac Caeli favor.
Non parva poscebantur: Incolumis PETRUS;
Petroque salvo, sospes et petrae (363) status,
In cuius humeris illa tunc, Syriae in plagis,
Sedebat omnis viva (364) CHRISTI Regia: (365)
Sessura, dum Sol luce percurret diem. (366)
Hoc ergo studium plebis, hic Procerum (367) calor,
Fidentiore rutila pulsabat manu
Vestibula Superum. Nam, QUID incassum roget
Mendica PIETAS; rore lacrimoso genas,
Et maesta corda, perluens? Maius loquor:
Magnete vivo, detrahit caelo DEUM;
Aut, hoc iubente, celere Legatos (368) pede,
Per quos secundo vota successu fluant.
EXSPECTATIO Plebis Iudaeorum, et Procerum. v. XI.
]
EN, evoluta temporis festi hebdomas, (369)
Pelagi memoriam, lege praeceptam, Rubri (370)
Finierat: inque victimam suetis trahi,
Reddita tenellis sicca pax agnis erat: (371)
Non pax tamen (ne subdoli Mundi quidem) (372)
Data tunc Ovilis, rege sub Christo, Duci est. (373)
Nox una super; et ille iam instabat dies,
Fore quem supremum, fama narrabat, PETRO;
Sed fama, sibimet, (374) ac suae, mendax, spei.
REX, pridiani Solis ad tremulam fugam,
Dubioque, lumen inter, ac noctem, Hespero, (375)
Praecoce minatus buccina, (Tantus necis
Ardor Petrinae perfidis Solymis (376) erat!)
CEPHAE, (377) per urbem, per suburbanas vias,
In Crastini promulgat Exsequias diem.
TUBA, grata populis, grata Iudaeae impiae
Ducibus (378) iniquis; caedis ad dirae locum
Ciet, attrahitque, plurimos. Solymas petit, (379)
Solymas prius qui et oderat. civi advena,
Et Syrus Hebraeo, mistus; et puero senex.
Praeripitur, ut quaeque esse cuiusque indoli
Habilior, ad feralis intuitum Sacri, (380)
Sedes futura creditur. potior loco est,
Ut quisque pedibus melior. Exundat Forum
Omni gregatim gentis Isacidum (381) lue:
Vereque iam, nec mercium, (382) nec farris, est,
Sed concionum, male quietarum, atrium.
Plano stat hic, quem stare delectat, solo:
Alibi, sedet, cui sedis offertur locus;
Is, cui negatur, arboris, Circo (383) adsitae,
De fronde pendet, fontis aut patuli iugo, (384)
Aut e fenestrae prominenti margine.
Machabaeidos (385) pars Arcis e celsa Pharo; (386)
Ananianis (387) alia de Palatiis,
Despicit; amatae caedis in scenam vigil:
Solidumque, lucis a fuga, (388) Phoebi novi (389)
Ad usque reditum, Tempus ita perdi, iuvat.
Hic, alius alii, dum dies plena adfluat,
Suae recenset noctis errores, cavo,
Per somniorum spectra, ludibrio (390) vagos:
Et ominoso varia Petraeae necis
Portenta pingit, ante rem, praesagio;
Dum fata volvit caeca divinans furor.
Hic, ense; plagis iste plumbatis (391) Virum,
Saxisve plexum, vel rota fractum, cupit;
Phalaridis, alius, igneo tostum bove,
Oleive bul [(reading uncertain: print unclear)] lientis, aut naphthae, (392) lacu;
Cruciante liquido corpus immersum foco.
Placet aliud (393) alii. Summa placitorum, vaga est:
Mors Una Cepham (394) quaerit; at mortis viae,
Pro mille sensis, mille. Sed vivit Simon, (395)
Vivetque. vota Regis, (396) in ventos eunt.
Cum autem producturus eum esset Herodes;in ipsa nocte, erat Petrus dormiens inter duos milites, vinctus catenis duabus: et custodes ante ostium custodiebant carcerem. Et ecce, Angelus
Domine adstitit; et lumen refulsit in habitaculo: percussoque latere Petri, excitavit eum, dicens; Surge velociter! et ceciderunt catenae de manibus eius. Dixit autem Angelus ad eum: Praecingere, et calceate caligas tuas. Et fecit sic. Et dixit illi: Circumda tibi vestimentum tuum, et sequere me. Et exiens, sequebatur eum: et nesciebat, quia verum est, quod fiebat per Angelum:existimabat autem, se visum videre. Transeuntes autem primam et secundam custodiam, venerunt da portam Ferream: quae ultro aperta est eis. Actor. 12. a v. 6. usque ad vers. 10.
]
EN namque, media rector Arcadicae ferae (397)
Spatia, Bootes, (398) dum pigris (399) gyrat rotis;
Paribusque properans Luna, cum rapido Hespero, (400)
Stadiis, residuae noctis exstimulat moras:
Sacer excubabat omnis astrorum chorus;
Vigilabat ingens pubis aligerae domus,
Tonantis in servitia. scopulosa (401) PETRUS
Vallatus intus turre, vestibulo foris
Cuneis referto militum, mox et tubis
Ferale signum (402) dantibus: caelo (403) tamen.
Curis relictis, ipse, securus sui,
Ad protoplasti patris (404) exemplum, ac situm,
(Cum hunc dormientem prima sepelisset quies,)
Somnum aspero capiebat adstratus solo:
Et hoc, in antro, specubus Erebaeis (405) pari;
Et hoc, catenis hac, et hac, nexa manu;
Et hoc, gemello (406) latera vallatus lupo,
Custode, dico, carceris satellite.
Horum alter, arcte dextero (407) iunctus PETRI,
Laevo alter armo; vi fera, vincto unico
Duo colligati, clauserant omnem exitum.
Captivus Unus, capita fiebant Tria.
Strepebat, Arcis regiae toto atrio, (408)
Ferox, et ante turris aeratas fores,
Clypeis, et hastis, miles, (409) ac sonitu pedum:
Cum subito, (agente mira (410) vi, sueta Deo),
Oppressit omne Vigilis armiferi caput
Sopor altus, ingens, stupida nebuloso rotans
Tempora vapore; non Medusaeo (411) ligans
Lumina rigore, saxa cum capiti hostium,
Somnumque Perseus Gorgonaeum, (412) immitteret.
Nil hic agebant Fabulae. res, res, erat:
Vere iacebat strata custodum manus:
iacebat Oculus omnis, in speculam diu,
Ac fata, Cephae, (413) regis impensa (414) vigil;
Sed tunc suopte dulce sopitus malo.
Status iste, qualem memoro, Stationum (415) fuit:
Situs hic, soporis onere victi, Apostoli; (416)
Quando, sub haec, stellante demissus domo, (417)
Aliger Olympi (418) (fama Michaelem (419) putat)
Caliginoso factus est Sidus loco.
Nam Carceris, quem somnus implebat (420) PETRI,
Fuliginosa septa, mirificae facis
Opplevit igne, iubaris astrorum aemulo;
Aut, siquid Astris esse lucidius potest.
Mox dormientis, et manu latus, et sono
Aures, lacessens; Surge, Surge, (infit) celer,
Captive Cepha! (421) Talis ad tonitru impetus,
Sopore Cephas pariter, ac ferri gravis
Utrimque (422) mole, solvitur. fugiunt manus
Vincula Petraeas; quae tamen, nexos adhuc, (423)
Vigilum lacertos copula fida tenent.
Zonam cape, (addit Genius) ut laxum togae,
Fluidumque, nodi colligas nexu sinum.
Ad imperantis iussa, non stertit Simon; (424)
Fluidam sed arcto colligens nodo togam,
Similis stupenti, vigilat ad nutum Angelo;
Sibi dormit, atque somniat: gestae rei,
Perinde, ceu non gesta sit, sensu carens.
Huic Aliger; Cape (inquit) et amictum pedum;
Nudasque longae praeparans suras viae,
Tege subligari. (425) Subligat Petrus; tegit;
Et calceatur. Urget, Abrumpi moras,
Michael. moras abrumpit; urgentis facit
Imperia, Cephas. Addit Alipotens; Age!
Age! nunc et humeris vestis iniicitor sua!
Sta palliatus. stat; facit, quod iussus est;
Nescitque Cephas, facere se.. SUPEREST (ait
Monitor fidelis), Turris ut me limina
Linquentem, et ipse calce secteris pari,
Et nempe, celeri; qui viam, qua fas, voret. (426)
Hic namque pedibus nullus est tardis locus:
Alata (427) morti sola te eripiet fuga.
Propera! Monentem sequitur; ac celerat (428) gradum:
Sed, abire se, turrisque deserto specu,
Olympico (429) vitare perniciem duce,
Nec scit, nec adeo credit; umbrosis, Simon, (430)
Circum volari somniis mentem, ratus.
Sic, media perque tela, perque enses, viam
Pariter prementes; laneo (431) penetrant gradu,
Et hunc, et illum, pubis armatae globum;
Quaterniones bis duos. non hos canis
Allatrat ullus, aut Petri mentem quatit
Galli screatus (sceleris antiqui, (432) memor,
Et creber, exprobrator.) Hinc, flexa viae (433)
Regione (passu nec tamen, vel tantulum,
Vocaliore) vasta regalis domus
Spatia (434) capessunt; quando Phasaeli, (435) pede
Radunt propinquo, regiam Turrim. Via
Ex Arce fert haec, urbis Austrinum (436) ad latus.
Hinc ergo tandem (quippe, distanti situ,)
Se Porta, solido celebris a ferro, (437) procul
Ostendit: at non obstat accedentibus.
Nam, clausa licet, ac ceteroqui contumax
Herodiani Vigilis ad solitam (438) manum;
Genii tamen, Cephaeque, vix modico pedum
Perstricta sonitu, sponte se pandit sua:
E chalybe, (439) fiunt cera, morigerae serae;
Profugoque aperiunt mollis effugii sinum.
Et exeuntes, processerunt vicum unum et continuo discessit Angelus ab eo. Et Petrus, ad se reversus, dixit; Nunc scio vere, quia misit Dominus Angelum suum; et eripuit me de manu Herodis; et de omni exspectatione plebis Iudaeorum. Actor. 12. v. 10 et 11.
]
TAM constitutus igitur in tuto PETRUS,
Gressu per Urbem libero sequitur ducem:
Ambo silentes; ambo, se digno, gradu:
Attemperante passuum normam Angelo,
Nocturna qualem poscit, ad Lunam, via.
Sed ne duos nox, calle tendentes pari,
Semperque eodem, (440) Solis ad primi iubar
Proveheret, ac monstraret, (441) in Petri malum;
Post unici (dictante sic Superum Patre)
Vix angiporti, (442) leviter inflexi, sinum
Praetermeatum; desiit cerni Aliger:
Petrumque, vel silente digressu, satas,
Quis esset, aut, quid contulisset, submonens;
Superum repetiit limen. At Petrus, diu
Suaemet exul [Reg: exsul] mentis, ac veri avius;
Ad se redire, veteris et sensus (443) iubar,
Tunc primum, ab alto, coepit. Hinc, animi pigro
Pulso stupore, laquear ad caeli aureum,
Utramque tendit gratus, ac supplex, manum;
Lacrimis [Reg: Lacrimis] que rorans: NUNC, (ait) Nunc, non cava
Per somniorum spectra, vel ludibria,
Sed Sole claris amplius rerum notis,
Digitis, et oculis, prendo; nobiscum nihil
Per visa gestum vana. Nam, Vera, o Petre,
Vera experiris, ac vides. Dubitas adhuc?
Non est soporis, ista Libertas tua,
Sed Angeli, Tonantis e iussis, Opus;
Te turre, vinclis, ense, fatali foro,
Ac, caedis avidi, Regis exemptum unguibus,
Abire salvum. Falsus hinc ergo Spei,
Herodis ardor, tempus in praesens tibi
Inducias indulsit, in pugnas novas:
Haud abstulit, quam CHRISTUS indixit, (tui
Laboris omnis ultimas metas,) (444) CRUCEM; (445)
Iudaea tibi quam nulla defiget, reor:
Sed alia fors, nec generis Hebraei, (446) manus.
Haec ipse secum, mentis in raptu, Petrus.
AT, quo dein? (addebat, ancipiti mora,)
Quo pergo, profugus; longa (447) ne Regis manus
Me retrahat, ipsa de fuga geminans necem?
In Solis utique tuta longinqui, procul
Solymis, migrandum, cauta mens suadet, loca:
Aut exulandum [Reg: exsulandum] , devio Syriae (448) angulo.
QUI procul Agrippa, (449) procul erit periculis.
Consideransque, venit ad domum Mariae, matris Ioannis; qui cognominatus est Marcus: ubi erant multi congregati, et orantes. Pulsante autem eo ostium ianuae, processit puella ad audiendum, nomine Rhode. Et ut cognovit vocem, Petri; prae gaudio, non aperuit ianuam: sed, intro currens, nuntiavit, Stare Petrum ante ianuam. At illi dixerunt ad eam; Insanis! Illa autem affirmabat, sic se habere. Illi autem dicebant; Angelus eius est. Petrus autem
perseverabat, pulsans. Cum autem aperuissent, viderunt eum; et obstupuerunt. Annuens autem eis manu, ut tacerent; narravit, Quomodo Dominus eduxisset eum de carcere: dixitque; Nuntiate, Iacobo, et fratribus, haec. Et egressus, abiit in alium locum. Actor. cap. 12. a versu 12. usque ad v. 18.
]
Haec mente volvens pariter, ac parites gradum
Petrus incitans; ab Urbis occidua plaga.
Eoa (450) Solymae tendit ad pomoeria [Reg: pomeria] :
Essaeiaeque (451) limitem Portae legit.
Portae propinqua limiti Sedes (452) erat
MARIAEA, caelo culmen attollens Sacrum; (453)
Sed, quod profano Sacra vestibulo (454) abderet.
Ibi, prole Marco celebris, et fida Rhodes,
MARIA, pedisequae fulciens opera domum:
Ibi supplicabat densa, sacratae DEO,
Corona turbae; Coniuges, Viduae, thori [Reg: tori]
Intactus ordo, flore Virgineo (455) nitens,
Gregisque Petri melior e Solymis nota. (456)
Vox una cunctis; Summe REX! Servae Petrum!
Rabidique Agrippae manibus extorque Petrum!
PETRUS aderat, (457) ecce! iamque vestibuli premens
Limen, manuque claustra succutiens; domus (458)
Feriebat aures. Virgo festinat Rhode,
Quaeritque; QUIS? tam sero quid? nomen? genus? (459)
Galilaeus (inquit) Petrus. his siquid rogas
Ulterius! aperi! iam scies. (460) Vocis tenor,
Petro usitatus, prodidit Petrum Rhodae:
Pectusque simplex Virginis miro obruens
Caelestis aestu facis, et affectus sacri;
Oblivionem clavis, (461) et curae, seras
Poste amovendi, peperit. Adstrictis adhuc
Seris, et eodem postis immoti situ,
Foris morari, quem cupit recipi, sinit:
Currensque laeta, convenis maesti laris,
Heraeque, sensim tale meditanti nihil,
ADESSE PETRUM, narrat: et; Petri manus,
Pedesque, nexu liberos. NUGAS! hera;
Et FABULAM! plebs reliqua, succlamant. fidem
Proinde factam coetui quam vult Rhode,
Haud invenit. NON Petrus, at, Petri (inquiunt)
Curam, ac figuram, sustinens, Genius tibi,
Quo nos ad alacres gravius instiget preces,
Se dat videndum. Nec prius finem sui
Verbosa reperit pugna, rixantum [Reg: rixantium] in Petro;
Petri inquieta. donec agitatum manu,
Calcisque pulsu, segne vix tandem ostium
(Victrice pariter litis, ac forium, Rhoda,)
Admisit Hominem: (462) turba quem simplex modo,
Aut Fabulam, tentarat, aut facere, Angelum.
Hic, ubi domus evicit excelsae gradus; (463)
Laris, ecce, medio, verus, incolumis, vigens,
PETRUS adstat, ac miscetur attonito gregi:
O, Petre! o pastor noster! o dux! o Pater!
(Grex clamat omnis.) Ille laetitiae impetum
Compescit; arcte ad labia translata manu:
Partim et, suomet lene suppresso sono.
Dein breviter, oculis plura, quam verbis, loquens;
Docet Acta. quae mox nosse Collegas quoque,
Et inter hos, in fronte, IACOBUM, iubet,
Zebedaeidae (464) (pro lege Messiae (465) recens
Ense immolati regio) cognominem,
Primumque (466) mitrae tunc Sionaeae (467) caput.
Mox, ante migrans urbe, quam Phoebe (468) polo,
Stellaeque, toto cederent; Libano (469) petit
Vicina tura, spatia littoreae Tyri
Ostrifera, Sidonisque piscosae (470) sinus:
Maris in profundi spes novas, numquam [Orig: nunquam] irritas, (471)
Oris diserti rete iacturus sacrum. (472)
Sic ergo (qui mirificus est Caeli favor)
Difflata rabies Urbis est, ac spes, neci
Inhians petraeae: laqueus excussus: plagae, (473)
Pede iam soluto, prorutae. Boreae (474) loca,
Quo Regis ire turbo vix posset, capit
Bene liberati (475) passeris, Cephae, (476) fuga.
Facta autem die, erat non parva turbatio inter milites; Quidnam factum esset de Petro? Herodes autem, cum requisisset eum, et non invenisset: inquisitione facta de custodibus: iussit eos duci; descendensque a Iudaea in Caesaream, ibi commoratus est. Statuto autem die concionabatur [Reg: contionabatur] , vestitus veste regia. Populus autem acclamabat; Dei voces! et non hominis. Confestim autem percussit eum Angelus Domini; eo, quod non dedisset honorem Deo. Et consumptus a vermibus, exspiravit. Actor. 12. v. 18. 19. 21. 22. et 23.
]
AT, inter haec, Davidis (477) in vetere atrio,
Novaque (478) Agrippae Regia, festis lyris, (479)
Funesta multis, iure succedit Tuba. (480)
Atrox obortus maeror, Agrippam, duces,
Agmina, Senatum, flamines, plebem, forum,
Turba, tumultu, regis insani minis,
Omnique mentis efferae vertigine,
Permiscet, agitans: Ditis (481) ut Regnum putes,
Ubi nullus habitat ordo, (482) fas nullum viget.
Nox quippe pulsa, lucis exortae novum,
Mundi retecta fronte, reddiderat iubar.
ADERAT dies, aurora, sol, clangens tuba,
Agrippa, praetor, tempus, armigeri, locus,
Poenae theatrum, plebs, (furorum incendium): (483)
Aderat, ab alto pronus in scenam, Sion; (484)
Et, siquid ultra quaereret quisquam efferum,
Solymaeus omnis Oculus, impatiens morae:
Aderat et Arx, (485) et carcer, et portae, ac serae,
(Immota cuncta;) cumque claustrorum fide,
Aderat catena (486) gemina: nec geminus vigil(487)
Interius, aut bis - octo custodum globus (488)
Foris, aberat, obvallare iuratus Reum.
SOLUS, theatri facile tunc Sol, ac fori
Pretium futurus opticum, (489) PETRUS foro,
Petrus theatro, (proh, malum!) (490) populi Petrus
Voto, aberat. Is. iam liber, urbe eruperat.
Quaesitus ergo, cuncta per regni abdita,
Nullaque demum extractus Hebraea e scrobe;
Profugo cruentum calce dum vertit solum,
Simul insequentum [Reg: insequentium] studia disiecit canum:
Novique (491) mox et fulmen irrisit Iovis.
Perit ergo funus; luxque, Libitinae (492) sacra:
Plebs diffluit: tyrannus elusus, rubet;
Fremituque sero, nec sat expenso, furens,
Vigiles (in hoc iam vix reos: nam QUIS vigil
Somnum coactum morte iuridica luit?)
Cervice multat; ac Petro. capiti gregum,
Substituit, huius plectat ut latebram , capros,
In militari caede, succidaneos:
Sed ipse, gladio diriori postmodum
Sternendus; ac tumoris (493) atroces sui,
Unius ictus strage, vindicibus tribus,
Poenas daturus: Volvulo, (494) vermi, (495) Angelo. (496)