Reverendissimo Praesuli, NOBILISSIMO, AMPLISSIMOQUE DOMINO, Domino URBANO, AD MONTES ABBATI, Sacrae Caes. [Abbr.: Caesareae] Maiestati, Nec non, ILLUSTRISSIMIS, ATQUE REVERENDISSIMIS, ARCHIEPISCOPO SALISBURGENSI, EPISCOPO BAMBERGENSI, A Consiliis, etc. IOANNES BISSELIUS, e Societate Iesu, S. D. [Abbr.: salutem dicit]
Nocte caliginosa, quamdiu cum obverso nobis Orbe, propter Antipodas, Sol absens occupatur (Reverendissime Praesul, Nobilissime Domine) tamdiu tristi silentio, quietaque desidia, cuncta terrarum obvolvuntur. Diceres, Nihil tunc publicum neque placere, neque allicere; ac certe non arridere: multorumque mortalium, priusquam diescat, odiosas querelas audias; Horizontem, et silvas, et Orientis editiores colles incusantium: quod eorum invidia [Orig: invidiâ] , tamquam interiectis industrie obstaculis, Diei retardetur occursus, et Lucis iucunda facies differatur. At simul ac Ex Montibus alicunde, suspensarumque Alpium intervallis, vel tenuissimus desiderati Solis nitor emicuerit: tametsi neque Currum adventantem Phoebi, neque (quod fatua quondam Aegyptus credidit) rotarum ascendentium stridorem, percipiamus: cuncti tamen ad intuitus dulcissimi voluptatem arrigimur et animamur. Ad Solem, pro modulo pedeque suo (tamquam per Nomenclatorem ad salutationis officium citata) festinant Omnia. Videas
tunc in pratis gramina, in agris Segetes, in stirpibus folia, cacumen attollere: Rorisque, matutino lucentes iubare guttulas, quibus plantas et germina Nox aspersit, ad Sidus diurnum converso capite vergere. Tunc, secundum saepes Violae, depressam foliorum humilitatem subrigunt. tunc in hortis heliotropia, narcissique, circulos suos ad Solarem gyrum advertunt. tunc, medios inter vepres, Rosa, simul calice convolutum florem, simul nodis inclusam odoris gratiam, aperit: et Oculo, quantocumque potest, Orbis oculum intuetur. tunc e lustris Venatorum praeda, ferae, prorumpunt: ex stabulis ad pastum pecora procedunt: ex alveis apiculae provolant: ex lectulis, operum et quaestus studiosi mortales deproperant: Omnes in Solis vultum occursusque intenti. Tunc etiam Ciconiae de tectorum fastigiis, non citius collum crotalumque in caelum, quam oculos in Orientis plagas erigunt: atque in Nemoribus, universum Avicularum genus, primo fulgore percussis nictibus, statim et ad ramos frondesque rostella acuunt; et verecundo cantus praeludio diem, tamquam sibi sacrum, initiant: Sole, avium excitatore, Avere iusso.
Ita vides, Reverendissime, Quanta pulcherrimi Sideris de Montibus in subiectas valles refulgere ordientis, sit in aspectu venustas, in pertrahendis ad sui venerationem rerum ingeniis potentia: ut sane, quidquid ille caelestium splendor orbium, Sol, ambit; id pariter, Solem ambiat, propensissima in fulgorem istum inclinatione.
Nunc autem, quorsum hoc theorema meum exeat, paucis animum adverte.
Te ipsum, Praesul Reverendissime, Solem a me dici designarique, nec ut minus Philosophicum irriseris, nec ut nimis assentatorium respueris. Non, ut parum philosophicum: cum sciamus, nequaquam sic instringi pulcherrimi Sideris illius unicam naturam, ut in Plura generis eiusdem astra propagari nequeat: neque tam ambitiose stellis imperare, ut eiusdem nominis ortusque participes Soles (si quos aliquando Numini visum esset, hodierno adiungere) superbo fastidio dedignetur. Praeterquam, quod Parelios saltem, historia prisca recensque agnoscat: et, si hae negarent, Oculi nostri, quo ternos subinde quaternosque contemplati sunt, affirmarent.
Multo minus, ceu nimis assentatorium reieceris, quod Solis tibi munus imponam. cum in virtutum gestorumque Tuorum claritate, tam meridiana [Orig: meridianâ] , palpare (velut in tenebris) neque si maxime velim, possim: citius immodico lumine, vel etiam invidia, caligaturis aemulorum oculis; quam errore blanditiarum peccaturis laudum tuarum praeconibus.
Quid enim, quaeso? Morum Tuorum, vitaeque, inter tot probatos, probitas eminentior, ac supra tot luces minores evecta lucerna maior, ut monastici Candelabri fastigium teneret: quid est aliud, quam virtutum quidam Sol, aut Solis certe Parelius?
Ille Doctrinae Tuae splendor, quo pectus tuum illuminatissimum, quasi Lampada quandam Phariam implevisti; per mitiores aeque robustioresque disciplinas, per Theologicas pariter philosophicasque scientias, inoffenso radio coruscantem: quid est, nisi splendor ille firmamenti, quo (Danielis ex oraculo) Docti fulgebunt?
Illa liberalis tua sollicitudo, qua studiorum oleum, Demosthenis lucubratione sumptuosius, etiam in Tuos ascetas
transfundis; dum litterarum illis amorem per manus, tamquam facem, tradis: dum, quotquot e Coenobio capaces Lycaei vel Athenarum iudicas; eos tui similes, hoc est, quam doctissimos, esse cupis, et exempli potentis suavitate etiam cogis: quid est, nisi Solis indoles: qui Lucis gratiam in Lunam etiam, clientesque stellas transfundit, ingenua boni communicatione?
Ille religiosae sanctimoniae tutor oculus tuus, et integritatis monasticae pervigil custos, Legum inculcatio, verbis exemplisque in Tuorum animos, de mentis Tuae calore influens; unde ascetarum corda, tamquam vivis subiectis ignibus, inflammentur et effervescant: quid loquitur aliud, nisi, Te Solem esse, sibimet ipsi quidem eminenti, ceteris autem insiticio quodam ardore, aestuantem?
Tuus ille, divini cultus amor, quem intra coenobii tui saepta sacraque, tamquam in Tuopte Caelo, conceptum natumque, etiam foras et ad exteros exportas: dum templa parochias [Orig: paroecias] que, tuo iuri ac tutelae permissas, tamquam minorum gentium sphaeras percurris, donec in orbem et ad Tuos labor recurrat: dum (sicubi tuum astrum abesse cogitur) stellas vicarias,
nec tamen nisi probatissimae lucis, substituis: quid aliud manifeste clamat, quam, te Solem esse, ceterorum Siderum in medio collocatum? per temet ipsum, planetasque Tuos, Communi bono libenter excurrere, neque tamen exerrare? denique Caelum tuum, concinno Sacrorum concentu, gloriam Dei, non sine Euangelica facundia, enarrare?
Illa praeterea erga tuos Oeconomiae domestica dexteritas, in exteros egentiores animosa liberalitas, in omnes sereni vultus, amabili cum maturitate, suavitas: possuntne sic celare tot luces tuas; ut non, plusquam metaphorica Solis aut Parelii appellatione, humanissimum Urbani nomen ad gentes circumferant? cuius, E Montibus, non minor in Reip. [Abbr.: Rei publicae] commoda beneficae liberalitatis indulgentia promanat; quam e silvis colliumque iugis matutini Sideris, ad spargendum diem, hilaris publicaque benevolentia procedit.
Satis lucidis, ut arbitror, argumentis, facere fidem debui (etiam Tibi, qui radios Tuos ignorare mavis) Te, cum aliis viris excellentibus, Solem esse, vel profecto Parelium: Ad Montes comminus, E Montibus eminus emicantem. Quod
nominis Solaris magnificum decus, in litem vocare, neque Sacrosancta Veritas, omnis hyperboles et palpi iurata hostis, audeat: quippe, quae vix inferiora reperiat in Urbano nostro meritorum Lumina; quam in Simone illo, Oniae filio, Sacerdote magno, per Siracidem numeraverit. Ecclesiasticus (= Iesus Sirach) L, 1 + 5-7 (shortened)
Qui in vita sua (inquit) suffulsit Domum, et in diebus suis corroboravit Templum: qui adeptus est gloriam in Conversatione gentis. Quasi Stella matutina, in medio nebulae: et quasi Sol refulgens, sic ille effulsit in Templo Dei..
Interrogo; Quid horum in Te, vel lividus etiam et inimicus oculus, agnoscere dedignetur?
Quapropter mirari noli (Reverendissime) si ad Solis huius Ad Montani conspectum amabilem, meae Veris Deliciae (quae per turbulentorum temporum confusam noctem, sub Arcticorum siderum caliginoso imperio, intra Horatiani Novennii scrinia hucusque delituerunt) nunc tandem retectiore vultu prodeant. Noli irasci (nisi forte humanitati tuae, omnia ad se allectanti) si ad indulgentissimi Tui iubaris, ex Alpibus renidentem splendorem, acclinentur mea Gramina, surgant Herbae, prorumpant
Violae, pandantur Rosae: si efflorescant Horti, virescant Prata, procrescant Pascua, Nemora frondeant, Segetesque ventilentur. Si mei, de lustris, Venatici Lepores [Orig: Lépores] atque Cervi prosiliant: si de vimineis speluncis Apiculae, de culminibus Ciconiae, de nidis atque frondibus Aviculae provolent; tuo benevolo Lumini sui carminis genium, aut certe pennae colorem approbaturae. Si denique Sol ipsa meus, a quo Delicias incohavi, sub Tui Solis aut Parelii papilione malit, quam sub tentorio suomet, habitare.
Tuus (o Praesul Nobilissime) tuorumque ornamentorum decor, has omnes Vernae tempestatis illecebras, ad se magnetica [Orig: magneticâ] Suada [Orig: Suadâ] , quovis Orpheo vel Amphione potentius, pellexit ac pertraxit. Hic Urbano tuo Nomini, Rusticas meas Delicias iussit inscribere: hic cultissimis tuis aulaeis incultum et agreste Ver meum intexere: Hic sanctissimis Tuis postibus Floram meam (Christianam quidem nunc illam, et castigatissime pudicam, sed tamen ex sacra Profanaque mistam) mandavit, insculpere.
Habes, quas nuncupandae tibi poeseos meae causas habuerim? quae tamen quemvis, non penitus ad Tua decora [Orig: décora]
caecutientem Scriptorem, allicere potuissent.
Ceterum illae aliae mihi causae nuncupandi strictiores, neque cum quovis communes. Tu enim, quantumvis me (ab Ad Montano tractu, tot fluviis montibusque divisum) non magis, quam Achillis armigerum, noveris; Societatem tamen Iesu, matrem meam unicam, non nosti tantum, sed etiam tenere [Orig: tenerè] complecteris universam: ut amoris illius intimaeque benevolentiae, iam non sterile Ver, et inter solos stans nudos flores; sed maturas quoque messes, et, fructu robustos Autumnos sperare, immo et exigere, posses. Nec Mihi erubesco, nec Tibi timeo; dum affectus tuos ac sensa, in hunc Ordinem minimum, profero: quem tu usque adeo confiteri non vereris ut adversum mordaces, ubicumque res poscit, amicissime intrepideque defendas.
Quid ego producam hic [Orig: hîc] tuos in S. [Abbr.: Sanctum] Ignatium nostrum affectus? quid Tuam, instituti nostri domibus Collegiisque, toties benevole prompteque locatam, quotiescumque necessitas ita tulit, operam? Quid Hospitalitatem? Quid commemorem dexterae tuae liberalissimae, magnum
quidem in omnes, sed tamen in Nostros mirificum et excellens impendium? etiam hoc ipso, in quo haec scribo, Collegio, in beneficii tanti memoriam tot pedibus eunte, semperque ituro; quot inopiae vivis subsidiis sublevare illud es dignatus?
Plurima consulto praetermitto, ne fecisse Panegyrim videar, qui Epistolam volui: cuius sub finem, Reverendissimae Tuae Amplitudini, narro. Divus Keiwinus, notissimus apud Hiberniae gentes Abbas, et eiusdem tecum (quod sciam) instituti: cum Verni ieiunii sanctimoniam, mortalium subductam oculis, Christi exemplo, montanis silvis, arborumque solitudinibus operiret: die quodam de mapalis sui fenestra dexteram, veteri precantium ritu supinatam, tamquam e Caelo beneficium aliquod petiturus, protendit. Advolavit ilico familiariter avis Merula, fetu gravida: sensimque non repugnantis manui, per securissimae quietis occasionem, incubans, primi Veris partum et Ova exclusit. nec ille manum, quoad eniteretur, retraxit. Huius insolentis prodigii fidem adhuc Silvestri Gyraldi aetate (cuius isthaec calamo posteritati commendata sunt) Templorum Sacellorumque imagines
retinebant: quae numquam sine Merula Divum Keiwinum repraesentabant.
Finge hic, immo Crede, Praesul Reverendissime, Te ad Montes illos tuos, Alpiumque recessus, Keiwinum esse redivivum. Certe quidem Abbas es, ut ille: et Abbas, ut ille, Benedictinus: cuius Dexteram semper Extensam, Precum ad Superos aeterna frequentia, depingit. En, Volat ad Te, Partus hic meus, utinam quidem teres atque rotundus! (quale Ovum) sed tamen profecto Vernus, et ieiunio Verno, iam ante Novennium, excludi; hoc autem demum anno, sub idem tempus, etiam excudi coeptus. Praebe ergo Manum illi Tuam, et Manum indulgentem; id est, patrocinii tutelaeque propitium fulcrum: quoad absolutiore pluma pennaque, per ceterorum quoque volare manus discat. Cum praesertim, in hoc Deliciarum Veris novicio Partu, etiam Merula sit (si legere digneris) sanctissimi Patris tui Benedicti symbolum: ex qua ille Ave, non maxima, Victorias maximas, triumphos incomparabiles, et Romanorum vexillis potiores Aquilas, Cupidinum domitor, reportavit.
Vale, faveque, Praesul Reverendissime; ac Ver (siquando vacat) non modo Lege; sed etiam ad immortalitatem Vive! Ingolstadii, Kalendis Maii, Anno Christiano M. DC. XXXVIII.
Tres Elegiarum libros, quibus a Ioanne Bisselio, Societatis Iesu Sacerdote, Veris Deliciae describuntur, solito prius more discussos, et approbatos; Ego Wolfgangus Gravenegg, eiusdem Societatis, per Superiorem Germaniam Praepositus Provincialis, pro potestate, quam mihi concessit Admodum R. P. N. [Abbr.: ?] Mutius Vitellescus, universae Societatis nostrae Praepositus Generalis; vulgari typis permitto. Cuius Approbationis fidem, hac mea manu, officiique consueto sigillo, facio. Ingolstadii XII. Martii, Anno M. DC. XXXVIII.
IOANNIS BISSELII e SOCIETATE JESU, VERNORUM LIBRI TRES, QUIBUS DELICIAE VERIS DESCRIBUNTUR. Editio Altera.
Surge, propera, amica mea, Columba mea, formosa mea, et veni! Iam enim Hiems transiit, Imber abiit, et recessit. Flores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit: Vox Turturis audita est in terra nostra: Ficus protulit grossos suos: Vineae florentes dederunt odorem suum.