MONACHII, Formis Cornelii Leyserii, Electoralis Typographi et Bibliopolae. [Illustration:

Cornelius Leyserius

(Picture of sinking ship, castle or city, swimmer holding book) ] Anno M. DC. XL.

Reverendissimo Praesuli, NOBILISSIMO, AMPLISSIMOQUE DOMINO, Domino URBANO, AD MONTES ABBATI, Sacrae Caes. [Abbr.: Caesareae] Maiestati, Nec non, ILLUSTRISSIMIS, ATQUE REVERENDISSIMIS, ARCHIEPISCOPO SALISBURGENSI, EPISCOPO BAMBERGENSI, A Consiliis, etc. IOANNES BISSELIUS, e Societate Iesu, S. D. [Abbr.: salutem dicit]

Nocte caliginosa, quamdiu cum obverso nobis Orbe, propter Antipodas, Sol absens occupatur (Reverendissime Praesul, Nobilissime Domine) tamdiu tristi silentio, quietaque desidia, cuncta terrarum obvolvuntur. Diceres, Nihil tunc publicum neque placere, neque allicere; ac certe non arridere: multorumque mortalium, priusquam diescat, odiosas querelas audias; Horizontem, et silvas, et Orientis editiores colles incusantium: quod eorum invidia [Orig: invidiâ] , tamquam interiectis industrie obstaculis, Diei retardetur occursus, et Lucis iucunda facies differatur. At simul ac Ex Montibus alicunde, suspensarumque Alpium intervallis, vel tenuissimus desiderati Solis nitor emicuerit: tametsi neque Currum adventantem Phoebi, neque (quod fatua quondam Aegyptus credidit) rotarum ascendentium stridorem, percipiamus: cuncti tamen ad intuitus dulcissimi voluptatem arrigimur et animamur. Ad Solem, pro modulo pedeque suo (tamquam per Nomenclatorem ad salutationis officium citata) festinant Omnia. Videas

tunc in pratis gramina, in agris Segetes, in stirpibus folia, cacumen attollere: Rorisque, matutino lucentes iubare guttulas, quibus plantas et germina Nox aspersit, ad Sidus diurnum converso capite vergere. Tunc, secundum saepes Violae, depressam foliorum humilitatem subrigunt. tunc in hortis heliotropia, narcissique, circulos suos ad Solarem gyrum advertunt. tunc, medios inter vepres, Rosa, simul calice convolutum florem, simul nodis inclusam odoris gratiam, aperit: et Oculo, quantocumque potest, Orbis oculum intuetur. tunc e lustris Venatorum praeda, ferae, prorumpunt: ex stabulis ad pastum pecora procedunt: ex alveis apiculae provolant: ex lectulis, operum et quaestus studiosi mortales deproperant: Omnes in Solis vultum occursusque intenti. Tunc etiam Ciconiae de tectorum fastigiis, non citius collum crotalumque in caelum, quam oculos in Orientis plagas erigunt: atque in Nemoribus, universum Avicularum genus, primo fulgore percussis nictibus, statim et ad ramos frondesque rostella acuunt; et verecundo cantus praeludio diem, tamquam sibi sacrum, initiant: Sole, avium excitatore, Avere iusso.

Ita vides, Reverendissime, Quanta pulcherrimi Sideris de Montibus in subiectas valles refulgere ordientis, sit in aspectu venustas, in pertrahendis ad sui venerationem rerum ingeniis potentia: ut sane, quidquid ille caelestium splendor orbium, Sol, ambit; id pariter, Solem ambiat, propensissima in fulgorem istum inclinatione.

Nunc autem, quorsum hoc theorema meum exeat, paucis animum adverte.

Te ipsum, Praesul Reverendissime, Solem a me dici designarique, nec ut minus Philosophicum irriseris, nec ut nimis assentatorium respueris. Non, ut parum philosophicum: cum sciamus, nequaquam sic instringi pulcherrimi Sideris illius unicam naturam, ut in Plura generis eiusdem astra propagari nequeat: neque tam ambitiose stellis imperare, ut eiusdem nominis ortusque participes Soles (si quos aliquando Numini visum esset, hodierno adiungere) superbo fastidio dedignetur. Praeterquam, quod Parelios saltem, historia prisca recensque agnoscat: et, si hae negarent, Oculi nostri, quo ternos subinde quaternosque contemplati sunt, affirmarent.

Multo minus, ceu nimis assentatorium reieceris, quod Solis tibi munus imponam. cum in virtutum gestorumque Tuorum claritate, tam meridiana [Orig: meridianâ] , palpare (velut in tenebris) neque si maxime velim, possim: citius immodico lumine, vel etiam invidia, caligaturis aemulorum oculis; quam errore blanditiarum peccaturis laudum tuarum praeconibus.

Quid enim, quaeso? Morum Tuorum, vitaeque, inter tot probatos, probitas eminentior, ac supra tot luces minores evecta lucerna maior, ut monastici Candelabri fastigium teneret: quid est aliud, quam virtutum quidam Sol, aut Solis certe Parelius?

Ille Doctrinae Tuae splendor, quo pectus tuum illuminatissimum, quasi Lampada quandam Phariam implevisti; per mitiores aeque robustioresque disciplinas, per Theologicas pariter philosophicasque scientias, inoffenso radio coruscantem: quid est, nisi splendor ille firmamenti, quo (Danielis ex oraculo) Docti fulgebunt?

Illa liberalis tua sollicitudo, qua studiorum oleum, Demosthenis lucubratione sumptuosius, etiam in Tuos ascetas

transfundis; dum litterarum illis amorem per manus, tamquam facem, tradis: dum, quotquot e Coenobio capaces Lycaei vel Athenarum iudicas; eos tui similes, hoc est, quam doctissimos, esse cupis, et exempli potentis suavitate etiam cogis: quid est, nisi Solis indoles: qui Lucis gratiam in Lunam etiam, clientesque stellas transfundit, ingenua boni communicatione?

Ille religiosae sanctimoniae tutor oculus tuus, et integritatis monasticae pervigil custos, Legum inculcatio, verbis exemplisque in Tuorum animos, de mentis Tuae calore influens; unde ascetarum corda, tamquam vivis subiectis ignibus, inflammentur et effervescant: quid loquitur aliud, nisi, Te Solem esse, sibimet ipsi quidem eminenti, ceteris autem insiticio quodam ardore, aestuantem?

Tuus ille, divini cultus amor, quem intra coenobii tui saepta sacraque, tamquam in Tuopte Caelo, conceptum natumque, etiam foras et ad exteros exportas: dum templa parochias [Orig: paroecias] que, tuo iuri ac tutelae permissas, tamquam minorum gentium sphaeras percurris, donec in orbem et ad Tuos labor recurrat: dum (sicubi tuum astrum abesse cogitur) stellas vicarias,

nec tamen nisi probatissimae lucis, substituis: quid aliud manifeste clamat, quam, te Solem esse, ceterorum Siderum in medio collocatum? per temet ipsum, planetasque Tuos, Communi bono libenter excurrere, neque tamen exerrare? denique Caelum tuum, concinno Sacrorum concentu, gloriam Dei, non sine Euangelica facundia, enarrare?

Illa praeterea erga tuos Oeconomiae domestica dexteritas, in exteros egentiores animosa liberalitas, in omnes sereni vultus, amabili cum maturitate, suavitas: possuntne sic celare tot luces tuas; ut non, plusquam metaphorica Solis aut Parelii appellatione, humanissimum Urbani nomen ad gentes circumferant? cuius, E Montibus, non minor in Reip. [Abbr.: Rei publicae] commoda beneficae liberalitatis indulgentia promanat; quam e silvis colliumque iugis matutini Sideris, ad spargendum diem, hilaris publicaque benevolentia procedit.

Satis lucidis, ut arbitror, argumentis, facere fidem debui (etiam Tibi, qui radios Tuos ignorare mavis) Te, cum aliis viris excellentibus, Solem esse, vel profecto Parelium: Ad Montes comminus, E Montibus eminus emicantem. Quod

nominis Solaris magnificum decus, in litem vocare, neque Sacrosancta Veritas, omnis hyperboles et palpi iurata hostis, audeat: quippe, quae vix inferiora reperiat in Urbano nostro meritorum Lumina; quam in Simone illo, Oniae filio, Sacerdote magno, per Siracidem numeraverit. Ecclesiasticus (= Iesus Sirach) L, 1 + 5-7 (shortened)

Qui in vita sua (inquit) suffulsit Domum, et in diebus suis corroboravit Templum: qui adeptus est gloriam in Conversatione gentis. Quasi Stella matutina, in medio nebulae: et quasi Sol refulgens, sic ille effulsit in Templo Dei.

Interrogo; Quid horum in Te, vel lividus etiam et inimicus oculus, agnoscere dedignetur?

Quapropter mirari noli (Reverendissime) si ad Solis huius Ad Montani conspectum amabilem, meae Veris Deliciae (quae per turbulentorum temporum confusam noctem, sub Arcticorum siderum caliginoso imperio, intra Horatiani Novennii scrinia hucusque delituerunt) nunc tandem retectiore vultu prodeant. Noli irasci (nisi forte humanitati tuae, omnia ad se allectanti) si ad indulgentissimi Tui iubaris, ex Alpibus renidentem splendorem, acclinentur mea Gramina, surgant Herbae, prorumpant

Violae, pandantur Rosae: si efflorescant Horti, virescant Prata, procrescant Pascua, Nemora frondeant, Segetesque ventilentur. Si mei, de lustris, Venatici Lepores [Orig: Lépores] atque Cervi prosiliant: si de vimineis speluncis Apiculae, de culminibus Ciconiae, de nidis atque frondibus Aviculae provolent; tuo benevolo Lumini sui carminis genium, aut certe pennae colorem approbaturae. Si denique Sol ipsa meus, a quo Delicias incohavi, sub Tui Solis aut Parelii papilione malit, quam sub tentorio suomet, habitare.

Tuus (o Praesul Nobilissime) tuorumque ornamentorum decor, has omnes Vernae tempestatis illecebras, ad se magnetica [Orig: magneticâ] Suada [Orig: Suadâ] , quovis Orpheo vel Amphione potentius, pellexit ac pertraxit. Hic Urbano tuo Nomini, Rusticas meas Delicias iussit inscribere: hic cultissimis tuis aulaeis incultum et agreste Ver meum intexere: Hic sanctissimis Tuis postibus Floram meam (Christianam quidem nunc illam, et castigatissime pudicam, sed tamen ex sacra Profanaque mistam) mandavit, insculpere.

Habes, quas nuncupandae tibi poeseos meae causas habuerim? quae tamen quemvis, non penitus ad Tua decora [Orig: décora]

caecutientem Scriptorem, allicere potuissent.

Ceterum illae aliae mihi causae nuncupandi strictiores, neque cum quovis communes. Tu enim, quantumvis me (ab Ad Montano tractu, tot fluviis montibusque divisum) non magis, quam Achillis armigerum, noveris; Societatem tamen Iesu, matrem meam unicam, non nosti tantum, sed etiam tenere [Orig: tenerè] complecteris universam: ut amoris illius intimaeque benevolentiae, iam non sterile Ver, et inter solos stans nudos flores; sed maturas quoque messes, et, fructu robustos Autumnos sperare, immo et exigere, posses. Nec Mihi erubesco, nec Tibi timeo; dum affectus tuos ac sensa, in hunc Ordinem minimum, profero: quem tu usque adeo confiteri non vereris ut adversum mordaces, ubicumque res poscit, amicissime intrepideque defendas.

Quid ego producam hic [Orig: hîc] tuos in S. [Abbr.: Sanctum] Ignatium nostrum affectus? quid Tuam, instituti nostri domibus Collegiisque, toties benevole prompteque locatam, quotiescumque necessitas ita tulit, operam? Quid Hospitalitatem? Quid commemorem dexterae tuae liberalissimae, magnum

quidem in omnes, sed tamen in Nostros mirificum et excellens impendium? etiam hoc ipso, in quo haec scribo, Collegio, in beneficii tanti memoriam tot pedibus eunte, semperque ituro; quot inopiae vivis subsidiis sublevare illud es dignatus?

Plurima consulto praetermitto, ne fecisse Panegyrim videar, qui Epistolam volui: cuius sub finem, Reverendissimae Tuae Amplitudini, narro. Divus Keiwinus, notissimus apud Hiberniae gentes Abbas, et eiusdem tecum (quod sciam) instituti: cum Verni ieiunii sanctimoniam, mortalium subductam oculis, Christi exemplo, montanis silvis, arborumque solitudinibus operiret: die quodam de mapalis sui fenestra dexteram, veteri precantium ritu supinatam, tamquam e Caelo beneficium aliquod petiturus, protendit. Advolavit ilico familiariter avis Merula, fetu gravida: sensimque non repugnantis manui, per securissimae quietis occasionem, incubans, primi Veris partum et Ova exclusit. nec ille manum, quoad eniteretur, retraxit. Huius insolentis prodigii fidem adhuc Silvestri Gyraldi aetate (cuius isthaec calamo posteritati commendata sunt) Templorum Sacellorumque imagines

retinebant: quae numquam sine Merula Divum Keiwinum repraesentabant.

Finge hic, immo Crede, Praesul Reverendissime, Te ad Montes illos tuos, Alpiumque recessus, Keiwinum esse redivivum. Certe quidem Abbas es, ut ille: et Abbas, ut ille, Benedictinus: cuius Dexteram semper Extensam, Precum ad Superos aeterna frequentia, depingit. En, Volat ad Te, Partus hic meus, utinam quidem teres atque rotundus! (quale Ovum) sed tamen profecto Vernus, et ieiunio Verno, iam ante Novennium, excludi; hoc autem demum anno, sub idem tempus, etiam excudi coeptus. Praebe ergo Manum illi Tuam, et Manum indulgentem; id est, patrocinii tutelaeque propitium fulcrum: quoad absolutiore pluma pennaque, per ceterorum quoque volare manus discat. Cum praesertim, in hoc Deliciarum Veris novicio Partu, etiam Merula sit (si legere digneris) sanctissimi Patris tui Benedicti symbolum: ex qua ille Ave, non maxima, Victorias maximas, triumphos incomparabiles, et Romanorum vexillis potiores Aquilas, Cupidinum domitor, reportavit.

Vale, faveque, Praesul Reverendissime; ac Ver (siquando vacat) non modo Lege; sed etiam ad immortalitatem Vive! Ingolstadii, Kalendis Maii, Anno Christiano M. DC. XXXVIII.

Facultas R. P. [Abbr.: ?] Provincialis.

Tres Elegiarum libros, quibus a Ioanne Bisselio, Societatis Iesu Sacerdote, Veris Deliciae describuntur, solito prius more discussos, et approbatos; Ego Wolfgangus Gravenegg, eiusdem Societatis, per Superiorem Germaniam Praepositus Provincialis, pro potestate, quam mihi concessit Admodum R. P. N. [Abbr.: ?] Mutius Vitellescus, universae Societatis nostrae Praepositus Generalis; vulgari typis permitto. Cuius Approbationis fidem, hac mea manu, officiique consueto sigillo, facio. Ingolstadii XII. Martii, Anno M. DC. XXXVIII.

Wolfgangus Gravenegg.

IOANNIS BISSELII e SOCIETATE JESU, VERNORUM LIBRI TRES, QUIBUS DELICIAE VERIS DESCRIBUNTUR. Editio Altera.

INVITATIO BIBLICA.

Surge, propera, amica mea, Columba mea, formosa mea, et veni! Iam enim Hiems transiit, Imber abiit, et recessit. Flores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit: Vox Turturis audita est in terra nostra: Ficus protulit grossos suos: Vineae florentes dederunt odorem suum.

VERNORUM LIBER I. CONTINENS DELICIAS VERIS INCIPIENTIS, SOLEM, ZEPHYRUM, CICONIAM, CATHEDRAM S. [Abbr.: Sancti] Petri, NAVIGATIONEM, AVICULAS, VIOLAS, HIRUNDINEM.

Liber I.

ELEGIA I. Vernis illecebris etiam Infantiae Venam et Ingenium excitari.

I. Pueritiae primae ruditas: et Hiemis Squalor.

Parvus eram, trimoque minor: tamen ubere pulsus;
Et, duce iam nullo, carpere doctus iter:
Longa vacillantem turbabant carbasa gressum,
Tardabatque breves invida ralla pedes.
Balba reluctantem trudebant guttura vocem,
Ibat et infanti blaesus ab ore sonus.
Magnus Harundo labor, magnusque erat, otia, pulvis:
Deque luto structae, maxima Troia, casae.
Tantillo genetrix dubitabat dicere: Iane!
Ianelli tantum nomine dignus eram.
In nebulis tumulata suis Dianoea iacebat.
Esse quod Ingenium debuit, umbra fuit.
Est tamen Umbrae etiam sua Lux, sua Noctibus astra;
Et stata Cimmerius sidera nauta videt.
Nec minus in Puero mentis scintillat Opacum:
Et Ratio e Cunis quantulacumque nitet.
Non sola haec Ithaci, non sola est Hectoris aetas;
Hic [Orig: Hîc] etiam Astyanax, Telemachusque vigent.

Consulere Infanti, non et Meminisse, negatum est.
O Superi, primos mi refricate dies!
Quem primum Annorum memini (iuvat ire retrorsum)
Annus erat Scythicae barbarus axe nivis.
Triste solum, gelidi Boreae, rigidissimus aer,
Compulerant ipsos tecta sub alta Deos:
Compulerant (quid nempe novum?) mortalia membra:
In thalamos homines, in stabula arta greges.
Tunc ego prae reliquis colui Dis atque Deabus,
Lignivora celebrem relligione Deam.
Omnibus antetuli Sacra Fornacalia Sacris:
Hic [Orig: Hîc] sedi, hic [Orig: hîc] latui. Vita, Calere, fuit.

II. Pueritiae primae sensus.

Interea non Terra mihi, non Orbita Solis,
Non fuit alternis Cynthia nota rotis.
Nescieram, Mundum esse aliquem. Sin scisse faterer,
Mundum intra patrias sum ratus esse fores.
Si bene te novi, rides, me tantula, lector,
Nescisse. Hoc plus est; Nec mihi notus eram.
Et me de Volucrum censu non esse gemebam:
Picta mihi chloris picta placebat anas.
Et flebam, modo donatus cum liber in auras
Effugeret Passer: Non potuisse sequi.
Saepe etiam (o votum!) par felibus esse, vovebam,
Si qua cato murem prendere visa dolo est.
Quadrupedem quoties quarto pede currere vidi,
Clamabam; Heu, Quarto, cur ego cesso pede?
Haec inter, fregique hiemem, coluique latebras,
Mirans, tot Noctes post totidem ire Dies.

III. Admiratio Veris et rerum conditarum, sensim pueris subnascitur.

Qualis ab intorta Limax testudine prodit,
Si quando, abstersa Pleiade, Phoebe nites,
Talis ab indoctae prorupit fornice noctis
Mens bona, maturi temporis usa lucro.
Ut visum est dignumque astris, fixumque Tonanti;
Plurima fatorum me docuere libri.
En! fluidis sensim nivibus, Boreaque represso,
Cum melior mites panderet aura vias
Egredior (sive illud erat, Prorepere, caecis
Prorepo e tectis) quaque libebat, eo.
Pone latus genetrix, comes et vestigia servans
(Et, memini, genetrix Dia Thalia fuit).
Qua potui, et dederunt tenerae vestigia plantae,
Clivosi supero caespitis alta puer.
Audacem faciebat iter, Lucisque favores.
Ascendo, et summo vertice figo gradum.
Attollo hic [Orig: hîc] oculos; oculis Sol aureus instat:
Demitto; inferius florida ridet humus.
Arrigor aure; aurem dulcissimus influit ales:
Capto sonum, et multo murmurat Hybla sono.
Obsto etiam Ventis; iactant mea lintea venti,
Sindonaque implicitam flabra proterva vibrant:
Illa etiam Aeolio blandum vernantia lusu,
Intravere meos, grata procella, sinus.
Irruit et nudum tremula vertigine collum
Spiritus, et crispa basia fraude dedit.
Arrisi hic [Orig: hîc] : placuitque fremor resonabilis aurae,
Seu fuit haec Zephyri, seu fuit aura Noti.
Circumspexi etiam: et late rus omne virebat.
Hic [Orig: Hîc] demum addidici; Multa nitere foris.

Hic [Orig: Hîc] tandem agnovi, Patriae post limina sedis,
Posse etiam Thulen, posse iacere Sinas.
Agnovi, maiora domo, pomoeria Mundi;
Maiores, quas Nix occuluisset opes.
Vidi Orbem, et Solem, et Zephyros, et germen, et arva.
Tot mihi Delicias contulit una dies.

IV. In Vere omnia contineri bona.

Quaerebam attonitus, Quo lux tam dives ovaret
Nomine? Quaerentem non remorata Dea est.
Si petis ad plenum, non est hoc temporis huius
(Inquit, ab alternis Musa diserta modis)
Si tamen hoc minimo satis est, didicisse magistro,
Rem totam et nomen, Littera Terna dabit.
Hoc Tempus, dulcesque horas, Lucesque beatas,
Dic Ver; et breviter dixeris, Omne bonum.
Ipse Deus Ver est, Vernorum daedalus auctor:
Ver si quis nescit, vivere nescit Homo.
Dixit: et abscessit; manserunt Veris amores.
Tempore ab hoc, aliquid si cano, Verna cano.
Dat mihi Sol Phoebum: dant Venam Aganippide [(reading uncertain: erhaps Aganippida)] , fontes:
Pierios Volucrum turba canora modos.
Prata animos faciunt, laetum Tempe obvia versum.
Heu mihi, materiae fertilitate premor!
Omnia non possum; superest, Delecta referre,
Et Florem e multis. Hoc quoque Veris erit.

SOL. Ecclesiasticus 43, 2 + 4 (text left out at [*]; so in the text)

Sol in aspectu annuntians in exitu, Vas admirabile, Opus excelsi * radios igneos exsufflans, et refulgens radiis suis.

Ecclesiastes 11, 7.

Dulce Lumen, et Delectabile est Oculis, videre Solem.

ELEGIA II. De Sole. Solem, tamquam Veris, et bonorum sub Luna principium, ab omnibus expeti.

I. Invitatio Solis, ut ex Africa adproperet in Germaniam.

Iam novus Arctoas propior Sol aspicit arces;
Productum gaudet Lux Alemanna iubar.
Sensim Afros Titan, et Iarbae damnat harenas;
Accisum luget Punica Cirta diem.
Nunc radiis spatium extendunt melioribus Horae,
Plusque interregni Vesper et Ortus habent.
Exi igitur, fuscamque procul pete pulsa Syenen,
Nox longa! aut alios Endymionas adi.
Cessatum satis est, Geticae sub frigore brumae,
Dum sepelit canas hirta pruina casas:
Tandem iteretur opus! lentas dispescere Lunas,
Et Vigilare, agili Sol monet ipse rota.
Ille tot Europae rediviva negotia pandit,
Belgica quot Syrias spargit in ora faces.
I, felix! Libycique procul rubra bracchia Cancri
Effuge: Cimbrorum litora, Phoebe, pete.
I, celer! et curru terras propiore Sigambras
Instrepe. Vota tibi Teutonis ora facit.
Te, quantum est oculorum, ultra citraque nivosum
Danuvium, et, furva qua strepit Albis Aqua,

Expetit, ac plenis includere nictibus ambit:
Omniaque in solo Sole theatra locat.

II. Solis species et fabrica.

Nec mirum: specie rapitur, formaque Voluptas
Optica; et ad tantae mens stupet artis Opus.
Imminet, ecce, vago revolubilis orbita circo,
Pendetque e nulla machina tanta trabe!
Sphaera, Syracosio plus quam planata cylindro,
Perspicuo speculum vincit, et aera, globo.
Aurea millenis facies circumlita flammis,
Dissipat aequales, qua vibrat usque, comas:
In medio, rutilis sappirina trochlea guttis
Sparsa, procul tremula verberat ora face.
Regna illinc, urbesque, et Nereos ampla refulgent
Imperia. Haec superi lata Fenestra tholi est.

III. Solis redeuntis, in terras Influens liberalitas.

Innumeri spargunt ingentia commoda lychni;
Quotque Oculus radios, tot lucra terra capit.
Hic [Orig: Hîc] Calor, hic [Orig: hîc] saevi latitat Fuga laeta Decembris,
Hic [Orig: Hîc] Ver, hic [Orig: hîc] teneri Veris odora seges.
Hinc Zephyri, hinc fluitant Eurorum mollia flabra;
Hinc sua Phaeacum germina termes agit.
De iubare hoc oritur (sive est Milesia proles,
Sive Tarentino sidere rubra) Rosa.
Denique, Paestanae quaecumque est gloria Florae,
Quaecumque Assyrius cinnama praegnat ager,

Totum hoc est vestri, Solaria fulgura, doni.
Quo magis, o, rapidis huc properate rotis.
Apportate citis Vernum Titana quadrigis:
Tam longum asperitas nulla moretur iter!
Si qua tamen glacies Riphaeis horrida crustis,
Pugnacem iniciet semisoluta moram,
Ne trepidate! Vehit vester Lucra omnia currus.
Tantum Onus, et glaciem franget, et omne gelu.
Tunc ibit per aprica iocus. neque turpe iocari.
Fecere hoc magni, Sole calente, Viri:
Nec puerili opus est discove, trochove, pilaque.
Vicinos Perdix, en, salit inter agros!
Huic Volucri puros Phoebos, et pabula praebe.
Quae nunc est Perdix, mox tibi Mimus erit.

ELEGIA III. Historica.

Qua tumidis Ephesaea fremunt navalia trusa
Fluctibus, et liquido litora monte gemunt;
Ad piscosa sedens pelagi spectacula, fessos
Ioannes animos, fractaque membra, levat.
Gaudet Amazoniae dominis sub turribus urbis,
Per scopulosa vagos confraga ferre pedes:
Gestit et, umbrosae recubans ad murmura silvae,
Captare arboreum, qua citat aura, gelu.
Apricari alias, caeloque ostendere sudo
Ludum aliquem, et ludo scaenam aperire, iuvat:
Scaenae actrix, Avis est; Actor (quis crederet?) ipse:
Perdicum ex agili gente Volucris erat.
Incipit illa, minis domini cicurata magistris,
Saltare ad doctos irrequieta modos.
Et nunc mobilibus gyrat spatia arta choreis.
Et nunc contractas ampliat arte vias.
Assilit interdum, resilit modo; moxque recurrens,
Ad genua a genibus, non ruit atque ruit.
Saepe etiam, cinerescentis tecta aggere glaebae,
Occulitur, latebris concolor ipsa suis.
Saepe quoque unguiculis audax, et vestibus haerens,
Consumit querulas, in mala nulla, minas.
Mille alios nectitque dolos, et conserit artes.
Obsequiis Aquilae sic minor Ales adest.
Haec aliquis, tanto procul in Sene demiratus,
Aspicit, ut tanto non satis aequa Seni:
Tum propius, propiusque movens, affatur. At illi
Haud incomposito reddidit ore Pater;
Arcum, inquit, nervumque geris (nervum ille gerebat
Atque arcum) Hos multo tende labore; fluent.

Hos ipsos spatio interdum laxante remitte;
Certior, in Nemorum Lucra, sagitta ruet.
Sic ego, Nervum animi, concessa per otia, solvo,
Quem nimiae tereret sedulitatis opus.
Denique quidquid id est; Perdix nostra irrita non est.
Perditur ista mihi, nec tamen Hora Perit.

ELEGIA IV. De Diluculo.

Saepe ego pendentem, scopuloso in litore Silvam
Occupo, Nabaeis qua coit Hister aquis.
Hic [Orig: Hîc] , canos inter frutices, et roscida saxa,
Obvia in Eoas lumina figo plagas.

Matutina (eheu!) tardum suspiria Phoebum,
Nequiquam rauco saepe labore, cient.
Clamo ego; Surge, Dies, et mundum sidere pinge!
Clamanti, nihilo plenior illa venit.
Pars caeli ista quidem Panchaeo fulgurat auro:
Pars haec Corycio ridet amoena croco:
Sarrano rubet haec, illa Afro punicat ostro:
Diluitur niveo cetera lacte Dea.
Ah, Dea cur dixi? Divarum fallere non est.
Aurorae dolus est: spem facit, absque fide.
Cum bene promisit plenis Hyperiona flammis;
Non stat promissis: non venit alma Dies.
Quidnam, Aurora, facis? Quid, si non prima notassem,
Iam pridem e tacito fulgura lapsa peplo?
Pace tua dicam! Illuso mendacia mundo
Splendida prompsistis, tuque tuusque nitor.
Promissae neuter venit ad Vadimonia Lucis:
Nunc etiam, oppositu nubis, uterque latet.
Quid precer iratus? vel, quam spes fracta Megaeram
Evocet? Omnis enim laesa cupido furit.
Imprecor; Usque velis, Titan, atque usque latere!
Solem alium nobis forsitan Astra dabunt.
Stat prope, litorea Marianum e rupe Sacellum,
Horridus antiqua relligione Locus.
Ante fores, Mariae effigies. Libet, arta subire
Ostia, et in curvo sternere membra situ.
Interior varia paries ab imagine doctus,
Patmaei exilium Vatis, et acta, refert.
Mens calet, historiam hanc votivo evolvere versu.
Huc ades! et trepidam dirige, Nympha, manum.
Nympha, decus caeli, minimique amplissima fani
Gloria: quam semper nostra Thalia colit.
Si neque Sol nostrum, nec Apollo adiuverit ausum:
At, Tu aliquam (mea Lux) versibus adde diem!

ELEGIA V. Historica. Maria in Sole.

I. Describitur Patmos: et Exilii Patmaei incommoda.

Delicias locus omnis habet, si quaerere noris;
Et sua vel Scythicus commoda Vomer arat.
Tu modo, cum duris, obfirma pectus, et opta.
Quod tibi terra negat, forsitan Astra dabunt.
Quid Zebedaeides, (Aegaeae Cycladis exul)
Iunior, Icarias inter agebat aquas?
Eminus huic fasces, et Portae vasa Latinae
Intentabat atrox cum Duce Roma suo:
Comminus, undosis Myrtoa procella ruinis,
Vatidicum sparsit saepius imbre caput.
Parvula pugnaci circumdata Patmos ab Euro,
Succusso quoties est tremefacta solo?
Exul ibi, aeriam selegerat advena rupem,
Cuius in insana pars natat ima Theti.
Ardua lunato frons despicit aequora saxo,
Pendulaque iligno murmure silva fremit.
Restat adhuc hodie fruticantis inhospita sedes
Verticis, et sterili pumice fultus apex.
Nulla ibi sepositae Cerealia pabula vitae,
Non seges, aut flavis spicea virga comis.
Non glans, non acidis Vindemia falsa labruscis,
Non spuria, invitis edita mora rubis.
Non saltem, ostrino tacite serpentia luxu,
Praebebant facilem devia fraga dapem:
Cana sed e scabris enata absinthia tofis,
Protulerant Scythicae fertilitatis opes.
Rara per exesas errabat cochlea cautes,
Viscoso signans lurida saxa gradu.
Pone pedes Vatis, minimo cicurabilis anno,
Perdix, nunc altas docta habitare plagas:

Et comes ille alter, fuscis Melanaeetus alis
(Facta est Ioannis, quae Iovis ales erat.)
Tertius exilii et studiorum immotus Achates,
Discipulaque haerens, inter amara, fide,
Post frondes Prochorus divini effata magistri
Pensabat, memori dans sacra Verba libro.
Ipse Heros (ille ambrosius cenantis alumnus
Numinis, et Caeli semper Erote fluens)
Summa relegato Scopuli fastigia calce
Versabat. Dubium mens agitabat opus.

II. Varia Maris Aegaei spectacula.

Quacumque aspiceret, freta lata videbat; et udo,
Ventorum e pugnis, litora fracta Noto;
Aut pulsata alibi Syriis vada Naxica remis,
Aut tumida Odrysio barbara vela sinu;
Aut propius gemmata [Orig: gemmatâ] Anates Colophonides ala,
Piscosos tremulo findere clune lacus;
Et poterat, Plumae tinctos nive, cernere Olores,
Ire Caystraeis, vesca per arva, choris.
Nec procul inde, macro recubans in litore Pastor,
Servabat querulum, Thyrsidis arte, gregem,
Dispareque hirsutum modulatus harundine carmen,
Aequoreo timidas margine agebat oves.
Exulis haec Oculos spectacula sola citabant:
Illa sed, o, tanto quantula cura Viro?

III. Ioannes diviniora quaerit.

Alta oculus sequitur generosus: et edita partu
Palpebra caelesti, sidera sola petit,

Huc ora, huc gemino spatiantia lumina fluxu,
Evibrat: In Caelo, quod speculetur, habet.
Sed tarda haec ipsa est tam grati ianua ludi:
Summa patent lentis amphitheatra seris.
Hispida sidereas umbrarant nubila portas,
Pensilibusque latens Sol erat ater aquis:
Taetra procellosos collegerat aura tumultus,
Ibat et Argolico Pleias aquosa freto:
Mox fragor, et misto decumana tonitrua Cauro,
Et tremefacta unis, Terra, salum, aura, minis.
Pande, Pater, Caelum! (clamabat ad aethera Vates)
Clamantem surdae detinuere morae.
Perstitit ille tamen, raucis temptare Tonantem
Vocibus, et superas sollicitare fores.
Scilicet, Invictis pretium est cum fenore Votis.
Fertiliore venit Gratia Tarda sinu.

IV. Aspectus Mariae, omnibus Insularum spectaculis gratior.

Flebat adhuc, flenti necopinis aureus aether
Subrisit radiis, explicuitque diem.
Nec mora: caelicolum, detersis nubibus, ingens
Emicat, ac pleno Regia Sole patet.
Candida, diductis rerum miracula Velis,
Lux aperit: Mundi scaena retecta patet.
Montis ab aerii specula, iacuere Prophetae
Ante oculos, lato Dorica regna salo.
Hinc Claros, inde Paros, Naxosque, et dura Seriphos:
Tum Cos et Lesbos, tum Samos atque Chios.
Prae reliquis Delos, stabili tandem incuba fundo,
Est procul Ortygios visa aperire tholos.

Sed nihil haec firmam inflectunt spectacula mentem.
Caelum si quis amat, cetera Ficta putat.
In medium torquet Senior sua lumina Solem.
Persequiturque capax abdita fata Sophus.
Solis in aurato (visu mirabile!) circo,
Apparet roseis blanda Virago genis.
Flava Arimaspaeo rutilabat palla metallo,
Cingebat croceas fulva tiara comas.
Luna premebatur dominis argentea plantis:
Ambibat nitidum stelleus ordo caput.
Hinc, modo caelestem qui acceperat Ilithyiam,
Materna exclusus fertilitate Puer,
Ad sua vix natas tendebat sidera palmas,
Sospes ut anguineae falleret ora famis.

V. Interpretatur hoc Meteorum Ioannes, et in Maria acquiescit.

Hîc Vates dubius, Quam crederet esse Puellam?
(Nam geminam obtulerat bina figura fidem,)
Sancta Sibyllinae tabularia consulit arcae,
Mox; Agnosco (inquit) sive Ea, sive Mea, est:
Utraque Virgo placet. nostrae tamen ora Mariae
Malumus, in dubia credere picta face.
Illa diurna mihi rutilet, Solem esse putabo:
Illa mihi rutilet Vespere, sidus erit.
Luna erit, umbriferis quoties affulserit horis:
Luce mera si sit praesto, erit ipsa Dies.
Quod si forte meis numquam se obtutibus abdat,
Iam nobis Caelum fiet, et omne iubar.
Huius in aspectu totum, o, mihi transvolet aevum!
Sat vitae est, si sat visa Maria fuit.
Ecce, mathematicis nova quaeritis astra dioptris,
Gens Pharia. In Matre hac Lactea tota via est.

Dixit, et intuitu dudum indimotus avaro,
In Matris casto lusit amore Senex.
Vatidicos inde ad calamos, chartamque reversus,
Intulit arcanis lucida monstra libris:
Atque e silvosae despectans vertice Patmi;
Patme (ait) et Danaum, Cyclades, inter aquas!
Patria, an Exilium sitis, discernere durum est:
Difficilem certe dat plaga vestra Larem;
Sed datis interea et Matrem mihi cernere. Matrem
Quisquis habet, Patriae dimidium Exul habet.

ZEPHYRUS, seu, FAVONIUS. Psalmorum 134, 7

Producit ventos de Thesauris suis.

Flabit Spiritus eius, et fluent Aquae.

ELEGIA VI. DE ZEPHYRI ADVENTU.

Tempestiva Quies fessis! Hic [Orig: Hîc] , ipse quietem
Nos Lacus, et Dryadum molle cubile, docent.
Hic [Orig: Hîc] sacer Aonias raro fovet ordine fagos
Collis; et hinc umbris, inde calore placet.
Consideamus! Amant doctae silvestria curae.
Hic [Orig: Hîc] sonet, alterno Fabula tracta ioco.
Pars Nivis exacta est, et sicca sedilia praebet:
Pars superest, lento semisoluta gelu.
Quid nocet? En, etiam hanc tandem sua decoquet aetas,
Et liquida in Pontum coget abire fuga.
Interea quaedam est, etiam Exspectare, Voluptas:
Cras abscedet Hiems, siqua relicta hodie est.
Omnia vicinam spondent praeludia Floram:
Consona praesagam spirat et aura fidem.
Pandite, turba, sinus! Ab Atlantide molliter unda
Hesperias Zephyri promovet ala rates;
Ac tepido stringens maria Europaea susurro,
Aurorae Assyrias stridet ad usque plagas.
Aspicite! ut fluidis leviter trepidantia rugis,
Subdita disparibus stagna vibrentur aquis?
Aspicite, ut tenera silvam modo fronde comantem,
Lenibus increpitent flabra canora minis!
Blandus in obliquas, sine turba, defluit aures
Ventulus, ac tenui maxima voce canit.
Ver (ait) et tepidos mecum Titanas, et almam
Flore novo Maiam, et roscida prata, veho:
Credite, mortales: ac, dum sinit aureus annus,
Obvia praecipite carpite dona manu;
Festinate frui. Fugit omnis laetior hora:
Verna tamen reliquis ocius hora fugit.
Dum loqueris, Zephyrus languentibus interit alis
Et proprium Occidui est Flaminis, Occidere.

ELEGIA VII. De eodem Argumento.

Quam iuvat, ad patrii spatiantem flumina Gunzi,
Leniter impresso frangere prata pede?
Nec me tam, vitreus (quamquam est vere [Orig: verè] Aureus) amnis,
Quam Maris Hesperii nobilis Aura, capit.
Hanc ego, dum contra adversis iter urgeo ripis,
Diducto tunicae largiter abdo sinu.
Parvo emitur, quidquid vendit Natura, paratu.
Saepe etiam e Ventis grandia lucra feras.
En, ego, dum patulo flabella Favonia collo
Excipio, ac zephyris obvius ora gero,
En mutor, viresque novas animumque recoctum,
Et quiddam accipio, quod neque, Phoebe, dares.
Affluit imbutus meliori Pallade sanguis,
Affluit Ascraeae umor aquae.
Entheus, ingenuo redivivus sidere turget
Impetus, in Versum, dum favet hora, furo.
Ite aliquis, celeremque stilum, facilesque tabellas,
Quas Cressa gypsat Noricus arte faber,
Sive palimpsesti bibulam mihi porgite pellem.
Scribam ego, dum Pennam carminis aptat Amor.

Sed nemo est. Si nemo meis indulserit arma
Votis; si laterem Voxque precesque lavant;
Si canimus surdis, dum plectrum in barbita docta
Poscimus: at nihilo mitius usque furam.
In Zephyri laudes se Pythius egeret ardor.
Laus vera in quovis est speciosa libro.
Daedala nativo se codice populus offert:
Huius in abraso cortice, pauca noto.
In dextra graphium est. Sculpo hic [Orig: hîc] tibi clauda, Favoni,
Disticha. Ut aspires, non precor: Ipse facis.

ELEGIA VIII. Laudes Zephyri.

Multa etiam peregre veniunt bona. Saepe sub axem
Pacificum ingenium barbara terra dedit.
Et te, Anthropophagis Brasilorum e portubus ortum
Ad nos, o Zephyre, squalida mittit Hiems.
Tu tamen, humana placidissimus indole, mores
Graiosque et Latios, extere Vente, sonas.
Mollibus Hesperias alternans motibus alas,
Nullo clamosum turbine cogis iter.
Non tibi Bistonii stomachosa tonitrua Cauri,
Non placuit torvi bilis aquosa Noti:

Non te Gedrosi rabies violentior Euri,
Non Mesophoenicis sibila pugna iuvat:
Sed, Samia prope lege silens, taciturna modestus
Flamina moliris; vixque notandus, ades.
Non tu magnanimis turrita Palatia rixis
Aggressus, stratae funere molis ovas:
Nec strage arborea, silvestribus arva ruinis
Integis, aut Nemeae frondea regna trahis.
Vix cannam impellis, fragilique statumine iuncos:
Per te, etiam sabuli est inviolata strues.
Plumeus, ac tenere fluida bombycinus aura,
Ventivolo involvis prata novella sinu;
Horridaque, halitibus plus quam Civilibus, afflans
Rura foves. Ex te parturit omnis Ager.
Verriculo discussa tuo viret umida glaeba;
Atque agis, in Cererem quidquid arator agit.
Mitis, et exculto percursans murmure feta
Iugera, ridenti prolicis ore sata.
Tam placido Paradoxa creas nova flamine; Nam, cum
Agrestis non sis, Agricola esse potes.

ELEGIA IX. Historica De Vento Roris flante, in fornace Babylonica.

Immodico Solis radio caput aestuat aegrum;
Nec tamen ulla meo fit medicina malo.
Audiit hoc Zephyrus: qui, dum loquor, aethere pronus,
Fervida mansueto temperat astra gelu.
Talis (credo) tribus quondam est allapsus Ephebis,
Quando Semiramios non timuere focos.
Res vetus est, ac certa fides. Babylonis in arvis
Prostabat, nudo sub Iove, forma Iovis.

Iuppiter ex auro, sed sub Nabunassoris ore
(Hic Euphataeis imperitabat aquis).
Impia turicremis crepitabat ab ignibus Ara,
Dum cadit ad falsos victima vera Deos.
In folio residens, sceptris Rex torvus avitis,
Fulmina tot stringens, quot scelerum imperia,
Ad cultum populos, et ad absona Sacra citabat
Voce, tuba, citharis, fascibus, igne, nece.
Factum erat ad votum (nam Regum obsistere votis,
Supplicio est) Domini iussa superba valent.
Unanimi tot regna genu sternuntur: ad Aram,
Quam primam fuerat fas cecidisse, cadunt.
Tres soli, immota iuvenes statione, recusant,
Isacidum firmi religione Patrum.
Non hos difficti reverentia terruit Auri,
Non flexit tetrici spumea Suada Ducis.
Quamvis et Tigrim, et totam Babylona minetur,
Illum unda, hanc flammis terribilem atque rotis;
Audent et Tigrim, et Babylonis spernere flammas:
Undat enim in forti pectore, maior Amor.
Stabat visu atrox, sensuque atrocius, Antrum,
Lemniaco Fornax coctilis atra Deo;
Mulciberique olla, et Rhadamanthi ad Tartara furnus,
Et ferrugineis fumus in astra fugis.
Qualis ad Enceladi, Cyclopum busta, ruinas,
Flagrat inexstincta Sicelis Aetna pyra,
Aut qualis tremulae vetus ille Dicarchidos horror,
Flammivomus Stygia Vesvius ardet aqua;
Talis inexhausto Babylonius igne Caminus,
Stabat Idumaeis anxia poena Viris.
Quid faceret? medios vincti iactantur in aestus,
Praeproperamque urget turba ministra necem,
Urget naphthae atrox, flammato turbine, pestis,
Hortantur Proceres, atque implacata Tyranni
Iussa, tot in ternum fata parata caput.

Ipsa suas Natura acuit, certa urere, vires.
Inter tot mortes, quantula pars Rogus est?
Sed, quid agat? Vetat innocuos invadere, Numen
(Natura, invito Numine, nulla valet)
Et vetat, Assyriis delapsus ab arcibus Ales,
Vindice disiciens impia busta manu.
Iamque etiam Vulcani animos ac robora frangit,
Matutinum afflans Hesperia Aura gelu.
Mollis enim saevum, rorante Favonius ala,
Cum genio intravit pennipotente Focum:
Intravit, domuitque ignes, fregitque vaporem,
Roscido et Isacidas perpluit obsequio.
Ortum est, pro flamma, flamen; pro funere, Vita;
Pro fornace Hortus, pro gemituque iocus;
Delicium est, quod Supplicium Chaldaea tyrannis
Credidit; In plausum et Cantica, Lessus abit.
Attoniti agnoscunt refugae miracula flammae
Rex, Proceres, populus, Persa, Sabaeus, Arabs.
Ipse adeo, Extra se positus, se non capit Ignis,
Tres in Semideos, nil potuisse Deos.
Ergo amens, furno egreditur; stupefactaque perdit,
Quos non iussa fuit perdere, Flamma Viros.

CICONIA, Jeremia 7, 8

Milvus in Caelo cognovit Tempus suum. Turtur, et hirundo, et Ciconia, custodierunt tempus adventus sui.

ELEGIA X. De Ciconiae Adventu.

Procedunt Fasti, ac Veris reparata voluptas:
Iam Petri, in Fastis, Sacra Cathedra venit.
Hunc Petro (si forte aliquem Sacra nostra laterent)
Antiochia dedit relligiosa thronum.

Ille dies idem est, tepidi quo Nuntia Veris
Ales, de Ciconum nomine nota, redit.
Una eademque Quies et Petrum in Sede reponit,
Et lassam Nidi vimine mulcet Avem.
Hos etiam ipsa notat tantos, et sentit honores,
Primaque festivo carmine rostra movet.
Colla recurvato laxat Crotalistria ductu,
Et quiddam extensum, barbaricumque sonat.
Si quidquam Etrusca nossemus in arte Poetae,
Assequerer vocis garrula sensa tuae.
Ex Afris Numidumque redis peregrina latebris,
Trans Ligurum Oceanum, trans Tiberim atque Padum.
Ex te igitur, si scire aliquid, si discere, non est;
Scrutari saltem, et quaerere pauca, licet.
Dic, rogo; Quid Veteris faciunt Carthaginis arces?
Litore num solito Bagrada volvit aquas?
Moenia quid Fessae? iurataque regna Marocci?
Ecquid in Hispanos arma virumque cient?
Maurica Christiadas an adhuc violentia calcat?
Rex Congi in sana relligione manet?
Praecipue memorare velis (potes omnia nosse)
Aethiopum quali sorte Monarcha regat?
Anne Celachristo spirabilis aura supersit?
Fratrisne, ut quondam, Regia iura iuvet?
Nestorianorum quot perfida milia Fratrum,
In Caelum et Regem Martia signa rotent:
De Tiberi quoque nosse velim! reverentia frenum
Inicit; et quaeri, Qua fluat ille, vetat.
Cetera si narres, denso quae fasce rogavi,
Nec Tiberis fuerit, nec mihi cura Padi.
Haec ego quaesieram. Visa est responsa Volucris
Volvere, et in longos colla parare Logos.
Certe equidem faucem arrexit: similisque loquenti,
Solvit in artifices stridula rostra modos.
Exspectabam ingens aliquid; cum Pinsuit illa,
Hoc solum advexit trans mare, Grande sofw=s!

Mox ultra sua castra movens, Aquilonibus instat:
Strymoniosque petit Threiciosque sinus.
Si bene te novi, o pietatis sedula custos,
(Quamquam avis) humana, quod facis, arte facis.
Ad Ciconas, patremque tuum, matremque revisens,
Excurris. Patri est debita prima salus:
Altera, matris erit. Post haec mora nulla trahatur!
Stat tibi: ne pereat Nidus, amica; Redi!

LEGIA XI. De Ciconia Revolante.

Vah Speculam! Non te superet Pharos illa Canopi,
Non vincant culmen Nauplia saxa tuum!
Tu longe mittenti oculos aptissima Turris,
Tu Vigilum atque Ducum fida ministra dolis:
Cumque sub admotas assurgas vertice nubes,
Apposite monstras, quae prope, quaeque procul.
Quam bene, dum licitis convertor ad otia nugis,
Pronus in adversum Lumina figo nemus?
Quam bene circum, urbes et agros et villica miror
Praedia, sub numeros iussa venire meos?
Hac, horsum, spectare iuvat. spectantibus aether,
Et favet auricomo pura nitore dies.

Quid tamen hinc video, Boreae de partibus, album,
Aerias medium sollicitare vias?
Fallor? an exiguo nubecula candida tractu,
Advolat impulsu, vente citate, tuo?
An magis (et verum est) Ciconum notissimus oris
Ales adest, Veris nuntia signa gerens?
Scilicet hesterna est, candente Ciconia collo:
Dumque loquor, propius, nil dubitanda, venit.
Quo ruis? an tacito transis haec culmina lapsu?
Et tua garrulitas nil mea tecta iuvat?
Ecquid (si Volucris non vano Nuntia iure
Diceris) ecquid habes, quod retulisse velis?
Tu Rhodopen, tu dorsa Haemi, tu Strymonis urbes
Vidisti, Odrysii nomina clara soli.
Numquid et ex alto Byzantia forte novisti
Moenia, Maumetis moenia pressa iugo?
Annuis, ut video, proni sinuamine colli:
In promptu, en! Nidus: si placet iste, Sede.
Iamque sedes: gratoque imples stridore quietem.
Nunc refer, e Turcis quae referenda putas.
Pacem Ottomanniades? an inhospita cogitat arma?
Foederane Hungaricis servat, an urit, agris?
Me miserum! foedae Volucris dedit omina famae;
Dextera quae visa est ferre, Sinistra tulit.
Nam, crotalo dum collum agitat, de faucis hiatu
(Ei mihi) vipereae despuit exta dapis:
Evomuit taetri frusta indigesta colubri.
Quae tam nigra affers, alba Volucris eras?
Corvus eras, Corvorum epulis et nomine dignus
Nuntius: Et Veris Nuntius ales eris?
Nescioquid laevum mihi mens praesignet in Angue,
Si modo Threicia hunc es populatus humo.
Haec, Solymanniaci ne sint praeludia Martis,
Praemetuo. O, utinam sit Levis iste metus!
Vellem etiam, Vanus! Vellem, metus esset inanis.
Hic [Orig: Hîc] ego, si unquam alias, esse Poeta velim!

ELEGIA XII. Historica. De Ciconia, beneficii memore.

Qua Calabro incumbit pelago geniale Tarentum,
Lanificisque lavat prata Galaesus aquis,
Casta suburbano vitam fallebat agello,
Nomine ab Herculeo femina nomen habens.
Sola torum Viduum, post primi busta mariti,
Sola casam, atque humiles parca colebat opes,
Nec iam aliquid norat de toto molle Tarento,
Praeter odoratae parva vepreta Rosae.
Adde his, exiguo Violaria sobria rivo;
Denique, Regnum ingens, Hortulus unus erat.
Non procul hinc, veterem fecunda Ciconia nidum
Presserat: in nido pignora pulla novem.
Dena prius fuerant. decimum, dum imbellibus audax
Se temptat pennis, straverat ira Noti.
Ecce, ruens per prona agitur, perque aspera pullus,
Et teretis frangit iuncea crura pedis.
Casum saepe iuvat Casus. Tunc forte ruentem
Heracleis anus, sede propinqua, notat.
Surgit: et apricum, quem nens insederat, hortum
Deserit accursans, deciduumque levat.
Inspicit, inspectasque ligat Podaliria plagas:
Quaque potest et scit, Vulnera mulcet ope.
Fama quoque est, Votis iuvisse, et supplice fletu,
Crura Machaonio dum lavat aegra vado.
Ne desint alimenta fami; de litoris ulva,
Purpureo ranas vellere saepe trahit,
Et (quamvis querulas, quamvis patulo ore strepentes)
Arte coaxantes mollit, et igne, feras:
Frustaque segmentis carptim lacerata minutis,
Alitis in tenerae rostra supina iacit.
Crescit Avis, crescuntque novae, cum robore, pennae;
Inque cicatricem tibia laesa coit.
Sirius e Caelo, flagransque excesserat aetas;
Urebat Calabras bruma propinqua nuces:
Tum demum altricis migrare Ciconia tectis,
Externosque audet quaerere sana lares.

Laeta volat, pluviosque secans Aquilonibus Austros,
Trans atram Meroen Troglodytasque meat.
Est locus Aethiopum (celebrata, sed ultima tellus)
Auro et gemmiferis surgit pimus agris:
Luna dat his nomen. Lunaribus involat ales
Montibus; ac praedam, tesqua per Afra, legit.
Interea, cum Sole novo nova tempora Vernum
Instaurant Zephyrum: blandior aura venit.
Non mora! cum fratrum ter trina, et compare, turba
Ales ad altricis praedia nota redit.
Agnosci poterat: nam, recto cetera plebes
Poplite dum surgit, claudicat iste genu.
Hoc ipso placuit, retinebat supplicis artem,
Tunc quoque submisso visus adire gradu.
Heraclein adit, solito tunc colle sedentem;
Et spuit in dominae gemmea dona sinus.
Mox crotalo exsultans, primi cunabula Nidi
Occupat. In Patria est dulce, Sedere, domo.
Lustrat anus donum; sed, ut obvia fragmina, damnat:
Esse videbatur, lucrum obolare, Vitrum.
Nox, quae cuncta tegit, mercem hanc pretiumque retexit:
Nocte, intra thalamum barbara gemma nitet.
Evigilarat anus: spondam, ecce, torumque, fenestrasque,
Et tunicam ad radios, reticulumque videt,
Parietibusque haerens lardum, et pendentia tignis
Alia, et admistis annua mala pyris:
Usque adeo et, thalami stertens in limine (quamvis
Non traheret ronchos) agnita Felis erat.
Miratur, non lychnum usquam, non lampada fixam;
Et tamen, ut pleno tecta micare die.
Vix Gemmam tandem et Peregrina luce Pyropum
Agnoscit simplex, ac veneratur, anus.
Hoc pretium tulit, haec medicati praemia pulli:
Quid superet, dubites: Gratiane, an Meritum?
Pauper erat: Gemmam mulier distraxit. et, ecce!
Mox grandes, Vitri [(reading uncertain: ?)] ad lumina, vidit Opes.

ELEGIA XIII. Geographica. Cathedra S. [Abbr.: Sancti] Petri Antioch. [Abbr.: Antiochiae] , 22. Febr.

I. Migrationem ex urbe Antiochena, a Ciconiae exemplo, Petro suadet.

Petre, quid hoc mentis dicam? quid Numinis in te:
Aeternumne dat urbs Antiochena thronum?
Ergo, animo sedet immoto, tibi ponere Sedem
(Neglecto Tiberi) supra Orientis aquas?
Usque adeone Syrus tibi Sol arrisit, et aura,
Quae de Corycio molliter orbe cadit?
Usque adeo vitrei te fascinat amnis Orontae,
Amplaque quadrifido moenia fusa situ:
Sicine te illa virens, uti Lauro ita crimine Daphne
Obsita sacrilego traxit, anile nemus?
Antiochia, Petre, est, quam tu nunc deligis Urbem;
Sed nondum est Orbis, quem tibi Fata parant.
Migrandum ex una est, ut in omnes cura sit urbes.
Migrandi exemplum sit tibi Veris Avis.
Haec ipsa [Orig: ipsâ] hac (si vera canit fama obvia) Luce,
Proscribit requiem, et trans mare carpit iter.
Brumae exul, profuga Autumni, brevis accola messis,
Hospita paene omni est et peregrina solo.
Nacta larem, nil vel Syriam, vel amoena Damasci,
Vel curat valles, Thessala terra, tuas:
Sed, loca summa petens, turrita cacumina munit;
Hanc Arcem in praedas, et sua lucra, struit.
Ex hac et campos, et putria despicit arva,
Vipereaque graves fertilitate lacus.
Ex hac in colubros, et edaces devolat hydros,
Ranarumque potens garrula monstra premit.
Quod Ciconum Volucri Natura est, hoc tibi fiat
Exemplum ac Ratio. Trans mare, Petre, migra.

Quaere procul Tiberim, Septemque, ad flumina, Montes:
Ex his in Stygii bella Draconis abi.
Ex his Haeretico clamosas gutture Ranas,
Vel compesce minis, vel bonitate trahe.
Haec fient. manet ista tuae certissima Mitrae
Regia. Sub Petri Clave Quirinus erit.

II. Italiam, et Europam ceteram Petro visendam Angelus, in Spiritu ductor, proponit.

Tantisper divorte animum; quaque Omnia fas est
Aspicere, Oenotrias aspice Mente plagas.
Aeolia magnum vectus per Inane Curuli,
Imperii lustra iura futura tui.
Hoc monet ipsa etiam Caeli, sine nube, voluptas,
Quaeque patent lato Terra fretumque sinu.
Hoc suadent Comites Legio stellantis Olympi
Quae prope te vario est officiosa choro.
Haud aliter, quam, puniceus cum nubila phoenix,
Innumero Volucrum cinctus honore subit.
Hic ales Scyllaea suas, ibi ducit acanthis
Turmas, hac dulcem dux philomela gregem,
It Carmen caelo varium; studium omnibus unum,
Ars dispar: Procnes plus valet arte soror.
Sic nunc Aligeri. Quorum caelestior unus,
Dum tu per varios mente vagare situs;
En, ait, en toto casura Lararia mundo!
En Uni, pro Dis, tura adolenda Deo!
Aspicis, ut primo surgant Capitolia saxo,
Qua turpis pulchra Iuppiter aede sedet?

Quaeque bifrons, sine fronte senex, fastigia Ianus
Erigat, ut superum se probet esse genus?
Quam caelum excelsis tangat Iuno invida templis?
Vestaque quam vigiles servet in igne focos?
Cyprida quid memorem? Proprio tamen omnia mersa
Pulvere Christiadum saecula conspicient.
Aspicies et tu; cum, qua latissima Roma est,
In Vaticano se tibi tota dabit.
Perge, Petre, et Tiberis penitus circumspice ripas;
Ac mare, quod supra est, inferiusque mare.
Etruscasque urbes, Calabrosque atque Apula rura,
Et Salentinos: et Capuana iuga.
Parte alia Venetos (late olim iura daturos)
Quodque electrifero traluit amne Padus,
Ausoniamque omnem; quae post a stirpe revulsa
Fana, tuis ponet templa dicanda sacris.
Nec minus accipiet melioris Numinis aras,
Baetica, et aurifero regna beata Tago:
Accipiet Bracata tuum, pariterque Togata,
Iam non indomito Gallia Marte, iugum.
Inde suas etiam caelo Germanus acerras
Turaque, Mercurio pessum eunte, dabit;
Vicinosque trahet populos, Aquilonia regna,
Ursa sit ut sidus Magna Minorque tuum.

III. De Anglia, sub Henrico VIII. relapsura.

At procul hinc gelido celebris natat Insula Ponto,
Quam meliore sui parte Britannus arat.
Haec Tamesim adiunget Tiberi; iunctique manerent,
Roma Sacris domiti dum Caput orbis erit.
Serva Venus geminis faciet divortia taedis,
Sparsura in rapidos iura Fidemque Notos,

Exilio, heu, longo! Viden' hos, viridantibus herbis,
Quos hilari colles cum grege Pastor habet?
Hi campi, et lauro virides, et rore marino,
Proh, quanto innocui sanguinis amne fluent?
Cum gladio pars icta dabit, pars colla securi,
Pars etiam in refugos eruta corda rogos.
Quid tamen ista moror? Mutent sua sacra Britanni;
Ausit idem hoc Boreae plurima terra scelus:
Iamque [(reading uncertain: ?)] etiam ipsa Virum numeret vix amplius unum
Graecia, qui puras tollat ad astra manus:
Perfida sit mundi pars prima, sit altera mundi;
En, patet Occidui ianua lata Maris!

IV. Americae, et Iaponum ad Christiana Sacra transitum, Petro vaticinatur.

Oceano huic dat nomen Atlas: a fronte sinistros
Aspicit Aethiopes, et Numidum acre genus:
A tergo populos sine Lege et Rege Fideque:
His dens humano saepe cruore natat.
Lustra colunt, Brasilosque specus: Urbs omnis in antris,
Et lux, in lucis proditione, sita est.
Quis credat? tamen in portu hoc tibi culmina surgent;
Quoque loco nil est, quam petra, Petrus erit;
Ulteriora vide! Quae nunc Peruania sulcat
Aequora, tam tarde prora futura, Ratis,
Navita ter denos postquam numerare nepotes
Incipiet, modica de Rate, Classis erit:
Hesperioque vehens magnos Heroas ab Alto,
Inferet ingentem in Mexica tecta Deum.
Quid memorem et Iaponas? Gens, nunc toto avia Gange,
Illa tuum supplex ibit ad obsequium.

Ex hac, qui placidae feret ultimus oscula plantae,
Dum parvi aspiciet moenia magna Remi,
Purpureosque Patres, maiestatemque Sacrorum;
Te penes esse Solum dicet, esse Salum.
Nec falso. namque hinc, nullisdum proruta remis
Aequora, Neptunus sub tua iura dabit,
Abstrusosque Sinas, et ineluctabile Regnum,
Romulidum pandet dexteritate Patrum.
Haec, et plura tuae tribuent, Petre, fata Tiarae:
Imperium Titan vix teget omne tuum.
Sidera restabunt, ut Sidera certius intres;
Non humilis Syria hoc, Ardua Roma dabit.

NAVIGATIO.

Alius navigare cogitans, et per feros fluctus iter facere incipiens, ligno portante se fragilius Lignum invocat. * Tua autem, Pater, providentia gubernat: quoniam dedisti et in mari viam, et inter fluctus semitam firmissimam; ostendens, quoniam potens es ex omnibus salvare, etiam si sine arte aliquis adeat mare.

ELEGIA XIV. De Navigatione, Vernorum Siderum exortu, rursus aperiri coepta [Orig: coeptâ] .

I. Paraenesis ad Navigationem; sed, Cautam.

Caudam Aries monstrat fugiens, Os Taurus apertum,
Dum Caelo exortus [(reading uncertain: blotted)] sidera Verna novat:

Nos brumae digitum medium ostendemus, Amici.
Bruma iacet, domita pressior Holsatia.
Indicium exactae, Septem sint sidera, brumae,
Quae media inter Ovem sede, Bovemque micant.
Vergiliae aetherio fulgent Atlantides auro
Conspicuae; nisi quod rectius una nitet.
Quid tamen una nocet? Merope si exsurgere cessat,
Saltem aperit clausum cetera turba fretum.
Iam Rhenus, iam Scaldis aquas summittit ovantes,
Iam frangi ad remos Baltica gaudet hiems.
Aeoliae languent, ventosa ad litora, pugnae.
Quid volumus? nostrum est (pandite vela) Mare.
Sive est remigio Gothicus mihi Pontus arandus,
Per Gothici socios aequoris arva sequar:
Sive ex Ictiaco est adeunda Britannia portu,
Ictiacum Pelagus iam mihi marmor erit.
At vos, ne solis, certo sine Numine, ventis
Fidite. Saepe Maris polluit aura fidem;
Saepe etiam evertit. Pelago ne credite, nautae;
Ni Comes aut Numen naviget, aut Probitas.
Haec duo Pristis erunt vobis, et Iasonis Argo:
Absque his, in casus mille Carina patet.

II. S. [Abbr.: Sancti] Satyri Naufragium.

Alcyone, evectum compacta in classe, maritum
Funus in Aegaeis quam cito vidit aquis?
Ambrosidae Satyro (quamvis ratis Itala ferret
per mare) Carpathium quid fuit ire mare?
Vix portu exierat; vasto quando obruta fluctu,
Fracta est Tyndariis sparsaque prora petris.
Qualis parva suo deiecta Ciconia nido,
Anxia sese artis [Orig: arctis] versat in imbricibus;
Talem se medio excussus gerit aequore vector.
Nam vixdum nactas [(reading uncertain: ?)] hic perit inter aquas.

Ille alius remos, puppim rapit alter aduncam;
Et lis est nautis unica prora tribus.
Omnia corripiunt retinendae pignora vitae:
Virtutem nemo, aut Numinis optat opem.
Solus in his Satyrus neque transtra natantia prensat,
Nec Clavum, aut lacerae perfida tigna ratis.
Quin, tabulam injecta retinebat forte sinistra,
Dum perit a rapido panda carina Noto;
Dimisit tabulam, et; Si sunt extrema petenda
Auxilia, Auxilium certius (inquit) adest.
Dixit: et, ut clausum, Panis sub imagine, Numen
De Collo, assuetas inter habebat opes,
Divinam audaci complexus pyxida dextra [Orig: dextrâ] ,
Navifragas prona mole subivit aquas.
Aeolus obstipuit, Neptuniaque Amphitrite,
Vidit ut insolitum, per sua regna, Deum.
Africus ipse altum siluit: sed et obvius Eurus
Vecturam Satyro stravit Arioniam.
Caeruleo exceptum curru super aequora Triton,
Intulit Hadriaco, post freta Graia, freto.

III. S. [Abbr.: Sanctus] Raymundus, pallio mare transmittit.

Praestitit hoc, Numen. Quod si tibi fata negarent,
Interdum et Probitas Numinis instar erit.
Arragonum Raymundus opes et regna perosus,
Hesperiis ibat vela daturus aquis,
Non navis, non ullus erat pro litore nautes.
Ipse sibi nautes, Navis, et Aura, fuit;
Nam sua vecturis instravit pallia lymphis.
Dum vestit, facili transigit arte fretum.
Cursavit pannosa Ratis: Zephyrisque secundis,
Si non Tecta, tamen per mare Sarta, redit.

AVICULAE.

Respicite Volatilia Caeli; quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea: et Pater vester caelestis pascit illa.

ELEGIA XV. De Alauda.

Iam sensim et Volucrum tinnit concentibus aether:
Ne, quaeso, agricolae cantibus obstrepite.

Iam quoque Silvestres thalamos meditantur, et ova,
Ne quaeso aut ovis, aut generi, officite!
Ferreus est, quicumque potest Corydona necare;
Plumbeus, enectam siquis et esse potest.
Quam Scythicam hanc rear esse gulam? quam immane barathrum,
Perdere sustinuit quod Corydona cibum?
Quid signem in Corydone? rogas. I; Dorida terram
Consule, Cassitam quae Corydona vocat.
Hanc Maro pastorem fecit, Siculusque choraules:
Pastorum melius Musa vocanda fuit.
Usque adeo exculto meditatur gutture carmen.
Pierides, decimam hanc annumerate Deam!
Exieram roseae primo Pallantidos ortu,
Roscida qua cano gramine lucet humus:
Ad laevam Hister erat, falsisque arbusta rosetis
Aspera, et excelsis ripa tremenda iugis;
Dextra [Orig: Dextrâ] agri, viridique seges nova laeta flagello.
Clamabam; Hic vere Tempora Veris eunt!
Cum subito e glaebis, quas multa insederat ales,
Ardua ventivolo surgit Alauda gradu:
Primatem hanc, regisque putem de stemmate natam:
Nam plebeium Animum vix iuvat, Alta sequi.
Nostra, simul pennas, simul ora canora levavit;
Una [Orig: Unâ] vox et Avis, mobilitate vigent.
Quid memorem, artifici deductum ex lege volatum,
Turbinis in ritum dum rotat ales iter?
Lenis ad ascensum, sescenta volumina gyrat,
Pendulaque, hippodromi nubila more, terit.
Aerium indefessa urget, cum voce, laborem:
Ex oculis donec cursus et ala migrent.
At melos, et cantus, et adhuc modulamina vivunt:
Atque, ubi non praesto est corpore, carmine adest.
Volvit et involvit, versatque, eademque reversat
Innumerabilibus Dorica metra fugis.
Convenisse omnes in daedala guttura flexus,
Et quos Harmonie, et, quos scit Apollo, putes.

Lassa sub extremum (Nulla est aeterna voluptas)
Obticet, et modulis ponit Alauda modum:
Fulmineoque ruens notos petit impete campos.
Di, date mercedem huic dimidium huius agri!
Et quod granorum hic annus protrudet, et alter:
Omnis enim mensa [Orig: mensâ] est Musica digna sua [Orig: suâ] .

ELEGIA XVI. Historica. Alauda Volucris, Coloniae Atticae constitutrix.

Numen habent Volucres: et (si non tota vetustas
Vana canit) multos, prae Iove iuvit Avis.
Testis ab auspicibus, Libyae per devia, corvis
Pellaei Regis ducta reducta phalanx.
Testit et, Ausonias meditatus Romulus arces;
Cui Regnum et felix alea, vultur erat.
Sed mihi Graia placent. Latiis qui credere chartis
Audes, ne Graiamm respue, Lector, Avem.

Cecropios nimius compleverat incola muros,
Prolis et illuvie non satis urbis erat.
Archontes (quos Roma Patres, hos dicit Achivus
A)/rxontas) media Palladis arce sedent;
Consiliumque coquunt. Placet, exonerare iuventam,
Atque alibi, Tyrio quaerere more, Lares.
Plebs scicscit; Delectum ineunt: Tenet una vetustam
Pars sedem; Aegaea pars alia urbe migrat.
Digressi inquirunt alia atque alia arva; sed arva
Non Isthmos miseris, non Cronia ora, dabat.
Curritur ulterius, socio et ductore Colaeno
(Mopsopia clarus stirpe Colaenus erat)
Dum dubitant, Quorsum? dum nusquam et ubique residunt,
Fertur ab arcano vox fremuisse specu;
Quid, vaga turba, facis? si fixa colonia cordi est,
Sunt tibi cristati terga sequenda ducis.
Audierant. galeaque ducem, cristisque Colaenum
Laeti onerant. Sed nil plumea Cassis agit.
Ergo alio divina trahunt oracula maesti;
Cristatusque (aiunt) castra praeibit Equus.
At nec Equo successus inest, neque pondera cristis:
In rapidos abeunt plumaque, sorsque, Notos.
Iamque adeo incerti errabant, dubia omnia circum.
Denique cristatis venit Alauda comis.
Haec galeata caput, Cassitaque casside nota,
Coepit signiferas antevolare manus.
Dux notat; Accipimusque (inquit) sequimurque volantem:
Meta, Bonis Avibus! meta laboris adest!
Bina fefellerunt; temptemus tertia fata:
Quid Temptasse nocet? Perge, age, miles, age!
Iussa facit miles: neque ducere cessat Alauda:
In Messeniacos usque venitur agros.
Mons procul Alpheas despectat celsior arces,
Herbidus in summo, planitieque nitens.

Hunc Cassita petit, potiturque quieta petito;
Huc confertim omnis tendit Achaea manus.
Mons placet. hic [Orig: hîc] stabiles nullo prohibente, penates,
Hic [Orig: Hîc] sulco assignant moenia: fervet opus.
Urbs Caelo assurgit, feriuntque Colonides astra:
Hoc quippe, Argolico de Duce, nomen habent.
Ne Romana sibi, sub Alaudae sola placeret
Nominibus Legio; Doris alauda cavet.
Illam Italam duxere Duces: prait ista Colaenum;
Cumque Phalange ipsos ducit Alauda Duces.

ELEGIA XVII. Spinulus.

I. Spinulum, Aviculam cicuratam (quam Germani Zeyslin appellant) aut amissam, aut interversam, deplorat, atque revocat.

Spinule, parvarum Volucrum non parvula Siren,
(Non illud raucum, non, vacuum arte genus)
Spinule, quem patrii captum prope litore Gunti,
Nutriit in dociles anxia cura iocos:
Quae mihi te, solitum caveae sine carcere pasci,
Et tota assuetum sponte volare domo,
Quae mihi te vel amara manus, vel distulit error?
Heu, novus in pennas quis tibi venit amor?
Suspicor, ac certum est (nisi te fur pessimus, et fur
Abstulit Ornithoclops) te repetisse tuos:
Suspicor, ad Patrem, matremque, et amoena Sorores
Nomina, ventivolam te secuisse viam:
Suspicor, ad veteres Salices, Silvestria regna,
Ad frondes et aquae stagna redisse tuae.

Stulte nimis! cui nostra Ceres, cui pascua nostra
Sorduerint! Tamquam plus tibi Silva daret!
Si bene te Mater, si laute turba Sororum
Excipiet; milii ter tria grana dabunt.
Haec promulsis erit; tunc Persica cena sequetur,
Cannabis, o nulli Cannabis apta dapi!
Duritie Sipylum superans, annisque Sibyllas,
Factura ah, collo iurgia multa tuo.
Et tamen hic [Orig: hîc] laticesque novos, et farra videbas
Mollia, saepe mea mollia facta manu;
Saepe superpresso bene tunsa, et pinsita saxo.
Quid mirum est, dulcis si fuit Oda tibi!
Spinule parve, redi! vel, si aurea vita videtur
Aurae libertas, ulteriora pete.

II. Optat sibi Spinuli alas, quibus in Caelum evolet.

Heu me! quod non sum pennis instructus et ala:
Quam cuperem, o Superi! Spinulus esse meus!
Tunc ego nec silvas, nec aquas, neque consona Tempe,
Non peterem Vernum, Delia regna, nemus:
Nil horum: neque tanti esset vel Atlanticus hortus,
Vel Babyloniaca pensilis arte cedrus.
Remigio alarum super Aera vectus et Ignem,
Tranarem sedes, Cynthia fulva, tuas.
Altius hinc Martemque ultra, et Iovis astra, profectus,
Ultra anthropophagi frigida signa Dei,
Transgrederer fixo labentia Sidera motu:
Nec statio in firmo pegmate firma foret.
Magna equidem, sed vota tamen iustissima fingo:
Quae, si nil prosunt, quid tamen ipsa nocent?
Ergo supergressus Primi quoque Mobilis orbem,
Empyrea vellem figere sede gradum:

Admissusque tuo, Custos Galilaee, favore,
In Paradisiacos usque vagarer agros.

III. Quos in Caelo conventos cuperet?

O quater, atque iterum quater et quantum usque beatum,
Quisquis in his nidum frondibus Ales habet.
Sed nimium hoc: Spes ista aliqua mihi falce promenda est.
Sufficiat, summo stringere summa pede.
Sit satis, o, celeri caelestia prata volatu
Libasse, et tuta mox revolare fuga.
Quod licet, et vitio vacuum est; Ad pauca morabor,
Parque reversuro vix tria verba seram.
Namque salutantis, prima ad viridaria, ritu,
Virgineo dicam xai=re valeque choro.
Forsitan ex illa Castarum gente, vel una
xai=re mihi alternum succinet, atque, vale.
Id grave si credet Catharina, vel innuba Petri
Filia, vel Siculo Lucia clara rogo:
Culpa mea haec fuerit (minus illis florida nostra est
Integritas) At non passim odiosus ero.
De tot millenis Regina Britannica Nymphis,
Ursula saltem una chiliade exciperet.
Post has, Indigetum Violaria docta Virorum,
Priscosque aspiciam, lumina nostra, Patres:
Quos inter Graio fluidus Chrysostomus auro,
Hieronymusque Italo musteus eloquio:
Inde recens iunctum, tot prisca ad sidera, sidus,
Quo Bellarmini purpura sacra flagrat.
Deinde Roseta super, super ebria Sanguine forti
Arva volans, Stephani Saxa videre velim,
Laurentique ignem, et Placidi vocale metallum,
Deinde et bis senis Atria culta Viris.

Ulterius vetat ipse labor, vetat ire periclum:
Nam quodcumque supra est, iam prope Numen habet.
Ut taceam superesse Deum, restare Mariam
(At quanta, et quanto Nomina fanda sono!)
Me Seraphei ignes, Cherubinaque deterrerent
Agmina. Quis tantum Penniger ausit iter?
Has Caeli Larium flammas quis temptet, et ignem,
Ales? In hoc nolim Spinulus esse meus.

ELEGIA XVIII. Dies S. [Abbr.: Sancto] Iosepho Festus, 19. Martii.

I. Iosephi cum Poeta colloquium.

Iste dies, Phoebi solito radiosior ortu,
Quem mihi de Supera Sede, Thalia vehit?
Fallor? Iosephi an roseo de Sidere fulget?
Certe hoc, aut simili fulgure, dignus erat.
Hoc, aut vix alio Senior mitissimus astro,
Debuit e terris mitia fata sequi.
O, mihi si liceat placidi Patris ora tueri!
Et dare, et alternis reddere verba modis!
Tunc ego vel Pylium contemnere Nestora possim,
Aut facunda Ithaci spernere verba Ducis.
Nempe! sumus vates aliquid; sumus aethere noti.
Venit enim Elysio dius ab Orbe Faber.
Canities olli venerabilis, et nitor almus;
Vestis, Idumaeo larga fluensque sinu.
Quid dubitem? Iosephus erat; nam laeva securim,
Et perpendiculum dextra magistra tulit.
Ille mihi (ut mollem asstitui pro sede cathedram)
Quid tuus hic (inquit) praeterit Astra labor?
Delicias scribis, Zephyri quas tempora difflant,
Et potes Aeternas perdere Delicias?
Certe equidem perdit, quisquis caelestia caelat [(reading uncertain: perhaps "celat" is meant)] .
Delicias Superum qui canet, ille feret.
Quin aliquid Christi (si spiras Sidera) pangis?
Quin Parvi Lusus Numinis atque iocos?
Deliciae Puer ille meae, castaeque Parentis
Et Flos, et Fructus, Verque utriusque fuit.
Idem etiam Volucrum, dum Infantis bulla sinebat,
Lusibus, alternum praebuit obsequium.
Hoc et chalcographi credunt, memoresque tabellae,
Arte, Calotte, tua, vel, Colaerte, tua:
In quibus extremo digitorum e margine, morsum
Parvula nunc temptat, nunc et omittit, Avis.

Sic mihi Iosephus. Sed nondum dixerat ore,
Quo volui Infantis Numinis acta loqui.
Ergo ego; Ne pigeat (dixi) Mihi discere pulchrum est,
Ne pigeat pleno plura docere metro.
Nescio quid magnum sunt Verba Senilia semper:
Sed tamen in Superis haec quoque Numen habent.
Sic ego Iosepho. Sed laudata [Orig: laudatâ] ille Senecta [Orig: Senectâ] ,
Non barbam mulsit, non tumida ora tulit;
Non veteres iuveni laudes narravit, et annos:
Nam procul a Vero est Gloria vana Sene;
Longius a Nostro est. Hic tantum nixus eburno
Stipite, dimensum cui Faber aptat opus:
Tum surrecturo similis; Mirabimur (inquit)
Dum purus solido curret in axe dies.
Vix ego me capio, et plaudo, pedibusque resulto,
Cum Praetexta subit, Christe tenelle, tua.
Delicias (fateor) dedit et tua grandior aetas:
In dulci quid enim Numine Triste putem?
Sed tamen in Pueri lepor infuit intimus ore:
Omnis enim in minimo plus nitet ungue Decor.
Hoc [Orig: Hôc] oculos traxtique meos, niveaeque Parentis:
Traxisti, quidquid terra, mare, aura, ferunt.

II. Christus parvulus Luporum et Piscium Deliciae.

Vidimus (et testes mea sint haec Lumina!) Tutum
Silvestres inter saepe measse Lupos
Praecipue, in terras quando Mareotidas exsul,
Fugit Idumaei sceptra cruenta Ducis.
Ut taceam, quoties Libycos a corpore Soles
Arcuerint Thressae, pensilis umbra, grues.
Ut taceam, quoties monstrosi e gurgite Nili,
Pisciculos iussas hauserit inter aquas?

Nam, simul ac primae demersa est antlia ripae,
Ripa stetit fluido tota referta grege.
Res (fateor) rara est: Piscantem Piscis amabat,
Dum Solem in Puero hoc squamea turba videt.
Sole calent Pisces: ad Solis amoena resultant
Fulgura: Sole palam grex Galataeus ovat.

III. Christo Parvulo Delicias facit Philomela.

Dulcius est illud, cupidaeque disertius auri,
Cantatrix Puero quod Philomela dedit.
Novere hoc valvae, novere cubilia guttur,
Guttur ad infantis mobile saepe fores.
Seu Puer in primos flexisset lumina somnos,
Haec sera somnos voce ciebat Avis:
Sive Puer nimium - Eoos vigilaret ad ortus,
Haec docili somnos arte novabat Avis:
Iussit Amor Volucrem hanc turres praeponere Silvis,
Et Satyros cicuri postposuisse Deo.
Sedit et ad laxam saepe ambitiosa fenestram:
Dixit, qua licuit dicere voce, Cape!
Verba fuere, Melos. credamque, haud ficta fuisse:
Libertas fuerat, Sic potuisse capi.

IV. Eidem Turtur domesticus obsequitur.

Et certe hoc ipso Turtur sibi plausit honore,
Turtur in ingenua vernula praeda domo.
Ille iocos Nato, et castos faciebat Amores:
Ille dabat diis basia crebra genis.
In laribus comes, et minimo comes ibat in horto,
Atque erat in mediis, quod solet umbra, viis.

Verrenti mediastrinis conclavia curis,
Praebebat famulam syrmate turtur opem.
Idem etiam lapsas, modica inter prandia, micas
Collegit, Domino restituitque suo.
Farra dedi volucri, steriles quondam inter avenas:
Haec domini ad gremium farrea dona tulit;
Granaque selecto tantummodo flava nitore.
Nempe aut nil dandum est, aut Bona danda, Deo.

V. Christus Puerulus, Apium deliciae.

Finiturus erat, posita de sede levatus,
Sidereumque Senex iam repetebat iter:
Pauca mihi urgenti verba addidit. Inter eundum,
Ibant cum lento concita metra gradu.
Sic mihi sis (inquit) comes, et bene sidera tangas,
O vates, fato non moriture malo!
Si bonus esse voles. Viden' haec Apiaria? (casu
Prostabant nostro cerea tecta lare)
Admoneor veteris, per signa recentia, facti.
Ver fuit, et primis arbor honora comis.
Ah, tenerum et liquidum est quod nunc de Prole recordor!
Ver fuit, et partu sucida terra novo.
Iam Soles ibant, placidisque teporibus aurae:
Surgebant udo gramen et herba solo.
Tunc Silvis vigor est, tunc prima in cortice vita:
Hoc quoque (vix nocuum est) tempore cede nemus.
Exieram. Mecum ille Quadrimulus, atque Securis;
Istanc nostra manus presserat, Ille Manum.
Dum sarmenta cadunt, dorso portanda tenello,
Dum cadit et noster Palma futura labor,
Interea tumulo assedit Puer almus aprico;
Parva mora est, Fascis mox tuus, ecce iacet!
Haec ego dicebam. Zephyri (puto) vernaque flabra,
Vicere hunc. Somno lumina victa dedit.

Nescieram hoc: neque, si scissem, prohibere volebam:
Debuerat nulli blandior esse Sopor.
Deffideram Palmas: operi suus exitus ibat.
Tinniit, en, lenta stridulus aure sonus!
Murmur erat. Curro, virgultaque proxima lustro,
Innumerae propius sentio carmen Apis.
Mox Colli appropero. Mea gaudia, Christe, iacebas:
Te prope, quidquid apum Sicelis Hybla fovet:
Et quot Carmelus, montanaque nutrit Idume:
Omnis in hoc Legio mellea Colle volat.
Pars Pueri supra sopiti bombilat ora:
Pars in divinis visa sedere labris.
Iesule, mi Puer (exclamo) Quid, Iesule, dormis!
Surge, fuge, abde tuum sub Coryleta Caput.
Hei, vae! quam nocuo surgent tibi labra tumore?
Surge, age, conde tuum, in pallia nostra, labrum.
Ille nihil contra. Pulso, post multa, sopore,
Ad me suaveolo reddidit ore, Pater!
Mox, iterum somno dum undantia lumina tergit!
Quid, Pater? Ad vocem hanc, stridula turma fugit;
Mellilegaeque abeunt, unde advenere, volucres.
Scrutor ego, si sit saucius ora Puer?
Nec Vulnus, neque Punctus erat, nec stigmatis index,
Dum, vel Sopitum Numen, adorat Apis.
Serta quoque, et, qua fas, posuit sua liba Tonanti;
Nam Pueri in labris Flos erat, atque Favus.
Sensi ego, cum vigili imprimerem mox basia Nato,
Basia, nulli umquam sucidiora Patri.
Haec mihi Iosephus. tenuesque evasit in auras;
Cumque illo una omnem distulit Aura fidem.

ELEGIA XIX. Historica. S. [Abbr.: Sancti] Benedicti Merula.

Quis locus Idalio satis est obstructus Amori?
Quae sera sat rigide clausa Cupidinibus?
Haud ita victrici grassatur in obvia flamma [Orig: flammâ] .
Cum semel indomitum Mulciber urit [(reading uncertain: ?)] iter,
Nec tam fulmineo perrumpit nubila lapsu,
Cum Iovis, in terras, ira trisulca ruit;
Quam certo, et celeri, et penitus fixo, improba telo,
Irruit in mentes, transadigitque Venus.
Nec fuga, nec latebrae prosunt. Licet usque recedas,
Semper adhuc Tecum es. Tecum erit, unde flagres.
De Te bella tibi, de te Cypris excitat arma;
Ac de Sponte tua vim tibi saepe facit.
Omnia si desint hostilia, Tu tibi praesto es:
Hostis, quamquam unus, sat tibi multus eris.
Vos mihi, quis [Orig: queîs] castae nimia est fiducia vitae,
Atque animus nullis flexilis insidiis,
Dicite, Nursiaden quid sic flammarit Alumnum,
Ut medias Ignem volveret inter Aquas?
Frigidus exesis pendebat Sub-lacus Antris,
Saxa super, scabris caeca voraginibus:
Torva foris rerum facies, et torvior intus;
Vitasset talem Tisiphone ipsa Specum.
Sed non hospitium hoc defugit Anicia proles:
Ut Genii possent vincere, pugnat Avis.
Ecce nigrans pennis, et furvo ventre volucris,
Et rostro meditans versicolore dolum,
Blandiloquis Merulae titulis, ac nomine, mendax,
Luciferi ad primum sidus, in antra volat.
(Hoc ipso auctorem didicisses fraudis, et omen:
Lucifero quidquid mittitur, in dubio est)
Et nunc illa quidem crebros gyratur in orbes,
Implexo ludens insidiosa trocho:
Nunc Iuvenis pacata ruens depugnat in ora,
Adversa [Orig: Adversâ] fodiens improbitate genas.

Interdum et calido spirat cava sibila flatu,
Inflammans Stygia pectora Casta face.
Sensisses Acheronta nigrum, tectum alite nigro:
Certe Animo vetiti mox caluere foci.
Feminea, ante oculos thalamorum Osoris, imago
Constitit, atque opicis lusit imaginibus.
Emicuit scintilla procax; et, quam fuit Ales
Irrequieta foris, tam fuit intus Amor.
Pro scelus! (exclamat, toto Benedictus ab orbe
Divisus) Fueram Solus; et Altera adest?
Unus in hoc antrum, sine teste et compare veni:
Cur Duo nunc, et (quod non licet) Ambo sumus?
Nec plura, Hirsutis iniecit vespribus artus;
Atque intra sentes se generosus agit.
Hoc semel herois generosus fecerit ausis;
Membraque purpureus tinxerat alba cruor.
Hoc iterum atque iterum repetitis viribus audet:
Iamque fere Corpus, nil, nisi Vulnus erat.
Addidit, innumeris plagas renovare labruscis;
Sanguineo donec rore natavit humus.
Tunc demum in Ventos Merula [Orig: Merulâ] , transque aequora pulsa
Cypride, iam nulla bella movente face,
Victor, in emeritum voces Paeana resolvit;
Sic mihi, sic posthac saepe triumphus eat!
Sic ego; sic pugnet, quisquis mea Castra sequetur:
Non est adversa [Orig: adversâ] fronte domanda Venus.
Non ultro citroque datis haec proelia plagis,
Sed prima constant, in loca tuta, fuga.
Terga Cupidineis, (nec plus) sunt danda sagittis;
Ceu torquet refugo spicula Parthus equo.
Si minus hic opis est, Audete! meoque severi
Exemplo, rigidis pungite membra rubis.
Pro vepribus violae, pro saevis lilia surgent
Sentibus, et fient Vulnera vestra Rosae.
Haec demum ad Superos, certo fert tramite, colles
Semita. Per Spinas surgit ad Astra via.
At tu, quae nostram turbasti, Thai, quietem,
Hostica pacato dum simulacra cies:

I, procul aeternum; neque limina nostra revise:
Proposito abludit tam mala Suada meo.
Noster Amor Deus est, et post hunc Regia Virgo:
I, Venus, i: certum est; Hic [Orig: Hîc] ego firmus ero.
Virgine (quod coepi) mentem in statione tenebo:
Subvertet castos nulla ruina pedes.
Si tamen in Casum urgebis; super ista vepreta,
Ne Tibi succumbam, Concido. Thai, vale!

VIOLAE.

Venite, et fruamur bonis, quae sunt: et utamur Creatura, tamquam in iuventute, celeriter. * Non praetereat nos Flos Temporis.

ELEGIA XX. De Violis.

Est Arces infra Fabias, turritaque Castra,
Leniter elata pensilis Hortus humo.
Malus ibi, et (si quid memini) socia altera Malus,
Fetibus ista suis dives, et illa suis.
Sed tunc germen erant, et frons sine floris honore;
Nondum ullum induerat sucida Flora nemus.

Aeger ego, alterno versabam incendia lecto;
Febris, in exusto corpore, iura dabat.
Forte fuit pax luce illa, morbique Vacuna:
Suspensi nemoris visere rura, datum est.
Omnia dum peragro, lustroque eademque relustro;
Implicuit lentus tempora fessa sopor.
Procumbo, (incertum est, illane sub Arbore, an illa?)
Iessidae, in manibus, Carmina vatis erant,
Carmina fatidicis Psalmorum exercita chordis,
(Haec Italo Crucius Celtiber ore sonat.)
Exciderant, digitisque Liber, sensusque iacenti:
Quantus eram, in Somno (quod bene vertat!) eram.
Constitit ante oculos (oculos tunc mentis apertos)
Gramineo Chloris conspicienda sinu:
Crine virens, viridique caput Diademate tollens;
Visaque erant eadem, Chloris, et esse Viror.
Quid facis? (invadit blandis Dea verna querelis)
Aut quid in immensas it tua flamma moras?
Rumpe moras; languori obsta: dispesce calores,
Quemque trahis, vadat trans freta Sueca, sopor!
Surge animis! surge et pedibus. Si est cura, valere,
Ante oculos, morbi stat medicina tui.
Tu tantum memor esto, avida [Orig: avidâ] trahere obvia nare:
Per Nares veniet, quae venit, hausta Salus.
Dixit. et abscessit Sopor una, et imago Soporis:
Evigilo; Hinc atque hinc ad latus halat odor.
Halat odor, qualem aut spargant viridaria Paesti,
Aut quem spiraret glaeba Sabaea Notum.
Ut vidi, ut reperi, digitisque implexa diremi
Gramina; Flos tepida, Flos novus ibat humo.
Serpebant (si forte roges, et nomen adores)
Serpebant Violae, veris odora seges.
Hoc satis est. Violas qui dixerit, omnia dixit
Cinnama, et Arabiis balsama messa iugis.
Carpsi ego depopulans; et farsi oculosque manusque,
Et Calathum, et nares. Deliciasque tuli.
Continuo, Febrisque migrat, viresque novantur:
Halitibus Violae spirat et halat Homo.

ELEGIA XXI. In Fucos.

Fuci, apium pestes, et vos tabani, altera pestis,
In nostrum, vobis quis furor, ire nemus?
Non vos Lex terret, qua, tangi Aliena vetantur?
Solum Hominem furti creditis esse reum?
Vos, quot furta (rogo) claro quoque Sole, patratis?
Quot praedas agitis? Creditis esse Deos?
Creditis, esse aequi memores, et iuris iniqui?
Sed tamen haec aliqua culpa ferenda venit;
At non culpa omnis. Praedari, moris aviti est;
Praedari ex omni flore, quis, oro, probet?
Vos etiam Violam, nemorum inviolabile Numen,
Vos Violam audetis tangere, turpe pecus!
Tangere sed minimum est: Etiam (ne, quaeso, negate!)
Vidi ipse) hirsuto figitis ora labro:
Et plusquam audaci mella intima sugitis auso.
Ei mihi! Quis Violis, quam gravis inde dolor!
Vidi ego, vidi aliquam, sub avari abdomine Fuci,
Exstinctam subito, quae modo tincta fuit,
Tincta colore illo, quo vix caelestior alter
Caeruleo medius purpureoque micat.
Nil ego vobiscum hic [Orig: hîc] , pecus exsecrabile, pugno.
Tantum aio; Ite procul! vertite terga fugae!
Intactas sinite esse meas, utcumque saluto,
Dum Violas Vitam, Deliciasque voco.

Quod si forte meas surda disploditis ira
Pieridas, nec vos docta querela movet;
Iam nunc in longos, per saecula postera, Ianos
Scitote! Et nostra saeviet ira die.
Aut ego vos rapidis mersandos undique nimbis,
O Fuci, o tabani, Pleiade flente, dabo.
Aut ego vos torvis, per Aprilia murmura, ventis
Permissos tradam trans freta Tusca vehi:
Aut tandem in fures caelum omne, Hyadumque ruinam,
Dirasque immittam. Vos fera grando necet!
Si tamen est usquam tantae emendatio culpae,
Emendate; meo dummodo Flore procul.
Sugite (si tanta est, sugendi germen, orexis)
Sugite Colchorum toxica nata iugis;
Sugite per Geticos absinthia lurida campos;
Aut, super urticae spicula, confluite.
Haec sunt Mella, apibus tam degenerantibus, aequa.
Finieram. Illi ineunt murmura: Musa, fuge!

ELEGIA XXII. Historica. Apes, in ore infantis Ambrosii.

Villa, sed Argolicis praetoria villa columnis
Ardua, ad Albanum stabat opaca Nemus.
Circum hortus, circum irriguo Viridaria prato,
Ausoniisque thymis Gallica mixta thyma.
Forte (suburbano dum urbana negotia Rure
Fallit, et ad silvae frangit amoena, Pater)

Infantem Ambrosium, Veris sub sidere, Nutrix
Sepositum Zephyris arboribusque locat:
Dumque abit, atque redit; pro parvo magna Puello
Vota edit. votis Numina sorsque favent.
Stabant, ecce, cavis numerosa alvearia cellis:
Et quot apes Hybla fert, et quot Hymettus apes.
Intus Concilium Reges de melle ciebant,
Dum populus Violas, dum foris arva legit.
Hic [Orig: Hîc] Puerum ut videre, procul custode, labellis
Suave renidentem, Deliciisque parem,
Continuo Regesque alveis, et turba Ministra
Abscedunt Violis, Ambrosiumque petunt.
Quo, rogo, quo, gens casta ruis? Puerine sub ora?
Ora, corallineis floridiora Rosis?
Ora, Crocum Paestique omnes redolentia calthas:
Ora, et labra, omni sucidiora labro?
Hoc fugere est taedas? haecne illa innupta, Maronis
Cantata ingenio, Vita, torique fuga?
Aut fraus est, aut fallor, Apes. nam infantis in ore
Tam suavi, pro Una, mille habitant Veneres.
Haec ego; sed frustra. non absterrentur ab auso,
Quod caelo capiunt auspice, mellis Aves.
Quidquid Aristaeus, quidquid numerabat Idumes
Doctor apum Samson; qua data porta, volant:
Ambrosiana super pars incuba bombilat ora,
Cetera labrorum pars penetrale tenet.
Prodigio nutrix media intervenit: et amens,
A puero et somnos effugat, et volucres.
Non ita crystallis aurum, carbunculus auro,
Aurorae certat Solis in axe iubar,
Quam nitor Infanti roseus certavit in ore;
Iam tum magnum aliquid, Parvule noster, eras.
Iam tum aliquis Paradisus eras: nam te undique circum
Caltha, thymus, Violae, rosque, favusque fuit.
Tunc quoque cum laetae duplicares oscula Matri;
Oscula deprendit Melle madere tua.

HIRUNDO.

Contigit, ut quadam die fatigatus (Tobias) a sepultura, veniens in domum suam, iactasset se iuxta parietem, et obdormisset: et ex Nido Hirundinum dormienti illi calida stercora inciderent super oculos eius, fieretque Caecus.

ELEGIA XXIII. Hirudo Loquax.

Quid mihi tu, maculis pectus signata cruentis,
Quid, Progne, ingratis obstrepis excubiis?
Sive diem patulo Phoebus protrudit Olympo,
Tu matutina [Orig: matutinâ] stridula voce crepas:
Sive diem fluctu Titan demergit Hibero,
Tu vespertinum garrula murmur amas.
Nempe, ego te vigilem totas ante ostia luces,
Et iussi vitreas perstrepere ante fores?
Nempe, ego te (spretis Philomela [Orig: Philomelâ] , et ruris alauda [Orig: alaudâ] ,)
Accivi, ut cantus ex Helicone Deam?
Tamquam aliquid magnum, tamquam aere parabile, sic te
Tectorum in claro margine prostituis.
Carmen habes (fateor) sed, Quo pede, nescio; Si non
Haec tua Scazontis claudicat oda genu.
Confundis geniumque tuum, tam dissona miscens;
Ingeniumque meum, dum procul arte canis:
Et mea, dum scribo, queritur turbata Thalia,
Destitui numeros, te modulante, suos;
Verbaque succidi, titulique elementa perire.
Debuerat fieri carmen, Hirundo loquax:
Te stridente, statim sublapsa est littera quinta;
Scripta est (ecce, ingens error!) Hirudo loquax.
Hoc [Orig: Hôc] tua garrulitas aspersit crimine pennam:
Quis tibi non pennas vellat utrimque tuas?
Si sapis ergo, Tace, nostroque a culmine migra;
Sub trabe, sub tectis, sub lare, limen habe:

Tecum habita. Quid Solem ambis, vocumque theatra?
Si qua caret plausu, publica vitet Avis.
Tu neque de reliquis aliquid memorabile gestis
Proferre, ex omni gentis honore, queas.
Fabula si cesset, quae Prognen sanguine damnat,
Unica te fastis inserit Historia.
Tu calido innocuum maculasti viscere Caecum,
Tobiasque Bonus, Crimen, hirundo, tuum est.
Da tamen hoc laudi. quid tum? De Milibus una est,
Quam mundo celebrem spurcitia ista dedit;
Quid reliquae hinc referent? Nec Ver facit unica Progne;
Nec Veris faciet Sordida Delicias.

VERNORUM LIBER II. COMPREHENDENS DELICIAS VERIS CRESCENTIS. PALMAS, PARASCEUEN, SABBATUM Sanctum, PASCHA, PASCUA, SEGETES, NEMUS.

Liber II.

ELEGIA I. Veris progressu, Caeli desiderium accendi.

I. Crescentis Veris descriptio.

Ver viget, et viridi regnat Zephyritis amictu
Culta, maritato florida facta sinu.
Horrida Bistonii perierunt murmura flabri;
Nuper et, in glacie quae fuit, unda fluit.
Populeas vidi frondes, et lenta salicti
Vimina, vicino sucidiora vado.
Stirps quoque, quae pigrae crescit Vindicta iuventae,
Flexilibus curvat ramea terga comis.
Hac eadem, valida [Orig: validâ] truncum labefacta bipenni,
Fundit ab arboreo mustea vina lacu.
Applicat huic aliquis sitientia labra fluento,
Et bibit; Haecque Ulmus sit mihi Vitis, ait:
Quamvis Baetuleo [(reading uncertain: ?)] flaccescant summa flagello,
Infima pampineo digna virore forent.
Nunc etiam Herbarum vernat lanugine tellus:
Nunc quodvis, quovis a pede, sentit onus.
Mollia caeruleo variantur prata colore;
Est hic, aut nusquam laus, Violatus honor.

Nunc etiam pictae volucres, nemorumque Choraulae,
Dulcibus alternant garrula rostra modis.
Exsultim vitulique leves, celeresque capellae
Circumagunt agiles, per iuga nota, pedes.
Ver agitur passim; cum Vere argenteus Annus;
Vitaque si qua potest, Verna placere potest.

II. Frustra laudari praesentia, dum absunt aeterna.

Ei mihi! quid celebro? cur, dum praesentia laudo,
Absentis refrico tristia damna boni?
Florida futilibus decanto Tempora cannis,
Cui Veris flores, cui procul Hortus adest.
Vota meas aliena tenent et gaudia Musas:
Ipse tamen voti pauper, et oris, ago.
Usque adeo, sperare datum est; spem tangere verbis,
Non datur, et lassa, quod peto, ferre prece.
Sic Clarios Caeci radios, sic barbita Surdi,
Sic laudat Cilicum germina, Naris inops.
Sic patriam frustra optat humum, crebroque retractat,
Qui mare navifragum, mox periturus, arat.

III. In Christo solo Mentem acquieturam.

Christe, iubar nostrum, mea lux, mea sola voluptas,
Quam lente Noster, si modo Noster eris?
Quam pridem Zephyros tellus, et Aprilia Tempe,
Quam dudum MAias imputat aethra suas?

Post tot signatos, Floro de consule, Fastos;
Post ver, tot volucrum vocibus increpitum,
Differtur, Differtur adhuc mihi clivus Hymetti
Caelitis, et superae Trinacris Hybla plagae.
Ergo mihi soli semper mala Luna Decembres,
Et, gelida dictos a Febre, portat equos?
Scilicet unus ero, cui nullum Hyperiona caelum?
Cui non praecipuam Pleiada gignit Atlas?
Cur igitur, si Vere tuo, si Flore carebo
Semper, et ad solos nutriar usque Notos,
Cur me, cur toties Divinae Spiritus aurae,
In tua, veridico flamina, rura vocat?
Quid Vitae, quae (pace tua!) tam innotuit Arbor
Pollicitis, quantum stat foliosa comis;
Quid Rosa? quid niveis argentea Lilia rostris?
Quid faciunt, superis sparsa Vireta iugis?
Adde novo semper spumantia lacte fluenta,
Et clausa Elysiis mella crepidinibus.
Omnia vera quidem (nec fas dubitare) tuisque
Congrua promissis, quae loquor, esse scio:
Si tamen optatos mihi longius extrahis hortos,
Si de perpetuo nil breve Vere facis;
Incipiam (sed, da veniam, dulcissime rerum!)
Credere, credendum quod tua sacra monent:
At prae tot reliquis, plus credam flumina Lactis,
Lactatus tantis undique Pollicitis.

PALMAE.

Turba multa, quae venerat ad Diem festum; cum audissent, quia venit Iesus Hierosolymam, acceperunt Ramos Palmarum; et processerunt obviam ei, et clamabant; Hosanna! Benedictus, qui venit in nomine Domini, Rex Israel.

ELEGIA II. Dominicae Palmarum sollemnis Ritus describitur, et orthodoxis commendatur.

Palmarum Sacra venerunt! Properate, coloni;
Et portate hilari Ramea fercla manu.

Servit ad hoc Buxus; satis est Montana cupressus;
Et, quae mentito Palmula folle tumet.
Palmula quid refert, an de Libanitide silva [Orig: silvâ]
Creverit; an glaebis, Teutoni terra, tuis?
Dummodo quod placuit, peragat sub imagine Veri,
Antiquae retinens Relligionis, amor.
Salve, prisce, mihi! salve, multum inclute, ritus!
Ritibus hoc ipso non removende novis.
Quam iuvat, antiqui specimen spectare Triumphi,
Quem, Solymaeorum duxit in urbe, Deus!
Quam iuvat, ardenti iuvenesque senesque videre
Praesentes studio, dum sacra Pompa viget?
Iamque, peragratis Castelli finibus, amplos
Ingredimur campos, et Cereale solum.
Circumeuntur agri; licita Ambarvalia fiunt:
Sacrata Populus fronde superbus, ovat.
Templa petit vicina chorus: Paeana modestum
Mystarum ingeminat, sindone tecta, Cohors.
Nec te praeteream, medio quod in agmine Currus
Provehit, Arcadicum (sculpta figura) pecus.
Agminis in turba, vehitur non tardus Asellus:
Magni Bucephalus Numinis iste fuit.
Huius terga premens tunicataque ephippia, Numen,
Hosannaeum inter dicitur isse melos.
Victor Io! Servator Io! reparator Idumes!
(Clamabat resonis plebs Solymaea choris.)
Ipse Tonans, ponensque minas, et Fulmen omittens,
Creditur, ad Nati nomen ovasse sui.
Creditur huc oculos, huc Caeli lata theatra
Vertisse, et Plausum sustinuisse, dare.
Plausus erat, Tonitru, et missus fragor, axe sereno;
Aetheris et bifidi, fulguris instar, apex.
Hanc hodie Pompam, et priscae Circensia metae,
Christiadum celebri Plebs pietate novat.
Circum Asini Effigiem, Pueri primaevaque Pubes,
Vultu alacris, cursu concita, veste nitens,
Discurrunt; gaudentque rotas, et tangere Currum;
De manibus funem longior ordo trahit.

Additur et Cantus; resonat puerilibus aether
Vocibus: et virides hinc recreantur Agri.
Certe ego, dum specto, et populosis plausibus assto;
Laeta suum video tollere prata caput:
Emergunt segetesque novae, fibraeque satorum;
Obviaque in Violas, et thyma, vernat humus.
Cantibus incensae volucres quoque carmine certant,
Plurimaque aeriis psallit Alauda fugis.
Ite! Asinum ridete, cohors Pharisaea! licebit:
Interea Pecus hoc erudit, atque rudit.
Vobis nempe Rudit, Fratresque appellat, ab ortu
Degeneres: Volucres erudit. Eligite!

ELEGIA III. De eadem Palmarum Caerimonia. Vera deficiente Palma, Herbam Sabinam (quam Sevum Germani nominant) aut Salicem, posse substitui.

Annuus exacto remeavit Cynthius orbe;
Et secum Ritus, quos tulit ante, refert.
Palmarum hanc dixere Diem: Palmaria certe est;
Cui plausum ante alias contulit ipse Deus.
Ipse Deus (non caeca fides, quam Sidera firmant)
Arcadicae pressit mitia terga ferae:
Victoresque imitatus Equos, Sellasque Curules,
Et Currum, et tractas ad iuga summa rotas,

Magnificis venit, Solymaea ad moenia, pompis:
Altera, erant frondes; altera pompa, Togae.
Turba Togis stravere viam: laetantia frondem
Bracchia iactabant; Palma erat apta Duci.
Unde, Ducem pars una suum; pars altera Regem,
Pars alia Excelsum iusserat esse Deum.
Mens una, idem animus; sed non vox omnibus una.
Tandem Hosannea concrepuere tuba.
Vox haec unanimi Solymaea Palatia Bombo,
Vox Templorum adytum fregit, et indigenas.
Pontificum fremuere minae, Pharisaea tumultu
Intumuit rabies; Urbs tremefacta stupet.
Astra tamen, Numenque probat, quod respuit hostis:
Tu quoque, Christicolum mos hodierne, probas.
Auritum Sessore suo Pecus instruis. Istud
Audaces Pueri, sedula turba, trahunt:
Vestibus insignes, ligulisque recentibus omnes,
Palmarum cuperent saepius ire Diem.
At Senior de plebe manus, viret arbore verna [Orig: vernâ] ;
Quae, si non Palma est, Palma putetur; Erit.
Seu Salicem attuleris, seu lenti arbusta Sabini;
Adde Preces: fient Aurea Virga, Prece.

ELEGIA IV. Palma S. [Abbr.: Sancti] Onuphrii.

I. Palma non solos gentilicios Triumphos; sed et Christianam Historiam cohonestari. Narratur Divi Onuphrii solitudo, et vivendi ratio.

Palmares ne sola vetus iactare triumphos,
Roma, velis! Alios hic quoque signat honos.
Palma [Orig: Palmâ] Christus ovat: Palmis Phoenissa superbit
Debbora, Sisareae Carmine clara necis.
Immensum est, numerare alios, quos Palmea velat
Gloria. Pro multis, Vir satis unus erit.
Thebaidos notis digressus Onuphrius antris,
Vitabat ripas, turbide Nile, tuas.
Quaerebat loca sola, suis aptissima curis;
Quaerebat sterili tesqua inamoena situ.
Non Meroe (licet usta) Seni: Non ipsa Syene,
(A Cancri quamvis sidere tosta) placet.
Asperiora cupit, Tesqua horrida quaerit, et oras,
Quas pedis humani semita nulla terat.
Est Regio, Aegypti magis ac magis intima sento [(reading uncertain: ?)]
Effugiens tractu, degenerisque soli:
Laevam, Arabum stringunt refluo freta rauca tumultu,
Dextera Niliaci stat procul amne vadi.
Hanc Oasin dixere patres. huc, auspice caelo,
Vix tandem emerito vixque labore, venit.
Hic [Orig: Hîc] specus ille nigrum quamvis inquirat, et antrum;
Nec nigrum ille specus, nec tamen antra videt.

Terra patens, nudumque solum. nec plura rogaris;
Non nisi Terra patens, non nisi nuda fuit.
Non gramen, non herba recens, non arida saltem
Planta, nec arbustum, nec folia, atque vepres.
Quod minimum est; Non virga illic, non tigna iacebant:
Non illic bipedum, quadrupedumve nota.
O Pater! o, quid ages? Quodcumque habitabile non est,
Nempe nec Humanum est. Ille; Precemur! (ait)
Procumbit, funditque preces: Victum orat, et antrum.
Nec mora; donatum est, quod voluere Preces.
Exstructam videt esse casam (manus, aethere lapsa,
Struxerat) haec illi tecta, laremque dabat.
Surgentem notat et Palmam (Palma, aethere missa,
Creverat) haec illi pabula mira dabat.
Pendebant (ita fama refert; ita digna vetustas)
Bis senae, folio nobiliore, Comae.
Bis senae frondes, totidem dum signa pererrat
Cynthius, in totidem Liba dedere dapem.
Sive dapem vellet, stomachi in ieiunia, siccam;
Pellebat rabidam Palmea massa famem:
Sive epulas mallet, sitienti fauce, liquentes;
Arcebat tristem Sucida Palma sitim.
Iste tenor vitae, Casa parvula, Dapsilis arbor,
Mens superis inhians, et sine labe Preces.

II. Divi Onuphrii beata Mors; Palmae prodigiosa ruina.

Ac iam lustra illic duodena peregerat Heros
(Hos annos illi frons duodena tulit)
Supremum cum fata diem dixere citato.
Ille; Nihil remorae est: si citat hora, migro!
Vita (inquit) vita atra, vale! vocat altera vita,
Clarior. Aegypto plus Solymaea placent.

Me superae exspectant, Solymaea colonia, turres;
E sabulo hoc, gemmis lucida, Regna petam.
Nulla meos tetigit sensus maculosa voluptas;
Non est mens Epulis, non vitiata mero.
Tu mihi dictorum testis, tu Conscia, Palma;
Quae mihi sola Epulas, quae mihi Vina, dabas.
Venimus huc una; hic [Orig: hîc] una succrevimus; una
Viximus: una etiam, fas sit, utrumque Mori.
Dixit. dicentem visa est tremefacta probare
Palma, recurvatis officiosa comis.
En! ruit exanimis Senior: Senis ultima fata
(O Pietas!) sequitur stirps, animamque trahit:
Mox etiam ex ima creperam radice ruinam
Ducit; et ad Corpus prodigiosa iacet.
Adfuit amborum Paphnutius (auspice ductus
In loca senta Senex aethere) funeribus.
Membra Patris, tumuli propero tegit aggere: Carmen
Addere cum vellet, non ibi marmor erat.
Occiduas ergo Palmae locat ordine frondes;
Ordo notas, versum hunc exhibuere notae.
Hic [Orig: Heic] situs est, Mundi iuratus Onuphrius Hostis;
Victorem ut scires, addita Palma fuit.
Unus, et Exiguus, duo cepit funera, Cippus:
Hunc tumulum Nutrix, hunc et Alumnus habet.

PARASCEUE.

Effundam super domum David, et super habitatores Jerusalem, Spiritum Gratiae et Precum: et aspicient ad me, quem Confixerunt: et plangent eum planctu, quasi super Unigenitum, et dolebunt super eum, ut doleri solet in Morte Primogeniti.

ELEGIA V. Luctus, ex Morte Christi.

Flete aliquis mecum (nam pauca madentia cerno
Lumina) flete aliquis! sic iubet iste Dies.
Rectius iste Dies, nomenque et iura Diei
Perderet; et Noctis posset habere vices.

Si bene quid video; Lux haec, Fax funebris orta est.
Exstinctum est, quidquid Vitae Animaeque fuit.
Assertor nostrae, super ardua sidera, gentis,
Sensit inexpertae Vulnera saeva Necis.
Ecce! trabi nexos Manuum, clavi ictibus, artus!
En! clavo fixos barbariore Pedes!
Ei mihi! quis vultus? quae lumina? quale genarum
Diluvium? et rubeis tabida mala notis!
Iamque sitit, iamque aetheria ciet ultima voce
Sidera, et Expletum testificatur Opus.
Cerno oculos, fato occiduos: morientia cerno
Pectora, et in nullos iam labra prompta sonos.
Praecipue (o superi!) Caeli illud honestamentum
Vepre cruentatum, vergit ad ima, Caput.
Quid dicam? Immoritur Christus. Scena atra novatur;
Et sit, quae fuerat fabula, Certa Fides.
Bina Thyestaeo nigrantur sidera luctu:
Dissidium, hinc atque hinc, Terra dirempta facit.
Dissiliunt rupes, tumularia busta cientur:
Versa est Terrarum, versa Figura Poli.
Credimus esse aliquem, qui postmodo temperet orbem?
Numen obit! Sed tu plura, Thalia, cave!
Sat lacrimarum hoc est: nec erit brevis Oda pudori.
Si qua est Ex Animo Nenia, Longa sat est.

ELEGIA VI. Inimicitiae, Cruci Christi condonatae.

I. Adorationem Crucis, omni deposito odio, peragendam.

Si quis honor veteris manet et reverentia ritus;
I, plebs, et proceres! basia ferte Cruci.
Arboris hoc sacrae meritum, et lux ipsa, reposcit:
Oscula, sed, puris oscula ferte labris.
Labra vacant vitio, tunc, cum mens integra vitae est:
Istoc praecipue ponite Bella Die!
Tu, quid inexstincta (quicumque es) suavia bile
Moliris? putri quid premis ore Crucem?
Discolor a miti est, quod honoras, Numine, saevus
In laedentem Animus. Dat veniam, ecce, Deus!
Tu veniam duro ore negas. Procul ergo recede!
Aut Exempla oculos ad meliora refer.

II. Inimicitia Gualberti.

Aspice Gualbertum, quicumque exporrigis iras,
Tusca Gualbertum nobilitate satum.

Huius (nota cano) pater implacibilis hosti,
Hostica quaerebat funera, mille viis.
Causa perennantis, cum cursu temporis, Irae,
Cognato fusus funere, sanguis erat;
Ultor ero (dixit Genitor) Cruor imbre Cruorem
Eluet aequali: pro nece reddo necem.
Excitat in similes Nati quoque pectora flammas:
Patris ab afflatu, Filius arma rapit.
Arma rapit frustra Natusque Paterque; nec hostem
Opprimere insidiis ille, vel iste, potest.
Providus exierat tela altera, et altera, et usque
Quarta, hostis; leti dispuleratque metum.
Sed nulla est diuturna salus, cum induruit Ira:
Deceptis toties, sors dedit arma, minis.
Sors fuit, ad patriam ut Gualbertus tenderet urbem
(Urbem, quae laeti nomine Floris ovat)
Sors fuit, hac ipsa remearet ut hostis ab urbe:
Effugii non spes, non modus ullus erat.
Namque hinc oppositus callem artum incluserat agger;
Illinc praerapidis obstitit Arnus aquis.
Vidit, et agnovit (Vindicta oculatior Argo est)
Tuscus: et armigero; Quid facis? hostis adest:
Hostis inermis adest (et inermis venerat ille,
Oblitus culpas) Arma fer, arma puer!
Dixerat. et simul ense instat; Stringe, inquit, et una
Irrue! sub gemino certius ense cadet.
Hostia cognato debetur grata cruori;
Hostia mactator! Dum monet, arma vibrat.

III. Eiusdem placatio: prodigiosa mutatio.

Defossurus erat, capulo tenus, immanem ensem.
Succidit in pronam sed prior alter humum:

Da veniam (exclamat) veniam, Gualberte, roganti!
Sic tibi Crux prosit, sic Crucis ille cruor!
Si tibi (quod fateor) durum est, donasse nocenti;
Quod rogo, ne durum sit, tribuisse Cruci.
Me mea culpa premit; sed culpam haec elevet Arbos,
Arbore ab hac pro me supplicat ipse Deus.
Supplicet, en, quino traiectus verbere Christus;
Parcat ut ille tibi, tu modo parce mihi!
Fleverat haec, positoque genu, palmisque decussi
Supplice transpositis. et valuere preces.
Qualis, in obstantis cum librat Poppa [(reading uncertain: ?)] securim
Tempora torva bovis, cum petit ara bovem,
Si casu immicuit tonitru fulmenque trisulcum,
Turbatis pallet mysta fugitque sacris.
Excidit ipsa etiam, trepida cum mente, bipennis,
Et notos repetit victima sospes agros:
Sic pridem orantis gemituque et voce repressus,
Florentine, stupes; strictaque tela cadunt.
Crux tibi praecipue, et pendentis de Cruce cultus,
Transadigitque animos, conciliatque reo.
Das veniam, dextramque hosti; das pignora Pacis;
Quique Homicida prius, nunc tibi Frater adest.
Neu tibi diffidat, das ensem armatus inermi.
O, verum ingenuae Nobilitatis opus!
Hoc Superis Opus acceptum, Deus ipse probavit:
Ut Virtus, ita Laus prodigiosa fuit.
Ecce, iter inceptum tutas tenet alter in oras:
Proxima Gualbertus templa Deumque petit.
Sternitur ante Crucem: vise est pendentis Imago
(Mira, sed Acta, cano) transposuisse Caput:
Visa erat in Iuvenem grato se flectere nutu,
Et tacito grates solvere velle sono.
Verba (recordor) erant; Tibi debeo, mi Gualberte!
Tu modo Debentis Creditor esse velis!
Audiit haec Iuvenis: Mundoque, et Sole relicto;
Vallis ad Umbrosae Sidera, dixit, Eo!

SABBATUM SANCTUM.

Vespere autem Sabbati, quae lucescit in prima Sabbati, venit Maria Magdalene, et altera Maria, videre sepulcrum.

Maria autem stabat ad Monumentum foris plorans. * Quia tulerunt Dominum meum, et nescio, ubi posuerunt eum. etc.

ELEGIA VII. In Lapidem sepulcralem.

I. Conqueritur de inflexili illius duritie; quod nec Apostolis Christum, nec Mulieribus, sollicite ambientibus, velit restituere.

Pauca mihi tecum (sed sit reverentia verbis!)
Pauca, sepulcralis, verba ferenda, Lapis.
Quem te dicam? Adamanta ferum? an durabile ferrum?
Utrumque immota condicione refers.
Surdus es, et mutus. non te tetigere querelae,
Non te tot Capitum comminuere preces.
Te circum, graviorque Petrus, celerique Sodalis
Poplite mobilior, ter tetulere pedem:
Ambiit et tenero Maria altera, et altera, passu:
His Maria accessit, Tertia, rara trias.
Movissent alium Mariarum Nomina: Magnum est,
Magnum aliquid, vere siqua Maria fuit.

II. Magdalenae Ploratus; et cum Saxo expostulatio.

Movisset multos (ut cetera nomina tollas)
Magdala, pro! quantum Magdala prodigium!
Nam, sive ambiguas vesper protruderet umbras,
Clamabat sero vespere; Redde Meum!

Sive pruinoso prodiret Lucifer ortu,
Clamabat claro sidere; Redde Meum!
Subduxere meum superive, hominesve Magistrum:
Quin, Tu ipse hunc celas, invidiose Lapis.
Redde, quod occultas! Nulla est Secura rapina,
Quam tu fraude etiam vis retinere nova.
Namque pates, vastoque iaces nil marmore clausus:
In te ne Dominum suspicer esse meum.
Fraudis forma nova! Haec tacitis secum illa querelis:
Haec claro questu Magdala saepe tonat.
Immo etiam, a Bustis aliorsum vertitur; et, seu
De superis aliquis visus Ephebus erat;
Seu de Terrigenis Olitorem obiecerat Hortus,
Hunc atque hunc poscit Magdala; Redde Meum!
Quid tandem? quid, dure, facis Lapis? Unda cavavit
Saepe petras, lentis Unda voluta moris:
Magdala Flens, Unda est, Torrensque, et Nilus, et Indus:
Te tamen haud mollit. Non - lapis, in lapide, es.

ELEGIA VIII. Historica.

I. Tam Crucem, quam Sacra Cenotaphia, coli hoc die solere, et frequentari. Sed corde corporeque Impuritatis experte; ne Mariae Aegyptiacae exemplo repellantur.

Crux etiam hoc cantanda venit tibi Sole, Thalia!
Plebs colit hanc, Tumuli dum simulacra colit:
Atque aliqua, antiquae Mater pietatis amatrix,
Dum Natos circum structa sepulcra trahit,
Erudit ignaros, et; Qui cubat (inquit) in Antro,
In Cruce, praeterito vespere, Funus erat.
In Cruce Numen erat: magna, o, reverentia, magna
Et Christi debet, debet et esse Crucis.
Hoc vates moneo, teneram quod femina prolem;
Visite, turba, Antrum: visite, turba, Crucem.
Sed, Locus hic sacer est: stirps est sacra. Si quis adibis,
Tecta prius solito Crimina pande foro.
Post Inimicitias, Veneris deterge Mephitin:
Limina sunt casto casta terenda pede.

II. Mariae Aegyptiacae Repulsa, et Emendatio.

Terreat Exemplum! Libycis de finibus orta,
Aethiopumque nigrum, sed male molle, genus,
Iam dudum Pharias Aegypti insederat arces,
Exposita innumeris una Puella viris.

Ah, pudet, et verum est! specioso Nomine, taetros
Velabat mores. dicta Maria, Lupa est.
Quid loquar? aut taceam? Tu Laida, Thaida, Phrynen,
Et Phlogida, et Dryada, et Cyprida, finge tibi:
Quodcumque has omnes finges Fecisse, Fuisse:
Haec una et Fecit turpiter, atque Fuit.
Templa etiam vento et velis Solymaea petivit
(Tempus erat, recoli per stata sacra Crucem,)
Navigat, et Cypridis maculat Cypria aequora culpis:
Nautarum in medio naufraga Lena iacens.
Et trahit in vetiti socios consortia lecti;
Pro, foedum illusae relligionis iter!
Ausa etiam est (quid enim non firma Protervia temptat?)
Ad Solymaea procax ferre sacella pedem.
Intrantem eiecit, tumido velut aequore, turba:
Eiecit scelerum pondus, et ipse Locus.
Ter portam attigerat; ter abit, quasi Syrte repulsa:
Opprimitur numero, Ter scelerata, suo.
Quid faciat? Vitiorum illi sensim obviat ingens
Ilias: indignam se Crucis Aede videt.
O, quantum est, etiam ex ipsa spem sumere Poena?
Supplicioque mali, desinere, esse Malum?
Virgineae Meretrix Matri (forte obvia Matrem
Virgineam obtulerat picta figura) vovet.
Vota valent. Iamque illa aditum, iamque intima Templi
Impetrat; et dignam se Crucis Aede notat.
Caelite quin etiam admonitu resipiscere gestit.
Nulla est ad rectam semita sera viam.
Haec ait. et Solymis, Sociisque, Pharoque relictis,
Devia Iordanis trans vada, carpit iter.
Accolit: et, quantum fluvius prope volvit Aquarum,
Tantum ipsa ex oculis, lustra per octo, pluit.
Profuit et Lacrima, et Fluvius. Vitam Eluit omnem;
Lotaque prodigium est Aethiopissa novum.

PASCHA.

Pascha nostrum immolatus est Christus.

Nunc autem Christus Resurrexit a mortuis, Primitiae Dormientium.

ELEGIA IX. Parodia Antiphonae Ecclesiasticae, Regina Caeli, Laetare. etc.

I. Virgini Matri nuntiat, Filii triumphalem Anastasin. Ponere pervigiles curas iubet; et praesertim, etiam Apostolis tunc dormientibus.

Regina! o Regina, novi nova Gloria Caeli
(Nam Caelum et Soles innovat iste dies)

Quid, densas inter, dignissima Luce, tenebras,
Sola agis? et curas, orbe silente, premis?
Iam tibi nox media it: Vita omnis, et aura quiescit;
Corda (etiam culpis anxia) somnus habet.
Dignare hoc; perque umbram oculos circumfer et urbem.
Notorum aspicies somnia tuta virum.
Hic [Orig: Heic]
Petrum arcana stertentem in rupe videbis:
Hic [Orig: Heic]
Zebedaeidas molle cubile tegit.
Parte alia Andreas, alia capit otia Thomas:
Qualiacumque alibi strata, Philippus habet.
Una quies omnes paribus circumvolat alis.
Te solam Insomnem pervigil hora tenet.
Et nunc deiecto spectas mortalia vultu;
Nunc, verso ad superos lumine, Numen obis:
Suspirasque tuum, momenta in singula, Natum;
Quem, spes est, reduces e Styge ferre pedes.
Digna es, quam laetus, maesta in caligine, rumor
Mulceat. Huc aures arrige, Virgo, tuas!
Laetare, o iterum atque iterum Laetare, Dearum
Laetitiam; et pleno gaudia carpe sinu.
Quid dubitas? quid certa times? hic [Orig: hîc] fabula nulla est:
Cum Vera, fas est, virgine Vera loqui.
Ecce! Ille, Ille Erebi domitor, superumque voluptas;
Ille Patris Divi Dia propago, Deus;
Quem tua (si pateris) virtus, Meritique favores,
Clauserunt uteri virginitate tui.
Ille tuus, Mater, redivivus Surgere Natus
Incipit, et plena Verba replere Fide.
Sub domino iam calce urget Phlegethonta perustum,
Regalique urget Tartara tota pede.
Victa simul Mors furva iacet: iacet Inferus horror;
Cinctaque non - falsis saeva Gehenna minis.
Iamque Animam avulso sociam cum corpore nectit,
Et, quidquid Christi est, vis animata refert.
Diffugiunt custosque Stygis, custosque Sepulcri:
Ceu quondam, illato lumine, Noctis aves:

Aut, velut aspecto bellorum fulmine, forti
Scipiada, retulit Punica turma pedem.
Ipse autem, Furiarum ingens contemptor et Orci,
Ventila Heroa parta tropaea manu;
Signiferaque quatit vexilla volantia dextra:
Picta micant nitida Lintea festa Cruce.

II. Describit Virgini Christi Resurgentis Praesentiam, in domito Inferno; splendorem vultus et Quinque Vulnerum: Terrarumque, per quas transit, germinantium laetitiam.

Aspiceres utinam, Qualisque et quantus ovaret,
Taenaria referens Filius arma domo!
Ille, catenato Saturnum, atramque Cybelem,
Atque Iovem, atque Deos, poplite victor agit:
Passim Idola ruunt; reliquae Stygis una Ruina est
Proxima. Laetantur, turba redempta, Patres.
Ipse Triumphator, rutilo caelestia vultu
Gaudia diffundit, Laetitiamque praeit.
Utraque sidereis splendescunt tempora flammis,
Divinumque vibrant lumina blanda iubar.
Os, quale ad primos praefert Pallantias ortus,
Purpureum, et quali rideat ipse Tonans
(Sed, cum mente hilaris, seponit iura Tonantis)
Cetera quid referam, singula digna Deo?
Ipsa adeo, Quino nuper squalentia tabo,
Vulnera (quis credat, Vulneris esse Decus?)
Aemula Achaemeniis, rutilant gemmata, Pyropis:
Quot Plagas, tot eum Sidera, ferre putes.
Quaque viam, quaque ille gradum molitur et oras;
Omnes orae, omnes emicuere viae.
Neu pompae obsequiis desit Terra illa, sub ipsa
Nocte viret: Violas altera terra parit.

Haec in Panchaeos Regio se effundit odores:
Altera praeproperam iam meditata Rosam est.

III. Galilaeam potissimum revirescere, Christo excipiendo. Filii repentino interventu, Matris laetitiam impleri.

Ante alios Galilaeus ager se totus adornat
(Namque hunc ante alios Regia pacta manent)
Exsultat viridi Thabor, vallesque resultant
Aserides: subito palmite Cana tumet.
Ipse quoque, extrema Libani spatiatus ab arce,
Iordanes, misto laetior imbre fluit.
Tantum, o, tantum assit! quaeque absens aspicit, illa
Praesenti Natus permeet arva gradu!
Fallor? an hoc ipsum, quod mens optavit, habemus?
Colluxit radio caelite tota domus;
Lumineque insolito Noctis iubar omne repressum,
Indicat, e Superis Sidus adesse novum.
Hoc ipsum est! Laetare, Parens: nunc indice Vate
Non opus est; Index Filius ipse venit.
Surge, Occurre, Tene. Iunge oscula! Tuque Thalia,
Siste loqui! Incipiunt Filius atque Parens.

ELEGIA X. Historia Discipulorum, in Emmaus euntium. Describitur Lucae cap. 24..

I.A versu 13. Lucas 24, 13

Duo ex Discipulis Iesu, ibant Ipsa Die, in Castellum, quod erat in spatio stadiorum Sexaginta ab Ierusalem, nomine EMMAUS.

Tertius a Christi tenebroso funere Titan,
Ducebat, radio iam meliore, diem.
Iamque fere mediam caeli conscenderat arcem,
Qua spatium aequatum Vesper et Ortus habent;
Digressi, Solymaea retro pomoeria linquunt,
Ex decies septem portio parva Viris.
Grandior annorum Cleophas, et Iunior alter
(Nomen in ancipiti est: sit satis, isse Duos:
Tantisper, Cleophae Comitem dicemus; et, aevo
Si vere inferior sit, Iuvenalis erit)
Concordes animis, concordes passibus ibant:
Parva Emmaus, magnum proliciebat iter.
In manibus, cedrino mitratus scipio nodo;
Ipse sed ad solidum stipes acernus erat.
In pedibus, Syrio pellita ligamina loro.
Veste recollecta, corripuere viam.
Multa viae asperitas: donec Solymaea vorarent
Principia, et rupes, terra Sioni, tuas.
Rupibus evictis, cum iam labor improbus aequos
Calcaret Campos; commoda multa dabat.
Ante oculos, Vernae facies laetissima terrae,
Herbidaque, et picto florea prata solo.
Comminus Hortorum nemorumque tenerrima forma;
Multaque Idumaeis pendula Palma iugis.

Eminus, aerio surgentes vertice Montes,
Monstrabant tremulas in statione Cedros:
Quaeque procul nimium positis, secesserat oris,
Caeruleo stabat Silva videnda situ.
Hinc atque hinc, aliae ex aliis, sua culmina Villae
Prodebant; et opes Oppida culta suas.
Dextra parte humiles Anathota veterrima colles
Tollebat, colles vix bene vite graves.
Ad laevam Cariathiaris populosa, priores
Aspectu clades, bellicaque acta novans:
Et procul, horribili populorum funere plexa
Bethsamis, aspectum dum petit, Arca, tuum.
Introrsum Gabaon, latissima moenia priscis,
Non solo historiae rudere nota, iacet.
Quamvis illa iacet; viridi locus aggere surgit,
Quoque situ Gabaon floruit, herba natat.

II. Lucas 24, 14

Et ipsi loquebantur ad invicem, de his omnibus, quae acciderant.

Cetera quid memorem, loca nota, ignota? beato
Omnia ridebant Veris amoena ioco.
Quid tristes tamen ista animos, quid sensa iuvabant?
Nil facit in maesto pectore laetus ager.
Tristitia Cleophas, et amaro marcidus aestu,
Tristitia mersus non leviore Comes,
Ibant flammivomi languentes fulgure Solis,
Tardabatque graves anxia cura pedes.
Surda illis telluris erat, muta ipsa voluptas
Aetheris: et medio nox rediviva die.
Immemores Solis, pertaesi agrique, viaeque,
Et Volucrum in silvis, et Nemorum, atque Sui.
Sermones lento tristes ore alternabant:
Materies illis plurima Christus erat.

Nec tamen hic solus. quidquid ferale sub axem
Quartus abhinc dederat, proximiorque dies,
Narrabant vero verborum, et simplice nexu.
(Fastidit phaleras, comptaque dicta, Dolor)
Hortus in ore illis, et opaca densus Oliva
Clivus; et orantis Gutta, Cruore nigrans:
Inde rubri facinus Iudae, diffictaque Furis
Oscula, et iniectae in libera colla manus:
Mox, ferus in Malchum
Petrus: mox Perfidus idem
In captum; et galli Vox, scelerisque dolor.
Atque aevi senior, sed ab annis nequior Annas:
Caiphasque, et fatuae relligionis apex;
Pilatique anceps, intra Praetoria, fluctus:
Irritus et voti scurra Tetrarcha sui.
Venit et in linguam his, populi modo noxa, Barabbas;
Atque idem populi postmodo Vox, et Amor.
Narrabant Terga icta flagris, Caput aspera passum
Dumeta, et colaphis ingemuisse genas.
Feralique aegros humeros sub stirpe labantes,
Ebriaque infami murrina vasa mero;
Latronumque satellitium, Clavosque cruentos,
Regiaque atroci bracchia fixa Cruci.
Nec Solis refugi tenebras tacuere, nec Orbis
Fundamenta, suis eruta paene locis:
Messiamque omnem, et promissi culmina Regni,
Et, Solymaeorum sceptra novanda Ducum,
Pellendosque omni penitus Phoenice Quirites
Limite, et Ausonio libera colla iugo.
Omnia narrabant: et adhuc narranda manebant.
De Tanto possit quis brevis esse Viro?

III. Lucas 24, 15

Et factum est, dum fabularentur, et secum quaererent: et ipse Iesus appropinquans ibat cum illis.

Iam stadia ex stadiis dena altera et altera dena,
Promorant curvam pulverulenta viam.
Campus erat planus: dextra Silonia rupes
Radebatur: et in fine Tragoedia erat.
Rursum eadem, atque eadem, mens ulceris aegra, retractat:
Rursum ex Horto hortus nascitur atque logus.
Squaluerant sermone simul, simul aegra calore,
Clamabantque aliquod torrida labra vadum.
Iamque erat ad Valles propiori limite ventum:
Et ventum ad fines, Aialon atra, tuos.
Hinc atque hinc nigra pendentes ilice Silvae,
Nigrarantque lacum, munierantque locum.
Nam lacus ad laevam, vivis gelidissimus umbris,
Fontanis longe roscidus ibat aquis.
Torserat ora sitis: sed, dum sermo alter et alter
Ducitur, oblita est se, laticemque sitis.
Praeterituri etiam fuerant argentea pigri
Stagna; nisi e stagnis res nova nata, trahat.
Ecce tibi! qua parte undans crystallina Naias,
Stringebat ripae semireducta sinum;
Insolitus, maiorque oculis mortalibus albet
Splendor: et umbrarum, per vada, more meat.
Ad latus, inter aquas, incedit; et ambulat illo,
Quo se supra undas impete cumba movet.
Primus id ostentum Iuvenalis vidit, et; O, quod
Solari maius lumine lumen adest?
Quod Iubar umbrosas accendit fulgure lymphas
(Inquit) et in mediis Caelum imitatur aquis?
Aspice! Iamdudum Comes aspiciebat, et; Aut hic
Fallimur, aut Numen non procul (inquit) abest.

IV. Lucas 24, 16

Oculi autem illorum tenebantur, ne eum agnoscerent.

Dum nova mirantur spectacula, et avia pascunt
Lumina; suffundi lumina nocte notant:
Caligo premit atra oculos; mox, nocte repulsa,
Incerto ad visum pupula rore natat.
Insimul a tergo vestigia visa sequentis
Instrepere, et celeri verrere calce solum.
Respiciunt: post terga instans iamiamque Viator
Assequitur: iam fit tertius ipse Comes.
Iamque etiam graditur medius; nec dum ore, nec ortu,
Nec nudo saltem nomine notus, Homo.

V. Lucas 24, 17-21

Et ait ad illos; Qui sunt hi sermones, quos confertis ad invicem, ambulantes, et estis tristes? Et respondens unus, cui nomen Cleophas, dixit ei; Tu solus peregrinus es in Ierusalem; et non cognovisti, quae facta sunt in illa his diebus? Quibus ille dixit; Quae? Et dixerunt; De Iesu Nazareno; qui fuit vir Propheta, potens in opere et sermone, coram Deo et omni populo; et quomodo eum tradiderunt summi sacerdotes et Principes nostri in damnationem mortis, et Crucifixerunt. Nos autem sperabamus, quia ipse esset redempturus

---

page 105

Israel Et nunc super haec omnia tertia dies est hodie, quod haec facta sunt. etc.

Continuo alloquitur; Pridem, ac pridem insequor (inquit)
Et noto, vos querulo nectere verba sono.
Atque animi simul atque pedum, dum inceditis, aegros
Funereis Lessum planctibus instruere.
Dicite, quid causae est? Atque illum, iusta rogantem,
Asperior rigido verberat ore Senex,
Utque Rudem actorum Cleophas accusat. At ille
Instat, et intrepida voce rogata premit;
Nec prius absistit, quam omnem Iuvenalis, ab ovo
Ruminet historiam. Lacrima finis erat.
Excepit Iuvenem Senior, flentemque secutus
Flens Cleophas; Et nunc in Cruce fata subit [Orig: subIt] :
De Cruce Dux tumulum Nasaraeus inivit et umbras.
Ei mihi! dux, Gestis Eloquioque potens!
Et nunc ille quidem tegitur, tellure repostus:
Spes nostrae una illic, qua iacet ipse, iacent.
Spes erat, Hebraeis illum reparata daturum
Imperia, atque Italo libera colla iugo:
Nunc conclamatum est! Mors omnia sustulit Una:
Et nunc a morte it Tertius iste Dies.

VI. Lucas 24, 25-27

Et ipse dixit ad eos: O stulti, et tardi corde, ad credendum in omnibus, quae locuti sunt Prophetae! Nonne haec oportuit pati Christum et ita intrare in gloriam suam? Et incipiens a Moyse, et omnibus Prophetis,

---

page 106, image: s063

interpretabatur illis, in omnibus Scripturis, quae de ipso erant.

Dixerat haec, lacrimis iterum turbatus obortis:
Dicentem audierat non sine fronte comes:
Tertius ille comes, Rex ipse erat: Ille, Dolorum
Materies: Ille, hoc nobile Funus erat.
Ipse quidem vero, sed adhuc Incognitus, ore,
Fulmineo in geminos turbine verba iacit:
Et; Quaenam haec tardae stolida est vecordia mentis?
Credulitas ubi nunc (inquit) ubi alma Fides?
Creditis, arcanae vera esse oracula chartae?
Creditis, Isacii carmina vera Ducis?
Creditis, Hebraei non fallere Cantica Regis?
Creditis, in Divis vatibus, esse Deum?
Non tot habet Palmas Phoenix, tot pruna Damascus,
Tot Libanus Cedros, tot Iericho alma Rosas;
Quot Veteres, de Rege novo, mysteria promunt:
In nocte est, si quem tam radiosa latent.
At non talem illi, qualem vestratia Christum
Somnia fingebant; I, Cleopha, atque Lege!
Passurus, passurus erat. Non Purpura Regem,
Crux exspectabat Sanguinis amne rubens.
Hanc ipsam (si forte fides, post tanta, vacillat)
Hanc vallem, quam nunc currimus, aspicite!
Aialon, ut scitis, veteri de nomine dicta,
Nunc quoque post tantum nomina tempus habet.
Causa est, historiae monimentum (id nomina servat)
Iosua in hoc fixit Quina tropaea loco:
Iosua et Occiduum iussit consistere Solem,
Et Lunam iussit. Lunaque, Solque stetit.
Sic debellatum est. Exemplum Iosua fiat;
Victor erat; sed, per Tristia, Victor erat.
Nomen idem Nasarenus habet, quod Iosua Ductor:
Iosua si multum, plus Nasarenus agit.

Hic domitor, plus quinque Ducum, sed Vulnere Quino,
Nigrato iussit Sole latere diem.
Haec, atque his maiora, dabat documenta Magister.
Transita tantisper Vallis et unda fuit.
Transita iam Gabae [Orig: Gabäe] , Saulis de funere nota:
Iam se sensim Emmaus, iam sua tecta dabat.
Ille loquebatur: Comites audita bibebant.
Haec illis poterat frangere lympha sitim,
Sed sitis, ex alio crescens flammatior aestu,
Surgebat: flammas Regia verba cient.
Pectora flagrabant. Strophio Iuvenalis et umbra
Quaerebat Zephyros. Intus at Ignis erat.

VII. Et appropinquaverunt Castello, quo ibant: et ipse se finxit, longius ire. et coegerunt illum, dicentes; Mane nobiscum, quoniam advesperascit, et inclinata est iam dies. Et intravit cum illis. Et factum est, dum recumberet cum eis: accepit Panem, et benedixit, ac fregit, et porrigebat illis, et aperti sunt oculi eorum, et cognoverunt eum, et ipse evanuit ex oculis eorum. * Et surgentes, eadem hora, regressi sunt in Ierusalem, * et narrabant, quomodo cognoverunt eum, in fractione Panis.

Contigerant Emmaunta suam Cleophasque, Comesque.
Tertius; Ulterius me vocat (inquit) iter.

Illi obstant; Suadaque suum centuplice laudant
Hospitium, audaces iniciuntque manus;
Quid facis? Occiduum iam Sol festinat in aequor,
Densaque ab Ephramiis montibus umbra ruit.
Si sapis (ut tecum sapientia nata videtur)
Quaeso, mane! Hospitii grandia lucra feres.
Ter monita audierat: ter firmo audita renutu
Abnuerat: plus quam ter revocatus erat.
Tandem, etiam Cogi placuit. Subit hospita tecta:
Mensa datur; Mensam Cena, Merumque premit.
Azymus in Cenam (sic Paschatis ordo volebat)
Infertur Panis: Frangere, ritus erat.
Frangit: et in medio, frangens agnoscitur actu.
Ex oculis comitum nubilus humor abit;
Christum (inquit Cleophas) redivivaque Numina cerno!
Dum cernit, medio demigrat ille loco:
Quaque libet, tenues agili secat impete ventos;
Et iam illis nusquam est, qui prius hospes erat.
Mirantur, gaudentque simul, simul acta retractant;
Hospita tecta migrant, et Solymaea petunt.
Hoc Iter, hos cursus, Peregrinorumque labores,
Hanc Cleophae, recolit nunc quoque turba, Viam.
Itur in haec Templa, aut istaec. Et devius Error
Vix unum Cleopham, Mille Emmauntas habet.

PASCUA.

In Pascuis uberrimis pascam eas (Oves) et in montibus excelsis Israel erunt Pascua earum. Ibi requiescent in herbis Virentibus, et in Pascuis pinguibus pascentur. * et suscitabo super eas Pastorem unum.

ELEGIA XI. Diversorum gregum et armentorum in Pascua eductio. Vitam Pastorum antiquissimam, vereque Regiam esse.

Iam stellae abscedunt, dubiamque crepuscula lucem
Exsolvunt, croceae murice picta Deae.

Iam sonat agresti Pastoria bucina flexu,
Bucolicisque ululat fagina canna tubis.
Longum, ingens, vastum, incurvum, tonat aure Celeusma;
Ite Pecus! (pastor bis ciet) Ite, Pecus!
Ergo simul ruit omne Pecus: stabula alma relinquunt;
Et dicunt (qua fas dicere voce) Vale!
Parte una torvique boves, tumidaeque iuvencae,
Cum vitulis, lato pascua rure petunt:
Parte alia informes caprae, cum faece marita,
Lanigerique greges, Agna Ariesque, migrant.
Saetigeros alibi, (Boeotica pectora) Porcos
asspicias, denso tendere in arva globo.
Nec, Capitolinae custodia pervigil arcis,
Anser abest, feto pinguior anser agro.
Unum opus atque labor; sed vox non una ruentum,
Confuso terrent nubila prima sono.
Hic boat, haec mugit: raucas trahit illa querelas
Caprissans: grunnit sus pigra, balat ovis.
Anser, ab antiquo clangit. Discordia vocum est,
Quas mox concordi gramine campus alet.
Tityrus a tergo insequitur, pecorumque Magistri
(Ductores proprios singula classis habet)
Hos tegit hirsutus, suffulta pelle, galerus:
Pera latus; peram scortea margo, tegit.
Hic [Orig: Hîc] alimenta suos conditque et promit in usus
Pastor. at in potum quaelibet unda fluet.
Laeva quatit baculum, resonam manus altera Cannam:
Nudato graditur per lutulenta pede.
Iamque adeo expulsum pecus est, iam pabula carpunt:
Pastor in aprico frigora colle fugit.
Aut, ubi Sol summo steterit flagrantior orbe,
Sub Piceae umbrifero papilione sedet:
Atque ibi, quod placitum est, devolvit harundine Carmen:
Rustica Pastores fistula cantat avos;

Pastor erat Cyrus: Pastor cum fratre Quirinus:
Et Pecoris Moyses ductor, et Isacidum.
Iessides pascebat oves, dum cresceret aetas:
Vir factus, Solymis iura, Syrisque dabat.
Ipse (quid in longum discedimus?) Ipse Salutis
Auctor, et Astrorum, maximus arte, Faber.
Pastorum exsultat titulo; vult Pastor haberi,
Et Pastoriciis curat ovile modis.
Omnes, quos cecini, Regesque Ducesque fuere;
Sed praeluserunt imperio, arva Gregum.
O felix, atque, ante alias, gens rustica felix;
Si bene te nosses, tu quoque Regna tenes.
Sceptra tibi, Baculus: Solium, viridissima Tellus;
Purpura, Numquam ullis Erubuisse malis.
Quid Reges faciat, si quaeritis; arrigite aurem.
Reges Obsequium, et, Subdita Turba, facit.
Sub vobis, Gregis Obsequium est, procul inde Rebelles:
Sub vobis Herbae, Rus, Iuga, Cuncta, iacent.

ELEGIA XII. Historica. De Subulco, et Causidico.

Vesper erat, clausoque dies exactus Olympo
Hesperiis Phoebum praecipitabat Aquis.
Lux dubia, et qualem nocturna crepuscula portant.
Prospicio ad dubium, e principe Turre, iubar.
Caelicolae! quem ludum illic, quae seria, vidi?
Porcorum e seris turba redibat agris.
Insequitur celerem lente properante Subulcus
Calce gregem, et tardos increpat ipse pedes.
Ut ventum ad portas, portas sera firma ligarat;
Nocturnosque aditus clauserat aere, Vigil.
Moenibus, et nostrae (qua moenia despicit) Arci
Proxima (nostis) Hara est, hospita noctis hara,
Ampla quidem, pecudumque capax; sed postibus artis [Orig: arctis] :
Huc iubet exclusum Porcius ire gregem.
(Id nomen Genitrix dedit officiumque Subulco)
Ite, inquit: Vacua est aula, quieta domus.
Ite, subite; vocant nox et sopor: Ite clientes!
Hospitium vobis, ecce, foresque patent!
Hortabatur. In haec surda grex aure, magistrum
Neglegit, aversis devius usque viis.
Ille minis, ille instat agens baculoque, manuque:
Nil agit ille manu, nil baculo atque minis.
Diversim hac illac abeunt dispersa, ruuntque
Agmina; et huc illuc dissociata meant.
Verberibus nihil (infit) ago: Verba aspera, verba
Torquebo, diris horrida carminibus.
Ite, o putentis lutulenta colonia fundi!
Thebanum ite genus! Daemonis ite pecus!
Antra subi, sus pigra, subi! scrofa horrida, scrofa
Sordida! quid grunnis, belua? tecta subi!

Haec Pastor. Sed perstat adhuc, refugitque superbus
Imperium Porcus: nec maledicta timet.
Ei, quid agat Pastor? Tandem acribus incitus iris
Verba ex affectu, pro ratione, rapit.
Ite, subite (inquit) stabulum tanto agmine, quantum
Causidicorum hodie sub Styga grande [(reading uncertain: ?)] ruit.
Vix ea fatus erat (verene, an somnia fatus,
Nescio) momentum verba tulere suum.
Ultro omnes, ultro cursum undique et undique Porci
Conglomerant: ultro iam stata tecta petunt.
Una omnes, alii ante alios, denso impete postes
Irrumpunt: et Haram praeripit ambitio.
Dirupere fores, dum primus et ultimus intrant:
Tantum est verbosi Fulminis obsequium!
Vidi ego: mecum una Baldi consultus in arte,
Nescio quis: rigidis obstupuitque comis.
Is mihi; Cras, inquit, Baldum et Fora nostra relinquam:
Non temere est monstrum hoc: Cras sacra claustra colam.
Iudicium hucusque Extremum, stantesque sinistra
Fugi Haedos. posthac Sus mihi terror erit.
Dixit. et Assisii iurans in foedera Patris,
Verba Fide astrinxit, caelibe Fune latus.

[transcriber: 2 pages missing or illegible]

[transcriber: 2 pages missing or illegible]

Mons est, praecipiti stringens prope Tartara lapsu;
Atque idem excelso vastus in astra iugo.
Quem, metus est, prono descensus vincere lapsu;
Et labor Herculeus, verticis alta sequi.
Scandendum tamen usque fuit, quantumlibet aegro
Poplite. sic coeptum nempe iubebat iter.
Montibus evictis; lapidosis aspera tesquis
Silva, viatorem fregit iniqua pedem.
Concalui: mediusque dies duplicaverat aestum:
Iuvit, succiduo procubuisse situ:
Ecce, simul silvis tandem, clivisque relictis,
Aequa sub aspectum planaque terra stetit.
Amnis erat medius: dextra Cerealia rura,
Atque sinistrorsum rure opulenta Ceres.
Quantumcumque oculi possunt includere visu,
Totum erat alma seges, sed sine farre Seges.
Verna adolescenti surgebant semina culmo:
Iam cubiti maior vertice culmus erat.
Iam sensim spicarum etiam consurgere crista
Visa, carens granis. Grana, dat ipsa dies.
Ut vidi, ut tetigi; Zephyri pepulere calorem,
Inque meos serpit mollior aura sinus.
Cippus erat medio (seu mavis, Terminus) arvo:
Conscendi hunc; mollem praebuit herba torum.
O superi! quam blanda fuit, Sedisse, voluptas!
Undabat Verno laeta virore Ceres.
Mollis ab Hesperiis sua flabra Favonius undis,
Coeperat infirmis insinuare Satis.
Quae sata tunc vidi? quam crispo agitata tumultu?
Quam variis segetum fluctibus ibat ager?
Et nunc prona nigras simulabant tritica valles,
Fortior imbellem dum premit Aura fibram;

Nunc, gradibus sensim assurgens, humus herbida nabat;
Dum placide hiscenti gurgite flabra tument.
Aspiceres, albere alios Hyperione campos;
Partem aliam atrata nube repente premi.
Praecipue, horridulos iuvat attendisse susurros;
Cum tot spicarum in milibus, Eure, fremis;
Culmum alium, cum culmo alio, spirabilis urget
Impetus: et tumido frendet arista Noto.
Tunc ego vel requiesse velim (daret hora soporem!)
Vel lepido digitos implicuisse libro.

II. Protoplastorum infelici rebellione, tam beati germinis introductam esse Necessitatem.

Ei mihi! tam felix, primaevi ab origine mundi,
Nulla fuit facies, nulla futura fuit!
Poma dabant epulas, ficusque, et mustea mella:
Extorsit segetes non-bona causa bonas.
Prima hominum Genetrix vetiti pomaria rami
Flexit: et, a ramo, flectere nisa Virum est.
Blanditiis, quod nisa fuit, male-suada peregit:
In ventos summi iussa Tonantis eunt:
Dis erimus, sine lite, pares; Cibus iste Deorum est!
Hic superum mensas, Ambrosiamque dabit:
Quantum est, o quantum, locupleti ex Arbore Pomum
Diripuisse unum? vix notat ista Tonans.
Temptemus! Dixere simul, simul edit Adamus.
Ex Malo hoc fluxit principium omne mali.
Numinis imperio, Syrio pelluntur ab horto:
Non his Poma foris, non cibus alter erat.
Urticae passim, tribulique, vepresque malignam
Urgebant glaebam. Daps erat ista Deum!

Molliit, ecce, Deum, miserorum haec vita Deorum;
Ite (ait) et sterilem frangite (cedet) humum.
Sudanda est, sudanda tamen Cura omnis: agellum
Improbus assiduo vulneret aere ligo.
Vulneribus defessa dabit, quod sponte negaret
Tellus, centuplicis farrea dona lucri.
Paruerant monitis: segetem dat Campus alumnam,
Daps placet haec hominum: non placet illa Deum.

ELEGIA XV. Ad segetes Virentes; ne nimio plus maturescere approperent; ac flammis fiant aptiores.

Cresce, seges, lente! Lente properantia durant;
Maturam in spicas provehet alma Dies.
Nunc contenta tuo, quamvis multum uda, virore,
Ablacta sensim. sit tibi forma satis.
Tutior es, dum in lacte vires: dum infantia tecum,
Humidaque herba, natat. Vix tibi grando nocet.
Vix iam Euri evertunt: nimius vix deicit imber:
Nec tibi, qui cladi est messibus, Ignis obest.
Felix sorte tua, si nec tibi flamma timenda est.
Ei mihi! quot messes perdidit ista lues?
Saepe, sub aestiva deprensus nocte viator,
Dum prope maturos igne fovetur agros,
Mane, focum socors, et non-exstincta reliquit
Lumina: succensa est flava calore Ceres.
Sic, cum fruge Annus periit. matura fuisse
Semina, damno illis exitioque fuit.
Quid Samson? (populi Samson vere unicus Hector
Hebraei! quantum est, hoc duce, passa Seges?
Historia est: Divina nihil tibi pagina fingit.
Hanc referam ipse mihi: vel Tibi, si quis ades:

Aut etiam, si nemo usquam est Auditor in agris;
Pulvere in hoc scribam. Penna, bacillus erit.
Sed tu, Verna Seges, tantisper garrula pone
Murmura. Tranquillum seria Musa petit.
Vos etiam, Zephyri, requiescite! Pulvere carmen
In gracili scriptum, si terit Aura; perit.

ELEGIA XVI. Historica. Samsonis Vulpes, Segetem incendentes.

I.Iudicum 14. a v. 1. Iudicum 14, 1 + 7 + 10 (text left out at *

Descendit Samson in Thamnata; vidensque ibi mulierem de filiabus Philisthiim, * locutus est mulieri, quae placuerat oculis eius, * Descentit itaque pater eius ad mulierem, et fecit filio suo Samson convivium.

Et infra, Iudicum 15. a v. 1.

Post aliquantulum autem temporis, cum dies triticeae messis instarent, venit Samson, invisere volens uxorem suam. *

---

page 121

Cumque cubiculum eius solito vellet intrare; prohibuit eum Pater illius, dicens; Putavi, quod odisses eam, et ideo tradidi illam amico tuo. * Cui Samson respondit; Ab hac die non erit culpa in me contra Philistaeos: faciam enim vobis mala. Perrexitque, et cepit Trecentas Vulpes: caudasque earum iunxit ad caudas: et faces ligavit in medio. Quas igne succedens, dimisit, ut huc, illucque discurrerent.

\Iudicum 15, 1-5 (text left out at *)

Prisca, Palaestinas inter non ultima turres,
Thamnathae magnum moenia nomen erant.
Hinc taedas, thalamumque sibi Manueius Heros
Legerat. Infregit ius geniale socer;
Abductamque novis Natam sponsalibus, uni
Eripuitque viro, prostituitque proco.
Coniugis ereptae iusta furiatus Erinny;
Hostis ero, Samson dixit, et Ultor ero.
Multas (crede mihi) taedas dabit unica Taeda;
Et, quae Thamnata est, esse Gomorrha potest.
Nec satis est, ulcisci unum: Socer improbus omnem
Clade trahet gentem. Numinis ira iubet.
Dum sedet, ac roso Vindictam exsugit ab ungue;
Respicit ad Patrios (nam remearat) agros.
Ecce tibi! patriis in agros ex saepibus ibat,
Furaci Vulpes insidiosa gradu.
Cristatae Volucris referebat in ore maritam,
Quam Samsonaeis traxerat e stabulis.
Observat furtumque simul, furisque latebras:
Raptricis latebrae mons Thalabinus erant;
Hic mihi Mons (inquit) non aes, non saeva metalla,
Non chalybem, aut ferrum, in castra inimica dabit:

Pro Virtute dolum, pro Telis suggeret Astum:
Hic Gallinivoris sunt sua lustra feris.
Sic ille: Ac ne spes foret, aut venatio vana,
Explorat. regnum hoc Vulpibus esse, docent.
Instat: et assciscit socios. Vicinia praesto est
Venanti: in casses plurima praeda ruit.
Ter centum claudit, gannitu et syrmate blandas,
Quadrupedes. Plures nulla Diana dedit.
Inde astum secum, et densis funalia ceris,
Nectit: et in cursum Vulpibus arma parat.
Centum ipse et comites (sed plures unicus ipse)
Et decies quinas composuere faces.
Mox bina ex binis, captiva animalia, saeptis
Emittunt. astat cum Pare praeda sua.
Stringitur, ac, flammis capiendis apta, ligatur
Cannabis: et caudam cauda ligata trahit.
Innexae ad medium, sensim urunt syrmata taedae:
His instructa malis, it Fera iuncta Perae.
Vinctus, ceu liber, campos grex fulvus apertos
Occupat: et, qua fert semita prima, ruit.

II.Iudic. 15. a v. 5.

Quae statim perrexerunt in segetes Philistinorum. Quibus succensis, et comportatae iam fruges, et adhuc stantes in stipula, concrematae sunt: in tantum, ut vineas quoque et oliveta flamma consumeret.

Prima Philistaeos hinc inde ferebat in agros
Semita. triticeae fruge sonabat ager.
Iam stipulae albebant, iam dentem falcis arista
Poscebat; Primae tempora Messis erant.

Pars maior, restabat adhuc: pars, solis et horae
Impatiens, nudam secta premebat humum.
Huc via taediferas, via pervia et invia, Vulpes
Pertrahit: huc ardens cauda, facesque citant.
Instigat clamore Heros; baculoque reliso
Ad baculum, comitum terret agitque globus.
Nox erat, et toto densissima nubila caelo;
Cum subito ignitae prosiluere Ferae.
Diversis Paria acta viis, diversa subintrant
Iugera. diverso iugere flamma micat.
Flamma crepat. mox aucta Notis et turbine curvo,
Praecipiti rapitur, vasta per arva, rogo:
Truditur igne ignis, Cereremque ex ordine lambit
Usta Ceres; Silvas flamma, casasque rapit.
Vitiferos etiam colles, oleaque superbos,
Scandit: et excultis feta Vireta iugis.
Quamque procul dolor, et flammatae incendia caudae,
Expellunt trepidam, vento agitante, feram:
Tam procul indomitae grassantur in omnia Taedae:
Claraque de media est Nocte novata Dies.
Eminus Azotus, propiusque ambusta relucet
Accaros, et larga barbara Gaza face:
Occiduumque fretum, et longo Cypros avia tractu,
Nocturno obstupuit corradiata rogo.
Nil Canis in Vulpem: nil contra incendia Fontes:
Nil in rem Vires, nil potuere Viri.
Irritaque, inter tot Flammas, muliebris abibat
Lacrima. fumosi nil valuere Dei.
Actum, actum est! Quodcumque ligo, quod stiva, quod occa,
Quod longa annosus proruit arte labor,
Diruit unius prope lusus, et orgia, Noctis;
Areaque, ex tota Messe relicta, iacet.

III.Iudic. 15. a v. 6.

Dixeruntque Philisthiim; Quis fecit hanc rem? Quibus dictum est; Samson, gener Thamnathaei. * Percussit eos ingenti plaga; ita, ut stupentes suram femori imponerent.

Mane erat, et maestos aurora reduxerat ortus.
Quaerebant; Usti quis foret auctor Agri?
Parcite quaesito, agricolae! dum prodeat auctor,
Ipse ego tantisper proditor huius ero.
Sed tamen et causam prodam. Vir Hebraeus, et unus,
Unius Samson cultor in orbe Dei;
Multos esse tibi norat, gens impia, Divos:
Norat, multa tibi, crebraque Festa Deum:
Astaron, Astarten, et Numina tot Muscarum,
Dagonemque Patrem, Militiamque poli.
Credidit, exiguam hanc Samson nimis esse Deorum
Summam: pauca nimis, Dis sacra, Festa coli.
Addere Dis voluit vestris unum, unica Sacra,
A vestris nondum Sacra recepta tholis.
Mulciber, en, Vulcanus, et Ambarvalia deerant.
Ne desint Vulpes et Vaga Flamma, cavent.

De multitudine hac ferarum, et monte Thalabino, vulpium feracissimo; vide Iacob Salianum, Annal. Ecclesiast. [Abbr.: Annales Ecclesiasticos] , Tomo secundo.

[transcriber: Two pages missing]

Contra omnes morbique iras, et scita Galeni,
Erumpo, spretis, in Nemora alta, toris.
Erumpo, non Phoebo aliquo, sed Amore trahente:
Vota (viae comites) et Liber unus, erant.
Utrumque hoc memini. Votum fuit, Esse sub umbris;
Et Fueram, umbrosos arbore dante sinus.
At liber in manibus, Rufus, qui gesta Monarchae
Condidit Emathii: vel tua Musa, Maro.
Ah, quoties agilesque pilas, cursumque volucrem,
Aprilesque, nihil diximus esse iocos?
Ah, quoties etiam canibus sub confraga ductis,
Venantum dulci lusimus arte globum?
Cum fremerent Dorcas, et Hylax, et parvus Hylactor:
Cum positas fugerent cervus aperque plagas:
Cum resonaret Io! et Io! revolubilis Echo;
Cum rueret timidus per mea lustra Lepus!
Aut ego post densas stabam, sine murmure, fagos;
Aut nigra montani post Coryleta iugi.

III.Iacobi Sannazarii, Neapolitani Poetae, Liber de Partu Virginis, auctori familiaris.

Interdum cordique fuit, curaeque legenti,
Is, qui altum, a Partu Virgine, nomen habet,
Actius, asscito Sincerus stemmate notus:
Ingenio cuius nil, nisi Vita, nocet.
Heu, Superi facerent, ut vel Sincerior esses;
Vel Sannazari fama retenta foret!
Tutior in veteris latuisses vellere Gentis:
Quae, si non scripsit, Carmine digna dedit.
Tu tamen ex una meruisti Virgine, quantum
Nulla tibi Phyllis, nulla Neara dabit.

Illud opus meliore viro, meliore Parente
Dignius, Aonidum prodidit antra mihi.
Tempore ab hoc, monitore Deo, doctrice Maria,
Nil, nisi legitimum, nostra Thalia canit.
Ad Veneres alii citharam, et cava Barbita frangant:
Nostrum, hic [Orig: hîc] si taceat, plus Monochordon aget.
Sed satis haec. Libet, hac sub Pinu sternere corpus:
Historiam et carmen, Pinea poma dabunt.
I, Zephyre; et frondes audacibus excute flabris;
Decidet ex illis Nux nova, Nupta Mala.

ELEGIA XVIII. Tres Unius Viri Uxores, ex una arbore pendentes.

I.Odia Maritalia, in malas Uxores.

Prima Maritorum sunt, Se bene vivere, vota:
Uxorem, poscunt proxima vota, mori.
Multorum hic sermo est; Valeat, cui femina cordi est!
Perdere si non vis ipse, perire sine!
Communi sunt ista bono. Sic publica crescunt
Commoda; sic silvae, silvicomumque genus.
Rhaetia sic stirpes, Algoiaque rura, novarunt.
Algoii nemo iugera nescit agri.
Terra minus Cereri est, quam ditibus apta bubulcis:
Plus Nemorum, fundi quam Cerealis, habet.
Illa quidem sua farra legit: tamen amplius olim.
Quaesivi; Cur tam Pineus esset ager?
Quaerenti, fordas inter montanaque Pastor
Quidam armenta sedens; Sic (ait) hospes, habe!
Mitior in messes longe lateque fovendas
Non fuit, Algoiis montibus, ulla plaga.
Palladias etiam bacas, vitamque priores
Stringebant. Hodie vix sua signa manent.

II. Algoia, unde Pinifera? Refertur trium Bibonis Uxorum suspendium.

Agricolas inter regnabat ditior unus;
Quam mihi non notus, tam fuit ille suis.
Ampla fuit domus huic: post hanc Viridissima Tempe:
In medio, Pinus sola, sed apta, stetit.
Arboris, ignotum reliquis genus, ipse fovebat:
Huc cum vicinis conveniebat avis.

Saepe sub hac Potor, sed saepius arbore Potus,
Ad nuptam sero Sole redibat heram.
Litigiosa virum mulier, Potasse, fremebat:
Ille coercebat verbere verba mala.
Crebrius haec eadem, grave pondus utrimque, redibant:
Non tulit hic Litem, non tulit illa Merum;
Quid faciam, ut male sit Potori? (femina dixit)
Pendebo! Arboreum moxque pependit onus.
Insuper et Pinum sceleri delegit. At aegre
Non tulit: Uxorem duxit, ut ante, Bibo.
(Sit Bibo tantisper, quem Pocula sola notarunt)
Duxit: et, hac ducta, Tertia ducta fuit.
Utraque posterior sortem est imitata prioris:
Ex una Tria sunt pendula fronde Mala.
Advocat ille: venit vicinia tota virorum;
Et circus maior, quam voluisset, adest.
Inde docet, Triplicis tria lurida funera Nuptae;
Quis casus? leti quis modus, atque Locus?
Ut fortunatae monstravit bracchia Pinus,
Tota fuit tanto Contio mota bono.
Divinos clamant Ramos, Divina fuisse
Semina. Vult totum turba marita Nemus.
Iamque trahunt, rapiuntque manu, carpuntque securi,
Felices quondam fronde Bibonis opes.
Ramus is, ante suos est in certamine fratres:
Unde pependerunt Tres, ibi Mille trahunt.
Inseritur passim Pinus. sunt praedia Pinu,
Sunt campi, et montes, et sata summa iuga.
Iamque et defuerunt Frondes. Quod defuit illis,
Rhaetia suggessit proxima. Sudat opus.
Rhaetia dat trabis immensas ex abiete moles,
Advolvuntque datam plebs studiosa trabem.
Denique, quae Pinum non noverat amplius Unam:
Algoium [Orig: Algoiûm] subito est Pinea facta plaga.
Finierat Pastor. Risi, gratesque rependi:
Ille sed incurvam sumpsit in ora Tubam:

Historiamque omnem cornu reboante retractans,
Subdidit in Nuptas haec Maledicta malas.

III. Pastoris Algoici Lycambea, in Improbas Nuptas, Satyra.

Perdidit exemplo geminas Dira unica Diras;
Non totum Mulier perdidit Una genus.
Tum, si nulla foret Mulier, scelus omne perisset;
Tunc, puto, tunc iterum saecula pura forent.
Nunc nos reliquiae, vel, si qua superfuit Igni,
Deterius quavis Lernide peste premunt.
Da veniam, quaecumque nihil, Matrona, mereris;
Sed puto, nasceris postmodo, si qua nihil.
Aspice de decies centenis Milibus unam!
Optima si fuerit, vix erit absque lue.
Si Paris afuerit, si Pergamos atque Mycenae;
Si neque Phyllis erit, si neque Colchis anus:
Si neque Thessalicas artes, neque noverit ollas;
Si neque vindictas, usta Corinthe, tuas;
Si Circem ignorat, Circaeaque pocula nescit:
Si nec erit Thais, nec populosa Lyce;
Denique, si neque sit, quod Messallina petulca,
Aut Faustina suis, aut Rosimunda, procis:
Fraudibus inveniet Mulier, quod peccet, et Astu.
Quamvis nata Colo, non erit absque Dolo.

VERNORUM LIBER III. PROPONENS DELICIAS VERIS PERFECTI. KALENDAS MAII, HORTUM, PRATUM, OTIA, ET LUSUS, VENATIONEM, ROSAS, ITINERA SACRA, seu, SUPPLICATIONES.

Liber III.

ELEGIA I. Kalendarum Maii laetitia, serenitasque: et Perfecti Veris descriptio. Tangitur mos eorum, qui hoc die Pineas perticas ad Villas erigunt, quas vulgo Maios appellant.

Dicite, Io! Paean! et plaudite calce, Camenae!
Vicimus Aprilem! vicimus! Aura silet.
Instabiles vertere solum, et cava murmura, venti:
Nulla tonat grando, nulla procella furit.
Nulla diem sudum Caeli inconstantia turbat;
Iam non Ver tenerum barbara frangit Hiems.
Omnia fiebant, Aprili regna tenente.
Nunc, pulso Aprilis turbine, Maius adest.
Maius adest: Maiique sacra est Lux ista Kalendis.
Lucidius solito Sol vibrat axe iubar.
Sensi ego, cum roseo prodiret amabilis ore
Aurora. assueto pictior illa fuit.
Sensi hoc, insolito cum surgeret aureus ortu
Lucifer, et dixi; Verna erit ista Dies!
Approbat eventus matutini omina vatis.
Aut nusquam, aut hodie, Tempora Veris eunt.

Explicitum est, quacumque patet, caelum omne: nec atrae,
Inter Horizontas, nubis imago sedet.
Conticuere Noti: placidaque Favonius aura
Sibilat, et Phoebum non sinit esse gravem.
Matutina bibunt divinum Pascua rorem:
Concentuque Avium consonat omne Nemus.
Nulla est nunc Arbor, nullum sine flore frutetum:
Unanimi stirpis floret honore Pyrus.
Albicat et Pomus, cornusque, et quidquid in arto
Aut calyce, aut solio, dulce tragema fovet.
Sithoniis nivium cerasos candescere floccis
(Ni se Flora suo prodat odore) putes,
Iamque etiam (dum praecalidus coquit omnia Titan)
Rauca, sub ambusta fronde, Cicada fremit:
Et fremit, immensis semper fugitiva Locusta
Saltibus: a Zephyri dum cadat ore calor.
Vespere (nam mitem, spero, nova vespera prolem [(reading uncertain: ?)]
Proferet) in virides, qua libet, itur agros:
Laetaque turba procul notas petit agmine silvas.
Hic [Orig: Hîc] Iuvenum est, Pinus celsa recisa, labor.
Ardua congeritur, revolutaque montibus Arbos,
Ad patrium trahitur despolianda Larem.
Inde supervacuos, toto cum cortice, ramos
Destringunt: Frondens nec violatur apex.
Stirps demum effosso defigitur aggere: quaeque
Pinus erat, solum est nunc caput, atque coma.
Alta tamen dominas extollit Pertica frondes.
Haec sunt, Maiali fixa Tropaea die.
Si quaeras; quaenam haec, aut, quonam ex Hoste, tropaea?
Iam dixi. Aprilem Vicimus! Hoc Spolium est.

KALENDAE MAII.

Iniqui sunt Coetus vestri. Kalendas vestras, et sollemnitates vestras, odivit anima mea.

ELEGIA II. Historica. Anna Bolenia, Kalendarum Maii Deliciis abusa.

Utere Vere quidem: sed honesto Vere, Iuventa,
Utere. Pestifera est Flora, pudore carens.
Est locus ad latas Tamesis laetissimus undas:
Anglica Grenwici nomina collis habet.

Britonicis hic est secessus et otia grata,
Regibus. hic curas nobilis umbra levat.
Hic agitantur Equi, Phrygii glomeramine campi:
Hic levis indemni luditur Hasta ioco.
Venerat huc, notum Regina Bolenia probrum,
Incestis Cidarim nuper adepta toris:
Maiae aderant (lux, apta animis ludoque) Kalendae:
Rex quoque, Cumque suo Curia rege, venit.
Mappa datur: celeresque ruunt e carcere manni:
Pro palma Victor gemmea lucra capit.
Scaena quoque, et variis lucent spectacula monstris:
Et Regem et Proceres structa theatra iuvant.
Spectabant omnes; nec erat, quod cernere nolles:
Cunctorum in se oculos Roscius unus habet.
Sola, alias gestit spectare Bolenia formas:
Sola, alio mentem, et lumina blanda, refert.
Inter Arionios, ad regia Templa, ministros,
Harmonies celebris gutture Marcus erat:
Smettonum dixere Angli. Vocalior, anne
Pulchrior, Annae esset? lis dubitanda fuit.
Pulchrior est Annae visus. Smettonus ab Anna
Scribitur, innumeros inter, et ipse procos.
Flagitium texere diu Torus, atque Tenebrae;
Dum soli incestam Rex putat, esse sibi.
Clausa aperit Tempus. Maiae prompsere Kalendae,
Cur oculos alio flecteret Anna suos.
Sudabat cantu, multoque Hyperione Marcus:
Sudanti Strophium deerat. et Anna daret.
Sed Pudor, atque locus, factum prohibebat, apertus.
Omnia perrumpit denique fortis amor.
Sindona demittit meretrix Regalis amato,
(Proh!) Famulo: et nutum blanditiasque vibrat.
Quid facis, heu demens? aut, quae te in fata reservas?
Non hic [Orig: hîc] est furtis, Idaliaeque locus.
Ista quidem Maii lux est (Maiaeque Kalendae)
Sed Maiestatem subruet illa tuam.

Harmonie Marci dulcis, tibi fiet Amara,
Totaque Smettoni Musica, Lessus erit.
Aeternum nihil est sceleri; nisi Poena. Voluptas
Transcursa est; reliqua est Poena. Quid, Anna, facis?
Non Semper furtiva latent. Rex, auspice casu,
Flexerat in dominae, lumina sueta, genas.
Indignanti oculo Marcumque, et munera Marco
Iacta, notat. Vulnus concipit. Ira tumet.
Mox hortum, et ludos, et tota theatra, relinquit:
Londinumque fremens, regia tecta, redit.
Vae tibi! vae miserae! quantum unica parvula sindon
Sudorum, Anna, dabit? Lux tibi Summa venit!
Suspicio violenta furit. iam et Iulia lex stat
Contra suspectam: et regia iura citant.
Attrahitur (mora nulla) Procus: ferit ascia moechum.
Attrahitur coniunx Regia: fitque Rea.
Quae nectenda dedit multis, plectenda iubetur
Nunc quoque Carnifici perfida Colla dare.
Colla dat, ac poenas. Et nunc iacet unica regis
Vita, Puella, Uxor, Filia, Moecha, Nihil.
Exsultasse ferunt Tamesin, tot caede Bonorum
Nuper purpureum, nunc quoque caede Lupae:
Et cecinisse; Flue! flue, turbide et improbe sanguis!
A te principium Fluctibus omne meis.
Tu populorum Aris Tanaquil, Tu regis Amica,
Tu prope Britonicae sola Topanta rei.
Te Divam ille suam, te dicere Numen amabat;
Nec toto est (dixit) Sanctior Anna polo.
Omnia cum Fueris, nunc desinis Esse. potesque,
Anna quidem; sed non Anna Perenna, cani.

HORTUS.

Emissiones tuae Paradisus malorum Punicorum, cum Pomorum fructibus. Cypri cum nardo, Nardus et Crocus, Fistula et Cinnamomum, cum universis lignis Libani. Fons Hortorum, Puteus aquarum Viventium; quae fluunt impetu de Libano.

ELEGIA III. Hortorum Voluptas: et Viridarii descriptio.

Priscum in me scelus est, olimque et morte piandum,
Afflictum assidua mole gravare caput.

Nam, seu cura prior cecidit, cura altera surgit:
Seu nulla est, nova fit causa, novusque labor.
Tunc ego, cum fractum studiis componere robur
Molior, et tristem conciliare diem;
Evagor: in dextra liber est, fingentibus aptus:
Ad latus, e Melita fida sequela, Canis.
Est prope natales, pomoeria parva, penates,
Arx celsa. huc, celsae sub nemus arcis, eo.
Hortus in aspectu est, culto celeberrimus arvo:
Hunc lateris cocti structile cingit opus.
Interiora alto vallantur claustra roseto,
Quod cancellati pegmatis haeret ope.
Areolas, scelus est, nulla celebrare Thalia:
Hic [Orig: Hîc] artem insumpsit cultor, et ingenium.
I, age, lector, obi, mecum loca Daedala vise:
Clamabis; Novus hoc stat Paradisus agro.
Pulvillus circum, tonso viridissima buxus
Vertice luxuriat, tutaque saepta fovet.
Serpit in hac doctus variato errore character,
Magnorumque refert nomina picta virum:
Annum etiam, et Solis cursus, et pensa diei,
Ferrea defixo gnomone signat acus.
Florea quid memorem tibi sidera? Vix ego Noctis
Tot, quot clara Horti divitis Astra, canam.
Astra Viretorum, quid sunt, nisi, mille colorum
Germina, Pleiadum lucidiora choris?
Aspalathum Solymis celebrem, aeternumque Amarantum
Aspicio, et Veneris molle supercilium.
Tum Caltham, solis vultus atque astra sequentem:
Te, Narcisse puer, teque, Hyacinthe puer!
Sunt etiam hic violae flaventes? est Libanotis:
Et blando multa stat rosa panda sinu.
Caerula non absunt, non desunt Lilia gilva;
Non, quae Sarrani muricis imbre rubent.
Ultima, et (heu!) Verni iam temporis ultima meta,
Candida odorifero lilia caule tument.

In medio est gelidis sedes accomoda Nymphis:
Fons salit, et vivas arbor opacat aquas:
Huic, sitiens nemoris custos, arentia mergit
Labra; nec exsucam flumine fraudat humum.
Quid, Babyloniacis suspensa Vireta columnis,
Prodigium, et magnum dicimus Orbis Opus?
Illa quidem pendent, ieiunaque lumina pascunt:
Nubibus, et nudo crescere iussa Iovi:
Infra quisquis erit, nihil inde asportat. At hortus
Iste, Homines ditat Flore, et odore, Deos.

ELEGIA IV. Historica. Susanna in Horto.

I.Danielis 13. Daniel 13, 1-2, 3-8, 15-16

Erat vir habitans in Babylone, et nomen eius Ioakim. Et accepit uxorem, nomine Susannam, filiam Helciae, pulchram nimis, ac timentem Deum. * Erat autem Ioakim dives valde: et erat ei Pomarium vicinum domui suae: et ad ipsum confluebant Iudaei; eo, quod esset honorabilior omnium. Et constituti sunt de populo duo Senes Iudices, in illo anno. * Isti frequentabant domum Ioakim; et veniebant ad eos, omnes, qui habebant iudicia. Cum autem populus revertisset, per meridiem: in-

---

page 143

grediebatur Susanna, et deambulabat in Pomario viri sui. Et videbant eam Senes cotidie ingredientem et deambulantem. * Factum est autem cum observarent diem aptum; ingressa est aliquando, sicut heri et nudiustertius, cum duabus solis puellis: voluitque lavari in Pomario: Aestus quippe erat, et non erat ibi quisquam, praeter duos Senes, absconditos.

Et quae praeterea in historia subsequuntur.

Hortorum ante alios Amor est tolerandus amores;
Hoc [Orig: Hôc] , tutum et facile est, Pulchra videre, loco.
Insidias tantum Cypridis, latebrasque caveto,
O, cuicumque Nemus frondeaque umbra placent.
Praecipue hic [Orig: hîc] iuvenes moneo, timidasque puellas:
Casta licet, socia nequa puella care.
Integra si mens est, vitio tua fama fatiscet;
Si sociam excludas, dum loca sola petes.
Inter Idumaeas ut erat pulcherrima natas,
Quas Babylon vidit, quas Solymaeus ager:
Sic Babyloniacas inter castissima nuptas
Susanna (Hebraeis finibus exul) erat.
Forma venustabat vitam, sine labe decoram:
Vir dives nuptae contigit, illa Viro.
Exsilii supra sortem res ampla; penates
Augusti; et quae vel regia tecta putes.
Hic fora captivae, iurataque curia genti:
Hic [Orig: Hîc] iura Isacides praetor Hebraea dabat.
Huc reus, huc iudex, huc actor, et ora patrona,
Portabant lites, ambiguamque Themin.
Pulchra domus decuit: sed plus vicina decebat
Urbica pomiferis consita silva toris.

Artifici stirpes positae quincunce virebant:
Pomorum pretio non erat ordo minor.
Hic citria, hic medico redolentia Medica flore,
Hic mixta auratis Punica mala pyris.
In medio, mirum naturae artisque theatrum,
Nativo stabat pumice ducta specus.
Pumicibus mistae cautes: de cautibus, alto
Pendula subsultu, viva cadebat aqua.
Neve parum foret undarum pretiosa ruina:
Stratum erat e Parii marmoris arte solum.
Praecipites marmor latices, spumamque bibebat.
Exciso undabant pura lavacra lacu.
Grata quies aestu fessis: vivumque sedile,
Rupes, et verni caespitis herba, dabant.
Circum umbrae, ac densum platanis nigrantibus antrum,
Pendebat, Solem fronde fugante, Nemus.
Fontibus ex illis, et amoenae gurgite conchae,
Furtivas alio rivus agebat aquas.
Ac per opaca fluens tacito pomaria lapsu,
Mollibat suco fertiliore solum.
Ibat ad hos, media iam fracta luce, recessus
Susanna. Hic illi, a coniuge, solus amor.
Hic Castae ludus: Rhodus hoc [Orig: hôc] et saltus in horto.
Hoc solum errabat (cetera iusta) loco.
Sole sub aestivo Zephyros captabat et Euros:
(Flabellum melius non daret artis opus)
Hic respirabat, quoties accesserat; Euge,
Conscius hinc (inquit) consciaque omnis abest.
Este procul, procul hinc oculi, visusque protervi:
Praecipue hinc oculus se iuvenilis agat.
Ei, quid agis? Iuvenilem oculum, matrona, repellis:
Nec tamen ex illo, quod verearis, habes.
Te Susanna Senes, propiusque proculque notarunt:
Et Duo sunt, quibus es saepe notata, Senes.

Difficile est Uni Geminos vitare latrones:
Quod duo viderunt, concupiere duo.
Turpe quidem capularis Amor: Turpe, albus adulter;
Et, quae sub Cineris funere flamma latet:
Sed, quid ages? Non curat amans, quotus avolet annus?
Tantum, ne voti transvolet ansa cavet.
Hos tu si spernans, et, quam profitentur orexin,
Immoto damnes torva supercilio;
Ne ferrum, generosa, time: nihil ense nocebunt:
Iudicium et linguas, perfidaque ora vibrant.
Intactam, ut tactam, tota Babylone crepabunt.
Quid refert? Malus hic, sed Tibi, rumor erit.
Crimen (ne dubita) diducent. Hic tua causa
Concidet: a geminis Testibus una cades.
Haec ego: sed frustra; nec enim Susanna movetur
Carmine: nec Bona mens tam mala fata timet.
Forte dies solito flagrantior auxerat aestum,
Dum calidus toto Sirius ore latrat.
Iamque infra medium properantibus aethera Titan
Sudantes cursu praecipitabat equos.
In Pometa redit, velut ante solebat, et ante,
Susanna: hic ventos captat, ut ante, suos.
Sed nusquam venti, nusquam Zephyritides aurae:
Abnuerantque omnem nubila nulla Notum.
Traxerat et famulas; I, Myrrhina (dixit) et Abra,
Ite citae: propera smegmata ferte manu.
Ferte simul byssumque novam, tunicamque recentem;
Imbutumque oleo liquidiore vitrum.
Dixerat. Illae abeunt: sed enim prius ostia claudunt,
Per quae legitima est, anteriorque via.
Pseudothyro digressae ambae, mandata facessunt:
Ast Hera fontani tendit in antra lacus.

II.A versu 19. Daniel 13, 19

Cum autem egressae essent puellae; surrexerunt Duo Senes, et accurrerunt ad eam,

etc.

Hic lotura sedet: sed, ne male tuta sederet,
Omnia circum oculis, ne quis adesset, obit.
Nemo videbatur. Tantummodo frondis opacae
Sub tegete, et platano, parva sedebat avis.
Haec aestum et curas insueta dulciter hora
Decipiens, varium laeta trahebat epos.
Audit; et audita capitur; penitusque lavacris,
Si digito insideat, praeposuisset avem.
Avolat haec demum: fugientem, fronte supina
Atque oculis sequitur: nec revocare, datur.
Hoc ipsum incendit faciem. Sudore fluebant
Ora, superfuso digna refrigerio.
Marginis in summo vernabant caespite flores;
Hos plena [Orig: plenâ] in fascem colligit illa vola.
Fit cumulus, iustumque manus gravat aspergillum:
Hoc sparsura genas, si madefiat, erat.
Ergo immergit aquis: in aquis, dum pendula tingit
Germina, visa sibi est Ora videre Virum.
Mox plusquam Ora virum: quotiesque resederat unda
Sparsa, Duos cernit (sic dedit umbra) Senes.
Pro facinus! quae me Stygiis simulacra fatigant
Lusibus? Hinc atque hinc a Sene cingor (ait)
Insimul erigitur; retroque paventia flectit
Lumina. Prosiliunt, en, duo monstra, Senes.
Ut viso tremit agna lupo, vel cerva Leone,
Ut pavet accipitris stricta columba minis:
Sic Susanna animis, sic corpore fluctuat omni:
Pallet ad aspectos, ceu nova cera, Viros.
Illi infanda petunt; si spernat, acerba minantur:
Et, quae praeterea Musa pudorque vetant.

III.A versu 22. Daniel 13, 22-24

Ingemuit Susanna, et ait; Angustiae sunt mihi undique. Si enim hoc egero; Mors mihi est: si autem non egero, non effugiam manus vestras. Sed melius est mihi, absque opere incidere in manus vestras, quam, peccare in conspectu Domini. Et exclamavit voca magna Susanna. Exclamaverunt autem et Senes adversus eam.

etc.

Excutit illa Senes: fontemque procosque perosa,
Ingemit, et clara Sidera voce ciet;
Ei me (inquit) Vos o Superi, tuque arbiter Orbis,
Eripite! implexus me labyrinthus habet.
Hinc premor, inde premor. Si, quod voluere, recuso,
Innocuae crimen suppliciumque struent.
Sin maculor: sit salva licet, sit libera vita;
Vitta tamen Nuptae, mensque, pudorque iacent.
Quod scelus eluerit (certum est) non Tigridis unda;
Non, Euphrataeo quae vada ponte sonant.
Mors, utrimque palam est. Sed, sed, Sub Iudice Falso,
Iudice quam Caelo, praestat obire, Viri.
Dixit. et ingenti ferit aurea sidera Voce:
Clamanti occlamant, voce sequace, Senes.
Illa fugam, Zonamque simul cum cursibus aptat.
Cursantem alteruter, dum tremit ipsa, praeit.
Dimovet obstantis ferrata repagula portae:
Irruit, et causas serva caterva rogat.
Posset Hera, et vellet, veras exponere causas:
Impediunt lacrimae, fictaque verba Senum.

Hi famulis fucum, et mentita cubilia narrant:
Serviles (pulchrum est) erubuere genae.
Cetera, quis nescit? raptam in praetoria castam?
Et gemino factam Iudice teste Ream?
Damnatamque palam, innocuo Babylonia saxa
Exspectasse animo? Rescidit acta Puer:
Aetherioque ardens sensu, revocavit iniqui
Scita Fori: nocuos substituitque Procos.
Convicti, sine lite, Senes, sine vindice Poenam,
Quam struxere probae, lege iubente, ferunt.
Intacta ut vitio, sic diri pondere saxi,
Nupta redit, nullo foeda reperta toro.
Vir gaudet, genitorque pius, materque fidelis:
Cum Domina visa est Laetitia ipsa redux.
Ergo domum, velut ante, colit. Pomaria tantum
Vitasse, et gelidi dicitur antra Lacus.
Exemplo hoc, cave Sola Hortos; cave, femina, silvas:
Sub Foliis multi delituere doli.
Casta licet subeas: Stygius latet Anguis in herba.
Si Susanna diu, non stetit Eva diu.

ELEGIA V.Historica.Anti-Susanna.

I. Violae matronae constantia.

Septimus antiqua Tiberi lapis urbe recedit:
Arx illic, viridi stat celebrata iugo.
Hanc genus insigne, et centesimus incolit heres;
Illustris laudum Vir foris atque domi.

Tanto digna toro coniunx, et stemmate digna,
Obtigit, in paucos invenienda toros;
Nomen an edicam? melius, sine nomine vero,
Si picta Violam dixero voce, loquar.
Castior in tota, quam longe finditur Histro,
Non fuit Europa: Fama, Deusque sciunt.
Forma illi damno fuit, et peregrina libido:
Et plus quam forma ac Cypris, Anile scelus.
Res ita forte tulit: Diversas ivit in oras
Vir, fidae certus coniugis, atque domus.
Vix ierat: Iuvenis vicina venit ab urbe,
Illicitae dudum saevus amore facis.
Par illi Generis, sed censu clarior, ortus:
Ille nepos Croesi; nostra, trineptis erat.
Ingreditur, temptatque domum, dominamque lacessit:
Provocat ad Cypriae furta nefanda Deae.
Quid facis? insano tetigisti limina calce;
Non habet hic Helene, non Paris ipse locum.
Candida coniugii, nullo temeranda colore,
Aut fuco, lex est. Vir, licet absit, adest.
Coniugis e fidae non exit pectore Coniunx:
Ipse Larem, sed non deserit illa Fidem.
Haec Violae responsa tulit delusus adulter:
Et, quoties rediit, talia saepe tulit.
Irritus intrarat bis, ter; bis terque furorum
Irritus exierat. Quid nisi restet Anus?
Non tamen invenit, quae carmine frangeret iras;
Nec, cuius cantu mollior iret Amor.
Par animus Violae semper, par criminis horror.
Ad Lausam demum venit amator anum.
Huic; Fer opem (dixit) si quam potes, optima Matrum:
Non magicis opus est artibus: arte potes.
En, morior! Tua te pietas, spectataque virtus,
Ne mihi non prosis, admonet: Uror, Amo!
Adicit et pretium verbis: et, plura daturum,
Si modo iuvisset, iurat. At illa; iuvo!

Tu modo nil perplexus (ait) depone laborem:
Ad dominam, quarto Sole cadente, redi.

II. Aniculae lenae, mira fraus, ad Pudicae constantiam labefactandam.

Interea vario mulier se turbine versat;
Quid struat? invenit denique Lausa dolum.
Occurrit vafrae Melitaea Canicula fraudi:
Excipit hanc; clausae cogit in antra casae:
Tres ibi Titanas, totidem Titanidas umbras,
Absque cibo Catulam condit, et absque vado:
Quarta diem attulerat, reparato Memnonis ortu;
Latranti tandem porgitur offa Cani.
Hanc fera cingiberis radix, saevumque sinapi,
Et triti piperis fecerat aura gravem.
Quid diuturna fames distinguat? in obvia passim
Involat, et saturat macra catella gulam.
Continuo, assiduis destillant lumina guttis:
Flet Canis, ut, caro in funere, fleret Homo.
Lausa, sinu condens flentem; Nunc vicimus! (inquit)
Egreditur tectis, ad Violamque venit.
Mane erat herbosum: Verno matrona virecto,
Floribus in laetis latior ipsa, vacat.
Nunc thyma convellit, nunc praeproperos Narcissos.
Casta cave! In flore hoc crimen, et omen, habes!
Ut venit, dixitque suam, retulitque salutem,
Nota, (sed ignotae duplicitatis,) Anus:
Incipit; Adventûs [Reg: Adventus] caelum est mihi causa, sacrique,
Quos tibi sermones iungere saepe libet.
Iunximus his similes alterno saepius ore:
Si quid habes, ultro confer, et aure bibam.

Incautae placuit studium, Pietasque senilis.
Alterna surgunt verba, caduntque vice.

III. Aniculae mendax narratio, de filia in Catellam conversâ [Reg: conversa] .

Sol prope diversos medius calfecerat orbes:
Itur ad instructas, inter opaca, dapes.
Dissimulata diu, tecto de gramine prodit
Fletibus uda Canis: cauda flagellat anum.
Fraus latuit Violam: lacrimis stupefacta ferinis
Et miserata scelus; Quid fera luget? ait.
Dic age! Lausa diu suppresso constitit ore,
Maestaque deiecta lumina fronte tulit.
Iussa loqui, gemitum dedit, imo [(transcriber); sic: immo] e pectore ductum.
Tunc sic; Invito, quod loquor, ore loquor.
Sub fida tamen esse Rosa portenta putabo,
Quae tibi narraro. Flos monet, atque locus.
Mox iterum gemitu, ac gemitu plus triplice ducto,
Vix tandem, exsputo pectore, verba facit.
O, Era [Orig: Hera] ! quam cernis lacrimis undare Catellam;
Nunc canis est, Olim non fuit: astra sciunt!
Quid loquor infelix? Dolor ipse loquatur in illa,
Et lacrimae hoc dicant, degeneresque genae.
Filia (si me olim nescis peperisse) fuitque
Vir mihi: tu nondum conscia Solis eras.
Vir cito decessit: mihi parvula nata remansit:
Ad plenos sensim venit adulta dies.
Forma fuit, moresque, quibus nihil addere posses:
Tam dignam, innumeri concupiere viri.
Plus aliis unus, terra peregrinus Hibera [Orig: Iberâ] :
Ausus ad illicitum est sollicitare iocum.
Filia, materno bene docta resistere ritu,
Restitit: insana [(printer); sic: infana] nec superata face est.

Impatiens eadem crebro temptavit Amator:
Verba eadem natae, quae tulit ante, tulit.
Denique pertaesus vitam, pertaesus amorem,
Multa minans, miseram finiit ense diem.
Sed prius in nostris (dictu miserabile!) valvis,
Haec nigro scripsit verba legenda metro!
Se negat ipse sibi, cui Galla negavit amorem:
Di faciant, ut sit Galla, quod olim Hecube [Reg: Hecuba] !
Quis Putet, Haec audisse Deos? tamen impia vota
Momento penitus non caruere suo.
Facta Canis, facta est Hecube [Reg: Hecuba] , mea filia. Dixit;
Et dicti in summo cardine, flevit Anus.

IV. Violae matronae stulta credulitas.

Restabat memorare, quibus mutatio foeda
Fraudibus in vulgus dissimulata foret.
Restiterat fari, quae, post haec fata, puellam
Abdiderint latebrae? quis cibus? unde dolor?
Pleraque, composito lacrimis dominantibus ore,
Dicere cum nollet, dicere visa fuit.
Intellecta sat est, e nutibus. Inde resumptâ [Reg: resumpta] ,
Ut voluit, lingua; Scilicet, ista fleo,
Ista, simul mecum, crebro mea filia luctu
Commeminit. Clarum est, quid fera nostra fleat?
Dixit: et ingemuit. Violam lacrimare coegit.
Quid faciam? (dixit) me quoque fata premunt.
Ah timeo! et timeo, quo se mea conferat ira?
Irascor simili, cui tua Nata, Proco.
Et quia coepi (inquit) totum tibi, mater, ab ovo
Exsequar, unde malum hoc? quis modus? ecqua fuga?

Exsequitur: consultat: Anus negat, esse Pudicae
Coniugis. at Cautae coniugis esse putat;
Vir tuus (inquit) abest: Quis scit, quo saeva repulsa
Exeat? Esse Canis tu quoque, dura, potes.
Denique, quid facias? serva, si is cogit, utrumque:
Et si non instat, Ne male coge mori.
Credula tot technis Castissima, flexit amorem:
(Ad facinus primus fit, Dubitare, gradus.)
Ergo dapes cumulant, hortensiaque Orgia sumunt:
Vina ineunt. Victas dat mea Casta manus.
Hesperus ortus erat: pactum procus intrat in hortum:
Pro scelus! Ex Viola iam Violata redit!
Indulsit metui (Quae prudens crederet?) et, dum
Esse Canis verita est, maluit esse Lupa.

PRATUM.

Aperta sunt Prata: et apparuerunt Herbae virentes: et collecta sunt fena.

Si Fenum Agri, quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, sic Deus vestit: quanto magis vos, modicae fidei?

ELEGIA VI. Pratum agreste, ad Gunzium, Sueviae amnem.

Neglectum hoc Pratum est, vitreus ubi Gunzius undis, [(transcriber); sic: .]
Populeum stringit fronde sonante, Nemus:
Desertum est. docet hoc Saepes defracta, patensque
Semita. Sub domino non tremit herba iugo.

Quis credat? Cum nemo colat, nemo ambiat arvum:
Cum tantum pecori non sit inepta seges;
Nemo tamen violat. iacet intemerata viroris
Forma: nec impresso de pede, sordet humus.
Ipsa etiam Roris, sub prima crepuscula, gutta
Pendet inexcusso, qua sinit hora, gelu [Orig: gelû] .
Herba virens, gramenque undans, pinguissima vestit
Iugera; et innumero flore triumphat ager.
Mista ulvis verbena nitet, saliuncaque iuncis:
Betonicae [(perhaps: Betônicae)] [Reg: Vettonicae] rident gramina picta croco.
Hîc [Reg: Hic] serpilla iacent, ibi livida quercula pendet:
Hîc [Reg: Hic] bibula ad rivum mentha, thymusque natant.
Flos rubet hic, flos ille albet, nigrat alter opacus,
Iste alius Tyrii muricis imbre madet.
Et dubia videas tinctas flavedine plantas,
Luteolumque alibi, caeruleumque decus.
Chloridos ars omnis, discordi Prata colore
Dividit; unanimi qui statione nitet.
Hoc quoque magnificum est: Nullo stant ordine, mixta
Germina; nec regnat nobilitatis honos.
Magna minorque errat, tituli sine lege, genista:
Nulli illic tumor est, dicere; Cede loco!
Omnibus ex aequo Sol unus, et unica Luna est:
Una omnes glaeba [Orig: gleba] , et, spiritus unus alit.
Felix ergo tuo Florae tam divite regno,
O caespes; quem nec saepta, nec ordo, iuvant!
Neglectus quamvis iaceas; tamen arrige cristas:
In Flore Es, si non In Pretio Esse potes.

ELEGIA VII. Historica. De Lite Duorum Coniugum, propter Pratum.

Narrabo, qua noro, fide. Sub montibus Istri
Consortes ibant, Harpus et Harpa, tori.
Harpus amans veri: sed litis amantior Harpa,
Unanimem geminum vix meminere diem.
Taedae prima dies, fuit his concordia prima:
Altera, cum socia rus abiere via.
Lucis erat medium: fervebant sidera Ledae,
(Maii nomen) iter per vaga prata fuit.
Sucida maturis late strepitantia campis
Gramina pendebant, lene sonante Noto.
Picta renidebat, non uno glaeba [Orig: gleba] colore
Herbida; gemmatas et variabat opes.
Talis ab auratis scintillat lucibus aether,
Quando serenatis noctibus albet hiems.
Pars herbae maior stabat; pars una resecta,
Ex herba Fenum coeperat esse novum.
Ut [(reading uncertain: soiled)] via forte tulit: Venerunt Harpus et Harpa
Ad prati sectum, Falce Premente, locum.

Falx nimio plus stricta fuit; vel, stricta videri
Debuit. ad fibras usque iacebat ager.
Harpus ait; Nimium certe fuit ille pusillus,
Quisquis ad usque imam prata Totondit humum.
Messuit ille quidem nimium, non hercle Totondit,
Vir, rigido Veri Vindice functus, ait.
Immo Totondit! (ait mulier) non Messuit. Ille,
Messuit! Illa; Nimis falce Totondit agrum!
Vir; Sane mihi Messus ager, mihi messa videntur
Gramina: nec contra, si sapis, uxor ages.
Huic Uxor; Pol! Tonsus ager, mihi tonsa teruntur
Gramina: nec contra, si sapit, Harpus aget.
Harpus agit contra; Nemo tam Demetet arte [Orig: arcte] ,
Quam demessa iacent, quae pede prata tero.
Harpa, nihil cedens; Nemo tam Detondebit;
Quam detonsa iacent, quae pede rura premo.
Non tenuit bilem Vir non-malus; Ergone pergis,
Pessima pestis? (ait) Tonsaque rura crepas?
Non timuit bilem Mulier, sed et ipsa; Quid (inquit)
Improbe pastor, ais? Messane prata putem?
Hercle putabis, et hoc nolensque volensque loqueris
(Obicit ille) trium scortea lena virum [Orig: virûm] !
Illa Viro; Non mecastor! non obsequor: Et te
Styx prius atra voret, semivir, hirce, caper!
Quis ferat haec, et ab hac, spargi convicia? Certe
Non tulit Harpus, eam verba pudenda loqui.
Ergo; Tonsane sint, an Gramina Messa? relinquo:
(Inquit) Te Tunsam plus satìs [Reg: satis] , Harpa, dabo.

En, semel! en iterum, bis, ter, quater, amplius insto:
Tundo tuum, Tundo, litigiosa caput.
Et tamen haec ita sunt, ut dixi, Gramina Tonsa
(Exclamat mulier Tunsa) quid, Hirce, feris?
Hirce, caper, bobus (quos pascis) bardior ipsis:
Squalide, foede, virum [Orig: virûm] virus, et omne scelus!
Puliceum hanc contra vir erat dicturus Omasum:
Illa Viri, impactis clavibus, ora stitit.
Tunc, veluti victrix, dentes pastore vomente;
At posthac saltem Gramina Tonsa feres?
Dixit: et elatas iterum magno impulit actu
Claves; Impulsas cautior ille fugit.
Inde, recompositis in rixam viribus, Harpam
Insequitur: necdum desinit Harpa loqui.
Immo ultro, iactatque minas, et congerit ictus:
Pulsa, repulsa redit: retrogradumque ruit.
Post illam, prati in medio, putealibus undis,
Fons fuit: infirmo margine cinctus erat.
Illuc fenisecae soliti, pecorumque magistri
Ire die medio, cum ligat ora sitis.
Aetas longa, putrem putei vitiaverat oram.
Irruit huic orae, dum cavet Harpa virum.
Dum nescit quid post dorsum male putreat; et dum
Pro Tonso misere gramine bella gerit;
Vitatura viri pugnum minitantis, in oram
Incurrit putei: putrida margo ruit.
Insimul Harpa ruit, fontanum lapsa sub antrum.
Altus erat puteus, nec satis aptus opi.
Fors tamen invenisset opem: daret Harpus. at illa
Iam mergenda, Stygis nil reveretur aquas.
Ultro quin etiam rixas producit, et ultro;
Heus (ait) heus! iterum Gramina Tonsa voco.
Aio, Tonsa fuisse: et erant quoque Forfice Tonsa.
Ecquid inaudisti, vir? meliora sape;
Ille tamen contra clamat, Demessa fuisse:
Dum penitas mulier mersa subivit aquas.

Spectavit mersam, gemuitque in fata maritus:
Tunc saltem litem depositurus erat.
Femina dissensit (moriens quoque) Corpore toto
Mersa, tamen summa litigat Harpa manu.
Dicere non potuit, Detonsum Gramen. at illud
Dixerunt Digiti, qui coiere, Duo.
Forficis expressit, Tondentis vellera, formam.
O mulier, constans oris et Eumenidum!
Haec mihi, quae retuli [Reg: rettuli] , pastor referebat, et; Harpa
(Dixit) erat coniux: Harpus ego ipse fui.
Discessi, dixique vale! Tamen ante rogavi,
Qua luerit poena Coniugis ossa suae?
Ille; Quid exspectas? inquit: Placamine nullo
Mors redimi digno tam Pretiosa potest.

ELEGIA VIII. Historica. De Herba Salutifera, ad Statuam Christi.

Flos morbos ut odore fugat, sic tactibus Herba:
Herba Palaestino nata, sed una, solo.
Paneadem [Reg: Paniadem] veteres urbem dixere; Philippus
Caesaris hanc primus voce Tetrarcha notat.
Magnificas hîc [Reg: hic] ante arces, ex aere Colossus
Stabat, et artifici fusa columna foco,
Sidonii, Tyriive manu formata Myronis
Signabat Christi Fimbriam, et historiam.
Notius hoc gesto vix quidquam est; quippe, Syrissam
Sanatam, exstincto sanguinis amne, Nurum.
Ne meritum excideret, meriti monimenta locavit
Soteri mulier; firmaque ab aere, dedit.
In summo simulacra duo. nam, in veste fluente
Rex medicus stabat dexteriore situ.
At laeva Mulier dives, sed paupere gestu,
Tendebat cupidam, vestis ad ima, manum.
Cetera quid referam? vacui est, tam nota referre.
Aerea sub puro stabat Imago Iove.
Longa dies glaeba [Orig: glebâ] , atque ervo: mox caespite, summam
Intexit Statuam. Iamque virebat Opus.
Ecce tibi! reliquo surgit cum gramine germen,
Cui neque tu nomen, docte Galene, dares:
Herba erat. ulterius fari tibi Sidera nomen
Sola queant, Germen quae genuere novum.
Iamque pedes crescens, talosque, atque ultima limbi,
Sub domino attigerat syrmate, Planta latens.
Dant vires latebrae occultas; dat fimbria ficta,
Quidquid tacta olim fimbria vera dedit.
Herba, salutiferum (dictu memorabile!) Numen
Concipit: et morbis tabida membra levat.
Huc totis cursatur agris: Phoenicia quaerit,
Quaerit ab Assyriis finibus aeger opem:
Inventamque reportat opem. Medicabile factum est,
Quodcumque attactum est. Planta perennis erat.
Fama (sed Aonidum) est; Etiam huc venisse volucres:
Dumque oculum caeco cernit Hirundo dari,

Prisca Chelidoniae damnasse emplastra medelae;
Huic Statuae pullos applicuisse suos.
Venit et, Herculeo titubans passerculus aestu,
Et formicarum languida crure cohors.
Crura receperunt formicae, aegerque salutem
Passer. Ab hac passer desiit esse salax.
Perstitit hoc Superum [Orig: Superûm] plus quam tria saecula munus,
Aeternatura, si licuisset, ope.
At quis homo, (o Musae!) subvertit? Apostata Caesar,
Ex Ove sanguineus degenerante Lupus.
Paneada [Reg: Paniada] hic truculentus abit: Miracula ridet
Germinis, et; Colchum tollite Gramen (ait)
Tollitur, ac refugis immittitur Herba caminis:
Ad facinus flammas infremuisse, ferunt.
Nempe, Sua est suprema dies Hominique Feraeque,
Atque Herbis. Vivax debuit Herba mori.
Gramen erat (si vera ferox dat nomina Caesar,
Dum Germen divum, Gramina Colcha vocat)
Sed, dentem abstinuere Homines. nec frigida laesit
Bruma, nec Arctoo saeva pruina gelu:
Non Canis aetherius, non arida torruit Aestas:
Non mersere Hyades, non rapuere Noti.
Cuncta pepercerunt: Afflixit Apostata. Gramen
Debuit aut nemo, aut Bestia demetere.

OTIA ET LUSUS

Egrediuntur, quasi greges, Parvuli eorum: et Infantes exsultant Lusibus. Tenent tympanum, et citharam: et gaudent ad sonitum organi. Ducunt in bonis Dies suos. etc.

ELEGIA IX. Ambulatio infelix, tonitruis et magica grandine turbata.

In cursu iam Maius erat: iam floribus arbor
Deciduis, fetae frondis agebat opes.
Fervebant Soles: stridebant rura cicadis:
In Tempe, et virides exspatiabar agros.

Huc Nemora, huc salices, huc florea prata citabant,
Umbrarumque silens, et resupina quies.
Mecum aequaeva cohors, non una matre, sed una
Gente, sati comites, Nisus et Euryalus:
Tum Lupus, et Trebulus, Lepidusque, et Marcus, et Anser;
Anser plus centum garrulus anseribus.
In manibus citharae, fatuoque tonantia bombo
Tympana; qui pictos tantum animaret equos.
Pascua contigimus. Pastorem turba sequuntur
Omnis: et in modulos Ludicra Musa coit.
Ludebam Mopsum; comites lusere Menalcam:
Vox pastoris erat; Io! Meliboee, Deus!
Ecce tibi! sudo strepuere tonitrua caelo,
Et subito nusquam est, qui modo Phoebus erat:
Surgimus: ac rapidi miramur murmura Cauri:
Horrida praecipiti nube procella ruit.
Una turbo, tonansque fragor, fulgurque trisulcum;
Una nimbus atrox, et niger imber adest.
Diffugimus: latis passim properatur ab agris,
Totaque disiecta Musica voce iacet.
Ecce, alia ex aliis! Borealibus ater ab oris
Impetus exoritur: Grandine terra crepat.
Commixtos [Orig: Commistos] nivibus silices, glaciemque notasses,
Pondere, quo mundum Pyrrhaque virque, novant.
Hoc caput, hoc testor, quo saxa ruentia sensi;
Non fuerant pugno saxa minora meo.
Quid pecudum memorem clades? quid funera florum [(reading uncertain: ending soiled, floris possible)] ?
Impia non possunt facta latere diu.
Vix bene reddiderat totum lux postera Solem:
Accusatur Anus; Brullia nomen erat.
Brullia convicta est, primi sub lumina Phoebi,
Sollicite varias circumiisse fores:
Brullia, lac quaesisse recens, lactisque reperti
Sinum, in vicini rura tulisse Senis.
Videre et testes (quos non Maga viderat ipsa)
Confusum albenti rore natare solum:

Et (dictu infaustum, at strigibus notum atque Megaeris)
Fumum, post vetulae carmen, in astra rapi.
An dubitemus adhuc, quin iuncta volaverit ipsa,
Fumosae vires distuleritque trahae?
Certe, Anus est confessa scelus. Tam noxia fassam
Medeam, in nubes Furca (sed Usta) tulit.

ELEGIA X. Historica. Pistor in Farina.

Novi olim, Haemonia celebrem nimis arte Megaeram:
Pulta vocabatur, pultibus apta coqua.
Vir Pultae pistrinum habuit, post fata mariti
Sola suum incoluit, nec tamen una, Larem.
Pistorem famulum, domini prope iure, virique,
Ascivit. Famulo sors fuit ista lucro.
More malo, si quando tumens est visa crumena,
Ebrius a Cereris mollibus ibat aquis.
Festus erat, celeberque dies: potaverat ille,
Ac sera potus venerat urbe domum.
Non procul hinc furno, cogente sopore, grabatum:
Mox etiam somnum, nocte gravante, capit.
Cynthia lucivago tantisper prodiit orbe:
Pulta venit, viduum linquere tuta torum.
Serve, quiescis? ait (Nondum plene ille quierat)
Incipio, hem, notis evolitare Rotis!
Dixerat. hinc sueto depromit pyxida lustro,
Nunc haec, nunc istaec unguine membra linit.
Oblita, carminibus lenit: furcaque prehensa [Orig: furcáque prehensâ] ;
Furca per has, per eas, (inquit) abite vias!

Ecce tibi! erupit; celerique volumine vecta,
Iam non visa fuit, quae modo visa fuit.
Audierat voces, sed non et nomina vocum,
Viderat et magicum Panobibactus opus.
(Hoc Iuveni nomen res ipsa, paterque dederunt)
Quin sequor, inquit, Eram? Res brevis, arsque levis.
Sic visum est stolido. Scrutatur, et invenit unguen:
Illinit inde manus, oblinit inde pedes.
Sola recordatur nondum bene Thessala verba:
Haeret, et haerentem linguaque voxque fugit.
Mox recipit vocem; Non sunt Alemannica (fatur)
Quae modo praefata est verba volucris era.
Quidquid id est, utcumque fuit; sint verba Latina!
Qualiacumque loquar grammata docta iuvat.
Ergo linens iterum, prius oblitus unguine, membra,
Stipite sese armat: iamque vehendus, ait:
Pinsitus, ac Pistus, Pinsusque a Pinsuit, Exi!
(Has docuit voces Emmanuelis Opus,
Has olim puer, has iuvenis, tradente magistro,
Cognorat: factus Pistor, in ore tulit.)
Verba quidem valuere nihil; Mens, verba loquentis,
Uncta nimis sensim membra levavit humo.
Dextra tamen tantum manus ibat, ut unctius uncta;
Et pes de pedibus praevius unus erat.
Scilicet arvina fuit hic mollitior unus:
Crassior et dextro crure natabat adeps.
Sensit id; ac, toto qui mallet corpore tolli,
Indoluit, non vi compare cuncta trahi.
Excutit ergo manu pinguem, pedibusque mephitin,
Quodque e crure potest demere, demit onus.
Translata [Orig: Translatâ] hinc caligas lutulat pinguedine Pistor;
Et supra caligas antipetasma suas.
Allinit et ligulis virus, thoracaque totum
Inficit. infecit quidquid, abire parat.

In ventos thorax, in ventos pesque manusque:
In ventos caligae, parsque propinqua, ruunt.
Vix se, vix artus tenuit, nondum unguine tinctos.
Quid faciat? taetrum ponere temptat onus:
Donec adeps, omni detersus corpore, cedat,
Spem libertatis non habet ille suae.
Iamque operis magici, iam impensae paenitet artis:
Abicit e manibus, quidquid olebat Anum.
Stipitis auxilium reicit, propetasmaque solvit:
Non potuit ligulas solvere (plus biberat.)
Dum sudans solvit, dum secum pugnat, et urget;
In promptu auxilium est: quid miser (inquit) ago?
Insimul in lintrem, subigendae pone farinae
Appositum, praeceps strenua membra iacit.
Detersurus in hoc magicae medicamina pestis,
Nunc huc, nunc illuc se, caligasque rotat.
Necdum observarat: linter, ceu pluma farinis
Mollibus undabat (namque replerat anus)
Postquam oculos sensim pulvis tener, oraque saepsit,
Obstruxitque viam naribus alba Ceres;
Iam non ille memor lentae picis abstergendae,
Sed cupidus tutae, qua data porta, viae;
Pinsitus, ac Pistus, Pinsusque a Pinsuit (inquit)
Exi! Grossus adeps nos, atomusque premit.
Hui! celer, hui! volitet limax cum torque phaselus
(Haec quoque Grammatices dogmata combiberat)
Vix ea protulerat; limace phaselus hiulco
Tardior, aerium praecipitavit iter:
Linter in alta volans, furnum perrupit et aedes;
Ac mox praefurni per penetrale ruit.
Impetus expulsis quantus solet esse sagittis,
Talis in egressu Panobibactus erat.
Pars quoque de summo cecidit disiecta camino;
Vicinae sonitu perstrepuere domus.

Extimuit tenebrasque nigras, raucumque fragorem
Pistor: et ex alto; Quo miser, inquit, agor?
Hoc quoque suggessit timor: inclamavit Iesum.
Vox fuit ista bono, vox fuit ista malo.
Inferius suberat, lento spurcissima caeno,
Atque profunda palus, vix superanda pede.
Huc (nondum toto Iesum inclamaverat ore)
De summo linter lapsus, ad ima cadit.
Intonuit casu, cessitque refusa lacuna.
At tu, merse nimis Panobibacte, iaces.
Dicite, Pierides; Linter pistorius, atque
Ipse sub hoc situs est pistor, et alma Ceres.
Qui transis, miserere trium: dic, oro, viator;
Terra levis reliquis, his tribus esto gravis!
Sic Phoebus, sic Musa facit, sic vota viator.
Fecimus alitibus non bona vota bonis.
Ecce tibi, mersus spissis emergitur undis,
Et menti ac patriae redditur ille suae.
Lucifer obscuras noctis disiecerat umbras:
Ingreditur longum Panobibactus iter.
Invenit, heu, patrios illo vix Sole penates:
(Tam brevis in tantas vexerat hora plagas)
Ut rediit, Pultam incusat. damnataque Pulta
Nequitiae socias prodit, agitque reas.
In dubio mala causa diu fuit: acta negabant.
Iudicium clarum postmodo Flamma dedit.

Lusus, Die Veneris infaustus.

O bene! quod rigidas etiam dant Ludicra poenas,
Nec Minöe [Reg: Minoe] suo Parvula noxa caret!

Ille dies hic est, veteris quo incommoda lapsus,
Et morsum Pomi mortua Vita luit.
His Tenebris (quis namque Diem, tam fata nefasta
Dixerit?) in trifido stipite Numen obit [Orig: obIt] .
Aequum erat, ut tristi caperem nigra carbasa vultu:
Vix alius decuit, Luce cadente, color.
Aequum erat, ut lacrimae immorerer, moriente Tonante:
Exspirante Deo, quomodo vivat Homo?
Haec tamen (ah demens) studia in contraria flexi:
Estque actis calamus sanctior iste meis.
Egressus, dimisi aras, sed nescius (eheu!)
Tam magnum esse, aras praeteriisse, nefas.
Templa alii, cultumque Crucis, stata sacra, petebant:
Stultus ego in virides exspatiabar agros.
Invitabat ad hoc, solito prope purior aether,
Et volucrum cantus, et Zephyraeus amor.
Adice, Veris opes, et sucida gramine prata.
Multa erat in nostrum noxia causa malum.
Et pastoricia est illic inventa iuventus:
(O, numquam in similes invenienda iocos!)
Lusimus. et ludum Discus dabat, aggere iactus:
Nempe, Etiam in Discis Alea iacta, latet.
Hic certe latuit: Iactum, est iactura secuta.
Stabam ego pro metis, in mea damna vigil.
Ecce! Lapis tumuli procul e statione vibratus,
Incidit in nostrum, non sine clade, caput.
Fronte sub adversa, libratus acumine fixo,
Haesit: et, educto sanguine, pinxit humum.
Ora tamen prius, atque oculos, et tempora, pinxit.
Restat adhuc tanti vulneris alta nota.
Inspice, qui poteris, nasi prope summa poetam:
E veteri invenies stigmate, vera loqui.
Saucia frons loquitur, qua se prope culmina naris,
In geminas findunt lumina bina vias.
Ex illa iam clade Crucem, templumque frequento:
Vulneraque, ex Uno vulnere, Quinque colo.