B. IACOBO IAPONIO e Societate IESU RELIGIOSO, EMERITO SENI ET PER ILLUSTRE CRUCIS MARTYRIUM RUDE DONATO IAM SUI SECURO SED SOLLICITO ALIORUM PATRONO HOC TERTIUM. HEROIDUM VOLUMEN AUCTOR.

HEROIDUM EPISTOLAE. LIBER TERTIUS.

ECCLESIA MILITANS, Triumphanti. De Tyrannis saevientibus.

SAEPE laboranti Soror implorata Sorori,
Posceret adversis cum sibi rebus opem.
Nunc eadem placidas dabis exorabilis aures,
Cogitur illa suas cum duplicare preces.

Tu dulcem Elysii vitam inter aromata prati,
Ebria perpetui nectare fontis, agis.
Et quacumque praeit mollem per Amaracon Agnus
Proxima ductori tu comes ire soles:
Ingenuumque canis laetanti gutture carmen,
Quale redux Victo Victor ab hoste canit.
Ast ego maesta solo, procul illo a carmine, vitam
Heu, quam dissimili conditione, traho.
Nec tamen invideo fortunae livida tantae;
Dum mea sors oculis sit miser unda tuis.
Omnia septa metu: veluti iam iamque ruentes
Cum deprensa videt cerva timetque canes.
Aut qualis gyrante parat per inania miluo,
Undique praeclusam visa Columba fugam.
Nec magis extimuit, quae quondam Valle reducta
Vicinos inter dormiit Agna lupos,
Sed quid parua meis exempla timoribus apto?
Has ego riderem, ludicra monstra, feras.
In clades portenta meas maiora laborans,
Apta Vel aspectu quemque necare suo.
Qua me cumque fero Stygii fremit tra leonis,
Exertoque omnes obsidet ungue Vias,
Et praedae cupiens, patula mihi fauce minatur,
Torrida perpetua ceu gerat ora fame.
Cui licet arreptis occurram ego pervigil armis,
Pervigil occurrit saepius ille mihi;
Intenditque dolos; et qua vestigia pono,
Hac prior insidias clamque palamque locat.

Utque ferox itidem mutata per ora recurrat,
Mille solet formas fingere, mille feras.
Mille tamen formas licet induat; omnibus idem
Et furor in formis semper, et horror inest.
Forte propinquabant maturi tempora partus,
Dandaque iam primae pignora prolis erant,
Ecce Draco! Superi, hunc procul, hunc, arcete draconem!
Tetrius adspectu nil nec Auerna vident:
Monstrum informe, immane, ingens: cui guttura septem;
Et septem horrendis ardua colla iubis.
Et totidem orae, truces oculis vibrantia flammas;
Hydra putaretur: Sed minor Hydra fuit.
Luxuriant septem imposito diademate frentes.
(O' Superi, in monstro quid diadema facit?)
Dena rigent capitum deformi cornua cultu,
Et formidatum singula robur habent.
Lingua trisulca micat fumoque nocente venenat
Aera; et afflatu stagna lacusque cremat.
Hic talis mihi bella Draco sobolique parabat,
Edita cum primae pignor a prolis erant.
Quid facerem, vacuos fera cum laxaret hiatus,
Pastura ingluviem me Pueroque suam?
Fulmine si possem rabidi icere monstra Chelydri;
Icta repentino fulmine monstra forent.
Ad mea si posset mihi vota dehiscere tellus;
Hausta foret rupto protinus Hydra solo.
Non clypeus, non arcus erat. Fuga sola placebat:
Sed deerat placitae porta patrona fugae.

Sed deerat placitae porta patrona fugae.
Ergo preces, et vota paro; neque cassa. Rogatus
Attulit oratam Numinis Ales opem:
evexitque meam caeli ad sublimia prolem;
Additaque est humeris Ala ministra meis.
Hac ope. freta, feros effugi praepete rictus,
Rapta per ignotas in loca sola vias:
Hei mihi! quam toto cupii indulgere volatu?
Meque in sidereas usque levare domos?
Succubuit votis ingentibus ala: mihique
Debilis optatum pluma negavit iter.
Haec simul Hydra novae sensit patuisse quadrigae
Effugia, et volucres ad mea vota Notos,
Infremuit, septemque iubas, et colla supinans,
Insequitur cursus, sibila turba, meos.
Torrentemque cava laxati gurgitis aluo,
Post mea nequicquam terga profudit aquam.
Spes erat, effuso fugientem mergere ponto,
Aut Volucri implicitos amne rotare pedes.
Adfuit auxilio Tellus; et hiante liquentes
Fluminis obscoeni sorbuit ore minas.
Sic rabies elusa ferae est. Ibi cuncta paventi
Parua mihi est modici temporis acta quies.
Nunc alia ex aliis instaurat bella: novoque
Nulla metu vacua est, nulla dolore, dies.
Coniurasse putes Erebum: Stygioque colonos
In mea damna omnes prosiliisse lacu.
Prolusit Phlegethon; cum toruum prima Neronem
In cladem docuit signa movere meam.
Ipsa potes meminisse, soror, quanto ille nocentes

Laverit immeriti sanguinis imbre manus.
Defecere mea lassae in ceruice secures:
Et spatium fixae. non. habuere cruces.
Ebibit assiduum feralis Arena cruorem;
Et sine caede Vident nulla theatra diem,
Luditur in iugulis: scenamque alit una voluptat
Ebria cum tali pulpita rore madent.
Igne alios fumoque necat: Tunicave molesta
Intextos, lenta Vivere morte iubet.
Ast altos atra piceaeque in nube flagrantes
Nocturni subigit luminis esse vicem.
Versorum exuvias alios, sumptaque ferarum
Pelle, iubet alias assimilare feras.
Mox acti rabie, venatica turba, molossi
In nova decepto pabula dente ruunt:
Dumque Ursos aprosque putant, Actaeonas ipsos
Ignari, et dominos, plebe iocante, Vorant.
Sed laniare canum quos ora miserta verentur.
Saevius bos arcu tela sonante necant.
Utque cavas Usquam lethalis arundo per aures
Transiit; aut geminum pertulit hasta latus.
Applaudit resonans tantis orchestra cachinnis,
Centum erymantheos ceu iugulasset apros.
Desierat Nero sero suos ubi ludere ludos,
Prodiit in ludos Flavia Sica novos.
Prodiit, et nostro se sanguine proluit, alter
Visus ut in vivos sit rediisse Nero.
Post aliae, atque aliae subierunt ordine pestes,
Vix, fuerit gravior quae, leviorve scias.
Supremam imposuere manum, duo monstra. nefandam

O' superi, et plenam sanguinis imbre, manum,
Mitior ambobus Pharii fuit aula tyranni,
Edita qui rapida pignora mersit aqua.
Nec sitiit tantum Busiridis ara cruorem,
Quique suos atro viscere pavit equos.
Horret adhuc animus. Natosque patresque trahebant:
Auulsasque, socru Vana gemente, nurus.
Ignarasque tori (visu crudele!) puellas;
Taerdi gradosque, genu deficiente, senes;
Et pueros et anus. Erat his, erat omnibus, Una.
Una sed innumera mors obeunda via.
Qualis, ubi glandes concussa Aquilonibus ilex
Deicit, aut canas algida bruma nives
Aut quales refugo geminantur in aequore fluctus.
Mota procelloso cum fremit unda Noto.
Talia per crebras glomerabant funera cades:
Nec numerus iussae, nec morae mortis erat.
Milia dena Unus, septenaque milia, mensis
Cum raperet, paucos est ratus esse furor.
Turba cruenta cavas Larium scrutata latebras
Eruit e terrae, qui latuere, sinu.
Omnibus ara locis aderat: raptosque iubebat
Impia sacrilegis ponere tura focis.
Non for a mercator; non littora tutus adibat,
Nemo suburbani praedia tutus agri.
Anxia plebeium licit ari sanguine panem,
Sanguine Venalem turba solebat aquam.
Ipsaque conscriptos arcebat Curia Patres,
Ni prius oratos cerneret esse DEOS.

Quos Stygio cultum piguit deferre colubro,
Hos suus aut fixo perluit ense cruor,
Aut lento succensa foco sartago cremavit,
Aut tumido mersos obruit unda salo,
Aut furor intecto lapidum tumulavit aceruo,
Aut putrida infossos exanimavit humo.
Hos tevibus iaculis, et acutis ira sagittis,
Hos secuit rapidis acta quadriga rotis,
Hos gravis eliso mactavit clava cerebro,
Hos avido forceps carpsit adusta foco.
In medios serram descendere vidimus artus,
Et fissa in partes hiscere membra duas.
Vidimus accensos oleo flammante lebetes,
Et siculo fusos aere sonare boves.
Vidimus in sontes convulso crine puellas
Raptari ad Paphiae sacra pudenda deae.
Vidimus excisas inhonora clade papillas
Virginis; et laceras dente vacare genas.
Vidimus, et quid non? Procul, o procul, ite clientes,
Quos potis est mortis sollicitare timor,
Ite citi, et silvas, fataeque cubile leaenae,
Horridaque Hircanae lustra subire ferae,
Tutior illa domus. Iuvet inter inhospita Vitam
Degere Tesqua: minus illa cruoris habent.
Haec ego, Mox totas implebant agmina silvas,
Thebais angustos queis dabat umbra lares.
Longa fames illic, illic sitis arida semper,
Et Vigiles semper nocte diemque preces.
Nuda gelu torpent alterno corpora: nudos
Aestibus alternis torret arena pedes.

Sunt quibus exiguae Cerris fragmenta ministret
Ales, et ambesam portet ad antra dapem:
Sunt, quibus arentem depellere lacte ferino
Non intermittat sedula Ceruae sitim.
Mora fovent alios e duris lecta rubetis,
Silvestresque inter Vilia corna nuces.
His epulis saturum esse, gula est. Cenatur abunde
Tam levis aute inopem cum tepet esca famem.
Ast alii in Cryptas, immani hypogaea recessu,
Sponte meri cupidi, ne moriantur, eunt.
Hic lacrimis planctuque DEUM, Caelumque fatigant,
Atque odio, qui quid terra propinat, habent.
Nam quid Habet pulchrum; quid non inamabile Tellus;
Talia si nixu perpete monstra parit?
Hos, superi, hos partus avertite! Fecit abortus
Terra sat, in OVIIS, Herculeisque;, duos.
Encelados potius, sinite, immanesque Typhaeos
Rursus, et angui pedes faeta gigantas alat.
Nil sibi terrigenis a fratribus astra timebunt;
Sed solum a Ioviis, Herculeisque timent.
Admisere preces; geminisque irata Tyrannis
Astra diem intenta dicere lite iubent.
Dictae repente dies. Alterque a Vermibus; alter
Turpiter effracta disperiere gula.
Hinc optata quies, partaeque serena quietis
Tempora: sed parua tempora clausa mora.
Altera continuo caepit Draco tela minari,
Tela, bis inferno, terque recocta foco.

Deficior charta, guttisque cadentibus albet
Saepia: tantae oculis defluit unda meis.
Fessaque iam manus est, et dudum penna dolori.
(Scribere iussa) meo se negat esse parem.
Interea felix miserae vermana sorori,
Quam potes, et quantam res petit, affer opem.

EADEM, EIDEM. De Hereticis grassantibus.

FALLIMUR? an, primis mea littera plenae querelis,

Venit in agnatas, iam tibi lecta, manus.
Venerit o Utinam! Spe non ego nitar inani,
Et placuisse meas et valuisse, preces.
Altera nunc primae succedit epistola; quodque
Littera tentarat prima, retentat iter.
Materies in Utraque, dolor, lacrimaeque: novique
Semper, ab insidiis excidiisque, metus.
Nam simul ac socio cum Caesare Dalmata Caesar
In stygiis poenas est dare iussu aquis,
Auspicio subiit meliore Britannus; et orbem
Subdidit arbitrio Caesar Utrumque meo.
Tum delubra gravem traxere profana ruinam,
Et caluere suo Dique Deaeque rogo.
Spargereque infamem cessavit Acerra Vaporem,
Cum sua sacrilegum perderet ara Iovem.
At nova surgebant excelsis Templa columnis,
Pane suis nubes ausa ferire tholis.
Lucebant adamante Cruces: Fixumque receptae
Signum in regali fronte Salutis erat.
Quis dolor hic Erebi, cum totius orbis habenas
Invidus in nostra cerneret esse manu?
Cum fasces parere mihi? et diademata regum,
Regiaque ante meos ora iacere pedes?
Nil, ait, ergo fera, nihil ense, nec igne, Nerones,
Totque alios odio nil potuisse suo?
Semper ab occisis plures oriuntur: et uno
Intereunte, patent in statione decem.
Scilicet, est numeri Mors uberioris origo.
Inque suo mortes sanguine semen habent.

Consiliis cruor ipse meis, qui funditur; obstat.
Experiar, tecto quid furor ense queat.
Dixit; et ex omni Furiarum plebe, Cerastas
Mille, parare sibi mille venena iubet.
Mille Medusa suo dedit illi e crine colubros,
Mille alios illi crine Megaera suo.
Rursum alios mille, atque alios plus mille daturae
Tisiphone (Si plus ille iuberet) erat:
Impulit hos Acheron, tacitis irrepere signis,
Per non servatas in mea castra Vias.
Irrepsere feri, legio Lernaea, dracones,
Et subitis paucos implicuere dolis:
Sparseruntque aconita Viis, quae tacta, medullas
Ilicet infami corripuere lue.
Mox Vulgata lues, lateque vagata, veneno
Intulit, heu, castris qualia damna meis!
In Votis Nero rursus erat, Nilotide ripa
Cum vastare meas caepit Arius oves.
Non Lybia, non ille Asia frenatus; ad ipsos
Extulit Euxini se maris Usque sinus:
Et Latiam faedavit humum. Iamque orbis Arii
(Hui pudor) est fieri visus uterque cliens
Ulta sed infandum sunt ilia denique monstrum:
Et data conveniens ilibus Urna fuit.
Huic propior, Pelagi balaena pudenda Britanni
Prodiit, orsa meum dilaniare gregem.
Mox Byzantino se littore bellua Nestor.
Extulit: at subitis Vermibus esca fuit.
Armenios quis deinde tibi, quis narret Isauros.
Theophilisque alios, Copronymisque pares?

Non ita Trinacrio furit Aetna Sicana camino;
Non ita Campano Vesuta flamma foco;
Qualibus hos furiis agitatos, sacra Videbam
Vertere sacrilegas in monimenta manus.
Auulsos Latio discordia vexat Achivos,
In Romam veterem, dum nova Roma fremit.
Saepe laboratur, positis ut amica duellis
In placidum, flexo tramite, faedus eat:
Illa Viae caeptique tenax, audire recusat;
Et meliora videns, deteriora probat.
Inde gravem patitur (mala Vix memoranda) tyrannum,
Barbaricoque gemit pressa fremitque iugo.
O sapiat, redeatque tamen, Vel sera! vementi
Sentiet amplexus illa patere meos.
Sed quid ego longa veteres ambage dolores
Persequor: orta novis est mihi Lerna malis.
Nuper ab Arctois halante Trionibus aura
Prosiluit: Stygio pota Rubeta lacu:
Evomuitque nocens impuro e gutture Virus,
Virus Hyperboreis exitiale plagis.
Hoc istri Rhenique caput ripasque potentes
Polluit, indigena quas lavat Albis aqua.
Hei pietas! hei prisca sides! quae Teutonas olim
Conspicuos terris caelitibusque dabas:
Quam longe patriis haec te fera transtulit oris?
Quis flatus exilii. quis modus, huius erit?
Cerne suo careant Ut avita sacraria cultu!
Nudaque contempto maereat Ara DEO!
Vittatam Ut raperet, chorea plaudente, Lacaenam,

Clausa cucullatus rupit, Asyla Paris.
Rupit: et exemplo neptes, praeeunte, nepotesque
Hac didicere suos dote parare toros.
Et necdum, o segnis, necdum Collina dehiscis!
Pridem erat haec gremio digna caterua tuo.
Ecce, aliud Rhodani fugiens a littore monstrum
Excipit infausto ripa Lemana sinu.
Dira ferae facies. Armos liventia signant
Lilia. versicolor cetera tergus habent.
Pallor in ore sedet. Macies tegit ossa. Fatentur
Ebria sanguineas lumina fronsque minas.
Terrtia, quae superi, quae bellua prosilit inquam:
Vultur ei Calui, nescio cuius, inest.
Cerberea de stirpe venit. Probibete ruentem,
O populi, et templis hunc prohibete canem.
Maior in hoc rabies. plus haec vomit Una Veneni
Rellua, quam Stygio quod coquit olla foro.
Sensit Arar. cavitque leger: Volucerque Garumna
Vindice latrantem terruit igne feram.
Vallica si terris sata Lilia in omnibus essent,
Pulsa lues terris omnibus illa foret.
Belgica floreres: neque delibata Batavae
Gloria, cum gentis relligione fores,
Tuque etiam regina tuo circumflua ponto
Insula, tu tanto terra Britanna situ.
Nunc etiam templis arisque decora maneres,
Et Vetus Ornaret nobile mitra caput.
Audirent solitos nunc templae tacentia cantus;
Et deserta sacras Ara calere preces.

Polluit haec, eheu, decora omnia, palluit uno
Omnia latratu Cerberus iste suo.
Quos ego tunc oculis afflicta madentibus imbres!
Quos gemitus, et quo presso dolore, dedi?
Viscera si lento grassetur in omnia ferro,
Intimaque in partes distrahat exta, dolor.
Aequius ista feram, quam si (lacrimabile!) cernam
Hac mihi dilectas tabe perire plagas.
O utinam voti sit copia! tuque priores,
Qua praeiere viatur ba sequaris avos.
Tunc tuus ingenua qui dudum in fronte relutes.
Rursus in arcano pectore Candor erit.
Illeque Gregorii, regnis impensus avitis,
Incipiet pretium rursus habere, labor.
Et mea conflabunt iterum mihi gaudia: Thuleque
Ibit in amplexus ultima terra meos.
Interea lacrimis ego maesta perennibus insto,
Caelestesque frequens in mea Vota Voco.
Adde preces, vermana, tuas, facilisque sororem,
Quo licet, auxilio consilioque iuva.
Nam pertasa loci, iam dudum hoc carcere solui
Mens avet, inque tuos ire soluta lares.
Ipsa Vides, quantis iactata carina periclis
Oceani medias anxia sulcet aquas
Nunc vicina ferit strisdentibus astra procellis,
Tartara nudatis nunc Videt ima Vadis.
Nunc scopulis illisa gemit. Nunc servit arenae
In Libyca structas Syrte latere minas.
Parte alia rabies terret Scyllaea; suasque

Insidias alia parte Charybdis habet.
Quid memorem infames tibi, saxa Capharea, rupes?
Quaque alias hausit saepe Vorago rates?
Non metuenda mihi sunt sola Ceraunia: Siren
Blanda meum cantu saepe moratur iter.
Quae tamen Ut multos haec Voce fefellerit, omnes
Hac, licet Usque Velit, fallere Voce nequit.
Sunt aliqui ceram qui castis auribus aptent,
Ad magicos pateat ne cava rima sones.
Sunt, sua qui spinis et Vepribus ossa cruentent,
Hac dolor Ut blandas sopiat arte faeces.
Pars gelidos innare lacus, aut ardua tentat
Nuda per hibernas membra rotare nives.
Pars etiam linguae (Victricia tela) recisae
Euomit in Cyprias frusta cruenta genas.
His studiis, cantante meus Sirene physelus
Transit, et elusa victor ab hoste fugit.
Quippe iuvant Zephyri, plenis carchesia velis
Per loca maturam carpere blanda fugam.
Effugisse tamen quid erit, si pergat eodem
Anxiae perpetuo cymba nat aremari?
Pergit adhuc innare mari; perguntque recentes
Carbasa perpetuo nostra ferire Noti.
Ipse meis iterum si Petrus inambulet undis,
Fidere tam tumidis Vix Petrus ausit aquis
Da faciam, bissena cohors quod fecerat olim,
Cum quater et fragilem saeva procella ratem.
Tum memini, riguisse metu, trepidosque rogasse,
Surgeret oratam ferre magister opem.

Nec mora, Surrexit: minimoque coercita nutu
Tristis ab intacta puppe recessit hiems.
Nunc mea cum similes incessant lintea Cauri,
Quassatumque fremens ad latus unda furat,
Quis vitio dederit, parili si voce iubebo
Ad moderanda meum surgere vela ducem?
Surgat et iniecto moderetur Nerea freno,
Optataque sinat suppara pace frui.
Dumque diem caligo premit, noctemque profundam
Alta fatigatis Luna gubernat equis,
Tu Cynosura meae poteris, SOROR, esse carinae,
Nocturnamque Pharos tendere clara facem.
Tende facem, portumque libens ostende: Sorori,
Una recepta Soror, non gravis hospes ero.

ECCLESIA TRIUMPHANS Militanti. De Caeli Caelitumque felicitate.

CLAUSA mihi geminae cum Venit epistola chartae,
Signa mea dixa charta Sororis habet.
Nota probe manus est, nec decipit ora character.
Proditur affectu muta tabella suo.
Vique resignatam momenta per omnia legi,
Visa fuit lacrimis utraque nare tuis.
Adiunctura meas fueram, si flere liceret:
Causa gravis, Lacrimas quae duplicaret, erat,
At locus impediit: sibi totum sola voluptas
Occupat, aeterna pro statione, larem.
Nam mera felices agitamus gaudia. Nullam
Affectare queunt huc mala vestra Viam.
Tu quoque (parua mora est) Lacrimas Ubi fuderis omnes,
Aridaque emeritus liquerit offa dolor,
Hic super et Lunae, et nitidos Hyperionis orbes
Stelliferosque seens conspiciere globos.
Haec tibi facta domus, qua decidit ille, rebelli
In styga qui praeceps cum legione ruit.
O quibus illa tholis? quibus est ea fulta columnis?
Et quibus est opibus plena bonumque domus?
Huius ubi formam bene Videris; omnia, dices,
Cetera sunt oculis despicienda meis,
Interea donec mortalibus ista videri,

Nescio cur, oculis cominus aula nequit,
Aspice (pigmento quamquam nimis impare) pictam
Exprimit hic cassa quam meus arte color.
Tenuia sic patriae fabricans simulacra viator,
Quem nequit ore locum cernere, mente videt.
Sic canit absentem Tyrrhena per aequora portum
Navita; quo rauca taedia Voce levet.
Et tibi forte ferent eadem solacia, Visae
Quas mea describet penna, Sionis opes.
Grandia procerus qua brachia pandit Orion.
Disponuntque suas Astra minora faces.
Edita quadratur lucentibus area campis,
Urbe sua dignus caelicolique locus.
Clauditur immenso campi latus Undique muro,
Iugera metiri quem neque mille queant.
Nulla ibi Taenartae sordent caementa fodinae,
Nulla Thasos, vili nec lita calce Paros.
Tota sed e solida consurgit taspide moles,
Cui pretii multum, plus tamen artis inest.
Bissenis eadem subeuntur moenia portis,
Quas patula cardo servat agitque sera.
Liminaque et postes rutilat et hyperthyra baccis,
Conchae parit clauso quas Erythrea sinu.
Infima murorum duodenis fabrica gemmis,
Nominaque in gemmis fert duodena suis.
Prima Virens cinctu niveo tralucet Iaspis.
Sapphiri rutilis altera gleba notis.
Mox Umbrae impatiens Adamas, et lata Smaragdus
Et Vitrea clarus luce refulget, Onyx.

Proxima Sarda loco; lapidemque imitatus et aurum
Chrysolithus, gemino nobilis igne nitet.
Lucet ibi et puri color aequoris in beryllo,
Sed puri minor est aequoris ille color.
Tum Virides suetus simulare Topazius Herbas,
Gemmifero structum tergore portat onus.
Tum radiis auri, porrique Virore colorat
Fulgida subiectus moenia Chrysoprasus.
Hic Violis pallens Hyacinthi gemma renidet;
Hic Tyrii formam cocci Amethystus habet.
Hac fundata basi stant Urbis mania: talisque
Extima Vallorum munit, et ima, lapis,
Intima quid porro depingere coner, et aulas,
Et plateas, verbis extenuare meis?
Omnia sunt auro constructa Palatia puro:
Aurea calcandas sternit arena Vias.
Et quacumque pedes superorum quilibet infert,
Excipit impressas aurea massa pedes.
Quin etiam Vitrea fluvius pellucidus Unda,
Aurea tranquillum per Vada carpit iter.
Qui mediam lymphis peragrans Vitalibus urbem,
Nectareo ripas irrigat amne duas.
Inde salutiferis ripa Utraque pota fluentis,
Arborea faetam stirpe maritat humum.
Nec poterit folio marcescere silva caduco,
Floret enim aeternis plena Viretque comis:
Alternusque subit per menstrua tempora fructus,
Inque suo Vitam semine fructus habet.
Haec oculis bona mille tuis obiecta placebunt,

Et rapient oculos altera mille tuos.
Haec tamen, haec, nihili (quamvis sint maxima) fient.
Visa tibi clausa cum bona mentis erunt.
Aspicit illa DEUM, Visoque moratur in illo,
Saepeque iam Visum saepe Videre cupit.
Ac veluti terrae conspecta mapalia sordent,
Aurea cum lacrimans eminus astra Vides,
Sic mihi, dum cernunt mea cominus ora tonantem,
Ipsa, licet placeant, vix tamen astra placent,
Finge mero de melle dapes: tu Numine Viso,
Mille meae, dices, mille Valete dapes.
Mille Falerna sitim properent sedare! iubebis
Cedere ab intacta mille Falerna siti.
Adde cheles totidem, fidibusque sonora canoris
Plectra, meae, dices, mille tacete cheles.
Ipse suas vanges, Indusque Hermusque Tagusque
Promat opes, omnes ire iubebis opes.
Sufficiet spectasse DEUM: Quod et indus et Hermus,
Et Tagus et vanges nullos habebit, habet,
Quodque boni est usquam: bono id omne tenebis in illo:
Quodque etiam et alibi nusquam; ibi et illud erit.
Hoc tamen, o titulis tibi Numen amabile tantis,
Esse suo dignum Vulgus amore regat?
Esse neget, tenebrasque amens noctisque profundae
Phasmata, posthabita luce Tonantis amer;
Tu, vermana, tuos sapientior erige vultus,

Et, quo sunt studio nostra videnda, vide,
Dumque ea sunt oculis mortalius invia, fixam
Mentis in bis aciem maenibus esse iube.
Quos ibi tu cives? quot ibi mirabere reges?
Prole tua plena est, plena nepote, domus.
Omnibus insigni radiant diademate frontes;
Omnibus aeterna tempora luce rubent.
Palma decora manus; humeros chlamys aurea velat:
Defluit in Dominos aurea palla pedes,
Blanda quies animos tenet. effusoque Voluptas.
Duratura pios irrigat imbre sinus.
Nullus ab hoste metus. Dolor exulat omnis; et omnis,
Languida qui posset membra gravare, labor.
At, ne falsa tamen te ludat opinio; tanquam
Per mer a sit nobis otia parta quies;
Saeva etiam nobis pepererunt bella quietem,
Partaque non parco sanguine palma fuit.
Quisque suam meriti Varia sumus arte coronam:
Et nulla est Villi deside capta manu.
Hanc gladio Paullus meruit: Cruce petrus eandem.
Hanc lacrimis emit Magdala, thecla feris.
Hanc pelagi mediis Clemens invenit in undis:
Hanc Cypris e mediis ignibus Afra tulit.
Emit et hanc, Phario generata puella Canopo,
Dentibus: hanc Vulsis alter a Virgo genis.
Trinacris hanc sectis nurus est licitata mamillis;
Altera caeruleis hanc nurus hausta vadis;

Hanc Catharina rotis: hanc Nympha Britanna sagittis:
Hanc aliis aliae centum, aliaeque modis.
Quilibet hic. precio si vel maiore, corona
Rursus emenda sibi sit sua, rursus emat.
Usque adeo impensae non paenites huius. Habere
Qualitacumque puta; qualiacumque dabit.
Haec subeunda prius, mortalibus alea cunctis,
Pervia quam caeli porta patebit, erit.
Quondam eadem superis fuit immortalibus ipsis
In Phlegethonteum Pugna cienda gregem.
Cum gravis aligeram traheret discordia gentem,
Miscerentque duos agmina bina duces:
Altera, collatis exscindere sidera dextris,
Omniaque imposito regna gravare iugo:
Alter a tutari pugnacibus astra lacertis.
Iuratamque DEO non violare fidem.
Infestis acies stetit auctor aeta maniplis
Utraque, cum signis utraque turba suis.
Illa, gerens picto vexillum informe colubro,
Errabat tumido spreta per ast a gradu,
Seque DEO SIMILEM, stulta ambitione, ferebat,
Vix ipsum solio passa sedere pari.
Non tulit hos animi legio Pretoria fastus;
Opposuitque armis arma, virosque viris.
Haec, niveo vexilla sibi sua pinxerat AGNO:
(Nulla minus poter at signa probare DRACO.)
Tela fuere CRUCES. et inevitabile iam tum
Partibus adversis in CRUCE fulmen erat.

Nec mora, Caelituum vox tollitur una; QUIS ALTER
UT DEUS? aut maior quis cupit esse DEO?
Quisquis erit, terra caeloque extorris agatur:
Aestuet in stygiis ille, gematque focis.
Hinc inimica ruunt effusi in praelia; seque
Alterna feriunt, deiciuntque manu.
Lucifero pubes animos numerosa; suaeque
Ante alios formae bella iuventa, dabat;
Caussa, DEUSQUE suis. Dum signifer aere rigentem
Improba LUCIFERI torsit in ora CRUCEM.
Intemnere poli: Subitis Velut ignibus aether
Cum ruit, et tactam fulmine terret humum.
Nutat Athos, dubiaque Othrys radice laborat,
Concussusque sua sede vacillat Atlas.
Haud secus, impacta tremuit CRUCE Lucifer: Et mox
Cum socio praeceps milite miles iit.
Tartara dirupta crepuere voragine; pronosque
Excepit piceo iussa caverna rogo.
Hic Usti, veteres abolent fuligine vultus,
Oraque Lerneo versu dracone gerunt.
Non illis ibi forma prior; non illa remansit;
Quae quondam integris copia rebus erat.
Sed miseranda loci facies, et turpis egestas,
Et sitis, et iugi faeta dolore fames.
Ah, quoties tentasse pudet? pudet impia Vanis
In socias turmas arma parasse dolis.

Sed serus post damna pudor. sequiturque pudorem
Perpetuus, sensi non moriente, dolor.
At legio Victrix meritis donata triumphis,
Iam stabiles inter praemia condit opes.
Iam sudasse iuvat: iuvat occurrisse superbis
Hostibus; et manibus conservisse manus.
Dulce, quiescenti est Veteris meminisse laboris,
Et post longa rata praelia pace frui.
Verum. ubi deiectis viduata rebellibus astra
Vidimus, et vacuis omnia maesta locis,
Et desolatas tot circumstare cathedras,
(Tertia nam dominis pars erat orba suis)
Optabam agnatis habitata videre colonis
Bidera, nec socios cive carere lares.
Nam, legio si sola scelus fuit ausa rebellis,
In poenas legio sola rebellis eat.
Quid meruere mali subsellia nuda? Superbum
Abfuit a Vacuo crimen, abestque, loco.
En quibus ista nitent? quibus illa sedilia gemis?
Quos ea sapphiros? quos adamantas habent?
Hoc nuper solio fulgebat Lucifer: isto
Conspicuus nuper signifer alter erat,
Hac alii rursum, hac alii sedere curuli,
Ingenio prompti quisque, manuque, duces.
Nunc Vacuus sessore locus, quem duret in usum
Nesciit; et insuetum tristis INANE timet.
Da, subeant alii meliore propagine cives;
Da, numeros felix impleat aula suos.

Sic ego. Sic numen: Priscis haec orba colonis
Astra; ut debis, ait, mox fore plena novis.
Nomina continuo Sellas ego nota per omnes
Conspicor. O oculis nomina laeta meis!
Hic soror; hic inscriptae meae numerosa Sororis
Pignora; et innumerus cum pronepote nepos.
Et series prolixa patrum. Sua nomina cuique
Aurea: divina cuique notata manu.
Nec fugit infernum Successo nostra Draconem;
Dona videt natis iam sua picta tuis.
Inde dolor. Nec enim Lethai flamma camini
Tam gravis est illi, quam gravis illa fuit.
Ringitur; et natos natorum. et quodquod ab illis
Nascentur, rapta perdere matre, studet.
Tu studio, vermana, nihil terreberis isto;
Maius enim studium, quo fovearis, adest.
Praesentes animos viresque rogata ministram
Sidera: dant nullis arma domanda minis.
Fortiter obniti Cocyto perge; brevesque
Perfer in adversa conditione moras.
Exiguum durabit adhuc labor: inde sequentur
Praemiae, perpetuo digna labore peti.
Tum Germana, graves aerumnas, ipsa videbis,
Quas ibi tu fueras passa, fuisse LEVES.

ECCLESIA Purgans Militanti. De Cruciatu Ignis Purgatorii.

OPTAT uti properas Cereris seges arida falces:
Aestifer albentes cum Canis urit agros;
Aut fugiens acres nemore in sitiente molossos,
Irriguas Cervus quaerit anhelus aquas;
Aut decepta levi mendacis arundine Visci,
Rumpere lenta pedum vincula certat Auis;
Sic ego fessa malo, longisque sepulta favillis,
Et merito iusti Carceris usta foco,
Tristibus haec fugio nequicquam ergastula votis,
Et gemitu caelum deficiente peto.
Differor, huc, toties! totiesque audita iubetur
Ah! nimium longas ferre repulsa moras.

O possim interat tua saltem audire Sororis,
Mutuaque auditis reddere Verba soror!
Sed prohibent utrinque viae; coramque serendis
Colloquiis magni tramitis obstat iter.
Restat ut absentes interpres epistola iungat,
Iungere praesenti quas nequit ore locus.
At qualis, Superi, qualis locus? Omnia carcer,
Et, si quid peius carcere carcer habet.
Iste sua me nocte locus circumstat, et arcto
Non expugnandas occupat aere fores.
Vix penetrare queunt tenues SUSPIRIA rimas,
Et querulae, Caelo dissimulante, preces.
Cetera nulla patent: sed abenus ubique rigenti
Postis habet solidas ex adamante seras.
Nec tamen hic Erebi, Ditisque immitia regnant
Sceptra: procul nostro sunt ea iura foro.
Assiduis illic ululant convitia linguis,
Impiaque obscoeno murmure probra sonant.
Nostra DEUM laudant, patienti incendia questu,
Et quamquam iratum pectora numen amant.
Hoc miseri discrimen habent duo Carceris ignes;
Ignis habet poenas cetera paene pares,
Insere sis oculos, si qua tibi parte fatiscet
Rima: Potest oculis rima sat esse tuis.
Illa tibi plures monstrabit sola dolores,
Quam Vigiles monstret Luna serena faces.
Sed cave, ne refugo paveas exterrita Vultu:
Mirus enim visi carceris horror erit.
Hic ardente palus Unda Vomit atra Mephitin

Plenaque sulfureo balnea rore parat.
Hic piceae lambunt nebulosa cubilia taedae.
Et querulos vastant igne nigrante lares.
Nos medii prunis candentibus Urimur; inter
Artifices qualis massa liquata focos.
Nos rota praecipiti discerpit ahenea gyro;
Nos abies fixo torret adacta veru.
Nos refina coquit, plumbique liquentia, et aris
Horridus ignitis agnitis abluit imber aquis.
De scopulis illos, saxisque minacibus illos
Subdita praecipites scindit acuta silex.
Ast alibi tortor scuticis immanibus instat,
Verberaque elata librat ahena manu.
Candentes alibi cuneos intorquet, et uncos,
Vulsaque flammifera forcipe frustra secat:
Et gravidis aequat commissa piacula plagis;
Nec Venia est culpis ulla, nec ulla reis:
Quae quondam fecere, luunt. Neque grandia solum,
Sed, quae vix oculis utsa fuere, luunt.
Atque utinam lacrimis et tunc eluta fuissent,
Cum lacrimae precio non caruere suo!
Tunc redimi paucis potuissent omnia guttis.
(Inscia quam magni gutta valoris eras?)
Nunc mea si toto madeant mihi lumina NILO,
Nil meus hic toto flumine NILUS aget.
Vincitur unda foco. Vestris eget imbribus ignis,
Victor Ubi nostram non timet ignis aquam.
Saepe quidem, fateor (nec enim bene facta silebo)
Ad mea sunt lacrimae missae hypogaea tuae,

Affusaque rogus caepit mitescere lympha,
Parsque fuit paenis dempta pusilla meis.
Sed pars magna manet. Tu pluribus utere nimbis,
Et reliquas misso dilue rore faces.
Sentit opem mea turba tuam, nihil ambige. sentit.
Utque tuam porro sentiat, optat,opem.
Aliger hoc certe mihi saepe renarrat Ephebus:
Cum peregre nostro victor in igne volat.
Tu quid agas, germana refert. Quam sedula tentes
Saepe meos miris meque iuvare modis.
En, ait, illecebras soror ut pertaesa, perenni
Arida membra fame maceret! ora site?
Ut stipe continua patulas exhauriat arcus!
Ut tenues fuso sublevet aere tribus!
Praecipue, sacris ea se simul applicat aris,
Pro misera, Viden, ut crebra sorore litet!
Nunc eadem duro nudum latus ambit echino,
Increpat adducto nunc sua terga flagro.
Et modo fixa solo placandis supplicat astris
Proque tua glomerat prona salute preces.
Hibernis modo corpus aquis immersat et artus
Implicat Aeolio conglaciata gelu.
His tuae contendit sopire incendia curis,
Inque tuas poenas saepe subire soror.
Sic mihi Caelestis cum multa renuntiat Ales,
Nescio, quae sensus permeat aura meos.
O superi, meretis date Vos, date, praemia tantis

Non reperit grates nostra crumena pares.
Dum loquor, innumeros misero de carcere Manes.
Ad sua sublimes conspicor astra rapi.
Quae species illos, quae forma repente venustat;
Nullus iis tacto naevus ab igne manet.
O fugiant plures, fugiant! patriosque soluto.
Aere lares, flamma non remorante, petant!
Quondam ego tota sequar; sed quondam? ubi lumina pro me
Mutata in fontes tota sororis erunt.
Hei mihi! quando dies aderit? quando horae, solutum
Quae reliquum paene nuntiet esse meae?
Nam superest pars maior adhuc. Dum penditur assis
Sunt pendenda super mille talenta mihi.
Te penes ergo Vides, quanto hic ego tempore testem.
Expectat LACRIMAS nostra favilla tuas.

Finis Libri Tertii.