MACARIUS ROMANUS. COMOEDIA.

ACTUS I.

SCENA I.

Et, nescio quae, verecundia, ludos facit.
Geta: GET. Nimium quam aveo haec cognosse.
Maca: MAC. iam jugum imminet.
Cervicibus; Nec, qua illud arte amoliar
Est promptum. Saltem paullulum adhuc esset morae;
Deliberarem.
Geta: GET. Suspicor.
Maca: MAC. At tempus, dies,
Hora adeo haec ipsa dicta est. Porro non potest
Res prorogari.
Geta: GET. Nuptias utique suas
Hic secum pensat. Compellabo. Here, dum foris
Tu feriatus ambulas, nos interim hic
Tibi omnes praestolamur.
Maca: MAC. Quinam omnes mihi!
Geta: GET. Quos advocasti ture.
Maca: MAC. Equidem ego neminem.
Geta: GET. Quos imo in nuptias.
Maca: MAC. Equidem ego neminem.
Omitte nomen invisum mihi
Geta: GET. Quomodo?
Maca: MAC. Ah, quomodo?
Geta: GET. Quaeso te, Macari. Parentibus
Hanc rem gratificare, et quas nuptias tibi
Conciliarunt, laetus agita.
Maca: MAC. Hem! laetus etiam?
Nimium indulgeo, si vel tristis.
Geta: GET. Tamen.
Maca: MAC. tamen?
Geta: GET. Tamen obsequere, vel tristis: et nunc intro abi.
Maca: MAC. Abeo.
Geta: GET. Sed excita te paulum.
Maca: MAC. Non queo.
Geta: GET. Quin vultu certe tege animi aegritudinem.
Maca: MAC. Experiar. Frustra est.
Geta: GET. Annitere.
Maca: MAC. Frustra est. Tamen
Mihi imperabo.
Geta: GET. Recte. iam laudo. Male
Haec sese dant initia; laetis omnibus
Sponsus tristatur. Verum ego quo institui abeo.
Ac caeteros convivas properare iubeo.

SCENA II.

SCENA III.

Quos dudum huc isse oportuit. Horne, Sannio,
Saturio, Libane. I, provise, ecquid agant senes?
Ecquid morentur?
Horn: HOR. Dubitasne? Morantur utique
Atri: ATR. At ego te ire, scelus, non mutire, iusseram.
Horn: HOR. At ego te non tenueram. Eo; quid dicam?
Atri: ATR. Ocyter
Veniant: Solos expectari. Et tu Saturio,
Sat servulorum habes, qui in cella te adiuvent?
Satu: SAT. Potare? Nimio quam velim multos.
Atri: ATR. Quasi
Nugari iam lubeat? Tum tu Libane; satin'
Multa Corinthia, satin' etiam tersa in abacum
Exposta?
Liba: LIB. Quanta vel regio epulo satis
Et multa forent, et tersa.
Atri: ATR. Tu autem, Sannio,
Si quas cocus desiderabit copias
Maiores, scribe quantas dicet esse opus.
Sani: SAN. Cocus Xerci ipsi, si rurus bellum gerat,
Legiones aliquot e culina accommodet.
Atri: ATR. Recte haec. Quare ut nunc quisque apud se sit, volo.

SCENA IV.

Ubi Scena est coena; et ubi Dentes audiunt,
Ubi manus spectant; ubi venter plausum facit.
Nam illas quidem, ubi oculis solis et auribus
Luditur, ut inanes, inficetas, sordidas
Odi atque fugi semper. Sed enim quis mihi
Ad nares advolavit nidor? a veru
Hic equidem. At assa venit isthic a phaside.
Hic a spadone gallo. Rursus hunc parens
Gallina mittit; hunc gallinae liberi.
Sturne, est agendum, qua te istuc arte penetres:
Ludo, furto, mendacio, periurio
Grassandum. Non feram, non patiar, non sinam,
Ut nares sint feliciores dentibus.

SCENA V.

Stur: STUR. Cedo, inquam.
Coqu: COQ. Quid? Flagellum?
Stur: STUR. Hoc ipsum.
Coqu: COQ. Hoc, quod manu?
Stur: STUR. Cedo, inquam.
Coqu: COQ. Omitte. Usus etiamnum eo est mihi.
Stur: STUR. In quem?
Coqu: COQ. In te, si culinam propius veneris.
Stur: STUR. Ha ha. Ita te ego, mi anime: quam tu semper lepidus es?
Novi dudum huius ingenii elegantiam.
Cedo tamen hoc mihi sceptrum.
Coqu: COQ. Quid ages?
Stur: STUR. Exigam
Canes culina.
Coqu: COQ. Tu canes?
Stur: STUR. Quippini enim ego?
Coqu: COQ. Atque e culina?
Stur: STUR. Atque e culina. Quid putas?
Faxo, canes equidem ut nullam hic ulli praedam agant.
Coqu: COQ. Nempe, ubi tu es, ibi canibus nihil reliqui facis,
Nisi ossa.
Stur: STUR. Ha ha; o socienum! o lepidum capitulum!
Coqu: COQ. Certe ego tres de Britanna gente Laelapas
Dispendio minori adstituerim foco,
Quam ventrem hunc unum.
Stur: STUR. Absiste haec porro ludere; i.
Coqu: COQ. Porro ego non ludo, Sturne; abscede.
Stur: STUR. Sic soles.
Abi intro.
Coqu: COQ. Tu mecum?
Stur: STUR. i.
Coqu: COQ. Mecum intro?
Stur: STUR. i.
Coqu: COQ. Define.
Stur: STUR. i.
Coqu: COQ. Omitte.
Stur: STUR. i modo; sequar.
Coqu: COQ. Hui; te nolo pedisequum.
Stur: STUR. At vis, puto, Cocum socienum? hunc itidem dabo.
Coqu: COQ. Habe illum tute. Sat multi intus iam sumus.
Coqu: COQ. Hic.
Stur: STUR. Hic canem?
Stur: STUR. Quid agis?
Coqu: COQ. Canem video.
Stur: STUR. Ubi?
Coqu: COQ. Hic.
Stur: STUR. Ubi enim?

Quomodo enim hic canem? At ego nullum.
Coqu: COQ. At ego.
Stur: STUR. Ego tibi canis?
Coqu: COQ. Non unus, Sturne: abi a culina.
Stur: STUR. Oh, oh.
Coqu: COQ. Abi.
Stur: STUR, Quare?
Coqu: COQ. Ni addiscis aliam artem, hodie exclusus es.
Stur: STUR. Quid me vis discam?
Coqu: COQ. Canere chely; aut canere lyra.
Stur: STUR. Lyra? Verum ego tametsi hac artem haud calleo;
Tamen necessum est experiri. Eo mihi
Doctorem aliquem quaesitum. Sed oportet via
Compendiaria ire: mora enim est paullula.

SCENA VI.

Secus esset, pretiosae illi propter te forent.
Sync: SYN. CL. En qualem dederit gemmam ille, et torquem mihi?
Nutr: NUT. Bellam profecto, bellam! Et talem oportuit
A tali sponso haberi. Nunc tu quoque tuum
Vide ne differas donum, dum ibi est.
Sync: SYN. CL. Eo.
Horn: HOR. Praecurro, herumque admoneo de adventu senum.
Qui propediem aderunt. Atque utinam diu abforent,
Nam illis tam decrepitis ego manduconibus
Nil indigere equidem putem Sed, eo, iam eo.
Laud: CLA. UD. Bene tu id quidem, Aureli. At ego sic mecum fere
Statuebam. Homo copiosus, rerum et gloriae
Habet abunde. AEtas, gratia, et felicitas
Unum coronant. Hanc haeredem familiae
Puellam, cui locare rectius velit,
Quam huic adolescenti?
Aure: AUR. Recte factum est. Caeterum
Restat, ut in tanta opum atque rerum copia
Concordes vivant. At fratrem video tuum, et
Meum affinem.
Joha: IOAN. Video ipsos. o pridem mihi
expectatos! Salvete. Ecquid tam segniter
Vos soli?
Laud: CLA. UD. Vix denique senatus missus est.
Aure: AUR. Ibi dum tricamur, et molimur, accidit
Quod feminis olim solet; abiit dies.
Sed ubi Macarius?
Joha: IOAN. Intro abite; gaudiis
Triumphat intus.
Laud: CLA. UD. Gratulemur tempori.

SCENA VII.

Labris vinum attigerint, acetum erit illico.
Ita sunt morosi, ita tetrici sunt, et acidi.
Titu: TIT. Tum praestabit proinde maturare nos,
Ni delectet acetum potare.
Horn: HOR. Suaserim.

SCENA VIII.

Ut hunc mihi diem streperum, querulum, garrulum
Scienter mecum faxitis. Nam hoc ostium
Hac arte debet excantari. - -.
O Delicatum ostium
Quas habes seras postium?
Tu auro mihi carius,
Cur aperiris rarius?
Do saepe tibi osculum,
Affigo saepe flosculum:
Tu tamen es tam pertinax,
Ut numquam mihi detur pax.
Depone hanc duritiam,
Et muta parsimoniam.
Fac ut sim tuus janitor,
Hoc est quod diu molior.
Te numquam vellem claudere,
Sed semper semper plaudere.
O delicatum ostium,
Reduce mihi pessulum.- - Sed nihil
Ago: aliquis exsurdavit magico carmine,
Credo, has fores. Effringam subsultim; nisi.

SCENA IX.

Horn: HOR. Qui nihil habeas pudoris hicce.
Stur: STUR. Quomodo?
Horn: HOR. Qui nescias, quid intus fiat. Judices
Summi sunt intus.
Stur: STUR. Recte enim: hos quaero mihi.
Horn: HOR. Aliquem accusabis?
Stur: STUR. Ventrem hunc.
Horn: HOR. At hodie fori
Justitium est, Sturne.
Stur: STUR. Male sit ergo fami meae,
Quae istuc nescit, et hodie mihi litem facit.
Horn: HOR. Quid hos fidicines? Quorsum adduxti?
Stur: STUR. Scilicet
Ita iussus ducere.
Horn: HOR. Quo? Huc?
Stur: STUR. Non huc, sed intro.
Horn: HOR. Ain'
Hos tu intro? insanis; abscede; hodie non licet.
Stur: STUR. Licuit iubere; liceat iam intromittere.
Horn: HOR. Quis enim iussit?
Stur: STUR. Ego, quid iuberer, audii;
Non quis iuberet. Caeterum ego hinc nullus abigor.
Horn: HOR. Caeterum ego huc nullus te intromitto. STUR, Ne quidem
Iam, cum vocatus adsum? Haec vero iniuria est;
Vocare, post excludere. Sed cur litigo?
Appello.
Horn: HOR. Quem?
Stur: STUR. Quem? quem? Culinam.
Horn: HOR. Non licet.
Stur: STUR. Libero homini appellare non liceat? vide
Puer, quid tricere?
Horn: HOR. Atriensem consulam
De hac appellatione; peritus iuris est.
Stur: STUR. Potes; nam ego quidem hinc me amoveri non sinam.
O delicatum ostium
Reduce mihi pessulum.
Tu auro mihi carius,
Cur aperiris rarius?
Atri: ATR. Ubi istic est homo, qui se ad me?
Stur: STUR. o aureum
O gemmeum caput! hem, ut me iste patibularius

Brevi ante ludificavit?
Atri: ATR. Quisnam ille?
Stur: STUR. Hornus hic.
Atri: ATR. Quid enim egit?
Stur: STUR. Pernegabat me vocatum. Ego
Utique nil dubitabam, quin aegre id tibi foret.
Atri: ATR. Sane, ut cui aegerrime.
Stur: STUR. Audin' hoc trifurcifer?
Ego hodie faxo, ut tu hinc excludare, nebulo.
Vos mecum huc iam intro.
Atri: ATR. Quorsum inepte?
Stur: STUR. Fidicines
Hos inquam, quos hic nondum norat.
Atri: ATR. Abstine;
Neque enim ego novi.
Stur: STUR. Eho, non nosti? Quomodo
Non nosti? sunt hi, quos hic incoram vides.
Atri: ATR. At non proinde novi.
Stur: STUR. pergin' dicere?
Non tu illum ibi Nasonem?
Atri: ATR. Video.
Stur: STUR. Non item
Illum Labeonem? et illum, qui atris dentibus
Renidet?
Atri: ATR. Hos video, tinquam: Sed quid ii velint,
Haud dum video.
Stur: STUR. Hem! isti sunt, quos adduxi tibi.
Atri: ATR. Non iussi,
Stur: STUR. Verum iussit certe adducere
Coquus.
Atri: ATR. Cui fini?
Stur: STUR. Ut intus alicubi canerent.
Atri: ATR. Coquus hoc iussit noster?
Stur: STUR. Jussit.
Atri: ATR. Puer, Coquum.
Stur: STUR. Nam quomodo fidicines in mentem essent mihi,
Nisi is iuberet?
Atri: ATR. Hunc tu hominem ad me iusseras?
Coqu: COQ. Hunc ego?
Stur: STUR. Enimvero, hunc tu; cum hoc fidicinum globo.
Coqu: COQ. Satis est. Nisi hic delirat, non recuso, quin
Loris concidar.
Stur: STUR. Ain' tu obliviosule?
Coqu: COQ. Aio.
Stur: STUR. Hui, tam constanter?
Coqu: COQ. Quippe ita mihi conscius.

Quando equidem iussi?
Stur: STUR. Quando? scis quando canem
Eieceris
Coqu: COQ. Scio.
Stur: STUR. Scis, quid mihi dixeris?
Coqu: COQ. Scio.
Stur: STUR. Scis, quemadmodum redire iusseris?
Coqu: COQ. Id vero nescio.
Stur: STUR. At ego scio. Artem musicam
Jussisti quaerere, si intro vellem accedere.
Coqu: COQ. Ho ho! jocabar. STUR. ho jocabar. Interim!
Ego serius, fidicines quaero; pecuniam
Expendo; urbem percurro; ultro, citroque eo;
Et nutic excludor? Non abeo.
Atri: ATR. Quantum fuit,
Quod expendisti?
Stur: STUR. Quantum habui.
Atri: ATR. Etid quantum erat?
Stur: STUR. Quantum uxori meae clam potui tollere.
Atri: ATR. Multumne?
Stur: STUR. Atqui id ne metue: multum numquam habet.
Tamen id expendi totum.
Atri: ATR. Quicquid huius est
Aceptum damni, Sturne, totum sarcio.
Omitte musicos, atque tace: et quantulum
Numquam accepisses, si cantares; accipe
Sivis tacere.
Stur: STUR. Dum possim absque Musica
Clinam irrumpere, Musicam non lugeo.
Valete vos; aliis canite: Aves mihi canent
Hicc intus in veru.
Coqu: COQ. Nihil in triclinio
Iam porro exspectent convivae; siquidem omnia
Hic lupus absumet in culina. Pessime
Consultum vult culinae, qui illam muribus
Istis tam magnis, tamque edacibus aperit.
Nam numquam in muscipulam parvam facile incidunt
Hi tanti mures. Ollas atque cacabos
Illis strue, sed magnos; si quos captos cupis.
Ego proinde agam hoc, inque lebete laqueum
Disponam; ut simul in ollam hic sorex spexerit,
Laqueo deprehensus; jugulum praefocet sibi,
Sed id me oportet facere quam maturrime:
Nam si distulero, mox nulla erit olla integra.

ACTUS II.

SCENA I.

Asca: ASC. Vivite felices thalamis concordibus ignes,
Vincite Nestorios Mygdoniosque dies.
Rosa, o Rosa fiat.
Juli: JUL. Proveniant teneri spe non fallente nepotes,
Vosque suos aetas postera clamet avos.
Chor: CHOR. Quicquid teritur pedibus,
Rosa, o Rosa fiat.
Mari: MAR. Dulichios alter vincat clarore maritos,
Altera Dulichias vincat amore nurus.
Chor: CHOR. Cingite tempora floribus,
Terram spargite roribus.
Quicquid teritur pedibus.
Rosa, o Rosa fiat.

SCENA II.

SCENA III.

SCENA IV.

SCENA V.

Taedet formarum. Caelo praeceps venerat,
Habitu niveo decora: et ut ante oculos meos
Blandita aliquamdiu adstitit, ante quam suum
Doceret nomen, (me miserum!) dispartuit.
Ab illo aspectu, humana sordent omnia;
Et qui ante etiam odi nuptias, iam odi magis.
O nuptias mihi graves! dimidius dies
Nondum exiit, et iam tot satur sum taediis:
Quid menses, et quid anni? quantum incommodi
Mihi propinabunt? Ipsas inter nuptias
Iam nuptiae fugerunt: primo in gaudio
Gaudia recesserunt. Hoc quotidie feram.
Feram autem? non feram. Sed quomodo non feram?
Obstrinxiam fidem, iam duxi virginem
Domum; iam factae nuptiae; thalassio
Iam dictus: quomodo ergo non feram? velim,
Nolim, feram. Praebete o caelites opem
Deserto. Nec enim quid porro incipiam scio.
Virg: VIRG. Macari!
Maca: MAC. o speciem hanc ipsam! o certe caelestium
E numero unam.
Virg: VIRG. Non erras. Equidem caelitum
Sum pars non parva; quae per coeli sidera,
Quacunque inambulat Agnus, perpetim sequior:
Carmenque sola, o quale carmen! occino.
Non illud terra audire; Non qui nuptiis
Indulgent, canere; At solae virgines quaerit.
Maca: MAC. O carmen optatum et mihi! Sed quomodo id
Ego nuptiis ligatus discam?
Virg: VIRG. Me potes
Discere magistra.
Maca: MAC. Effare igitur nomen tuum,
Virg: VIRG. Virginitas.
Maca: MAC. Hanc optavi sponsam; hanc caeteras
Ante omnes concupivi: Absterruit pater,
Prohibuit mater; impedivit familia:
Posthac non impeditura; dum aliquid modo
Consilii sit, quo me expediam in praesentia.

Virg: VIRG. Expediam. Fuge, Macari, fuge.
Maca: MAC. Quo abis? Quo fugis?
Iam deseris clientem, quem vix dum in fidem
Accepisti? Tametsi, quid vanus queror?
Nempe exemplo hoc doces, quid facere oporteat:
Fugiendum, Macari, fugiendum: et, si nondum habes
Locum in quem fugias, certe e quo fugias, habes.

SCENA VI.

An istud aeternum velis, quod iam cupis.
Maca: MAC. Sentio venenum; Sentio strophas tuas.
Voluptas. Caeterum sic paucis de me habe:
Voluptatem abdico hodie, ne aeternum abdicem?
Volu: VOL. Jubes ergo valere?
Maca: MAC. iubeo.
Volu: VOL. Et aeternum iubes?
Maca: MAC. Aeternum.
Volu: VOL. Paenitebit.
Maca: MAC. Nondum paenitet.

SCENA VII.

Precibus incipiunt flectere. Neque ego abnuo
Pacis conditiones;indico crastinam
Coenam. Illi pace laeti, me ut DEUM colunt.
At quinam inde? obiiciam me illis, quiqui sient.

SCENA VIII.

Dudum aversamur.
Titu: TIT. Nil cohaeret.
Stur: STUR. Dentibus
Tam multis; jugulo tam amplo; ventri tam improbo,
Dimensum tantulum assignare? haud convenit.
Scip: SCIP. iam tandem edixit, quod coxerat. Accedimus.
Sturne.
Stur: STUR. Nec utique arithmetici, nec geometrae
Sint, qui has tales proportiones finxerint.
Titu: TIT. Sturne!
Stur: STUR. has tam ineptas.
Titu: TIT. Sturne!
Stur: STUR. Has'absurdas.
Titu: TIT. Nihil
Movetur. Sturne!
Stur: STUR. Ita te inferi inferaeque. Quin
Face me missum.
Titu: TIT. Insanit.
Stur: STUR. Ni mox cerebrum tibi.
Sed hem! o mei Sodales! o mea omnia!
Eratis vos? ita me omnes. o sidera mea!
Et aetatis vos? vos, vos?
Titu: TIT. Quos enim alios tibi
Fingebas?
Stur: STUR. Hic discite, quam ira excaecet hominem?
Putabam esse hostem, cui irascor.
Titu: TIT. Cui irasceris?
Stur: STUR. Praetori.
Titu: TIT. Quamobrem?
Stur: STUR. Ob edictum quod eum ferunt
Promulgasse.
Titu: TIT. Ecquale illud?
Stur: STUR. Supra omnem modum,
Grave, asperum, crudele, immite, barbarum.
Titu: TIT. Quo pacto?
Stur: STUR. Quippe edixit, ne posthac ego
Ullo in convivio, gallinas plus duas,
Et pullos quatuor, et anserem unum, et suculam
Unam esitarem.
Scip: SCIP. Estne hoc edictum tam grave?
Stur: STUR. Tum vero, ut ne liceret etiam interdiu
Mihi, saepius quam bis, vino fieri ebrium.
Titu: TIT. Hui, edictum crudele!
Stur: STUR. Enimvero, Tite,
Vel crudelissimum. Quippini enim? Num tibi
Aliter videtur?
Titu: TIT. Nescio ego.
Stur: STUR. Eho, nescio.
Quis tantula se annona curet? Quis famem
Dimenso tam maligne praebito domet?

Quis denique sitim decreto tam abstemio
Profliget?
Titu: TIT. Nemo, opinor.
Stur: STUR. Tandem repperi
Qui mecum faceret. Nam alii mihi fidem abnuunt.
Sed Numquid cras una erimus?
Titu: TIT. Ubi?
Stur: STUR. Ubi, ubi? rogas?
Ubi symbolum daturus es.
Titu: TIT. Nugas blatis.
Quis me daturum dixit?
Stur: STUR. Quidam homo, qui virum
Se aiebat nosse, cuius patrui pater
Fratris sui fratri istud dictitaverit.
Titu: TIT. Nempe aiunt te stultum.
Stur: STUR. Men'? Qui illi? Tune?
Titu: TIT. Non.
Verum fratris mei pater habet filium,
Cuius fratris frater de te istuc dictitat.
Stur: STUR. Hominem mendacem! Vae illi, ubi illum videro.
Titu: TIT. Mei est simillimus. Intus monstrabo tibi.

SCENA IX.

Profecto est aliquid. Ne conceles. Nam quid est,
Quod, ecce, denuo? Non temere hae lacrimae.
Eloquere.
Sync: SYN. CL. Verum, obsecro te, nutrix.
Nutr: Nut. Quid times?
Eloquere.
Sync: SYN. CL. Ah, nescio quid meus mihi Sponsus est
Offensus.
Nutr: Nut. Qua de causa?
Sync: SYN. CL. Nescio.
Nutr: NUT. Quomodo
Id suspicaris?
Sync: SYN. CL. Nescio. Forte in porticu
Vidi ambulantem, et plenum gemitu et lacrimis
Pectus tundentem. Adii, et quid esset, quaesii.
Ille nihil. ut si numquam nosset. Credis haec
Mihi immerito dolere?
Nutr: NUT. Immerito utique. Quia
Sunt mille causae, cur nihil responderit,
Quas nos nescimus.
Sync: SYN. CL. Unam ego scio; quae mihi
Est omnium instar.
Nutr: NUT. Quam vero?
Sync: SYN. CL. Me exosus est.
Nutr: NUM. alam rem! qui potuit haec tibi suspectio?
Sync: SYN. Ita enim est. Nam quorsum alioquin hoc silentium?
Quorsum ita gemeret? quorsum ita lacrimaret; ni hoc foret?
Nutr: NUT. Nempe mulieres sumus; quibus iure toties
Viri convitiantur. Quippe haec est indoles
Nobis, ut suspicionibus his usque omnia
Turbemus. Nisi perpetuo arrideant viri
Et accinant nobis, morosos dicimus;
Ipsae morosiores. Credin tu tuum
Sponsum semper risurum? Ut dixi, faeminae
Sumus: id est.
Sync: SYN. CL. Quaeso te, istuc tu submissius,
Ne qui audiant. Saepe etiam, absque hoc, noster solet
Rideri sexus.
Nutr: NUT. Quippe ridenda facimus
Saepe. Istuc ipsum, quam ridiculum sit vide:
Non ridet sponus, sponsa igitur opus est fleat:

Tacet, igitur odit. Hem! non dignae nos sumus
Cum istis stultitiis rideri?
Sync: SYN. CL. Atqui ego ita mihi
Persuaseram.
Nutr: NUT. Persuaseras. Nunc serio
Adhortor, hanc mollitiem ut confestim exuas,
Neque ullo signo istuc te ostendas metuere.
Alia potius omnia age.
Sync: SYN. CL. Si potest, volam.

SCENA X.

Rust: RUST. Numquam memini esse bonam.
Agyr: AGI. nveterato malo
Difficilior est medicina quidem; tamen hanc habe.
Oleum quaere tibi recens ex arbore corylo,
Et ex cineribus nondum ustis malagmata,
Sive unguenta face, illis tergum illius obline;
Toties, quoties. Fiet ovicula mansuetior.
Rust: RUST. Experiar plane. Tum et aliud est, quod consulam,
Potin' artem me docere, ne fiam ebrius?
Ne qua mea uxor me potasse sentiat?
Agyr: AGI. d facile est. Hunc de collo suspende lapidem
Quando bibes.
Rust: RUST. Ju Ju! iam felix videor mihi.
Sed quid rependam?
Agyr: AGT. res denarios.
Rust: RUST. Habe,
Atque vale.
Agyr: AGYR. Tum autem et hoc necesse est addere,
Ut ne multum bibas. Nam alioquin hic lapis
Parum iuvabit; ut qui parvus sit nimis.
Rust: RUST. Parvus? Cur ante non dixisti hoc tu mihi?
Nunc lapidem habeo. Quod dixti, dixti; non morot
Quid porro dicas.
Stur: STUR. Artificem esse hic audio.
Ubi est? eho, tun' es, qui has artes praedicas?
Agyr: AGS. um equidem. An est tibi opera mea opus?
Stur: STUR. Est maxime.
Viden' hunc tu ventrem?
Agyr: AGV. ideo.
Stur: STUR. Hunc, tam aridum fame?
Agyr: AGV. ideo.
Stur: STUR. Hunc, inquam, quem ego fero?
Agyr: AGV. ideo, inquam, quid est?
Stur: STUR. Hunc ego, qui pluribus possim simul locis
Habere, atque simul in culinis pluribus
Farcire, doce. Nam saepe fit, uti pluribus
Conviviis adesse uno die velim,
Nec possim.
Agyr: AGH. oc tam promptum est mihi, quam aliud nihil.
Pende duas drachmas, edocebo.
Stur: STUR. Eho, duas?

Agyr: AGV. el sequi.
Stur: STUR. Vel semi.
Agyr: AGN. umera unam.
Stur: STUR. Nil moror,
Numero. Sed ne qua fallas, prius ede specimen.
Agyr: AGL. ibenter. heus, Drome. Hic oculos claudas volo,
Dum hunc ornatum impono capiti. iam qua lubet,
Pertenta: hunc quem hic vides, aliis itidem locis,
Quibus voles, videbis,
Stur: STUR. Igitur hinc volo
Vanescas; et ibi unde evocabo, appareas.
Drome. Ecce certe?
Drom: DROM. 2. Sumne hic idem, qui et ibi eram?
Stur: STUR. Idem ipsus. Nunc volo indidem occurras mihi;
Drome. Ecce iterum?
Drom: DROM. 1. Putan' diversum esse me ab eo,
Qui ibi eram?
Stur: STUR. Ipsum ipsissimum. Hui monstrum! Hoc quomodo agitur?
Nunc hic appare, in medio. Hem! Nunc inibi itidem
In medio. Superi! Quid video?
Drom: DROM. Dromum vides
Quem et ibi ante videras.
Stur: STUR. Dromum ipsum; ipsissimum.
Quomodo tam celeritet huc iisti? At nunc volo,
Ut juxta me hic assistas.
Drom: DROM. 1. Adsum, ut imperas.
Stur: STUR. Brevi insanire occipiam: qui haec monstra videam.
Et quomodo tu Drome tam cito Dromulum alterum
Pepristi.
Agyr: AGQ. uomodo? id arte equidem effeci mea.
Stur: STUR. Quam me docebis?
Agyr: AGQ. uam docebo.
Stur: STUR. Doce ociter.
Agyr: AGA. ge, oculos occlude.
Stur: STUR. Lubens.
Agyr: AGT. um, quod in caput
Tibi impono, cave umquam aspicias.
Stur: STUR. Numquam volam.
Agyr: AGH. unc igitur pileum quoties ita capiti
Impones; poteris esse duobus in locis.
Rursus, cum inversum indueris, tum a nemine
Usquam conspiciere.
Stur: STUR. Ego duobus iam in locis
Profecto existo: hic, et alibi alicubi; nescio

Ubi. iam ibo me quaesitum. Ubi me esse tu putas?
Agyr: AGO. portet quaerere.
Stur: STUR. Hem! Nemo in vicinia
Me hac vidit? Certe ego alicubi esse me scio.
Agyr: AGI. n aliqua eris culina?
Stur: STUR. Recte id tu mones;
Profecto ibi sum. Eo me quaesitum: tu vale.
Coqu: COQ. Quo tendis, Sturne?
Stur: STUR. Hem! te ipsum. aiunt me esse in tua
Culina. Non me ibi vidisti?
Coqu: COQ. Hic io video.
Stur: STUR. Non satis est hoc. Dum hic juxta asto, simul etiam
Ibi sum in culina.
Coqu: COQ. Insanis. Hoc quid pilei est?
Stur: STUR. Omitte tangere: carius est regno. Vale.
Coqu: COQ. Tun' es, quem hic aiunt omnes artes vendere?
Quam vendes mihi?
Agyr: AGQ. uam tu voles.
Coqu: COQ. Cocus, ut vides;
Coquere placentas in aqua persaepe volui;
Non successit.
Agyr: AGP. lacentas in aqua? iam scies.
Numera sestertios quatuor mihi.
Coqu: COQ. Numero.
Agyr: AGN. unc effer huc mihi vasa, catinum, atque tripodem.
Coqu: COQ. Etiam ignem?
Agyr: AGN. ihil opus igne. Ostendam tibi modum
Duntaxat. Vos itidem Syre, Dama, advertite
Quae velle me scitis: quaeque arti huic sunt opus.
Coqu: COQ. Ecce catinum, ecce tripodem.
Agyr: AGR. ecte; ut iusseram.
Nunc hic te oportet juxta tripodem assistere,
In vase hoc ligneo. Neque quoquam avertere
Oculos pedesve.
Coqu: COQ. omnia tibi obsequor.
Agyr: AGD. ein
Ubi ignein subdideris, aquam etiam affundere
Erit necesse.
Coqu: COQ. Hutsch / Hutsch. Ut te mille inferi,
Et inferae, et quicquid diabolorum est, male
Perdat: Ego te, non vivam, nisi uti meritus es
Tractaro. Placentas in capite tuo coquam.

ACTUS III.

SCENA I.

Mihi redditurum. Nunc in invia et avia
Aliquamdiu me abstrudam, ne vestigiis
Insistat explorator. Non cessabitur.

SCENA II.

At prodit illinc Sturnus.
Sani: SAN. hem! quid si is sciat?
Stur: STUR. Quocunque volam, ambulabo; Nemo me videt.
Geta: GETMacarium quaerimus; nusquam illum, Sturne, tu
Vidisti?
Stur: STUR. st'.
Geta: GET. Quid est?
Stur: STUR. st'.
Geta: GET. Quid vis?
Stur: STUR. Desine.
Geta: GET. Hui tam repente superbus, Sturne!
Stur: STUR. Non vides
Me: dimitte.
Geta: GET. Quid? an ego non video?
Stur: STUR. Non vides.
Geta: GET. Quomodo id autem?
Stur: STUR. Quia nemo iam videre me
Potest.
Sani: SAN. Ego non videote?
Stur: STUR. Nec tu vides.
Geta: GET. Nec tu etiam te ipse vides?
Stur: STUR. Ita; Nec me ipse video.
Geta: GET. Quomodo!
Stur: STUR. Quia artisicium hodie istud est novum,
Ut nemo me videat.
Geta: GET. At tangere te tamen
Potest aliquis?
Stur: STUR. Neque istud. Quomodo tangeres,
Quem non videres?
Geta: GET. Experiar. Oh, furcifer.
Geta: GET. Non tangeris tamen.
Stur: STUR. Ja: sed cedor tamen.
Vae mihi. Redde mihi pileum.
Geta: GET. Hunc ridiculum?
Stur: STUR. Redde, inquam.
Geta: GET. Hunc tam invenustum!
Stur: STUR. Redde tu tamen.
Geta: GET. Quid! huc cucullum stultorum? hunc talem? aspice.
Stur: STUR. Non licet aspicere.
Geta: GET. At aspice tamen.
Stur: STUR. prohibuit.
Geta: GET. Quis?
Stur: STUR. Qui me, ne viderer, docuit.
Geta: GET. aspice,
Sturne; nihil est hic relligionis.
Stur: STUR. hic ne erat,
Quem ego gestabam?
Geta: GET. Ipsus. Inferi illum perduint
Impostorem. Hem! ut me illusit?
Geta: GET. Quis?
Stur: STUR. Qui hic antea,
Artes se vendere jactitavit; is mihi
Stultitiam hanc vendidit; Nae ego ulciscar scelus.
Geta: GET. Profecto is etiam ipsus Macarium perdidit.

Cum pileum illi forsitan similem dedit.
Stur: STUR. Illum ergo si repertum vultis, pileum
Illi itidem detrahite. Haud invenietis prius.
Ibo, et vobiscum quaeram.
Sani: SAN. Si lubet, potes.

SCENA III.

SCENA IV.

Satu: SAT. Nil moror.
Liba: LIB. Explorabo, extra caelum, si uspiam est.
Atri: ATR. Geta, omnes portus percurre, omnia littora.
Geta: GET. Quem in urbe nusquam inveni, inveniam in littore.
Joha: JOAN. Ite alacres: qui profugum nobis reduxerit,
Redibit liber. Tu deinde in publico
Jube praeconem polliceri haec indici
Praemia; torquem aureum hunc, et mille philippicos.
Atri: ATR. Gnatum invenisti. Nemo haec aspernabitur:
Vel mutum ad proditionem adducent.
Joha: JOAN. Caeterum
Tu aut filium mihi redde, aut quaere tumulum.
Alterutrum expectabo. o miserandas nuptias!
Quae dum nepotem visae erant promittere,
Etiam natum eripuere. Quid ages orbitas
Ingrata? Quo Senectus miserum gaudio
Levabis orba? Nullus est porro mihi,
Ah nullus sensus. Unum habebam; gaudia
Quo nati sentiebam. Is post quam desiit
Gaudere, sensus esse patri desiit.
Mate: MAT. Quid, mi marite, est? cur me exclusa sic doles?
Si justus est dolor, loquere; sociam vides
Doloris. Lacrimas habent et faeminae.
Joha: JOAN. Habent: sed hic inanes.
Mate: MAT. Si ad te pertinet
Dolor, vides uxorem: si autem ad filium,
Vides parentem: Quid cunctaris eloqui?
Joha: JOAN. Nec uxor hic potes mederi, nec parens.
Mate: MAT. Possum vero dolere et uxor, et parens.
Joha: JON. il proficis dolore.
Mate: MAT. Igitur nec tu tuo.
Joha: JOS. cio istuc; sed dolore vincor.
Mate: MAT. Filius
An aegrotat repente?
Joha: JOU. tinam istud!
Mate: MAT. Ah tace,
Mi vir, tam aliena loqui. Quid est, quod hoc voves?
Sed commodum, ecce fratrem.
Aure: AUR. Quid narrant mihi
Infaustum?
Mate: MAT. Quomodo, frater
Aure: AUR. Ubi tua est nurus?

Mate: MAT. Hic intus, ut reor, cum nostro filio.
Aure: AUR. Quid accidit? Illam aiunt mihi, pectus plangere,
Capillos spargere, assidue ingemiscere.
Mate: MAT. Syncleticam?
Aure: AUR. Ipsam. Hae mihi profecto lacrimae
Videntur praematurae.
Mate: MAT. Non impero mihi,
Quin ipsa ex illa intelligam. Nihil scio.
Etiam maritus terret.
Aure: AUR. quid enim est? obsecro,
Joannes. Cur mutus ita lacrimas?
Joha: JOAN. Perii.
Aure: AUR. Quomodo?
Joha: JOAN. Veni intro. Nam uxor ubi resciverit
Fugam, ex nuru, exanimabitur; satis scio.
Aure: AUR. Properemus.
Joha: JOAN. Dedi operam adhuc, ne rem illa nosceret.
Dehinc celari non potest. Ita gemino
Domus dolore planget. o mortem nimis
Parenti seram! o vitae invisa tempora!

SCENA V.

Torquem aureum hunc auferet, et mille philippicos
Recenter cusos, pusulatos, asperos.
Atri: ATR. Subite rursum; et praemium efferte huc foras,
Quo avidius aliquos pelliciamus indices.
Caec: CAEC. Duc propere: curre; ne quis alius occupet.
At inferi te perdant furcifer. Ita tu
Caecum hominem per salebras, perque haec saxa rapias?
Puer: PUER. Cur ita iubebas? an tomento debui
Prius viam omnem sternere, qua tu incederes?
Caec: CAEC. An ego, trifurcifer, baculo hoc tibi debui
Caput omne pertundere, quo tu intumesceres?
Puer: Pu. Tamen ita est.
Caec: CAEC. Tamen ita est. Duc iam ad praeconium.
Puer: PUER. Dispeream, aut vindicabo.
Caec: CAEC. Quid tecum scelus?
Puer: PUER. Nihil equidem.
Caec: CAEC. Quo ducis?
Puer: PUER. Ad praeconium:
Quo ducerem? iam siste. Hic loquere, quid velis:
Recta in praeconem spectas. Ego me hinc aufero.
Caec: CAEC. Audio te polliceri praemia. Repete
Sodes; non potui satis omnia cognoscere.
Nihil respondes? ubi es? ubi sum? Quemnam alloquor?
Pro scelus! Improbi hominis nefarium caput!
Hem! ut me tenebrio sibi Iudibrium facit!
Juvate aliquis; cives, reducite in viam.
Atri: ATR. Quam fabulam cum pariete istic actitat?
Horn: HOR. Quid circum parietes, oberras hos! miser.
Caec: CAEC. Praeconem adire avebam; cum istic me scelus:
Ut inferi illum perdant. Sed enim praeco ubi est?
Prae: PRAE. Incoram adsum.
Caec: CAEC. Eho, es tu? eccui tantum praemii
Paullo ante promisisti? Vidi egomet heri,
(Sensi, inquam,) Juvenem quendam ex urbe clanculo
Fugitare. Is certo fuit ipsus, quem quaeritis.
Atri: ATR. Quae forma illi?
Caec: CAEC. Nescio.
Atri: ATR. Quis vestibus color?

Caec: CAEC. Nescio.
Atri: ATR. Quo abiit?
Caec: CAEC. Nescio. An et haec vestro indici
Erunt dicenda? prius monere oportuit,
Quam fugeret, ut advertere adhaec possem symbola.
Atri: ATR. At quomodo fugere sensisti?
Caec: CAEC. Strepitum aliquem
Fieri audiebam: et confestim hunc fore credidi.
Atri: ATR. Male, mi homo, credidisti.
Caec: CAEC. Ergo ille non fuit?
Sperabam certe. At eum caecis agitur male,
Quod indices hodie esse non possunt. Puer,
Puer: PUER. Puer, puer; quid denuo? Quid est? Vocas
Absentem, praesentem arces.
Caec: CAEC. Te arceo furcifer?
Quando arceo?
Puer: PUER. Quando non eges opera mea:
Simul ac iterum eges, advocas. Quid iam est rei?
Horn: HOR. st' arbitremur quam isti dent comoediam!
Caec: CAEC. Reduc ad clivum Aricinum: ibi statio est mea.
Puer: PUER. Si me oras,
Caec: CAEC. Ego te, scelus? Ego te orem, furcifer?
Puer: PUER. Nisi me oras; dixi: imperiis hodie nil agis.
Caec: CAEC. Scelus pueri. Ubi es? accede.
Puer: PUER. Rogas mei
Caec: CAEC. Rogo.
Puer: PUER. Etiam oras?
Caec: CAEC. Oro.
Puer: PUER. Et supplicas?
Caec: CAEC. Et supplico.
Puer: PUER. iam accedo.
Caec: CAEC. Da manum.
Puer: Pu. Hanc habe.
Caec: CAEC. Teneo scelus.
Puer: PUER. Oh oh.
Caec: CAEC. Roga, roga.
Puer: PUER. Oh oh.
Caec: CAEC. Ora furcifer.
Ora.
Puer: PUER. Oh oh, oh oh,
Caec: CAEC. Supplica.
Puer: PUER. Oh oh.
Caec: CAEC. Supplica.
Superi! iterum fefellit patibularius.
Attolle.
Puer: PUER. Roga.
Caec: CAEC. Erige.
Puer: PUER. Ora.
Caec: CAEC. Accede.
Puer: PUER. Supplica.
Caec: CAEC. Miserum me! nisi tibi tuum caput effregero,
Simul te comprehendero puer. Sed sine.

Horn: HOR. Quod video, caecus istic etiam praemium
Promitti. Quamquam id mihi mereri non lubet.
Atri: ATR. Nemone alius prodit, qui praemium velit?
Prae: PRA. EC. Eccum inde militem!
Horn: HOR. Ad nos affectat viam.
Mile: MIL. Stipendia licet cogitem, et stipem tamen
Subinde cogo. Heus! date vos praemium mihi.
Quem iuvenem hinc amisistis, is qua fugerit,
Monstrabo
Atri: ATR. Utinam tu id possis; nulla in praemio
Erit mora.
Rust: RUST. Ubi est, qui numos tot philippicos
Promittit? Ubi est? Mei sunt.
Mile: MIL. Imo sunt mei.
Prior indicavi.
Rust: RUST. Quid enim tu indices prior?
Ego his oculis iuvenem vidi barbatulum,
Nitidulum, comtum praeter horreum meum
Transire.
Atri: ATR. Imberbis noster est.
Mile: MIL. Stolide viden'
Quam allucineris? Ego vidi, quem hi quaeritant,
Imberbem; forma augusta, vultu candido.
Prae: PRA. EC. Recte ista adhuc.
Mile: MIL. Audin' inepte? utique meum
Indicium est: sat sciebam.
Atri: ATR. Porro qualibus
Is erat capillis?
Mile: MIL. Qualibus? flaventibus
Nonnihil.
Prae: PRA. EC. Optime.
Mile: MIL. Et in humeros usque pendulis.
Prae: PRA. EC. Hoc non optime.
Mile: MIL. Enimvero certe longulos
Habuit.
Atri: ATR. At noster non habuit.
Rust: RUST. Meus etiam
Non habuit.
Mile: MIL. Certe aliquid simile habuit.
Atri: ATR. Nihil
Noster quidem habuit simile.
Rust: RUST. Nec meus habuit.
Propius accedo ad verum.
Mile: MIL. Quid igitur fuit,
Quod certe a tergo defluebat?
Rust: RUST. Quid fuit?
Nihil fuit: nisi quod tuus is error fuit.
Mile: MIL. Ego te, stolide, hac machaera.
Atri: ATR. Omitte.
Rust: RUST. Tamen ita est.
Atri: ATR. Sed agite; scitis quo ierit?
Rust: RUST. Equidem sat scio
Propter meum horreum transisse. Porro ubi
Nunc sit, id incompertum est mihi.
Mile: MIL. Meus navigat

Id scio. Nam in littore conduxit sibi
Phaselum, quo transmitteret hinc in Siciliam.
Atri: ATR. Quando autem hoc factum?
Mile: MIL. Nudius iam tertius.
Atri: ATR. At noster heri demum desideratus est.
Rust: RUST. Recte; et ego heri illum vidi: adhuc certe est meus.
Prae: PRA. EC. Stulte tuus est barbatus. Noster non fuit.
Rust: RUST. Quid si illi barba primum accrevit in fuga?
Atri: ATR. Praeco, nihil agis: Macarium desperavimus.
Rust: RUST. An nullum tu ergo praemium addicis mihi?
Atri: ATR. Tibi? cui rei?
Rust: RUST. Quod indicavi.
Atri: ATR. Si integre
Aliquid dixisses.
Rust: RUST. Si integre! at certe quia
Dimidium dixi, da dimidium praemium.
Atri: ATR. Id non potest.
Rust: Rus. Tamen.
Atri: ATR. iam dixi, non potest.
Rust: RUST. Tamen. Inferi illam barbam perdant. Quam prope
A praemio abfui? nisi illa me, ominis
Infausti barba perdidisset. Illam ego
Si denuo viderem, certe evellerem.

SCENA VI.

Metu. Ita noctem unam, ita diem unum nunc ambulo
Impransus, incoenatus, impotus. DEUM
Immortalem! quantum effugi malum? modo
Tamen omne effugerim. Nam metui identidem
Ne vis fugae afferretur. Ah, quam expallui?
Quoties remota quercus strepitum conciit:
Iam me attineri, iam reduci credidi,
Rursumque in nuptias compingi: ita patriam
Timeo; ita exilium hoc amo. Nec iam adeo sum anxius
Quo porro veniam, dum a patria veniam procul.
Nunc de via fessus, recumbam hic paullulum,
Et somno vires recreabo in reliquum iter.

SCENA VII.

Affligor.
Nutr: NUT. Ubi est alumna? ubi minor est hera?
En denuo! quando lacrimis tandem modum,
Finemque pones? Semper solitudinem
Lamentis inquietas. Inde quid lucri est?
Sync: SYN. CL. Sine, nutrix; sine laxare frenos. Non potest
Tempestas tanta detonare imbre modico.
Ah praescia dixi, quid fieret. Non temere erat,
Quod ille festas nuptias fletu imbuit.
Hanc parturiebat illo tum tempore fugam.
Ego interim tibi somnia dicere credita,
En denique vates!
Nutr: NUT. Nondum amissus est tamen.
Sync: SYNC. Nec certe inventus.
Nutr: NUT. Ita est. Enimvero sine,
Donec quaeratur.
Sync: SYN. CL. Simo; Sed etiam tu sine,
Ut flere liceat, dum inveniatur.
Nutr: NUT. Non diu
Aberit.
Sync: SYN. CL, Igitur nec fletum diuturnum time.
Nutr: NUT. Corrumpis tu interim formam omnem.
Sync: SYN. CL. sic decet.
Nam cui alteri servarem? an iterum nuptias
exspecto? Nempe ut et alteram exspectem fugam:
Quae primam nondum eluxi.
Nutr: NUT. Intro huc mecum subi.
Dum nuntii undique redeant a Macario.
Sync: SYN. CL. Ah, cum illo redeant!
Nutr: NUT. Cum illo, volui dicere.
Oportet consilio hunc dolorem vincere.
Sync: SYN. CL. Levis est dolor, qui capere consilium potest.

SCENA VIII.

Ibi vultus dum humectatur; animus gaudiis
Plenus redundat.
Maca: MAC. Mihi nemo opportunius
Hodie obvenisset. o si socium admitteres!
Quanto hinc logissime ires, tanto avidissime
Sequerer.
Raph: RAPH. Admitto. Sed quid istune vestium
Aurique fastum? an inter horrida nemora,
Interque vallium recessus, et rudes
Domos ferarum, his esse tu censes locum?
Squallore debet corpus obserere et situ,
Qui caelum in solitudine ambit.
Maca: MAC. Libere,
Frater, fatebor. Ego metu, et studio fugae,
Quas phaleras ferrem, pensi adeo nihil habui.
Et certe alioquin hunc ego mundum muliebrem
Tacitus damnavi: ut mihi grave non sit, anulos
Torquesque, et talia abdicare. Ite o graves
Animi catenae; abite mortis compedes,
Abite, et me his aliquando absolvite vinculis:
Diu pressistis. o quanto expeditior
Iam incedo?
Raph: RAPH. Quippe nesciunt, heu, nesciunt,
Miseri mortales, imo nescire cupiunt,
Quanta sub his argenti aurique voluptatibus,
Plumbi gravantis saepe subsint pondera!
Olim olim credent. Caeterum, frater, vides
Me tunica et penula vestiri; duplici,
Contra imbres, praesidio, cum simplici queam
Defendi. Partiamur. Tu tunicam indue,
Mihi penulam relinque.
Maca: MAC. Aecipio tuam hanc opem.
Hem! vix iam me ipse agnosco.
Raph: RAPH. Satis est, dum DEUS
Te norit, frater.
Maca: MAC. Certe aliis incognitus
Velim omnibus esse.
Raph: RAPH. Non abimus iam?
Maca: MAC. Obsecro,
Prius ut scrutemur, an uspiam hic manent aquae!
Nam mire quam sitio.
Raph: RAPH. Ex hac cirnea bibe;
Quam in haec eventa porto; plenam limpida

Fontana.
Maca: MAC. o nectar plane; et quovis nectare
Haustum beatiorem! non aqua haec fuit,
Frater.
Raph: RAPH. Properemus.
Maca: MAC. Quid respectas tam anxie?
Raph: RAPH. Scio, qui sequantur; quos paullo ante transii.
Maca: MAC. Qui enim illi?
Raph: RAPH. Herilem aiunt se quaerere filium.
Maca: MAC. Superi! propene absunt?
Raph: RAPH. Tandem, opinor, haud procul.
Maca: MAC. Perii: fugiamus, frater.
Raph: RAPH. Quare?
Maca: MAC. Celeriter
Fugiamus.
Raph: RAPH. quid enim est?
Maca: MAc. Postmodo in via audies.

SCENA IX.

Ut levius penderet, molem hanc prius exuit?
Certe autem nusquam video quemquam pendulum.
Quod reliquum est, Geta, ab hac torque tu te nectito,
Ne qua desit suspendiarius. Placet
Haec carnificina. Tum has armillas indito;
Tum hos anulos induito. Saepe indui alios
Cum vinctus inter octo viros lorarios
Pependi. At illi ferrei erant. iam Manlius
Mihi sum torquatus. Quae autem gemma est anuli?
Periis, superi! interii. quid hoc est prodigii?
Anulus est hic Macarii signatorius:
Est ipsus. Caelites mihi omnes! tum hic quoque
Pugio Macarii est: iam agnosco. tum haec omnia
Macarii unius spolia sunt: Novi omnia
Novi examussim. Pergam in his vestigiis;
Utique enim procul ille hinc abesse non potest,
Qui induvias hic loci suas reliquerit:
Et forte in hac vicinia condormiit.
Macari! Si cuiquam, scio, respondebit mihi.
Macari! Audio incedentem. Macari! est certe. Ubi es?
Vena: VEN. Quid est clamoris?
Geta: GET. Eho, nullumne uspiam
Vidisti hominem, cui haec ornamenta a pectore
Penderent?
Vena: VEN. Utique vidi. An me caecum putas,
Qui te non videam?
Geta: GET. Atqui, alium, rogo, num videris
Qui haec itidem ferret? Quae enim ego fero, non sunt mea.
Vena: VEN. Non tua? Quasi tu dicas, furto parta: et ideo
NOn tua.
Geta: GET. Furacem me? vide quid me voces?
Vena: VEN. Certe autem memini iam, videre me virum
Cuius sint ista.
Geta: GET. Dic confestim; ubi videris?

Vena: VEN. Hic juxta te.
Geta: GET. Ubi enim? nullus est.
Vena: VEN. Non me vides?
Ego tibi nullus?
Geta: GET. Nullus certe quem velim.
Hominem illum quaero, qui haec abjecit.
Vena: VEN. Is ego sum.
Geta: GET. Scilicet haec tu abiece ris? ignosce; non soles:
Sat multum praestas, si non etiam clepseris.
Vena: VEN. Maledicis?
Geta: GET. Facio paria. Nunc quaerendus est,
Priusquam se aliquo ex hac vicinia auferat.

SCENA X.

In publico, illis nil putes modestius;
Vix promovent pedem, vix commovent manum,
Oculos vix caelo attollunt; numquam se uspiam
Convertunt: obviae ubi rogantur, verbulum
Vix unum reddunt: denique innocentiam
Putes ipsam videre. Eadem illae tamen
Cum sunt sine arbitro, faciunt quicquid lubet.
Flent, plorant, lamentantur, dum illas videris;
Ubi te converteris, sunt quovis pumice
Repente sicciores. Caelum Martium
Puto, aemulantur; quando codem tempore,
Nitet, minatur, ridet, grandinat, pluit.
Miseros maritos, quibus usque adeo illuditur
Ab istis feminis, ab istis viperis!
Ut proinde non valde insipienter egerit
Macarius, qui illas tempestive fugerit.
Ego pridem idipsum etiam in mea mihi vipera
Parabam; sed ne plane ab ea divorterem,
Me dos, quam attulerat, ingens saepe absterruit.
Nam tres mihi cruciatos numos, divite
A patre attulit. Hos ego iam mox e vidulo
Meo depromptos, optima. reddam fide,
Et habere res illam iubebo sibi suas.
Nam quamvis magna haec dos est, maius faemina
Mala malum est. Quare hae ante noctem si potest
Dos universa transnumerari, id mox agam.

SCENA XI.

Sync: SYN. CL. O triste inventum! o vinclum iam invisum mihi.
Poteras tu ex illo sponsi naufragio mei
Emergere unum? Poteras pereunte Domino
Revenire ad me superstes? Nam ubi te perdidit,
Ibi ipse periit certe.
Geta: GET. Ibidem hos anulos,
Ibidem armillas hasce.
Sync: SYN. CL. Nunc me sentio
Perisse totam; nunc nihil restat mei.
Quid agis infelix sponsa? iam tibi anulum
Tuum remittit sponsus; iam tibi res tuas
Te habere iubet: perfectum iam divortium est.
Hunc anulum ego jugalem digito ipsa exui
Meo, illumque indui. His armillia brachia
Illius inclusi. iam omnia remittis mihi,
Macari? remitte et gaudium meum mihi,
Quod abstulisti. Aut si tam pertinaciter
Partiam hanc odisti, cur non totum patriae
Te subtrahis? Ego pars tui sum; et me rape:
Quid me relinquis? At servire Numini
Volebas forte. An igitur ego tam impia tibi
Videbar, quae istud nollem? Si praecedere
Faemina nequissem, potuissem certe sequi.
Quid ergo detrectabas? aut comitem aut ducem
Habuisses. Nec enim adhuc adeo erant sidera
Mihi fastidita, ut illis haec mortalia
Praeferrem: poteram et ego damnare nuptias.
Sed ego iam muta; caetera lacrimis loquar.

SCENA XII.

2. Paullo coeperat ante conjugalis
Festas pronuba ventilare taedas,
Cum tu protinus humido recentes
Extinguis violenter imbre flammas.
3. Hoc sponsus fuerat superbus auro:
Isto brachia clauserat Maeandro:
Isto dextera fulserat lapillo;
Hoc suerat latus efferare telo.
4. Eheu quem Dominum dehinc habebunt,
Res istae sibi, et istae, et istae, et istae!
Fulvi (quis mihi crederet) metalli
Haeres quaeritur hic, nec invenitur.
5. Caussam si querulae rogatis Aulae!
Eheu, copia tota gaudiorum,
Una, cum minime timebat, hora,
Vanae protinus ivit instar umbrae.
Mari: MAR. Nunc tu o Macari, olim here, nuper sponse, exul hodie,
Vale; o salve et vale!
Coru: COR. Haec de toto Macario
Sola reservantur.
Asca: ASC. Haec ex omni gaudio
Rudera supersunt.
Julu: JUL. Haec ex omni gloria
Fragmenta restant.
Mari: MAR. Ite caeca pectora
Et gaudiis ludenda tam inconstantibus,
Tam brevibus, tam infidis: ad longi temporis
Lamenta vos parate. Quicquid vidimus
Fieri hodie uni, cras fieri omnibus potest.

ACTUS IV.

SCENA I.

Caelo senectam.
Maca: MAC. o fide ductor, o comes
Beate; monstra quem tuto incolam locum.
Raph: RAPH. Circumspice; qua fontanam emergere videris
Viva de rupe; illam opta sedem.
Maca: MAC. Abiitne? Ubiest?
Quo denuo aufugisti? o quantas Numini
AEterno grates? quantas ductori huic meo
Persolvam ingratus? iam demum sentio miser,
Sentio, quae occulta vis me a nuptiis meis
Abstraxerit? iam intelligo, unde suavitas
Illa in itinere manarit? o Numen bonum!
O fide ductor? o iam grata denique
Mihi tesqua? ad ipsas Caucasi rupes iube,
Jube horrida orbis ire ad ultimi loca,
Nusquam hoc ductore abire erit arduum mihi.
Nunc, si qua riguus manet humor, est mihi
Quaerendum. Et eccum! ut limpidus fluit liquor
Humili saxeto! hic indicatus est locus.
En etiam antrum! o non dubium mihi domicilium.
Hic inquilinus ero. Hic aetatem omnem exigam;
Suffice macario vires, o caeli potens
Terraeque Rector: ut quicquid de caetero
Victurus sum, tibi uni vivam, non mihi.
Subibo. o caelites, opem! Quid intus est
Monstrorum? Exanimem propter matrem stant duo
Leones. Propemodum et ego exanimis concidi:
Ita terruere. Tamen subibo. Qui locum
Me iussit hunc capere, et leonibus potest
His imperare. Imo et adulantur ii sua
Iam sponte; meque admittunt hospirem hospites:
DEUS, qui utrosque condidit, sic imperat.

SCENA II.

Atque truculentus; subito comis et pius.
Susque ego deque habeo, quibus hic telis dimicem,
Dum semper vincam. Nunc armatura levi
Adoriar hostem: ut, quantum obluctetur, sciam.
Adeste velites mei; adeste; Pigritia,
Desidra, Taediun, Inertia, Somnosentia.
Acies ignava. Adeste; adeste, properiter.
Taed: TAED. Jubes properare nos. An nescis indole
Qua simus? Quid enim est?
Pira: PIR. Hospes nostros incolit
Novus penates. Precibus caelum verberat;
Superos assidue implorat; assidue gemit.
Taed: TAED. Quid tu proinde vis?
Pira: PIR. Non patior; non sino;
Non fero. Vos illi Somnum, inquam, et fastidium,
Sensim inspirate illi otium.
Taed: TAED. Promptum id mihi
Meisque; ad caetera nulla promtis.
Pira: PIR. Hac levi
Primaque velitatione, si potest
Superari, et a consilio abduci; nil opus
Gravi armatura, et teils decretoriis.
Vos caeterae autem, eccur nihil promittitis?
Desi: DES. Omitte quaerer. Respondere enim piget.
Pigr: PIG. Procul si degit, ego procul ire non queo.
Omne: SOM. Inter manus ductate. Nam hic obdormio.
Iner: INER. O si ibi iam essemus! ne tam properate; obsecro.
Pira: PIR. O strenuam aciem! ite ut potestis; et date
Rem egregie effectam.
Taed: TAED. Huc intro me comitamini.

SCENA III.

Senile caput; hos miseri canos verticis
Petere debebas; at tu iuvenem spiculo
Errante vulnerasti. Parcere filio,
Parenti irasci oportuit. Ego sum nocens:
Ego capitalis. Eccur succidaneam
Supponis victimam mihi invito? Necem
Non deprecabar, nisi nato. Tu si mihi
Primam invidebas, alteram hodie cur negas?
Et quando sine illo oppetere non licuit mihi,
Liceat nunc cum illo. Et nunc licebit. Nam dolor
Certe enecabit, quem senecta noluit.

SCENA IV.

Maca: MAC. Saepe iam eram, tunc quoque cum nondum hic eram.
Taed: TAED. At magis
Hic eris.
Maca: MAc. Hic praemium igitur maius erit.
Taed: TAED. Putan'
Tu praemium datum iri Somnolentiae,
Et torpori huic, et taedio?
Maca: MAC. Si vicero,
Dabitur.
Taed: TAED. Quomodo enim vinces?
Maca: MAC. Quomodo et alii
Vicere: qui DEO haec itidem stipendia
Fecerunt. Scio Paullos, nuper, et Antonios
Et Hilariones: scio quid tales egerint.
Taed: TAED. Erras. Illi iam exercitati erant senes,
Morosi, et pridem assueti ad haec fastidia.
At tu tener adolescens, gaudiis adhuc
Meris nutritus; taedium hoc non perferes;
Non perferes. Vix primulium ecce triduum est,
Cum tu occepisti; et iam remittis, iam tepes,
Iam pene friges; cras iam eris merum gelu.
Maca: MAC. DEUS hoc averte. Tuo ductu stipendia.
Haec auspicatus, non recedo, nec ordines
Relinquo. Vigiliis hanc somni inertiam
Ulciscar: et votis eo acrioribus
Operabor, quanto hoc corpus sensero aegrius.
Nunc adeo, et genibus nitar, dum hoc fastidium
Triumpho.
Taed: TAED. Actum egi hodie; cedendum est hinc mihi,
Ubi sunt, qui a taedio se hac arte vindicant.
Maca: MAC. Unde istuc cornu? unde istic accidit sonus?
Etiamne hic venatores?
Pira: PIR. Qua cervus abiit?
An hac, an illac?
Maca: MAC. Nusquam ullus.
Pira: PIR. Quid hic tu agis?
Quamdudum huc aduenisti?
Maca: MAC. Nupere admodum.
Pira: PIR. Antrum istuc occupasti?
Maca: MAC. Scilicet.
Pira: PIR. Meum est:

Non sino. Solennis hic enim mihi statio est.
Maca: MAC. Nusquam impediam.
Pira: PIR. Hinc nisi mox emigras, impedis.
Tum etiam quid hic solus ageres? ferus est locus.
Maca: MAC. Eo mihi lectus.
Pira: PIR. Degere vis inter feras?
Intutum est.
Maca: MAC. Multo, quam inter homines tutius.
Pira: PIR. Cras aliud dices. Toti hic tigridum greges
Vagantur.
Maca: MAC. Non oberunt.
Pira: PIR. Quid? non oberunt? heri
Spectante me, senem anachoretam immaniter
Lacerarunt, non procul hinc. Et hoc tutum est tibi?
Maca: MAC. Solent etiam oppetere mortem aliqui in lectulo,
Nec ideo intutum tamen alii lectum putant.
Pira: PIRVin' [Abbr.: Visne] subsequi? alius hic locus est amoenior.
Maca: MAC. Ego si amoena vellem, illa hic non quaererem.
Pira: PIR. Cogam hinc abire, nisi animi sponte hinc abis.
Maca: MAC. Superi adiuvate. Quod portentum est hoc pedum?
Pira: PIR. Fugasti; non vicisti. MAC. Abi Lamia. DEUS
Macarium serva. iam sentisco, taedii
Quae caussa fuerit! ad preces, Macari, ad preces.

SCENA V.

Nil iam aliud a Macario expectaram. Nihil
Ille haec humana pensitabat. Audii
Pridem ipsum super inanitate istarum opum
Ac gaudiorum conquerentem; quamque eas
Illecebras damnaret, juxta estis conscii.
Scip: SCIP. Denique saepe observavi, quantum ad nuptias,
Voce appellatas, semper erubesceret!
Manl: MAN. Nihil idem, nisi virgineum ferme aut dicere
Aut audire solitabat, Nec alios libros
Legere, nisi quos pudor sivisset. Ovidios
Ille et poetas umbros, pestilentiae
Fugiebat instar.
Titu: TIT. Vultis me, quid suspicer,
Audire? aliquo se abstrusit, ubi se Numini
Emanciparer. Quod voluit in patria,
Peregre quaesivit.
Scip: SCIP. Occisum pater timet.
Titu: TIT. Ego persto suspicari. Nam caelum sibi
Contemptis his opibus mercatur.
Manl: MAN. Quid agimus
Nos ergo? surgunt ecce aequales; et DEO
Addicti, caelum rapiunt; dum nos interim
In caeno hoc ille cebrarum ignavi mergimur.
Quin excitamur?
Titu: TIT. Saepe eadem ego cogito.
Scip: SCIP. Haec tristia mihi; proinde omitto. Ea olim ubi
Delicias pertaesus ero, insitiuam persequi.
Nunc quid agat Sturnus aucupemur.
Stur: STUR. Habe tibi
Tu res tuas. Ego meas habeo.
Scip: SCIP. Sturne.
Stur: STUR. Quis
Tenet abeuntem? o tite, tute, Tati. Tun' cras?
Titu: TIT. Unde fugis, Sturne?
Stur: STUR. A vipera.
Titu: TIT. Qua vipera?
Stur: STUR. Ab uxore, inquam. iam ita vocantur alicubi.
Titu: TIT. Cur istud?
Stur: STUR. Quia domi perpetuo sibilant;
Lingua feriunt; veneno plenae; ut viperae.
Titu: TIT. Impune hae dicis?
Stur: STUR. Quidni? cum impune illae agant?
Scip: SCIP. Quid haec supellex?
Stur: STUR. Res nostras divisimus:

Mala illi lingua; mihi hi obvenere cantari.
Scip: SCIP. Quid caussae autem est cur fugias?
Stur: STUR. Cassa hoc quaerere.
Quaere magis, cur remanserim illic tam diu?
Pridem hoc molibar. Post vero quam Macarium
Nuper praeisse didici, caepi sarcinas
Itidem colligere. Vide quid exemplis agas?
Scip: SCIP. Non metuis, ne perinde requiraris, velut
Macarius?
Stur: STUR. tempori mones. Hem! certius
Certo est. requirar: ita nimirum omnes me amant.
Proin' [Abbr.: Proinde] tantisper consilium est me abstrudere
Domi tuae.
Scip: SCIP. Hoc omitte velle; nil ibi est,
Unde bibas.
Stur: STUR. Scivi: proin hos mecum cantharos
Tuli, unde biberem. Censen' tu tam improvidum
Me, qui istuc non prius, quam exirem, viderim?
Manl: MAN. Nihil agis. hodie, Sturne; Alio nos tendimus.
Scip: SCIP. Abi in furcam.
Stur: STUR. Quippe illuc cogitas sequi?
Praeeo; ut tuo haec vino impleam omnia.
Scip: SCIP. Non sequar.
Stur: STUR. Melius igitur me habebo, qui solus bibam.

SCENA VI.

Quid dissimulas? Latere porro non potes:
Iam e caelo didici adesse te: divinitus
Cognovi. Prodi nate; quid senem diu
Fatigas? Etiam ego hanc viciniam incolo.
Etiam ego solitudinem amo.
Maca: MAC. Unde huc, mi Senex?
Pira: PIR. Salve, o iuvenis beate: o priscis aemula
Virtus, salve. Quam avide te cupii cernere?
Maca: MAC. Ne erres, pater. Alium utique credes.
Pira: PIR. Ah tace.
Te, te ipsum quaero. Non tu ante hos paucos dies
Viciniae huic commigrasti?
Maca: MAC. Sane, pater.
Pira: PIR. Scio, fili. Nam anni sunt circiter decem,
Cum te huc olim venturum didici.
Maca: MAC. Quomodo?
Nam tunc ne ipse quidem scibam.
Pira: PIR. Praedixit DEUS
Venturum: insuper et patriam et nomen addidit.
Numquid enim non Romano natus es patre?
Maca: MAC. Sum certe.
Pira: PIR. Tum autem nomen. Quale id? obsecro.
Hem! quid senectus turbet? tune seibam, ut meum.
Nunc excidit. Imo Machaon, credo,
Maca: MACMacarius,
Pater.
Pira: PIR. Recte: istuc ipsum. En, primas syllabas
Dubie retinebam. At o Macari, grande est opus,
Quod hic moliris. An speras incommodis
Te vitae huius parem fore? Nam multa tibi erunt
Quotidie perferenda. Frigus, et fames,
Et sitis, et morbus; et mille hoc genus alia.
Maca: MAC. Praevisa haec mihi sunt tela. Corpus affero
Animumque ad illa promptum. Scio enim, sidera
Tanti esse, ut istis cupiam illa omnibus emere.
Pira: PIR. Sapienter. Sed quae dixi, adhuc sunt ludicra
Prae aliis, quae, ne qua terrearis, reticeo.
Maca: MAC. Quae vero illa, pater?
Pira: PIR. Plus sexaginta hic moror
Annos, cum nulla dies mihi abit, quin Stygis
Monstra videam; Hui quam deformia! quam inania!

Tu bant, fallunt, illudunt, terrent, verberant:
Paene perimunt subinde. Eadem evenient tibi.
Maca: MAC. Nec illis terreor. Defensus a DEO,
Nulla indiget lorica.
Pira: PIR. Non male id quidem.
Sed si mihi res fatenda est; ni hodie tam senex
Essem, et me propediem moriturum crederem,
Locum mutarem; et inquieti huic cederem.
Maca: MAC. Ignosce, pater. Parum id puto, constanter ageres.
Nam ego iuvenem scio me; nec idcirco tamen
Solum istud vertam, etsi milie ingruant Styges,
Et quotidie vexent. Pulchrum spectaculum
DEO erit; videre hominem cum monstris inferis
Commissum, numquam in ulla arena occumbere.
Pira: PIR. Placer indoles generosa. Quamquam illud mihi
Dolet vehementer, quod cognovi; denique
Te defecturum; etsi annis aliquot in statu
Perstares.
Maca: MAC. Averte hoc vaticinium, o DEUS!
Pira: PIR. Utinam quidem. Sed iam caveri non potest,
Quod semel est a DEO decretum.
Maca: MAC. Certe ego
Vel istos aliquot annos, ut vivam bene,
Curabo. De ultimis DEUS olim viderit.
Pira: PIR. Quid vero iuvabit incepisse strenue,
Quum in fine sis demum evertendus turpiter?
Quare audi consilium: et hos numos aureos
Cape donum; et tempestive age, quod sero olim ages.
Maca: MAC. Quid olim agam?
Pira: PIR. Quid? non dixi iam supra tibi?
Descisces.
Maca: MAC. Christe sancte! o Numen unicum,
A te ego desciscam? Ego te umquam infelix deseram?
O prius ima mihi dehiscat tellus, quam velim.
Nullam caussam habui, nullam habebo cur velim.
Pira: PIR. Accipis aurum, an non?
Maca: MAC. Aurum ego abste, qui omnia
Sponte abdicarim? Abi hinc, quicunque es. o DEUS!
Quid iterum hoc monstri? Suppetias ite superi?

Pira: PIR. Ego te, fugitive, et sponsae desertor tuae,
Nolis velis, turbabo semper; donicum.
Potiar voto. Non patior, non fern, non sino.

SCENA VII.

Quid sponsa pectus ornas? Ite brachii
Nitidae catenae: haud convenit vobis meo
Cum luctu: Squallentum animum non recte premit
Aurata moles. Anulos exue manus
Infausta. Dedit haec ornamenta Macarius,
Repetitque: Redde. Exemplo docuit me suo,
Quemadmodum haec amarem. Recte est. Sic enim
Fallaces hi lemnisci mihi tractandi erant,
Sed pridem, et ante, quam miseram me luderent.
Superest, et purpuram mutare, ut vidua sim:
Ah, sum; etiam in purpura. Non is status est meus.
Qui animum sinat sub veste ulla insolescere.

SCENA VIII.

Raptate.
Chor: CHOR. 1. In inferis mersate. CHOR. 2. Ad Tartara
Praecipitate. CHOR. 3. Ubinam est?
Pira: PIR. Hac irruite, irrumpite,
Invadite.
Maca: MAC. Caelites opem.
Chor: CHOR. 4. Inferi sumus.
Pira: PIR. Quid differimus?
Maca: MAC. Juva Numen. Opem o caelites.
Pira: PIR. Age iam; despera.
Maca: MAC. Clementem dominum habeo;
Non despero.
Pira: PIR. At non parcit ille.
Maca: MAC. Non tamen
Despero.
Pira: PIR. At cogemus.
Maca: MAC. Numquam id sinet DEUS.
Pira: PIR. Sinet. iam experieris.
Maca: MAC. Miserescite superi.
Pira: PIR. Nulli sunt.
Maca: MAC. Opitulare DEUS,
Pira: PIR. Non est DEUS.
Maca: MAC. Sentis DEUM, gens stygia, nolis seu velis.
Pira: PIR. At tu non sentis. Quis enim te DEUS adiuvat?
Maca: MAC. Adiuvat.
Pira: RIR. Egregiam opem. Nunc iam adeo hic oppetes.
Maca: MAC. Licet oppetam; DEUS est tamen; DEUS adiuvat.
Chor: CHOR, Ridete, cachinnate socii,
Si tantum vobis erit otii.
Videte quale sit solatium
Ubi spirandi non est spatium.

SCENA IX.

ACTUS V.

SCENA I.

Hodie hanc arenam capio. Hic sensim et eminus
Insidiae sunt locandae; nunc sudarium
Hoc obsipo illi, sortuito abjectum quasi.
Caetera aget ipse. Hoc utar in illum exordio.

SCENA II.

SCENA III.

At iam ille hamo est petitus, cum sudarium
Phlegethontis admiratus temere sustulit:
Et quas res olim abiecit sponte, de integro
Iterum affectavit. o qualem hoc sudarium
Illi sudorem comparabit? sed agedum,
I Pudor honeste, i Rubor, ambo comites mei.
Ite pares; et qua arte hostes Macarium petunt,
Eadem ambite illum, et Voluptati viam
Omnem intercludite. Virginitas, et illa, non
Possunt uno morari in contubernio.
Aut me proturbet, aut illam a sese abdicet.
Pudo: Pud. In nobis mora nusquam erit ulla.
Rube: RUB. Imus, quo iubes.

SCENA IV.

SCENA V.

Non temere haec fiunt; aliquid portendunt mihi.
Pudo: PUD. Cladem; nisi caves.
Maca: MAC. Tollam utrumque.
Pudo: PUD. Cui bono?
Maca: MAC. Vel ut hospiti donem alicui, vel pauperculo.
Pudo: PUD. DEO dona, cui caetera donasti omnia;
Id est, omitte.
Maca: MAC. Nihil hic video periculi.
Pudo: PUD. Nihil vides. Videbis; verum serius
Aliquanto, quam voles.
Maca: MAC. Non debent haec humi
Putrescere.
Pudo: PUD. Minus certe animus debet tuus.

SCENA VI.

Magis herum, quam parentem. OM. Grati agnoscimus.
Joha: JON. unc, quod videtis, me Senectus undique
Extrema vestit; cani isti ad tumulum vocant,
Quamquam etiam non vocatus irem. Bidui est
Aut tridui. quod absum adhuc a funere.
Non veteres deliciae mihi, non cupediae
Iam esse voluptati; non iuvenum haec frequentia,
Non obsequia clientum afficere animum queunt:
Domus orba inanem hanc pompam aspernatur. Tuli
Dum aut aetas mea sinebat, aut natus aderat:
Utroque nunc adempto, ulterius cur feram?
Absurdum est in Libitina laute vivere,
Neque convenit senem capularem gaudiis
Juvenilibus studere. Eo ratum est mihi
Pompam hanc omnem abdicare; volque liberos
Abire iubere. OM. Here, DEUS te servet. DEUS
Tibi omnia. Serviemus etiam liberi.
Non imus. Dominum numquam sensimus. Pattem
Habuimus. Patronum, parentem agnoscimus.
Jo, Placet animus gratus. Verum, quod dixi, erit.
Tuque Atriensis, hoc habe negotii,
Ut rem exsequare. Tum deinde, quia orbitas
Infestat; inque hac divitiarum copia
Opes meae ingentes haeredem non habent;
Semissem templis, et semissem pauperi
Plebeculae transcribo. Potuit filius
Adolescens haec contemnere; non possim ego parens
Tam grandi natu? qui sciam, nisi illicet
Deseruero, me deserendum? Ne ambige
Fili: qui exemplum tibi praeire debui,
Sequar tuum: doces parentem, qualiter
Sit opibus utendum. Novissime libros
Macarii, quos reliquit, hos aequalibus
Ejus, reique gnaris litterariae

Vide ut distribuas. Habeant hoc mei, hoc sui
Macarii mnemosynon.
Atri: ATR. Fide optima exsequar.
Joha: JOV. os mecum huc intro.
Stur: STUR. Quo itis? adsum: adsum: diu est
Cum me quaesisti?
Atri: ATR. Ego te? Numquam hodie fuit
In mentem te quaerere.
Stur: STUR. Debebas imo, iam
Iam: quid erat?
Atri: ATR. Nihil erat.
Stur: STUR. Nihil erat ultro ego
Proin' [Abbr.: Proinde] adsum, et meum abs te patrimonium
Reposco.
Atri: ATR. Tuum? quod tu patrimonium?
Stur: STUR. Ferunt
Me haeredem scriptum heri tui.
Atri: ATR. Mei?
Stur: STUR. tui.
Atri: ATR. Heri?
Stur: STUR. Heri.
Atri: ART. Male ferunt, Sturne; equidem nihil scio.
Stur: STUR. Non, sodes, pauperem scripsit plebeculam?
Atri: ATR. Illam quidem.
Stur: STUR. Recte. Hoc aiebam. Hem. quomodo
Simulabas te nescire?
Atri: ATR. Necdum equidem scio.
Stur: STUR. Necdum? Quomodo, necdum? illa ego sum plebecula.
Atri: ATR. Ita est profecto: hem!nesciebam. Et quando vit
Adire hereditatem?
Stur: STUR. Quam primum potest.
Atri: ATR. Hodie?
Stur: STUR. Si hodie potest.
Atri: ATR. Nunc adeo?
Stur: STUR. Si potest.
Atri: ATP. otest omnino. Tolle sis hunc triobulum.
Stur: STUR. Hunc solum? At maior patris hereditas erat.
Atri: ATR. Fratres quoque, Sturne, multi sunt tibi.
Stur: STUR. Mihi? Ego
Me solum rebar, qui haec essem plebecula.
Nec ullos fratres memini habere me. Nisi
Hodie mihi nati sint forsan aliqui. Nam heri
Nondum ulli erant. Da totum patrimonium;
Non habeo fratres.
Atri: ATR. Multi se esse praedicant.
Stur: STUR. Itane vero? contemnebar heri, ut infimi
Subsellii homo; nec cognatum se ullus meum

Aiebat. Nunc cum hereditatem hanc audiunt
Mihi venisse, omnes repente sunt mei
Affines, cognati, fratres. Itane? abdico.
Et certe hanc matrem, quae uno partu tot mihi
Peperit repente fratres, haud magnopere amo.
Pergo: Intus expostulem ut hac super iniuria.

SCENA VII.

Non sum, qui a morituris hodie mortem arceam.
Volu: VOL. Miserere; brevi obsequio iuvare me potes,
Vel hospitio, ut vivam; vel tumulo, ut mortuam.
Rabiem timeo ferarum. Sine defendere
Me hanc noctem: cras molesta non ero amplius.
Maca: MAC. Caelo potes tegi: nullo hospite indiges.
Volu: VOL. Feros homo leones recipis, hominem ejicis?
Maca: MAC. Parcunt leones, faemina numquam pon nocet.
Recede; aut ego recedam.
Volu: VOL. Vires suffice,
Abibo. Aut fessam si aspernaris, nec cibo
Juvas, nec tecto; tumulo morituram iuva.
Maca: MAC. Quis einim te adduxit? aut quid est tandem hoc, quod hic
Moliris?
Volu: VOL. Miseram me consumtis viribus
Pridem, atque nimia arentibus siti labris,
Nihil effari iam possum. Sine, me colligam
Prius esculento aliquo.
Maca: MAC. Nihil ad stomachum tuum
Mea esculenta. Barbaris radicibus
Herbisque victito. Si quid tamen potes
Pauxillis dactylis placare famem; cape,
Atque intro abscede, tantisper, dum ego hic foris
Oberro.
Volu: VOL. o beneficam manum! caelum hoc videt,
Olimque reddet.
Maca: MAC. Hunc item e fonte laticem,
Nam aliud, quo restinguas sitim, in promtu est nihil.
Volu: VOL. Ah; fallor? an dum vultum propius inturo,
Macarium agnosco?
Maca: MAC. Quem tu Macarium mihi?
Volu: VOL. Illum Romanum: Juvenem olim, eheu, nobilem
Et elegantem. At iam video, erro. Illi tamen
Similis certe aliquantum videris: pallidi
Nisi oris macies discreparet, nam ille erat
Floridior. Quamquam quid calamitosa memoro?
Erat olim,
Maca: MAC. Unde ille tibi Macarius noscitur?
Volu: VOL. Omitte. Ego, quae vicinis habitabam aedibus
Romana virgo, Macarium non noverim?
Maca: MAC. Ubi ille iam est?
Volu: VOL. Ah, periit. Alii gurgite

Haustum arbitrantur: alii latronum putant
Insidiis interceptum; alii alio malo
Peremptum.
Maca: MAC. Te autem quae adeo caussa has impulit
Adire silvas?
Volu: VOL. Quae illum e patria expulit.
Furtim patricias, inquam, fugio Nuptias;
Interea dum quaero locum, ubi sola Numini
Quiete serviam, huc postremo deferor,
Jactata terris usque omnibus, et omnibus.
Sine me hic qui esse tandem.
Maca: MAC. Hodie per me potes.
Diutius ut maneas, non sino.
Volu: VOL. Dum hodie sinas,
Te per tuos parentes, per quicquid fuit
Olim jucundum, obtestor.
Maca: MAC. Tantisper licet.
Verum ecce, redit Macarius tuus iterum mihi,
Is de quo dixti: an habet adhuc superstites
Parentes?
Volu: VOL. Habet infelix: etsi funeri
Propinquos, qui interim lugent, et lacrimis
Assidue mortem arcessunt. Nec aberit diu,
Si pergat ille abesse. Quid hi gemitus volunt?
Maca: MAC. Temere illi. At tu ingredere tandem; ego foris ero.

SCENA VIII.

Sed quid agas? Ego non movear, qui illis lacrimas
Has dicar tam assiduas movere?
Pudo: PUD. Praestat ut
Sine te paulisper, quam ut tecum aeternum fleant.
Maca: MAC. Miseret me illorum aetatis.
Rube: RUB. Misereat tui,
Qui haec tecum agitas.
Maca: MAC. Saltem illis dixissem vale!
Pudo: PUD. Dixisti, eo ipso, quod fugisti. SAT fuit.
Maca: MAC. Saltem osculum dedissem.
Rube: RUB. Quo illis arctius
Nimirum haereres?
Maca: MAC. Saltem, quo discederem
Prius indicassem?
Pudo: PUD. Ut inveniri facilius
Deinde posses, atque in patriam retrahi?
Latere noluit, qui se ipse prodidit.
Maca: MAC. At fuit hoc non humanum, ab his discedere
Parentibus.
Rube: RUB. Sane, quia divinum fuit.
Maca: MAC. Ab his, qui tam tenere me amarint?
Pudo: PUD. Tenerius
Amavit Christus.
Maca: MAC. Qui me a puero tam anxie
Aluerint?
Pudo: PUD. Et Christus aluti: et hunc cogita.
Maca: MAC. Qui tantum opum suarum mihi reliquerint?
Rube: RUB. Itane autem? an nondum hic erubescis? quasi alias
Opes tibi nullas Christus, et reliquerit,
Et promiserit?
Pudo: PUD. Hoc caelum certe, haec sidera
Hinc intuere; et quicquid supra haec sidera est,
An nullas ibi tu opes servari tibi putas?
Et illae ipsae, si parvae creduntur tibi,
Conquerere, dabit maiores.
Maca: MAC. Nescio quid agam!
Utroque rapior. Quamquam Iuctu occidere
Parentes dicar, ni in patriam revertero.
Pudo: PUD. In patriam? illam, e qua nuper ultro fugeras?
Rube: RUB. Quam Christi amore tam promte contempseras?
Illuc redibis? Illuc? illam in patriam?
Pudo: PUD. Quid Numen illud sempiternum? quid tuus
Olim ille ductor? quid tu imo ambobus, miser,
Quid, inquam, dices? non tute ipsum perfidum?
Non periurum appellabis? qui patri DEUM?

Qui patriae tuae caelum posthabueris?
Maca: MAC. AEger animus male habetur: et Scyllam hine timet
Et hinc Charybdim: certum naufragium imminet.
Caeleste o Numen! unde hic sensus est mihi,
A veteri tam diversus? video quidem et probo
Meliora; tamen in patriam feror, et prope trahor.
Secedam hinc paullum, et ab umbra consilium petam.

SCENA IX.

SCENA X.

Passim [Gap: not deciphered] a phlegethontis milite.
Pirasta, Labrusca, Phantasta, Corusca, reliqui
Commilitones; ociter ad praetorium.
Pira: PIR. Intempestivus praeco es: mediis avocas
E caeptis.
Julu: J.us Quid vis? Imperator sic iubet.
Pira: PIR. Age igitur. si quid est; edic compendio.
Julu: J.us Ephemeridem rerum vestrarum concupit.
Labrusca, quid operis fecisti?
Labr: LAB. Militem
Iratum ad caedem alterius meditandam impuli.
Julu: J.us Cuiusnam?
Labr: LAB. Rustici innocentis,
Pira: PIR. Scilicet
Parum istuc est. Vix excusas ignaviam.
Labr: LAB. Quid me aliud oportuisset?
Pira: PIR. Mille alia. Scies
Ubi imperatorem nostrum noctu audies.
Julu: J.us Quid tu Phantasta?
Phar: PHA. Ego sopitum hominem somniis
Confudi; et spectris territavi inanibus;
Ac veluti caedem intentans, eius lectulo
Imminui: effecique ut temere consurgeret
Et telo forte rapto, hominem juxta ebrium
Cubantem ignarus confoderet.
Julu: J.us Bene hoc, bene.
Vidi illum ego ipse. Nam cum ego huc ab inferis
Ibam, occursabat ille, et hinc ad inferos
Non laetus ibat. Sensi eum a temulentia
Tunc adeo primulum excitari: et balneas
Illi recentes apprecatus, transii.
Tum tu dein Pirasta.
Pira: PIR. Res dignas ego
Triumpho gessi Juvenem quendam hic nobilem
Opum, luxus, parentum, patriae, gloriae
Nuper victorem, ab instituto absterrui.
Julu: J.us Ecqua arte?
Pira: PIR. Non vulgari. Anachoretam indui,
Venatorem assimulavi; immisi taedium;
Minis spectrisque dimicavi. Sed nihil
His omnibus egi; donec in ora virginis
Idem migravi. Hic illi quicquid suadeo,

Persuadeo. iam quaecunque nuper spreverat,
Insane repetit; uno solum passu abest
A clade,
Julu: J.us Strenue haec, Pirasta, et fortiter;
Digna ingenio tuo. Nil hodie gratius
Congnoscet princeps. Perge, et caepta perfice,
Triumphabis. Tum tu Corusca?
Coru: COR. Pessima
Sum conditione. Caenobitam ego mihi
Sumpsi oppugnandum: saxeum hominem et ferreum.
Ago omnia; incipio nova, repeto vetera,
Et usitata, et inusitata; mentiar
Nisi millies illi hodie admoverim arietem,
Sed millies nihil egi.
Pira: PIR. Adeon' tu sis iners?
Adeon' ignavus?
Coru: COR. Quid agam? Simul illum adorior,
Precatur; flagris corpus increpat; cibis
Potuque gulam fraudat, humi pronum se abiicit.
Vincite vos istaec arma.
Julu: J.us Imo nisi viceris
Cras ipse, fustuarium erita principe.
Nunc his contentus plagis, ad tuum opus redi.
Pira: PIR. Ego me iterum convertam in ora feminae;
Nullum schema potest nostris esse fraudibus
Magis opportunum. Hoc etiam invictos vincimus.

SCENA XI.

Habebo, Juvenis nobilissime; Nam mihi
Talis certe videris; quicquid tu neges.
Maca: MAC. Non diffitebor. Concelare te meum
Volebam nomen: ultra nolo. Ille ipse sum
Macarius, quem memorabas a parentibus
Suis plorari.
Volu: VOL. o ipsum certe! At quomodo
Illa venustas oris repente oppalluit?
Ubi nitor ille, quem suspexit Roma? Ubi
Purpura, patriciarumque fastus vestium?
Quid sponsa infelix? quid genitrius tua? quid pater
Viderent, si illa sponsum, si isti filium
Adeo mutatum, adeo contemptum cernerent?
Ego ipsa paene tuae fortunae illacrimor,
Cum cogito qualis iam sis, qualisque fueris.
Maca: MAC. Nihil equidem his moverer, si haec solum forent.
Nunc me parentum et luctus et squallor movent.
Volu: VOL. Humanum hoc est. Nec vero aliud ego crucior,
Atque istud ipsum.
Maca: MAC. Censen' gratum me patri
Facturum, si postliminio reverterer?
Volu: VOL. Ah cessa istud dubitare. Qui iam mortuo
Similis torpescit; simul ac te conspexerit,
Reviviscet: scio.
Maca: MAC. Tum autem mater?
Volu: VOL. Gaudium
Suum non capiet.
Maca: MAC. At quid alii dicerent
Mortales, si olim me reversum cernerent?
Hominem inconstantem utique; atque consilii sui
Subito pertaesum. Ah pudet. Hem! tantus est rubor
In scelere solum cogitato; quis foret
Etiam in patrato?
Volu: VOL. Dicam, Macari: ut nemo erat
Qui factum, cum fugeres, Probaret; sic erunt
Multi qui reducem laudent. Tu quidem interim
Fac quae videbitur: Ego hic remanere cuperem.
Si qua liceret. Quamquam ut plane rem eloquar,
His paucis noctibus, quibus in silva hac vagor,
Saepe horrui; cum spectra aut vidi, aut credidi

Videre. Nihilne eius modi visum est tibi?
Maca: MAC. Mihi vero multa. Nec durare utique hic potest,
Qui illa timet: Me autem etsi non terrent; alia tunt
Quae solitudinem hanc, tam jucundam prius,
Reddunt molestam.
Volu: VOL. Quae illa?
Maca: MAC. Parentes, patria,
Et quicquid cum patria reliqui. Vix fero
Desiderium.
Volu: VOL. Ad haec, tua tam nobilis indoles,
Tam delicatum corpus, tam tenerae manus,
Ista facies (vis verbo dicam?) non satis
Videntur apta ad perferendas has loci
Iniurias.
Maca: MAC. Quomodo tu ergo aptam te putas?
Volu: VOL. Putabam; et ideo te secuta fugeram.
Aliud iam experta, te redeuntem itidem sequar.
Locum alibi mitiorem inveniam. In patria
Demum ipsa multi servierunt Numini.
Quid opus hac tam remota solitudine?
Maca: MAC. At pudet.
Volu: VOL. Itane? Parentes hoc solatio
Donare? Ab exilio in patriam revertere?
Animi quietem ante haec pericla ducere,
Pudet? Puderet imo haec ipsa omittere.
Maca: MAC. Equidem quod me facturum numquam credidi,
Persuades, Muto mentem, caeptique veteris
Pertaesus, ad patriam reviso.
Volu: VOL. Gratulor
Parentibus tuis Macari: et praesentio
Quid gaudiorum mater, quid itidem pater
Sint habituri, ubi reducem videbunt filium!
Ubi suum sponsa sponsum; (heu quantis lacrimis
Quaesitum!) conspicabitur.
Maca: MAC. An satis ad iter
Sumus parati?
Volu: VOL. Ego certe; nisi quod sericos
Amisi calceos.
Maca: MAC. Tui fuere ii?
Reperi ego heri: et Sudarium.
Volu: VOL. Ecce id inscia
Etiam ipsum amisi.
Maca: MAC. Hinc utraque efferam foras.
Volu: VOL. Hic certe captus est. Hos illi ego stimulos
Addidi: ego animo istanc offudi caliginem.

Sudarium ipsum: et crepidae tantum nebula erant.
Maca: MAC. Nusquam reperio: et, perturbatus nescio
Quo abdiderim!
Volu: VOL. Facile careo. Omitte. Haud est opus.
Maca: MAC. At tu, o mea casa vale; vale, et meam hanc fugam
Boni consule; revocant parentes. avocat
Patria. Tuque o Numen supremum Macario
Ignosce; tumque o ductor da hanc veniam mihi:
Hanc fugio non sponte casam. Superi! O caelites!
Quid video? ex oculis instar umbrae evanuit
Puella, non puella? o dedecus meum!
O animi ludibrium! video quid egerim;
Miserere o Numen. Erubesco sidera:
Oculos attollere crubesco. o caelites
Parcite decepto. Parcite, parcite perfido.
Imo exigite a periuro poenas: Sumite
Supplicium a profugo. desertorem plectite:
Nihil recuso: Merui, ah merui. Quin mihi
Obtendis velum terra? praebe latibulum
Quo condar, ne me caelum hoc, ne ductor meus
Aspiciat. Quid loquor? non urbis hoc scelus
Debet piari: lacrimis debet, lacrimis.

SCENA XII.

Timidum, imperitum, imbellem, totis viribus
Quid adorti eramus? uno poterat sibilo
Terreri.
Omne: OMH. a ha, he he.
Pira: PIR. Uno aspectu imo poteras
Fugari.
Labr: LAB. Uno imo poterat nutu territus
Exanimari. En! veluti jacet?
Pira: PIR. Hiccine machinis
Se nullis expugnari posse? hic Tartara
Jactarit tota non motura se loco?
Coru: COR. Jacet expugnatus.
Phan: PHAN. Uno victus spiritu est.
Pira: PIR. Praebe jugulum deses gladiator. Accipe
Ferrumignave.
Pira: PIR. Timide.
Labr: LAB. Bis fugitive.
Coru: COR. Perfido.
Phan: PHAN. Perdite.
Pira: PIR. Periure, desperate, noster es.
Pira: PIR. DEO renuntiasti; noster es.
Labr: LAB. Tuum
Christum abdicasti, noster es.
Coru: COR. Loco tuo
Cessisti, noster es.
Phan: PHAN. Quid agis? laqueum hunc cape,
Et si quid restat animae, elide; noster es.
Pira: PIR. Mane hic, abi hinc, ut ut voles, iamnoster es.
Cessas te strangulare? insere laqueum gulae,
Ac nos consequere.
Pira: PIR. Hodie ultro illuc proficiscere,
Quo cras coactus ibis. Pridem noster es.
Pira: PIR. Inserite vos laqueum illi; inserite; adstringite.

SCENA XIII.

A me monstratum, temere sic relinqueres?
Quid iam hoc Macari? adeo tibi caelum viluit?
En solem hunc; en iubar diei publicum;
En quicquid siderum est; id sub pedibus tuis
Quondam volvetur: et quicquid iam suspicis,
Despicies olim. An vile hoc censes praemium
Tui laboris? ah tantilli! tam brevis!
Tam facilis! quantum; Macari, o quantum praemium!
Tu tamen hoc negligendum tibi? tu hoc patriae
Mortali, et periturae, et peremturae putas
Tamen esse posthabendum? quid Macari, hoc? DEUS
Tibi adeo infra parentem, infraque hominem fuit
Ducendus? Quid agis? quin loqueris? ecquid taces?
Maca: MAC. Pudet, eheu, fari.
Raph: RAPH. Attolle vultus.
Maca: MAC. Ah pudet
Videri.
Raph: RAPH. Suspice.
Maca: MAC. Videre pudet.
Raph: RAPH. Erige
Te tamen.
Maca: MAC. Ah, quid iubes, ductor, videre me?
An terram hanc? Erroris mei vestigia?
An Solem hunc? Erubesco conscia sidera.
An te? at tu alumno hoc erubescis ipsemet.
An deinque DEUM? Qui me? quem ego? quem ita temere?
Ah parce; pudet. Ego ullos posthac caelites
Ausim vocare? Ego hoc os caelo ostendere?
Ego me hominem fateri? attamen, o mi comes,
O ductor, o tutela: ignosce perfido
Clienti. Feci, fateor; eheu, quid miser
Feci? quid imo non feci? me perdidi;
Te deserui; DEUM reliqui. An hoc parum est,
Quod feci? o Numen, non irata tu manu
Trifidum sparsisti telum in impium caput!
Non profugum hausisti tellus!
Raph: RAPH. Mitior est DEUS;
Etiam merentes sero plectit: parcere
Pronior est, quam ferire.
Maca: MAC. At certe hic me locus

Iam formidabit. Mereor, Vindica DEUM
Irata tellus; eiice ingratum exulem.
Mereor hoc odium; et merear; dum DEO queam
Me olim purgar.
Raph: RAPH. Macari potes; et hic potes.
Redi in spelaeum; et perge caepta pergere.
Placari citius Numen, quam irasci potest.
Maca: MAC. At timeo male ne rursus?
Raph: RAPH. Nitere in DEO,
Numquam laberis. Interim primas cave
Origines stropharum: Sero arma capies,
Ubi hostis in intestina iam pervaserit.
Maca: MAC. Ergone tam desperatum invitas denuo?
Veniamque perfido promittis? et alteram
Ingrato gratiam offers? o Numen bonum!
O mite Numen! o DEUS iterum meus!
O omnia mea! Sequar, sequar bonum hunc DEUM.
Raph: RAPH. Nunc ut videas, quid olim in caelo gaudii
Te maneat, ubi servire DEO huic perrexeris,
Cape gustulum hunc tuae beatitudinis.
CHORUS. Canitur intra Scenam. Maca: MAC. O plane suave caelum! o dignum pluribus
Adhuc periclis! Ite vitae incommoda;
Saevite morbi, sitis ure; aestua fames;
Caelum si his emitur, pretium nullum est carius.
Jacebam oppressus iam; jacebam funere
Infami funeratus; cum me reddidit
DEUS huic vitae. Proinde o Numen unicum,
Iam vivat mea tibi omnis vita, non mihi:
Quae iam iam, perierat in miseria, eheu, sua,
Revixit hodie in misericordia tua.
FINIS.