8 Feb 2003
Martin Tavakolian
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - Morpheus spell check
B. ALOYSIO.
INNOCENTISSIMO. IUVENI
OLIM
E. GONZAGARUM
ILLUSTRISSIMA. FAMILIA
PRINCIPI
POST
IN. SOCIETATE. IESU
MAGNO
INNOCENTIAE
EXEMPLO
NUNC
INTER. COELITES
MAGNO
INNOCENTIS. ADOLESCENTIAE
PATRONO
HOC. ALTERUM
DE DD. INNOCENTIBUS
VOLUMEN
CONSECRAT
AUCTOR
HERODIADOS
LIBER SECUNDUS.
HEsperiis iam Phoebus equos immerserat undis,
Lucebatque facem Telluris Luna minorem;
Cum sceleris mens acta sui formidine, coepit
Aeribus Eumenidum Herodem sulcare flagellis,
Et noctem turbare metu, somnique cupitam
Sontibus insulians oculis arcere quietem.
2.
Ille quidem umbrarum impatiens, ut forte iacebat
In testudineo increpitans lenta astra cubilis.
Invitansque diem, iam dudum fessus, avebat
Scire, quis Infantum iussa de clade reversus
Aemulae narraret Solymi cunabula regni,
Ferro excisa sibi. Quid enim, Superi! inquit, inermi
In puero clypeata cohors tam lenta moratur?
An fama praeeunte mali, fugere relicto
Turba lare? an clausis abscedere Martia portis
Iussa phalanx, nequiit subiectis vectibus urbem
Pandere, et impacto labe factare ariete muros?
An potius mutata fides; aurumque tribunos
Vicit, et aere dato manus expugnata pepercit?
Quicquid id est, accuso moram. Cum talia multus
Volveret: illapso per stragula serica somno
Denique corripitur. Mox tota cubilia monstris,
Qualia secum animo fubricaverat ante diurno,
Circumfusa videt, plenasque timoribus umbras.
3.
Prima loci servat nutu vigilante seratas
Solicitudo fores. Vicinae postibus errant
Exanimes Curae; citroque ultroque recurrunt
Mille Minae; et Larvae mentito nomine mille.
Et Tremor, et Lacrimae, et spoliata Silentia linguis,
Et Macies, et Pallor, et illae tabile Frigus,
Iatimus effulti preciosa toralia lecti
Ambit obitque Timor, qui pervia Regis inerti
Imbuit ossa gelu; et varia sub imagine turbas
Ante oculos, atque ora ciet. Turba unus in omni
Altior, et supra solium sublimis eburnum:
Visus adhuc gestire Puer, qui clarus avito
Tempora vinciret diademate. Plurimus illi
Oris honos, oculisque venustas mira verendis.
Dextra decus sceptri regale ferebat eburni:
Ostro facta chlamys, chlamydis sinus oblitus auro;
Cetera erant gemmae, visisve similima gemmis.
4.
Hunc alii stipare greges, redivi aparetum
Priscorum series, qui gratis vocibus illum
Isacia sibi quisque ducem de gente legebant.
Illam unum e Regum clamantes stirpe nepotem.
Sceptra Sionaei maneant quem propria Regni.
Contra autem Herodi plebs bimula visa minari
Pollice funesto, neque diris parcere sacrum
Carnificis vexare caput, vinctumque catenis
Ad Rhadamanteum violenta citare tribunal.
Iamque videbatur fanulis inhonorus abactis
Ipse trahi, et manibus cogipost terga revinctis
Infima lactentis cadere ad vestigia Regis:
Hic pavidum abrupit mens indignata soporem,
(Nam dudum impatiens male sana superbia servae
Conditionis erat) vigilanque an dormiat, haeret.
At neque iam vigiles incussus desiit artus
Affeciare tremor, gelidoque e corpore manans
Tum quoque sudor iit: pueridum forma recurrit
Saepius, ac mentem lymphatam plurima turbat.
5.
Segnia sed post quam caelo inclinavit Orion
Sidera, iamque orbi coepit Phoebeia lampas
Conspicuam lucere diem: rediere feroces
Bethlemii facta populi de strage phalanges,
Sanguine deformes, et adhuc ad plura paratae
Funera, nifessi stupuissent coedibus enses.
Tunc animo cessere metus: viresque recepit
Aeger, et absterso gelidi sudore pavoris,
Quaerit an Infantem, coniuratamque rebelli
Reppererint cum Rege manum! Quae funera plebis
Pygmeae dederint? Nullum ne effugerit omni
E pumila legione caput? Scelerisne peremti
Eruerint versos adfundamenta penates,
Indicium ne quod meditati exstet?
6.
Incipit infandum sceleris caput; ordineque unus
Omnia caesorum lamenta renarrat Acarnan.
Ductor Idumeae primus legionis Acarnan.
Nec veras narrasse satur, mendacibus auget
Res odiis: Inventa novi cunabula regis,
Sceptrumque, chlamydemque, aurumque et quicquid Eoi
Donarint heroes. Et addit symbola veri,
Decisas ab Athone manus, niveasque resectum
Acervice caput, quod fixum iusserat alto
Praeferri hastilis, totaque a plebe videri.
(Illud Hylae fuerat pueri, quem nuper Elisa [(printer); sic: Elysa]
Viderat irata laniari a Tigride mater.)
Haesit Hylae adspecto defixus in ore Tyrannus
Longius, atque oculos, quamquam caligine tectos
Iam dudum, et tabo, sparsoque cruore madentes.
Rege tamen dignos stupuit: risitque videndo
Fixa rebellantis pueri mucronibus orae.
Utque omnes puerile caput proscindere diris
Aisdiit, inque suum iurata assurgere nomen
Signa ducum, exsiluit, gestuque favente probavit
Victrices aquslas: ac si Babylonia quondam
Expugnata suis memorassent maenia signis.
Aut domitos bello venisse in vinculae Persas.
7.
Continuo primis belli ductoribus, omne
Sive Tagi pretiosa rotat quod arena, metallum,
Sine quod Hermus aqua generavit divite, promit:
Et nitidos, colli sinuosa volumina, torques,
Aemula Maeandri donaria, prodigus offert.
Nec parcit digitis Eoas indere gemmas
Pluribus, et census in turbaem effundit equestres
Quin adeo (privatae diem ne gaudia condaret)
Attonitam tunicis albere nitentibus urbem.
Et positis populo laxata per atria mensis
Regales inferre dapes, et condira Chio
Fundere vina cado iubet, ut convivia possent
Assyrios ridere focos. Mox aera flammis
Missilibus lucere iubet. Stupuere volantes
Nubibus in mediis plebs non assiiet a dracones.
Vix agitata ferunt Tarpeio [(reading uncertain: print unclear)] gaudia clivo
Talia, cum Libyci domita Carthagine regni
Scipiade rediere duces; et tota Quirini
Progenies, Numidis frustra plorantibus; egit
Caedida felices poenorum e clade triumphos.
Nec dum signa ratus satis edita multa Tyrannus
Laetitiae, potos vocat ad spectacula cives
Editor, insanaeque edicit Munus arenae:
Confestim Cunei Numero completur Equestres
Divite, sed Caveam plebs obsidet infima Summam,
Intenti, quam sive feram Venabula, sive
Iacta Secutorem tunicatum Retia captent.
8.
Forte Remus longo iam carcere clausus, atroces
Coniuge debebat iugulata pendere poenas,
Mel Cruce vel sociis Serpente et Simio. At illum
Servarat Nemesis Getulo occulta Leoni.
Alter Eryx, quem triste nemus scopulique nocentes
Infamem fecere diu: Scyronia quondam
Mitior (hospitibus quamquam omnibus improba) rupes.
Ille senes iugulare manu: faetasque solebat
(Horrendum visis!) matres utrimque recurvis.
Nectere, laxatisque verum, discerpere ramis.
Ille idem pueros consueraet ab ubere raptos
Vel torrere veru, vel stipite figere acuto.
Delicias risumque ratus, spectare trementes
Ignibus in mediis semusti corporis artus,
Vivaque adhuc, lentis membra obluctantia flammis.
Indicium sceleris demum fecere iacentum
Ossa virum, sparsaeque inhumata cadavera turbae,
Lubricaque effusi vestigia sanguinis. Inde
Caeptus Eryx, Immane scelus qua morte piaret
Impius aequali, nulla usquam inventa placebat,
Non, Tityo si vuliur edax aliquando relicto,
Ad nova latronis migraret viscera, non si
Arte, Perille, tua, tauro mugiret aheno
Conditus: illum aequas, Rhamnusia solvere poenas
Crediderat. Cavea sed formidata fremebat
Hircana de valle Tigris? cui noxius uni
Componi debebat Eryx; longe impare poena.
9 Ergo Remo sociatus Eryx, in proelia, quamquam [(printer); sic: ]
Nudus uterque subit: mediaque iubetur arena
Stare loco, dum signa dari feralia pugnae
Orchestra iubeat prospectans Editor alta.
Ut sonuere tubae, Cavea ruit, ecce, iubatus
Inde Leo, simul inde Tigris, visenda ferarum
Monstra, quibus rabies et vis erat aequa nocendi.
Haec Erycem petit, ille Remum. Stat corpore contra
Venator nudo, gemina venabula tendens
Sola manu, et morti sociato Marte renitens.
Non metuit conspecta Remi venabula Tigris,
Sed cursu exsuliante ferox occurrere telis
Gaudet, et, hac illac nulli penetrabile ferro
Corpus agens, quacunque Remus convertitur, instat.
Ille quidem nusquam se deserit, obvia monstro
Tela rotans, exitque ungues, ictusque petentis
Tigridis evitat: dum summo denique ferri
Perstrinxit mucrone feram. Furit illa doloris
Impatiens, repetitque hostem valido improba saltu,
Et laevum complexa femur, rapit ungue cruento
Ingentem lateris divulso a corpore pulpam.
Ilicet ossa patent, et hiantia vulnera grandi
Sanguinis imbre pluunt. Remus, ad spoliariae claudo
Contendit properare gradu: sed plurimus obstat
Lictor, et ignitis iteranda in praelia lamnis
Cunctantem subigit, nec adest speranda nocenti
Missso, iamque aegre fugiente labantia sensu
Genua [(reading uncertain: print unclear)] trahit, vixque ipsa manu venabula servat.
10.
Acrior interea, et meliori robore victor
Pugnat Eryx, multis exercita caedibus illum
Dextra iuvat: Nunc lata ferit mucrone leonis
Tergora, nunc caudae minitantis syrmata vitat
Inipiger, inque iubas et colla frementia fundit
Tela frequens, refugitque celer, fugiensque; recurrit.
Et quantum superat Leo vi, tantum arte Leonem
Vincit Eryx. Nam forte cavam de pulvere sicco
Ut licuit replere manum, sabulum omne refudit,
Callidus, et iactam Libycae venator arenam
Sparsit in ora ferae. Geminos caligo repente
Occupat atra sinus oculorum, et nocte laborat
Bellua, dumque oculis inimici pulveris imbrem
Excutit, urget Eryx toto venabula nisu
Pectus in adversum, pellemque libyssida ferro
Trajicit. Hic plausu dubio fremere omnia: victam
Pars clamare feram: pars exspectare quid hoste
Fiat adhuc! plagane leo cadat ictus ab una!
Interea dum perstat Eryx incumbere in hastam
Fortius, atque ipsis luctatus in ossibus haeret.
Iam perfuncta Remum fera vicerat altera, et artus
Corporis avulsos, semesaque frusta relinquens,
Improvisa Erycis ruit ad certamina Tigris,
Atque illum tergo resupinat, et omnibus ungues
Artibus infixos sulcata per ossa cruentat.
Ipse repentino perterritus hoste: morantem
Inter prima ferae praecor dia deserit hastam.
Utque avulsum humeris rabioso dente lacertum
Abstulit Hircanus furor, ille (quod ultima vitae
Spes docuit) deiectus bumi, (lacrimabile visu!)
Tela capit, nova tela tigremque obversus in ipsam,
Ore ferox petit or a ferae, dentesque lacessit
Dentibus, et morsus alternis morsibus aequat.
Qualis, ubi in silvis alacer de gente Britanna
Inter caeca lupum reperit spelaea molossus,
Mutua pugna cales. Sed Eryx iam viribus impar
Sucsubuit tandem; et laceris spectacula clausit
Artubus, ac Tigrim labente cadavere pavit.
12.
Editor ut vidit non fastidita probari
Munera, ductores vocat ad nova ludicra primos.
Si qui forte velint iaculo contendere et arcu,
Prima Leo dabitur meta et meta altera Tigris.
Praemiae, cum Graiae plumantae pondere Cristae
Aurea cassis erunt, clypeique argenteus unebo.
Dixit, et insignes ferri iubet omnibus arcus.
Continuo dat Nomen Atlas, et iunctus Atlanti
Eurymedon: aeque timuere utrumque fugaces
Persarum cunei, quoties aversa volabant
Spicula: mox Ammon, bellique supremus Acarnan
Consequitur. Pharetris hi quisque volatile telum
Corripiunt alacres, et equino cornua nervo
Contendunt omnes violenti, et arundine supra
Imposita, ad nutum sinuatis arcubus adstant.
Eurymedon primus iaculo stridente Leonis
Crura ferit, configit Atlas suprema iubarum.
Sensit utrumque Leo; sed quo peteretur ab hoste
Nescius, actriplici iam dudum vulnere tardus,
Unguibus in vacuam furit indignatus arenam.
Tertia post arculentato destinat Ammon
Tela; sed eluso labuntur vulnere praeter
Colla ferae, mollemque lacessunt irrita terram.
Ipse gravat gemino sua denique cornua ferro,
Et valido nervos conatu tendit Acarnan:
Ut que manu chordas iterum laxante remisit,
Auolat, et patulas lethalis arundo per aures
Indita Massyli penetravit tempora monstri,
Ac cerebri rimata vias, immobilis haesit.
Concidit exanimis. Sequitur per Equestria plausus:
Victorique venit, donum spectabile, cassis.
Et galeae cristatus apex; qui plurimus auri
Lucentes radiis undantibus evomit ignes.
13.
Ille morae impatiens, pharetra depromit eadem
Altera lavato praefixa hastilia ferro,
Tigridis in cladem. Sed vana per aera virtus
Exiit, atque artem tigris frustrata fefellit.
Proximus Eurymedon, et eidem proximus Amnon
Arma capit, iaculoque feram perstringit uterque,
Ille quidem obliquo maculosum vulnere tergus,
Hic oculi mucrone sinum. Fixaeque sagittae
Quaeque suo mansere loco, velut aliera corpus
Circumagat plenum iaculis horrentibus Histrix.
Solus adhuc restabat Atlas: Qui, cedite, Tigris
Atlanti debetur, ait. Pariterque tetendit,
Laxavitque arcum. Stridens properanter arundo
Per costas abiit, medioque in viscere inhaesit.
Hoc habet, hoc, exclamat Atlas: date praemia, Tigris
Occubuit. Se quitur populi cum murmure plausus
Et Clypei promissus honos, argenteus umbo.
Umbo laborata monstrabat imagine fratres
Terrigenas, (vasto deformem corpore turbam,)
Expugnat uros caeli conuexa gigantes.
Aerat ae facies illis, latera aere, lacertique
Aere rigent omnes: Electro crura, pedesque
Extremaeque manus: argento grandia candent
Saxa, quibus caelum iaculis pessum dare nisi,
Irrita turba: rubet vis torti fulminis auro.
Totum opus artifices Chalybum fudere camini,
Herodi donarat Arar, qui Persicus olim
Hospes ad Herodem solitus diverterat: illud
Denique victori Herodes donavit Atlanti.
Sic epulis impensa dies ludisque, Tyrannum
Absolvit secura metu, totoque rebelles
Ex animo infelix abolevit opinio cunas.
14.
At non illi domos implebant gaudia vinctas
Interea, sed longa foro lamenta sonabant.
Immensusque genis iam deficientibus, ibat
In faciem crinemque dolor, mortique superstes
Per lucem durabat adhuc. Sine funere nulli
Se videre lares, nullae sine vulnere matres.
Iamque aliae gremio deposta cadavera condunt,
Amplexuque fovent: aliae squallentia lymphis,
(Ut soboli ablatam reddat manus irrita formam,)
Ora lavant, madidasque extergunt sindone plagas
Haec dispersa legit spatiis distantibus ossa,
Cervicique caput, femorique reponere tentat
Truncatos miseranda pedes: haec brachia quarit
Infelix, humeris ut iuncta carentibus aptet
Illa oculis replere sinus stillantibus orbos,
Et digitis digitos adiungere, et artubus artus,
Totus ad ex equias ut matri appareat infans.
15.
Abstrusos etiam genitrix non una gemebat,
Aut quaerebat adhuc post desita proelia gnatos,
Quos turbaia metu latebris abscondera! atris
Pridie: at e latebris nullos deceptae recepit.
Quippe suo gestans puerum Mangora bimestrem
Ubere iam potum, et velatum sindone Coa
Sopitumque sinu visis in limine primo
Ensibus, abdiderat vicino pignora furno:
(Hoc fuga consilium properata reliquerat unum)
Liba siligineae fuerant ubi forte farinae
Cocta prius, nec dum calor inde recesserat omnis:
Ipsa tamen, studio fallendi, oblita caloris
Indiderat puerum. Vix istud, et ecce ruentes
Certatim a tergo scelerum subiere manipli,
Comprensamque minis iusserunt edere, proles
Tecta lateret ubi. Sed plurima iussa fateri,
Et pueri monstrare locum Mangora, negarat
Omnia: nec gladio, docilis, nec verbere, cogi.
Ergo indignati, pedibus calcare negantem
Institerunt, pugnisque omnem contundere: donec
Mentis inops, sensusque parens procumberet impos.
Tum vacua fugere domo. Iacet illa, sequentes
Dum Phoebi rediere faces; ibi reddita menti
Sopitos paulatim oculos e morte recludit;
Abstrusaeque memor sobolis, sine voce recurrit
Ad furni festina fidem. Foribusque remotis
Invenit (horrendum visu!) deformiat ostae
Ossa cutis, Maurasque manus, et adusta duorum
Ima pedum; et toto nihil oris in ore relictum.
Hic hominum Mangora fidem superumque poposcit
Vociferans: pectusque manu: crinesque revellens,
Se queritur fecisse nefas. Ego morte piandum
Crimen; ego nullis scelera unquam inventa novercis
Concivi genitrix. Potui subducere ferro
Natum ego, fumanti quo possem includere furno?
Hic fuit, hic genitricis amor! crudelior ipso
Host e parens Sine matre foret, modo viveret infans
Aut levius certe periisset ab hoste, necasset
Ense ille, at mater mitissima saeviit igne.
16.
Barbara tunc etiam lethi rea; bimula postquam
Audierat ferro mactari pignora, Bulbum
Foenili inclusit, stipulaque obsepsit opaca
Undique, vix spatiis ad spiramenta relictis.
Ut digressa loco est, foeni omnis meta relapsa
In puerum, iniusto cunabula pondere pressit,
Arctanitque anima spiracula prorsus, iterque,
Eripuit voci sed milite mater abacto
Iam perfuncta sibi discrimine visa, redibat
Ad natum, et, utvis certe mihi, Bulbule (milet
Rumpatur) mihi vivis, ait vox nulla parenti
Redditur. Accurrittanto mage Barbara Bulbum
Accipere. Hic, eheu! collapsa mole sepultum
Repperit: et iumulo quamquam festina refosso
Eruerit, mutata tamen iam repperit ora,
Ora parens maculis nimium suffusa cruentis,
Venasque exsangues, glacieque rigentia membra,
Et Bulbum exanimem. Visu perterrita tollit
Cum gemitu vocem ingentem; defectaque claudit
Semineces oculos: nec plus effata recumbit
Barbara, defunctaque animam cum prole relinquit.
17.
Cautior hac (nec cauta tamen satis) esse Sabella
Calando potuit puero in Tritone videri.
Nam querulum infantem fidi inclusura sub arca
Ne sese lacrimis scrutanti proderet hosti,
Mella soporifero confudit Hymettia succo,
Hoc pueri somnum, somnique silentia multo
Effectura parens. Dryope miscere Sabellam
Hunc docuit cum melle dolum. Sed utramque fefellit
Eventu renuente liquor. Nam sopiit umbrum
Ille quidem, at somno consopii umbrum aeterno.
Mater enim properante manu, dum forte liquore
Appetit innocuum, mixtis aconita cicutis
Corripit infelix; et toxica praeparat umbro.
Ergo suas artes seseque Sabella querelis
Increpat, et quavis saevam magis esse noverca
Vociferans proclamat in hanc nova tela parente
Sumite crudeles, hanc telis figite matrem:
Si tamen et matrem, quae mella armare veneno
Non timui, natumque amens hac arte peremi.
18.
Talibus a studiis alibi dum plurima fervent
Tecta, laresque viaeque; Nigro subit agmen amictu
Funebre, multa gemens et famineo ululatu
Aurasque lateasque replens. Effertur Arisbae
Heroa de stirpe Paris: quem mater Agylla
Floribus a vernis, non una voce, iubebat
Nunc violam, nunc esse rosam, nunc quicquid Acanthus
Et Narcissus erat, Paris omne erat unus [(printer); sic: illud] Agyllae
Tunc, eheu, non ille Paris! Languebat in alto
Exanimis pulvino; ubi pallidus ora genasque,
Mut atusque color; nulla usquam purpura, nullus
In candore rubor, nisi quem manantia suerunt
Vulnera; respersusque cruor formare ruborem.
Pectus hiabat adhuc, iugulique cruenta soluti
Plaga: fatebatur gladii vestigia cervix,
Traiectumque latur. Tam parvo in corpore tantis
Vulneribus spatium deerat: vixque altera cuiquam
Per maiora fuit dimissa foramina vita.
Instita de feretro pendebat serica: iuxta
Moerebant priscae fumosa insignia gentis,
Et series memoranda domus, et Martia belli
Gloria; dignataeque toris regalibus. Umbrae,
Opplorabat anus modulato Praefica lesso,
Invidiamque tribus motura sororibus, unum
Instabat pueri crebra exprobrare cadaver.
19.
Orba sequebatur miserabile funus Agylla
Mater, et, imbelli quam quam circumdata seu
Pectora non poterat liventia plangere, crinesque
Iniecta vexare manu (nam turba vetabat
Mollior) orsa tamen magnis ululatibus urbem
Exciit, et, matri sua reddite gaudia, matri;
Quo rapitis? gremio debentur pignora nostro.
Nos illis cognata domus. Sinite oscula charis
Ultima ferre genis: date dulcia lumina matri,
Effugientis adhuc animae vestigia quaeram:
Restat adhuc fortasse calor: Date, persequar omnes
Reliquias vitae, gremioque tepente fovebo.
Aut saltem properate minus: Per ego ultima matris
Vota (vel hic matris vener abile ducite nomen)
Lentius ite, precor. Quid enim festina citatis
Funera? Tardantes etiam properare putabo.
Alloquar ante meum: brevis est mora. Sentiet ille
Vel media de morte, foro; neque mutua matri
Reddero verba suae proles orata negabit.
Denique si soboli sacrum exsequiale paratis,
Nos erimus tumulus; gremio condatur in isto:
Nusquam ills melior, nusquam altera carior urna:
Quod si alio mens est illam tumulare sepulcro,
Addite me proli, et cum pignore condite matrem
Haec effata; simul difectis sensibus amens
Praecipitatum humis Famulae simul undique certant,
Pars dominam relevare sinus pars brachia fulcre
Exoipere, avi libris medicatos indere succos,
Illi [(reading uncertain: print unclear)] tamque aegro retinere in corpore vitane
20.
At Paris interea ferctro [(reading uncertain: print unclear)] sublimis in alto
Venerat ad nemoris cava Mausolea paterni.
Lucus ubi multam viridi quincunce cypressum
Continuans, horrente locun, circumsidet umbra.
Interior quadro Libyes e marmore surgit
Pyramis, et caelo turrita cacunina tollit.
Subter anhelat humus, caecis laqueata cavernis
Obscuri cinerum tantum umbrarumque penates
Inde ferunt crebros alta caligine manes
Per vacuum cursare nemus, tenuique lucerna
Conspicuos, pavidis inter dum occurrere vernis [(reading uncertain: print unclear)]
Et tacitos gemitus, et murmura rauca ciere.
21.
Hoc Paridem posisere specu: simul ubere summum
Cum fletu dixere vale: tumbamque gravarunt
Barbaricis opibus. Iuxta abiecere nitentem
Staminis aurati chlamydem, mirandaque Serum
Texta, et Puniceo pretiosas murice pallas,
Gestarat quas ante puer. Tum turbu Sabaeo
Ture locum et pleno sparsere cadaver amome,
Pallentique croco, spicaeque liquore Cilissae.
Assyriis nunquam fragravit odoribus urna
Largius optarat (veniam si terra dedisset)
Unius in pueri tumulum seimpendere tota
Hesperii nemoris, Sicula que opulentia Florae.
Hoc unum natura loco concessit, ut udae:
Pyramis assidue caelestix ore maderet,
Hasque sibi lacrimas servaret tumba perennis.
Tu tamen his hodie, puer o pulcherrimus [(reading uncertain: print unclear)] , nostris
Sponte rosis volisque cares: pedibiosque leatis
Elysii meliora eris violaria campi,
Spirantesque rosas, et candida lilia passine
Omnino ipse rosis violisque venustior ambis:
22.
Inferiis iam [(printer); sic: huic] rite datis, dum pompa revertit
Funebris, occurrunt aliis a partibus aequo
Cum gemitu diversa cohors, certantque refossis
Quaeque suos moestae cineres inferre sepulcris.
Hac Halys, hac effertur Atys. Portatur Helorus
Hexaphoro, modicumque extra pomoeria cippum
Nactus, ab assuetis discit divertere cunis.
Proximus huic Menelae iaces, huic proximus Arge,
Aggere quisque suo: neutri decus abfuit urnae,
Quae patrias absumsit opes: haustumque patentes
Unguen odoriferum non parca refudit in auras;
Pars quorum plebeia domus, tenuisque parentum
Census erat, busto plures tumulantur eodem,
Concordes animae, sociaque teguntur arena.
Pars opulenta suas materno in limine tumbas
Accipiunt, solitosque sinus post funera servant.
Exsequiis ita tracta dies lugubribus, urbi
Attulit aeterno memorandos omine fastos.
23.
Interea cedente die successerat umbra
Altera, cum pulsus iam per diludia Terror
Af pavidi redivivus adest penetralia Regis,
Herodemque petit. Rursum illa minantia plebis
Agmina, rursum aquilas regnique insignia monstrat
Aemula, et impositum puero diadema rebelli.
Tertia nox eadem, atque eadem illi quarta reducit
Spectra quies: Nullus Pueri sine imagine somunus.
Ergone vivat adhuc? et adhuc, ait, imperet infans,
Exieritque meos arcanis artibus enses
Improbus, et tanta caesorum e clade supersit?
Exierit. Scrutabor abhuc; sive intima terrae
Viscera, sive uteri natale regressus in antrum
Eugerit: matris gremio, terraeque recessis
Callidus effodiam. Caput hoc fascesque retentos
Deiero. Non fallam periuro carmine numen.
Dixerat. Attonitae procul intentaeque morantur
Excubiae domini, quem destinet ira nocentem,
Cui iubeat concire necem? Ceu quando vagatus
Saltibus Idaeis leo circum fusa tuetur
Pinguia terga boum; rabida fremit obvius ira
Exsultatque iubis, atque horridus exserit ungues;
Exspectant pavidae, muto pastore, iuvencae,
Quam rabies animam, quos invasura sit armos.
24.
Talibus Herodes dum curis angitur, et quem
Omnibus ex pueris vicinia nutriat hostem,
Ambiguus multa cum suspicione volutat:
Parvulus ingreditur, famulo ductante, Polites,
Tertia quem vix dum superata reliquerat aestas,
Sera patris soboles, natuque novissimus infans.
Sueverat ille seni formosus, hiante labello
Oscula ferre patri, dictoque recedere salue:
Tunc facturus idem. Neque Rex, quamquam ante stetisset
Torua tuens, potuit venienti occurrere toruus:
Sed mulcere manu, vultuque favere sereno
Promptus in agnato se patrem sanguine sensit.
Excidit ira prior, noctisque metusque recentis
Immemor, a pueri didicit mansuescere vultu.
25.
Utque data infanti est abeundi copia, vidit
Purpuream a tergo chlamydem, limbosque rigenti
Conspicuos auro; et flavam diademate cingi
Casariem, ac plenis pendere monilia baccis:
Nec deerat manibus sceptri gestamen eburni,
Quod dederat nuper, puerilia ludicra, nutrix,
Ludicra, sed vertenda brevi in ioca seria fletu.
Nam visa Herodes excitus imagine, secum
Continuo, (novus Eumenidum furor intus agebat
Continuo:) satis est, nec inani ludimus umbra.
Deprensus puer est: patuere enigmata. Noctis
Monstrarunt toties quem sera crepuscula, gnatus
Is meus est. Misero quid patri denique restat?
Ah meus est: agnosco manus, chlamydemque rubenti
Murice fulgentem. Simili ille refulsit in ostro:
Ille comam similem, sceptra ille simillima gessit.
Pro superi! men ergo meus diademate danguis
Exuet? Et patriae puer insidiabitur aulae?
Quid monstri sortuna paras? Ego callidus extra
Plebeios vastare lares, suspectaque caepi
Formidare domus alienae limina: Regni
Cognatis fuerat quaerendus in aedibus hostis.
Ipse mihi insidias genui pater; ipse cavebo
Qui genui. Proles absoluet caesa parentem.
Non Chalybum si mille iugis vallata resistat,
Aut Solymis teneat mediam in penetralibus aram,
Vitabit moritura patrem. Sic fatus Achillam
(Infelicis erat pueri moderator Achillas)
Maturare iubet perituri fata Politae.
Restitit hic, et abire negat: sed abire negantem
Cogit abire ferox. Abeuntem ut denique vidit,
Mitior ire vetat rursum ut subsistere sensit,
Rursus abire iubet; rursusque moratur euntem.
26.
Qualis Bistonio pinus Rhodopeia nutas
Fixa iugo; quoties dubii in contraria venti
Bella ruunt; unaque Eurus Boreasque sonanti
Agmine confligunt; dubitantque cacumina silvae
Cui vento parere velint: huc pinus et illuc
Dissidio raptata cadit; modo vertice laevam
Prona salutat humum, modo dextrum flexa recumbit
In latus, et tota inconstans a stirpe vacillat.
Sic varius nutat dubia ratione Tyrannus;
Et, quid, ait, malesanus ago? Iugulabitur Infans?
Et Puer et meus est: Titulus servare Politen
Alteruter, vel uterque iubet. Defendere neuter
Imo iubet. Docui iam posse occumbere ferro
Et Pueros, et posse meos: Quamquam ergo Polites
Et Puer, et meus est, titulo damnatur utroque.
At nondum ille nocens! Ideo caedatur: in ipso
Ne videam fieri caeso genitore nocentem.
Nondum anni nocuisse sinunt! Scelus impedit aetas!
Iam nocuit, quicumque potest aliquando nocere.
Aude aliquid genitor: tuque irrevocatus, Achilla,
Ipropera, atque absolue patrem. Detrectat Achillas
Imperium ferale senis, facinusque cruentum
Abnuit; ingenio potius moderanda Tyranni
Iussa ratus: puerum metuente a matre Politen
Amplectenda patris placandi ad genua reducit
Ignarum, si forte rudi praecordia lingua
Molliat, aut risu properantia fata retardet.
27.
Ingressum, et palmas (ita ductor iusserat) ambas
Tendentem, dominumque iterum Patremque vocantem
Non tulit Herodes: caedisque oblatus et irae
Protinus, in gremium, passasque admisit in ulnas.
Sicut, ubi Phrygius palmis arctarat avitis
Astyanacta senex, animo vanescere sensit
Mille rates Danaum: nullae obstrepuere phalanges
Moenibus, et patriae nusquam occursabat Achilles:
Omnis in adspecto requierat cura nepote.
28.
Ut tamen in chlamydem pater ora subinde retorsit,
Confestim Furiae, regnique pericula totum
Erecere Patrem. Redeunt meditata nocendi
Consilia: et laqueum gestata monilia praebent.
Ergo manum iugulo lactenti accommodat ipse,
Insectamque iterum perterritus ipse removit:
Idque iterum, atque iterum. Donec facto impete, victor.
Tandem, ait, audendum est, ignavia lenta quid haeres?
Vince manum. Simul haec, simul ipsa monilia collo
Implicat insonti, iuguloque adstricta coarctat.
29.
Principio ridere Puer, neque seria cladis
Signa putare suae. Sed ubi angustata coivit
Fascia, et exclusit vitales faucibus auras:
Tum pedibus trepidare tener, clausumque negatae
Quaerere vocis iter, tum colls vinculae vana
Extricare manu, tristique resistere nodo.
Utque nihil valvere manus, elanguit oris
Cum candore decor, tumuerunt sanguine venae,
Et livente genas subiit caligine nigror,
Perque oculos auresque cruor naresque cucurrit.
Nec tamen incepti pudor impiae pectora movit,
Durat adhuc, pergitque animae praecludere saevus
Spiramenta pater, faucesque potentius arctat:
Donec in immiti complexu denique fecit
Vi sibi vita viam, elisoque e corpore cessit.
Omnibus extemplo fugit calor artubus omnis,
Successitque gelu: tacuit pulcherrima cervix,
Marmoreae cecidere maniss: haesere lacerti,
Diriguere pedes, oculis extincta duobus
Gemma duplex, squallor capitis turbavit honoram
Caesariem, et nusquam agnovit sua forma Politen.
Ut si qua Hiblaeo vagus hospes oberret in horto,
Florida regna terens, gressuque licente decoros
Interimens flores, violamque thymumque rosamque
Et calcata premens neglecto lilia passis;
Nobile germen obit: sparsoque beata gravatur
Forma luto, et nulli iacet agnoscenda coleno.
30.
At regina, mali quamuis ignara, requirit
Amissam sobolem; vacuamque vagata per aulam,
Omnibus in famulis orba ancillisque moratur.
Triste silent omnes, silet ipse rogatus Achillas,
Dum cavet infausti ne fiat funeris index.
Iam caligo diem tenebris obduxerat atris,
Cum lacrimas curasque parens defessa remisit
Denique, et, in somnum non sponte soluta, quievit.
Hic oculis vix dum coeuntibus, ecoe, repertum
Vidit adesse, suum nota cum veste Politen,
Non roseis, velut ante, genis utrimque rubentem,
Nec risu facilem: sed opertum sanguine multo,
Et facie squallentem, et vix a matre videndum.
Cui prior ipsa, redis tandem, o mea maxima, dixit,
Cura redis? Ecquis peregrino schemate mutat
Ora decora color? Simul amplexura Politen,
Eluso tenuem complexu fertur in umbram.
Terque sinu invitat genitrix, ter sensit inanem
Esse sinum. Quo semper abis, ait, unice? matrem
Nate cupite vides. Rursum utraque brachia redit,
Utraque sed vano complexu brachia rursum
Lusa videt. Tandem ipse, Parens, ait, oscula nato
Sera paras: vacuam presas sine corpore formam,
Et manes a morte meos. Iam nulla caducae
Gaudia me vitae, nec spes solantur inanes.
Et sceptri puerile mei gestamen, et auro
Intertexta tuo sordet mihi purpura: pro me
Desine mortales, mater mea desine, curas.
Ne frustra cruciere tamen: Non horrida rictu
Me fera, nec casu rapuit fortuna sinistro;
Sed pater ipse manus violentas attulit, ipse
Nexuit insonti baccata monilia collo,
Et fauces laqueo precioso fregit anhelas.
Accelerata tamen nihil obfuit Atropos: aulae
Quae patriae sublata perit mihi portio, regno
Elysiae est pensatae plagae. Tu quaerere prolem,
Et plorare parens perituro murmure ossa,
Aeternumque vale. Nec plura locutus, in auras
Ocius excita puer a genitrice recessit.
31.
Insequitur clamore fugam Reginae; Politen
Ingeminans, oculoque locum vigilante per omnem
Circumiens, nati vestigiae vana requirit,
Maternique sinus deplorat damna: furensque
Multa super forma queritur, super indole multa
Pignoris amissi nunc unum accusat Achillam
Ductorem pueri; nunc imputat omnia matra
Infelix; nunc tota minis, et inanibus ipsum
vocibus Herodem, non exaudita, flagellat.
Talis erat, quande Nemeaea per arua cupitum
Inachios ductura duces properaret ad amnem
Lemnias, herbosique infantem in cespite clivi
Incustoditum male cauta locarat Ophelten.
Quem simul infuso serpentis frigore vidit
Occubuisse redux; immenso tota Pelasgum
Turbavit clamore nemus: pectusque genasque
Insontesque manu coepit convellere crines,
Vipereoque furens convitia dicere monstro.
32.
Non tacuit festina procul traducere dirum
Fama nefas: sed Carpathii trans aequora Ponti,
Taenariumque latus, Delonque et Phocidos arcem
Extulit; Aegeumque ultra; Cyproque Samoque,
Et tacitis incerta volans memoravit Amyclis.
Quin adeo fines eadem transgressa Sicanos
Ad Capitolinas penetravit nuntia sedes:
Ausoniae moderator ubi simul audiit Aulae
Factum horrendum, immane Patris; Quem barbara morem
Terra Palaestinis per mittit gentibus? inquit:
Non parcit propriis patris inclem entia natis,
Parcit ubi vetulis populi indulgentia porcis.
Inde diu attonitus, ne se natura moveret,
Extimuit: refugo neu sole reduceret umbras
Paene Thyesteis aequata insania cenis,
Aut Pyrrhae spectata semel, spectanda redirent
Secula, communem terris iterantia cladem.
33.
Nec formido minor Iudaeas terruit urbes:
Omnibus occurrunt odio male nota recenti
Bethlehemiae lamenta plagae. Neque posse putatur
Parcere plebejis, qui pignora censuerit fas
Sanguine creta suo, manibus iugulare cruentis.
Ergo suos alii (si quos habuere nepotes
Lactis adhuc, et adhuc plenae nutricis egentes)
Urbibus emittunt pavidi, memorumque recessus
Turribus anteferunt; laribusque mapale superbis.
Ne conspecta novas infantia suscitet iras.
Vagitus alii lactentum et clara laborant
Murmura, praeclusis aut suffocare cavernis
Aut alio (ne qua renovatum murmura Cunis
Exaudita creent odium) celaere susurro.
Sic Phrygios quondam memorant arcana Curetes
(Si quae fides famae est) Iovis incunabula parvi
Ut gerent, Saturne, tuas aut aere sonoro
Aut buxi impediisse cavis stridoribus aures.
34.
Quin etiam cano visendos vertice iussit
Ira ferire Senes, quotquot malo fida trahebat
Suspicio, socias arcana ad bella rebelli
Cum Puero iunxisse manus: Et sexus et Aetas,
Plebesque Proceresque minis patuere. Sed unus
Ante alios omnes Simeon obnoxius: ille
Ter felix Simeon, qui post quam funera fessus
Institit emeritis exposcere debita Canis,
Audierat, non ante necis speranda cupitae
Otia, quam caelo datae parturiente, Tonantis
Pignora, virgineis gestata videret in ulnis.
Inde dies noctesque senex intentus, avebat
Otius hac oculis promissa luce potiri.
Denique cum Templi pius observasset adaram
Centenas properare nurus, centenaque Matrum
Munera porrecto mutari turture; vidit
Unam alias inter radiis ardere puellam,
Atque alios inter Puerum stellantibus unum
Insignem facibus; gemino quem virgo redemtum
Institerat castae pullo mutare columbae.
Hic Simeon (cognorat enim) penetrare per omnes
Obstantum Cuneos, populo cedente: proculque
Exclamare; Meis sinite hanc ambire lacertis
Progeniem: haec ulnis debetur sarcina nostris.
Ac simul Infantem, genitrice lubente, receptum
Ostentat populis: templumque per omne triumphat.
Multa super Puero memorans: et Tristia laetis
Mixta canens, magnae Pueri subeunda Parenti.
35.
Distulit extemplo Solymorum fama per urbem
Omnia dicta senis, cauto suspecta Tyranno.
Qui metuens, linguam senis omnem exscindere
Fatidicam, et nocuos iussit truncare lacertos
Et geminas utrimque ulnas, quibus ille rebellem ferro
Foverit infantem. Iam missios abire satelles
Coeperat: hic nigrum querulis ex aedibus agmers
Ipsius Simeonis iit, functumque per urbem
Non illaudato produxit funere vatem.
Nam pia venturas tranquilla morte, Tyranni
Praevertis Natura manus. Fremit impius, illam
Herodes fugisse suo sine vulnere vitam:
Accusatque leves hoc uno crimine Parcas,
Quaesiti senium Simeonis triste furori
Subductum rapuisse suo. Quamquam ipse feri
Atali opta esset gladio, totosque senilis
Verticis Infanti dilecto impendere Canos.
36.
Silva fuit densis circumdata sentibus, ingens,
Aeriisque obsessa iugis; ubi Sirius ardor
Obluctante gelu fastigia summa laborat
Messibus in mediis, cana spoliare pruina.
Hinc gelidae valles, umbraeque et limpida fontis
Unda per informes multo ruit obice rupes.
Vatibus (ut perhibent) erat haec fidssima quondam
Hebraeis statio; populi quos ira protervi.
Aut Regum quandoque furor violentus adegit
Abstrusas nemorum terraeve subire cavernas.
Ipse etiam, qui pauper oves praedantibus ursis
Iverat ereptum, fulvisque leonibus audax
Restiterat, cum Saulis opes vitaret, in illis
Rupibus, et silvis horrentibus exulagebat.
Huc cum prole parens Ioanne profugit Elisa.
Regis Idumaei metuens: qui saevus ephebum
Saepe Zachariaden paribus quaesiverat armis
Ereptum texere tamen matura parentis
Consilia, et profugis spelaea reperta colonis
Saxa inter montesque feros. Quis ibi omnia silvis
Abdita, et humanos longe fugientia visus.
Illius et humanos longe fugientia visus.
Commemoret? Tu, si qua iubes memorare poetam,
Ipse puer, puerique parens effoeta, docete.
37.
Qua iuga in Arctoos protendit summae Triones
Horrendum silvae nemus, hac lactentis ephebi
Venerat extorris genitrix. Utque aegra resedit,
Ecce fatiscentes exesa in rupe cavernas
Faucibus angustis, adituque voraginis arcto,
Conspicit, intus erant laqueata cubilibus antrae
Grandibus, et vivo fabricata sedilia saxo,
Et species non vana domus. Ibi vena strepentis
Dives aquae, nulla sibi fecerat arte canales,
Sed modico collecta sinu, qua parte redundat,
Occultos absorpta soli rursum intrat hiatus.
Nec desunt arbusta loco, piceaeque cedrique
Aeriae; caeliquaes suda crepuscula semper
Vel liquido rore ubertim, vel melle tenaci
Inficunt, stillisque solum omne cadelibus ungunt.
Hos statuunt optare lares; languente Tyranni
Turbo Palaestini dum tempestate quiescat.
38.
Vix primo sibi Elisa dies, et menstrua Lunae
Tempora complerat, cum pluribus anxia curis,
Aerumnasque loci iam detrectante Senecta,
Occubuit mater, mediisque in montibus unum
Emoriente sinupuerum complexa reliquit.
Successit fugiente tamen pro matre minister
Aetherius: parvoque dapes providie alumno,
Nunc ab arundineis stillantia mella myricis,
Nunc mensae tenues, in condimenta locustas,
Nunc lymphae pro lacte gelae. Sic altor, eremo
Venturaeque fami docilem durabat ephebum.
39.
Ac velut Abramides (quem de Nilotide serva
Sustulerat Senior) dum tes qua per arida fugit
Extorri cum matre puer, neque gutta levandae
Parvit ullae siti; saebulo in squallente resedit,
Ultima consumtae repetens suspiria vitae.
Hic illi subitus miserantibus ales ab astris
Adstitit, iptantique udae saliontia petrae
Murmura, manates digito dedit indice lymphas.
Alitis ut vidit Puer ora genasque manusque
Caesariemque auro, vestemque nitere pyropo,
Haesit in adspecta redivivos imagine, et ipsam
Paene sitim puer, et sit is est oblita liquorem.
Taelis et hic orbo curator missius alumno
Stellatae de sede fisit: qui saepe clientis
Perdius adstaret lateri, desertaque pernox
Excubiis tegeret saepo incunabulae custos.
40.
Ille prior voces, meditatque verba profari
Edovit, patrraeque elementa agnoscere linguae;
Ille dicaere preces, susperosque in votae vocare,
Et plucidos moros, artesque addiscere, non quaes
Semivir Aeacidae consuenit tradere Chiron
Barbara Cecropio praeponens antra Lycaeo.
Nec quas (ut inemorant) Thebani fabula monstri
Suevit Echionio quodam divendere vulgo
Perplexos commeata dolos: sed qualibus ipsi
Calicolae dulgere soles, gaudentque repertis;
Scilicet, occlusi quibus iret in atria caeli
Gens exclusa diu. Nec ad haec erat indole segnis
Complectanda puer; sed magnis passibus ibat
Iam propior, iam paene prior ducente, Magistro.
41.
Vique anni crevere magis, licuitque vagari
Silvarum per opaeca, nihil peritura moratus
Gavaia, nec rerum commercia vana, nec urbis
Degeneres luxus, Pariove e marmore turres,
Aut imbuta Tyri precioso vellera fuco:
Sed villosa, pilis gibbosi rexta cameli,
Endromis, et caesae pellita lacerna bidentis,
Mundus ei muliebris erant, quo tectus, in illas
Torus hiabat opes, quas exspectatae perennes
Mentibus aeternum melioribus Astra reservant.
Hoc studium, seu fleret, erat; seu pectora pugno
Tunderet; e liquidi seu forte crepidine rivi
Fatales spectaret aquas, quibus ille Tonantis
Venturi tingenda sibi fore membrae sciebat:
Hoc totum Ioannis erat. Nec pectore clausus
Iste tepebat amor; sed in ignem erumpere iam tum
Coeperat; indicie, quantis ardoribus esset
Terrarum populos olim tracturiis, ut Orci
Faucibus erepit, mutato sidera culle
Quaerere certarent. Hominum inde tot agmina plangunt,
Inde pii gemitus, et suspirantia caelo
Murmura, dum crebri violentis viribus instant
Vim superis afferre plagis perguntque seratas
Oppugnare fores, repetitoque ariete pulsant.
42.
Caelituum chorus ipse, poli flatione relicta,
In silvas migrare frequens, fludiumque clientis,
Et vitum, et mores propiori agnoscere visis
Gestiit. Obstupuere omnes, et siqua daretur
Libertas, cuperent ad eandem vivere normam.
Quin ipsae coepere ferae mansuescere sensim
Hospitis ingenio, positoque more, cocatae
Ad vocem venere statim, et sua quaeque libenti
Ad spelaea gradu iussae diaicere reverti.
Hic veram Orphei felici monstrae tbeatri
Invenere fidem: placidos ubi cerva leones
Iuxta impune stetit, damisque oblita pepercit
Tigris: et inter oves praedantum nulla luporum
Ingluvies metuenda fuit: tutumque quieti
Siverunt leporem campis errare molossi.
Bistonio non illa quidem spectacula cantu
Threiciae fecere lyrae, sed monstra ferarum
Integritas vitae, et mens criminis inscia traxit
Ipsaque velrudibus veneranda infantia silvis.
Nec volucres cessere feris. Quacunque ferebat
Ille gradum, aerios certatim tinnula plausiis
Turba dabat, iuxtaque frequens, supraque sonoros
Hinc fringilla modos, illinc philomela, canebat.
Saepe, roor, nidis aliquae venere relictis.
Inque rudi lusere manu: nec sensit Acanthis
Ulla magis tutos alibi, nec alauda, penates.
43.
Sexta suas frondes foliis pubentibus aestas
Induerat, totidemque albentia vellera silvis
Canapararat hiems: Puero cum forte precanti
Austitis ille, oculis iam notus amantibus, ales,
Quem sic alloquitur: Rerum o dilecte mearum
Arbiter, et parvi fidissime tutor alumni:
Nulla (fatebor enim) silvarum taedia mentem
Sollicitant: placet iste mei mibi carceris horror [(printer); sic: error] ,
Et facies inamaena loci: nec nescio quales
Hac inter nemorum deserta reserverat usus;
Omnia nota mibi. Sed quis me casus opaci
Egerit in spelae alaris, tam saepe requiro
Irritus. Et quam quam scio non sine numine factum
Tu tamen ede modum, caussaeque exordia narra.
44.
Dixerat. At vultu placide adspirante, renidens
Aliger; o superum puer ingens curae tuorum,
Si veteris narraere fugae primordia cogis,
Tristia sint quamuis, risuque carentia, paxdam.
Vi coniurato cecidit stirps bima tumultu,
Vicinasque nurus orbavit prole, Tyranni
Saeva Palestini rabies; tu forte petendus
Herodi super unus eras Resciverat ortus
Admiranda tui: et profugi in cunabulae Regis
Ulturus, socias cupiebat plectere cunas.
Quippe recensierat vicinae per oppida rantor
Qualis in aeris Iudaea montibus Infans,
Non dubius quondam venturi anteambulo Christi,)
Iffaeta sit aeatus anu, quem nuntius ales
In mediis templorum adytis, cum festa cremaeret
Tira pater, suetisque preces affunderet aris,
Iusserit imposito Ioannis nomine dici.
Hic stupuisse patrem, vocisque repente negatae
Amisisse sonum, linguamque haesisse palato;
Dum novies Lunae dccrescere viderit orbem,
Atque iterism toties in cornua sumtae reverti.
Tunc subitas lingua rupisse tacentis habenas,
Et pueri studium, et mores memorasse futuros
Carmine fatidico: et lesseia regna Sioni
Pollicitum reditura brevi, quae iure perenni
Davidicae stirpis soboles aeterna teneret.
45.
Hic iterum furiis Herodes actus, ademtos
Continuo faesces, ereptaque regna veretur,
Ni properes, primoque vafer partum opprimat ortis.
At cautum nihiliste furor, nihil ista fefellit
Fama patrem: insidiis vigilat quacunque cavendis.
Teque tuamque domo clam maturare parentem,
Extremosque iubet nemorum tentare recessus
Tantisper. Latebras, duce me, vanistis adistas.
Hic vobis abiere dies, hic omnia noctis
Otta, non inter nives plumantia lecti
Stragula: sed gelidae subter laquearia petrae
Nuda fovebat humus: pulvini mellior instar
Muscus erat: Materna tibi de more ferebant
Ubera sola dapem, atque eadem tibi sola liquorem.
Sed matri vel palma nucem, vel agrestia pomus
Poma dabat, laticem haec vicini marmoris unda
46.
Lauta vel haec poterat fugitivis mensi videri,
Dummodo tuta foret. Nam Regia turba penati
Ut vacuos, profugoque [(printer); sic: profugo] patrem sine pignore vidit,
Admoto scrutata metu: Quo fugerit infans?
Quaesierit quae tecta parens? Quibus occulat attris
Funestam regique facem regnoque? Pateri
Plurima cunctantem, pars crebro verbere pulsant,
Raptatumque inter medii penetralia Templi
Atque altare necant: pars sicut odora canum vis
Abstrusam indagant sua per vestigia praedam.
Iamque adeo nemoris divortia quaeque remensi
Trans ipsos abiere specus primisque propinqui
Faucibus, haerentem (nisi mens caecata fuisset)
Matris in amplexis poterant deprendere prole.
Sed superi sepsere viam; lusosque Tyranni
Irrita conantis non admisere ministros.
47.
Mox alii subiere metus. Nam clara fugarat
Cynthia nocturnas bigis pallentibus umbras:
Hiclethea phalanx (Satyroa Faunosque vetusta
Et Dryadas decepta et Oreadas esse putarat.)
E stygiis emersa focis, loca nota renisit,
Concilium infelix. His caetus quippe cavernis
Cogere consuerat lagio Plutonia, quando
Aut humana dolos meditari in damna recentes
Visum erat, aut feriem pensi memorare diurni
Longius: Heroas facta quot quisque ruina
Straverit, aut quantas in cladem turba futuram
Struxerit insidias, laqueosque tetenderit orbi.
Ah quibus hicillis, et quantis risere cachinnis
Eumenidum cum prima soror, longo ordine duplex
Rettulit hercis Iessaei crimen? ut illum
Impulerit vetito conuertere lumina motu
Funestas ad Aquaes: ubi visam exposcere formam
Caeperit, et subitos per lumina traxerit ignes.
Ille quidem furto misere gnudebat: at iste
Ignarum fecere iocos. Utque altera caedis
Materies adiecta fuit, qua iusserat idem
Coniugis ereptae, ferro consumere (primis
Hostibus obiectum, et meritum meliora) maritum:
Hei mihi! quos illa plaus in clade dederunt?
48.
At maiore locum mox implevere triumpho,
Cum victum (horresco referens) Solomona voluptas
Traxit, et ille cebris incautum mille fefellit.
Quantus enim, ah quanto datus est e culmine praeccps?
Admiranda prius patrio qui Templa Tonanti
Arduus immensa fuerat molitus opum vi;
Atque Arabum effossism venis locu pletibus aurum.
Argentique graves immania pondera lamnas,
Atque exhausta frequens Themesaeis aera fodinis
Omnia, certatim in Solymam congesserat Aedem:
Post autem, ut captum Cocytia monstra profanis
Implicuere toris (nam taedis mille iugales
Inerat in thalamos, Hymenis mille ligatus)
Infelix delubra Iovi Venerique dicavit,
Et Stygias coluit, vanissima numina, Larvas
Stultus, adorato, fieri quod iusserat, auro.
Haec ubi nocturno Furiarum maxima caetu
Artibus acta suis, narraverat, omnia circum
Haec Acherunt eo sonuere cacumina plausu.
Centum exinde dies, totidemque ea gaudia noctes
Hoc egere specu, semper Solomone vocato.
Numquam alia gavisa magis sunt Tartara praeda.
49.
Huc de more cohors eadem remeaverat, illis
Noctibus, hoc primis genitrix quibus attigit antrum
Adventum sensere ferae, stabulisque relictis
Intima deserti petiere cubilia luci.
Exoritur longeque fragor; lateque ruinam
Unam omnes montes, unam omnia saxa minantur
Insequitur formis acies informibus ingens,
Capri pedum plerique genus, plerique recurvis
Unguibus, infesti cornutis frontibus omnes.
Hi veteres antri latebras velut agmine facto
Insultare parant, caveamque insidere monstris.
At simulae habitatae loci spelaea colonis
Attoniti videre novis, et adesse parasam
Arcani custodis opem, (nam limina praesens
Munieram custos) illi retro otius acti
Per diversa ruunt, noctumque ululatibus implent.
Idque aliis aliisque iterum de noctibus ausi,
Sunt iterum atque iterum me propugnante repulsi,
Aeternoque locum vitare timore coacti.
Talia sexenni custos memorabat alumno.
Ille statim: si causa mei fuit ista recessus,
O bone tutor, ait: liceat, persi quid amavi
Te coluique patris deserta revisere tecta,
O liceat! mora nulla viaeest; permiseris, ibo,
In medium penetrabo fori, cupiamque videri.
Quid miserum Herodis totin annos differo votum?
Quaesitum inneniat tandem caput. Hauriat omnem
Dum Domino parcat, famulie cervice cruorem.
50.
Dixit. At ille, meis, puero, ait intime curis,
Parcius ista velis. Non haec sunt ulitima fatis
Tempora pacta tuis: fieri neque crimen ab uno
Omne Herode potest. Venient Natique nepotesque
Illius, et patrem in scelerum certamine vincent.
Ex illis tibi certus erit, ne quaere, tyrannus.
Iam video, quid quina tibi post lustra minetur
Improbus, et thalami fraterni incestus adulter.
Tu ne cede minis, sed flagitiosa coerce
Connubia, et nullo coeuntes auspice taedas
Rumpe frequens. Dabitur quondam indignissima merces,
Carcer. At aeratis libertas vincta catenis
Stabit adhuc; manibusque licet pedibusque ligaetis,
Herodi servire tamen se lingua negabit.
Macte nova virtute puer! sic saepe tonantem
Audiat Herodes, pravoque a tramite rectum
Ad leges convertat iter. Sed enim improba Dipsas
Turbat opus, video. Video Sybaritica regum
Barbarico dudum convivia fervere luxu:
Et festas quae forma dapes lasciva profanet
Hebraeae Veneris. Superi, hanc arcete puellam
Una omnes mecum, scelerisque avertite prolem!
Alternum facit, ecce pedem; saltuque salaci
Fascinat infaustae rideniia Sigmata mensae.
Quam vereor miserande puer, quo fabula tendat!
Ecce repente caput, caputa cervice resectum
Elaeta fertilla manu. Cessa improba, cessa,
Iam satis. Haec fatus medio sua verbae reliquit
Imperfecta sono. Stupuitpuer abdita rerum,
Ignarus quid, quaeque forent. Tamen omniae certus
Consilio stabilita Dei, nil quaesiit ultra,
Quae vitae praeussa forent eventa futurae.
Finis Libri Secundi.