8 Feb 2003
Martin Tavakolian
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - Morpheus spell check
HERODIADOS
LIBER PRIMUS.
Infandas acies, Iraeque pudenda profanae
Bella, Palaestinos vetitio populata nepotes
Agmine: Et undantes lactenti sanguine Cunas,
Maternique sinus ululata Biennia, cantu
Promere Musa iubet. Quamquam iallae tabile planctu
Tempus eget, mutasque premit sine pectine chordas:
Turbida cum bimo rorantes sanguine ploret
Mater adhuc Bullas; et hiantes vulnere sonti
Insontes iugulos, et adactum in Viscera ferrum
Tractet adhuc; imberque rubrum inter lacteus imbrem
Cognato de fonte ruat: caelumque solumque
Nondum deposito mutarint gaudia luctu:
Sed ne iussa chelyn moderari, plectra morentur,
(Maeonia quamvis testudine digna vacaret
Materies, Tragico non aspernanda cothurno,)
Insipiam. Rerum tu bimula turba tuarum
Ipsa mihi seriem; et, quem quisque peremerit hostis,
Et, quo quemque modo, (nec enim es rerum inscia) pande.
2.
Iam monitos nemorosa fugam per devia Reges
Moliri, aligeri species inopina Ministri
Iusserat, et Solymae procul evitare potentis
Degeneres fastus, Aulaeque infida superbae
Hospitia. Illi alacres (postquam donata profuso
Expromsere sinu Nabathaeae pondera gazae
Et glebas, Pactole, tuas posuere beatos
Ante pedes) Cunis atra de aeocte relictis,
Per monstrata viae properant divortia, iussi.
Ad patrios, remeare lares, cautique Sabaeos
Hostibus elusis impune revisere fines.
3.
Quos ubi palmiferae fugisse Tyrannos Idumes
Resciit, et structos occulto tramite sensit
Declinasse dolos: nec signa cispita repertae
Ulla dedisse casae; sub qua vagire Cometes
Sceptrigerum infantem praesago ostenderit ortu:
Exiluit, frontemque manu stomachante cecidie
Efferus, et diris Erebi portenta lacessent
Exprobrat ignavae damnosa silentia Faemae.
Nam patefacta fugae citius si coepta fuissent.
Ipse vias sepire metu; et quacumque globato
Milite, tentatos poter at praevertere cursus.
4.
Nunc seris quid rebus agat? Fugientibus instet
Poneminax ultor? Formidatamne cruentus
Progeniem Cunis scrutetur in omnibus, interque
Inscia adoratum incunabula regem
Illud, an hoc, crudelis agat? Demum inter utrumque,
Hoc placuit, fuso respergere sanguine facies
Iam multi potuere meos: quos arctior inter
Nexus erat. Feci iam, barbara Phasidos unda,
(Natorum in iugulos dum me videt ire meorum,
Matre magis durum ut miretur Colchide patrem.
Hos igitur viles cultuque in paupere natos
Quis novus Herodi metus est occidere vernas?
Non oculi spectare timent, nec sueta recusat
Lingua iubere nefas. Audet furor omnia, dixit.
Admotaque manu cupulo, vocat horrida Martis
Agmina: et immani iubet ire furore per omnes
Bethlehemidum fines: ferroque recondita matrum
Pignora rimari, et partus iugulare recentes,
Natali quoscumque sinu considere, quosque
Uberibus pendere, et adhuc rorantia lacte
Ora madere inuet. Per sceptra verenda, suumque
Per caput, et tactum capit is diadema, minatur
Omnia se ferro versurum ignique: rebellem
Si qua dolo genitrix fallens subducat alumnum.
5.
Talia finierat: Cum multis omne furentis
Undique Taenariis inuaditur anguibus agmen.
Numquam tot meminit Lethaea vorago cerasta
Tisiphores errasse sinu. Stetit Aula Tyranni
Vipereis confusa iubis: gentemque perosae
Ipsa Megaera suam, specie terrente refugit.
Sic ubi centimanus Briareus procera tetendit
Brachia, quot palmae, tot idem ore fletere trisulco
Serpentes, informe genus idigitosque per ipsos
Imersere feri, Briareia turba, colubri:
Adspectu tot monstra Dies miratus in uno,
Mutavit subeunte suum pallore colorem.
6.
Haud secus in furias, conspecta Gorgone, versi
Corripiunt sua signa duces; inque arma cohortes,
Et coniuratas adigunt ad Classica turmas.
Cuique suus dat tela furor: Iamque agmene rapto
In sceleris documenta ruunt. Quacumque feruntur,
Carceris Aeolii vis indignata remugit;
Et Naturai nutant Elementa; proculque
Vel rigui saltus, vel amoeni vallibus anines
Triste gemunt; gemit usque cavis e rupibus Echo;
Usque queruntur aves; et in atrum desuper agmen
Obvia Phoebeus convitia despurtales.
Oppida quin etiam cladem vicina supremam
Extimuere diu; sed sormidata cavebat
Nemo mala. Abrumpsunt media de nocte soporem
Sollicitae matres: et inani murmure manes
Manibus occursaent: caecis ululatus ab umbris
Conspecto sine teste venit: cantuque pavendo
Undique feralis volat atraper atria Bubo.
7.
Indicium memorant venient is lugubre belli
Ante alios sensisse Fabrum; qui Coniuge felix
Virgine, Iesseos antiquo stemmate reges
Cognatos numerabat avos: tunc credita partus
Virginei fidus servabat pignora custos.
Huic aetate gravi, vix prima papavera somnus
Sparserat, offusa placidae caligine noctis:
Cum species, humeros oculosque decora, iacenti
Adspicit [(printer); sic: Adstitit] , et gemitu prior eluctante, Quietus
Ergo iaces? blandaque, senex, ait, uteris umbra
Omnia tuta ratus, Iosippe? nec ista moraris
Quas Puero clades, quas Matri bella minentur?
Adspice, quae coeant gentes! ad furiera quanti
Armentur cumulanda greges! Cras agmine toto
Ad peritura rues iuratus moenia praede;
Iamque ruit, mora nulla datur: fuge, et utere nocte,
Tuque Puerque tuus: Pharii pete retna Canopi,
Quaper tela potes: septemplicis ostiae Nili
Portus erunt, statioque tuis fidissima rebus:
Ipse subibo comes simul haec, simul omnnia circum
Intremuere metu. Tenues abit omnis in auras
Alitis hinc species, senis illinc somnia fabri.
8.
Postquam animus rediit, subducere membra grabato
Accelerat senior, visuque obit astra sagaci
Omnia. Monstrum ingens! Caelum adspicit omne
Ac ferruginea late insordescere palla.
Stellis horror inest; et atroci contraehit arcu rubenti,
Luna suam sine luce facem: vacuique per auras
Cum galeis enses, clypeique virique rotantur;
Auditurque tubae fraitus per nubila clangor.
Inde Lycaoniae vestigia lentae Bootes
Miratur proper are ferae, dum praepete motu
Parrhasis a monstris fugit coeuntibus Arctos.
Palluit ipse etiam, Geminos qui proximam urget,
Vasta mole gigas: ac pane cadente machaera
Nudatum stupuisse latus sibi sensit Orion:
Atque adeo stellis nisi brachia fixa rigerent,
Ille humeris iam visas erat labentibus ambas
Ad gladium conferre manus. Quemque ante timebant,
Tunc primum, nutante polo, sibi ceterae secum
Astra Cleonaeum videre timere Leonem.
9.
Territus ostentu senior caelestibus, instat
Exilii comitem, tenera cum prole, parentem
Tallere. Sic cunas positi complexus alumni
(Nox licet atra viam spissa caligine condat,)
Monstratum sestinat iter: dum denique longa
Emensus loca vasta faga, felicia transit
Iugera foecundae, non cognitus exul, Idunmae,
Mox Asiae fines Libyaeque egressus, Olivam
Attigit; excelsis insignem moenibus olim,
Tunc facie squallente locum, veterisque ruina
Indicium; Muris urbique superstite villa.
10.
Hic paucos dum virgo dies cum Prole moratur
Fessa fuge studio; neque porro posse timeri
Ulla Palaestinis discrimina credit ab armis;
Bethlemia venit ecce domo, comit ante Lycisca,
Tityrus; ille gregis moderator Tityrus albi,
Lanigeras qui nuper oves, ad laeta, Iacobi
Dascua, cum sociis noctu tribus unus agebat;
Quando per aerium modulatis vocibus orbem
Ambrosium aligeri cecinerunt carmen ephebi.
Ille ubi Iosippum (foribus qui forte sub ipsis
Arida ligna foce, in tennem cumulabat acoruu [(reading uncertain: print unclear)]
Eminus adspexit, lacrimis sestines abortis,
Tua video, dilecte senex? An conscia formae
Fallit imago tuae? Video, agnoscoque. Sed istas
Quis bonus; error, ait, profugum me duxit adorat,
Finibus extorrem patriis, opis omnis egentem,
Terrarumque rudem? Simul ibat in aescula praeceps,
Haerebatque premens, stetaeque senile rigabat
Non cessante caput. Iosippus Ut oscula fixit
Mutua, et illacrimans aequatum miscuit imbrem.
11.
Tityre (nam stabuli cum nuper ad antra ferebas
Omnibus eximium Puero e lactentibus Agnum,
Tale, reor, tibe nomen erat) ni pauperis, inquit,
Reliquias, coctaeque fugis plebeia farinae
Fragmina (in exilio nec enim nisi taliae restant)
Gratus ades, commune, penu de paupere quidquid
Restat, erit. Iamque ipsa dies ad Iberica vergit
Litora, et instantes veniunt a montibus umbrae,
Iunge larem, nocte atque mane. Sic fatus, herilis
Duxit ad Infantis tacite Cunaebulae. At illum
Occubuisse ratus patriae inter funera per
Tityrus: Ut caedi superesse et vivere vidit,
Accidit ante pedes, lacrimisque recentibus omnem
Lavit humum, et, Taendem iuvat, huc venisse, meaque
Magne Puer, fugisse domo, atque ambage molesta
Ignotas calcasse vias. Tu cara Tonantis.
Progenies, iterumne meis concederis ulnis?
Atque iterum his oculis, atque his iterum [(reading uncertain: print unclear)] ore beatos
Delibabo manus? pedibusque dabo oscula tantis?
Iam facilis iactura mihi; patriaeque domusque
Omnis erit: rerum neque dequerar ulla mearum
Damna: sibi rapiat modici quascunque Tyrannus
Ruris et urbis opes: uno hic infante reperto,
Pauper in exilio maiores reperit exul.
Dixit, et admosis pedis ad vestigia labris
Plurimus incubuit; donec ridente labello
Annuit ipse Puer; seniorque assurgere pronum
Paene coegit humo, iuxtaque recumbere iussit.
12.
Hic vario dum forte moram sermone trahebant,
Nipigitum, (Iosippus ait) memorare, quis error
Egerit extorrem: an patriae fortuna ruinae?
An propriae spectata domus iniuria? dudum
Gestio. Nam parvas nec habet tua lacrimae causas,
Et mandata mihi Pueri fuga, nescio cuius
Est praesaga mali. Miserum me! Tityrus insit,
Quid Iosippe iubes? Mala si qua novissima credis
Argolico tolerasse aliquando Pergama bello,
Omnia visa mihi. Miser his herodia vidi
Agmina; ego his oculis vidi arma nefanda virosque;
Infantumque neces, et fusa cadavera matrum.
Ipse dedi (quid longa moror?) non ultima cladi
a Funera. Nam gemines ad moenia prima nepotes
Paene pares, unaque nurum, prohibere parantem,
Comminus adspexi miserando occumbere letho.
Lethi informe genus! Sine me Iosippe (quid urges?)
Hunc sine me, si forte queam, caelare dolorem.
Haeret adhuc, oculisque tenax occurrit imago,
Qua puerum arripuit, laevoque a crure Lycornus
(Impius Herodis dira e legione Lycornus)
Haereniem, ac passis manibus per inane vagantem,
Dissecuit medium saevus: partemque sinistra
Extulit ostentans, partem manante reliquit
Foedatam squallere solo. Mox alterum adacta
(Ma miserum!) elisit gemina inter tempora clava,
Ossaque dispersit tepido rorantia tabo.
Infelix spectator ego, sed viribus impar,
Quid nisi lamentist superumque hominumque vocarem
Non auditus opem? Quid multis denique? fessae
Ut respirarunt morientum a vocibus aures,
Quas gnati materque dabant, promiscua turba,
Tum nihil Herodi post id ratus esse relictum
Quod fureret; sparsas puerorum maestus humani
Reliquias, luctuque domi aegrescente remansi.
13.
Interea, vix quarta diem subduxerat umbra;
Resciit Herodes, pueri ad Cunabula magni
Pastorum venisse gregem; modicumque colostri,
Et lactis de flore parum, lectamque tulisse,
(Vos meministis adhuc) natalia dona, bidentem.
Omnibus hoc immane nefas, et morte piandum
Continuo. Lycidas mecum damnantur, et Aegon,
Et Corydon; sociis Corydon prior omnibus. Illos
Tunc ego quis casus tulerit; quis ab hoste propinquo
Aut locus, aut error servarit, nescio. Caedi
Memet ego eripui celeri per devia cursu;
Quinque adeo noctes (nec enim confidere luci
Ausus) iter vario silvarum errore peregi,
Donec ad has, Iosippe; DEUS DEUS appulit oras.
Finierat lacrimans: At buxi pallidus instar
Iam dudum Iosippus avet cognoscere totam
Excidii seriem: deploratamque Iuventae
Bethlehemiae stragem longo iubet ordine fari.
Tityrus, immensum quaquam est opus, ordiar, inquit.
14.
Iam Solymis acies instructa a moenibus ibat
Ense minisque ferox; cum proximus ingruit horror
Armorum; et late circum inclarescere vasto
Cornua cum sonitu, Iuvenumque aerata videri.
Agmina per campos, et ahenam spargere luoem
Fama tulit. Fracti rerum formidine, primas
Molinur portas, adituque excludimus hostem
Nequicquam, miseri. Non valla sarentibus obstant
Non validae turres: sed adacto vecte revulsos
Ocius evellit ferrato e cardine postes,
Atque intro violenta ruit Bellona; flagello
Obturgans aciem, stimulosque volientibus addens.
Hinc mihi, quae facies urbi; quae prima cadentum
Audierit lamenta domus; quis telis cruore
Parvulus Astyanax lactanti prima notarit;
Quisque suis Libitina nurios orbarit alumnis,
Et quantus sexu certasse [(reading uncertain: print unclear)] ab utroque volarit
Tecta per et plateas, per et oppida, et aethera clamor;
Quis memoret? Non ora mihi si mille diserto
Eloquii torrente fluant, sperem omnia posse
Illius absolvi fanda atque infanda diei
15.
Primus ibi (memini) non vano numine vates
Ut lituos, et scuta virum, et subeuntia vidit
Signa; iterum atque iterum voce ingeminavit inani,
O domus, o veterum magna incunabula regum!
Impete Nostra ruunt uno decora omnia. Cives,
Arma cito, arma viri: date tela, capessite ferrum:
Imminet exitium iugulis lactentibus. Illos
Arma petunt, illos: faecundae obsistite matres,
In vestros intenta sinus haec tela feruntur.
Audiit, ista palam vatem exclamare Machaon.
(Agmine in infausto qui iuxta proximus ibat,)
Et raptam impatiens clamant is in ora sarissam
Vatis agit: vultuque ferox, male falleris, inquit,
O canis infame caput; Lactentibus arma
Dum solis inimica times. Capularibus aeque
Ut Priamis funesta scias: age, primus ephebos
Ante senex occumbe tuos. Nec distulit ultra
Ora per, et fauces, agili penetrabile telum
Intorquere manu. Portis cadit ille sub ipsis:
Quodque unum potuit, lapsi conatur euntem
Corporis obiectu moriens excludere Martem.
16.
Haec ubi prima dedit sceleris documenta Machaon,
Continuo (veluti cum classica iussit Enyo
Signa dari,) turmas iuvenum clamorque furorque
Praecipitant. Omnes inimico turbine versi,
Pars laxare Seras, foribusque illidere clausis
Annosae properant fragmenta trabalia quercus:
Pars obsessa premunt armis angusta viarum;
Aut in tecta ruunt violenti; et quaeque, lupi ceu
Exstimulante fame, rapiuntque, feruntque, trahuntque
Matresque gnatosque patresque: nec ulla morantur
Brachia nutricum; non ora madentia fletu,
Non sparsae sine lege comae; non livida planctu
Pectora, et effusae spreta inter tela sorores.
Saepe etiam (lacrimis quis pumice durior omni
Temperet?) intentos capiti cum parvulus enses
Cerneret, atque rudes efferret ad obvia palmas
Vulnera, et ipsum hostem iam multa caede ru-
Ore renidenti, gestuque iocante vocaret:
Non animos gestu potuit, non flectere blando bentem
Tela puer risu: sed atroci cuspide pergit
In iugulos saevire latro, Cunasque cruentans,
Tristia cum medio confundit funera risu.
17.
Non secus, ac ventis quoties hiemantibus imber
Nigranti de nube ruit: torrentibus undis
Vix validi montes, vix saxa Ceraunia restant,
Arboreae sternuntur opes, pinusque pyrusque,
Et patulae quercus, et vatum gloria laurus:
Praecipitesque cadunt inhonoro funere cedri:
Nec sua planities Corylos, nec litora Myrtos
Eximias a strage vident: nascentia frondes
Submittunt arbusta suas: fractisque myricae
Stirpibus exspirant: Dryades flevere, suasque
Eruta delectant nusquam virgulta Napaeas.
18.
Forte suas pultes, et amati gaudia lactis
Liquerat Hippolytus; pupasque ex more trahebat
Iam satur, ad soliti dilecta crepundia ludi.
Magnus es bullasque inter puposque togatos
Signorum numerus. vario omnia nomine formaque
Et facie. Huic aureo rutilam de stamine vestem.
Huic candente stolam de sindone mater; at illis
Purpureum subtemen acu ludente pararat.
Indidit ipse ducum Regumque ingentia cuique
Nomina. Pars armis telisque corusca; quadrigis
Pars effulta sedet, famulaque in plebe triumphat:
Pars ex sultat equis. Has dum vario ordine ductat
Hippolytus turmas, mutatque rotatque: satelles
Alter et alter adest, pedibusque erepundia calcas
Barbarus; ac pictos regumque ducumque iugales
Praecipitat. Nihil Hippolyto funestius illa
Clade fuit. Questu vocat indignante parentem
Ergo puer, monstratque rei miserabile parvae
Excidium: immensam veluti calsaret opum vim
Persidis, aut omnes Erythraeo e littore gemmas
Barbarus obtereret plantis properantibus hospes.
Interea in primo ignarus clamore feritur
Ipse caput; rubroque genas humore colorat
Ilicet exundans hiscenti e vulnere rivus.
At nihil accepto queritur de vulneres totus
Hoc agit, ut verum turbatus clade suarum
Calcatos deploret equos; et ludicra pompae
Reddi signa suae, voto sibi poscat inani.
Donec humi super ipse datus magno impete praeceps.
Una etiam pedibus calcatur: ibi ora volutans,
Dum moriente manu direpta crepundia quaerit,
Conatu in medio pupamque animamque reliquit.
19.
Contiguos Susanna lares nova nupta colebat,
Divite nata domo, et non impare laeta marito.
Haec nitidum partu ediderat Solomona recenti,
Optanti Solomona viro. Stupuere parentes,
Vicinaeque nurus caelestibus aemula formis
Ora, duasque faces Indis adamantibus aequas.
Sic Susanna sibis sic visa beata propinquis,
(Heu nimis infelix, venturique inscia!) nixu
Ut nuper defuncta gravi, requiescere coepit
Puniceo securatoro: videt inter opacas
Schemate funesto subrepere Morphea noctes,
Et somnos vexare iocis (consuerat eburnas
Quippa cubans lateri genitrix apponere Cunas.)
Horribilem visu speciem! ludentibus umbris,
Adstantem, positi propter Cunabula nati,
Credit equum (frenoque feri spumantia miles
Ora domabat equi) librare volumina crurum
Altius, ac geminos oculis illidere calces,
Et morsu vexare latus, rigidisque cubante
E puero luctantem animam exturbare lupatis.
Territa mater, Equum, procul a Solomone ferocem
Pellite, clamat, equum: Sonipes mea pignora calcat.
Vix ea cum tenues clamore fugatus in auras
Et sonipes et somnus iit. Tamen anxia gnatum
Poscit et elisos an foderit ungula vultus,
Et sanie fusoque natent praecordia tabo,
Explorat, dubitansque diu, nune ora genasque
Luminaque, agnatasque manus, nunc ceter aversat:
Credere vix oculis demum ausa fidelibus, illa
Prole suam incolumem vere sibi vivere prolem.
Atque utinam fallax ludibria concinasset
Sola sopor: diro evigilasset ab omine mater
Impune; et felix mendaci ignosceret umbrae;
Tuque hodie Solomon, soboles dilecta, parentem,
Tuque tuum Solomona sinu, Susanna, teneres.
Nunc manifesta nimis, nimis, eheu, seria noctis
Omina! Nam densus sub prima crepuscula miles
Adfuit, et noctis ludos Bellona diurnis
Cladebus absoluit. Risit una Hornusque Padusque
Cum Tritone Merope, socio cum Nestore Cnemon
Hornus eques, Marti sacra cetera turba pedestri
Unum omnes Solomona petunt: prior occupat Hornus
Ignarum; et gladio puerum renuente trucidat,
Impingitque pedum immeritis calcaria cunis.
Illum effundit humi: Mox quadrupedante caballi
Exanimem insultans ferrato calce fatigat.
20.
At parte ex alia, maternis pendulus ulnis
Gestabatur Halys; spes tota parentis, et una
Cura parentis Halys: Pario cui marmore forma
Candidior, malisque notata rubentibus ora
Semper erant. Tyrio chlamis illi e vellere semper;
Aurea sed Tyriam mordebat fibula vestem;
Aureus e collo Meander; et aurea circum
Cingula. Nulli olim species aut gloria maior
Omnibus e pueris. Hic nondum certa profari
Doctus, ab invito trudebat verba palato.
Utque semel matrem munilo [(reading uncertain: print unclear)] clamore sonare
Garrulus incepit, iam seratus esse disertum,
Matrem iterum et matrem, lingua titubante vocare
Perstitit, audirique et magnus amavit haberi.
Nec responsa diu cunctata remittere mater
Semper Halyn repetebat, Halyn: quoque altius illa,
Altius ille vocat. Velisti cum vere tepenti
Doctura implumem materno carmine pullum,
Ipsa quidem nido paullum philomela relicto
Considet arboreas alibi inter sedula frondes,
Et procul involucris nascentia murmura prolis
Temperat, inque vicem sequiturque praeitque canentem
Et modulo formare pari docet ora. Laborat
Pullus adhuc impar, matrique sine arte recantat.
Mutua sed cantu alterno dum gaudia captant,
Arbiter intentis dudum adstitit auribus auceps,
Moliturque gradus, et lentis passibus ipsam
Arbor is adrepit non observatus ad umbrans,
Incautumque rapit medio e certamine pullum.
21.
Haud aliter, dum clamat Halys materque reclamat,
Nondum gnara mali, sed adhuc captae immemor urbis,
Accipit ante fores blaesae certamina linguae
Insidiis Tarchon, (qui iam sub limine primus
Constiterat) certaeque tenens vestigia praedae,
Impete praecipiti dirupta per ostia, torti
Fulminis instar, abiti puerumque ut vidit amictu
Purpureo fulgentem, atque auri luce decorum,
Restitit attonitus, meditataque paene pepercit
Stringere tela manu: potuit bellissimus infans
(Tantus erat formae decor) exarmare ruentes
In sua colla manus, ferrique hebetare furentes
Ore hiscente minas. Properavit et ipsa profuso
Plicet argento pro prole Themilla pacisci,
Prodiga cum dandas temere promisit Eoae
Gentis opes, fuluamque vehentia flumina glebam.
(Materni quid enim donare morentur amores
Ut soboli parcatur?) Erat neque caecus ad auri
Illecebras Tarchon: Tamen ut recruduit irae
Primae sitis, nihil ille preces, nihil ille moratus
Promissas crudelis opes, ferro imperat, ipse
Ferreus: et pulchrum invitis violentis ab ulnis
Vellit Halyn. Conatur Halys fugientia plorans
Brachia cognato nequicquam innectere collo,
Brachia, sed coepto frustrantur inania; quando
Porrectae nequeunt vinclo coalescere palmae:
Quippe prius ferri supra gravis incubuit vis,
Atque humero avulsit duplices ab utroque lacertos
Fulminis in morem. Cadit ocius ipse cadente
Semanimis cum matre puer; gremioque retentus
Quo genitus, cupiit posita cum matre moriri.
Nec concessa tamen postremi est gratia voti;
Nam puer inde avulsus Halys (pulcherrimus olim
Iam sanie deformis Halys) calcatur. Amatam
Ipse tamen matrem postremo in funere, matrem
Quaerit; et in matris voce ora novissima condit.
22.
Mox vicina dari turbata cubilia motu
Lamentis eguere novis. Ibi postuma magni
Surgebat soboles genitoris, et inscius haeres
In patrias crescebat opes: Cui nomen avitum
Iusserat Antinoo genitor, si viveret, indi:
Maluit exstincti tamen illi a nomine nomen
Indere Sara patris, puerumque vocare Glyconem.
Nomen inane Glycon, perituraque gaudia! Norat
Iam facili risu venienti alludere matri
Ingenuus, prensaeque udis dare basia labris:
Et voces formare rudes: gressuque labanti
Vestigare solum, iamque a nutrice teneri
Impatiens, rectore gradum tentabat abacto.
Talibus a studiis cum denique fessa labarent
Genua, soporiferos (quamquam Phaethontia caelo
Lampas adhuc medio Tartelssia litora nondum
Attigerat) nutrix languentem portat alumnum
In thalamos. Negat ille quidem, pigramque grabati
Desidis elato damnat clamore quietem:
Ceu praesensa forent postremi fata soporis.
Vincitur imperio tamen, opploransque recumbit.
23.
Illi opploranti nutrix et vana querenti
Assidet, ac dubio quatiens cunabula motu,
Ut placida sensim renuentem obsopiat umbra,
Alternat faciles modulata voce susurros.
Lemma fuit: Qualis reduci Iephtheia [(printer); sic: Iephthiea] Patri
Obvia prodierit, cum nondum immania virgo
Pacta, nec ambigui iurata piacula belli
Nosceret infelix. Aequalibus illa puellis
Exierat comitata quidem; choreasque decoro
Unanimes fecere gradu: ceu festa vocarent
Gaudia. Iamque aliae quatiebant tinnula docta
Sistra manu; alterno reboantia tympana pulsio
Tendebant aliae: certabant vocibus omnes,
Vestituque omnes: sed ab una Iephthide victae
Vocibus et sustrus et rebus in omnibus omnes.
Clarior in reliquis Lunai lampas ut astris
Omnibus una praeit: tegitur Cynosura suunsque
Gnosia sub mittunt Cycneaque sidera lumen.
Illa autem ut gemitus conspectum sensit in altos
Erupisse patrem, lacrimasque repenie cadentes
A redeunte; videns male se victricibus armis
Occurrisse, genas expalluit aegra, manusque
(Iam totum strictura patrem) patre territae ab ipso
Rettulit, et gressus amissa voce repressit.
Mox vero ac vires animumque virago resumsit,
Votaque cognovit pacti iurata paterni;
Haud pertaesa necem, modicas a patre poposcit
In silvis agitare moras,lessoque bimestri
Deplorare citae ventura silentia mortis.
Concessit genitor. Mox iuncta Sodalibus illa
Virginibus, lucos nemorumque umbrosa pererrans
Institit Aonio modulari carmina planctu,
Carmina, Getuli quae colla iubata Leonis,
Et nemoris silvas, et inhospita lustra moverent;
Non movere patrem. Pacti memor ille severi,
Perstat adhuc animi certus: numeratque petitos
Ad lamenta dies, atque omnes imputat horas.
Altera cum demum coiissent cornua lunae,
Iephthida ferales genitor revocabat ad aras.
Nec revocata necem fugiebat virgo; sed ultro,
Post quam terna fero libaverat oscula patri,
Supremumque vale sociae moritura coronae
Dixerat, alta oculis extremum ad sidera versis,
Candida libratae subiecit colla securi.
24.
Talia prolixe sopito fata Glyconi
Occentarat anus, de more; et plura parabat
Subdere nequicquam: cum rupta per ostia Blennum
Hoplomachumque videt gladiis accurrere nudis
Sanguineque adspersis. Cantu illa repente relicto
In lacrimas effusa fugit; roseumque Glycona
Immemor exponit crudelibus. Ipse trahebat
Iam tenues rhonchos ignarus, et omnia circum
Fida ratus. Telis hic ecce micantibus hostes
In puerum ambo ruunt; pectus ferit alter, et alter
Per iugulum, atque omnem per Cunas exigit ensem.
Ipse graves oculos vana spe tollere nixus
Deficit, et claudens iterate lumina somno.
Excipit illapsam per hiantia vulnera mortem.
25.
Quam simul cladem genitrix, intentae quas illis
Dum famulas penso exercet Tharbita diurno.
Audiit, excusso ruit in penetralia fuso
Per vacuos turbata lares; visoque cruore
Et cunas per et uda natante cubilia, tollit
Horrida clamorem, quantum furiata Mimallon
Cum stimulante ruit Trieterica ad Orgia Baccho
Hic laceras fodi: ungue genas, hic pectora pugno
Indignante petit: sparsisque timenda capillis
Nunc procumbit humi, nunc incunabula prensans
Reliquias animae perfosso in corpore captat.
26.
Mox prolem Faustina suam, mox altera
Sensit Hibisca suam. Vicinis utraque tectis
Concordes coluere fidem: communibus ambae quaerere
Ante bonis laetae, nunc tristes tristibus ambae.
Illa prior, veniente fugam praedone parabat
In sublime domus; ubi pignora turribus altis
Abderet, a ferro scrutantum intacta latronum.
Obsedit mors ipsa viam. Nam pone secutus
Miles, ut adspexit sublimem evadere, promit
E pharetra, et laevas laxato conjicit arcu
Noxia per costas hamatae tela sagittae.
Nec matrem satis est fixisse: sed exiit ultra
In sobolem, et lateri lethalis inhaesit arundo.
Occubuere pares. Neque prodiga duplice telo
Morseguit; poterat iaculum commune duobus
Sufficere, atque una simul ambo occumbere plaga.
27.
Hos iaculo dum Patca ferit ludente, propinquos
Interea grassata lares Bellona tenebat,
Parvum ubi Hibisca manu misere raptabat Helissum
Anxia, postquam omnem faedari caedibus urbem,
Vicinaeque domus incendia viderat: amens,
Quo fugimus, mea vita? inquit. cervicibus instant
Ferrea tela tuis. Simul haec, simul ungue recuruo
Ora ferit, vulsosque trahit miseranda capillos,
Et lacrimis confusa furit. Miratur Helissus
Quid subiti casus, querulaeque insana parentis
Tot lamenta velint? Illi tamen ipse gementi
Aggemit; ignarus quae sit sibi causa gemendi.
Quid faceret deprensa parens? Specus acta recessu
Posticos aderat subter secura penates,
Fornicibus supra, solido circum obdita topho,
Et munita seris. Cimelia ditia quondam,
Nunc deserta specus. Condi illue mater Helissum
Cum nutrice iubet, si parcere forte latebris
Atropos, et nato queat exorata (sorore
Non renuente) colus vitale extendere filum.
Ac ne qua metuat tetrae caliginis antrum
Cum cutrie puer; melimela et dulcia liba
Addis Hibisca, penumque omnem Saliaribus imples
Illecebris, malisque pyrisque, etsi qua nuceto
Pruna in Idumaeo, Syriave volema Damasco
Repperit, illa uni genitrix promittit Hellisso
Pyreat utri lacrimis, linguaeque silentia discat.
Heu, quanta humanas frustrantur inania mentes?
28.
Vix subiere locum; iamque aedibus acriterimis
Intenti, obiectos convellunt cardine postes,
Latronum glomerata manus, Sipylusque Lycusque
Asfysiusque Dymas, Tyriusque Choraebus, et Acron,
Et Dromus et Nomius. Non tanta furentibus ira
Tigribus, a pastu nemorum si quando reversae
Inveniunt catulis spelaea tepentia raptis;
Quanta Dromo sociisque fuit. Rimantur opacas
Ingressi latebras. Alii ancillantia pugnis
Agmina circumstant; alii materna minantus.
Viscera demersis (proles nisi mascula datur)
Scrutari gladiis. Audax negat illa, virile
Esse genus: famulasque omnes testatur, et omnes
(Tres aderant) vernas. Illi fari omnia docti,
Inepediant scelere ut scelus, in mendacia iurant.
At Siphlus nondum ipse fidem, nondum ipse Choraebus
Esse rati; Ferrum, simul, in praecordia, ferrum.
Ingeminant: summamque cutem simul ambo cruentant.
Hic (seu terror erat, seu vis inopina doloris)
Haud secus, ac telis traiecta exclamat Hibisca
Altius. Auditam genitricis noscit Helissus
Continuo vocem; poenitisque e sedibus, (Echo
Hei nimis infelix) iniussa voce reclamat.
29.
Advertere sonum Nomiusque Dymasque Dromusque,
Et cauti indagant, quibus illa remugiat antri
E latebris Echo: longaque indagine circum
Abdita rimantur: dum devenere cavernas
Ignars. (Nec enim indicio se prodidit antrum)
Hic vagire puer repetito murmure coepit,
Blandirique levi nutrix audita susurro,
Et querulis mera mulsa labris, merae mella propinans,
Non potuit caeptos ulla arte recondere fletus.
Ergo avidi ad deprensa ruunt hypogaea: dehiscunt
Denique, ter denos effracta arietis ictus
Ostia. Confestim patuit miserabile furtum,
Praeda negata diu. Simul exclamare parentes,
Collacrimare puer; simul anxia turba, ministri
Currere, et elatas a fideras tendere palmas
maesta soror: Per ego hanc animam, per ego omnia vestras
Oro, inhibete manus. Nihil est a fratre timendum.
Quo ruitis? puer est. Pueri miseresctte, si quis
Sensus adhuc, Toto locus isto in corpore nullus,
Quemm feriatis, erit: per id haec ego sidera testor.
Invasitque pedes, genibusque Camilla duorum
Implicuit validos, cadi obluctata, lacertos.
30.
Flexerat hac facie Nomiumque Camilla Dromumque,
(Nam lacrimis inerunt violenta potentibus arma
Et restabat ei Sipylusque Lycusque Dymasque
Exorandus adhuc. Sed enim frustrata, querelis
Ante suis cautes, atque acroceraunia flectat
Marmora, quam tales humano in corpore Tigres
Ocius ecce Dymas infantem avellit ab ulnis,
Allisurus humi; nisi collum ante occupet infans,
Carnificemque manu renuentem utraque moretur:
Ceu libare paret crudelibus oscula malis.
Impediit ferrum grave pendula sarcina, nusquam
Extricare Dymas ut collum a poncere posset;
Vulnere ni Sipylus postico figere pendens
Maturasset onus; tenui qui terga veruto
Fodit, in averso dum pectore mucro quievit.
Labitur exanimis, manibus non sponte solutis,
Inque paevimento querula ora supinat Helissus.
31.
Inde alios alii effusi per compita caedunt,
Ut sors quemque dedit. Manuelem obtruncat Hylactor,
Arsacium Pyrrhus, Narcissum barbarus Aeglon
Te Menelae Colax, et te Meleagre Coniscus,
Hunc manuum pugnis, illisis calcibus illum.
Mox Salmona Milo, mox Cyrum Fhorbus: Amyntor
Timotheum, Babylam Ptolomaeus: Himilco Telonem
Theronemque Gyas. Theronque Telonquo gemelli
Omnia tampariles, nutrix ut saepe negarit
Esse duos, unus cum posset uterque videri.
Ipsa parens ignara diu, si quando videbat
Alterum horum, alter, dubitabat, an alter adesset.
Huic tamen (heu ferri furias immitis) utrique
Ferreus unanimem disclusit pugio vitam:
Unus utrique dies natalis: et unus utrique
Ultimus, unaoris species; formaeque venustas
Una erat: et tumulus nunc demum est unus utrique
Ite pares animae, concordibus ite choreis
Eysiae per amoena plaga: neque vestra seorsim
Gaudia quisque suis divisi carpite votis,
Sed velut occasu potuit sors aspera fratres
Unanimi sociare duos, ita laetior ambos
Vos viderat sociae solatia iungere vitae.
32.
Excipit hos numerosa cohors, quos divite censu
Natales aluere domus: Cordusque Thousque
Et Lamus et Memnon; Mariae Lamus unicae; Memnon
Unica Iudithae soboles. Et Acanhus et Argus.
Ille Senatoris bullata propago: Toparchae
Iste nepos; multo toga cui praetexta rubebat quid Ostri
Murice: Mox proprio, puer ab miserande
Delectat sanies aliena? cruore rubebas.
Post Samus et Marnas, Calarisque Bathonque Learchi
Progenies. Horum mihi cognita singula pridem
Nomina; quod patrias solitabam creber ad aedes
Aut faeta portare agnum de matre cadentem,
Aut agere errantes consuetum in ovile bidentes.
Quid reliquos memorem? Incertum sine nomine vulgus
Plebeiaeque domus misera inde fletaque pubes
Sternitur, ac variis animas in mortibus efflat.
33.
His diffissa fluunt ab hianti vulnero caesine
Tempora, partitique natant in sanguine vultus.
His punctim fodere gulas mucronibus: illis
Desuper incussa caput elisere bipenni.
Hic capulo effusum supra incumbente cerebrum
Spargitur: Hic molles etiamnum ad spicula costas
Objicit, inque unum duplicatus labitur ictum.
Pars distracta manu; pars suffocata morantes
Exspirant animas. Heu! quantum pota cruorem
Hausit humus! quantum fluvialis sorbuit unda?
Cum detenta palam lactentibus ubera gnatis
Infestae rapuere manus, illosque reductae
Cautibus; aut Pariis misere allisere columnis;
Aut patrio (reptare prius quo saepe solebant)
Afflixere solo, aut altis egere fenestris
Praecipites; aut intenta fodere sarissa.
At non sola sibi puerorum turba supremuns
Illum babuere diem. Pariter cum prole parentes
Occubuere sua, dum pro se quisque rigentes
Conantur gladios, mortemque avertere passis
Crinibus, aut spretis ruere in sua vulnera passis
Tam crudelis amor materno in pectore saevit.
34.
Sicut ubi nidos infesta colubra tepentes
Repperit alituum, potuitque afflare venene
Aeriam [(reading uncertain: print unclear)]
(dum mater abest ad pabula) gentem
Indefensa cadunt pullorum corpora, nidisque
Implumes moriuntur aves: simul atque reversa
Vipereo mater videt in tabescere morsu
Plumantes animas, vitae incubat immemor, ardens
Ipsa mori, et sese teneris impendere natis.
Mox igitur (mirum!) praecordia plumea rostro
Ter proper ante ferit; fusique liquore cruoris
Abluit exstinctos. At tu (nisi fabula fallit)
Matribus, heu! longe nostris felicior ales:
Quippe tui incolumes ex ipso funere pulli
Continuo, quamquam genitrice cadente, resurgunt.
At nostrae cum prole cadunt; proprioque liceri
Funere, gnatorum nequaquam funera possunt.
35.
Iam mihi adhuc videor, Iosippe, videre Lycasten,
Ut metuens fugiat, ferroque sequente, biennem
Phaedimon amplexu non dimissura recondat.
Ac, licet hinc atque hinc praedones ense minentur,
Hinc tamen illa atque hinc praedonum occurrit in enses
Impavida; et soboli nullam superesse per horam
Testatur se velle suae. Cui multa precanti
In latus hasta subit; nec caesa in matre quiescens,
Exiit in prolem, cognataque funera iunxit.
36.
Altera mox bimo periit cum Nestore Martha,
Altera item (quamvis illi iam trimulus ibat)
Cum Samuele suo Iustina; recentibus aucta
Divitiis nuper, sed non fruitura receptis.
Tu quoque delicium Samson breve matris Himellae,
Matris in ore cadis. Nondum tu robur aviti
Sanguinis ah nondum Samsonia brachia noras;
Qualibus ille Syros olim terrere leones.
Atque Palaestinas mavortia corpora turmas
Exiguo in eventae maxillae fundere frusto:
Aut vigilum ex oculis non conniventibus, ambas
Alter Atlas potuit portarum tollere valvas;
Aut stabiles utraque manu quassare columnas,
Tectaque in ultricem traebere indignata ruinam.
Nunc solum tibs nomen eraet Samsonis, et uno
Militis imbells Samson Superaius es ictu.
37.
Has autem ut fieri primainter moenia caedes
Audiit extremo murorum abstrusa recessu
Cordula, Thobiae nurus ultima, quaesiit arctis
Provida rebus opem: Nec suffectura parandis
Defuit hora dolis, cum necdum proxima circum
Arderet bello vicinia. Parvulus illi
Aedibus in maegnis iam tum ludebat Helorus.
Doctus arundineos stabulis nutrire caballos,
Et tenui niannos in gyrum flectere freno:
Aut picto biiuges agitare inpulvere currus.
Progenie sed ubi iugulari fama virilem
Rettulet, immunesque exire a clade puellas,
Nil successuros pronato repperit aestus
Ingeniosa parens: in Heloram vertit Helorum.
Omniaque exemplo ludi puerilis ademit
Gaudia, abegit equos: et, stirpis ne qua virilis
Signa forent, pictas ussit fornace quadrigas.
Inde puellari puerum circumdat amictu,
Componitque sinus, et tracto syrmata limbo
Pone subire iubet. Neque sola in veste laborat
Fallere; sed plexis praevelat tempora sertis,
Gemmeaque a Nivea cervice monilia nectit.
Et digitis Berillon, et auribus addit utrisque
Hinc atque bins viridi lucentes igne Smaragdos:
Iacturam factura libens, si sola monili
Colla velit, placitisque caput nudare lapillis
Miles, et a viva vacuus discedere praeda.
38.
Iamque puer poterat germana puella videri,
Spesque erat hac facie serntantem eludere Parcam.
Euentu ab nimium spes eludendae caduco.
Nam quadrima soror, versae miracula formae
In fratre ut vidit, pallamque agnovit, et auri
Ornamenta sui, luctu indignante querelas
Rupit, et effuso turbavit limina fletu,
Neo puduit furii puerum damnare biennem:
Nequicquam miscente proces et munera matro
Tanta etiam primis odia exerceniur ab annis!
Taliae cum plorans perstaret multa, vocatus
Denique Mars aderat; scalisque globata ruebat
Tectorum in sublime phalanx, Cornusque Tarusque,
Hic gladiator Arabs, hic Mauro e littore praedo,
Carpus et Hasbytes, et ahena in Casside Lampus,
Quisque suo comitante globo. Quibus Ursula visu,
Germanum lacrimis audax maioribus urget;
Et Cycladem reddi, eapitisque reposcit ademtum
Cum bacca pendente decus: non illud Heloro,
Sed sibi iure datum; Curru et frena teneret
Ipse sibi, et domitos agitaret, ut ante, iugales.
Fas mihi fraternis uti negat esse quadrigis:
Cur, ait, ergo meas ius esse [(printer); sic: Fas esse] existimat in res
Ille sibi? Geminas ubi Cornus utrinque sorores,
Et nusquam puerum circa, et puerilia nusquam
Argumenta videt; Maternum callidus astum
Explorare parat. Nec defuit Ursula coeptis,
Sed, meus, inquit, hic est germanus, hic ille superbus
Veste mea! Mea sunt haec syrmata cycladis albae.
Berylli meus hic, meus est nitor iste Smaragdi,
Et Mundus meus omnis hic est. Dudum oderat illam
Cordula, per natae lacrimas male prodita litem.
Sed medicina malo minor est. Nam fraude retecta
Cornus adest: unaque Tarus, orudele renidens
Reddet, ait, frater redimicula gemmea, reddet:
Nulla mora est. Telum magno simul impete librat
In caput. Hic vero genitrix occurrere, lethi
Consternata metu: clamansque immane, per hostes
Et bifidos enses ruere, et contem nere mortes.
Dum manibus clausura piis defendat Helorum
Ante tamen secta caput a cervice revulsum
Maetruis in expassas non sponte relabitur ulnas.
Tunc astus damnare suos incepit obortis
Cordula cum laorimis, germanaque fratre peremto
Ursula, quas vestes irata poposcerat, odit.
39.
Ibat abhuc calidus iugulati sanguis Helori
Cum socii ruerunt in tecta propinqua latrones,
Iobus ubi dives meritis, niveaque verendus
Canitie, gominos elato patre nepotes
Pantagathum Basilumque domi securus alebaet
Bimulum utrumque, pars dederat quos Tassula partu,
Spem generis, claraeque domus atque uberis auri.
Horum alter, lento aegra trahens suspiria morbo
Mox (proper ata diem nisi vis praeverteret) ulto
Qua vitam natura via dimittere suevit,
Excessurus erat: Ferro tamen ante recepto
Per factos animum victorem efflavit hiatus.
Alter adhuc stragis cognatae nescius, intra
Intima tecta puer, plenamque tapetibus aulam
Liber oberrabat, text asque colore figuras
Alituum et pecudum nutrice docente legebat.
40.
Effigies illic ex omnibus ominis una
Materiem suspecta dabat: qua stamine texto
Thariades, auctor generis depictus Hebraei,
Imperio superum clam tristia sacra parabat.
Hic vallis suberat, vivoque simillimus amnis.
Illic silva frequens, mixtique leonibus ursi,
Inde per aerias mons ibat in athera nubes.
Cuius in excelso perstabat vertice magnus
Abramia cumprole pater: quam fasce gravatam
Roboreo, ignotas comitatus agebat ad aras.
Victima nusquam aderat, necturis acerra Sabaei.
Exigua sed vasa senex animata favilla
Triste silens, nato circum spectante, ferebat.
Ast alibi, allato lignorum e fasce, paratur
Area quadra pyrae; quam flexo poplite supra
Abrami soboles, nihil indignata locatur.
Stat iuxta senior, guttisque cadentibus aram
Spargit, et enervi librat difricta lacerto
Tela, per agnatae seruicis itura cruorem.
Iamque adeo vicina manus cervicibus instat,
Cum tempestivus properat descendere caelo
Nuntius, aeterni qui iussu numinis ensem
Arceat, innocuae feriatne colla iuventae.
Diriguit mox iussa manus, vacuoque pependit
Aere, nec vulnus potuit, nisi vana, minari.
Sic ubi laxatis Aegea per aequora ventis
Evolat uncta ratis, cum sese parva Biremi
Ingenti applicuit, laterique Echeneis adhaesit:
Teta repente Carina flupet, quaeque ante volarat
Plurima, seu scapulis [(reading uncertain: print unclear)] infixa morantibus haeret,
Aut illis vadis. Miratur pigra magister
Aequora: nec, quamvis centeno remige tundat
Nerea, veltotidem suspendat carbasa malis,
Exorata sinunt sufflamina currere puppim.
Caelite non aliter supra incumbente ministro,
Brachia Thariade riguere immota parenti.
41.
Taelia Pantagatho mostrabat garrula nutrix,
Damnabatque puer pictae mala monstra machaerae
Saepius, impacto in lustro.
Ah periture puer, non haec tibi tela cavenda
Quae Phrygiae miraris acus subtemine facta,
Ferrea sed Chalybum venient sudata caminis
Spicula, non pugni tonitru frangenda, nec ullo
Evitanda metu! Vagus ergo tapetibus illis
Dum vacat, et picto penetrali pascitur Infans:
Irruit ecce Merops et Hymettus: uterque cruetae
Nuper ab infami qui Munere fugit Arenae;
Nunc in Idumea legione tribunus uterque
Hic prior, ut textis puerum indulgere figuris
Sensit Hymettus, et una haerere in imagine picti
Thariade, ac telum mirari immobile: Lenta
Haec, ait, ira nimis: Quid enim senis arma morantur,
Ignava districta manus? nempe illa vetatur
Aligero? nugae. Tu foemina disce, vocatus
An vibrare meos idem vetet aliger enses.
Sic ait; et toruum irridens, rapto ense, iocantem
Pantagathum obiruncat. Cadit ille: et victima caelo
Isacias, quaesita diu, tandem imbuit aras.
42.
Hic Iobus clamore gravi, quem territa nutrix
Sustulit, excitus trepide, cum cerneret una
Occubuisse duos violenta caede nepotes,
Sirataque contiguo faedari corporatabo,
At libi, ait, meritis pro taelibus, impie (iustas
Si qua preces curant etiamnum sidera) reddant!
Digna, precor; quisquis geminata strage penates
Funestare meos, et dedere corpora letho
Ausus es in sontum. Nec enim! Vix ista locutus
Corripit exesum longa rubigine ferrum,
Directaque petit praecordia militis hasta,
Hasta sed extremos saguli perrupit amictus.
Cetera per ventos, et inanes exiit auras.
Nam citus imbolli deflexit Hymettus ab ictu,
Intorsitque suum gladior: at impare in hasta
Imparina fuit. Nam fossa per ilia laevas
Transadigit costas; hisque asperat ultima verbis:
I, sequere, et solare tuos, Hoc, (ductor ut abstit)
Invenies, ait, ense viam. Modo trames eunti
Pervius est; praeeunt multa, multique sequentur.
Tu medio ponere loco. Labat ille relictis
Viribus extemplo: largeque natante verendos
Purpurat immoriens puerorum in sanguine Canos.
43.
Nec te pulcher Hyla, neque te formosior Haeme
Transiero, paribus digni mihi uterque Camenis,
Quos in scetrigerae regali monte Sionis
Edidit una parens, sed non partu edidit uno
Alter enim seniore minor distabat ab Haemo,
Quattuor annorum non amplius intervallo
Sexta suas Haemo numerabat messis aristas,
Bruma nives portarat Hylae iam tertia. Felix
Una utroque omnes aequabat Elysa parentes.
Ni formidaret penetralibus edita sacris
Fatidici responsa senis: quae mente volulans
Sollicita, fletu votisque piare dicatis
Saepe laborabat. Gravida cum ferret in alvo
Nuper Hylam, didicit (dictu mirabile monstrum!)
Effractum tecti subituros limen aviti
Inde, feram forma horribilem, rabideque furenti
Dente lupum: Armeniis nutritam saltibus inde
Mole parem, et vario maculosam tegmine tigrim,
Exitium ferale domus: Quorum alter in Haenum
(Incustodito veluti insultaret ovili)
Panderet immanes armato gutture rictus,
Altera Hylam fixis, matre inspectante, receptum
Unguibus; inque artus et frusta cruenta minutim
Discerptum, catulis praedam asportaret obuncis.
44.
Talibus illa diu perculsa, recondere gnatos
Usque suos studuit; tigridisque lupique refugit
Nomen, et a picti trepidavit imagine monstri:
Et nemorum saltus, et lucos odit, et antra,
Antra habitata feris. Multae illum avertere matres
Multa illam voluere nurius, ne tristibus aegra
Duceret esse fidem: sed nullae avertere matres,
Nullae illam potuere nurus. Perstabat Elysae
Cura timere feras. Neque nox nisi talisa semper
Noverat insomni simulacrae ostendere menti.
45.
Ecce autem Solyma discesserat urbe subillos
Forte dies (veniam dederat Phidippus eundi,
Dives aegri coniux, pecorisque et mercis abundans
Bethlemios peteret famulis ut septa penates,
Maturosque tori Genialis Elisa [(printer); sic: Elysa]
labores
Demonstraret avo. Heu! quanti mortalia casus
Vota premunt! primam vix illo in limine noctem
Egerat infelix, cum mane sub aedibus adstant
Armatum iuvenum clypeis fulgentibus agmen,
Quos ductabat Arar. Duo perrupere seratas
Vi properante fores, Clytus alter, Hydaspius
Ille, laboratas, galeae pro regmine, gestans
Tigridis exuvias, quarum latera extima curuis alter:
Unguibus, exsertis horrebant dentibus ora:
Ille, Lupi de pelle caput, refluamque gravari
Caesariem; et pendens per terga natare sinebat
Syrma ferae, inque humeris uncos ostenderat ungues.
46.
Hos una ingressos conspexit Elisa: nec enses
Nec scuta extimuit; sed visa tigridis inde,
Inde Lupifacie, veteris memor ominis, illas
Scilicet esse feras, miseris sunt omina, clamat,
Omina nota mihi: superi, servate peremtos:
Prodita turba sumus. Simul irruit obvia, parnumque
Amplexatur Hylan, ulnisque sinuque trementem
Nequicquam inuoluit. Clytus inde, et Hydaspius inde
Viribus insistunt pariter, pariterque minantur,
Evolvuntque sinu. Tamen haerens illa repugnat
Qua potis est, et Hylan violento iure tuetur.
Donec in haerenti Clytus ense obstantia truncas
Brachia pertaesus. Tum denique victa reliquis
Mater Hylan. At ii divulsa prole potiti.
Alterno rimantur Hylae cava tempora ferro;
Calactoque latant sparsim sola trita cerebro.
Inde caeput (quid saeva sibi vult ira licere?)
Suspensum super alta locant hostilia. Forma
Sed nec ibi cessavit Hylae formosa videri,
Oraque adhuc ipsam decorabant mortua mortem.
47.
Advolat haec inter, querulis clamoribus Haemus.
Haemus mairis amor: qui post quam vulnera vidit
Latronum patrata manu, truncumque cadaver
Fratris humi et sublime caput; matrisque resecta
Brachia, respersosque sinus; cum voce, peremptis
Incidit, et matrem vocat, heu, lacrimabile! Mater
An moritura laces? nec ad Haemum respicis? Haemus
Hic ivus, Haemus ego. Genitrix mea, negligis Haemum?
Audiit illa Haemi iam paene emortua nemen.
Atque ablita sui, solito de more parabat
Stringere comp lexu venientem. At brachia nusquam
Quae collo injicerentur, erant. Iterumque retentat,
Atque iterum truncos humeros orbata lacertis,
Ac manibus defecta movet. Tum denique solos
Omnibus e mermbris sibi sensi Elisa relictos
Semianimes oculos: Hos illa reclusit ad Haemi
Nomen, et aspecto saturata [(reading uncertain: print unclear)] recondidit Haemo.
48.
Hic Puer et lacrimis, et forma flore decorus.
Ad socios sceleris, saltem hoc concedite, saevi,
Vos per ego has lacrimas, per ego vos: parcite fratrem
Tollere, ait, matremque mihi. Sinite omnia solus
Membra legam: fratris caput in cervice reponam
Atque iteruex humeris languentia brachia nectam;
Atque iterum sparsum redigam in loca nota cruore:
Omnia solus agam: Date fratrem, reddite matrem
Vos mihi, vel tales: Per ego precor ultima, tales
Reddite, si modus est. Nondum spirantia cessant
Pectora; versat adhuc oculorum, (cernitis?) orbes
Frater adhuc vite sunt sigae superstitis. Addam
Vitae aliquid departe meae; date, prodigus addam.
49.
Movisset vox blanda feras; et (si qua profanae
Danda fides famae est) Haemo nequiisset Ulysses,
(Hectoream quamvis potuit collidere prolem;
Uni afferre manus: nihil uni Colchidis ira,
Et Pandioniae nihil inclementia Procnes
Ausa nocere foret, nihil ausa nocere Polyxo:
Sed Clytus, et socius Clyti Hydaspius ausus, uterque.
Rupibus Aeoliis duroque e marmore nati,
Ore, animoque tigres. Tenerum hi ludetibus Haemum
Tantum obtestantem, perque omnia chara rogantem
Ensibus insiltant, quamquam defenderet aetas,
(Quippe duos toto prope lustro excesserat annos)
Et niveos truncantque pedes, iugulumque resolvit.
Ille cadit, veluticum sorte papa vera [(reading uncertain: print unclear)] grando
Decutit, aut vernum Paestano in litore florem
Obruit incumbens Austris hiemantibus imber.
50.
Quis memoret reliquas vicina per oppida mortes
Praeterea, Iosippe? Manus consumere ferro
Quos nequiit, vasti rapuere caloribus ignes,
Hauserunt putei, mersere Charybdibus amnes,
Obtrivere pedes, ductae secuere quadrigae,
Collisere greges; et equorum praepete cursu
Ferrea calcatis superobruit ungula membris.
Horruit ipsa dies, et atrocia funera Tellus
Attonito complexa sinu; dubitavit an hostes
Visceribus ruptis patulo sorberet hiatu;
An super eversis sepeliret montibus urbes,
Ac, (nisi despiciens vetuisset ab aethere numen,)
Iam laxare fores tenebrosi carceris ibat,
Unde simul Boreamque, Austrumque, Eurumque, Nothumque
Aequa recessuros ultrix armaret in hostes;
Eversura reas inopino turbine turres,
Aut motura loco, et nutantia tecta iacenti
Aequatura solo. Subitae sed restitit irae
Provida mens superum celeresque reposcere poenas
Distulit, ut gravius saeviret fulmine lento.
Talia cum tecto memorasset in exule, fessus
Conticuit tandem lacrimis redeuntibus Hospes.
Finis libri primi.