Epigrammatum Liber Secundus, Deiparae Virginum Virgini Sacer

Programma. Ad magnam virginem dei Matrem.

Virgo Parens, geminos Orbis Regina per orbes,
Et Magna, quamvis Maxima Prole minor:
Altera Virginibus mihi parta Volumina Musis
Virgineo cupiunt degere tuta sinu.
Prima tuus iam Natus habet. Tu proxima Nato
Mater es: hoc igitur proxima Carmen habe.
Sint Maiora licet multorum Carmina: Maior
Carmini ullius nulla Patrona fuit.

Virginum Chorus Primus.

I. Virginitas ostentis comprobata.

Seu temerata neget Genialis foedera lecti,
Seu probet intactos nupta Virago toros;
Astra fidem faciunt, patronaque Sidera clamant
Et mentita Stygis probra tacere iubent.
Innuba seu quaerat primaevi Virgo pudoris
Indicium, indicium Virginis, Ara facit.
Ipsa fuisse viris si corpora casta negentur,
Casta fuisse viris corpora, tumba probat.
Inde sub illae sis teritur lamna ignea plantis,
Inde repentino flore virescit humus.
Inde fluunt vivis tumulata liquoribus ossa,
Inde carent longo membra sepulta situ.
Rideat humanos Virgo bene conscia restes,
Cum deerunt, Caelo vincere teste potest.

II. Deiparae Virginitas liliis monstrata

Edere signa volens Mariani Mysta pudoris,
Prodigiis fertur signa dedisse tribus.
Ter baculo percussit humum, testesque futuros
Ter de percussa surgere iussit humo.
Surrexere statim ter iussi surgere flores,
Liliaque e triplici prosiliere sinu.
Virginis istud, ait, fecundae est Lilium: et istud
Virginis indicium parturientis habet.

Tertius enixae flos matris adumbrat honores,
Flore sed hoc ipso purior illa fuit.
Obstupuit tot monstra Fides, et, pergere cessa,
Cessa, ait: ostentis res Stabilita sat est.
Ni satis est, baculo perge omnem cedere Terram,
Tota tibi fieri Lilia Terra volet.

III. Franciscus urticas vertit in rosas.

Terrae nobilis Umbriae propago
Franciscus, decus Umbrae perenne,
Insuetus Paphias ubi favillas
Crassae proiciens moras Abollae,
Hortensem fugit impigre in palaestram,
Et nudus vocat hostem, et insolentem
Audax corporis improbi iuventam
Urticas rotat inter, ac licentem
Illis vindicat, increpatque flammam.
Urticam tamen ille dum supino
Incumbit gravis obteritque tergo,
Urticam fieri repente versa
Sentit nobile lilium figura
Sic Francisce, licet vepreta quaeras,
Et sentes tibi carduosque; norunt
Urticae tamen et vepreta, quali
Franciscum deceat cubare lecto.

IV. Dorothea Theophilo rosas, e caelo promittit ac mittit.

Cana gelu, et niveis hiemabant arva pruinis,
Et nemus amissas flebat, et hortus opes:

Cum moritura, Crocos et odori lilia prati,
Et placitas ibat carpere Virgo rosas.
Hic Iuvenis risitque rosas, ridensque poposcit;
Nec mora, quas risit, quasque poposcit habet.
Nam puer ex Astris, ipsis formosior, Astris,
Portat odorato munera verna sinu.
Haec, ait Elysiis tibi Lilia mittit ab hortis,
Ah? male ludibrio risa puella tuo.
Ille probat donum; pueri probat ora, sed hortos
Prae pueri dono, prae pueri ora probat.
Parce tuas iam, Virgo rosas mihi mittere, dixit.
Cernere tota horti malo roseta tui.
Dixit, et in strictos bene credulus irruit enses,
Aestivumque subit caelo hiemante nemus.
Res nova! qui flores Astrorum risit, et hortos;
Huic iubet offensum Numen utrosque dari.
Ergone iam luimus, cum spreta capessimus? inquit;
O utinam, quisquis spreverit Astra, luat.

V. Soremis contra Sirenes ab caelite defenditur.

Lascivos ubi se Sirenus inter
Aetnae fervere deprehendit ignes,
Et nullis opem ab imbribus, Venite
O rores gelidi! inquit, o liquores,
O Euri, Zephyrique; vosque lenti
Qui terrae gremium rigatis, imbres!
Et quicquid gelidum usquam et humidum usquam est,
Huic illabere pectori, liquatur;
Huic aspergere corpori, crematur.
Infelix Acheruntia paludis
Obsessum calor ustulat; meaque

Epigrammatum
Absumit meditullium medullae.
Vix haec desierat rogare, iamque
Rores et Zephyros, et auram, et imbrem,
Et quicquid gelidum usquam, et humidum usquam est,
Vastatis videt advenire membris:
Dum caelestibus elegans ab Ephebus
Laevum vulnere non dolente Ephebus
Flammati lateris reclusit antrum,
Et clausum Veneris peremit aestum.
Id Vulnus fuit unum. At illud unum
O quot Vulnera vulnus interemit?

VI. Faber Castus, ferrum candens impune tractat: lapsus, ustulatur.

Casta per incudem dum brachia versat Apelles,
Exercetque pius sueta metalla Faber;
Forcipe reiecta domitos impune per ignes
Errat, et hibernas aestimat esse nives.
Quin etiam tollens undante metalla camino,
Inserit in nudas ipsa metalla manus.
Quippe nequit tactos ignis violare lacertos,
Virgineo saeptos quos videt esse gelu.
At simul admissum patravit crimen Apelles.
Coepit edax artus urere flamma reos.
Tunc Ignem faber esse alium credebat: at ignis
Idem erat; idem alium senserat esse fabrum.

VII. Brigitta Virgo Aram tangit, et Ara virescit.

Explorantibus admovetur Aris
Testatura suum Brigitta, nullo

Tactum crimine conscio, puderem:
Hic arentis ut afferis seniles,
Et longa carie situque adesas
Are contigit expiantis oras;
Coepit surgere plurimus vireti
Cum verna decor hic et hic iuventa:
Frondebant virides, stupente templo,
Sectae quercubus aridis Tabella:
Et quod iam senio gravante rosum
Coeptarat male verminare lignum,
Vina constitit ebrium medulla:
Et succi modo dives, et liquoris
Derisit veterem suam senectam.
Aude, si potes, o scelesta, talem
Aude, carpere lingua castitatem!
Tollas Virginibus reis patronas,
Et tollas fons, Iudicesque tollas,
Ara absolvitur a loquente Virgo.

VIII. Iuvenis lusurus, Annulum imagini B. Virginis indit: quem illa digito contracto recipit.

Lusus erat Iuvenum, quo pondus inane pilarum
Poscitur alterna, reiciturque manu:
Hos inter pretiosa uni radiabat Iaspis,
Aureaque inclusas pala ferebat opes.
Hic, (ne sparsa pilae deformi gemmula naevo,
Aut humili fieret sordida pala luto:)
Exuit Hesperium digitis ludentibus aurum,
Securo cupiens dona reposta loco.
Exigui iuxta suberant Sacraria templi,
Magnaeque effigies Virginis intus erat:
Hic aspecta puer miratus imaginis ora,
Cette, ait, haec auro est digna puella meo

Exemptamque suo depromens pollice gemmam
Inferit arrectum Virginis in digitum.
Non renuit donum porrectus Virginis index,
Sed cito contractis excipit articulis.
Quod puer ut sensit, serva aurum, ait, optima custos,
Pulchrior in digito sit mea gemma tuo.
Nunc ego dum pueris puto me colludere; mecum
Non pueros video ludere, sed superos.

IX. Walpurgis Virgo in tumulo sudat perenne oleum.

Qua Walpurgis habet sepulta tumbam
(O tumbam nimis, o nimis beatam!)
Illac marmore manat e perenni,
Immo e Virginis ossibus, perennis
Nimbus perpetuae saluber undae.
O qualis (Deus!) ille nimbus undae?
Quam morbis bonus et cupitus aegris?
Quam sanis pretiosus? incolisque
Felix omnibus, accolisque nimbus?
Illum prae Syrio placere succo,
Iurat Teutonis omnis ora; iurat
Quisquis Teutonis est propinquus orae.
Serva Roma tuas vetusta lymphas.
Nos, quam tu tibi vana vendicabas
Nobis Virgine gratulamur unda.

X. Bernardus e Deiparae imagine lac impetrat.

Virgineo stabat signum venerabile Templo

Indita cui magna forma parentis erat.
Hic solitam Bernardus opem dum sedulus optat;
Tergeminumque levi murmure dicit Ave
Ter vocat aetheria portam blandissimus Aulae,
Ter stellam aequore cernuus orat aque;
Denique Mater, ait, magni fecunda Tonantis,
Incipe te Matrem Virgo probare meam.
Sic ait, et nivei respexit ad Ubera signi,
Ubereque e niveo lacteus imber iit.
Qui medium flexo post quam Aera transiit arcu,
Arida Bernardi fluxit in ora liquor
Ille diu dubius, dum dulcibus imminet undis,
Credidit Hyblaeo mella pluisse mero.
Victa sed Hybla fuit. Nectar quoque credidit: Illa
Nectare sed dulci dulcior unda fuit.
Haec, tandem, haec, inquit, Materni est gratia lactis,
Claude tuum, iam sunt pectora pota, sinum.
Imo age, pande sinum: da pluribus Ubera, Mater;
Nos quoque lactentes, parvula turba, sumus.

XI. Agnae politianae tumulus manat iugi rore.

Siquem Cypridos ustulant calores,
Aut iactis agitat cupido taedis,
Huc ad Virgineos revisat imbres,
Imbres Virginis ad Politianae.
Stillant iugibus arida ossa guttis,
Et Vino pluit Agna humata rore.
Qualem nulla dedit Cilissa fusis
Nubes imbribus optimis liquorem:
Nec Roma (licet insolens Latinis
Rursum sparsio fiat in theatris, )
Talis per cuneos, patrumque possit

Ullus per podium meare rivus.
Nam rivum, modo quem putamus agnae
Humecto fluitare de sepulcro,
Certo certius est, venire caelo.
Virginum Chorus secundus.

XII. Virginitas per luctam desensa.

Virginitas ut tuta suos armetur in hostes,
Iussa sit in poenas ingeniosa suas.
Nam seu blanda premant Cythereiae bella puellae,
Mox sua terga ferit Virgo Venusque perit.
Sive puer Gnidio tela ignea dirigat arcu,
Tela per effusas dissipat illa preces.
Seu tacite insidias alias paret, illa repugnat,
Insidiasque aliis excipit insidiis.
Inde pudor paribus paria arma repercutit armis,
Atque ignes alio fortior igne ferit.
Cumque repulsa Venus redit usque rebellis et usque;
Ipse flagris reducem verberat usque pudor.
Scilicet ipsa Venus, quae sint sua praemia, novit;
Inde redit toties ad flagra, digna flagris.

VIRGINUM CHORUS SECUNDUS.

XIII. S. Thomas Aquinas titione feminam fugat.

Ingenuos Thomas cum viveret inter Ephebos,
Castior ingenuos inter Ephebus erat.
Saepe quidem pueri Venus ora modesta probavit,
Saepe probata tamen condidit ora puer.

Denique dum puero, Venus arcto in carcere sentit
Ostia captandae nulla patere fugae,
Idaliam festina iubet properate ministram,
Quae solito pectus fallat inerme dolo.
Terque quaterque manus illi intulit improba; at ille
Reppulit illatas terque quaterque manus.
Nec tamen illa, quater discedere iussa recessit,
Sed quater, atque iterum est ausa redive quater
Quid faceret? Clausus vetat illum erumpere postis,
Ipsaque prae clauso poste puella vetat.
Aequorea spectaret aquas e rupe; profundas
Lapsus ab aequorea rupe subiret aquas.
Cerneret Aetnaeos Siculis a montibus ignes,
Iretin Aetneas, igne stupente, faces.
Pugnaret iaculo, iaculi si tela videret;
Si foret hasta, manu rapta statim hasta foret,
Arcus adesset, eum caperet puer obuius arcum,
Vidit forte focum, praebuit arma focus.
Elatoque puer debellat torre puellam,
Et Veneris flammas altera flamma necat.
Cur hodie talis tam rara est pugna? puella
Desiit, an talis desiit esse puer?

XIV. IACOBUS Anachoreta ne a femina uratur, ipse se urit.

Impia mentito plangebat pectora questu
Deceptura pium spurca puella senem.
Tende manus, inquit, tacitoque medere dolori,
Nam moribunda gravis pectora morbus habet.
Audit, et inde cavere Senex Venerem optat, et inde
Tollere serpentem membra per aegra luem.
Nempe, ait, a Medico nisi tangitur aegra, necatur:
Et Medicum, simul ac tangitur, aegra necat.

Altera culpa mihi gravis, altera culpa puella,
Utraque consilio est culpa cavenda meo.
Ergo salutiferi ceroma poposcit olivi,
Et tetigit dextra pectora nuda manu.
Sed simul exemplo rediuivus Scaevola magno
Misit in ardentes brachia laeva rogos.
Utraque dum gemino sic arsit palma camino,
Arsit maiori dextera palma foco.

XV. FRANCISCUS in Nivibus volutatur.

Cum purum Stygio calore corpus
Urgerent Veneres Cupidinesque,
Et plures Venus et Cupido plures
Primis ignibus admoveret ignes,
Franciscus gelidas cupivit undas:
At nullas habuit December undas:
Nam stabat glacialis, et gelatas
Velabat nivium pruina terras.
Quas cum cerneret ille, mox severus
Hibernas ruit ultor in pruinas,
Et Ventis hiemantibus, nivoso
Persultat generosus in theatro.
Hic frigente manu, sibi Ministros,
Hic de vellere candicante Vernas,
Hic Natos sibi format, hic Nepotes.
Sed dum Tollere cogitat Nepotem,
Magno frigore congelatus, ipsum
Ignarus prope Sustulit parentem.

XVI. BENEDICTUS in vepribus se versat.

Qua Valles super invias propinquis

Rupes, aerie minantur Astris,
Squalenti Benedictus in recessu
Cum tetro Veneris flagraret aestu,
Voluit vindice corpus in veprete,
Et spinas vagus inter atque sentes
Iam costas premit, et lacessit ossa,
Iam plantas domat, et cruentat ora,
Hinc tergum ferus urget, hinc lacertum,
Et fusi calido cruoris imbre
Arcanas iubet interire flammas.
Ne molli iuguleris in Roseto.
In tali, Pudor, incuba Grabato.

XVII. IGNATIUS undis, alterius Venerem plectit.

Ardentem stimulabat Amor funestus Alumnum
In vetitos spreto tendere iure toros:
Rescivit Loiola viam, temereque ruentem
Sedulus instructis excipit insidiis.
pons erat, atque inter geminae divortia ripae
Stagnabat gelido pigra lacuna vado.
Has Loiola subit, collo tenus abditus, undas,
Qua Iuvenem vidit non procul ire via,
Et, miser, inquit, abi, luxuque calesce, nefando,
Frigoribus flammas his ego plecto tuas.
Ille simul clamore, simul stupet ore lavantis,
Frigidiorque ipso paene lavante fuit.
Parce piare meos istis, ait, amnibus ignes.
Quos ego iam lacrimis sponte piabo meis.
Mox, quibus externum Iuveni Loiola calorem
Depulit, his ipsis se calefecit aquis.

XVIII. AMMONIUS ne a Venere uratur, pedes amburit.

Curvato quoties minatus Arcu
Flammantes Veneris puer sagittas
Materna iaciebat e pharetra,
Arsit terra caloribus; nec una
Sese feruere sentiebat Aetna.
Tunc coepere novis adusta prunis
Sparsas pectora postulare lymphas
Tunc Ammonius unus inter omnes,
Ne quo castus adureretur aestu,
Non rivi petiit meantis undas,
Non imbres gelidos, nec alsiosi
Incensus glaciem cupivit Haemi,
Sed ne quo tamen ureretur aestu,
Diversum cecidit lubens in aestum:
Nam fracto puerum ut fugaret arcu,
Nudos ignibus ustulavit artus.
Haec est ars nova! Ne cremeris igne,
Ipsum querere, quo cremeris, ignem.

XIX. BERNARDUS lacu suos ignes restinguit.

Ora videt temere Bernardus ut obvia Nymphae,
Obvia Bernardus paene per ora perit.
Nam penitas peruasit edax scintilla medullas,
Tractaque funestus serpsit in ossa calor.
Ille quidem tacitum generosus pertulit ignem,
Et nocuo constans Victor in igne fuit.
Vastavere tamen magis ac magis omnia flammae,
Et domito venit maior ab igne vapor.
Tum querulo Bernardus opem clamore poposcit,

Pectora ut afflato spargeret usta gelu.
Forte vident glacie stagnantem cominus undam,
Haec, ait, ardores molliet unda meos.
Insiluitque ferox, et toto corpore mersus
Defendit Medico membra cremata lacu.
Has Venus in thermas si saepe lavanda veniret,
Non ita Baianis semper egeret aquis.

XX. IOANNES Bonus, assulas sub ungues infigit, et dolore voluptatem vincit.

Gentiles Bonus inter inquilinos,
(Vicino licet amne, Mincioque
Per ripas per et effluente pontes,)
Ardebat tamen impotentiore
Quam si Mulciberi caleret igne.
Non lymphae liquor obuius, nec aurae
Ventorum, licet uberes, iuvabant.
Quo se verteret, usitata noto
Quem defendere nolet ars ab hoste?
Defendit dolor insolens. Acutas
Primores agit assulas sub ungues.
His testis pugil obvias fatigat
Incursu miserabili columnas.
Tum vero fugere omnis ardor, omnis
Fractis cedere viribus Voluptas.
Sulcaret Venerem licet cruentus
Seve tigridis aut leonis unguis,
His nullos tamen unguibus putaret
Impressos Venus esse saeviores.

XXI. APELLES Virgo faber, candenti ferro feminam profligat.

Artifices dum folle cavo faber excitat ignes,

Et victore domat dura metalla foco,
De phlegethontaeo prorepit femina furno,
Femina, cui Stygius flabat ab ore vapor.
Vicinumque petit funesta lampade pectus,
Qua prius intactum lampade pectus erat.
At faber ut sensit peregrinae incendia prunae,
Non, ait, iste meo prodit ab igne calor.
Conversusque videt (monstrum furiale) nocentem
Feminam, ad incautum pone subisse latus.
Mene, ait, ergo tuis, fornax petis improba flammis!
Ipsa etiam flammis faxo petare meis.
Effrontemque fecit candenti fulmine frontem;
Stridentemque reo mergit in ore facem.
Non tulit illa iocum, sed adusta repente refugit,
Erubuitque suas frons inhonesta notas.
Femina ne qua fabro posthac aude esse molesta;
Scis qualem incudem possit habere faber.

XXII. ANONYMA Virgo e BRIGITTAE familia pedes adurit, ne aduratur.

Insons e grege Virginum puella
Quod vano nimium periculosam
Audiret Iuveni placere formam:
Ussit suppositis pedem favillis.
Emersere repente pustulaeque
Et puris sanies, cruorque cruris
Et nidor pedis, et dolor tumoris,
Hac flamma pepulit puella flammam.
Dextram Mutius urat, et stupenda
Porsennam patientia triumphet
Ustus Scaevola, dum puella plures
Ambusto pede sauciarit hostes.

XXIII. ANONYMUS Iuvenis in prunas abicitur, ut amorem triumphet.

Insidias Iuveni ten debat femina casto,
Phaedra suo quales struxerat Hippolyto,
Ille quidem Venerem saepe indignatus abegit,
Saepe sed eiectam, saepe redire videt.
Quid, Iuvenis, tandem faciam, impatientior inquit.
Eminus a tergo, et cominus instat Amor.
Omnia conari pergit Venus. Omnia pergat.
Hippolytus redeo, si mihi Phaedra redit.
Me fugiente, diu nequiit mala vipera pelli;
Experiar, quid me non fugiente queat.
Inde diem Iuvenis veniendi dicit, et horam;
Dictaque iam Veneri coepit adesse dies.
Illa venit. Sed operta videns vestigia prunis,
Et sola candenti strata calere foco:
Et super ardentes Iuvenem decumbere prunas,
Consortemque sui se esse iubere tori:
Omnia conari perterrita desiit: ultroque
Invitata licet, desiit illa tamen.
Nempe torum tremuit; retroque relapsa refugit;
Impatiens calidi Sponsa toralis erat.

XXIV. FRANC. XAVERIUS sanguinem eiectat, horrore obiectae Veneris.

A sudore Xaverius diurno
Vix olim modica potitus umbra
Nocturnum ruit aeger in soporem:
Confestim Stygiae moventur Umbrae,
Circumstant Veneres Cupidinesque,
Et spurcis animant torum figuris.

Queis obnititur ille dum figuris,
Et turbas Venerum Cupidinumque
Impugnat cubito, ferasque pellit
Sopitis licet artubus cateruas,
Ingens assiduo statim duello
Erumpit rosei cruoris imber:
Et nares per, et ora per, soluto
In lectum ruit impotens meatu.
At pugnam Venus arduam perosa
Damnavit pluviae ruentis imbrem;
Et non fulmine, sed cruore victa,
Nocturna properavit e palaestra.
Sed cur imbre Xaverius rubente
Perfudit Venerem? Rogas? Habebat
Omnes iam Venus antea colores,
Unum non habuit Venus ruborem.

VIRGINUM CHORUS TERTIUS.

XXV. Virginitas per mutilationem servata.

Forma pudicitiae comes olim fida, petulcis
Ut laqueos factam se videt esse procis:
Ipsa sibi bellum facit indignata, suamque
Saepe notat frontem vulnere, saepe genam.
Inde modesta sibi laniarunt ora puellae,
Tutus ut in laeso viveret ore pudor.
Inde aliae telis oculos hausere cruentis,
Frusta suis aliae trunca tulere labris.
Illa caput rasit, quasque olim sedula gemmis
Struxerat,evulsas iam cupit esse comas
Illa verecundas irato vulnere nares,

Et quodcumque Venus posset amare, secat.
Denique iam cupiunt deformes esse puellae;
Seque oculis Iuvenum displicuisse, placet.
Esse iubes vultus formosos Virginum? amare
Formosos vultus desine, semper erunt.

XXVI. NICETAS linguam in Venerem evomit.

Ut Iuveni Caesar Nicetae bella pararet,
Bella quibus Cyriae signa tulere faces,
Blanda Semiramii violaria quaesiit horti,
Strataque Paestanis Amphitheatra rosis.
Hinc aderat modicae foliis pubentibus umbrae,
Hinc aderat streperae non grave murmur aquae.
Mollia subter erant de Coa stragula tela,
Subter erant nivei plumea valla tori.
iussit in hoc Iuvenem resupinum astringere lecto,
Sericaque in captos indere vincla pedes:
Et Tyrio iussit distendere brachia texto;
Ille Prometheas credidit esse Seras.
Inde Theatrali de Scena femina prodit,
Incensura suo femina quidque foco.
Tunc Iuvenis violas odisse; et poscere vepres;
Tunc gelidas inter stragula velle nives.
Urticas tunc malle rosis; tunc floribus undas:
Strataque plumigero plumbea prae thalamo.
Et, validi si robur, ait, Samsonis haberem,
Heroa caderent vincula rupta manu.
Nunc manibus quia tela meis aliena negantur,
Tela mei dentes ingeniosa dabunt.
Ergo secat mediam Dens pulchro vulnere Linguam,
Inque genas Veneris frusta cruenta vomit.
Erubuit non sponte Venus, profugumque repente
Rettulit a casto victa pudore pedem.

Dentis hic error erat: Quo morsu tangere Linguam
Se ratus est, illo Tacta puella fuit.

XXVII. ANIANUS oculum, quo feminam vidit, exsculpsit.

Incautos Anianus in vagantem
Obtutus male fixerat puellam.
Mox facti memor; institit profanum
Magnis fletibus increpare vultum,
Ac ne per subitum inscius calorem
Funestas egeretur in favillas,
Quid poenas, ait, exigo minores?
Non est, non satis est mihi, salacem
Solis fletibus expiare flammam.
Vindictas decet exigam Viriles,
Et inago sceleri pares. Repenteque
Armatis manibus sibi minatur,
Erronemque oculum severus ultor
Infestis trahit Unguibus. Nec illo
Quicquam lumine deinde vidit; una
Quo sat viderat antea in puella.

XXVIII. LUCIA oculos, quibus placuerat, effodit.

Obuia miratus visae Rex ora puellae,
Lucentesque duas casta per ora faces:
Protinus exarsit, formamque petulcus honestam
Institit apposito sollicitare metu.
Territa Virgo metu, foedique Cupidine regis,
Confudit niveas picta rubore genas.
Hinc pro Rege timor stetit; hinc pro Virgine virtus;
Cedere nec patiens ille, nec illa fuit.

Lis decisa fuit postremo magna; Timorem
Victor ubi elusum iussit abire Pudor:
Nam moritura prius, quam consensura; paravit
Ambiguo Regem sallere Virgo dolo.
Quae tibi pars, inquit, nostrae placet optima forma?
Quam tibi cumque voles; opta, et habebis, ait.
Ille, oculi placuere. Oculos, illa inquit, habebis:
Parua mora est; voto, Rex, potiere tuo.
Ferte citi cultros. Cultrisque stupentibus hausit
Ipsa sua praeceps lumina bina manu.
Quae placuit nostri pars, inquit, corporis, haec est:
Iam potes usque oculis pascere vota meis.
Horret in audaci mutatos Virgine vultus
Rex; neque iam in laeso, quod probet, ore videt.
Seruaret cum Virgo oculos, Rex perdidit: et cum
Perderet illa suos, repperit ille suos.

XXIX. LUCIA eadem in eodem facinore, bis laudanda.

Sensit casta suos placere vultus
Astanti temere puella Regi;
Et pertaesa suam pudica formam;
Quid vultum placet, inquit, inter omnem?
Vultum, Rex, oculi, inquit, inter omnem.
Iratis subito puella telis
Dilectos rapit e genis ocellos.
Quos cum mitteret erutos Tyranno,
Iam securius, inquit, hos amabis.
Et quamuis oculis carebo raptis,
Dum sim lucia, LUCE non carebo.
Sed Rex eruto et hinc et hinc ocello,
Credebat duo rapta de sereno
Phoebi sidera Cynthiaeque Caelo.

XXX. AGATHA mamillas amittit, ne pudorem.

Virgo Sicana viro toties optata, refugit
Optantem toties Virgo Sicana virum.
Ergo minax Praetor violenta voce puellam
Ad sua cunctantem iura venire iubet.
Illa, minae nihil, inquit, agent. Infestior ille,
At meus hic, inquit, non nihil ensis aget.
Illa, nec Ensis aget. Simul ergo laborat uterque,
Ille suas vires, illa probare suas.
Lictorum glomerata ruit manus undique; et undique
Adstantum innumerus Carnificum numerus.
Una puella tamen numero circumdatur illo;
Una per innumeras prompta perire manus.
Sive oculos, inquit, ferro praebere iubetis,
Ferro oculorum ambos evacuate sinus:
Sive genas, sulcate genas: seu pectora vultis,
Pectora quo vultis nuda ferite modo
Sive manus, truncate manus; seu brachia, habete
Brachia; sive pede; vultis, habete pedes.
Nemo pedes voluit tortorum; brachia nemo:
Nemo manus; nemo pectora; nemo genas.
Sola mamilla fuit poenis optata scelestis;
Sola data in poenas ergo mamilla fuit.
Sectaque crudeli sunt ubera forcipe. Credo
Nulla tibi, Iudex, ubera tacta prius.

XXXI. CARILEPHUM, virum castum, femina curiose aspiciens, excaecatur.

Heu quam feminei obuius videret
Fallacem Carilephus oris umbram;

In siluas iit, aviasque rupes,
Ignoti vagus inquilinus antri:
Sed dum fallere eum puella certat
Mentito male curiosa sexu,
Per siluas, ait; inviasque rupes
Ibo femina; feminam videbit
Vasti tetricus inquilinus antri,
Quamvis tetricus usque sit, videbit.
Mox accingitur, et stolae virilem
Fallaci super-inicit lacernam,
Et lucos per, et invias per Umbras,
Occurrit fugienti, et intuen dam
Se praebet renuenti; et intuendum
Siluae femina quaerit inquilinum.
Sed vix coeperat ille eam videre,
Et mox desiit illa se videre.

XXXII. APOLLONIA dentes Virginitati impendit.

Niliacos dum Nympha toros illecta, recusat,
Et pluris thalamis omnibus Astra facit:
Carnificum pugnos, et ahenae fulmina palmae
Per geminas sentit crebra tonare genas.
Non tremefacta tamen clypeo vim depulit ullo,
Sed propriae malas cassidis instar habet.
Ergo ruunt penita vulsi de sede molares,
Osseaque e fracto decidit ore seges.
Crediderat tortor, Thebanis altera sulcis
Semina Cadmea iacta fuisse manu.
Peneque iam timuit, ne stragem ultura cruentam
Surgeret e tali Messis ahena satu.
Nil metue ex isto serratum semine: Messem
Auratam e tali crescere dente decet.

XXXIII. EUPHEMIA et MARGARITA Virgines sibi nares detruncant.

Purpureas ubi casta genas Euphemia sensit
Et sua displicitis ora placere Viris;
Quid faciamus? ait; laqueos natura tetendit,
Ipsa suas facies fabricat insidias.
Qua me cumque vident, rapio male cauta videntes;
Obuiaque aspectus vulnerat ora meus.
Arte pudicitiam peregrina Virgo tuere:
Forma nocet; formam, Virgo, perire iube.
Dixit, et Ambrosium cultro festina labellum
Amputat; in Nares usque severa suas.
Margaris hac cernens defendi strage pudorem,
Admovit similes Naribus ipsa minas.
Tum, licet informi squaleret vulnere forma,
Pulchrior ex illo vulnere forma fuit.
Si res supplicio tali plectuntur amatae,
Pridem erat ipse suo dignus amore procus.

XXXIV. BRIGITTA formam perdit, ut pudorem conseruet.

Ut pictis sibi vidit a labellis,
Et formae vitio periculosae
Lascivam fieri Brigitta frontem;
Contendit prece seria; venusta
Multo ut tubere conderentur ora.
Nec vero DEUS admovere pronam
Contentis precibus moratus Aurem,
Promisit dare tuberumve gibbos,
Aut frontis maculas, cutisue naevos.
Aut quosuis cuperet Brigitta morbos.

Mox coepit macies patrona totos
Et maestus color occupate vultus.
Contactum quoque lumen impetrato
Virgo competit emori veneno.
Et tunc credidit esse se venustam,
Postquam desiit esse tam venusta.

VIRGINUM CHORUS QUARTUS.

XXXV. Virginitas caede aut caedis periculo servata.

Iam stupet enervem Venus esse Cupidinis arcum;
Iam Veneris gelidas esse cupido faces.
Tot iaculo Iuvenes petit ille; tot illa puellas,
Fixa tamen nullo pectore tela videt.
Quippe Pudor viso pueri fugit avius arcu,
Aut fugere arte nequit cum Pudor, arte perit.
Hinc iubet e tectis in praeceps ire pudicas,
Et prope deprensas amne perire Nutus.
Hinc itidem stringit rediuiva Lucretia ferrum,
Patronaque fodit pectus inerme manu.
Antiochus rursum si balnea sordidus intret,
Inveniet Virgo, Democlis arte, fugam.
Scilicet ingenium est aliis, producere vitam;
Virgo fit in proprias ingeniosa neces.

XXXVI. PELAGIA, mater duaeque Comites in undas.

Mater ut hostiles timida cum plebe caverer
Insi dias, sumpta quaesiit antra fuga.

Resciit hostis iter, profugusque celerrimus instat,
Sive parans dono cogere, sive metu.
Ergo, licet fugerent caute per devia, semper
Pressa puellares pinxit arena pedes.
Ventum erat ad vastas pendente crepidine lymphae,
Per quas nullius copia pontis erat.
Hic haesere pares; genitrix, quid malumus? inquit,
Pone ruunt hostes; ante morantur aquae.
Stamus? adest lasciva cohors, tergoque minatur.
Pergimus? insanas obicit unda minas.
Mitior unda tamen: si nescit parcere, mergat.
Sat mihi, dum castas merserit, unda dabit.
Et citius dicto, ruit alti in gurgitis undas:
Debuit hac etiam turba scelesta sequi.

XXXVII. APOLLONIA ultro in ignes.

Pellaea sibi quondam ut in palaestra
Structos innuba Virgo vidit ignes,
Quos lictor ferus, et minax satelles,
Ni promitteret, usque et usque alebant:
Vane creditis, inquit, ullam ab isto
Vinci posse Viraginem camino.
Lentum imo est mihi iussa vimque vestram
Exspectare; locum date, occupabo.
Et ruptis simul hinc et hinc catenis
Stridentes subit ipsa sub procellas.
I nunc, et minitare Caesar ignes.
Iam te continuo novos in ipsis
Dices cernere Mutios puellis.

XXXVIII. PELAGIA Virgo Antiochena, praecipitio defensa.

Qua Pelagi gaudet socio cognomine Virgo,

Et Syrii patriam littus Orontis habet:
Illa verecundae quondam sibi conscia formae,
Insidiaturis fugerat ex oculis.
Fugerat illa quidem: sed mox videt illa, revulsis
In patefacta procos tendere tecta seris.
Quid faceret? Stabat munito Regia saxo,
Regia sublimes turribus aequa minas:
Occupat hoc pavidi festina pudoris Asylum,
Vitet ubi hostiles iam prope capta manus.
Repperit intentus tamen illa cubilia praedo;
Ergo cubile aliud celsius illa petit.
Reppetit illud item. Toties modo prodita Virgo,
Effugiam per quod denique, dixit, iter?
Nec mora: abit praeceps summis e turribus: Unam hanc
Hostibus ignotam viderat esse viam.

XXXIX. SOPHRONIA cultro suam castitatem a ludibrio vindicat.

MATRONAE placitas iubebat aedes
Cingi milite Caesar, et protervo
Acciri sibi feminam a ministro.
Quae cum resciit imperata; paulum
Mutato stetit impedita vultu:
Mox ficto Mulier pudica risu,
An sordes, ait, has laciniarum
Abstergi prius, induique mundum
In nostro sinis alterum cubili?
Id vero licet, inquit: i proinde,
Totam corporis enova iuventam.
Faxo, inquit mulier; rubere totum
Pectus purpureo videbis ostro.
Mox cultrum rapuit ferox, et alto
Pectus nobile verberavit ictu.

Et iam sanguine plurimo cruenta,
Quae nulli cupitis placere, dixit,
Hanc circumdate purpuram, Puellae.

XL. EUPHRASIA ingenio Virginitatem tuetur.

Ibat ad inscriptae famosa cubilia cellae
Flebilis patria tracta puella domo.
Ecce furens animi, stimulante Cupidine currit
Infelix eadem Miles ad antra gradu;
Incautamque procus molitur ludere Nympham;
Nympha sed incautum lusit acuta procum.
Nam, violente meo parce, inquit, praedo pudori,
Et veniae pretium grande repono tuae,
Tenta; et inerme meo line quodvis unguine pectus
Illaesum a quovis vulnere pectus erit.
Unge pedem, pes tutus erit: latus unge, valebit:
Unge femur, spernet vulnera quaeque femur.
Ipsa Machaonii documentum ero prima liquoris,
Fraudis erit iugulo poena luenda meo.
Inde suum clausa de pyxide promit olivum,
Et sua mendaci colla madore linit.
Huc, ait, infestum vibra valido impete telum,
Elusura tuas sunt mea colla minas.
Iussit. At ille gravi iugulum ferit arduus ictu,
Deceptoque caput territus ense secat.
Quaeris adhuc, vires habeant quas unguina, miles?
Servandae vires virginitatis habent.

XLI. MICHAEL VERINUS, castissimus Iuvenis, ne virginitatem amittat, vitam amittit.

Verinus, puer innocens, Iberae
Nuper gloria nobilis Iuventae,

Cum letho propior videret omnes
Desperasse Machaonum catervas:
Aut porro superesse tam malignis
Unam a Cypride febribus medelam:
Unam se Podalirii modesta
Victuram negat indoles per horam.
Abscedant Veneres; Cupidinumque
Infames, ait, exulent cohortes:
Quae cum tot noceant bonis; mihi uni
Si prodesse velint, malus videbor.

XLII. IACELINA Virgo Appula, per mare effugit.

Cogeret invitam ne quis sibi nubere, fugit
Appula, nequiquam fratre sequente, soror.
Sed fugiens, praerupta subit iuga; magnus ubi altum
In mare de celsa margine saltus erat.
Hic stetit; et longe despectans aequora; fratrem
Hac, ait, iratum rupe cavere potes.
Longius ire vetat fugientem ripa puellam!
Longius at certe ripa volare sinet.
Mox volat immenso delapsa per aera saltu,
Qua via vix oculis. ante data ulla fuit.
Hac delapsa ferum sicco pede permeat aequor.
Et Maris attonitas libera calcat aquas.
Post quam, Christe, tuis pressisti Nerea plantis,
Virgineos novit iam mare ferre pedes.

XLIII. Virgo inter Eburones e Rheno evadit, proci duo merguntur.

Iussa Pudicitiam didicit defendere lympha,
Et Venerem peragunt ipsa elementa ream.

Cernis ut e Rheni metuendo littore praeceps
Altera patronas Cloelia tranet aequas?
Ne fallente puta pede sic cecidisse: ruinam
Ipsamet optavit sponte puella suam.
Nulla ope cum posset turbam evitare salacem,
Praebuit hanc illi denique Rhenus opem.
Sed qua turba procax ereptos sensit amores
Arte suos; illa perstitit arte sequi.
Nam duo conscensos ausi propellere lintres,
Exceptam mediis eripuere vadis.
Illa memor, si castam, inquit, permittitis, adsum:
Sin prohibetis, aquas, ecce, reviso meas.
Et simul insiliens repetitas Virgo sub undas,
subruit obscenam vindice calce ratem:
Demersisque procis, natat, omne impune per amnem
Quis sensum has lymphas non habuisse putet?

XLIV. Virgo Mantuana in Mincium Amnem.

Mincius Andinis ubi iam conterminus arvis
Ausonias curvo ponte coronat aquas:
Illic rivali iactatam turbine Nympham,
Firmius illo ipso ponte stetisse ferunt.
Nam ferus instabat furiisque urgebat adulter,
Inde viam claudens ensibus, inde fugam.
Illa tamen, si inquit, non est quo viva recedam,
Certe erit hic aliquid, quo moritura cadam.
Continuo de ponte, minas risura procaces,
In patrios fluctus libera Virgo ruit.
Territus ille fuga; cur te ipsa miserrima mergis?
Mincius est, inquit, quo peritura cadis.
Vorticibus magnis trahit ille rapitque natantes.
Mincius est: Amnem, stulta puella, time.
Illa, nihil metuo mersuri gurgitis iram,

Ira pudicitiam dum tueatur, ait.
Nulla locum sperent in tali incendia Nympha,
Quae minimas toto subruit amne faces.

VIRGINUM CHORUS QUINTUS.

XLV. Virginitas in fornice illaesa.

Prostat ubi patulo Siren inhonesta theatro,
Et titulum cellae figit amica suae.
Saepe Nurus illuc et honesto corpore Nymphas
Impia raptari Iudicis ira iubet.
At pudor in cella manet inviolabilis; et se
Non exspectata saepe tuetur ope.
Nam quae visa sibi est nullos habitura patronos,
Saepe Viros habuit, saepe puella feras.
Altera nunc Urso, nunc altera tuta Leone,
Tertia (quis credat?) Milite tuta fuit.
Haec alia defensa via; quem pura subivit,
Purior ex illo fornice rursus iit.
Obstupuit nova monstra Venus. Mea lustra quis, inquit,
Facta pudicitiae crederet esse scholam?

XLVI. Virginis ANTIOCHENAE, et Christiani militis mirabilis pugna.

Flebat in Idalio captiva puella cubili,
Innumeris ubi erat ianua saepta procis:
Quae pius ut sensit discrimina miles; eidem,
Quam non speravit virgo, paravit opem.
Limen enim pacto venale praeoccupat auro;
Et prior infames hac subit arte fores.

At procul ingresso perterrita milite Virgo,
Fugit; ab aspecto ceu fugit Agna lupo.
Quem male cauta fugis? quove inscia Virgo recedis?
Non ego, ait, capti praedo pudoris ero.
Consilio fugitura meo; prius abice vestes
Cauta tuas; vestes indue Virgo meas.
Illa dolos, castaeque timens ludibria formae,
Sueta suae differt ponere lina stolae.
Vix demum thoraca suis invita papillis
Iungit; et invita ponderat arma manu.
Induitur contra, muliebri cyclade miles,
Prolixoque Syram syrmate verrit humum.
Hic ego, miles ait, mentita puella manebo:
Tu fuge mentito vera puella Viro.
His fugit illa dolis. Iuvenem sed barbara visum
Amissae poenas pendere turba iubet.
Aduolat hic Virgo, iam Virgine fortior: Adsum;
Sola fugam cepi; sola piabo fugam.
Ille secus; nihil ista, Viri, nihil ausa. Patravi
Crimen ego: solus puniar, inquit, ego.
Illa rogare magis; magis ille refellere. Crimen
Credat uterque suum, ni probet esse suum.
Ullane tam pulchram meminerunt saecula litem?
Postulat absolui neuter; uterque timet.

XLVII. DARIA per Leonem a LENONE defenditur.

Iam Daria trahi impiis Tyranni
Coeptabat violenter a Ministris:
Iam Lenonibus undequaque saeptum
Spectabat lacrimabilis theatrum.
Et quo inbellis, ait, puella tendis?
Quo infelix raperis? potes penates

Olim viva subire tam profanos?
Quid differs, misera, interire? dixit
Plorans talia: cum repente liber
Erumpens cavea Leo ferina
In turbam ruit ultor impudicam.
Fit late fuga. Nemo iam minister,
Iam nemo manet in statu satelles.
Dilapsis igitur timore turbis
Perstat vindice praeda cum patrono;
Et castam fera feminam; feramque
Noscit femina casta: seque clamat,
Lenones timuisse, non Leones.

XLVIII. LUCIA nec ab igne, nec in fornice violatur.

Illa syracosiae virgo pars maxima famae,
Lis ubi de forma, deque pudore foret,
Iam Lenae raptata manu, cum proxima foedae
Inscriptas Veneris cerneret esse fores;
Horruit infamem sceleris locum; et, Ergone castus
Ingredietur, ait, tale cubile Pudor?
Fige puella solo vestigia, fige; profanas
Rectius ante fores emorieris, ait.
Mox immota stetit: Mox tracta potentius illa;
Fortior in fixo restitit illa gradu.
Inicit ergo furens violentos turba rudentes,
Sed nullo impelli Virgo rudente potest.
Inde boves, inde addit equos. Sed Virgo ligatos
Inde stupere boves, inde coegit equos.
Turba igitur flamma circumdat edace puellam,
Sed nihil illa sui flamma caloris habet.
Mox pice, restinctum mox ignem sulfure pascit,
Sed neque pix ignem, sed neque sulfur alit.
Quas ardere voles, remove hac a Virgine taedas:

Quas cupis extinctas, huic, Venus, adde faces.

XLIX. COLUMBA Virgo ab Urso custoditur.

Ferrato licet Ursus occupatum
Sese Murice cernat, et gravanti
Colli robora praepedita millo:
Lenones tamen inter atque Lenas
Vim castae fieri videns Columbae,
Effracta volat Ursus e caverna,
Et millum simul, et simul morantem
Abrumpens violentior catenam,
In turbas ruit; horridusque coepta
Disturbat Iuvenum impudentiorum:
Et pro Virgine dimicans, petulcos
Cogit cedere Iudicis ministros.
Nullos Virgo procos timebit ulla,
Quam talis comitabitur catella.

L. MARTIANAM Virginem repentinus paries tuetur.

Lenonem fugeret cum Virgo modesta sequentem,
Et traheret lassos iam superanda pedes;
Quid miserae restaret adhuc? iam paene premebat
Ultima virgineae syrmata leno togae.
Tenderet expassas praedonibus obuia palmas?
Capta foret palmis praeda trahenda suis.
Praecipitem saltu peteret generosa ruinam?
Nulla, in quam rueret, tam prope vallis erat.
Ardua se in rabidos undarum spargeret amnes?
Nusquam erat in plano ripa nec unda solo.
Ergo precata DEUM, timido petit arma pudori
Nec DEUS aversa reppulit aure precem.

Incipit enato tellus increscere vallo
Et paries feta surgere grandis humo:
Disclusitque repente duos. Iamque illa timere
Desiit; incepit leno timere sibi.
Moeniaque ut subito crescentia circumspexit,
Quae sobolem hanc peperit tam cito Mater? ait.
Festino fuge leno gradu: locus iste minatur:
Paene erat, et factus tu quoque murus eras.

LI. CATHARINA Sueca per cervum liberatur.

Tranquillo nemorum Catharina per aequora passu
Forte tuos ibat visere, Roma, lares.
Cum conspecta viris (quamquam fugisset) amantum
Insidiaturos coepit habere greges.
Iamque adeo comitante globo iuvenumque canumque
Acer in ignarae terga ruebat eques.
Huius ut insidias postico e puluere vidit,
Nec sibi concessam per solae plana fugam:
Sidera, clamat, opem; date opem cita sidera, clamat:
Lenta suam tellus ferre moratur opem.
Finierat, cum bina levans sublimia ceruus
Cornua, vicino tramite carpsit iter.
Ille canes, dominosque canum per devia traxit,
Cornigeram peteret cum sibi quisque feram.
Sic elapsa manu, in tutum Catharina profugit,
Usa patrocinio, cerve, puella tuo.
Sidera cur Tauros servatis, et Astra Leones?
Dignior hic vestro Cervus honore foret.

LII. AGNAE pudor ab Angelo vindicatur.

Romae infamia dedecusque VESTA,
Et tu Maxima, quae vigil fovebas

Aeternas Capitolii favillas;
Agnam cernite virginem, aut decennem,
Aut, si grandior illa, tredecennem:
Quam cum cernere Vesta, vosque Vestae
Unam coeperitis procul ministrae;
Vester, (si pudor ullus est in ulla)
Aspecta pudor erubescet Agna.
Hanc cum barbarus ad pudenda Iudex
Prostant is raperet theatra turbae;
Una omnes Iuvenesque Iudicesque
Et turbae probra, consciasque cellae
Caelo vindice terruit puellas.
Nam stabat comes Aliger, latusque
Stricta Virginis ambiit machaera.
Ingressus tamen alter est et alter,
Et si quis super alterum alterumque
Aut audax nimis, aut nimis proterve
Castae irruperat in cubile Nymphae,
Illum terruit Aliger, rotato
Iussum protinus evolare telo.
Sed vicit Iuvenis procaciori
Omnes nequior unicus cachinno
Sexcentis ait, ambiatur hastis.
Quot Cadmo neque fabulosa sulcis
Tellus parturientibus profudit:
Irrumpam tamen, inquit, et meo omnes
Cogam cedere milites amori.
Vix haec dixerat, impudens, ruitque
Pulsis obuius hinc et inde turbis.
Iam Cellae prope limen, et propinquae
Iam vestigia Virginis tenebat,
Cum viso attonitus repente coepit
Oppallescere, et obrigescere artus,
Et vertigine agi, et labare genua,

Et prono exanimis iacere vultu.
I ride miser, atque fabulosos
Cadmi spernere milites labora:
Castae cum Pudor est tuendus Agnae,
Non Cadmi tibi milites, sed ipsos
Caeli occurrere milites videbis.

LIII. ANDRAGISYNA sponte deformatur, ne contaminetur.

In thalamos genitor Natam iubet ire iugales,
Serus uti Nuptae munere fiat Auus,
Patritios poterat bona dos spondere maritos,
Et formosa illis vel sine dote foret.
Abnuit illa tamen. Pater imperat; abnuit illa,
Forma iubet: formam negligit illa tamen.
Ergone vultus, ait, castam vetat esse decorus?
Efficiam, tutus possit ut esse Pudor.
Cernua mox Superos uda prece flagitat omnes,
Mutet ut infelix ora decora color.
Nec mora: tota subit sanies squalorque per ora,
Et faciem reddit ruga senilis anum.
Undique pallor inest: flavi periere capilli,
Nullaque iam in tota Virgine Virgo fuit.
Tum neque forma Viros neque dos, dedit illa Maritos:
Et prope se Patrem noluit esse Pater.
At simul ac vidit tutum sibi Virgo Pudorem,
In secura prior transiit ora color.
Reppetit hanc artem, qua Putrem cogeret. Illam
Vis iterum turpem cernere? Quaere Virum.

LIV. THEOPHILAE pudorem Angelus defendit.

Magni flammeus Aliger Tonantis
Furto viderat improbo, Clientem
In ludos Veneris rapi puellam,
Quam rivalibus hinc et hinc Amantum
Cum cingi studiis, et impudentes
Iam iam cerneret involare turmas,
Occurrit citus; aediumque telo
Vindex obsidet ostium trisulco.
Nec cessit tamen omnis improborum
Conatus Iuvenum; sed unus ipsos
Audax aligeri subit per enses.
Extemplo iubet Ales incitato
Infandum caput interire telo.
Nec posthac alius subivit. Unus
Dum ferro cecidit, cecidit omnes.

LV. WILGEFORTIS Virgo barbae miraculo castitatem tuetur.

Bello nobilis ore Wilgefortis
Laudatae metuens virago formae,
Ut matura viros iuberet omnes
Speratis procul abstinere taedis;
Constans poscit opem beatiores,
Quotquot noverat, incolas Olympi,
Formam cedere, Caelites, iubete,
O formam, Superi, periculosam.
Non Maurae cutis abnuo colorem:
Non qualem patio calore tostas
Cognata gerit Aethiops in umbra:
Non siquid magis atrum et invenustum,
Tetrumque illepidumque sordidumque
Tellus abdidit uspiam Noverca;
Nullum respuo Monstrum: abire solam,

Hanc solam, o Superi, iubete formam.
Audit vota pium pudica Numen,
Et monstri similem repente cogit
Mento crescere nesciente barbam.
Hic horror fuit insolens; Sodalis
Notam agnoscere noluit Sodalem;
Et Mater sobolem, et Soror sororem,
Et vultu voluit severiori
Ignotam Pater abdicare prolem.
Demum se quoque Virginem vel ipsa
Barbatam potuit timere Virgo.
Sic quanto haec propior Viro est puella,
Tanto tutior a Viro est puella.

VIRGINUM CHORUS SEXTUS.

LVI. Virginitas per se ipsa clara.

Externis etsi titulis ornata triumphat
Virginitas, et opum grandius agmen habet:
Non eget ipsa tamen titulo, neque divite fuco,
Sed Superis etiam Sola placere potest.
Non ita Narcissi felicia germina candent,
Non ita Sidonio murice lana rubet:
Et minor est Violis odor, et minor est Hyacinthis,
Et minor Hesperus indita forma Rosis.
Illa fuit quondam Terris incognita: Nosci
Nunc eadem, et terris nunc quoque coepta coli est.
Sed quoniam est oris caelestibus edita; servat
Ingenium, et patrios pergit amare lares.
Quid mirum est igitur Stygios si repperit hostes
Virginitas? Styx a Virgine victa fuit.

LVII. BERNARDUS ab hospita invasus, ingeniose defenditur.

Visus adhuc puer esse quidem Bernardus; at unus
Pulchrior e pueris omnibus esse puer;
Cum Stygiis afflavit eum Venus improba taedis,
Qualibus afflatus non fuit ille prius.
Nam sibi, nescio quam, surrepere THAIDA sensit,
Virgineumque dolo sollicitare latus.
Fallere sed cautum nequiit deprensa pudorem
Thais; ab intacto femina pulsa toro,
Femina pulsa semel, semel indignata recessit.
Usque repulsa dein', usque reversa fuit.
Usque tamen reducem ut puer usque repelleret hostem,
Ultima sollicitus quaesiit arma pudor.
Ecce! repentinis horrere latronibus aedes
Clamat, et armatas in caput ire manus.
Illa, Latro non sum, submisso murmure dixit,
Non solet in nostras latro subire domos.
Ter clamata Latro; negat ipsa ter, esse Latronem:
Ipse iterum sociam ter sibi poscit opem.
Hoc ubi ter sociam rupit clamore quietem,
Praestitit oratam turba vocata fidem.
Accurrensque, torum Vigili face circumit omnem;
Sed fugit admotam femina latro facem.
Tolle tuam tibi, turba, facem. Puer iste videri
Clarius a nobis iam sine luce potest.

LVIII. CATHARINA Senensis, coronam spineam gemmeae praefert.

Stellifera Catharina duas e sede coronas
Viderat, a Christi pensilem utramque manu.

Sed spinis fuerat gravis haec, gravis altera gemmis;
Non illis pretium, non decor unus erat.
Oblatam cape, Christus ait, Catharina, coronam,
Seu placet ista tibi, seu placet ista, cape.
Munera quis dubium gerat inter talia votum,
Grandibus ut gemmis malit habere vepres?
Aude aliquid, Catharina, manus protende: quid haeres?
Inice serta tuis gemmea temporibus.
Sustulit ambiguum Catharinae dextera votum.
Da mihi, ait, tactu serta probanda meo.
Ac simul iniectis ruit in vepreta lacertis,
Impositaque premit nobile sente caput.
Plurimus inde cruor per tempora et ora cucurrit:
Nec tamen optavit gemmea serta sibi.
Non haec serta dolent, sint quamuis spinea, dixit,
Sunt facta attactu mollia, Christe tuo.

LIX. MUSA Virgo infantula, B. Virginem spectat.

Iam cunis, puto, commodum relictis
Castis Musa iocata cum puellis,
Inter sidereos videbat orbes
Primam Numinis eminere Matrem.
Illi Sidera, Luna, Sol, et omnes
Erronum socii orbium, sub imis
Nutabant pedibus; suum exserentes
Magnis ambitionibus Nitorem.
Mille illam aligeri, gregesque mille
Stipabant Iuvenum elegantiorum.
Quos illa et Iuvenes, et orbium orbes,
Et lucem Iuvenum, orbiumque lucem,
Oris sidere, luminumque binis
Extinxit radiantium pyropis.
Talem parvula Virginem puella

Cum iuxta attonito videret ore;
Laudavit niveam modesta formam
Contempsitque suam puella formam.
Et tales, ait, o beata, tales
O semper liceat videre vultus!
Inflexit bona Virginem puella;
Et mox (o nova res! puella coepit,
Post quam vivere desiit, videre.

LX. OTHILIA Caeca nascitur; a Christo oculis donatur.

Edita cum primam speraret Othilia lucem,
Iussa statim prima luce carere fuit.
Nam geminos caligo recens turbabat ocellos.
Velabatque duos Noctis imago sinus.
Tacta salutifero sed post quam est Virgo fluento,
Auctorata suo parvula Virgo DEO,
Diffugere cave fuscati luminis umbrae,
Et subiit pulsa plurima nube dies.
Non sine causa oculos illi Natura negarat,
Debebant Medico a nobiliore dari
Non sine causa oculos dedit illi Numen, ut essent
Quos lacrimis posset perdere Virgo suis.

LXI. THERESA Angeli spectatrix.

Gentis gloria Baeticae Theresa,
Quamvis gaudia Caelitum frequenter
Non parco biberis meraca voto,
Ut prae deliciis tuis, profanae
Posses gaudia nauseare vitae:
Quis sensus tamen ille? quis? (fatere)
Quis tunc? quis fuit, o Theresa, sensus?

Cum nulla nebulae iocantis umbra
Illum e Caelicolis beatum Ephebum,
(Quovis sidere pulchriorem Ephebum!)
Iuxta incedere, iuxta adambulare,
Iuxta alludere cerneres? et illam
Lanae Caesariem aureae videres?
Aut illos oculorum utrinque soles?
Aut illud decus oris? aut fluentis
Illos syrmatis extimi tumores?
Aut illos manuum tenerrimarum
Bellos articulosque, dactylosque?
Aut quicquid fuit elegans in illo
Quovis sidere pulchriore Ephebo.
Quis tunc, quis fuit, o Theresa, sensus?
Certo certius est Theresa, nullum
In sensu tibi tunc fuisse sensum.

LXII. STANISLAUS Eucharistiam ab Angelo, et B. BARBARA Virgine impetrat.

Optabat Iuvenis divinum Sarmata Mystam,
Porgeret Ambrosiam qui sibi Mysta dapem:
Nullus erat. Rursusque oculos animumque retorsit;
Sed sacra qui ferret pabula, nullus erat.
Vertitur ad Superos. Neque Barbara defuit illi,
O nunquam ad nostras Barbara Virgo preces!
Hanc circum Aligeros videt, et caelestia circum
Aligeras ad se fercula ferre manus.
Haesit in ambiguo, magis huc spectaret, an illuc?
Digna oculis Virgo; dignus is Ales erat.
Sed dubiam litem Munus caeleste diremit;
Dignum oculis illud munus utrisque fuit.
Cum tamen inde Ales, cumque inde recedere Virgo
Ille procul nostris vellet, et illa, Plagis,

Hic Oculis iterum Cupientibus Aethera cernens
Se nimium est tardos questus habere pedes.
Nam nisi pondus iners Iuvenem tenuisset, ad Astra
Usque recessuros ille secutus erat.
Ite tamen, dixit, sine me: dum Munera detis
Tanta mihi; dabitis semper et Astra mihi.
Tu quoque, ne noceas, istam mihi saepe negato
Ambrosiam tellus; Barbara saepe feret.

LXIII. MARTA hospita Christi, Virgo; hospite Virgine felix.

Ieiuno quoties dapes Magistro
Condit sedula Martha lautiores,
Nullis sumptibus abstinet, nec ullos
In Cenae pretium fugit labores.
Sed largam licet instruat Culinam,
Et de divite comparare censu
Exquisita laboret esculenta:
Affectu tamen illa largiori
Impensas superat dapum, et Culinae
Fumantis pretium unico triumphat.
At nec fercula delicatiora,
Nec cultum huic placet hospiti cubile,
Sed quae Virgine degit in cubili,
Hunc Virgo trahit hospitem. Nec esse
Ullo mavit hospes in cubili,
Ullum aut maluit hospitem cubile.

LXIV. THARSILLA et AEMILIANA Virgines in caelum invitantur.

Lumina ad Eoos languentia verterat ortus
Tharsilla in casto mox moritura toro.

Ecce tibi! videt omne loco discedere Caelum
Et Superum innumeros inde venire greges.
Mille ibi Caelituum variata per agmina turmae,
Mille ibi Virginei visa theatra chori.
Mille itidem voces, itidem discrimina vocum,
Vox tamen ex illis gratior una fuit.
Vox erat illa, Veni. Veniam, illa celerrima dixit.
O utinam! nulla est, est mora nulla, sequar.
Sic abitura, videt memorem restare sororem,
Et sinite hanc, inquit. Vox ait illa, sinam.
Mox Tharsilla. Soror, soror o comitare sororem:
Nescio quid pulchri visus Olympus habet.
Illa itidem, veniam, dixitque, obiitque: vocante
Promptior ipsa etiam visa sorore soror.
Scilicet, aspexit cum sidera peruia Virgo,
Aegri etiam discunt accelerare pedes.

LXV. SCHOLASTICAE Virginis Anima ad caelum evolet, in modum Columbae.

Stellatos Benedictus ut polorum,
(Questus multa gemensque) vidit orbes,
Longas exilii perosus horas,
Visae moenia patriae salutat,
Et votis cupit evolare, ab illa
In qua manserat exulum lacuna.
Portentum! videt illico migratam
Attolli, niveae in modum Columbae,
Charam ad naeniae patriae sororem.
Tunc fletu gemituque duplicato
Illi supplicuas tetendit ulnas.
Cum non invideam, inquit, hoc sorori
Tam felix iter, hoc iter quid audes
Deserto: soror, invidere fratri!

I felix tamen inscioque fratre
Dilectos pete patriae penates:
Celasti, fateor, fugam, evolasti:
Sed te, qua sequerer via, indicasti.

LXVI. CATHARINA VIrgo Mart. lac pro sanguine fudit.

Uncorum rabies iam fracta, furorque rotarum,
Et reliquum elusum fulmine pegma fuit:
Cum Catharina caput tibi denique sustulit ensis,
Coepitque attonitum lacte madere solum:
Quippe videns pugnas in Virgine Terra viriles,
Lac nisi vidisset, crederet esse Virum.

VIRGINUM CHORUS SEPTIMUS.

LXVII. Virginitas inter Coniuges clara.

Ambiguam Salamandra fidem iam certa probasti;
Omnia victa tuo credimus esse gelu:
Post quam nulla vident taedarum incendia, tuti
Inter contiguos femina virque toros.
Hinc Siculas ridere potes, me teste, favillas,
Hinc domitas inter repere salua pyras,
Cernimus ut refuga timeant sua foedera flammae,
Dum quatit innocuas pronuba turba faces.
Hic neque Virgo Viri vicino conflagrat igne.
Vir neque vicino Virginis igne flagrat.
Frigidiora Pudor videt esse cubilia nuptus,
Quam videt hibernas Thracia silua Nives.

Mutarunt Elementa fidem. Prius IGNE calebant
Omnia: nunc ipso frigus ab igne venit.

LXVIII. S. IOSEPHUS in Coniugio Beatissimae Virginis Virgo.

Virginis hic nuptae, et Pueri maturus Alumni
In patria Custos, Exilioque Comes,
Iesseia de stirpe licet, Regesque, Ducesque
Cognati numeret sanguinis inter Auos;
Ipse tamen tantae tam clarus Imagine gentis
Vivere Plebeii maluit arte fabri.
Sed Iesseia pari cum Virgo locanda Marito
Nusquam ullum posset Virgo videre parem:
Monstratus faber iste fuit demum indice Virga:
Coniugii o quanti pronubae Virga fuit!
Arida iam fuerat, iamque omnibus orba medullis,
Parsque super verni nulla viroris erat:
Vivere tota tamen, rursumque virescere coepit,
Cum fuit illa fabri Virga resumpta manu.
Quomodo enim potuit florescere talis in illa
Virga manu? dices, Virgo erat illa manus.

LXIX. PULCHERIA Imperatrix Virgo Coniux, fulcrum Imperii labantis

Haec est ista Virago, quae labantes
Orbis fulciit anxii ruinas,
Cum nemo diadema desitosque
Auderet populo levare fasces:
Cum deesset venientium cruentos
Qui compesceret hostium furores,
Haec Regnum fuit ausa patriosque
Nullo sumere cum tumore fasces.

Haec in legitimis puella taedis
Nunquam ullis fuit ustulata flammis:
Sed Virgo in domina fovebat aula
Nupti perpetuum decus Pudoris.
Didones procul hinc Amazonumque
Abscedant temerariae Phalanges,
Quisquis venerit hostis, hic in una
Magnum Virgine, Caesarem videbit,
Magnam in Caesare Virginem timebit.

LXX. CHUNEGUNDIS Imperatrix Virgo per ignitos vomeres illaesa transit.

Caesar ut exploret violati signa Pudoris,
Servatamque probe virgo marita fidem:
Imperat ultrices ante ora profundere prunas,
Ferreaque ignifero strata locare solo.
Hic, ait, obiectam calca pede Virgine flammam,
Flamma potest laeso dicere iura toro.
Virgo nihil cunctata; metu discedere iusso,
Instruit insontes ad nova bella pedes:
Ingrediturque avidas illaeso calce favillas,
Usta minus patrio quam Salamandra foco.
Absoluitque reum calcata favilla Pudorem,
Doctior in caussis nulla favilla fuit.

LXXI. ZACHARIAS Cerdo, Coniunx, Virgo, caelites ministros habet.

Nuptae Coniugis immemor, marito
Cum Cerdo senuisset in cubili,
Seu vicos per et avios recessus,
Seu caecas vagus iret inter umbras,
Daeduchos fugiens facesque, nunquam
Ancillantibus usus est lucernis.

Sed ne noctibus ille nil videret,
Solem luxit ei sereniorem
Caelestum globus anteambulonum:
Haec praecedere turba prodeuntem,
Hi stipare satellites morantem;
Hi, quacumque opus esset, hanc togati
Praestabant operam Viro ministri.
Reges cernite Caesaresque, quales
Sint Cerdonibus anteambulones?

LXXII. HENRICUS Virgo Imperator, Virginis coniunx.

Qui dominos potuit sine fastu cernere fasces,
Cernuaque ante suos Regna iacere pedes,
Qui digitos gemmis ardere; suumque modestus
Vidit adoratum gentibus esse caput:
Idem etiam socios sensu pertulit ignes,
Inque toro nullum credidit esse torum:
Res licet ingentis sit pectoris utraque maior
Res fuit, in facibus non timuisse faces.
Hinc plantis Chunegunda, tuis, puto flamma pepercit:
Parcere namque tuo sueverat ante Viro.

LXXIII. BASILISSA et IULIANUS Antiocheni Martyres, Coniuges, Virgines.

Qua plenis SYRUS alveis Orontes
Festinas rotat inquietus undas;
Hac castum simul in cubile venit
Desponsi Basilissa Iuliani?
Spirant gratuiti repente venti
Gratos naribus obuiis odores:
Non quos aut pluviae solent Cilissae

Aut messes Arabum, aut Eous imber:
Sed quos Elysium solet beatis
Caeli mittere civibus Rosetum
Hanc huius Zephyri Virago postquam
Afflatam Basilissa sensit auram,
Quae tu cinnama, frater, aut amoma
Arcano seris, inquit, in cubili?
Ille, in Virgine, dixit ista lecto
Crescunt cinnama. Nil moror perennem
Seruet lectulus, inquit illa, odorem,
Seruet cinnama, seruet haec amoma.
Sensum nulla habuit peritiorem,
Quam quae Virginei decus Pudoris
Seruandum sibi sensit ex amomo.

LXXIV. CAECILIA et VALERIANUS Martyres, Coniuges, Virgines.

Desponsi dum limen adit Geniale Mariti,
Iam Fescenninos Virgo perosa iocos,
Arcuit a pacto Iuvenilia brachia collo,
Sponsatisque peti noluit ora labris.
Caelite noster, ait, Pudor est defensus Ephebo,
Ille meos thalamos plecteret, ille tuos.
Dignior ille unus rivalibus omnibus: unus
Ille tua forma pulchrior, ille mea.
Hanc, Valeri, si tu ipse cupis quoque cernere formam,
Cernere solo illam Virginis ore potes.
Annuit ille simul, simul aethere venit ab alto
Caeciliae felix in penetrale Puer:
Aurea velabant generosum vellera pectus,
Fluxerat in niveos serica Ralla pedes:
Caesaries radiis, vertex erat aemulus Astris,
Inque Oculis Lunae flamma duobus erat.

Obstupuit Sponsus, thalamosque perosus, inhaesit:
Esseque conspecto Caelite Virgo cupit.
Caelicolae possunt si visi reddere castos,
Nostra vident paucos saecula Caelicolas.

LXXV. ROMANI ANONYMI Coniuges Virgines tumulo loquente produntur.

Par o nobile Coniugum! Maritos
Quos Tarpeia putabat urbs Amantes,
Caeli Regia Virgines sciebat.
Nam casti thalamum Pudoris unae
Norant, civibus insciis, tenebrae.
At dum Virgine cogitat sepultae
Sancti foedera vir pudica lecti
Circumstantibus indicare turbis,
Et Nuptae sibi, mortuaeque coepit
Seras Virginis explicare laudes,
Coepit Virgo Virum sepulta ab ima
Neu se proderet, admonere tumba.
Frustra dissimulas, vetasque Castos,
Virgo, Virginis indicare mores.
Nam tali imperio tuo Maritus
Dum te prodere Virginem vetatur,
Te orbis credere Virginem iubetur.

LXXVI. DALFINA, et ELZEARIUS Coniuges Virgines a Christo puerulo interuisuntur.

Ad pacti Dalfina tori cum pergeret umbram,
Certa vel in nupto Virgo manere toro:
Iamque oculos casto coepissent claudere somno
Hinc desponsa suos Virgo, Vir inde suos:
Arcanum subiit proles pulcherrima lectum.

Virgineo proles quae fuit orta sinu:
Et placide sponsamque inter sponsumque resedit,
Cum geminis Virgo tertia Virginibus.
Inscius obstupuit sua gaudia lectus; et ipsum
Delicias nequiit ferre cubile suas.
Visa nec est sponsis ulla altera gratior umbra,
Horula nec brevior ducta soporis erat.
Optent formosam lasciva cubilia prolem,
Pulchrior in thalamo Virgine visa fuit.
Cur fugit ergo meum proles, ais, ista grabatum?
Sterne torum similem, qui cupis hanc sobolem.

LXXVII. MALCHUS a Nuptiis profugus, Leone defenditur.

Ne Malchus domino iubente taedas
Invitus traheretur ad iugales,
Clam funesta cucurrit ad ferarum
Servato profugus pudore lustra.
Sed vestigia perfugae secutus,
Stricto barbarus undequaque ferro
Inventas herus obsidet cavernas.
Hic captus trepidare, deque fidis
Patronum vocitare Malchus astris.
Nec Malcho DEUS abfuit: sed illam
Qua vindex herus ibat in cavernam,
Patronos iubet indidem iubatos
Hosti occurrere barbaro Leones
Tum vero cupiebat ipse seruum
Nec quaesitum herus esse, nec repertum.

LXXVIII. S. IOANNES Virgo, in virgine Christi sinu.

Iam Iuvenis patria Galilaeus lege parabat

Foedera perpetui pacta ferire tori,
Cum placido aspexit Iuvenem DEUS ore maritam,
Iniectaque trahens ad sua castra manu,
O quicumque es, ait, melioribus utere votis,
Restant Virginibus grandia dona meis.
Audiit ille simul, simul annuit. Inde profanos
Deseruitque toros, deseruitque domos.
Utque patrem, et patriam, sponsamque torumque reliquit,
In Domino meruit virgo cubare sinu.
Non piguit molles, ait, ergo relinquere plumas,
Quando cubare isto iam licet in thalamo.

LXXIX. ANONYMUS Iuvenis Virgo Coniux Orcum terret.

Iunctam foedere Virginem iugali
Multis incolumem Maritus annis
Ipsa Virgine castior fovebat.
Hunc cum Tartareae Tyrannus Aulae
Humana malus hospes in caverna
Sensit cominus advenire, cessim
In notas rediit Stygis latebras.
Haec sunt Virginis, haec pudoris arma!
Uno cum omnia terreantur Orco;
Una a Virgine territatur Orcus.

VIRGINUM CHORUS OCTAVUS.

LXXX. Virginitas fugae aut vestis praesidio tuta.

Et proprio quondam cum Virgo niteret amictu,
Assiduas patuit semper ad insidias.

Saepe quidem instantem fugitiva fefellerat hostem,
Facta tamen saepe est indice Veste palam
Saepe etiam invento venientem eluserat astu,
Sed rediit sumptis integer ille dolis.
Quid moror, ergo? inquit, si nec fuga proficit ulla?
Nec secura manet Virgine Virgo toga?
Dixit, et abiectis muliebribus ornamentis,
Pro solita sumit mascula tela colo:
Pro mitra galeam, chlamydem pro cyclade sumit:
Utque Virum fugiat, se facit ipsa Virum.

LXXXI. ALEXIUS ab sponsa in exilium: ab exilio ad sponsam, incognitus revertitur.

Laeta Maritales dum Pronuba ventilat ignes,
Patriciosque rubet iungere Luna toros:
Sponsus ab illusa sponsae fugit immemor, aula,
Et vagus extorres quaeritat erro lares.
Patria sed profugum simul Aula notavit Alexin,
Omnibus in lacrimis Unus Alexis erat.
Iamque parens natum, iam sponsum sponsa requirit:
At nequit illa suum scire, nec illa suum.
Ah! quoties genitrix reducem per somnia credit?
Exclamatque, Redit. Dum vigil instat, Abit.
Ah! quoties sponsae fallacibus imminet umbris?
Vanaque dum reddit gaudia, vera rapit?
Ah! quoties eadem dixit praesaga, redibit,
Iamque redisse videt, nec redisse putat.
Nam veteres fallente redux subit ora penates,
Et forium notos decubat ante gradus.
Decubat, heu, lusus pueris, risusque ministris!
Creber ubi veterem vernula caedit herum
Proximus hic sponsam videt, agnoscitque vocantem,
Agnosci sponsae non tamen ipse potest,

Hic audit querulae, neque curat, murmura turbae,
Et toties fleri se, neque flere videt.
Tota domus memor est, et tota reposcit Alexin,
Se tamen immemorem solus Alexis habet.
Iam nihil est, patriam potuisse relinquere: plus est,
Quam fugisse domo, sic rediisse domum.

LXXXII. ANASTASIA a sponso profuga, Virum induitur.

Quo mage Anastasiam thalami petiere viriles,
Hoc studuit thalamo illa cavere magis:
Spemque pudica Viris incidat ut amnibus omnem,
Mutatis simulat vestibus ipsa Virum.
Inde cavae spelaea fugit sub inhospita silvae
Solivagas inter dura colona feras.
His habitans per lustra locis compluria, nunquam
Sponte eadem clausas extulit ante fores.
Sed vigiles intus lacrimas de nocte profundens,
Assidua Veneris reppulit arma fame.
Nil opus est vestis, Vir ut esse putere, virilis;
Te satis illa probat Silva fuisse: Virum.

LXXXIII. ATHANASIA a Viro profuga, ad eundem ignota regreditur, et intacta moritur.

Haec exuta suam deserto Coniuge vestem,
Femina mentito desiit esse Viro.
Inde diu peregrina Miri Terraque vagatur,
Assiduas Caelo fundere sueta preces.
Non diversa dabat Viduus documenta Maritus,
Ipse suae oblitus Coniugis, ipsa sui.
Ecce aurem! duo forte innupta Marita laborat
Ad loca securo tendere sacra gradu:

Perque cavas valles, nemorumque per invia currit,
Obvia deserti Coniugis ora videt.
Unam ambo tenuere viam, simul ambo reversi
Incoluere unam, plus duo lustra, casam:
Atque inibi cumulare preces, curaque perenni
Consuerunt puras tollere ad Astra manus.
Cognitus interea Coniux a Compare semper,
Inscius ac Coniux Comparis alter erat.
Prodita res morte est. Quando se femina tuto
Prodere vult, sola prodere Morte potest.

LXXXIV. IOANNES CALYBITA parentum incognitus hospes.

Ipse licet Patris Calybita palatia damnet,
Incola quaesito pauper in exilio.
Saepe tamen Matrem noctuque diuque tuetur,
Absentemque audit saepe videtque Patrem.
Proderit aspectum Patriae fugisse quid, inquit,
Si patriae occurrunt tot simulacra mihi!
Praestat ut ostendam manifesta parentibus ora,
Hac oculos plectam scilicet Arte meos.
Sarcinulas legit ergo breves, exulque relictam
In patriam, tectus paupere veste redit.
Hic toto videt ore Patrem, Matrique videtur,
Nec tamen alterna nascitur ille fide.
Praesentem quin ipsa parens aversa tuetur,
Eque suo pellit nescia vestibulo.
Saepe suis avae Natis nocuere parentes,
Tutus apud Matrem hanc tu Calybita manes.

LXXXV. GLAPHYRA Virgo, ne Caesari placeat, in Virum abit.

Cum ludibria barbarus minari

Nymphae pergeret obviae Tyrannus,
Et formam violentus impudicam
Impuros oculi rotaret orbes:
Effugit Glaphyrae; et modesta, noto
Ne se proderet ipsa Virgo cultu,
Fiam Proteus, inquit, et salubri
Cecum fascina Amasium occupabo.
Mox mendacibus enovata Larvis
Sexum Veste recondidit Virili.
Iam quaerat, licet, inquit, et requirat,
Unaque in Glaphyra laboret hostis,
Cum vel reppererit, Virum videbit.

LXXXVI. SYNCLETICA, vel APOLLINARIS, veste mutata fugit, redit; semper incognita.

Nativos exosa lares Syncletica Romae,
Visere Bethleae coeperat antra casae;
At loca semotis ubi nacta est devia vernis,
Mascula se sumpto vertit in ora Sago.
Hic implere sinum lacrimis, hic plangere pectus,
Hic olim pictas imbre lavare genas:
Flebilis hic itidem sua pignora quaerere Mater,
Pignoraque orbatus quaerere rapta Parens.
Multi illam videre Viri, videre Puellae,
Sed nulli in visa cognita Virgo toga est.
Ipsa Patrem demum, peregrina in veste revisit,
Deseruitque iterum ceu peregrina Patrem.
Ne mirare, aliis nosci non posse, parentes
Quando reperta suos fallere Virgo potest.

LXXXVII. EUGENIA Virgo, veste morteque Virum ostendit.

Aemula cognatas mutaram femina vestes,

Totumque indueram Mascula Virgo Virum,
Spes erat ignoto traducere tempora Sexu,
Meque sacros inter dissimulare choros,
Sed deprensa meum sum fundere iussa cruorem,
Mox mea sunt seva colla refecta manu.
Sic fugiens cautos tunica fallente parentes,
Esse Vir optabam; cum reperirer, eram.

LXXXVIII. MARINAE Virginitas veste Virili tuta, in morte retecta.

Inter Silvicolas severiores
Olim consilio Murina casto
Sexum femina debilem tegebat.
Nam flavos simul exulare iussit
Rasa verticis area capillos,
Et peplum simul, et superba nota,
A se syrmata purpurae removit.
Sed de vellere barbaro cucullum
Et crassae tegerem induens Abollae
Sexus aemula masculi Tonantem
Longis fletibus anxie rogabat.
Ausa est HANC tamen, hanc SUUM Marinam
Effrons dicere Adulterium puella.
Quid palles rea? nullo eges patrono.
Vestes indue proprias; easque
Vix sumes, et ADULTERUM puellae
(Quamuis deieret illa peieretque)
Omnes Grammatici esse te negabunt.

LXXXIX. EUPHROSYNA in Virum et Smaragdum versa, pudorem servavit.

Euphrosynam matura toris Genialibus aetas,

Ipsaque cogebat nubere Forma Viro:
Iam clamatus erat plaudente Thalassia coetu,
Iam de Materno filia rapta sinu:
Iam permissa viro taedis lucentibus ibat
Per Fescenninos ducta puella iocos.
Ah fugerem, si qua umbra fugam permitteret, inquit:
Ah fugerem, si quam mi daret hora moram.
Audiit Euphrosynae votum DEUS, atque puellae
Obtulit hora moram, praebuit umbra fugam.
Quippe rapit chlamydem male custodita virilem,
Abiectaque Vir est facta puella stola.
Hinc secura toros patrisque ignota penates
Fugit; in invento ditior exilio.
At sibi ne qua sui restaret Imago, SMARAGDI
In lacera coepit nomen habere toga.
Arseris ante licet radiantibus ora pyropis,
Gemmaque purpurea fulserit in tunica:
Pectora Chrysolitus, crinesque gravarit Iaspis;
Ante tamen nunquam tota SMARAGDUS erat.

XC. HILDEGUNDIS insons Virgo, pro fure suspensa, divinitus liberatur.

Ne Sexu pereat Pudor retecto
Tectam condere mascula laborat
Virgo provida Virginem lacerna.
Impostor tamen hanc ut indicavit
Furti vivere consciam viator:
Virgo crimina non patrata, foeda [Orig: foedâ]
Insons cogitur expiare furca.
Sed defensa DEO puella, mortem
Caelo vindice depulit gulamque
Iussus stringere funis innocentem,
Iussis restitit improbis, et insons

Collum stringere ni abnuisset, ipse
Funis crederet esse se nocentem.
Sic in lite sua, puella funem
Ipso est iudice nacta iustiorem.

VIRGINUM CHORUS NONUS.

XCI. Virginitas amissa, et per paenitentiam deplorata.

Femina quae vanis flagrabat Amoribus olim,
Certa lues iuvenum, perniciesque Virum:
Nunc melior laesi sarcire Pudoris honorem
Incipit assiduis femina suppliciis.
Altera proscribit solitas a corpore rallas,
Aemula Virginei fama futura chori.
Altera quo Cyprios in pectore foverat aestus,
Id modo ploratis pectus inundat aquis.
Denique quas nuper res quaeque cupiverat, odit,
Et quas damnarat seria, sera cupit,
Ipse Pudor nondum amissus, cum saepe timeret,
Amissus coepit tutior esse Pudor.

XCII. MARIA MAGDALENA felicibus lacrimis crimen eluit.

Illa Palaestinis Mulier famosa theatris,
Quae vivo dominos abluit imbre pedes,
Quaeque pedum sparsis exterserat ima capillis,
Et super Assyrias evacuarat opes:
Illa suos iterat tumulo perterrita fletus,
Et posito corpus quaerit herile genu.

Quid miseras frustraris, ait, mea vita, querelas!
Iam tolerare moras Magdala nescit: Ubi es?
Insonuere cavae repetito murmure valles,
Silvaque decepta voce reclamat, Ubi es?
Magdalis audito repetitae murmure vocis,
Hic, ait, hic ego sum. Vox redit, hic ego sum.
Sustulit hic oculos aliquem visura loquentem,
Huc, ait, ergo veni: Vox redit, Ergo veni.
Nescio, quo veniam! lamentis turbida, clamat:
Ultima reclamat Vox, Scio quo veniam.
Continuo rediuivus adest ante ora Magister.
Quaesitosque cadit Magdalis ante pedes:
Quaeris, in aspecto quid senserit illa Magistro?
Tota sibi sensus sensit abesse suos.

XCIII. MARIA AEgyptiaca inter feras flevit, quod inter homines peccarat.

Siluas inter, et inter horridorum
Iordanis, nemorum ultimos recessus,
Nullo femina peruagata reste,
Noctes assiduo diesque fletu,
Et menses gemitu exigens et annos,
Et plures trieteridas, solutis
Lamentabilis haesit in querelis.
Iam non femina, feminae sed umbra,
Aut germana ferae, aut ferae figura.
Canis hispida sorduit capillis,
Et rugis stetit horrida; extimisque
Informes digitis reflexit ungues.
Quaeris, quis gemitusque lacrimasque,
Tantasque excierit dolor querelas?
Actam, eheu! meminit licentiorem
Quondam inter Pharii incolas Canopi

In luxu Sybaritico Iuventam.
Hunc luxum gemituque lacrimaque,
Et iugi studet expiare luctu.
Nondum femina quae sit illa, nosti?
Specta crimina lacrimasque, dices,
Morum femina talium, vel ipsam
Olim Magdalin audiit; vel ipsam
Certe Magdalis audiit Magistram.

XCIV. AFRA ignibus amorem expiavit.

Orta Cypro, Cypriae ut faceret sacra impia Matri,
Arsit Vindelicis Afra Cupidinibus.
Sed melior, cum Christe, tuos perferret Amores,
Iussit abire tuas, foede Cupido, faces.
Non abiere faces. Iterum illa recedere iussit,
Atque iterum iussae, non abiere tamen.
Artem, ergo sciam, qua pellere Cyprida possim,
Est aliquid, Civis quod mea ferre nequit.
Illa timet lacrimas, aderit mihi lacrima. Flammas
Illa timet, deerit iam neque flamma mihi.
Dixit, et in lacrimas simul ivit, et ivit in ignes,
Et simul in poenas ivit utrasque Venus.
Exilii est pertaesa quidem Venus: hic tamen omni
Interdictum unda vellet et igne sibi.

XCV. THAIS Alexandrina in foro exurit muliebrem mundum.

Pelleae pudor Urbis, et decorae
Thais fabula dedecusque formae,
Olim infamibus expedita Castris,
Quem foedae in Veneris ter exsecrando
Quaestum fecerat impudens theatro,

Abiecit sapientior, perosa
Hinc mundum muliebrem, et improborum
Omnes illecebras Amasiorum, et
Ventos undique textiles stolarum, et
Coarum Nebulas laciniarum, et
Lemniscos miserabiles comarum, et
Compti verticis aream. Et profanis
Appendicibus aurium, et superbis
Armillis manuum valere iussis,
Fucati simul oris et coloris
Curam omnem; redolentiumque tempsit
Per sex iugera vestium liquorem.
Quicquid denique pessimis habebat
Quaesitum artibus; omne concitatas,
Admirante foro, egit in favillas.
Arsisset super ipsa; ni cadentes
Ignem exstingueret ipsamet per imbres.
Hic quaestum sibi maximum paravit,
Quaestum Thais ubi suum cremavit.

XCVI. MACARIUS Romanus, deceptus Orci ludibrio lacrimis corrigitur.

Sponsus ad ignotae nemo ibat inhospita silvae,
Tactus adhuc nullis Coniugis illecebris:
Quippe toros exosus erat, quos nobilis illi
Patritias inter Sponsa pararat opes.
Sed potuit Sponsam sponseque relinquere Romam,
Sponsa tamen Iuvenem Romaque non potuit.
Nam Stygius furtim vestigia Praedo secutus,
Blandaque desertae Coniugis ora gerens,
Vicino lacrimas Simulare in vertice coepit,
Et Viduam aetatem sponso abeunte queri.
Proicit inde procul Niveae sudaria telae,

Proicit exuti serica sata pedis.
Ille doli incautus, dum paupere prodit ab antro,
Arte laboratas incidit in crepidas:
Velaque de Niveo reperit subtilia texto
Monstra, ait, in siluis qualia cerno meis?
Post videt arrecta lacrimantem in rupe puellam;
Et male conspectam, denique peius amat.
Iamque ibat, cum vana oculos elusit imago,
Quam Stygiam sensit sero fuisse Strigem.
Tunc gemini properare perennibus imbribus amnes,
Et sceleris testes unda lavare genas.
Tunc crebri saevire in conscia pectora pugni,
Irateque caput tundere et ora manus.
Quas ubi conspexit lacrimas, mutata, vicissim
Cessavit lacrimas Styx simulare suas.

XCVII. PELAGIA Antiochena, ex scelerum pelago, pelagus lacrimarum, in veste Virili.

Hic, qui vertice plorat in supremo
Arcti incognitus inquilinus Antri,
Is nomen Pelago gerit profectum,
Atque olim Antiochi superba cives
Omnes unica viverat Puella.
Seu Litem faceret pecuniosa
Auri pondere blandientis Arca:
Seu formae nitor, et vigor iuventae
Pugnam inter Syrias daret Puellas,
Illa, inquam, Antiochi superba cunctos.
Rebus vicerat omnibus Puella.
Sed tam prodiga formae, et auri, et arcae,
Quam caste fuerat profusa famae.
Nunc facti pudet: atque copiosis
Lascivos Oculos lavat fluentis:

Et luxus veteris perosa gemmas.
Quos dant lumina quaerit Uniones:
Et iam crimina VIR piare pergit
Quae se feminae perpetrasse novit.

XCVIII. IACOBUS Anachoreta, e proco latro; e latrone lacrimator.

Iam placitus Superis, caelique simillimus hospes.
Et nulla tactus labe Iacobus erat;
Cum male securus Vicinum assedit ad ignem,
Vicinoque Senex ustus ab igne fuit.
Virgo aderat, misere lethaeo obsessa colubro,
Virgo per illius Sospes itura preces.
Ille Orcum hospitio discedere iussit: et Ortus
Humano iussus cessit ab hospitio.
Vix dum convaluit, Sene suppetiante, puellae,
Et male continuo coepit habere Senex.
Coepit enim, (ah, quid coepit enim?) male coepit amare:
Vixque procus fuerat, cum quoque latro fuit.
Flagitii sed sero memor, subit abditus antrum,
Obruit effossa seque superstes humo.
Inde sui vindex, iterum plorare laborat
In tumulo, quicquid riseratin thalamo.
Maius an esse malum queat, atque est femina? parcit
Orco insessa; Orco libera facta, noces.

XCIX. MARIA Neptis Abrami; e fuga ad lacrimas revertit.

Extremos licet exularet inter
Nili silvicolas, senisque nosset
Insomnes patrui puella curas:
Effugit tamen, inscioque crimen

Effrons femina patruo patravit.
Eheu femina! iam per ima praeceps
Spretis ibat, et interibat Astris:
Et Caeli, Patruique, Tartarique,
Et Vitae immemor, immemor Pudoris,
Et famae immemor, immemor Salutis,
In quosuis Veneris ruebat ignes.
Rescivit Senior fugam; et secutus
Retraxit profugam e fuga puellam.
O quantis lacrimis et ille et illa
Hanc unam luere institere culpam!
Profecit tamen his et illa, et ille,
Ut porro Patruo nec illa egeret,
Nec porro Patruus [(transcriber); sic: Patrus] fugam timeret.

C. THEODORA a scelere in exilium, in exilio ad se rediit.

Ut thalami male fida fidem Theodora fefellit,
Territaque est Orco vindice, teste DEO:
Erubuit fecisse scelus; puduitque videri,
Et serus toto vixit in ore rubor.
Impatiens igitur, memores spectare penates
Horruit, admissi conscia tecta probri.
Ipsa suos oculos, animique perosa latebras,
Qua sese effugeret, quaesiit arte viam.
Abdita terrarum petiit loca: ibique perennes
Ex oculis nulli cognita fudit aquas.
Semper ibi infesto planxit praecordia pugno.
Semper ibi in dura pectora voluit humo.
Nec manibus vultum, nec destitit ungue capillum
Carpere; prima suae damna pudicitiae,
Quin scutica tergum, et saetis latera utraque plexit,
Sicca fame torsit viscera, labra siri.

Supplicium, quaeris, quantum hoc duraverit? Ut ne
Forte perenne foret, paene Perenne fuit.

CI. TIMOTHEUS Luit in Antro; quod peccavit in lecto.

Nec sua Timotheum potuit defendere silua,
Quin Veneri (o animal!) peruia silua foret.
Illa casae limen lacrimis obsederat; illa
Vicerat obstructam flebilis Arte casam.
Nec contenta Venus cellamque, foresque, casamque
Fallere; cella etiam blanda fefellit herum.
Sensit herus, modici cum panderet ostia tecti,
Immodicas venis omnibus esse faces.
Et scrutatus aquas, quibus illos mergeret ignes,
Quaesitas nusquam cernere quibat Aquas.
Uritur ergo miser; iamque usque crematus et usque,
Elicuit seras ex Oculis lacrimas.
Talibus exstinxit lymphis incendia. Nunquam
Arserat, usus iis si prius esset Aquis.

CII. MAGDALENA et AFRA in eadem tabula cum insignibus pictae.

Magdalis insedit mediam, mediam Afra tabellam
Illa suis lacrimis, ignibus illa suis.
Cur tabula, Pictor, contraria ponis in una?
Et iuxta flammas uda fluenta locas?
Scilicet Astra suone picta cremetur ab Igni,
Picta suas illi Magdala iungit Aquas.

CIII. Adolescenti nobili de vovenda Castitate deliberanti.

Non est, falleris, haec beata, non est,
Credatur, licet, esse vita, non est:
Caeli spernere Numen; et paternos
Immortalibus anteferre nutus.
Seu farta tibi Patris e crumena
Indi pondera blandiantur Auri:
Seu vena tibi dives e secunda
Argenti cumulum flagellet Arca
Seu de Perside nobiles rapina
Promittat tibi res Auita gemmas?
Seu demum Libycas avara Messes
Uno Praedia congerant aceruo:
Non est, falleris, haec beata, non est;
Quae promittitur esse, Vita non est.
Aurem seu patriae tibi querelae
Alterno feriant utramque luctu;
Aut Cani tibi verticem capillis;
Aut barbae senium; pedumque pronas
Ostendat miserabilis ruinas:
Et natos simul, et simul futuros
Tecum dictitet emori Nepotes:
Tu sicco tamen aude et illa et illa,
Et rursum illa videre vultu, et illa.
Quod si sollicito volaret Ungue
Sparsos turbida Mater in capillos;
Aut fuso faciem rigaret imbre,
Aut Nato emeriti senile lactis
Infelix Anus exprobraret Uber;
Aut siquem vehementior Parenti
Maiorem exprimeret dolor furorem:
Tu per tam querulos serenus imbres
Quo te Sidera traxerint, labora
Maternos super evolare Nimbos.
Non est altera vita, vita non est,

Quam dicunt tibi et ille et illa, non est.
Si ploret Soror; et tener sub ipso
Instet limine frater, ac precantes
Collo tendere perseveret ulnas;
Et fratrem semel, alterumque fratrem,
Nexis ingeminent uterque palmis,
Tu palmas super, et super morantes
Exi, qua potes, absolutus ulnas.
Obsistat simul, et retenta fidus
Inter brachia pendeat Sodalis,
Et quo tu sine me Sodalis? et quo?
Et me deferis? usque et usque clamet:
Et me deseris? usque et usque ploret.
Tu per brachia penduli Sodalis,
Obsistant, licet, et morentur, exi.
Sirenes tibi si liquata blandae
Porrecto Mera poculo propinent,
Et iam gaudia mille blandiantur,
Dein mille altera; dein secunda centum,
Dein usque altera mille; deinde centum,
Dein cum milia multa blandientur.
E heu! copia tanta gaudiorum
Una, qua minime putabis, hora
Vanae tota peribit instar umbrae.
Quod si deliciis Puer salacem
Maternis moveat Cupido lusum;
Aut Vitam temerariam Iuventa
Promisso malesuada fallat Aevo;
Tu ne credulus immorare; (Noto
Mendax saecula decipit Cachinno:)
Sed pectus tibi vel feris, vel ipsis
Durum prae scopulis habe Marinis.
Quod si Gloria pectori Superbos
Demum immiserit arrogans tumores,

Et vel Murice barbaro nitentem,
Vel Coo dederit labore Rallam;
Vel Sellas tibi laetior Curules,
Vel promiserit Aureas honorum
Quorumvis tibi liberalis Umbras:
Hic tu vero iube repente Terras,
Et Vitae dubias valere Curas:
Hic Sirenas, et improbos Amoris
Fucos cedere, Gloriaeque fumos.
Abscedat Pater, anxiosque cesset
Mater perdere cum Sorore fletus;
Et Frater gemat, et gemat Sodalis,
Unus tu gemitus habeto nullos.
Tum quassus licet Orbis ingruentes
Extemplo sit iturus in ruinas,
Tu persta tamen, atque sempiternis
Nullas Legibus antepone Leges.
Nam quae Vita animum solet tropaeis
Immortalibus avocare, non est,
Non est, falleris, illa Vita; MORS EST.