HEROuM HELVETIORuM EPISTOLAE. LIBER PRIMUS. De primariis quibusdam Assertoribus Helveticae Libertatis.

De Domus Helveto-Habspurgiacae majestate.

HELVETICAS rumore novo quae perculit urbes,
Perculit et nostros, nuntia fama, lares.
Candida Pegaseis haec nuper ut appulit alis,
Multorum ambiguam, fecit in aure fidem.
Rumor erat bifidus, variique in plebe susurri,
Fama tamen solus, tota, RODOLPHUS, erat.
Fama Rodolphus erat, Vir gente Habsburgius, ortu
Helvetus, illustris sanguine, stirpe Comes.
AEgida cui Pallas, clypeum Bellona Pelasgum,
Alcides gladium, Mars dedit ipse sagum.
Quem velut Helvetica redivivum in carne Metellum
Castra inimica horrent, agmina amica stupent.
Inclita qua molles ad Rhenum pampinat uvas,
Et Basilea suo claret amoena situ.
Magnanimus, nec Marte minor, quam mente Rodolphus
Sparsa, in Rauriacis, castra locabat, agris:
Iamque sibi infensos sensit Basilea maniplos,
Et dura pressos obsidione focos.
Cum subito optatam Fama internuncia [Reg: internuntia] pacem,
Et nova cum optata jubila pace, tulit.
Ipsa deaurata volitabat fulgida ralla,
Signabantque imam talia verba stolam.

Romano Imperio, tot iam labentibus annis.
Quod sine Rege fuit, quod sine lege fuit,
Egregium iam lecta dedit Francfordia Regem,
Imperii summis Urbs habitata viris.
Palma Habsburgiaco cessit suprema Rodolpho;
HELVETIO famulas dat modo Teuto manus.

Ista peregrinae fuerant volitantia famae
Symbola, inauratis symbola ducta notis.
Quae simul etc. Comitem penetravit fama Rodolphum,
Bellonae clausas ocyus esse seras,
Ferrea lethiferi [Reg: letiferi] compescere frena Gradivi,
Et paci tutas, praecipit, esse vias.
Ipse Numa gravior, nihil ista inflatus ab aura,
Caesarea dignas spargere fronte faces.
Condere mucronem, canere inter castra Receptum,
Classica, et hostiles soluere pace tubas.
Plauditur ergo novo certatim Caesari, et omnis
Helvetiae festum plebs iubet esse diem.
Parcius ista quidem, nec tanto Principe dignus.
De fama memorat tam locuplete, stylus.
Sint Regi Regum meritarum encomia laudum.
Regia qui tanto dat quoque sceptra Viro.
At Tibi quis meritas. Elector o inclite, grates?
Quis referat curae praemia digna tuae?
Cetera namque meam postquam suggessit in aurem
Fama, diserto istos addidit ore sonos.
Ille, Moguntinam qui gestat vertice mitram,
Scuta gerens graphica nobilitata Rota;
Ille Archipraesul, cui dat de jure supremum,
Electoralis sessio et ordo, gradum;
Indolem ad astra tui dum fert, Hartmanne, Nepotis,
Actaque conscriptos personat ante Patres:
Induperatorem communia vota Rodolphum,
Ordo Habsburgiacum vult sibi quisque Ducem.
Illius auspiciis, hoc Praesule agente, repulsam
Sceptri Alphonsus habet, sceptra Rodolphus habet.
Quam vere humanas divina potentia fortes,
A mari, ad extremum dirigit usque mare!
Ille opifex mundi, qui res hominumque Deumque,

Dum cecidere, levat; dum tumere, premit:
Dum quasi desertum, generoso Caesare, regnum,
Dum Romam insigni vult stabilire basi:
Imperii fessos qui ferret alacrius axes,
Impigrum ab Helveticis legit Atlanta iugis.
Ille potens animis, illi Mavortia virtus
Naturae eximiis accumulata bonis:
Hic vel centoculo dum stat vigilantior Argo,
Commissum solita fulciet arte gregem:
Inter enim Heroes, quos fert Europa, supremum
Obtinuit, nullo non tribuente, locum.
Gratulor Imperio, quod in uno eodemque Rodolpho,
Agnoscit veterum cuncta talenta Ducum.
Fortuna Augusti, Pompeii gratia Magni.
Audax Aemathii mensque manusque Ducis;
Traiani pietas, et quicquid Roma decoris,
Armipotens quicquid laudis Achaia tulit;
Electo stabilem posuere in Caesare sedem,
Firmabuntque istam facta et agenda fidem.
Quanta per Helvetios, per et acres quanta Tribocos
Sunt Habsburgiaca, parta trophaea, manu!
Irruit aduersum quoties Rudolphus in hostem,
Aduerso toties victor ab hoste redit.
Olli semper idem pugnare ac vincere; ab ipso
Qui quasi victor adit, non nisi victus abit.
Utque virum noris, perpende insignia stirpis,
Signato invenies congrua signa suo.
Explicat in medio sese imperterrita campo
Bellua, quae fuluas spargit utrinque jubas.
Ille timor nemorum, rex ille horrorque ferarum,
Nescius iniecto vincula ferre iugo,
Impavidi stirpemque notat Geniumque magistri,
Et loquitur scuto, cui famuletur hero.
Talis in hostiles ruit ipse furitque phalangas.
Qualis in obiectam bellua fulua feram,
Usque adeo obnixus ferro non cedere, summo
Vertat ut ipse sibi, non superasse, probro.
Nulla fatigatum viderunt castra Rodolphum,
Nec Rhomphaea ullum, nec parit hasta, metum.

Actio siqua Viro superest generosior, addi
Se sine supremam, non sinit ipse, manum.
Indoloque heroa per muros milite fractos
Mavult, quam patulas Urbis inire fores:
Qualis ab Iliaco Caesar prognatus Iulo
Hinc obiit munus militis, inde ducis;
Munia sic belli subit unus cuncta Rodolphus,
Dux aciem verbo dirigit, ense praeit.
Consiliis Ithacus, dextra est Telamonius Aiax,
A Eacides animo, Iulius ipse sago.
Qui domet infidos, erit hic tibi Scipio, Paenos:
Qui reprimat Brennos, iste Camillus erit.
Inde triumphalem dudum statuere quadrigam
Numina, et emeritis laurea serta comis.
Atque ita decretos subit ipse, videtque triumphos,
Sese in Caesareo dum videt esse throno.
Gratulor Ordinibus, quos tanta ambage tuentur
Inter Hyperboreas, Teutona regna, plagas.
Haec membra Imperii, clavum moderante Rodolpho,
Cum vere Augustum sint habitura caput,
Libera in antiquas poterunt emergere vires,
Auxiliatricem Caesare dante manum.
Qui Constantini viguere aetate, migrabunt
Rursus in optatos, ferrea secla [Reg: saecula] , dies:
Sentiet esse sibi Patronum Ecclesia, et inter
Barbara, Tarpeiam proteget, arma, Petram.
Carolus alter erit, nec regni in ovile rebelles,
Admittet virtus tam generosa, lupos.
Quanta Viro pietas! quanta est reverentia Divum,
Dum vocat aetherios [(transcriber); sic: aethereos] in sua vota choros!
AEquius haud alibi, sed nec venerantius ullum
Numinis ingenium terra Alemanna capit.
A Iove principium solitus captare Rodolphus,
Prima litat caelo munera, prima DEO.
Quam bene belligerae juncta hic stat Libra Minervae!
Quam bene fert sociam Palladis hasta Themim!
Vincit Aristidem cultura juris et aequi,
Pompilium antestat relligione Numam.
Gratulor Helvetiae, quae quanquam [Reg: quamquam] illustria belli

Fulmina, et egregios germinat alma viros.
Et Martis pullos, et dignas Hercule mentes.
Parta quibus magnum gloria pandit iter.
Ut tamen Imperium tam insigni fulsit Atlante,
Tanto etiam famam fulsit Atlante suam.
Eoo Phaethon dum surget ab aequore, dumque
Hesperio fessos gurgite tinget equos;
Vivet honos, Virtusque animi, nomenque Rodolphi,
Fulget in Helvetico qui quasi Iaspis agro.
Vivet, ubi rubras Nabathaeo, e littore gemmas
Udus Erythrea, colligit Afer, aqua.
Quaque alios populos ipso sub cardine mundi.
Respicit hirsutis, Maenalis Ursa, genis.
Dumque adeo clari fulgebit fama Rodolphi,
Quid nisi fama almae fulgeat Helvetiae?
Gratulor Habsburgo; Tuque alti o gloria Rheni,
Perge Habsburgensem tollere ad astra Domum!
Ut tamen Habsburgo digne quoque gratuler, ecquis
Sustectura mihi Pindarus ora dabit?
Cecropias Regina sibi quae vendicat arces,
Digna simul patrem Pallas habere Iovem.
Mella locuturis si affunderet Attica labris,
Aridaque Ambrosio tingeret ora favo:
Arcem ego, Cecropias praeituram laudibus arces,
Hac quoque venturos pangerem ab arce Duces.
Nam mihi si vera praelusit imagine Morpheus,
Visaque signa ratam sunt habitura fidem;
Vincet Erycteas, Habsburgi gloria laudes,
Vincit ut Euxinas aurifer Hermus aquas;
Lucifugis ni forte ululis, te judice, cedat
Accipiter reliquas palmifer inter aves.
Ardua qua celsas Kyburgi Regia turres
Explicat, aetherio [(transcriber); sic: aethereo] tecta propinqua polo,
Nuper anhelanti curisque Hippocratem agenti
Forte mihi lumen pressit utrumque sopor:
Sparsitque in vinctos vix prima papavera sensus
Sole ipso medium iam superante diem.
Cum nova luciduli species affulsit Ephebi,
(Asuperis missus quid nisi Ephebus erat?)

Vultus Adonis erat, mitido frons aequa Smaragdo,
Ardebant geminae prae Phaethonte genae;
Visus erat pulchris radiare micantius astris.
Et superare tuas, fulue Pyrope, faces.
Qualiscumque fuit, blandi velut aura susurri,
Visus erat tales edere voce sonos.
Macte tua virtute Comes, quem clara Kyburgi
Helvetiae primis, aequat origo, viris.
Utilis est pietas, et magno turgida quaestu,
Quaeque sui immemores non sinis esse Deos.
Illa Tibi, illa tuis centuplum exercita fructum,
Illa redundantes grata refundet opes.
Laeta tuo generi fulgebunt astra, regentque
Fata tibi agnatam prosperiora domum.
Vanaque ne Morphei reputes haec phasmata; magnis
Turgescent titulis hinc Soror, inde Nepos.
Et licet ampla tuo sit laus ac fama Kybrugo,
Habsburgi majus surget ab arce decus.
Pergama Dardanio quae quondam diruta bello.
Pergama tantorum stirps et origo Ducum,
Auspiciis iam laeta novis melioreque fato
Regiam in Habsburgi sunt habitura basi.
Illam, Hartmanne, petram nec Laryssaeus Achilles,
Nec gravis armati machina sternet Equi.
Ipsamet Odrysio quae fulguris instar ab Haemo,
Impia Christicolis inferet arma plagis,
Erectura licet sit iniquas Thracia cristas,
Non expugnandam sentiet esse Domum.
Fulcra dabit Domui generosus prima Rodolphus:
Hic basis, hic tanti culminis auctor erit.
Illius auspiciis quondam caput inclita tollet
Austria, perpetuos hinc habitura Duces.
Crescet o in quantos stirps haec unita triumphos!
Quanta erit hinc Regum gloria! quanta Ducum!
Mille Habsburgiacam cingent diademata gentem.
Excedet numerum purpura, gaza fidem,
Dardanius iactatur equus, qui carcere ventris
Effudit tantos, tam locuplete, viros.
Atque tot Heroes, et Achivae robora pubis;

Quid tamen ille merus, quid nisi fucus erat?
Nunc ut in Habsburgo revirescunt ardua Troiae
Pergama, Troianus sic revirescit equus.
Ille triumphales utero producet Atridas,
Et foetu Pyrros prosperiore novos.
Partus erit felix, sed partus ubique Leonum,
Nescius a primo degenerare gradu.
Hinc oritura suis, quae exornent tempora ramis,
Crescet in Austriaco plurima laurus agro.
Plurima laurus erit, lauroque inserta virenti;
Cinget Regales, plurima mitra, comas.
Tessera stirpis erunt, diademata, sceptra, coronae,
Et fisci stabiles divitioris opes.
Gloria stirpis erunt Alberti, Caroli, Othones,
Maxime-cum Natis-AEmiliane tuis:
Cumque Sigismundis, et VVilhelmi et Leopoldi,
Vix habituri alios Marte, togave pares:
Et tot Fernandi, friderici, totque Philippi;
Nomina proh quantis annumeranda Viris!
Carolus hos inter, quantumvis Quintus, habebit
A tota primum posteritate gradum:
Quique Secundus erit Fernandus nomine; bello,
Hoste triumphato, Prole, Secundus erit.
Illorum nomen populis fatale regendis,
Oceani extremos tendet ad usque sinus.
Austria Pannoniis, adiuncta Bohemia Quadis,
Tuque metallifero Dalmata note solo;
Stiriaque et saevis annexa Croatia Sclavis,
Tecto sagumque amplae, Marcomanumque plagae,
Utraque Danubii parebit, et utraque Rheni
Ripa, dabitque suas Ister et Oenus aquas.
Et tamen extendens tam vastis brachia terris,
Non capiet tantum Teutonis ora genus.
Regia Parthenope, simul et Trinacria Zancle,
Quidquid et e Siculis prospicit AEtna iugis;
Cantaber et Calaber, Tattessus et alta Saguntus,
Subiciet pronas officiosa manus.
Proferet Hesperiam, sua, trans, insignia, Calpen,
Qua sua Marmoricus caerula claudit Atlas.

Usque adeo extremos dominabitur inter Iberos [Reg: Hiberos] ,
Dictura aurifero jura suprema Tago.
Herculeae nec limes erunt, nec meta, columnae,
Quaeret in Eois ultima Bactra fretis:
Quaeret in orbe novum superatis Gadibus Orbem,
Atque inibi partas vix numerabit opes.
Sceptra per Antaecos, per et Afros tollet et Indos,
Per, quae Aurora suis, regna, colorat equis.
Iura dabit, quacumque suas fert Mexica gazas,
Qua venit e rubro concha Erycina salo;
Quaeque Europaeis modo sunt incognita terris,
Coget regna suo plura subesse iugo.
Hactenus aligeri praesaga oracula, quorum
Pars bona Lethaeas iam penetravit aquas,
Obstupui, fugitque sopor, vatemque requirens,
Conspicor ante oculos nil nisi inane meos.
Quae tacita perplexus ego dum mente revoluo,
Pensito virtutes dumque, Rodolphe, tuas:
Vere, inquam, superis fulsit mihi visus ab astris
Morpheus, et veri vox fuit ista DEI.
Albus erat certe, nec candidiore putarim
Lumine Dictynnam posse micare novam.
Haec Tibi dum, Princeps, meditatis exaro verbis,
Quid nisi divinam commemorabo manum?
Rex ille astripotens, variis qui temperat horis
Et terram, et vasti stagna profunda freti;
Qui Regum mitras, qui dirigit orbis habenas,
Sidere qui caelum, qui replet imbre solum:
Qui summas animi, qui dignas Caesare dotes
Tam forti voluit participare Viro:
Helvetico qui sceptra dedit suprema Rodolpho,
Nec prius ambitum vexit ad Imperium:
Ad placitum firmare potest haec omnia nutum,
Quo regit humanae lubrica fata rotae.
Ille sibi exhibitum milleno munere cultum,
Servitiique omnem pensat ab axe, vicem.
Nam plura ut taceam, mihi visi oracula Ephebi,
Quae pene exciderant, haec quoque verba dabant.
Nae tuus ille Nepos, panis velamine tectum,

Dum coluit tanto nuper honore, DEUM;
Dum Comes, augustae, per patria rura Synaxi
Obuius, in medio flectere genua luto,
Ingentique fide Numen caeleste professus,
Cernuus ardentes tollere ad astra preces;
Insuper et Mystam, Venerabile pignus habentem,
Insignire suo non dubitavit equo:

Quanquam [Reg: Quamquam] bissenus iam transiit annus, ab ista
Hauriet aeternum relligione lucrum.
Ergo vel ex isto poterunt exurgere centro,
Caesareo clari sceptro et honore Viri.
Armiger ipse Iovis, magni si Caesaris ales,
Chaonis imbellem gignere nescit avem:
Magnanimas, nec frena pati, nec vincula gnaras,
Si constet, Leporem non generare, Leas;
Quale per hanc Aquilam, per et istum, o quale Leonem
Exoriturum Orbi, credimus esse, genus:
Imperii fasces fore ab istac stirpe regendos,
Plurima plus certam dant mihi signa fidem.

De eiusdem populi privilegiis, ac dignitate Monasterii Einsidlensis.

POnite corde metum. Quam Lydo creditis auro,
Quam Troiae gazis, ac Persidis aere priorem,
LIBERA CONDITIO, quae tanquam [Reg: tamquam] tessera vestrae [(transcriber); sic: verstrae]
Propria telluri, tot fluctus inter et undas.
Caesaris augusta stabiliri poscit ab aula;
Caesare nullam patietur ab aure repulsam.
Augent, non minuunt indulta ultronea Reges.
Martia, et in crebris virtus exercita bellis,
Integritasque sacro, candorque, favorque, laborque
Praestitus Imperio, specioso nomine vestros
Si decoravit avos: si fortem imitata Gradivum
Pectora, ab occasu super ipsum Hyperionis Ortum
Cognita, ad eximiae donanda encomia famae,
Mundi supremis stimulum tribuere Monarchis:
Helvetici durate Viri: concessa perennem,
Ex parte Augusti, seruabunt jura vigorem.
Verba etenim Regum sunt sacramenta, nec ullos
Principibus consueta fovent diplomata fucos.
Teutoniae comperta manent illustria trinum
Praelia Pagorum: quaeque ipsis gratia magno
Fluxit ab imperio; Nobis, quos cura Tonantis
Ad regni primum iussit considere clavum.
Secura asseritur: fixasque, ratasque tenemus,

A quocunque [Reg: quocumque] prius decretas Caesare, leges.
Gratificaturi vestris nunc ergo petitis,
Vos ultro eximiam servili a nomine gentem
Dicimus: ac partum cum LIBERTATE decorem,
Authorata [Reg: Auctorata] inter cimelia vestra probamus.
Membra sub Ausonia, sed non ingrata, corona
Vivite: Caesareas, quocunque [Reg: quocumque] sub hoste volantes
(Quod memori exemplo vestros fecisse priores,
Conscripti perhibent, monumento perpete, fasti.)
Propugnate Aquila: vestigia fortia Patrum
Ingenito prensate gradu: parilique deinceps
Indole Germani pretium defendite sceptri
Gratia nulla perit. Virtus sibi vivida merces,
Ipsa sibi pretium est: Stygias nec fertur ad umbras,
Nec moritura cavo Lethes sorbetur hiatu.
Floret, et obscaenae [Reg: obscenae] nusquam subjecta repulsae,
Indelibatam seruat post funera famam.
Vos quoque quos virtus, ac grandis adorea Martis,
Dudum Pierio dignos statuere cothurno,
Lubrica Letheae glacies non occulet undae.
Pyramides Pharias, Rhodiosque aetate colossos
Inclita magnanimum praecellit fama virorum.
Iura igitur Patriae, virtutibus empta paternis
Nos firma astruimus. Magni vos cura fovebit
Imperi, et ut fidos tutabitur usque clientes.
Liber erit judex, patrium quicumque tribunal
Ambiet: ac vestri, titulo quocumque, coloni
Sub servili ullam non dicent judice causam.
Nec quippe ignaris operae tam saepe locatae
Esse licet Nobis; manet alta mente repostus
Helvetiorum animus, flagranteque Marte probatum
Crebrius obsequium. Membranis credita vivunt,
Caesareae quaecumque olim sunt facta Coronae
Auxilia, et stabiles in sceptra Alemanna favores.
Cimmeriis nec vero iacent sopita tenebris
Bella, per Alpinas iterumque iterumque cohortes
Fluminea bellata manu, decorataque pulchris
Laurea, victori pignus solenne, trophaeis.
Fixa haerent animo trabeati celsa Quirini

Maenia, vestrorum quondam virtute parentum
Intrepidis asserta armis, totaque repulsi
Hesperia Mauri: manet, aeternumque manebit
Helveticum, cui fama parens tam vivida, nomen.
Sic vero exorsos, quid Nos tam prisca morantur
Tempora? Materies stat ab isto uberrima seclo [Reg: saeculo] .
Praelia, Romuleam cum necdum fronte tiaram
Sortiti essemus, viderunt plurima vestrae,
A Nobis agitata, plagae: cinxere petitum
Undique telorum genera impetuosa Rodolphum.
Alsatae et Helvetii. Rhaetique ac Rauraci, eodem
Impulsi stimulo (quod vos meministis et ipsi)
Concivere suas in viscera nostra sarissa [Reg: sarisa] s.
Curia Rhaetorum, Sanctique-potentia-Galli,
Et quae cornigerum cultura divite Rhenum
Nobilitant, Basilea ingens confisaque gazis
Argentina suis, uno in nos tempore structas
In medium duxere acies: sors nostra ferocem,
Omnigenis experta fuit de finibus hostem.
Toggenburgi acres, Lauffenburgaeque, simulque
Hombergae Comites, ac Tauffensteinia nostrum
Arma petiverunt iugulum: multique cruenta
Reguli in Helvetia, Bellonae ardoribus usti,
Invidia fotum simul excussere calorem.
Crevit in aduersis virtus, et crebrior hostis.
Fortunae ac nostro dedit incrementa decori.
Propositam nec quippe semel concessit arenam
Perditus, et raros meruit pugnando triumphos,
Laurea belligero cessit repetita Rodolpho.

Haec dum Caesareus placito sermone character
Commemorat palmasque, refert, quas magnus Olympi,
Quondam Habsburgiacis opifex impertiit armis;
Una etiam fas est vestratem extendere famam.
Agminibus nostris ubi se, pro tempore, vestri
Iunxerunt cunei: belli fervente tumultu,
Non expugnandis hostem invasere lacertis.
Qualis in Argolicas efferbuit ira phalanges
Hectoris Iliaci, cum vel prae maenibus acrem
Stare Neoptolemum, vel Martem accendere saevos

Audivit Dolopes: Non illum ferrea Thracum.
Myrmidonumve manus, non belli fulmen Achivi
Terruit AEacides: sed nec clamosus amatae
Impetus Andromachae, certique praeambula fati
Signa, a proposita poterant avertere pugna.
Irruit in medios, ceu fulminis ala, Pelasgos.
Sic, ubi vocalis praesentem buccina Martem
Rettulit, et rauco crepuere Habsburgia cantu
Classica; praecipites sensere hostilia castra
Hectoras Helveticos, quos vel vicina iubebat
Suitia, vel sumptis silvania et Uria signis
Egredi, et armigero ferre adiumenta Rodolpho.
Sensere, at misera demum sensere ruina.
Habsburgo-Helveticos superari haud posse lacertos.
Aggrediendi omnes (laudanda superbia) primum
Certatim petiere locum; nec tergore quisquam,
Pectore sed forti dextraque innotuit hosti.
Victrices adeo, quas Nobis saepe secundi
Concessere [Reg: Concesserunt] Dii tam fausto sidere palmas.
Quandoquidem vestrae quoque promovere cateruae;
Ne dubitate Viri, Virtus exercita Reges
Esse iubet memores. Dona Imperialia vestros
Ecce manent populos: Libertas aurea tantae
Debita virtuti, vestrae stat propria genti.
Ista quidem ternis udum spectantibus Austrum
Helvetiae Pagis, nulli violanda deinceps
Tradimus, ac nostro firmamus jura Sigillo:
Acta rei series, cum Nos ageremus ad ipsas
Argoiae Baias, vitrea qua Limagus unda
Badenae acclivem cursim praeterluit Urbem.

Haec voto populi Nunc ad confinia vobis
Atria, caesarei fiet reflexio verbi.
Inclitus ille locus, quem Suitia vestra supinis
Prospicite clivis; cui multa pinifer umbra
Lucus, et obscurae penetralia inhospita silvae,
Nomen ab antiquo dederant: iam vero coruscis
Conspicuus radiis, quanquam [Reg: quamquam] vel Thessala Tempe,
Cultaque Paestani prae eat violaria Prati,
Seruat ab umbrosa memorabile nomen Eremo.

Illa, Mariana celebris reverentia, EREMVS,
Illa DEO sacrata aedes, domus ista stupendis
Inclita portentis; caeloque proinde soloque,
Caelique Aligeris jucunda, solique colonis:
Quae tulit aetherio [(transcriber); sic: aethereo] maiorem a Numine lucem,
Promeret Ausonio maiorem a Caesare dotem.
Nonne etenim domus haec (Vos inter viscera dictae
Progenitos terrae, lucique locique peritos
Alloquimur testes) Nonne haec est illa supremo
Aula adamata DEO, quam maximus ille Sacerdos
Ordine Melchisedech, caeli stillantis olivo
Unctus, inaudita terrarum ab origine pompa,
Tot Superum famulante globo, summique Senatus
Agmine, et aligeris cinctus, sacravit Ephebis?
Illa DEO tam chara domus, nullique secundus
Sub roseo Titane locus, cui Lucifer ipse
Nunquam deficiens, verum de Lumine Lumen,
Deque DEO sacer ipse DEUS, Matrisque Patrisque
Augendo decori; terraeque hominumque saluti
Immortalem ultro voluit conferre decorem:
Congrua nonne etiam famae monumenta, suoque
Gratificabundum decori mereatur honorem?
Terribilem revera AEdem, nimiumque beatas
Hospitio caelesti aras; quas lividus orci
Rector, et insultans Erebaeis curia laruis,
Invidiam confessa, fugit: quas aetheris alti
Auctor, et e pulchro distillans gratia caelo
Incolit, ac miris per continuata patratis
Saecula prodigiis, totum velut erudit orbem,
Prae reliquis hanc esse Domu, qua maximus aulae
Arbiter aethereae [(transcriber); sic: aetheriae] Superum cimelia, et amplas
Dispensare velit gazas: Ubi vota precesque
Supplicis, intentas supremi Numinis aures
Atque oculos Domini magis experiantur apertos.
Nota Orbi loquimur. Dictorum adducere testes
Possumus hasce aures, quin et producere nostros
Possumus ipsi oculos, quam sit devotio dicti
Feruida Coenobii: quam turba illustret eundem
Relligiosa locum: quantis (seu Phoebus anhelos

Provehat altus equos; seu caeli frigida clausum
Occulat umbra diem, croceisdum lutea bigis
Ezelii summas necdum Tithonia pinnas
Attigit, et nulli rupere silentia galli)
Novimus, et rerum docet experientia, quantis
Inde a constructi primo fundamine templi,
Sacra inibi plebes mercetur sidera votis.
Ordine dispositas pulchro currente per horas.
Si trahitur gemma solidum magnetide ferrum,
Si sua quemque trahit, genio inclinante, Voluptas:
Nos quoque (concepto quis succensebit amori?)
Nos auctoratum Christo Archipraesule fanum,
Nos facies tam augusta loci, tam mira Sacelli
Traxit Maiestas. Nos vestrae affinis Eremus
Allexit Patriae: Nos illa hominumque Deumque
Ambrosiam superans, et Hymetti mella Voluptas,
Numinis alma Parens: quam cum divina replesset
Gratia, prodigium prius admirabile mundi,
Inde triumphantum facta est Regina chororum.
Et quem non traheret tam prodigiosus Eremi
Hortus, ubi Elysias tam suavi germine mulcet
Aura beata rosas? Ubi regia Nympha venustis
Lilia fert calathis? Ubi diae gratia Florae
Tam miram Clytien, semperque virentis Acanthi
Proponens vultum, contritis mentibus omnem
Explicat, e gremio Iesseae Virginis, Hyblam.
Ampla sit, ac miris Germania nostra sacellis
Fulgeat: illustres benedictae Virginis aedes
Gallia commemoret; septemque immensa Trionum
Climata, magnificas structura qualibet aras
Orbi proponant: sacro marialis Eremus
Cuncta praeit pretio. Nec habet Domus ista secundam,
Nec tam praesentes alibi est cognoscere Divos.
Novimus, haec Clitie quantos iam attraxerit olim
Et quam sublimi generatos stemmate alumnos;
Seu Burgundionum lubeat de sanguine Regum
Dicere Bennones: seu quos Alemanna serenos
Protulit ora Duces, Eberhardosque, novoque
Nomine Thietlandos: seu flavi in margine ponti.

Qua Neptunicolis sua prostant regna Brittannis,
Gregorios thalamis itidem regalibus ortos.
Illis quot Comites? quot gente domoque Barones?
Quantaque successit melioris copia stirpis?
Pastorale pedum, veneranda insignia mitrae,
Usque ad praesentes hodierni Antistitis annos,
Non nisi ad exortas generoso semine dextras,
Non nisi ad illustres posuere habitacula frontes.
Nobilitas, quam nostra creat Germania, quamque
Paene infinitis, et Rhaetica [Reg: Raetica] et Helveta tellus,
Educat in Castris, quam denso examine, opimos
Indignata focos, istas confugit ad aras!
Copia quanta Virum, mora isthoc flamine, spretis
secli [Reg: saeculi] lautitiis, aulasque exosa paternas,
Semita quo sese tandem securior hortos
Ferret ad Empyreos, tam abstrusam intravit Eremum!
Praecessorum igitur vestigia sponte secuti
Caesarum ut illustrem studiis regalibus AEdem
Devinciremus, firmissima pondera priscis
Sanximus indultis: mitraque pedoque verendum
Illic Abbatem, Fratresque, Patresque locumque
Tot titulus celebrem, nostri veneranda potestas
Proteget Imperii: feruorque, animusque, manusque
Virtusque, ac constans popularis cura Rodolphi,
Numine propitio, dum spiritus hos reget artus.
Muniet, et fidis exinde tuebituralis [(reading uncertain: reading uncertain)] .
Spiritus Augustos qui quondam traxit Othones,
Unaque Henricos, Conrados, Lothariosque,

Cum reliquis, quos prima loci primordia largos
Dicunt Patronos; stimulo Nos prorsus eodem
Excitat, et titulis animum maioribus addit.
Inde rei pretium, regnique Alemanniae honorem
Esse rati, magna si effulgeat ille caterua
Principum, in Imperii quem sorsque DEUSque supremo
Constituit solio: Nos huius et AEdis et Arae
Permoti omnigena, quae peruolat aethera, fama,
Caenobiarcham ipsum, qui nunc florentis Eremi
Temperat oblatos, pulchro moderamine, fasces,
Iussimus ad solitam nova nomina ferre tiaram.

Iussimus ULRICUM genuino Principum in albo
Ferre gradum; dicique sacro, stabilemque manere
PRINCIPEM in Imperio. Generosus Praesulis ortus,
Rara loci facies, lux prodigiosa Sacelli,
Fratrum illustre genus; MEINRADO Martyre clarus,
Ac dio toties perfusus lumine lucus.
Hosce sibi titulos, pridem hunc meruere decorem.
Relligiosarum clarissima nempe Domorum,
Teutonicas Regina inter quae praeminet aedes.
Ut scintilliferi radiantes inter Olympi
Fulgida Luna faces; nostro praedigna videtur
Calculo, et augustae dignissima creditur Aulae,
Cui sublimatus det jura perennia PRINCEPS.
Olli propterea Regalia Principe digna
Ultro largiti, quascumque prioribus annis
Libera munificum [(printer); sic: munisicum] fundavit dextera Regum
Iussimus esse ratas, placito diplomate, dotes.
Nec personalis morituraque Principe primo
Gratia, in aeternos sed erit durabilis annos.
Stabit Caesareum, nulli revocabile, verbum.
Perpetuo posthaec Abbas, dicetur, Eremi,
Princeps Imperii: cui tota proinde corona
Coenobii, plebesque istas dispersa per oras,
Insignem hunc titulum titulis superaddet [(transcriber); sic: supperaddet] avitis.
Atque haec Caesareo sic auctorata sigillo
Symbola, Germanas iam divulgata per oras,
Visa fuere etiam vestram concernere gentem.
Principis ULRICI si Vos reverentia fidos
Coenobio, membrisque suis cognorit amicos
(Mutua nempe sibi suevit Vicinia talem
Persuadere fidem) non Vos solius Eremi
Mandritaeque favor, non sola reciproci amoris
Argumenta manent: sed continuanda RODOLPHI
Gratia, cum toto, quod nunc moderatur et auget,
Teutoniae regno, vestris, fidissima, terris,
Perget in exhaustos Charitum diffundere rivos.

A.XIV. cruentis proeliis de hostibus triumphavit Rudolphus non immerito post dicto, IMPERATOR VICTORIOSUS Ioan. Iacob. Grasser. B. De his Guillim, l.2.c, 15.Simlerus l. I.

C. De Sacelli huius consecratione. Vide Christ. Hartmanni Annales, in Eberhardo Abbate I.

De antiquissima Trium Civitatum Libertate.

SI licet, Helveticae tela rudiore Minervae,
Magnatum augustos sollicitare lares,
Ibit ad illustres etiam mea charta Barones,
Maeonia quanquam [Reg: quamquam] non sit amicta stola:
Ibit, et ut placido voluatur Epistola vultu,
Quod sperare iubet stirps generosa, petet:

Suitia bellipotens, lituo silvania gaudens,
Et iaculo in mediis Uria laeta iugis,
Et populi quicumque capit silvania, quicquid
Uria telluris, Suitia gentis habet;
Multiplicem cum pace iubent offerre salutem,
Quicquid et ista suas plebs habet inter opes.
Nuper ab augusta Romani Caesaris aula,
Cum forer in nostras missus uterque plagas;
Unanimem laetata tulit vicinia plausum,
Principis electos digna locare viros.
Grata fuit nostris Legario tanta colonis,
Pacisque omnimodam fecit utrinque fidem.
Gratior at quanto nostras venisset ad aures,
Tentasset patrium ni mutilare statum!
Turpe pecus mutilum, turpis discordia rerum:
Turpius, indignum sponte subire iugum.
Par generosorum, Vos ergo, illustre Baronum,
Lumina Teutonici nobiliora Soli,
Vos perarata mea, concernit, epistola dextra,
Publica pro patriis fert tamen ora focis.
Haec populi responsa dabit, summamque petitae
Expediet calamo non trepitante, rei.
Quis Patriae ritus, quae Res sit publica nobis,
Quaque sit Helveticus conditione Status,
Credimus emeritos non ignorare Barones,
Voluunt sidereos qui quoque mente polos.
Inelitus Albertus, cui nunc Germania pronas,
Rite triumphato, subicit, hoste, manus:
Qui populos, qui jura sacri, fascesque gubernat
Imperii, plenas vix satur inter opes:
Tela per et flammas nos experietur amicos,
Fida simul belli pectora, fida domi:
Fida sed Imperio. capit Induperator honorem,
Nil praecisa, in nos, Austria juris habet.
Austria Pannonici tellus uberrima regni,
Et gaudens flava Suevia culta coma:
Ipsaque vicinis tellus habitata Tribocis,
Atque in Teutonico natio crebra solo,
Princibus subsint, dent annua pensa Dynastis:

Ista suos Comites nutriat, illa Duces:
Nostra per et colles, distinctaque terra per undas,
Nec terrae Comites, nec fovet ulla Duces:
Stamus ab Imperio, nec conditione minori,
Quam reliqua Imperii libera membra, sumus:
Libera membra sumus, solumque agnoscimus illum,
Per septem geminos, quem legit urna [(transcriber); sic: utna] , Viros.
Mancipii exosum silvania et Uria nescit,
Nesciet externum Suitia ferre, iugum.
Libera conditio, nulli subjecta Toparchae,
Patriam ab innumeris nobilitavit Auis.
Hae populi gaza est, haec fuluo gratior auro,
Haec patriae cunctis anteferenda bonis.
Illius intuitu per tela, per arma, per hostes,
Per sola, per saevi dura pericla sali,
Per iuga, per celsas confertim excurrimus Alpes,
Irruimusque feros, absque pavore, rogos.
Haec populo hanc Patriam nullis facit esse secundam,
Nec poterant ipsi plura dedisse Dii.
Dispare Sorte sumus. Terrarum alat altera gemmas,
Altera purpureo fragret onusta croco.
Altera Palladia cultorem ditet Oliva,
Proferat illa suo care metalla sinu.
Triticeas inarata alibi dent iugera messes,
Ac bis maturas tollat arista comas.
Prata Therapnaeus fecundet, et arva Galesus,
Tingat Achaemenios melle, Choaspis agros.
Lesbia turgescat decumanis Vinea botris,
Uvaque Brisaeos impleat una cados.
Dispare sorte sumus: contenti vivimus illa,
Quam Superi nobis attribuere plaga.
Haec luxu ut careat, tamen hanc a Numine sortem,
Iugiter ut dici Libera possit, habet.
Certe ubi Libertas patrias stat salua per aras,
Deliciarum omnem fungitur una vicem.
Libertate igitur cunctis potiore metallis
Exuere, immensis est spoliare bonis.
Haec facit, ut vestris assensum reddere votis,
Parere arbitriis, Natio nostra neget.

Haec declaratae prima argumenta repulsae,
Parcat Majestas Caesariana, dedit.
Induperatorem (cui cetera praeter, opimae
Austriaea parent sub ditione plagae)
A populo nostro Legatio vestra poposcit,
Vellet ut ipse suum, sponte vocare, Ducem,
Proque clientela Romani Caesaris, omnem
Austriaco posthac Principi habere fidem.
Prae namque Attalico, Dux eminet iste, tributo,
Ipsius immensas arca flagellat opes.
Ille inter Proceres longe celeberrimus omnes,
Inter et illustres gloria prima Duces,
Principibus, qua dote animi, qua robore sceptri,
Qua genere et culti nobilitate soli,
Principibus tantum Dux praevalet iste coaevis,
Noctivagae quantum Lampas Eoa rotae.
Inde, quod asseritis, plebem defendere, et acres
Arcere a patria scit regione Lupos.
Nec Phalaris, sed tutor erit; iuvenesque senesque
Proteget auxilio, non premet ipse iugo.
Austriaca non stare solet Busiris in aula,
Sanguine nil isto mitius orbis habet.
Scinditur Imperium tragica persaepe ruina,
Stante inter varios ambitione procos.
Sequana, qui Francos; Baetis, qui lambit Iberos,
Et qui Teutonicos, Albis et Ister, agros;
Caesaream, de more, solent ambire coronam,
Instar et expositae fluctuat ipsa pilae.
Inde sitibundus saevitque furitque Gradivus,
Caesar in extrema dum latet Utopia.
Interregna quidem secli [Reg: saeculi] docuere prioris,
Quis sit in Imperio sic titubante status.
Eius enim membris quis ferre queatue petatue
Auxiliatricem, sede vacante, manum?
Austria Principibus semper provisa benignis,
Austria magnanimos sueta fovere Duces,
Ut sibi comissos tueatur ab hoste clientes,
Semper habet vires, semper habebit opes.
Quanta Ducum ditio, quam larga potentia stirpis,

Quamque sit Austriaci sarcina blanda iugi,
Nosse potest, quisquis Germana per oppida, quisquis
Teutona solertem [Reg: sollertem] per, tulit, arva pedem.
Horrea formicae quod si locupletia tantum,
Candida si tantum tecta, columba petit:
Quid vetet ad tantos etiam aspirare patronos?
Quid tam magnificos sponte subire lares?
Ista quidem thesis est, haec vestrae summa diaetae,
Verborum arguto, mellificata favo.
Gratia sit verbis. Repetendae hic vero repulsae
Causa sub est, Fidei non violanda fides.
Absit ut Helveticam (gravior ni causa supersit)
Mutet Vertumni quaelibet aura, rotam,
Absit, ut Augustus queat unquam [Reg: umquam] dicere Nobis;
Quando fidem astruitis, non nisi verba datis.
Si minus illustres, si Codri e stirpe Nepotes,
Scommata ne memorem deteriora, sumus:
Ore tamen nullum tegimus fallace Sinonem,
Nec Graeca infidos vendimus arte dolos.
caesaris augustas, atavorum aetate, sub alas
Contulit hoc nostrum, seque suosque, solum.
Tutelae eiusdem tam longo a tempore pactam,
Truncabit ratio non nisi justa, fidem.
Tollitis Imperium? confestim tollitis omnem,
Cui parere velit Natio nostra, Ducem.
Austriacam candore animi, virtuteque belli,
Prae reliquis claram, novimus esse Domum:
Hanc in Romano veneramur Caesare, eidem
Quicquid avet titulo conveniente, damus.
Nos habet ipsa suos, ut semper habebat, amicos;
Quicquid enim juris possidet ipsa, damus.
Si reditus ullos, si quos Collegia census,
Debita si allegant, qualiacumque, damus.
Ut vero Imperii fidis patiamur ab alis
Auelli populum, patria jura vetant.
Ut sub perpetui regionem hanc nomine feudi
Austria possideat, patria jura vetant.
Ut libertatem virtute ac sanguine partam
Occulat Eclipsis, patria jura vetant.

A reliquis iam facta licet sit sponsio terris,
Sponsio per nostras non erit ulla plagas.
Praeteritos maturo animo si voluitis annos,
Quae petimus, priscis consona rebus erunt.
Teutonicae quis, quaeso, tulit diadema coronae,
Qui Nos Imperii libera membra neget?
Ille Palestinis celeber FRIDERICUS ab armis,
Celsa frequentato vectus ad astra sago:
Qui Solymorum Urbi, vafris qui jura Sicanis,
Immensa rerum prosperitate, dedit:
Forte Faventinam cum milite cingeret Urbem,
Ac procul Uraniis castra locaret agris:
Quam pulchro nostram laudat diplomate gentem?
Euehit Helveticam qua gravitate fidem?
Uriam, et annexas ulnis regalibus oras
Suscipit, et nullam defore spondet opem.
Affore constantem Rex astruit ipse favorem,
Somniat externum littera nulla iugum.
LIBERAE ad haec homines nos CONDITIONIS haberi,
Pressuraeque omnem, mandat, abesse notam:
Utque sub Imperii supremis iugiter alis
Libera gens maneat, regia bulla iubet.

RUDOLPHUM hic lubeat Friderico jungere, dignum
Quem canat Ascrea Castalis ipsa tuba.
Flos ille Helvetiae, decor ille ac gloria terrae,
Imperii splendor, gentis et orbis amor,
Cui Pompeianam victoria plurima laurum
Debuit, et magnos vexit adusque Deos:
Ille Quirinales meritus captare triumphos,
Haud alio nostrum nuncupat ore Statum.
LIBERA CONDITIO, quam nemo exterminet, inquit,
Publica tam fortis tessera gentis, erit.

Sic Pater Alberti, qui, tantum habuisse Parentem,
Iure potest primis annumerare bonis.
Quaeritis, unde suum Libertas tanta favorem,
Aut ubi tam firmam nacta sit ipsa basin?
Praestita in aduersis, bellique exercita virtus,
Et bene propitii fulcra dedere Dii.
Nelaedam placidas exemplis pluribus aures,

Historiae hic omnem res aget una vicem.
Gens inimica DEO, totumque invisa per orbem,
E Saracenorum perfida, peste, lues,
Saeculo ab hinc quinto, cum densae grandinis instar,
Itala feralem ferret in arva pedem:
Iamque alias, rursumque alias grassata per urbes,
Foede etiam Latios depopularet agros:
Ausa fuit, Siculis iam tollens cornua praedis,
Et nimium Hesperiis facta superba bonis.
Ausa fuit dominam Mavorte lacessere Romam,
Bellona socias anteferente faces.
Ausonii tremere ergo viri, titubare Quirites,
Et r(w/mh Romae nulla sat esse suae.
Namque licet totum de septem montibus orbem
Conspiceret, tantis prodigiosa iugis:
Ipsa tamen quassam septem de montibus urbem
Protegere, ac tuto nesciit esse loco:
Condita magnifico majestas AElia cultu,
Sub Vaticanis crebrior Ara tholis;
Alta super Parias laquearia structa columnas,
Ac multo insignes marmore et arte lares,
Impia barbaricum dum effudit turba furorem,
Vulcani rapidis esca fuere focis.
Quicquid erat ruri, vel quicquid in urbe decorum,
Vel fera praeda hosti, vel fera flamma fuit.
Ante ubi certamen Liberque Ceresque gerebant,
Area tunc Martis, Terra Laboris, erat.
Temporis interea, quod nos docuere parentes,
Haec quoque terra suam ferre rogatur opem.
Illa suas ex templo acies, illa excitat enses,
Illa, intermisca, fertur in arma, mora.
Suitii, et Uranii, silvanique, Haseliique,
Lecta manus iuvenum, turba animosa virum,
Emensi aerias, non lentis passibus, Alpes,
Saluere Ausoniam laeti alacresque iubent.
Hanc duce Pusterla, turmasque acuente Guidone,
Per iuga, per celeres ut tetigere vias;
Impavido hostilem quaerentes pectore faecem,
Illius extremam praesto habuere manum:

Et nunc, O Socii, nunc Martia promite corda,
Nunc in sacrilegos fortius ite viros:
Mittite tela citi, validas vibrate machaeras,
Quae superest, omnem praecipitate moram,
Flagitii sentina aequas dabit improba poenas,
Vos modo, vos alacres vertite ad arma manus.
Cernitis, ut vasta nequeant properare rapina?
Ut calcitrantes praeda fatiget equos?
Barbaricam torquete hastis, arcete sarissis.
Exosam terris sideribusque, luem.
Hos animorum ignes simul ac generosa secuta est
Dextera, terribilem fecit in hoste necem.
Coepere ingentem Mahometica castra ruinam,
Helvetio iratas iniciente manus.
Et vitam et spolium perdit Saracenus opimum,
Nec compos praedae praedo fit ipse suae.
Namque sibi vivos a tergo instare leones,
Aut terra genitos, credit, adesse fabros,
Cedit, et abjectis tandem sibi consulit armis,
Mercuriique agiles imbuit arte pedes.
Ostia, Parthenope, caput Orbis Roma, Tarentum,
Oppidaque Hesperii nobiliora soli,
Eici ab hospitio Libycos videre colonos,
Et nova festina quaerere tecta fuga.
Italiae sic parta salus. Honor inde, decusque
Praedaque nostrates plurima mansit avos.
Sed Vaticanam, Legio fortissima, sedem
Haeredem [Reg: Heredem] parti fecit, ab asse, boni.
Reddidit attonitos virtus tam rara Quirites,
Gratia nec tantis defuit aequa Viris.
Caesar et Antistes Romanae maximus Urbis.
(Par, cui supremus fertur in orbe gradus)
Continuo dignos tanta virtute favores,
Curiam, et eximii libera jura fori,
Largiter indulgent. Romani insignia regni
Sub LUDOVICO tunc viguere PIO.
Infula GREGORIUM redimibat mystica Quartum,
Pontificum sacras quae tegit una comas.
Papa quidem in Labaris praeclara insignia, nostros,

Pro tanto obsequio, iussit habere Patres:
Dixit et oppressae TUTORES esse Sionis,
Nomine perpetuis conveniente cedris.

Romulidum Caesar Nos Libertate perenni
Cum tota voluit posteritate, frui.

Ingenui jure ergo petunt stabilire Nepotes,
Quod tribuit charis candor et ardor Auis.
Haec licet Augustum non ignorare putemus
(Ecquid enim tanti nesciat aula Viri?
Visum est Heluctica tamen hic renovare Camena,
Ut nostro patrias suppleat ore vices.
Summa est, quam petimus, Verbis contenta duobus,
Summaque sat verbis dicta duobus erit,
Poscimus, Albertus nostras tueatur ut oras,
Qua nuper tuitus fronte RODOLPHUS erat.
Vivat, et omnigeno sic victor ab hoste triumphet
Caesar, ut a Nobis nulla trophaea ferat.

A.Actum Paventiae Anno 1240. Guillim.l.2. B. Ut videre est in diplomato dato, in Baden, Anno 1291. C. Acta haec circa annum Christi 828. ut notat Io. Iacob. Grasserus in libro Heroum Helvetic. fol. 32. Iosias Simlerus fol. 11. et seqq. Apud Guillimann. est error Typographi in annis.

De Praefectorum Imperialium inurbanitate.

LIbertatis amor, Patriaeque excisa Tyrannis,
Magnanima quondam celebres virtute Quirites
Si Capitolini decoravit honore triumphi:
Si sua Miltiadem comitata est gloria, claras
Indole Cecropia quod sit tutatus Athenas:
Quid, Generose Baro, quid tanta ambage moramur
Gratificatura Patriae succurrere dextra?
Illa gravem perpessa luem, Chirone perito
Indiget, atque omnem Podalitii anhelat in artem.
Arida dudum ipsi miseros depascitur artus
Febris et insueto labefactat viscera tabo.
Macti animis, una quid propugnare labantem
Differrimus Patriam? miserandae incendia flammae
Confertim in prima cur suffocare favilla
Usque adeo ambigimus? Si me fidentius audis,
Si VVerneri aliquem sunt sensa habitura valorem.
Praecipitanda mora est, ignavaque febris, et omnis
E medio tollenda lues; quaerenda Galeni
Dextera, et indigno minuenda arteria morbo,
Centaurea quidem nos Thessala deficit, atqui
Centaurea istam quoque leniet Helveta pestem,
Macte animo, cordate heros: Te cura levandae
Si qua trahit patriae; quae Stauffackherus amicis
Versat consiliis, spectato pondere rerum,
Africo, et agnatis noli committere Cauris.
Propositi ergo brevem si vis cognoscere summam.

Quanquam [Reg: Quamquam] infacunda melior mihi dextera lingua,
Eloquar, et fido sincerae mentis Achati,
Suitensis populi suspecta gravamina pandam.
Caesareas Aquilas, et magni sceptra Monarchae,
Legitimum quondam patriae telluris asylum,
Absit ut insulsa studeam convellere lingua.
Floreat Augustus, sacrique potentia regni
Bosphoron, et Scythicum victrix transcendat Araxem.
Ille quidem (Austriacas dum nos renuisse secures.
Nuper, et unanimes pro libertate tribules
Vidit ab Ausonia velli non posse Corona)
Anceps consilii, dum spemque animumque Ducatu
Perdit in Helvetico; tribus hoc in climate Pagis,
Caesareos (vindicta animi gliscente) Tribunos
Destinat; ac sparsos per rura, per arva colonos
Primus inassuetis, turbatque premitque Tyrannis
Ecquis enim talem titulo meliore farinam
Helvetus indigitet? Fuerit mens Principis aequa;
AEqua parens certe prolem generavit iniquam.
Hoc Patriae solenne malum est; haec quercera febris
Occupat Helvetios: morbo languemus ab isto
Perditi in hanc unam mea fervet Epistola pestem.
Trina quidem tellus, sic rerum conscia testor
Sidera, Caesareae ne Majestatis ab ullo
Irritetur honos, in patria rura Dynastas
Principio ingressos, pronis exceperat ulnis
Obsequio tantos venerata decente Tribunos.
At dum infanda diu, dum indigna ac digna perinde
Perpessi fuimus, colubrinos Dipsadas ipso
Fovimus in gremio. Prima indulgentia laxos
Parturiit frenos: prolixior usus abusum
Condidit: enormem tolerata licentia fastum,
Fastus contemptum Proiecta hinc vilius alga,
Vix digiti crepitu, vel amico nomine dignum
Censent Suitiadem; tanquam si tressis agaso,
Si calo Arcadicus, fungusue, aut turpiter emptum
Sit sale mancipium. Longi quaecumque sit anni
Conditio: seu signa Nepae, seu sidera Capri,
Seu jubar Erigones, seu Cancri fulgeat astrum;

Felle, ac Sardois Praefectus amarior herbis,
Foenum habet in cornu, Taurinis cuncta lacessens,
Incendensque oculis. Proh, quanta ferocia frontem
Inquinat! in toruo quam dira stat excetra vultu!
Et tamen haec inter, lubeat si vera fateri,
Dat veniam coruis, vexat censura columbas.
Lex est in manibus: sola est violentia judex.
Quando, sub absentis praetextu Caesaris, ullae
Conduntur leges, Torquati Manlii iniquum
Itur in Imperium. Clausa est, et dormit honestis
Curia pauperibus. Pro libertate, tributi
Surgit origo novi. Censoria virgula nostros,
Plusquam saevities plectit Rhadamanthica, mores.
Saecula Saturni dicas, ubi vindice nullo
Omnia, Praefectis tellus inarata, ministrat.
Saecula Saturni terimus, sed ferrea quando
Falce sua cogit sub iniquas omnia leges.
Ille olim ut sobolem, sic nostro tempore plebem,
Efferus ad libitum dum congerit omnia, glutit.
Articulo hoc uno leges profitentur Amici,
Caesarei Satrapae, Sibi quod communia dicant.
Credita quae nobis sunt propria, ovesque, bovesque,
Et pecora Helvetici, nullo discrimine, campi.
Si quis, ut in populo, violentae obsistere dextrae,
Contraque imperium praeruptis hiscere verbis
Audeat; ille suum per fasque nefasque piaclum
Aut luit effossis oculis, aut ferre misellus
Cogitur in tetra paedorem ac vincla catasta.
Ut verbo referam, Ius summum injuria summa est.
Offendit sanos pridem haec insania cives,
Teque adeo, ut vocem non raro emiseris istam,
Maior ab infestis petulantia, visque nefasque,
Surgit Praesidibus, gravior violentia plebem
Opprimit, ingenui quam sint tolerando coloni.
Nuper forte meas cum coniecisset in aedes
Lumina Gaeslerus, caperans livente proteruum
Nube supercilium, Quis, Stauffackhere, quis, inquit.
Haec tam magnificis spectata palatia tectis
AEdificare iubet? Cuia haec penetralia tantis

Ardua structuris? Ego cautior ore, cuique
E tetrico iam iniecta fuit responsio vultu;
Caesaris Augusti tota haec structura, tuoque
Seruiet arbitrio: quanquam [Reg: quamquam] , si scire laboras,
Non nisi fulta meo surgit mihi fabrica fundo,
Vos Domini, solus nos rerum enutriat usus.
Ille; Penes nostrum stabit res vestra deinceps
Imperium. Tuguri congestum cespite culmen
Vos decet; ad nostrum spectant haec atria censum.
Rustica nobilitas, et paupere nuper ab Hylo
Edita progenies, plebeiam fauce polentam
Glutiat, atque casis vivat contenta salignis.
Suitiacum submissa tegant gurguistia coetum.
Tu cave, nequa meo fiat res absona verbo.
Audisti pestem? Tu, si tangare paterni
Perditione soli; curabis idonea morbo
Pharmaca, et inviso cuneum superaddere nodo.
Etsi Paeonias mihi nusquam Epidaurius herbas
Suggerat, ista tamen sapit hic panacea; Priusquam
Dira per incautum serpant contagia vulgus,
Morbi primaevam dextra compescere culpam.
Si lex in manibus, Si jus injuria; nostris
Sit quoque jus manibus. Si res in cardine, cedat
Ex animo constante metus; Mens prodiga vitae,
Nata tamen Patriae, iamdudum invadere magnum
Eluctatur opus, fortesque ardescit in ausus,
Nec patitur requiem: suprema pericula semper
Dant veniam culpae: tamen hic si juris aviti
Funditus eversum Patriotae inquirimus usum,
De reproba nos ecquis amet traducere culpa?
In scelus, audendum scelus est, in grandia Virtus:
Illam exercitiis, illam sudore parandam
Exposuere Dii: Nam quid submersa profundis
Proderit in tenebris? Plus inter amara relucet,
Deserit ignavos, fortes amat ipsa Camillos.
Ut tua verba loquar, Quod plus intenditur aequo,
Rumpitur, et rarum violentia durat in aevum.
Ut ne ergo innocuus rumpatur ubique colonus,
Ilia funestis rumpantur iniqua Tyrannis.

Hic ego (fabor enim) ne quid sine Numine Divum,
Ne sine consilio fieret: solerter [Reg: sollerter] agendis
Propositi rebus, vicina e gente fideles
Consilio junxi Socios: ut nempe gravatis
E Patriae Pagis saltem alter, et alter, et alter,
In, sua, conceptam, ferrent suffragia, causam.
Hic equidem primum GVALTERO FURESTIO honorem
Detulerim; quem mente gravem, quem Pallade dignum
Repperi utraque virum. Certe hic ad maxima natus,
Plurima cui rerum comes experientia, nostris
Congrua consiliis, quanta [(printer); sic: quanto] olim encomia vestrae
Suggeret Uraniae! Concedimus inde secundas
ARNOLDO ex MELCHTALL. Hic undervvaldius ortu,
Fortuna locuples, Aiacem pectore spirans,
Improba silvani fugiens aconita Tyranni,
Cessit in Uraniae securas sponte latebras.
His ego me Sociis in conjurata sacravi
Foedera, ut unanimi decretum pectore Verbum
Staret in ore Trium. Numero DEUS impare gaudet.
Scire cupis Verbum? Superis in vota vocatis,
Vicinam patriae miserati quisque ruinam,
Iurisiurandi Sacramentique supremam
Edidimus formam, Lethaeas malle sub umbras
Quemlibet, inque feram descendere mortis arenam,
Quam fastiditos rurique domique Severos
Usque adeo, ac tantas populi perferre querelas.
Exuet agnatam vel nostra haec Unio pellem.
Induet antiquam vel Patria libertatem.
Ruttlismatta quidem placita haec primaria ternis
Consultata viris, ac juramenta supremo
Vidit facta DEO, cum noctem Libra diei
Redderet aequalem, solitisque argentea bigis
Delia, iam nono renovasset cornua motu.

Sic ego, sic Socii jurato foedere pactam
Condidmus legem. Quaeris, quid tantula turba,
Dextera quidue trium sit profectura Virorum?
Dicta lubens repeto: Tribus his aut lurida filum,
Aut, quod anhelamus, truculentae Parca Chimerae
Disrumpet iugulum. Magnis sit plena periclis

Alea; maiorem dant magna pericula famam.
Nonne Viros aduersa probat, perque aspera duro
Nititur ad laudem Virtus interrita, clivo?
Pessimus in dubiis augur, timor; arguit ille
Degeneres a stirpe animos, expersque vigoris
Nec poterit patriam, nec rem fulcire labantem.
Aurea Thessalicus nunquam asportasset Iason
Vellera, si pavidos imitatus pectore ceruos,
Quodlibet ad folium venti spiramine tortum,
Et motae ad lunam trepidasset arundinis umbram.
Illum per Siculas ducentem carbasa Scyllas,
Nec Tauri aeripedes, Vulcanum perpete flamma
Naribus efflantes; nec custos arboris aureae,
Et lingua triplici, cristaque ac dentibus uncis
Horridus ille Draco; nec mille pericula rerum
Terrere a coeptis potuere ingentibus: illum
Aurea ad extremos duxerunt praemia Colchos
Nos quoque quin trahimur? quin fortia facta Parentum
Prosequimur? stimulos iam vel Phryxea ministret
Fabula. Inaurata si vellus nobile massa
Intrepidum, per cuncta feri discrimina Ponti,
Impulit heroem: quid pectora nostra moratur
Aurea LIBERTAS? Quid florem animosque iuventae
Perdimus Helveticae? Quid tanti nominis haeres
Usque adeo stertit patriis inglorius aruis?
Haec ubi matura conscriptus mente Senatus
Pensat, et heroos Patrum reminiscitur actus:
Quisque suum stimulare animum, famaque perenni
Moliri dignos coepit propensior ausus.
Inde inter reliquas fuit haec acerrima nostri
Formula concilii. Si portentosa Cyclopum
Copia, Sicanio quae ferrum exercet in antro;
Si cum terrifico, ferus ipse, Mimante, Typhaeus
Suspensum Helvetica cum LIBERTATE trophaeum,
Caeli adamantaea, fixisset in axe, catena:
Nos posito de corde metu, Nos praepete nisu,
Nos adamantaeam, cum Libertate, catenam
Eripere; ac vinclis, facto simul impete, ruptis
Detrahere ex ipso non cunctaremur Olympo.

Invia nulla via est virtuti: audacia vires
Suggeret: audentes Deus et fortuna fovebunt.
Illa expugnandas nos ultro animabit in arces,
Consiliumque dabit, quanam ratione levandus
Sit Patriae populus? Virtusne, astusue, dolusue,
An Libitina furens sit propulsura molestum,
Quo premitur gens nostra, iugum. Nec vero rebellem
Caesaris hinc poterit Majestas dicere gentem.
Pars sumus Imperii, sub nulla Principis hasta
Venum unquam [Reg: umquam] expositi; nulla vel lege Tyrannis,
Vel jure obstricti. Patriis qui pellit ab oris
Praefectos, patrio depellit rure Tyrannos.
Induperatori, quem libera terra Patronum
Hactenus agnovit, quis nostra gravamina pandit?
Pandimus ante quidem, sed libro supplice tetrum
Lavimus AEthiopem: thesis haec valet unica, Longas
Caesaris esse manus. In nostras ergo querelas.
O utinam longas habuisset Caesar et aures.

Maturandam opus est: rebus pudor omnis ab arctis
Exulat [Reg: Exsulat] , imbellem nec habent extrema pudorem.
Nullum, animose Baro, nullum statuere trophaeum,
Nec statuent timidi. Paritur pax aurea bello:
Si reddi precibus, si flexo poplite nescit
Pristina conditio, non inquirenda sit armis?
Vix unquam [Reg: umquam] obsequiis solet indurata moveri
Improbitas; caelumque suo seruire Tonanti,
Non nisi magnorum potuit post bella Gigantum.
Alea iactanda est, quaecumque erit illa, parati
Non deerunt animi. Thrasybulos atque Philenos
Experiere novos. Redivivi ad classica nostra
Prosilient Decii, quos nunc horrorque timorque,
Ac metuendorum formido indigna Tyrannum,
Pressat, et occultas inter iubet esse latebras.
Re semel incepta dabit Uria vestra trecentos
GVALTERO Socios: quaeque est fiducia, nobis
Attinghusanus sese sociabit et heros.
Nec subsilvana modicam de pube cohortem
Attrahet ARNOLDVS: dabit experientia, rerum
Eventusque fidem. Quae pro communibus aris

Militat atque [(printer); sic: Militatque] focis, quid ni bona causa triumphet?
Interim et ipse suos sibi STAVFFACKERVS amicos
In patrio firmabit agro; solerte [Reg: sollerte] que cura,
Ut ne immaturo desaeviat impete vulgus.
Quilibet e nobis, re sic urgente cavebit.
Ista quidem paucis; non omnia quippe papyro
Credimus: inde tamen, si sic consulta probaris
Foedera, si Patriae pro flore et amore fidelem
Egeris Harpocratem: Pro nostris denique coeptis
Pectora magnanimi si ostenderis aemula Bruti,
Uberiore istam rexemus schemate [(printer); sic: schemmate] telam.
Ne tamen aduersus tibi causet phasmata scrupus,
Coniuratorum nihil Unio quaeret iniqui,
Nil petet indigni. Stabunt sua jura Tonanti,
Stabunt Imperio: sed Libertatis ademptae
Ut reparetur honos, pubes avidissima stabit.
De tribus ergo Viris, qui sic jurata novarunt
Foedera, sic animo tecum, VVernere, voluta,
Nos, a consiliis in publica commoda caeptis [Reg: coeptis] ,
Nos, nisi fracta ruat convexi machina caeli,
Labaturue Orbis: nec Castra in rupibus altis
Condita: nec vallis munitae ingentibus [(printer); sic: in gentibus] arces:
Nec tuba, nec lituus, nec flamma, nec hasta, nec arcus:
Landenbergiacae nec fulmina propria bili,
Sed neque Gaesslero consueta tonitrua terrent.

De sacraparum eiusdem regionis austeritate.

HAnc tibi vicina trutinandam mittit ab ora
Ille, cui patrium subtrahit ira focum:
Substrahit ira focum, quique ipsis charior [Reg: carior] aris,
Quique focis, dulcem subtrahit ira Patrem,
Nam quid ei superest, geminos qui luminis orbes,
Quique omnem e gemino perdidit orbe diem?
Nec tamen illa meo venit ira aut febris ab aestu;
Flamma mihi cunctam fert aliena crucem.
Nosse cupis, qualem designet epistola flammam?
Pulsat, et ante tuas stat, Peregrine, fores.
Praecipitem Te fama refert agitare furorem,
Atreaque tuum fervere bile iecur:
Et caput Arnoldi iam Diris deditum, et ipsi
Ultima funestas fata parare minas.
Desine meque tuis accendere, teque querelis,
Insanisque aliquem fluctibus adde modum.
Quos ego ab extremis cogor proferre medullis,

Tu mage, Tu questus corde reconde meos:
Nec dedigneris justas audire querelas,
Iam pridem indignas qui vomis ore minas.
Visus. erat vester patrias ingressus in oras,
Candida, per placidam, vela tulisse, ratem:
Spirabant Zephyri: Typhonis nulla crepantis,
Nullaque Vulturni flabra furentis, erant
Caesareos Satrapas (sic fallunt tempora) veros
Quilibet e nobis credidit esse PIOS;
Persuadere ullum poterat sibi nemo Neronem,
Barbariaeque omnem sustulit aura metum.
Nobile principium proh quae fortuna secuta est!
Verterunt rigidi quam tua vela Noti!
Quae tibi tam tristis frontem caperavit Erinnys?
Mutavit vultum quanta Chimaera tuum?
Tuque Peregrino quantum es peregrinus ab illo,
Nuper in ista suum qui tulit arva pedem?
Iurasti blandum fore Te, cum Praeside, patrem,
Unicuique tuam pollicitatus opem.
Fronti majestas, et erat sua gratia verbis,
Illa superciliis, haec caruere minis.
Tu patris et sponsi iam dudum oblite favoris,
Non contentus opem tollere, tollis opes,
Tollis opes certe, si, praecipiente magistro
Quod tollit famulus, tollere fertur herus.
Ne tamen et vitam posses mihi tollere, cavi;
Atque pedem patria, cautus, ab aede tuli.
Extuli ab aede pedem; mallem licuisset ab illa,
Tollere adhuc saluum, perditione, patrem.
Nunc si judicio cupias contendere; caussam
Sub Rhadamantheo, si lubet, ede foro.
Nuper in aprici fecundo gramine campi,
Qua sua dilectus possidet arva parens,
Corpore praestantes vidisti pascere tauros,
Buceria insignes de meliore boves,
Et virides tondere herbas, per et obuia cursim
Pascua, perque hirtos luxuriare rubos.
Frons, torua, e nitido palearia pendula mento,
AEqua fere celsis, cornua bina, cedris,

Totaque in egregiis placuit tibi forma iuvencis,
Corrupitque oculos visa figura tuos.
Et cuium pecus hoc? cuia haec armenta? iuvencos
Ecquis tam fartos Alphesibaeus alit?
Tonderet nostras si par generosius herbas,
Nonne rei pretium grande, decusque foret?
Haec tibi scitanti patriarum conscia rerum
Turba, repente istos edidit ore sonos.
Henrici e Melchtall sunt haec armenta, iuvencos
Ipse inter reliquas, hos quoque pascit, opes.
Nec mora, cum misso patris ad praesepia seruo,
Ausus es assertam contemerare fidem:
Ausus es iniuste peregrinam invadere mandram,
Inque tibi placitos, dicere jura, boves.
Rabula namque tuus Sarna transmissus, ineptos
Dum longa evomuit garrulitate logos;
Non timuit nostras, mentem iam edoctus herilem,
Irruere et clausas ultro aperire fores,
Et lustrare pecus, multisque hinc inde profusis,
Praeceptum tandem sic aperire tuum.
Nobiliora istos poscunt praesepia tauros,
Hos sibi namque meus sistere mandat herus.
Tu contra mussare, cave: tantique Dynastae
Imperium minima non inhibeto mora.
Iamque mage instanti genitor, Quae caussa, quis, inquit,
AEacus, in nostros dat tibi jura greges?
Falx aliena meam cur obruat, improbe, messem?
Vade age, verre tuam, sordide stentor, haram.
Vivimus, atque tui non vivimus aere magistri:
Non minuunt nostros aera aliena focos.
Praesidis ad solitam, qua fluctuat ipse, phrenesin,
Iure meo partis cedere nolo bonis.
Hunc neque prolati piperato scommate verbi,
Sed neque morsum ullo, movimus esse probro.
Conscia mens recti ridet mendacia vulgi,
Non facit Henricum, conscia culpa, reum.
Si tamen ex me ullam probet haec vicinia noxam,
Ultro ego, delicti pro gravitare, luam.
Ecquis inaudita luit ulla piacula culpa?

Damnant innocuum, quae tibi Rostra, reum?
Vim facturo igitur, vis nostra resistet, et omni
Protegam ego ipse meum, vique manuque penum.
Verna. sub haec; Istas nec flocci pendo loquelas,
Perficiam famulus, quod mihi iussit herus.
Ille tuos migrare boves, migrare iuvencos,
Atque Peregrinum iussit inire larem.
Usque adeone suos iactat plebs rustica tauros.
Dura minusque ipsis officiosa Getis?
Arua lacertosi posthac versate coloni,
Vestraque consuetis colla onerate iugis.
Discite, obesa phalanx, stivae praecedere; glebam
Vertat cum socio, prompta colona, viro:
Brachiaque et firmos simul exercete lacertos:
Findite quisque Suos, iam sine bobus, agros.
Ut Cererem comedat, pubes silvana laboret,
Et vice toruorum ducat aratra boum

Satque superque suum tulit Undervaldia fastum:
Cedere pollutae nesciet Aula casae.
Ista quis ascribat tam crasso anathemata Mopso ?
Felle tuo tinctos, quis neget, esse sales:
Forte manu stimulum, pugna hac flagrante, gerebam
(Caedam vinetum primus ut ipse meum)
Et nimias dum expendo minas, nimiumque proteruos,
A famulo sparsos tam petulante, jocos:
Battalogum pertaesus ego iam audire Thrasonem,
In scurrae audaces, irruo fuste, manus;
Irruo, et inflicto digitos dum verbere pulso,
Clamat opem articulis, clamat agyrta suis:
Et mox viperea genus omne lacessere lingua,
Et nimium laesas ingeminare manus:
Atque (ut lingua mali pars vere est pessima serui)
Blasphemo extremas ore iterare minas;
Ultricem Nemesin, Praefecti vindicis iram,
Atque infernarum dira flagella strigum.
Rebar ego, anguicomas stygia de valle sorores,
Plura venena suis non habuisse labris,
Cedendum ergo ratus, clam patre elabor in istum,
Mittitur unde tibi littera nostra, locum.

Hoc scelus Arnoldi est; id qua sit lege piatum,
Ne puter insonti scribere, scribo Tibi.
Audi igitur, quae fama tuos edisserat ausus,
Gerrarum nullis fama referta logis.
Cautior Arnoldus patriamque, patremque, suosque
Postquam dictus erat deseruisse lares:
Praeses ab accepta livensque furensque repulsa,
Laesus et a questu, garrule serue, tuo;
Henricum Arnoldi iam fessum aetate parentem,
Eximia clarum stirpe, domoque virum,
Quem pietas, quem multa fides, quem candida virtus,
Quem patriae, ac ipsis vita probata Diis
Non fastiditum cunctis faciebat amicum;
Tractat inhumano, jure silente, modo.
Plectit, et elapsum dum nescit prodere natum,
Torquet, ut imbellem Parthica tigris ovem,
Cogitur ipse sui certe venialia Nati
Plusquam mortalem, facta piare, luem.
Hei quam terribiles, pro laeso pollice, poenas
Vidimus insontem sustinuisse virum!
Induit aeternam violento vulnere noctem,
Perdit ab effossis lumen utrumque genis.

Ereptos oculos, et inanem luminis orbem,
Cumque oculis omnem clamat abesse diem:
Clamat abesse diem, maioreque parte bonorum
Orbatus, proprium clamat abesse penum,
Sic facinus, sic ille sui leviuscula Nati
Praelia, pulsatam sic luit ipse cutem,
Vi rapiuntur opes, poenam perpessus iniquam
Stat sine luce Pater, stat sine prole Pater.
Haec mihi fama refert de tanto Praeside; anilis
O utinam tantum fabula, fama foret.
Sed mihi vera nimis, nimis est mihi feria fama,
Plusque nimis, dulci est seria fama patri.
Egregio certe dignos heroe triumphos!
Et tam magnifico congrua bella viro!
Non pudet illustres famae tam ignobilis aures,
Inque adeo faedum degenerasse probrum?
Quisnam e iure Canon, quae lex, quis, barbare, Codex

Mandat ferre tuas in bona nostra manus?
Tantane Romanam redimitus fronte tiaram
Iura, in finitimas, dat tibi, Caesar opes?
Quae vero ob digitum tam imbelli vulnere laesum,
Tam iubet atroces regula ferre cruces?
Ut geminas sub fronte specus, tenebrasque perennes,
Crimina patravit qui quoque nulla, ferat?
Quas dare non poteras, quasque unquam [Reg: umquam] reddere nescis,
Tollis vitales qua ratione faces?
Si crimen punis, Ego facti, ego criminis auctor;
Vertis in innocuum cur tua tela patrem?
Quis, Peregrine, Solon, vel quis sub sole Lycurgus
Annuit, ut Nati portet iniqua Parens?
Nempe verecundum monstrares ore pudorem,
Si qua foret probitas, si quis in ore pudor.
Sed Rozenbergae, Sarnaeque id temporis, omnis
Cessit ab arce pudor, regnat in arce rigor.
Regnat in Helvetica iam, Quinta Essentia, terra,
Quae vel Cecropiae det paradoxa Stoae:
Eripit haec NOSTRUM, parit haec Essentia VESTRUM,
In Paradigma TUUM, vertitur omne MEUM.
Praedia, tecta, domos, agrosque, bovesque, colonus
Quos putat esse SUOS, hos videt esse TVOS.
Suitia, cum sociis, silvania et Uria, Caesar,
Nunquid [Reg: Numquid] jure queunt dicere, verba dedit?
Quid nisi verba dedit, dum promittendo Cimones.
Sedicios patriae Tarquiniosque dedit?
Fallor: in Augusto nulla est fallacia; fallis
Augusto factam tute Tyranne fidem.
Sed neque Tarquinios ferimus, nec ferre Tyranno.
Quibit in Helvetico, iam tribus ulla, foro.
Quondam improvisi surgent ad classica Cauri,
Evertentque tuam flabra inopina ratem.
Ipse ego, qui facto graviter sum laesus iniquo,
Quando oculis cassum cogor habere patrem;
Sumere cum possem meritas pro crimine poenas,
Vindictam magnis non nisi trado diis.
Hoc tamen insinuo: Ni tanta piacula cesses
In tibi commissum continuare gregem:

Ni pelusiaco dignos Busiride mores
Lenierit blandi mitior aura Noti;
Insultura tuo praesens Rhamnusia tergo,
Non exspectatis stabit acerba flagris.
Stabit, et ut saevae reddatur talio culpae,
In sua Gorgoneas conciet arma deas.
Mens offensa nimis graviori exaestuat ira,
Et quae indigna venit poena, dolenda venit.
Poena dolenda mihi te vindice, teque tyranno,
Tu cave, ne fiat poena dolenda tibi.

De Sagittae Tellianae in pomum et Goeslerum emissione.

ELoquar, an sileam? Cinerisne aspergine Lessum
Exul [Reg: Exsul] , an exhaustis epinicia digna periclis,

Laetitia stimulante canam? Mens aegra manusque
Auspiciis iam functa suis, mihi mensque manusque
Fluctuat, et dubia rerum suspenditur ala.
Eloquar? obticeam? quanquam [Reg: quamquam] meminisse paternus
Horrescit portenta animus: paradoxaque rerum,
Et contra ingenuos erecta Licentia mores
Uberiorem optant calamum: tamen ipsa malorum
Ilias, ac pando spectata tragoedia caelo,
Dant dextrae stimulos: rabiesque indigna pharetram
Promere quae iussit, iubet hanc quoque promere chartam.
Alea iam TELLI iacta est, dedit improba dignas,
(Nec memorare pudet) dignas dedit improba poenas
Victima: confixus iacet in paedore Tyrannus.
Haec ego si taceam, calamoque intacta relinquam,
Ipsi extemplo amnes collesque, petraeque lacusque,
Sideraque, et torti vicinia conscia teli,
Historiae immensam poterunt pertexere telam.
Ambiguae sed enim volitantia murmura famae,
Quae solidam truncare fidem, quae saepe minutum
Nacta sibi culicem, turritos tergora [(printer); sic: tergorra] barros.
Audet hyperbolico confestim explodere rictu,
Ingenitis assueta tropis; dum oblita decori,
detrahit, extollit, retrahitque, ac saepius atra
Thersitae macula generosum obfuscat Achillem.
Haec, inquam, ambiguae tam discordantia famae
Sibila, plebeio ne tentent forte susurro
Tellium, et ingenui facinus traducere Tell I:
Ipsus ego tragicae spectator et actor arenae,
Incaeptam [Reg: Incoeptam] iaculo, superatam cuspide scenam,
Sponte mea referam: natoque, patrique paratas
Praesidis insidias, geminaeque vibrata sagittae
Spicula, et irati fatum exitiale duelli
(Arbiter ut rerum sit cento et purpura) pandam.
URANIAE natale solum qua fulgida ceris
Atria, quaque aulas generosa pube referti
Explicat ALTORFI, dudum tibi trita patentem
Area fert tiliam; quae curis apta levandis,
Dum laxat patulo diffusas stipite frondes,
Crebrius accepta favit concivibus umbra.

Hac subter tilia (nostrae via prima quaerelae [Reg: querelae] )
Gaesleri imperiis, hodieque, erecta superbit
Pertica, regalem praetendens pertica fastum.
Huic superimpositus pompa graviore tumescit
PILEUS, infandas cum diro carcere paenas [Reg: poenas] ,
Supplicumque ingens, ac saevam Praesidis iram
Comminitans: positae, si civis et accola, lanae,
Hac iter instituens, Praeconis voce statutos,
Praefectoque ipsi proprios, non ferret honores,

Nescius imperii, legisque a Praeside latae
Tellius, Ecquid, ego, quid rustica pertica, dixi,
Sive quid expositus tam grandi turget honore
Pileus? ut magnis etiam insanire Dynastis,
Et populum indigna libet exercere palaestra!
Vidi ego de trivio (quis enim non talibus omnem
Destinet anticyram?) vidi his ego saepe reluctans,
Indignansque oculis; et nudo vertice multos,
Et trepida ceruice alios, et poplite flexo
Transire innumeros: ubi passim a pectoris albi
Indigenis, pinguisque inibi, crassique cerebri
Simpliciore tribu, tam larga (urgente Toparcha)
Propositae delata fuit reverentia laruae,
Ad Pelusiaci quasi rursum erecta Canopi
Numina, jurata plebs cuncta litaret acerra.
Nempe, quod ansa meae docuit me sera ruinae.
Callidus ac veterem versans sub pectore vulpem
Satrapa, sic animos, sic explorare favores,
Sic sibi devotas poterat dignoscere mentes.
Erecto quisquis ceruicem inflectere signo,
Aut famulum curuare genu, pronisque solebat
Blandiri obsequiis; hic dignus amore Patroclus,
Hic Pylades, hic luce magis venerandus Achates
Audiit: infesta tam feste affectus ab aula,
Lethifero tanquam dotatus ab Hercule telo,
Centum Erymantheis patriam saluasset ab apris,
Ingenuus quem vero rubor, quem, mascula virtus.
Helveticis cognata animis, tam frivola iussit
Imperia, et rigidum sapientia scita Draconem,
Non observata, Zephyris committere, lana,

Ille truces extemplo iras, paenas [Reg: poenas] que, minasque,
Mulctasque Helvetico non dignas ferre colono:
Ille, ut contemptor Divum Mezentius, arctos
Damnari ad Gyaros; ac si alter Herostratus imo
Erutus ex Orco, concepta sponte, furentes
Mulciberi flammas in templa stupenda superbae
Misisset Triviae; furtove audace Promethei,
Exauctorato transgressus sidera curru,
Empyreis sacrum clepsisset ab aedibus ignem.
Tellius e numero, dum susque haec deque geruntur
Posteriore fuit. Rebus dum nuper agendis
Immoror Altorfi, nec tela, nec arma vibrantem,
Insidias nec mente ullas, nec bella cientem,
Non exspectatae presserunt fata ruinae.
Stabat adorandi fatalis tessera signi
Pertica, quam socius nimirum effulgere fecit
Pileus, egregium pro tanto Praeside signum!
Transivi, fateor; curaeque intentus herili,
Nec caput inflexi, nec genua trementia fixi,
Nec proclamatos impendi pileo honores:
Exposito non facta fuit reverentia signo.
Nulla tamen posito facta irreverentia signo.
Transii et Helvetica de simplicitate colonus,
Omnia salua ratus, certatim hominesque, Deosque,
Et tam clementem nimis offendisse Toparcham
Arguor; ac multis ultroque citroque profusis,
Per clandestinos, ut erat custodia, seruos
Raptor, et indigno perpessus vincula tergo,
Carceris in foedas trudorque, trahorque latebras.
Obrutus hic equidem; Num me vaga turba Thrasones,
Semihominem Cacum? num me, stimulante rapina,
Incustoditos ex Praesidis arce iuvencos,
Buceriaeque greges de pasto e rure, putatis
Sacrilega duxisse manu? Mens effera Caci,
Et manus Autolyci similique e germine faeces,
Non sunt ingenui, non sunt ex indole TellI.
Quis furor, o turbae? quae tanta licentia, Vernae?
Quid sceleris? quae monstra tuli? quae Numina laesi?
Non patitur talem mens criminis inscia pompam.

State Viri, mecumque pari contendite telo,
Et paribus pugnate armis: quid pila? quid hastas?
Quidque tot exertas [Reg: exsertas] iuvat uni inferre machaeras?
Si virtus animis, si qua est pollentia neruis.
State viri, et nudos mecum exercete lacertos.
Non terret numerus. Quid grex armatus inermem?
Hercle ego, si solito praesens mihi dextera ferro,
Si telis animata foret (nec quippe trinodem
Amphitryoniadae libet hic exposcere clavam)
Hercle, terebratis vestra inter viscera costis,
In patula, spectante foro, testarer arena,
Quid Satrapae cumulus, quid posset Tellius unus.
Sic ego; sed fungi salsa in convitia prompti,
Tu modo tu summae transgressor reprobe legis,
Quem puduit prono venerari vertice lanam,
Iam modo, iam Sociam supplex venerare catenam,
Cras ubi purpureus rursum sua lumina nobis
Protulerit Titan (tibi quippe nec aurea lucem
Cynthia nec rutilus dabit hoc in carcere Phoebus)
Ipsusmet tragicum tibi Satrapa praecinet actum,
Mendaces alias reperi hac in voce prophetas
Axem ergo medium Phaeton redivivus anhelis
Cum tenuisset equis; et carcere ductus opaco
Tellius, ante oculos et Praesidis ante tribunal
Sistitur, hocce suam dicturus judice caussam.
Ille ardens oculis, et toruam nubila frontem
Obsitus, ore minax, alter feritate Lycaon,
Tu quoque, Tu nostris, inquit, temerarie sceptris,
Tu nostris adstare oculis? Tu Dave, supremum
Arcadica gravitate audes contemnere Scitum?
Quae tibi Tisiphone, quae mentem agitavit Erinnys,
Ut Domini leges, ut in exorabile verbum
Plusquam affectata violares, barbare, culpa?
Imperium nobis, fascesque reique gerundae
Independentes ignoras esse secures?
Caesarem, et Ausonium laesisti perfide sceptrum.
Nunc tandem insidiae, dudumque agitata patescent
Consilia. At motam tu nunc stupor ex cute quercum.
Pluribus ille quidem, sed ego brevioribus orsus,

Oedipus haud equidem, sed nec sum, o Satrapa, Davus,
Nec sine corde stupor, nec sum sine mente Choraebus:
De plebe ingenuus, patriae, Regisque, Deique
Praefectique sacras, sum liber amicus, ad aras.
In iugulum, sic juro, tuum nec tela, nec ullas.
Molior insidias, tolle hanc e pectore curam.
Praeteriens quod vero tuum, cum schemate, contum.
Rusticus externo non sine veneratus honore,
Si scelus est, dolor est: Lex ignorata reatum,
Quod reor, imminuet: potior mihi cura peculi,
Et studium pecoris, quam res spectare forenses.
Qualiscunque [Reg: Qualiscumque] tamen, levis est, si culpa vocanda est.
Novi ego, praepositos, clavumque in plebe gerentes
Divini quanquam [Reg: quamquam] non sum de classe Platonis,
Novi ego Magnates vulgo magis esse verendos.
Id vero obsequii, suspensae, o Satrapa, lanae
Aut insensato confertim impendere trunco,
Nullus ab Helvetica docuit me praeco cathedra.
Da veniam fasso, levet ignorantia culpam.
Expositi certe tam obscura aenigmata gryphi,
Delphica, quod dixi, mihi nec cortyna, nec ullus
Oedipus explicuit, rudiorem agnosce colonum,
Qui nisi peccasset, quid Tute ignoscere posses?
Ille iterum flammasque vomens irasque volutans,
Verbique impatiens, Quid garrule stentor inanes
Deblateras nugas? nulla hanc inscitia culpam
Fecerit immunem: per rura per oppida sparsum
Nescire edictum, nimis ignorantia crassa est.
Ne tamen intereas, superest tibi meta salutis
Unica; tu paucis, quid facto opus, accipe verbis.
Telifero certare arcu, torquere sagittas
Certius, et curuo iaculari spicula cornu,
Diceris ante alios hac tempestate peritus.
Tu novus Eurytion, caelum per inane volantes
Diceris accipitres, ipsasque e nube columbas,
Tam dextre emisso, tam scite figere telo,
Ac si Thessalicae populator Acastus arenae,
Sive pharetratus te progenerarit Apollo.
Quare age, si tantum torquendo nomen ab arcu,

Si tibi fama venit; turba hac comitante penates
Vise repente tuos, telumque audacter et arcum,
Unde tibi tantum peperisti nominis, affer.
His te accinctum armis etiam tuus ille sequatur
Pusio, maternis qui ludere doctus in ulnis,
Non nisi pulcher Hylas, Matrisque, patrisque voluptas,
Deliciaeque domus, patriaeque Hiacynthulus audit.
Hoc puero famuli, tu telo armatus et arcu,
Este citi reduces. Praebere impensius aurem
Caesareis Satrapis, et Suitium et Uria discet.
Paretur scitis, arcus cum duplice telo,
(Sic praesaga meam monuere oracula mentem)
Arripitur, vitaque mihi jucundior ipsa
Filius ad laevum trahitur cum Patre Tyrannum.
Hic tandem eructans conceptum in corde venenum
Barbarus, in magna iuvenumque senumque corona,
Experiamur, ait, quid nostri dextra Cydonis,
Et tam famosi quid possint spicula TellI
Malum hoc, (ipse manu malum tum forte gerebat)
Malum hoc, ecce tui statuendum in vertice nati,
Figes ipse tuo, Nati de vertice, telo:
Hic locus, haec statio; dabit hic tibi pusio metam,
Centum ac vicenos faciet distantia passus,
Sume celer iaculum; commissa piacula solus,
Deiciens pomum de vertice, diluet arcus:
Sic volo, sic iubeo; nec verbo obsiste iubenti.
Sistitur interea, palumque revinctus ad hirtum
Parvulus, imposito fului diademate mali,
Cogitur invisam patris exspectare sagittam.
Territus imperiis, et iniqua lege Tyranni,
Mene, inquam Armenia reputas de tigride natum?
Me Libycam suxisse feram? nec monstra Pelori,
Nec mihi Caucaseae dant incunabula petrae.
Tu Phlegethontaeas potius tranare paludes
Praecipe, et anguinea redimitum [(printer); sic: redimentum] terga caterva
Cerberon, immisso licitari in praelia telo.
Ad prolem, innocuam, nocituram efferre sagittam,
Quae poterit ratio, quae cogere caussa parentem?
Expirare [Reg: Exspirare] equidem procerae e vertice fagi.

Pendulus, aut imam mihi, malo, dehiscere terram,
Quam mihi tam charam iaculo praefigere prolem.
Pluria dicenti, technasque dolosque neganti,
Et nimis horrendum, nimis execrabile probrum,
Quod vel Sicanios poterat terrere Tyrannos,
Frustra eiuranti, Torque, inquit, et eiice telum,
Aut refer insidias; Medium hic non suppetit ullum.
Sic volo, sic iubeo. Proh, quanta aerumna paterno
Illapsa est animo? quae cura? quis horror, et angor?
Dirigui, tremuere artus, subitoqueve per imas,
Heu quam terribilis transivit mucro, medullas!
Perstitit imposito dilectus pusio malo;
Perstitit, et dulcem gemebundo murmure matrem
Saepius ingeminans, iterumque iterumque parentem
Blaesulus, et turbae pavidus farragine, clamans,
Anxium in afflicto duplicavit corde dolorem.
Ter volui torto dimittere spicula cornu,
Ter trepidae cessere manus: tandem ipse supremum
Voce fatigo polum, palmisque oculisque levatis,
Summe Pater, cui justa placent, qui semper egenos
Respicis atque humiles: Tu cuncta tueris ab alto,
Tu rerum ac regum tumidas moderaris habenas:
Nunc invita mea iacturum spicula dextra,
Nunc, inquam, indigna compulsum lege, benigno
Respice praesidio, iaculumque, arcumque, manumque,
Sortemque ancipitem, divino dirige nutu,
Si Tibi juris amor, si detestaris iniquum,
Quo premimur, fastum: titubantem dirige dextram,
Dirige mucronem. Confestim animosior arcum
Arripio, pariterque oculos telumque fatigo.
Icta repende fugit, volitansque sagitta per autas,
Dante Deo dextramque simul, ferrumque regente,
Figitur in medio praefixi cortice mali.

Cernere erat, crebram suspiria larga cohortem
Ducere, nec ficto lacrimas effundere planctu.
Aligeram cum vero simul videre sagittam
Stridore insolito, motoque per aera gyro,
Propositum penetrare scopum, saluoque pusilli
Vertice, puniceum tam dextre evertere pomum:

Tristia concepta redimens praecordia cura,
Omnis inaudito sonuit vicinia plausu.
Praeses ut excussum tam scita cuspide malum
A ceruice, videt passus volitare trecentos,
Nigra colubrino suffusus corda veneno,
Invidiaque fremens, oculisque hinc inde retortis,
Dum vibrante meas rimatur lumine vestes,
Alteram in interno reperit thorace sagittam:
Horrendumque tonans; quid enim temerarie nequam,
Ecquid, ait, vetiti vult occultatio teli?
Num, scelus, haec nostro seruasti spicula collo?
Prome rei caussam, vel te crudele macellum,
Improbe, cumque arcta manet ingens paena [Reg: poena] catasta.
Iam Libitina reum, iam te Rhamnusia vindex
Arguit, et merita condemnat, perfide, furca,
Posteritas sed nequa meos incessere fasces
Ausit, Avernales si mox damneris ad umbras;
Adde fidem verbo: Dabitur tibi libera vitae
Gratia, si, fidis (quod strictius impero) labris
Dudum compositas inimico in pectore technas
Et mihi suspecti pandas mysteria teli.
Sic ait, et dictum confirmat fulmine verbum.
Inde animosus ego; Servatae caussa sagittae
A populi studiis, et consuetudine, pendet,
Unica bellisequam non ornant tela pharetram.
Perpende Armenios, Thraces scitare, Cydones
Consule, et Helveticae mores disquire iuventae:
Quis Schyta, quis Parthus, vel ubi Tyrinthius, heros.
Unico in expositam iaculo descendit arenam?
Hercle autem a recto si forte fuisset aberrans
Prima sagitta scopo, frontique infixa pusilli,
Innocuo dulcem maculasset sanguine prolem:
Altera confestim, male fusum ultura [(printer); sic: ulture] cruorem
Altera arundo tuas penetrasset cuspide costas.
Duplicis haec iaculi causa est: hinc disce fidelem
TellI candorem. lam cetera scribere amantem,
Iam rege Phoebe manum, propriisve edissere verbis,
Quis furor e tetrico, quam immitia fulgura vultu,
Quantaque Gorgonea sint missa tonitrua lingua!

Nunquam [Reg: Numquam] ego Tarpeium simul explosisse putarim.
Fulmina plura Iovem, quanquam [Reg: quamquam] ipsa Pyracmonis arma,
Cunctaque Trinacrium gestarit tela Cyclopum,
Tandem ubi detonuit, rabieque exterruit orbem,
Si promissum, inquit, fieret revocabile verbum,
Tu modo, tu fractis, impostor callide, talis
Feralem decorare rotam, vel stipite ab alto
Pendulus, infestos deberes pascere coruos.
Sed fidei sit firma fides, sint debita verbo
Pondera. Vos famuli praecepta in herilia prompti,
Ferte citi funes, date vincula, lora, catenas:
Atque repente reum tam perniciosa professum
Crimina, praevalido constrictum fune, propinqui
Ducite ad ora lacus. Mens est id temporis ipsum
Findere nave lacum, Zephyrisque faventibus, arci
Cussenia censi festinam aduertere proram.
Hic locus, haec requies, haec TellI congrua sedes.
Maturate viam, quassae sua carbasa cymbae
Pandite, et in media spolium hoc praepingue carina
(Ne vafer erumpat) firmis religate catenis.
Nos ubi praedictam ratis aduectarit ad arcem,
Ut liceat tutis imposterum et esse quietis,
Ex eius meritas sumemus crimine poenas;
Regia, carcer erit; famulantum turba, catenae;
Area, pulvinus: rupes excisa, grabatus;
Culcitra, strata silex; Thetis arci proxima, potus;
Cinnama, paedor; Arachneae conopea telae.
Hic hilares sine Sole dies, sine sidere noctes
Vivet, olorinas hic tollet vertice cristas.
Sic mihi Gaesserus. Qui vero moratur in altis,
Inque humiles caeloque simul, terraque-tuetur,
Serius edocuit, quam cassa mole, superbus
Et fremat, atque animo meditetur inania, mundus.
Veliferam laxare ratem, tortosque rudentes
Soluere, et aeriis committere carbasa ventis,
Iusserat immenso tumefactus Satrapa fastu.
Iamque fere medium faustis carchesia velis
Obtinuere lacum, crebroque celeusmate turba
Interim, et effusis in me sannisque probrisque,

Intempestivo repleverat astra tumultu:
Cum Deus, ecce tibi, qui stagna tricuspide telo,
Quique lacus vitreos, ac salsas temperat undas,
Hospitis impatiens, et iniquo scommate motus,
Aeolio nimium suppressit turbine plausum.
Namque repentinus confundere nubila nimbus,
Vela ferire Austri, divellere lintea Cauri,
Atque una Boreaeque truces, Zephyrique, Notique,
Et rapidi mugire Euri, subitoque per omnem
Bella movere lacum; nullumque verendo tridentem,
Undique laxata malos incessere habena.
Inde simul terreri omnes, rabieque, metuque
Attoniti pallere viri, trepidare ministri,
Tollere clamorem Praeses; Consurgite Nautae,
Soluite vela citi, remos impellite serui:
Et parili studio viresque, animosque, manusque
Tendite, quaque licet motas superate procellas;
Eripite e tantis vitamque animamque periclis.
Cassus ubique labor: tragico bacchantur hiatu
Circius, et Boreas, et inexorabilis Auster:
Murmura rauca crepant, agitataque atrocius unda
Pulsat anhelantem, spumanti vortice, navem.
Credere tunc licuit, Gaessleri in Carbasa totam
Iurasse Aeoliam; Corique, Eurique; Notique
Conspirasse omnes in mutua praelia vires.
Tandem igitur famuli, Quid pondus inutile cymbae
Tellius? afflictam propugnet et ipse carinam:
Olli et dexteritas, et habentes robora nerui:
Sulcet et ipse lacum. Placuerunt verba Tyranno.
Erigor, aerati soluuntur corpore nodi,
Laxantur manicae: si cura, ait. unica vitae,
Si tibi lucis amor, communem suscipe sortem:
Aspice, terribiles ut scandunt sidera fluctus!
Fare age, flectendis si qua est tibi gratia remis,
Arbiter esto ratis: rege carbasa, dirige clavum,
Quoque modo poteris praesentem averte ruinam:
Sic tibi, si motas vel Marte vel arte procellas
Vincere, si tantam doceas evadere Scyllam,
Nobilis erectas Hecatombe stabit ad aras.

Pareo; et eximiis vinclorum a mole lacertis,
Consiliis iam certus ego considere transtris,
Sollicitos agitare artus, insistere remis
Acrius et velis, exemplo ac vocibus hortor.
Ipse adeo immites studeo terebrare procellas,
Syrtibus e mediis torquere ad littora clavum,
Proramque ancipitem saxosae appellere ripae.
Multa quidem rupes, et crebrae ad littora petrae,
Difficiles fecere aditus: tamen impete facto,
Horrisonos postquam ventosa tragoedia flatus
Leniit, et motam Deus ipse tridentifer iram;
Saxa per et scopulos Suitensi allabimur orae.
Hinc propter ripam petra undique et undique clausam:
Dum vehor, ambiguam cum libertate salutem
Effugiique ansam meditata examino cura.
Dumque rei satago, remosque manusque fatigo,
Cernimus e ripae spatiosum margine saxum
Erigi, et a portu multam se extendere in undam.
Id ratus effugium, socios acclamo, cavere
Hunc scopulum, et certam iubeo vitare charybdim.
Illi iterum exanimes, dum prora excurrere quaerunt,
Puppe petram feriunt. Telum ergo animosus et arcum
Arripio, saltuque petram dilapsus in ipsam,
Omnibus extemplo neruis ac robore toto
Ocyus impulsam, ventis transmitto catinam.
Inde vadum nactus, praerupta cacumina montis
Saxa per et salebras, per et aspera tesqua, nec ullis
Trita prius pedibus, caprearum more pererro:
Semita nulla patet, silices et inhospita duram
Dant mihi lustra viam, trepidi qua cornua cerui
Abiciunt, captantque citae sua compita dammae [(transcriber); sic: damae] .
Ad portum interea pertingere Praeses, et acrem
Scandere caepit [Reg: coepit] equum Brunnamque unaque per agrum
Pergere Suitensem: sed quanquam [Reg: quamquam] barbarus esset
Bellerephonteo vectus per inane caballo,
Cusseniacensem non vivus iisset in arcem.
Namque mihi stabilem facturus et ipse quietem,
Anticipare vias, equitem prevertere [Reg: praevertere] cursu,
Dumisque in mediis, Cusseniacum inter et Artham,

Propter iter, crebro quod pertransire solebat
Satrapa vectus equo, bene tectam intrare latebram
Hic ego venturum iaculo praestolor et arcu:
Praeteritosque animo lusus, et facta Tyranni
Effera perpendens, patriaeque, mihique, meisque
Gratari satagens, generosum eluctor in actum.
Si potui, o rerum moderator juste mearum,
Malum ego si potui torta penetrare sagitta;
Iam quoque, summe Parens, cui munera laudis et omnem
Defero vindictam praesentis arundine teli,
Tolle ferum patriae, tolle his e finibus, hostem.
Sic inter densos dum obtestor sidera vepres,
Arcumque intendo; montana volumina circum
Tollitur hinnitus, quassataque pondere tellus
Praesidis exosam monet aduentare cohortem.
Eminet ipse prior, tergo sublimis ab alto
Quadrupe dantis equi: largaque est usus habena,
Instituens alacres obliquo tramite gyros,
Cornipedem validum crebro spumantia morsu
Frena cruentantem, ferrata calce fatigat.
Dumque suas equus ipse jubas, eques ipse Smaragdos
Explicat, et parilem dum spirant naribus ignem,
Intumuere novo subjectum ac sarcina fastu.
Iamque propinquantem latebrae, nec tela timentem
Unica, detortae pennis incesso sagittae.
Torta volat, nec cassa volat: namque ilicet icta,
Perque Tyranni uterum, perque ilia transit, arundo:
Luctantemque animam, Superosque imosque Deorum,
Murmureque obscuro Libitinam nescio qualem,
Frustra obtestantem, lethaeas mittit ad umbras.

Improviso igitur stupefacti fulmine serui,
Semianimes dum sensu horrent, gressuque vacillant;
Sensim ego digredior: summoque exinde Tonanti,
Qui mihi consilium, qui spicula rexit et arcum,
Salvumque e mediis, per stagna, per arva, periclis
Eripuit, supplex aeternum juro trophaeum.
Hoc opus, hic labor est; hanc nostra Tragoedia scenam
Hunc habuit finem. Detur victoria caelo,
Lausque decusque Deo. Certe, quod cuncta nepotum

Norit [Reg: Noverit] posteritas, Patientia laesa furorem
Induit, et justos dedit indignatio dentes,
Quae tibi (dum patrios repetis Gualtere penates,
Ex Itala tellure redux) volitante papiro,
Nec tamen ambiguo volui narrare relatu.
Cuncta quidem Suico iam Stauffackherus in agro
Audiit ore tenus, patrios defendere promptus
Ingenua virtute focos. Hic Foederis icti
Ductor et Achitophel, dubiisque in rebus Ulysses
Officiosus erit. Spirat mea dextera Martem,
Pro Patriae flammis, ipsos non lenta per ignes,
Atque, ubi fata volent, medios ruitura per hostes.

De occisione Praefecti Rozenbergensis.

SI Tibi nulla meae pariant fastidia chartae,
Inter, o, egregios, pars, generosa, Viros:
Excipe tranquilla non vanas aure querelas,
E gremio patrii, quas tibi mitto, soli.
Tempora multiplicum serie calcata malorum
Vivimus, indignis obruimurque malis.
Nequitiae alternos patitur gens nostra furores,
Efferus hinc Phalaris praesidet, inde Cypris.
Commodus in pretio est, qui nostrae incommoda terrae
Optat, et injustas semper anhelat opes.
Eminet Aufidius; munitas Clodius arces
Occupat; in primo stat Catilina gradu.
Fanda, ne fanda suis sunt dissona legibus: Ude
Iacturam armenti sustinet, Ulfo tori.
Ire per extentum dum plebes patria funem
Abnuit, aerumnis plaustra referta subit.
Turrigeris qui Castra habitant circundata [Reg: circumdata] vallis,
Cuncta licere sibi, quae libuere, rati;
Materiem nostrae dudum tribuere querelae;
Conrado haec iram praebuit, ira necem.
Praebuit ira necem, quam nostro offensa Tribuno,
Dextra inter patrios, intulit ista, focos
Patricium, fateor, fudit mea dextra cruorem,
Foede attentatum fortiter ulta probrum.
Quae tibi dum refero, terreri desine: causam
Expedio breviter sanguinis, atque necis.
Rozenbergiacum qui nuper Satrapa castrum
Rexerat, in claris census et ipse viris,
Dum sibi, dum nobis infamem aspergere labem,
Succensus Gnidiae, nititur, igne deae:
In sua funestos excivit colla crabrones,
Pocula quaeque aliis miscuit, ipse bibit.
Temporis ardor erat, multoque Hyperione fervens
Sirius aestivos irradiabat agros.

Pectoris ardor erat, multaque libidine flagrans
undervaldiacos, Praeses, obibat agros;
Qui Bachi [Reg: Bacchi] ac Veneris cum urgente calore, vagantem
Non procul a nostra sisteret aede pedem,
Pulchra verecundo spectata est femina vultu,
Inter sollicitas officiosa manus:
Femina conspecta est, non laevo sidere nobis
Foedere legitimi iam sociata tori.
Grata quidem facie (desit iactantia verbo)
Flore pudicitiae sed mage grata suae.
Hanc ubi Sotadicus, vultu petulante, Cinaedus
Ambit, et effreni luminis orbe legit;
Ecce Dionaeo quantocyus [Reg: quantocius] advolat arcu
Aliger, ac flamma cinctus edace, Puer.
Letifer ille puer, qui condit melle venenum,
Qui captae prohibet mentis habere modum;
Cote repente suas acuit candente sagittas.
Cuspideque amentem figit amante virum,
Usque adeo, ut castae floremque decusque maritae
Tentaret Cyprio commaculare probro.
Affinem interea me cura domestica silvam,
Incustodita, iussit inire, domo.
silva petita fuit, frondes ubi subter opacas,
Frigida solares temperat umbra faces.
Improbus absentem simul atque Toparcha maritum,
Inque domo solam degere, cernit, heram.
Opportuna avidae rimatur tempora flammae,
Scrutaturque omnes, in sua furta, vias:
Ingenuique simul rupturus frena pudoris,
Conjuge iam viduos audet inire lares.
Audet et hospitii temeratis, advena, sacris:
Paene maritalem sollicitare fidem.
Instat amans, fessoque sibi multumque calenti
Aptari instructis balnea, mandat, aquis.
Mandat et anxiferas Vulturno credere curas.
Atque vacillantem longius esse metum.
Namque hilarem luxisse diem, quo mutua possit
Foedera jucundus conciliare torus.
Obstupet invisam mulier perterrita pestem,

Ilicet ingenuas tincta rubore genas.
Attonito sed enim premit omnem corde dolorem,
Horret anhelantem prae tamen angue procum.
Atque (ut femineo vis est quoque multa sub astu)
Certe hodie victrix, inquit. amoris ero;
Erudiamque orbem, Quis fallere possit amantem:
Sedabunt reprobam balnea nostra sitim.
Meraris efficiar, quae mentem induta virilem.
Assyrium, illaeso plexit honore, ducem,
Haec tacitis meditata labris, clam Praeside, mandat
Conradum propero mox remeare gradu.
Hospitibus flagrare domum. Studiosior inde
Ancillae famulas coepit obire vices;
Usque [(printer); sic: Utque] etiam ambiguis rivalem ludere verbis,
Et Fescenninos usque inhibere jocos:
Quin etiam manibus nymphaeum aptare, nec ullam
In mandata proci cetera; habere moram,
Instruitur iusso caldaria cella liquore,
Ganeo sic structas laudat et intrat aquas:
Hic quasi Campanae recrearent corpora Baiae,
Laetitia plenos intonat ore sales.
Et quoniam sua cuique deus fit dira libido;
Unus in ore salax, unus oberrat Hymen.
Tuque, ait, O mulier, fruere his suavissima thermis,
Tu mecum hic socia dilue corpus aqua.
Intempestivas laxemus in otia curas,
Utamurque datis, dum favet hora, bonis.
Fare age, et obstantes velocius exue vestes,
Cumque timore ipsam pone repente togam,
Illa, Importunos tu vero facere Seruos
Interim, et una alias, praecipe, obire plagas.
Rara fides famulis. Dicto paretur, abitur:
Verna per anticas cedit uterque fores:
Dissimulans abitum postica, femina, porta
Exilit [Reg: Exsilit] , ac varias itque reditque vias.
Utque pudicitiae ferat illibata triumphum,
Eluso tacitam quaerit amante fugam.
Dum fugit et trepidat, Phaethontis ab igne calentem,
Conspicit, ac reducem laeta salutat herum.

Historiamque omnem fusis narrare querelis,
Deque lacessito multa referre toro.
Obstupui, gressumque haerens vocemque repressi,
Percitus indignae lubricitate rei.
Inde quiritanti, Muliebrem siste tremorem,
Maechum ipsum in tumidis experiamur aquis.
Pro tam pestifera lenonis febre, Galenus
Nec queat ipse parem, nec dare Cosmus opem,
Incidenda suo gravis est arteria ferro,
Languori antidotum vena recisa dabit.
Tectum igitur furtim limenque ingressus, obesam
Conspicor in thermis luxuriare feram.
Conspicor in mediis sitientem Tantalon undis,
Nec sedare suam, me sine, posse sitim.
Ipse metu attonitus, dum malleus urget et incus,
Effugii haud ullum dum videt esse locum:
Stamina ne rumpant tetricae fatalia Parcae.
Invocat una omnes caeli Erebique deos;
Aureaque immensis [(printer); sic: immensus] promittit saecula votis,
Et geminat pavidas, ingeminatque preces.
Atqui ego, cui validam stipaverat ascia dextram,
Cui dederat stimulos hinc pudor, inde furor:
Excita cui multum duplicaverat ira calorem,
Praesidis, armata, colla saluto, manu.
Arma securis erant. Haec indignata, proteruum
Impetit, in monstro febricitante, caput;

Atque paroxismum violento exterminat ictu
Extinguens [Reg: Exstinguens] una flammam animamque via!
Nempe gubernatas tam injusto jure secures
Plectere quae norat [Reg: noverat] , sola securis erat.
Illa quidem nobis, in frontem illisa Toparchae,
A Paphio immunem reddidit igne domum.
Hic facti tenor est, haec fusi causa cruoris:
Commisere istam bilis et ira necem,
Fama sub haec nostros incessit multa penates,
Terrore ac rigidis stridula fama minis.
Rozenbergiaci caedes inopina VicarI,
Armabit cunctas in fera bella manus.
Sufferet horrendas Conradi audacia poenas,

Defendetque ferum gratia nulla reum.
Si sapit, extremas Euro petet ocyor [Reg: ocior] Alpes,
Inque Lepontinis quaeret asyla iugis.
Longa Dynastarum manus est. Me vero nec ullus
Terruit, hac vulgi garrulitate, metus.
Sed neque Sarnensi Landenbergerus ab arce,
In nostra ultrices intulit acta manus.
Dissimilat, scelerisque pudet, famaeque loquacis
Perdita Laetheis nomina [(printer); sic: nomine] vellet aquis.
Praefectorum acres ferit haec infamia mores,
Corroditque imos perpete verme sinus.
Ne vero agnatis, turbaeque refrager amicae,
Longius a patrio quae iubet ire solo;
Proxima sopitum simul ac Pallantias orbem
Caeptarit [Reg: Coeptaverit] croceis irradiare genis;
Cedam equidem, profugusque meis tantisper aba aris,
Ut Iovis evitem tela, cavebo Iovem.
Digrediar; Sarnaeque iram, Satrapaeque furorem,
Atque intentatas, vincam abeundo, minas.
Si tamen ulla meos vindicta petatur ob ausus,
Area vindictae stabit aperta novae.
Et ni laeva mihi mens est; Scelus hocce petulcum,
Ipse Dynasta, scelus, si tueatur erit.

De prima Confoederatione perpetua, Uraniensium, Suitensium, ac Silvanorum.

MAgne Monarcha Orbis, cui dia potentia summas
Imperii nuper Romani indulsit habenas.
Cujus Hyperboreos majestas sacra Triones
Implet et egregiis, quos portat ab hoste, triumphis
Spargitur ad fines, a vespere solis, Eoos.
Da veniam, si charta volans, o inclite Caesar,
Impare regales sermone morabitur aures.
Quod tua Majestas, et magnificentia sceptri
Uranios, Suicos. Subsilvanosque vetustas
Imperii gentes, sub Libertatis avitae

Vivere lege iubet: quod eosdem praecoce nuper
Perculsos tonitru, latique anathematis acri
Fulmine proscriptos, ab inanis crimine culpae

Reddidit eximios: eadem fidissima tellus,
Gens eadem meritas ad regia limina grates
Destinat, ac tantum provectat ad astra favorem.
Post rerum exhaustas, iam mitior aura procellas
Composito Mavorte subit: iam nubila Phoebo
Cedit, et in gratum tempestas soluitur imbrem.
Acrior Helveticas exarsit flamma per oras
Hactenus, Aethnaeis quam eruperit ulla caminis,
Gorgonidum furias, et conjurata Medusae
Spicula pertulimus: manifestos cominus hostes,
Eminus occultos, viretque perinde virosque,
Insidiasque simul, technasque, irasque, minasque,
Ac nimis infestas patientia vicit Erinneis:

Quas ut magnifico fas sit superare deinceps
Numinis auxilio; socias cum foedere leges,
Quas adamantheae nequeant abolere Liturae,
Sanximus; atque ipsas (ne quis petulante cavillo
Maevius, incaeptum [Reg: incoeptum] queat usquam arrodere foedus)
Caesareae, prout acta sonant, transmittimus aulae.
Decretarum igitur sic audit formula legum.
Numinis augustum praemuniat omnia Nomen.
Mens hominis sensusque labant, spatiisque videmus
Cuncta perire suis: Letheae oblivia ripae
Plurima saepe vorant, memori quae mente teneri
Iugiter, ac seros meminisse decebat in annos.
Iure igitur merito, pro posteritate, perennes
Scribimus in tabulas, chartisque notamus, Honesti
Quicquid habet specimen; quicquid Pacemque, Decusque
Promovet, humanos quicquid conducit in usus.
Nos ergo Alpinis vicini paene Salassi;
URANII, Nos laeta inter viridaria SVICI,
Nos quoque Romano SILVANI sanguine creti.
Lectori ingenuo, nostra haec cuicumque patescet
Charta, sed et toti scita haec proponimus orbi.
Saecula duritiem superantia marmoris omnem,
Tamque graves fortunae, ictus, tamque aspera Martis
Fulmina, per trinos dispersa haec Natio Pagos,
Tutius ut posthac patriis arceret ab aruis:
Utque suas tutari animas, serua penates,
Ducere pacificam, meliori sorte, quietem
Posset, et oppressas defendere fortius aras:
Mutua Nos ipsos initis, in foedera, pactis
Iurisiurandi praemisso, adstrinximus, actu;
Quae neque tempus edax, nec temporis ulla vetustas
Deleat, inque annos quae sint valitura perennes.
Foederis istius virtute ac robore, fidam
Alter in alterius spondemus commoda dextram;
Pollicitamur opem, coniuratasque vovemus,
Suppetias; quas aere suo, quas quisque crumena,
Consilioque, manuque feret: sive usus id ipsa
Exigat in Patria, seu qualiscumque vocarit
Nos extra patrios, vis atque injuria, fines.

Atque ita pacta fides, Nos una armabit in omnes,
Quin etiam in quemuis, qui de nostratibus ullum
Laeserit indigenam; qui vimve, scelusue, nefasue
Vel prior intulerit, vel cuiquam inferre pararit.
Interim et in charis siquis vitaeque, animaeque,
Fortunaeque bonis, dispendia passus ab ullo
Iacturamque foret; mersis Nos illico rebus
Consulere, ac sociam pro terrae viribus, ultro
Ferre decebit opem: conventio donec amica,
Aut implorati sententia juris, abundo
Suppleat illatam pensetque levamine noxam.
Cavimus hoc ipso jurati pondere verbi,
Atque ratum volumus; leges ac jura daturum
Ne legat allophylum sibi tellus ulla dynasten:
Externo sese de nostris nemo colonis
Mancipet imperio: nisi consultatus id ipsum.
Pagorum populus plebisque indulta probarint
Mortali sed enim quivis e semine cretus,
Femina masque simul, non detrectabit honestum
Servitii perferre iugum: sua quemque potestas
Legitimo sub jure regat. Dominosque, suosque
Quisque Magistratus (quantum aequa modestia suffert)
Audiet, ac dicto licitos parebit ad usus.
Hos citra dominos, siquis violentior ullam
E tribus his populis invaderet accola terram,
Civemque in pravos quemcumque lacesseret actus;
Ille sator litis, plebique inimicus alastor,
Commotas donec melior sententia tricas
Soluerit, officii nullo usquam munere dignus
Audiet, atque suos inglorius exiget annos.
Coniuratorum cuncti sub foedere censi
Helvetii, tellusque simul quaecumque cavebit,
Ne peregrina usquam, jusiurandumve datamue
Prostituat cum gente fidem: suspecta proinde
Colloquia, et factos extraneo ab ore susurros,
Atque leves quascumque, vetant haec foedera, gerras.
Eximii nos quippe sumus, nec ferre secures
Convenit externas. Quanquam [Reg: Quamquam] haec impune gerentur
Omnia, cum reliquis si consultatio Pagis,

Propositaeque rei praecesserit aequa facultas.
Si novus interea technae fabricator Epeus
Surgeret in patria qui sortem in utramque paratus,
E Pagis aliquem perjuro Antenoris astu
Proderet; aut turpem gestans sub veste Cethegum,
Quidlibet e nostris cuperet rescindere scitis:
Ille velut spurius, reus, ille tenebrio, mortis,
Ad populi decreta foret; famaque bonisque
Omnibus, et fluxae multandus lumine vitae,
Foedifrago dignum caperet nebulone triumphum.
Iudicis officio, primaque in jure cathedra
Neminem in unitis decorabit patria terris,
Sit nisi quisque sui concivis et incola Pagi.
Id genus obryzo quisquam si ambire, metallo,
Non virtute volet: Si grata hominique Diisque
Munera, honoris amans, rhodiumque profuderit imbrem:
Futilis imber erit, nullae incrementa profusae
Gignet sementi: tectus sine soenore stabit
Ambitus: atque avidi facta elargitio nummi
Quemcumque indigenam, Praeturae reddet ineptum.
Sedibus in patriis, si tela facemque maligni,
Orta minaretur lis et dissensio, belli:
Cedent arma togae: pars sanior atque regendis
Aptior ingeniis (quae pulchrae commoda pacis,
Quae Marti agnatos iam noverit ante furores)
Arbitra litis erit; quantumque valebit acutus
Iudicii prudentis apex (seu Iuris ametur
Ipse rigor, seu fulta bonis decisio verbis)
Armicrepos mulcere animos, baccamque Minervae
Auream inhumano sataget praeferre Gradivo.
Pars ibi pacis amans, nec pacta subire recusans,
Consilium a reliquis, ac prompta iuvamina terris
Accipiet: quae vero istum comitabitur [(printer); sic: commitabitur] actum
Impensa ac pretium per publica scita Senatus
Sumptu immorigerum reparetur et aere Thrasonum.
Conditione pari, si perniciosa simultas
Tres inter populos, in apertum erumpere bellum
Visa foret; Pagorum autem si forsitan alter
Prudentum arbitrio vel consonus esse, vel ipsi

Dedignaretur litem submittere juri:
Tertius hoc casu, talique in turbine Pagus,
Iustitiae pacisque avidus, praebere faventem
Morigero dextram, tempestivisque tueri
Auxiliis, ne causa ruat deserta, studebit.
Helvetus Helvetio si qualicumque malignam
Intulerit ratione necem; mors morte pianda
In sua lethiferas [Reg: letiferas] accerset funera Parcas,
Praebebit iugulum nequam ipse homicida, suoque
Ilicet abruptam persoluet sanguine vitam.
Liber erit iugulumque isto, corpusque periclo
Eximet; ingenuo si teste, fideque (quod ipsi
Integrum, et omnino decernimus esse necessum)
Liber erit, solida simul ac ratione probarit;
Evenisse istam, vitaeque animaeque tuendae,
Et non culpando facti moderamine, caedem.
Duxerit e patria quod si tellure fugacem
Improbus ipse pedem: quicumque receperit ipsum
Hospitio profugum, tectove, operave, penuve
Foverit; exilium simul hospes et ipse subibit.
Audiet infamis; donec communia plebis
Scita Virum revocent, ac concordante Senatu
Migrandi ad veteres, sit copia facta, penates.
Vulcanum Helveticis si quisquam immittere tectis
Barbarus, atque adeo crepitantes spargere flammas
Ausus et orsus erit: maledicti hic pullus Averni,
Armosos quanquam [Reg: quamquam] laeta inter pascua tauros
Plus mille enumeret; patriae in penetralibus ullum
Non feret inde gradum, perdetque scelestus honestum
Indigenae nomen: Sed et ipsum nemo paternis
Excipiet tectis: nam quicquid edaxque rapaxque
Mulciber, injectae quicquid violentia flammae
Perdiderit, luet ille sua solvetque crumena
Furciferum oblata qui exceperit ante taberna.
Pignora ab Helvetico, popularis nemo, colono
Tollere praesumat, nisi vas aut debitor ipsus
Sit persoluendi, confesso nomine, nummi.
Si neuter non sit, nihilo minus absque patenti
Iudicis indulto, nec debitor ulla profundet

Pignora, obaeratum nec plectet curia praedem.
Iudici, et in nostra clavum tellure gerenti
Quisque Virum, vanis, obtemperet, absque querelis;
Praetoremque suum monstrare tenebitur ipsa
Quilibet in Patria, cujus sub fasce forenses
Dicere vel causas, vel possit ponere lites.
Si quisquam capito, vel obesae rabula naris
Temnere Praetorem, solidique refellere juris,
Efferus insano, tentet decreta, cerebro;
Ille Magistratus contemptor iniquus, et effrons
Ardelio, patrium damnabitur ante tripunal,
Ad quaeque illati reparanda incommoda damni.
Decreta haec Populi, ne mollis inertia caeco
Mergeret interitu: ne publica scita sonorae
Impetus Aeoliae, multumque strepentibus alis
Trans iuga praecipites, veherent Alpestria Cauri:
Nos genere URANIO, Nos orti sanguine SVICO.
Et Nos frondiferae dicti de robore SILVAE,
Helvetiae populi praesentes hasce, vetusto
Communis Patriae firmatas rite Sigillo,
Aspicere hanc lucem, vastumque meare per orbem,
Intra Suitiacae, praecepimus ostia BRUNNAE.

Sic igitur pactas, o Augustissime Caesar,
Pro fructu populi, pro pace ac foedere, leges,
Ut Tua Majestas, quam nostra veretur et audit
Natio, Boiarica non ignoraret in aula:
Iussimus Helvetico munitam homine chartam
Caesareos intrare lares, ac supplice voto
Romanas Aquilas, ac sceptra suprema regenti,
Auspicii caelestis opem, semperque faventes
Exoptare Deos: ut prosper et alite dextro,
Indelibatum [(printer); sic: Inde libatum] terraque marique deinceps
Provehat Imperium, Tanaisque bicornis, et ambas
Amphrysi ripas, Rhodopemque, et Cynthon, et Ossam,
Famosumque feris Erymanthum, ac barbara Tauri.
Barbara regna Haemi metuendus ad usquam supremum
Subjuget Euphratem: quo Pallas amica trophaeis
Excita saepe tuis, iterumque iterumque virentem
Implicet augusto, statuatque in vertice Laurum.

Inde tuam, Rex magne, feret super aethera famam,
Et decus, et partos, Germania vasta, triumphos:
Numinis arbitrio, cujus virtute patentem,
Diviso imperio, regis invictissimus orbem.

De occupatis trium Civitatum arcibus.

INclite nobilium flos, et coryphaee Virorum,
Durgea fecundo quos fovet alma sinu.
Progenies cui paene Iovi contermina, nomen
Grande per illustres continuavit avos.
A Tibi devoto non aspernabere seruo
Contextam paucis hanc, FRIDERICE, metris.
Ista tibi famae plusquam centuplicis aequam
Sincera exponet simplicitate, fidem.
Fascinat haec totum mista [Reg: mixta] farragine mundum.

Candida quae perhibet, dum nimis atra videt.
Famae materies, in tanto turbine rerum,
Nata fuit nostras inter, abunda, plagas.
Praefecti Helvetiae, volitantia tela pharetrae,
Grissler ab insesso, victima factus, equo;
Ascia in extructis [Reg: exstructis] , mactatus Satrapa, thermis,
Nobilium e patrio pulsa caterua solo:
Dirutae, et excelsis obsessae in collibus arces;
Bellata in Dominos effera bella suos;
Iam pridem Helvetios, pridem opplevere Suevos,
Teutoniaeque omnes introiere lares.
Toggenburgiacam quin hic quoque clamor in arcem
Scanderit, ac totum multiplicarit opus,
Cum nullus dubitem, placuit praesente synopsi
Historiam gestae, participare, rei.
Quaesiti juris soboles injuria, dici
Prima potest tragici mater et ansa mali.
Illa tribus populis communis Patria, nolens
Libera inassueto subdere colla iugo,
Dum nequit austeros, Davorum more, Tyrannos,
Et contra pactam plurima ferre fidem:
Concilium tandem pro Libertate vetusta,
Proque bono Patriae, caepit [Reg: coepit] inire, suae.
Debile principium, tantaeque audacia molis
Non nisi per trinos, est agitata, Viros.
Hisce alii, sensimque alii se jungere, et omnem
Perficiundo operi praecipitare moram;
Sacramento etiam se quisque obstringere, tolli
Malle sibi iugulum, quam tolerare iugum.
Finibus e patriis abigendos esse Toparchas,
Pellis ubi tristes condat ovina lupos.
Ista super celsos constructa palatia colles,
Castraque in abruptis esse inhibenda iugis.
Ringanturque licet tetrici, latrentque Severi,
Libertate istas nolle carere plagas.
Cautio facta tamen fuit haec, expressa; Licebit
Securo hic vitae cuilibet esse suae.
Non etenim ut Dolopes, Libycave e stirpe Nepotes,
Nec tacti furiis, tristis Oreste, tuis,

Rem sumus aggressi. Placuit defendere cunctis
Sic declaratas, absque furore, theses.
Rustica barbaries nulla hic efferbuit; arces
Cepimus in summis, absque cruore, iugis.
Praefecti e patria iussi discedere terra,
Deseruere suos, absque cruore lares.
Quae nobis fuerant, nequaquam bella fuerunt
Effera, justitia nec caruere sua.
Nec contra Dominos, sed libertatis ademptae
Contra illegitimos bella fuere, duces.
Non tamen inficior, violenta hic morte supremum,
Magnates geminos, oppetiisse diem.
Rozenbergensi qui nempe Vicatius arci
Praefuit, obscenae percitus igne Deae,
Dum nequit a Cypria mentem compescere flamma,
Emendaturas occidit inter aquas.

Alterum (ubi sumpto Guilielmus Tellius, arcu
Cogitur ad durum figere tela scopum,
Natoque impositum dum tangit arundine malum)
Victor ab insesso Tellius icit equo.
Quae citra plebis-cum sint exercita- scitum,
Res in privatos est referenda viros.
Principio certe somnos haec cura salubres
Ruperat. et durus quemque gravabat obex.
Praesidio armatas, vallisque potentibus arces'
Vidit in excelsis Patria stare iugis.
Inde exuta omnes Procerum petulantia frenos,
Vexare Helveticum, nullo inhibente, gregem.
Inde Astreae oculis caeco velamine clausis,
Ausa erat ad rhombum cuncta rotare suum.
Tam bene firmatas quis Marte lacesseret arces?
Ferret in Austriacos quis sua tela Duces?
Atqui experta suos suunt haec quoque Pergama Pyrrhos,
Tuta super firmam nescia stare petram.
Anno ineunte novas ubi fax Eoa Calendas
Et Iani primum vidit adesse diem:
Praesidio instructas, vallisque minacibus, arces,
Suscepisse novos, lux nova vidit, heros.
Hacque ipsa, pubes Suitensis et Uria, luce,

Ultima castellis fata dedere suis.
Grisler, ob exosos, ingratior aspide, mores,
Dum sibi securam vix putat esse togam:
Portentosa novi caepit [Reg: coepit] munimina castri
Altorsi in mediis aedificare iugis.

Nomineque inviso, Castrum quod construo, dixit,
Sub scalas totam supprimet Uraniam.

Sed Iani exortas ut vidimus esse Kalendas,
AEquata est plano fabrica tota solo.

Bina superfuerant Suitensem castra per agrum,
Bovercum, ac noto nomine Cussniacum:
Verum ubi praedictae Iani micuere Kalendae,
Castrum in Suitenses cessit utrumque manus.
Cessit, et una omnem Satraparum e plebe cohortem
Ocyus e nostra, iussimus ire, plaga
Saeviit hic nemo, violentum nemo cruorem
Elicuit, nullam lux tulit ista necem.
Ire bonis avibus, nostrae valedicere terrae
Quemlibet, atque suas sivimus ire vias.
Fortiter ista quidem. Verum Undervaldia prudens
Quod dextra timuit, dexteritate capit.
Dedita erat pubes Xeniis de more ferendis.
(Tale Dynastarum nempe Minerval erat)
Strena ferenda fuit; sed enim quae everteret arcem
Non superandam armis machina, Strena fuit.
Viginti iuvenes, baculos si demis, inermes,
Quisque tamen strena muneribusque graves,
Sarnensem dictis arcem petiere Kalendis,
Ortus ubi roseos Lucifer egit equos.
Obuiat huic turbae Sarnensis Satrapa, festum
Dum celebrare, sacra pergit in aede, diem.
Miratur iuvenes tam munera larga ferentes.
Sub strena tectum non ratus esse dolum.
Pingue fuit Xenium. Melibaeo subrumus agnus,
Damaetae ex humeris pendulus anser erat.
Tityrus et Corydon grege de balante bidentes,
Phasidis insignes Thyrsis habebat aves.
Ille saginatum baculo suspenderat haedum,
Porcellum e plena protulit alter hara.

Gesserat hic leporem, fartum hic e corte [Reg: cohorte] caponem.
Quisque loci vescos pro ratione cibos.
Nec pulli deerant, nec amantes ardua dammae [(transcriber); sic: damae] ;
Ducebat vitulum Pollio, Cotta caprum.
Unus et alter erat, quos ferre Toparcha molares
Credidit, aut saxum, Sisyphe lasse, tuum.
Machina lactis erat, sed pressi machina lactis,
Praefecti clausas pandere docta seras.
Laudat, et ire suam Landenbergerus ad aulam.
Stipatos strena tam locuplete, iubet.
Turba, ut propositi pertingit ad atria castri,
In strenam patulas repperit esse fores.
Ergo iubet socios inter vepreta latentes
Maturare suam, qua data rima, viam.
Proxima silva fuit, cui crebris nomen ab alnis,
Dumeto ac densis luxuriosa rubis:
Illuc terdeni, sua quilibet arma recincti,
E conjuratis, introiere, Viris.
Quos ubi condicti monefecit tessera signi,
Ad castrum propero repere quivisque gradu.
Praesidiumque illic tectumque repente laremque,
Arasque, et captos obtinuere focos,
Obtinuere omnem, domita sic arce, sagenam,
Liber adhuc solus perstitit arcis herus.
Ille fero dum cuncta videt flagrare tumultu,
Bellaque per plateas, perque sonare vias:
Barbariae tetrum versans sub pectore testem,
Verrere matura cogitat arva fuga.
Sed generosa manus telisque sparisque toparcham
Cingit, et optatae nulla fit ansa fugae:
Iamque sibi summas dum credit adesse Calendas,
Cum turba captas dat comitante manus.
Praeses, et obtenti farrago domestica Castri,
Praesidium, proles, Arx, penus, Uxor, opes,
Magnanimae, dum strena volat, sunt praeda iuventae,
Vix alibi tantum strena habitura lucrum.
Omnia salua tamen, Vernarum orchestra, Dynastes,
Uxor, et ingentes, quas cumularat, opes.
Continuo extremas Patriae ducuntur ad oras.

Tesqua in perpetuos non repetenda dies.
Nullae isthic furiae: vultum subtraxit Enyo,
Frenduit iratis nulla Medusa flagris:
Hoc solo intonuit Rhamnusia fulmine; Capti
Et patria hac celerem ferte repente pedem.
Cedere, nec Graecas regredi vos ante Kalendas,
Undervaldiaci vox iubet una fori.
Sat cholerae bibimus. Pro libertatis amore,
Pressisti indignis quam Peregrine modis:
Ire peregrinas hodie mandaris ad oras,
Adrafteae aliis ne cruciere malis.
Hoc Plebiscitum est. Simul ac juraveris istam,
Ecce tibi perstant omnia salua, fidem.
Rerum insperata turbatus imagine Praeses.
Vere inter Saxum, iam situs, atque sacrum,
Exanimisque fere vulgi formidine, sensit
Horrore arrectas diriguisse comas.
Mox lapidem jurare Iovem, caelumque, Erebumque,
Ac perscrutantes intima corda Deos;
Seque gregemque suum donec sibi vita superstes,
In sic proscriptas nolle redire plagas:
Emansurum isthinc centenos quemlibet annos,
Et sic compositis, Satrapa, rebus, abit,

Consimilem passa est arx Rozenberga ruinam,
Parta a vicenis deditione viris.
Processum stupeas; Ancillam hic forte morantem
Undervaldiacus fovit amore procus.
Saepe hunc demisso, per apertas, fune, fenestras,
Ad Fescenninos traxit amica jocos:
Traxit Nisa suum supera ad conclavia Mopsum,
Luna cornigeram circumagente facem.
Praecedente igitur memoratas nocte Kalendas,
Traxit amatorem rursus Amata suum.
Hic aliud simulans, Nisamque quiescere mandans,
Fune exspectantes clanculum et ipse viros
Excipit, ac sociis ad summa palatia tractis,
Occupat ecce omnem, nullo inhibente, domum:
Atque, agedum una omnes fugite ocyus, inquit, ab isto,
Fulmina ne feriant vos graviora, loco,

Contremuere simul, subitoque repente stupore
Territi, ab extructis [Reg: exstructis] prosiliere focis:
Et fragor, et strepitus, clamorque et ubique tumultus,
Ferre cito trepidos iussit ab Arce pedes.
Sic sine caede actum, sine flamma ac sanguine, bellum,
Quod dare non potuit flamma, vel arma, dedit

Patria tam faustas Iani sortita Kalendas,
Nunc iterum excusso floret, ovatque iugo:
Floret, et e trina pulsis regione Tyrannis,
Servitio immunes fertque, feretque dies.
Haec rerum facies; Haec libertatis in istam
Retractae terram, sic stabilita basis.
Caesarea quiscumque modo sit rumor in aula,
Non aliam debet rumor habere fidem.
Quod tibi magne Comes; qui regiae amicus es aulae,
Caesare virtutes suspiciente tuas.
(Annua Bassarides ne credas Orgia Bacchas
Forsitan in nostris instituisse plagis)
Paucis contexta volui proponere charta
Panicus obrepat ne Tibi forte metus.
Perpetuare adeo nequeunt violenta; redundat
Semper in auctores visque, nefasque suos.
Admordet vel capra reum; lassusque suevit
Figere mole, suum, bos, graviore pedem,
Si sua formicae, si Serpho bilis et ira est,
Extendit splenem si quoque musca suum:
Helvetica motam miraris in indole bilem?
Splenemque, ac lassos incaluisse sinus?
In tam belligera, magis admirare, iuventa,
Parcere victrices sic potuisse manus.

Finis Libri primi.