February 2005 Jonas Goehler
worked in corrections supplied by G. Burkard. Editorial description: typed - structural tagging complete - no semantic tagging - spell-check complete

TARRAEI HEBI AMPHITHEATRI DE SAPIENTIA LIB. VIII.

CARMEN I. In quo initia Doctrinae Christianae, seu Catechesis.

DEum timeto, amato, totus observa,
Et imitus cole, unicumque adorato.
Honore fictilem atque fusilem divum
Cave imbuas eopte, quem Deo debes.
DEUS vocatur IPSE nominis Sancti
Honorem habere condito dabit nulli.
Proinde nulla saxa nec lutum excoctum,
Nec aere caela Numinis cavent formam,
Imaginemve ductitare contendant.
Deum videre nemo quivit et vixit.
Abusione, nomen eius usurpes
Cave uspiam profanus; aut levis, dira.
Vel imprecere, vel male alteri dicas,
Luela magna, vindicis Dei Poena est.
Sacrata festa, Sabbatum sacrosanctum
Negotiis cave impiis profanare.
Tuo labori et impotentiae senos
Dies reliquit, IPSE, septimum poscit.
Eo quievit ante conditor mundi
Sui laboris aptus ordinem servat.
Parentibus perenniservus accede,
Eos cole atque honore filius macta:
Uti beatus hacce floreas vita,
Diu superstes et bono adfluens omni.


image: s131

Cave inquinare sanguinis manus fusu,
Cave necare quempiam. Necas cunctos
Quibus minaris, atque quos male odisti.
Ama ut tuam ipse proximi tui vitam.
Adulterare coniugem alteri noli,
Deo sacrate castus esto sub casto,
Nec ore quippiam tuo exstet incestum,
Nec intus excoquatur atque tornetur,
Forasve casus efferat rudi vento.
Dein caveto sublegasve ducasve,
Rapaceve ungue clanculum aut palam, attrectes
Tuum quod esse diffitere furando.
Calumniari, et improbis bonos sannis
Vetaris exhibere iudici, testis
Ubi ipse falsus actites dolis sutis.
Habere si quid alterum videbis, quod
Tuo putetur aptius, cave obvertas
Dolositatis omnis, et malas artes,
Eo ut potirier queas, hero eluso.
Domus siet, vel aptus usibus verna,
Vel uxor, elegantior vel ancilla,
Vel et pecus, vel altero omne de censu.
Eo esto mactus atque rite contentus
Tibi obvenire quod potest Dei dono:
Parare ne quid artibus malis tendas.
Decem ista dicta fixerat Dei dextra
Cavam in tabellam, eam attulit polo Mosches.
Deinde sanctionis huius in robur,
Ita ipse dixit: Ipse sum Deus vester,
Deus pius, sed impios aevi mores
Nepotis usque tertium in gradum damno.
At ille mente qui ista dicta servabit
Pia, innocente, posteri huius in mille
Bonis fruentur omnibus gradus, macti


image: s132

Beatitate perpete atque constanti.
Ea esse summa Legis entheae dicit.
Modo ipse quid Deo meo unice credam
Palam eloquar. Creator est mihi, e nilo
Cui creata Machina alta caelorum,
Iacensque terra et aequor ambiens terram.
Is est Triunus, unitrinus, inmensus,
Bonus, Pudicus, Auctor et Pater noster.
Eo iubente factus e luto est Adam,
Et aptus endo corpus entheum flatum
Dei esse imago posset ut sui auctoris,
Is ipse ceu coagula eruta e lacte,
Mea ista membra condidit modis miris,
Pater supremus. Huius unicus Natus
Iesus, ante Saecula, atque cum Patre
Deus Potente compotens, Deus Natus,
Ei redemptus a cruore defuso
Crucis per arma, flagra, morte crudeli
Dei redemptus, antea male amissi,
Recepi honoris et Salutis aeternae
Redux piacla: Nunc Deo placet: quicquid
Fide adiubente factitare non possum
Ut esse factum habere, Gratiae dono,
Deo docente Flamine, atque ducente,
Med esse Christiani oviculam census.
Homo est Iesus, inque flore Naturae
Deus simul beatus, atque homo divus.
Enim ante claritudinis decus sacrae,
Homo repertus, alter ut homo, vixit,
Modo pericla tolle abinde peccati.
At ut resuscitatus, atque surrexit,
Dei receptus atque sedit ad dextram,
Homoque Claritudinis Decus nostrae
Suo indicavit, ut futurum, in exemplo.


image: s133

Ubique nunc piis laboribus praesens,
Abinde, quo relatus, atque conscendit,
Tuba sonante cuncta iudicaturus
Venire volt: diemque saeculi summum
Bonis fidelibusque, in Iridis circo
Bonum expedire, sed malis malum et tetrum.
Boni ferentur Abrahamicum in regnum,
Quod iis paravit ante Cardines mundi,
Beatitate ubi innocentiae Sanctae
Perenne praemium in Deo suo carpent.
Et astra ceu nitore flammicant grato
Per aequor istud omnivertilis caeli,
Pari decore Regna Patris aeterni
Pia obtinebit absque fine. Sed prava
Perire Natio omnibus volet punctis,
Perire sed nequibit unico puncto,
Perenniserva tradita inferûm poenis.
Perinde credo Flamen, in Deum, Sanctum
Ab ore qui patrisque filialique,
Perennis ipse, Vita Sancta, procedit.
Et hic Triunitatis entheae compos,
Deus perennis ante condita ista aeternus.
Huic fovetur, et fide Sacra constat
Cohors pudica, cuius in grege est Templum
Dei Parentis, hocque Flamen adservat
Adusque puncta saeculûm supremorum.
In hoc receptus ipse me scio Flamen
Deo sacrasse, cuius in fide exstabam,
Originem ante principem mei et mundi.
Ei vocatus anteaque selectus,
Viae hoc inanis aequor ad necem curro,
Ut inde surgere enovatus impetrem.
Cute hac receptus, atque carnea pupa
Dei Tribunal ante flammeum stabo


image: s134

Ovis, refota, lota, sanguine Christi,
Deo probata, dexteri agna secessus.
Beatus inde cum canentibus divis
Deo unico atque trino in entheo cantu
Melos sacrabo amabile atque divinum.
Fidem hanc revellere e meo nequit corde
Satan, luesve, vel Tyrannis infesta.
Ita ipsa dixit ore Veritas claro.
Meo e sinu revellere integrum nulli est
Oviculas, quibus necem ipsus impendi.
Et altero in loco: quod a Patre accepi
Herilis ipse Pastor, omne servavi.
Venite quae medentis atque pastoris
Egetis, huc parata vos salus tractat,
Oviculae, stat ipse prodigus vitae,
Suoque sanguine eluit graves noxas
Iesus auctor, inde sistit ad patrem.
Ferum Tribunal, atque traduces divos
Adoret ille, Gratiae cui ignota est
Fides serena: Christus est mihi frater
In hoc homoque factus atque perpessus,
Mala omnia ut pati ipse non possem,
Brevis nisi iste quod iubet pati mundus,
Ea ipse fronte suffero satis laeta,
Lucrumque censeo, elegantis ornatus
Polita signa, quo vigebo cum Christo.
O Agne pure, cui lavamur emendes,
Fidem hanc adauge et omnibus fove punctis,
Ut integram tibi obvius feram vates.
Deinde forma mi precationis quam
Iesus ipse dictitavit, accedat.
Pater supreme, cardines habens caeli,
Tuum sacrum sacretur omnibus nomen.
Tua advenire, sancte, regna festinent.


image: s135

Ut expeditur in tuo tibi caelo,
Ita hic quoque expedi tuam voluntatem.
Cottidianus affluat tuis victus,
Remitte, nos remittimus velut, culpas,
Suoque quaeque debitori ut ignoscit,
Ita, o Pater beate, noxiae ignosce.
Satan protervus impetit latus nostrum,
Ubique tentat, impedito tentatus.
Et assere a malo, tuosque custodi:
Tua est enim tua imperI potens dextra,
Tua est potentia atque gloria aeternum.
Subit mihi inde lotione Baptisma,
Cui esse Christus illius dedit signum,
Aqua fluente, voce condita dia,
Quod ipse me cruore rite purgavit.
Fides, aquaeque consecrata maiestas
Deo iubente, vitam habent perennantem.
Mihi dat ista lotio sacrum signum,
Ut esse certus impetrem meae vitae.
Eodem honore conditum est Sacramentum
Cruore quo atque Corpore entheo Christi
Fides remissa pasciturque surgitque.
In hoc, ut omnibus, Deo unico fido
Procul supina, sensisolva doctrina,
Fides probanda non scientia est Christo,
Scientia illla dico quae sibi credit,
Et ad potentiam alligat Deum privam.
Quid ille qui remotus a meo est sensu,
Meosne curet ille futiles sensus?
An hoc mihi ille fine tradidit quinque
Ut alligetur ipse: dispudet fari.
Ad omnia, omnia, undiquaque concita,
Leporibusque Gratiisque dicendi,
Necessitate vincta syllogismorum,


image: s136

Ego istud unicum meum unice inculco,
Volatili repono disputatori,
Eoque firmam habere sentio mentem,
Eamque habebo donec hanc meam vitam,
Et in tribunal oggeram MEO FRATRI.
Fides PROBANDA NON SCIENTIA EST CHRISTO.
Id ante dixi, et id trecenties dicam.

CARMEN II. Invocatio Sanctorum.

CUi impetranda noxiae suae Christo est
Medela amante, nil suis logis fidat.
Quid es supine, cum bonis tuis factis
Nisi latronis horridus cibus diri,
Tibi ille facta, quae bona esse persuadet,
Tibi omnia auget, atque, mente delira,
Iubet timere iudicis boni vultum,
Modo ut te honore turbet unius Christi,
Iis habentem, habere qui Deo debent.
Is error hercle nunc modo imperat late,
Piis dicata Manibus cadunt vota
Deo dicanda; talis Angelus dicit:
Quid o miselle me paras adorare
Deum ipse adoro, parce, ne Deo exaeques.
Ita ipse Paulus, ille Gentium Doctor,
Fidele Gentium organon vocandarum.
In Ethnica urbe victimis, sacerdote,
Et omnibus colendus, ut Deus, sacris,
Palam exsecratur omen, atque defendit.
Quid? ille vivus hoc honoris abiecit
Patrum receptus in locum, Deo notum,
Quiete mactus, Abrami sinum indeptus,
Deique totus, absque labe terrena,
Solutionis ille compos optatae,
Ad ista vota credula aure declinet,


image: s137

Quibus scit esse nil Deo mage hostile?
Enim ille dicit, ipse Me Deum dico
Meique honoris alterum pati heredem,
Abominabor. Huncce qui dabit quoiquam
Eum mea ira prorsus eruet vivis.
Quid altero in loco? Abraham preces vestras
Et Isaac nec audiunt quidem exstincti.
Deinde: Soli habebis hunc mihi, nulli
Honorem eundem: in Omnibus tuis duris
Dcum invocato me tuum, ipse defendam.
Quid ergo, cum tuis miserrimis votis,
Putrem invocare Sanctulum venis, surde?
An ista dicta non liquere tu credis
Liquentiora Sole quae cluunt sudo?
Tibine singulare quippiam ignoscet
Deus Sabaoth? aut tuos putas Divos
Quibus profundis ipse proditam vitam,
Honorem eum cupiscere, hocque laetari?
Apostolusne quispiam, fides verbis,
Ita invocavit ipse Foederis prisci
Propheticosve Regiosve fautores?
Vel ut proinde se colamus, adiussit?
Eorum ut esse quisque se putat Sanctum
Ita ad Deum profectus, absque connisu
Piorum, adivit, atque vota perfecit.
Quid impiate criminum modis multis
Tibi ille factitabit, ipse qui pura
Beatitate Gratia sua mactus,
Ea ire poscit, ipse qua via venit,
Suasu clientem, ah imparis clientelae
Creator ipse mortuus vicem est nostram
Vicem is suam vicissim habere per sese,
Pios, Beatitatis anchoram, iussit.
Eam apprehende quisquis orbis enare


image: s138

Mare hoc, volentis AEoli cupis ductu.

CARMEN III. Superbiae.

SUperbiae hostis est Deus: leve spira
Eosque vana gloriatio nubes
Sine elevet, feratque praecipe in circlo,
Quibus sua orbis iste vota consummat.
Nihil tenere fine te putes illo
Ut alteri placere habendo coneris:
PretI minoris omne quod placet multis.
Id unicum puto esse praemium facti
Bonis probare factum: inanipalporum
Moratur ille Carmen, atra laudantum,
Cui perenne nil sapit, breve arridet.
Miserrimum est reapse multa conari,
Ut omnia inde ad arbitrum geras vulgum.
Enim paratur hoc modo arrogans Fama,
Cui illa adepta, postea est merus servus,
Agenda quisque nauci homo prius cernit,
Et acta carpit, omniumque pendendum est
Ad arbitratum ab impotentibus linguis.
Crucem insilire laminamve candentem
Velis, subire quam parabilem hanc poenam.
Semel tibi ipse Censor esto facturo,
Deum intuere, sacra dicta consulta,
Ita actitato: Lingulaca quid dicat
Crepace Fama voce contionatrix
Ei remitte. Cum remiseris, noli
Tumente bilis asper esse lurore,
Ubi illa more dira dicet antiquo:
Sed unilingue carmen ipse custodi,
Modis vagata centies malis sperne
Per ora vulgi, inepta carmina, insani.
Quid imputare si voles odorem hirco:
Vel invidere te quieti, ubi taurus


image: s139

Pede impetivit, aut rotatili cornu?
Tace et recede, Conscientiae servus,
Herusque vulgi et imperator adfectûm,
Nec invideto quoipiam suos mores.
Luela prima in alterius examen
Profecta, priva non videt, videt vulgi
Mala, et videndo caeca, publice priva est.

CARMEN. IV. Modestia.

RUdis Poeta claudisyllabi versus,
Placere posse pauculis bonis optat,
Sed istud esse si putent nimis magnum,
Favore pro, audientiam cupit solam.
Quod olli inepta denegat mora aetatis
GenI rependet, arbitror, favor quondam.
Sat est pium esse. Si eruditio nomen
Referre quibit inter inclutos vates,
Mihi, deinde qui imminent, favent anni.
Virile quando nomen ore vestito
Merebor, apparatus esto rumori
Per ora dignus ire casta, nam incesta
Nihil morabor. Ut modo caper fetens
Meam insilire nititur iuventutem.
Sed est ei usui reposta mi furca
Triceps, obusta, cum manubrio laevi,
Eam deinde sentiet caper fetens,
Caproque iunctus ille congregis morbus.
Modo ora nostra sint modestiae arcanae
Subacta lege, deinde robur accedet
Virilitatis, ut, canore maturo,
Gravem refutet ipsa bestiam annorum
Quies, docere prompta: nunc magis disco.
Tibi sed istud, impudice subsultor,
Palam indicare debui, cave exinde
Puer pudicus abs odoribus tetris


image: s140

Tibi inquiner. Vel hactenus puer porro
Virum videbis, ipse cum Chalybs pronum
Trahet per alta Regna nobilis stirpis.
Ibi ipse tu furore hiante pendebis.

V. Effigies mali.

MAlum videre cognitum cupis belle?
Eumque, qui perire traditus terrae est
Vidensque caecus, oppetensque vivendo?
Cape ista signa, queis Dei utitur Scriptor,
Notatione cum mala acta vocesque
Secutus unica, omnia egit in vulgum.
Ego ipsa verba, sensuumque momenta,
Papyrino hoc in aequore adveho vobis.
Cavete quisque pro se et omnibus caris,
Cohorte in hacce ne invenirier possit.
Remota quippe pravitate vindicta
Videtur alma, laneos habet gressus,
Prope est prius quam eam videre contingit.
Malum suum ambit ipsa Natio insana,
Genusque in Orbe quod viam institit laevam
Heri Orci in atra verba, verba coniurat
Quibus ligantur invicem sibi cari.
Iisque facta comparat malis verbis.
Nec illus absque iure, quippe censeri
Meretur Orci in horrida potestate.
Enim ore cruda gens, rapace vivendi
Viam tenore perdit, atque causatur:
Breve est laboris ista vita ceu Regnum,
Et exeunte quopiam, is perit totus,
Nec exstat ulla fabula, Orcus acceptum
Ubi remiserit deinde lurconem.
Homo exstitisse non Deo gubernante,
Sed impotente deputatur in casu.
Abit, venitque, fortuita sunt cuncta.


image: s141

Ea ipsa flamma quae, vocabulo vitae,
Vagaeque mentis exstat, et movet corpus,
Nihil videtur esse ni merus fumus,
Ab ille naso et ore fluctuatus nostris.
Sonusque vocis, atque gloria haec linguae,
Ab igne mica surgit, abdito in corde.
Quod ignis illa si necata scintilla
Calore pectus exeunte dissolvet,
Cinisculi instar aridi, vagum corpus
Residit in se, et effluit rudi vento.
Calor deinde mentis, aeris proles
Resolvitur parente, et aerem reddit.
Nec ipsa Fama nominisve factive
Manebit huius, aevitate perduntur
Bene acta cuncta, Laudius interit summa.
Supina vita, nubis in vicem transit,
Calore Solis exsolutae, et abiectae,
Ut olim inane terra procreat nomen,
Ab humido vapore quod Sophi dicunt,
Et id tenente nocte Solis obtutus,
Ubi reversa mane primulo adfulsit
Dies, calore sucta, disperit nubes.
Ei ista vita comparabilis monstro est.
Ut umbra tempus effugit, semel functus
Nequit redire, sic sigilla ab aeterno
Rata annulo premuntur atque conservant,
Nefas redire quempiam, semel functum.
Age ergo, quisquis auro et aurea aetate
Viges, venite, vita dum manet, laeti
Iocemur et bibamus, et voluptate
Brevem irrigemus et volatilem aetatem.
Rosa nitere, vernulam iocis frontem
Iuvat polire, serta malobrathatos
Coma fluente gestitare, marcentem.


image: s142

Rosam subinde mutitare florenti.
Nihil relinquere, omnia apta lurcari,
Opimiana vina doliis plenis
Et orca inante ponere et propinare.
Nihil deinde restat, ista vivendi
Lucrosa summa: quicquid orca non haurit,
Id Orcus haurit. Haec locuta vis pravûm,
Abit peritque, sed Deus dedit vitam hanc
In hoc, ut inde quae futura, sectemur.

VI. Iuventus.

QUid inquiete tundis ora clamore,
Mihique inertiae oggeris notam infestam?
An hoc sapis, cui omnia assident doctis,
Supinitate de feroculae plebis,
Ut aestimare non queas quid intersit
Stupere, consenescere, atque comburi
Ab otio, situsque putidi regno,
Et inter arma delitere librorum,
Sophique prisca quattuor modis dicta
Sibi suaeque solitudini haurire?
Is est reapse carcer, usibus privis
Reductus atque publicis, ubi adfectus
Opinione regnat in maritata,
Eo labore si quis aeger occumbit
Agat feratque cuncta, nil facit, ferro
Pedem impeditus, atque dexteram vinctus.
Sed in quiete qui reconditus casta,
Palam arbitratur omne quod gerit vita,
Is Imperator usibus scit humanis
Quid aptitetur et beate omittatur.
Quid innocentis ora querquero pulsu
Tenellulaeque frontis aream quassas,
Scholasticae quietis acer arrosor?
Perire tu potes bonos fatigando:


image: s143

At ut nocere te putes, palam insanis.
Ah in quiete sit mihi mea fungi,
Et innocente carmine ad Deum patrem
Redire posse, dum piae iuventutis
Tenere frena sustinet pius Tutor.
Acuta ne me inertia et ferox lentor
Trahant deorsum, o innocentiae custos
Pudica Musa quam potes iuventutis
Ab altero regenda munia extende.
Homo hic sibi ipse, Tarrius sibi vivit.
Dein futura si quid aevitas malit
Sinistrum, in hancce, respice o iuventutem,
Vir esto sic ut esse sic senex possis.

VII. Constantia in virtute.

VOcare Solis an vocabulo Auroram
Potes puellus, et probas magistrali
Docentium agmini? ista Memnonis mater
Nigri canatur, ille Phoebus immensi
Nitela mundi, et arbiter sacri currus.
Rubente saepe flore comit Aurora
Futurum, inante se diem oggerens mundo,
Tamen, pluente turbidus iove, hibernum
Meridies stupebit, orbus a luce.
Ita eminere cum videris, insigni
Rubore, dum puellus es, preme obtutum,
Nec imputato te senilibus curis,
Reductus a labore, nisus in famam.
Loquaculo liquore mobilis torrens
Abibit illa, cumque fregit Auroram
Dies secuta, nudus ipse prostabis.
Sed hoc teneto: Nulla non dies paullo
Nitore lucet, unicoque momento,
Tuum ipse laudis ambitum domi aequato
Rotatili nitore Apollinis bigae,


image: s144

Nisi secuta carcere extimo virtus
Ad incitam comes volabit extremam,
Diem vocare non potes diem sudum.
Parum est inisse, constitisse si in primo
Placet vigore, quisque cursor hirpinum
Gradu tenere principi potest: longam
Obire metam, id est opus, labor dignus
Corona hiante; pensilique conatu
Ad alta surrigendus est pedis fervor.
Quid Argonauta, si supinus in Lemno
Manere vellet, inde deferet lucri
Quod ante primus impium fretum effregit?
Iacere posset in quiete delira,
Et obsequi nitoribus voluptatum,
Cutemque sole perpolire fulgenti,
Famem sitimque nec videre, nec scire.
Sed inter illa quid furens ApollonI,
Terentiique Pompa docta Varronis,
Valerii quid alta Musa cantabit?
Venit iuventus ex Iolcho avens Colchos,
Iter sed institit, deinde demisit.
Nisi institisset Aesonis sacri germen
Boni Parentis in tapetibus somno
Rudi vacaret, haud gravi obsitus Fama.
At in ratem coacta cum unicam virtus
Iter subibit, absque vellere aurato
Nequit redire, turpitudinem migrans.
Ut in nitore Solis obvio nemo
Potest latere, qui semel Deo obsistit,
Ita orsus esse claritudinis compos
Eam necesse, qua licet, comes divam
Sequare perpes, aut quater sub obscura
Voles latere nocte, quam pati talem
Perinde Cantilenam ut occinit vulgus.


image: s145

VIII. Fama.

PEtulcilingua, crudicarnimanduca,
Inanipellis, armiperda Medusa,
Bisulcilabra, mellifellitraduca,
Ferocibauba, Menticaptaveratrix,
Triparricida, foedivocivenditrix,
Draconiclanga, Laevisortiturpatrix,
Chamaeleolacerta, Cerberovertix,
Chimaericolla, cunctipulchrifuratrix,
Medullisorba, sensisolvipraedatrix,
Teruncidebitrix, Teruncilucratrix,
Colorifuca, menstruata, larvata,
Sepulchrifranga, furcipendidetrastrix,
Honestipasca, dissolutipromotrix.
Stupriprofusa, lentibilifundatrix,
Venenidocta, Colcho Thessalicantrix,
Cometicrinis atque Lunitractatrix,
Ibirostris atque: sed cadunt verba,
Tuo uberante semper a malis ventre,
Cruenta Fama, tene, tene sectemur,
Tibi imputetur ista dia castorum
Vacatio, ut libidine e tua possis
Salute lusitare prodiga in nostra?
Abi impudica: Sulpuris manet torrens,
Ibi caleto, perde, si potes, Manes,
Et impiata Tartari feri saecla.


image: s146