Amphitheatrum Sapientiae, Quae Ex Libris Hauriri Potest: Cuius Decem Libri Puris Choliambis Scripti nunc primum prodeunt.Machine-readable textCaspar von BarthBarth, Caspar vonXML version, markup prototype, December 1999Susanne MussmannmarkupCamenahttp://mateo.uni-mannheim.de/camena/barth4barthsapientiae.htmls001.htmlbarthsapientiae.xmlbarth4/jpghtmlHanau: Biermann, 1613.
Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
February 2005Jonas Goehlermarkupworked in corrections supplied by G. Burkard. Editorial description: typed - structural tagging complete - no semantic tagging - spell-check complete
TARRAEI HEBI AMPHITHEATRI DE SAPIENTIA LIBER I.
IN altero nitela carmine explebitQuod a labore condiendum, egestatemBonae dolere confitebitur mentis.Beata dicta, pectore hausta de puro,Nihil vetusta quae morantur oracla,Sophi Pelasgi, et Itali aemulatoris,Sed ut profecta cordis e sinu sancti,Papirinis ita illita ilico textis,Sibi hoc virile vindicant genus metri.Procul profana lumina efferat vulgus,Sequela cuius a nitore deliratDisertioris integro Sophi longe,Rapace qualis agmine ingruit torrens,Et arval laeta fertili sedat cursu.Colore prorsus exprimendus argenti,Nihilque faecis impigro trahens rivo.Fluore talis integerrimo vatesAmoena culta, prata laeta Musarum,Vireta odora carmine irrigo blando.Et Orsa limpida, orba faecis immundae,Apollinis sacerrimo infero Templo.Et iste noster omnis est sui Iuris,Odore dulcis, et colore iucundus,Sapore suavis, et sonore fons gratus,Nihil moratur exteros, suis divesBonis, parata quae scit, atque custodit.Iovis pluentis improbis aquis torrens,Fluore saepe turbido alveum mutat,Aqua ista virgo corde defluit nostroNec inquinata, nec deinde turbanda.Perosa nomen omne quo virum dicunt,Puella pulchra, casta, fortis ut Pallas.Manu nitente torva torquet hastile,Caput comante cassida aureum cingens.Procos Libido si qua raptat obscenia,Patrare turpe quippiam et minus sanctum,Profundere hosce luridum sinit Semen,Ut inde monstra procreentur horrenda,Pudere deinde quae suos Patreis cogant.Frequens ut ista natio incolit terramAdepta nomen ut putat Sophi seseDeae ilico cubile perperam adfectat.Sed hos putare diva se canit nauciPoetae amata, quin potita, divino.Sui Pudoris ipsa nobilis custos,Deis petita, nuptias Deum spernit.O in quietis occupata secessu,Novena regna quae chori quatis sancti,Ades vocata, teque, Mens, tibi exaudi.Domestico beata fine florendi,Cui nocere nemo ab exteris possit,Quia ipsa, possidendo, te, cluis, felix.Nec indiga ullius, nec uspiam pauper,Beatitate dum tua ipsa contenta es.
CARMEN II. Nobilitas.
GEnus tumescis efferens? avos laudas:Quia ante facta, natus ipse quam lucemVidere, fata per vetantia, auderes,Nihil videntur addere ad tuas laudeis.Et omne tempus ordine hocce censendumMeare dia quo iubent Sacramenta.Quod ante, natus ipse quam forem, exivit,Meum vocare iure non queo salvo.Et arrogare temporis mihi gestaVelim prioris? hoc eodem ab exemploFutura habere deinde pro meis possim.In ipsa fata peccat ille, qui factis.Superbit ante: magnum inertiae est pignusCiere pro tuis avita te exempla.Nec autumo proinde nil genus magniCiere clarum, et alta gesta maiorum.Hic ignis ille, flamma sancta, fulgentemFacem in decora facta praeferens stirpi.Iovis superbus ales, igneum fulmenFerens per astra, quem sonora tempestasProcul veretur, Aeoloque pugnanteis,Notusque et Eurus et Favonius, ThracisEt atra venti imago, nubibus stridens.Inane nomen haud parit columbarum,Nec ova turpi alenda tradit uppuppae.Equos paterna mittit ad decus Virtus,Et insitiva regnat ad Sacram prolemAvi potentis omnibus modis Palma,Sed extero vigore te sequi mandatGenus celebre nobilis patris Nomen.Opinione constat omne confusaQuod est caducum, ab altero tibi natum,Tua ipse facta dum facis, tibi primoPotes probare, Opinione securusQuid impotente ganniat foris vulgus.Bene esse natum, habere Gloriam certum est,Duplex probatur illa, cum Deum natiPaterna facta moribus suis aequant.Pericla nulla qui subivit, hunc nullaCorona comet, et, mehercle, id indignum estVel autumare. Qui brabeia virtutisCupit tenere, per pericula asscendetIn alta montis ardui iuga: haud ulliParata gloriando serviit Virtus.Eum odit illa, verba qui iacit magna,At ipse si quid expatrare cogatur,Manum reducat, et pedem neget calli.
CARMEN III. Institutio.
AMica disciplina dum rudi puso est,Eam inde fautor: auget ardor obscaenaeMalignitatis, osor ardui pallensLaboris, ut iuventa subicit se ipsa.Rude os, IEHOVA, poscit ad suam legem,Adhuc dolosa nescium arma terrenaeLibidinis probare, et ire vibratum.Quod ordia ipsa si sinas situ putriFatiscere ante, quam bonam sequi frugem.Dein labore maximo levem mentemAd optimam nequiveris retorquereViam, tua ipse vota cuncta damnabis.Sed exigenda primitus gravilibra,Et explicanda sit superba Natura,Retorsionis arduum sequi nutum.Ferat quid illa, quid renutet, exploraAd unguem acutum, et inde regulam appinge.Eo redacta litterariae vitae estSequela tempore hoc, laboribus fetoUt illa possit elevare perpaucos.Proinde et istud exputare te, mandem,Ut omnia ante perspicaciter lustres.Deinde culpa ne tributa MusarumNotas inurat innocentibus mystis.Sed impium hocce tempus, atque periurumSuis notetur, ut meretur, in signis.Nec ista proprio tibi orta de sensuEgo propino: Sed Catisimi SCALAEVides amica sancto Apollini dicta.Epistolam ante fata non dedit multisDiebus ille, quam revolve sollerterUt inde conspicillo habere perspectaQueas mearum amica dicta Musarum.Et Eruditio omnis utili servitUbique, nostra in aevitate vivendiProcul remota sancta vis Honestatis,Laciniis amicta turpiter scissisMale atra frusta muccidi refert panis,Ut inde se suosque rara sustentet.Ubique pauper audit: huic loco cede,Cui potente Sors favet prior sceptro.Nec Arrogantiae severa DoctrinaResistere ausit. Ilico cadit DoctusNisi redemit aurea offa contemptum.Proinde si quis extra inanias vulgiAd Eruditionis applicas callemPedem, ante cuncta vulgus absonum sperne.Puellus ille qui erudirier belleCupit, sibipte quem paret domi privaeMagistrum. Inanis illa quae patet vulgoSchola est pudoris, Impudentiae plena.Ibi magister ore quae docet grato,Resorbet omnia impius, sibi cladisSodalis auctor, et sodalibus castis.
CARMEN IV. Vita humana.
DIu esse, vita non beata censenda est,Sed optime esse. Namque si foret felixPutanda longitudine a sua vita,Quid esset, oro, numinis, quod in brutaTot ordine inputasset integros annosMihi negasset et tibi, satis Caelo?Sed ista nostra si autumabimus vitam,Via est ad illam amabilem, Deo dignamCui dicamur ex origine extrema.Proinde vita non vocanda, sed vitamVia ad beatam, id omnibus, puto, clarum est.Sed illa vita quae datur satis longaHumi tuentibus, tamen nec his cunctis,Eorum habenda vita nomine est vero.Fruuntur hacce bestiae, velut totaSua, atque ab usu id omne prorsus absumunt,Quod est, vocatur, et cluit feris vita.Proinde si qua perditur, perit tota,Quia omne tempus, antea suum, absumpsit.Homo secus; quia ille non sibi vivitSed imperantis in negotiis Caeli.Reposta vita, finis orba, post istam est,Et illa, vera nomine atque re, exspectatUt urna monstret omne iudici factum.Eam putabit esse homo suam. Hanc veroIn eius apparatu, ut est pote, insumatNec heic lutosa demoretur obstaclaHumi tenacis, ut pede igneo cursorPericla transit omnia, et nihil spectatNisi suprema finis ultimi puncta.Ad illa anhelat, omniumque contemptuPotitur illa, sola quae sequi dignum est.Superba quaerat alter, atque iucunda,Et uberantia, ut putat, bonis rebus.Quiete quisquis occupatus in sanctaDeum canore laudat entheae linguae,Et unicuique quod suum, palam adscribit,Opinionis orbus atque Palloris,Spei Metusque cum Cupidine obscaena.Hic est beatus, hunc ego sequor pressim,Nec ora muto, quamlibet truceis saevoFurore monstret inquieta Sors' denteis.Quid ad me habere multa, si frui paucisIdem putabo? plura quo dabit caecoVoluta turbine, infidelis et bruta,Eo deinde plura me volet Parca,Reposcere, Ast habere quae ante contemno,Nec auferentur a Libidine scaevaeVagante Sortis omnibus retro punctis.Beatus esse nolo, numquam ero infelix.
CARMEN V. Error humanus.
VAgante quisquis impeditus errorePedem retorsit a via; retro labens:Sciat per omne qui vagatur humanumSibi hanc dedisse portiunculam variLaboris orbem. In astra dirigat gressumProculque mundo et omnibus palam excedat,Diana luce quae videt parum aequali.Neccessitas revincta lege constantiSubhastat omne quod videt diem, errori.Sophista vanus, arrogans canis morumOpaca claustra mente captus insidat,Patretque clam quod est cavere neutiquamPotis: Fenestra ni patescit in lucemDuella pectus in suum effera illidit.Nec haec canenda quis putet, velut quemquamAd atra facta prodeamus impulsum:Cavenda dico; sed cavenda peccataHomo ut valebit: esse quempiam velleDeum, atque prorsus omnibus modis purum,Abire mundo, inire claustra seclusa,Id improbante mente totus exsecror.In aevitate floruere qui prima,Abram, parentis Isaac probi exemplum,Et ille cui fenestra facta per caelum est,Propago cuius in duodecim ramosAbivit, unde germen inclutum saeclisDedit potentis unicum Dei natum.An exiere praecipi fuga e mundo?An omnis ille longus Ordo sanctorumAd usque Paullum et arduos professoreis,Beata quis subire veritas mundumAdorsa, luce vestiit nova genteis?An unus est repertus, obsecro, e cunctisSubire claustra qui iuberet obscura?Vel ipse iactitaret esse se purum,Mererierque regna caelica in factis?O inquinata falsimoniae taboCohors profana; Sanctimonias iactansUt in specu taberna pallida obscuroPatrare possit omne clam genus probri:Tui verere luminis Sacrum testem;Dein priora cerne, qua potes, gestaVetustioris aevitatis; ExemploFrequente cuius expediberis clare.Agenda vita publicum ad bonum sancte est.Cavendus error, ut potestur, enixe.At ille nesciente si tibi obrepet,Patronus exstat omnibus tuis maiorIESUS AGNUS: ipsa Veritas, Vita,Salus, quietis Anchora; hunc prece ardentiAdoret, et queratur impio sesePotitum ab hoste, quisquis in latus varoPede exiisse se dolet. Dolor verusProfana delet ausa. Sic Deus poscit.Nec addere hisce quis quid ausit argutans,Nec inde demere alter ausit exprobrans.
VI. Ex Antonino.
MAligna si qua res dolere te cogit,Id exputabis unice antea tecumAn ante visa: visa si ante, nutastiQuid, ut novae rei a periculo, vecors?Quod accidisse cumque quit, prius factum est:Ita omne mente tempus excute exacta,Ut, ante quod patratum, abivit, exemploEodem abibit, imminere quod cernis.Brevis ruina temporis, licet longi;Perennitatis ista cum viae aequabis,Nihil videbis esse, magna quae censes.Molesta res videtur? hora comburet,Superstes exit hanc? sequetur extemploPotentior, vorabit illa nolentem.Sonus, Cupido, Fumus, Aura, mortalisRuina vitae, Iniquitatis oppleta.Opinio omne querquera improbe raptat,Nihilque mandar esse quid, quid in nilumReferre prompta cum Lubido dictabit.Caduca nulla digna res meo porroErit dolore. Quisquis impotens secumDuella cernit impios per adfectus,Sibi triumphet, eiulet, canat, ploret.Quietis alma nos sequemur oracla.Opinio facessit omne quod durum est,Eam abstrahendo paret omnibus, prorsumNihil venire quod timore sit dignum.Et hac notamus omne Regula momenRei incidentis undique, omnibus punctis.Nihil timemus; omnia omnium uniusColoris aestimamus, alba vel nigraTimere nescii, impotesque mirari.Tumultus acer, improbique vis casusVagusque Sortis et supinus incessus,Ita aestimantur ut videmus. Haec esseMala abnegamus et bona, in brevi quorumLiquescit ardor, atque flamma flaccescit.Quod improba manu dedisse FortunamVidemus, hocce possidemus exemploUt indolere non velimus, inconstansUbi reducet aleae datum Turbo.Procul dolore, bile longe ab insanaVagantis hinc et inde dona FortunaeHabebimus, fruenda ceu brevi nobisLocasset illa, maxime omnium incerta.Nec exsilire gaudio impoti nostrum est,Nec a dolore macerante consumi.Is ordo semper et fuit, libri testes,Et est futurus, et modo exstat in cunctis.Vagante vita fluctuat brevis ponto,Sui impos ipsa, nullibi locum servans,Vaciva tota viribus sibi agnatis,Ab arbitro movenda, qua lubet, casu.Licet Beata Providentia in summoGubernet omne momen, imminens clave:Tamen tot illa noctibus tegit seseUbi videnda vix sit optime doctis.In ordine ergo prorsus ordinis nudoEa esse Regula optimi loci paret.Suavitate quem iocante condireDies, labore parcere improbo seseAdurere ipsum. Ire per vagam vitaReapse qualis ingruit peregrinus;Cui una meta semper abripit mentemMorae Cupidine usquequaque nutantem.Eam ille cernit omnibus velut coramProcul datis. Labore maximo hanc contraPedem urget acer, improbeque festinat.Ut alta per pericla Pontici campiRatem eruditus urget arduam nauta:Petita donec in vada et sacros PortusDeo iuvante compulit; nihil porroMemor laboris, in sinu suo gaudetUbi tot exiisse turbines cernit,Tabella quorum imaginem enotat claram.
VII. Sodales.
Ut ignis acer haud minus nitet clareLicet profunda noctis ambiat nubes,Uti Smaragdus a virore iucundoNihil remittit, additus manui obscaenae,Ita inquinata turba turpibus naevisSuas inurere haud potest probis sordeis.Necessitas nitere quem iubet vitaeSubactae ad omne quod Pium et Bonum pollet,Ab exeuntis in latus vago erroreSuam ipse plebis indolem cate emendat,Et in quiete perstat ardua secumInanis a timore, plenior mentemAmore ad alta suscitante Virtutis.Smaragdus esto: quisquis igneum lumenNigrore poscet impedire nocturnoNihil se agendo rideat, spei vanum.Furore quisquis ingruet tibi insano;Minuta possit ille frangere in frusta,Sed inquinare Gloriam tuam haud possit.
VIII. Exercitatio.
SItu videmus exedente corrodiQuibus pepercit, arma, turbitus Mavors:Et aera, fixa quae tropaea conservant,Araneosa obire inerte paedore.Ut ignei serena luminis stellaDeo profecta, nil nisi potens Dium,Nitore constet undiquaque fulgenti,Nec impotente conteratur a saeclo,Quottidiana fac pericla consuescatSubire rerum, et ire qua iubes, contraIniqua tela Sortis efferae in campum.Perennem in orbem it inscium mora CaelumEt astra versat; Axis haeret in fixaPerinde sede, seu fuit; (fuit semper.)Ita astrici sequela mens chori sacraLicet quiete summa magna verseturBeatitatis; Attamen Chorum aeternoSequatur orbe mentis in sua sede.Nec evagetur, aut labore mortaliStatae quietis inquinet sacrum morem:Sua ipsa gestat arma, in his velit seseQuottidiana obire proelia in Sortem.Ut hora quando turbida gravis pompaPrope adfutura, promptior siet pugnae.
IX. Conatus.
AD alta natus, alta cuncta suspira,Ut hoc et illud adsequare tentando.At hinc et inde decidas gradu celso,Nihil remitte, summa qui cupit, summisAdeptus ille proxima, inclutus vivit.
X. In librum de Nobilitate W. Seidelii.
GEnus decorum, et alta, lucis excelsae,Prosapia audit esse res nimis felix,Ut inde saepe pulsa ad infimos VirtusNihil potesse disputetur, adiutuFavente, frivola aura, nomine in soloDea aestimetur omnium Deum victrix.Id inde cernis: Ordo celsior natuMinora lumina aestimat, tumens fastuSibi necesse cedere in via Laudum.At est repertus ipse saepe pro BelloParetur unde nomen, impiam BacchoSitim dicare, poculum Pholi haurire;Sui capacis antra qui Scyphi educitAd Herculis venire somniat Robur.Negarier quidem illud haud potest, nomenSuperbum, avita saepe reddit exempla,Nihilque, plebe natum ab infima, talesSolens fovebit impetus, pari ardore,At heic avita nil queunt, nisi praveTegendo gesta pessime, omnium ExemplaMovere bilem, et exulare de Laude,Iter terendo devium, via obscura.Adeste, nomen inclutum quibus sordet,Ministro in omne quo fruimmini obscaenum,Docere vos Sidelius meus tenditTogata quid sit Aura nominis magni,Et in duella quid ferat, prius vulgo,Sidelius: quod uspiam eruditi OrbisHabetque culti, et uspiam boni, omninoId ille possidere notus est nobis.Libellus iste, publicare quem gestitModo, pusilla in haecce verba, concluditMera entheata dicta, de ore divino.Minerva quae nota vit, et Charis scripsit.
XI. In Adulatores.
HYdra est, rapace cum veneno, Adulator.Subit dolosus, insciente mordendo,Et ora molli hiantia imbuit succo,Cavere ne quis, inscientia, possit.Mihi esse semper hostis ille, qui furtimSubire doctus, ore fallit obscuro,Periculosior videtur illo, quiAperta bella Sanguinarius clamat.Priore de grege est sagax Adulator,Amicus ore, pectore hostis obsceno,Minari eum putabis in bonis dictis,Ibi ille maxime est cavendus, extremoUbi placere gestit ambitu infelix.Reapse pestis ista, quam cavent pauciRapit quiete plurimas sua mentes.
XII. Quies.
LAtere dulce vivere in sinu sanctoQuietis, ista Sors beatior cunctis,In hanc caducam opima caelitis vitaeReducit orsa, vivere hoc pie solum est.In altero viante quopiam calleVia est, mehercle, pura, nihilque vitai,Ubirotantis, aura, cuncta FortunaeInepta facta dissono exitu eludit.Modo quod omne certius super certum est,Id illa cogit esse maxime incertum:Vicemque versat, et reducit inversam,Voluta turbide, et retenta necquidquam,In orbe perdita et recepta currenti.Quies beata fallit huius obtutus,Abitque, delitetque, nec cavet SortemSuo pudore conscia esse securam.
XIII. Paenitentia.
QUod actum, inane paenitentiae nomenRedire rursus impetrabit haudquaquam,Quid ergo, inepte, macerator incedisTui ipsius? Si agenda sunt potestatisTuae, quid illa non bene, at geris prave?Pudor laboris inficete postremi,Per alta fata si tuae facultatisNecesse cernis, ut gerenda res inster,Quid in tuum caput, superbus, insultas?Nihil suprema saecla numinum humanisDedere peius, atque cuncta radentemAtroce dente, Paenitentiam scaevam.Eamse dico, quae patrata ab externo,Sibi esse corrigenda disputat, damnoSuo et suorum, id exputa, sodes, mecum.
XIV. De Fama.
SInistra Fama si quid oggerit spargiIn ora de te: id insciente sic vulgoTibique conscius, latenter expende.Mererier repertus, obtere extemplo,Bonisque facta non bene edita emenda.Brevi est agone tempus adfuturum, imposMeabit aura in optimam, ore clementi.Sed est suopte si qua abortu inops laudis,Sereniore mente dicta contemne,Cadet suo illa perduellis a ferro.Et in loquentis ora dira concedet,Ut ore, acerra, quae minus cato inflata est,Abire sordium, aedepol, minas coget,Sed involabit ora flantis intenta,Ita impio creata Fama RumoreIn ipsa vulta dira gestit auctorisRedire, ibique linquere omnia obscena.
XV. In Famam.
TE adesse dum videbit orbis ingratus,Die atque nocte puncta conferet cunctaUt attinere possit arma per scaeva:Modo ingeret Cupidinem voluptatum,Modo timore rursus anget horrenti,Suaviumque facta rebus austeris,Amariora melle tinguet a dulci.Id est pericla cuncta temnere, exire,Et hinc et inde sarta Corda servare:Abesse uti putemus, adsumus quando,Patrare quei sit istud audies: CaeloProfecta mens; beata semina, ostenduntViam redire qua queas, sequi promptusRelinque corpus in mapaliis terrae;Ibique honore gloriarier cassoSine usque et usque, donec efferat FunusSuumque mater in peculium TellusReposcat omne, quod dedisse se novit.Ita ut putabis, una pestis instabit,Cupido vana Famae: eam nisi vinces.Morabitur iacentia alta mens rerum,Suavibusque delibuta rumorisHonoribus, caduca membra adorabit.An ergo, te recepto in ordia antiqua,Honoris aura, plebe capta ab incerta,Rogum tenebit uls diem sepulchralem?Ubique corpus omne cesserit morti,Manere nomen audeat tui aeternum?Videbis ipse non potesse, si tecum es,At ut potesse sanciamus, et rite,Quid hinc redibit ad sepulta membrorum?Hiabit, ergo, Gloriae appetens serpens?Soluta nec vorabit artuum vermisUbi strepentis audiet tubam Famae?Nec hic nec ille: mens redempta de mundo,Nihil putabit, omne ni quod aeternum est,Secuta poena, facta si, mala, instabit,Beata gaudia inminent bonae vitae:Ubi inter ista, FAMA, GLORIA, et RUMOR?Quid ad te ab hoc et ista et illa, io vecorsHomo, redibit? inter inclutos nomenViros vigebit, ipse senties nilum.Quod olim habere dictus, integrum est nomen.Tuum sed esse Vindicator haud audes,Licet volente, (sed nec hoc relinquetur,)Referre mente, detinet ferox umbraEt alta noctis, inremissa, caligo.Reliquit ergo te, et tua omnia in coeno,Lutoque prorsus, atque sordibus tetris.
XVI. Fato obsequendum.
TEnes Equestre nomen inter armatos,Parentibusque natus inclutis polles,Vel urbis in receptus es graves muros,Ut es sub eius ardua potestate,Ita et suprema PRINCIPI debesEt optimo fateris ore debere.In orbis huius ut receptus es regnumMehercle sustinenda causa personae est,Vel huic vel huic negotiove praefecitVel inde et inde muneri DEUS: nolis,Genus beate, sancte mentem, huic RegiSubesse, et omnia eius ad voluntatemPalam expedire iussa? quid, quid obtendis?In orbe saepe qui cluit virum princeps,Quibus praesse debet, hisce subpostus,Calore mentis obruto, pigrum torpet,Latusque cinctus undique a viris doctis,Iners fatetur, isti ubi silent, esseAt ille, rector omnium, DEUS, novitAgenda cuncta; quae futura, quae facta,Capace mente gestat, omne ceu praesensTenere tempus aptus, ipse Fortunae,Locique, temporisque herus, fuga aevorumNotata ab illo in unico haeret obtutu,Hic ipse, ludo ut assolent puellariLatrunculi redire tramitem certum,Ministrat omnia omnibus, trahit, ducit,Rapit, vocatque, nunc iubet, statim mutat,Ut ordo dius exigit; gerens regemPatremque, Principem, Imperator et Ductor.Necat quod est, quod ante non, dabit vitae,Nihil reducet in vigorem, eum in nilum,Prout lubebit, huic lubere, id est Fatum.Quod ipse vult fit, imo ei libet, factum est.Quid ergo calvimur, pedemque divinisEo usque iussibus, miselli, obarmamus?Potest volentis ille ducere ingressum,Tamen rapit, trahitque, si sequi nolis.
XVII. In Album Amicorum Viti Sebaldi.
AMica Nomen ore turba vulgarisDolosa dicta prompta didere exsenso,Satis putabit impia fidem sanctamPalam ciere mente, fallere in corde,At, ut cluere quod vocaris, intendas,Necesse vocis orsa pectore impleri,Nec in duella dissidere ridendaAb ultimis suprema, ab extimis ima.Mihi recepte sede mentis ignitaePolite Vite, candidum nimis Nomen,Supravolare qui ambitu gravi conor,Quod esse cumque frivolum ferunt vulgi,Et heic laboro nil referre vulgare.Tibi sed ista, nobili a satu PatrumProfecta, corda dedicare contendo,Et ipsa mentis in sacraria acceptumLocare conor hospitem: o Lepor suavis,Et ora culta mellilinguibus dictis,Dataque vix huic et alteri suadaFluens perenne, pectore integro, flumen.Sine ista vota non redire per fauces,Sed invenire Mentis in sinu sedem.Adeptus hocce, ceu iam adeptus, ingentiVelim Tropaea figere alta successu.Et, ecca, iam tibi ista vota suspendoTholo nitente, Testimonium purum,Serena Cordis unde conspici possitTui sepulta Fax Amoris in nostriPutissimo vigore, Flammei Divi.Amor vocatur ille, si rogas Nomen.Is hinc abire nullus antea audebit,Dies suprema quam reducet in nilumQuod ante nil fuisse novit, in CaelumBeata mentis evocabit agnatumDeo profecta semina, auctor aeternus.
XVIII. Lingua.
BEata mentis, ignea igneae, interpres,Nihil sonare falsimoniae linguaVelit, profecta de Deo, ut Deum laudet.Uti se in eius ipse voce mireturCreavit illam Amator omnium; plectrumDEUS sonace dulce condidit labro,Ita in carunculae pusilla collecta,Ibi quoque esse magna Gloria ut possit.Enim Potentis omnia hoc quoque inventum,Inexplicanda GRATIA hocce commenta est,Suaviorum abusa Carminum metro,Deo ut refundere omen posset acceptum.Cave inquinare conscium Dei membrum;Quod abdito in labore sub penetraliAbusus arce sensuum, efficis corde,Malum bonumve, lingua reddit in vulgus.Eam fefellit omnium virum nemo.Nisi ipse testis impotentiae tendisTuae inveniri, habebis hanc cate tectam.
XIX. Meum et Tuum.
MAnus sinistra dexteram lavet; purasCluere si Cupido iusserit binas:Amicus esse re voles, malum est nomen.Puta illusce fata quae, tua omnino:Recepta quando nomina omnia in solumMEUM, valere dictitabis, exibitNefas ab orbe frivolique dissensus,Tuum omne dicet alter ille ego: credes:Dabisque, mutuo favore, quod poscet.Redibit alma Virgo: iura succedent.MEUM TUUMque pessimae cadent voces.
XX. Nolis negata.
UT impetrare non, quod appetis, discas,Imaginare velle Gallicum regnum.Ita alta mentis impotentis ostentaCatus retundit antea Sinopensis.In ultima potentium qui egestateCluebat omnium unus unice Princeps,Palam ambiebat Attico a magistratuFiguram uti suam aerea exprimi mandent.Palam repulsus, in suo sinu invenitEquestribus pedestribusque maiorem.Nec aere, formam, inutili nec argento,Nitoribusve cedere aureis promptam.Negata nolle. velle, quae potes, uti.
XXI. Timor.
MAlum esse si videbitur quid, expendeDeum potesse cuncta, nil mali posse.Malum ergo nil: vel ille non potest cuncta.Quod ore proloqui impium profanumque.Ut esse, si cadaver adspicis, dices,Hemonis at vocabulo hocce censeriNegabis, auctor optimus, dehinc dignum.Ita esse, qui mali videntur, haud possunt,Nisi in sua aestimatione, semotiBonorum ab usu, et indole, et sacro censu.Puellus ut pavet genus tenebrarum,Caputque velat: hoc malos timent rituEorum habere qui scientiam nolunt.Cadaverosa parvulos quatit larva,Viri intuentur, et putredinem damnant.Tamen timore fluctuante non pallent.Timere digna, non timere non digna,Beatitatis inclutae tenor princeps.Labore corda solvit alta mortali,Deis quiete proximus, fugax mundi.Ave superbe, Regium, decor nomen,Nihil videbis esse par tibi aut aequum.Tenere donec, apta quae semel, possis.Abiimpudice Pallor, ora larvaliFurore fractus, interire fatale estTibi tuisque qua sui sciens regnatHomo beatus in sua potestate.
XXII. Fama.
QUod iste est ille donat irritis spebus,Ego, quiete mancipante, sepono,Palam omne fac geras, semel vulgiVolans in ora, cuius aura te tollit.Ad arbitrum me agenda cuncta suspendo,Libramque lance digero sub aequali.Quod est meum, mihi exigo: satis soliSuperque doctus: expedita quae noluntMea esse, temno, proteroque, calcoque,Satis laboris in meo mihi censu.Ut omnia excoquam, attraham omnia in mentem,Superfutura plura non minus captis,Et inter illa, quis placere contendo,Inutili labore multa condita,Amariore de sapore confunduntQuod esse dulce fronte reris in prima.
XXIII. Utilitas eruditionis.
VEtusta nosse multa qui cupis, scito:Et utile et suave concipe exemplum.Modo quae in hocce tempore usus exspectat,Sine occupare mentis intima argutae.Quia, ut vetusta cuncta mente concludasNisi applicare rebus, ut vigent, possis,Tibi eruditus, omnibus rudis fies.Et, ut iuvare debeas tuis teteScientiis palam, artibusque millenis,Luto tenace compeditus ingressum,Opem alterius est necesse mendices.Nisi perire sordibus tuis optas,In hoc vetusta sunt, nova ut possintIuvare, fine perdito perit totum.
XXIV. Domi maneto.
DOmum, manere si potes, cave excedas,Tuus futurus in tuo trahes vitam,In exteros volare si Lares tendis,Ut exteris, necesse, servias servis,Herus domi futurus; inde contemptumEt hinc merebere impii salis sannas,Sodale falsus, hoste victus externo.
XXV. Fama.
SEpulchra cum te avita contegent Terra,Tuine posse nominis putas FamamSuperstitem volare corpori dio?An est decora machinae huius exemplaSupervigere pauperem huncce Rumorem,Inepta dicta qui secutus e vulgoPerennitatis audiat capax cultor?Et hoc ut ille, quod vetant Dii, possit,Tibine, quo ferare ditior, quicquamPutas abinde provenire, ut auctori?Periculosus error iste peccatur.Quod est futurum id aucupabor? in praesensNefanda tempus ut piacla committam?Procul fugabo pestilentiam CURAE?Quia hoc sequatur: insecuta quid cernoOmitto prompta quae peti, mihi incumbunt.Quod est, futurum id arbitrer? tamen nunc est:Quod esse subsequetur, instat hoc solum.Quod ergo habes, fruare: quod secus, mitte,Erit deinde tempus hoc ubi, praesensTibi, fruetur ordo posterus, serisNepotibus daturus ordine aeterno.Scelus nefasque velle quempiam praesensAdulterare tempus atque miscere,Id ingerendo, quod futurum abhinc cernit.
XXVI. Quies.
QUies beata, motus omnis infelix,Quies in alta Regna mentis admittit,Relicta semina a Deo, additis nutritReperta lectione quae tenet sacra.Volare, currere, hinc et inde defessumFacit manere visa, mentis obtutum,Et inmoriri in haecce perditas sperum.Amore iungat ut si Hymen duos grato,Pari labore, dulcibus, Quies, armisRevincta membra colligat; Quies felixUtrinque semina eliquata conformat;At a labore, proeliisque mellitis,Feroce saltet incitata progressuGerens, puella, pignus in sinu, vitae,Nisi tenace compedita cum loroSuperba vota Lex retentet aeterna.
XXVII. Usus.
FRui cupita si ne quis, nihil pulchrum est.Prius Cupidinem exigat remotarumOpum, quod esse tu tibi utile accredis.Atroce cruda lancea hoste defendit,Manu retenta militis bene utentisPeribit ipse lancea sua calo.Venena multa concoquit metallorum,Et aurifex perire sentit: in causaLatentis ille puncta cuncta NaturaeScit ungue denotata ab arte sollerti.Cavere nescit aut nevult suum damnum,Nociva res vel optima inscienti usum,Ubi applicator huncce noveris, pulchrumMalum omne, quippe quae ante nota, vitantur.Ea ipsa quae ministra, quaeque custodesRei universae habentur, integro in mundo.Notata quattuor vocabulis: mistumInerte vivum et impigro ferunt pigrum,Ut inde cinnus exeat, dat hoc Usus,In unaquaeque corda verte: iurabuntCreata cuncta dissonante concordesFovere mente singulis sonos rebus.Ea ipsa et hosce temperat sagax Usus.
XXVIII. Conscientia.
CAve efferare, si videberis cultus,Tenere prima conscientia in cunctisAdepta, debet, inclutum sui pondus.Eamne consulendo quopiam impinges?Minus, mehercle, fila quam si AradnaeaSequare, quo Lucerna det viam planam.Palam alterius atque clanculum saepeLicet parata perdidit notam dextra,At ut suapse moliatur exemplaPremente cautus ire cum manu obtectum,Sciet tamen, nec uspiam magis quam se.Quin nec hocce contigisse rarenterFidem dedere docta dicta sanctorum,Uti suam ipse deposiverint quidamPrius tenace Conscientia, mentem.Ea ipsa, putrefacta vel semel, conditScaturiente pessimos sinu vermes,Quibus medentium obviam ire, quin totumAd incitas et Acheronticum flumenAgant hemonem, id abnegat manus stricte.Cave haecce laesa Erinys exigat poenam,Furit perenne, qualis haud soror TernaCaput revincta mole mille Serpentum,Manuque tabida oggerens faces diras.Paratragoediarier velut suetaCoturni inane pressit anguipes fulcrum.Et ora dira pestilentis adflatusOdore solvit, ominosa conspectu.Lacer ferocis atra amictus in membraObambulante defluit gradu sensim,Uti pudenda monstret et tegat velox,Inebriatus appetitus, in flammas;In ora saevit impotentium impune,Licetque hiante Pallor in sinu regnet,Cupidine attamen tenace devincit.Ut ipsa saepe sese amare deformisPuella dicta depulit procos longe.Speclum perosa, purpurissum habet nigrum,Proculque Creta, si placet sibi, cunctisPutat placere, seque moecha corrumpit.Sororiantis obsecundat affectuiPerosa fratris, applicandum huic nomen.Ita et sua ipsa devorat, minax, vota,Iugumque coniugale sola concinnat.Sed absque prole, perperamque fecunda.Et incubat sibi ipsa et invidet, pestis,Laverna, propriae Incubusque Fortunae.
XXIX. Opinio.
OPinionis abstrahe improbum Pondus,Cui premuntur omnia in vicem duram,Rei patebit unaquaeque constantisNec indoles sagacia ora deludet.Timor timere non potest, velit quamvis,Pede impio volantis impetum Sortis.Dei potente regna cum manu sentitGuberna rebus obtinere volvendis.Deum esse si quis aiat et simul credat,Perit volatile impiae Tyches nomen.Utrem tumere qui vides minis magnisStatim puta esse rimulae brevis praedam.Huic necesse fundat hausta, quis turget.Rosa in vireta Paestiana quae regnat,Vigere longa si negatur, opponeDiem iuventae et imminens necis telum.In aerem exit atque dissipat sese.Quis ergo, inepte, te timere compellit,Quod esse dum videtur, esse desistit?Opinio ista, de timore nata, ingensTenet tyranna regnum, et imperat late.Opaca nubis, involuta fulgetriCaduca vis plicis tegentibus septem,Nisi probetur, exigente se effectu,Timore pro notatur improbis sannis.Quid est tibi quod esse de bono pravumPutas timendum? at esse non potest tale;Bonum timetur? exit in mali nomen.Malum furore caeca dicta fundentemInops timebit a Deo datae mentis.Bonus nocere nemini volet casto,Malus nocere nemini potest sancto.Malis nocere pessimi queunt; verum est:Bonum sed esse fortius malo, notum est.Ut impetatur, obtinet tamen palmam.Malum ex odore pestilentiae attractumCui fovere conscientia incepit,Is ulcus illud exuisse cum certat,Timoris ordium invenit mali extremum.Ubi metum esse Sanitas videt, spernitAdire contra: at improbi ilico morbiCitato in agmine ingruunt, et adfectusCitraque et ultra imaginem viri torquent,Vir exul ipse migrat e sua sede:Domique nescit esse, ubique differtur,Fuga hospes impotente sensuum summi,Vigentis Indolentiae. Deo Natae.
XXX. Peregrinus.
DOmesticus manere, sis peregrinusLicet, tibi memento. Si tui gnarus,Ubi voles in exteris pie vives.In exteris amare, credere, intutum est,Sed hocce utroque disputare de SanctisPericulosiore fine succedit.Ibi disertus omnibus mage elinguis.
XXXI. Adulator Dei.
DEus piorum amicus, illius sancti.At ore qui professus optimum falso,Nihil loquetur apta in Deo verba,Dei ille non amicus, est Adulator.
XXXII. Stoici.
SEnes beati, Originis genus diae,Diique prorsus incolae orbis abiecti,Quietis Aura saepe munere a vestroTumultibus petita sensuum votaIn alta verticem arma ferre caelestemDedit, relicta qua vocat via inferna.Notator ARRIANE, dicta EpictetiIn una parva congregans libri puncta.Et hunc pari, Imperator, adsequens gressuBeate MARCE, dextra potens mundi,Profunda mentis in Deos gerens sceptra.Melaeque frater a Nerone post matrem.Mage impie perempte, gentis Annaeae.Cui Cupido cinnum ab hisce concinnat,Polita dicta mente digerens aequa,Habebit omne quod sapit, Vetustatis.
XXXIII. Opinio.
PUellae amator esse nobilis dicar,Choros venusta quae premat Dionaeos,Sodaliumque plurimos procos spernat.Eam videre solus, ut velim, possim,Necesse vestis exuam omne contextum.Ibi pudica quo decore vestitaSit a favore plausibusque naturaePalam videbo. nec sinus tegent quicquam.Opinionis exuenda sic nubesVidere rebus inditum dabit pulchrum.Deumque contueri, et esse divinum.Superbus ordo, dignitasque membrorum,Pari quidem illa coniugata concentu est,Obire sed dicata munia ut possintPedis columna, dextera ala, concoctorSuperflui fluoris, aestus internus.Caput valere prima cura contendat,Eique quod nocere credit, eructet,Quod usui esse, concupiscet extemplo.Dei universa cura de voluntateOpinionis omne devoret momen,Hunc valere dum Cor intimum exoptatSecuta membra habere nil mali possunt.