CASP. BARTHI SATIRARUM LIBER UNUS
MONSTRIDOME Alcides, furcillatrice Latronum
Dive potens clava; quid denis atque duobus
Portentis potuisti olidos lassare lacertos?
Hercle ego cum reputo multo minor es mihi Divos
Quam dicunt plaustris resupini Thespidos hirci.
Nam quid te ignavo dicam comburere somno
Aetatem validam, atque Augiae pestibus aptam?
Stertere si vacuum est orbem incestante tumultu,
Endoperatoris sero genitum ad Puteal te
Amtestatus ago: Duodenis, Hercule, lustris
Patrari potuit aliquid; tu, Porcius ingens,
Nil mera quis praeter struxisse mapalia: Nam quid
Heic ego non querar, aut quem non causerve Deorum,
Aut hominum incusem? Monstrorum e stercore fossor
Perpetuus patrio; bullis pendentibus extra
Musarum instituit, calidarum more, tabernam.
Commendicatis cluneis centonibus atros
Cuspide protendens spinae anguineae, omnia nauci
Nomina purpureorum ex se contemnit hemonum.
Et nisi cui sordes pro Nobilitate pudenda
Adspersit, digne queis spongia Norica priscum
Induit Augusti Telamonem Caesaris omneis [Reg: omnis]
Nil nisi fatidicos, Vulgi convicia, vappas,
Cyclicus ipse putat: quid enim te prodiga laurus
Dicam obolis venum ire tribus? Palpabere, si qua
Treis obolos mereas, frustra donata recedis,
Et caput horridulum nautae spurcare togati
Incipis; aversatur inania nomina pallor!
Hoc equidem pacto non iam natura, Poesis,
Non ars curarum est; Mendici qui bene doctus
Personam, crotalis Pharias imitabitur Ibes,
Exambire potens rostratae foeda precando
Munia avis, tergere suis, ut conscia buttis
Se natis atra queat, crepitus sine mente secuta [(editor); sic: sequuta] ,
Iam vates, Musis et Apolline dignus amico est.
Saltim aliquid cupidis Calepini faucibus offae
Ingerat; ardet honos; et pro te Fama quadrigas
Conducit caelo; nil audent cetera turba,
Muta metu ob titulos, et rubrae fulmina cerae.
Publica cum ventumst subsellia, frangitur ingens
De pluteis numerus, ferrata fronte Poeta
Laudatur turpis: Satiri loligine pigra
Mendicant extra; sine Sillis prodiga regnat
Graecia; mentiri si priscum posset, haberet
Quod cupit infecti vice factum: Dia Platonem
Pulpita in Antimacho retinent recitante supinum.
Nam sibi quisque Plato est ne sit sine iudice Tmolo
Phoebipor, auriculas totus porrectus in altas.
Interibi velis venum venit horrida plenis
Fabula, Iudaicis ut pingitur India textis,
Vel qualem albenti Batavus venatur in urso,
Trans glaciei cumulos maiori frigore vectus,
Quo neque Sol radiis nec vates carmine venit
Antidea quisquam, nec laurea Pulibiana,
Cui toties fidum Spes deseruere syboten,
Nec vulnus de fulmineo restare palato
Quit frendentis apri; secum omnia perdidit absens
In titulis monumenta sui: sic ante bubulcus
Nunc Comes est, peram lauru, baculumque polentamque
Omnipotens mutat pro Nobilitate creator,
Vendere ei siquidem est pleno cum iure creare.
Heic titulis matura seges, Caupona superbit
Lintea, Aretalogis domus hospita, cetera complet
Tibia, Hymen, o Hymen; vatum laus festa Cinaedo
Endoperatori venalis dimidiata
Nocte patet, vel si cenam pro nocte pacisci
Cui libeat, prompta est in utrumque Tenacia tanti
Principis, haud illo melior, seu multa voratu
Stringere lauta uno, vomitu seu reddere, postquam
Cepit eum saties; quam singula suggerit aestas.
Quicquid agit, numquam se dissimulator inibit,
Cauta pericla foras vendit Lascivia lucro.
Ipse in sublimi Lateranus imagine praesul
Ius dat simiolis vel Gradivi scarabaeo,
Femina cui nulla est: hic clunes cum scabit aegros,
Quod cadit in versus sexti via limitis aufert.
Alter multifidosque pedes, cum cimice olenti,
Puliceosque, greges plagio venatus opaco,
Ore avido mandit, mordentis gloria laurus
Tota iacet, titulos vaga Mantua perdit inaneis.
Stat Comes Imperii, famulumque exercitus ingens,
Triplex nempe canis, simplex cocus, olla, putrisque
Heluellae cumulus, cum vappa cantarus horna.
Haec cerebrum summi sapiunt Iovis: Hercule parvo
Hoc bibita austerae Iunonis Galla ministrat.
Hoc Suxit, si quis fulmen cum podice dextro
Excepit, Pullumque Iovis nate fassus adusta est.
Sic sunt Heroes illustri nomine digni,
Magnificis titulis, mendicatoque nitore,
Clune sed insubido cum flagitiosa pepedit
Cantoris caeci de foedo fornice Musa,
Rex eris, aut ipsi Larvarum proxima Regi.
At sapiunt isti: quid cum lapidosa chiragra
Impetit? occipias calamum torquere, videbis
Unius eiusdemque Dei Medicina, Poesis
Ut sint facta manu. Galla pro peste laborat
Syphilis [(editor); sic: Siphilis] , accedunt Vates, curantque iacentem.
Et Medici redimunt Panacaeam, interprete lauro:
Sic aliquis dudum cum Clinicus esset, in hora
Treis obolos perdit, nec Apollinis orgia curat,
Quippe Poeta sibi est, titulos defendere Magni
Ingeniumque famesque solent, Comitisque Lupanar
Asse uno venale viris, ut virginis aptus,
Regna novenae, harum quoties lubet inguine quamvis
Abripiat tumido: sileat virguncula cruda
Crudior iste Comes, lorum cui aquatile signat
Sicula dependens ignavae robore betae.
In capreis qualis lascivi stupra palati
Hircus olet vetulus, naturalesque capellis
Ore locos mundat, rigidae tentigine linguae.
Sic caper exsectus castas violare puellas
Non potis ut solitum est nomenque secusque virile,
Linguam avidae exercet tetro in meretricis hiatu,
Se ratus ex Helicone Deas traxisse novenas,
In stabulum impurum, crudaeque libidinis oestrum.
Mox speculo Flacci turpes meditatus amores
Conscia ne fallat patratum infamia pullum
Quaqua vorsum oculos ignavo flore trementes,
Obicit adverso parieti, et nunc horrida cernit
Dedecoris monimenta sui, cum Spintria nexo
Circite dira venit, laurumque incestat hiantem.
Nec tamen his cunctis absterrenturve Poetae
Aut Daphnes vilescit honor: licet impius ipse
Polypus hanc pedibus et foedo podice calcet,
Morbosum eructans crepitum grave olente Mephiti.
Quid si ipsam effigie Furiam, propriaque figura
Depingam scite; Teuto Platanona Poeta
Hoc cantante colit, hortos vocat ipse salubres,
Sunt horti, sed ubi hic, serui, Columella, perennis
Nomen iners, sata laeta rigare, aut vindice rastro
Excolere insistit, hortis depura videntur
Esse mihi et doctis fetente Suillia caeno.
Si fors transversim tibi larvam obiecerit, audi
Qualis ei clueat, quantis virtutibus aucta.
Lingua trisulca quidem, sed vi mihi duplice saltim
Visa, micat, caput argutum, stant lumina multa
Nocte pigra, obscenae rostrum naso Ibidis adfert.
Aures regales, Phrygio donante dynasta
Imperium harum ingens, est nautica barba, caprique,
Prominuli dentes, qualeis decet esse caninos.
Caesaries inculta quidem, sed longa tamen, quam
Teuto cupit priscus, vel mendicator equiso.
Palliolum glabrum est, pedibusque et cimice multo
Palladium flavo miscens pallore colorem,
Qualia munc triviis Sortis decermina Pullae
Exiguae stipis emendicant vota: supremum
Vivendi inter tot discrimina consolantum
Opprobrium: haud raro qui nusquam in corpore toto
Candidus est, ima calcis splendere laborat
Sub solea, hinc albi nascuntur mullea vincla
Calceoli, inductis holoserica tegmina ludit
Sandaliis Comes Imperii: Quid cetera dicam?
Ut videas, insiste rogans; nec voce vel una
Polypus esse nequit, quemcumque est apta colorem
Larva refert: quate vulnificos in crimen Iambos
Musa potens. Comiti denis Epigrammata libris
Mille aliquot vitiis, ut bullis rivus, abundant.
Ipse tamen castos dictis violare Poetas
Insulsis credit, cum se fetentis oleti,
Barbaria indutum, volvit suis impete tetrae.
Sacrilega exonerat dein Declamatio vulgo
Intestinorum Lemurum proscenia: currit
Prodromus infelix charta [(editor); sic: carta] quadriennium in una,
Saecula uti praesens duplicator epidromus ex re
Plena natet, vetita prius ac potiatur arena.
Omnia quae Vigilis dictarunt carmina dudum,
Victoris Vigilis, cui dant rata nominis omen
Fata suum; strato veluti Soteria Caco
Herculei celebrant, Thebarum fama, Nepotes.
Iuridici in circo audivi convicia Pauli [(editor); sic: Paulli] ,
Graeca mihi loqueris, cui larva redempta Latina est,
Sic sapidum si quid vates canat ore Secutor
Illepidae ignorant larvae, renturque vetustum.
Omnia queis vitiorum habet Antiquarius, ingens
Quippe nefas, plus scire tuo, Comitiva, furore.
Olim erat infelix studium, puerique tenellis
Unguibus exorsi suprema dicta senecta
Prisca recordati, cordato more docebant,
Nunc viles bullae, Nebularum Heliconia pestis
Omnia sunt, artes, atque artibus addita fama.
Olim erat indicium Sapientis Laurea vatis,
Nunc contra indicium fatuae sine Carmine larvae est.
Mendici, mimi, Balatrones, hoc genus omne
Nil reliquum doctis facit ad compendia laudum,
Si cui corrasa est obolorum triga, parentet
Ipse suis studiis, Deus est, nec ritibus aegris
Sed stolido de se Deus est umbone tumorum;
Pullati iam caudiceis stant undique vates
Fascibus accincti, quibus est provincia, ne quid
Plena fora extundant ne scitum praetereat quod
Rumuscli. Aucupio stant undique turba sagaci
Atque inhiant lepide; nec se pro plebe Poetam
Sed Procerum studiis talis puer imputat: ah me
Si Proceres versus non attendere profanos,
Ilias ingenti bacchatur criminum acervo,
Neglectas clamant artes, mala tempora, mores
Usque Arpinatis accersunt Consulis anno.
Plumbea mens istis, pro corde in pectore fungus,
Est pepo pro cerebro, pro naso Rhinocerotis
Protenti rigidum necquidquam cornu Ithyphalli [(editor); sic: Itiphalli] .
Vappae sunt soboles, quos sustulit inde Cloacae
Filia, StercutI parasita cohors, crucis obses,
Pondera terrai vilissima, ponte soluto
Praecipites senicae, Virtutum oblivia, virus,
Pus, scabies, stirps Pantolabi, gens Curculionum,
O divorum operum quondam lux proxima factis,
Fictrices animae vatum, flagrantis Olympi
Altera progenies, niveae Omnipotentis alumnae
Aetheris, a magnis gens illustrissima Divis.
Quae teneris Musarum alis sublata per altum
Aeris et nebulae spatium, trans lucida rerum
Imperia, et turmas Lunae nutricis egentes
Sidereorum exis volucrum, librataque pictis
Remigiis coram caelesteis inspicis orbes,
Nil dignum citra Regem Terraeque Marisque
Teque ipsam cernens, cui quae sunt proxima, ceu sunt
Tolluntur pretiis, Apicem tu, excelsa, comantem
Custodis, rerum ornatrix, florentibus armis.
Qua sine tristities, qua cum mera gaudia mentem
Flammantem erecto sua trans Bona vertice signant.
Torpetisne adeo rerum decora incluta Mundi
Auricomae stellae: Spolium ut Balatronis inepti
Ambubaiarum Divina Poetica, rixa
Exstiteris nobis? Nam quis Spado vel Bagoas
Quis niger omen habet Aegyptius? Omnia visu
Optima conturbat praesentis larva Poetae,
Haec divum laudes, Heroum encomia solvet
Vota manus: Cui, turpe, per intervalla supino
Tertia vix Latio respondet fabula talo,
Opprobrium morum, pudor inceste, orba animi fax,
Hoc erat extremis deflere piacula morum
Versifices dictis, ut iam delira Poesis
Stramineo e stabulo, consutis undique tignis,
In Procerum, Augusto, conscendat lecta, favores?
Quodque olim infestis incurrunt versibus aevi
Innocui vates, vates patrare Nepotum,
Dignum aveant nigrae Satira loliginis atra.
Sed merito hirsutas inter fera carmina caulas
Bruti adolent corvi, qui se dixere Poetas.
Sed merito in triviis pueris convicia cantant,
Queis sapere insipere est, canere est latrare caninum.
Hoc meritissime habent: Olim, Decima Herculis offa,
Curculionum ingens aulas Augia tenebat,
Nunc exesse iubentur ii. Subiere Poetae,
Unica ut his quaquam caenatica se obtulerit spes,
Nec nebulas Helicone legunt, nec Laurea mordent
Vincla capillorum: Superesse domestica cunctis
Larva cupit; videas nivis instrumenta vagari
Alpinae passim; Scabiosa volumina versuum
Lecta tenus titulo, miratur sella Patrocli.
Publica iam pompa est: fatuum describis asellum
Lege Poetarum in cuncta, describe Poetam.
Nec caput aucupii tanti, pesque, unicus ille,
Sentio quem dictum, nec se non tangier idem.
Viscosum in miseram cessat sparsisse iuventam,
Bis miser ipse, lutum; volitat face termitis uncti
Perque vias Polypus, perque omneis undique campos.
Nec locus Imperio, nec gens superest Europae,
Quam picea infelix non attigerit face pestis.
Nunc quoque grassatur per operta et aperta vagatrix,
Erronemque vibrat glaciem, Saturniaque astra,
Crimen iners Superum, queis sancta encomia furto
Subtrahit ebrietas, Empusarumque catervae
Ludibrio exponit; Pereunt, sine nomine, turpes
Larvarum populi; incubitorque exercitus exit
Alterius famae: messem ut populatur agrestem
Dira volatilium facies, turmaeque pudendae,
Sic larvae miserae, sine succo et sanguine pelles,
Stridunt incassum et tumidas bacchantur ob auras,
Quod scelus infelix, atque ulceris orgia crudi,
Tabificoque sinus, exspirantemque Mephitim,
Tangere si poscas, tot pus virusque cavernis
Exsilit, ut pacem divum, deterritus, ores.
Hinc struibus multis, ceu papilione volanti,
Errant indociles, Prisciani iniuria, cartae [Reg: chartae] .
Cui misero soli est sanctum miseratio vatum,
Quippe ubi iis laesi dicunt convicia buccae,
Participat multum de iniustis undique factis.
Infelix, tumidusque alaparum mole, Magister.
ESse modum in scaphio, quamvis Romana Menippei
Scripta senis iam nunc septingentesimus annus
Opprimat, et crucio missurus carcere, iam dum
Sit desperatus, quis nescit? Opuntia Gilli
Quamvis maternis, vix desidiosa, sub armis
Luserit, et scaevam cupidis arcere, fritillum
Tesserulis geminis, non invitata, locarit,
Et conducibile, et retur plane esse necessum.
Gillus ut elumbes lumbos, latera hausta, manumque
Callosam, aut potius simulantem lorea tactis
Frena ab aquis, speculo vidisse putatur HoratI,
Accubuos rumpit sudores, obque volutus,
Mane novem somno per tenta cubilia in horas
Colligit in pugnam languentia robora miles.
Huic sit nota licet Theophrasto incognita prisco
Herba, cui decies septem Venus addita nodis
Confecit toties, mulgendo exhausta, Priapum.
Cui labor Alcidae pro lusu est, inminuit qui
Quinquaginta una contentas nocte puellas.
Si quis apud gentes etiamnum est caelica nosse
Tantus amor, quem non rapiat scabiosa libido
Scenica in effigie, fora cui, pluteique timentes
Thespidis exemplo turpem lurcentur ob hircum
Fata vetustorum procerum, non pervia Sillis,
Quis neget in caeli florenteis fornice formas
Momina laxatae scire, et servare quietis?
Sic duo summa dedi quaerenti exempla, Deorum
Sedibus a pictis, et merso in crimina Gillo.
Nil superest caelo, nil foedius usquam homine, audet.
Qui vitiis sacrare sui decermina veris.
Ultima sic primis appendimus argumenta.
Pulverea quoties venit ebria Delphica nube,
Et larvale fremens Euclidis sacra Magister
Vi ferulae reserat, pulvis, vilissima rerum,
Monstrat Arithmetices numeros, atque orbibus orbes
Caelorum evolvit, nec sentit in omnibus ignem
Frigore tuta suo pigrum gens Orbiliorum.
Mastrucata velut tetri persona Gothunni.
Atque haec ceu tripode et lauru data carmina rosa,
Cetera pars hominum veris aequanda putabit.
Scilicet infractas studiorum ut circite mentes
Perpetuo, tandem [(editor); sic: tamdem] requietis pausa salubri
Recreet affusu vitae florentis, et ignes
Paulatim exstinctos urendo plurima, pascat.
Natio foeda tamen quaedam ludibria tanta
Vivendi ignorans fertur tramittere morti,
Ut malit stolidis non raro incumbere cartis [Reg: chartis]
Absque aliqua dulcis vice respiraminis, atque
Sufflatum in follem tam crassas ingerere auras
Pelliculae ut ruptae sartorem nocte dieque
Advigilare velit, si non dirumpere follem.
Hoc unum cupidi, post mortem ut vivere sese
Pulveris eiusdem plebem, sine sensibus albis
Persuadere queant, Famaeque inscendere currus.
Verum agite, ignavi, mihi respondete; quid, hoc non
Naturae leges migrare, et vivere verso est
Ordine vitali? Bene quod tam adamantinus obex
Distinet, evertant Parcarum stamina, proque
Aureolis fusis pulli dent velleris agnum.
Parvus, qui cedrinis blattarum examina sucis
Averruncandi stolidum mendicat honorem,
Fasciculus cartae [Reg: chartae]
tanti est, rabiose? colorem
Viventi exsorbet; quidni [(editor); sic: quid ni] , si qua ulla superstat,
Exsanguem tumulum, famam corrodat, et, excors,
Saeviat in proprios, rabioso dente, furores?
Fama malum dulce est, fumus, caligo, tenebrae,
Ille velut multa crassam salsugine pernam
Indurat epulis, modico deductus in altum
CarnarI stabulum silano; aptatque coquenti,
Verum idem absque modo penetrans, in inutile pondus
Transdit eam silicis, sic famae flaccida nubes
Imperio quaesita modi, durare dabit nos,
At studio a nimio in caecis inhiata tenebris
Quaerenteis stupida, defixos mente, relinquet.
Ut quondam adverso pluvius Iove, fertilis, arcus
Multifido splendore micat, cum gratia Phoebi
Decessit paulum, tristique abscondita nube est,
Cum tenero infelix paulatim rore liquescit,
Praedictisque in aquis moritur, suaque omina firmat.
Non aliter tumidi pavonis imagine rumor
Aeternam vario mentitur fulgure vitam,
Cum brevis interii consumpto flore secutor,
Illa perit, lapsuque rogum deturbat in ignes.
Haec Famae ratio est: moderata adhibebitur? altum
Servabit nomen, nimio quaesita labore,
Corrumpit prave, bene quod nutrire putatur.
Utque aciem emendet, quamprimum est orta, sodalem
Mentitur natali igni, mox lurida vento
Spargitur, et bene si nec pronum indepta, superbis
Liventeis oculos lacrimis adstringere perstat.
Hocne malum studio sequar, indefessus, inani?
Vivendoque datum tempus moriendo teram? si
Ostentat nebula assurgens, pelagove cadentem
Clarum oculum Solis roseo soror excipit alveo,
Felices spondere annos, felicia possim
Saecula, ab unius falso splendore diei?
In dubio cum sit qualis lux crastina habenda est?
Parcite, io, tenebris, brevis est lux illa, futuram
Quam labor edurus, perituraque tempora praestant,
Longa nimis nox est vitam exceptura: quod atro est
Candidius, si, quod purum, tetigisse negatur,
Imbibe mens excelsa sequi, sed lege modoque,
Nempe Modus rerum est princeps, Ratio addita vitae,
Illum sectabor ductu rationis amico.
Si modus excessu temeratus abhorruit aegro,
Longe aberit ratio: geminarum more sororum
Sunt duo nec duo sunt, rationis in indole regnat
Ille, modi imperium ratio germana gubernat.
Exit utroque horum, cui ab altero abire lubido est.
Dum vivo hoc teneo, merito quae industria summa est,
Mandato officio dependam, salum ea vitae
Ne veniat damno, damnum est nimis aspera cura,
Aspera cura, laborque, quibus bene parcere possum.
Quod bona si mi aliud tacite subrepat agenti
Fama, nec insano aucupio quaesita laborum,
Suscipere hanc satius, quam secum velle moriri.
Sin ea non citra sudorem, et tempora rapta
Laetitiae ingenuae, ventura est, exeat ultro
Anticyras nigra Hellebori curanda cicuta.
Quid iuvet ingratum mimet, sudare Nepotum
Augendis studiis? nisi qua mea commoda ducunt.
Aut iuvat illorum forsan sanctissima vota
Si me ipse excruciem, pro posteritate, supinum?
Sic pater ante mihi, sic scilicet optima tradit
Munera avus: prior esse cuique sui integra debet
Cura, dehinc satis est laceratam impendere vitam
Nominis insana frangente libidine corpus.
Impius est, sibi si me vult periisse videntem
Viventemque, Nepos. Quid pallida Larva, piorum
Ridiculum Lemurum, atque Empusae Empusa timentis,
Iudaicaeque bilis pestis deterrima possit,
Quam latrare suum, quoties vis publica libris
Avulsam patriis blattam in lucentia sistet
Tela Dei? obtusis oculorum lurida nervis,
Scaevam aciem haud poterit limanti opponere Soli.
Quod si fata velint felicem quem facere horum
Usque adeo, obliquo tela ut ferat ignea ocello,
Verborum crotalum, Graiaque anus obsita mitra,
Usibus oppedet rerum praelustribus, et de
Deucalionaeis accerset condita libris
Scita senum veterum, Pharias imitantia pelves.
Nunc Lamiae turres obscena nare loquetur
Rhinoceros, Solis nunc pectine comta nitescet
Larva ferox: facile est tranquilla per aequora navim
Ducere, librorum magno in dare verba senatu,
At cum remigio malus torpente madescit,
Et pede non dextro velum Iovis implicat horror,
Tum demum artificis meditati exspectat honorem
Descensura ratis, qui laevo sidere clavum
Torserit adverso insuperabilis Orioni,
Usibus edoctus longis vada, rite magister
Dicitur, in salsa fatuus stat pyxide dudum
Orator, noctemque auget umbraticus ex se.
Iam tibi quid rosi prodest iniuria docto
Pollicis, et vivo manans cruor ungue superbus?
Quid caput infesto scabie maiore lacessis
Infelix, digito? si hodie tibi dentur habenae
Aurigae inscito, spernet vaga verbera currus,
Et resupinato Pyrois temone redibit.
Audiet interea clamantes circulus in te,
Quid bove venamur leporem? quid Apolline dignum
Rana canet, putri, numquam progressa palude?
Cetera gens isthaec vel Crantore doctior illo
Militiae dare frena cupit, adspirat agendis
Rebus, ubi adiecta est, genuinum frangit in istis.
Huic Reges faveant, qui nec sua nomina novit
In fatum pugnax? Namque umbra venit eadem
Sacrilegum cantans sententia: summa beati est
Neutiquam nasci, vel natum mox aboleri.
Et quid ei credas homini, quidve ille potissit
Cui vitae propriae est pertaesum? sic genus omne
Tutus aget sceleris cui flos iniuria privus.
Cui sua onus proiecta salus vacui est vice voti
Spiritus, impendet quicquid suadebit egestas,
Pronus, et in vetitum pro desperante supinus.
Sic ego nunc statuo: nitidas ita partior horas,
Quasque dat, officio satis ut factum, ordo benignus,
Suavibus impendo ludis, moderorque severa
Successu laetorum: et quid si laeta favorem
Olim etiam spondent fati et famae mihi? ludo
Quaeritur haec molli, si sic vetat hora potiri
Nascenti infelix, frustra, versatile monstrum,
Explicitam Soli caudam fucante nitore
Pingis, et extentis relegis vestigia plumis!
Seria quae tractem si fors cui nosse lubebit,
Civilis Iuris studiosum retia nectunt;
Ludicra sunt Critices opera interrupta, genusque
Scriptorum veterum omne, his me recreo foveoque,
Ut vespae vel apes proprio sibi nectare vivunt
Aspera cum bruma est, distentaque limina cellis,
Aestatis bona succutiunt secura, famemque
Spernunt a sese, cauta ut formica cicadam,
Sic ego quod lectum est dum mentem vis calida ambit
Atque recens, sucum in generosum verto, retroque
Pono, bene clausam in cellam; cum verna vigore
Aetas sublapsa atque aestas hanc pone secuta
Iverit in summis redeunteis orbibus orbes,
Indidem uti promam, quae suffectura famem qui
Pellere, cumque bona valeam pinguescere fama.
Irridens illos nunc, qui iuveniliter acti
Saltarunt dictis mimis scurriliter, et se
Egregie Orchestrae ridendos exhibuerunt.
Pars, quasi mellito male delinita veneno,
In proprias praeceps laudes, quique optimus haud est
Quantumvis felix sine rivali, ardor habetur,
Livida pars suffusarigenti corda veneno
Quae solet e magnorum inhonesto quaerere nomen
Contemptu; ex horum medio utrorumque creata est
Tertia gens, quicquid vitiorum ambobus abundat
Colligit haec, mistisque addit, quantum est opus, hydrae
De felle, absinthIque obfundit amara, crucisque
De gremio lectas herbas, quas Colchica numquam
Terra, nec Aeaetae dedit hospita Thessalis, et quae
Rubra Promethaeo de sanguine nacta colorem est.
Huic mos est caecis obvolvere laudibus atrox
Laedendi studium, meritis dum ornare videntur
Subfundunt croceo simulamen inane veneno.
Amphisibaena velut gemina cervice minatur
Vulnus, et, eliso hoc, nocitura superstite rictu,
Surgit in adversi telum latronis, ita isthoc
Infelix genus est: fugias recto impete virus
Dira minans, alio succedit ab ore fenestra
Mortis, et ignaro subeundum ignobile letum est.
DE Sicula Verres praetura milia centum
Quottidie exverrit: non, Hercule, tota triennii
Mi tanti spolia ut sacri accusantis ab illa,
Copia quae felix per septem sparsa libros est,
Litterulam amittam. Vulgi sub iudicis ergo
Arbitrio, spes resque omnes Ciceronis in armis
Deponam eloquii? Iudex prius, ante Metellum,
Absolvam irato, Verrem, clamante Dione,
Haeres quei Venus est? sunt haec mea praedia avita.
Monstrorum felix aetas, felicior immo
Nostra atavorum et avorum, immo est aetate parentum,
Non tamen hoc genus usque adeo fecunda sinistre
Protulit, ut quondam, quod, simia ceu male nata
Gesticulando hominum mores, imitarier audet,
Uni scribendo se det Ciceronis amori,
Non dextra aut laeva pedis in vestigia nitens
Usquam alio proprii: dicis, quid, simia vultu
Non prope consimili humanos imitatur honores?
Edepol hoc negitet qui numquam legerit usquam
In nebulam parietis scriptum pictumque Poetis,
Viscosam pelvim venator ut arbuta subter
Ponat, simiolis varis grate hospita tecta,
Unde prius puris oculos purgaverit undis.
Pelle vel in laxa nullo vestigia visco
Merserit, exemplum male quod nisa exprimere, atque
Cruribus incurvis rectos implere cothurnos,
Bestia decipitur. Placet hoc simulamen ineptis.
Nec finem infaustum fabellae perspicere audent.
Quam capite obnupto statuunt altaribus illis,
In quibus unius fumat Ciceronis acerra.
Verum ea sunt alio seposta examine nobis,
Liberior calamum si forsan strinxerit aestus
Omen amant Iuvenis, atque indole venditur ira.
Hoc unum nobis responde: vulta Leonis
Non generosa magis, quamquam crudelia visu,
Quam quae forma prope est humanam prima ferarum?
Heic naturae opus est, illam facit error anilis,
Sectator summi ductus, quem linea monstrat,
Iudicium tenue et caecum rationis in imo
Pectore depositae: Lucae bovis altera nata est
Fabula ab ingenio, pro vera est altera doctis;
Quis sapere hanc, deformem adeo, magnamque, sacramque,
Vilius ostendet, quam scaeva simia larva?
Corticis extremi sunt verba sonantia pondus,
Spiritus et genius quaque est anima arbore, rectrix
PrimigenI succi: frondes, ruta caesa comarum,
Fructificas imitentur opes? quis bubsequa qui non
Discernat, subus est ea vis nativa, saporem?
Luceat ut color ingenuus, vis, nervus, imago
Mentis inexcussae, servi sunt verba vigoris.
Exsanguis veluti, quam saeva canicula messi
Fidit carnifici, stipula acri Aquilonis ab aura
Fluctuat, ancipitesque metus, tremebunda, fatetur,
Sic genus hoc, venti quocumque volatilis aura
Ire iubet, potis est, verborum ut inertia linquat
Materies folia, ut bacchante Aquilone revulsa,
Talipedant misere; nec, ni consultus obire
Res creperas Dictator amet, possuntve, voluntve,
Quoquam immotorum graduum deflectere pondus.
O fatui, ex alieno ut servile inque decorum est
Desipere ingenio! vah futilis umbra, colorque,
Effigies stupida, haud hominum vivum atque videntum
Nomine digna magis, quam simia gesticulatrix.
Ergo, aiunt, imitari est res servilis? ita hercle
Antiqui haud censent Sapientes, atque novelli,
Quin quidam, scite scitum est maioribus, inquit,
Nobilis e vestro quidam grege; ut optima quaeque
Quisque imitanda sibi proponet, ita optimus esto.
Audimus te, o quarte Cato, et miramur: at isto
Vilius a statione semel placita inde movemur.
Grandibus auriculis si qua est in sana cerebri
Tecta itiner: contende animos: summumne quia usquam est
Continuo solum esse putas? Pater ille loquendi
Exsuperet reliquos. Non idem est omnibus ordo,
Primus hic, ille minor, minimissimus alter, ob hocne
Communes non sunt Latii sermonis? An ille,
Consul ut aeternae semestris claruit urbi,
Perpetuus fiat Latii nunc pauperis ex re
Dictator, veteri quod more et carmine constat?
Prisca viri scriptis etiam sapientia cordi est
Sustineat dextram a sceptro; sunt nomina multa
Queis potior Doctrina cluet, quae sola Latinas
In voces regnat, sermonis ut induperatrix.
Quippe id habens cuius sunt ficta vocabula causa,
Rerum aio Imperium, dicendi a flore medullam,
Quod tuba si Arpinas sola omnia nosse putanda est,
Unde aliis mystes naturae Plinius uti
Non renuit verbis? unde ingens pompa VitruvI?
Scilicet haud dum illis Nizolia Regna patebant,
Ut mendica cohors tessellato agmine serpens
Subtraheret TullI miserandas ex anima offas.
Spernam igitur quae scivit et hic, nec, conditione
Humani generis, potuisset scandere ad istam
Eloquii summam, sine Doctrinae ubere cornu?
Hoc erit ablecti verborum Regula census,
Ast ubi mens rerum, et succi vis plena mariti,
Unde vigor dictis motrixque animae aura superstat?
Cedimus hoc, clamat Cathedra Saufeius ab alta,
Doctrinam ex aliis, solo e Cicerone loquelam.
Parce, senex cordate, odiis, barbamque supinam
Paulatim, et veteris temne ora superstitiosa
Stoicidae: rebusne igitur verba omnibus apta,
Verbis conveniunt res quaeque, altrinsecus ortae?
Non faciunt, fateor. Iamiam fatuaris aperte:
Ergo Arpinatis sunt omnes undique rerum
Effigiae in labris? sunt omnia verba sepulta?
Non opus est igitur studiis, Natura, Poesis,
Caussidicina ferox, Asclepi dia reperta,
Liberaque haud minus Eloquii florentis imago,
Mendicent huius nunc res nunc verba, rogatu.
Quemquam adeo stupidum, dii magni, hebetisque cerebri,
Usquam esse in mundo, qui tot variantia rerum
Quottidie genera extundit, conditque, fovetque,
Stringere ut inmensis opera illa inmensa revellens
Finibus, ambitae claudentia moenia terrae,
Pauperis unius raso stridore labelli,
Ambitione sua dignum, pompaque, reatur.
Semper, ubique ratum est, qui significantia verba
Rebus ab adsiduis ortuque obituque revellit,
Peccat in ipsas res, quae nec concludier omnes
Nec maiore queunt uni de parte creato.
Scilicet, ut demas voces, quei mente subibis
Distinctis rebus species quae credita, solo
Nomine committit, distant [(reading uncertain: black spot)] re procul ipsa.
Haec habeant fatui, parcendum est, de reliquo, horis
Quae possunt alio, meliori fraude, locari.
NAta, quis infitias ibit? virtute parente
Nobilitas primaeva, impressaque vultibus altis
De generosorum factis, insignia, avorum.
Cassidis effractae quis nescit versicolorem
Respondere animis clipeum? et dare cornibus ingens
Impositis iubar? at soboles ita floribus exstat,
E propriis; mater virtus ubi? flebilis extra
Pagos mendicat, tugurIque, volubile vento,
Tectum habitat: nisi quem duris in rebus egestas
Admoneat laudis patrandae, aeterna manent hanc
Exsilia; at splendor nisi rerum accesserit, extra
Inque oculis hominum positarum, ubi nobilis ardor
Materiem laudum? laudes ubi quaeritet ipsas?
Plurimus in multis sanguis; mens ignea, caeli
Flagrantis soboles, nil cogitat, aut stupet, aut vult,
Ni penitus laudandum: at res tenuissima tecto
Defensare levi frigus mortale coercet,
Immortalem illum, superum dona alma, calorem.
Raro adeo res et virtus iunguntur in uno.
At cui res sola est, me iudice, paupere cultu
Divitior longe est hodie, quam, naufraga virtus
Quem sola amplexa est. Cynici, sordesque superbae
Contingunt paucis, quaerit quia nubile nomen
Conditionem altam, parilem sibi, pectoris: inque hac
Exercet vires. Res est obscena relatu,
Non aliter cui falx, cui rubra columna, Priapus
Si furem inveniat nullum, cava dextera fur est,
Semina virtuti subiecta nisi ordine tali,
Inveniant rerum momenta, siti exercendae,
Intereunt sensim, contemptaque saepe iacebunt
In triviis vulgo purgamentalibus; ut quae
Sub mensam FlavI calvaria deportata est.
O Nox in solo densissima nomine! paucis
Tangere rem felix fortis favor adnuit, illi
Nomine se oblectant, sine nomine res datur istis.
Vidi equidem haud paucos, quamvis puerilibus annis,
Vertice queis coma crispa, superciliosaque torvis
Caesaries oculis, conspectum altrinsecus omnem
Dempserat: accessi mirans: vidi annulum in alto
Pollice fulgentem: visa est inscriptio, fulgens
Casside pertusa non uno, crista, colore.
Magnanimum in clipeo clava domitare Leonem
Ex atavis primum, ducenda est linea longe
Sanguine si celso repetitum hunc, cernere poscas
Parte sui meliore; supra galeam ala, vel ipso
Mobilior Zephiro, Persei stemmatis auspex,
Indicat heroum nomen. Sequere ordia prima,
Paullatim, ut numeri, descendet mens generosa,
Dum venias ad eum, qui sanguine solus ab alto
Stat fulcrum una et tota domus: dic bellica vulgo
Unde ferat spolia, et simulatos hoste triumphos [(editor); sic: triumfos] ?
Arma videbis uti tenero matertera cultu
Thetis in Aetnaeo curasse volucria monte
Iuret. ubi nunc sunt? prima illa volantia secors
Abripuit Turcus. Res milite macta superbo
Publica: Pacis ubi iucundae floribus artes?
In ciato [Reg: cyatho] dicunt decumbere, suffundendus
E veteris Bacchi grandi sacer haustus amysti.
Tempora, io, et mores. rarissimus est Catilina
Plebis ab ingenio: generosi spiritus oris
Ad verbum, quodcumque usus proferre iubebit,
Exsecrandarum divarum exempla profundet
Spartacus infestis, sine tegmine, tendit in armis;
Fraude humili in medio iurat Catilina Senatu
Deprensus, patrata incendia velle ruinis
Stinguere; quid? patriae? verum huius adultera Iure est
Sergiadae licet, Italiae caput, aurea Roma,
Mater, et Arpinas in laudem migrat, ubi illud
Divinum exaudit, Patriae pater, ebrius ex se.
Sergius infelix, olim Romanus Achilles,
Istac progenie est: contra, Barlottia proles,
Non nisi cum parma venit inglorius alba
Belgica rura puer. Si partem foverit illam
Quae libertati se devovet, altera CurtI
Gloria, nec flammas nec Spanica contremet arma.
Quis neget hunc famoso e tonsore esse, et haberi
Nobilium decus; at paucis ea gloria, iuxta
Natalem obscurum, fatorum ob dura, tributa est.
SUnt quidam qui non solum non esse Poetam
Id verum est, sed versificem negitare parati,
Proscindant sannis aversum me, male flexo
Narrantes digito, nil praeter agrestia ruris
Crimina, et illa adeo posse exterebrare parato,
Ut superare queam stolidi ioca frigida BlovI,
Cui dictum est versus factos novem in esse premendos,
Ipse tot excudit male sanum carmen in annis.
Idque potens Titio cuivis mutarier ultro,
In Prorsam, ut docti vesanum vulnus Ivonis,
De prorso Cicerone pote extorquere Poetam.
Nil melius possum respondere, optime at istud
Irritent aliqua, dicent nova plaustra, novosque
Faecibus antiquis rursum emersisse Tragoedos.
Quantum etenim video non est, nisi qui bene novit
Mulcentem barbam petere infesti impete dentis,
Vulneraque incauto cornu dare, rite Poeta.
Sive igitur sacro turgens sermone sacerdos
Attigerit me exin; Meretrix, clamabo, fuisti
Usque adeone superba hodie? nunc vulgus et insons
Plebs patresque una dictis moriuntur amaris.
Altera nox aeque fastosam viderit; eia
Iulia lex dormis? ubi et aurum et vasa, sacrae res?
Abstulerunt fures: viden' ut sacraria rupit
Nocturnus latro, clatrisque est missus ab altis?
Parce ferox furi: quid nonne aurata papillas
Prostitit Alna hodie? tu, matutinus ab illa
Digrediens, templum levior quam excesseris, intras?
Tu me ausis contemnere; homo tam languidus, ut te
Per totum lapidem ringentem audire maritus
Audierit nuper, dum absente negotia curas
Proque viro uxoris, furiasque aspellere fingis?
Nonne latus miserum, tussique exercita turpi
Viscera totius iam Nestoris hernia solvit?
Tu tamen horrendos pro casto flamine flatus
E cathedra volvis, quo Bellerophontis amicum
Hippolyti socium agnoscat fecunda Diana.
Caussidici si me transverso lumine visum
Commorint stolidi; quid, iners confusio Recti,
Nominis exhaeres proprii, crux publica dicam,
Oggannis? scitum est iam dudum, et nobile vos ut
Suspensum a trutina tentetis vellere valga
Iustitiae examen: quod scilicet illa Poetis
Fingitur, extemplo caecam vos creditis: illa,
Velatae fronti peplum abruptura, videbit
Fraudibus innexas fraudes, aenigmata tortis
Structa logis; onus est legis Scriptura vetustae,
Stat minio eraso Masuri rubrica, tremitque
Crudelis furias interpretis. Optima legum
AsclepI in templo votum Cornelia praestat,
Cruribus ut fractis saltim caput integra servet.
Scilicet hoc Baldi est cui littera rasa cruentum
Virgis emendat corium: quem excuriat aequum,
Excoriat Glossae fidens interpres anili.
Scilicet hoc sancti mandatum est Caesaris, a quo
Fonte satis puro legum composta supellex,
Obscenis nunc iam mutata paludibus horret.
Sanxerat hoc capital. Paratitla tenaciter una
Legibus haerescant, summatim quamque sequendo,
Nunc moles librorum ingens, confusio legum,
Argumenta alio distorta avellit abusu,
Legibus in multis leges nunc quaerere nobis
Utibile est, nam qui tumidis flare undique buccis
Verba crepat legum, Poeno ille mapalia ritu
Condere se nescit, et nobis imputat auctor
Deceptis pallens errorem, interpretis ex re
Lector erit, quisquis sapiens, interpres: in illis
Moribus interea stat publica pompa, sepulcrum
Iuris habens ipso pro iure, ignarus, et exspes
Caussidicus, qui verba modis horrentia miris
Vendit inops inopi: quondam Regale putabant
Officium parere foro, miserosque tueri,
His schola muneribus linguas acuebat herileis,
Pulvere nunc quisquis triviali emersit, et audax
Ingenium, Cornu ceu copiae, adeptus habendo est,
Nil restat, fora densa subit tantam eloquii rem
Ipse cupit quantam Natura traduce nanctus.
Rabulae, io, Cynicique canes: vos iura videbunt
Imperium retinere sui? vos: cetera verum
Est satius stomacho nolenti impingere, quondam
Exornata suis virtutibus haec prodibunt
Saecula latrantum. Nunc porro in coepta feramur.
Obstiterint medici? quidnam aereus ille sonora
Turre novi crepitus sibi vult? numquamne satisfit
Urenti medico, ploratibus et nece: morbis
Praefecti, curant morbos, ne scilicet excors
Sacculus a sana decresceret urbe, trecenti
Quoque die, porta descendunt qualibet: o si
Prima lues tollat medicos, quam exilis ab alta
Peste cadat numerus! Medicorum obsonia morbi.
Qui, nisi quid reliquum est aegroto, more dolorum
Ipse dolet Themison, et quod domet, ipse ministrat,
Ridiculum est certe et plorabile, peste Tyrannis
Morborum eluitur, veniunt medicamine poenae.
Ure, Seca, his opus est; quoties tibi Clinicus adstat,
In cautere puta decumbere; solve cruoris
Rite tui decimam, sine sanguine ab Hercule nostro
Nil venale boni: Gens est stupidissima, si rem
Expendas docte, medici; quanta, obsecro, discunt
Ambitione homines occidere? Cetera parco.
Mercator veniet nec cedet mi obvius? ecce
Publica res vestrae est haec decrescentis hirudo,
Merce nova, antiquos gens infandissima mores
Conscelerant, lucroque pecus mortalia cuncta
Et divina putat servire, manum omnibus una
Iniciant [Reg: Iniciant] . His unda auro, terra, aetheris orbes,
Terra auro constat, hanc paupertate superba
Saepe vorat, nihil ut teneat tamen omnia quaerit.
Sic genus in mortale vehat, pro vate recedam,
Scilicet hoc vulgus ritu censere Poetas
Instat; abi si quis scis fronti parcere, dum non
Criminibus meritis convicia digna rependis.
Verum ego fors doctis etiam hoc sermone Poetor,
Qui ceu falsa canam, quae vero sint magis aequa
Delphica quam laurus, admorsa fronde, profata est.
Augustique horrens specus, et morosa TrophonI
Carmina, quae auditu vendunt lepida omnia in uno.
FINIS SATIRARUM LIB. I.