EQuus levare quo sueverat sitim
In hoc, aper, vado lavans
Luto inquinavit atque turbidum dedit,
Fero unde bilis addita est.
Virum ergo adit, sua inque terga sublevans
Aprum dare addocet neci.
Equo potitus, utilemque sentiens,
Domare eum, vir, institit.
Ita ille servitute vendidit sua
Necem hostis; estque sub manu.
Dolo nocere saepe nisus alteri
Sibipte fabricat malum.
Cicada multa Noctuae mala ingerens,
Strepebat absonis modis.
Eamque noctuinum habere nomen, et
Idem omen; esse nil, nisi
Tenebrionem. Amare se merum diem
Apollinis lyrae aemulam.
Rogabat illa, conticeret. ista iam
Strepebat horrride magis.
Rogata denuo, incitabat, impudens
Cicada, denuo sonum.
Dolum ergo machinata noctua est ei:
Ego autem inepta, dictitans,
Apollinis quae aviculam tenerrimam
Tacere iusserim. Cane,
Cane, o diserta: Nectaris mihi hoc die
Minerva poculum dedit,
Eo remunerabor ipsa canticum
Tuum, lepore nobile.
Cicada credit, adque noctuam venit,
Siti ante semimortua.
Cavo evolans eam necavit, atque se
Dolo ulta, Noctua, est bono.
Malo bonos lacessere ausa carmine
Meretur opprimi cohors.
PAlude rana viderat sua vacans
Bovem, atque magnitudinem
Feri aemulata, maximum dedit sonum,
Rogatque filios, bovi
An esset ipsa par modo amplitudine,
Negantibus; vice altera
Cutem canore prorsus inflat absono
Rogatque denuo, ut prius.
Negantibusque ut ante rupta tertio
Labore, pessime perIt.
Inops, Potentis aemulator, interit
Domestica superbia.
DVae ollae ab amne raptae abiverant vago,
Ahenea atque fictilis.
Ibi infit aenea: o soror; latus tuum
Meo venito iungere.
Fluentis impetum ut queamus alvei
Simul cavere promptius.
At illa, pridiani adhuc memor luti,
Facesse, dixit, o soror,
Tuum illud, hercle, displicet mihi iugum,
Utrimque cui malum imminet.
Fluenta sive te mihi inferant, tibi
Fluenta sive me offerant.
Potentioris hoc modo sodalitas
Cavenda pauperi viro.
TAgax subinde machinatus in domum
Venire divitis viri,
Ut inde clepta quaereret manu lucrum,
Repulsus est canis sono.
Adortus ergo bestiam cato dolo,
Quadram lucunculi obicit,
At illa; liberalitas tua, o bone,
Hero cavere me iubet.
Repente liberalis haud caret dolo.
Eum cavere discito.
VAcante silva adhuc, sibi arbores Dii
Sacram cuique deligunt.
Apollo lauream tuetur, Herculi est
Probata celsa populus.
Diona myrtum amat, Deum omnium satrix
Placere pinum ait sibi.
Iovis tonantis apta quercus est manum:
Patri at Minerva proxima
Sibi esse mirum id oppidò, infit: arborum
Agreste quod probent genus.
Sed uberans vacare fructibus sinant;
Cui ista reddidit Pater.
Opimitate ne putemur utili
Honorem habere venditum.
At illa; quicquid approbent Dii, mihi
Oliva fructibus placet.
Ibi osculatus ora docta Iuppiter,
Bene, inquit, o meum caput.
Enim nisi utile est, quod occipis, puta
Laborem abire perditum.
VIanti asello inhaeserat pedem spina;
Dolore qui furente multa conquestus
Lupo fit obviam, ferente fortuna.
Is ilico [Reg: ilico] professus esse chirurgum,
Et inde grande praemium sibi pactus,
Manu atque dente tam diu premit vulnus
Secuta donec exiit loco spina.
Malo esse liberatus, aeger ut sensit,
Pedem medentis ilico incutit fronti,
Fugamque init. Lupus male inde collectus
O ultionis apta vis, ait; Quare
Medentem agebam ego, esse qui coquus noram:
Professione qui sua ob lucrum migrat,
Domum tale praemium referre debet.
MAtronae magni est conquestus pavo Tonantis
Luscinii vocem sibi qua ratione negasset?
Mille oculis Regi volucrum? quid cetera forma
Saecla avium, exsuperans, cantu tumrpissimus exstet.
Illum augusta Iovis sic consolata virago est:
Dii tibi quod tribuere, secunda mente fruendum est:
Non etenim tua forma Aquilae, fastusque canoro
Luscinio datur: illorum fuge munera turpi
Invidia exambire tibi, pulcherrimus ales,
Nil praeter miseras miser hinc potiere querelas.
Invidus alterius macrescit rebus opimis.
CAnis trahebat ore carnem, eam foco
Vacante clepserat domi,
Et amnis innatabat alveum, in vado
Imago praedae ut exstitit
Imaginatus est canis novam sibi,
Eamque prendere institit.
At ore aperto et illa, vera quae fuit,
Avaro hiatui excidit.
Avarus alterius involans bona
Sua ipse saepe perdidit.
GRuum cohorti homo posiverat dolos,
Iis Ciconia implicans
Rogabat, esse non eam cui putet
Avi locasse compedes.
At ille: nigra sis vel alba, cum malis
Reperta, ius idem subi.
Sodalitas cavenda nigra candido est
Perire ni volet simul.
CAdebat olim asellus in vadum, sale
Onustus, hoc aqua liquens
Onus levavit improbum: deinde onus
Gerebat ille. Laneum
Locum notarat; ergo denuo cadens,
Bibente sarcina perit.
Lucrum parare quisquis institit dolo,
Parat sibi ipse noxiam.
IOvi Camelus adstitit rogans, daret
Sibi bovina cornua.
Deus cachinno eam excipit; dein putans
Avara bellua ut foret,
Honestum habebat ante quod, malae caput
Carere iussit auribus.
Negata quisquis a Deo appetit, data
Meretur ante perdere.
LUpus vorare destinarat olim ovem,
Volebat hoc viderier
Patrare iure: te mihi, inquit, anno aquam
Scio inquinasse calcibus.
Ovicula negante, nata quae foret
Quadrantal anni, an hoc pote?
Sed incitatus improba latro fame
Sibi ipse ius dedit suum.
Potens, nocere pauperi volens, sua
Sibipte ius facit manu.
OLiva ficui exprobravit, esse se
Decore nobilem magis.
Cui maneret usque par nitor comae,
Calore, frigore: illa tum
Nefas putabat obloqui: tamen sui
Decoris optime scia.
Hiems venire, ficui comae excidunt,
Oliva servat has diu.
Nive insidente donec et comas simul
Et ipsa corda perdidit.
Placere pulchritudo cum incipit sibi,
Malo putare proximam.
PLoranti puero iuravit rustica mater
Praedam obiecturam ni premat ora, lupo.
Audiit hoc stabuli circum carecta vagatus,
Iurantique Lupus dat, sine mente fidem.
Sed puer in multum demersus lumina somnum,
Serus materno fungitur obsequio.
Interea stimulante fame sub nocte profunda
Incassum stabuli stat, Lupus, ante fores.
Donec Sole oriente suum compulsus in antrum,
Femineae doluit voci habuisse fidem.
Credere iuranti, nisi re praesente, supinum est,
Femina, praesenti re, quoque cassa fide est.
PUtri e palude rana prodiens, feras
Docebat, ut medentium
Professionis esset ipsa gnaruris
Ad Aesculapium et Patrem.
Eam stupente cetero grege omnium
Pudere musculus facit,
At, inquit ille, tu medentium optima,
Colore pallidissimo es.
Refutat ipsa saepe gloriato
Colore semet absono.
CAnem crepante vir notaverat nola
Nocere dentibus vafrum.
At ille gestiente saepius sonans
Movebat gradu, putans
Honoris ergo ferre se notam sui.
Sed obvio ex hero audiit:
Superbe, quam tu honoris aestimas tui
Nota illa criminis data est.
Iniusta saepe turpitudinis nota
Putatur esse honos malo.
CUrva retro, mater, tendentem brachia cancrum
Ita increpare; nate, quid facis? retro is.
Ille: mihi recto videor procedere passu.
Quod esse, mater, ipsa si negas, praei.
Orsa gradu natum recto praecedere mater
Retro quoque ipsa carpsit, ut puer, viam.
Emendare aliena volens, tua corrige princeps,
Mala, inde habebis imputes quod alteri.
UNguibus arreptam cochleam Iovis ales aduncis
Portabat caelo, nec qua ratione fruisci
Munere fortunae posset felicis, habebat.
Illum haerentem animi cata cum cornicula iuxta
Coniceret [Reg: Conieceret] ; tibi, Rex volucrum, praeda ista futura est
Utilis, in scopulum cum praecipitata per auras
Fregerit illiso restantem pondere testam.
Dixit, ei parens Aquilae vis, extudit astu
Quod, frustra magna coeptum virtute nequibat.
Virtute atque dolo cedit Natura potenti.
LEone taurus obvio, fugam institit
Operta per loca arbutis,
Ad antrum adactus usque dum fuit latens,
In hoc studebat ingredi.
Olens sed illud hircus occupaverat
Bovemque reppulit. Timens
Leonis, ille cessit hirco, et improbum
Ita est locutus ad ferum,
Olens inepte, non tuorum ego loco
Facesso cornuum metu,
Potentior sed alter imminet mihi,
Remoto ab hoc statim scies
Quid hircus atque taurus invicem sibi
Potente fronte differant.
Catus reponit ultionem in improbos
Periculo ipse dum vacat.
EQues coma orbus, ast amator ingentis,
Sibi alteram paraverat priori aequam.
Equestre cum subiret ergo certamen
Notus repente obortus expulit calva
Comam, infidele glutino cuti adsutam,
Ibi ille dum frequente se videt turba
Iocis peti, cachinnum et ipse sustollit:
Et, inquit, hoc cui videbitur mirum
Datam avolare, nata cum sit expulsa?
Catus iocante fronte se vir absolvit
Iocis, monere fabula hoc venit nostra.
SOdalitate mutua
Viam duo unam iniverant,
Fide data, ut periculis
Iuvaret alter alterum.
Parum viae cum itum foret
Fit obvia ursa: quae, prius
Inire quam fugam pote,
Prope ingruit. Tum in arborem
Levatus ille subfugit,
Supinus iste corruit,
Timore mortuum exprimens.
At ursa cum putaret hunc
Neci, olim obisse, traditum,
Anhelitum ore sublegens
Nec invenire eum potens,
Metu premente frigido.
Nec alterum altam in arborem
Pote esset usque consequi,
Utrumque liquit innocem.
Ibi ille qui alta in arbore
Periculum insuper sui
Amici habebat; Optime,
Quid, inquit, atra bellua [Reg: belua]
Profundam in aurem, obambulans,
Tibi locuta sit, cedo.
At alter; a sodalibus
Cavere deinde ad hunc modum
Monebat infidelibus.
Pericla ni probant, fidem
Dare hanc sodalibus cave.
PAvo cum gruem sperneret ob mille colores
Queis forma sua esset volucrum prima decore,
Respondit ea: Proxima sum diis volatu
Alarum ego, quas nigras vocas tu, male pulchra,
In stercore quae terrigenum transigis aevum.
Te probans tibi, ne alterius crimine laudes.
FOveret ova, lucinuntii galli
Marita, cum aspidis, videns
Hirundo; queis peribis ipsamet princeps
Quid hos, ait, sinu foves?
Malos fovere noxiae malae plenum est,
Foventis haec petit caput.
EQuum ferocem ab uberante pabulo
Videns asellus, oppidò
Beatum habebat, atque sorte prae sua
Polo elevabat inclutum.
Sibi esse graminis parum aridi, hordeo
Equum adfluente vescier.
At altera caballus, insidente hero,
Die, in duella vortitur,
Ibi frequente vulnere obsitum cutem
Videns asellus inclutum
Supersedebat hunc vocare; sordibus
Magis beatus in suis.
Beatitate finis in vaga tibi
Videndus ante laudem erit.
FINIS LIBRI I.
SENEX Puerque mutuam fidem ingressi
Equinam uter prior revelleret codam.
Puer simul prehendit omnem, et annisu
Nihil patravit attrahens licet magno.
Senex revulsit ad pilum minutatim
Citra laborem, et abstulit rudi donum.
Nequis labore quod scientia patras.
DUae viro fuere semi iam cano
Puellae, earum ei una, adhuc minorennis,
Comam revulsit albidam; altera, evergens
Senile in aevum, ei nigram eruit: calvus
Ita ille factus est amore diverso.
Duas probare res caveto distanteis.
NUptias quondam celebrare Solem
In paludosis cecinit lacunis
Fama; gaudebant hilarae, et parabant
Carmina, Ranae.
Una quas, longo senio erudita,
Voce sic tandem [(editor); sic: tamdem] patrua increpavit,
Stulta gens; unum male fertis, acri
Sidere, Solem.
Porro quid vestro generi futurum est
Liberos uno generante plures?
Vota sic mortalia saepe contra
Se ipsa repugnant.
COrvus caseolum novum involarat:
Vulpem huius tetigit cupido: corve,
Corve, inquit, volucrum omnium venusto
Princeps corpore, ni tibi negassent
Dii vocem, volucrum Imperator esses.
Ille hoc insubido stupore credens,
Et vocem ratus esse non premendam;
Laxo gutture turpe cantilenae
Exorsus genus horridae, cadentem
Ultro caseolum dedit rapinae.
Quem, vulpecula, dum capit; sat esse
Corvini tibi corporis fatemur,
Sed mentis nihil, inficete; dixit.
Multo industria quod labore quaerit,
Nullo, stultitia arrogans, profundit.
FOrmosam quidam gallinam in corte tenebat
Cottidie [(editor); sic: Quottidie] ovum auro quae e solido pareret.
Ille sed ingentem thesaurum in ventre volantis
Esse ratus, ferro dissecuit mediam.
Sed nihil invenit. Spes lucrum exstinxit inanis,
Tali ulciscuntur Dii modo avaritiam.
UVam impendentem nequiens comprendere saltu
Omnia tentasset cum iam, vulpecula: dixit
Immatura etiam gallaque es plena virenti,
Nos nisi, decoctis Phoebo, non vescimur uvis.
Ridicule haec homines nequeunt quae prendere, temnunt.
PEtulca cum capella roderet vitem,
Ita arbor adlocuta illam est.
Petulca capra, rode, quam potes, saeve,
Ad altar ipsa cum stabis,
Tamen meri mihi sat est futurum, quod
In ista cornua effundam.
Licet prematur ultionis ut, pauper,
Inops, diem suum exspectat.
TAbernam in histrioniam intulit sese
Faceta vulpis; utque cuncta rimata,
Sophi figuram ibi Thaletis invenit,
Figura qualis, inquit, et cerebro orba es!
Inepta pulchritudo quae caret mente.
OVis, Capella, Vacca, quartus et Leo,
Sodalitatem iniverant
Ut esset omnis hisce praeda pro rata
Fruenda parte. Cum Deus
Eam obtulisset, arripit suam Leo, est
Mea ista Iure, dictitans,
Secunda nostra Fortitudine est mea,
Sequatur hancce tertia
Leo quia ipse nominor, potens ferum,
Relicta quarta pars erat,
Eam minatus ille vindicanti atrox
Malum, sibi quoque abstulit.
Tuum quod est, id aula vindicat sibi,
Lucrique imagine adlicit.
ALebat unius coloris alites
Duas, olorem et anserem
Vir, altera ut, canore musico, auribus
Placeret, altera ut gulae,
Dies dicata iam imminebat anseri;
Parare iussit hunc cocum.
Cocus cycnum prehendit, anserem ratus,
Ibi ille dulcibus modis
Suum ante funus institit vale ultimo
Canore dicere omnibus.
Sed agnitus repente dique missus est,
Suam anser interIt vicem.
Parata tela saepe mortis ipsius
Refutat eruditio.
STrue olim onustus admodum gravi, indidem
Laboris impotens, senex
Necem invocabat, Acheruntis invii
Vovebat ire sub iugum.
Ut imminentis undique impiissimi
Doloris arma vinceret.
Volentibus repente cum diis seni
Figura mortis adstitit.
Vocata saepe, quidque vellet absonis
Rogavit eiulatibus.
Pavens tremensque, mentis haud potens suae,
Timore totus obrutus.
Et hanc mihi labore perdito struem
Levare, Mors, velis, rogo,
Tremente tertiata vix dedit sono
Pavore verba frigidus.
Procul pericla cum videntur, obvia est
Virilis arrogantia.
AUream portans Asinus figuram
Isidos magnae, populare vulgus
Dum genu flexo celebrare sacrum
Cernit honorem,
Ardet extemplo ambitione dia,
Seque cultoreis tot habere credit,
Quippe formosus satis, et parente
Natus Equestri.
At sequens fastum premit hunc agaso
Fuste quadrato. Rediit tum asello
Conscius durorum animus laborum,
Numinis expers.
Quos levat Fortuna, aliena gaudent
Regna. Venturum est tumidos monere
Tempus inversa facie eruditum,
Sortis iniquae.
APro movere controversiam status
Asellus institit pigens
Proinde multa stirpe de sua patre
Superbiens equo blatit,
Aper tumore concitus, premit tamen
Furorem, ut optime potest.
Ut ipse dignus, inquit, esse noxia
Mihi videre, sic ego
Mehercle pluris, inquit, aestimo domi,
Forisque, me, quam uti tuo
Cruore dentis inquinare gloriam
Velim, ista nolo nescias.
Sapit minoris aestimans virum improbum,
Quam ut hoc suum inquinet decus.
GAllos unica cors duos alebat,
Hostileis animo invicem protervo,
Dum Virtus dubia aleam duelli
Longis ex odiis subire iussa est,
Haesit lenta diu hinc et inde palma.
Donec corpore maior, a minore
Compacto bene, victus et fugatus
Antrum inglorius abditum subivit.
Gaudens ilicet elegante cantu
Victor tecta petit, sonoque magno
Virtuti canit inclutae triumphum [(editor); sic: triumfum] .
Ecce ingens Aquila obvium Poetam
Laudum corripit et necat suarum.
Cui Victoria cessit, innocenti,
Iactatis superatur a periclis.
CIcada cum canendo
Trivisset omne tempus
Aptum penu parando,
Hieme ingruente coepit
Victu carere. Sed cum
Inaudiisset, esse
Formicam eo adfluentem
Ad eam profecta, coepit
Orare, pasceret se.
Formica parca, quid nam
Aestate factitasset
Rogare, quo minus se
Hiemi cibo ingruenti
Obmunivisset? illa
Cantasse se professa est.
Nunc ergo, cantilenis
Saltes licet peractis.
Respondit, in cavumque
Formica retroversa est.
Dum Ver Iuventa ducit
Virilitasque messem,
Autumnitasque fructus,
Hiemi cavere verum est.
OMnia carpentem Momum finxere Poetae.
Tres fatuo quondam tulerunt tria munera divi,
Virgo hominem Pallas, taurum Rex aequoris ingens,
Iuno domum; irrisit obscurum corda Minervae
Munus, et in summo volvit sera pectore pendens
Monstraret sensus, cuivis exemptilis, altos.
Taurum adeo, cornu quod non palearibus altis
Infixum gereret, moderari ut lumine fulmen
Posset atrox, ictumque oculis infigere certis.
At domus ingeniosa immobilis audiit, ergo
Spreta viro est. Quodcumque et quam doctumque catumque est,
Omne patet studio carpendi, aptumque notari est.
TRes una in pascua Tauri
Iunctim prodire solebant.
Hos frustra saepe cruentis
Tentarat atrox Leo technis.
Numquam superare valebat.
Ergo argumenta nocendi
Meditatus, adivit amicis
Sollers sermonibus unum.
Doctum se dicit, in illum
Moliri tristia fratres.
Monitus sibi porro caveret.
Eodem sermone secundum
Odiis implevit amaris.
Mox et tertium; et invicem acerbis
Animis distare repertos,
Cum iam discordia saevo
Facilem daret aspera pugnam,
Devicit, et impete facto a
Summo laceravit ad imum.
Clades discordia fratrum est.
ASellum inanem mentis, atque vecordem
Vulpes dolosa, magna mentiens bona,
In rete caeco subditum induit nexu.
Deinde sannis arroganter additis
Eo Leonem duxit, atque uti praeda
Suo parata vesceretur munere
Hortatur. Ille sentiens dolos vafrae,
Primam ungue saevo lancinat ducem suam,
Deinde asellum. Poena perfidos talis
Sequitur, amicos fraudibus pensans dolos.
AUceps forte canentem
Audiit clara cicadam,
Et de voce sonora
Censens membra volucris,
Longis artibus illam
Tandem in retia clausit.
Sed cum membra canori
Respondere negaret,
Damnavit sua vota.
Multis Gloria citra
Rem, summi ansa pericli est.
IMbellis senio, et longis defectus ab annis,
Dum solito victum more parare nequit,
Aegroti faciem simulat Leo, pallida fingit
Ora, gravi ducens ilia cum gemitu.
Advenere ferae male habentem visere Regem,
Quaeque suo properans sedula in officio.
Ille ut quamque antro nactus sine teste profundo,
Dilacerat pensans robur ab ingenio.
Sola dolum vulpes sensit, consulta nocendi,
Vestibuloque Aulae constitit in medio,
Rege salutato, multum laudata doloris,
Aegrotum propius iusta venire, negat.
Omnia te spectant contra vestigia, dixit,
Quamlibet aegrotus sis Leo, nulla retro.
A tenui sapiens cavet irreparabile damnum,
Contempto fatuis quamlibet indicio.
IOvis sacrum involare Corvus alitem,
Videbat ater arietem,
Et ungue et ore ferre per levem aethera.
Id ille gestiens ore
Patrare, seque viribus parem aestimans
Cuique Martio aliti,
Obhaesit impos, atque captus, et neci
Ob impudentiam est datus.
Inops potentis aemulator interit
Inepta ab arrogantia.
PEllem Leonis nactus insignem coma
Villisque asellus pendulis
Late trementeis egerat campis feras
Indutus hostileis iubas.
Rimata vulpes Regiam pellem pigri
Elusit excordeis minas.
Mox et furenti detrahit vestem, omnibus
Risum propinans bestiis.
Adscita Virtus interit vafris simul
Obiecta pugnat hostibus.
APrica Sole dum loca anguis incubat
Eum putavit esse, Corvus, exstinctum,
Proinde praedam habere. Dum involat, sopor
Ferum reliquit. ingruens gravi spira
Pedem Latronis implicavit efferi,
Eumque vulneravit. Ille iam Morti
Malae propinquus, ah miser, miser, canit
Cibum autumabam, is est mihi necis causa!
Perit pericla quisquis aestimat cici
Gulae ut queat parare dulce pulmentum.
MAle esse corvus oppidò sibi, suo
Patri occinebat, et salute pro sua
Diis vovere vellet ut dapem sacram
Rogabat. Ille filii audiens preceis,
Salutis, inquit, an putas Diis tuae
Placere vota, nate, qui Deum focos
Rapace semper involaveris pede?
Malûm Deos habere curam eget fide.
QUadriga magna cum immineret orbitae,
Parata cursui, advolans
Resedit in iugalibus culex equum,
Ruentibus statim rotis
Et opprimente pulveris globo diem,
Sonante marmore ungula,
Viris flagella clara concrepantibus,
Faventibus Quiritibus,
Culex superbus. o Dii, inquit, optimi
Quid heic tumultuum dedi!
Ineptus ille qui sibi ipse vindicat
Potentiorum adoream.
Sequenti libro aliquas denuo scripsi fabellas, quia cum illas componerem, priores ad manum non erant, et per diutinam absentiam a scidis meis exciderant earum nomina, quae iam ante scriptae erant.
COnfectus senio, vietaque aetate, nequiret
Cum, Leo, iam praedam solita virtute parare,
Fraude feras ad sese alto resupinus in antro
Multa querens, longoque trahens suspiria pulsu,
Allicuit, quas cum spelunca nactus opaca
Corripuit subito atque alvo mandavit hianti.
Venerat huc etiam vulpis cordata, proculque
Regia ab horrenti corpus speculata tyranni
Constiterat. Tum cordolii Rex pectore ab alto
Exhaurit gemitum, et, soror o carissima, dixit,
Quid procul amplexum aegroti frustraris amici?
Tende gradum iuxta et mediam te confer in aulam.
Ille tuus quondam senior, solare iacentem.
Illa dolum olfaciens. Non haec ego tanta recusem
Dixit, amore tui. Sed me vestigia terrent
Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum.
Indicio tenui vitat sapientia damnum.
PRemente Cerva fugerat globo canum
In alta tesqua vitea,
Ibique delitebat. ipse praeterit
Canum magister, et canes.
Ita omne cerva se periculum rata
Modo exiisse, viteam
Domum lacessere otiosa morsibus
Timoris, incipit, vacans.
Fragore vitis impetita frundium
Crepare laesa, mox canes
Feram sonante prodidere baubitu,
Sagitta quam necat viri.
At illa semimortua, ultionis, ah
Ut, inquit, ordo iustus est!
Decebat abstinere me domo hospita,
Tegente tam fideliter.
Benignitas repensa gratia mala
Gravem intulit malis luem.
LEonem amica conspicata caprea
Furentem, ut efferis modis
Caput rotaret, et virore lurido
Vibraret aegra lumina,
Ter, inquit, o quaterque perditas feras,
Furente Rege, quem pati
Nequivit ulla compotem sui: pati
Furentem eum se quae queat?
Furor tyranni amara subditis lues,
Atroxque poena maxime est.
CIconiam vocarat hospitem vulpes;
Quadram hinc liquente iure tradidit plenam
Ciconia inde nil cibi ut frui posset,
Tacebat illa, seque nolle causata est
Latentis ob genus quod abditum morbi.
Perendie ipsa ducit hospitem vulpem
Vitrumque ponit oppidò altum, et angusto
Foramine excavatum, ut ipsa vix rostro
Inire posset. Interim fames vulpem
Acuta macerabat, ora lingentem
Vitri nitentis. hanc Ciconia affata est,
Pati sua est necesse perfidum exempla.
INhaeserat lupo vorante gutturi
Grave os, quod extrahi inscium
Ferum dolore differebat horrido;
Medela nulla cum foret,
Adire ad ultimum coactus est gruem,
Paciscierque praemium
Ut illa longirostris e gula sibi
Sacrum os avis reduceret.
Avis facessit hoc lupo negotium,
Suumque praemium petit.
Latro negabat hocce iure poscier,
Habere iam suum gruem
Lupi voracis e gula superstitem
Redire, praemii est loco.
DEam olim asella baiulabat auratam,
Eam colente plebe, poplite inflexo,
Honoris ergo asella id autumans privi
Sui patrari, in arduum exiit fastum,
Et arrogante restitit tumens vultu.
Ferociam magister ut rudem sensit,
Dolare fuste coepit improbae tergum.
Dea ipsa non est, baiulas deam, dixit.
Inepta res tumere quempiam haud suis
Honoribus cupiscere.
COlubrus officinam iniverat fabri,
Ibique multa quaeritans
Momordit ore limam. At illa, desine,
Ego ipsa cuncta mordeo.
Malus caveto vir malum virum, nisi
Perire voltis invicem.
FAmem Cicada iam appetente vi brumae
Iter paravit ad sepulcra formicae,
Eam obsecrare, vellet ut suo sese
Cibo allevare. Tum perita formica;
Quid actitasset in calente flore anni,
Cibum undiquaque suggerente natura?
Eam rogavit, illa Musico dixit
Canore rusticos fuisse solatam.
Quod ergo restat, illa reddit, aestate
Canore trita, hiems terenda saltando
Tibi futura, nam nihil mei exspectes.
In otio iuventa cui vago trita est,
Senecta egere iure visus aetate.
FRitinnientis audiit sonum puer
Cicadae, avemque maximam
Canore suspicatus esse de gravi
Tetendit illam apiscier,
Labore donec inquiete ad ultimum
Sacram prehendit alitem.
Opinionis unde risit improbum,
Avemque reddidit fugae.
Opinio vagatur, errat, impotens
Ubique certa dicier.
DEsperanteis leporeis vitae
Subiit quondam, tradere leto
Curas leti semper acerbas.
Placuit densum cogere coetum:
Auriti adsunt ordine longo
Populi, decreta parant Proceres.
Atque exscripta tribubus tradunt
Leporum, adscito rite Senatu,
Censere coacto ex grege ordine primos.
Vitam ponant fortiter omneis.
Expositam tantis quippe periclis,
Inopem certi mominis, et vi
Hominum excussam praepete fato.
Quos Naturae tradidit ordo
Perpetuo sine fine timori,
Animo incurrant fata virili.
Potior vita mors bona tristi est.
Placuit cunctis fortiter ire
Contra leti flebile punctum.
Alacres ergo posito currunt
Pro se intrepidi quisque timore:
Via leti placuit, dare saevis
Corpora iunctim fluctibus omneis.
Flumine proni iam super alto
Corpora primi librate volant,
Audiverunt gurgite in imo
Insolitum vada volvere murmur.
Trepidum ranae conticuerunt,
Et sese omneis agmine facto
Ex desertis undique ripis
Fluvio mergunt. Lepores vitam
Ponere certi, stupidi haeserunt.
Annis senior cum gravis unus
Socios turpeis ponere curas
Hortatus, dedit argumentum
Vivere possent unde volenteis,
Timidi multum, dixit, amici,
Longe exsangui Rana tremore
Superans stultos Lepores vivit.
Cum sint qui nos timeant ipsos
Cuncta timenteis, suadeo vitam
Conservemus, quodque dederunt
Fata doloris, rite feramus.
Adsenserunt voce manuque
Undique cuncti. Sic servati
Advenerunt saecula nostra
Timidi nulla Lepores mente:
Nemo causas ponere vitae
Misere quamvis concussus habet.
Ipso ex leto nascitur olim
Iam proiectae gratia vitae.
SAecla cum Regeis animantum haberent
Omnia, et Ranas subiit libido
Sceptra regalis Domini a supremo
Poscere Rege.
Ergo clamosis sibi cantilenis
Principem poscunt, Iovis a favore.
Risit et truncum Pater in paludeis
Misit opacas.
Aspero primum trepidae tumultu
In paludosas redeunt latebras,
Mox super Regem petulante ludunt
Plurima saltu.
Vidit iratus Pater, et secundo
Principem oranteis, dat habere longo
Alitem rostro, necat Ibis omneis
Quos pote apisci.
Saepe mortaleis sua damna poscunt,
Ergo componant moderata vota,
Quod dii donant, ratum habere fas est,
Absque querella.
RAna et musculus invicem furebant
In letale odium, cruenta tandem
Infelix genus in duella raptum est,
Hos vidit proculales, et volatu
Pernix praepete, milvius, secutus
Ambos devorat, unico sepulcro
Hosteis condere doctus arroganteis.
Quisquis civica bella commovebit
Externum metuat, monetur, hostem.
MOrs et Cupido quondam itiner simul
Ingressi, adulto Sole cavent sibi
Ab altero alter, ne sagittis
Damna sibi pariant acutis.
Sed nocte prima Mors pharetram rapit
Et semisomni tela parat manu
Errore sed decepta, Amoris
Prendat [(editor); sic: Prendeat] igne satas sagittas.
Nec ipse sensit fortis amor dolum.
Et mane telis mortiferis capit
Gravem pharetram; Nunc Cupido
Letigena Iuvenes sagitta,
Mors saeva tangit decrepitos senes
Amoris igni. Fata favent dolis,
Insaniae telis Senectus
Mortiferis premitur Iuventas.
Ne flore certo fisa sibi Deos
Aetas ferenteis sperneret, at sibi
Prudentiam diam arrogaret
Orba mali furiis Senectus.
SAxis onustum obhaeserat luto plaustrum,
Ibi bubulcus voce maxima Divos
Inclamitare, nil sed ipse conari.
Digito nec uno tangere arduam molem.
Olli supremus robore adstitit Divum
Manumque iussit applicare tormento.
Ita, fatus, auxilium invocato divinum,
Ignavia ne vota tute corrumpas.
CApsa in dolosa quae reliquerat caudam,
Deprensa Vulpis, aegre abinde luctata
Suadere cunctis una Vulpibus coepit [(editor); sic: caepit]
Inutile illud pondus, a suo exemplo
Cunctae absicarent, esse se altero tanto
Venustiorem et aptiorem eo abiecto
Cursu fugaeque. Tum soror senex quaedam:
Pilosa, dixit. At tibi nisi adversa
Fortuna caudam desicasset, exemplo
Omnes iuberes de tuo esse caudatas.
Ut turpitudinem dolosa gens privam
Amoveat a se, inurere omnibus tendit.
QUerenti asello et eiulanti Simiae,
Quod ille cornibus, careret haec cauda
Compressit ora Talpa tali carmine.
O caecitatis adspicite miseriam huius,
Haec vos docebit abstinere questibus.
Aliena fata cum tuis, ubi expendis,
Minoribus maiora dant solacium.
EXanimata Leone repente exhorruit olim
Conspecto primum Vulpis. Viso illa secundo,
Extimuit paullum, minuente pericula sensu.
Tertium ubi intuita est, ultro stetit, ausa salutem
Dicere; quod timeas placidum cito reddidit usus.
LEporem ferebat Rusticus, quem venderet,
Eques obvius, pretium ferae
Rogavit, et librare simulans accipit
Volente domino bestiam.
Sed incitato protinus fugiens equo
Praedam dolo aufert callido.
Spoliatum ubi se rusticus sero videt,
Heus, inquit, hunc dono tibi
Leporem ferebam, rite pro tuo utere
Tibi destinato munere.
Ex sorte saepe nascitur virtus mala
Sapientia mortalium.
VIetus aevitate plurima Senex
Rogo esse proximus videns.
Suos vocare filios, et omnibus
Quid indicare velle se
Professus utile; esse vinea in sua
Sepulta clanculum bona
Nimis mehercle lauta, post necem suam
Ea invenire tenderent.
Patris sepulcra cum exsecuta, filii
Labore vineam gravi
Ab usque fundo et imitus student opum
Cupidine, usque vertere.
Sed invenire nil volentibus datur.
At ipsa vinea imitus
Labore proruta, annuas suas opes
Lucris adauxit alteris.
PLenam elixis carnibus ollam
Incidit olim musca vagando.
Cumque ad satiem iura bibisset,
Morti obnoxia, consolata est
Sese dictis hisce obeuntem.
Bene pota et lauta et pransa volenti
Animo pereo. Nata perire.
Horum causa ducere vitam.
Cui, lacrimis parcat, claudere fine
Fata petito, dant vitam.
AVium Senatus dum creando Principi
Suffragia ferrent, plurimae
Regnum dedere calculo Pavoni, eum
Dignissimum forma ratae.
Et multitudo paene [(editor); sic: pene] vicerat frequens,
Compescuit Cornix manu,
Silentioque facto; et Aquila hoc Rege nos
Praeterita si bello petet
Defendet ecquis subditos? Hoc carmine
Inhibuit Imperium absonum.
Ineptus ille sceptra comprendat manu
Qui se tueri ipsum nequit.
CUm damna felis multa muribus daret,
Illi Senatum convocare, ut sciscerent
Astutiam vitare quo quirent modo.
Cum multi ab ordine neque summo ad infimum
Pro copia nataque re multa absona in
Medium attulissent. Ultimis suffragiis
Quidam senecta canus aetate, et sibi
Prudentiam mussantibus dans alteris.
Nolam parasse dixit, illam beluae [(editor); sic: belluae]
Collo alligarent, unde venientem audiant,
Sonituque facile proditam fugiant procul.
Plerisque placuit tale consilium bene,
Et iam tumebat auctor, et sapientiae
Opinionem ceteris probaverat.
Cum de minorum gentium subselliis
Quidam rogavit, ecquis esset murium
Nolam alligare qui sonantem beluae [(editor); sic: belluae]
Auderet? hoc sermone consilium cadit.
Male colliquescunt, visa primitus cata,
Consilia fatua, cum gerenda res venit.
SUbmersam fluvio, adverso torrente maritus
Uxorem quaerens, re satagebat in hac.
Obvius huic ecquid contra vim fluminis istic
Adscendens mersum quaereret hospes ait.
Ille: meam uxorem. Vivens quae moribus omneis
Contra erat, in prono hanc quaerere, desipere est.
GAllus canisque olim itiner institerant simul
Communem amicum visitatum, carpere.
Cum nox tenebris fulgidum indueret diem,
In arbore alta monstrat hospitium Canis.
Radice velle se sub hac quiescere,
Gallus cubile peteret in cacumine.
Qui cum ingruentem e more praecineret diem
Ex proximo spe praedae adest Vulpis cavo,
Sacrumque Soli consalutat Alitem.
Rogare porro, copiam sui sibi
Faceret precanti. Cupere se miris modis
Os suaviari tam eruditum et candidum.
Pellacis ille sentiens hostis dolum,
Soror o faceta dixit, Hercules tecum
Futura suavis ista conversatio est.
Custode sed tenetur hoc limen, nisi
Aperiat ille non potero descendere.
Rata ergo id unum vota vulpis perfida
Morari; adire, et suscitare sedulo
Clamore custodem; Ille ut absterso feram
Sopore vidit, impetu facto ilico [(editor); sic: ilico]
Dilaniat hostem. Fraus suum auctorem petit.
IN triviis quondam Calvaria glabra iacebat
Relliquiae humani capitis, cui fata supremum
Invidere decus. Puer hanc petulante lapillo
Insultans petit, et convicia plurima iactat.
At lapis impulsu teretis reiectus ab ossis
Insiluit faciem fugientis, et aspera rupit
Vulnere letali confinia frontis et auris.
Proiectos calcare cave. Sacer ille Deorum est
Qui patitur, tutelam habet hic in vindice poena.
FINIS LIBRI III.