CASP. BARTHI ZODIACI VITAE HUMANAE LIBER III.
ATQUE ea dum exercet Furias, Discordia bello
In capita alta virum, Tauri quam finximus aestu,
Cornuaque addidimus, forteisque in proelia nervos,
Unde acies, unde arma movet, unde instruit, audax,
Sanguineamque sitim populis exercet, et enseis
Exigit infestos, ut milia multa cruenta
Caedeannos rumpant, non exspectata per umbras
Grassetur legio, rapiatque in funera vitas,
Queis inter sese Furiis, vi tristis Enyûs,
Concurrant Proceres, animique in bella virileis
Exsultent. Furit interea muliebre per orbem
Clade alia secus, et luxum concludit in artem,
Enervatque hominem, divamque exosa retundit
Effigiem Larvisque lues accedere gaudet.
Nec bellorum ingens tantis bacchatur in arma
Tempestas Furiis, nec tanta strage recedit,
Quanto adeo humanos contundit fulmine mores
Perfida nobilitas luxus, arteisque fruendi
Mollitiae titulis. Iacet acri, invictus, amore
Miles, in obscenis epulis, et naufraga iactat
Arma manu; tenera chalybem mutare crocota
Ardidus, instaurat geniali funera mensa,
Iusta sibi et virtuti eadem fecisse superbus.
Illius indocileis animos cessisse periclis
Feminea infregit species, plenissima fastus
Tota sui vacua, atque alienis splendida plumis.
Cerne adeo geminas una in praecordia menteis
Correpsisse dolo Veneris, Geminosque puellos
Mutua concordi plectenteis brachia collo,
Effigiem excordis Furiae; quae, mollibus ulnis
Robustos amplexa toros, occidit amando,
Inspiratque nocens molli sinuamine virus,
Depopulans arcani animi, et letalia tingens
Spicula vitalitabo. Fugit aspera virtus
Fraudibus infesti luxus; succedere certant
Mollities, et femineo sata pectore cura
Lautitiae aeternae; quae cum semel apta virum quem,
Semper ab antiquis nova damna perennis in orbem
Aedificat studii. Non est escendere marmor
Fundicarens, vehit ipse undas, augetque profundum
Qui perit, et leti mucronem immitis adorat.
Et species, medio pendens levis aethere, flamma
Impos, humoque, undaque, atque aeris impete tangi.
Mobilis in vultus varios, vegetabilis alis,
Ex nebulis ventisque sata et sonitu alitis aurae,
Nec corpus, nec mens, nec vita, nec inter utrumque
Si quid habes, animamque et corpus, inane, sed umbris
Noctivagis forma adsimilis, ceu somnia ludunt
Incertis per opaca horrentia sensa figuris.
Flabilis, inconstans, nisi quod levitate tenetur.
Excelsum caput astriferis vicina polorum
Axibus, invisis pedibus data proxima Averno.
Nec superum, nec gnara sui, perquirere pollens
Omnia, rimatrixque absconsi ingloria mundi.
Apta aliis membris, sed longo intermina collo;
In Libyae qualis graditur torrentis arenis
Informis volucer, turpi qui vertice longe
Secedit prono de corpore, lentus in armos,
Curriculoque volat, mixtamque, incertus utrimque
Belluae avem gestat, nec in alite bellua falso est.
Tale venit monstrum, ingluvies obscena, capaxque
Extendit, longo necquicquam gutture, omasum.
Alvum adeo foedam horrendi promittit oloris
Proluvie, pedibusque imitatur vulturem obuncis.
Ex Epimethaeis nocitura sororibus Orbi
Ultima, quae primum male cauto elapsa per auras
Custodi emicuit, stolidumque in crimina duxit.
Blanda malo species; flavis contortile cirris
Caesaries exstruxit opus, croceoque nitore
Orbibus innumeris roseam tegit, improba, frontem.
Mista velut radiant rubicundis lilia calthis;
Aut cum sanguineis ebur insuperabile guttis
Erubuit. Geminum late sparsura decorem
Arridet longe facies, et lumina iactat,
Lumina grativido menteis domitura furore.
At ventrem obscenum gravido deducta tumore
Obtegit et picto demulcet flore, crocota.
Praecipue infandum virus gerit ore superbo,
Oscula cum rapido iactat liventia tabo.
Intereunt, quicumque semel florentia tangunt
Labra suis. Turpi mox quare incensa veneno
Lingua rapit saniem, nec iam vitabilis intra
Viscera agit, pestis, genus immedicabile morbi.
Ilicet expugnant Veneres languentia membra,
Deque malo natura est. Qui vincitur illo
Collegisse nequit vires puer; omnis in una
Cura gula est, longis patrimonia condita saeclis
Degener exhausit iuvenis, lanugine prima
Aureus; incauta iuxta face fervida miscet
Spes dubias aevi, et furibundum proicit, aetas.
Namque adeo infelix primi vestigia floris
Luxuries sequitur, cum nondum firma furori
Imponit frenos tardo, prudentia curru.
Emicat in facinus turgentibus undique venis,
Et monitus, necquicquam alacer, contemnere gaudet,
Tandem excussa procul raptat iuga. Prima ruentem
Excipit, et blandis innectit ad oscula dictis
Monstrorum Regina Venus, cui proxima tendit
Retia luxuries, turpi minus usa veterno.
Ilicet a vitiis, paulatim dulcibus, exit
Captus in infelix letum, et sine vindice poenae
Servitium subit aeternum, potusque veneno
Eiurat castum omne procul. Temerarius ardor
Obcaecat sensus, nubemque in pectora ducit,
Quem non mille ferae, quem non Stheneleius hostis
Non superant bis quinque ruentia Pergama brumas.
Hectoreis manibus contra fatumque Deosque
Ambigua Danais restantia laude duelli.
Virginis in Lydae deduxit stamina fusos.
Par Iuvenis vento pedibus, par fulmine Marti,
Formidatus avo vix iam bene Patria circum
Moenia raptarat Priami cum funera, nato.
Arsit in hostili facie, periturus amavit
Virgine cura Troia fatum, Paridisque sagittis
Fixus, anhelavit simulatam in fratre sororem
Nec passus post lustra duo patria arva carinas
Cernere victriceis, nisi, lamentabile pignus,
Ilio ab exciso, tumulum Priameia virgo
Sanguine placaret tenui, iuguloque dolenteis,
Necquicquam, casto, moriens tumularet amores.
Parte alia, superis aequati nomina quondam
Magnanimi Heroes, genus insuperabile bello,
Exercent furtiva dolis variantibus ausa.
Ne referam informes Iovis unius undique formas,
Dardaniamque fugam teretis per nubila Ephebi,
Cynaeasque alas, et Ledae nubilis ovum.
Mille figurarum species, queis saecula vatum
Prisca, sacras vulgum docte caelare potenteis
Litterulas, pinxere Deos, humanaque claro
Fata dedere palam speculo. Gens omnis amori
Inclinat solium rerum, fasceisque superbo
Submittit puero. Iuxta Bromiusque Venusque
Participant regnum, et sceptris alterna gubernant.
Quondam adeo lusum dicas, procul arte magistra
Luxuriem struxisse viris. Rude moribus aevum
Peccavit minus, et vitii stetit unius umbra.
Nunc quaecumque omni latuit via tempora frustra
Eruitur studiis, orbemque in vulnera volvit.
Non aliter sapiens quam toto pectore turba
Incubat, indagans, vero curisque fatigat
Immortalem animum, ut lento se examine torquens
Induat in Sophiae semper-florentis honorem.
Infelix aetas vitiorum in mille figuras
Exercet studium et nihil, ut moritura, relinquit.
Rimatur sua damna, gravi inveniunda dolore.
Impietas, non ulla malo caret orbita sensus.
Qua visum exercent, oculis volitantibus, acres
Ingenii flammae, speciosa libidinis omni
Obicitur latere, et sese venientibus offert
Effigies. Non ulla vides impune Dearum
Corpora latigradum; bullis splendentibus ingens
Femina, surripuit mentem, excussitque placendo.
Parte alia auriculas suavi modulamine mulcet
Sirenum lasciva cohors, nisi surda, saluti
Spes non ulla super. Multis Laertius Heros
Non persuasit opus, crebris ubi vestibus aureis
Obstruxit stupidas. Multi cum carmine dulci
Admisere necem, quos invidiosa fefellit
Temperies, iussitque suis occurrere fatis.
Quicquid odos liquidum suavi pro nectare ducens
Imbibit, in luxus trahit hoc compendia naris,
Exstimulatque iocando hominem, retinetque movendo.
Non adeo gustus superest, quin omne Libido
Fuscarit, quod suave putes. Furit additus igni
Ignis Iacchiacus, Ceres est iurata Dionae;
Omnibus inspirat virus geniale parentis
Impietas primi, morsu Mors condita pomi est,
Accepitque sacrum ventura in saecula nomen.
Quid dociles tactus molli palpamine dicam?
Heic vero spatiis Cytherea incumbit apertis
Externatque viros, atque in muliebria membra
Insanire iubet. Latet his letale venenum
Blanditiis, cum prima levi revoluta lacerto
Ambivit teres Eva hominem, cum savia fixit
Purpurea et mentem miseri compressit amando.
Ille Dei effigiem tanto servare labore
Inclutus auctor adhuc, mutatur praepete vento
In studium leti, atque aciem iugulandus adorat.
Prima rudi mundo fuerunt elementa veneni
Inconsulta satis. Nudam puer aptus in agro
Cognatam multa complevit prole puellam.
Mox didicere malum tenerae, faciesque nitentes
Admonuit pretii. Multis rosa saepe petita
Unguibus, abscessit populo. Custodia primum
Irritamentum grassandi praebuit, ex quo
Quod vetitum, sibi quisque cupit. Nec sana fuisse
Haec tutela potest, ut amico flamine flamma
Erigitur, quamvis longum tremebunda vacillet,
Sic sata principio specie florente, Cupido
Subicit ingenuum, paulum concussa, vigorem.
Dumque negat, magis et cupit ipsa, oditque neganti
Credentem, raptatque alia ratione rogantis
Trux desiderium, ceu peccatura, puella.
Haec ratio longis suasit vestigia primum
Condere tegminibus, totoque e corpore florem
Vestibus occultum tenero subducere visu.
Post etiam in tunicis reperit sollertia pignus
Luxuriae, vinxitque procos nudantis amictus
Maiestas, ornata nubis, flavique metalli
Segminibus conspersa latus. Deinde ordine longo
Ingenium exseruit stupratrix forma pudoris.
Donec ad extremum pertaesa libidinis, in se
Incassum refugae, furias, per stamina corpus
Prostituit muliebre, Venus. Volitabile lena
Sparsit opus scutulis ut per tot milia fila
Artificeis oculi flagrantia membra viderent.
Haec casses struxere viris. Non tenuis Arachne
Talia subtili detexat stamina filo.
Impediunt, acuuntque aciem. Ludentia fusi
Felicis ramenta vides, ludibria pulchri
Corporis: exscendit quaerentia lumina fulgor
Splendentis, Parium marmor contra undique vultus.
Haec quoque luxuries iam spernit adultera. Nudas
Vestibus, invidiae sponte exposuere papillas.
Transfugium infelix morum, monstratque tegendo.
Seque tegit monstrando palam, et fastidit utrimque.
Nec super adscensu locus est. Ruat ardua luxus
Per loca, quae praeceps necquicquam adscendit, oportet.
Insidias pelago, fraudes terraque poloque
Exquirant oculis; plumis ornata volucrum
Incedit virgo, et Cauris caput ardua iactat.
Non unum hoc animae; diverso ex orbe putabis
Compositum. Oceani portant miracula frontes
Quinque, superstructae sibimet. Nam circulus auro
Septimus erigitur, septenis imminet ingens
Crinis adoptivi cumulus; cirroque voluto
Mille per ambages, sublimem amplectitur arcum.
Heic niveae fulgent contexto aenigmate baccae,
Artis opus variae. Trans alti littora Ponti
Solis ad occasum gemmas novus expolit Indus,
Ut picturato candore notabilis exstet
Purpura flammiferi lapidis, satus aethere solo
Ales alit pennas qui perpete fluctuat ala,
Tangit humum numquam, nec in arbore considet ulla.
Hunc vaga per caeli spatium sine fine secuta
Deprendit tandem, spoliatque, superbia, plumis,
Femineum ut crinem tereti sociata catena
Spica ferat late et Soli commendet euntem.
Cuius in excelso furiata cacumine tela
Figat, amor, pueris, deliranteisque trucidet.
Proh quibus indocilem quaeras ambagibus illic
Delituisse hominem! Monstrosa volumine picto
Mille gerit, species, fugit hanc humana, figuras.
Aurea quid memorem terra pugnante metalla
Excisa scopulis et Manibus usque petita,
Daedala ut ingenuum manus exarmare nitorem
Artifici possit cura. Viden', improba saevi
Damna laboris, uti baccata monilia longe
Sculptori vendat pretium variabilis auri!
His aetas impensa hominis iactarur, et huius
Ingeniosi adeo: ne quem de plebe rearis
Desipere in tantum. Strophio riget aureus umbo
Intertextus acu, tunicae cava circulus auri
Sutilis explevit, vitro claudente remotus.
Aurea tota venit, phaleris onerata puella,
Oceanis, equitisque ultro se invitat in armos.
Nec vetus effigies; nec enim ipso in pectore mansit
Salvus homo. Interior lato se circite venter
Induit in montem, ferroque adscitus hianti
Erigitur collis Denum laxata recedunt
Antra pedum spatio. Tenue indumenta latentis
Consumunt corpus. Quaesita examine longo
Membra procul fugiunt. Senas ex ordine possis
Carbaseis tantas velis abscondere pusas.
Ipsa tamen, tenuis sibimet, gracilenta videtur,
Si manibus possit latos contingere fines
Prostantis tunicae; tali sinuamine molem
Instat agens; latis decedunt sponte plateis
Heroinae omneis gravidae. Venit amplior illa
Turma equitum, gremioque suo peregrina movetur.
Interea Iuvenes oculis flagrantibus haerent,
Absconsosque sinus per tanta volumina cernunt.
Invitant ultro roseae tenera oscula malae,
Labra locuturis aequalia, circite parvo
Dissiliunt, linguamque natantem ostendere gaudent.
Flammigeri multa radiant vi lucis ocelli,
Astra, cupidineis influxibus undique plena.
His scatebrae exsiliunt flammatum, et spicula iactant,
Blaesaque purpureo meditantur carmina nictu,
Deliciis paribus docto reddenda puello;
Nec superest animus, quin mala tumentia clare
Per tenues vesteis oculo contrectet amanti.
Illa etenim arguta nebula suffusa recedunt,
Undique ne pateant et se tractanda propinent.
Sed quid ego informi vitia in contraria versu
Raptor? agens mecum Genium lectoris acuti?
Talia quottidie caelo simulacra sereno
Affulgent miseris, animumque a mente reducunt,
Dum rapiunt oculos, visuque in corda penetrant.
Exitiale virum virus. Fugite optima visu
Purpurei iuvenes, hac, hac latet anguis in herba.
Quo suavis magis effigies, quo dulcior exstat
Adspectus Veneris, mage eo malus, atque nocendo est.
Prima sed haec morum, non maxima, dicta piorum
Corruptela mihi est, qua gens muliebris in arma
Arma virum venit, et propriis hos caedit in armis.
Multi aciem pugnacem in semiretecta tulerunt
Invicti simulacra homines, dum visa figura est
Luxuriam accendens. Ar cum propiore periclo
Intumuit clades, tum proni in vulnera, pro se
Quisque ruere omnes. Primi cave fulmina sollers
Colloquii Iuvenis; linguae insuperabile virus
Innatat inlecebris. Hoc primo perfida morsu
Adscivit mulier: iamque est natura venenum
Mortiferi sexus. Cum lamentabile pomum
Morderet princeps absentis sponsa mariti,
Omne labrum virus flagrantis sponte secutum est.
Hinc neptes traxere malum, atque in saecla dedere,
Luxuries, nutrix vitiorum in corpore servat
Femineo regnum, diri arx fortissima regni
Lingua cluit. Mille illa vibrat tormenta figuris
Ignea, et incauto mentem delapsa sub imam
Exercet cladem. Nil huic sanctumve piumve est.
Si qua furit flammis, et vero fervit amore,
Incendit renuentem etiam, et se invita penetrat.
Si qua uri simulat, superas atque astra fatigat
Iurando incassum distringens foedera iure.
Nec sentire queas: foliis Autumnus apricas
Exonerat silvas, rapidas mare versat arenas
Innumeris circum stellis sacra undique caeli
Templa nitent. Non tot foliis Autumnus apricas
Exonerat silvas, non tot mare versat arenas,
Non tot templa immensa alte flagrantis Olympi
Scintillant stellis, quot femina pectore gestat
Una animos, lacrimasque et laeti emblemata risus.
Nil fortuna potest; (mulier nisi quatenus illa est)
Haec lacrimas laetis, haec risum tristibus aptat
Temporibus; quacumque lubet prostare figura
Nobilis, incassum plagium scrutaris opertum,
Hac celante latet. Pede quod deprendere quibis
Non animo ante malum. Furias mortalibus istas
Corpore contectas hominum Pater addidit; ex quo
Blandidicum in letum serpentem prima secuta est,
Traxit in exemplum fraudem, et se armavit ab illa.
His tranquilla malis adsciscunt saecula pestem
Cum floret latis pax intemerabilis alis:
In vitium trahit ista lues non bella Gradivus
Maesta ciens, tanto lassabit Porthmea coetu,
Nocticolorem umbrarum Erebi per caeca fluenta
Vectorem, quantis Venus ingeniosa maniplis
Praecipitat Stygiis retinendas manibus umbras.
Pauci adeo fugere malum, dum flore iuventas
Prima nitet viridi; succoque oppleta tumenti
Turget, et incassum premitur monitoribus, aetas.
Prima sacrae medicina lui, consortia vulgi
Evitent Iuveneis. Sed quei vitabilis ulli
Aula hodie Veneris? Non sunt pretii ullius intra
Quisque lares patrios. Ultro se in crimina vendunt
Gentibus externis, et per tot milia quaerunt
Delicias mortis; genus atque electile leti.
Ausonias adiisse urbes, habitasse per annos
Quinque, sat est miseris. Illinc aptissima portant
Germanis vitia, et niveis ambagibus ultro
Tabificum incesto adsciscunt imitamine morbum.
Stat pietas atavita procul, procul alta retundit
Facta patrum, luxus. Primis mala floribus aetas
Praecipitat morituram animam, festinaque voti
Evolat in pestem, monitus exosa senileis.
Cura gerendarum flaccescit mascula rerum;
Invidiae est Virtus. Mollissima quisquis ocellis
Crimina prae se fert, Heronm nomen habebit.
Nec quid in austeris prosit mansisse periclis
Ad patrios, cerno ipse, focos. Quos Cypria, ludens
Suavibus illecebris, non in sua retia traxit.
Sed gravitas Germana tenet: pro mollibus armis
Pocula magna movent, et toto gurgite Bacchum
Immittunt venis, veteris nova gloria pugnae.
Sunt adeo Gemini Venus et Semeleius Heros.
Alter atrox pluviis moreis subvolvere sanctos,
Altera sudificis ustura caloribus omneis
Ingeniorum agros, ne quid nisi mollia mistim
Atque austera palam succrescant crimina saeclo.
His Pater est Pontus, magno qui circite terras
Amplexus medias, cuncta in penetralia mittit
Flumineos rivos, quos cum ipse resorbeat omneis
Crescere se nescit, sed eadem constat abysso.
Non aliter fecunda Venus quo turbine molleis
Excipiat faculas, animosque libidine raptet,
Numquam plena silet Poscendi prodiga luxus,
Invenit absumptis absumendi omnia causas.
Quoque indulgentem magis est sibi nacta ministrum
Plenior incumbit vitiis, nec pondera sentit
Nec spatium; aeterno velut insaturabilis antro
Orcus hiat, praedamque sitit furiosus habendo.
Perque manus aliis alios levis adstruit aestus
Unde novo nova materies oriatur amori.
Donec ad extremum sola sedet effera mente,
Corpore destituente graveis sine fine caloreis.
Sic quoque se numquam satiata libidine fassa est,
Descivisse lui, concisis undique nervis
Regnat et in vacuo furiosa cadavere pestis.
Mille necant species, et vix ediscita saeclis
Nomina morborum miserabile corpus, amando.
Grande nimis pretium tenerae dulcedinis, intra
Viscera tabificum virus succendit Erinys
Intestina furens. Exesi ignobilis umbra
Corporis, incedit titubans, atque ossa fatigat
Relliquias hominis. Quondam generare creata
Per luxum impietas emulsit semina poenis.
Tot sobolem eiecit pater imperfectus acerbam
Fragminibus, super ipse ut iam sibi vivere dicat.
O crudele genus vitii, quo crimine luxus,
Eicis ex homine, atque, hominem, vitam ante trucidas!
Ut per non natam sobolem pater impius, et vix
Dimidium meritus nomen, periisse feratur.
Cara voluptatis nimium pretia exigit haerens
Ossibus exsuccis, defloccatisque medullis
Invidia arcani sceleris. Nec crimine ab omni
Tot se quitur fera poena modis: deliria sidens
Accersit cerebrum: super imperfecta retusos
Nox oculos natat, et nervos infringit inerteis:
Dentibus expulsis foedae patuere lacunae,
Spinalisque fugit, tenuato rore, medulla.
Languescit capitis vigor, et nutantia longum
Colla tremunt, stupidaeque arent penetralibus aureis.
Cor trepidum male-sano ictu praecordia tundit.
Pulmonisque viae lento spiramine obhaerent,
Defessosque fluunt [(editor); sic: fleunt] gemitus, suspiria quaerunt,
Et lacera exsangui producunt ilia pulsu,
Exhaustosque lareis vivo pro corpore monstrant.
Quae secreta magis, maiori languida morbo
Viscera conficiunt. Imis vestigia tentat
Infelix pedibus Venus, et lapidosa fatigat
Cunctanteis longum gressus soror. Illius omnes
Imperio succi fugiunt: squalentia vestit
Intus edens pumex combusto sanguine membra.
Scrutaturque tenax caeca internodia pestis,
Turpibus impediens gemmis, qua petra per artus
Labitur exsangueis, et fonte intermina diro
Subicitur radix infesti strenua saxi.
Mille aliae species morborum ingloria mactant
Corpora perpetuis confecta doloribus, in quae
Immoderata Venus rabiosa exercuit arma.
Praecipue infandum genus exitiabilis exest
Viscera capta luis; scabiem dixere Medenteis
Gallam adeo, quia Francigeni Aragonia regna
Infestis quassare manu, via lurida morbi
Erupit primum atque Europae audita colono est.
Accersita quidem trans alta ignota biremis
Ingenio Hesperiae, ne tot spatia aequoris ingens
Sponte malum nostrae celarent aethera Zonae.
Has Indum merces, haec praemia detulit aurum
Insatiabilibus furiis pallentis Iberi.
Saecula luxerunt, et porro ante omnia luxus
Lugebunt pretium infandum,cum corpore pestis
Caeca latere uno, subito se tempore mille
Induit in strages, accensaque viribus altis
Corpora raptavit diro fluitantia tabo,
Aeraque infecit liquidum. Laetum India risit
Europam domuisse Venus. Victoria gemmis
His signata Deae est: nec erat medicamen in herbis,
Surdus in arcanis necquidquam constitit artis
Augur, et infelix studium damnavit Apollo.
Donec ad extremum miserata ingloria leti
Instrumenta, Deum pietas; dedit utile lignum
Ulceribus Stygiis: dio quod carmine dudum
Siphilis antiquis dedit invidiosa Poetis,
Multa premens veterum fecunda nomina fama.
Haec Pater, atque alia, innumeris numeroque modoque
Adiecit mala, suavivido quo pectora vellet
Absterrere malo, et rapidam retinere iuventam.
Immemores contra pueri, morbosque, luemque
Contemnunt longam. Viridi brevis ardet in aevo
Pascere flos animum Veneris, nec mollis Iacchi
Perlecebris. Geminae pestes mortalia voluunt
Ebrietas, studia, et geminata Diona Thyoneo.
Et velut argutam non est explere Dionam
Obsequiis, sic mentirapi semel orgia Bacchi
Concelebrare solens, nullis terretur ab illo
Sanctorum monitis, nec praesenti impete cladum.
Ecce senem invalidum, pueri qui mollis in aestus
Concedat, veteresque Pholi deducat amysteis.
Ni natet in pocli prius insuperabilis antro
Turpe bibisse putat. Bruto trahit agmina rictu
Pallentis vini, seseque immergit in haustus.
Nec minus egregios Patrum stirps mascula mores
Ingeniosa sequi est. Iam vix pede lenta figurat
Incertis titubans gradibus vestigia, felix
Marcipor, ingenti spumantem flumine, magno
Exhaurit cratera animo, vacuumque coronat.
Stat Pater atque aciem fortis miratus ephebi
Oscula plena adigit, iamque et maioribus aptum
Officiis, docet exiguos sprevisse canales.
Ipse cadum quater eximia virtute secutus
Deplevit: natumque, Deos testatus, ovantem
Patrissare iubet. Corrupti semina sensus
Subiciunt animos, habilemque in facta paterni
Abripiunt sceleris sobolem. Paucissima castos
Spe plena reparavit avos, sed plurima turpeis
Insistit mores. Iter hac monstrante fatetur
Natura prostare, puer. Proh crimine quanto
Sponte ferox vitiis annos dare mentis egenos,
Exemplis praeceps soboles impellitur illuc
Unde redire nequit! Vulgo vilissima res est
Ebrietas, iactatque atroci vincta veterno
Pectora; grande animo facinus gestare latenti,
Qui neget immani Genium dissolvere poclo
Mense quater saltim, namque haec rarissima pompa est.
Omnia, quae vitiis servit mortalibus aetas
Exigit ad luxum, et moderante libidine torquet.
Qui caret optatis voto Diis instat inani,
Exambitque malum; si, quae sint vota, requiras
Instrumenta cluunt insani atrocia leti.
Bis centum ille vovet pauper, cum ditis acervos
In Venerem videt esse sacros, cum sponte patenteis
Ipse famens valvas meretricis obambulat albae.
Heic pereunt Proceres; pertaesum ingloria fata
Vulgaris leti, rapit huc lacrimabile votum.
Ille mero ex auro montes, maria aurea solus
Possideat Phoenix, et utramque enaviget Ursam:
Patricio sceleri regalem impendet honorem
Cumque opibus miserandam animam; discrimine tanto
Raptat agens Venus, et longe repetita libido.
Hos agit in facinus fallax dulcedine mira
Cypridos, infelix miscere incendia, fervor.
Praetextum dabit heic culpae natura pudendae,
Quamquam invita nimis, sed habent simulamina larvae,
Unde homini excusent fatum irreparabile venae,
Dum pereunt, caecique excusando omnia perdunt.
At teretis Bacchi brutum, et rationis inane
Naturam pugnans contra, mentemque Deosque,
Nec speciem, obsequium, potuit reperite pudoris.
Nec ratio nec cura valet producere quicquam
Illecebrarum aptum dici vel nomine nudo.
Hoc nisi, quod vecors stat pro ratione, gravique
Usus agit furia bacchantem in crimina turbam.
Qua proceres periere alti, qua lapsus ad Orcum
Heroum sanguis, via suavior illa videtur.
O caecorum hominum gens inscitissima vitae
Adspicite insignem quondam, cui regia rerum
Sceptra Pater, regnisque animos dedit Optimus, aptos,
Adspicite infelicem hominem; cum proruta dudum
Semina caelestis formae, vix nomine solo
Sustineat, curisque impendere talibus aevum
Debeat, ut reparet proiectae semma formae,
Ipse ultro vitiis breve lamentabilis aevum
Incestat vitae et sese moriturus in ignes
Praecipitat, pietas queis illum dia redemit
Sanguine purgatum proprio, et sua ad astra reduxit.
Ille volat, nocteisque dieisque, interprete luxu,
Anquirit speciem infandam, et fulmina leti
Ancipitis. Viden' ingenti cum perditus haustu
Sensibus eiectis bacchatur, et apta Typhoeus
Infernis ululat Furiis, sacrataque Divum
Nomina, ab obsceno pallens profulgurat ore.
Queisque salus rerum, mundi melioris origo,
Censetur, clemensque favet mortalibus Auctor,
Proicit eluvie squalente, vocabula torrens
Tisiphonae famulus. Gressu venit impia pestis
Instabili, spiratque immani carmine ructans
Sanguineas rixas, et inevitabile ferrum.
Multa adeo infandi genera infelicia sensus
Suggerit ebrietas, nec in uno defurit oestro.
Pars etenim, potu postquam incestata profundo
Exuit imperium mens, corporis ignea tardi,
Humorisque sacri furiis turbata fatigant
Somnia terrificis animos, bacchantia formis,
Effigiem sanctam, pia verba furentis adoptat
Moribus, et vitiis intempestiva piacla
Praedicit minitans; nec sese agnoscit in illis.
Ridiculo humanos culpans examine motus.
Ceu dudum in summis degens virtutibus aevum,
Cum gravis incumbat venis monitoris Iacchus,
Interea, rapiatque altum in diversa Catonem,
Impingatque sibi. Genus hoc, si crimina dicas
Scansilibus pravos gradibus dispescere moreis,
Inter deliros melius sapit: impia quippe
Dicta fugit, quamvis ignarum in facta feratur
Interdum scelerum, quorum est Metanoea noverca.
Alterius postquam gravidum sapientia pectus
Suffugit, et vacuis regnat penetrabilis Euan,
Solvit agens stimulis frontem, et iam cauta tot annos
In vitia exturbat spumantis acumina sensus.
Ilicet ebullit dudum virtute sepulta
Mobilis affectus non uno, turba, tumultu.
Praecipitantque virum: fugit insuperabilis olim
Regula, et exstanteis animos indulget in aestus,
Immemor ipsa sui; penitis penetralibus exit
Praepete remigio custodis regia recti
Norma, nec a vitiis sese discernere novit.
Singula quae cavit studiis constantibus Heros
Indocili peccare gradu, nunc omnia plenis
Proicit exuviis, nudusque in crimina rumpit
Exsecrandum aditum. Non ulla nocentior exit
Gens hominum in poenas, quam cum temerarius Euan
Pectora praeceptis munita salubribus implet
Degeneri incubitu. Nil non fugere malorum
Sobrietas dum dia animos moderata tenebat.
Nil non sponte patrant, cum lamentabilis oestri
Afflatu movere gradum, et victa arma dedere.
Ecce animum invictum, (quem non pulcherrima flexit
Forma Asiae, regumque altorum e sanguine virgo,
Par superis facie, victi lectissima mundi.)
Pellaei Iuvenis; quondam cui Gloria sola
Suffecit, mundumque suis vincebat amicis.
Stat sanie infanda conservatoris utrimque
Efferus, in caedemque sui, clademque suorum.
Postquam atrox Semeles victo puer Orgia movit
Terrarum domitore, et sese inglorius actis
Inseruit tantis maculam, furibunda tyrannus
Regna premit Macetum, servaque in virgine flagrat.
Nec scelere ingrato veterum celeberrima Regum
In delubra furit scorti, fax ebria, iussu.
Gazam Asiae meretrix una cremat impia voce.
Tercentum annorum queis longa pepercit Enyo
Considunt cinere spolia, et secreta Deorum
Flamma manu obscena, vomitus et pocula propter
Contemerat. Iacet infelix meretricis in armis
Fataque regaleis Orientis habentia muros
Praecipitat, iuvenis, atavosque ulciscitur in se
Laidos imperio. Sic exegere tyranni
A fastu poenas, et depressere frementem
Numina, dum patrios varo pede calcat honoreis,
Et Iovis in thalamo Iunoni crimina iactat
Invidiam. Erubuit talem Venus aurea fratrem
Et consanguineo frangendum misit Iaccho.
Non paucos veterum monumenta aeterna loquuntur
Quos simul ac luxu cepit distorta Cupido
Ebrietasque ferox, mutato laudis amore
Corruerunt vitiis; scabie velut impia dira
Enervatque artus, mentesque incestat, et alti
Nobilitatem animi tenerae vaga flamma Dionae.
Nil adeo nostri videre frequentius aevi
Indigenae; videre viros, quos Martia claro
Gloria trans atavos diis nomine fortibus aequat,
Femineis cyathis animas mersisse virileis.
Nec minus insigneis pacatae laudibus artis
Colla dedisse mero. Via plurima curritur illuc
Unde voluptatis nihil est haurire, perire, peritque
Ambitione mali, procul a dulcedine, fervor.
Est aliud genus, ebrietas quod saeva cruentum
Exigit in ferrum, rapidosque irritat in aestus.
Instabilis furor his; uno mens effera verbo
Tollitur ex sese, et vesana bile tumescit.
Mollis, et adspectum, dum sobrius, ensis aperti
Horret; ubi pleno venae tumuere Lyaeo,
Terribileis oculos flammato lumine versat,
Letum immane tuens. Illum levis alite vocis
Fortunam calcare facis. Deus esse videtur
Cum nocuisse potest. Sine caede aut sanguine fuso
Nec dormire potest. Multi periere, latronis
Improviso adeo scelere, et crudelibus icti
Insidiis claro necquicquam Marte potenteis.
Tale malum est, saevo cum flamma immanior igni
Additur horrentis Bacchi, et furialibus iris
Exacuit Megaera merum; cui turbidus angueis
Surgit in erectos, et crinis obambulat ora,
Ebrius arcano viru: videre minantem
Urbibus infestis vateis, cum prodigus aevi
Arripuit frenum, et detorta repagula laxat
Vi vitiis, Bromius. Volat irrevocabilis axis
Aurigamque rapit, fracto temone, supinum.
Nec reditus datur inde retro. Rota turbine magno
Volvitur in praeceps, spatiumque cito impete perdit.
Multae aliae species scelerosi in crimina Bacchi
Exercent animos, quorum si dicere saecla
Ordiar, immensum Vesper componet Olympum
Ante, queam tantos quam fando evolvere fluctus,
Queis vexatur homo, cum iam semel exiit illuc,
Absque dolore nequit Virtutis carmina maestae
Unde sequi, vorsim, miser, et sua discere damna.
Cetera per latum Gens nomine nobilis orbem
Raro abit in scelus hoc, aliis obnoxia culpis,
Candida Teutonicae soboles, florentibus armis,
Artibus et placidae iuxta celeberrima pacis,
Dat clypeum Bacchi furiis, exsensa bibendo
Ante diem properat cunctantes trudere Parcas.
Quid iuvat ante alias virtutem extendere gentes
Fortificis factis, fideique tenacibus armis
Romanos, rerum Dominos, pepulisse potenti
Terrarum solio, atque Asiae terrere, latronem,
Insessorem avidum, mundi commune flagellum,
Ut pacem ingenti frustra pro munere poscat?
Quid docili ingenio, atque inventis artibus ultra
Nomen habere foris? si vita domestica vini
Proluitur torrente retro? Pudor impia sistat
Pocula: ridemur populis, quos fulgidus umbra
Germani gladius tremefecerat ante lacerti.
Barbara, quae, vera procul a pietate, supinis
Errat in historiis, et anilia Numina iactat,
Sobrietatis amans, Gens, floreat? Apta Deorum
Legibus, et patrio longe stirps proxima Olympo
Subsidat Bacchi furiis? Proh crimine quanto
Exuimus manes maiorum, et iussa Tonantis.
Germanis data Fata animis, Numenque benignum
Asperat ebrietas. Vix tot rediisse per enseis
Tam noceat, quanto turbant fera pocula fastu
Teutoniae proceres. In quos stat lumine fixo
Atque, Europa, gemit, Christique Ecclesia pallens,
Hi vomitu infami tot respirantia volvunt
Secum corda virûm: procul ausa immania versat
Parthus atrox, viruque linit livente sagittas.
Cum belli vireis luxum depascere sentit,
Quosque timet, nescire videt. Mox turbine pleno
Irruet in campos Patriae; dum fulmina Martis
Degeneri in vino maletuta silentia solvunt,
Stat vigilax pestis, totamque immanibus alis,
Explicat Europae cladem: vix pauca piorum
Vota aciem opponunt, ne nox tristissima claudat
Restanteis oculos, poenamque in saecula ducat.
Et faciet tandem, malesanaque facta nepoti
Ulciscetur avûm. Dudum trux flamma per astra
Invisum regnis crinem duxisse probatur.
Quamquam adeo infandis exsultent saecula dudum
Flagitiis, nostram ut sudantia sidera noxam
Risibus obscenis, hominum pars plera, sequamur.
Immemor Auctoris, qui fixas ordine luces
Mutaturum orbem, peregrinaque signa daturum
Praececinit. Cum fine natans extrema sub imo
Machina, plorabit mortalis vulnera culpae
Saucia et ipsa malis, inversaque tempora volvet,
Sanguineisque notis fulgentia sidera pinget,
Tum genus humanum positis secedere longe
Imperat a vitiis: etenim breve volvere punctum
Supremi faciem Solis; mox flammeus, arcu
Sceptra sedens iudex, omnem protendet in orbem.
Tum tumulos reserare potens tuba carmine claro
Excibit carie defuncta cadavera longa,
Tabidaque exsolvet carorum membra sepulcris,
Gaudia ut aeternos ineant habitanda per annos.
Nec minus infestos evolvens funere maneis
Perpetua ut poena malefacta immania solvant.
Et vitam aeterna doleant in morte caducam.
Hos inter latis incedent undique campis
Quos malus infandae Bacchus necis abstulit auctor.
Terrificis illos sectans ululatibus, olim
Numen, at hinc vera facie sine fine videnda,
Ebrietas, adiget Stygiae in loca opaca paludis,
Mille ciens rostro obsceno, alta in nocte, doloreis.
Heic quicumque gravi fraterna in viscera poclo
Evomuit cladem, (spatio nisi versus in ipso
Retro abiit, poenamque dedit formidine poenae,)
Patrati sceleris meritum grave sentiet in se.
Tum demum virgo gemmatis sobria pennis
Damnabit luxum infandum, atque in Tartara pulsum
Compedibus numquam solvendis strenua nectet.
At vos, Teutogenae, quorum in capita alta furenteis
Perlecebras hodie ante alios exercet Iacchus,
Vertite vulta retro, tandem date pectora tanto
Pura malo, vetereisque aliquando exscindite naevos;
Nemo hominum ex Oriente Maeotidis usque paludeis
Sole, suas vestris potis aequiparare coronas.
Sive in bella vocet, longis laus debita saeclis
Martia Germanis decora asserit, ipsaque quondam
Caesareis titulis fortissima Gallia mactat
Nomine Germanos fratrum, et sacra foedera sancit.
Vincla parata sibi celsa in Capitolia nectunt
Arminii Proceres, genus ad septem astra Trionum
Vindicias mundi servans: ut cetera Romae
Gens hominum imperio famulos submitteret armos,
Germani excelso excuterent de culmine rerum
Diis parileis Dominos. Aquilae legionibus omen
Ausoniis, Francae decorarent lilia parmae,
Victorum gerit haec bellax insignia victor,
Qua lubitum, retinere potens. Discordia quamvis
Infestina movens incendia, adederit ingens
Terrarum fulmen; tamen in gravitate senescit
Maiestas antiqua sua: timor arduus haeret
Orbis, et audito pallescunt nomine Reges.
Quod si pacificis negem in artibus esse per omnem
Europamque, Asiamque, Afrique binominis orbem
Aequiparandum animis populum, et successibus altae
Tuisconis soboli, nitar ratione fideli.
Tot rata consiliis magnatum opera expedit aequis
Iustitia imperii Germani, ut nemo fateri
Nolit, ab externis veniens regionibus hospes,
Non vidisse aliam tanto fervore secutam
Iusque, piumque, nefasque exosam ante omnia, gentem.
Stat procul, et fidei nomen custodis adorat
Imperii, Fortuna, potens: stricto ordine legeis
Caesareas servant Proceres, nec vindice poena
Criminibus desunt, meritos nec praemia fallunt.
Compositae studiis florentia brachia nectunt
Iustitiae sacratus honos, et regia lentae
Nobilitas irae; clementia torquet habenas
Vimque equitum tenet, et spatiis iuga mollibus infert.
Nec minus indocileis surgit sapientia chartas,
Par superum factis. Graiae mysteria Peithus
Romanos numeros, Aegypti arcana latentis,
Atque Arabum sacros novit Germania partus,
Sidereasque vias, radio scrutata potenti,
Exscripsit, mundumque omnem complexa notando est.
Ipsam adeo Venerem dicendi ex Hellade Romam
Oenotrii duxere senes; ut Teutona proles
Vinceret in propriis Actaea penatibus arma,
Et Latios plausus coram Cicerone referret.
Quin nova condendis monstrans compendia libris
Exsculpsit docili mirabile carmen in aere.
Ordine deducens positis elementa loquelis
Aerea, quae tingens infuso sepia felle
Mille parit chartas momento temporis uno.
Unde gravis quondam ducendae in saecula famae
Vanescit labor; et nullo sudore parantur
Suffectura olim sero monumenta nepoti.
Tortilis in certos disposta vocabula versus
Aereaque aeternae rapit exemplaria vitae
Orbis, et impositam mandat mansura papyrum
Scripta sinu excipere, et claris dare condita signis.
Scita patrum nullo cognoscit tradita sumptu
Posteritas: accisa aevo, semesaque blattis.
Et squalore situs longi confecta, resurgunt
Nomina priscorum, iam longum oblita, Deorum.
Iamque exempta fugae longaevi temporis in se
Omnia vertentis, recidivo flore renata,
Carmina, restituunt, (auctorum emblemate miro,)
Notitiam saeclis elapsi protenus aevi.
Nec centum (alatis manibus licet) omnia possint
Dicta sequi iuvenes, scribendo, et tradere chartis,
Quae labor unius pueri brevis exigit horae.
Gens eadem certis distinctas pulsibus horas
Dividere aerisonum celsa de turre Poetam
Temporis edocuit. Commenti ignara Vetustas
Divini, vario figens umbramina Soli,
Lineolis horas distinxit, agentibus orbem,
Quas, nisi qui propior, visu non posset apisci.
At melior vatem clare Germana loquentem
Fixit in excelsis, stirps, aedibus. Aenea certis
Machina declamat vicibus: quadrantibus horas
Digerit adscriptis; medioque a Sole profecta,
In mediam noctem bis seno carmine sistit
Tempora circantem sonitum. Nec cura laboris
Exhausti meminit. Semel ut stetit ardua moles
Funibus emissam longis animam extrahit, et se
Structa semel nescit titubanti perdere pulsu.
Cetera quid longis opus est evolvere dictis.
Queis Germanus honos caelestis semina formae
Testibus ingenii scriptis in saecla probavit?
At ferus infestis contra praeconia mundi
Gurgitibus Semeles pugnat puer, orgia versans.
Evigila tandem GEMINIS monitoribus, istic
Quos tabula exscripsit nitida, exhibuitque videndos
BARTHIUS; interpres Domini, deterret amore
Infandi vitii, et patriam emendare laborat.
Deformem vultum pingens Venerisque Lyaeique,
Haud aliter veterum quam gens acerrima morum
Ut foedam ingluviem Bacchi defenderet urbe
Spartana, laetis ubi iam Dionysia festis
Instarent, servos adscita iussit in umbra
Ludere paulisper, libertatemque protervis
Adsimilare animis; inter quos unus et alter
Ad vomitum poclis inter se bella moverent,
Donec ab ingenti propulsis flumine Bacchi
Sensibus, irruerrent vitiis; pars impete bruto
Membra movens, furibundo incessu foeda rotaret;
Pars foedo eloquio scelera ante incognita narrans,
Prostituensque suum, Baccho stuprante, pudorem.
Quorum ubi victa mero vidissent pectora civeis,
Praecipue infrenis et acerba monentibus aetas.
Conciperent odium haesurum, atque exempla videndo
Stultitiae, procul a vinoso ardore manerent.
Da, Pater, auspicium felix, atque annue coeptis;
Europam atque Asiam et Libyae sola nomine postquam
Germani Proceres fidei vicere tenaci,
Nec pietate minus; sese servilibus armis
Expediant luxus, tuaque hic quoque iussa facessant.
FINIS LIBRI III.