PECTORE Dardanium iamiam exceptura, latronis
Relliquias Troii, ferrum, Sidonia Dido,
Fixa diu volvens oculorum, incendia in ense,
Tros, dixit, mihi te, supremum munus, adempto
Deposuit fugiens, necis instrumenta, pudore.
Quid superest? cernisne pyram? vel, perfide, vitam
Tendis adhuc? lentaque in pectora cuspide differs
Infelicem aditum, Domini simulator inertis?
Iustior ille quidem per te cecidisset, et ante
Quam nostram incerto spurcavit crimine famam.
Sic tamen ultriceis tibi, me mactare parato,
In Furias ardens, non hoc sine ope illius ausim?
Usque adeo Dido, si non hoc Troia pestis
Littore fixisset patrias, excisa, ruinas,
Concubitu infando castum temerata cubile,
Quo poterat finem vitae fecisse, carebat?
Ultima sed, fas est, praebe solacia nobis,
O dilecta acies, si te per viscera nostra
In Phrygii possem iugulum transferre latronis!
Me prius occisa quam carum cernere funus,
Sed deserta, queam: sed enim quid longior ipso
Vita mihi fato est? Periit Sidonia Dido
Cum primum abiecto latronem amplexa pudore est.
Dixerat, haec ultra audacem Fatumne Furorne
Egerit, incertum est. Phrygio tamen ultima ferro
Concidit, haud istos hosteis ulciscier apto,
Et Tyrio Idaeum maculavit sanguine fulmen.
Spiritus infelix, etiam post busta rogumque
Saevit in absentem et Troiano pallet in hoste.
Vitaque cum consumpta, suis est reddita divis,
Nil quicquam mutavit amor: sed pectora linquens
Frigida, ad Elysios animum comitatur euntem
Pone locos: Dixit nigro Nox barbara Regi
Vile nefas, geminis animam venisse figuris,
Altera cui sit amor, mens altera, tristis utraque:
Ut quondam in populo sacer omine nascitur infans
Ambiguum caelas [(perhaps: celans)] duo per discrimina sexum.
Horruit Orcus atrox, et quae cecidisset in una
Quaesivit dubitans, lis nunc quoque pendet utrimque.
LUmina cum toto raperet speculantia Ponto,
Nusquam acie exacta viso reditura Leandro,
Flexa suam ad turrim, iuvenis cum mortua membra
Membra procelloso cernit disiecta tumultu
Sestias, egregio vitam positura dolore,
Supremum laceri corpus miserabile Ephebi
Intuita, his solvit lacrimosa silentia dictis:
Ergo ego te vivens exstinctum cernere possum
Hei te ego, nec carum lacrimis inspergere funus,
Ultima nec moritura mea dare munera dextra,
Frigidulum in corpus; felix si pulvere solum
Dignus erit Herus infelicissimae amator.
Ah cari cineres, queis mox confundar amatrix
Si gremio saltim vos post fera fata foverem,
Quod dolor extremus reliquis, mihi flebile votum est.
Ergo, o sinceri generosum exemplar amoris,
O Iuvenum decus, o fidei constantis imago,
Ergo ego causa tui dicar saevissima fati?
Ergo ego digna tuae quae dicar conscia morti?
Hero, pulchra quidem sed non feliciter ausa
Virgo, meis sponsum felicem involvere fatis.
Tu poteras florere tibi: nec in aequore toto
Fluctus atrox tantum est, tantum crudelis et excors
Tempestas, nocuisse tibi quae vellet; o illud
Caesarie volitante decorum corporis augmen
Visa mihi quondam, sera sub nocte, natantis
Amplexu retinere suo Neptunia coniux.
Illa tu nostro quoniam postponis amori,
O fidei illibata, nitentis ad omnia norma,
Fata tibi nostra veniunt crudelia causa.
Non iam purpureum pectus, non iam illa videbo
Ora tua, ambrosio lassum spirantia flatu,
Iniciamque manus! non tota amplectar inhaerens!
Non tenerum adstringens infuso corpore corpus,
Puniceis nectar sugam immortale labellis,
Assyrium quali amplexu Venus arsit Adonin?
Non docileis animas gratissima pugna ciebit
Obvia cum toto componunt proelia vultu,
Flexanimemque migrans offendit Spiritus auram.
Vos modo, io superi, quid celsa e turre, propinquo
Aethere, vos dicam lugentem audire puellam?
Aethera vos nulli, non ponti caerula habetis,
Omnia fortuna est, et tempestate sub una
Una Eurusque Notusque et Threcis barbara venti
Imperia in caelum et terram dominantur, et aequor.
Sed, puto, laesa mihi, vel non, Venus aurea, culta est
Rite mihi: vel me teneram vovêre parenteis,
Irrita portantem cognati crimina census,
Non etenim haec merui, merui nisi fido in amore;
Perfida tu Lampas, nostris mala nuntia taedis,
Prima mihi exitium, vento stinguente, parasti,
Prima meis etiam facies atque ultima flammis
Nuntia: dic; animae si fors tibi copia amatae
Ignis in igne aderit: dic; praeceps turre, Leandro
Obvia me saliens praemisit flebilis Hero,
Hero in virgineo quondam pulcherrima coetu
Nunc miserarum Hero infortunatissima Virgo.
Cui tener annorum, primaevi floris amator
Interiit pelago, pelago perit ipsa in eodem.
Dixit, et a niveo redimicula corpore rumpens
In praeceps saltu Virgo proiecta virili
Insonuit, funusque exstincti nacta mariti
Nobilibus fatis alieno tradita busto est.
Unus habet tumulus concordia corpora amantum.
INfelix scelerum, nulli miseranda puella,
Prodita post patrii pendens rate moenia regni
SCYLLA, levis ventos infida silentia poscens,
Aequora marmoreis delibans barbara plantis,
Et niveum corpus picea religata carina,
Extremis divos tamen est testata querelis.
Audite, o caeli si qui alta palatia, divi,
Aequora si terrasve, aut aera habetis apertum,
Ante iuvat lacrimis marcenteis frangere ocellos
Et vacuum, ah surdis, frustra implere aethera votis;
Quam penitus nihilo muter, formosa puella,
Meque nec infernis admittat Cerberus umbris.
Interea, o venti, compescite flabra, volanteis,
Et breve ego spatium posco, nec vester amoris
Expers est Boreas; Borea tua flamina seda.
Adspicite, o divi, suspensae virginis artus
Constricti in niveo dispescunt corpore nodi,
Illa ego, quae multis mactavi altaria donis
Dum Veneris quivi crudelia fallere Iura,
Mollis inhumano merui tabescere leto?
Pallida mi exsanguem per viscera serpere mortem
Sentio, nec tanti superest medicina doloris.
Quae mihi causa mali est, eadem tibi tradita Regni
In patrem impietas, o divum maxime Rector;
Me miseram! in summo summum Iove crimen amanti est!
Exemploque Dei perii formosa puella!
Nec quid ego excusem, nec quo me, perdita vertam,
Spes superest, miserae prope nox tristissima vitae
Languida vix voceis sustentat lingua natanteis:
Et Stygiis iam mors pulsans circumvolat alis.
Membra calor linquit, cum sanguine frigida vita est.
At miseri sceleris Minos auctorque caputque
Aridulas, animae fugientis, sperne querelas,
Digna Iovi proles: utinam ne forma placeret
Nunc quoque saeva mihi, poterant solacia fato
More puellari, convicia dicere iusta:
Atqui etiam nunc te, nunc, o mea vita, nitentem
Adspicio in galea atque equitantis amabile fulgur;
Et si non patrio rupissem vertice crinem,
Nunc quoque purpurei veniam tibi muneris obses.
Vos vero, o divi, quorum sunt fata voluntas
Sanguis ego vester, supremum hac alloquor hora:
SCYLLA, patris miseri et patriae commune sepulcrum,
Sistite crudeleis animos latronis amari,
Ut non quid meritam, sed quid meruisse volentem
Suspendat picea, possit sentire, carina:
Sistere vel si non, quos dicunt cuncta potestis,
Attamen exanimem terra tumulate puellam.
Te tua sic coniux, felix quaecumque futura est,
Te tua sic videat suspensum e puppe puella [(editor); sic: puellas] ,
Aut tu illam videas, quamvis pulcherrime Minos.
Sed cui ego haec iterum? quam fors nec caerula Ponti
Aequora aquis nec terra sinu feret hospita sancto,
Piscibus obscenis, quorum nunc maximus instat,
Pabula grata fero, sola ah sola undique mecum:
Nec miserae ante obitum flentes licet abdere ocellos.
Nec lacrimas dextra vultu abstergere fluenteis.
Nec quae naturae defensio munere nata est
Usurpare fugam, aut clementeis quaerere divos.
Nullum de nostris pote se contingere membris
Singula crudeli dispescunt robore funes.
Soli de cunctis volitare per ora capilli
Turgidulos tergere volunt lacrimantis ocellos.
O suprema dies, Sol non mihi deinde vidende,
Anne aliquid visum est isto crudelius orbe?
Omnituens genitor, qua luce adversa puellae
Vulta vides, nec te fati miseretur acerbi?
Vos o, purpurei Iuvenes, queis vota meorum
Irrita suspensis nectebant gaudia dictis,
Ut sibi quisque meos sperans deferret amores.
Ecce ego, vester amor, picea suspensa carina
SCYLLA, feror pelago, ventosque atque aequora lustro.
Hanc pro deciso poenam errabunda capillo
Proque mea solvens, excisa funditus, urbe
Iam modo vix animam lento stridore morata,
Tabidaque eduris convolvens brachia nodis.
Quod te nunc extrema ciens lacrimabilis, orsa
Terra, precor, teque aetherei lux maxima mundi,
Phoebe pater, teque o triplex, Hecateia Luna,
Vosque minore dehinc nictanteis lumine flammae,
Extremis fidi testes estote querelis,
Nec sceleris nostri caput auctoremque secuti,
Ingrato miseros obfundite sanguine maneis,
SCYLLA meo peream, si sic periisse necesse est,
Hei mihi SCYLLA meo peream male prodita Amore.
Dixit, agens liquidam suspenso e corpore vitam,
At Pater Oceanus tenuisse silentia ventos
Miratusque suos furiis desistere fluctus,
Ut caput e cano subitum maris extulit alveo
Pulchraque conspexit pendentis membra puellae,
Ilicet egregio mentem lenitus amore
Accessitque prope, et male visa in virgine mansit:
Neve suam furto non falleret Amphitriten
Abrupit tacite devincta lora carina,
Et roseum prono deducens pondere corpus
Qua via facta novae perculsit pectora curae
Amplexus medicamen, in aequora cessit amator.
At quae de liquidis stillabant flumina ocellis
Rore levi spargens, ignotae et viribus herbae,
Produxit, iussitque volare per aera Ceirin.
SAeve Pudor vixisti, et me Lucretia vivam
Adspicio contra? nec, dum pudet, impia dudum
Interii? quod Mars ferro bellantibus audet,
Quod mare navifragis, quod operto foeda veneno
Pestilitas, agit hoc tibi laesa, Lucretia, virtus:
Ulcisci meminit, non qui temeravit amando,
Sed se, quod potuit laedi, castissima virgo.
Fata, viri, virtus, temeratam credere nolunt,
Ipsa putat sese, seque est exstincta putando.
Sic quoque pura iacet: rupti genialia pallent
Iura tori, nec se tanti censere probantur.
Restituit vitam coacto moritura pudore.
Erubuit mucro, nec tanti gloria coepti
Sustinuit dextram, moriens Lucretia nata est.
Fata premit, corpusque operi cessisse pudendo
Non mens sancta potest. Cecidit tibi, perfide, ferro
Non decus amisit castae Lucretia Nuptae:
I querere occisam, simul est cum laude pudoris
Pauca loqui, nisi pura, potest. Maculasne videbit
Coniugis, et strictum melior meus exiget ensem?
Non volui? potuisse nocet: quid enim orba voluntas?
Solane adulterium sincero corpore gestem?
An patiar quod ferre queo? Voluisse videbor:
Emendet fatum et par sit sua poena dolori:
Dixit, et exactum iamdudum pectore puro,
Concidit in ferrum; clamat pro coniuge mucro:
Casta tua est: iacuit tota cum vindice fama
Nobile adulterium: vel nulla Lucretia Romae
Vel bene casta fuit: si tollere dicta libido est
Altera, tota iacet subducto fabula talo.
SErior excedens thalamo quia visa quietem
Produxit Thisbe, numquam rediturus adibat
Pyramus, et placidos spe praegustabat amoreis.
Venit ubi ad fontem, fontem sua monstrat Erinys,
Arbore condicti reperit signacula furti:
Flebilis illa cacuminibus deplorat acutis,
Et voluit migrare locum: radice retenta est.
Ecce animo Iuvenis sperati gaudia Amoris
Anticipans, cognovit, eam: data signa relegit.
O felix, inquit, sed quid mea cura moratur?
Claudere nox oculos tenebris optaverat atris,
Restitit optanti fatum, traxitque videnteis.
Palluit adspiciens: non haec tua vestis? et ipsa est
Ah sine te, Thisbe? iam sanguine dentis aperto
Vixque rudes patuere notae: laceravit amictum
Undique, et insanis frangit sua pectora palmis:
Ah sero, mea vita tuam ne cernere mortem
Te retinente, queam, venio: quid verba moramur?
Perfidus ensis adest, et nusquam prodita Thisbe:
Ille suum nomen, Thisbe carissima, reddit:
Ut procul ex antro vocem properabat ad istam
Pyrame, ades dixit; iacuit sine nomine corpus:
Ergo prope est; cernit puerum, nec cernere credit:
Pyrame, quid monstri est? adsum tua, Pyrame, Thisba:
Lingua nece in media, Thisbe mea, reddidit amens.
Ut videt exstinctum corpus miserabile, virgo,
Et superiniecto laceratas pectore vesteis:
Causa domi nota est. Fuga te mea perdidit, inquit,
Error opus nostrum est, tibi mors crudelis in ipso;
Ah lea, dum parcis, multum saevissima, quis me
Dentibus eripuit vestris? ne funere primo
Anticipem tanti feliceis pectoris ignes?
Plangere nunc etiam? fugiam puto: saeva leaena est:
Impia, vivis adhuc? non haec tibi nobilis arbor?
Pyramus hic certe servat conubia pacta,
Tu refugis, et quam nunc es procul, impia Thisbe?
Te sequor, o mea vita; manu muliebria forti
Pectora dirumpens, hac occidit ante meus me.
Quod te, o pura anima, et nostrae sanctime flammae
Ignis, Amori-potens, quamvis iam mortua virgo
Nunc quoque viva precor: facibus flagremus iisdem,
Quas, thalamo invisas, tumulo rubuere parenteis.
Non lacrimae attonitis rorabant virgini ocellis,
Non manus exsanguis pallentia verberat ora:
Est furor infelix et Amor mera pestis amanti,
Orbus amore suo: fixit quater oscula ferro
Sanguine purpureus qua aciem color obruit: et nec
Quaerere visa locum est, sibi repperit ensis eundo,
Pyramius, laesae docuit quem fabula Thisbes.
Vulnere de gemino cruor exsilit unus amantum,
Sic quoque concubitu, vel contra fata, fruuntur.
SCilicet haec olim placuerunt vota Iehovae,
Barbarave in cunctis tam restat natio terris
Cui vel turpe suo placetur sanguine numen!
At, Virgo infelix per te nova nomina sumit
Relligio, haec pietas haec patria mandat imago?
Dic tamen o moritura: Dei neque numina fas est
Laedere me iustis, extremo fine, querelis:
Mater erat melior; dubio quia nascitur ipse
Quei Pater est, nescit: quid virginitate nepotes
Caedere sub nostra memorem? Ventura propago
Interit in nobis, Iephtamque ulciscitur in me.
Sed tamen hoc iustum est, quicquid pater imperat; aude
Prona mori, quid si succedat et integra dudum
Relligio? Votique sacri irrevocabilis error?
Error in optando est; Votum ratione carebat
Non caret hac solvisse: Deo datur illud, habebit
Liber homo reliquum: stabat sine pectore dudum
Magnanimumque nefas patrio miscebat amore
Dum pietas vesana paternos concoquit igneis,
Suspensumque animum versabat in omnibus, heros:
Impia sed pietas saevum, clementia nomen
Sanguine non natae, non legibus undique divis
Vincitur, in voto est: quod sancit, credere sanctum
Perstat; hiantem animam mactatu filia maesto
Vulnerat; arma cupit, odioque insanit eorum.
Illa gradu ut tenero sua iuxta altaria pallens
Constitit, erubuit pietas, mentemque retorsit.
Heic tibi vota tua est, dicebat, victima virgo
Care parens. Moriar: sed quanto promptior, eheu
Tu nisi sis homicida; tuo tamen hoc quoque iussu
Quamvis mortis erit laeto mihi tristior auctor.
Horret atrox dictis constantia: mollis imago
Pro patre mentem agitat: mactanda tristior auctor
Pectora concipilat: lacrimae rupere viam per
Lumina, et invito genitor pius abstitit ore.
Nil dixit; nutu famulos instigat operto,
Vultque moram iussus, et qui se intelligit, odit:
Perdita Relligio patrium consumpsit Amorem.
Regia pallenteis cecidit super hostia cultros,
Amovit vultum omnipotens, quique omnia cernit.
Non scelus ille pium, non sacra profana, sub uno
Sustinuit voto, gestum est quid numine caeco.
NOstra perit soboles: sed quei periturus Iason
Funditus, hac salva? terni pereamus in ista.
Dixit, strictam aciem ferri, Medea, premendo:
Ille sua in sobole, elusa cum coniuge, vivet?
Colchaque Iolchiacis ridebit funera taedis?
Sole satus genitor, fraternique umbra doloris,
Dignum agite in scelus, et per mea crimina matrem
Criminibus pensate, malum peiore piaclo?
Quin ferrum in tete stringis, moritura marito
Iustior? at nullo sic cerneret ille superstes
Lumine vindicias: alios mihi praetulit igneis,
Tu, pia, caede nefas commissum dextera utrique
Teque, ingrata, fruens propriis ulciscere poenis.
Vosque patris diri, fors et materna, propago
Vos matremque patrem relinquite, crimen uterque,
Exemplum est vivis scelerum, pereatis in illo.
Vivite sed potius, spe libertatis: utrumque
Vincite nos odiis, genitor modo turpior exstet.
Et merito interea me pellere sede videtur
Infelix Veneris, de coniuge tutus Iason?
Nec superest modo tot nobis ex artibus una
Ulta nefas scelere, et maiore piacula naevo?
Ensis adest, sobolesque tua et Medea: nefandis
Cunctaris stimulis dirum indulgere furorem?
Nil superest nisi te ut pellas ratione merentem
Denique vindicias, et ab uno ignobilis ictu
Fortunae intereas; vanaque in bile senescat
Infelix odium, tumidosque exspiret in igneis?
Queis tua te furiis consumat barbara pestis?
Ultriceis herbae, per carmina mobilis aethra
Luna, dolorem atrum spuma testata nigrante,
Deseritis vestri victricem? et inania fati
Nomina, post thalamum ignavum, post regna, laremque
Suspicitis? quae nos ruit, induat illa ruina
Thessalicumque nefas, Aeetiaque arma dolorum,
Fraternasque umbras, et in exule perdita vota.
At non ille meis servatus ad omnia verbis
Ignivomas vitare feras, sata fallere fratrum,
Aut potuit vigilem potu sopire draconem;
Graecia quod nequiit vellus grave rettulit, unde
Tollere nec Mavors nec Sol avus ipse valebat.
At non Absyrti maduit mea sanguine dextra,
Exsiliumque inopis magno mutavit honore.
Imputet ille mihi vitam, qui prole necata
Resciit extremus: quid? filia pulchra Creontis
Munere iam nostro felix incendia passa est:
Illius ultriceis tinxissem sanguine poenas,
Sed iacet, et magna domus ingens eruta taeda est,
Maternis nil iam superesse furoribus audet
Ni soboles; testata patrem pallente timore:
Anne iste infelix etiam me pellere gaudet,
Certe parva manus digitis in vincla repugnat:
Dispereant: dignumque ensem tua viscera, Iason,
Concipiant: cari quondam dum regna manebant,
Vos insana parens dextra nolente trucidat;
Unde profecta tibi nuper, carissime, vita est,
Exitium hinc veniet. Claudat dolor ultimus ausis
Lumina, tota retro genitrix secedat ab ense,
Tu tibi nunc obiens et mi, patrique parenta.
Dixit, et averso rupit sua viscera vultu
Neutrius ausa animo praesenti audire querelas,
Dum memor inclinat labentia pectora mater,
Paenitet, at patre, infelix, subeunte, tremiscit.
It dolor in furias, amissi iniuria lecti,
Mortales divosque insano crimine calcat.
Iam novus incerta rigor a pietate movetur,
Se Medea vorat, victis miserata luelis;
Hinc [(editor); sic: Huic] pater hinc soboles aequis sibi lancibus instat,
Culpa fuit gravior nati genitoris amore.
Infelix animi cunctantis libra pependit:
Quod scelus esse videt, patrat; nec credere factum
Sustinet, et fecisse cupit, et luget omissum.
Rupit amor poenae pereunt pro patre puelli
Maternis manibus, nec eum sensere dolorem.
ET teneat, dum non vivo me gestet, Ulyssis
Arma pudor: quoties in Achillis imagine obibit
Sentiat Aiacis pondus, seque impare pressum.
At non ulterius fas est te vivere victum,
Hactenus insuperate animorum et roboris, Aiax:
Quicquid iudicium procerum tibi non dat Achivûm
Dextra dabit, coramque animis aequatus Achilles.
Ille suos furiis ulcisci dignus honoreis,
Te Troia excisa, et depulsus navibus Hector
Et Priami fatum et Telamonius ensis habebunt.
Ibit iners vulpes victoque Leone tropaeum
In Phrygias sistet, me suspirante, ruinas?
Quaeque viro exuerit forti, splendebit in armis
Musca loquax? Meus hic; te certe exterritus Hector
Navibus e celsis Troiana ad moenia fugit,
Ensis: in unius dextra domini une senescens!
Vertilis hic ubi tunc orator? ubi effera fandi
Copia erat? sutique doli, technaeque procaces?
Scilicet: at quid te victo in victore moraris?
Rumpe latus, dominique extremum in sanguine gaude.
Dixit, atrox furiis, dubio cruor exsilit ense,
Suffecitque neci pro vulnere, vulneris auctor.
RApturus secum patriae in fera fata salutem
Eicitur portis cum Laomedontius Heros,
Pallida pone subit coniux, atque ubera nuda
Amplexum manibus, puerum Astyanacta trahebat,
Andromache infelix, ignavo digna marito.
At non femineis inflectitur efferus Hector
Planctibus, insana cristam quatit altior hasta,
Insistitque Deis, et se largitur in hostem.
Sustinuit tamen ingratos in limine currus,
Desuper obtestans patriae intereuntis honorem.
Sint tua fata mea, et concurrat in Hectore Graiis
Troia potens, totamque aciem meditetur Achilles:
Quae tibi, si cadere est votum crudele, videris
Stare super nostras, non indignata, ruinas,
Incolumi proceres nolis timuisse Pelasgos
Tot, modo quot veniunt et Pergama, Apolline laevo,
Militibus, centum suspensae in lustra biremes.
Induam ego omnem aciem atque ingens exercitus ibo,
Limina nunc patria et te nunc, mea Troia, saluto
Mox spolia, et raptos Peleida a principe currus,
Inducam portis; Vulcaniaque arma refigam.
Tu vero o coniux atque Hectore digna parente
Astyanax soboles, longinqua e turre cientem
Proelia conspicias, olim meminisse iuvabit:
Vel si laeva alio ducant me turbine fata
Vel leti exemplum generoso imitabere leto.
Dixit, et implexo rapiens calida oscula nato
Statque parum titubans, magnamque obit arduus hostem,
Arduus incessu: currum pedes ante reliquit.
Mox congestum animi non sustinuisse laborem
Sufficiens, praesentem absens desiderat hostem.
Iamque atrox, spolium Patrocli atque arma tuendo,
Sparsa cruore, furit, seque admiratur in illis.
Conscia nobilitas generoso in pectore raptat
Membra viro, victumque ultro sibi credit Achillem
Exterret divos, et fata impervia calcat.
Omnis in adspectu posita est victoria magni
Aeacidae, nec forma nisi iam victa recurrit.
Facta via est, sed cum campo data fervida virtus
Incidit in sortem et frustra moritura, pependit.
Nunc quoque crudeli circum sua moenia pompa
Raptatur Virtus, et in Hectore victa iacente est.
Regnat in humanis Fors impia, saevit in omnes
Omnia confundens, ne ius vaga perdat in ullo.
QUid superasse Asiam, quid mundum in sceptra coactum,
Unius imperio dextrae tremuisse, Deorum
Certantum in stirpeis nomenque domumque tulisse
Si superest aliquid, si rerum et flore tumenti
Extrahit, et sortis felicia mors mala pensat.
Ecce, orbis domitor, famulis quem Graecia pollens
Nutibus adfectat regem, quem Barbara dudum
Africa, et in Tyrio Carthaginis arma parente
Attonitis instare animis pro principe pallent.
Quem superesse Italis, altae in Cunabula Romae
Herculeos conantem aditus stupuere, gravesque
Horruit in Curios promissa, Diespiter, arctans.
Mollibus in lectis, et picto sera tapete
Otia confringens, fractus male cessit ab illis.
Quam poterat, Medi transactus acinacis ictu
Dignior Arbelae in cineres, Issique fluenteis
Procubuisse animas, aut, Xerxae in moenia bacchans,
Persidos ingenti medius iacuisse ruina!
Aut sternens invicta altae primordia Famae
Oppetere ante obitum Cliti, perfossaque ferro
Pectora, quae toties murum opposuere periclis!
Ante arcem ingentem sidentem in Laidis igneis
Infelix Asiae redimit cum Regia noctem.
Ante mala iuvenem, pro suspicione Philotham
In cinereis patrios magni senis occumbentem
Funere quo duplex sensim fortuna recessit
Oceanoque haesit, Macetumque attrita furore est.
Quid Bessus, Memnonque quid ipsius arma Darii
Persepolisque iuvat, Susaeque, atque ultima Bactra,
Sogdias, atque Indi, et pontis contemptor Hydaspes,
Magnanimoque super duplicata potentia Poro,
Oceanique minae, calcataque viscera mundi:
Si Babylon invicta manet? si mollia restant
Signa, Semiramiis Magnum superantia bellis?
Verte manum in te ipsam fati violentia; non est
Virtutem porro ire hominum; si vincere fando
Cuncta potes, devicta tibi es nisi vincere; cuius
Decubuit Macedo furiis? quem mente manuque
Non cepit Natura, nec insuperabilis orbis,
Oceanusve sacer, vix Roma, superstes Olympo?
Cuius ab exstincti sidentibus alta favillis
Paene omneis terras flamma cinis induit: et Rex
Imperii unius vivens, in mille recessit
Mortuus, et victrix Asiae fortuna, suorum
Delicuit bellis civiliaque arma secuta est.
Ipse sibi leti Magnus fuit auctor acerbi
Perdidit in rebus dum rerum exempla gerendo.
Ut flammis invicta chalybs, aerugine tandem
Oppetit in propria, croceumque habet improba letum.
Utere morte tua, teque insuperate, trucida.
Sic obiens vinces, vice sic Victoris obibis.
SI tacuisse nocet, non sum sine crimine, laesa est
Regia Maiestas, Persae ducis: haud ita quamvis
Graecia censebas: sed tu male tutus ab illa
Exsere vim, nimium est olim potuisse, tyrannum.
Nemo perit, quemquam si iusserit illa, Philota
Dignior; excipias genitorem, in Rege potentem.
Quem sua libertas et formidata tytanno
Gloria Parmeniona ulciscitur: exsere leto
Pure fidem: numquam generis indigna paterni
Posteritas, uno mecum succisa Philota
Procubuisse putes: tormenta quid efferus aptat
Latro? perire iuvat, magis hoc mors nobilis ex re
Quo mage saeva venit: qui nil pro Rege superbum
Egerit, intereat velox; lenta otia poenae
Immeritae, nisi qua mandat meruisse tyrannus,
Vitam obitu medio scindentia iure dolendi
Magnanimos decorant actus: sibi candida credit
Temperies pro Rege suo tormenta ferendum.
At quas non meruit poenas, constantia temnit.
At, proceres Macetum, non iam meus ista Philothas,
Vester adhuc, summo vitae in fugientis agone
Vaticinor: periit mecum Rex. Iura tyranna
Suspicio vesana tenet: cecidere suorum
Dignior in ferrum, quem non habet, interit hosti
PARMENION. Dixit Iuvenis, diis aequus, et unam
Mille per anfractus mortis, sine crimine, vitam
Effudit cupide, gemitum adversatus inertem.
Ultima dicta fides nivea notat alba tabella.
Victriceis terrarum Aquilae maduere magistri
Sanguine; Alexandri maculis adspersa nefandis
Fama redux alio mundum rumore cruentat.
Ipse dehinc, pro Sole suo, inclementibus audax
Ingenii radiis, Martis concessit in astrum,
Inque Philothea terras nece perdit, adustas
Parte bona: ut pulso si qua Iove iura Gradivus
Invadat rerum; cum sidere saecla cruento
Sanguineos obeant cursus, aciemque nitentem
Hactenus, incesto corrumpant astra rubore.
POstquam Roma ferox invictum in proelia Pyrrhum
Dimisit curiis, et se gaudere professa est
Terrarum imperio Macetum vitasse tyrannum,
Arma, animis quam sorte sua felicior, Heros
In Siculos torsit, non responsura, triumphos.
Hinc quoque fatorum invidia proiectus inerti,
Argivos proceres et te, Lacedaemonis almae
Incola, concussit, Fortuna, haud pectore, victus.
Ut vero, ingenteis surgentem Patris in actus,
Pugna tulit iuvenem, manibus, Ptolemaeon, Oraebi,
Tum vero exarsere animi, et furor additus ausis.
Multa in nocte ferox admovit proelia muris
Argoasque domus ferro populatus et igni est.
Constitit heic muto Martis fiducia signo,
Quippe forum ut fractae ingreditur, temerarius, urbis
Invisa obicitur species: Oracla vetusta
Sancta fide subeunt: dederat Responsa sacerdos:
Tum demum altam animam Pyrrhum sua fata reposcunt
Cum coram armato Taurusque Lupusque movebunt
Proelia, et incertis stabit Victoria talis
Vincat uter, spectans Pyrrhus vincetur ab istis.
Heic, Danai veteris monumentum nobile, pugnam
Aere Lupum reddens et fortis robora Tauri,
Finxerat effigies: Viso stupet omine Regum
Maximus, et victos torpor subit horridus artus.
Cedere velle Deis, urbemque relinquere tentat.
Cum porta in media specubus prostratus in ipsis
Procubuit Elephas, clausitque cadavere muros.
Frustra illuc Pyrrhum cedentem impegerat armis,
Servandae studium vitae, et Victoria cessa:
Quippe sub extremae spatium impenetrabile molis
Haerentem reperit saevorum iniuria divum.
Incautum Argoum iuvenem iam cominus Heros
Ense superveniens medium truncabat avaro.
Vidit id e tecto pueri conterrita mater,
Et lapidem ingentem certo nimis excutit ictu,
Ille caput crista quassat fulgente superbum
Eliditque oculos Regi, vitaeque secutus
Ultima, prostratum certa iam morte, relinquit.
Quem non tot Furiae bellorum, immanis Erinys,
Non totae valuere urbes exscindere ferro,
Pyrrhum anus imbellis dextra titubante, cecidit.
Occubuit, medios perque arma et corpora ferro
Disrupisse solens iuvenes manus; oppetit amens,
Nec divum incusat furias, nec tristia fata:
Palluit audito Pyrrhus auctore cadendi,
Hactenus et vivos dolor indignatus acerba
Mergit nocte oculos, ne saevi damna pudoris
Ferret in Aeacidas, muliebri caesus ab ictu.
Vidit ut indigno Antigonus caput ense recisum,
Non tenuit lacrimas, sibi deiectum imputat hostem;
Non habuit totum funus, sine Rege subacta
Graecia servitiis, Dominos habitura tyrannos
Hunc doluit sceptris non admovisse Deorum.
SUnt equidem scelerum vara discrimina lance
Nec paria incestis peccat furor impius ausis;
Vidit ab adverso pallentem fratre, diuque
Haesit, ut evicto pietas Polynice rediret,
Iustius apta nefas: sed enim pater orbus utrique
Luminis, exegit poenas. Quae bellica quondam
Signa per effusas egit, Violentia, turmas,
Constitit in fratres, diroque coacta duello est,
Oedipodionius sanguis, quem mater iisdem
Visceribus, male-feta, tulit, quibus ante parentem,
Desine, iam satis est furiarum; absistit avara
Tisiphone, et fato superat Polynicia virtus.
Cincta simul galeis exibunt lumina, non est
Impetere aequaleis vultus, cognata repugnat
In fratrem pietas; non huc venit impius error.
Saeva tamen, serpentigero sublimis hiatu,
Tisiphonaea, animos miseris invidit amicos.
Stant inimicitiae cognatae, atque unius ingens
Duellum uteri, frendentque ignoti in casside fratres.
Iustior in crimen, soloque Etheocle relictus
Per scelera, ingenteis animos Polynicis agebat
Spiritus, et fessis vix se retinebat in armis,
Cum sublimem in equo, rimantem Etheoclea campos
Cum procul adspexit; pactum est mihi foedus in isto
Dixit atrox, capite, et regnum pietate luendum est.
Omnia qui rapuit simul hoc rapuisse decebat
Tela quod exsul habet; torquens meliore lacerto:
Comminus ipse veni: venio, vox dira, resultat,
At puer in primo consistere nisus agone
Palluit auditis Amor, et fraterna reliquit
Pectora; subiecta Stygius furit ignis in ira,
Flammanteisque oculos extra sua lumina torquet.
Spumea inhumano ferviscunt guttura dudum
Frigore, et ignotus populatur hiantia pallor
Ora; catena iacet ruptae pietatis; et ipsa
Visa repente palam fugere, atque ad sidera ferri.
Concurrunt, scindit medios Victoria cursus,
Nec sese in fando vult indulgere duello.
Ambo suis manibus victi iacuere, nefasque
Exegere suum, neutri Victoria cessit.
FOrtibus e proavis nasci, res feta periclis,
Nec sinit in vulgi cineres subsidere flammas,
Ingenitae lucis; sed se vigor exserit illis.
Nobilitas generi est, et habere vocabula nati
Digna solent animis, magnorum gesta Parentum.
Flos Asiae Astyanax; patrias si lumine molli
Virtuteis spectare queam, nec in Hectore tracto
Volveret, indocileis latuisse, fera ultio, flatus.
Haud umquam Scaeas macularem sanguine portas,
Saeva nec Aeacidae inferias me, Graecia, iacto
Solveret, in populo, populi pars tuta, laterem.
Sed nocet ingenio nati Priameius Hector,
Laomedonque senex, hacque indole vivus uterque.
Verum agite, o Graii, magno quos parva timore
Sanguinis urna levat, crescentem exstinguite fontem,
Ne super arva vehat nimbis torrentibus illum
Aestus, et ultrices quondam bacchetur in iras.
Ipse abavis moriar, mecum ultima Troia peribit,
Caesa semel, caros cum circum funera muros
Hectoris adspexit, tremuitque cadavere Victor.
Fraude, dolo, Victor, temeratisque undique divis,
Non virtute, manu, servatoque acer honesto.
Solvam urbes Graias patrio, solvam alta timore
Regna avidi Pelopis; moriar puer Hectore plenus.
Ne mare transgrediens Phrygiis populator ab agris
Ignis, in Europae cineres considat, et ultrix
Caede Neoptolemi Priama, manus ista, parentet.
Turpia vos scelerum sceleri connectite texta,
Innocuum celsa trudentes turre puellum;
Sic rata fata Iovis, qui nostrum evertere Regnum
Per scelus invisi Paridis scelere instat aperto.
Me tamen in numero divum Phoebeia functum
Cura, patris tumulo teget, et nolente Pelasgo.
Imperium Europae mea gens aequabit Olympo.
Plura locuturum sceleris fabricator Ulysses
Ter pede circumagens turri proiecit in auras,
Praecipitem: tortis ut cum Balearica saxis
Funda fremit, tenero rubuerunt sanguine Cautes:
Andromache genitrix, necdum canis, Hectora, mater
Condidit in nato, sepelivit utrimque nepotem.
LEcta ter evolvens sancti monumenta Platonis
Congestamque animam propriis virtutibus aptans,
Irruit in ferrum magni Cato pectoris; et se
In vulnus, tenero sarctum medicamine, misit
Ambabus manibus: via facta est, Spiritus ingens
Erupit latebras disiecti corporis antri:
Nec vocem in letum, nec verbum in vulnera misit,
Indignans, potuisse homines sua vota morari:
Intremuit Fortuna, rotaque excussa volucri:
Caesareas tanto quassavit funere laurus,
Orbavitque Ducem magno Victoria plausu.
Invidit victo Victor generosus honorem.
Vix patitur tellure tegi, tumulumque refutat
Impetus, et vivi se libertate tuetur.
Servitium infelix, ut strictos Caesaris enseis
Exiit, in Romae regnat Cato moenia Victor.
Constitit et versa est in se fuga mobilis aevi
Spectabitque virum, se consumptura tuendo.
Omnia Mors vicit Vitarum exempla Catonis.
IPse equidem in flammas toto me corpore praeceps
Proicerem, exemplum sed uti meus omne priorum
Devicitque animus, imbellique actus honoris
In desiderio errorem confecit apertum,
Patret inauditum facinus, dextramque superbi
Erroris genitricem ultro comburere perstet.
Mucius haec, dextramque avidos immisit in igneis
Erubuitque dolorem, et in alto constitit ausu
Spesque timorque rapax. Tremuit Porsenna videndo
Et nisi quod motus videt expertem esse, refellat,
Sustineatque virum; sed huic modo nobile membrum
Truncus erat, vultuque ciens oracla severo
Magnanimum pectus dictis reclusit honestis:
Sic abeat Romana manus, quae corpore toto
Nil simile erranti reperit, certissima virtus.
Te, Porsenna minax, prima haec aggressa, Deorum
Imperiis decepta, tuo pro pectore rupit
Infelix aliud; restant tamen integra centum
Nomina, vel cunctis superesse potentia fatis.
Non haec poena tua est, sic nos ignoscimus ipsis.
Insta, atque ultriceis iras satiare secundis
Suppliciis propera: stupuit plebs roboris amens
Ingenium invicti; tua dextra est, Scaevola, flamma.
Scaevola, cui nomen dabit exempli indiga Virtus.
Militis Etrusci mens crudo exuritur ausu
Degeneres flexere minas; abit impetus amens,
Torpida turgenti succedunt frigora fastu.
Et quid ei grave sit cui dextera lusus adusta est?
Quid restare dehinc? Elementa immitia cedunt
Romanis animis, non Tusci est roboris illam
Ferre manum quae se flammis immobilis urat.
Huc illuc fluxere animis, stat nobilis illo
Pectore, pressa negans velli vestigia, Virtus.
Non superest, dextra amissa, tibi, Tusca, sinistrae
Romani Virtus clarissima nominis auctrix.
Induit in superata suos elementa triumphos
Porsena nec sese obsesso in Victore moratur,
Dat pacem, petit ipse ultro, et lucratur habendo.
It lacer in patriam, servataque moeniae condit
Amissae damno dextrae, turpenque professus
Integer, in mutilo peperit sibi corpore formam.
It dolor in ventos, meriti stat Gloria perpes.
UT fusas acies, libertatemque perosos
Agnovit superos, rorantem hostilibus ensem
Caedibus, intrepido pressurus pectore, fertur
Supremum his, patriam cognataque busta Catonis,
Respiciens, dictis ora indignantia duris
Opposuisse Deis, BRUTUS: virtutis imago
Ultima Romanae, quem dum vicere duello
Victa videbantur, meliori iudice, fata.
Suscipe grandem animam pro te, mea Roma, cadentis,
Suscipe Magne Cato; Vobis iacuisse decorum est,
Dignius, ac scelerum per cuncta exempla volutum
Indignam sceptris dextram violasse Deorum.
Ipse tamen, frustra legeis bacchatus in ipsas
Humani generis praedo violentus inaneis
Deposuit fastus et te, Pompeie, iacendo
Adspexit stantem, visoque expalluit amens.
Atque utinam hoc solo Caesar cecidisset ab ense
Nec studium patriae et Virtus temerata fuisset
Ambitione tua, quisquis scelus ausus in illum es
Nomine quem nostrae Livor Virtutis obumbrat.
Staret enim sine te nostra Res publica dextra,
Nunc commune malis Fatum me prendit, et innox
In vitiis inventa horum cadit impete Virtus.
Quod solum superest, tecum si vivere, CASSI,
Non potui, tecum, communis pompa, iacebo.
Umbra mei quondam, cognato digna Catone
Per mare, per terras, spatiumque volatile caeli
AntonI furias in libertate fugabit.
Omnia si poterit, non hanc mors impia nobis
Dempserit, in vita liber, liberrimus ibo
Ad maneis Brutus, dum te, meus ensis, habebo:
Tu modo, Nox, quae nunc per dira silentia rerum
Incumbis tenebris, hoc, me testante, doceto;
A vitiis numquam virtus superata duello est.
Quaeque dies, post hanc oritura, cadavere nostro
Mutatum adspicies Brutum, mea dicta teneto.
Invictum patriae pugnando in commoda ferrum
Sanus, et a nullo turbatus crimine rerum,
Per mea, me solo dignus, premo pectora Brutus:
Dixit: ei, ingenti loricam vulnere pandens,
Magnanimum exsiliit per fortia pectora ferrum,
Stat dum extrema meant fugientis semina vitae,
Cum cecidit, casu ingenti montem obruit altum.
QUid misero in ferro spectantem, Antonia Virtus
Quaeris, ait, tete, et muliebria lumina volvis?
Pallet Eros, letaque [(perhaps: letoque)] suo te provocat in te:
Tum decuit deflere virum, tum concidit ille
Cum tenero mentem telo populatus Amoris:
Servitium muliebre, virum postponis honori.
Tum decuit cum te Roma et Cleopatra viderent
Ambiguum, malles Phario servite Canopo
An regere Italiam, pro Caesarione parando
Privigno, dici Vindicta Caesaris haeres,
Hactenus imbellem sistris tenet Isis acutis
Et Pelusiacae Veneres, nunc Roma tenebit;
Et pater Alcides, et dignus Caesaris ultor.
Servati proceres, plebisque iniuria fractae
Ite mihi inferias; et tu qui Victor amantis
Non, puer, AntonI es; redivivum sistere Brutum
Morte putes nostra: non iam lita sanguine vestis
Funereo eloquio mundum turbabit ovantem.
Sed tu, age, dextra viri, muliebria pectora rumpe,
Sic post te visum tua quit Cleopatra perire,
Ante tamen functa est et nuntius haec quoque portet.
Dixit, et adversum proni via vulneris ensem
Induit. Aegypto similis qui stabat herili
Aptior occubuit Aquilis Latiaribus Heros.
MAgnanimo exitio vitam clausurus inertem
Bebriacas cessisse acies ubi resciit Heros,
Non questu concisus Otho est: nec prompta suorum
Pectora sustinuit dubio committere Marti:
Ipse, satis patrii impensum est iam sanguinis, inquit,
Post senis eversos puerique imbellis Honoreis;
Sistet Otho Imperium: non est tanti esse Neronem:
Sic quoque Caesareas vidit tenuisse Curuleis
Et veteris vitae rapuit Fortuna perosum.
Mollibus in vitiis et toto ducta Nerone
Mens tamen excedens quinquennia pura reliquit.
Dum facile est traxisse moras, dum vincere possum,
Libera Nobilitas dubii fuge proelia casus.
Fatur ea, haud lacrimans, sed quali ingentia vultu
Spes fovet, haud quicquam vicino funere pallens.
Dein librat geminos enseis, quique acrior horum
Transagit in tergum, pectusque recludit honestum.
Non ulli in parvo data mens est corpore maior,
Irruit in fatum, cum vivere posset obivit,
Imo cum dubio staret Victoria talo
Vincere proclivis; victum confecit honestas.
UNum hoc fortunae est, sunt cetera nostra ruenteis
Helvius in gladios dixit pater impete prompto:
Quod, cum privato potuissem vivere regno
Regius ipse mei domitor, per publica canum
Imperia exegi caput, et me in Rege reliqui.
Occubuisse meum est postquam victoria visa est
Esse tuae, Fortuna, manus; quae sede coactum
Extraxti placida, et periturum ad sceptra tulisti.
Sanguinis effeti rivus crudelibus ausis
Opprobrium Romae, sibi gloria magna futurus
Imbuat infelix, non ob sua crimina, ferrum.
Dixerat, ultro ingens caput et veneranda capillis
Ora levans contra sitientis fulgura ferri.
Substitit in semet, sanctosque imitantia canos
Tempora, nolenteis iamiam, surrectus in enseis
Ingessit leto caput, et sine fine relictas
Egressus terras, patrioque receptus Olympo est.
Dignus Sceptra Pii, dignus Regna invia Marci
Aequiparare senex, nulli aequiparanda secuto.
QUem saevum toties, toties expertus amator
Crudelem cecini, mihi amor modo dulcior exit,
Morte mea, finemque mali commendat ab usu:
O puer infelix; quid enim tua sacra morabor
Ulterius? Spes lapsa dolo, perit hoste voluptas,
Omnia coniunctim vortex vorat altus amoris.
Descivere sibi Charites, Heliconius aret
Fonte latex, tacitaque incestat arundine ripas.
Gallus ego peream, nec te, mea Cura, iacentem
Ultimus adipiciam? malevisaque busta corones?
Quandoquidem te sancta fides, te pacta voluptas,
Te pudot, et falsae pietatis imagine mendax
Candor, et ultra istum quod opus mea fata morari.
Me me, vita meo caro cum corpore vestra
Deserit, ah! tamen hic, qui me, meus ensis, habebit,
Te sequitur, fidique interpretis auctus honore,
Quod te velle putat, quamvis malus, exigit, actor.
Haec fatur lacrimans, toto loca pectore digna
Aureolum adversis quibus otior exigat ensem
Non habet, exspectat, seseque amisit, et errat.
Iamque videbatur nimio mollescere tractu
Temporis; a tergo propior puer ales amoris
Impellit dextram dubitantem, atque otia rumpit,
Ut vidit puerum, Lachesis mea, dixit, in illo est,
Incubuit ferro, pro vulnere laesa Voluptas
Accitusque dolor tenerum solvere Poetam.
Risit atrox Mavors Venerem sua tela gerentem
Et Gallo occiso statuentem immane tropaeum.
Paenituit potuisse Deam: solacia vatis,
Interitum AntonI, petit, obtinuitque Gradivo:
Lyctius hunc frater, terrentem remige marmor,
Desuper, infestus pharetra, tremefecit Apollo.
Aptavitque manum gladio morientis, et olli
Vindicias in morte parat Cleopatra virili.
SIste gradum felix fata infelicia cantu
Stringere Semideûm, quos fervidus abstulit ardor,
Sive cupidineis domitos sine mente sagittis,
Seu Furias saevi Martis, iramque secutos,
Calliope, teque ingenti cita prolue ductu
Fontis Apollinei: Virtute Henricus et armis
Fata olim exsuperans, quibus immortalia dona
Sperabat meritis, Magni Iovis aemulus astro,
Succubuit, scelerisque infandi immane reliquit
Exsecrandum omni saeclo genus. Impia Patrem
Gallia concidit manibus, quibus abdita pridem
Iura sacer gladii pacisque reduxerat Heros.
Scilicet Hispana procul in ditione iaceres
Luminis orba tui, patriisque decoribus hostis,
Non caderet per te; quem tu cum, Gallia, primum
Invitum sceptris adeo admovisse probata es,
Ille animus dudum vi et fraude sepultus Ibera
Ut silice excusso flamma improvisa, reluxit.
Hic vitam asseruit patriae, ne crimine posset
Externi cecidisse, invictus fata, latronis.
Prodigus ipse animae lato cum limite circum
Divideret Spanas, aurata in casside, turmas
Victoreisque orbis medii, nunc fulmine ferri
Nunc quateret vultus sub maiestate trementeis.
Asseruit leto patricidam, atque obvia prono
Vulnera contemnens hoc egit pectore, ne se
Post stragem immensam et torrenteis sanguine campos
Hostili, felix alia de gente necaret.
Sed scelus in numeros non est compingere tantum.
Verba minora puto, quaecumque aut Graecia molli
Ductilis genio, Latiumve in carmina pugnax,
Celtica vel gracili dictat facundia Rhythmo.
Nil tantum videre Dei, quos crimine tali
Avertisse oculos non mendax fabula iactat.
Atque utinam aut divina aliis Prudentia factis
Cautior Heroum fraudi monstrasset Iberae
Pectus, et arcani quae scivit cordis in aula
Magnanimus Princeps non contempsisset habere.
FINIS HEROUM INFELICIUM.