CASP. BARTHI LEANDRIDOS LIBER PRIMUS.
QUAMVIS me horridulo rapiant civilia pulsu
Iura, procul molles Musarum ponere curas
Fontibus a liquidis et Pieria convalle.
Romulidis suaveis ut quondam nectere pollens
Ad Charitum choreas, non uno carmine, cantus,
Legibus innumeris numeros adstringere discam.
Perque genus grassans vitiorum, vindice lingua
Foeda secuturis ostendam crimina poenis:
Otiaque in dulci quondam traducta quiete
Omnia conturbent strepitu, fora saeva, superbo,
Inter opes dubias et purpureos latratus,
Scitorumque chaos et inexpliciti aequora Iuris.
Non tamen oblita penitus mihi mente recisum est
Candidulo quondam nostri devinctus amore,
Ut niveum niveo posuisti in pectore pectus,
Unde novo Pylades concedat priscus Oresti,
Euryalus Niso pereat puer: Improba dudum
Cura tui ad priscas nitentem detrahit arteis
Ut tibi suave aliquod, Musarum e floribus aptum
Ipse mea properem sertum componere dextra;
Unde sui memorem quoties meminisset Amorem
Vestra, parem in speculo spectaret, cura, sodalem.
Ergo vetus Graii traducta est fabula vatis,
Quam propriis manibus scripsit dominator Amoris,
Dictarunt Charites consignavere Lepores,
Mollibus in numeris: quid enim me velle Pelasgas
Frangere delicias graviori carmine prodest?
Tu, simul ut prisci monumentum nactus Amoris
Desita restitues Musaeo nectare pocla,
Quae tibi parva cano, graviori carmine pensa.
Idalias si quae memorabilis auxerit arteis
Fabula, quam praesens praesentem audire Diona
Suaserit, aridula descriptam mitte papyro,
Nec tibi quod Veneris productae cominus in nos
Non potuere animum Sophiae defigere cultu,
Artibus auditis alieno horrere periclo
Credideris: grata est, quam non bibis, unda sonando.
Me, spatiis dudum errantem declivibus ultra,
Aonas in monteis deduxit nona sororum,
Et veterum castos libare indulsit Amoreis
Praecipue, Graiis vario qua condita cantu
Fabula, pro magnis deflevimus Heroinis:
Ut levis, infausto flammata Cupidine, Myrrha,
Arbore mutarit candentis corpora formae;
Unde piae Veneri natus, novus ardor, Adonis
Splendida puniceo venabula sanguine tinxit.
Hunc dea conscripto virentem in flore tenebat
Lota Bionaeis irrorans fletibus ora.
Alcathoi ut quondam Minoia flamma penateis
Vertit, et infandi, Ceiris, volat obses Amoris.
Ut pater infelix, fortunae iniuria princeps,
Auxerit hostileis animos, natamque sequatur.
Illa autem Nisi fugiat genitoris ad umbram
Caeruleis sua tecta super, miserabilis, alis.
Utque nova scelerum sedarit vulnera fama
Mantua, praecipiti pax addita sera parenti.
Omnia sed facili quid reddere carmine prodest?
Singula cum aeternis fatorum condita libris
Perpetuo vigeant, numquam delenda, sub aevo.
Qua levis in curru residens flammante, iocorum
Stipat Acidaliae matris, exercitus, arma.
Arma, triumphato fortunatissima mundo.
Ante alias omnes croceo per marmora ductu
Aurea candidulo consentit fabula saxo,
Pindo in odorifero, novem ubi sunt regna sororum,
Quo quondam in saxo Megarae fabricator Apollo
Deposuit citharam, citharae sonus haeret in illo.
Ipse suis manibus delatum deinde Cupido
Sustulit a Megara, cum iam Minoius ignis
Scanderet in Nisi, Pelopeia regna, penateis,
Et miseram venti cum regis speque fideque
Abriperent pelago, plorantem vana, puellam:
Ipsa etiam ad vivum, lateris curvamine dextro,
Marmora reddebant pereuntis carmina Scyllae,
Ut levibus Zephyris croceos turbata capillos
Extremis superos tamen est testata querelis,
Spumea marmoreis contingens aequora plantis,
Crudelem Minoa, Deos canat irrita saevos,
Illa quidem: sed parte alia primaevus Adonis
Roseolam saniem dirupto corpore, tristeis
Depluit in campos: prope adest Cytherea iacentem
Nectareosque imbreis, et odoriferam Panaceam
Ambrosiosque rigat latices, et stantia dudum
Forfice concepta remoratur fila sororum.
Nec minus in Cephali crudelia Procris amorem
Ausa, fatigatum observat, nusquamque recedit,
Donec certa nimis, nimis ah sibi, tela probavit.
Ille super caesam fortes lacerare lacertos
Et remorari animam et labris configere labra
Frustra, eheu! restat fatum immedicabile teli.
Procris abit, iamque ipsa suum perit Aura maritum.
Verum ea quae toto descripta in marmore passim
Carmina candidulo dirimit lapis intertextu,
Carmina fas aliis alios edicere vateis.
Me rapiat mea cura. Apicem qua caela supremum
Arctarunt sensim, metaque exsurgere marmor
Incipit, et recta sectantem fronte, remittit
In latus, arquato demissum circite de se;
Inque sinum obliquum iusto sinus exit ab orbe
Fabula dia, notis pallentibus obscurata,
Vix bene sectanteis oculos dignata, refugit
Manca etiam in finem: coniectavere puellae
Ipsius extritos manibus violenter Amoris
Defecisse apices, ne quis sua crimina nosset.
At te, saeve puer, proprios sentire furoreis
Fata velint, si qua ulla tuas pote vincere flammas.
Ne tamen infandos ausus fuga temporis ultra
Carperet, atque hominum divis temeraret honores,
Omnia me pulchro iusserunt carmine Musae
Victuris longum, qua fas intextere chartis.
Poena fides facti est, ne Graii dicta Poetae
Ignoret Latium, venturave nesciat aetas.
Huc animis properate piis, primaeva Iuventus,
Discere quod valeas quod item dediscere, praesto est,
Mi Venus, aetatis conspecto in flore superbae,
Ipsa suas arteis, sua per dispendia, monstrat.
Quod nisi cura mei te quondam sera subibit
Corpore de nostro cum parva implebitur urna,
(Ultima nempe dies, bene si satis auguror, instat)
Fama tamen BARTHI teneros miraberis ignes:
Illum antiqua diu spatiantem rura tenebant
Atthidos in campis et Tusci Tibridis acta,
Dum caelestem animam Sapientia dia relaxat
Desidiam erubuit, Permessida navit ad undam:
Pulcher adhuc puer, atque investeis undique malas
Quattuor in lustris retinens ad puncta suprema.
Ausus opus Veneris castis narrare puellis,
Quale docet iuvenem, longaevo carmine, nutrix.
Quicquid id est, caros solum colit ille sodaleis,
Quodque docet, nescit, fruiturque Cupidine laeso.
Sestos erat, contra, medio maris aequore, Abydos
Octo latet spatiis, contracto marmore, Nereus,
Dissita vicinis dispescens oppida muris.
Saepe in littoribus quorum, Neptunus, apricis
Amplexus magnam gemuit, pater, Amphitriten.
Saepe malo sonuit Tritonia concha susurro,
Cymothoen thalamo lactantis nuntia divi.
Heic etiam placida, Delphinum turba, chorea
Insiliunt, Veneris perculsi corda sagittis.
Omnia nubentum veniunt huc saecla, nec usquam
Tam Genialis ager; Dryades, nemorumque Napaeae,
Quaeque iuga instabili semper pede currit Oreas,
Nereidesque alto Neptuni e sanguine Nymphae,
Hydriades, Fonteisque, et Stagna obscura, citisque
Fluctibus in gremium properantia, Flumina, Ponti,
Cypridos hic fixi telis conubia curant.
Ipsa Paphum quoties vel Golgia deserit arva
Huc dea oloriregas, ridens, contorquet habenas
Cum geniale fremunt, Aprili mense, Favonii;
Ridet ager, rident sata laeta, boumque laboreis,
Vitiferisque favens iuga collibus auget Iacchus.
Aequora saeva etiam molles sentire feruntur
Interdum faculas, alioque extollier aestu.
Heic Europaeo quondam concepta furore
Cum duros, Asia imbellis, non ferret amoreis,
Persica transmisit periuris agmina portis.
Ponte sub insolito latuit mare; Terra sororis
Iura habuit, longis ubi nuper navita tonsis
Vix bene frendentis furias fugiebat aquai,
Alae Equitum densis incedunt undique turmis.
It pedes in campo, nec scit compendia, Nerei;
Interea sicco Seston miratur Abydos
Stare pede, et sociam Sestos miratur Abydon.
At, licet ipse foret belli mala causa nocentis,
Indignatus, Amor, caras violarier arceis
Dirupit molem, atque iniecto marmore mersit,
Nant trepidi Persae vada salsa; alioque tumultu
Europe Paeana canit, manesque Laconum.
Stat Seston iuxta aeternis immobilis annis,
Omnia quae radiis vestit, Phoebeia Lampas,
Invito fertur turrim contingere cursu.
Illa manet fatis, et saevi testis Amoris,
Carmina perpetuo Museia tempore servat.
Heic olim, Iuvenum communis flamma piorum,
Hero virgineos thalamos, heic lampada habebat,
Heic olim, argutis communis flamma puellis,
Nabat amore novo iuvenis sua furta Leander.
Sestias hac specula vibrantem flamine flammam
Texit, ah immitti superarunt flamine Venti.
Hac puerum aequoreos sine nave et remige fluctus
Nantem vicerunt undae, et fera fata tulerunt.
Hero pulchra fuit Iovis alto e semine Virgo;
Nam pater omnipotens, placido perculsus Amore,
Postquam infelici subtractum fraude Typhoei
(Demens qui gravium gaudens stridore tubarum
Arcadicos nequiit Cadmi contemnere cantus)
Restituit fulmen, spirans etiam horrida bella,
Centimanas strages, et iacta fervidus Aetna,
Herminonae in gremio caelestia semina liquit.
Hermione denis expleto mensibus anno
Callithoen peperit; poterat gaudere parentis
Nomine, at e nata sponsam fecisse probatur
Iuppiter; huius erat duplici de semine proles
Eurynome, cui nata, uterum Iunone levante,
Ultima Sestiacis Hero praelata puellis.
Illius ut primum vidit cunabula, fertur
Bis doluisse patrem, nec spes posuisse maritas
Omnivolus, dubios confessus, Iuppiter, igneis.
At tibi, quae superos incesto crimine foedas,
Turba Poetarum, quo turbine saeva flagellis
Obstrepit Alecto, et geminae serpentibus atris
Insistunt contra, diffuso crine, sorores!
Hero ut prima novae tetigit cunabula lucis
Iam Iove digna fuit, infans formosa, parente.
Qualis erat patrium femur, et sua fila relinquens
Cui genitrix genitorque fuit Iovis unica cura.
Illius ambrosio fulgebant vertice crineis,
Qualibus hiberno radiis, Titania lampas,
Orbe, nive albenteis, vibrans, inter videt herbas,
Ducta vel ut tenues auri dat lamina sulcos,
Ingenuos filo tenui mentita capillos.
Quos scobe cum crocea venti sparsere volanteis
Purpureum flavis accendunt aera fibris.
Qualibus in summo spumas Venus aurea ponto
Expressit, nondum tota pingenda figura,
Nutricum tenus exscendens de marmore cano.
Qualibus in flammis ponendae exordia vitae
Aeternus repetit, naturae gloria, Phoenix,
Cum gravidum Casiae conscendens gramine nidum
Solis ab intuitu radium desiderat, et se
Impendit sibimet, vitamque a morte reposcit.
Sic tenui si qua nutabant forte capilli
Vi Zephyri. Exsanguis vitam repetebat Amator.
Histricis ut nullo figuntur spicula nervo
Sic croceo Iuvenes figebat crine puella.
Frons brevis ingenuam retro sparsisse laborat
Caesariem, quae cum crispo sibi reddita cultu est
Ut neglecta, vago frontem pede currit in ipsam.
Fibula eam ex auro crebro discriminat orbe,
Caerulea innectens gemma, quam circulus ambit
Lactea candiduli reserans confinia colli,
Ipse ebore e nitido, per eburnea colla relucens.
Non alia aureolos extollit machina crineis
Aut premit, ingenium formae Natura ministrat.
Sed modo virgineo decerptis floribus ungue
Effusum retro conscendit serta capillum.
Ille agili nitidos humeros, et eburnea colla
Verberat insultu, seu procedente puella,
Seu circum tenues vento crispante susurros.
Omnia quae attonitis oculis spectabat Amator
Nativum sorbens de crine Cupidinis ignem.
Interea bicolor variata rosaria vultus
Explicat, et roseo niveum premit orbe nitorem.
Daedala malarum lusit Natura pudorem,
Ut candore genae necquiquam ardente, triumphent.
Inferius paulum rutilo succensa pyropo
Oscula, malarum confutavere ruborem.
Per quae anima ambrosia sensim proflabilis aura
Nectar olet, vegetatque sui violaria vultus.
Artificem heic Superi consummavere decorem,
Tota vacat puerae Naturae daedala virtus.
Prodiga nil perdit, nil quicquam livida celat.
Omnia sed pleno deducit munera cornu.
Sidera mollivido quid ocellorum ignea dicam
Lumine? quae tenui ludunt nictantia nutu,
Illa procul cernens credit Cynosuran Amator,
Pendet ab his, et ab his nat Amoris amabile flumen.
Nulla capit saties spectantem, oculosque videndo
Fit Iuvenis totus, corpusque in lumina volvit.
Heic habitat iuvenilis Amor, petulante chorea
Nonnumquam exsiliens, meditataque carmina prodit.
Carmina quae ignoti flammata Cupidinis aestu
Mens secum canit et fundamina ponit Amori.
Ut teneram in vocem iures pendere labella,
Lumina prae teneris dicas cantare labellis.
Illa locuturo poscunt fulgore loquelam
Et responsa, parant, et iam responsa reposcunt.
Blandusii [(perhaps: Bandusii)] ut reddunt speculantia lumina rores
In pellucidulis quidquam spectabis ocellis:
Nigra in candidulo iam pupula fulminat orbe
Ausa superciliis nigrantibus opposuisse
Ambrosium teneri frustra candoris honorem.
Hic Charitum aeternas fixerunt agmina sedes,
Agmina sancta coli, pueri fixere Lepores.
Ut Rosa prospiciens de pictis ebria sertis
Purpureae niveo prospectant circite malae.
Tota Rosa est facies, vultum violaria dicas
Candida, puniceis intersita floribus orbem.
Oscula quid repetam, sub hiantibus illa labellis
Dissita ut argutae veniat nova semita vocis
Illa neges vidisse satis, traxere negantem
Suavia, et in labiis Venus imperfecta pependit,
Dulcia proludens belli simulacra futuri.
Heic animae facili transmittunt tramite sese
Inque vicem redeunt, atque insatiabile ludunt.
Cetera quae Pietas pro Virginitate verenda
Condidit, incesto non est, loca, prodere versu.
Si qua latent meliora putes: potiere putando:
Nulla Dea est quae non nascentem comserit Hero
Muneribus functae caelestibus ilicet omneis,
Spicula clementi Cypris suspendit ocello,
Queis miseri pariter occidebantur Amanteis,
Atque novam amisso reparabant pectore vitam.
At Chariteis dulces emendavere loquelas
Punicea arguto tinguentes labra lepore.
Gratividam faciem Sapientia Palladis ornat
Munere, ne qua mens pulchrae rudis obstet Amori,
Hinc Pudor, hinc duplex in Amore ferocia, dum se
Subtrahit ardenti iuvenile, Modestia, pollens.
Singula Pieridum quo narrem dona sororum,
Quid, Diana, tua, et semper-florentibus Hebes
Officia in membris, vivos imitantia flores?
Quos modo complexu sertum in geniale decoro
Ars vocat, aut sparsos ornare altaria mandat.
Illi inter sese paribus funguntur ocellis,
Cumque colore vago fugientia visa sequantur,
Una tamen facies uno fulgore renidet.
Qualis in Harmonia quondam concentus Amorum,
Quam Tyrio pater ipse iugandam Cyprida sensit,
Narrantem spatiis excludit Phoebus iniquis,
Atque aliquis forsan, cui notior aula Dionae,
Explebit studium, proprii simulator Amoris.
Quod si pulchra fuit Iovis alto e semine Virgo,
Non puer imparibus tenuit virtutibus illam,
Seu genus et proavos, sue diae munera formae,
Coniugium nemo cupiebat dignior Herus,
Quam tener annorum primaevo flore, Leander,
Quem Seston contra felix nutribat Abydos.
Hic, nisi quod validis maior vis artubus, ausus
Flammat in ingenteis, et mascula pectora sanguis
Nobilibus iuveni stimulis praesignat avorum:
Virgo fuit, qualem sponsus desideret alter.
Nemo virûm puero se tempestate sub illa
Aequabat saltu, pernicibus ales in armis.
Aut lucta vibrare pedem, vel viscere lento
Certior, absentem telo prope constitit hostem.
Illum aequaeva cohors Regem per ludicra ducit
Castra sequens stipatque gradu maiore superbum.
Martia saepe sequi generosior arma cupivit,
Arma cupivit, Amor nitidis succedere signis
Suadet; abit tenerum lactat qua dia Voluptas,
Et blandae Veneris Marti praeponit honorem.
Hinc flavum recta nectens cervice capillum
Dignus Apollineis radiis, et praepete curru,
Suavia composita ludebat proelia pace.
Saepe humeros pharetra, capulo latus acer eburno,
Praedatur silvas, et Cyprin Adonide fallit.
Quot niveae puerum suspiravere Napaeae!
Quot fonteis, Dryadumque invitavere calores!
Spicula cum rosea retinens crispantia dextra,
Aureolis per prata fugit numerosa cothurnis,
Mox riguum ad rivum positis iuveniliter ardet
Induviis, nitidumque invadit cernuus amnem,
Victa vel a nimio cum corpora Sole relaxans
Procubuit platani semper-florentis in umbra:
Deflua caesaries placido salit icta FavonI
Verbere, et ingenteis humeros flaventibus implet
Orbibus, innumerum sursum et spatiata deorsum.
Blanda superciliis Venus insidet: acer ocellos
Ignis habet, magnosque animi praenuntiat aestus.
Saepe Dea in silvis risit Diana vocanti
Noster Hylax, ubi Hylax, atque Endymiona putavit.
Nec rigor in forma est, facilem sensere precanteis:
Ipse precator adest, et amandi prodigus, ultro
Vota petenda facit: Nemesis nihil audet in illum;
Hanc quoque iam duram veteris subit alea furti:
Quid pugnaci in equo sublimis ubi aurea versat
Arma manu, spumisque ferum furialibus implet?
Sentit herum quadrupes tortosque obit impiger orbes.
Ipse sui rector, non hunc vel voce vel ausu
Urget eques, dedit ingenium schola longa superbo.
Vix primum amisit, instat pede protinus illi
Atque alium in primi, nondum vestigia linquens,
Suggerit ille locum, iam tertius ante secundum
Pulsus abit, certantque pedes, vincuntque vicissim,
Quod memori ex usu longo subit, ipse fatigat
Invenisse novum quadrupes, nec Regula fallit.
Vix artem posuit Rector, Geniumque remisit,
Exiit a vultu, et rapido vestigia cursu
Perdidit: ille manet, nec quicquam in sede movetur.
Vix voluit restare; pedem prior urget utrumque
Corpore equus reliquo, nec posterioribus uti
Commeminit, stat mole sua et fera frena fatigat.
Spectanteis stupuere oculi, mirantur euntem
Currentemque, minasque uno feruore prementem.
Ordinibus volat ille suis, cum circite primo
Coepit obire equitem, nullo vestigia passu
Latior exspatiare sinit, quo coepit, eodem
Desinit, absolvitque catum, seque imputat orbi.
Credibile est talem, Veneris cum proelia Mavors
Threiciis mutat clypeis, meminisse laboris
Nocturni, docileisque equiti glomerare recursus.
Grata manet vultu Pietas, aciemque futuras
Praeparat in pugnas, et desita bella figurat.
Quotquot sublimem contemplabantur ephebum
Felicis memores luctae, risere puellae,
Et tacito implerunt salientia pectora voto:
Quaeque sibi decus hoc soli spondebat amando:
Formosam se quaeque putat quando adspicit illam
Caesarie pugnans ventis, vestemque nitente
Corpore praepediens, limis, eques acer, ocellis.
Olli humeros circum pectusque, et brachia, et armos
Ambulat erubeo spatiata volumine vestis.
Trans tenueis cuius textus loca candida lucent,
Nativo paullum Iuvenis maculata rubore
Circulus ex auro per eburnea colla profectus
Caeruleam portat gemmam, quae pectore primo
Fixa sedet roseumque auget variata nitorem.
Carbaseum capiti conum, quem crista decorat
Auricolor, dederat genitrix; crista alta Favoni
Surgit ope, adversumque fugit, ceu territa, solem,
Unde sua maior iuvenis petere alta figura
Cernitur, alludunt virides de vertice equino
Plumarumque globi variant spectacula cultu.
Hactenus in nulla iuvenis sistebat Amorem,
Non piget e dubia suspendere pectora lance,
Lanx aequa est Iuveni, quamvis examine nullo.
Femineum par est voto genus: omnibus ardet,
Ardet amore pari, neque tot discrimina servat.
Numquam adeo a patria secesserat hospes Abydo,
Sestos ei est nigris vicina remotior Indis:
Sestos ei Europa est, Asiam metitur Abydo:
Simplicitas isthaec Nymphis popularibus aucta est,
Credere quae proprium numquam voluere remotis
Tale decus, quale ante oculi spectasse negabant.
Acer ut in Venerem campo dominatur aprico
Taurus, amore rudi, nec fluminis audet inerme
Verticibus rapidis latus opposuisse; paterno
Regnat in armento, vitulisque nitentibus instat.
Ast ubi nec timidum rapidi via verticis aufert
Et frustra imbelleis fluvio exegere magistri,
Trans campum ardet amans, silvisque inmistus opacis,
Obvia fulmineo procurrit praeda leoni.
Sic puer imprudens patria dum solus in acta
Torret Abydenas insigni flore puellas,
Quibat adhuc felix et fortunatus haberi.
Invidere Deae: pereuntis fabula dura est;
Nec sine lacrimulis Musarum hanc Gratia narret.
Tu mea, Tempus edax, utinam servare valeres
Carmina, perspicua Phaethontis quale sororem
Eridani ad ripas, Electri in imagine servas.
Ut teneri vatis lacrimabile, nenia, quondam
Praeceptum, Iuveneis cautos in amore doceret.
Illi etiam absumpti post tristia fata Leandri
Saepe natant pelagus malefidum, in nocte profunda;
Spemque locant celsa pendenti e turre lucerna;
Turre super celsa statio plorabile fallax
Monstrat iter, ventisque immane sonantibus horret.
Ecce autem Aeolia fugiens de rupe procella,
Imbellem adverso perimit cita turbine flammam.
Nat sua fata puer, sine mente quam institit aequor
Absque anima evadit: sancti flevere parentes,
Ordine qui verso moriendi, in pulvere turpi
Tempora decurrunt senibus restantia canis.
Verum ea quottidie quamvis convicia dicam,
Verba tamen pereunt, Amor inde potentior exstat.
Iam bis in octonos addebat quattuor annos
Purpureus Iuvenis, silva cum fessus aprica
Fontibus in liquidis florentia membra fovebat.
Amplexa est Nymphe cupidum, et mala gaudia sumpsit
Sestia, Abydenae veniens levis hospita turbae,
Hospita, quae thalamos absentis frangeret Helles.
Quam puer e cunctis lectam tum forte peribat.
Illa ubi formosi pausa est data prima laboris,
Stulte puer, dixit, quid soli impendis Abydo
Quo poteras Seston; stupuit sermonis Ephebus,
Ut rudis, et medios fregit iuveniliter orsus:
Seston, ais, mea lux? quid tibi quoque, dixit, amatur?
Scilicet inter se torni connubia nautae
Concelebrant, umbrisque ardent redamantibus umbrae!
Aequoreae aut pristes, immani aut corpore cete:
Quaeque domo e nostra pecua eminus Amphitrites
Cernere, caudarum pulsantia verbere pontum,
Possumus, atque haustum vomitu reddentia marmor:
Haec sola e pelago norat contemptor Ephebus,
Sestiacas turreis ut Abydi robora norat:
Cetera cura manet liquidis in fontibus, et quae
Per spatia indulgebat equo, caedique ferarum.
Instat amans Pholoe, visat quae credere nolit.
Consentit facilis. Veneris modo, Sestias addit,
Sancta colunt Nymphae nostratem festa per urbem.
Quid vetat in tantam comitem procedere turbam?
Nec mora longa viae, Zephyris silet aequor apricis;
Sponsa fides dextra est: plena spe Nympha recedit;
Ille inibi totus, nec iam, velut ante, per omnem
Somnus habet noctem; quocumque in carmine votum
Sestias occurrit, mentemque vocabula turbant.
Iamque amat ignarus; nec, uti solet ante, potitur.
Totus in absenti, nec ea, quam nuper amabat;
Forma nova est, nescit visam, et stupet ante videndo.
Nec quid agat sentit, damnatque ferociter aestum.
Iamque loquens secum: quid, amati copia, dixit,
Nulla super? silvane aliquid mihi perditur ista?
Amissum certe est: fors qui me quaero, relictum
Praetereo: an potis hoc? certe possumque, voloque:
Nescio, sed monstrum est: sic stat, sedet illa, quid ultra?
Res nova, nescio quid, sed ut ignis: et ignis in illa est.
Sestias e cunctis mentem mihi vocibus illinc
Surripit: an solus facio haec? quae turba molestat?
Sic quoque solus amo, nec amare quod arbitrer, exstat.
Omnia sic miris involvens dicta latebris
Torretur Iuvenis, totiesque expertus amantis
Ingenium, nescit, nec amatum cernit amando.
Si modo quid coepit, coeptum modo laesus omittit,
Denique vix secum est, magnique Cupidinis hospes
Ferre deum nescit, nova fax novus ardor in illo est.
Saepe domo in vacua vulgus meditatur, in omni
Eminet una gradu, formaque supervenit omneis.
Non videt hanc; vidisse putat: cognoscere, notam
Ante, nequit, creditque sibi et frustratur avendo.
Ah miser, absenti, si nescis, ignis in Hero
Ignis amore novo flagrantia pectora versat.
Sestias haec virgo est: Pholoes hanc gaudia narrant,
Inscia te ignarum, cupientem tota cupido
Te sequitur te, Virgo, perit: Neque enim improba solum
Tela domant Iuvenem, turri tuus ardor in alta est.
Solivagam inviso pueram placuisse puello
Cura subit, oditque suos inclusa parenteis,
Votaque servanda pro virginitate resignat.
Est Deus ignarae tacito fervore medullas;
Quem rerum in magna Natura vivere nescit
Ardet inops animi, spe praegustante videndum.
Nunc videt assiduo florentem lumine Abydon;
Et stupet adspiciens, incertaque vota retractat,
Nutricemque rogat, decies responderat illa,
Plura rogat, nescitque modum, nec crimina sentit,
Et sentire cupit: Pudor est quem spernit, eundem
Praeponit cupidae, nec quod dolet, improba, damnat.
Errori superest Amor, ignotumque Voluptas
Spe Iuvenem peregrina capit: sic mutua fallunt
Vulnera, nusquam Amor est, et Amore insanit uterque.
Tale ferunt vulnus, saevo mucrone patratum,
Arte Machaonia nostros curare Magistros:
Sola salus ferrum est; ferri, quod vulnera fecit
Purpureo laesi mucronem sanguine tingunt,
Liciaque involvunt, et apertum viribus unguen;
Interea nescit partem revirescere victam
Aeger, inops curae: tener illi in vulnere loto
Sentitur gemitus; iamque acer obambulat ignis
Fundamenta mali, sensim spatiatus ab imo
Donec hiascenti componitur ore cicatrix,
At fera cum ferrum sors sub victore reliquit
Hicque mali gnarus, stillantem sanguine laesi
Unxerit hac adipe gladium, atque in Sole vel algu
Torruerit, studio pestem duplicabit acerbo:
Letifer extemplo vulnus dolor exedit, et se
Haerentem morbus sine semine subicit intus.
Ille furens frustra medicas bacchatur in arteis,
Nulla via est vitae, nisi in ungendo utilis ense.
Hunc quocumque potest humilis supplexque rogatu
Impetret, hostileis non sit pudor ire petitum
Suppetias, turpe est: sed quid sit turpe coacto?
Talis in absenti iuvenilia virgine torret
Pectora Amor; nulla est capto medicina Leandro,
Ni, miser, unde malum est illinc petat ordia vitae.
Sic quoque non visi flammas face, numine solo,
Virgo rapit pueri, flagrantemque aemula flagrat.
Spicula confuso victorum in sanguine tingit
Par furor, et telo discrimina perdit utroque.
Saepe ubi vel fato, vel inepti lege pudoris,
Ignea torpidula moritur medicina quiete,
Talibus in morbis, vitaeque ambagine tanta,
Barbara mors sequitur: vel poste nefandus ab alto
Nectit Amor leti informis, sine forfice, nodum.
Iphis Anaxaretae furiis contemptus ut olim
Triste pependit onus, saxo modo mollior illa est.
Ut pia periuro pro Demophoonte Lycurgi
Filia, traiecit iuvenili pectora ferro;
Lesbias Ambracium saliisse Poetria in aequor
Dicitur, argutum frustra modulata Phaonem:
Utque Libys Phrygio vitam mucrone recidit;
Troius hunc alios exsul servarat in usus:
Vela ferunt venti, iacet alto vulnere Dido.
Vixit adhuc felix, nec in ordine nobilis isto
Sestias, at magni dein panditur orbita fati.
FINIS LIBRI PRIMI.