NUnc te Dive canam quoniam lux festa refulget,
Qua tibi sollennes aris adolentur honores,
Quaque sacra quondam pro re, pro nomine Christi,
Effuso rubidam sparsisti sanguine terram.
Heros eximie ô stellantis splendor Olympi.
Quem constat quondam non expavisse Tyrannos
Terrificos, lethum vultu, lethum ore minantes,
Huc ades et tenues animo ne despice laudes.
Patria seu Canaam tenet, aut colludis Olympo
Inter caelicolas terno cum fratre refulgens,
Aut ubi Threicius tibi servat Bosphorus ossa,
Aut ubi Panchaeis cumulatur honoribus ara.
Aetherea de sede parens hominumque Deûmque
Feruentes motus animo indidit, ossibus ignem
Caelestem implicuit, flammas sensêre medullae
Per populos late divinum spargere verbum,
Herois late crucifixi spargere famam.
Per loca senta situ, per aquas, perque invia saxa
Ore sonas, animo colis, et profitêris utroque
De genitore Deum, aeterno de lumine lumen.
Non movet insani violentia feruida Cauri,
Non hyades pluviae, non dura pericula Ponti,
Non glacialis hiems, combustave solibus arua.
O animum, quoties non est numerare, beatum,
Quem non argenti splendor, nec avara cupido,
Nec levis ambitio, nec gloria vana fefellit,
Qui non succubuit poenis cruciatus iniquis.
Quem neque terrenus labor, aut malesuada voluptas
Fregit: Tantum animo caelestia numina possunt,
Barbarica populi te circumstante corona,
Incipis in medio, immansuetaque pectora mulces.
Nunc ortus hominum repetis, primumque creati
Ut simus, vitiis atque omni labe vacantes,
Fulserit in nobis ut summi patris imago.
Iusti oculi, iusti motus, mens vitaque iusta.
Mox quibus heu tenebris stygii fraus callida Ditis
Nos immerserit, et primae scelus omne parentis
Pandis, et a prima, quantum absint pectora, luce.
Pravi oculi, pravi motus, mens vitaque prava,
Ut nihil ante Deum, nisi foeda catharmata, simus,
Ut nos iure suo Stygius sibi vendicet Orcus.
Et quae causa necis, peccati quae sit origo.
Nunc veluti nostrae sit motus clade ruinae,
Duxerit, et grandes imo de pectore questus,
Aeternus rerum sator, ac suprema potestas.
Nunc canis ut nimium nostras miserata ruinas
Vera dei soboles caelo descenderit alto.
Intraritque sacram illibatae virginis alvum,
Prodieritque infans mortales rursus in auras,
Mentem animumque Deus, mortalis corpus et ossa.
Tum quae terdenis in terris egerit annis,
Et quae pertulerit caeci ludibria regis.
Quomodo sit tandem suspensus stipite ab alto,
Sparserit et fuso rubefactas sanguine cautes.
Nec non descendens Erebi in Spelaea profundi,
Tartareum quanto cum robore straverit hostem.
Quas illi vires, et qualia ademerit arma,
Calcârit pedibus qualis balantia monstra
Eumenides, Parcas, Nemesinque, canemque trifaucem.
Quantam luctificis praedam deduxerit antris,
Mox lucem repetens spoliis ut onustus opimis
Aura sit nitido sublimi invectus Olympo.
Inde canis, tempus caelesti ex orbe volutum.
Affore, quo terras in clara luce refulgens
Deveniat, iudex aequus mortalibus actis,
Hos vehat ad superos secum, sedesque beatas,
Illos detrudat Stygiae ad fera regna paludis.
Talia mirantur Memphitica regna canentem
Nilus ubi pharium septemfluus influit aequor.
Obstupet ante alias tibi facta propinqua Cyrene,
Et totis animis caelestia dogmata captat.
Quin stupet occiduis Maurus vicinior undis,
Quemque solet facie fuscatum ferre colorem,
Non in mente tulit, livoremque eluit omnem.
Hoc quoque semoti longe fecêre Britanni,
Et quam lata patent lybia florentia regna.
Haec loca praestigiis delusa fuêre magorum,
Qui conficta coli Diuûm simulacra iubebant,
Haec adeo impietas multos venerata per annos
Eoi tractus urbes invaserat omnes.
Omnibus in templis radiantes aere columnas
Decepti statuunt reges, et honoribus aureis
Ornant, atque addunt Erythraei munera Ponti.
Has habitant caeco prognati Daemones Orco,
Qui varia ludunt mortalia pectora [(transcriber); sic: pedora] fraude,
Inque fidem cultumque sui perducere tentant.
Artibus utentes magicis mortalibus aegris
Immittunt varias pestes, variosque dolores,
Obiciunt somno terrentia visa, monentque,
Si statuas orent ventura levamina morbi.
Illi procumbunt, fundunt gemitusque precesque
Devotis animis, atque omnia posse fatentur.
Impia postquam animos vicere Idola, quiescunt,
Non homines morbis vexant, non somnia dira
Offundunt oculis contenti mente recepta.
Et cum cessârunt affligere corpora poenis,
Spectra Erebi, morbosque malos repulisse putantur.
Hînc homines augent cultus, fiducia crescit,
Hînc non vulgus iners tantum, regesque ducesque
Quin adsunt, flexoque genu venerantur et orant
Corporis effetas vires, poscuntue suarum
Euentus rerum, et fallacia dicta reportant.
Ergo ubi conspexit mortalia pectora Divus
Turpe capi, stygias et recta tendere ad oras:
Non tulit, immensus mentem furor aestuat intra
Confutare magos, fallacia pellere monstra.
Ergo aperit nodos et tecta sophismata, pandit
Omnes praestigias et fallax omne cavillum,
Exstirpatque animis veterum simulacra Deorum,
Inserit et Christum, cui mandat fidere soli.
Daemones aufugiunt, idolaque fracta relinquunt,
Convicti misero non absque pudore Sophistae
Condere se latebris coguntur, teque vereri.
Sic ubi forte gregem latronum turba luporum
Lanigerarum ovium solis deprendit in aruis,
Quem secum in lucos et sub stabula alta ferarum
Iam ducit, subito verumtamen inter agendum
Pastor adest, animoque ingentes concipit iras,
Iamque inclamat oves, et amico retrahit ore,
Castigatque ferox latrones dira minatus.
Illi respiciunt, primumque obstare videntur,
Mox timidam versi caudam flexere sub aluum,
Et repetunt silvas, spelaeaque nota revisunt.
Dive decus caeli, dum bis tria lustra pererras
Barbaricas terras pandendo mystica sacra,
Quid memorem tibi gestarum miracula rerum?
Quot pedibus claudos erexeris ire iubendo?
Quot dederis amissam aciem, viresque videndi?
Quot data sit surdis felix audire facultas?
Quot sint immotis resolutave vincula linguis?
Quot post mortem obitam dederis vitalibus auris?
Imponendo manus, in caelum oculosque levando?
Extollant alii quantum dicendo valebunt
Heroas alios, cantentque ingentia facta.
Plurimaque affingant veris mendacia, nullum
Convincent unquam miracula tanta dedisse.
Se procul abscondant, huc se metuantque referri
Aut celebris Theseus, gestisne Erythreius heros,
Aut quicumque fuere olim miracula mundi.
Non valet haec Erebi teter praestare Tyrannus
Quantumvis vafer, et quantumvis fraudis abundans,
Scilicet ut pleno splendens argentea Phoebe
Orbe, ubi nox rebus mortalibus incubat atra,
Effulget late reliquis formosior astris,
Non proprio, verum fraterno lumine fulgens:
Sic fidei luce et ferventi in pectore Zelo
Illius divos superabas temporis omnes,
Clarior egregiis factis et clarior ausis,
Quae tamen ex alto venit praestantia caelo.
Maxima pars populi Solyma vivebatin urbe,
Exuerat falsum verso qui pectore dogma,
Indueratque sacro lotus Baptismate Christum,
Quem profitebatur mundi scelus omne piasse.
Huic ubi praefuerat terdenos circiter annos,
Praesul Iacobus cognatus sanguine Christo,
Iusti vita dedit cui nomen duriter acta:
Heu scelus infandum celso de culmine templi,
Dum pia divini spargit iam semina verbi,
Praecipitatur, et ex casu non mortuus illo
Nodoso graviter circum cava tempora fuste
Vapulat a tinctore fero, vitamque relinquit.
Iam duce sublato fremit impia turba, paratque
E populo penitus cultus exscindere Christi.
Tollere de medio ferro minitatur et igni,
Quotquot confidunt crucifixi in nomina Christi.
Sed tamen in medio servatur turba tumultu,
Cuius firma subest animo fiducia Christi.
Quamvis luctetur multum, multumque laboret,
Non tamen opprimitur divino numine tuta.
Urbs ultra placidas Iordanis dissita ripas
Parua iacet, pellae nomen fecere priores.
Huc properant acti fatis, quicumque fatentur
Se trahere a Christi divinum nomine nomen
Hic nacti finem tantis requiemque periclis.
Sic ubi forte fretum nigrescit, et infima surgunt
Stagna refusa vadis, navis subvertitur, omnis
Excutitur populus, nando fiducia surgit:
Non procul ex undis scopulus caput erigit alte,
Hunc quicumque manu miseri prendêre natantes
Illis parta quies, illis in limine portus.
Paruo conveniunt post tempore, numine moti
Aethereo, totum quos iusserat ire per orbem,
Legatosque sui Christus testesque laboris:
Et ne de Solymo pia gens erepta tumultum
Perpetuo pastore suo turbata careret,
Explicitis orant palmis ardenter ad astra,
Ut deus infundat lucem, faciatque videre
Quis nam sit Divos inter dignissimus omnes
Commissum sacro populum sibi pascere verbo.
Deîn te praecipua gestorum laude vigentem
Dive sacer, poscit cunctorum calculus idem,
Omnibus idem animus poscit, vox omnibus una.
Tum quis Apostolica redimitus tempora vitta
Surrexit, divina tuas facundia laudes
Explicuit, quantae tibi sint in pectore dotes,
Quid sis caelicolum pro regis passus amore,
Utque malis animus non unquam cesserit ullis,
Quin audax ierit contra impia dogmata pugnans.
Ut reliquos divos inter sis dignior, esse
Antistes populi, fratri succedere adempto.
Tu delegatum non aversatus honorem
Suscipis, et propter commissae plebis amorem
Nulla times animo caecae ludibria sortis,
Quod tibi cumque mali obtigerit perferre paratus,
Et veluti nido residens Aegyptius ales
Caecorum nimio pullorum affectus amore
Perfodit infixo sibi saucia pectora rostro,
Ut conspergantur stillanti sanguine pulli,
Et capiant visum, et dentur vitalibus auris:
Sic, animo plane sententia fixe resedit,
Si sit forsan opus, res aut urgeret iniqua
Pro tibi subiecto grege; communique salute
Linquere sublatam lacerato corpore vitam.
Ergo fide mira, mira pietate tueris
Subiectos populos, animis atque inseris aequum,
Inseris et Christi pia vulnera et inde salutem
Dependere mones sceleris purgamen et inde.
Te stupuêre omnes divina voce loquentem,
Atque animis omnes caelestia dicta reponunt.
Quotidie iungunt peregrinae foedera gentes,
Pectora convertunt, augent numerumque piorum.
At dolet hoc cernens Erebi illaetabile regnum,
Concilium horrendum vocat, et consensus initur
Auctorem tantae insidiis evertere cladis [(transcriber); sic: clades] .
Protinus ad saevum defertur fama tyrannum,
Hîc quendam esse virum coniunctum sanguine Christo,
Vertere et allectam gentili a dogmate plebem.
Is furit, adductumque monet precibusque minisque,
Ut numquam doceat saluari in nomine Iesu.
Astat et usque deum constanti voce fatetur
Acer, inexpugnabilis, imperterritus heros,
Oblitus naturae hominis, pietatis et aequi.
Praeses tormenti tentat genus omne, feroque
Immensoque putat se vincere posse dolore.
Ast ubi nec quicquam iam semet in omnia vertit
Cogitat assimili Christo hûnc occidere morte.
Ergo suspendit transverso stipite corpus.
Hîc moribunde deum testaris voce suprema,
Quem celer exutus mortali fece petisti,
Venisti ad superos in clara luce refulgens,
Hîc capis aeterni semper pia gaudia regni,
Sub pedibusque sitas terras miraris et astra.
Salue grande decus divum, lux splendida caeli,
Quodque facis, patrem pro nostra orato salute.
Et tu summe parens toto quem nil latet orbe,
Aspice quam multae confundant undique gentes
Relligionis opus, nunc hoc nunc creditur illud,
Deque tuis verbis hominum concordia rara est.
Affer opem sacris concussis turbine rebus,
Caelestemque infunde animis mortalibus ignem,
Ut sacra flammati divorum exempla sequantur,
Te dominum solum noscant, venerentur, adorent,
Per varios casus, per cuncta pericula rerum.
Nec victi occumbant unquam precibusque minisque,
Falsaque devitent fugientes dogmata semper.
QUi superata fugis Lernaei sidera Cancri,
Et per Nemaeum iam curris Apollo leonem,
Qui terras iterum magis aspicis orbe remoto,
Iamque diem minuis, tenebras et noctibus auges,
Surge age, surge precor nitido spectabilis ortu,
Phoebe fave, lux haec tua debita munera poscit.
Nam pius ille tui primis venerator ab annis
Arte gravis Simon, nulli pietate secundus,
Cui celebri fecit nomen cum laude Minerua,
Quod colat ingenuas, virtutis ut organa, Musas,
Legitimo carpit Iunonia munere dona.
Virtutis matrona decus, pietatis imago,
Ducitur in thalamos Gertrudes casta pudicos.
Frigida quae posuit viduo dum membra cubili,
Herculei Phoebus quater ussit terga Leonis.
Attamen ingenuo sic serviit illa pudori,
Ut non pulchra vagi sit castior uxor Ulyssis.
Ex oculis pietas, ex ore modestia lucet.
Quam bene consertis miscentur vitibus ulmi,
Quam bene cum simili vincitur turtur amore,
Tam bene Gertrudes sponso iungetur amanti.
Nam par est aetas, et mens par una duobus,
Par virtus, par est sociae coniunctio vitae.
Ille deus tantis ambos qui dotibus auxit,
Quem colitis vera iuncti pietate fideque,
Coniugium vestrum praesenti numine firmet,
Vestraque caelesti coniungat pectora flatu,
Unanimi ut Christum possitis noscere mente.
Candida sic vestris contingent omnia taedis,
Sic non deêrit Hymen, paribus, qui pectora, nodis,
Constringens una faciat duo corpora mente.
Sed quid sponsa doles? gemitus quid fundis ab ore?
Fallor? an aerumnas metuis, miserosque dolores?
Quos in coniugio sensisti saepe priori.
Parce timere tamen, castissima femina parce,
Quin potius quo fata vocant divina sequâre,
Fata tibi dement, mittent quoscumque labores.
Non homini mandata dei est contemnere tutum,
Ille ubi iam totum verbo fabricaverat orbem,
Continuo sanxit thalami sacra iura colendi.
Undique formosi vernabat gratia mundi,
Assyrios suavis tellus fundebat odores,
Aere ludebant volucres, in flumine pisces,
Laetaque ludebant teneris animalia terris.
Tum Deus, his, animal fingemus sanctius, inquit.
Natus homo est lucens divinae mentis imago.
Sed quid solus agat? toto non invenit orbe
Par animal, cum quo libeat producere vitam.
Provida quod sensit divini cura parentis,
Auxiliumque tibi faciemus amabile dixit.
Nec mora transumpsit costam de corpore Adami,
Cum prostrata, quies altissima, membra rigaret.
Est adducta viro, nomen Deus indidit Evae.
Hanc ubi vidit Adam miro est incensus amore,
Non ita Trinacriae candescunt igne cavernae.
Haec habet ossa meo, clamat, de corpore sumpta,
Haec habet e nostro non paulum corpore carnis.
Tum Deus unanimi duo sitis corpora mente,
Crescite, ait, vestraque replete propagine mundum.
Omne quod aequor habet, quod terra, quod educat aer,
Vestrum erit, imperio parebunt omnia vestro.
Dixit, et hinc tellus est prole repleta virili,
Hînc sua tela Venus, gerit hînc sua tela Cupido,
Legitimique vigent thalami, semperque vigebunt,
Donec adorabit Christi res publica nomen.
Tota licet Scythicas adducat Thracia vires,
Romuleaeque ferant undas ferrumque cohortes,
Semper erunt sancita Deo connubia curae.
Vult Deus hunc ideo compleri fetibus orbem,
Ut pia divini seruentur semina verbi.
Nam si nulla foret sobolis generatio, Christi
Mox langueret honos, languerent dogmata verbi.
Vult quoque ne illicitis maculent se pectora flammis.
Excussisque dei donis Sathanae organa fiant.
Nam cum divino nil pectore castius exstet,
Est inimica Deo, fera puniturque libido.
Sic cecidit Priami regnum, sic Graia Corinthus.
Et sic innumeri (quis posset ponere?) reges.
Sic quondam totum superarunt aequora mundum.
Est quoque coniugium dulcissima amoris imago,
Diligitur sponso quo sponsa Ecclesia Christo,
Vir cupidi sentit vehementes pectoris aestus,
Impertitque suae quae possidet omnia sponsae.
Si dolet illa, dolet, sin gaudet, gaudet et ille,
Hanc iuvat, hanc vestit, nutrit, fovet, atque tuetur.
Illa sed est semper variis obnoxia morbis,
Menstrua nunc sentit, nunc hiscit pondere fetus,
Iamque alios sentit, sine fine aliosque dolores,
Et si quando velint sobolem rapuisse tyrannis,
Se nequit invalidaque manu gladioque tueri.
Auxilio tantum sed nititur illa mariti,
Huius in amplexu recubat, trahit inde liquorem,
Ut viridi sucos exhaurit vitis ab ulmo,
Inde sui profert dulcissima pignora lecti.
Sic nostri Christus quoque flammas sentit amoris,
Impertitque suae quoque maxima munera sponsae,
Iustitiam donat, donat pia gaudia vitae.
Hanc iuvat, hanc vestit, nutrit, fovet, atque tuetur.
Est semper variis obnoxia turba procellis,
Quae cupit ex animo dominum cognoscere Christum,
Undique conveniunt terraque marique potentes,
Impia crudeles coeunt in foedera reges,
Et Christi iurant se velle occidere sponsam.
Probra, cruces varias, et mille pericula perfert.
Et si quando velint verbum rapuisse tyranni,
Se nequit invalidaque manu, gladioque tueri.
Illa sed est Christo semper subiecta marito,
Illius in verbo vivit, nam verba liquorem
Praebent, quae summi liquuntur ab ore Tonantis.
Haec pie sponse tenes taedas initure iugales.
Quapropter libuit castam tibi ducere sponsam.
Cuius habes casto sic vinctum pectus amore,
Consertis veluti vincitur vitibus ulmus.
Illa tui tanto sed flagrat amore vicissim,
Penelope quanto dilecti coniugis arsit.
Illaest praecipuas matronas inter habenda,
Aphrica Parrhasio quas inspicit ursa sub axe.
Aspice purpureo quae gratia lucet in ore.
Aspice quam nitidis sua certent lumina stellis.
Aurea prolixos exornat gratia crines,
Lactea cum Pario certabunt marmore colla,
En cupidis furtim tua lumina spectat ocellis,
Nescio speratae meditans quae gaudia noctis,
En oculis apparet amor, lascivit in ore,
Ecce tui cupido diffundit pectus amore,
Ad latus ut Christi pia Magdalena sedebat,
Utque pedes lacrimis lavit, tersitque capillis:
Sic tibi non fuerit Gertrudes casta rebellis,
Cuncta sed ad nutus complebit iussa mariti.
Haec te gavisis tractabit molliter ulnis
In tua se implicitis sic condet membra lacertus,
Crescentes hederae velut amplectuntur Acanthos.
Certus Erythraeas aliquis numerabit arenas,
Aut quot lucescant stellae sub nocte serena,
Quam vestrae possint numerari gaudia vitae.
Dulcia non vestri vilescent gaudia lecti,
Donec habet caelum stellas, mare donec arenas.
Nam deus est vitam qui curat amatque iugalem.
Vivite concordi duo vivite corpora mente,
Edite legitimi dulcissima pignora lecti,
Quae Domini discant laeto pia verba labore.
Ut quoque posteritas habeat pia semina verbi.
Quam sacrum nomen, nomen quam dulce parentis,
Parvula circumdant patrio sua bracchia collo
Infantes, orique patris parua oscula figunt.
E gremio matris quam primum prodeat infans,
Qui virtute suum referat formaque parentem,
Telemachus veluti retulit patris ipse pudorem.
Coniugio dentur precor haec ut gaudia vestro,
Gaudia nulla satis poterit quae dicere lingua.
Sponse tibi detur Pyliam numerare senectam,
Et pia sponsa tibi Cumaeae saecula vatis.