MAGNUS TILLIUS REDIVIVUS Sive M. TILLII PARENTALIA. MONACHII, Typis SEBASTIANI RAUCH. Anno M. DC. LXXVIII.

Syllabus sive Explicatio Fori Europaei.

a. BOiariae lugubris accessus ad Parentalia Tilliana.

b. Martis fletus.

c. Auftriae compassio.

d. Galliae officium humanitatis, Lilia spargentis.

e. Roma maesta.

f. Alemanniae Planctus.

g. Belgii Luctus.

h. Hugaria afflicta.

i, Tillius redivivus.

Fundamenta Belli struxit

k. Tillius in Bello Belgico et Batavico primo meruit, magno generosi animipraesagio.

l. Sub Lothatingo Duce Carolo Arcuense ad Sequanae ostia proelium.

m. Iuriacum in Neustria Proelium.

n. Sub Duce Guisio ad Alnetum et citeriorem Ligeris ripam, Hugonoti ingenti Clade a Regiis deleti et ad Montis Belicardi agrum usque fugati.

o. Ducis Bavariae Ernesti Archiepiscopi et Electoris Coloniensis contra Gebhardum Acatholicum, et exauctoratum, defensio.

p. Antverpiae Expugnatio.

Victorias exstruxit

q. Religione et

r. Armis.

s. Clades et fuga Turcarum ad Albam regalem.

t. Victoria Pragensis, celebranda. Anno 1620.

u. Mansfeldii Exitium prope Weingarten.

x. Victoria illa de Marchione Durlacensi, ad

Wimpham. Anno 1622. celeberrima.

y. Halberstadiensis insperata edomatio.

z. Aschenburgense Castrum occupatum.

aa. Victoria a Brunsvvicensibus prope Hochst constanter relata. Anno 622.

bb. Victoria Stationensis contra Ducem Christianum Brunsvvicensem in Monasteriensi Episcopatu. Anno 1623. erepta.

cc. Hassiae Landgraviatus recuperatio.

dd. Kalenbergensis Proelii contra Danot victoria

ee. Victoria prope Luther in Westphalia, memoranda.

ff. Ducatus Holsatiae occupatio.

gg. Epis. Bremensis recuperatio.

hh. Stadensis Epis. submissio.

ii. Halensis Dioecesis in Saxonia restitutio.

kk. Osnabrugensis Epis. deditio.

ll. Gottingenfis Civitatis supplicium.

mm. Haidelbergen sem Palatinatum ad Rhenum Anno 1622, denotat.

nn. Monhaimensis celebris obsidio.

oo. Wolffenbuttliana obsidio memor abilis.

pp. Mundenfis Epis.

qq. Nienburgensis.

rr. Magdeburgensis, et Verdensis iusta punitio.

Cursum Triumphorum consummavit

ss. Prope Rain ad Lycum Tillius vulneratus.

tt. Sub obsidione Ingolstadiensi, devictis hostibus, exspiravit.

Statuae praecipuorum Commilitonum.

1. ALexander Farnesius Parma et Placentiae Dux, Belgii Gubernator: buius Tyra belli Tillius laudatur.

2. Matiritius Nassovius Orangii Princeps, Batavorum Gen. cuius belli Tiro Gustavus Adolphus Rex Sueciae.

3. Comes Buquoius, Generalis.

4. Gustavus Adolphus, Rex Sueciae.

5. Comes Tampier, Generalis.

6. Corduba Hisp. Generalis.

7. Comes de Pappenhaim, Generalis.

[Gap desc: illustration]

DEDICATIO Ad Illustrissimos ac fortissimos Belli DUCES et HEROES.

HEROIBUS Christianis Heroem Christianum damus, in quo non profanum Herculem, sed Iosuen aliquem, aut aevi Christiani Simonem Montfortium contemplentur: Magnum TILLIUM, inquam, omni Marte potiorem, hosti aeque formidabilem, ac vitiis, quae ceu hostes in se profligavit, orbe acsaeculo nostro celeberrimus Victor tot hostium: quos inter et semet habuit, et quidquid deprehendit virtuti inimicum. Tales Semideos pauca saecula ferunt: plures arma quam virtutem peritius tractant. At Magnus Christiana bellicaque virtute TILLIUS, neque intushostem tulit, neque foris, quem non amore religionis, divinae gloriae ac salutis alienae studio, tantaque contentione persequeretur, quanta felicitate superavit. Caelebs, cum Epaminonda, pro filiis victorias numeravit, quos illi, armis obstetricantibus, virtus et pietas peperit. Cumque in hostes omnes animosus, nulli tergum verteret, solam voluptatem fugit, Parthorum more, quifugiendo vincunt.

In acie pius, in templis victor, in deditos mitis, sibi uni durus, Imperatoris iuxta et militis Christiani partes omnes implevit. Magnum igitur virtutum et armorum gloriâ TILLIUM vobis, HEROIBUS ac DUCIBUS ILLUSTRISSIMIS, dedicatum volo, DUCEM DUCIBUS; ut, si quid vobis, HEROES FORTISSIMI, in co videtur imitatione nac manibus vestris non indignum, M. TILLIUS, pridem gloriosa morte defunctus, dici possit, in vestris exemplis ac maximis facinoribus vivere ac superesse.

PRAEFATIO.

PARENTALIA M. TILLII, cuius gloriosa memoria etiamnum vivit, apud bonos numquam emoritura, ante annos plus quam quadraginta erudito calamo exarata, tandem typo etiam vulgantur, sero quidem: sed solidae laudes, ut generosa vina, ab aetate et senio commendantur. Adultatot annis gloria M. TILLII, in recentis etiamnum famae senectute floret: de quo felicius, quam de Homeri patria, non iam urbes et regna, sed virtutes contendunt, in cuius ditionem praecipue M. TILLIUS pertineat. Hae quidem conantur Militiaedecora obscurare, et totum sibi TILLIUM vindicare: sed bellica gloria virtutes ipsas in ista causa triumpharet, nisi auxiliaribus virtutum copiis adiutus M. TILLIUS, toties pugnasset ac vicisset. Quis veroquantusque TILLIUS fuerit, et Orbis et haec PARENTALIA loquuntur, ad quae M. TILLII admirator ablegatur: Cuius antiquam ac nobilissimam prosapiam, clarissimosque Maiores, iam pridem editus liber vulgavit, qui inscribitur: TUMULUS deliciarum Mundi, Auctore de la Serre Historiographo Galliae, editus Bruxellis anno 1630. cuius Dedicatio, ad Illustrissimum D. D. Ioannem Comitem de TILLY de Hesewicke et Marbays facta, post alia sic habet:

Illustrissime Domine. Cum omnes honorum rivi a gloriosa scaturigine promanent, ex eodem fonte suum decus trahunt, unde originem hausere. Omnia, inquam, merita, quaetibi tanto iure tribuuntur, partem sui splendoris amittunt in necessaria admiratione generis tui tam excellentis, utpote multis cum coronis visendi. MAIORES tui ARTUS et THEODORUS Tserclaes eregio Gothorum sanguine orti, robur animi tanta cum admiratione adversus Attilam exeruere, ut, etsi infausto armorum successu eos habuerit captivos, tunc etiam victorem Regem

in hacsua servitute in triumphum ducerent. Quae non officia Carolo Magno posteri praestitere? quorum opera tam praestans aeque semper fuit ac memorabilis, quam praeclarum nomen, quod praemii loco sunt consecuti, per plures ditiones, quas idem Magnus [Note: Genealogia Tilliana.] Monarcha eis in Frisia Orientali donavit: ut est Marienhoven, ubi Maiores vestri sepulti sunt, aut, ut rectius loquar, ubi denuo se fecere immortales; dum candem Toparchiam S. Norberto dono dederunt. Quid non dein fecit praeclarus ille Daniel 1. Eq. Rhodius S. Ludovici Regis castra secutus? quae strategemata militaria contra Infideles non molitus est in obsidione Carthaginis a Saracenis Anno 1215. occisus? Historia sane est admiratione dignissima: nec possem percensere fortissimas expeditiones Desiderii Equitis Teutonici, qui in medio conflictu cum Stadianis et Prassensibus in prima fronte Belgici equitatûs cum Gerardo fratre suo vitam posuit, ubi uterque pro feretro lauri truncum habuit, occisus 1292. Quid dicam de magnanimitate Evardi tam celebrati? nemo enim eiusnomen ac gesta ignorat, ut qui Ducem Brabantiae primo suo Imperio restituit, postquam Belgarum vexillo in oppugnatione potitus est. Et quamvis fuerit tunc a civibus Bruxellensibus adiutus; haec tamen gloria eius nomini subtrahi non potest, quod eius solius invictum robur hostes exarmârit, et eos ipsos prae horrore ac metu fugientes adegerit, famam gloriosam partae victoriae, suae cladis nuntios, remotis etiam regionibus inferre. Hinc post tam eximium triumphum, Ducis Brabantini coniux nomen ei superaddens, suum Clypeum vocitabat. Eiusdem filiolus Ioannes IV. Exercitui Brabantino dein Dux praefuit, paternae fortitudinis heres. Nihil iam dicam de Conrado, qui cum Carolo Audace Burgundiae Duce ad Nanceium urbem caesus est. Sufficiat mihi, Heluetos etiamnum ad solum eius nomen contremiscere. Minus dicam aliquid de Thoma, etsi ad S. Quentinum in fronte quingentorum equitum occiso, postquam Fortissimi cognomen obtinuit. Quid dicam de tuo Parente, felicis memoriae, cuius etiam minora gesta erant laude digna? Quis nescit, quod quingentis lanceariis in Lotharingia praefectus in Poloniam se contulerit, ubi sub Stephano II. Rege cum summa potestate exercitui praefuit; ac postea in Hungaria pro Rudolpho Imperatore vigiliarum praefectus summus proelio vicit.

Sed omnia haec sidera, etsi multo gloriae fulgore illustria, semet occultant coram magno sole illo, Magno Comite de Tilly, patruo tuo, quando c solis palmae, quas meruit, et laurio coronis,

quas reportavit, posset Colossus Rhodio maior effingi, ad orbem universum illustrandum. Nemo mihi posthac Alexandros, aut Scipiones aut Pompeios iactet: hi enim tres Duces non nisi Pygmaeos vicere; at hic noster Fortissimus Comes, non nisi Gigantes subiugavit: et hoc septemdecim iustis proeliis, plus quam centenis velitationibus, praeter infinitos assultus, omnes ceu victoriarum praecursores. Demum velle publicare miros ac prodigio similes eventus, qui fratri vestro in Europae theatro, in quo personam fortissimi, sapientissimi ac omnibus numeris absolutiaetate sua Heroisegit, accidêre, inutile foret; cum et ipsi aemuli coacti sint, eiusaeque gloriam passim vulgare et admirari. Haec de la serre.

Quantus denique Tillius etiam apud Superos fuerit, multis exemplis caelum docuit, cum illi quandoque suppetias tulit; cum aciem absentis instruxit[Note: Vide Drexelii Horol.]: cum Dei Mater, cui unice fuit devotus, emissum in pectus eius globum plumbeum non passa est ult ra Carmelitani amuleti, ceu scuti, superficiem penetrare. Postremo satis et abunde laudum est, Tillium pro aequitate, pro religione, pro meliori semper causâ pugnâsse, ac eosdem cum Deo hostes habuisse, dum alii in hoste Deum invadunt. Praeclara Maximi Herois facinora semper secunda fama, et nunc Liber hic totus loquetur, qui in ipsa fronte victorias in imagine ostendit, et in syllabo exponit.

FACULTAS.

QUidquid de Virgine, Duce, Heroe, stratego huius saeculi, Divinâ providentiâ plane admirabili, etc. Domino Comite Ioanne Tillio, etc. praeclarum dici aut scribi potest, iure meritissimo typis publicari posse censeo: suit enim (ut alia omnia in ipso perfectissima taceam) columen veritatis, umbraculum fidei Romano - Catholicae, et tegimen solis meridiani, Germaniam fere universam misere adurentis: quae omnia et plura praesens proso-poeticum Encomiasticon salva sanctae fidei et bonorum morum integritate, sine vitioso palpo, oratorie et luculenter ostendit.

Monachii 31. Martii Anno 1678.

Ita testor ego

CASPARUS KIRMIR S. T. et I. C. D, Libr, Censor. L. S.

[Gap desc: illustration]

Ipse sui victor, devicit Tillius hostes:
Cui, qui se vicit, non metuendus erat?

ARGUMENTUM et Methodus scribendi.

PARENTALIA MAGNI TILLII.

[Note: M. Tillii vulnus acceptum, ad Lycum.] ADhuc dolebam ex vulnere MAGNI IOANNIS DE TILLY, et Imperii Romani miserebar; quod illius Ducis casu, cum ingenti terrae motu, cecidisse mihi videbatur. Ferrea, dixi, tibiae pars comminuta est: fictilis quomodo subsistet? firmitate huius vestigii turbata, an iminotus constansque in campo durabit exercitus? omnino formidabilis ex tam arduo vulnere speranda Reipublicae concussio. Cur autem isto tempore, quo maxime tortuosum argutumque implicati belli ingenium, fortissimum militem et sapientissimum Ducem, denique TILLIUM requirebat? Confugiant licet alii ad involucrafatorum, et in adamante scriptas aeternae necessitatis leges; dicantque, inevitabile tormenti fuisse plumbum; ita nimirum fata statuisse: quorum impetus in haec tempora illabens prohiberi non potuerit, timeri non debeat. e contrario alii contendant, temere ac forte fortuna, nulliusque destinato imperio in istum pedem, qui totos portabat exercitus, missilem globum

incubuisse: bello omnia promiscue agi, casuque ferri. [Note: Providentiâ divinâ bella reguntur, et casus adversi] Ego, ut utrisque aliquid concedo: ita ab utrisque non parum dissentio. non diffiteor, bellorum turbine plurima susque deque ferri, ut vis rabiesque hostilis agitaverit. quin tamen omnia Numinis decreta, etiam nostros tumultus sapientissime moderantis, immota fixaque permaneant, nullus ambigo. nego igitur absque provida aeternae mentis cura MAGNUM TILLIUM sui vulneris gloriam consecutum esse. Nego aliud fatum, quod Antiquitas sibi persuaserat, efficax perurgensque difficiles vias, et ipsius necessitatis umbones ferreos rumpens; quam iustissimam iuxta atque potentissimam voluntatem placitumque summi rerum omnium Moderatoris. Agnosco, venerorque supplex vindicem tuam manum, Sancte Exercituum DEUS. TILLII vulnere, non TILLIUM, sed nos sauciâsti. TILLII lapsu, non labentem, sed nocentes affligis, et felicem tibique Charum, Boiariae etiam CHARISSIMUM illum esse commonstras, cuius defectu reos punire volusti. Ecce, hoc CHARISSIMO Machabaeo laeso, trepidant castra, subsidunt animi, deseritur statio, transitur Lycus, hostis exsultant furiae! Meruisti, MAGNE TILLY, etiam sic inclarescere: ut, quid in pugnantespei salutisque habuerimus, in non pugnante primum cognosceremus.

TALIA mecum volvebam cubito incubans, et oculo incuriose vago subiectum nemus hortumque

proficiens. cum ad mevenit ALPHONSUS Iuvenis lectissimus et amoeni ingenii, Musisque mansuetioribus tam bene notus, quam quivis alius in Cyrrha. Is festinatione anhelus, et in limine adhuc consistens, [Note: Magni Tillii mors.]TILLIUS exclamat, MAGNUS TILLIUS exspiravit! vergebat tunc cies ad occasum. itanevero? dixi: satin' compertum est? cave, mefamae incertis rumoribus oneres. oculatus iam vix credo. Atqui his oculis crede, inquit: his vidi animam trahentem: interfui fortissimi bellatoris ultimae luctae. simulhis, candentem cereum ostendit ab ACADEMICA MAIORE VIRGINIS ANNUNCIATAE CONGREGATIONE petitutm, transmissumque eo fine, ut pro Romana Fide extremum pugnaturus Heros, illum in manus aeternitatis viae praelucentem sumeret, tactuque animosissimi luctatoris memorabilis factus, restitueretur, in reverentiae singularis opinionem, pretiumque sacrum asservandus. Ego felicem me existimavi, qui viderem religiosissimum hoc pignus: malimque, adieci, hunc Cereum; quam Cereris raptam filiam quaerentis cupressinam tedam, miris fomentis arcanisque roribus insigniter luculentam. Vix memini videre me, pergit Alphonsus, piae magis ac solatiis dignioribus imbutae, [Note: Pia.]inter acerbissimos dolores, genus mortis. Iacebat Heros, unico secundum DEUM praesidio VIRGINIS MATRIS fretus, illam illam identidem ingeminans, sibi dilectam CASTRORUM MATREM et

AUXILIUM CHRISTIANORUM. Iacebat mente in Caelestium veneratione rerum defixâ, et Christi patientis Vulnera mortemque, non sine commiserationis sensu aspiciebat. paenitentia sacroque oleo expiatus, et rebus omnibus cum illo, qui a confession bus fuit, communicatis, cupiebat dissolvi militari cingulo, et aeternitatis praemio frui. insonantibus aliis pietatis voces, excitatus circum oculos tulit, et solatium hausit. post paullo defecit sermo debilior, et venae micantis celerius temperamentum turbari coepit ab iniuria mortis. sic inter astantium singultus presesque, sub horam septimam vespertinam, DEO animamvictricem reddidit. Cux, haud dubium, insignis, cui similem multa saecula non viderunt, futura superiorem vix videbunt.

Scribatur ergo iste dies trigesimus Aprilis Anni M. DC. XXXII. referatur in acta: legatur a posteris: colatur a Principibus: observetur ab exercitu. Cum bellandum est, cum perrumpendae difficultates; hunc enimvero diem supplicibus votis milites venerentur. Optâsset quidem hostis, uno ictue medio gloriosum [Note: Heroica et gloriosa mors Tillit censenda.]HEROEM tollere: Superis aliter visum: ille aliter meritus. Par erat, ut semideûm more celebri leto occumberet. Atqui cum amplissimo vulnere mortuus: et in honore erit, apud posteritatis curiosa ingenia, ille plumbeus globus XII. unciarum, qui vulnus inflixit. non minus decebat, tampium Ducem, piam

tranquillamque mortem oppetere: oppetiit, belli lauream pacis olivâ condecorans, et militarem gloriam secura pace solatus. Sive igitur consideramus vulnus; donativum fuit, et virtutis congiarium: sive mortem ex vulnere; praemium fuit tam exercitatae senectutis: sive utriusque commercium; mixtura fuit beatae immort alitatis. Ipsemet certe, erepto visoque ex fatali vuln ere globo illo, oculos in caelum, cum dicto hoc eiaculatus est, audiente Exercitu: BENEDICTUS DEUS, et MATER EIUS! tum Primipilos conspicatus, Fillii mei! sic sic agendum, sihonestam mortis gloriam quaerimus. Vive DEO, MAGNE TILLY! miserere hostium tuorum: succurre amicis: et in pectoribus Caesaris, Principum, totiusque militae periculosum bellum administra.

Haec Alphonsus. At non ego in encomia statim spargebam maerentem animum: sed humanarum rerum vicissitudines menti praesentius obiciens, gemitus et suspiria, dolore plenus, contorsi. Quam lubrica [Note: Vanitas morta lis virae.]vita est mortalium! quam certa mors! incerta mortis hora! omnino nihil stabile ex elementis compactum: nihil duraturum in multa saecula, noster hic orbis calamitosus habet. cuncta diffluunt, nivis instar manibus excussae. divitiae, honores, opes, quaelibet res sub Luna volubili fluxae, sine formidine non possidentur: quemadmodum immansuetae belluae in aere peregrino, velvitrea cavea, sine sine metu perrumpendi

non servantur inclusae. ut qui maxime studeas ambiasque felix esse; a fortunâ ad satietatem caederis. parcat haex; tamen leti spolium eris. quid deinde proderunt possessa, quae acquirenda fatigârunt, et acquisita nocuerunt? an barbari ululatus, et VAH! et IO! et EUGE! an incisa metallis oppida? captivi fluminum tractus in fluentibus vexillis? an denique triumphales arcus, excitabunt iacentem in arca sepulchrali? Virtus profecto unasolatium est duraturae nobilitatis, et possidentis cam hominis bonum sincerum, neque periturum. Fuerit sane M. TILLIUS gloriosus, victor, felix: si non et vera virtute praeditus, animi demissione Christiana, pietate religiosa, fortitudine adversus vitia singulari, continentia inaudita, si non moderatione suae potestatis incredibili officii dignitatem obsignâsset: ut quid profuissent alia laudatae vanitatis emblemata nugaeque? Felicitas verumque bonum in virtute positum est; non in levibus bracteis nonorum aut voluptatum. AT ENIM et ISTE MORTUUS, qui immortali vita dignus erat; si immortalem in duobus locis degere potuisset. Veruntamen casus, fortuna, tristisque calamitas in peius fluentium rerum, hoc in exulum loco, ubi Parcae nobiscum vivunt, facile succidit tenue stamen vitae, ita contextum, ut nullo labore rumpatur.

[Note: Vivere, seria res est.]Ah! fateri vera si volumus, plerumque praestat mature occumbere, quam sero discere mori.

Ament illi longam vitam, qui non intelligunt, quam severa res sit vivere; quam arduum negotium, ad falsa gaudia expallescere, et in mediis doloribus constanter ridere. Non ideo felicior M. TILLIUS, quod diu vixerit; sed quod desideriis Imperii Rom. et votis populi parum. Is infelicior, qui plurium annorum lustris oppressus, nullum aliud epitaphium meretur, quam illud Reguli: BENE FECIT, QUOD MORIUUS EST. Quid multos annos optamus et seram mortem, morbum scilicet diuturnum, et nullam medicinam? sunt ignobiles hae vulgi curae; vellle tantum esse, bene vivere nolle. quippe non intelligunt, quid FUISSE et VIXISSE differat: fuisse timidum; vixisse fortem: fuisse ignavum; vixisse strenuum: fuisse impurum; vixisse castum. Sed ut maxime reluctentur haec vitae voluptatisque mancipia: rapiuntur nihilominus, instar victimarum, ad Libitinae macellum: trahuntur funibus suarum cupiditatum: et ut fallaces laquei desint, sua quemque hora strangulat. hîc ne eximii quidem eximuntur: omnium aequalis conditio est. Et vero parum refert, urnam bellicus, nitratur, an Olympicus pulvis impleat: ex quo busto resolvatur cinis, regalis palatii, an humilis tugurii: modo sit pulvis cinisque, ludibrium ventorum. Nempe si arator, dum campos proscindit, ossa calvamque inveniat, credat hanc statim alicuius Regis esse, et veneretur? unde autem peele pilisque demptis cognoscet? atque ut

credat: quanta consurgit hinc gloria, dimidiatum ab indignante agricola inveniri, et proici cum detrimento vomeris? Revolvisti saepenumero haec, M. TILLY! et ad decret orium momentum compositus, quid honores, quid gloria, quid opes, quid spolia, quid titulorum laudumque inanes valerent bullae, sagaci mentepraevidisti, certus, non nisi tibi Deoque incumbere: non sanguine, non caducis rebus, non mortalitatis cadentibus niti truncis: sed proeliari proelia Domini; et baltheo, Sacramento, corporeque solutus, sideribus bellatorem animum inferre. O! si et nos, Alphonse, si huius exemplo Ducis, alii quoque remoucrent paulisper corymbos et velamenta, quibus Mundi gloria sulgere creditur! quam longe pulchrioribus auspiciis et gererentur bella, et certioribus triumphi in tentoria ac castra pleno agmine provolarent.

[Note: Belli Dux quid obsertare debear.]QUID IUVAT expugnare urbes; si expugnantis animus a vitiis oppugnatur, iam deditionem facturus? quid tormenta dirigere posse; si conscientiam male munitam plus quam curule tormentum quatit? nitidior quidem crusta, obtegit iam fallacias neglectae mentis: modo fores splendeant, et in hominum oculos incurrat amabilis superficies; factum cupidini satis. quae vera virtus, verus honor, et unde, quoque comitatu veniat; scire hoc in postremis ducitur. hinc neque dedecori est, a metallo

saxisque extundere adorandas et rubiginosas effigies: quasi istae post funera perennare possint; et non potius in Pario marmore, quod virtus expolivit, perpetou victuri fama nominis certius atque securius conquiescat. Ridendi sunt illi, qui dum parum vel nihil phblicae rei prosunt, nulloque facto posteritatem sibi devinxerunt; conduxtistamen praeconibus, buccisque ab eloquentia vana turgentibus, cadaveris sui foetorem commendant: ut ignobili scilicet tumbae, nullaque re, nisi mole funeris visendae, iacentis intus massae gravi, peculiaris honos habeatur. habeatur sane: convocent tales pictorum sculptorumque ab arte et ore variam gentem, mendicabulis hisce aliquam aeternitatis (hcu! quam brevis) stipem elargiantur. an vero non ipsa tandem etiam sepulchra moriuntur, et saxa affabre excisa, caelaturaeque nobiles tabescunt?

[Note: M. Tillius sepulchro non indiget.]M. TILLIUM nullamanus fingat, nulla tumba compositum ostendat: an ideo censebitur perisse? quot bella gessit, tot statuas habet: quot victorias retulit, tot in tabulis, vivis coloribus depictus est: utque ne ars deesse videatur, umbram fulgentibus a victoriae vultu picturis, ipsi hostes occisi addent. Conservanti civitates, provincias, regna, Imperium Rom: deerit nempe magnificum sepulchrum? etiamsi nesciremus, qua funus iaceret in Libya, aut quibus in fluctibus, ut olim Pompeii truncus, volutaretur:

nam et iste Magnus, ex tanto cumulo vvictoriarum, ex acervo nummûm, ex tot celeberimis templis Romanae fortunae, in Pharsalica acie collapsis diffractisque, quod colligeret, vix habuit. fragmenta omnia studiose conquirens, cophinum forsan unum non implêsset.

[Note: Optima ratio pugnandi Tilliana]Sapientius frena suae fortunae moderatus est M. TILLIUS, et ne gaudium maeror aliquis iugulare posset, caeleste solum quaesivit. sua bella continuatasque excubias D. VIRGINI MARIAE obtulit consecravitque. ex hac EBURNEA TURRI suspendit ille clypeos suos et armaturam fortium. spolia, manubias, anathemata in AUREA DOMO conclusit. consilia pacis ex ARCA FOED ERIS deprompsit. Non pudeat nos, Alphonse, ab isto Duce praecepta vivendi accipere, a quo totus orbis exempla vivendi accepit. Haec et alia quaedam, prout acuente semetipsam silicitudine, tristitiae evolutus impetus dolorisque facundi copia suggessit, si non eo ordine aut verbis, in illum certe sensum, plurima tunc dixi, stimulavique eum magis ac magis, ut adeundi funeris copiâ factâ, gliscentem animum hac honestissima cupiditate non destitueret. Ille ut humanus atque affabilis naturali bono fuit, ita preces meas votumque tantum non praevenit; et suspiriis commotus, protrusisque de mundi vanitate sententiis, identidem in meam faciem imminens, an reipsa haec sentirem, quae dixissem; agitabat aliquid animo, vulgi opinione maius. Viderat M. TILLIUM

morientem: viderat ex hac vita abeunem ad originem omnis vitae: utque postea mihi affirmate confessus est, se tum non mediocri fastidio cachinnoque coepisse [Note: Morti omnia concedunt, sola virtus eximitur.]mortalium fragiles testas, viliaque sulphurata despicere; ut quae merito flocci fierent: postquam tot triumphis inclitus Dux, defunctus, non a triumphis, sed a solis virtutibus laudari iustius mereretur.

Iam in via eramus: et ipse ultro mecum: ah! si vidisses adhuc halantem! ille, qui in equo tam terribilis, pedes tam cordatus, qpud omnes dilectus, solius gloriae stipendia meruit: in humi litam en lectica prognostica venturae mortis sustinere debuit, et velut fractus Pugilictum recipiere; et mox Tillius esse desinere! Adstabant ab honoribus, et officiis, et gladiis et clypeis multi. lacrimabantur verissimas lacrimas ii, quos marmoreos credidisses. Quidam ephebus nobilissimi sanguinis, non sine gemitu mihi recensuit, se ne guttam quidem maeroris indicem, dum viveret, ex ferreis oculis unquam emisisse: prope tamen propius fuisse, ut in conspectu tam dilecti Ducis, post tot bella in ultimo bello cum morte militantis, non tantum lacrimas extillaret, sed infrenatas pleno alveo effunderet. quaerebam ego caussas: ah! dum quaererem, removi obicem: profudit se impetus ex oculis, evolvitque se eo rapacius cohibita aquarum vis; et in verba suspirans: moriatur ergo iste Dux? Suecus insultet? et nunc? Superi! et nunc? quo dignus

odio TILLIUS? cui infestus fuit, praeterquam hosti? quin et hosti amicoque tractabilis. non sustinebo deinceps hoc relicto Domino, aliûs servitium augere. ea comitas sermonis suavitasque pietatis, et virtutum omnium spiravit ex illo mixtura, ut suorum amores debitaque officia non potuerit non etiam longe minore pretio emereri. Consolabar ego iuvenem, ut se verba dabant: magnam quidem ex hac morte secuturam concussionem, truncatamque Rempublicam saepe saepius aliquem Ducem a consiliis frustra requisituram esse. veruntamen aliter nunc aeternae menti visum: quae statuerit nobis eripere solatium et CHARISSIMUM nostrum: ut intelligeremus post eius obitum, quantum vivus profuisset. Crede mihi: hic felix Superisque dignus esse debuit, cuius morte punimur: quam quidquid tandem subsecuturum est, id in gloriam sacri Funeris nutrietur. non una urbs, non unum regnum; sed orbis illi Romanus, quaquaversum patet et dominatur, tamquamvero Parenti parentabit. Documento nobis sit, ô nobilis anime! nihil sub nubibus [Note: Magnis aeque ac Minoribus moriendum]adamantinum aeternumque volvi. Cadunt Duces: ubi stabunt milites? moriuntur semidei: vilissima plebs graubitur sequi? ante laureatos postes, et victricia bellorum signa figitur cupressus: fatalem ramum non admittet lateritia domus, aut otio marcens specus? quidquid crescit, falci proximum est. videmus, in ipsa honorum fastigia taxum serpere. Felix

ille, qui non nimium se ingurgitat humanae fortunae funerali poculo, dicam, an blando philtro? cavendum, ut ne temulenta mens in oblivia Dei suamque perniciem ruat.

Atque haec Alphonsus in via mihi memorabat comes, simul gloriabundus: qualiter hac dicendi ratione Ephebum ad mansuetissimum fletum compulisset, erexisetque iterum ad solatii speratam dulcedinem. Non minus ego gaudebam, Alphonsum, profanis alias studiis immersum, nunc tantum pietati concedere, ut etiam mundi futiles illecebras contemnere videretur. Iam plateam contigeramus, in qua Funus asservabatur: militum statio ibi vigiles etiamnum obibat vices, et ordine redigebatur in obsequium speculandi. Nosintroimus: admittimur in ipsum cubile: procumbimus, et animae defuncti bene precamur. Quid autem dicam de primo cadaveris conspectu? primo nullus horror formidolosus, nulla terriculamenta videntes mutavêre. deinde omnes, qui aderant (aderant autem plurimi, etiam bellis incliti duces) suavissimae potius pietatis, quamquam insolens maestumque gaudium ac affectibus fluens, perculit. Sic dum lacrimabantur, tristissima voluptate perfusi, indulgebant querelis propemodum amatis: et aversis vultibus abnutantes in cervicem, [Note: Comploratur irerum ab Excrcitu Tillius.]ceu Funeris aspectum prae dolore ferre non possent, iterum avidis luminibus redire ad dolendi caussam,

totosque vultus iam frigentes obiêre. Cernere erat, fortissimos milites galeas implere lacrimis, singultibus pulsare clypeos, et in umbones obvoluta capita declinare: his PATREM suum inclamantibus, illis suum DUCEM, hissuum NUTRITOREM, illis optimum BENEFACTOREM: cunctis prae magnitudine mali, luctuque torpentibus.

Dum nos autem oraremus, in piaculares divinae iustitiae flammas intenti; accessit unus, quem disertum luctus fecerat: et ô! inquit, amici, quantum amisimus in uno! eodem enim tempore, quo M. [Note: Iactura M. Tillii ingens.]TILLIUS noster decessit, castra amiserunt suum Ducem, milites Patrem, Boiaria et Imperium Romanum defensorem. Non hîc caelestibus arcanis curiosam inferomentem: non secretafatorum contemero, non exquiro concitata mentium praesagia: ingestam in oculos videmus calamitatem, et irati Numinis palpamus atrocem vindictam: timor amore plenus augurum vicem est. MORTUUS EST NOSTER TILLIUS: noster dico; quia nostrûm omnium salus in Germania fuit. FULMEN BELLI EXTINCTUM EST: quo scilicet utramque manum implere solebat ipse Mars. OCCUBUIT AMOR CIVIUM: cui deinceps sua vota, spesque miseras dicabunt? DELICIUM PACIS EMARCUIT: a quo amoeni otii securitatem sperabimus? TERRORHOSTIUM SUBSEDIT: quem posthac Rebellium factio pertimescet? Existimare neminifas est, parem successorem habiturum illum, qui nec aequales habuit antecessores.

[Note: Funus M. Tillii qual adeuntibuse visum.]IACEBAT M. TILLIUS in toro, ac si vivus abhuc pressum anhelitum colligeret in spiramen, vultu nihil confuso, nihil remisso, nihil a TILLIO mutato: sed prorsus eo, quem consummata gloria habere solet. manus ad pectus obnoxiae, consertisque digitis Christi sussixi crucem tenentes: ardua frons: latum supercilium: nasus demissior, et adhuc bellicosus: oris dignitas singularis: barba inspicata et canescens, ac numerosa radice per genas mentumque viriliter serpens: erecta densaque caesaries sine artificio. Ad dextrum funebris lecticae latus, prasini coloris fasciâ suspensus Herois gladius visebatur: quem qui attigerat, iam se strenuum, iam se fortem felicemque existimabat. quod etiam de Georgii Castrioti Scanderbegi Epirotarum Principis prodigioso acinace memoratur, tot Turcarum uno ictu dehiscentium mortibus imbuto, contactuque suo Christiana pectora cotis instar acuente. Ceterum quocumque oculos in illo funerali sacrario tulimus, spiravit insolita pietas, sacerque virtutis et gloriosae magnitudinis horror. praeterquam enim, quod tribus continuo diebus ac noctibus, ad lecticam arderent lumina, et cum ambitu quaerentibus [Note: Certatim res Tillii ad instar Reliquiarum ambiuntur.]accessum, copia fieret: petebantur iam mixtis gaudio votis Reliquiae, si quae concederentur, in memoriam tanti Ducis, et forsan auxilii spem ex merito rogantis derivandi. hi de rebus utensilibus, illi de comminuto osse optabant frustillum, honore pio

dignandum. [Note: Cor Tillianum cuiusmodi?] Mihi etiam Cor ostensum, vividorum spirituum nobilis olim sedes bellique pondus: Atque istud est, inquiebat ille, qui medendi fidelissimam artem Tilliano obsequio addixerat; istud Cor est, nullo unquam facile commoveri metu: quod constanti temperatum calore, numllum hostem formidavit: quod plures cum ingenti fortitudinis laude exspectavit pugnaturos in campo, vicit in pugna.

Plura dicturus erat: sed ab urgentibus aliis, qui magno numero veniebant, submaovebatur: egoque recta ad Alphonsum, ut domuitionem pararem: iactavi, me Cor vidisse M. TILLII. quid enim fortius, quid generosius, quid isto die nobilius videre potuissem? at ille vicissim gloriabatur, sibi libellum a manibus precatorium oblatum esse, quotidiana Ducis pietate fervoreque et assidua versatione usque ad labem attritae paginae notabilem. se enimvero credere, ab isto fonte tam defaecatos caelestesque Spiritus ex animosissimo sanguine confectos, in Cor TILLII dimanâsse. Orando vicit: experta res est. et en tibi preses scriptas: has singulis diebus, et ante exordium pugnae recitâsse fertur. Exin mortali maior visus, obequitans, aciemque disponens, fiducia plenus, placidissimo interim vultu ad DEUM Exercituum converso, se suosque Victoriae devovisse. Subintuli ego: Alphonse, sime amas, dabis et mihi describendas. ille, ut petis. reddes, cum ad te rediero, concessas. ita manibus datis ultro citroquc dividimur.

[Note: Oratio M. Tillii, quam singulis diebus, et ante singulas pugnas recitavit.]ORATIO haec fuit.

POtentissime Exercituum Deus, Rex caeli et terrae, Regumque omnium, ac Dominus Dominantium, sine cuius nutu nulla victoria obtinetur, sine cuius singulari auxilio et gratia, nihil cum vera virtute et laude coniunctum geri perficique potest; cui facile est, concludere multos in manu paucorum; et in cuius conspectu non est differentia, liberare in multis, et in paucis; qui innumeris Principibus ac Ducibus sub veteri et sub novo Testamento bellum pro glria nominis tui gerentibus sapientiam et prudentiam, vires, animum, gratiam et subsidium, ut vincere scirent et possent, reque ipsâ vincerent et victorias de hostibus reportarent, largitus es: Te suppliciter oro, ac deprecor, ut

mihi quoque indigno famulo tuo, bellum gerenti pro nominis tui gloriâ, pro tuae Religionis Ecclesiaeque sanctae propugnatione atque amplificatione, pro infinitarum prope animarum, ne aeternum pereant, conservatione, digneris adesse, lumenque largiri, quo optime meo Ducis munere fungi, hostium insidias sapienter devitare, cum eisdem, quando, et ubi consultum est, congredi aut non congredi, et denique meum exercitum ad hostilem superandum victoriamque consequendam convenienter dirigere et gubernare sciam. Digneris quoque etiam mihi gratiam dare et auxilium, quo, quod optimum factu cognovero aut iudicavero, id reipsâ felici semper eventu praestem, victoriamque numquam non ad sempiternam Nominis tui gloriam de hostibus referam. Neque enim mihi, sed tibi Regi

saeculorum immortali et invisibili Deo ac Domino meo benignissimo, a quo cuncta bona procedunt, soli honorem et gloriam exvictoriis, quas dederis, apud cunctos mortales existere desidero: petoque humiliter, ut animum meum ab omni semper elatione liberum serves; ne mihi ullius praeclari operis, heroicique facti, aut prosperi, aut cum laude coniuncti eventûs gloriam arrogare praesumam; sed tibi soli omnem semper attribuam. Propitiare Domine supplicationibus meis, eas que clementer exaudi. Ne reminiscaris delicta nostra, neque parentum meorum, neque hoc tempore, quo de tuo honore, tuique Nominis gloria, de Ecclesiae tuae sanctae defensione, et de tot animabus ab aeterno interitu servan dis agitur, vindictam sumas de nostris Catholicorum peccatis: sed pro infinita bonitate tua, eam, si

omnino remittere nolis, in aliud differas tempus: ne inimici Ecclesiae nominisque Catholici, si de nobis, te nos ob delicta nostra puniente, victoriam retulerint, et nos et te irridentes dicant: ubi est Deus eorum? sanctûmque Nomen tuum blasphement, sancta tua prophanent, et amplisimam illam vineae tuae, Ecclesiae, inquam, tuae partem, quae Germaniâ continetur, invadant, occupent, pessumdent, atque sic innumerus penê animarum numerus extra veram aeternae salutis semitam, ad errorem de via pertrahatur et pereat, Averte, benignissime et salutis hominum amantissime Deus! averte tanta tamque horrenda mala: ne despicias nos in necessitatibus nostris. Miserere Ecclesiae tuae Germanicae, miserere! quia venit tempus miserendi eius. Tu es refugium nostrum et protector noster:

respice in nos, et ab inimicorum periculis caelesti nos protege auxilio. Adiutor et liberator noster es, Domine, ne moreris, sed ad adiuvandum nos festina. Exurge Deus, et dissipentur inimici, non magis mei et Catholicorum ceterorum, qui mihi foedere iuncti sunt, quam tui et dilectissimae Sponsae Christi Servatoris nostri, vineaeque, quam plantavit dextera tua, Ecclesiae, inquam, Religionisque Catholicae. Consilia eorum atque conatus omnes, in nostrum, Catholicorum et Ecclesiae tuae sanctae exitium tendentes, inanes redde, atque in nihilum redige. Exurge potentissime Deus, apprehende arma et scutum, exurge in adiutorium nostrum! Esto nobis, Domine, turris fortitudinis a facie inimicorum, ut nihil proficere possint in nos, et ut non apponant nocere nobis. Disperde illos in virtute tua, fiant

tamquam pulvis, quem priicit ventus a facie terrae. Irruat super eos formido et pavor. Angeli tui sancti, mei, et aliorum Catholicorum custodes eos persequantur, eorumque elidant superbiam, atque contumaciam potenti virtute prosternant conterantque; ut nos tui veri cultores, Orthodoxaeque fidei et Religionis professores, gloriosa de eisdem tuo beneficio potiti victoria, Tibi in Ecclesia tua immortales gratiarum actiones referamus, et omnes, qui ista magnalia cognoverint, omnipotentiam providentiamque et clementiam tuam in servos tuos, liquido cernant, praedicent, glorificentque semper. Sic fiat, Domine, sic fiat! Et vos Sancti omnes, qui in Ecclesiae Catholicae gremio aliquando vixistis, atque adversus hostes eius gloriose fortiterque depugnâstis, eisdem superatis, immortalitatis

coronam et gloriam adepti estis; ut, quod petimus, affequamur, Vefstras apud Divinam Maiestatem atque clementiam interponite preces, eidem gratissimas, O beatissimi Caelites! nostrum estote, post Deum, in istis necessitatibus et periculis refugium. Miseremini nostri, miseremini nostri, saltem vos amici nostri! In vestre intercessionis praesidio plurimam habemus fiduciam, Oramus ergo, ut pro nobis benignissimum Deum nostrum, cuius nunc clara beataque visione fruimini, orare dignemini: nominatim vero sanctissima DEI GENITRIX, Consolatrix afflictoru!, Refugium peccatorum, Advocata, Patrona et Adiutrix Christianorum: Ora pro nobis S. Michael, caelestis militiae princeps, qui in proelio adversus Draconem victoriam reportâsti: Ora pro nobis S. Archangele, qui Germaniae Praeses et Custos es

constitutus a Deo: Ora pro nobis. Omnes SS. Angeli, quibus mei et aliorum Catholicorum pro defensione honoris diuni, et Religionis Catholicae cunctorum cura et custodia a Deo est demandata: Orate pro nobis

S. Iosue, Ora pro nobis.

S. Gedeon, Ora pro nobis.

S. David, Ora pro nobis.

S. Alexander, Ora pro nobis.

S. Theodore, Ora pro nobis.

S. Georgi, Ora pro nobis.

S. Floriane, Ora pro nobis.

S. Mereuri, Ora pro nobis.

S. Victor, Ora pro nobis.

S. Quirine, Ora pro nobis.

S. Exuperi, Ora pro nobis.

S. Marcelle, Ora pro nobis.

S. Vitalis, Ora pro nobis.

S. Gallicane, Ora pro nobis.

S. Arsaci, Ora pro nobis.

S. Iuliane, Ora pro nobis.

S. Romane, Ora pro nobis.

S. Ferreole, Ora pro nobis.

S. Adiutor, Ora pro nobis.

S. Longine, Ora pro nobis.

S. Nicostrate, Ora pro nobis.

S. Urse, Ora pro nobis.

S. Anastasi, Ora pro nobis.

S. Modeste, Ora pro nobis.

S. Achati cum sociis, Orate pro nobis.

S. Castule cum sociis, Orate pro nobis.

S. Gereon cum sociis, Orate pro nobis.

S. Eudoxi cum sociis, Orate pro nobis.

S. Callistrate cum sociis, Orate pro nobis.

S. Theodosi cum sociis, Orate pro nobis.

S. Cyron et Candide cum sociis, Orate pro nobis.

S. Gregori et omnes Mauri milites, Orate pro nobis.

S. Mauriti et omnes Thebaei milites, Orate pro nobis.

B. Ignati or apro nobis. Omnes Sancti milites orate pro nobis. Omnes Sancti et Sanctae DEI, qui unquam in Germania vixistis, quorum

fanctissimae Reliquiae in eadem existunt, quorum gloriosa memoria et cultus apud Germanos Catholicos viget, et ab Haereticis, hostibus nostris indignissime despicitur, atque ut penitus aboleatur, summo studio contenditur: orate pro nobis. Orate, inquam, cum cetris omnibus Caelitibus, aeterna beatitudine fruentibus; ut victoriam ex hostibus nostris, vestisque consequamur, ad maiorem gloriam et honorem Dei nostri, ad Ecclesiae sanctae decus et incrementum, ad animarum quam plurimarum aeternum bonum. Propitius esto Domine, et nos Sanctosque tuos pro nobis intercedentes et deprecantes exaudi, ut singulari-isto tuo beneficio provocati, atque incitatitibi ferventius ad finem usque vitae constantissime serviamus, et una cum Sanctis tuis incessabili Tegratiarum actionelaudemus. Amen.

UT vidi, ut legi, ut stupui! nescio, an liquidius gaudium senserim, volutando tanti Herois armatas preces; an tristiori affectu percussus ingemuerim: quodviderem, abesse illum, quifortasse solus ea cum digritate ac fiducia, qua par est, offerre Numinipotuerit. Siveigitur ipse Dux etiam composuit, ac verba in oddinem redegit: sive alius, Duce solum pietatis exquisitissimae sensum subministrante: habet profecto posteritas, quod admiretur in castris, veneretur in curia, in templis imitetur: Hanc precationem postquam pervolutavi, de TILLII laudibus commemorandis interea multa meditabar. oberrabat mentisemper imagopii Ducis ingeniculantis, suasque preces conceptissimis verbis ad Deum fundentis, mirari magis ac magis arcana sensa coepi, et facundissimae orationis militare Sacramentum. cogitabamque, in incisis, vel absoluta [Note: Commentarius in orationem Tillii quotidianam.] periodo subsistens, omnia verbatamquam praesenti TILLIO ingeri posse, per hunc verissimum Commentarium.

[Note: I.] POTENTISSIME EXERCITUUM DEUS, etc. Ita est, ô ingens anime! potentissimus hic te potentem fecit, et terribilem hostibus tuis. Sancte exorsus es preces istas: more Maiorum nostrorum, qui precaturi ad Orientemse converterunt, Divinitatis illustre iubar.

[Note: II.] SINE CUIUS NUTU NULLA VICTORIA OBTINETUR, etc. gloriosa contestatio. Non igitur illorum more ducum militâsti, qui Superûm contemptores, suis duntaxat

clypeis lacertisque confidunt: qui suis in vaginis iaspide berilloque muliebriter distinctis, ubi plumbeus gladius cum aureo capulo habitat, victoriam sitam esse, impie fabulantur. Potest quidem, et vero debet animosus miles, cum ad armavenitur, ferrum stringere non imbelli manu: non titubare, non cedere, non fugam circumspicere; sed obnixo pectore impulsuque armorum inimica signa invadere. at vero victoriam sibi polliceri non debet certo venturam, nisi Numine [Note: Prudentes honique Duces, victorias Deo referunt in acceptis. secus olim Romani fecêre.] destinante. Dicit Iulius Caesar, VENI, VIDI, VICI. modestior Catholicus Imperator Carolus V. VENI, VIDI, DEUS VICIT. pulchrior est ista confessio tuaeque consona m. TILLY. Quantum igitur distant Antiquitatis superbae saecula a nostris? quam fastuosas spargunt voces inflati tumentesque animi, ventoque vanitatis, quo turgent, maximas classes impulsuri? quidquid prospero Marte gestum est, suis adscribunt titulis. ECO CANNAS IMPLEVI: ROMANA MOENIA, SEPTEMQUE MONTES CONTERRUI. ECO NUMANTIAM EVERTI: CARTHAGINEM SOLO AEQUAVI: MIHI ALPES ACETO RUPTI PATUERUNT. FRUSTRA FINGUNTUR DII: FEFELLI FIDEM, FOEDAVI ARAS; ET TAMEN VICI. CREDAMME SUPEROS ESSE, QUI MIHI OBSISTERE VALEANT? PERRUMPAM INVITO IOVE. FLAGELLABO SOLEM, NISI CONTUMAX ASTRUM MITIORI CALORE DILUAT: COMPED ITE NFPTUNUM VINCULIS: CAEDITE DORSUM REBLLIS OCEANI. EGO, EGO SUM FILUIUS HAMMONIS NIGRI. EGO ILLE, QUI, etc. Nempe

his verborum monstris, maiora monstra ferociunt, et grandi passu Colosseae staruae ad sublimem nebulam assurgunt, caput allisurae. Quamquam quis fatuis hisce succenseat? quando non minus apud Christianos rarissimum est, supplice animo et datâ operâ agnoscere, Deoque in acceptis ferre concessas victorias; et concedendas non nisiab ipso praestolari. M. TILL II in paucis ista laus est, erecti excelsique animi certissimum argumentum.

[Note: III. M. Tillii hostes a Deo obtriti.] CUI FACILE EST, MULTOS IN MANU PAUCORUM, etc. praesensistine hoc, animose Dux? an caelestis tibi Genius dictavit, deum tibi obsecuturum? Inimici plures erant Pragae: cum paucioribus vicisti. plures erant Wimpfenae: vicisti. plures in Lorichiensi agro: vicisti. plures Cimbricis paludibus erepserant: vicisti tamensic te bellante, te orante, hostes ubique tuos vel ignis extinxit, vel aer defecit, vel aqua submersit, vel tellus consepultos in clusit. omnia elementa visa sunt famulari auspiciis tuis, et adiuvare belli caussam, propter belli Ducem.

[Note: IV.] QUI INNUMERIS PRINCIPIBUS AC DUC I BUS. Non vis eximius videri, nec tanta laude dignun putas semper, vincere, cum pluribus solenne sit. Ego autem pauciores in comparationem admitto: praefero neminem; postpono multos: a te secundi sunt et ipsi primi.

SUB VETERI ET SUB NOVO TESTAMENTO. O te verissunum Iosue! ô inclitum Gedeonem! ita te D.

Mauritius amet: quem Thebaea Legio non dedecuisset.

[Note: VI.] PRO GLORIA NOMINIS TUI BELLUM GERENT I BUS. Non pro puncto honoris; quia puncta licet conferta atque millies multiplicata, nullam molem factis addunt, neque famam extendunt: non propter plaustra spoliis oneranda: non ob vagam dissolutae vitae licentiam. Pro gloria Divini Nominis M. TILL I us arma, ulunera, sanguinem impendit. arma quinquaginta quinque annis gestata, octo vulnera, sanguinem quacumque hora effundendum. Auditis haec milites? et nihilominus vestras manus irasque venditis?

[Note: VII.] LARGITIS ES SAPIENTIAM. Caeleste hoc donum est, nec animum cum dispendio salutis, mortalibus sinit implicari rebus.

[Note: VIII.] ET PRUDENTIAM. Quâ bella pacisque negotia temperantur. quis autem hostium veltua consilia evertere potuit, ut perirent; vel sua occultare, ne scires? qua non videtur Deus, humanis rebus interest: qua minime parte exspectabaris, superveniebas rebus lapsis, et hostium retundebas minas. noveras omnia, ubique praesens: prudentia tua pervestigavit abstrusissimas, et cuniculis quibusdam erutas perduellium fr audes. monueras Ratisbonae: praedixeras cladem; consilium deberas: sed nos in adversis rebus puniri merebamur; tu iisdem inclarescere.

[Note: IX.] VIRES. Militis, Ducis, Semidei. quî alias

durâsset tot tantisque laboribus exantlatis, nisiut Antaeus terram Matrem contingens respir avit validior; ita tu caelis caput inserens, novum vigorem hausisses ab astris? Quantae autem haevires, quae nec frangebantur vigiliis, nec inedia, nec frigore, nec aestu? Parabili victu contentus, considebas in campis, sub tentorio tam magnus, quam Camillus in Capitolio: dormiturus, in proximo cespite prosiernebas defessamembra. brevi somno peracto, Arcturo currum suum obvertente, vertisti animum excitatum adpreces: inde ad bellum, pulverem, sudrorem, ululatus et classica.

[Note: X. M. Tillius Patris pcpulare nomen a militibus commeruit.] ANIMUM. Animosum, singulari Dei auxilio animatum, animantemque integros exercitus: Spiritum illum, quem tota Germania ab ore tuo traxit. cum progrediebaris ad pugnam: vix a militibus visus, vires fatigatis ingerebas. AD ARMA clamabatur: PATER OBEQUITAT. NOSTER ANIMOSUS SENEX ADVENTAT. UT VIGORE PLACIDO AFFLAMUR: UT IN ANIMUM PECTUSQUE NOVA VIS DESCEND IT? UT NERVI ROEOR ANTUR? EXULTANT STRINGENDI GLADII, ET HASTAE ABSQUE MORTALI MANU LIBRANT PONDUS SUUM. Tu, vel rogare; quî se haberent, vel solari affilictos, vel promittere bellum (nam sub te belli promissio cadebat in debitum; et exigebatur rigidiori iure, quam si nescio quale! Persicam Gazam promisisses.) redeunti ad tentorium. IO! VIVAT PATER! inclamatum est, VIV AT M. TILLIUS! sunulque incussis clypeis festi fremitus per castra sonuêre.

[Note: XI.] GRATIAM. Num Dei? opinor primum. num Principum? deinde hanc. utrâque pollens, utriusque meruisti praemium. Deo charus, Superis dilectus (et quantum illi Virgini, quae Oettingae colitur?) Caesari gratissimus, aliis Principibus amicus: totus quantus Tui, cui te impendisti, SERENISSIMI ELECTORIS MAXIMILLANI: qui ut insigniore nominis existimatione nullum Ducem magis honoravit, quam te invitum; ita sapientius se nihil egisse putat, quam cum ad bella elegit invictum.

[Note: XII. Subsidium M. Tillii pugnantis, c caelo.] ET SUBSIDIUM. quale antem hoc? peculiare? an quo divina providentia consuevit cuiusque in se sperantis fiduciam dignari? quale, dicis, illi optimum et necessarium videbitur. Omentem caelestibus conciliis insertam! Sic, sic devinctum tibi Numen habuisti. cum necessumfuit, submisit pugnaturo incussi aetheris supplementum, et Terribilem Castrorum Aciem ordinatam. cum in arcto eras, dilatavit animos magnitudo Domini; hostiumque contumaciam vi, ferro, flamma, metu, fuga perdomuit: dicuntur ipsi homines, ut equi, pavefacti, nullo verbere potuisse amplius ad officii dignitatem bellique memoriam compelli. ergo averso vultu tergora ostensa. TILLI ANI insecuti, [Note: Pugna Turlacensis.] agros cadaveribus late impleverunt. in Turlacia pugna, stipatas funeribus vias, et multa circum stadia expulsis animis concisa membra cum horrore distenderunt. finem pugnandi vespera fecit, animus

nunqu am defuit. certatum ab hora tettia, usque ad absentiam hostis vivi, et vacuos bellatore campos. non prius gladios vagina texit, quam diem nox abscondit: sic una cademque caligine mortis et noctis cadavera involuta iacuêre. Sed aperuit potmodum exoriens dies: atque operae pretium fuit, videre immania corpora, et adhuc post fata truces minas vultuum. quidam occursu pectorum obtriti: alii concisi vulneribus: nonnulli medii dissecti: omnes interfecti, calvarum aggerem compleverant; nisi qui clementiâ tuâ capti, servile basium victori gladio meruerunt figore, [Note: Cxsus Christiavus Halberstadius.] et vestigia pedis osculo demisso venerari. Christiano Halberstadio ad Moeni ripam alteram belli tubam inflante, vix sonitum acceperas; ilicet infesto agmine adproperâstitantis itineribus; ut prius interitum suum sentiret, quam adventum tuum cognosceret, edoctus nullum hostem provocare: aut si ullum hostem, M. TILLI UM saltem non proritare. Prolixius ego haec memoro, quam pugnaveris. Tein confertam aciem penetrante, fit late fuga, et profundior caedes. ruebant hostes confracto ponte influmen; et qui semineces imperfectam mortem in vada tulerunt, submersi ad infeliciorem paludem appulere. Visa est praeter morem unda fremere: ut, quod victorem evalserat, tumens procella opprimeret. Ergo alii cum equis et curribus praecipites induebantur in frena, atque in profurdum tracti vortices pedibus complosere: alii

cum impedimentis provoluti, cruda vulnera eluerunt, solatio vitae, ant honesto tumulo carituri. stridebat gurges, et cadaverum dispersas rates ac naufraga membra, usque Moguntiam in spectaculuin propellebat. effundere dein se populus, et victoriae signa mirari, timidis adhuc animis, et cunctantibus credere oculis, votoque ad satietatem impleto. Equites et Aurigae Christiani Pharaonis, fluctibus involuti, sacrilegio contaminatam praedam, anrum, aes, gemmas, vestes, arma, et quod proximum erat, utres plenos aquarum ad ripam effudêre. Hîc siquis ex me quaerat, quis vicerit? dicam: TILLIUS. siroget, quis equites demerserit? respondebo: TILLIUS. si interroget, quibus viribus? quanto tempore? quot horis? quo loco? inferam ego: suis viribus, brevi tempore, vix tribus horis: locum scit Moguntia, praeparavitt Ascheburgum, signavit Moenus, elegit hostis, cruentavit victus, memerabilem fecit victor, viator pertransiens adhuchorret; TILLIUS ultioni Caesaris Aquilisque victricibus consecravit. Quid dic am hîc, fortissime Dux? nisi quod incertum feceris, meruerisne tale subsidium virtute pietatis, an fiduciâ Numinis.

[Note: XIII.] UT VINCERE SCIRENT ET POSSENT. Scivisti: ac si tu quidem ipse neges, fidem hac in re non mereberis invenire. potuisti: tamque certo cum paucis, quam dubie alii cum multis. non Danus in alga securus, non Turlacius in falcatis curribus tutus, non

Manfeldius latibulis satis septus. Solertia exerti iudicii sapiensque calliditas, pervestigavit omnes victimas, in ara campestri Caesaris regio dolori immolandas. Antehac Germania forti milite et bono Duce contenta fuit: tuis provecta auspiciis, deinceps non nisi optimum Ducem, et fortissimum militem ferre poterit. Atque ipsi Romani Scipiones, situa bella viderent, culparent ignaviam suam: diceretque Caesar: VAH! QUAM PUERILITER IOATI SUMUS.

[Note: XIV. M. Tillii frequentissimae in bellis preces, vincunt hostes.] TE SUPPLICI TER ORO. Ut solebas, ut pietati tuae consentaneum fuit, concubia nocte, vel sub aurorae crepusculum, levatis ad astra manibus, diu, saepe, ardenter, plunbus horis spiritu virtutis inter se continuatis atque connexis. ingeniculans non oculum movebas, sed intentus et tamquam in ara consistens, bella tua militemque triumphanti Ecclesiae commendabas. Quando hostile classicum insonuerat, cunctis ad praetoriam cohortem cursantibus, tu immotus imperâsti moram; donec Sacerdos fecisser. peractis precibus consurgens, tunc primum capulo tacto excussisti victorias. Neque enim, dum rebus sacris vacares, interes temporis populari potuit hostis. tenebatur arcanis vinculis, frenoque coercitus, damnabat torporis siu supplicium: atque unde irrueret ille fatalis languor, attonitus mir abatur et frendebat. Quod sitemeritate incredibili solvente metum, primus auderet concurrere; absentiae quoque tuae dedit poenas. factum

nonnumquam, ut bigeminus, unusque duo fueris: oraveris pedes, pugnaveris eques, unus et idem et uterque viceris multos.

[Note: XV.] UT MIHI INDIGNO FAMULO TUO. Prudenter, demisse, Christiane.

[Note: Gloria Dei finis M. Tillii pugnantis.] BELLUM GERENTI PRO NOMINIS TUI GLORIA. Quod amamus, saeperevolvimus. ille finis tuus, tenaci proposito [Note: XVI.] cohaerens, identidem occursavit animo. Novum bellandi genus! pro gloria Dei amplificanda TILLIUS proeliatur. Credunt homines passim, ferro armisque hunc orbem dividi: ideo gestari sagum, ut potentia togata crescat: ut maria terraeque occupentur: ut immortale nomen resplendeat in memoria civium. quamquam tales praepostera saepe falluntur opinione. dum enim neglecto Deo, suo cineri arduum decus praestruunt, titulos emunt, phalerisque graves et torquati, omnium gentium linguis cupiunt depraedicari, tacentur aeternum: inglorii sub pyramidum molibus iacent, terra gravi; quando levis optanda potius foret: aut, si in celebrem buccam incidunt, quae dignetur refricare memoriam, tria verba lucrantur. plerumque autem ab ignobili calamo mactati, pueris solummodo placent, et declamatio fiunt. M. TILLIUS in Dei gloriam incubuit propagandam: quae eius naturae est, ut amatorem suum aspergat celebri luce, et redundet.

[Note: XVII. M. Tillius Rom. fidei propugnator acertimus.] PRO TUAE RELIGIONIS ECCLELAEQUE SANCTAE PROPUGNATIONE. Multum, ô Roma, debes illustrissimo Heroi: qui, ne apud Alemannos deficeret Fides tua, strenue allaboravit. Haeresis virulentum animal, totiesque resectis capitibus in novum malum renascens, beatorum Caelitum cineres et ossa maligno pede proterebat: TILLIUS funestam rabiem gliscensque nefas celeritate repressit. Sclerati Apostatae, exterorum piratarum potentia remisque adiuti, insurgebant in naviculam Petri: TILLIUS quâ Moldavia fumat, qua fluit Albis, qua ruit Moenus, qua Visurgis restagnat, impiorum vota spesque temere fluctuantes, sanguineis procellis submersit. Lutheri popae, Calvini rabulae mixtis futiis meditabantur evertere vicariam Christi, et ad vicem Numinis venerandam in terris summorum Pontificum sedem: TILLIUS contra Islebicum stigmaticumque agmen defensor acerrimus venit: caesis rebellibus, docuit superstites iustitiam, et Divos non temnere, nedum sacrilego ausu violare. [Note: SummiPorrifices gratulantur M. Tillio victorias.] Agnoverunt id ipfum Beatissimi Pontifices: GREGORUIUS XV. qui Pragâ subactâ vehementer exsultans, singulari dignoque munere ad M. TILLIUM transmisso, egregii bellatoris fidem virtutemque honoravit. Urbanus VIII. cuius electionis diem ad Statloniam Halberstadii ad internecionem caesiclade nobilitaverat, grates egit bono auspici TILLIO, et luculentis litteris clarissimo victori bene precatus applausit.

[Note: XVIII.] PRO INFINITARUM PROPE ANIMARUM, NE AETERNUM PEREANT, CONSERVATIONE. Quas vero iterum hîc pugnandi caussas adfers? num quis loricam induit nostro aevo, insurrexit in hastam? sub galea sudavit, ut errantem animam caelo transcriberet? Virorum istud opus est, quos peculiaris Dei gratia submovit a castris et turbis. milites in arma ruant: duces consiliis bellicisque eventibus glorientur. non deerunt, qui sanctiores curas invadent, mentesque prostitutas suo Conditori restituent. Sed hoc mihi non satis est, inquis: videam tot milia cum oppidis in Tartarum ruere, et ruinam non fulciam? spectem flammatum ab haeretica Lerna grassari incendium, et aquam sanguinemque non effundam? Quin et mihi proximi mei cura mandata est. O excelsa mens! O supra mortalium conditionem provecta! laudo propositum, miror inventum, gratulor effectum. mirabuntur et alii; sed aliifors non imitabuntur.

[Note: XIX.] DIGNERIS ADESSE. Utique: tam castae preces, tam fortis animus,m quid non impetrent? Iulius olim de fortuna conquestus fuit, vota subsequente: tua vota Deus quandoque antevertit, aliquoties periculis implicari nexibusque dolosis permisit, ut efficacius deinde eluceret auxilium. plerumque tamen valida celerique manu adesse dignatus est: ubi venti, nubesque militârunt: tibi coniuratus aether exhibuit

stellarum deproeliantes exercitus, et in nubibus ardentes lanceas, crinita sidera minitatus est hosti.

[Note: XX.] LUMENQUE LARGIRI. Ut ne te malignae consiliorum tenebrae obfuscarent: ut dolos hostium occultos eruere posses ut technis fraudibusque dispulsis, securius certaturam aciem gubernares. lumen enim mentis illustrat victorias, et oculus perspicax Ducis, sol est exercitûs.

[Note: XXI.] QUO OPTIME MEO DUCIS MUNERE FUNGI QUEAM. [Note: M. Tillius belli Dux omnibus numeris absolutus.] quodnam igitur est optimum munus Ducis? fidelitatis iura colere? quis te hîc unquam vel inimicus reprehendit? peritiam armorum nôsse? quis a TILLIO non didicit, felicitati coniungere prudentiam? quis alius ab heroum memoria tam valido nexu copulavit? iustitiam moderari clementiâ? disciplinam militarem, nec amicus contempsit; mititatem ipse laudavit hostis. Scivisti etiam, si ullus, vincendi landem cum militibus ex aequo dividi, parcendi gloriam Ducibus integram reservari. Adeste igitur, qui desideratis nomina magnorum Ducum. Licet vobis esse, quod tanto conatu quaeritis, nullius ambitûs rei. M. TILLIUM cogitate. Sipotestis co vivendipugnandique modo vestros proferre dies, arripite habenas belli, et imperate, poteslis Martemseire, nescire coniugem Martis? pauca devobis dicere, multa cum laude dicenda facere? potestis togam honesta pace, sagum inclitis virtutibus nobilitare? potestis denique in conviviis sobrii, in

hilari licentia casti, in tectis periculis cauti, in atrocibus bellis pii, in mediis victoriis supplices, ita generosum animum assuefacere, ut, cum in terris militet, in caelo triumphum quaerat? neminem irritet, omnes coerceat? nullum provocer, omnes vincat? haec sipoteslis, iterum invito, arripite belli habenas, et imperate. Sed nimirum paucis datum est, ita regnare, ut paeniteat, serius regnâsse. vix ulli consummatae virtutis laudem consequuntur. Invenias fortasse aliquem, qui vaginâ liberat gladium; sed onerat animum metu. illefelix est in proeliis; sedobsolescit in pace hic Reipub. studiis utiliter occupatur; sed bellicis minus valet. ille litibusinvidiae superbiaeque occludit animum; sed vagis cupiditatibus aperit pectus. Nullus ex integro beatus: singuli deficiunt in optima parte. et quando felicissimisunt, fortunam accusare suam non verentur. Tuam, OM. TILLY! cpacissimam mentem implevit collecta virtus, et diffusior in pluribus animis, in invius sinumse redegit. fortis eras, et cautus: felix, et pius: laudamus iustitiam, integritatem suspicimus: benignitas liberalis in pauperes, amor in patriam, fidelitas in Caesarem, Orbem implevit. Eant alii, et dubitent, te implevisse officium Ducis:

[Note: XXII.] DIGNERIS QUOQUE ETIAM MIHI GRATIAM DARE. iam bis petivisti, scilicet ad maioris Iani limina postesque tamdiu pulsas, donec obviam longo odrdine exeamt victoriae:

[Note: XXIII.] Er AUXILIUM. Tibipromissum, nobis optatum: Romano Imperio saltutare.

[Note: XXIV.] Quo, QUOD OPTIMUM FACTU, COGNOVERO ET IUDICAVERO. Pulchrius hoc, ô TILLY! quam si Principum aures turpi adulatione distringeres. quippe laudabilius est, ad aeterni Numinis decretase conformare, quam mortalibus Dynastis in seelere tractabile obsequium offerre.

[Note: XXV.] ID REIPSA FELICI SEMPER EVENTU PRAESTEM. Nullius spem fefellisti: nulla spes te faller. conservâsti omnes: abomnibus tui memoria conservabitur. nemo pro Victoria votum fecit, quin alterum pro Victore adderet. Iam quod gaudium, quae spes, quam dulcis solicitudo levavit animos Catholicorum, tuo praesidio se devoventium? instar saltutaris astri ab omnibus invocabaris: quibus videbantur bella gesta, si promitrebas gerenda: et credebaris vicisse, si certi erant, te pugnâsse. Vehanturergo licet alii quadrigis; et liburno, lecticaque, aut pulvinaribus, super capita suspicientis Romae portentur: te gesta bella, te pulcherrimum agmen triumphorum, te vota Christianorum, te salus urbium, te pax alma Germaniae, te os populi super sidera vehet.

[Note: XXVI.] VICT ORLAMQUE NUNQUAM NON AD SEMPITERNAM NOMINIS TUI GLORIAM DE HOSTIBUS REFERAM. In tam propinquo tibi scopo, qui ipse Deus est, tam certo pondere libratam sagittam destinans, quî aberrare posses?

[Note: XXVII.] NEQUE ENIM MIHI, SED TIBI REGI SAECULORUM IMMORTALI. A regio Davide hoc didicisti? an a bellicoso Gedeone? ab utroque, opinor, utriusque virtutem aemulatus.

[Note: XXVIII.] A QUO CUNCTA BONA PROCEDUNT. Bonanaturae, quibus effloruisti: bona gratiae, quae data cumulâsti: bona gloriae, quibus te frui optant singuli, speramus universi.

[Note: XXIX.] SOLI HONOREM ET GLORIAM. Quia solus dispensat victrices tesseras, solus inclinat velerigit acies. solus extollit vel deprimit Aquilas: solus Leonum itas vel ostenfospeculo exacuit, velfumosâ tedâ reddit imbelles. DEINDE SOLI. non tuis viribus lacertisque, non fortunae, non casui, non fato. OSLI DIO. abeste dedecora Romanorum capitum! abeste impii, qui clamatis, ad Rubiconem: IACTA EST ALLA: in mari: SECURUS ESTO NAUTA, DEUM VEHIS. Quae voces illae? DII MEI IN PARIETIBUS PENDINT. ET ISTE CAPULUS ADORABITUR. NISI RFDDAT, SFNTIET HUIUS VAGINAE NUMEN STRICTISSIMO IURE PUNIENS. HAE MANUS ALIQUID HABENT, QUOD SUPERI FORMIDANT. QUANTA IGITUR RES EST, ROTARE CAELOS IN ORBEM? CIRCUMAGAT IUPITER SUA SID ERA: ET EGO IN VULTU MEA; UTER GRAVIUS, IUD I CENT HOSTES. SI TONARE IOVIS EST: PRIDEM IN HERIDITATEM SUC GESSI, ET FULMINARE SCIO. AB HOC ENSE PENDULUS

ORBIS TREPIDAT, NUTUMQUE NOSTRUM VERETUR. QUOD VINCO, MIHI HOC DEBEO. CREDITOREM, QUI A ME DISTINCTUS SIT, NON ADMITTO. Vah portenta monstrifica prodigiorum! abeste funerales Latii larvae! Christianos Duces voco, et obtestor, ut immortalitatis suae segetem non negligant; ut sapientissimi Herois exemplo, excubias laboresque suos in compendium mittant, Regique Regum consecrent.

[Note: XXX.] Ex victorus. quas Tillius de Tillio reportavit: quas suivictor, de victis hostibus.

[Note: XXXI.] QUAS DEDERIS: Benigna manu, copioso proventu, amore paterno. Centerum habet hoc omnis gratia, sublimiori Numinis favore, ut, cum illabitur humanae menti, eam comitantibus auxiliis, ad ardua quaeque peragenda confirmet atque promoveat.

[Note: Occasio Parentalia Tilliana viddendi, et scribendi.] Huc DEVENERAM, voluptate semetipsam consolantis eloquentiae abreptus. et maluissem per totam orationem eodem tractu decurrere; sed reluctantem etiam insolita soporis vis, sudo die oppressit: sive medicatâ virgaâ percusserit oculos; sive florido papavere permulserit Somnus: violentiam certe sensi vulgari suavitate maiorem, cui resistere irruenti, nec si quis velit, possit; nec si quis possit, debeat. Vix obdormii; coepi etiam speculationes poeticas pati, eruditis interesse choris, assuetae voluptatis illecebras facundo miscentibus numero. Neque memini, tam copiosum Numen in nostris unquam spiravisse praecordiis.

videbar mihi Cumas delatus ad religiosam rupem, inhorresceresacris oraculis, et animosos versus lugubri cum maiestate evolvere. Spectabam Deas aliquot clari nominis, assuetudine gemendi non ingratas, ipsoquesqualoreformosas, Funus complecti. ipse admirandi doloris atrocitatem obstupescebam: neque intelligere poteram, quale funus iis lamentis, tam illustres Deae dignarentur. cum subito mihi vox allapsa non aliter insonuit, quam vocale solet aurum, percussum a plectro inter canoras rupes resonare.

[Note: M. Tillii laus excedit mottalium facundiam.] Mortaline putas numerosam posse referri
TILLIADEM lingua; cum vix sperssrit Homerus
Iliadem finire suam? diffide caducis
Viribus, et nostro caput oraque mergere fonte.
Tunc ego possessum celer et graviore tumultu
Descendam in pectus, doctisque caloribus acrem
Exagitabo animum, totos in murmura montes
Concutiens et aquas. Nostrum, quae gloria primae est,
TILLIUS armipotens Numen vultumque meretur.
Ergo Ducis tanti clara in praeconia flumen
Derivabo sacrum: sublimius binniet ales
Pegasus, et totis spumabunt carmina ripis.
Tu sccinge animum, magnamque admitte Dei vim:
Numquam alias tantus venio. praeconia nostra
Digere, et ingenti torque cava nubila versu.

Allev avime: et quoniam nondum digesseram conceptum Numen, ut in versus irruerem; fluentibus de plano verbis, acsoluta periodo gratias egi, tactaque cithara reverentem oboedientiam promisi: daturum

me operam, ut neutrum paeniteret concessi acceptique doni. Si me non humili spiritu dignaretur, id M. TILLIO in acceptis laturum. si admitterer adillud nobilde doloris arcanum, et plus quam Eleusinum sacrum; magno animo eos questus auditurum, numerisque et metris cum heroicis tum elegiacis, si imperet, vincturum esse. Sic effatus decutio soporem, et mentem aspectabili poesi exuo. Post Phoebo ad amoenitatem invitante, descendo in hortum, ibique inter arbores levi zephyro perstrictas obambulo, variis cogitationibus animum distendens. Quaenam illae sunt ergo tam divinae praeficae? an TILLIUM lugebunt et Superi? an et illis lessus placet? num tristes odae delectant Choragos aetheris? sed ubi, et quando videbo, somnio novo praecinctus? an oculo vigilante? solus admittar ad haec secreta Numinum meorum? an alii mecum? Sed qui? equidem ut video, ambitio est, mortuo TILLIO adgemiscere posse. quam delicatae sint querelae oportet, quas Dearum miscebunt suspiria? At enim quis iste vir erit, quem vidi summo in dolore formidabilem, ipsumque Iovem et Parcas increpantem, quod TILLIUM sibi unice charum sustulissent?

DUM IN HIS SUM, redit Alphonsus ad me, comitatus milite, vultu fronteque non ignobile decus praeferente. Salutatione perfunctus, an evigilâssem, quaesivit. Nisi tu vero credas, Alphonse, respondi, dormientem

adhuc, a ratione nihil alienum tecum loqui posse. Arrisit ille, et strictissimis oculis oberrans vultum: nempe Poetae, ait, dum somniant, non loquuntur? imo canunt etiam, eoque argutius, quo plus soporiferae thymbrae comederint. fatere: implevit te Numninis facundi sacer impetus. strictura insolentior faciei, genae mutatae, rubor igneus, indicant habitantem Deum: gratulor tibi. Sensi me deprehensum: et in ipsius quoque vultum proiciens curiosum lumen: fortasse, dixi, et tibi aliquid Apollinis ingestum est: videris enim, aeque colorem mutâsse. fortasse, inquit. Fare age: quando frueinur tragicae volupratis spectaculo? (obstupui) potesne Divas, quas videbimus, suo quamque nomine compellare? O te meum! subieci: habuisti, alphonse, benignae noctis eruditum cum facillimo Deo commercium: Macte! in communionem magnifici luctûs vocamur ambo. Sis felix, sis noster, sis Tillianus, et iunge manum. ibimus, quo sacer impetus abripiet. Ille: actutum.

SED TU QUAESO prius gratificare meo cognato Symphoriano. Belga est, quemadmodum vultus dat. sub M. TILLIO diu meruit, et primum pilum duxit. elapso anno poslquam exusta Parthenopolis in cinerem subsedit, spoliis opulentus, concessit in Belgium, inde Gallias petiturus. Sed praepeditis viis, varisque tumultibus regno concusso, molitus in Boiariam iter, heri ad me Ingolstadium sub cenam venit.

Cumque illi M. TILLII funus narrarein, vehementer ingemuit. petit autem a me obsidionem Ingolstadiensem Romano stylo descriptam, transmissurus in Belgium, ad avunculum Lucemburgi commorantem. Si non abnuas, nae tu novo beneficio, neque vulgari vetera [Note: Obsidio Ingo stadienlsis.] cumulaveris. et scito, quamquam miles sit, politioris litteraturae non expertem esse: verbis adhibe fidem: antequam bello animum accommodavit, non indocilem dedicaverat Musis. Parentum generoso sanguine satus, celerius cogebatur applicare se Marti: iamque tria lustra Italis Germanisque bellis impendit. Ego brevi respondi: annotâsseme quidem aliqua scitu digniora omissis offuciis, quas vulgus et libido credendi in tenteris mentibus plausibili rumore facit: qui ceteroqui non soleam imprimentibus stilis ac tabellis obfirmare memoriam. multo minus in grandi palimpsesto Livianas decades arare, posteritati in litterarum sulcis nelcio quam messem oblaturus: in hanc, falcem mittere severioris iudicii homines, et quos tetrica distringit scribendorum annalium cura. me certo certius a Phoebo plectendum, si studio samae tumultuosa proelia consignaturus, nobiliorem canendi gloriam postponerem. verum quidquid congesserim, iure suo amicum ab amico petere posse: sentire me primum laboris mei fructum, cum alteri hac opella fecisse dicar bene. id tantum videri cavendum: ut ne propterea obsidionem hanc, cum arctissimis

maximeque diuturnis imperite comparemus: quales sustinuerint Breda Silvaque Ducis in Blgio, Rupella in Galliis, Iavarinum et Alba regalis in Hungaria, Vienna in Austria. eum tamen a veritate non abludere, qui dicat, Ingolstadii Suecum pessime habitum esse. Deinde ad Symphorianum conversus, interogavi, qua laude dignum putaret illum Ducem: QUI IAM ANIMAM TRAHENS, NON DESINERET CONSULERE MILITIBUS SUIS, SED SPIRITU IN VOCEM COLLECTO, POSTQUAM HOSTEM AUDIVISSET PROPUGNACULUM OBTINERE, CLAMARET: DEPELLITE, PROTURBATE, EXIRUDITE: NOCET, PRIMIS INSULTIBUS [Note: M. Tillii moribundi dictum de Sueco repellendo.] CESSISSE. Symphorianus arguto risu quaestionem commendans, Tillianum aliquid memoras, respondit: nosco ex ungue. dignum igitur hoc seu facinus seu dictum ea laude censeo, qua cetera TILLII facinora et facta, hoc est, immortali. Potuit ille laesus dicere, quod olim Septimius Severus: cui cum ad gubernacula admoto exprobraretur vulnus laesi pedis, damnatis identidem ingessit: Intelligite nunc fatui, caput, non pedes imperare. placuitscita mihi responsio. Sed quae TILLII fama est in Belgio? ille, maxima subiecit: quae tamen nec Ambrosio Spinolae nec Comiti Mauritio ambitiosa videri possit. neque enim talium Ducum delectum esse iudico. in castris, ubi Superi voluerint, labentibus saeculis apparebit quandoque unus. Ita te Marspiter suis donet armis, Symphoriane! digniore compendio non poteras laudare M.

TILLIUM. Quid vero dicet Belgium, ubi audiverit exstinctum? Nullus, inquit, dubito, quin summum honorem habitura sit funeri popularis natio, mortuique virtutem magnificentius adhuc, ut amat fieri, post fata laudatura. Tunc ego: Alphonse, veritas et amat. etenim Symphorianus tuus, nisi castra sequi mallet, poterat eruditorum consortio frui. simul his Commentarios meos pervolante calamo conscriptos tradidi, qui ita se habuêre.

[Note: Obsidio Ingolstad: in ephemerides digesta.] Tertio Kal. Maii, cum suborto die Sueciorum equitum aliquot turmae Ingolstadiensem agrum oberrarent, praelusurae nocturnae oppugnationi; SERENISSIMUS ELECTOR MAXIMILIANUS muralibus tormentis palabundos submoveri mandavit. Ipse auspicium felix daturus, in aggere ad Danubium porrecto constitit: et, QUOD SUPERI BENE VERTANT, EGO PRIMUS SALUTABO SUECUM, dixit, et metallum exoneravit. exin aliis explosis hostes in infamem Carnificis domum salicetis suburbanis tectam compulsi sunt, passim equis sine sessore vagantibus. A prandio peractis levi Marte velitationibus, Sueci patibulum occupant, ex terreo suggestu muroque incincto eminens: ad tumuli margines curulia tormenta (minorum gentium) sola tamen manu attracta diiponunt, iis operas in vallo laborantes petituri. Interea Nostri prorumpentes infesio cursu Suecos ex aggere Carolino (fuit is Caroli V. temporibus excitatus non

procul a ponte, quem brachium Danubii subterluit:) in dumetis rubisque absconditos, ab opere follae cursoriae remorantur, aut carpunt. Provecta nocte hostis duobus locis urbem invadit: quem adesse explosa Ficus (tormenti genus) in turri D. Virginis signum dedit. portam Danubii strenue tum defendit Caesariana legio, ducente Bockio, Legato Comitis a Sulz ad Bambergam occisi. Pontem navalem curârunt Maximilianus rodulphus Saxo-Lavenburgicus, mille equitum Ductor, et pedestris Legio Comitis a Rittperg. tantâ autem furiâ uterque locus pulsatus est, ut magni Duces testatisint, contumaciorem hostium incursum se in nulla obsidione sustinuisse. deficiebat iam pulvis nitratus, glandesque; et maiora tormenta, praesertim ex propugnaculo arcis assiduo displosa, numquam ad nativum frigus redierant. Krazio, Heroi Tilliano, laudi datum est, quodsclopum proximo militi ereptum in subeuntes Suecos exoneraverit; sic non tantum boni imperatoris, sed etiam militis officium executus. quatuor ex nostris desiderati, trecenti ex hostibus; capti aliquot: quorum unus nobilis a Lebenstein: SI PROX IMUM MIHI, dixit, EQU I TEM CEP I SSET IS, REGEM HABERET IS IN VINCUL IS. Certe fama est, eum, ut animos adderet, ingentibus promissis lectissimorum militum aures imbuisse, atque ad ipsum vallum effusa habena penetrantem, ense immerso dixisse: HUCUSQUE CONN I TENDUM EST. quo viso

hostes (ut pronoi erant, omnia in bonum omen rapere) cuncta sibi in expedito fore rati, tam feroces impetus, quamquam frustra, consumpsêre.

Pridie Kal. Maii vifi sunt hostes ad nova molimina animum manusque adicere: munimentum ad furcas exaggerare: e silvula proxima trabes convehere: rusticos fossores magnis laboribus invitos sudantesque distinere. Neque etiam nostri feriati, interim frequenti verberatione machinas exercuere. is, qui Ficum curat, a peritia factisque stragibus non illaudatus. Alius extemporale congiarium navatae operae accepit, quoe Suecum aliquem minaciter campos obequitantem, variaque semper et negotiosa imperia mutantem, ita dextre peremisset, ut trunco in terram deiecto, equus iam rectore liber, non sine multorum risu in castra profugerit.

[Note: Altera die obfidionis Ingolstadii obiit M. Tillius.] Hoc eodem die, supremum obiit M. TILLIUS in domo Nobilis et Clarissimi D. Arnoldi Rath V. I. D. Vixit annos tres et septuaginta: militavit quinquaginta quinque. Cadaver pollinctum, balsamoque et optimis liquoribus repletum, in stanneo cippo asservatur sub crypa Templi S. Crucis, apud RR. PP. Societatis IESU.

Calendis Maii SERENISSIMUS ELECTOR, ubiintellexit, Gustavum Horn cum magna exercitûs parte properare Ratisbonam: ne auxiliis Caesareis intercluderetur, hostique via pateret in Austriam; prior illuc pervenire

contendit: atque actutum iter in pomeridianum tempus pronuntiavit. Urbi firmum praesidium relictum, ILLUSTRISSIMUS COMES WERNERUS DE TILLY, Gubernatur. quinque deinde Legiones, III. Ducum a Wall, a Wizleben, Contreras, Tribunorum Trabres et Parr: addita legio equestris Illustiss. D. Munchen: cuius quinque turmas duxit Magister equitum Dominus ab Haslang. duae praeterea Croatarum turinae sub Illustriss. D. Iacobo Fuggero. Eodem die iam vergente, altera oppugnatio coorta est. de improviso ex lustro carnificis erupere sex turmae Hippocentaurorum (liceat ita nuncupare pedites in equo sclopetarios: Sueci Tragones vocant) quindecim equitum cohortes auxiliares in insidiis opperiebantur eventum. tanto autem furore turmalique ululatu nostri invasi sunt, ut ii, qui in fossis scrobibusque abditi speculabantur, hostilem impetum non ferentes, tametsi quindecim deiecerint, in vallum recipere se sint coacti. machinatio et tota vis armorum ibat in navalem pontem: quo non reperto (is enim paullo ante solutus subductusque provido Gubernatoris Tillii consilio fuerat) turpiter illusi recessêre. Ubi multo maxime memoranda virtus Croatarum: quorum tres turmae ea ipsa primum vespera advenae, quando Ingolstadium a tam infesto agmine oppugnari audiverunt; quamquam ex itinere defatigati, classico audito, plenis habenis, et stricto acinace minaces, apertâ portâ in campos effusi,

Suecos insecuti sunt. sed ii'nimirum suos Tonsores (ita nominant) non sustinuêre, ac si etiam hîc locum habeat illud Poetarum figmentum, indicans morituros omnes, quibus destinatum certumque crinem, ut olim Niso Regi, fata dempserint.

Temeritatem suam Gustavus duobus praecipue funeribus luisse dicitur. nam Marchionis Turlacii Senioris maiori natu filio tormenti globus frontem cum summo vertice eripuit. alius quispiam Regem sanguine contingens foede habitus, iamque vestibus exemptis tumulatus. Num Saxo Winmarius fuerit, ambigitur. id certum est, Regem funeris huius famam dolenter accpeisse, confessum, SIBI HOC DIE COR TACTUM ESSE. Utriusque cadaver aeneator, admissus velatis oculis in urbem, petiit impetravitque. Pro Turlacio numeratum est argentum. altero Ductor unius turmae a Neuhausen redemptus. Neque vero tantum more vespillonum venerunt isti buccinatores, exacturi cadavera: sed etiam ipsam urbem conclamârunt extrema passuram, nisi se quam primumdederet. At enim multis verbis non implentur fossae, nec altis cogitationibus superantur valla: manu, ferro, viris utendum erat: quibus proinde etiam fortiter, ac Tilliane respondit TILLIUS.

Cladem hinc colligas: quod Sueci Boiis ficubus comedendis saturi, strictis Ducum gladiis ad stationem vigiliarum conservandam adiii debuerint, toto

corpore palpitantes. Accepimus, laesis militibus septemdecim admodum, Neoburgi uno die a chirurgis pedes abscissos esse. Ingolstadii quadringentis maioribus globis fulminatum est: qui plerique per arenosam terram violentâ stricturâ grassati, excussis quaquaversum lapillis mult am stragem edidêre. Observatum est, aliquot pilis tentoria dispulsa dirutaque: uno quinquaginta milites miserrime simul afflictos exhalâsse, fama tulit.

Sexto Nonas Maii ex utraque parte intercapedo quiesque successit.

Quintum Nonas Maii Rex Gustavus memorabilem fecit: qui Neoburgo redux ad suos, mox in equitabili planicie locorum indolem exploravit. dum in his est, ex arcis vallo tormentum accenditur. globus emissus clunes equi ex latere radens, ventremque ingressus per armos exivit, et frustum oris frenum mandentis abstulit. Rex in terram effunditur: sed in alium mox equum impositus, evasit. belluae obtruncatae detracta est pellis, quae in modum viventis facta in rei memoriam asservatur.

Hac ipsa nocte GUBER NATOR ILLUSTRISSIMUS WERNERUS DE TILLY duo mala granata (globos pulvere nitrato, secretisque mortibus graves) eiaculatus est. primum in aere, rupto ventre, dissiliit: alterum in munimentum patibulo proximum incidens, flammato tractu ingentem clamorem excivit.

Quarto Nonas Maii primo diluculo, urbs obsidione soluta est: seu terror seu stupor hostem invaserit. antelucem discessit, ne vasis quidem bene collectis: non ordine, non agminatim, sedtumultuario cursu fugae praebente speciem. tympanorum denique inexspectato sonitu nostri exciti, et incendio mapalium tectorumque fumantium, explosis tormentis fugientes prosecuti sunt. Croatae aliique in urbe milites, equo, qui cuique proximus fuit, curribus abiuncto raptim ablati, palantes Hippocentauros, quibus fugientis exercitûs Suecici tutela commissa fuit, vel carpserunt, vel consertis armis profligârunt, captos, occisos. numerus caesorum intra quingentos vix steterit. Qua ratione pugnandi adeo praevaluit Croatarum equitatus, ut vel eorum nomen auditum, vel adventus nuntiatus, hostibus late terrorem incusserit. prope propius ipsum Regem in Reichenhofen, pago Neoburgico, male pransum cepissent. qui ad epulum sedisse dicitur vultu maesto oreque confuso: ita ut mir arentur ab aula milites insolitae tristitiae caussam, contumaxque silentium: quod tandem in haec verba rupit: SENTIET INGOLSTADIUM: fortasse ideo, quia ultra duo milia in obsidione ex suis desiderârit, hiscens et delusus. nos quatuor aut quinque milites. Magna in castris praeda reperta: vinum, hordeum, panis, opes armorum, stannum, equi, ollae, patinae, utensilium ingens numerus.

[Note: Parentalium M. Tillii, a Divis celebrandorum, exordium.] Symphoriano in hac obsidione magna cum voluptate commorante, Alphonsus me commonere coepit temporis promissae qve Tragoediae. Adverto, inquit, animum paulatim ferocire aetheriis caloribus: intrantis dei manifesta noto vestigia: quod agimus, agamus: Symphorianum dimittam, neretardet. Atqui ego: miseret me cultissimae indolis, et erecti ingenii. quam cuperem illum tui caussâ, imo TILLII, exequiali Divarum Sacro interesse! Sed intempestiva nimirum haec in te cupiditas ardet, subiecit Alphonsus. quid cruento militi cum tenerrimis Musis? quid acuto gladio cum innocentibus stilis? Cavene Apollinem offendamus, si profanum hominem admiserimus in caeleste hoc concilium. Fac admissus sit bona Cynthii pace: num intelliget harmoniam doctissimarum mentium? num funebres numeros apprehendet, damnatus in humilitatem vulgi sermonemque popularem? miles est, Martem colit. cur deseruit placidissimae frontis Deas? equidem propinquo sanguine afficimur: sed quî iuvare possim in huius spectaculi dignitate cnon video. Quid si autem arma deponeret, suggessi: et cultu amoeniore pacis ornatus, mititatem indueret vatum? omnino Alphonse: quando iste honor TILLIO bellatori habebitur, videndum potius, ut militiâ honoretur. Non nescio, melius quidem nobis convenire cum quietis hominibus, diuque in Phocide et sacra Delo nu tritis.

atqui nec iste turbulenti est animi, moribus comis, gratus, placidus, oculis non vulgare sidus spirantibus, micante vultu, nec sine umbra iam sua. adde, ut tute fassus es, Castaliâ Lymphâ quoque tinctum esse. quid? quod gloria militaris non abludat a gloria vatum? utrique lauro coronantur: utrisque extemporalis furor in pretio, et arcanae sapientiae vis in consilio est. Sed Mars arma gerit: et Apollo, nisi fallor: cui quid unquam calidius foritusve gratulamur, quam Pythona confixum arundine divina? Bellona vibrat hastam: et Pallas. ut taceam formmidabilem clypeum, Medusaeque faciem, et galeae cristatae implacatum iubar. Denique quorum facta crebrius canunt Poetae, quam militum? Dixeram haec in gratiam Symphoriani. Alphonsus: quando igitur tu hodie Caligatorum caussam militariter agis, inquit, periculo tuo fac, quod lubet. Non detrecto, respondi. et in Symphorianum intuens, an cuperet interesse: annuenti, quae cavenda, quaeqve servanda essent, exposui.

[Note: Leges observandae iis, qui parentalibus spectandis intersunt.] I. Ut in sacrarium admissus, nullo tumultu concuteret religiosi luctûs decursum ac modestiam.

II. Ut Divis loquentibus non intersereret profanum collquium, sed tantisper linguâ faveret.

III. Ut, sisermocinarivellet, quae in rem viderentur, exspectaret nostrum exordium, eoque signo colligeret, posse verba misceri.

IV. Ut, si dignandus esset fors spirantibus praesagiis, nullam in rem, praeterquam in funebres M. TILLII laudes, heroicum spiritum prodigeret.

Ille omnia sancte promisit: et mox deposito gladio, siquae alia vellemus imperare, promptum se esse, ostendit. EcceQ dum in sidera rotat sublimes oculos, divinitate poetica imbuitur, turbatur, pallet, canit.

Fortis Alexander, Casar celer, Hannibal acer,
Augustus felix: Omnia TILLIUS est.
Armipotens Tampier, stricto arduus ense Serinus,
Bucquoyus prudens. Omnia TILLIUS est.

Ego ad Alphonsum: I nunc et remove Symphorianum: enimvero nos praecessit. sequamur: cordatis [Note: Ingressus ad locum Parentalium] nunc opus est animis. Sic imus, et dum animt patens facundia se explicat, rapimur ad locum, quem sive palatium, sive fanum nominem, nihil erravero. In parietibus exquisite summoque studio depicti videbantur triumphi coloribus iis, quos non nisi caelestis concha temperare potuerit. Mons Albanus, ut adhuc Pragae tabo rorabat hostili: Ut Moldavia densatos inanesque evolvit anhelis gurgitibus truncos. horti lugubris STELLA, amissa luce, non tam nitebat sacta strage, quam horride vibrans fulgurabat. Turlacii Badenfis alia in parte promovebantur a furiis currus, opulenti maximis malis. quos inter confertilsimum agmen, contusis capitibus suam ferociam

resorbens, terrae affligebatur. Hinc Halberstadii videre erat caliginosas acies, humoque applosas. Inde Cimbros conspectu certorum siderum pavefactos, omniumque tergis imminentes gladios. Parthenopolis in extremo angulo fumare visa est. elucebant tamen grandes lacrimae per flammam, sed heu! tale bustum non exstincturae. Alibi etiam Colonia, Antverpia, Mons Belicardus, Alba-regalis ad vivum exprimebantur. M. TILLIUS nunc pedes, nunc eques, iam extenta manu, iam ad capulum vergente, aspectabilis super cadavera ferebatur. Cetera locorum pulla veste instructa, Maiestatem insolentis luctûs undique ingerebant. In medio pegma excitatum, atrato holoserico insigne, in vastum spatium decurrebat. accensa funalia magno numero exarsêre; nobis in poetica caligine nihil, nisi lumen, oculis eorum capacitati quodaminodo dimensum, cernentibus. In incinctu surrexêre volubiles scenae, in quas contemplationem curiosam inicientes fallebantur stato obtutu. Fallebant etiam ipsi solerter positi recessus, decrescentibus radiis. nobiliore pegmatis loco torus ingens sub castrensi tentorio exstructus Cataphractum exhibuit M. TILLII Funus, eo apparatu, qui Heroem decet. Einsis ad manum: Leo ad pedes: Aquila adcaput. Decemvirorum semidei manes chalybe ahenoque squamei, suis quique sedibus, venerabili corona stipaverant tumbam. Interea nos invadebat

horror aliquis religiosissimus: ac perquam insolitae voluptatis formidolosa imagine delectabamur. Sed neque faciem, neque nomina cognôsse poteramus: iisque semper immoti, funebre elogium insertum orichalco huiusmodi praetulerunt.

I. Agamemnones trafiêre.

II. Nemo huc usque.

III. Octavi gloria.

IV. M. T. G. P. I. I. R.

V. Vernerabitur istum.

VI. Tubam exspectat.

VII. At non ut quondam.

VIII. Numquam alter erit.

IX. Huic galeas substernite.

X. Gladius invidendus.

[Note: Boiariae, seu primae in doloris arcanum ingressae Deae affectus, habitusque et incessus.] Legimus haec, diu multumque dubitantes, quo sensu se quodlibetelogium evolveret. Quaesierat ex me Symphorianus de singulis. At ecce! dum responsiones paro, insonuit scenae limen, et cortinâ retractâ, theatro pedem imposuit Matrona supra mortalem statum ex incessu visa. vultu illi, quem regia calamitas habet, innocentem et torvum: honestissuna quidem specie a natura praeditum; sed dolore luctuque repentino admodum consusum; genae pallentes: oculi ab affectibus variis obsessi, stellisque in uvalucentibus necquicquam consentientes, quamquam

ipsa asperitas commendabat dolentem. Excelluit in toto vultu, et in celerrimo crebroque deiectu palpebrarum signum concitati animi, et ab amore singularitrepidantis divina quaedam vis. quam potui argutissime iuxta ac velocissime sevocavi in mentem conspectas unquam species: et quae et qualis, et quanto cum affectu? inquiebam. Sciscitabatur etiam ex me causam Symphorianus huius tam atrocis ex tot perturbationibus mixturae. quippe nunc vaticinanti similis stetit, nunc in ira pallenti, mox in torpore languenti et otiosae. brevi respondi: videri mihi hunc affectuum torrentem fluere ex amoris alveo: qui si nimius sit, obice tamen quodam praepeditus, late, ubi potest, restagnat, et ex pectore sanguinem convasante emergit, vultumque mire intertrahit atque variat: inde rubore ignescere faciem et quasi purpurâ conolvi non duraturâ. Nam ex eiusdem amoris vi, quando possessum bonum vel timemus amittere, vel amisimus, tremor consurgit, sanguinemque exhautit: inde pallor. saepe uterque affectus alternat momenta, mutatque frontem, prout memoriam mentemque phantasinata pulsaverint. Aliud Alphonsus mirabatur. id etiam, quod Dea calcat, pulli coloris est: et tamen hos gemitus edens, militaremferociam adhuc ore, armis, vestibus spirat. cassis exornata flaventibus iubis fulgurat, et in apice cristatum sidus resplendet: cerno renidentia simulacra in umbone:

videntur in aere fluvii compressi mentito fluctu stridere: iam ipsa chlamys quantâ licentiâ undulat? in fimbriis turgent spicae: in sinu leo textilis fictum rugit, nativae hilaritatis, quaecumque tandem sit, ac veterum triumphorum signa gerit. si tanta gemendi vel necessitas est, vellibido; atrata ingrederetur. Thraces lugent canditati; et Scytharum est, exsultare in luctu. Dixerat. ac Dea ubi in animum sevocavit apprehensam cogitationem funeris, musico suas querelas resolvit [Note: Qualia Dea sit, agnoscitur primum.] gemitu, non aliam nisise compellans: Eheu Boiaria! quid amisisti? stetit deinde fixis ad tumbam oculis immota, sed obliqua tantum, manibus in crucis figuram consertis. nimbus ferocior ex oculis, et irae susspiriis mixtae abore trudebantur. Hîc ego: agnoscis, Alphonse, errorem? habitum dolor parvus cur mutet? magnus quî possit? habet ille, mihi crede, triste privilegium facilis excusationis. quippe eo affectus animus, exercitata voluptate gemendi, tamquam attonitus occupatur; aliud cogitat nihil, nihil intendit. caeruleis inumbretur velleribus, an nebula candidiore, quid refert? modo fortiter doleat, iam satis habet. subinde nec verba invenit indisertus dolor, mutusque cum facundia confligit, neque sinit eluctari natantem. potuit igitur Boiariam tam grande malum, tamque subitum inundare, ut eius memoria reliquarum rerum oblivia subvexerit. adde hac tempestate bellorum, eam militari modo lugere, et quo innocentia

exacerbata solet, hoc est, viriliter et vehementer. pacem caerimoniae funebres decent: ingens dolor etiam inter tubas et tympana accenditur. Ita me disserente, Diva iam ad usque tumbae marmor processerat. ibi intra tertium vestigium consistens, quibus lamentis misera fruebatur? quam miro dolendi, ut ita dicam, artificio usa est? primo terna geniculatione submissa, siderum choragos et humanarum rerum Moderatorem magnifice adoavit, sublatis manibus, inviden- dis precibus. deinde surgens ter circumivit, constante tamen vultu animosa, et ingens aliquid ausuro. su- surrabat mihi Symphorianus in aurem: me hercule! nihil ista quidem timet, neque luget amplius. videtur a Numine possessa, fatisque turigda futuris, et ma- gnarum rerum praesagiis laborare. divinitatis illam stimuli urgent, non maeroris. falleris, inquiebam, Symphoriane: aspice in illam. nonne frons, quae paullo ante porrectior comparebat, rursum nubila, sensimque severior retundit aspicientes? madidorum luminium contristatur vibrantiâ, grandioribus vesti- giis obambulat: incipit toto corpore maior esse. Ubi vidit TILLIUM suum pollinctum et situm: quandam, iterum in semetipsam conversa, dolori iracundiam miscuit: nunc ferrum aspectans; nunc magna vulnera lacrimabatur. terror aliquis ineratlacrimis; et quamquam mollior sexus, propior tamen timeri, non aliter quam leaena, mox infremuit. Nos taciti, gaudentes

an trepidi, grata certe formidine percussi, opperiebamur exitum huius rei. Ecce mitissimis iterum concessit gemitibus, nube frontis in pluviam resoluta: dat aquasfuneri: dat planctum auribus: dat tumbae oscula: manibusque ad conflictum articulorum protrusis, fari cunctatur et vult. quo ipso eloquentior nobis visa est. Tandem tristitiae superantis inchoatura concentum, illum oculis manibusque et toto gubernans corporis situ, sic ingemuit.

Boiaria exorditur M. TILLII Parentalia lugubri voce: narratque tristem casum et mortem: omnemque Funeri honorem habet.

AT non sperabam iam nunc, fortissime TILLY,
Te talem spectare Ducem. quae vulnera cerno?
Quae prius admirer? quantum se nostra revolvit
Cum casu fortuna tuo? mihi lapsus es uni.
(Et simul in lacrimas ibat) mihi mortuus uni.
Sentio supplicii pondus. sunt omnia vera
Quae per terrificas monstrârunt somnia noctes.
Ingemui, et caussas gemitûs vix denique novi.
Vidi quadrupedem excusso sessore per arva
Currere, et attonitam replere hinnitibus urbem.
Vidi inclinatis navem descendere proris
In medios fluctus, noto sine Praeside puppis.
Annosam quercum, quâ praeterlabitur agros
Unda Lyci, glebasque fluens et prata maritat,
Fulgentem vidi exuviis spolissque gravatam
Bellorum, intorto caesam procumbere plumbo.

O TILLY. ô noctem! maesta ô praesagia noctis!
His quoque credidimus, tamquam fatalis imago
Iret in aspectus, prostrataque silva iaceret.
At qui ego te video. verum quam dispare vultu!
Illa ubi mens, Martisque color, frontisque profunda
Consilia, et magnae curae, faciesque severâ
Laetitiâ splendens? ubi classica nobilis oris?
Cum tu prae lituis resonans, ad bella catervas
Hortabare truces: ubi nunc est TILLIUS ille,
Gallia quem coluit; Belgae genuere feroces,
Hungarus obstupuit, miles laudavit Iberus;
Commendant Itali, Cimber miratur et horret?
Agnosco venerorque Ducem. Sic filius Afri
Hammonis iacuit luvenis Pellaeus ad aram.
Sic et Pelides: iuxta Nereia mater
Uda procellosis undavit fletibus ora.
Apparet, quid amor, quid possit in omine somnus.
Augur eram funesta mihi: sine remige navim
Iam video. Sonipes errat Rectore solutus:
Et Dodonaea praestantius arbore robur,
Ramorum nervos, et canitiem foliorum
Acclinavit humo, convulso stipite lapsum.
Terra ingrata mihi! cur non maiora cadenti
Auxilia et vires iterum instaurare dedisti?
TILLIUS Antaeo melior, tamen Hercule contra
Obluctante, solum quoties calcavit et herbam
Matris, in obstantem surrexit fortior hostem.
Amphitryoniades inventi ignarus et artis
Risit, et in media coepit sudare palaestra.
Sed quid in antiquae de volvor saecula pugnae?
Serius ista gemo, frustraque accuso negatam
Terrae immitis opem: cur non subvenimus ipsae?
In me omnes questus, in me lamenta redundant.

[Note: Lycus fluvius, propter quem M. Tillius vulneratus] Cognati generosa Lyci Dux flumina noster
Cum bello petiit: forte is seductus in antro
Inra dabat Nymphis. bae glauco caerula musco
Stemmata texebant hilares. O caeca futuri
Pectora Nereidum, nec curis apta severis!
Quin et certatim Genitorem rore marino
Ornabant: haec ergo comas et tempus utrumque
Implevit violis, et arundine celsius ostrum
Composuit rorante manu. connexuit illa
Vimineam chlamydem nodo, quem plurima miti
Contudit electro. dedit altera et altera nullo
Ordine iam sertum, iam non ignobile cornu:
Tum patulam vitreis cinxerunt floribus urnam,
Undarum tanto sonitu; ut de turribus altis
Prospiceret lepidas mirata Augusta choreas.
Et nisi cavissent matres, traxisset ad ista
Gaudia Vindelicas Festum geniate puellas.
Cum subito nascente die, dum nubilus aer
Fumat, et obsessum stipat contagia caelum:
Exoritur raucum murmur: Lycus omnis ab imo
Turbatis horrescit aquis; liquidaeque Sorores
Diffugiunt: resonant litui: furiosius instat
Suecus, et in trepidis reboat grave buccina castris.
Arma, viri! ferte arma, viri! Dux protinus ante
Primos ingeminat: nunc ô fortissima quondam
Pectora, nunc istis tandem decet hostibus uti.
[Note: Boiaria solicita Tillii Caussâ.] Ah! quoties monui. TILLY! thoraca sagumque
Indue: tam subitis quid apertum casibus offers
Pectus? inaccessum tormenta accedere possunt.
Loricas alii tamen (atque hi quantula turba?)
Arripiunt, galeaeque iubis rutilantibus ardent.
Ille nihil. Numquam phaleris sum talibus, inquit,
Usus, et his non est primum violanda senectus.

Sic effatus, equum calcaribus ursit anhelum,
Ut pontem lustret. Tremulo victoria nictu
Invitare Ducem visa est, voluitque libenter
Opportuna capi, quando se TILLIUS illi
Ostendit. verum heu! coeptis ingentibus obstat
Invidiae labes, et vix Heroibus aequa
Fortuna. immugit passim tonitrale metallum
Glandibus excussis: et machina fulminat aeris
Ipsosmet, (prô tela!) Ioves. dum ferrea saevit
[Note: Laeditur M. Tillius et moxacies languer.] Tempestas: valide contorto tibia flagrat
Conteriturque globo. laeso pede, currere bella
Quî possent? cecidêre animi, fugêre triumphi.
Qualiter in campis si quando adpraelia tauri
Conveniunt; bellator ubi decesserit unus
Aut lacera fronte, aut pede, quo protrivit arenam
Saepius; abscedunt ex una parte iuvenci;
Nec iam bella petunt, strato seniore, sed illum
Servantes abeunt cum terribili mugitu.
Haud aliter nostro Ductore ex vulnere lapso,
Saucia castra labant, et spes perit omnis in uno.
Illum omnes acies, silvae, vada, flumina clamant.
Ille omnes acies, silvas, vada, flumina clamat,
Imperat, hortatur, rogat; ut navalia pontis
Invadant, vetitasque vetent accedere ripas.
Omnia cassa tamen: tellus dedit icta fragorem,
Gustavoque vadum fluvius praebere coactus,
Debuit hoc luctu luxum pensare priorem.
Et nunc servitio manantia subdere colla,
Quae viridi serpens nexu vestivit arundo.
O Lyce, si qua fides superest tibi, curaque nostri
Sanguinis, et nondum venêre oblivia: si te
Boiorum primaevus amor, mixturaque fati
Tangit: in haec olim tristi turgentia fletu

Lumina, ploratis ubertim illabere lymphis.
Quid primo, quid deinde querar? maerore cruento
Cingor et attonitam confundunt vulnera mentem.
Post aliquot soles alieno ex orbe reversos
[Note: Exactis sexdecim diebus moritur, ultima die Aprilis, media septima, vespere. annis vincens 55. vivens 73.] Exstinctum decus est, exstinctaque gloria belli.
Tuque, ô, quae nostros armas in bella leones,
Urbs Ingolstadium, meruisti cernere fanus:
Cernere? quin potius venerari poplite flexo.
Caelum laxatum est. qua se nitidissima Librae
Dividit, et radiis aequales ponderat horas:
Inter Virgineae flaventia sidera spicae,
Rugitumque ferae multo lucentis ab auro,
TILLIUS ad Superos tandem invitatus abivit,
Tempore quo gelidas Phoebus descendit in undas.
Ante tamen, quam se bellator spiritus armis
Solvit, et egregii castrum mortale reliquit
Corporis; ad stantes dedit haec oracula circum:
[Note: Voces eius, paullo antequam decessit.] O Numen, rerumque salus divina mearum!
Sic me destituis? sic Caesaris arma, piaeque
Squalorem Sponsae, Romamque in rupe verendam?
At non destitues. dixit, caelumque petivit.
Signa dedit gladius: muri tremuêre supini:
Pallida lugubres stimulârunt lumina tedae.
Atque inter septem versat dum plaustra Triones,
Perdidit Arcturus iubar ex melioribus unum.
Non satis est. alios precor explorate meatus
Caelorum; ut tanti patefiat caussa doloris.
Nullane cursuras tardârunt sidera nubes,
Sanguineis suffusa notis? non classica nimbi
Pulsârunt? atque ausa soror concurrere fratri,
Praetulit ignivomo Pyroenti vecta iuvencum?
Non hastae arserunt celeres? nullusne Cometae
Terribili fulgore minax, dirisque capillis

Porrectus, Martis vicinum polluit astrum?
Heu vereor! tamen ille iacet: quid maesta vereris
Amplius? occubuit: non est revocandus ab axe.
Lamentis fruere; et laudem in solatia verte.
[Note: Arma M. Tillii] Invenientne manus dignas tua militis arma,
Ensis hic et thorax, squamaeque et ahenea cassis?
Et quisquam audebit chalybemque hastamque vetusta
Relligione sacram, dextrâ crispare profanâ?
Quam multum amae talis mors attulit orbi,
Quae docuit potuisse mori; patriaeque saluti
[Note: Locus, ubi M. Tillius laesus, et globus, qui laesit, memorabilis.] Impendisse globum: qui nunc mirandus ad Aulas
Ivit, et in sacris olim servabitur aris.
Illa tuo casu tellus signata propinquas
Provocat et titulis cupit ambitiosa videri,
Alcidis superans montem, vallemque Gradivi.
Hîc ubi larga data est tante tibi copia mortis:
Olim posteritas dicet mirata, fuisse
Ingentem terrae motum: quo flumen inerme
Torpuit, et pressis siluerunt vocibus undae:
Quaque repercussis nutârunt turribus urbes.
[Note: M. Tillius mortuus adhuc pugnat.] Vive, vale, TILLY! seu nunc super aethere lustras
Desertam contemptor humum, ridesque severas
Bellorum nugas, et picta crepundia tabo:
Seu super Herculei vellus regale laboris
Magnanimaeque iubam stellae vestigia profers;
Sive super sanctam volucrem demitteris orbi
Imperio Divûm, fortique in pectore magni
Caesaris, aut nostri (precor) in Ducis, ore manuque
Bellagerente, sedes: assuesce favere vocatus,
Nutricisque tuae pius, et miserere tuorum:
Inque feros fulmen, fulmen (potes) excute Suecos.
[Note: Virtus optimum cadaveris balsamum.] Non equidem refert, qua vi mortale cadaver
Diffluat, aut quando: multos servetur in annos

Funus adornatum, pretiosaque saecula tumbae
Includant Arabes, immortalesque Sabaei:
An, sicut natura petit, livore peresum
Terrestri, primos iterum vertatur in ortus,
In cinerem cinis, ex elemento elementa recedant.
Digna tamen precio, meruit sua balsama virtus.
Unde tuus permulcet odor: venerabile funus
Cinnama diffundit, demessaque fragrat in illo
India, flaventem Cilicum bibit urna privinam.
Huc, qui Taenariis Vates insculpere saxis
Funebre carmen amas, ades ô, tristique cupressu
Merge coronantem, madidus praecordia, laurum.
Scribe: sed et gemitus veros imitare Poeta.
[Note: Epitaphium M. Tillii.] Boiariae florentis opes, vincentis honores,
Maerentis lacrimas haec contegit urna, Viator.
Ah! prolixa nimis, nec nobis apta videtur
Naenia, nec tanto satis exaequata dolori.
Non opus est, tumulo multis incidere longa
Nomina marmoreo, pompamque horrere superbam.
Scribatur solum paucis: HIC TILLIUS ILLE EST.

Finierat: et videbatur solatii plena, egesto per verba dolore, rediisse in vultum sereniorem. postquam igitur se exporrexit animosius, ter obivit iterum exequialem torum; et folia de cupresso insternens, gladiumque ad manus appensum fortissimo osculo premens, propter Leonis sui structuram in hemicyclo consedit. Symphorianus iam olim avebat aliquid dicere: sed datarum legum memor non audebat. Alphonsus prior interfatus, cum vidisset Deam luctui suo fecisse satis; nunc opinor, non

prohibebimur colloqui. Dii Boni! quanta affectuum mixtura! quam mir abili cum doloris amorisque lucta suo TILLIO parentat Boiaria! quam efflictim ursit gemitus! quam nihil humile vocibus divinis miscuit! nescio an simile quid vel fabulae fingant, vel historiae [Note: Funus istud verissimi luctûs honorem meretur.] memorent. potuitne calidius Antonium luxisse Cleopatra? Pompeium Cornelia? Lucia Augustum? Brutum Portia? sed an non etiam Antonio melior fuit TILLIUS? Pompeio maior? Augusto felicior? fortior Bruto? Tot tamque fidelibus obsequiis utique devincire debuit sibi humanissimam alias naturâ suâ Deam. Dolet exstinctum, quem vivum desiderat: qui pugnavit pro omnibus, amari dignus est ab omnibus. Certe si perpetuum aliquid mortalitati indulgeretur, TILLIUS in paucis eam gloriam meruisset. Nunc cum succiso filo repetiverint illum Superi; nae ipsa ferrea sit, si non ingemiscat: et plus quam ferrea, addidit Symphorianus. quae enim maior militi exspectanda laus est, quam ut pro patria mortem oppetens, a Civibus honoretur? Alexander Macedo Lysimachi vulnus suo diademate ligavit. Romani caesorum Ducum lugentes funera, sordidati, scissoque capillamenti decore, exemptis aureis, ferreos gestârunt annulos. an non Alani etiam, in hostem moturi, si iniquior casus oppresserat Ducem, ad tuguria prius sua non reviserunt, quam glorioso funeri, in campis super exstructum clypeis aggerem posito, debitum honorem

habuissent? ipsius autem Ducis gladium humi defixum, auxiliaris instar Numinis supplicibus votis sunt devenerati. atqui haec barbari exempla praebuerunt: quid ad omnem humanitatem natis faciendum est? factasunt haec barbaris: in TILLIO quae exempla statuemus? Illud memorabile, quod de Boldrino Panicacia produnt annales Anni octuagesimi secundi supramillesimum trecentesimum. Is enim ad invidiam usque Bellonae felix, Pontificii exercitûs Imperator, post mortem quoque suorum victoriis interfuit. Cadaver namque exsiccatum et annosis liquoribus imbutum in feretro circumferebant. huic metabantur castra: huic figebant vexilla: huic tendebatur: ab illo tribuni exposcebant tesseram, et prosperis defuncti successibus utebantur. Caperent Boiarii, caperent alii nunc TILLII sui gladium in manus: peterent ab hac tumba consilium: fortasse nec illi cum his malis conflictarentur; [Note: Gladium M. Tillii expetivit Caesar Ferdinandus, et opulente manibus piis paren. tavit.] nec Balthicus furor diutius nostris calamit atibus insultaret. Quid autem exigis gladium, Symphoriano obieci: iam illum Augustissimus Imperator FERDINANDUS II. expetivit et habet.

Erit, erit illud tempus, quo noster iste Dux, qui nunc quidem inter exempla ponitur, succedentibus lustris inter miracula referetur. quando inquirent posteri, ubipugnatum sit, quibusque aimis: dicentque Maiores minoribus: Hunc ensem strinxit M. TILLIUS. hoc galero texit caput. hic thorax vulnerum memor, sanguine

inundavit. [Note: Apud posteros in honore erunt omniae Tillii facta. bella, arma] hic hastam fertur fixisse. hîc exclamavit: Bonus Deus nos iuvit. hîs hosti in faciem haec verba torsit: Pro FERDINANDO et MAXIMILIANO. sub hac arbore tabo sudoreque madidus, hostem, fortunam, famem, sitimque provocavit. isto in loco frigora, nives, pluviasque contempsit. illam angustissimam casam maximus hospes implevit, et ad Capitolii celebrem famam erexit. Iterum de victoriis altera tuba insonabit: Hoc flumen Christiani pessimi equos equitesque hausit. Iste campus Marathonios atque Aemathios superat, strage Georgii Badensis sacer factus. Adistam arcem Danorum elisa est superbia. His in ruderibus contumax stetit Parthenopolis. Hîc demum TILLIUS cecidit.

[Note: Illustrissimi Fridlandiae Ducis dictum audita morte Tillii.] Subit memoriam, quod heri primum intellexi, Illustrissimum Fridlandiae Ducem, auditâ morte TILLII ingenti stupore defixum, tandem exclamâsse: At hic quidem parem non habet. magno deinde maerore afflictum manifesta indicia ostendisse sincerissimi luctûs. Alphonsus peculiari me obiens visu, tune credis, inquit, tam charum Austriae fuisse TILLIUM, quam fuerit Boiariae? quippe ni? respondi. reposuit ille: at haec etiam CHARISSIMUM vocavit: dulcissimum amicitiae signum, illi consuetum nomen dedit, a militari canitie venerandum, SENIOS IOANNIS: ut cum dixit: quî vivit [Note: M. Tillius Senex Ioannes dictus.] noster Senex? Senem Ioannem ex me saluta. hodie accepi litteras a Sene Ioanne: Seni Ioanni haec mittuntor. putasne Austriae ad tantam familiaritatem initiatum fuisse TILLIUM? nescio inquiebam. illud non ignoro, Augustissimum FERDINANDUM ponderâsse consilia huius Ducis, altaque mente revolvisse exantlatos pro

Imperio Romano labores. Nunc tu solum praesentis Deae lacrimas spicis, questusque exaudis. Si lugentem quoque videris Austriam, fors dices: vincit dolendo Boiariam. quod enim ista princeps huc venerit, non arguit maioris luctûs dignitatem. debebatur [Note: Cur Boiaria princeps exorsa sit Parentalia?] illi haec praerogativa pluribus titulis: quia Nutrici, quia Dominae: quia suo ambitufunus complectitur: quia numquam illud dimissura est. Oetingae vet. in Tillianosacello sepultus est. O si legisses epistolas, quas altera alteri Diva conscripsit: utriusque reciprocum amorem, mutuam benevolentiam, in TILLIUM solicitudinem et commiserationis ingenuae honestissimasolatia mirareris. ii affectus elucent corde veritatis expressi: eae familiarium querelarum deliciae, quas non nisi Dearum affectare possit blanda argutia. Vix harum mentionem feci, cum Alphonsus, et tu has tamdiu reconditas? imo heri, inquiebam, primum transmissas. sed communicabis? Hac quidem conditione; ut, quando proscenia se moverint, iterum arrigamur intenti. Quid imperas aut cogis? inquit Symphorianus: rapimur ultro, nev valemus excutere tristis spectaculi voluptatem. Tunc ego: primam Epistolam scripsit Boiaria ad Austriam pridie [Note: Epistola Boiariae ad Austriam.] Kal. Maii, ubi diligenter et facunde cavet, ne offensam suae Sororis incurrat; tamquam si aegrum TILLIUM neglexisset: gnara, quanto cum dolore sensura esset obitum tanti Ducis. hunc autem in modum se habet.

ENse vides scriptam, quae venit epistola ferro
Cincta: suis nimium charta referta malis.
Ne rubras mirare notas: liquor abfuit ater;
Praebuit illius, sanguinis unda, vicem.
Vasculum id, unde latex calamis hauritur aduncis,
Cassis erat: querno ex stipite mensa bipes.
Qualiacumque tamen tibi missa haec littera portat.
Perlege: nam refert, te quoque scire, Soror.
TILLIUS in campo cecidit, grassatur et instat
Suecus. habes summam: TILLIUS occubuit.
Me miseram! cui non credis tam vera loquenti:
Et forsan dicis: fabula scripta mihi est.
Flebilis historia est: narrantibus, Austria, crede.
Mortuus ille tuus TILLIUS, ille meus.
Clausi oculos Ingolstadii, scissosque capillos
Sparsa, super tumbam funeream iacui.
Ah! quod narro malum, mihimet vix credere possum:
Tune igitur, TILLY dux animose, iaces?
Sic certe: ereptus nobis CHARISSIMUS. eheu!
Verus erat vates maxima Roma tuus.
Esse aliquid monitus et sacra oracula, sensi;
Illa superfuso Numine plena natant.
Occidit ille igitur, qui fortunatus utrique
Saepe triumphorum maxima caussa fuit.
An mihi succenses, quod te isto vulnere laedam?
Sum tamen hoc ipso vulnere laesa prius.
Fors etiam accusas, ceu sit neglectus, et aegrum
Foverit in terra nulla medela Ducem.
Sidera, vestra fides! quidquam intermisimus artis,
Sive Machaoniae dissimulanter opis?
Ut super ille foret, pretium regale dedissem,
Hos clypei rhombos, turrigerasque comas.
Est Domus in plateam vergens, limesque platea:
Legibus et Musis est bene nota Domus.

Ipsum CONSILIUM, docti meruêre penates,
Nobile pro Domino nomen habere suo.
Propter eam sacrae Crucis est venerabile templum:
Indigenas novi, Cantabricasque togas.
Imâ im parte domûs, quâ se formosior hortus
Porrigit, et virides explicat arbor opes:
Infusumque diem nitido bibit ore fenestra,
Et plumbum intortum vitreus orbis habet.
Illâ in parte, duo constructa cubilia pandit
Liminus unius ianua nexa trabe.
Non ibi lis saevit, vulgique inamabile murmur,
Non merx distrahitur, non Cereale merum.
Tympana nulla sonant, nec adacta umbonibus arma,
Nullaque stridenti personat axe rota.
Sed tranquilla quies, et quâ sapientia gaudet:
Sanaque purgatum ventilat aura locum.
TILLIUS istorum iacuit curandus in uno:
Crede mihi, in paucis mite Cubile fuit.
Credis et hoc? stetit ad dextram spectabilis Ara:
Non igitur potuit displicuisse Duci.
Atque ideo summam non assignavimus Arcem,
Ut sopor hunc placidâ posset adire viâ.
Sique videretur fatis: neu noxius humor
Serperet, aut laesi flamma maligna pedis.
Testor ego Superos: sed erit quoque testis et ipse
TILLIUS, imperio iam meliore potens:
Grande (velim quaeras) vulnus pedis ipsa ligavis
Mitibus id sucis imbuit ista manus.
O animum! quando ferro detraximus ossa,
Nec signum gemitûs indiciumve dedit.
Impavido vultu magni instrumenta doloris
Pertulit, et prima fronte remansit honor.
Interea precibus votisque molestior ursi:
Dic TILLY: quibus hoc tempore rebus eges?

Posce: nihil potero, tua tota, negare petenti:
Sive manum medicam, pharmaca sive petis.
Tu modo relliquias noli contemnere vitae:
Pendet ab his Populi vita salusque mei.
Sic ego: sic ille: Aeterno confido Parenti:
Non times, quidquid vesper et urna vehit.
Debuerim cum saepe mori et decedere; non est
Improvisa mihi funeris hora mei.
Tot vici bellis, tot denique viximus annis:
Pars huius poterat temporis esse satis.
Ergo vale, maestumque Ducem solare: iuvabo
Militiam pugnax ossibus umbra meis.
Te quoque iam tenui moriturus voce vocavit,
Austria: et ô Caesar, dixit, et Aula vale!
Mox animam efflavit. pudet, ah! pudet, edere questus;
Sed tamen bîc tristes, fundere cogor aquas.
Et manant oculi, lacrimisque minacibus urunt
Invidiam, et dici gaudeo maesta Parens.
Spectares utinam faciem scribentis et ora!
Turbaret visum maesta figura tuum.
Scribimus: et chari video dum funeris urnam,
Atroci fletu charta eruenta madet.
Scribimus: et stricto, quo tristes utimur, ense
Non tam litterulas, quam grave vulnus aro.
Scribimus: et caedes inter funestaque bella,
Cogimur hostilis classica ferre tubae.
Suecus adest; date tela viri: procurrite vallo:
Danubii radit littora. Suecus adest.
O qualis luctus, quem flebilis asperat ira!
Nescio quid magni mens animosa parat.
Arma, viri! clamo: rapiuntur, et urbis ad arcem
[Note: Bovis stella, Cornu, Lethu, sunt Duces Suecici.] Curritur, et primo pellitur hostis agro.
Stella bovis, Cornu, Lethum, Gustavus, Adolphus,
Nomina sune Scythico barbara nonne sono?

Hi simul irruerant: et Rex violentior ipso,
Cuius sulcavit stagna profundae, mari.
Ille meas urbes, aatque haec, quae vertice porto,
Oppida convellit, dilaceratque comas.
In me multa nimis mala iuravêre: dolori
Magno sufficeret pars numerusque minor.
Olim credidimus tardum segnemque tyrannum:
Heu! nimium velox in mea damna fuit.
Danubius, dixi, prius alto a fonte recurret,
Isaraque et retro versum iter Oenus aget:
Illa ego quam tali sim deformanda ruinâ;
Aut tu, quam cunctis praefero, chara soror.
Isara curre retro, multumque volubilis Oene,
Et iam danubium nesciat Ulma suum.
Sentio turritos flamma populante capillos
Uri: formoso defluit ore decor.
Iam nigra sum: iam tu, si me videasque notesque
Ambustam, dices: siccine turpis anus?
At scieras, pulchram paullo tamen ante puellam:
Nil iacto, et nitidam fronte fuisse bonâ.
Luna semel vacuos imple vit lumine vultus:
Ex quo tam diris sum violata modis.
Scit Deus, ut merui: neque enim meruisse negabe.
Invidiae timui saepius ante malum.
Vici igitur profugum Fridericum, ut vincerer? utque
Corruerem, tanti Dux Fridericus erat?
Ille mea rursus tamen est epulatus in aula:
Cumque aliis habuit gaudia festa Getis.
Ante tamen noster Leo collabetur in armis:
Quam statuam tumido nubere capta proco.
Austria fida, cave: solet hic quoque multa minari
Caesaris Imperios nec minus arte valet.
Ut pateat cupidis antiqua Tiberia votis,
Suecus agit remis, atque laborat equis.

Exspecta, Gustave, viamque infeste remorde:
Quo cupis, huc remis non venies, nec equis.
Ipsa prius patiar crudelem squalida mortem:
Et rapiet cinerem nobilis umbra suum.
Sic equidem. propera coniunctis Austria telis:
In lucro est, quidquid desinit esse morae.

Secundum hanc epistolam a me lectam, ab utrisque summa cum attentione atque lubentia auditam, Symphorianus Alphonsum arguere non dubitavit: ut qui prius de amicitiae Sacramento inter Austriam et Boiariam ambigue pronunciâsset. Alphonsus, non hîc hallucinabar, ait; sed persuadebam mihi, Boiariam ob ingentia merita devinctiorem TILLIO esse; quam quodvis aliud Regnum: quin tamen ab omnibus eximio amore coleretur, ambigere non habui: vin' tu autem nôsse, quid me iucundius affecerit, audientem tristes elegiae numeros? dicam equidem sincere. nisi fallor, etiam in divinis rebus id obtinet, quod in humanis solet: nimirum feminas ut plurimum eloquentiores esse viris, et Deas Diis: quippe elegantior comisque natura illarum linguas et calamos (imo hîc et gladios) solertius sine labore acuere videatur. Agite, quam facili metro Boiaria inclusit doloris sui disertissimas querelas? quam apte partem non omninonullam cum Austria communicavit? primo hilarius atque animosius promovit ligatum pedem, ac siliber esset, ut ne Austria inopino eventu casuve terreretur. deindesensim influxit, idque

significando strenue egit, quod minime agere putabatur: ut malo patefacto solatium inspergeret, petitura solatium. Non ita magni Dii loquuntur, aut scribunt. Iupiter ronat: Neptunus exundat: Mars excandescit in luctu. Si quando hos Apollo invadit, et fatidico pallore spirantes imbuit vultus; vix sunt apud se, et medium tenere nesciunt. Versus tunc perciti iaciunt; ut credas ad Evandri rupem prius allisos fuisse: non nisi turbidorum Carminum procellas ex temulenti ingenii euripo despumant. Dearum generosa lucensque vena, tersa argutaque indoles, facunda sine crispo est facundia, ut audivimus. cedo, an id ipsum de Austria mihi pollicear? De Austria? inquiebam. ut te Musae oderint, si ambigere pergas. enimvero haec novem sororibus associari possit, et decima videri. In Austriacis Aulis humanitas, benevolentia, suavitas, familiares dicendi copiae, mansuetior eloquentia habitat, et sedem fixit. Rescripsit autem Boiariae Austria, eiusque dolorem et vulnera, mitissimis adeoque accommodatis verborum fomentis leniit; ut pene tanti sit, affligi velle, quo tam benigno merearis solatio mulceri. Ambo igitur perurgere me coeperunt, exhiberem etiam illius Scriptionis copiam; donec alius in Scenam veniret: interea sibi gratius accidere nihil posse. neque difficilis eram. At enim vix depromo, obsecuturus curiosae illorum cupidini: cum iam tuba maligno sonitu efferata, (ut rebamur, aere

cumulatius intra aera compresso) iam ferrei incussorum ensium concentus pone proscenia audiuntur. Ereximus totis conchyliis audientiam. ecce, ingentis staturae vir, lacertis viriliter nodatis conspicuus, in medium procurrit. magna vagina, magnus capulus. is statim in horrenda verba: nos, ut pisces, muti.

Mars exacerbatus vulnere funereque sibi charissimi, Iovi, Parcisque suum dolorem exprobrat, tam nobilem Ducem occumbere sinentibus: narrat, ubi primum hanc famam audiverit: Tilliique virtutes et mortem encomiis, magnique luctus ferociâ honorat.

REddo tubas, arma lovi, currusque cruentos,
Aurigamque et equos, clypeumque, ensemque, pharetrasque
Arcusque, frameasque et tela et fulgura et hastam,
Ferratasque acies, chalybemque, Aquilamque, sacesque
Et iubar et galeam, cristasque et calcar et iras
Reddo Iovi. Simul hîc Mavors, quia fessus anhelo
Gurgite verborum, quem despumaverat, ingens
Substitit: ac tandem plus quam suspiria torsie
Ferrea, et a tonitru non expugnabile murmur:
An vero gratis bellique precarius auctor
Fungus ero? vultumque iterum contorsit in axem,
Tam nimis horrendum plangens, quam flebile ridens.
Qualiter Hannibali captae Carthaginis ignis
Spectanti ridere dedit. mala gaudia vulgus
Damnabat: quamvis illo ferale cachinno
Nil fuerit magis aut miserum, visuque molestum.
Pulcher ego Mars sum. video, mea iura coluntur.
Scilicet, et nostris submittitur ensibus orbis.

Sic fatus, capulum tetigit galeamque minaci
Verbere. crispati nutârunt culmina coni
Fortius, et motae moverunt fulgura cristae.
Depictique truces iuvenes, et ab arte minores
Ingenti graviter tremuêre in casside Martes.
Pergit deinde ferox: quid enim? mihi plectra deinceps
Femineamque colum, vel sistra bicornia poscam:
Quando tubae lituique nihil, nil classica prosunt.
Quid ni cum Phrygio celebrem trieterida sexu
Insanus, Bacchoque madens? (an et iste Gradivo
Praestat?) et incensa (dimittam spicula) pinu
Per thyasos fugiam temulentaque sanguine prata?
Si modo venarum furiâ flagrante superbus
Quisque mihi addictos, cupiat qui sternere, possit:
Dilectosque Duces armis violare profanis
Audeat, et maestis confundere caedibus omen.
Quid me opus in bello est? qui dispensare furores
[Note: Officium Martis.] Debeo, ne peccent: et quae truncanda vel ense
Corpora, vel plumbo, nostris signare lacertis.
Nam mihi sorte datum, gentes turbare quietas;
Ne luxu pereant, et in otia diffluat Orbis.
Atque ubi concurrunt, ac belli cornua miscent,
Cui mihi cumque placet, largiri posse triumphum,
Est mihi sorte datum. mea sunt haec iura, nec alter
Esse potest consors, quamvis se poplite natum,
Vel cerebro magni Patris, veterumve Deorum
Progeniem iactet, discoque arcuque minacem.
Et tamen (indignans magno pallebat hiatu,
Et torvum ridens inter lamenta fremebat.)
Et tamen indecores, dicam, imbellesne? videmur.
Audent terrigenae (Superis ignoscere possem,)
Audet vesanus miles, me absente, ferire:
Quo mihi non ullus fuerat devinctior armis.
Alter ego fuerat. nobis communia signa,

[Note: M. Tillius, Marti commendatus.] Communes clypei ardebant. pene unus et idem
Ensis, et ingentes, sed non sine Numine, curae.
Ibam per Batavos, pridem mihi debita regna
Invisens, artesque novas virtutis et irae
Monstrabam Hesperiis contra: sed. Nescio quod fatum.
Heu furor! ut mentes violento concipis igne,
Et cerebrum vastas! Mars est oblitus id ipsum,
Quod voluit paullo ante loqui: luctatur in ira,
Dum latrat phantasma ferox, et pergere nescit:
Ni defaecato nova mens resplendeat orin.
Tunc iterum primis repetit fastidia verbis.
Ibam per Batavos, et scitu digna, nec usu
Deteriora, meis referens miracula belli
Hesperiis, docui, quî possint protinus urbes
Expugnare: levi consternere subere fossas:
Atque ita munitum sicco pede tangere vallum:
Quî sorbere lacus, immensaque flumina saltu
Traicere: ingenti stantes in turribus umbrae
Terrere excubias, immansuetoque sopore
Figere custodes, quî frangere moenia, et usto
Murorum emotas radices vellere fundo,
Sulphureos torquere globos: hi pulvere faeti,
Postquam longinquo tractu per tecta volârunt,
Excussas vibrant mortes, ducibusque minantur.
Quippe recens illos me compingente marito
Belli uterus peperit: quo non iactantius ullum
Inventum memini, dum sum tibi Belga Deus Mars.
Iamque Ducis silvam, Bredanque rura relinquens
Ad Boios molibar iter, mea castra meosque
Lustraturus equos, vexillaque fixa Leonis.
Ecce pererranti campos, ripasque vomentis
Proelia Danubii, quae vasto proicit alvêo,
TILLIUS a Sueco narratur milite vulnus

Accepisse ingens. Fremui, ingemuique fremendo.
Ipsi etiam, Domini motus, subitumque timorem,
Turbatasque comas, trepidi sensêre iugales.
Pronum erat, assensum dictis dare. barbarus hostis
Successuque tumens, alter mortalis, ego absens.
Sed cur destitui? cur non comitatus euntem
Adiuvi? potui vincentem semper ad usque
Wimpffenam Pragamque sequi, rapidumque Visurgim.
Et iam. sed luet ille nocens: qui vulneris auctor:
Occidet, inque mea Suecus mactabitur ara.
Dixit, et ad sacram contorsit lumina tumbam.
Huncne tibi mortis titulum, haec ego gaudia belli,
Hoc donativum Frater tibi magne paravi?
Haec merces Ductoris erat? sic proelia penso?
Gestatosque diu cinctus, chlamydemque verendi
Imperii, et sparsos magnis sudoribus armos?
Non alium similem mihi sum miratus in ira.
[Note: Virtus bellica M. Tillium Marti commendavit.] Non alium cassis magis et mea tela decebant.
Non alius nostrum strinxit violentius ensem.
Non alium noster sonipes portâsset, et axis.
Non alius nostram potuit vibrare sarissam.
Non alius valuit contundere fortius hostem.
Non alter citius perfringere noverat urbes.
Non alius quisquam melius tormenta rotavit.
Non alius meruit nova nomina dignius illo.
Sed, nunc Magne iaces TILLY, ferrique nitore
Contuso, non haec, quae quondam, gloria fulget.
Fallimur: en facies armati funeris ista,
Ceu vivat sublimis adhuc, spiretque, potenti
In lumen terrore ruit, grateque severo
Fulgurat aspectu, mentemque ferociter implet
Manibus, elucet sanctae virtutis imago
Nobilis, et pulcher spatiosi vulneris horror.
Dixit, et a sacra detorsit lumina tumba,

Vociferans iterum. At non impunitus abibis,
Quisquis es, ô! qui me temerâsti hoc vulnere magno.
Vindicta in promptu (digito plaudente severum
Concrepuit, casuque nivem Scythicamque pruinam
Excussit:) nondum haec, nondum mea dextera prorsus
Viluit, aut illa contortum hastile resedit
Segne super terras; velinanes ibit in auras
Vulneribus nullis, nullaque opulentius umbra.
Iuro equidem, nec longa mora est. Dedit oscula ferro
Nudato, et solis iuravit nutibus, absque
Verborum strepitu, magnorum more Deorum.
Dixit, et ad sacram contorsit lumina tumbam.

Incredibile dictu est, quam tragica voluptate reverenda Martis feritas nos percusserit. et Symphorianus: atqui hic non molles elegos gemit: unde unde tandemimpleverit se. certe ex Hebro et Rhodopaeis nivibus nonsuxit hos versus. Alphonsus, intelligo, inquit, Apollinis cum Marte commercium. non equidem ille Marti, sed TILLIO gratificatur: cuius in laudes quemlibet disertum faciat. Quam Superis dilectus hic est Heros, cuius obsequiis favent naturae caelestes! deinde et ipse facunde profusus (erat enim strenue excitatus vehementi genio carminis) coepit extemporalis fieri Panegyrista M. TILLII. O Anime! qui nunc a tot bellicosis animis desideraris, tot triumphis inclite, tantis virtutum miraculis insignite! quis tuum, etiam totis eloquentiae fluminibus manans, praedicare satis possit encomium? colimus hunc aut illum fontem, secretumque numen habere putamus;

[Note: Laudes M. Tillii ex arduis factis derivatae congeruntut] quod tanta cum utilitate regionum, nobili meatu suas aquas derivet. Veneramur hanc silvam, sivetusta, siopaca, si arborum saecularium longaevo complexu umbram efficiat: metumque cuiusdam quasi divinitatis praetereuntes exercemus. TILLIUS, a quo tot sanguinolenti quidem, utiles tamen victoriarum amnes dimanârunt, irrigandis Germaniae agris, perque campos et urbium spatia non sine sonitu diffusi: talem, inquam, fontem non venerabimur? non colemus hanc silvam? quae tribus et septuaginta annis incana stetit, et hostium exuviis, in ramis hinc inde pendentibus, gloriosa. omnino haec silva brachia habuit, verosque pedes et verticem. eheu! radicem evertit plumbea securis, ceciditque TILLIUS, et ingens procubuit in terram. cecidit, dico? imo surrexit fortior. vixit? imovivit: apud Superos, ut spes est; in hominumpectoribus, ut scimus; in posteritatis secutuae memoria, ut meretur, vivet et delebitur numquam.

Queruli nos sumus et imbelles, si tam sacram nortem non aestimamus. absit, ut, quod de Severo Caesare dictum est, laudatissimo quidem, illum aut numquam debuisse mori, aut numquam nasci, egode M. TILLIO dicam. sic enim nasci debuit, ex pulcherrima fortissimorum virorum prosapia: sic mori, pulcherrima fortissimi viri morte. magnum videretur, si dicerem: benemortuus est. at ego etiam dico, gloriose. vulneris ingens decus adtumulum, sed numquam

tumulandum, ipse secum tulit. Nullius Ducis umbra longior sit post Victoriam, inquit aliquis. esto: umbra tamen TILLII nobilior facta est post mortem. Triumphi sub finem vitae desinunt. esto, mortales, et quibus caelum non est quaesitum: TILLII triumphus longe celebrior sub finem vitae inchoatus est. Et fama sepelit ur esto, inertium: TILLII fama, dum bellum et arma erunt, cum ipsis armis increbrescet. Huc illi, qui gloriam quaerunt: et ex eius contemptu discant adipisci, quam aspernari debent. M. TILLIO nihil in orbe placuit, nisi quod cum aeternitate coniunctum erat. hanc possidet: neque ideo fluentia cum tempore ornamenta perdidit, si recte ratiocinamur: TILLIUS non amisit vitam; sed illum vita amisit, quaesiturasub marmore, si naturae leges permitterent. Omnes perlustrent huius Ducis exactam conformatamque Dei nutibus vitam. Omnibus cum laude paterepotest: velut illa domus Livii Drusi, quam ita exstrui volebat ab architecto, ut a cunctis praetereuntibus Populoque Romano universo semper inspici posset. Defuncti TILLII vitam speculentur curiosae mentes, oculique huius mundi: nihil occludimus, nihil tegimus, ne consilia quidem; quae tamen vivus frementi hosti secretissime velaverat. Eloquere fama: nihil interdicimus. Dic, M. TILLIUM quinquaginta quinque annis cum laude militâsse. evulga istud vitam eum semper duxisse castissimam: mane noctuque diu multumque,

totis saepenumero diebus, ad Deum calidissimas fudisse pereces. Irae, timori, tristitiae, vano gaudio, ceterisque cupiditatibus numquam indulsisse: semper sobrium erectumque vivido rationis usu appetitionem sensuum temperâsse: et, quod palmarium est, palmamque meretur, M. TILLIUM tot annorum labores, laborum varietatem, varietatis consilia, consiliorum bella, bellorum eventus, eventuum victorias, victoriarum fructus (ô torquem omnibus spoliis pretiosiorem!) soli Christo eiusque Sponsae, totis affectibus consecrâsse. I, fama, omnes pennas explica, et confitere, quod res est. Symphoriane: si talibus auspiciis tu militaiam sequaris, non est, quod verearis ambiguae famae tumultus, aut caliginem secuturae mortis. inclarescit armata virtus, et ferro non obtunditur, sed acuitur. Plurimi Duces interiêre his bellis. ah! quoties arbitraris adgemuisse Martem? quam paucorum funera dolentius sensit! Occumbenti TILLIO immugiit quodammodo, et severitatem tristis ferociae donavit charo sibi funeri. Sed meruit ille nempe has exequias, suisque laudibus quasi vivus interest. Age! quem comparemus huic bellatori? ego arbitror aliquem laudari posse, si dicatur, TILLIO slatem postponiposse. maturitatem spirant illius facta; et aliqua gessit, quae si posteritas imitari velit, non possit: et aliqua, quae si imitari possit, non velit: denique aliqua, quae imitari velit et possit, tamen non nisi post

TILLIUM velit, post TILLIUM possit: quia TILLIUS praecessit, TILLIUS ostendit. Inter classica modestissimae voces: nusquam furor, et tamen severa ad corrigendum prudentia: non superba fiducia, tamen animosa spes: non asper iniuriis animus, efficax tamen ad omnia perurgenda, cui Duci convenire possunt, nisi TILLIO? adde pura consilia, et ex sideribus quodammodo decisa, cum Superis ipsis communicata: adde consiliis supernatans magnumque iudicium, coniciendi futuri sagacitatem. quis alter hacc coniuncta sibi vendicabit? cum magnus esset, ad omnia obsequia descendit: cumfortis, imbecilles adiuvit: cum victor, parcere non dubitavit. Armatus ille contumaxque debuit esse, contra quem venit. nullius omissae pugnae ipsum piguit: nullius commissae paenituit: nullius victoriae reportatae puduit. Finito bello ad pacis consilia animmum adiecit: non enim bella propter bella gessit. pace turbata invocatus quam nullo negotio seditiosa ingenia compescuit, iterumque in ordinem redegit contumaces inimicos? ad hoc tantum natus, ut diffunderet indolem suam, Orbique exemplafactis, non faciendis scriberet praecepta. Iam militares animos quam scite tractavit? captivos quam sancte habuit? enses fuso hoste quam cito recondidit? quo ipso meruisse mihi videtur hoc encomium, quo finiam. De TILLIO omnibus est loquendum, sigrati esse velint. omnibus tacendum, si pro dignitate loqui debeant.

Ego ad Alphonsum: si perorâsti iam, interpellabo te. nam Rhetorico spiritu tuas sententias quadrantem, id non fuissem ausus. Age, aspice nunc in Martem et observa: (quae potissima mea cura fuit, Alphonso cum Symphoriano loquente) advertis, quam aegre huius Ducis ferat necem? Symphorianus: et verane, inquit, aestimanda est tum ere facies irâ? Neque vero hoc, dixi. arbitror potius, concepti doloris ex amore atque reverentia, sic expromere velle signa; ut intelligamus, quam arduum amiserimus Ducem. viden, ut ante funus inter cataphractos decemviros altiorem sellam occupet vultu miserabili, torvus et emicans? ut sui TILLII faciem curioso dolore perlustret? ut subito iterum mansuescat, frontem solicitam deiectus, [Note: Martii af fectus ad tumbam Tillianam.] primae feritatis oblitus? Adhuc in ore truncatum volvebam eloquium: surgebat ille stupentibus nobis, longe alius et truculentior quam prius, gloria magnae commiserationi malisque mixtâ. haud unquam illa in facie fuit antea conspectus. saepe neglectim barbam in pectus procumbentem absque necessit ate pervolans cum horrore explicabat. Oculi splendore lucentes igneo, patulae nares, et ad arma proflantes. subinde tamquam ad Strymona pugnaturus excussissimo lacerto constitit, Tygride, quae ferrugineam obibat chlamydem, in tergus repulsa: deinde defatigatus, miserum suspirans, se tumbae acclinavit. iam acrior in concitata vestigia, medium e vagina eduxit

ferrum; (ingentem arcum brachiis confecerat) statimque secum aliquid obmurmurans reposuit. Species reat erupturi impetûs vi caloris in caedem: sed mutato mox vultu (vidimus Martis lacrimas, nec pudet fateri) manibusque ad oculos allisis, iterum se in sedem toto pondere proiecit immovendus. simul [Note: Chorus.] his, tristi concentu theatrum personuit. Sex atrati bellatores prodeunt, inversis hastis formidabiles, pann temere super humeros et arma in dissitum, summa cum negligentia, et datâ ad hunc maerorem operâ, proiecto. Apparebat ingens et exulceratus dolor in reclusa galea, de cuius fastiiio nigerrimae cristae aureo fulgore collucentes pendebant. vix prodiverant: cum capulis tactis, deinde omnes adoratum tumbae marmor demisso osculo libant: denique lituis, ad acerbitatem aurium usque contusis, inchoaverunt funereum chaos.

CHORUS I. Deflet tanti Herois mortem, maestoque militarium rituum luxu prosequitur funus: ad extremum hominis qualiscumque tandem, brevem esse vitam, lugentibus ingerit.

TIbi TILLY, tibi nostri decus aevi, Plangimus.
Tibi crines violatos, cineremque Spargimus.
Tibi maestam Cyparissum super urnam Figimus.
Tibi ritu peregrino clypeos adsternimus.
Tibi peltas radiantes, galeasque Tradimus.
Bellicoque iure,
Persicoque more.
In orbem euntes mortuo parentamus.
TILLIUM flemus.
Mortale genus miserum, Parcis
Paret iniquis: licet hava vacuam
Humilemque colum tibi victuro
Superi dederint; sed in excelsa
Pendeat hasta stamen honoris,
Et plena die nitido lana:
Ah ludibrium! nihil ista iuvant.
Rapiêre tamen: rapiêre brevi.
Ipsos etiam crede rudentes,
Vitaeque brevis fila adamantina,
Si non forfex, plumbum lacerat.

Non trigesima trieteris abit,
Et iam tumulo propior marces.
Eheu! cecidit maximus Heros.
TILLIUM flemus.
Coma demissa est: sordida vestis
Gemitum sine clamore fatetur.
TILLIO quisquis moriente numquam
Vult mori, vitae nimis est avarus:
Et cupit Parcas sibi peierare.
TILLIUM flemus.
Ponite fastus tumidasque minas,
Quos bella iuvant, sanguis inebriat.
TILLIUS mortis violenta sensit
Tela: nec nobis macilenta parcet
Ossei Thracis manus et sagitta.
TILLIUM flemus.
Quanti casus humana rotant,
Nimis ambigua pondera lance!
Occidit belli decus et superbae
Lumen Europae, Iacrimasque secum
Traxit in tumbam nimis affluentes.
TILLIUM flemus.
Frustra Hannibales, Carthago, canis:
Et Scipiadas vetus Alba duos.
hunc et hos longe superavit armis
TILLIUS noster. tamen in sepulchrum
Debuit labi resoluta massa.
TILLIUM flemus.
Igitur morits victima certa est,
Quicumque trahit vitale iubar.
Tu quidem pugnas hodie, tuosque
Sternis in campo metuendus hostes:
Forsitan cras in tumulo iacebis.
TILLIUM flemus.

Noli fidere fragili vitae:
Sed nec honores praepone Deo.
Fulgeant quamvis, oculosque blandis
Fascinent gemmis: aliquando tandem
Desinit splendor titubantis aulae:
TILLIUM flemus.

[Note: Vita mortalium volubilis.] Alphonsus altius in animum documenta lugubria demiserat. is veritatem modulatae tristitiae examinans: prorsus, ita, inquit, se res habet. dum vivimus, iactamur ut pilae, sursum deorsum. datatim fortuna nobiscum ludit, sed nequiter. Quid splendidis nos maceramus miseriis, anxieque conquirimus titulos, quibus celebrem larvam exornemus? unum momentum componit omnia: unum momentum elidit utres inflatos honoribus: moxlanguent pulmones, nullo amplius aerevanitatis irrigandi. unum denique momentum ipsius etiam voluptatis iugulum metit, sternitque successus ubertrate tumentes. Miseri! quid dissimulamus id, quod MORI vocatur? moriendum est. et ignavitantum dubitant, quique nullorum Ducum funera sunt contemplati. sequantur plebeii pedes talium vestigia virorum: discant in urnam minui, molemque extensam breviori spatio circumscribere. nempe TILLIO amorte prostrato, alius confidet armis a morte defensuris? ne pugnare quidem bona conditione licet, iniquiore loco constitutis. cogimur enim in cinerem descendere, in arenam non

perinittimur. ipsa vero mors Andabatarum more provolat eritque securius. Spectatores premant vertantque pollicem; haud curae est. saepe et ipsis in faciem calvam impingit. perpetuo in hoc conflictu auditur illa [Note: In orbe hoc nihil hominis animum explet.] VOX: Hoc habet. lacet. Efferte in spoliarium. Mundum sic sui manes exagitant: haec constans inconstantia est. aliud qui in eo quaerit, exeat, et sit, quod non est. Reptamus ad honorum gradus arduo passu, et multum aurae consumimus ad usque macram phtisin profusi, tusimque veterrimi saeculi. ubi deinde ad apicem pervenimus, cum Sisyphi saxo iterum detrudimur. Oraculum dixit tuus, ô Roma! L. Septimius Severus: Omnia fui, sed nihil expedit: bellator egregius, Imperator non infelix, potentiâ magnus, dignitate summus: nihil expedivit. habuit ille conviviorum volubiles mensas: sas: bibit hilaritatis amoenissima pocula: ministravit accumbenti Roma, infuditque optimae notae vina; vina fortasse Consulum, quibus ad Trebiam pugnatum est: sed nihil expedivit. ebrius hacfortuna, ebriorum more duas Romas, duos orbes vidit. sensit restare aliquid, quo capax repleri deberet animus cupiditatibus inaestuans. Felicior TILLIUS noster, qui arduam mentem amplissimo implevit Bono. de quo non immerito dicere possimus: Omnia sua semper expedivit: quia omnia, quae fuit, expedivit ipse in Numinis gloriam. Talibus indulgentem concionibus Alphonsum Symphorianus vellicans: Eia dic, Alphonse, mihi

haec, an tibi? sitibi; tute bonus Orator es: quia nôsti audientiae stomachum: quid in rem sit, confers. si mihi; vide, ut me auditore non abutaris. credebat enim Symphorianus, haec eo tantum fine ingeri, ut perspecta vanitate fluxarum rerum abdicaret se negotiis vulgi, animumque ad melioris sapientiae studia transferret. idque ipsissimum volebat Alphonsus, non paenitendo consilio usus: quali eundem antea in mea vota pertraxeram. Et Symphorianus quidem non abhorrebat a mansuetioris culturae vita. sed vir iam et bello deditus, gloriaeque imminens, maiori stimulo debebat impelli, ut ad contemptum mortalium rerum exardesceret. quo fiebat, ut tardius explicaret se his nugis. Ego consiliis cum Alphonso communicatis, utriusque altercationes scite alui. ut simularem, me nunc cum Symphoriano facere; nunc ab Alphonso stare. qua ratione id, quod intendimus, confectum est: et Symphorianus tandem manus dedit.

[Note: Austriae ad parentalia venientis, facies, habirus. gestus, affectus.] Interea nobis in hos sermones devolutis, et nccquicquam advertentibus Dearum gressus, Austria scenamsubiverat. Austriam esse, stirpis indicia multa, praesertim Corona et Aquila arguebant. tota facies emendatissima: oris pulcherrimum decus, nutus expoliti, nasus nasus aquilinus, labia rubra et magna, dentes albi, genae, quas cerussa stibiumque dedecorâslet: oculi naturâ suâ ad hilaritatem exacti, sed nunc delicatioris tristitiae rore pene ad celebrem invidiam

manantes. Si obliquabat latus, scintillabant ut stellae quaedam, crystallino humore, omni crystallo pellucidius promicante. Si porrectiori fronte totum vultum indulsit; quidam parvi soles suo quodam modo videbantur Oceano ablui. reliquus membrorum modus ita conformatus, ut, sive quis Iunonem, sive Dianam vellet nominare, absque ludibrii metu posset. Dignam omnino Deam, quae meruerit suo FERDINANDO II. in manus convenire. ubi deposito diademate, quod vibrantibus ardebat gemmis, laxavit impeditam comam; tanto amplius decuit, in argumentum significandi maeroris, coronâ caput honestissimum spoliâsse. defluebat igitur in humeros, sine nodo, ipso neglectu cultissima caesaries. Quo propius tumbam venit, tristior inconstantibus oculis visa, pietatem commiserationis in spectantium sensibus commovit. adhaec, locutura cum subito desisteret, spissis singultibus intercepta verba resorbens; augebat illa cunctatio dignitatem luctûs mirum in modum. Soluta doloris vinculo lingua, sic effata est.

Austria commemorat amorem suum erga M. TILLIUM, omnia ornamenta laudum suis virtutibus meritum; quas pro varietate enumerat. Deinde etiam praesagiis omnibus se admonitam fuisse grandis mali, utque eventus dedit, huius funeris, antequam ex luctuosis Boiariae Sororis suae literis illud disceret.

SIc Superi voluistis. et Austria maesta tot annis,
Hoc unum solamen habet. penetralia testor
Caesaris, et sanctae capita intemerata volucris,
Me talem tantumque Ducem, dum vita manebat,
Prae multis etiam merito coluisse Dynastis;
Et nunc defunctum praeclarae munere vitae
Semper amaturam: testor quoque semper amâsse.
Cesset vulgus iners querulo mala verba susurro
Spargere, nec lites obscuras turbida nectat
Suspicio. nimium veri mihi caussi doloris,
TILLT stende, iaces. heu casum et lugubre fatum!
Ex oculis ignes quondam, nunc exprimis undas.
(Largtter undabant oculi) nihi Austria tristis
Dissimulat. pace egregius clarusque triumphis,
Casta merebaris nostrae suspiria stammae.
Allexit tua me virtus, assuetaque bellis
Dextera et integritas, vitae melioris orgio.
Frons, oculi, vultus, mores, vox, omnia magnum
Spiravêre Ducem: propter quae culmen adeptum
Caesareae te summus honor devinxerat aulae.
O! quoties dixit: MEUS INVICTISSIMUS: istum
Si modo fata virum nobis Superique relinquant:
Imperio facili victos frenabimus hostes.
Sin rapiant: meriti Divûm lugebimus iram.
Contigit, ô Caesar! tam tristis ab omine fati

Praesagos valuisse metus. vix fama tremendum
Narravit casum, centum ora et guttura centum
Panaens, continuo oppressit nos copia luctûs.
[Note: Motus Viennae, cum fama de M. Tillii morte prsonuit.] Audivi gemitus, miserandaque verba Vienna,
Mirantesque nesem Proceres, et ad aethera versis
Vultibus, immites Parcas, imitia fata
Conquestos. vidi nocte observare serena,
Si quis ad interitum natus, per turbida passim
Astra vagaretur, barba pendente Cometes,
Heu! raro magnis Ducibus sinc funere visus.
Dein, quae dictavit dolor, in praeconia fusi
Facundo luctu lamentabantur in urbe
[Note: Enumeratio virtutum aliquarum M. Tillii.] Ille quidem divinum animum, nec rebus iniquis
Nec blandis unquam fractum laudavit: hic aequam
Temperiem morum, facilemque in mitia linguam
Responsa, et furias mulcentem militis aegri.
His pietas mansueta magis virtusque placebat,
Quae precibus lenit Numen, dotesque beatas
Impetrat, inque hostes armorum depluit imbres.
Iste novas bellandi artes, magnumque probavit
Ingenium Martisque capax, nec inutile regnis
Consilii pondus, librataque verba bilance.
Hos contemptus honor summa ad fastigia ducti
Detinuit, titulis stipata modestia magnis.
Hos nimis insolitus casti rigor ille pudoris,
Expers coniugii, sine flamma, pectus in armis
Perculit attonitos, tamquam ad miracula stantas.
Denique sinceram mentem, studiumque togatae
Pacis in armato Duce mirabantur, et annos
Sudantes sub tot galeis, attritaque ferro
Brachia. at extremum, bellorum gloria, vulnus
Omnibus incussit stimulos maeroris acerbi,
Et mixtos in amore metus, lacrimasque feroces.
Illa tua ô quondam felix, ingloria numquam

Canities, sacraeque memor virtutis imago
Mentibus occurrens, sic ibat TILLIUS, inquit.
Nulla igitur mortem hanc monstrârunt praevia sigea?
[Note: Praevia signa magnorum funerum.] Nulla Hyperionios nubes conterruit ignes,
Defaedans spuriis fraterna vaporibus astra?
Nil questae volucres? an nusquam grandine nimbus
Sanguineo, tortisque madens hastilibus aether
Crescentem pulsavit humum? non Aeolus antro
Excidit, et Patrem venti sprevêre rebelles?
Nusquam Danubii mutata cruore procella
praemonuit? Rhenove suos vertente meatus,
Tristes sederunt ad inania littora Nymphae?
Sunt aliquid motus ammi: quos sentio, maesti
Ominis omen habent. credo haec praeludia mortis
Evenisse quidem, sed nos non illa notasse:
Ut magis in praesens rapitur mens caeca futuri.
Hoc vel ego memini. Cum primo Cynthia vere
Exereret medium cornu, nondum obvia fratri:
Tunc quoque dona ferens solennia Caesaris, ibam
Ad magni STEPHANI supplex, certamque salutem
Oratura sacri venerabar Martyris ossa.
Ecce revertentem subitus nivis occupat imber,
Vellereque involvit: quod nec tu dicere possis
Purpureum, nec ego niveum. successit apricus
Fulgor, ab aspectu Phoebi maerentis anhelo
Lumine: ceu sparsas acies et castra viderem
Nubibus in mediis, diraque ardentia flammâ,
Motque contremeret tellus. ego turbine longo
Vadebam ventos inter turrita frementes.
Austria quid trepidas? me percontabar. et ipsa,
Nescio, respondi mihi. Rex et Caesar, et omnes
Austriaci, mea cura, mei, bene Numine dextro
Dante valent. et iam Stephani Victoris ad aram
Visimus, obtulimusque preces, et thuris acerram,

Primitiasque novi veris: cum Daphnide palmam,
Et casiae mitis generosa, rosasque et amellos,
Et violas calycesque Hyacinthi et pulchra ligutra,
Thymbramque et Cyanen, serpillaque cumque amaranthis
Fulgentes stephanos, ductas a nomine gemmas:
Has equidem mente, ut maesta sine nube malorum
Curreret Augustis Titan, Saturnia volvens
[Note: Austria Boiariae litteras, mortem Tillii nuntiantes, accepit et anxia legit.] Saecula, et antiquos flavis cum mensibus annos.
Boiariae metuo. Vix dixi, et Epistola venit
Horrida, fatalis, lacrimosis mista lituris.
Accipio: tremuêre manus, et vena resedit.
Aspicio: ah! Superi nôrunt, quo lumine visam.
Destruo berillum, religatague signa resolvo:
Heu! cadit in terras. bis sublevo, bisque relapsa est:
Pene et ego: quam dira mihi praesagia portat
Littera! dicebam. vereor, ne lapsus in illa
Haereat, ab! fato longe peiore legendus.
Id quod erat, dixi. constricta ubi vincula laxo,
Flebilium video temere congesta notarum
Fragmina, et abraptos apices a cuspide pictos.
Charta rubet muto tabo. tunc talta legi.
Ense vides scriptam, quae venit Epistola ferro
Cincta. steti vultu paullum cunctantior alto,
Laeta an maesta mihi perscriberet, inscia. pergo.
Ne rubras mirare notas: liquor abfuit ater.
Vasculum id, unde latex calamis hauritur aduncis,
Cassis erat. ludos, iam tandem adverto, iocosos
Laeta soror celebrat ludos: quia scilicet ensis
Est calamus, merito galeis intinxit et ostro.
Fors ist in silvas, et iam venabula torquet,
Diana laudante manum, mirante Lycaste.
Unde cruentato, quod tinxit bellua, telo,
Ut pharetratarum mos est soribendo Sororum,
Iuvitare meos ad se quoque gestit amores.

Sed cur festivos tam tristi tempore soles
Circumagat, calidisque feras sudoribus urat?
Nec solet hoc. et iam tempestas ferrea Martis
Longe aliud suadet. vel blandis ludimur ipsae
Versibus, aut aliquid, quod nec divino, latebit.
Qualiacumque tamen tibi missa haec littera portat,
Perlege: sic ergo? lecturam nonne putâsti;
Si non ut legerem, monuisses ante? legenda
Qualiacnuque mihi. nempe ut mala nostra legamus,
Cogi debemus. bona, quae scribuntur amicis,
Lecta palcent, non est opus, ut moneantur; et ultro
Arripiunt: sua nemo sibi, puto, gaudia durus
Invidet. Incipio: (Dii me!) quod nolo vereri.
TILLIUS in campo cecidit: Sint omnia vana, et
Falsa, precor: vel si cecidit succurrite lapso
O! Superi, bellique Duces! grassatur et instat
Suecus. et haec opte tristis mendacia famae
In fumos abeant: aut si superaverit amnem,
Vindelicis mergatur aquis, torrente profundo
Raptus. habes summam. satis est. quid denique restat?
TILLIUS occubit. lecto hoc plorare volebam,
Non potui lacrimas inclusit magna doloris
Vis subiti: hoc tandem protrusi: ad Caesaris ibo.

[Note: Vehemens luctus sensuum officium imdit.] Boiaria nequedum adverterat, Austriam advenisse: sed discorde animi tumultu, variorumque affectuum occupata duello, in funere sui TILLII haerebat. donec allevavit se, et languidum oculi sidus in officium excitans, sororem Austriam conspexit. Superi! quae turba in animo etiam Superûm! impedivit haec, quo minus agnosceret, quam videbat. adeone placent lamenta, et dolorin voluptatem venit? ergo

gemitibus mulcentur afflictaementes? et suspiriis fatigare lubet calamitatis memoriam? dicebat etiam Alphonsus: Facio nunc cum Divo Augustino confitente: Animum maestum, silacrimis abluatur, plurimum fuimaeroris cum illa unda per oculos egerere: gemitu ac fuspiriis evolviid, quod dolet. Unde autemhaec cupiditas, ait Symphorianus, avide dira spectacula intuendi? etenim delectamur, audire tristissima quaedam mala, sigrandia sint: et tragicam malorum maiestatem non sine mixtura voluptatis videmus exhiberi. Ebria tam ferocibus malis Roma, ingurgitavit sehumanisanguinis, in arenaprofusi, torrente. ingens aliquid vidit, et risit. risit, et damnavit, et gavisa est: gavisa est, et flevit. cur igitur lubet videre, quod conciet dolorem? num quia alienamalaspectamus, atque idco gaudemus, iis non affligi? num commiserationis affectu pervadente animum, animus sibi quodammodo praesentior dilatat pectus, et indevoluptatis exotica quaedam vis promanat? ut ais, respondit Alphonsus: quin istud addis: si et hi luctus non omnino sua dulcedine carent; pronum esse cogitare, lacrimas oculorum, ab imbere caelesti turgentium, pro Deo fusas, quas paenitens animus solet ubertim exprimere, utique solationon destitui. disce, horrorem illius vitae, quam multi mortales ut austeram formidant, maturitatem reconditi gaudii spirare: disce, non omnem laetitiam hilari vultu et levitate quadam delibutam

esse: quando ipsi lessi quoque delectant lugentium animos. Hîc Boiaria iterum consurgens, magnifice ingemuit.

QUam semel incepto miseram desistere luctu
Difficile est, frenove truces inhibere dolores,
Ne peccent! iam pene malis assuevimus istis.
Delectantgemitus, et vim maeroris amamus.
Omnia tentavi, si quid componere posset
Mentem incompositam, nimiisque a cladibm haustam
Esto: oculos claudam, videamgue efflicta soporem:
Se meus insinuans oculis, meu ille vagatur
TILLIUS, et numquam frustra conspectus oberrat.
Iam nimium pallens: (et toto expalleo valtu)
Vulnera iam monstrans: (et iisdem saucior aegra)
Iam morbo flagrans: (et tunc magis aestuo curis)
Iam tamquam moriturus: (et in suspiria ducor)
Iam me quaerenti similis: (respondeo muta)
Mox etiam vitâ defectus: (et augeo fletum)
Nonnumquam armati ducis obversatur imago:
Protinus in venas intrat nova flamma, manuque
Arma minaxrapio, simul in discrimen itura.
Ceu cor am videam, vel equestria frenatenentem,
Hortantemque Duces: peditum velin agmine multa
Mutantem imperia, et PATRIS cognomine laetum.
Vel terrae adstratum, vultuque ad sidera verso
Tendentem palmas, deposcentemque triumphos.
Sit fixum semperque vatum: nec livar et audax
Ambitio everiat. quidquid laudavimus olim
Heyoum: seit mente pios, seu corpore castos,
Seu blando sermone graves, seu moribus aequos,
Seu manibus promptos, seu magno pectore fortes:
TILLIUS in sese cum totapondere rerum
Transtulit, et meruit multus, quamquam unus amari.

[Note: Austria a Boiaria tandem noscitur: utrinque varii cousurgunt affectus.] Dicebathaecinambulans: et iam magis excitata, oculos non frustra movebat. Austria eunti ultro sein conspectum dedit, etiam agnita. Non hîc facile descripserim affectuum alternatas vices, gestuumque singulare decus. inopinus Austriae adventus, lugubris maiestas, in idem dolor utriusque convocatus contubernium, amoris manifesti indicia loquebantur. Boiaria se demittens, Austriae regaliter honorem habuit: ista Boiariam amicissima voce salutavit, ut Soror Sororem. Haesêre deindein mutua contemplatione defixae, et altera alterius vultum oberravit: secutum colloquium est, sed tam secretum, ut exilem fractumque sonum vix perciperemus. quamquam ex mutatis utriusque vultibus nonnihil colligere licuit. sive iam de periculoso bello contra Romanum Imperium oborto, Suecique Gustaviperniciosis molitionibus evertendis disseruerint; sive de auxilio proxime ferendo: optavimus quaedam signa magnarum rerum, de quibus sermo esset, facies permeare. Et Boiaria saepe cunctanti similis, menteque collecta quasi consilium datura: postillude explicans, prudentemsolicitudinem ostendebat. Austria quoque suam interserens, quid faciendum esset, deliberare videbatur. cum Soror aliquid reponeret, porrexit litteras: cuius manu iussuque scriptas, intelligere non potuimus. Inter legendum Boiaria subinde indignabatur, subinde gaudebat; et erecta in spem, annuentium more aliquid

comprobabat. iam oculos ad caelum sustollens, mox adtumbam, denique in ipsam Austriam plenos amore acreverentia coniciens, osculo signatas litteras reddidit. illa benevolentiâ singularireddentem permulsit. Alphonsus, in Eleusino sacro sumus, inquit, necloqui licet, nec intelligere loquentes. quam exotica consiliorum communicatio? Ego: quando aut ubi ergo, Alphonse, audivisti secreta consilia propalari? Sinos Divae haec scire vellent, canerent; et si deberent, ab Apolline adigerentur. Scis, quando hic Deus intrat animum, etiam exinvitis propulsas bacchari voces, atque in patenti campo exundantem fluctuare facundiam. sint quaedam abdita vulgi auribus, etiam nostris. mira nonnumquam spargimus, ut multa scire credamur. vere an temere, iuxta habemus. hinc prava manant iudicia, susurri, falsi rumores. Nimirum quod in aurem Iunoni dicit Iupiter, nôsie volumus: praeposterâ humani ingenii curâ ducti, omnia scrutamur: et quod pessimum est, sensanostra, vel alieni figmenti ludibria vendimus pretio honestae auditionis: tamquam oraculaforent, et quidem Delphis ex ipso fonte hausta. Quae Boiaria Austriae communicet, noverint ipsae: non necessum est plebem scire, quid Numastatuerit: aut Hannibalem, quid Fabius. An non hoc etiam in Poesi nostra observatur, ut minorum gentium fluvios non admittamus ad comitia magnorum fluminum? scilicet, cum haec habentur

convocante Iove, et Danubius, Rhenus, Albis, Moenus, Vistula conveniunt; patrii rivuli, vix una aut altera arundine insignes, nullius tridentis capaces, nullum ventum experti, coram ipsius Neptuni Palatinis comparebunt? simul accumbent? audient, quod decernitur? simulin sententias fluent? nihil minus. Hoc maiorum fluminum ius est, ut minores aquas gubernent: harum parere est, et urnas senum, ubi direxerint, tenere. Odi Rempublicam, inquit nonnemo, in qua Iulia novit, quod Iulius statuit; et Pyrrha promulgat, quod Pynhus decrevit. Recte, inquit Alphonfus, a me stas: neque enim, quod ante dixi, prave discutivelim. sed ecce! iam peracta est religio huius plus quam Cerealis Sacri. ac si nulla consilia miscuissent, interrogatur una ab altera. sciscitabatur autem Boiaria ex Austria, quî morte M. TILLII sehabuisset: quî audita Suecicarabie? illa ceu primum advenisset, in haec verba.

NOn poteram fari, tantum singultibus apta:
Verbaque mandebam truculento plena dolore.
Nunc spondae incubuis, rursum me passa levari,
Mutatisque thronis sedi, tabulamque poposci:
In qua cum luctus paullum mansuesceret, aestu
Libera, conceptis fcripsi solatia verbis,
Si tamen has teigêre manus. (sermone modesto
[Note: Austria rem omnem gestam auditamque] Asseruit, multumque gementem expressit amorem.)
Exin Caesareos postes et limina pulso, Siaut eram squalens, sparsisque inculta capillis:

[Note: Imperatori retulisse, multisque grassantes Sueci furias, apud eum se perstrinzisse, perbibet.] Atra toga, informi chlamys oblita murice, sertum
Vilius, et solis curis diadema coruscum.
Postquam me affudi genibus, suspiria duxi,
Et cum voce manus, ita fata: Ideone tot annis
Vicimus, ut nostris miles frueretur Opimis
Burbarus, et sese satiaret cladibus Orbis?
Vandalicus furor est: quid enim se misceat hostis
Exterus Imperio? nostris cur ensibus enses
Opponit Scythicos? gruibusne ad Balthica natis
Aequora, et ingentem pennis facientibus umbram,
Romanas Aquilas parat infestare protervus?
Prô scelus! obnixos cursu perrupit aquarum
Torrentes, nostramque ferox molitur in Urbem
Suecus iter. iam tot fluviorum tergora calcat,
Quot reperit fecitque rates. Neptunus in alte
Oceano miratur, aquas sua in ostia volvi
Rubras, et pedibus trepidis: captivaque Rheni
Brachia cornigeri dudum stupet, udaque tabo
Ostendit glaucis (sed et haegemuêre) Puellis.
Danubius superest, cursuque citatior Oenus,
Mobile par fratrum: quos si traiecerit, actum est.
Collum obtorta trahar, spoliumque immane tyranni,
Ducar in aeterno damnatas frigore terras.
Scilicet ad Stephani turres ego signa videbo,
Gustavi defixa maenu? vel capta Getarum
Uxores ancilla sequar? neu dedecus istud
Neu Superi manare sinant. prohibete: quis autem
In terris prohibet? tantis par TILLIUS ausis
Occubuit: casuque Ducis se erexit Adolphus
Dirior, et nimiis etiam successibus audax
Crudelesque neces, horrendaque fata minatur.
Usque adeo? nempe hoc? potuitne? ô Numen! et iste?
Cur vero exarsit? quid tandem? igiturne profundis
Nes mersurus aquis, vel calcaturus equis nos?

Atque utinam citius, si stragem debeo fatis!
Urbes convellit flammis, vel tale tributum
Exigit, ut gemini lucretur damna doloris.
Ac nisi claudatur cauveâ trux bellua, paenam
Imponet lacrimis. aurum cogetur avaro
Pro gemitu praebere puer: certisque diebus
Lugubre vectigal nostri dabit halitus oris.
Vulnere nulla vacat regio: grassatus abique
Proventu scelerum vixit. Nec tanta superbus
Bella catenavit factis, aut gessit in armis,
Quanta minax iactat. campis ignavior baeret:
Dum multâ saece exundet, numeroque rebelli
Terreat obstantes. tunc primum saevior instat,
Et spoliis accingit iter. Sic messe cadente
Autumnoque orto MAGDEN lacrimabile BURGUM,
Aut potius bustum, timidus certare, reliquit.
Tandem stricturus gladios, sibi Saxona primum
Immolat, et vincit victus: quia victor abusus
Mortibus, (ergo nefas!) et quod crudele, suorum est.
Hunc, nisi desistat, Caesar, deposco feriri:
Regia TILLIACOS ut placet victima manes.
Sic fata in vultum moderantis lumina fixi.
Ingemuit Caesar: placido mox laetior ore:
Vive mea, et store sine luctibus, Austria: quamquam
Suecus nunc regnet, tandem tamen occidet ille:
Fide Deo. dixit, vultumque ad sidera torsit.

Incredibile dictu est, quantum placuerit Boiariae haec Austriaca confessio. proinde omni humanitatis genere, quae exequialibus caerimoniis convenire poterat, Austriam prosecuta, magno animo benevolam se obstrictamque infudit. Mars interea, velut e

profundo somno vigil, coepit commoveri, multum adhuc veteris irae servans, et non parum doloris. saepe capulum concussit, saepegaleam, et atroci gemitu terribilia verba miscuit. videbatur ipsum M. TILLII gladium suo lateri accommodaturus (manum enim protenderat) servare velle: quod existimaret, nullum, exceptose, dignum esse, cui stringendi illius facultas daretur. [Note: Austria Boiariam M. Tillii gladium nomine Caefaris Iogat.] Vidit hoc Austria et ingemuit. atque ad Boiariam: hunc, ô Soror, Gladium deposcit FERDINANDUS meus. ne defraudes Imperatoris optimi Votum. habet Mars ferrum, et chalybem, et arma, et osficinas: comparet sibi ensem unde unde, si non habet: (quis autem non habere credat?) si habet; ad Caesarem iste sepctat, quitransmissum sibi inter adorandae vetustatis monumenta collocabit.

Mars certior huius rei factus votique Caesarei, et adventû Austriae, exiliit festo cum fremitu, adomne obsequium se offerens. gratulari sibi plurimum, exoptatissimam Deam ad M. TILLII exequias convenisse: [Note: Mars obsequia sua Austriae defert,] plurimum Martem Austriacis devinctum obstrictumque esse iam ab et tempore, quo RUDOLIHI HABSPURGICI caelo nata virtus in bellorum curas incubuisset: memoriâ nondum excidisse FRIDERICOS, MAXIMILIANOS, FERDINANDOS, CAROLOS, quorum ingenti gloriae saepe saepius in castris atque victoriis propagandis desudâsset: certissimum sibi esse, a Caroli M. aevonullum Imperatorem bello, pace, pietate, iustitia,

moderatione, clementia celebrem cum FERDINANDO II. comparari posse. diceret illi, ut ne quid a Marte roget, aut impetret; sed imperet. in terris Iovem suum agnoscere non alium, quam Caesarem: hunc se defensurum a quibuscumque periculis atque perniciosis molitionibus, polliceri: gauderesevehementer, quod Imperii Romani moles, a Filio suo Romulo nomen vigoremque indepti, in Austriacos humeros consederit: securius hoc terrarum pondus nusquam quiescere potuisle: allaboraturum se omnibus modis et armis, ut inviolata potestas Imperii Romani conservetur: daturum illum poenas, qui contrafaxit. et nunc se omnes iras, nervumque necessarium parare, ut [Note: Eidem Gla dium M. Tillii donat. quo prius inter cam et Boiariam aeternum foe dus sancis] Ignobilis Ponti fatigata rabies castigetur; dediscantque barbari, Romanorum Caesarum pulare velle maiestatem. Ceterum M. TILLII gladium, quamquam proprio ense pretiosiorem aestimet, virili osculo pressum, omninose Caesari traditurum; si prius illo aeternam inter Austriam § Boiariam foedus sanxisset.

Mirum visu! sic effatus utramque Divam consertis manibus tenens, ipse medius: hoc, inquit, Gladio, quod Superi bene vertant! ego Mars bellorum et Romuli Pater. Austriacorum Boiorumque fautor optimus, te Austriam et te Boiariam. (iussit utrumque capulum tangere: tetigerunt.) non disvumpendâ coniungo amicitiâ; hoc, inquam, M. TILLII gladio (capulum Iterum osculo libârunt) sancio foedus inter vos, nullo impetu, nullis consiliis turbandum: simulque polliceor, hoc servato, me semper in utriusque Divae proeliis

stipendia meriturum, et daturum esse: hostes utriusque, five ex Turcia lunatico agmine incedant; sive ex Batavis paludibus restagnent; sive aliunde, non parsure ferroconcisurum: (aciem gladii Tilliani osculo libârunt) quicumque minis invasuri sint Imperium Romanum, vel verbis inane crepantibus lacessituri utriusque Divae potentiam, et Serenissimum Nomen, me statins illis ob versurum mucronem: (mucronem Tilliani Gladii osculolibârung) summoque sum contemptu et ignominia ad internecionem persecuturum. (Gladium Tillianum in orbem rotârunt) Dixit: et illum ipsum gladium ad os [Note: Austria Marti grates agit: dein Boiariae.] in signum reverentiae admotum Austriae dedit. quae brevi: intelligere se pronam animosissimi Deorum voluntatem, de qua numquam dubitâsset. operam daturum FERDINANDUM (et ipse Mars quoque auditum nomen flexo poplite deveneratus est: quis illum his caerimoniis aulicis initiaverit, ignoro) ut Martis gloria numquam in Imperio vilescat. Tum deinde Boiaria paucis: habere se garates, aut potius tantum agere strenuo Divo, non dedignato hanc amicitiam etiam sanguine olim mixtam, nunc solenni quoque Sacramento communire. Suum MAXIMILIANUM latam habiturum hanc operam: qui et ipse Marti in paucis addictus, Pragensis pugnae gloriosam victoriam saepe in memoriam revocet. Audivisse seore tenus, cum diceret: Marte propitio ea omnia bella gefla, quae M. TILLIUS gessisset. Ita est, respondit Mars, et consedit.

Divae prorsus ignorârunt, gaudendum ipsis, an lugendum esset. Laetabatur Austria, gladium se obtinuisse, sed ubi manus, ubi robur, ubi nervus ille, obiciebat sibi, quitale ferrum decet? quo fiebat, ut TILLII defuncti memoria, nimiumque iam absentis solicitaret oculos, planctumque exprimeret. Boiariam afficiebat monumento tam nobili sancita foederis dignitas: sed non minus conspecto Herois ense solvebatur in luctum, quem in augmenta profluentem tenerrimis questibus exacuebat. Non invidit Austriae gladium; imo Martem, ut daret, exoravit. Nequiit tamen illius oblivisci, cuius manu ductus in tot hostium corpora descenderat. Tandem ambae consederunt, eovultu funus contemplatae, ut nesciverimus, an in eo speciosius eluceret maeror aliquis, an severius gaudium emicaret. Symphorianus utramque considerans: quam cupio, inquit, audire epistolam ab Austria Boiariae datam, responsis, ut dixisti, mitibus dulcique solatio plenam. amabo, ne durus sis mihi: cumulas me et Alphonsum beneficio, nisi destituis: nescio enim, an cummaiore unquam voluptateiam audienda sit, quam haerentibus modo nobis in utriusque Divae aspectabili praesentia. Ego: irascerer tibi Symphoriane, si iam non petivisses. Audite.

Epistola Austriae, quâ respondet epistolae Boiariae ad se transmissae, miratam sefuisse insolentem scribendi modum: summo cum dolore Mortem TILLII, non minore gaudio, obsidionis Ingolstadiensis felicem exitum audivisse: confidat modo: nunc se, quam fieri possit celerrime, ad suppetias ferendum properare.

HAnc tibi, quam mallet coram praestare salutem,
Austria Boiariae mittit amata suae.
Cum simul affictas casius casius coniunxerit unus:
Differt scribendi cur utriusque modus?
Sanguine tu scribis; lacrimis ego perpluo ebartam.
Ferrea penna tibi est: penna Aquilina mihi.
Rt vidi gemmamque tuam, transmissaque legi:
Lapsa est ex manibus littera rubra meis.
Turbidus horror iit per membra, geluque cucurrie:
Et subito crines diriguêre metu.
Me quoque tangit amor, vocat in consortia funs:
Et cupio luctu non minus ipsa frui.
Quas in tot bellis socias Victoria iunxit,
Non debet victas dissociare dolor.
Ille igitur cecidit? (vix possum seribere nomen)
TILLIUS ille tuus mortuus, ille meus?
Dent Superi, precor, hoc, ut non dicatur inulteus
TILLIUS ille tuus mortuus, ille meus.
Nec puto dicetur. nisi me Rhamnusia fallit:
Quondam etiam felix ardua bella gero.
Et nostris vigor est Aquili, et fulminis ira:
Exerit insurgens et tuus arma Leo.
Auguror, an voveo? Forsan Gustavus ad ipsum
Defuncti iumulum victima digna cadet.

O utinam tuns, cum primo se tradidit Euro,
Haesisset mediis naufraga classis aquis!
Aut vaga per scopulos lacerae fragmenta carina
Sparsisses ventis, Aeole magne, tuis.
Non tam crudelem vidisset Lipsia pugnam:
Nec pars imperii nobilis usta foret.
Extimui, fateor: quando vicinior hostis
Moverat in campos, Francia maesta, tuos.
Et dixi: ab! properat: quis enim tardabit euntem?
Area regalis si modo capta patet?
Quam vereor, ne, quae tulit Urbs sibi nomen ab Herba,
Herbam cum botris porrigat illa suis.
Usque adeo semper crescit mihi caussa timoris;
Et videor numquam posse timere satis.
Sive rotat Cornu taurino robore Suecus:
Arbitror hoc Siculo fortius esse bove.
[Note: Nomina Ducum Succicorum Horn Och. senstern Todt.] Sive Bovis stellam mediis accendit in armis:
Stella Bovis visa est esse cometa mihi.
Sive suum Mortem (prô formidabile nomen!)
Misit: et hic Erebi dux mihi visus erat.
Nunc quoque Danubio si quae delabitur alnus,
Quaero ego: dic, belle Boica Diva valet?
Cum male, respondet: Superi! meliora! repono:
Non his, non istis est Dea digna malis.
In te fingo trucem populum crudelius ire,
Et consanguineas depopulare genas.
Austria quid fingis? Nimis haec sunt vera: Penates
Occupat, et sacrum iam quatit ense caput.
Missa tibi nuper narravit epistola, quid sit,
Finlandos uno sustinuisse die.
Tecta flagr ant, urbes ardent, altaria fumant,
lamque catenato clauditur amne Lycus.

Audio et Anglipolim tentatam, ipsumque potentis
Flumen Danubii, cornigerumque patrem.
Atque aliquis conviva mihis solatia testis
Laturus, pinxit Suecica castra mero.
Hic, ait, ad portas, qua se spumosior exples
Alveus, effosâ stat novus agger humo.
Non procul hinc aliud succrevit in aera vallum:
Quod sudibus sepes undique dura premit.
Hîc erexerunt speculas et inutile vallum,
Furca ubi Praedones strangulat alta reos.
Inde ubi decursu fluvius spatiosior arci
Imminet, ex ratibus machina structa fuit.
Vix credas, quantis furiis, quo turbine pontem
Impulerit nostro Marte repulsa cohors.
Bis tentavit iter, bis non evicis: et iras
Consumpsit frustra, magnanimumque nefas.
Talia monstravit digito, quae scire iuvabat:
Pene operi praesens tunc mihi visa fui.
Id quoque percepi, quod torta glande peremptus
Lustrantis fuerit moenia Regis equus:
Vellem, ut eques. sea et hoc certo dabit ordine fatum:
Ut mihi praedicunt Martyris ossa mei.
Tu modo fide soror. sic per communia tecum
Gaudia, per thalamis debita iura sacris:
Perque tuum, quo non Princeps devinctior ullus
Est mihi, perque tui Principis oro Patrem:
Fide, nec indubita nobis: veniemus ad arma.
Ipsa adero, et mecum, qui meus Alter, eris.
Interea pugna, Suecumque elude tumentem:
Martis Amazonii tempus adesse puta.
Occurrat menti telis instructa Camilla,
Quaeque manu peltam Penthesilea gerit.

Fae quoque, cum pugnas, oculis ut semper oberret
Mortuus ille tuus TILLIUS, ille meus.
Ille suos cineres inimica effundet in ora:
Bellatrixque novas afferet Umbra manus.
Sed quoties hastam crispas, atque agmina caedis;
Austria, dic Geticas has tibi libo neces.
Scilicet exhorter tantum, iaceamque Vienna?
Te iubeam validâ sumere tela manu?
Me sine pro muris, sine me vigilabis in agris?
Nos somno interea deside luxus alet?
Tu galeam portes; ego serta nitentia gemmis?
Tu rigeas chalybis, muricis instar ego?
Surge potens rerum Moderatrix Austria, surge:
Austria, quin pugnax protinus arma rapis?
Imperium nutat, iactat sua Barbarus arma:
Austria quin pugnax protinus arma rapis?
Quae iur ata tuis samulari debuit hastis
Illa datam fregit Norica terra fidem.
Obsequium toties Aquilis victricibus Ulma
Promittens, sacras Ulma fefellit Aves.
Denique periurae quot sunt cum civibus urbes?
Austria, quin pugnax protinus arma rapis?
Insultat Saxo, nec te putat esse timendam,
Postquam vixisti Carole Quinte mihi.
Qui te debebant alii defendere, fallunt.
Austria, quin pugnax protinus arma rapis?
Ora favos spargunt, set pectus: Scipio labris,
Mentibus infidis Hannibal Afer inest.
Insuper aequoreis terret Rex navita phocis:
Austria, quin pugnax protinus arma rapis?

Et hoc aliquid est, inquit Symphorianus: sic Bellonam oportet scribere. Rapiat modo arma, et perduellium incredibilem perfidiam fortiter contundat. a Carolo Magno didicerit hoc Austria, ait Alphonsus, quilitteras suas nulla gemma, sed capulo obsignabat, dictitans, eundem gladium mandatis addere debere auctoritatem, et eorum temeratores punire. forsan [Note: Gladius M. Tillii in honore et amoribus posteritatis crit.] ipsius quoque M. TILLII Gladius in hos usus servatur: ut eo Pax decreta muniat, quo bellum pacis turbatores interfecit. Si Ancile Romulo de caelo delapsum, virides in ramos ac folia, vernante ligno, subito se explicuit, a posteris deinde semper cultum: si Serrani, Quinti Fabriciiligones, vomeres, falces Roma Capitolio inclusit, eaque trabeatorum agricolarum instrumenta, Consules secuti summo in honore habuerunt: poterit ergo meliori iure M. TILLII gladius venerationi apud posteros esse: cuius conspectu exardeant ad eadem facinora peragenda, quae TILLIUS peregit. Novi egolocum, in quo diversorum Heroum arm a suspensa non sine sacro alpicientium horrore pendent. Sigladius iste in auctarium impetretur; nae ille locus nobiliore ferocia implebitur, stimulabitque curiosos oculos, ut frustum hoc ferri a cuspide usque ad capulum religiose contemplentur. Plura dicere parantem interpellat Symphorianus: auditis? Achillis cithara sonat: canuntur militum laudes. convertimus

oculos [Note: Chorus.]: prodeunt iidem, qui paullo ante lessum infremuerant, nunc ornatu exquisitissimo culti: datâ tamen operâ, ut formidolosum aliquid, bellique facie dignum elegantia diffunderet. Hicum tubis musicoque apparatu ad tumbam progressi, militare praeconium cecinêre.

CHORUS II. Militum proborum canit laudes, eorumque vitam et honores atque virtutes aliis praefert: propterea quod M. TILLIUS es militia ad tantam dignitatem atque spelendorem pervenerit.

VOto si liceat frui,
Optem militiam magis,
Quam lites humilis fori,
Et pacem trepidam sequi.
Agat hic caussas, maestosque reos
Emptae linguae tueatur ope.
Ille diserto mollior ore
Liquidos trudat gutture fluvios,
Moveatque levem, quo vult, populum.
Mihi bellum, mihi Mavors
Placet, et quae truculento
Ardet gloria vultu.
Hic consiliis impleat Urbem
Atque Senatum, decoretque togam:
Ille superbi vertice capitis
Quatiat nubes, stellasque trahat,
Septemque viros sciat errantes
Axe Planetas, arte Atracia
Sistere pavidos. faciem triplicis
Videat Lunae; cur in nemore
Alio gressu vadat et habitu:
Cur sanguineos maculet radios,

Quando fratrem gemit absentem,
Inter cornua subeunte globo,
Discere studeat.
Alius magno vagus ingenis
Scrutetur aquas, gremiumque maris:
Quidquid genitrix Natura dedit,
Tellusque ferax, quidquid volucrum
Natat in caelo, pennisqne levens
Remigat aera, docilas mentis
Premat aucupio, nôrit quatuor
Elementa suis quadrare locis.
Alter potius citharis trepidet,
Ludatque chely, sistraque tinnula
Errante manu feriat docte.
Aut cui sterilis sapie ambitio,
Intret in aulas, laqueata terat
Verna palatia, quaerat Dominum,
Discatque duplex curvare genu,
Et servili pallere metu.
Ego bellum tamen inter numerosos
Sequar hostes. mihi ferri seges alta
Placet, et qui rubet ensis: pharetrarums
Rude textum, iaculorum leve fulgur.
Galearum placet horror, capulorum
Placet aurum. pede quidquid generoso
Quatit agros, quatit urbes, quatit hostes:
Ego semper venerabor, cupiamque
Aliquo sub duce belli nova castra
Meditari, pretiosas ubi praedas
Spoliorum vehit amplo rota currus:
Ubi captus gemit hostis sine telo:
Ubi stridor lituorum replet aures:
Tuba clangit, sonat Echo, tonat aether,

Peditumque ac equitantum volat ala,
Et victoria nobilis.
Virtute nixus miles, et vitâ probus
Laudes meretur, atque congiarium.
Ille dum vivit, nihil aestimare
Debet argentum, vel inelegantes
Laminas auri, nitidum vaporem.
Quaerat aeternae pretiosa vitae
Saecula, et laudem, spoliumque famae
Auferat hosti.
Illi cita mors optata venit:
Nec dotet humanis aliquando excedere castris:
Quaelibet hora est ultima vigili:
Vulnera magna sibi contusis vultibus optat:
Exsultatque sub ictu.
Ex fago bibat, anne consulari
Poculo, haud curat. stupidas paludes
Exhaurit galea. sitimque tali
Nectare tollit.
Mucidum panem, Cererisque frusium
Vile semesae rapit esuritor,
Et lovis spernit cerebrum, suaque
Caesar in olla est.
Sic sic beamur, et novi sumus Dii.
Quid Duci bellum potuit nocere
TILLIO? vitaeque rigor, laborque
Longus, et somnus brevis, et ciatrix
Denique octava? Emeritus triumphum
Morte conclusit sibi destinatum.
Interium nostrum tibi magne planctum
Consecrat TILLY miserandus Orbis:
Quem reliquisti, meliore laetus.
Heu nos miseros! quem deflemus,
Fors e mediis videat astris.
Promite laeximas, candite lacrimas.

Nec signum quidem doloris adverteramus. Cur igitur lacrimarum meminissent, liquere nobis non potuit: nisi fortasse, inquiebat Alphonsus, praetulerint in gestibus vultuque tantum hilaritatem; in animo maerorem inclusum senserint. Neque vero hoc, ait Symphorianus. TILLIUM verissimo gemitu planxerunt exstinctum: quia vero militia eius lausque bellicis laboribus parata non exspiravit, non necesse habuit lugeri, sed celebrari: homo enim mortuus, non miles: homo exstinctus, non Dux: homo defletur, non TILLIUS. Fama militis, Ducis, TILLII, cineri non incumbit, nec vulnus sentit. Stabit illa, dum haec machina. Dicebat autem haec ignescente prope vultu; ut notâsses cum solicitudine quadam conquisita encomia, gavisumque, quod opportune in militum laudes ire posset. Apparebatfestinatio quaedam, et eloquentiae cuiusdam singularis splendor, quose praeparaverat, data occasione erupturae. Ego ad Alphonsum: tantum permitteret alveo cursum: futurum enim, ut exhaustus, facilius nostro rore impleri possit. Symphorianus itaque effusis habenis in hoc stadium, quam exangue, inquit, decus est, quod nullius hostis cruor aspersit! quam vilis vita, quae reipublicae non [Note: Vita militaris cumu latis exornatur encomiis, et quare.] impenditur! Milites egolaudo: milites adhortabor, ut pergant in hocfunus intueri, et mentium sublimitate confisi, pericula mortemque despicere. Bellicis cogitationibus imbuta iuventus cui non placeat? Quam

si quaeras, quid pertimescat, respondebit: nescire se, quid sit pertimescere: rogare proinde, ut vocabulum explicetur. Haec decora sua pretiose emit: haec tantiunum vulnus facit, quanti alter totius corporis talento emptam sanitatem: haec praealto affectu insertam virtutem suo tempore exerit: neque naturam interrogat, eccur duas manus concesserit. haec indoles probat multo optime, quid quaeque possideat, factis testaturas: haec animos supra plebem magnifice effert, facitque, ut non hederarum more, niti cogantur fulcris, sed heroum more hastis. Ulmi, pampinique humile consortium ex egestate provenit. Milites non habent opus serpere; gladio se fulciunt, et saepe ipsa pericula pro vallo habent. Bello quid antiquius? Bellator David, Iosue, Gedeon, Iudas Machabaeus. Bellatores plerique Romani Consules Caesaresque, qui in hoc fastigium consurrexêre. Ipse Deus exercituum, nominis huius fulgorem amat. Bellis Carthago, Roma, Numantia crevit: luxuriosa pace Carthago, Roma, Numantia eversa est. emarcuerunt nobiles animi in orio, qui horrore discriminum erecti, viriles impetus ad disciplinam virtutis attulerunt. Quam miserum est, pavere, et vitam in summo ducere, nullius gloriae cupiditate duci! ubi timor, crudelissima perturbatio, homini intestinum convitium facit, nihil vita peius aestimari debet, morte nihil optatius. Et tamen videas, timidos amare calamitatis suae naturale tormentum,

letumque leto peius refugere. Fortium est, contumaci vultu excipere hoc telum, et dicere: Tandem aliquando. miror, ut non citius! si! ut iam statim omnia praeparavi ante annum. testamentum militare iam nuncupavi: eiusdem privilegiis frui opti, modo quo potest fieri meliore. nihil moror. ecquid ais? Superibeârunt me hoc nuntio. I. refer ad Senatum, me pro patria libenter oppetere mortem. Actutum adero, modo non inultus moriar. Victor utique honeste occumbere possum. septem horas dormituro vestes exuendae sunt; aliquot saecula, etiam corpus. Quin et animus, subiecit Alphonsus, exuendus est iis omnibus rebus, quae in quietem concessurum impediunt. Tecum facio: (atque ita Symphoriani [Note: Varia militia: quae nobilior et magis ardua sit, ostenditur.] sermonem importune satis abruperat) Militia vita hominis super terram, alterâ longe nobilior: cuius officium pauci explent, TILLIUS cumulate persolvit. Miles in isto bello cautus quisquis non est, triumphum non meretur. imo si victus, si reus aliquid patraverit, quod capitali per portam Decumanam ducetur mactandus. Ego autem dico, necessario hominem huic militiae nomen dedisse, quamprimum accepit: velit nolit, pugnandum est. Nam illa arma, quae manus stringit, levis causa rapit et deponit. Vivere non vult, pugnare qui detractat. Animus, Symphoriane, animus maiora bella sibi indixit, quam quae chalybem consumunt. ille sibi hostis et amicus est: quod bellum proditioni magis obnoxium? ille se odit et amat: quod bellum fraudi dolisque nequioribus expositum? ille contra se aciem educit: quid si dux frangat fidem? hosti colludat? ille

sibi insidias struit: quam facile evitabit aut sternet eadem strategemata, si velit? Periculosum, me hercule, bellum est, vitia oppugnantis; cum hostis ex hac parte furiosus placeat, ex altera invitus vel languidus pugnet. Age tu, quas mihi acies instructiores aut magis periculosas memorabis? Cadmi? Iuro tibi: milites, qui in animo tumultuantur, non quidem ex dente Cadmi progeniti, sed ex Adami dente, primaque a condito homine gula rebelles, fortius insurgunt in semetipsos. Polynices, Etheocles, fraternas acies, intra animi moenia continemus, imo integras Thebas. immanes affectus seditionem movent, et in mutua vulnera conversis hastis rixantur. irasceris? amor occubuit. omnia amas? nihil ergo odisti; et quod deterrimum est, ne vitia quidem. Metuis? speras? audes? inquire numerum, i, vise campum: nam certum est, aliquot ex hostibus cecidisse. Nominabis bella Romanorum? non suaserim. quippe in iis exercitum ducebat Imperator: Imperatorem vero duxit libido, ira, audacia. Sic qui Romam triumphantes ingressi sunt, capti animi servitutem falsa libertatis specie occultârunt. quos enim scelera in terram deducunt, hos ego dixero victores? hos venerer? horum facta suspiciam? nostin illud ex L. Annaeo: Rara fides pietasque etc. quotus est, qui, ut M. TILLIUS, hos militares animi motus infra se despectos habet, vitia pedibus calcat, se sibi subicit?

Ego, quia videbam Symphorianum obrui his argumentis, in partem veni, et simulans ferendas suppetias: non est Symphoriane, dixi, quod ab Alphonso commoveare. quis negavit, affectus animi rebelles edomandos esse? Ducis interest cuiusvis, ut a nullo obliquetur; et duobus in campis, uno eodemque tempore bigeminam reportet victoriam. Quantum inrelligo, bella in sensum cadentia, veroque ferro dividenda disputantur: quibus ego nihil utilius sublata pace, nihil magis necessarium pro recuperanda esse iudico.

[Note: Aliic ex capitibus accersita beslicae vicae laus.] Si vitam militum, Alphonse, arguis; vide, ne piaculo te hoc in loco obstringas, M. TILLIO sacer. otia vitiis scatent: bella tubae supremi Iudicii admonent, docentque, impensis non diuturnae vitae aeternitatem sibi comparare. Dicas: continuo in acie stare coguntur. Atqui hoc ipsum est, quod exacuit illorum decus. Distinentur perpetuis imperiis: placitis dicas. nam veris militibus Ducum imperia, placita sunt. Rarius divina cogitant: id quorundam militum, non militiae vitium est. Reperias etiam, quorum galeae sancta capita premant: quorum cristae virtutum ornamenta sunt, cingulum castitatis signum, turbati sparsique crines non tam fastuosae ferociae, quam seduli laboris indicia. Perpetuo in campis degunt. beati, quod non in urbibus: has enim, non campos, effeminat luxus. Moriuntur in campis: ergo efferri non debent. deinde multum

scilicet interest, in campo an in urbe cadas aut putiscas. Sol omnes mundi plagas percurrit: caelum omnes tegit. poterit miles hoc sarcophago, quo tegatur, contentus esse. Iam vero quam miserum est, expertem vulnerum, domi consenescentem mori in sponda! adstant medici et de arte sua conqueruntur. quare naturae suum privilegium sero restituunt: hanc iubent operari. quam debilitaverant tristibus poculis, cymbiis exequialibus, inamoeno rore: subito inclamant, ut se erigat, ut officium faciat, ut humores malignos consumat. hoc si non praestet, conclamant. Flet uxor et liberi gemunt, inscii saepe caussarum. pyxides ollaeque fartae pretiosis liquoribus frustra mutantur: sequitur membrorum tremor: convulsa corporis compages fatiscit, et ruinam denuntiat: nubila mortis toto aegri in vultu sedent, minantur oculis noctem, qui infesta albugine obstantes verberant. mox tota clades: et iacet. ergo ad arcam. Milites horum omnium malorum pene immunes sunt: quibus pulcher vitae neglectus securam libertatem parit; et honesta mortis cupiditas non ignobilem donat mortem, tubis tympanisque ac militari plausu stipatam. Placuit defensio mea Symphoriano, qui instituti sui rationes prosecutus: non hoc, Alphonse, tecum contendo, inquit, solo milites gloriâ dignos esse: verum id non video negariposse, quod bellica laus, quemadmodum pluribus obsidetur periculis, ita sublimius

efferat, alata volantibus in galea cristis. Est aliquid, fortunam vitamque contemnere: non alligari Parcarum nigris albisve staminibus, non formidare illarum aniles manus; et ad vacuam colum tremere, aut plenam amare: velut stolatus Alcides in longo syrmate colum Ioles insaniens basiavit. pudor! Terminos naturae praescriptos non odisse, id demum sapientis animi est. tam severae cogitationes, homineque dignae, in omnia exempla virtutis generosos animos laxant. attolluntur hi talesque virilibus praeceptis supra mortalium ceterorum conditionem: qui, ubi audiverint horum virorum facta, stupent, et dictitare solent: Non credideram: Itane hoc ille? et mortales id audeant? ut quid ita vitam prodigunt? sed nempe ignavia sic balba de nare loquitur, quando improba lance fortium virorum trutinat famam. Gloria laudat, instigat, non solum timide miratur: proponit exempla: iubet Caii [Note: Milites C. Iulii Caesaris.] Iulii Caesaris milites spectari; quos situ, Alphonse, excutias, videbis Acilium in Massiliensi pugna insilire in navim hostium; truncata dextera manu, scutum in sinistram transferre: hac amissâ, ore dentibusque (ô arma!) proram admorsam retinere, et vincere. miraberis Scaevam ad Dyrrachium oculum, ex teli vulnere defluentem, calcare, clypeumque centum et triginta ictibus perforatum proelio efferre. Laudabis illum militem, qui per medium agmen hostium in Britannia penetrans, fluvium armato corpore scidit

atque enatavit; illud tantum apud Caesarem conquestus, quod ignaviter se gessisset: quippescuti apud hostes relicti oblitus. Numerabis alios plures in annalibus Urbis, qui vel effosso pectore violentaque manu occumbere maluerunt, vel flammis taureisque excruciari, quam datam fidem fallere. Disce et alios. [Note: Lusitani.] Lusitanus dentibus excussis, explodenda oneravit [Note: Germani.] metalla. Theuton duellum hostile differt, dum urbem obsessam liberaverit. quâ in tuto positâ redit ad privatum certamen, et Lusitanum in defendenda urbe tantisper socium, finitis induciis, velut dilatum tantummodo [Note: Hispani.] hostem obtruncat. Hispanus sicco vultu ex arce, quam dedere nolebat, vidit a Mauris unicum [Note: Calili.] filiolum suum membratim lacerari. Gallus, cum etiam falso illi fuga obiceretur, prae maerore contabuit.

Nostro hoc Martio saeculo quot pugnas vidimus, tot exempla pene numeravimus memorandorum in omni aevo facinorum: Facies honestis cicatricibus superbas, disculpta vulneribus pectora, callis extritas manus, capita tonitru fulmineque tormentorum contacta, quis, si videat, non ilicet agnoscat et veneretur habitantes in istis corporibus animos? intelligat, eos arduum aliquid moliri, quod in plebem non cadit? Hebetes mentes obtundit iste fulgor armorum; et verum gloriae stimulum non sentiunt obtusa pectora. Nam quod aliqui spissa solum ingenia et ad litteras

inepta, bellis damnare velint, nimis putidum est, et [Note: Nostri aevi bella.] seipsum confutat satis ignominiosum probrum. Nostri aevi bella ingeniosos Duces requirunt. Quos sequior genius studiis abarcet, aut maligna natura praegravatos caliginosis nebulis stipat, plerumque in Duces non evadunt. invidia inundabuntse, et dedecorum pluribus rixis, qui absque exerto ingenio, iudiciique maturitate emergentes, iam ab infimis rebus, ad has trabeas atque imperia aspiraverint. Ubi consilia? ubi strategematum felix successus? ubi alii doli astusque bellorum in hebeti Duce aut milite, quorum scilicet caput stupore torpens et corneum est? Argutus ergo sit oportet, cui armati honores placent. sit fortis palpitantes enim animos non intrat robustior voluptas, pulverulentae virtutis comes. Sit cautus: neque enim solo ferro, nec solis consiliis evincet. inflecti debent haec armis, ut consurgat sperata victoria. melius tamen semper est, ferrum potius quam consilium deesse. Sit felix: fortunam enim Ducis facile accusant milites. nil turbate exigat: in partem curarum non nimis multos vocet, neque etiam solus sibi uni indulgeat. Vides igitur opinor, Alphonse, quanto labore, industria solertiaque bella constent. Si iam pro Reipub: salute suscipiantur, si opportuno tempore, si caussis iustissimis, si opulenta in terra; geminatur et felix militum vita, et belli strenuus honestusque usus.

Habemus gratias tibi, Symphoriane, medius fidius fortissime, ait Alphonsus. equidem tu, cum litteris operam dabas, vel solus in conquirendas militum laudes defensor egregius incubuisti, vel nunc te omnes bonae Musae ex tempore iuverunt. Ingrata sit Bellona, si non Oratorem hunc suum amplissimis ornet muneribus. Advertit haec Symphorianus, non sine sarcasino adiungi, et parabat retorquere; nisi inopinus [Note: Tres aliae Deae ad Parentalia adveniunt.] trium Dearum adventus amicam litem composuisset.

I. Princeps Gallia ibat: Diva, ut verbo dicam, formosissima: facies decora et mira maiestate amabilis: ex aequo animosa et venusta: scriptura genarum elegans: capilli inter nigrum flavumque medii, sed radicitus boni: qui partim decurrebant, partim serico nodo cohibebantur. qua in orbem turbinatus apex involucrum crinale facit, haesit acus comatoria: qua ab aure reliqua coma neglectim labens descendit in humeros, prominebat spina argentea, cum peregrino unione contra quamvis gemmam aestimato. palla coloris optimi, summaque opulentia tumens, adusque suras defluxit, liliis affatim distincta candidissimis, in limbo vacillare videbantur procellosa auri ramenta, ita ab arte infusa, ut aestum maris referrent, incumbentia in attritas flavissimi sideris spumas. Praeteriens Gallia tumbam, exquisitissimo gestu manuum totiusque corporis obsequio officium humanitatis

cumulavit: et lilio super funus iacto, media Dearum consedit.

[Note: Roma.] II. Roma sancto decore venerabilis, et elegantia quadam severiore conspicua, utique principem locum tenuisset. verum diu immota in caelestium, ut rebamur, contemplatione rerum stetit, tumulique fixo conspectu. Gestavit illa chlamydem, cui illusus Tybris e textili argento derivare aquas visus, impingebat adumbrato littori iocosos fluctus, et extenta manu iterum revocabat in nativum gurgitem. iurâsses vivere ab imo fontem. littora ex ostro assurgentia, aquae vitreae, urna argentea: ipse caeruleus emergebat conchae incubans: glauci oculi, frons lentiginosa, nasus exundans, barba in scaturigines floccis rorantibus depexa, toga candida defluxit, operosos motu ad ipsos Deae pedes symbolum nutritae Urbis ostentans. namque in eiusdem togae rugis, ceu septem vallibus, reptabant Romulus ac Remus belluae lactanti imminentes: filis quidem adeo vitalibus picti, ut ea non nisi ipsas composuisse Parcas crederes. imo pusionum unus facie benigniore, ut videbatur, solerter expressus, vincebat alterum formâ. plausit ille tener as fraterculi sui plantas ludente manu, tamquam ominose. cetera in habuti vultuque huius Deae omnibus sanctiora, multam amoenitatem dignitatemque novae Romae spirantia. fuscus color gratiis plenus, tamquam a fumo sacri thuris proveniret. honestissimus oculorum

fulgor: vice cassidis vittarum nexu crinis incinctus. dextera manu ferebat fastigiatam ex gemmis mitram, claviumque aurum, ut ita dicam, caelorum patulcium. Ante pectus, ubi sanctior vestis celebri nodo irrugata vinciebatur, colluxit carbunculus miro candore vehemens, et emblemate sculpto peculiaris: nam aliorum seu lapidum seu colorum patiens mixtura temperatas effigies ostentavit: quas inter genios Observavimus ingenui mellis stillas lambere, depulso lacte altricis Romuli lupae, ab hostili globo apium obsessae abactaeque a sanctis iam moenibus, et meliorum cultorum copiâ frequentatis. Atque in hanc speciem Roma incessit, omnium in se oculos convertens. quare etsi tardior, ut dixi, venerat: nihilominus venienti assurgentes Deae reliquae cesserunt.

[Note: Alemannia.] III. Alemannia sedere, caussâ aliarum politior detrectavit: gavisa, hospites Deas commodo in loco exequiis interesse. Haec exercitato vultu rigidior, nequicquam tamen odiosa, prisci cultûs candorisque multum ostendit. Eminebat ex illa integritas morum, pulchritudo naturalis, sine fuco et stalagmate; negligentia tamen vel incuria quadam corrupta, ac squalore notabili deformata. Lata frons sincereque sibi constans, maturae prudentiae exculta sedes. oculi grandiores, illique lacrimosis pluviis, ut apparebat, nonnihil destructi: densa supercilia, crinis turritus, in occipitio theatrali quodammodo gradu suggestus ac

consurgens: quem infixus decenter pugio divisit. Alemannia sic funus affata est:

[Note: M. Tillius ab Aleman nia laudatus.] TV belli sublimis honor: sic iudicat hostis.
Optatae tu pacis amor: sic aestimat orbis.
Te vivente, nihil, multis licet obruta curis,
Extimui: nam caede rubens et squalida luctu,
Solabar me Marte tuo. capitisque severo
Er exi crines madidos Alemania Rheno.
Te moriente, dies obscuro condita peplo
Solis iter fugit, rur sumque ululanda sub undas
Descendi pronio supplex Alemannia vultu.
Te pugnante, tubas inflavit vividus aer:
Et (scis ipse) Deus, Deus in tua proelia venit.
Te vincente, nihil saevi clementia vidit,
Nil crudele minis, nihil illaetabile factis,
Sed miti sermone pium per consona castra
Absque super vacuo captos mulcere tumultu.
Quem pugnans timuit, miles devictus avait.
Cum furor incaluit, primus tu stringere ferrum:
Quo victor sopire tubam fremitumque solebas.
Quemque coruscabas pugna durante cruentum,
Post pugnam siccum gladium vagina recepit.
O! vere tutela Ducum, generosaque magni
Militis effigies, et nostri gloria belli!
(Dixit, et ad sacram contorsit lumina tumbam.)

Fabatur haec, magnifico gestu adgubernans voces, prorsum eo, quo cum Hecuba ante Priami tumulum stetit. sermo grandis, vultusque conspirans, et ambitioso dolore femineum plangendi modum egressus.

[Note: Gallia M. Tillii proelia memorat.] Gallia dudum gestiens exornare defuncti TILLII manes, ubi Alemannia destitit; prosecuta est funerale praeconium. Consurrexit igitur, et Deabus in sella compositis, perquam politam reverens caerimoniam exhibuit, capite, nutu, oculis, manu, pede eloquens, antequam loqueretur. Dum iret, gravida divitiis palla, crispata ipso motu, allisis identidem fimbriis resonabat: atque ipsum aurum liliorum margini attextum singultire audiebatur. Multa, priusquam ad TILLIUM perveniret, praelusit de Henricis suis. Quorum acre iudicium, M. IOANNEM DE TILLY commendans, omnium aliorum opinionibus merito sit anteferendum: praesertim Henrici Quarti, bellorum gloria, fama, virtute, prudentia in miraculi modum clari. Dein audientiâ factâ, liquida magnaque voce, ac si tubam Famae ori admovisset, ita personuit.

SI licet in tanto luctu, mea Numina Reges
Henricos memorare meos, manesque beatos:
Et tua laus, TILLY, numquam magis ore diserto
Nobilitata trahet pondus venerabile famae:
Tuque meis umbris similem debebis amorem.
Tot fortes inter Gallos ea proelia dextro
Marte secundâsti: quaesivel sola micarent
Inter tot titulos, tibi quos Alemannia fixit,
Auderet nullus tantis certare triumphis.
An referam insolito pacatos more tumultus,
Quos Argentinae mixtos Tlotharingia sensit?
Illane bella, quibus felix inclaruit olim
Guisius, et nostrae celebrem se reddidit aulae?

Vos rapidi Ligeris ripae, multoque cruenta
Sanguine, et Alveti loca mortibus horrida testor:
Dicite Germani (caput hîc Germania movit,
Arrexitque aures) quos urunt pessima tetri
Stigmata Calvini: quanta cum strage fugatum
Theutoniae nimbum contortâ TILLIUS hastâ
Reppulerit, rubroque vias faedaverit imbre.
Dicite vibrato decorati tergora flore,
Quam valido nervo formidandisque lacertis
Contuderit frontes perfrictas, qualibus armis
Agmina constratis late fumantia campis.
Ardebant glaeae flammis, sed corda rigebant
Frigoribus timidis: plena ergo per ostia manes
Corpore detrusi stygias adiêre paludes.
Auditi fremitus animarum, inimica iacentûm
Sibila: calcati pedibus populariter artus
Lernam exspirârunt! sic, sic post fulmen inanis
Miles, et exanimis, cinerique admotus hiavit.
Dira sub effossis, et adhuc lugentibus arvis,
Ossa sonant, quando glebas proscindit arator:
Messorisque hebetant inventa cadavera falces.
Qua summos apices fert mons Belicardus in auras,
Ensibus et clypeis exstructus inherruit agger.
Ultor Tilliacae debet tot funera dextrae.
(Dicere plura parans nequiit: sive arduus haustam
Abstulerit vocem dolor et luctantia verba:
Sive repentinus lacrimarum affluxerit imber:
Sive aliquid, quod non scimus, maestissima solum
Aspexit tumbam, multumque est muta locuta.)

Nimirum ipsa Heroum adolescentia, aliorum etiam veternosam senectutem erudire potest. haec, si factis credimus, Alphonse, dixi, M. TILLIUS rudibus

annis iam clarus confecerat, testante serenissima Regina. Agitabatur annus nati Christi octuagesimus quintus supra millesimum quingentesimum: quo universa pene Gallia intestinis tumultibus belloque exitiabili, et saepe plus quam civili, faedum in modum exarserat. Rebus inter Henricum III. et Henricum Guisium compositis, cuius auspicia secutus TILLIUS, sdub Adolphi Swarzenbergii equestri legione alam duxerat: ingenti furiosoque exercitu Germani Galliam inundaverant. Erant hi ipsi, quos Protestantes vocant, homines ex Calvini faece fermentoque stigmatici, Orbi Deoque rebelles, in Caesarem, Reges Principesque [Note: Haeresin Calvini, faedum Galliae et Alemanniae malum. oppugnavit M. Tillius.] iniurii. Sentimus heu! nimium, intulit Alphonsus, impurissimae Sectae nunc, si alias unquam, nefarios conatus, hostili rabie omnique scelere imbutos: cuius unica molitio spectat ad arma et vastitatem Imperii Romani. siquidem clandestina consilia tubis efflantibus, palam fecerunt, quid multorum annorum in Catholicos odium furorque superbi1a flagrans coxisset. Ausi sunt (quid enim est, quod non audeant?) verendas Aquilas, totque saeculis religiosissime cultas aggredi: utque possent convellere, arcana moliti, pectoris tumultum solerter celaverunt; et armatae pacis titulo colorati, interea suum Equum Germanico-Troianum phaleris politissimis exornârunt, in ipsis foribus Caesarei Palatii constituentes. Paucis multa dixisti, Alphonse: more nimirum Laconico, subiecit

Symphorianus. Ego: his quam simillimos illius aeviperduelles cogitate, qui instar nimbi, praecipue ex Palatinatu, effusi, cum celeritate, tum violentia grassantes, Hugonotis (quippe nomen tantum in scelerata colluvie mutaverant) trans Ligerim bellum gerentibus se iungerent. Quid ageret hîc TILLIUS? Hugonotarum copiis ad Alnetum et citeriorem Ligeris ripam a Regiis ingenti clade deletis, ipse reliquias Duce GUISIO ad limitem Germaniae et montis Belicardi agrum insecutus, ne catulum quidem, ex pessimo genere reliquit. Exinde sub Lotharingo Carolo meruit, Iametiana expeditione clarus; illoque bello, quod Argentinenses diversa factione collisit: dum ii, quos penes Episcopum eligendi ius est, in varia scissi studia non convenirent. Catholicis Cardinalem Lotharingum, Acatholicis Brandenburgici Septemviri filium designantibus. Quae bella magna cum laude atque prudentia gesta, quatuor equestrium turmarum praefecturam contulêre, etiam ad Regiae familiaritatis Sacramentum admisso: quando eundem Henricus IV. licet hostis, acerrimis proeliis, Arcuensi ad Sequanae ostia, et mox Iuriaco in Neustria ob fortitudinem inclitum, pacefacta in suas partes trahere non dubitavit. Quid? quod TILLIUM, quamquam hominem exterum, Dux Lotharingus ob res praeclare gestas, praefecturis insignibus Dunensi et Villafrancana donaverit, ea maxime ratione permotus, ut in sua ditione

fortissimum felicissimumque defensorem retineret. His itaque calidior tanti Ducis aetas insudavit proeliis. Imitatus est Hannibalem, ait Symphorianus: quem tactis aris ferunt a puero se imbuisse crudis bellorum rudimentis: insuper ea iuvenem meditatum molimina, quae virili dein aetate robustior, maiore cum nervo torqueret. fuerint haec Gallica proelia virtutis atque fortitudinis qualiacumque signa tandem, praeclara atque manifesta: ego tamen illa semper inter praeludia numerabo. Alemannia, antequam Gallia loqueretur, quid dictura esset M. TILLIO dignum, videbatur solicite et diligentius attendere, pensabatque secreta cogitatione verba. Ubi dignitatem rerum percepit, modumque canendi: quasi semetipsam incusans, quod ingrata minus praestitisset, quam aliae; calore novo in vultum convocato, TILLII laudes bellorumque apud se gestorum varietatem, multiplexque ingenium ita explicuit.

Contendit Alemannia, M. Tillium fortiorem Romanis Ducibus esse, uti sua quoque bella graviora Romanis: paucos proinde reperiri, qui secundum Tillium a Marte fratres nominari mereantur.

NOn Veterum pugnas, et mundi funera planctu
Elevo: nec Trebiam contemno, nec Allia, nec qui
Implevit stagnante Lacus Capitolia tabo.
Id contendo tamen (dictis reverentia veri,
Astraeaeque manus momentum ponderis addant)

A nostris bellis tantum distare vetusta;
Temporibus nostris quantum quoque tempora distant.
[Note: Veteres Duces.] Iactet Roma suos, (Roma hoc non audiit, ante
Funeris aspectum perstans, fixisque verendum
Contemplata oculis. Verum esto: audiverit, esto
Invita: in faciem dici haec praeconia possunt.)
Iactet eos igitur: tam quos nutriverat Acca,
Et lupa lactavit: quam quos in templa reversos
Regibus expulsis, et ovantes hoste subacto
Sextum Consulibus duxit comitantibus agmen.
Ponte natans secto Cocles spectacula fecit:
Construxit subito pontem non TILLIUS unum.
Mutius in flamma, per flammam liberat urbem:
Ignibus a stygiis incensum TILLIUS orbem.
Non potuit Brutus Regi parere superbo:
TILLIUS excussit sceptrum brumale tyranno.
Fabricius pace oblatum contempserat aurum:
TILLIUS ex praeda collectum respuit aurum.
Stat defensa suo rupes Tarpeia Camillo:
Nunc quoque morte tua, TILLY, casuque tuo stat.
Corvinus victis semper post bella pepercit:
Nullius meruit post proelia TILLIUS iram.
Cunctando Fabius lentatum macerat hostem:
Consiliis scivit vafris quoque TILLIUS uti.
Scipto Poenorum fallaces contudit astus: Saepius occultas elusit TILLIUS artes.
Lustrales animas Decii effudêre duello:
TILLIVs impendit veris sua vulnera bellis.
Ille gubernavit secure Martis habenas:
Quas modo laxabat, modo constringebat, ut ipse
Solus in his docilis poterat. nam muneris huius
Consortes nullos habuit sociosque triumphi.
[Note: M. Tillius gravissima bella sustinuit.] Nec tantum teneros Persas, quibus omnis ab auro
Venit honos capuli, vaginaque cincta smaragdis,

Congressus fudit, seu quam de mollibus arvis
Bosphorus imbellem deducit in agmina Lunam.
Arma virosque Vir armatus, metuendaque fudit
Dux metuendus, et ingentes ingentior hostes.
[Note: Bellum Pragense.]Ut mihi gaudenti sese iam Praga rebellis
Obicit, et stellam, quae lubrica sanguine fulsit
Dirius, inclusaque feras conterruit horti:
[Note: Turlacense] Ut stolido terrore ferox Turlacius arma
Concrepat, et rigidos, silvam velut histricis, axes
Bellatrix W impfena quatit. formidine grata
Cor tremit et veteres perplexa revolvo timores.
Contemplor rigidas acies: uligine putre
Calco solum, et fragiles cannas, Cannasque rubentes.
[Note: Halberstadianum.] Ut se Halber stadius celeratis passibus inbfert,
Non nisi mactato positurus Caesare ferrum.
Sacrilegae dant iura manus, merguntur in ora
Crudeles gladii, collisque impacta securis
Crebra rubet: densi strident ad funera manes.
Ipse autem Regale tumens, cum Numine Divos
Infestat Proceres, ipsisque assibilat astris.
Sed Moeno testante cadit, vidîtque cruenta
Strage inarata suos crevisse Echsfeldia campos.
Te quoque Danorum bustum fatale, Lutherum
[Note: Cimbricum.] Efflantem cineres, congestaque conspicor ossa.
Moverat immanes tempestas Cimbrica fluctus
Regali Tritone ferox, cum pene quiêssent
Proelia, et in Martis dormirent fessa grabato,
Ingenti Saxo) stagnum, infamesque paludes
Deseruit, nostris ausus concurrere telis
Cimber,m et audaci flatu irritare leonem.
Et iam porrectis per campos cornibu s ibat
Immodicus, lateque minas spargebat in Urbes.
Cum meus opponit demum se TILLIUS, et stat.
Stant utrinque acies., (ac si isthoc lumine cernam

Praesentes acies, et adhue a strage feroces.
Praesertim Vulpem, quae pellem exuta dolosque
Desiit Imperii geminas gannire per aulas.)
Pugnatur. Vincit, qui sic consuevit. in algam,
Quos fuga servavit, patriam Fugêre, suumque
Nunc etiam Marium didicerunt vivere Cimbri.
Scilicet hes Virtus domuit robustior hostes.
Hos, inquam, quibus arma furor rabiesque nocendi
Saeva ministravit: Cadmaei semina dentis,
Aetnaeos fratres, et monstra immania terrae
Subdidit Imperio. facile est, hoc credere famae
Narranti: audacem porrtexit cautus, inertem
Strenuus, argutus stolidum; robustus et acer
Insirmum ac segnem, trepidum formidine fortis,
Denique multi unum. facile est, hoc ccrcdere famae.
At non hoc aevo nostro. sors altera belle
Exiit in campum. maiora pericula praesens
Bistonio Gradivus equo, deterrima vexit
Proelia, et impulsas fatis peioribus hastas.
(Audiit et maesto protrusit ab ore cachinnum:
Mallem ego plorâsset: tantus fuit horror in illo)
Vincere vel tarde, vel non constanter, et hostem
Vincere cum damno, vinci fuit, immo subinde
Vinci, vincere erat: mutatas oraine miro
Alternante vices, et numquam ad limina Iano
Stante eadem. quare plus quam mortalibus armis
In me certatum est. sed in haec et in illa paratus
TITLIUS audaces ferro, temereque vagantes
Adventu subito, furiosos debuit irâ
Opprimere, et celeres veloci prendere cursu.
Consilio astutos subvertere, nocte latentes
Eruere in solem, fingentes fallere, furta
Ingeniosa novis, textasque retexere fraudes
Frandibus oppositis. scire et fugientibus uti

Et timidis, solumque metum simulare paratis.
Non est in quovis, non est in pectore factus
Ex virtute adamas. similem si multa vel unum
Ostendêre Ducem constantia saecula ferro:
[Note: Convivae Martis pauci.] Hoc satis est. siquidem pauci prandere merentur
Cum Marte ad Rhodopen Hebrumque, et dicere: Frater!
Hanc glaciem ex galez libo tibi sanguine mixtam.
Responde, et bibe sis: magnae cratera supina
Cassidis, et totum fuso te prolue tabo.
Dein simul in Dacos, Cimbrosque movebimus arma.
Frater! mutemus clypeos. (iam laetior ore.
Risus difflabat Martem, ses semper amari
Iratique aliquid servat, nimiumque virilis)
Frater! et umbo tuus mihi convonit: aspice, quantum
Hic deceat gladius. viden', an mea lancea maior.
An tua sit? noster non est tam frigidus ensis:
Stragibus incaluit: quin tu quoque mortibus uris,
Expellisque gelu? simul irrumpamus in hostes.
Nempe quis haec dicat Marti, nisi TILLIUS' et quem
Talia iactantem de se ferat ille, nisi illum?
Cedite Marcelli Curiique, et dura Catonis
Maiestas: et qui Romanis caedibus olim
Cannarum memores patria poscente, vacastis.
Ut vos non sperno, sic nec praeponere possum.
Si tamen in nostrum transferri nomina bellum
Vestra placet, praedico: opus est patientibus Umbris:
Quas nullo stimulet non debita gloria fastu.
Agmine nam longo praecedet TILLIUS omnes.
Ac post hunc primum, Roma et Carthago sequetur:
Vos quoque.

Observavimus studiose, dum haec canerentur, totis vultibus in Romam imminentes, probaretista, an abnutans signum daret aegritudinis aut displicitae

iactantiae. Nihil notatum est. quin ubipotissimum speravimus aegrius laturam, serenissime annuit et gaudebatvinci, Christianae Reipublicae bono. Etvero negare non possumus, bella huius aevi praecedentia multum superare. five hostium perfiidiam spectes, [Note: Bellum hu ius aevi multiplex, versutumque ingenium vetera superat.] quae fumma est: sivetortuosa ingenia, quae tam abstruso recessu sunt abdita, ut vix, velne vix quidem possint suffodi: five magnitudinem molis, quae toti Europae incumbit: five numerosum exercitum, qui caesus, uthydra, semper peiora capita exfecundissimo trunco surrexit: five denique diuturnitatem temporis; aetate Troianum excedunt, Punicum fraudesuperant. non urbs tam secura, non arx tam munita, non regnum tam potens iam reperitur, quodvel proditione capi, vel viribus expugnari, vel hostilitate frangi non possit. quanta varietas infraudibus? quam multiplextemeritas audacium? infestorum hostium quis furor est/ vidimus tamen ipsi Suecicos conatus, quos efferatus miles, et tamquam congente insania raptus, in obsidione Ingolstadienst consumpsit. Unde hic furor, nisi ex Erebo? Percrebuerat antiquitus, et ante lustra sex aut septem nondum desierat fama, Martis ingenium penitus deprehensum exhaustumque esse. Vah! ut quid puerilia nostris bellis commiscentur proelia? perpendenti mihitransacta, et praesentia cum praeteritis comparanti, nostrorum temporum bella aliquid peculiare habere videntur, quod de

aliorum saeculorum velitationibus dicinon potest: in quibus vel caussa dispar, vel non idem proeliandi modus, vel alii Duces, vel minus atroces eventus, veltam arguta atque perniciosa consilia in rerum natura non extiterunt. Plerumque Veteres aut solo ingenio pugnârunt, aut solo robore; rarius in utroque efficaces. hoc aevo certat', ut dixi, vis argutiâ pollens miscetur calliditas fortitudini: in unum conspirant dolus et virtus: facilius ineuntur proelia, hostes difficilius subiguntur: his subactis, petulantius exercentur victoriae. ita senserat Symphorianus, ut M. TILLII erigeret gloriosos in hisce bellis labores, ac fortassis ipse etiam nonnihil sincerioris famae in se derivaret; ut qui pluribus proeliis strenue interfuisset.

Ego vicissim Symphoriano: extolle sis, quantum velis et audeas, menonrefragante, horum temporum bella. Mihi aeterna Sapientia, provide atque sigillatim pericula distribuens, admiranda magis videtur. Pene iam decimum quintum annum Marti impendimus: ex quo Praga novi Ianiportas, fenestras, [Note: Providentia Dei admiranda in his Alemannicis bellis.] inquam aperuit, de quibus Caefareos Gubernatores in faxa praecipites dedit. cum illis bella furrexerunt: sed processere pedetentim, cursum, gradus, vestigia, Numine signante: non totis viribus irruere permissa, molem lentius traxêre. Primum Iuvenis subsultans venit, regalem hiemem exotsus. quo quidem tempore, sifortuna favisset, aut celeriora consilia,

maiorique potentia hostium nequitiam corroborâsset; non haberemus fortassis hodie, Symphoriane, quod de Romani Imperii speranda incolumitate, velloqui possemus, vel consulere deberemus. deinde alii atque alii venerunt defrenati eo tempore, quo nocere volebant, vincipoterant. Sequebatur alter alterum, et in campum descenderunt, utin tragicam olim scenam saginataevictimae, ibidem mactandae: autin arenam Gladiatores a Munerariospectaculum populo dare iussi. adfuit audacia, defuit belli nervus: adfuit iste, consilia deerant: simulhaec data sunt, fortuna delusit: hac favente, non convenêre Duces: principumimplorata potestas, confusaque rabies seipsam vix sustinuit: perduelles autem Imperii civitates, neque tanta cum impudentia, neque tam aperta insaniafurere audebant. Ubi haec omnia conspiravâre: mirum dictu! defenderunt Caesarem illi, qui oppugnaturi sperabantur: et defenderunt tamdiu; quousque, sed minore iam cum periculo, etiamipsi oppugnarent. Tandem et barbarus hostis, cum videretur domesticus deficere, ex mari eluctatus, in nostram terram transportavit expercitum numero magnum, celeritate promptum, ferocem successibus. cedo: si moles ista fimul in Romanum Imperium incubuisset; nonne adinternecionem parvotempore deleri poterat? Veruntamen, quod ante commemoravi, bellum istud ab ore gladii divini pependit, punientisreos, liberaturi afflictos. hoc tam

strenuo remedio aegra Germania restitui Romanaefidei, atque in veterem dominandiufum, spemque salutis revocari debebat. Bellumhoc, ut fluvius aliquis rapax et sanguineus, non conferto gurgite per regna stagnavit; sedscidit undas, sparsisque et difsusis quaquaversum brachiis in purgandas provincias fluxit.

[Note: Duces perduellium a Carholicis mulcum discrepant.] Iam si Duces hostium cum nostris comparemus; nemo non advertit, benignius Catholicis provisum suisse. plerique illorum prius dilapidaverant opes suas, et evoluto per furiosum luxum patrimonio, cogebantur in rapinas ire. Nostros Virtus excitavit ad proelium, et ius honestissunae defensionis. illi sola audacia fastuquefreti, conflatos ex transfugis trahebant exercitus. Nostri bona caussa animante fortiores, auspicibus Aquilis et Leonibus, ferrum strinxêre. fulserunt in Catholicis vexillis Christianae pietatis ornamenta, Spes unica Crux, et secundum hanc altera spes MARLA DE VICTORIA. Denique cum illis superbe imperitarent Ernesti, Obertrautii, similesque his Sparticis nonpauci: nostrorum agmina ductabant Tampierii, Bucquoii, TILLII. M. TILLIUM cum nomino, absolvisse mihi videor bellorum cursus. Quam provide destinatus estingens Heros his proeliis? ad quae ipsum prius imbuit Belgium, erudierunt Galliae, Hungaria exercuit: ut instructissimus nimirum arte et manu veniret, in Rempublicam nats factusque, omnium Saluti devotus. Non est, Symphoriane, ut aequalem

illi Ducem amplius exspectemus. idque pronius mihi persuadet absoluta omnibus numeris virtus, quam ad iustitiae libram gladiique suspensum pondus examinavir. Aequaliter sehabere in discriminibus; affectibus, qui diripiunt animos, ratione compositis dominari; bonam fortumam ferre posse, et iratam non timere; animi solius est, quem rara sublimitas, naturaeque vividae privilegium communibus exemit malis.

[Note: Advenit Belgium ad Parentalia.] Parabam adhucplura fari. Sedintervenerat divino passu gradiens Heroina. ex incessu patuit tralucens regaliter animus. Alphonsus statim in aurem mihi: Sacer tibi sim, nisi haec Dea Belgium sit. Agnosco vultum, mores, incessus: erat certe egregia. Si hastam Medusamque in clypeo protendisset, Pallada credidissem: si arcum et sagittas, Dianam: vel sic tamen ab utraque Dea multum torui decoris traxisse visa est. Corpus magnificum, procerum, elegans, animae scilicet militaris regium castrum. Vultus, quiluctum decet, severus et tamen bonus. Luminum vigor insignis, sed recedentes sub frontem paullo trucius vibrabant, quam quis in fermina speraret. Nubila frons, nec sine rugis: quas quidem lubentius aspeximus, quamsrontes plane aequoreas: ita enim illae rugae infederant, ut a natura, etiam in horrore voluptatem quaerente, iurâsses insitas: et prodebant consiliorum ad bella spectantium perpetuas minas, nullum nisi hostem laesuras, et semper habituras.

Caesariem magna galea oppressit, temere, ut apparebat, quasi inter festinandum iniecta, eiusque anteriore parte ad sinittrum tempus obliquata. crispatus ardenti metallo conus in auras exibat: cui inflexa sublimis cristae acies in clinato iterum fastigio in humeros delabebatur. Sinistra manu gestavit clypeum, in quo Mars caelatus currum urgebat ad Rhodopen, hastâ equos increpans. Quadriiuges adamante conformati; hasta ex ferro et chalybe. Ipse Deus e pyropo fabrefactus, iratum numen vel in parva specie exhibuit. Rhodope electro, eiusque nives crystallo consurrexêre. legebantur etiam unciales litterae. S.P.M.B.D.D. Placuit Alphonso patria Dea, illique medullitus hunc nativum fulgorem gratulatus est. et ad me: ne exspectes, inquit, molles gemitus, aut femineos singultus. dolet equidem; sed asluetafuneribus, contemnit Iacrimas. Cur igitur, subiect, tantâ discordiâ mutat vultum oculorumque notabilem inconstantiam? quid excussisimae identidem manus, flagellataeque in crucem? vestigia, et acriter, et saepius, et celerius mutata, quam par eit, signficant non parvi doloris copiam. Crederem fatidicos stimulos sentire, si decusâ galeâ, vitta laurusque capillos necteret. Tum ille: an tu existimas ab Apolline non amari? vel qui maxime. non uni tantum Deo ambitionem et amorem movit: placuit pluribus. proeliatur et scribit: duplici canit tuba: scit utraque manufacere. Vix haec: cum Belgium,

proiectâ hastâ, ingenti suspirio diduxitos, et flevit, ita ut Alphonsus miraretur. Mox secum obloquens, raptum animum in diversa prodebat. deinde in protrusa dolor verba vehemens ivit, aere in sibilum contortis manibus eliso.

Belgium variis animi diripitur perturbationibus ob M. TILLII mortem: quae tamen eius virtutes, quibus post fata carere debuit orbis, clariusostenderit. ad extremum cum tam Gustavum, quam Tillium exercuerit armis, utriusque ingenium et modum pugnandi pandit.

HVnc igitur potui post tot mea fata dolorem,
Et tantum sperare nefas a milite sueco?
Ille ingens animus mortales exuit artus?
Condite iam ferrum, qui sic meruistis ab hoste
Prosterni, ut Ducis unius iectura subiret
Casorum numerum: memorabitur hoc quoque bellum,
Quo cecidit tatus, fatis urgentibus, Heros.
Tu quoque non nimis infelix: qui dignus aheno
Ex serpente globum torquere et fundere glandes,
Successum iactare potes; tantoque superbus
Vulnere, Vandalicis cum laude excedere castris.
Plus spolii fortuna dedit, quam poscere vota
Debebant. quisquis tamen hoc te crimine latum
Fecisti, nocuisse puta tibi gaudia culpae:
Et Martem Nemesinque time, propriosque lacertos.
Heu! que saevities luctûs, quis luctus amorit,
Quisque doloris amor maestam occupat inter eundum!
Tristis in affectus feror: atque ut flantibus Euris
Cymba natans premitur, curritque hinc inde repulsa.

Sic animus nutans Vario torrente rotatur.
Exsultem? doleamne? an amem? an detester? et odi
Et cupio. similis quae mens mihi? plurima sensus
Irritant, mutantque vices, miramque fatigant
Naturam. gavisa fleo; flens gaudeo: lata
Irascor: detestor amans, et amata relinquo
Tristis, et indignans hilares exerceo curas.
Quod Belga in nostris natus sit TILLIUS oris,
Gaudeo: sed gemo, quod fatis concesserit. odi
Funestum, quisquis contorsit missile plumbum.
Et vulnus tamen istud amo: cui gloria tantum
Conciliat spatium, penitusque infringit biatum
Ossibus. indignor, quia tali tempore Caesar
Hunc Belgam amisit, qui si potuisset in horam
Servari, mediumve diem, Ducis halitus unus,
Et quae sussiceret vox sola repellere Suecum,
Restitui linguae; a Parois debebat avaris
[Note: Absente Tillio visum est, quid praesens Tillius potuerit et fecenit.] Vita hoec sexcentis redimi generosa talentis.
TILLIUS ipse igitur pretium quam immane meretur!
Est, ubi contemptus maior videare, vel absens.
Est, ubi difficilis certarum copia rerum
Auget, et extollit pretium. quo semper ubique
Utimur, et cuius oestes consuevimus esse;
Denique desinimus mirari: gloria tamquam
Iam vetus, et languens ipso sorbetur ab usiv.
Hand aliter nolae virtutis opinio sensim
Deterieur, minuitque suam proesentia famam.
Sic igitur Lunae fratrem, Solisque sororem
Non ita suspicimus: quoniam moderante chorage
Perpetuo redeunt: licet in maris ima ferantur,
Quando ad Neptuni tbalamos invisere currunt.
Ille diem, haec noctem sublimi temperat igne:
Ille suo, haec qualem cognato lumine Phoebi
Menstrna corradit: spectandi dira libido

Tunc urget, centumque oculos violentius Argi
Suscitat, armatis quando concurritur astris,
Et miseros patitur manes obscurus Apollo;
Bigaque Thessalicis vexata laboribus errat.
Saepe adeo diras facies, et bella cruentae
Noctis, et ingentes terris expavimus umbras.
Ver pulchrum est, totoque micat formosius anne.
Sed cum praeteriit labens, et stelta canina
Ringitur, ac calidis urit latratibus auras:
Veris honor crescit, maioraque vota meretur.
TILLIUS ut semper magnus, sic maximus absens,
ludiciis etiam censeri debet iniquis.
Magnisicam invidiam vivus toleravit, ab hoste
Mortuus expressit laudem: liventia corda
Contudit, invitisque oculis ingessit amorem.
Namque ubi coeperunt tali Duce castra carere;
Tunc sua nimirum iustâ discrimina lance
Librârunt, ingens et totum pondus in una
TILLIUS unus erat: iamque exoriente tumulte
Iam tardante morâ, maestisque eventibus agre
Milite, et interea claro successibus hoste,
Torpuit attonitus positis Exercitus armis.
Unica vox resonat: TILLY! fortissime TILLY!
Sic nos deserimur? nec iam te absente valemus
Stringere, quae quondam, robustis arma lacertis?
Sunt tamen haec eadem, sumus et, nisi fallor, iidem:
Dux temen haud idem est. quo decedente, relictic
Pessima successit miserandae tessera Sortis.
Ergo tuum vulnus nos detruncavit, et omnes
Prostravit casus tuus, afflixitque ruina.
Tu noster numerus, paucts bellantibus olim,
Milia solus eras, et plus quam milia centum.
[Note: Declaratur exemplo Navatchi-Suecus et Tillius am be Tirones in Belgio: et Tillius quidem iam antess annos.] Ut si qui aequoream cupiant torquere carinam,
(Ceu facile) et remis alios damnare movendis.

Obtinet imperium navale peritior unus
A puero rentare vadum, fluctusque minaces
Scindere. quamquam illo puppim clavumque regente
Cetera iurba silet, nec tanti praesidis artem
Aestimat. in terra Triton et Nereus undas
Commovet. accurrunt montes, Aquiloque remugit.
Et sustollit arenam, aestumque accendit in imo.
Excutitur pronus vento stridente Magister:
(Id casu.) ergo ingens clamor, fremitusque dolore
Mistus in attonitis, et iam palloentibus errat,
Exercetque metus miseros, fastumque flagellat
Praeteritum: ad remos, et transtra immanibus omnes
Sudant verberibus: subit hic, subit ille: laborant
Necquicquam. abripitur navis compage soluta,
(Et posset tamen arte regi) geminique Lacones
Frustra clamantur. sed desperantibus aestus
Subvenit Oceani fortunaque prospera: magne
Nam fluctu ad littus simul eiciuntur. id unum
Praestitis incolumes. at non iam vilius aequo
Navarchum pendunt, sed adorant Numinis iinstar
Caerulei, geminoque Deum prae Castore laudant.
Tu, neque diffiteor TILLY, tu turbine in isto
Bellorum, quae sanguineas trusêre procellas,
Noster eras Tiphys, noster Palinurus in undis.
lam vero clavum quis, te moriente, relictum
Attrectare ausus? potuitque evincere fluctus,
Quos despumavit mare Balthicum, et incola vasti
Gurgitis evolvit grandi Balaena natatu?
Quae tot iam fontes, et stagna, et flumina sorbens
Siccavit: (quid enim parum Lycus?) ista tremendi
Matribm et natis, vixdum satur aequore Rheni,
Danubio, Germane, tuo Tyberique minatur:
Pando aliquid, plausumque peto. Gustavus, et ipse
TILLIUS, ex nostro didicerunt bella iheatro.

Nempe utrumque Ducem docui, tentare triumphos,
Et clangore frui. Lustris antiquior octo
TILLIUS ordiri quando suapraelia coepit:
Vah! Gustavus adhus nondum: et sinatus, inalga
Reprabat; tam parum adhuc: fortasse natando
(St multum) poterat pisces aequare minores.
Post tamen accepi docilem satis. atque pharetrâ
Instructum in terra, qua sum mibi saepe rebellis.
Qua vero pacata pio sub Numine dego,
Ardua Tilliacae spectavi exorsa palaestrae.
Huic belli praecepta dedit Mauritius, illi
Magnus Alexander Princeps Farnesius: ambo
Heroes. hic adhuc Invenis traducere primum
Coepit equum, non est minimis exorsus ab armis
Ille etiam a nitro, primoque a pulvere miles
Promovit per facta gradum: quot passibus ivit,
Tot meruit titulos; et quae vestigia bellis
Signavit, virtutis erant. Recto ordine crudis
Clarus ab auspiciis, tandem luctatm ad hastam
Sustulit ingenuns vires, et nomina iusses
Cum Duce mutavit. Gustavus furta, dolosue
Maluit, et miras bellorum noscere fraudes,
Quam vero Mars esse sago. Scit callidus artes,
Exercetque simul Batavas: remoratur, et instat,
Et premit, et cedit, rursumgue abeuntibus astum
Intorquet, falsosque metus. Si instruxeris agmen
In campo, fugiet: si fugeris, ipse sequetur,
Uteturque fugâ. Gaudet mendacia vulgo
Spargere, et imbetlem portentis tundere plebem,
Ceu maior, meliorque foret: ceu maxima secum
Agmina ductaret, bellatricesque catervas.
Cuni tamen excusses, lixas plerumque caducos,
Invalidumque trahat numerum, facilemqui fugari.
Exploratores speculis hostilibus aptos

Immani pretio solers emit, et quasi totum
Nervum bis impendit. Quod si lucretur et hostem
Pollicitis, vanoque linat speciosius ostro;
Tunc audax, tunc fortis erit, tunc magna secabit
Flumina, et Aeolios spirabit turgidus utres.
Non facile armatam validamque obsederit urbem,
Constanti virtute potens timet ille feroces:
In timidos ferus est, et inertes fortius urget.
Si tamen expugnet fortunâ adiufus et astu,
Vel missa clavi portas patefecerie ultro
Territus, ac sola contentus pace senator:
Mutabit Suecus vultum, clementior aurum
Exiget, et finget casuris parcere tectis.
Quos sibi subiecit velvi, vel amore, metuque,
Principio facili, nec stricto iure gubernat,
Iustitiae rectique tenax, moderamine visus
Prudenti removere malum, legumque vigorem
Propositis nutrire bonis; nec velle, tyranni
More, flagellatos in vincula mittere cives.
Sed simulat. Sic emulget; laudatur et odit:
Laudat et excruciat damnis fraus tecta sub istis
Moeandris latet, ac truculenti larva furoris.
Esto, hilari vultu meditetur mitia verba,
Nec violet foedus; dum suadent commoda pacis
Hannibal ingenie fallax indulget, amatque
Texere fucat am telam. Nam si omnia victor
Sterneret: et semper captas soeviret in urbes:
Quis timidus civis talis se dederet hosti? Quis molliret iter? venienti pabula gratis
Offerret, patriosque lares? tormenta paventes
Et pretium veniae nullum, nisi morte ivendum,
Quâ saltem possint furiâ obluctentur, et iras
Exacuant, et tela, et saxa; prinsquam occumbant.
Spes adeo vitae simulanti plurima plures

Subiciet, matura satis succedet, et atrox
Saevities, quando crabrones moverit ardor,
Aut animi stimulus cerebrum percusserit oestro.
Tunc spumis et bile fluens, promissa priora
Destruet, ac vera pensabit gaudia luctu.
Templa ruent, pretioque suo spoliabitur ara.
Flagrabunt urbes, deformatîque penates
Aedibus e laceris fugient, et in antra ferarum
Abdentur: sic ergo solet bellare Suecus.
Sed celer est, ac quod ponendum in laude triumphis
Utitur, et numquam solo contentus honore:
Promovet id, quod habet: quod non habet, arte modisque
Omnibus attentat, caussasque exquirit, et urget
Coepta, voluptatem docilis postponere lucro.
[Note: Ingenium profectusque bellicus M. Tillii.] TILLIUS et melior factis, et maior ab annis,
Dignior et titulis. et longo doctior usu,
Longe alius: nisi quod laudes vel in hoste canendas
Ipse quoque emeritus, belli possederit artem.
Sed sine virtutes vitiis, sine crimine famam.
Magnanimus, prudens etiam, cautusque: fidelis,
Et fortis: celer et solers: asperrimus hosti,
Et clemens visto: metuendis inclitus armis.
Utilis et paci: felix, et castus, et acer,
Et pius: omne decus pectus confluxit in unum:
Coniunctas numerat dotes, quas sparsie multis
Dividit: ille ausus iusto concurrere bello,
Eminuit: caecas idem latebrasque dolosque
Hostiles facile effoait, nullique vicissim
Arguto patuit. Vim tempestate fremente
Sedavit: vel cum secreto glisceret igne
Civilis rabies, praevertit tempore flammam.
Quam fuerit felix, potuit mihi dicere Praga:
Quam fortis, Wimpfena docet. Quam nobilis nltor,
Cimber, et Odrysiae caluae testantur, et orbis

Iudicat, et signis caelestibus annuit Aether.
Huius consilium si praevaluisset in aulis,
Iam non Germanas temerâsset Suecia terras.
Ab! frustra gemimus: frustra transactarevolvo:
Sum tamen his assueta malis. quasi Belgica possint
Abscondi. Thalamo Mavortis nupta cruenti,
lam sexaginta donavi stragibus annos
(Audiit, et capulo sirmat connubia tacto)
Semper in hoccirco, populique immitis arena
Cernere cognato perfusa cadavera tabo
Cogimur invita: magna inter funera, TILLY
Tu quoque MAGNE iaces: sed non et fama iecebit.
(Dixit, et ad sacram contorsit lumina tumbam)

[Note: M. Tillius Gallobelga,] Vehementergavisus est Alphonsus, Belgium officio suo non defuisse; ut quam Divam maxime decuerit TILLIO honorem habere, et magno funeri sacrum nomen addere. In huius enim, aiebat, tellurem [Note: Eius origo] ille natus cecidit: haec cadentem sustulit, aluitque, et parvo militare nutrimentum, amoremque belli ingessit. Tillius Gallobelga invidiam terris aliis excitavit, cuilibet ambitiose cupienti, tanto militi ac [Note: Infignia gentilitia.] Duci corpus atque domicilium praeparâsse. Sed enim BRABANTIA GALLICA meruit antecellere ceteras provincias: quippehoc partu donata, reliquarum gentium terrarumque bellicosam sobolem, secura contemplatur et ridet. Origo illi a Gente TSERCLASIA TILLIA, illustri et annosissima, iamque Rom. Imperii finibus per affinitates acsuccessiones inserta familia. Hanc Eburones civitas que Leodiensis iam olim

nobilissimis accensuerunt virtute, bellisque florentem, a GEDEONE TSERCLAES EQUITE, DOMINO IN OSTEEL, BEHUN, et MARIENHOVEN propagatam. Qui quidem Anno Chiristi millesimo sexagesimo quarto inclitum factis nomen habuit, deditque nobilissimae prosapiae: non quod eam ipse condiderit primus, quippe longe in antiquiora primordia resolvendam, sed certioris famae celebritate posteris venerabilem fecerit. Gentilitia Tserclasianae familiae Insignia a Ducibus Brabantiae, Regibus Bohemiae, Imperatoribus Africae originem suam traxisse, non desunt qui iudicent. E campo rubro emergit Leo surrectus, albi coloris, coronâ, cauda stellante, exertâ linguâ spectabilis. Scutum tegit galea, et galeam candens Aquila alis vibrantibus complectitur, medio corpore coronata: astantibus hinc inde duobuslabaris, altero armagentilitia, altero caput Turcicum praeferente. Praesagium spiraverunt iam a centum annis haec insignia; his radiatos aliquando TILLIOS Aquilam Leonemque invictis armis protecturos esse. Certe cum TILLIOS hoc aevo audimus nominari, ipso usu famaque solicitante [Note: Genitor eiusdemque frater. M Tillii Illustrisimus Nepos Wernerus de Tilly.] memoriam, statim vel milites vel Duces cogitamus. MAGNUS TILLIUS Genitore MARTINO satus Equite, qui obiit anno reparatae salutis millesimo quingentesimo nonagesimo septimo. Fuit autem unus tantum frater IACOBI nomine: ex quo progenitos nepotes numeravit duos IOANNEM et WERNERUM

Ambo bellatores, singulari virtute nostriaevi bella sustinuerunt: et Illustrissimus Wernerus S.R.I. Comes de TILLY et Braittenegg, Baro de Marbais, Dominus in Balast, Montigni, Weifssenberg, Tillysburg, Stain, Dominus in Freistatt, Hollenstain, Hochenfels et Helffenberg S. C. M. et Serenissimi Elect. Bavari Camerarius, Consiliarius bellicus legionis peditum, et Urbis Ingolstadianae praefectus etiamnum sustinet, Is ipse, cui legionem equestrem ducenti: invectoque acerrime in hostem, ad Statloniam memorabilis gloria adversum vulnus donavit. Ceterum plurima, natura sincerior benignaque fortuna, in istum Ducem virtutis atque felicitatis ornamenta congessit: quaeneque iam fas neque tempus est, disertius explicare. Nonlatent. Et comitas, prudentia, industria, fortitudo naturâ ducente, ex arcano erumpunt, manantque diffusius in claritudinem. Illudtantum commemorabo, quo omnes olim Musas devinxit, capacissimum magnarum artium inge- nium; atque ita litteratura cum politiore pacis, tum feveriore excultum seientia belli; ut quid in ipso prius, militaris disciplinae notiti am et ad inventa singularia pronam, an pulcherrim arum rerum quas assiduâ lectione conquifivit mentique impressit, apparatum mireris, plane nescias. Accedit suavitas

incredibilis morum, solersquefacundia, quae honorein naturae cumulatitus exaugent. Symphorianushîc commode interfatus; novi et istum, inquit: expeditionu met laborum M. PATRVI continuus comes, specimen saepe saepius deditse TILLIUM esle.

[Note: Ioannes de Tilly quare magnus Tillus vecetur.] Sed amabovos, ut quid IOANNEM de TILLY, semper MAGNUM TILLIUM nominatis? equidem a vobis hoc didici, cum crebrius illam vocem usurparetis: tantulo epitheto putatis Herois encomium absolvi? alias hunc titulum ipsius imagines praeferunt.

Ioannes Tserclaes S. R. I. Comes de Tilly, Baro de Marbais et Braittenegg etc. tam Caesareus, quam Ligae Catholicae contra Imperii perduelles Locum-tenens Generalis, Heros invictissimus.

EGo Symphoriano: arbitrare tu, omnes titulos eâ ratione exprimi? compendium nobis dixisti. Nos MAGNI nomine usi, brevius quidem nihil, nihil etiam prolixius dicere potuimus, et velut quidam nuce totam Ilidadem, sic voce hac Tilliadem claufimus. Iactat Macedonia MAGNOS Alexandros, Epirus Castriotos, Italia Pompeios, Carolos Gallia, Consalvos Alphonsosque Hispania. Habeat et

Brabantia Belgitimque MAGNUM suum IOANNEM de TILLY: qui magnus bello, pace, virtute, consiliis, factis, periculis, victoriis, utique hoc nomen implevit. Evertit, mihi crede, Heros iste omnia praecepta Rhetorum; quae laudaturos docent, a familia ordiri. Hanc M. TILLIUS inter laudes non reputat. Belga nominarivult, non Belga laudari. Quod enim Belga sit, ipse non fecit; quod talis Belga sit, gestarumrerum famâ consecutus est. Itaque nec proavorum indiget fumosis imaginibus cerisque, vel statuis adoratâ rubiginehorrentibus. Potuit genus nobilissimu, sinon invenisset, inchoare. Et sic quidem Illustrissimo fulgore conspersit. Annon audienti IOANNIS TILLY nomen, occurrat statim, debere illam stirpem longe pulcherrimam effe, ex qua tanti miraculi ramus pullulavit? verum ille ad stirpem animos non vult converti; praesentius oculos splendor dignitasque gloriae ferit, quam ut ad veterum tabulas, inque maiorum vestigia revolvi debeamus. Praeterea oratoribus mos est, ut nonnumquam officiosas affricent laudes: hîcne veras quidem absolvere poslumus. Quocirca ita, Symphoriane, cogitare debes, TILLIO MAGNI nomen inditum, non ingenii, sed necessitatis inventum esse. Alioqui aggredere tu ipse opus immensi [Note: M. Tillio varia ex virtute et honorenomina dari poflune] laboris; et si piaculumputas, aliquid omittere, voca TILLIUM PRAGENSEM, voca HALBERSTADIANUM, voca TURLACIUM, voca denique Cimbricum; et ne vasti

nominis desit pompa, voca ALEMANNICUM et PARTHENOPOLITANUM. Omnia haec nomina meretur, qui nominum horum velhoftes, vel hoftium horum nomina delevit: quasi vero novum et insolens sit, a victis hostibus cognominati. Drusus a debellata Germania Germanicus, Scipio ab Africa Africanus, alii ab aliis victoriis nomen immortale sunt indepti. Si M. TILLIUS Pragam subiecit, si Halberstadium vicit, si Turlacium domuit, si Cimbrum prostravit, si Parthenopolim expugnavit: quis succenseat oratori, multitudinem horum titulorum, in exaggeratae dignitatis pondusfamamaque convolventi? Marcellus populi Romani Gladius dictus est: M. TILLII GLADIUS toto Marcello nobilior fuit. Lucius Cassius, scopulus Reorum: in M. TILLIUM omnes perduellium haerefes impactae, flatum amiserunt. Otho IV. mundi miraculum: bellorum certe M. TILLIUS. Ed- mundus, ferreum latus. Quid dicam de M. TILLIO? ferreus, me hercule, pes Romani Imperii fuit. Quod ut omnia, sicutferrum conteret, attestantibus Oraculis Sacris: ita, quae hucusque obstarevisa sunt, Tilliano pede fortiter proculcavit et contrivit.

[Note: Belgium milttiae animofa nater.] ALPHONSUS, ut memoras, ait: Belgium nihil vile profert, consanguinea Bellonae Deafecundo utero Heroas parit: quamquam fortiorem TILLIO ne ipsa quidemse genuisse novit. Prius quam Gallias et Hungariam tentaret, patriae subvenit, HERMANNI a

[Note: Prima bella atque auspicia Ducum, quae lecut est M. Tillius.] LYNDEN BARONI de REYKEM auspicia secutus: cuius virtute dexteroque Marte ita imbuit ingenium, ut non dedignaretur illa rudimenta agnoscere, atque apud amicos prosectûs tunc sui commoda recensere. Bello, quo Gebhardus Trucsessrus Archiepiscopatu Coloniensi ob mutationem Religionis expulsus est, interfuit, primario legionis signo ornatus; et iam tum Boiariae sua obsequia praestruxit, Ernesto Septemviro militarem operam navans. Postea spontaneus miles, Alexandri Farnesii Parmae et Placentiae Ducis castra secutus, Antuerpiensi obsidione inclaruit: quae tunc celeberrima, maximeque difficilis toti Belgio, ingentem exspectationem fecerat. Certatum acerrimis proeliis, et excursionibus infestis. Ipsis elementis barbarum saevientibus, vis illata, fatigavit humannum ingenium; frenatisque tandem per insanas substructiones molesque turritas via patefacta, memorabile belli specimen posteriati commendavit.

Interea Belgium, dum loquebatur Alphonsus, multa consilia Alemanniae communicare visa est; nutus, gestus, oculi, saepeipsumsilentium, aliquid grandespirabant. Ex eventu patuit, Alemanniam quaesitam [Note: Chorus.] fuisse de pluribus rebus gesits M. TILLII, quas Belgium ignoravit. Commodum itaquetres armati staturae maximae viri exibant: primus Macedonicam sarissam, alter strictum gladium, tertius ingentis clypei molimen, et ipse squameus, gestavit. Singuli

Leonis exuviis, unguibus ante pectus colligatis, vice paludamenti, insignes. Secundus cudone caput defensus, cetera ferreus. Sulci frontis rudes et inamoeni, praesertim in primo. Sicgradiebantur horrido adhuc atrocique silentio, vel dolorem vel iram professi, magis tamen dolorem; tumbamque vergentibus in imum gladiis, et inclinata casside proni salutârunt. Hos Alemannia conspicata, et in Naeniam triste murmur diverberantes, non humiliter rogavit, quae Belgio explicari voluit. Chorus ita inceperat.

CHORUS III. ALEMANNIA.

Nihil in mundo durat, et omnia
Fragili titubant subnixa pede.
Patitur miseras natura vices:
Et in alternas trahitur mortes
Vita renascens.
Leviora volant, graviora cadunt,
Omnia pereunt, nihil est stabile.
Et quod miserum est, saepe celerius
Maiora ruunt, tumulusque brevis
Bella coercet.
Foreior aliquis fuerit TILLIG?
Dignior ullus vivere TILLIO?
Cecidit, cecidie TILLIUS ingens.
Alemanna Parens, lacrimosa Parens
Funus adorat.
[Note: M. Tillius qualisante pugnam.] ALEM. Effare, quis, quantusque, vel qualis fuit?
Primo ante bellum.
CHOR: Getula qualis bellua Rex Leo,
Quando otiatur, torvus et adspici,
Immanis, in suo cubili
Subsidet, et meditatur arma,
Optatque bellum: iamque adeo suas
Reservat iras, vimque recolligit
Venae flagrantis, et fuiuro
Exacuit grave robur hosti.
Nondum est in armis, nondum agitat iubas,
Caudaque terram verberat, aut micat:
Sed are pando rugit altum:

Inque globos salit, et iocando
Ungues minaces temperat arduus.
Collude Sodes. I. Nasamon manu
Mulce superbum vellus auro:
Tange iubas: at enim feroci
Insurget ille et proteret impetu
Venabulorum obstantia robora.
Expergefecit iram, et agros
Gaudet ovans iterum cruento
Implere tabo.
Talis erat.
[Note: Quale Ignum pugnandi dederit.] ALEM. Cum signa bellorum dedit: campo data
Hostisne timuit signa?
CHO. Ut si Gradivus ferratam torserit hastam
Implêritque nemus:
Dat sonitum tellus, et magnis fluetibus aer
Exundans quatitur.
Subsidunt silva et strident, plorantq; coloni
Arboream stragem.
Ingeminant summi montes vallesque fragorem,
Ossaque cum Pindo
Mugit: et ut talemiaculetur rarius hastam,
Panque Palesque rogant.
[Note: Quali impetu pugnaverit.] ALEM. Si riguit agmen hostis, et densum stetit,
Tantone potuit impetu perrumpere?
CHO. Qualiter brumâ temulentus Ister,
Montium postquam bibit explicato
Alueo lapsius, niviumque turmas:
Et putris tandem satur est pruina.
Turgidus vadit petulante flustu,
Et super ripas, super arva et urbes
Stagnat: inde ingens ruit, et ruendo
Creseit, erestos superatque pontes:
Vel cehaerentes lacerat. quid ille

Curat has nugas puerulis artis,
Pessulum, aut postes, obicesque (silus
Integrae truncos) rapit ille cursu,
Quidquid occurrit, trabibusque fractis
Nereum pulsat. spoliisque Thetyn
Donat, et natas fluviis Sorores.
Sic enim, sie ad mare tendit Ister,
Et Patris fratrumque animosus intrat
Vitrea tecta.
Talis erat.
[Note: Qua constantia.] ALEM. Nulline fugiens tergus hosti prabuit?
CHO Qualis in ponto scopulus Malea
Audet armatas Iovis igne nubes
Spernere, et spumas maris aestuosi.
Si tonat, ferroque pluit caduco;
Perstat immotum caput inter astra,
Nec timet fulmen, rapidosque nimbos.
Si tument undae domttore motae:
Frangit illisae rabiem procellae, et
Cedere nescit.
Talis erat.
[Note: Qua celetitate.] ALEM. Celerine cursu potuit hostes assequi?
CHO. Ut fulminis als
Per nubila fertur:
Ut Parthica canna
Post terga relicta:
Ut funda per auras
Balearis ahenum
Et marmora torquet.
Talis erat.
[Note: Qua fortitudine ac zobore.] ALEM. Numerosa quid si dente Dircaeo satae
Acies levârit capita, nolens cedere?
Non timuit iras et furorem militum?
CHO. Qualiter Aquilo Sarmata tubicen

Implens aere gelido buccas,
Equtdem semper fera bella moves
Orithya scit esse potentem)
lle nivosi montis decutit
Calua caumina, nemorumque moras,
Dryadum pulchros sternit amores.
Sed si in patuli vacuique ruat
Aequora campi: perit ille furor,
Et tuba clangit breviore sono.
Quia non adsunt, quos petat hostes.
At si densis Platanus brachiis
Albaque populus, alt aque fraxinus,
Et Chaoniam bellica roboret
Dodona manum; iuxtaque freta
Multis navibus oner ata fluant;
Campum habet Aquilo: tunc valide incubas
Viribus aeris, atque sonoro
Flamine turbo belliger intonat.
Clamant flumina, nubila, nemora,
Mersasque rates versasque domos
Misero gemitu queruli plor ant
Mercatores, nautae, Agricolae.
Talis erat.
ALEM. Pugnâ peractâ, qualis in pacem fuit?
[Note: M. Tillius qualiter post pugnam se gesserit.] CHOR. Qualis Marmaricus Lco
Heros a proavis suis,
Et multis spoliis tumens:
Sed iam luxurie satur,
Ac tot mortibus ebrius,
Dentes lassus, et impigros
Annos plurimus, in specu
Consumit reliquos dies:
Hic grandes oculos rotat

In sese, et fruitur suo
Aevo: iam catali vicem
Fessi patris eunt, et in
Sparsas se penetrans casas,
Maurorumque mapalia.
Sic gaudent fieri viri.
Rex vero senior domi,
Exspectans genitos, iacet.
Sed quamvis iaceat; tamen
Terrori ac reverentiae est.
Visu hic exanimet viros:
Ne dum, si nitida face.
Aut ferri rigido gelu
Commetus, senii pigrum
Pondus proiciat, levi
diffusus Zephyro iubas:
Unguesque horridus asperos
[Note: Casus M. Tillii.] Formidabile rugiat.
Talis erat.
ALEM. Ahicecidit idem: qualis hic casus fuit?
CHO. Qualis in silva bene celsa quercus,
Cuius aetatem memorare Faunis
Unicis notum est, nimis gravate
Molibus belli, exuviasque ramis
Pendulas gestans satis obsoletis
Hanc colunt omnes Dryades, dieque
Cingit astivo chorus orgiorum.
Creditur Numen: nec in eius umbra
Audeat vanum latitare vulgus.
Solvitur tandem laqueata radix,
Et sacrum terrae propius remittit
Pondus, inclinatque caput sitperbum.
Esto, iam nullam, velut ante, denso
Frondium, amplexu locaplet et umbram,

Nec solum lapsis foliis coronet.
Ipse, qui truncus iacet, est honori.
Et suam famam moriens meretur,
Tale post fatum senio soluta
Nobilis arbor.
Haud aliter.
[Note: M. Tillius poft mortem qualis] ALEM. Ubi bellicosam efflavit animam TILLIUS,
Magis timori, vel magis amori fuit?
CHO. Sicut Leonem, quando in antro Caspie
Porrexit hasta, digna bibere sanguinem
Regalis irae, quâ tumebat bellua,
Garamante Patre (et hic ab antiquissima
Si fors Leonis venerit prosapia)
Satum: illum adhuc calente vivum Spiritu
Nemo aufus est adire, nemo tangere,
Frontemque latam, oculosque torvo sidere
Effulgurantes, osseamque dentium
Concutere sepem: nemo barbam vellere.
Occubuit. ergo iam licet: concurritur.
Numidaeque, Getulique, et omnis Africa
Est curiosa in innocenti funere.
Hicfrontis admiratur, et trepidans mann
Ostendit ingens spatium; hic aureas iubas,
Ille explicatum corpus: omnes regium
Animal coronant, et pavere gestiunt.
TILLT! Leoni compar amus te tibi.
Ensem tuum vix vidimus, qui mortui
Lestum super pependerat; iam Martio
Horrore plenos, et sacrâ formidine,
Mulcebat oculos ille ferreus nitor.

Belgium, hoc audito Choro, non parum semetiplam solata est; quodtantam apud exteros de

TILLIO [Note: M. Tillii praeclara laus ab ipsa natura perorante.] suo existimationem ubique florere conspiceret. Alphonsus quoque disertus in elogia, O TILLY! O ingens anime! dixit, in quo praeclarissimas dotes, et aeternae laudis monumenta, nobilis natura virtusque signavit. Gloria maior explicari non potest, quam si dicatur, naturam dete conquerinon posse. Illa tamen in complorationes, et obiurgandi licentiam iure suo profusa, ad ceteros mortales saepenumero dicit: quid hoc est? dedi me nobis optimam: cur in pessimam mutavit prava cupiditas? genuisine vitiis: et cooperti sceleribus hinc deceditis? alimenta fortia suggessi crescentibus membris: ut quid tam cito abrumpitur vita: inftruxi nervos et offa ad proelium; nihilominus ignavâ pace marcetis: viridi iuventâ vos indui, afflavi corpora magnis spiritibus, denique generoso calore animavi praecordia, suffecturo in pulcherrimorum facinorum ausa; sed frustrata sum: inglorii fugistis e statione: nulla spolia reportâstis: nullum vulnus accepistis: nullum domuistis hostem, ne vos ipsos quidem. Quid simile Heroi nostro obiciat aut exprobret natura omnium Parens? si dicat: tibi me cum optima dote bonisque insignibus infudi. Respondebitille: naturam, qua decuit, cumulatius ornavi; quanon decuit, vici. Siopponat: indolem erectam dedi, arduam, spirantem sublimia, corpus habile atque idoneum maximisrebus, mentem utriusque sortunae capacem: reddet TILLIUS: In annos

iuveniles eductus, statim arma tractavi: numquam otiatus sum: hostes plurimos cecidi; utiles triumphos inimicis abstuli: Reipub. semper profui; quinquaginta quinque annos bellis impendi. Potes aliquid, ô natura, conqueri? potes accusare? laudabis, scio, talia de se vere memorantem. Atqui nondum tibi dixisset, tuque nondum scires, quas curas, quaepericulafolus [Note: Octo vulnera gloriosa M. Tillii.] et unicus sustinuisset. Octo vulnera ipsi inflicta nondum vidisses. Symphorianus interpellans; quinque ipse scio, ait; et si vulnus Suecicum computo, sex: de alteris duobus nihil audivi. Imo vero ad septimam cicatricem pervenit. et si lubet audire, inquit Alphonsus, numerabo.

Bis sinistro pede adversum vulnus accepit: semel, quatibia ab imo paullum recedit, Tartarico telo traiectus est in Hungaria, sub Duce Mercuriano meritus. iterum eiusdem pedis genu glande e maiori tormento emissa, ad Binnebergam, Danico praesidio munitum oppidum. Anno M. DC. VII. mense Septembri sinistrum brachium tria vulnera sustinuit. Primum transmissa glande patefactum, nonnihil a cubiti iuncturis descendit, creidtur belli Hungarici nota. Alterum super humerum anteriorem; qua fere brachium desinit, penetrans, sub media axilla iterum exitum invenit; ex Hungarico, an Coloniensiproelio, reportaverit, incertum: brachium illo ictu inutile, plerumque robur amisit, et ad folum habenarum

regimen suffecit. Tertium vibratus acinacis inflixit; qui, dum Heros irruenti militi brachium obicit, in scapulam incidens, eam cruentavit. Ex pugna Lipsiensi, sextum vulnus in eadem glans equitis impulit dorso, qua inferiores vertebrae paulatim ab imo aicendunt; hoc enimvero acerbius magisque periculosum prioribusfuit. Sed et tertium in Lipsiensi proelio, adeoque iam septimum accepit, tactus aliâ glande, quae secundum ephippium ingressa, partes sedentarias rasit. Anno M. DC. XXXI. quintodecimo Kalendas Octobres, octavo ex fatali vulnere, non tam TILLIUS, quam Romanum Imperium afflictum est, propter ripam Lyci, non procul a Boiariae oppido, Rhain dicto emissus enim e Suecico tormento, cui a falconibus nomen dant, plumbeus duodecim unciarum globus superiori genu parti adeo fortiter incubuit, ut per obstantia ossa totumque pedem ex latere penetrans, sibi viamfecerit; donectandem lassatus in ocream decidit: ossa ab ictu horrendo comminuta, quod suis acuminibus sacuciae carni inhaererent, ingentes secuin dolores traxere: quos tamen ille absque gemitu, et ut MAGNUM TILLIUM decebat, stante vultu toleravit. Symphorianus: haec in acta referri debent; et olim, ait, posteritas nihil cupidius spectaverit, quam Lycum memorabilem eo casu Ducis. Chares, qui Cyri Regis poplitem gregario vulnere perstrinxit, su- perbiâ inflatus, insaniit. Si tu, O Suece, quisquis

es (fortuna enim te hoc honore dignata est) sceleris tui celebrem infamiam nôsses, (et forsan nôsti) a Marte ulterius nihil peteres, (quamquam Mars, se tibi annuisse, negat) ut ut tamen sit, cum glorioso crimine morieris, qui infaustâ felicitate usus, pedem ferreum [Note: Laudantur uberius adductis historiis arq: exemplis. I.] Imperii Romani prostravisti.

Alphonsus commendavit Symphorianum, suoque more prolapsus in vestigia militaris gloriae: quando, inquiebat, libido tanta est, historiis pasci. ede, quis tibifortior, TILLIUS an Fabricius videtur? Tumille: non suasero, ut me in iis provoces, quae cum Marte faciunt: quippe ea non perfunctorie legi: in pacem minus ingenii curas expedivi. Et nunc quidem alo, TILLIUM fortiorem Fabricio, etiam constantiorem. Tametsi enim de hoc Pyrrhus dixerit, eum difficilius avirtute removeri, quam solem a cursu: non intellexit tamen regiam virtutis viam, sed vulgaris vitae placidam rationem. TILLIUS Heroibus quoque invidiam movit, et inter summos meretur primus censeri. Agnovit Alphonsus, eum nn abludere, et pluribus urgere statuit: Sed quis constantior, Masinissa an [Note: II,] TILLIUS? certe prodigiosa quadam firmitate pedis omnes antecelluisse fertur. Symphorianus: intelligo hercule, inquit, quid velis: num tibi tam sincerus et albae mentis videor, ut putes captiosis quaestionibus me obnoxium? side robore corporisloquerer; tu adfortitudinem animi quaestionem transferres. Hanc

explicanti, lacertosam obiceres. Aio igitur, Masinissam TILLIO in utroque cedere. Nonnescio, Regem illum tribus integris horis immotum in eodem vestigio consistere potuisse: atqui TILLIUS septuaginta tribus annis; utnullaevires, minae autil Iecebrae afirmitate dimoverint. Sed ad Lycum cecidit: quid tum postea? ille ruinamnon sensit: fulcro subtracto, nos corruimus. Alphonsus: nunc mihi demum sanguinis nostri, ait, vitaeque et amicitiae nexus placet; quando ipsastudia non discrepant. Nescieram antea Martem tuum tam eruditum esse. Nunc comperi, illum pugioni et libro incumbere. Ad TILLIUM quod attinet, vere, vere is amans patriae fuit, tam magni vulneris sumptu impensus. Neque, si Augustus iam viveret, hoc encomio togatos solum Senatores [Note: III.] ornâsset. Erat TILLIUS hasta illa Romanorum, quae sinul atque terrae infixa fuit, diripiebantur urbes, et inludibrium praedaecapta oppida cedebant. Iste vix terrae illatus, naturae debitum persolvit: mox [Note: IV.] hostis audacior totam Boiariam devastavit. ERAT Hunniades noster, quem tanto terrori memorant Turcis fuisse, ut adhuchodie Thraciae, Bulgariaeque matres parvulis assuetudine plorandi fastidium moventibus, nisi sistere velint fletum, Corvinum Hunniadem minentur. Quid existimas, symphoriane? si repentinavoxin castris Suecorum personaret: TILLIUS

haudquaquam exstinctus: TILLIUS venit: TILLIUS adest redivivus: quanto paure consternatianimi in fugam, torrentis instar, abrepti, alteri ab alteris protruderentur? non aliter quam Ingolstadii factum: cum insolito metu impulsi, commeatu magnam partem relicto, solâ nocte securi, profugerunt, Ah! unico amisso viro, fateor, incomparabili quidem, sed qualicumque, unico tamen solum amisso viro, universa castra nostrorum militum, quam cito decedentibus animis maeroreque corruptis, informidinem fluxere? MARCUS Licinius Crassus quaerentide castrorum profectione, [Note: V.] respondit: vereris, credo, ne tubam audias: si noster sciscitetur miles; quo responso sesolabitur? dicet ille: tubam consuetam non audimus: Patrem nostrum non videmus: gloriosum senem non amplius saltutamus, quî fit? quando pugnabimus? quando vincemus? Inflantur quidem tubae: sonant classica; verum haec non animant. TILLIUM desideramus: TILLII consepctu exhilarati, in arma et victorias grassari valemus. Ille nostratuba, nervus [Note: VI.] et triumphus est. Hocergo tantum responderi potest sciscitanti, quod Milo iam senex et inutilis, sibi quaerenti ipsi, cur taurum non portare posset; suos lacertos aspiciens, atque illacrimans, respondit: Ar HI QUIDEM MORTVI SUNT. Mortui sunt lacerti verstri, ô milites: subsederunt pedes: contabuit corpus:

vigor absumptus. TILLIUS mortalium castris excessit. Desinite mirari defectas vires: caussam tumulus tegit, manibus mortuis nemo pugnat. Duce TILLIO defuncto, tam cito non vincetis. Sed confidite: fortasse ipsius manes bellicosi in pectore principum vestrorum sedent, excitaturi milites ad bella, vimque et robur afflantes. Dicentem haec Alphonsum monui, ut ad tumbam oculos converteret: ibi Mars novis funeribus atque manibus videbatur excruciari, qui utcumque prius luctu defatigatum se saturaverat. Subito turbatam aciem excussit oculis: recruduit dolor, et ululatu inter non intellecta verba stridente, pulsavit os hians, et ridens, maestus et ferox Saepe aliquid quasi exprobraturus, iterum conticuit: saepe ad tumbam converfs, aversusque, sursum deorsumque oculos torsit. Opinabamur, hos motus, ut inceperant, intra doloris silentium haesuros: cum ille altissima voce intonuit.

Expostulat Mars coram Iove: quod se quidem praefecerit bellis, multa pollicitus, maxime viros bellicis muneribus aptos, illos autem vel nullos vel paucos dederit, citoque abstulerit datos: inter ??? os omnes affirmat, se vix ullum M. TILLIO similem habuisse. Lycum, ad cuius tipam vulnus accepit, inter celeberrima flumina recenser,

SEd iam tu (neque enim credam) promittere cessa,
Iuppiter O! meminisse potes, quod, quando Gradivo

Clangentesque tubas, mortesque et bella dedisti,
Dixeris: I. Mavors, nostrisque favoribus usus
Armorum tibi iura tene. regat ille disertum
Florentemque Chorum, Musis addictus et hortis:
Ille refrenent aquas: hic gymnada Castoris intret:
Alter agat cervos; pacem sibi vendicet alter.
Tu Mars bella rege, et fatis adverte secundis
Implacidos vultus; ut casus ferre sinistros
Assuescant homines; et ne corruptior Orbis
Per Cyprios aestus, Thyrsoque subactus in umbram
Diffluat; atque adeo segni formidine marcens
Totus mollescat paulatim, ut femina, Mundus.
Nec diffide: viros dabimw ilbi, semideosque,
Heroasque, Ducesque ex sanguine Semideorum.
[Note: Maximi Duces plerumque tumultuario funere elati. Comes Serin' Tampier. Bucquoius] Dixit, et ad sacram contorsit lumina tumbam.
Non nego; promissos in nostris vidimus armis
Stare aliquos: sed quam paucos, quam tempore nullo:
Quam cito sunt iterum revocati ad sidera, et unde
Venerunt, rediere statim, plerumque cruentis
Exagitati odiis, fortune et iniqua ferentes
Praemia bellorum, memori vix funere noti.
Non numero: neque enim fastis assuevimus istis,
Otia, facundisque dies comburere nugis.
Vera tamen memoro, dixisti aliquando: quid aegre
Angeris, accuasque tuae dispendia sortis?
[Note: Acies admic.] Cerne aciem Cadmi: vel ab uno dentis adunci
Semine, quam densus miles nascatur in herba
Bellipotente tibi, virides in corpore sulci
Germen agunt, atque erectas seges ingerit hastas.
Vidi equidem, et placuere mihi, mox saeva colonum
Spica retro voluet; Dyrcaeque messis in arma
Mutua porrigitur, strages sine falce fit, et se
Ipsum, quod natum est, metit: occiduntur aristae

Armisonae, funusque crepant: perque horrida fratres
Vulnera Cadmaei, te fors ridente duellum,
Exspirant: ita nos, ita nos armamur in arma
Sic sumus instructi: (visusque hic pluribus ipsum
Contempsisse lovem) talis me exercitus ambit,
[Note: Milites ex quercu nati.] Post iterum dicis, quid Cadmi iugera cur as
Seminibus funesta suis? cunabula quercus
Militiae generosa dabit: trudetur ab orno
Bellatrix soboles, ut sint durata labore
Corpora, nec vultus retrahant aut solis ab aestu,
Aut hiemis glacie: pueros invenesque frementes
Non cum vagitu tenero Lucina levabit;
Sed Dodona potens ex nostro munere, rutpo
Fagus hians utero, scissoque ex cortice natos
Effundet, mox arma manu, mox cornua cristae
Quaerentes; totisque palam resonabit in agris
Grande puerperium silvarum, atque horridus infans.
Et vix audebunt venti nemus hoc afflare.
Tunc tibi delectus moveat fastidia forsan.
Vah! mihi quae delectus aahuc fastidia movit.
Iste modus generandi acies quot, quaeso, per annos
Duravit? tribus exactis sine pignoris usu,
Coeperunt passim totae sterilescere silvae.
Atque haec damna quidem, te concedente, vel ipsi
Debuimus pensare, patris cum nomina sumpsi,
Et mea progenies aspexit Romulus auras.
[Note: Romani Ducesconfnles.] Tunc plures mea bella duces coluere, segesque
Amplior enata est, validisque instructior armis.
Scipiadae, Pyrrhi, Serranus, Galba, Camillus,
Mutius, Aemilius, Cocles, gens Claudia, Brutus,
Marcellique truces, formidandique Metetli,
Fabricii, Curii, Fabiique, et Horatius unus
Ac triplex, Deciique patres, tua numina, Roma.
Quin et sexus iners alias, ac mollior annis

Coepit Amazoniis Latium defenderer peltis.
Ulta pudicitiam pectus Lucretia casto
Sanguine conspersit moriens i meliorque Sabinis
Cloelia, per medium Tyberim captiva natavit.

Verum etiam sensim (quid enim non segnior aetas
Imminuit?) sacer ex oculis evanuit ardor,
Spiritus ille ferox bellorum, et nostra voluptas.
Caesar erat. Pompeius erat, non sprevero novi,
Novi illos: utriusque mihi bene cognita laus est.
Et virtus, vitiumque simul, maculataque tabo
Ambitio, et mediam tumulans Pharsalia Romam.
Adfueram stragi, licet invitusque, volensque
Sanguineum probibere nefas. Sed Roma sub hasta
Tunc stetit, et totum venalis facta per orbem,
Cui Domino pareret, erat. Quae monstra secuta
Caesaris Augusti manes? faedissima rerum
Luxuries scelerum cumulo perfuderat urnas,
Et sicum cinerem infecit truculenta libido.

[Note: Romani Duces post Caesarem Augustum Nerva Traianus Constantinus.] Nerva potens, melior Traianus: at omnibus istis
Fortior incubuit mihi Constantinus, eburno
Ut solio dignus, sic longe dignior astris.
E ducibus tamen egregiis, quos saecula nobis
Ostendere, novum, quotus est, qui ostendere vulnus
Audeat, atque emptas magno iactare triumphos
Me coram! facile ect, si Mars non audiat, ensem et
Tela coruscare, et spumantem ducere rictuns
In proprias laudes; ceu mille cadavera flatu
Uno difflâsset. Facile est, hoc dicere, Vici.
[Note: Belisarius Stilico.] Sed pugnâsse, pedem numquam vertisse, decorum est,
Hoc decet aetherios animos. Belisarius audax,
Immodicus sceptri Stilico regalis, uterque
Foedârunt vitiis palmas, trabeasque cruore
Innocuo: Mariisicâ Syllowque parati,

Oppressae morbis venas incidere Romae,
Et magnum Patriae iugulum. (facundia Marti,
Unde haec. et sapiens magnis de rebus acumen?

[Note: Duces Christiani Bragadinus, Venerius Ioannes Austriacus Columna Tampiet] Quinpotius laudem Bragadinum, et Echinadas inter
Venerium Venetum? maris, undarumque potentem
Austriacum Quinti? quoque est innixa Columna
In bellis Europa suis? hos aestimo: verum
Quot sunt? quam rari nantes? hoc forsitan aeve
Plures invenias. In spes, et facta, minasque
Excrevit iustas Tampier, metuendus et Austro,
Et Borcae, nostris non indignissimus armis.
Ille manu pollens, nobisque inflatus anhelis,
Obvia fulmineo prostraverat agmina cursu.
Heu! miser Hungaricis tandem truncatur in agris.
(Ad capulum rediere manus, vaginaque fulgur
[Note: Bucquoyus] Sponte suâ atrocis gladii promovit in auras
Dimidium, visusque aliquem voluisse ferire)
Maior, et ingenio melior Bucquoyus, in ira
Consilii tenuit placidum moderamen, et usum
Cautior: ac poter at clari sublime mereri
Nominis auspicium: si non concisus ab hoste,
Serius aeternos se coniecisset in orbes,
Magnarum sedes animarum. Cetera belli
Fulmina (nam nosco) summis quae ex nubibus orbi
Demissa, atque Aquilas sunt defensura: coruscent,
Et vivant, utinamque diu! canet illa sacratis
Posteritas veneratalocis: nam quae altera flagrant
Fulminain Oetaeo quercus sternentia luco,
Nemo colit: nisi quando coquunt inventa novercae.

[Note: M. Tillius] Num tamen ex istis quisquam mihi TILLIUS alter?
(Dixit et ad sacram contorsit lumina tumbam)
Qui per lustra decem tantis exercita bellis,
In campo plaustrum licet obvertente Boote,
Quinquaginta hiemes alsit, totidemque sitivit

Aestates, quando calidum latraverat astrum?
Impatiens non magna pati, virtutibus altam
Infodit mentem, terras sulcare nivosas,
Scindere torrentes, incumbentemque Planetam
Ferre die medio, vel sicci sideris Arcton,
Ludus erant. Quoties sum contemplatus ab alte,
Et dixi, aequalem sibi non habet iste: triumphet!
Usque adeo! ut taceam casteae mir acula vitae,
Ipse quibus careo. Sunt haec nimis ardua nobis,
Nec nova tam ducibus, quam prodigiosa videntur:
Ex quo me lepido constrinxit Lemnius auro.
TILLIUS excessit veterum laudata tubarum
Facta, secuturis fors nonimitabilis annis:
TILLIUS immensum bellique volubile pondus
Sustinuit portante manu: neque mitia iura
Saevior evertit, neque nulla coerciut arma
Civibus imposuit leges, et legibut enses
Subdidie, ut famulos, ferroque inflexit olivam.
(Sic ait et lacrimis rigat exsultantibus ora:
Quippe furor primus per verba atrocia dudum
Desiit egestus, iuvat indulgere cadenti
Per factem nimbo: necscit, cur gaudeat istâ
Tempestate frui: iuvat illum ignota voluptas
Flendi: nam numquam dum Mars est, fleverat ante.
Vix haec: cum rursum rapiente animosus in astu:)
Hic tamen ausa lues, quisquis: nisi
Numquam equidem gelidas terras, glaciataque crustis
Marmora, perque nives Hunnum aspernabar euntem!
Et mihi dilecta est Rhodope; quia frigida: et horrens
Caucasus, et summi, nimbosa cubilia, montes:
Sed quia peccâsti temeraria; crimine paenam
Insueto dignam meruisti: noverisergo,
Quod sis infelis, invisaque Suecia Marti.
(Hastam crispavit, signum indubitabile mentis

Firmatae, ac certae notae conceptissima poenae)

[Note: Lycus nobilitatur et fit novus Luvius] Tu vero, Lyce, Lympha tep ns, non masculus Amnis
Nec fluviis Ponti de nobilioribus unus:
Propter cuius aquas et littora maximus Heros
Procubuit, iam nunc a me donabere fama
Maiori, tituloque novo, licet Albis, et Ister,
Et Rhenus, similesque Dii spumosius intrent
Oceanum, certentque ingenti cornau gryro
Circumferre alacres, Neptunoque addere nomen:
Ac bellatrices mihi non semel ante carinas
Obtulerint, glaucos equites, et caerula terga:
Tu tantum molli iaceas declivis in ulva,
Imbellique cboro strepitum moduleris aquarum,
Colludendo tuis vada per nitidissima bullis:
Aut si qua est Galatea tibi, quae ludere nôrit,
Colludas: vel plectra movens resonantia cantu,
Allisum carmen vexes in margine ripae.
Inde per occultos plumbi serpendo meatus
Missilium undarum argentum iaculeris in auras:
Ut sic festivi saliant ad murmura fontes,
Labendoque micent. nunc ut tibi glorta prosit
Alterius, faciatque Augustam TILLIUS urben:
Posthac fluminibus semper celebrabere nostris,
Styrmonaque ac Hebrum Frater securus adibis.
Imodo.

Mars ita fatus actutum e conspectu se proripuit. sive quod dolorem ex praesentia Funeris crescere adverteret: sive ut mortem hanc ulturus, in Suecum illum poenas moliretur. Varia super hoc abitu colloquia miscuerunt Deae. Boiaria haud aegre habuit. Belgium tristabatur: volebat enim ab ipso percunctari quaedam, septemdecim Provinciis suis perquam

necessaria. Austria contenta munere GLADII TILLIANI, non putavit essesibi lungendum propterea, quod Mars abscesserat. Ergo in munus suum defixa, illud osculis pressit, gremioque iterum reposuit, iterumque in manus sumpsit: et mutavit vota pro lubitu, seque ipsa compotem fecit. Nonnumquam alloquens numeros trepidantes, laetiore sono adiunxit.

[Note: M. Tillii gladium. quem Mars donaucrat. Austria in amoribus habet.] Ensis chare mihi, nullum frustrate lacertum,
Praesidium belli, Deliciumque meum.
Non equidem a veteri Domino stringeris in hostem,
Promissique bibens morte fruêre viri:
Non in vaginam te sparsum sanguine condet
Belgica, quae quondam, nobilis illa manus.
Ac fors iam sentis, quod solum femina gestet.
ô! utinam, quae sim, quantaque Diva, scias!
Ne pudeat: non sum communi e plebe Dearum:
Femina sum; mens est corque virile mihi.
Per me, quod numquam forsan rebare futurum.
In magni poteris Caesaris ire manus.
Cnncta tibi cedunt multis e milibus arma,
In quibus insignes emicuere Duces.
Actoris Aurunci spolium, ingens lancea Turni:
Et patris Aeneae, fulmineique Phrygis.
Nec tua se poterunt conferre Ancilia, Romae
Conditor, e caelo sint ea lapsa licet,
Nec tuus Aeacida clypeus: quamquam eius honori
Fixit adorandum Graecia tota iubar.
Ipse negat Mavors, ferri tam nobilis usu,
Terraferox, natos se domuisse tuos.

Ensis chare mihi, nullum frustrate lacertum
Praesidium belli, Deliciumque meum.

Sed iam Belgium saepius in illum Gladium imminens, ignaratamen, TILLIANUM esse; ubitotamrem Martisque donativum intellexit, variis primum cogitationibus distraxit animum, impedita, sequeipsam quaerens: quaevero tu ex M. TILLII armis consecuta es? cuius rei memoriâ iacturam Alumnisolaberis tui? quid posteris in basium vel oculos dabis? quid ostendes? non Galeam, non Clypeum, non vezillum tibi concessit: et tamen iura naturae, honorque maternus potiora debuissent ornamentaimpetrare. Cur non petis, uterisque iure tuo? cur non solicitas? Ecce Austria superbit isto spolio, audetque oblivisci luctûs, gaudii causam habere se arbitrata, quia ensem eius habet, qui lugetur. Deinde Boiariam ea propter consulit; paucisque sermonibus mixtis, cum audisset votum precesque Caesaris, acquievit quidem deabus: sed moram adventûs sui, atque infortunium conquesta, in calamitosas gemituque acerrimoiuterruptas voces se effudit. Miserandam me! quam talem Deam esse paenitet, et Reginam dici pudet: ut quae omnibus infortuniis obnoxia vivo. Ingrata patria, ne ossa quidem mea habes; obiecit olim Scipio Africanus Romae (etiam Roma ad haec dictaingemuit: mirum! post tot annos) Quid autem TILLIUS inihi exprobrabit? in aliena terra iaceo,

tulum altera mihi construxit: altera Gladium habet. Pleraque supellex distributa diversorum Principum velornat aulas, velhonorat sacraria.

Fatcor, ôM. TILLY, culpam mihi imputo, quod destitutasolatiis, ne quidem Ensem tuum merita sum asservare. Nempequis eo saepius utatur, aut quem maior impellat necessitas, quam Belgium? Sezaginta iam annis bellagessi continua, horrida, ambigua: crudelia omnis generis. Solet tamen ipse Mars metheatrumsuum nuncupare, in quo tragicis spectaculis implet oculos, nec ante desistit, quam saturaverit vota. Semper in procinctu mihi standum est. Serimus et conserimus manus, quibus et sarculum et gladium gerimus, segetes et acies metimus; dumque messor ex galen bibit, pastorales cantus confundunt classica. Sanguine imbuuntur spicae, et pingui tabo terra nutritur: armati coloni terram proscindunt: sub vomeribus crepant ossa: et equis cataphractis in horrea pabulum devehitur: parvotempore, quot obsidiones sustinui? quot hostes debellavi? quibus copiis obviam ivi? tot incendiis deformata, vix me in primos vultus colligo, instauroque perditum decus: per Berecynthiam Matrem! (iurando concusseratcaput) neque ego olim male turritafui Urbes, oppida, pagi, arces, silvaeflumina venustatem mihimetipsiingerunt meam. Atque ut modeste sentiam deme, speciosa tamen

etiam aliis videor in paucis. Certetam multos procos egonon emi. Spontanei suntin obsequia, et ambiunt: neque vero detrecto. Mars et Apoll ambitiosis a me pendent votis, rivalique cupiditate rixantur. Quotiesille dixit: Belgium! quid vilium litterarum marcebis otio? canendafac; pulchrius illud est. Obnoxia mihi, toti orbi inclaresces: et belli tuba flante, utique in auras ibit celebre nomen: ad arma nata es: decettesudor. An tulauri aliquor folia, eaquepaupertatis pretio plerumque emenda, Romanis praeferes triumphis? hi te exspectant, si mihi dura non es. Quos Poetae aridi sterilisque famae solum concinunt, ego tibi novos orbes ostendam: piscaberis gemmas: vexilla iis arenisinfiges, quae aurum ostrumque protrudunt; ignota aequora, divitesque insulas patefaciam: ut resistant aliqui, arma haec mea perfringent. Vicissim Apollo vibransnuptialisfacundiae plectrum, alterispermulsit lenociniis: Belgium! sinescis, pax Deas ornat. Pacecumulanturopes, paci Charites gratulantur, Ut sequaris castra, nunquidhaec propter pacis amoenissimae bonum? quod absens quantis suspiriis efflagitent Cives, experiris plus satis. Me ama, et efficiam, ut non Pallas, sed tu ex cerebro Iovis, nata videaris. Quidquid reconditum in canoris rupibus, abstrusaeque scientiae in silvis latet,

offero. Nemorum religiosos saltus, sacrosfontes, spirantesque fluvios cape. Tuinternovem Musas Domina considebis. Scis tamenipsa, Marti crudum ingenium esse, neque sublimium rerum capax. Pugnat: pugnet: tu suavitatibus floretuis. Vincit: vincat: num sine sanguine, sine mortibus, sine flagitiis? Triumphat: triumphet: quantula gloria? quam brevis, quam vana? si diuturnahhaberet, aut ipse consequi posset; non meorum vatum emeret tubas et versus, contentus suâ famâ. Atqui, quod te maxime allicere debeat, immortalitas e nostris manat praesagiis. Denique quantares est, militem esse, muros erigere, fossas deprimere, valla attollere, turres concutere, occidere, mactare, diripere, incendere? tamen et Scythae, Geloni, Garamantes id ipsum possunt, fors melius. Quin facer, ô nobilis Dea, ô digna me solo! sacer et doctus impleat furor Deas, nontam profanus ac nocens. Quid? nonne et ego arcum pharetramque gesto? verum non glorior. Citharampraefero, eburque, et chordas. Quod si Mars se magnum putet, quiaspectante Iove gigantes prostraverit: et nos quoque interfuimus pugnae: ingentem et ego Pythona. Quid facerem tam potentibus stipata procis? utrumque non respui, neutri illigata. Artes in edito sunt, bella restabant ad ENSEM TILLIANUM exigenda: quo in aIterius manum conveniente, quî consequi valeam

votorum optabiles successus, nonvideo. Ah! haec ego? Superi! meruimus tamen, et fateor. Sed tu, qui ingenti gladio discriminas axem, tuum saltem, Orion, nenega.

BOIARIA maerenti Belgio amica verba transfudit: nimirum inlaude hoc ponendum esse, quod Caesar [Note: Praecepta militandi accipit Belgium] praeripuerit. Sivero optima militandi praecepta domum et in Belgicam, Bellantium Academiam referre velit, se, quae a TILLIO audivisset, communicaturam: annuit. Tunc illa peculiaris et placidissimi genii versus, sinceraque Castalide delibutos aequabilitractu diffudit; ea documenta posteris commendans, quae ne Theodosio quidem omnia, Honorio inculcanda, apudnon ignobilem vatem, in mentem metrumque venisse videantur.

TEmpus erat, quo se spicis flaventibus aestas
Induit, et campos maturis frugibus ornat,
Me quoque: Danorum domitâ regaliter tra,
Cum super umbrosa sedisset TILLIUS alno:
Iusta ingens thorax, et sacri ponderis ensis:
Arridens dixi: nunc TILLY animose quiesice:
Pugnatum satis est: agitant sua ventus et arcus
Otia: tot curis pectus mortale fatiscit.
Ille minus blando vultu me aspexit, et an me,
Diva, putas fractum bello, fessumque labore,
Quod victas aliquot gentes in faedera Martis
Compulerim? (fateor toruo me terruit ore,
Et placuit tamen, et gaudebam iurgia ferre)
Non tam molle meos armorum exercuit annos
Auspicium, ut validas vires, et ab indole nostra

Maiores dubitem reliquis offere triumphis.
Si luvenem exorsus, virtuti immania feci
Vota, nec in segni recubans (scis Callia) sponda.
Fortis a nhelavi magnas protrudere cur as
Iugenii, belloque manus implere capaces:
Quae restant patranda viro? primordia rerum
Me revoluta docent, urgentque sequentia facta.
At que ut certa scias belli documenta, tuisque
[Note: Documenta belli cunctis militibus atque Ducibus ex M. Tillii mente observan. da.] Commendes Ducibus, non haec memorare gravabor.

Prima Ducis virtus Pietas, et Numinis esto
Cultus adorandi: neque enim Victoria caelo
Descenaet palmamque feret; nisi rite vocata
Armatis precibus, nostrum mittatur in orbem.
Si iurem, si devoveam: me fugerit illa
Ocius, ut levis est, et motis avolat alis.
[Note: I.] Miror ego: si quae venturi praescia nubes
Tentetur, dicantque Duces; praesagia ventus
Spirat, et asportant opulentum flumina bellum:
Cras me fulgenti feriet victoria penna:
Aera per, volucrum gens rostro corruit unco:
Vidimus imbutas plumis stillantibus aur as
Confluere, et caelo bis septem plaudere cygnos.
Sanguineo vapor igne tremens concussit Olympum:
Tres orti soles: turbavit Cynthia vultum:
Fulserunt rubrae summis de montibus hastae.
Qui pius est. Numenque colit, nihil omnia curat:
Ipse sibi augur erit, discetque interprete vita
[Note: II.] Certius, an faustis sit bellaturus in armis.

Altera militiae Rectoris cura sit, insons
Splendor, et integritas castae clarissima vitae.
Quidquid agas, licet adfinem perduxeris ingens
Et summae virtutis opus, victorque vorceris:
Si tamen illicitae Veneri si cesseris igni;
Victus es, evertitque decus damnosa libido.

Adde, quod efficiat timidum, exarmetque voluptas:
Dum semper metuit, ne noxia gaudia perdat,
Quae tam posse Deum novit, quam perdere velle.
Denique debilitat vires, animumque potentem
Enervat dignâ magnis Heroibus irâ:
Inque vicem, molles sensus tenebrasque relinquit
Illecebris faedas, vel, cum tuba nuntiat hostem,
Stertit, et astrictos capulis effeminat enses.

[Note: III.] Sint Phrygii sane tales: tamen altera Belgam,
Altera Germanum vivendi norma decebit.
Verum ut flagitii stimulos flammamque retundas,
Magna mente opus est: quae non circumdata luxu
Aestuat in praedis, vel in otia mergitur ima.
Ille Deo similis, quem belli roborat usus,
Cura laborque iuvat, morborum taedia mulcent:
Sub dio perferre nives, ex casside putrem,
Quando opus est, potare lacum, tolerare calentis
Solstitium caeli, rigidas admittere noctes
Flante noto, clypeis gelidam abstergere pruinam!
Hoc decus, hie honor est, tunc mens erectior inter
Adversos casus, velut intractabile marmor,
[Note: IV.] Stat, nec luxuriae spumoso tunditur aestu.

Dura silex virtute virtute riget: sed saepe caducis
In venam mollescit aquis, minuitque rigorem
Gutta cavans: ita cui pectus contra omnia fata,
Adversus vitium quodcumque adamantinafrons est:
Cedet, ubi nimius pateris vergentibus humor
Illapsus, vino saturos molliverit artus.
Is, cui casta placent, studeat frugalibus uti
Ad mensas epulis, non fastidita vocare
Pocula, non vino temulantas urere noctes.
Mars certat campo, Bacchus flaccescit in uva
Desidis Autumui: nihil hic, si milite famâ
Certamus praeter Gangem subiecit et Indos,

Infamem populum, thyrso pugnante subactum.
Afra sitis, Rhodopaea fames, Alemannica bella,
Sunt magni fomenta Ducis, vereque virilis
Gloria: luxus iners, tardeque assurgit honori.
Ut taceam, quae damna crect: dum saepe per herbas
Distentis, castrisque mero marcentibus hostis
Improvisus adest, inopinaque funera stipat.
Heu! quoties fixit temulentos lancea somnos!

Iam si libert as animi, fructusque triumphi
Quaeritur: affectus prius, intestinaque bella
[Note: V.] Dux subigat, motusque truces avidosque nocendi.
Qui sibi non servit, meliori iure verendas
Dat populo leges, dignus, cui pareat alter:
Imperet, imperiumque a se moderatius orsus,
Praeludat belli fastis. nam si qua coorta est
Seditio, iamque arma fremunt: tunc ille tumultum
Pacabit citius; qui se pacaverit ante.

Subiectos amet, et studeat non emptor amari,
[Note: VI.] Sed gratis. Plausus, qui conciliatur ab auro,
Cum vano fulgore perit; favor optimus, aequa
Conditio, faciet mentem tibi militis aequam
Castra Ducem cixgant, et festo murmure laudent
Munificum, iustumque simul fateantur, ut ornet
Altera laus primam; sine qua neque prima decora est.
Cum PATER appellor, meque omni voce reclusâ
Cassis, et excelsi pendens de vertice coni
Per medias acies equitantem crista salutat:
Nomine delector, studeoque implere, Patremque
Vultu, oculis, manibusque fero. sic laetor amari.

Hostem non timeat, verum timeatur ab hoste:
[Note: VII.] Si campus, fortuna, dies, momencaque rerum
Non alias artes, et callidiora requirant,
Pro certis inventa laecis. semel esse fugatum

Et retro cessisse nocet, nisi feceris astu.
Erigitur magu, et solito iactantior hostis
Dat strages, augetque metus, et cuntibus instat.

[Note: VIII.] Nec tamen audaces laudo, quibus omne suturum
In tuto est, nimiaque tument praecordia flamma.
Namque hi caligant successibus, et vada caeci
Tentant, vel glaciem: quâ subsidente ruinam
Inveniunt, seroque gemunt: temeraria virtus
Amittit nomen, raroque in proelia selix
Dur at, et amisso stimulo mox languida torpet.

[Note: IX.] Qualiter, et forsan tractanda est cautius ira.
Ne nimia cum bile fluat, directaque turbet
Consilia. et miseris captivum luctibus urat.
Qui furit, hoc ipso nequit argumenta mereri
Laudis: at ira decens, ompos rationis, habenas
Auditura, potest aliquid sublime tueri.
Ista super fluctus natat, aequoreasque procellas:
Quamquam aestum retinens maris, his, quibus insidet, hostens
Fluctibus adversum, et toto superobruit estu.

[Note: X.] Dum bellum fervet, caveat, ne incautas aberees
In spolia et praedas. Quoties Victoria lapsa
E manibus, numquam voluit dimissa reverti?
Divitias primum post pugnam dividas ensis:
Parcat iis, qui vel teneris lactantur in annis,
Vel sexu imbelles, vel proni supplice vultu,
Numquam usi ferro, veniam sine voce precantur,
Quin debellatis multumque nocentibus, istud
Ignovisse pium est, et saepius utile victo
Victorique simul. Sicaptam intraveris urbem
Spondentem faciles aditus, a fraude tuere
Martis, ab insidiis. quod si mandata recuset,
Si promissa neget, si frangat faedera: vindex
Aggredere, et terre: vi capta urbs, milits esto.

Quantum flamma tamen, violentaque debeat ira
Grassari: quando sit suffocanda favilla,
Arbitrio metire tuo. Prudentia formet
Iudicium: strictos clementia dirigat enses.
Haec mihi tuns praecepta dedit super arbore noster
TILLIUS, ô! noster, iam tantum in parte relicta!
Dixit, et ad sacram contorsit lumina tumbam.

Gratulabatur Alphonsus sibi oblatam occasionem, bellique ansam, quâ arreptâ commonere posset Symphorianum officii sui, arduique statûs, in quo viveret. Belle itaque in rem ingressus, promiscue landare coepit omnia: sed destinata mente difficultatem, ab imbelli pectore vix superandam, ostendere. Ego interea in Divas colloquentes, praesertim Austriam cum Boiaria intenderam; ita tamen, ut [Note: M Tillii singularis laus a Christianis virtutibus.] non omnino negligerem, quae disceptabat Alphonsus. Quis, ô M. TILLI, dictavithaec oracula tibi, inquiebat, quibus omnium Ducum animos expertus erudires? An non ita est, Symphoriane, absque his documentis militem larvam tantum gerere, et figmentis uti? videas subinde non milites ad bella, sed militares statuas ad orgia adornari. O! si et haec praecepta vivendi bellandique, gladio in adamantem incisa, capulo Martis obsignata, eodem honore, quo olim aevi Romani Carbasus, asserv arentur legerenturque tironibus in lustrali campo! quanta seges victoriarum, triumphalibus quadrigis in urbes

inveheretur? (Symphorianus strictissima aure attendit:)

[Note: Castitas arduo bellatori necessaria M. Tillii sum. mum ornamennun.] TILLIUS militem vult castum esse. Praeivit exemplo: pene in miraculi modum fuit illi concessa haec casta dignitas, quemadmodum etiam fuit digna castitas, in miraculi modum dari. Ille aversum gerens animum ab humilibus contemptisque rebus, in altissima scilicet voluptate eius contemptum habuit: quo ipso mihi etiam victorias suas, sequevictorem vicisse videtur. Quid enim illustrius illâ mente, quae istis cupiditatibus superior, in eminentefortuna, gustat longe eminentius bonum continentiae; nequeillud corrumpi sustinet amoeno deceptae mortalitatis malo? quid autem dignius ea virtute, cuius propria vis animum caducis eximit rebus? si videro militem Ducemque ad uxorias blanditias durum, ad illicitas etiam intractabilem; an male ominari possim de rebus gerendis, de strenuis consiliis, de successibus belli? Enimvero sequiori iudicio obnoxius, et non optime setiens, tali me Heroi iniuriam facturum arbitrarer. Sin mollioris animi virum, Persam aliquem aut Medum intuear; male coniecero, non esse de prisea gente aut semideis? Profecto ut gloriosum, est horrere in armis, sudare sub clypeo, assurgere in hastas, tranare fluvios, nimbis nihil cedere, nondum curatis corporibus opperirihostem, provocare fortunam: ita accedente caelestis

rigore virtutis, et quasi ignor antiâ quadam illecebrarum crescit Martium decus, acmagnâ constantiae laude, severaque dignitateroboratur. TILLIUS mehrercule fuit ille, cui ad ardua tendenti nulla unquam femina occurrit. Symphorianus periodum Alphonsi detruncans, et ipse reposuit: sive argutabatur iocose, five ita sentiebat. Quid, inquit, Alphonse, praedicas miracula? cuiusvis animi non est, hos impetus omni belluâ ferociores vincere; deinde non est necessum, ut Martem accessurus, coniugem refugias. si neque ille propterea nomen et arma perdere censetur; cur nobis obsit necessaria voluptas, non inter Lemnia vincula deprehensis, sed legitimo foedere obstrictis? sub platano pacis enutriti homines facili nimis animo transcurrunt castra: privatoque iudicio militares rixas in absentia componunt: ut taceam, moderato voluptatis usu animos non dissolvi: neque, ut imperiti coniciunt, enervari. Quis autem mihi probaturus est, castitatem in bello servarietiam a cautissimo posse? omnia in castris adverfuseam coniurant: animi libertas, ratio vitae, occasio, profligati mores, nulla conscientia: ut unus velit, quot obluctabuntur? ut multi cupiant, evertuntur tamen a pluribus proba pectora. Pacetua dixerim: obstrictusne sum religione aliquâ, ut credam in TILLIO cetera maximo, [Note: Omniaevo memorabilis attestatio M. Tillii de] tam consummatam continentiam fulsisse?

ALPHONSUS e contrario: velim hîc mihi vaciv as aures praebeas; docebere. Cum proximis Comitiis Ratisbonensibus, ut amat fieri in convivio, varios

[Note: seipso, iam quinquaginta quin que annis militante. in diverfis simis ca stris Anno M DC XXX.] sermones misceret epulantium hilaritas; explicata bellorum indole, quidam effutire ausus est; crederese, nullum militem vitiis intactum castra sequi posse: nimirum absque Veneris usu, abusu vini, et sacrorum nominum, quae armata impietas temerare consuevit. M. TILLIUS, qui et ipse accubuit, utsarcasmum procacem flagrantiveritate obrueret: Atqui ego, retorsit, quinquaginta quinque iam annis bellagero, variis periculis atque eventibus exercitatus; affirmo tamen tibi, quae gratia boni Numinis est, me feminam numquam attigisse, sacra verba numquam profanâsse, sobrium fuisse semper. Quid ais, Symphoriane? tanto Duci abnuemus fidem? an, quae facta cernimus, fieriposse negabimus? nempe praefidenti suis viribus, spoliis que gentium ac praedis ad flagitium oneranti corpus, concesserim et ego, castitatem desperandam esse: non itidem illi, qui rerum fluxarum contemptor arduum virtutis opus molitur; creditque ea omnia, quae cumscelere delectant, infra magnitudinem herois poni. Errant, mihicrede, turpissime errant, quicumque pugnaturi, voluptatibus indulgent: digni, quos Epaminondas aliquis, ea cum ignominia, quâ obesos aqualiculos, expellat e castris. Num enim, quod paci vitio vertitur, bello in laudem cedet? quod in urbibus coercet poena, in castris excusabit protervia? Cur igitur eiecithos ganeones iste abseque liberis gloriosus Thebanorum pater? qua tandem in re viri fortes a timidis, utiles a proletariis, strenui ab ignavis different:

si vita quidem diversis occupata est studiis, iisdem vero sceleribus implicata? scisne, Symphoriane, cur Rex Pellaeus captivas Persicas, oculorum dolores nominaverit in militia? nôsti, quare veteres Amazonem in annulo caelaverint? fortem nimirum Viraginem in corde Ducis aeternitatis capaci. Fortitudinem, Constantiam in bene dotatam Coniugem ducat, quae libertatem, non liberos pariat: quales etiam M. TILLIUS, non cum ulla femina mortali, sed cum immortali Victoria communicavit. quae quidem cum amplissima dote adhuc Iuveninupserat, tam fidelis et sincera, ut adultera numquam audierit, fidem semper illaesam servârit. Non mihi hîc Lipsia suspiciones ingerat violati tori: vicit et ibi TILLIUS; ubi plura facinora edidit, cum vinci videretur, quam cum saepe vicit.

Ego vero et hoc contendo nunc: castitatis praesidio, magis defendi Ducem, quam militum turmis. Siquidem omne vitium obscurat hominis laudes, minusque idoneum magnis rebus conficiendis reddit: nescio autem, quid libido amplius in vires tentet, et animos in faece reptantes proculcet: Unde qui voluptatem amant, plerumque ad hostis conspectum trepidant: sive ut ne perdant, quod amant; sive ut ne sentiant, quodtiment. Phryges sunt, et turgentibus tamen buccis personant triumphos. Infla tubam: pulsa tympana: flagellatis adstabunt pectoribus, et solventur; ut, si nihil dicant, sentiantur tamen

expavescere. At integramens in casto corpore, aliter sehabet. nescit metuere inflectique; praesente hoste praesentius ergitur: firmatur laboribus, mulcetur periculis. praeteritarum rerum non pudet: in eventuras spei plena fertur, et decus excoquit militare. Ac vide, Symphoriane, quam iustis rationibus me tibi committam: quam nihil susceptae causae diffidam. Non existimo eos tantum bello ineptos, quos naturae timiditas constringit, vel libido laxat, velfortuna retardat. Credo etiam timidiorem indolem, illecebris tamen et vilitati non obnoxiam, subinde praeclare assurgere. opinor etiam infelicibus nonnumquam castitatis subsidium prodesse. Scio autem indubius, forrissimos quosque et fortunae charissunos, a libidine oppressos subversosque esse. Scipio Africanus clausis ante captam puellam oculis maiorem triumphum vidit, quam cum Carthaginem dedit pessum. Finito Punico bello, simul atque castus esse desiit, nec felix permansit. Ille terror Romanorum Hannibal, quam diu ineubuit in Alpes aceto rumpendos, et glaciem saecularem horridis e rupibus submovit, Ductor exercitûs rigidi, asperi, inconsussi; tam diu victor in peregrino solo stetit. Vix Capuae consedit, empolitus deliciis et thermis, periit ille vigor: invictus vinci potuit, quia Cannas suas Capuanas accessit. Constantior in hoc castae mentis proposito perseveravit M. TILLIUS, in quo et vitam clausit, effecitque; ut veterum exempla

Ducum laudare quidem aliquando, sed in comparationem admittere non debeamus. Disce miles militare: Galba est, non Getulicus: vetus olim disciplina in castris personuit. discat bellatrix posteritas militare. Tillius est, non Hannibal, qui documenta vivendi pugnandique dedit. Dicit ille: Et Tarentini suum Hannibalem habent. Dico ego: et Germanisuum Tillium habent. Finierat Alphonsus. at Symphorianus, quodreponeret, non habebat, in ruborem pene datus. tantumillud, ne omnino mutus videretur, subiecit: Tu me antea, Alphonse, in militibus laudandis occupatum, insimulâsti nimiae diligentiae: cave, ne idem de Panegyritua sentiam: quasi melioris facundiae fontem, multâ operâ effossum, tantum in Continentiae laudes derivaveris. Ne ambigas velim, ait Alphonsus: modo intelligas, quid intenderim. ut nimirum, quibus istae vires animique non sunt, militare desinant, aut certe perniciosos affectus freno rationis coerceant. Sacri illi sint et piaculares, qui necessitatis vanissima specie vitii labem praevelant.

[Note: Impietas maximum militiae malum M. Tillium ne astiavit quidem.] Quid vero dicam de militum insolenti nimis assuetudine gravique malo, quo Deum Superosque impune se lacessere, pronissime arbitrantur? an et hanc impietatem defendes? credamne ego, bonae mentis micam in periuris hominibus superare, qui plures contumelias in Caelites iaculantur, quam lanceas in hostes? ut quid timidi habentur apudvos Divûm

religiosi cultores? ut quid generosi, quorum omne votum maledictis tonat, vibrat fulgura, et fulminandas execrationes? quorsumtot dirae, et infaustiora bubonum carminibus verba, quibus Caelum terramque flagitiosissime incestant? nempe Sacramentorum si non multiplicentur myriades, cum horrore audientium, mandata segnius urgebuntur, et iacebunt inermia? atqui M. TILLIUS potuit bellorum labores, officiumque Ducis religiosissimo erga Deum innectere obsequio. fieri hoc posse grandaevus bellator docuit: pudebit discere neoptolemos, vix unius aut alterius lustri milites, saepenumero tirones? Concludo: vana solum temeritas est, et prodigiosa petulantia, secum ipsa ex lubidine certans, voluptatem in sacrifico linguae vitio quaerere. Prosperi bellorum eventuse manu DEI fluunt: hic a petentibus in iuriose offenditur, Gigantum insanissimo more in astra surrectis, eademque rabioso murmure pulsantibus. Si hostes, si ex Thracia, aut Odrysiis stabulis protrusi, si in Sole Lunaque aliisque Planetis, inscii Conditoris, profanas cogitationes sisterent, excusari posset barbararum men- tium miseranda caligo. Nunc iidem, quibus Christus suum nomen communicavit, gloriantur protervis assultibus, qua verborum qua facinorum, eius amicos, eundemque Iudicem verberare. Exemplo sint tristissimo tot passim locis diruta templa, lacerataeque Divorum imagines. quae dedecora, quemadmodum

Carolus V. summo cum dolore aspexit, deploravitque; ita M. TILLIUS, ubicumque vulgi ign avia aut piaculo militum, DEI cultum imminutum vidit, ingenuo lucto commotus, summaque vi ultorem iniuriarum stringens gladium, visus est manantibus etiam lacrimis, animi sui vulnus contestari.

[Note: Sobrietas rara Castro rum virtus a M. Tillio constanter culta.] Quod ad ebriosos choros, insanamque perpotandi dulcedinem attinet, breviter haec dico: non damnare me laeta convivia et humanitate referta, si lubet, etiam ferculis distenta. Scimus bella ad unguem pacis non esse dimetienda. veri milites sudore aestuque defessi, procumbunt in herba, et abliguriunt, quod prae manibus habent. abundare et deficere nôrunt: in utrumque parati, assuefaciunt se copiae et inopiae: cibos e fortunae culina petunt parabiles, humorique, cui vita innatat, reparando natos. ut frugi ventrem expleant, non necesse habent, in praedones degenerare, aliorum patrimonia domosque et cellas excutere. Ex istorum militum genere aliquis, oblatis a fortunalautitiis fruitur, sed non effeminatur: grates agit danti; neganti non iraxcitur: optat, non expostulat. si habet, bene est: sin, bonâ mente expletus est. aquam, Falernum, polentam, gallinamque, siccam et pinguem bovem, effaetum vividumque taurum pari lubentiâ, faucibus in utroque nec quicquam exasperatis frangit. meliora numquam respuit, sed primum, cum

habet, desiderat. Tales ego ad Martis prandium, quandoque etiam ad cenam Iovis invitavero. non itidem eos, qui omnes suos hostes super mensa debellant, turresque et moenia uvidis mero digitis depingunt in quadra. Vah horrida bella, quae Thraso gerit! strenuam manum, quam Pollex ducit! apage sagatas hasce cucurbitas, et abdomina bellorumque impedimenta, inutiles truncos, temeto vinoque spumantes! modo obliment hiatus suos, unde unde, nihil admodum dispiciunt. neque ego propterea tales nominabo fortes impavidosque; si eo dementiae progressi, ex inauratis mortuorum calvis bibant, ac sanitatis novum scelus, propinent alteri ex aliorumfunere. Cohorruit [Note: Tres militiae scopuli, Impuritas, Impietas, Ebrietas, bonis militibus exemplo M. Tillii vicandi.] ad hoc facinus Symphorianus, et an audiverit, an legerit, interrogat. Factum tenet, respondit Alphonsus: idque Historici fide digni prodiderunt. Tu aequo animo sustine, quae commemoravifusius. Profuerit fortasse, tres istos scopulos cognôsse, ad quos omni aevo infames, plurimae semper militum classes sunt allisae. Ceteri animi motus ut edomandi sint, a Boiaria ex M. TILLII mente audivimus. Illud certum est, magnam industriam, longum rerum usum, felicemque prudentiam ad hoc requiri: ut ne affectum non omnino illaudatum, bello autem necessarium opprimas: neque tamen rebellem, contumacem, damnosum gliscere patiaris. Cedo enim, si iram, quae cos militiae est,

penitus [Note: Qualis ira militem deccat?] exstirpes: an non languebit acies etiam in campo? Constricti nervi non exerent se: tuba sonante propterea non movebitur exectus animus, et absque stimulo suo: timendumque tandem, ne in ipsa fluat arma ignavus tepor segnisque mollities, vigore consumpto. Quod si nimium indulseris, neque modereris irae subsultanti, ubi accesserit caloris copia maiorque impetus, stragem time: excusso rationis imperio, inflammatum te super hostes effundes, saepe quidem non inultum, inter cadavera moriturum; numquam tamen cum clementiae aut consilii laude victurum. Quocirca prudentissimi Duces iram ut thesaurum asservant, quem tempore pacis clausum habent; indicto bello aperiunt, neque prodigunt statim: sed ne fraude quicquam caecove agendi modo intervertatur, provident: deinde computantes debitum, ratam meritamque portionem hosti ferociter adnumerant. Qua in re atque animi potentis moderatione, quantum M. TILLIUS eminuerit, opinor nemo est, qui nesciat. Hic orbem pro praecone habet, victasque gentes pro testibus. Ubi finiit, Alphonso Symphorianus etiam gratias egit, nedum succensuit, dictitans intelligere nunc se liquidius, quantis bella indigeant animis, omnino gloriosis conferta periculis: utilitati quidem Reipublicae plurimum prosutura; non minus tamen privato homini, nisi

caverit, nocitura. accuraturum se, ut in bello id, quod optimum est, eligat, et oratio suum momentum habuisse videatur: nunc vero ab auribus ad oculos redeundum esse.

[Note: Roma indicat, quomodo creverit, et a Tillio defensa sit.] Invitabatur identidem Roma ad querelarum et lugubris officii cultum: solebatque id cum Alemannia, tum disertius ipsa Boiaria non sine exquisitis caerimoniis facere. Roma, TILLIUM, inquit, non lugeo; spes animosa me fulcit, illum in caelis iam triumphare. id tamen gratiâ illius fecero; ut quemadmodum ego in hanc maiestatem a parvis initiis excreverim, quantum quidem ex nutricibus discere potui, vobis patefaciam. Intelligetis deinde, merito TILLIUM Vestrum, pro Romani Imperii conserv anda dignitate ita decertâsse.

CRedite posteritas: non semper maxima Roma,
Et Caput orbis erat: quondam dum parva iacebam
In cunis, et adhuc lactens, alimenta benignae
Cruda papilla lupae dedit: hinc reer illa deinde
Invasit me dira fames, ut tota vorarem
Regna, nec antiquae congestis pultibus Albae
Sustentare gulam possem, contenta Sabinis
Finibus, et Latii spica. crescentibus annis
Tam pretiosa etiam rabies succrevit edendi.
Non potui satiari epulis, nisi mensa secunda
Imperii Pomum nobis ad prandia ferret.
Nunc alii cenant illud: vos discite plura.
Parvula, (pene pudet, nostros evolvere mores)

Cum mea me nutrix duris gestabat in ulnis;
(Acca vocabatur) nihil, aut non plurima scivi
De Munde. in parvum quandoque ferebar agellum.
En tuus hic Roma est, Nutrix dicebat, agellus:
Hic tuus est. quid enim ploras? Virguncula quid stes?
Tunc mihi cantabat Phrygiis erroribus actum
Aeneam, aut dulci praeventam morte Creusam:
Atque mihi similem, nisi quod puer esset, Iulum.
O quoties cecinit! si scires Roma, quia esses:
Gauderes. Martis generoso ex sanguine nata,
Stripe Iovem contingis avum. Stc blanda tenellam
Solata est: nostros sic demulcebat amores.
Dein tacui: aut carpsi duo vel tria grana soporis.
Ire volens, quoties cecidi? Nutrice monente,
Obiurgante etiam, quando me gramina vidit
Audaci calcare gradu. Iam repere quibam,
Non poteram fari tamen: et quae verba loquebar,
Balba, suere sono medio truncata: nec ipsa
Saepe, quid his peterem, Nutrix agnoverat Acca.
Sed mirum est. iam tum voce affectare videbar
Sceptro aliquid simile, aut quod colluceret in ostro.
O error! cum quid nitidum, sceptrumque posoci,
Non intellectae monstraverat Acca ligonem.
Lustrum degebam. neque dum, quid bella, quid arma,
Quid catapulta foret, quid talia nomina, nôram.
Mitis et absque dolo, sine vi, sine viribus, insons,
Virgo viros fugi: potuique hoc parva puella.
Verum omnes quoscumque patres, matresque videbam,
Accas innocuo semper de more vocabam.
(Mirum est; hîc nullam prorsus risisse Dearum)
Ah! nondum ullius simplex spectacula Circi
Audebam, aut Magno Pompeio aequale theatrum.

Nondum ullus Caesar, Marius vel Sylla forenses
Vendebat lites: nondum sua rostra disertus
Tullius in media resonans erexerat urbe.
Nondum ullae thermae. Traiani ubi visitur arcus,
Spica brevis steterat, spolium non nobile falcis.
Verracae fuerant septem, quas cernitis Arces.
Arduus hic collis, qui nunc ingentia portat
Templa, nihil fingo, securae credite, gibbo
Pumilionis er at similis. (risere; sed alto
Pensârunt gemitu.) Tyberim non pyxide magna
CClausissem, aut vitro: pretiosos cuius ab ore
Sorbebam bombos, manantes lacte caprino.
Paulatim crevi fraterno sanguine pasta,
Pincerna tradente Remo. tellure te vavi
Corpus, et erexi reptantia celsius ossa;
Ac pedibus solidata steti: mox verba loquebar
Clara et amoena, croco, suavique fluentia melle.
Non dixi: tetuli vescos; et, an haspicis, Acca?
Indugredi quieco: sed docto comptius ore
Dicebam: Nutrix viden Acca? incedere possum:
Quod comedam, mecum ipsa tuli, dein ludere parva
Incepi gavisa, pilâ, (quae excrevit in orbem)
Ut pueri pueraeque solent. haurire cruorem
Belli guttatim tantum, modicisque labellis:
Si deprensa forem, totum cratera bibisse
Sanguinis, erubui. porro quae nostra cupido est,
Institui varias nugas: ab origine fossas
Ducere, vel potius speciem simulacr aque prima
Fossarum: portas, Capitolia, moenia, vallum.
Omnia parva tamen: neque enim, quae duxerat, ipsae
Maegna fuit. sensim florenti corpore maior,
Contempsi bullas, et nescio quas minimas res:

Pastorumque nuces (scis Faustula fida) reliqui.
Inde togam sumpsi, praetextatamque iuventam
Abieci, copique loco mihi Consulis esse,
Regibus eiectis. Tunc mortua iam fuit Acca:
Sola relinquebar. mea tela, haud tela vocavi,
Sed pila. at nondum tam soeva ac horrida pila,
Qualia conftratis vidit Pharsalia campis.
Tandem etiam irasci, galeis galeata minari,
Obtiquare oculos didici. fastigia, turres
Primas exstruxi. septem mox collibus ingens,
Tamquam crinali muro redimita Cybelle
Visa, repercussi campos, orbemque replevi
Maiestate mea. Samnites, Celta, Falisci,
Veii, Lucani, Senones, Trebia, Allia, Cannae,
Punica bella, meis licet obluctata triumphis,
Debebant servire, iugoque cadaver et ir as
Subdere: tunc Martis sensi genitoris avique
Auxilium, qui me ditione Aquilisque secundis,
Terrarum Dominam, et multis donavit opimis.
Felix, qui tali decoratam munere Divûm
Defensor nullo patitur succumbere bello!
Non tu pro minima certâsti, maxime Tillt,
Communique Dea; cuius licet alma potestas,
Imperiumque verendum et formidabile pondus.
Sic moderante Deo, Germana in pectora totum
Sederit, Austriacas mentes, et Numina quadam
Terrarum: non idcirco mea nomina muto.
Romanum Imperium servâsti maxime TILLT,
Me quoque.

[Note: Imperii Romani maiestas apud Austriam consider.] Assurexerant canentiomnes Deae. Austria etiam explicata facie, et e remisso luctu hilarescente, vehementer, ut apparebat, sibi complacuit, cogitanti, se tam nobile Depositum tot a faeculis iam nulli impune violatum conservâsse: tanti imperii pondus in Austriacos humeros consedisse: quod etiamnum Archiduces sui, summa cum moderatione, pietate, clementia, dignitate, iustitia suaviter iuxta ac fortiter administrent. Devolvi huncfavorem ex Numinis bonitate ac sapientia, quo Rudolphum Habspurgicum Conditorem Caesarei Stemmatis impertiverit. nihil alienum a munificentia DEI esse, si virtuti quaedam praemia etiam in isto orbe persolvat. in quo quid praestabilius digniusque Austriacis dare potuisset, quam orbem universum?

[Note: Austriae encomium] Alphonsus se cohibere nequiit, quin Austriam in hunc modum tacite alloqueretur: Salve, ô Serenissima Moderatrix terrarum, Imperii Praeses, Aquilarum Custos, Haereticorum terror, Amazon potentissima, Boiariae Soror! Tibi gratiarum illustrium copiosa suavitas favorque Altissimi, quia mitis es, terras possidendas dedit. Tibisolis avem, alendam purissimo tuorum Caesarum radio, commendavit. Tibi Romanon invita, quos ab V. C. diversorum Consuum laboribus peperit triumphos, cum nomie virtuteque concessit. Tu nobis Rudolphos felices,

Fridericos sortes, Maximilianos bellicosos, sapientes Carolos, Leopoldos, Ferdinandos pios protulisti. Tu a tot hostibus lacessita, semper tamen plures amicos invenisti. Quoties Viennam Othomannidum ferox infestavit exercitus: sed armorum caelique defendentis non sustinens ferreum nimbum, retro cum pudore cessit? ian centum milia, iam trecenta Suleimanni rabies effuderat; et videbaris obsessa, antequam obsidenda. invenit tamen virtus animosa viam, et praeclarâ fiduciâ solicitante Numen, suppetias aether tulit, iterumque ad inmansueti Bosphori saxa, Turcarum Thravumque colluvies recedere compulsa est. Tunc primum minuetur potentia tua, cum senio mundi fatiscentis nutabit omnis potestas, montibusque in valles confusis Regnum incipiet, cuius finis non erit. Haec ille. cui ego: Aedepol! Alphonse, gratiam bene multam inibis, ubi cognov crit haec Dea oraculis tuis inclusas laudes. alias illam natura liber alis inclinat ad bona diffundenda, quae habet. utut sit: Austriae multa debentur, multa Boiariae, omnia Deo: cuius singularem providentiam quis non admiretur, secum volutans; quo ordine, qualege, quibus decretis statuerit hunc mundum gubernare? Ut ipsa Roma confessa est, quam parva, quam tenera, imbellisque in tam potentem Heroinam excrevit? quod in allegoria poetica audivimus, ita tradunt historiae.

Romulus cupiditate dominandi elatus, e pastorali casa altissimas cogitationes hausit. Molitus fossas, aratrum circum urbem designandam duxit: congregavit volones, profugos, miserosque; horum opera fundamenta iecit, portas statuit: incolis quibusque addixit spatium. deinde leges tulit, Remo fratri, transilienti fossam, perniciosas. Ubimultitudo exaucta est, ordinavit Rempublicam: successu temporis Populus iam numerosior maiorque urbe grassari coepit, ut se distenderet. hinc secuta bella, paupertas, divitiae, morbi, mortes. Interim quae intendebatur ditio, propagata est. Ubi finitimae terrae accesserunt, cupiditas in dissita Regna venit. Spolia totius orbis Romam migrârunt. expulsis Regibus constituti Consules, qui senatores antecelluere, timuerunt Senatum. hi immane quantum sudârunt, ut terminos Imperii proferrent. Certum illud, florem Asiae, Africae, Europae a Roma pependisse. Augusto Euphrates, Nilus, Danubius, Rhenus servitium praestitere. Claudius etiam Britannias aperuit. Traianus Armeniam, Arabiam, Daciam adiecit. quanta haec potentia! Sed deinde urbs ista occisa est pene nimiis bonis. luxuria atque ambitione magnae res eversae: communia iura, post Pharsalicam pugnamfugaro Pompeio, in Iulium Caesarem translata, ab hoc in Successores fluxere, Clarissime tamen elucet, indefessâ operâ ingentique conatu ac valido nervo virtutis opus fuisse, ad talium

Regnorum exordia progressusque stabiliendos: non otio pacis, vino, marcore, luxuque diffluentibus haec [Note: Chorus.] Imperia crevisse. Adhuc loquebar: cum Iuevenis unus, ut statim augurari lic ebat, Martis armiger se se intulit, procerus et ruber, sudore, pulvere, vulneribus luculentissimis insignitus probe. Ferebat ingentem umbonem, et in illo BELLA TILLIANA uncialibus figuris sculpta. is gaudio turbulento plenus, trucem huiuscemodi cantum effudit.

CHORUS IV. Extra M. TILLIUM paucos nôsse genium verae Virtutis ac Gloriae: pauciores illum assequi: Epidictici Carminis reducta varietate, modulando comprobat.

QUam caeca gens mortalium est! veros nequit
Adipisci honores, et opulenta praemia.
Non in liquidi vulnere palmitis
Natat excelsi Gloria genii.
Non incubat rosetis:
Non prandet in viretis.
Non nitet vulta, neque delicatos
Ventilat crines, madides amomo.
Non vano Diademate
Pressat verticis aream.
Non inter molles cantat amica choros:
Non, inquam, visa est esse puella levis.
Nec opacâ latet umbrâ platanorum,
Nec anheli Phaetontis fugit astrum.
Non in Sidonio recumbit ostro,
Nec dormit Tyrio iacens grabato:
Non levibus ludit citharis, aurbque bicorni:
Nec digitis infringit ebur chor das que sonantes.
Nulla fila, nulla pensa,
Laneos ve ducit orbes.
Non feminarum gaudio
Obliviosa diffluit.

Sedcum virili robore
Perfert dolorem vulneris.
Sed cruenta stringit arma,
Ferreosque gestat orbes:
Sed pilis ludit, tormentor umque curuli
Fulmine, et ex alio fundit sua cantica cornu.
Sed duro iacet explicata saxo,
Cum vult Herculeum videre sommum.
Sedin aestu velin agris, glaciata
Aquilonis super Ursa rotat hastas.
Sed volat excussis sanguinolenta comis:
Miles io! miles, tor va puella canit.
Sed celsâ galeae iubâ
Nigr am Caesariem premit.
Sed rubet vultu, patulamque frontene
Multo sanguine pingit, et furore.
Sed prandet alliumque,
Cepasque, olusque crudum.
Sedin egelido flumine Strymonis
Natat excelsi gloria Genii.
Hunc morem ab ipso TILLIO, vel Gloria
Didicisse debet, aut ab ipsa TILLIUS.

Canebat haec armiger iste hilari cum ferocia; feftoque sono, ex imis ducto pectoribus, inundabat aures; ut tamquam a classico animaremur. Praesertim Symphoriano pulcher hic furor placuit, exclamanti: quantum, ô quantum a Paridis Lyrâ discrepat Pelides cithara! malim audire has voces, quam quibus [Note: Armiger Martis litteras a Marte conscriptas Austriae arque Boiariae tradit.] olores immoriuntur, vel ambulantes silvae auritas arbores Orpheo demittunt. Armiger ad extimum tumbae solummodo marmor admissus, illud, quo debuit,

osculo genuque veneratus, Umbonem eidem acclinavit: exih honoris officio perfunctus litteras dedit; unas Austriae, alteras Boiariae. illae in rubro erant albis scriptae; hae in pelle leonina, Cristâ ex Martis casside raptâ exaratae. Austria prior ferrea vincula et adamantem, quo obsignabantur, curiose dissolvit. post epigraphelectâ subrisit, ostenditque Boiariae: quae ridenti tantum similis, coepit etiam suum vellus evolvere, ita unguibus caudaque inter se consertis implicatum, ut unus unguis ex nodo seclusus integrum involucrum explicaret. Ut legit immersas notas, sensumque cognovit; admirata Martis ingenium, vultu explicato commendare visa est, statuitque apud se exequi, quae scripserat. quid vero esset, nos neque tum noscere, neque etiam coniecturâ assecqui potuimus. id notatum est, Boiariam secum colluctari debuisse, ut in eo affectu permaneret, quem Mars fortasse imperaverat. Videbatur aliqua re novadelectari, quae tamen noerorem non excluderet. Sed etsi tristabatur: inter illam tristitiam, quam primum in se vocabart indulgens, et eam, quam ex funere CHARISSIMI TILLII percipiebat, multum disconvenerat. prior enim acriter intuenti non tam sincera, copiosa, naturalis, quam posterior, plenum animum occupans, apparuit. At Austria verissimis tenerrimisque gemitibus resolvit animi sui sensa, dum acerbissimas perlegeret litteras: varieque mutato vultu, quo divulnus

inflictum sentiret, absque loquela loquebatur: subinde in has voces: Igitur haec Mars mihi? et iam? non credideram. cur igitur prius concessit? ô Geta! Rogavit etiam Boiariam, ut sui Leonis rugitum explicaret. haec: nihil admodum, nisi ut te consoler. multo vero maxime id praestabo, finitis exequiis: ubi, si libeat, disertius hac de re sermonem miscebimus. nunc tanti Funeris luctus alio questu non videtur temerandus. Austria eo altius ingemuit: et, ô funestas mihi litteras, ait, funestum Armigerum, qui tulit! At non haec mihi Mars semper fefellisti igitur me. Non am as Austriam: Non amas Sororem meam Boiariam. Vere e Caucaso excisus es, Scytha, Thrax, Sauromata. Dicebat haec inflammato vultu, luctuque terribili inter lacrimas ardenti. Symphorianus, Deum bonum! ait, quae mala invaserunt Austriam? quae mortes sunt igitur nuntiatae? Illa, audi Soror, inquit, quam fidelis iste noster, si Diis et Deabus placet, sit elegans Mavors: (et legit litteras Boiariae, scitissime tum nutu, tum gestu Austriae Martisque litteris adremiganti) [Note: Epistola Martis ad Austriam. in qua gladium Tillii donatum repetit, in bellis contra Sucum usurus.] Scriptae erant in hunc modum.

MARS BELLORUM PATER ET DOMINUS HEREDITARIUS, AUSTRIAE SUAE SALUTEM ET CLYPEUM.

Moturus in Suecum, tuos et Boiariae hostes, dum armamentarium meum perlustro, vidi aliquos enses

deesse, quos ante quinquaginta annos in flumine Hebro, vivoque Strymone tinxeram. Iratus Cyclopibus ignavis, quod hâc de re prius non admonuissent; vel me non quaesito, aliis et fors non sine ingenti pretio accommodâssent; omnes omnino ex officina tractos, in malam rem ire iusseram. ii respondêre, se vero nullum gladium ulli Duci unquam nisi meo imperio dedisse: eos, de quibus absentibus quererer, eodem imperio datos esse. Unum Tampierio, alterum Bucquoyo, tres M. Tillio, duos Illustrissimo Duci Fridlandiae. Coepi diem locumque et ordinem requirere, compertaeque fidelitati attestantium assensum dedi. Quare, ô dilecta Austria, cum tui causâ occuper in Sueco profligando, plurimum vero gladio Tilliano, quem tibi donaveram, confidere liceat: quaeso te obtestorque, si possum, etiam impero, ut illum ipsum gladium in meum armamentarium remittas, a me nunc hisce in bellis stringendum. Scripsi etiam Sorori Bavariaetuae: utque te propterea solaretur, admonui. habe fidem et obsequere, certa, Suecos nullo certius quam M. TILLII Gladio vindice profligari posse. Et vero decet, ut quem viventi dederam, pluribus victoriis facrum post fata recipiam. Ita tibi augures Aquilae semper applaudant, et diu tuus Ferdinandus viv at! Vale, meque in obsequia paratum admitte.

Datum anno Imperantis Ferdinandi II. decimo tertio, die mihi sacro.

Haec promissa tua? ô Mars! ô Marspiter! repetivit incenso clamore Austria: apparet, quod omne ius tuum in armis sit: nihil praeter arma noveris, inelegans, rudis, an et improbus dicam? nullas certa Leges Placitaque Caesarum meorum didicisti. Nescis, PROMISSUM CADERE IN DEBITUM? atqui donatio validior est, ET STATIM TRANSFERT DOMINATUM; multo maxime, si res in manum veniat. facta est Caesari. ULTRA QUINGENTOS SOLIDOS VALET. SED NEQUE INOFFICIOSA FUIT, ut filia tua Roma conqueri possit; poando in ipsius etiam utilitatem haec donatio cedit: NEC EGO INGRATA, ut opinor, tibi revocandi caussam dedi. Quid faciam? Soror! si Gladium reddo, carebo munere: nisi reddidero, contumax caput non pugnabit. Reddam [Note: Boiaria Austriam indigne ferentem, quod Mars Gladium repetat, solatur.] equidem, (et lacrimabatur indignans) reddam. Boiaria argute nutrivit luctum, et quasi solatium aspersura, revera tamen uberiores ciens gemitus: quid lamentabimur, ait, spoliatae hoc gladio? tamen et nos iam ultro concessimus. facile ferro caremus, modo non uti deberem; aut illa manus adiuvaret, quae hoc ferrum duxit. sufficiat nobis, etiam Marti in amoribus et deliciis hunc Gladium esse, quem tanta ambitione reposcat. sed peracto honore funerali, quid inrem tuam sit, providebo. Deinde Boiaria pia de TILLIO encomia meditans, congessit, quibus Austriam magis adhuc accenderet, memoraturam apud se, cuius Herois Gladium restituere, indigno modofuerit coacta.

Quare Caelum Caelique Conditorem et Funus alternis respiciens, ac consuetudine quadam lugendi iam facilis in planctum, M. Tillii laudes hoc elogio prosecuta est.

M. TILLIUM, ut nullis inhiâsse praedis constat; ita pleramque partem spoliorum, Divae Virgini MARIAE consecrâsse ostenditur.

QUis vel ab invidia caecus, vel amarus ab ira,
Vel tumido fastu linguaque procacior audet
Dicere, quod magnus pro Nummo ditia bella
Gesserit, inque suum lucrum converterit hostes?
Testis, magne Deus! tuque ô Bellator Orion!
Qui de sideribus Martem comiearis euntem
Nubilus, et longâ romphaeâ perfuris axem;
Tu quoque testis eris: (nam que isti credimus astra
Cuncta favere Duci) quod non despecta secutus
Iurgia praedarum, currusonerârit opimis,
(Et poterat) non ille rubrum nitidumque metallum,
Ex belli plaustris Pacis congessit in arcam,
Explorator opum. Postquam molimina rerum
Ingentesque pio tractavit pectore curas,
Fortibus incubuit factis, solique labori
Obvius, Imperium valido moder amine cinxit:
Nil breve, nil parvum meditari visus, et omnes
Collectos in corde Duces conatibus aequans
Expressit simul, et simul in certamina misit.
Illi convasent, illi commercia curent,
[Note: vilis animus qui fordidus auro est,] Gloria quos nugis speciosis distinet, et qui
Plus ensis quam cordis habent. Sed vile putavie
Tillius hoc, quidquid non cum virtute peractum,

Et cum laude foret, quid enim possessa tot annis
Sarcina, dicebat, nostroque indigna labore
Profuerit? quando iuvenem quaerenda fatigat,
Dedecorat quaesita senem. Ducis impedit ausa,
Militis enervat: gravat hunc, saepe opprimit illum:
Socordes utrosque facit; trepidoque pavore
Implet, et urgentes stimulos ad bella retundit.
[Note: Divitiae veri militis.] Pulvis, amor Patriae, sudor, Victoria, virtus,
Vulnera, divitiis sunt annumeranda. caducis
Tetrica meus inhiet: nos immortalia dona
Speramus: promissa placent, quibus annuit aether.
Cetera vel non magna nimis, vel tempore fluxa,
Vel non certa satis, iuvat, et contemnere fas est.
Si mea bella velim, curasque et robur et iras
Vendere; novi equidem pretium, non una cicatrix
(Quamquam non unâ fruimur) vel Gange rubenti,
Totius vel fonte Tagi mutabitur. Aurum
Splendet: at hoc caelum longe magis. aspice, quali
Castra Planctarum Mavors fulgore coronet.
Utile censetur; fateor; tamen utile numquam,
Cum ratio dicter, praeponi debet honesto.
quam timidi vilesque animi, qui semper in Hermo
Flaventique natant Rheno, qua spumeus exit,
Seissa vado ramenta vehens: quibus ista videntur
Maxima, que tellus imis abstrusa cavernis
Abdidit, et dirum fossori praebuit omne.
At non et nobis eadem indulgente Deo mens:
Nec vocat obscurae gazam conquirere glebae:
Qua quid opus? quae sponsa men esi, non indiget isto
Faederis illicio: nam dotem habet ipsa superbam.
[Note: Quam sponsam amaverit defenderitque Tillius.] Illa mea, illa mea est: qua non opulentior ulla;
Oetingae colitur, sacra sublimis in aede.
Et spes est, nos forsan ab hac (quae gratia blandae
Virginis, et morumclementia dulcis) amari.

Huic mea bella licet, curasque et robur et iras
Consecro, et hoc voveo quaecumque in fata lacertos.
Si iubeat nigros aliquando irrumpere ad Indos;
Memnoniam penetrabo domum: si quaerere Nilum;
Ille licet profugus, patriaeque incertus oberret;
Vestigabo tamen, fontemque ostendere cogam,
Et numquam visumcaput. Imperterritus ibo
Solis ad occidui thalamos: ubi Nereus imo
Solvit anhelantes gelidi sub gurgite ponti
Cornipedes, atque emergens speculatur Eoos.
[Note: Divae Virginis tutela vicit Tillius.] Ista meas acies CASTRORUM MATER ebumbrat,
Exarmatque suos hostes. haec temperae iram,
Et validas facit esse minas. haec dirigit enses
Consilio stabili, capulumque in vulnera ducit.
Sive suo armisonis regalia lilia Gallis
Defendi; sive in Turcas Dacosque rebelles
Movimus, adiuvit praesens: si vera fatemur,
Huius ab auxilio Pragensis gloria fluxit:
Tuque tui fati lacrimas rabtemque doloris
Tergere coepisti tandem, Regina malorum
Aspera, cognatis faedata Alemannia bustis.
Haec tua subvertit Badensis plaustra tyranne,
Ferratasque rotas, et formidabile mortis
Inventum. huius opem supplex Moguntia sensit;
Quando caesorum volvente cadavera Moeno,
Sacrilegi praedonis equos furtasque timere
Desiit. Haec Cimbri cornu fastumque repressit.
Contudit, eiecit, faucesque elisit hiantes.
[Note: Pathetica Oratio M. Tillii ad divam Vir ginem Oetinganam versu expressa.] Salve Virgo potens, Oetingae nobilis Hospes!
Quae super antiqui serpentis lubrica colla
Insistis, triplicisque malum iaculabile linguae
Sanguineasque iubas, et ahenaepondera squamae
Sancta calce premis, furit ille, atrumque venenum
Sibilat: et varios frustra torquetur in orbes.

Pulchra quidem, Lunamque super solemque venusia
Praeradias: neque enim noster te afflavit Adamus,
Aut pomi fatalis odor: sedgratia totam
Servavit nitidam, macula sine criminis ulla.
Verum ubi conceptum fudisti Numen in auras,
Tunc Dea tunc Virgo, tunc te formosior ipsa.
Tunc simul et Mater, tuncte quoque gratior ipsae,
Tunc aliquid, quod si coner, non dicere possim,
Tota decora, Sion O Filia, tota decora es.
Regia progenies magni Davidis, in uno
Crine tui colli vulnus fixura pudicum,
Mater obumbranti Virgo submitteris Austro:
Hic te fecundam divino flamine fecit
Absque toro. Magnae Matris tibi noscere nomen
Dulce datum; sed non ideo servare negatum
Virginis: in cumulum pretiosa encomia surgunt:
Et tanti fuerat forsan, sine Virgine Matrem
Esse DEI; sed utroque capis cum Nomine fructum
Collecti decoris. venter quem lilia vallant,
Et qui portavit Numen, vere ille beatus,
Nullos Lucinae meruit tolerare labores.
Tota decora, Sion O Filia, tota decora es!
Hortus conclusus: sed in hoc includitur una
Ver Arabum, Cilicumque aestas, rurisque beati
Autumnus, sanctique parens vindemia musti.
Regis in accubitu suavem tua Nardus odorem
Assyrio prae ture dedit. Tu virgula fumi,
Palma Cades, Cedrus Libani, cyparissus Ephratae,
Virga virens lessaea, et vitae optabile Lignum:
Gratius umbrosa platano, conspectius alno,
Fertilius tiliâ, longa procerius orno,
Tota decora, Sion O Filia, tota decora es!
Nigra quidem, formosa tamen: quia scilicet ussit
Deque-coloravit te Sol Altissimus: inde

Tam fuscus color est, et rarae gratia formae.
Cernite prodigium sacris memorabile fastis:
Uritur igne rubus, sed non exuritur igne.
Castas flamma nives ardendo innoxia lambit:
Vellus ab Eoo nequicquam rore rigatur,
Cetera dum fletu materno gramina manant!
Tota decora, Sion O Filia, tota decora es.
Quam fulges! (certe fulges) quam magna videris!
(Magna videris enim) multa in Galatitide terra
Sinceri vultus, multae risere puellae:
Nulli te vultus, nullae visere puellae.
Pulchrior Hesterâ, felicior esse Rebeccâ
Crederis, ac Sarâ melior, fecundior Annâ:
Iudithaque, licet forti magnaque Merari,
Fortior et maior: fuerit licet illa venusta,
Tu tamen excellis: tantum semel illa tyrannum
Vicit, et infestum caput a cervice revulsit.
Tu strato toties inferno Holoferne triumphas.
Terribilis Castrorum actes: hoc nomine Virgo
Saepe vocanda mihi, saepe auxiliata: corusca
Nunc, ô nunc gladios: et viribus instrue dextram
Te donaturam spoliis: non obruat hostis,
Non perimat: dignos potius servetur iu usus,
Vulneribusque vacet. Certe tu digna labore
Defendi nostro; mea quae praecordia caelo
Imples, et vivis recreas afflatibus Orbem.
Terribilis castrorum acies: me plurima voti,
Oro, reum damna, dudumque assueta vocari,
Annue: sis Clypeus noster, sis cassis, et umbo,
Ac lorica mihi: neque enim bis confidimus armis,
Quae timida sunt facta mann, soloque pavore
Ingenium fabricavit, iners ad bella, tubasque,
Et veras mortes, et dulcis vulnera famae.
Te propter mea bella calent; te propter anhelat

Spritus in corde hoc: placuisti sola, placebis
Sola, places sola, et non est Sponsa altera, non est.
Castra sub auroram cum bellatura movebo:
Consurgens Aurora veni. non illa, cubili
Quae maesta egreditur, cognataque funera deflet,
Ac matutinis lavat udas roribus herbas.
Tu generosa veni Genitrix, et praevia solis:
Cuius in augusto respirant sidera vultu,
Fessaque mulcentur; rur sumque in gaudia fundunt
Laxatum crinale iubar. Tibi splendidus ether
Cesserit indutos Salomonis pellibus ignes.
Cum sito, et rabies pugnae sedata quievit:
Tu Fons signatus; tu vitae lucida vena;
Tu Puteus viventis aquae; qua proluo siccum
Guttur, et amissas illo bibo flumine vires.
Carmeli florentis apex: quem nulla pruina
Tempestasque tegit; non grandine verberat imber:
Ipse Aquilo tumidis buccis pulsare veretur.
Si licet, O Virgo! maneant immota, precamur
Faedera, quae sanxi. tuus en hic miles ad aram
Procumbo, sertumque fero; quod nobile gemmis
Partheno-fusca-polis, stanti ad sua maenia misit.
Te decet: oblato dignare adstringere crinem:
Sitque sacrae flammae pignus. non nescio, quali
Florescas mitra, et longe melioribus astris
Ante mices. vibrat iubar exsultante pyropo,
Sidereis diadema rosis. quandoque capillis
Das fluere, et nodum demis: tunc nigra refundi
Caesaries humeris, et scintillare videtur:
Accurrunt Zephyri, stellae sua lumina miscent
Ambitione vaga. Facies animosa, dieque
Largo plena nitet: blandae reverentia lucis
Emicat, et sancti formosum fulgur honoris.
Ut tota in caelo, sic totum in pectore caelum,

Nec tantum in manibus, sed in ipso Filius ore est.
Tota decora, Sion O Filia, tota decora es!
Non hoc diffiteor: sed enim, quae Ancilla vocars
Non dedignata es: sertum, quod TILLIUS offert
Ille tuus servus, (si vis, et Sponsus,) amicâ
Suscipe Diva manu, capitique impone corusco.
Si verum est, hac in (nam verum audivimus) Aede
Semper opem sensisse tuam, quicumque rogavit:
Si numquam sine supplicibus, miserisque benigna
Hanc habitas aulam: neque discordante repulsâ
Destruis orantem, et voti non paenitet ullum:
Si reus ob noxas; commissaque crimina vitae
Tristior, hîc Matrem, libertatemque salutis
Invenit, et dulci mansuescunt pectora luctu:
Esto memor ILLI DUCIS, ac praesagia firma.
[Note: Votum Tillianum ut, cum moriendum erit, moriatur scpeliaturque prope D. V. aedem.] Et quem defendis vivum, post fata cadaver
Non exclude domo: da, cum nigra venerit hora
Funereis invecta rotis; ut bella gerenti
Occidac in Bavarâ tellure suprema mihi lux.
Nec tempus, nec fata queror. sat viximus annis,
Sat Marti, campoque datum.
(Ingemuere omnes: et Boicae Diva profuse
Flevit, et ad sacram contorsit lumina tumbam.)

Austria dolori interim vacabat: cui non mediocrem adiecit fervorem memorata in Virginem Virginum pietas incliti Senis: solebatque dicere, eoseflagrantius desiderare illius Herois ensem, qui raro in bellis miraculo, pietatis decurs militari gloriae commiscuerit. Dixeram hîc libere Alphonso: equidem non displicuit mihi inflammata ingenuis precibus facundia, verbisque sublimibus religiosum animum Ducis erga

Caelitum Reginam bene valde affectum commendans.

An non enim orationis auditae suavissimus sensus est, animo etiam tuo? Ad quae Alphonsus: nihil abnuo, delicatas hasce preces esse, amore gaudioque et sidereis floribus plenas. ac ipse Poeta quidem includendo eas numeris, multus certe fuit et admodum tener, in exornanda laude fecundae Virginis: ut dubio procul magnificae de ea existimationis nobile pretium laturus sibi videretur; quando pietatis inspersae animique obstricti sensa pronuntians, ea postmodum certis atque aureis vinciendo compedibus, eleganter compsisset. Sed amabo te: armatum Ducem in tam molles affectus erupisse, mihi persuadeam? TILLIUM decebat rigidior oratio, qualem principio audivimus, bella, tubas, internecionem hostium, gloriam DEI resonantem. interstrepentibus lituis olorina carmina non conveniunt. Opinor ego, suspiria illum, sed grandioris animi duxisse, solicitudine, curâ, timore, prudentiâ, religione plena: qualia memorant se quotidie arbitratos, qui fores observârunt, dum horis antelucanis, nocturnisque item cum DEO Divisque agebat, acsi praesens alloqueretur praesentes, calide et alte locutus. Post eius obitum in schediasmate, ab ipso propria manu exarato, reperti sunt alterius, hoc est, nobilioris et regiae venae versus, quos quotidie in necessitatibus usurpabat. inter eos etiam isti:

TILLII iacula precatoria, quibus Caelum petebat.

DEUS Virtutum converte nos: et ostende faciem tuam, et salvi erimus.

Eripe me de operantibus iniquitatem: et de viris sanguinum salva me.

Respice in me, et miserere mei: da imperium puero tuo, et salvum fac filium Ancillae tuae.

Respice inimicos meos, quoniam multiplicati sunt: et odio iniquo oderunt me.

Suscipe servum tuum in bonum: non calumnientur mihi superbi.

Redime me a calumniis hominum: ut custodiam mandata tua.

Legem pone mihi Domine in via tua: et dirige me in viam rectam propter inimicos meos.

Netradideris mein animas tribulantium me: quoniam insurrexerunt in metestes iniqui, et mentita est iniquitas sibi.

Esto mihi in Deum protectorem, et in domum refugii: ut salvum me facias.

Eripe me de manu inimicorum meorum: et apersequentibus me.

Exurge Domine, praeveni eos, et supplanta eos: eripe animam meam ab impio, frameam tuam ab inimicis manus tuae.

Educes me de laqueo hoc, quem absconderunt mihi: quoniam tu es protector meus.

In manus tuas commendo Spiritum meum: redemisti me, Domine Deus veritatis.

Nimirum, in hunc modum animi reverentis, aut invocantis sensa declaravit M. TILLIUS, magno, non molli affectu; necessariis, non adeo delibutis mellio tisque precibus assuetus: ut me quidem arbitratore pronius credere sit, suave vinctumque eloquium a Poeta pro suo, non pro TILLII obtrusum nobis esse. Ita Alphonsus, amplius pergens, nisi vellicâssem admonendo, utne tam ingratus in Editorem huius spectaculi haberi vellet. quid enim? inquiebam: an quae huc usque sive in aures, sive in oculos ingessit divina quaedam vis, solicitâ mentis curâ, pro dubiis discutere nos posse existimas? Oraculi potius vicem sint audita; spectata, miraculi: nostrum non est, proferre sententiam de sententiis Dearum; sed in animum demissas reverenter habere. Quid si ostendero utriusque opinionem, nitidiore tamen sensu hauslam, suum momentum habere? Ego enim sic censeo: M. TILLIUM in periculis, in discrimine praesentium proeliorum, ad DEUM fudisse preces, quas tute protulisti: partâ victoriâ, secundum quietem laetitiis securam, ad Divam Virginem unice sibi dilectam, longe alteras. quippe hanc non timere habuit; sed amabilem totam, non

nisi amare medullitus. Venerabarurigitur, ut DEI Matrem: implorabat, ut Patronam: coluit, ut Reginam: ut Sponsam, amavit. solitus festos ipsi dies omnes reddere solenniores, praemisso ieiunio, sacris accumbendo epulis. Neque vero horror armorum, infestique conflictus, incensi pie animi vires exstinguere valent. Nôsti Hymnum Casimiri, Poloniae Regis, ac Reginae Caeli amantissimi Principis: Hunc si non omni die, saepius tamen M. TILLIUS dixit: at quos illa suavis oda non nutrit ignes? quam sonore influit, facilique metro blanda nectit obsequia? quo, ut ita dicam, fluctu disertissimorum affectuum aures animumque inebriat?

Vellem, ut votum saltem Legionis Tillianae legisses. mirareris profecto illius novam dignitatem, fiduciamque Numine Mariano plenam. Istud non rogatus communicabo, ut intelligas iuxta mecum, signa Tilliana quid distent Veterum Romanorum signis, etiam Unctis: quae plerumque non nisi immanis fastus aureis litteris inscripserat. attende sis.

VOTUM LEGIONIS TILLIANAE, DUM VEXILLA benedicerentur.

Vexilla Christi, quae micant;
Vexilla Matris, quae volant;
Vexilla Tillii novimus:
Dux cum sit amborum pius.
Haec ante vestras ponimus
Aras, ut illis prosperas
Voces velitis dicere;
Et caelitus defendere.
Signis sub his bellabimus:
Signis sub his donabimur
Victoriis, Tilly Duce.
Haec vota caelum suscipe.

[Note: Fortuna bellica M. Tillii, quare tam constanter bona.] Mirentur alii iam, licet, fortunae Tillianae constantiam, tam pertin aciter uni semper Duci adhaerentis, numquam ne ad momentum fugitivae. Dicant, in historiis nihil unquam simile se legisse, audivisse nihil hac tempestate bellorum. Dicam et ego, sed non mirabor. Quis enim EIVAE VIRGINI servivit, et succubuit? Quis illius opem imploravit, et votis non potitus est? Iactabat olim Themistocles, ad bella duobus se potentissimis Numinibus comitatum venire, Suadâ et Violentiâ. Vellem, ut naturae numquam concessisses, magne Graecorum Ductor, aut natura tibi concessisset nostra spectare certamina. Vidisses SUADAM, FAVUM DISTILLANTEM in tentoriis: senssisses VIOLENTIAM TERRIBILEM, UT CASTRORUM ACIEM in proeliis: in quibus nonnumquam fama vicit, solum saepe nomen pugnavit, absentia terrori fuit: TILLIUS praesens, uti fulmineus Iupiter, et tonitru timebatur. Quale autem [Note: Explicatur efficax huius voti dignitas.] et quam illustre hoc votum est, quod militare Sacramentum firmavit? VEXILLA CHRISTI: Vexilla Regis; [Note: I.] cuius potestati haec bella subdidit, gratiae commendavit, dedicavit gloriae. QUAE MICANT: Dignitate Crucis, pretio clavorum, splendore vulnerum. [Note: II.] VEXILLA MATRIS: Admirabilis in bello, amabilis in pace, potentissimae in utroque. QUAE VOLANT. Inter hostes diffusa, per medios hostes illaesa, supta hostes [Note: III.] gloriosa. VEXILLA TILLY NOVIMUS: Noverant et hostes, secure fixa in castris; strenue agitata

[Note: IV.] in proeliis; plura reportata ex victoriis. DUX CUM SIT AMBORUM PIUS: Sacramentum est dictum, veritatem audivimus. TILLIUS ut aliquid a Dei Parente impetret, ut a Virgineae Parentis Filio: quo, precor, strategemate, quibus utitur argumentis? DUX CUM SIT AMBORUM PIUS: ac si diceret: DOMINA OETINGANA, PATRONA BOIARIAE, CAELIQUE REGINA! si Te amo, si tibi fidele iuramentum praestiti, si tibi milito, si TILLIUM tuum non aspernaris: polliceor mihi [Note: V.] victorias. micabunt vexilla, volabunt. HAS ANTE VESTRAS PONIMUS ARAS: quas Maiores nostri erexerunt, veneramur: Romana Religio sacras esse iussit, amplectimur: Haeretici destruere vellent, nos [Note: VI.] prohihemus: UT ILLIS PROSPERAS VOCES VELITIS DICERE: VAH! contra hostes pugnaturis; Io! pugnantibus; TE DEUM LAUDAMUS, victoribus. ET CAELITUS DEFENDERE: Sive minis terrendo hostes: sive praesidio fulciendo amicos: sive bonis auspiciis excitando animos. Voti damnatus es non semel ô M. TILLY! confitere te reum esse. siste dona, appende spolia, saluta Virginem. paruisti Caesari: tibi [Note: VII.] pronus aether. SIGNIS SUB HIS BELLABIMUS: sine formidine, summa cum alacritate, spe certa victoriae. SIGNIS SUB HIS: Quae Ferdinandus Caesar concessit, Elector Maximilianus provexit, Dux TILLIUS illustravit. DONABIMUR VICTORIIS: Quales nulla vidit antiquitas, nostra suspexit aetas,

[Note: VIII.] omnis mirabitur posteritas. TILLY DUCE: Invicto semper ob pietatem, dilecto Superis ob castitatem, terribili hostibus ob fortitudinem. HAEC VOTA: toto pectore profusa, hastis et gladiis propugnanda, usque ad mortem valitura. CAELUM: cui TILLIUS militat, sua bella consecrat, quod meritus exspectat. SUSCIPE: ut soles, ut confidimus, ut TILLIUS meretur.

Ita nimirum, ô Symphoriane, ita prorsus e pulvere ad Capitolium itur, longoque ordine instaurantur nobiles triumphi. Si caelestibus armamur praesidiis: si Clypeo Divae Virginis, QUAE SOLA CUNCTAS HAERESES INTEREMIT IN UNIVERSO MUNDO: quam deinde phalangem, quos inimicos expavebimus? Fatui fuere Athenienses, quod simulacrum Victoriae absque pennis implume, erexerint; ne avolare posset. TILLII victoriae alatae fuerunt, ut citius advolarent: sed alas addidit Virgo, una Virgo decoravit, Virgo aliquacelerem volatum promovit. nertes Lacedaemonii, apud quos Mars in vinculis detinebatur, ne pugnaturi Martem non haberent. Bellatori TILLIO Mars liber arma ministravit, non vinctus: hostium tamen numerosos exercitus catenis vinctos trahens.

[Note: Hungariae ad pareatalia adventus.] Talia mecum Symphoriano disserente, commotam ecce tremore scenam ingressa Regina est, formâ notabili, quamquam neglectâ parumper, pulvereque bellico obsita, more Amazonum cum pharetra et sagittis. multus sanguis in genis, vibrans lumen in

oculis, acer in ore gemitus, quos compescenti similis retrahere quodammodo nitebatur. cristata cassis renidebat optimo metallo. Cum ambigeremus, quae et unde veniret, ipsa e magnis cogitationibus in manifestum defluens luctum: Heu Hungaria! exclamavit.

Conqueritur Hungaria, a fama se delusam, diversa nimis de M. TILLII vulnere acfunere spargente: venturam se citius fuisse, si ccrtius audivisset, quod tandem summo cum dolore percepit: habuisse omnino se spem, aliquando liberatum iri a Turcis, nisi Dux iste iam nunc ex. spirâsset.

ERgo meas veris ululatibus impulit aures
Fama volans? ergo ille iacet, quo stante tremendi
Imperii moles numquam est mihi visa iacere.
Atqui ego credideram, non in vitalia plumbi
Missilis errorem rapidum penetrâsse; sed ossa
(Hoc quoque grande nefas) solum temer are profano
Impulsu, haud aliud quidquam de stragibus ausum.
In peius decepta fui. tristissima rumor
Distulit, ut rediens luctu maiore noceret.
Profuerat, eitius novisse: haud anxia votis
Astra fatigâssem; nec maestis turbida curis
Interea miserae vidissem somnia noctis.
Funere narrato, quod res est, pulla, comasque
Scissa supinatas, conspersaque sanguine fuso,
More meo solemne sacrum, lacrimasque dedissem.
Nunc geminata mihi caussa est, gemeinata doloris
Caussa mihi, et pleno successit pondere fatum.
Nempe ego Regnum humile, et fingenti obnoria famae,

Deludi potius, quam verum audire merebar?
Aut non digna fuit, communi et simplice luctu
Hungariae fortuna frui? nisi nube solutâ
Mortis inundarent totam lamenta; fuisset
Vile nimis: quamquam hoc reputans et glorior, et me
Praefero in hoc luctu. tanti doluisse sit istum
Amplius Heroa, amplexumque inferre sepuliro.
(Ingentem reliquae Divae mirantur amorem
Lugentis, caussasque petunt, et discere: quando,
[Note: Rogatur Hungaria, ut narret quando acceperit famam Tillianae mortis.] Ac ubi inaudierit de Magno Funere famam.
Illa solo attollens vultum, gavisa rogari,
Annuit, aspexitque omnes, dein talia fatur)
Tempus erat, quo iam disclusâ cornua fronte
Caeli aries, rutilique lavabat velleris aurum.
Fertilis in flores, laxataque germina, nodo
Pannoniae turgebat humus, taurosque vocabat
Pastor ad undantes erecto gramine campos.
Sola ibam per me: multumque irata superbis
Odrysiis, quonam usque feram mea crimina, dixi,
Aut quando eiectis purgabo haec paseva Turcis?
Tam dilectus ager, tam pinguia culta Galeso
Certatura iacent, Nilumque bibentibus arvis.
Silva viret, vivunt fontes, nitidique Tibisci,
SAVIQUE ingenui. quin et spumantia late
Flumina, DRINA superstagnans, argenteus UNA,
MURA celer, DRAVUS lenis, per nostra vagantur
Oppida, et admisso lambentes maenia gyro,
Pene etiam in Patria civili iure fruuntur,
Sunt mihi visendae prae magnis urbibus urbes,
Attestante Deâ Cybele: velut illa fateri
Dignata est; quando comitata prioribus annis
Migdonios currus nostris adverterat oris,
Meque penes voluit sua non invisa calere
Orgia, qrinales buxo inclinantia muros.

Ut non immerito felix, ornatâque tantis
Dotibus, Europae pulcherrima filia dicar.
(Riserunt modicum Divae, subitoque pudore
Maestam iterum strinxêre genam: nihil illa notavit)
Sed cui dives opum Regio desponsa reservor,
Totque procis ambita toro? quas sentio tedas?
Pro scelus! impuros Arabes mihi pronubus horror
Ingerit, et Mauros, invisaque vota tyranni
Threicii, nempe ille meo potietur amore
Trux Othomanigenûm (non possum dicere Caesar)
Praedo nocens? mea iura, meos sibi computat ignes
Pro thalamo, dotemque petit, me scilicet ipsam.
Tota etenim sum dos, et qui me sponsus habebir,
Dotem habet in sponsa: Sponsae dos altera non est
Quam Sponsa ipsa. scit hoc noster crudelis amator,
Obtruditque faces. sed enim iam faedere oerto,
(Quid me Maure vetas?) iam toto pectore nupsi
Austriacis. habeo, quem non dimitto, maritum
Austriacum. Domini pulcher, quem diligo, sanguit,
Bocus a Matre est: (nutu generosa modesto
Boiaria assensum dedit:) est a Caesare patre
Austriacus. (dulci suspiria duxit amore
Austria, conseruitque manus, et basia sixit:
Omnia adhuc funt maesta tamen.) cede, improbe, cede
Rivalis: nisi me cogas, obnoxia non sum:
Sic quoque luctabor. miseram me praedo cruentus
Infestat, vimque igne parat, vimque omnibus armis
(Ingemuere omnes) terret mulcendo, minisque
Blanditur, miserisque modis divexat; et hostis
Cum sit iuratus, non vult tamen esse videri.
Interea spoliat, nostrisque incesta superbit
Luctibus, et lacrimis, et faedis Luna rapinis.
Illa IAV ARINUM tenet, et connubia Budae
Barbara turpis init, nostraque epulatur in arce.

Exerere Hungariae defensor, sive SERINUS
Ossibus ex magnis, aliquis redivivus in arma:
seu de monte nigro Dux SCHW ARZENBERGIUS ultor.
Vana precor. manes sua transegere beati
Saecula: vivorum mihi solicitanda cupido est.
O! si finitis tandem Germania bellis
Respiceret nostras acies, viresque iuvaret
Coniunctas. O! si, quem tot speramus ab annis,
TILLIUS ad nostras vultum converteret urbes.
Huius ego ingentum, moresque, et proelia navi,
Victricesque manus; et nunc quoque classica festo
Cum fremitu audimus: cumulata ut plaustra triumphis
[Note: M. Tillius miles veteranus Hungariae.] Currant per totum, qua sol patet aureus, orbem.
Bruma mihi, totiesque estas, trigesima fluxis:
Ex quo bellantis iam tunc suspeximus hastam,
Sub Duce Mercurio; et semper memorabile vulnus.
Ille modo adveniat: possum in mea sceptra reponi.
Ille triumphato capiet diadema tyranno.
Ille meas aquilas nativo sole replebit:
Non illo infando, qui diri sideris omen
De Byzantino prospectans aequore vibrat:
Unde mei colles, mea prata, amnesque tremiscunt.
Talia dicebam, indignans, et plurima, quaenon
Iam memini, celerata dem vestigia movi,
Ascensu superans Regalem tristior Albam,
Meque salutavi.
Cum novus ecce volat, qua porta nescio, rumor,
Secretum lugubre ferens: hic murmure primum
[Note: Rumorde casu M. Tillii varius incertusque in Hungaria.] Fracto, mox maiore, et denique clamat hianti
Ore: iacet, iacet, et lapsae spes nulla salutis.
(Ingemuere omnes atque autes arrexêre)
TILLIUS exanimis cecidit. Variataque fama,
Ingenio ambages cecinit, diversaque mussins,
Nunc solum vulgavit equum; nunc addidit ipsum

Procubuisse Ducem. modo cor dis in ima sedente
Vulnere transfixum: modo per caput ense cruentum
Demerso. iam glande fuit percussus ahenâ:
Iam crus confractum. rursum haec correcta: curulit
Tormenti maiore globo, qua tempora sidunt,
Derasum facie ambustâ, excussoque galero,
Fama recens alio iactantior ore vehebat.
Quid facerem? indolui, cupiensque audire, quod optos
Tristia narrantes odi, et narrare coegi.
Ut vero nigris etiam fama horrida pennit
Allaspa est; coepitque necis miserabile murmur
Spargere: confudi vultus, atrataque comptes
Turbavi crines: nervo languente pependit
Arcus, et ex humeris lacerae fluxere pharetrae.
[Note: Fama moreis conturbar Hungariam, quae mox illam Regi Ferdinando III. de fert.] Sic igitur vehemens et formidabilis aegro
Visa dolore fui, mox Regi adstrata; supremum,
Dixi, obiit viditque diem cum vulnere magno
TILLIUS occumbens: quo nontam TILLIUS ipse, Quam simul Imperii eorpus venerabile laesum est.
Iuro tibi. si sila Deae vel plura dedissent,
Vel saltem flavo de nobiliore metallo:
Ille truces Bassas, Mafftique, et cetera monstrae
Finibus e nostris poterat dispellere in Orcum.
Ille tuos hostes, et nostrae Pellicis altos,
Cornibus abscrissis, poterat contundere fastus.
Tuque tot adstrictus titulis Hymen auree, Ferdi-
nande potens, nostro solus frevereris amore.
Namque ipsae primis, et adhuc vernantibus annis
Arduum, et ad nostram pugnantem cominus Albam
Vidimus Odrysiae complecti cornua Lunae,
Inque aliquot partes diffracta remittere Turcis.
Hue! nihil obstiterat fatis tam nobile pectus?
Nec talem potuit virtus avertere cladem?
Vadimus exequias celebrare, et flebile magno

Officium luxu cineri praestare sepulto.
ANGLIPOLIS, stadium Martis (Dea Boica surgens
Erubuit, decuitque rubor quasi ah iride mixtus)
Armatum asser vat funus, luctuque triumphat.
Sic effata viam rapio, et quo cernitis ostro
Triste refulgenti dirumque, huc sordida veni.
Nunc ô consortes Divae, comitesque severi
Concilii: (oblique aspectans clementer obivit
Quamque, incensa genas, squalore venustior ipso)
Vos in tam sacri luctus arcana receptae,
[Note: Consurgunt Deae ut supremum honorem funeri habeant.] Pergite cum mundi invidia deplangere mecum.
(Surrexêre omnes pariter: pariterque ad tumbam
Convertêre oculos; pariterque iterum avertêre.
Inde choro absistunt iunctae, alternisque gementes
Funebria implacidis numeris encomia miscent.)

[Note: Sola Austria nondum consentit. indignata gladium Tillii a Marte repeti Quare adhuc privato dolore aegrescit] Ibant supremum officium facturae. nihil venerabilius illâ lugubri omnium specie fingi potest; lugubrius nihil illâ venerabili praesentiâ. Sola Austria (mirum!) consentire noluit tristi et ultimo Choro. Martis illam importunae urgebant litterae, et restituendi charissimi pignoris aureum ferrum solicitabat amantem. Lacrimabatur, et atumba recedebat; et quo piaculo meruisset hoc supplicium, a Boiaria sciscitabatur. Turbine lacrimarum concedente, affectuum discors pietas exarsit: inde digna doloribus verba quaerens, cum vidit instare finem, plangens irascebatur Marti. neque tamen rationes Martis improbavit. Fortassis enim, dicebat, gladio TILLII opus erit. non quodlibetferrum in hanc cervicem descendet. Reddam igitur? omnino, si illo ense Austriacos Boiosque

protegat, operae pretium erit. Auscultabant Divae et mir abantur. Belgium, re intellectâ, maestum subrisit, neque non optavit; quando non minus ipsa carere debeat, ad quam tamen potiori iure spectet. Erat igitur pene ardentius inter Deas de hoc gladio certamen, quam cum inter se Aiax et Ulysses pro Achillis clypeo, minis atque facundia conflixere. Boiaria ingeniose admodum sciteque compositam technam dissimulans, suavissime solabatur, non sine voluptatis aculeo. Austria, nil moror, inquit, reddo. Quin propterea non ingemiscam, quis prohibebit? Comitis Serini, Maximilianiprimi, Caroli V. omnium meorum arma possideo. Francisci I. Galliarum (Gallia invidendâ reverentiâ se obnoxiam exhibuit, et inclitum Nomen regaliter ingeminans repetivit: visa est omnibus placere scita lectaque indoles) Castrioti, pluriumque, quorum arma oculis universi Mundi aspectabilia indulsimus, nos penes honor singularis est, cultusque: et Mars dubitat de M. TILLII gladio? non dubitat; utetur tantum: peracto bello, remittet. nimirum quemadmodum Bucquoii, aliorumque Ducum, remisit. ut verbo dicam, crudissimus est Superûm, de nullam humanitatem informatus, inter Cyclopes carbonumque fumos educatus; Numinsi, si quo pollet, ara Sicula et vagina est. Dixi. Dixit talia, ferventi calidoque luctu acerbior. mox remittendo muneri faciens vale, non quidem ut Dido Aeneae

gladium, tam diro eventu, simili tamen, hoc est, magno gemitu, syllabasque non gratas numerante, affata consedit. (mirantur Divae.)

[Note: Extremum alloquitur ensem M. Tilii cum deilnde Martitraditur a.] ENsis care mihi, nostros frustrete lacertos,
Iam nec Praesidium, Deliciumque meum.
Siccine te repetit, qui te mihi praebuit ante,
Et debes iterum Martia casira sequie?
Villosâ stringêre manu; quem ferre decebat
Austriacas, sceptrum quae tenuere, manus.
Fulsisses mediae pictis in postibus Aulae
Pendulus, aut summis fixum anathema tholis.
Sed Pater hoc Gradivus eget. nempe ense Gradivus?
Arte coloratos instruit ille dolos.
Transmittam tamen, ut non sit, quod iure queratur:
Novi eius bilem: nam calefacta furit.
At non hoc fervare fidem est, non verba Deorum
Intemer ata loqui; sed puto, verba dare est.
Apparet, quanti faciat civilia iura:
Dat specimen docti scilicet ingenii.
Hoc gladio rumpit foedus, quo foedera sanxit;
Cum me Boiariae nexuit ille meae.
Ah! prius Elysios Rhodopeio in culmine flores
Quaesîssem, et Geticae mellea dona nivis:
Quam Mars ut me isto privares munere: non sic
Decipies iterum perfide: quaere alias.
Ensis care mihi, nostros frustrate lacertos:
Iam nec Praesidium, Deliciumque meum.

Sic fata, in Boiariam oculos conicit, illam enixe rogans, ut quae Mars ad ipsam spectantia in Rhombis ferreo stilo exarâsset, quando a se munus hoc repetivit, communicare non gravaretur: deinde se ilico in

[Note: Intelligit ex Boiaria quid Mars amicissimc litis invento exploraverit.] ultimi planctûs consortium, concentumque divinum ingressuram esse. Cogitabat Boiaria, arcanum Gra- divi deinceps non amplius violari; etsi illud ipsum nunc insigniter maerentipanderet. Requirere hocsororium amorem, quireligiosissimotactu ferri obfirmatus exauctusque fuerat. Sidiftineret ulterius afflictam, odium, et displicitos affectuum tumultus se insursuram: imo ne parentalia quidem ullum fore finem habitura. aperuit igitur dulcissimae Sorori omne Sacramentum: Probavitte Mars, ô Austria! experiri voluit, an hoc donum aestimares. num iacturam eius facilem crederes: certe id, quod parvi pendimus, etiam sine gemitu relinquimus. amata perditurae, in curas acerrimas, et soliciti maeroris indaginem, rixas animi vocamus. Sed tu quidem dignâ aestimatione insignis vaginae memorabile metallum exornâsti. lacrimis conspersium laeta recipe, meque et TILLIUM noftrum fidens ama. (Austria defixa, vultuque vario haeserat.) hoc addo, mihi inventum istud adscribendum non esse. Marti refer in excogitatis: qui etiam in litteris ad me missis obsecravit, ut rei gestae seriem dignarer observare, ac rescribere. Ita se res habet: fortunet, cui lubuvit invenire. Quis hîc explicet tenerrimos Austriae affectus? videbatur in novum vivendi usum sibi revocata, nunc primum gustare fructum huius lucis. gaudebat tam sincere delusa, et probabat ingenium, quod ante contempserat, ignara, Martem

in utriusque Epistola componenda ab argutiore Deo adiutum, rude ingenium caputque obtusum tantisper galero Mercurii texisse. (quasi vero Mars suapte indole tam scite loqui possit!) petiit deinde sibi chirographum ostendi. et mox Boiaria velklus Leonium explicuit. sensus vibicum potius, quam litterarum iste fuit:

MARS BELLORUM ET REMULI PATER, BOIARIAE SUAE SALUTEM ET CLYPEUM.

[Note: Epistola Martis ad Boiariam.] SCRIBO TIBI STILO VETERI: UT; SI AUSTRIA STRIA CURIOSA ESSET, NON INTELLIGERET: AUT SI INTERCIPERENTUR, NON PATERET EARUM SENSUS. ITALOCUTI SUMUS AEVO EVANDRIO. ADVERTE. HAEC SUMAI COP' 'ST. CONLIGE. DUELLICUM GLADIUM ANQUISIVIT AUSTRIA. TUTEMET EXPERIRE, AUMNE AMET. NUMNE MUSSET. SI EIUS CUPEDO GRANDESCIT; AUT SIS OCULIS IN AMITTUNDO TIMEFACTA FLUENTER UVESCIT: MANIFEST' 'ST AMASSERE. LINQUE ERGO ILLI INDU MANU, NE ME INCILET SURPENTEM. CLARICITABO ID FERRUM, QUO VOS CONCOPULAVI. O PAVE HUMUM: BONA PERVOLGO. PUNCTO TEMPORE

TUDITAVIMUS SUECOS. QUEM IAM TUIMUR MACTABILEM VALIDO PROTELO. NIHIL INDUPEDIT. CONVOLSUM DISSUPAT TUUS, QUI INNUMERALI CUM MILITE VENTAT. MAXIMITAS HOSTIUM ET DISFERITAS NON EST TANTA. TRIPECTORA NON SUNT, NON ANGUIMANI. NORICA URBS VACEFIT, QULA CONTAGU FUNGITUR VOLGIVAGO. SUMIT AUGMEN, DUM PUTRORE TABENT SAECLA EQUORUM. HIHIL VITIGENU' 'ST. MANABILE NON HABENT: ESSE NENUQUEUNT. MODO ABSIT STRIGOR, EGO UT CLUEAT VINDICTA DILUVIABO HOSTICUM SOLUM, ET SANGVEN PRESSABO. B. V. EX CASTRIS, DIE MIHI SACRO. ANNO A PRAGENSI VICTORIA IIIIIIIIIII.

Tuus MARSPITER.

[Note: Explicatur Austriae.] Sustinuit deinde Boiaria interpretari verbosum aenigma: quod detersâ caligine in isto clariore sensu refulsit. Haec summa mearum adte litter arum est. collige. Au stria quidem bellicum gladium M. TILLII acquisivit, me donante: sed explora, an eius amore tangatur et reverentiâ. Si magnâ cupiditate flagrat possidendi, aut amissura, madidis oculis ubertim fleat, timeatque detrimentum; patefecisse amorem scias. quare in manibus eius relinque, ne me accuset querula, quasi surripuissem. Enimvero ferrum istua, quo amicitiam vestram consirmavi, non dubitabo inter praecipua bellicae rei instrumenta ponere. exsulta, quate terram, Boiaria: nam bona nuntio. iam

nunc tundemus egregie Suecos. cuius castra conspicimus cincta, magno impetu invademus. Nemo ullus impedit. Princeps tuus cum magna militum manu adproperat. hostium copiae minime gentium tam validae sunt, nec tam fortes aeut feroces. Norimberga paulatim evacuatur a saeviente peste, quae tristi malo populum dire populat. cadavera putrescentium equorum exaugent luem. vix intus iam aliquid habent, quodrodant, aut vini, quod bibant. Nisi intempstivum frigus conatibus meis obstiterit, manifesto vindictae exemplo inundabo hostium castra sanguine. His explicatis Austria mirari, gemitusque iam non doloris testes, sed indices gaudiorum exprimere coepit. Divae aliae illi exprobrare amice simplicis animi lepidam ferociam, quâreum Martem laesae Maiestatis damnaverat. Et quam immitia coniecit verba in innocentem? inquiebant: Mars debuit male audire: Mars crudus esse: Mars foedera rumpere: Mars nullas scire leges. Quin Austria semetipsam verecunde irridens, simulque excusans, culpaesuae non iniucundos errores, libenter audiebat.

Secundum haec deliberatum est, quem locum illustrissimis [Note: Consultatio Provinciarum, ubinam Tillirus peliatur.] exuviis M. TILLII exornare vellent. quaevis in sua provincia aut regno nobilissimum cum ambitione offerebat. Boiaria remsuam agividens, atque in medium consuli, ubi Conditorium eligendum esset; non dubitavit et ipsa exponere, quod sensit. quare nihil cunctata, postquam ceterae honoris causâ sententias suas principe loco dixerunt, quâ extemporali potuit eloquentiâ, ita disseruit:

Non istud video nunc demum agi, ut supremi officii cultu celeberrimum hoc funus exornetur; sed quemadmodum quaeque se hoc funere exornare possit. ideoquetot locorum nomina proferuntur, et felicissimum cuiusque Regni gremium panditur, suscepturum fortissimi Herois ossa. Placebit utique piis manibus nobile obsequendi studium, quos tam eximiâ humanitate atque incredibili amore etiam in ipso tumulo permulcetis. nolent proinde dignitatem ac honores, quibus afficitis, cum veterum Ducumfortuna mutare. Etsi enim illorum funeribus dimidiatae maiorum effigies, manibus saepe, oculis, auribus, et naso carentes, praelatae fuerint statuae; aut curribus vectusfumosarum imaginum ingens exercitus: nihil tamen inde solidae gloriae in cinerem redundavit; nec tali pompâ elati Numae, Valerii poplicolae, Menenii Agrippae, Metelli, Aemilii, honoris solatium senserunt. Vos ô serenissimae, non quidem duo milia coronarum aggeritis ad tumbam M. TILLII, ut L. Syllae aggessit olim populi celebritas: non tria lectorum milia stravistis. veruntamen, quod ego praestabilius aestimo, vestrarum Regionum Mausolaea illustrissimis manibus dedicare paratis. quod quam ex aequo et rite statueritis, haud difficile intelligo. Porro aliud nondum plane perspicio: deceatne Boiariam, et fas sit charissimas sibi exuvias e cupitis amplexibus dimittere. Herculem Oeta, quo gloriatur, non

dimisit: Hectorem Troia poposcit, non reddidit. ut quid ego spoliari mes sinam TILLIO meo? libere dicam, quodsentio. pace vestrâ, ô serenissimae, non sustinebo hanc iacturam ferre: facilior sit alterius sepulchri: istius certe vix expianda foret omnibus Libitinae sacris. non grata satis esse, patienter audiam; ingrata, numquam: futura talis, sifunus hocce alteri concederem. quid ergo est? vereor, ut ne vos habeatis? minime. sed officii mei esse iudico, honorare mortuum, quem vivum dilexeram. Veniat, quaeso, in mentem strenuorum facinorum, quae tot annorum morâ impendit aulae et castris meis; quodave ad vicem nostrarum rerum est, Imperio Romano. quin ipsis in finibus ditionis nostrae pro me pugnando, grande vulnus accepit, demum occubuit. Et succenseat quisquam, si non in partem veniat dividundisepuleri?

Sed Belga est, Belgio debetur. deinde quid? est et Austrius, Gallus, Hungarus, non sanguine, factis tamen. Sed Belgium produxit: Sed Boiaria provexit. quem genuit orbi, caelo ego genui. mepraesente animam immortalem Conditori suo reddidit. An existimatis, occasum Viri minus memorabilem esse, quam ortum Infantis? imo morte obsignatos triumphos, quam vitâ nascente inchoatos vagitus? etiam istud negabitur, admodum convenire, ut, cui tanti Ducis fatalis casus summum maerorem attulit, ita eidem non omnino nullum solatium afferre, qua potest,

videatur? terrifica fulmina sunt: subinde tamen eadem laeta nuntiant. Mors TILLII omnino amara mihi visa est: quin possit tamen illa ipsa pacare dolorem n´meum, nulla dubito. praesertim si dulcissimae exuviae intra meas curas steterint. ubivero stabunt, imo ubi conquiescent? Confidite: dignitas loco non deerit. parte illâ, quâ mansuetiore agrorum cultura floreo, et mitissimae caelorum respirant aurae, Oettinga est, venerabile antiquitatis nomen iam olim adepta. ibi divinum cubile visitur, sacrarium, inquam, DIVAE VIRGINIS MARIAE, admirandis supraque naturae vires pluribus essectis rebus inclitum; fulgetque donis opulentisssunis: quorum non minimma M. TILLIUS in illud amplissimâ manu congessit. Hac M. TILLIUM in aede componam. Favete vos, etiam vestram caussam suscipienti.

Finierat Boiaria. ast aliis Deabus nec in mentem venit obluctari. consensere omnes: mutaris sententiis, unum idemque voluere, iussere. Quarepaullulum atumba recedentes, atque si illam Oetingae iam viderent, summâ religione coluerunt. abstitere in choros: et quaecumque loquebatur, tamquam fatidico Numine agitatata, in maiestate canendi fervebat, [Note: Lessus Dearum super M. Tillio.] maior ceteris visa. Promiscue autem in vices ibant, ut quamque Deus inflammaverat.

[Note: I.] BOIARIA.

Non ergo te vilis humus, sed nobilis aevo
Accepit, Genioque loci dignissima sedes.
Si quid in his fulget pretiosum finibus usquam,
si sacrum, si divinum, si denique charum
Dilectumque mihi; totum concessimus ultro
Funeris obsequiis: fruere his, ô nobilis umbra,
Sedivus, OETINGAEQUE tuam complectere Divam.

[Note: II.] AUSTRIA.

At non in Geticis Martem implar abimus arvis.
Illic se virtus pulchrique ferocia belli
Migravit praesens, felicem ubi TILLIUS armat
Compositus terram, duplici iam Praeside tutam.
Quam sibi delegit Regina augusttor olim,
Delectumque ornat meritis: Oetinga deinceps
Militibus vener anda dabit decreta sagatis.

[Note: III.] HUNGARIA.

Auguror: his adytis sese Victoria cludet.
Ut, quando auspiciis quaerentur bella secundis,
Miles ad hunc tumulum teneatur stare, futuris
Intentus, multumque rogans, edictaque poscens.
Quicquid abhinc statues; posito tantisper honore
Armorum, cupiet donsultum scire, tuumque
Nomen ad excubias fors tessera TILLIUS ibit.

[Note: IV.] ALEMANNIA.

Si constricta metu nimium praecor dia frigus
Perculerit, timidosque animos pulsaverit horror:
Quam primum trepidi vox ista feretur ad aures
Militis: Oetingae furmus. dedit omina noster
TILLIUS: afflavit vigor ossa, et sensimus urnam

Commotam. simul bis, Borea ceu turbine torta
Saxa volant, celeres, celeres terrore remisso
Ambabus rapient bellum erudeliter ulnis,
Non exspectato sonitu, Vexilla sequentur,
Et tubicen primum pugnam, quum fuderit hostem.

[Note: V.] BELGIUM.

Si nimis audaces furiâ sufflante calores
Hauserit importuna cohors, responsaque bello
Nota petet, dederitque eventûs signa sinistri:
Non centum, non mille boves, non mille elephanti
Militis unius ducent ad proelia frustum:
Non si cum calida tetus Mars irruat Aetna,
Exstimuletque iecur, venasque ar dore virili
Torreat, ac tepidum procerâ verberet hastâ
Pectus: et ut pugnet, Pompeii aut Caesaris ensem
Offerat Annibalisque astus, Macedûmque phalanges:
Vel micam generosae animis infuderit irae.
Omen abest bellumque vetat Dux TILLIUS auctor:
Arma manusque tremunt: longoque in carcere servat
Captivum vagina suum: ne liber in auras
Erumpat, metuens praefectus carceris horret.
Mors dura ante oculos, hostisque instare videtur.

[Note: VI.] GALLIA.

Quod si fortunae melioris origine faustum
Annueris bellum, non indignante Gradivo:
Ilicet exilient omnes, raptimque ferentur
In spem victricis palmae. fera corda, trucesque
Ardebunt oculi. vis inflammata iuventae
Intr abit mentes: bellum, bellum omnibus unum:
Hoc poscunt voto, et mixtâ singultibus irâ.
Nec vires auferre furor, nec dura valebunt
Pectora conflictu cunei turbare rebelles.
TILLIUS in campo, totisque vocabere castris.

[Note: VII.] ROMA.

Hanc ergo Iani templo sapientius aedem
Praetulerim: quisquis pacem, vel proelia quaerit,
Accedat, tentetque fores. si ianua clausa est;
Bella tonant, miraque novus vice vertitur ordo:
Indue texta sagi brevis, et cito corripe telum.
Hostis habet patriam. sed tu ne cede: feroces
Instinctus animi Ducis huius tumba iuvabit.
St datur ingressus pacem revereberis almam,
Nil timidus. secura quies per Bioca rura
Floret: spica bonum fecunda Virginis annuns
Efficit; in falces gladios consumpsit arator.
Quare adeo substerne genu, manibusque levatis
Funde preces calidas; votisque recentibus aras
Accumula, Numenque Deae clementis adorae.
Post Tumulum ingentem mirare, et lumine lustra:
Et dic: iste fuit, Patriae qui impendit ovantem
Per tot bella animam. Proacvi dixêre Parenti:
Ille mihi: tibi nunc memoro: tu Nate, Nepoti
Trade, ut ab illius discant Pronepote Nepotes.
TILLIUS Imperio donavit valnera septem,
Boiariae octavum, et totum se dentque funus.

BOIARIA.

Non solum Oettingae tumulum tibi Gloria fixit:
Sed totum ex aequo Mundum iustissima merces
Obtulit: et Pragae situs es: Regalu ad Albae
Munimenta situs: situs es pugnacis in agro
Wimpffenae. quicumque locus te bella gerentem,
Vincentemque tulit, Pario vestigia saxo
Signavit, vetuitque mori. quot proelia vidit,
Marmora tot struxit: tua quo tentoria campo
Explicuit miles, iam plurima Pyramis extat.

Audiebamus haec, belli horrore praesentissimo perstricti. Alphonsus: quid TILLIUM lugemus? ait: ita parentare mortuis, estvivos orbi ostendere. Quid amplius exspectamus ab illo? audit, videt, pugnat, vincit, vivit adhuc, et vivit gloriose. quid cupimus? bella? hinc erumpunt. triumphos? ex hac tumba egrediuntur. consillia? ex sepulchro consulit. Exclamaverat ergo belgium: Utinam in ligeros virtus tanti Ducis transcurreret! at enim cum caelibe exspiravit iste vigor. quam maluissem in pulchra prole Parentem [Note: Tillius si non in siliis, viver in Nepotibus suis.] agnoscere, parvulumque Ioannem his ulnis gestare! docuissem illum ad scuta gladiosque reptare. scobe ferri perfudissem vultum, et docto iam cristas agnoscere, sarissam ventilâssem. id modo mesolatur cogitantem, in Nepotibus saltem M. TILLIUM, immane votummeum, vivere.

Boiaria suarum partium esse existimans fecundam Ducis castitatem defendere: non est, inquit, [Note: Habet etiam posteritatem castus Tillius] quod vereare Belgium: liberos M. TILLIUS plures, quam Epaminondas habuit. et his quidem sepulchra non parantur: numquam enim occident. Inde pro dignitatehoc commonstratura, noluit vulgaribus periodis rem circumscribere; sed suadente Deo, qui pectus intraverat, in heroicos versus caelestem animum concussit.

Continentia militantis laudata, et fecunda Tillianis Victoriis.

INteger et pugnax animus, si magna meretur
Praemia: quanta tuus nulli tractabilis igni
Femineo, Dux magne, feret? quem nulla voluptas
Vicit, et a licitis etiam contempta reliquit,
Mollior illecebris intactum flamma rigorem.
[Note: Pauci hac in pugna triumphant.] Sunt alii quoque, qui vincunt: vincuntur at ipsi
Non minus, et vitiis proni succumbere gaudent.
Bella gerunt, bello miseri moriuntur in uno.
Arma ferunt Martis, sed non sine coniuge Martis.
Expugnant urbem; mox expugnantur ab urbe.
Tecta urunt flammis, Cyprioque uruntur ab aestu.
Ardua tela rotant: nec tela Cupidinis arcent.
Glande quidem feriunt; sed prosternunger ab arcu:
Quique viros mactant, pueri sunt victima caeci.
At tu, quem duplex bellorum baltheus ornat,
Atque in sueta sacris Dutibus mir acula nectunt:
Non solum adversas acies, inf staque signa
Vexillis collata tuis, animosus aperto
Aequore fudisti camporum, aut montibus altis:
Verum etiam aerios hostes, quibus una potestas
Est, versare dolis homines, tenebrisque pudendis
Fallere demersos; plusquam mortalibus armis
Heros semideus pepulisti a pectoris aula,
Armatus scuto Fidet, galeaque salutis.
Contra delitias mens innmansueta, virilis,
Cruda, ferox, scopulosa fuit. quam flectere firmam
Nec vitii potuit dulcedo, nec orgia carnis.
Non tamen in sterili virtus te riserit aevo:
Multos Bellonâ qui obstetricante triumphos,

[Note: Libeti M. Tillii, quos in Victoria conigue sustulit, sunt Gigantibus, non Pigmaeis similes.] Maiores aliis genuisti: nempe Gigantes
Terrigenis olim similes: non qualibus implet
Pigmaeis parvas naturae ignavia cunas.
Quin etiam passim per mundum uxorius audis:
Ex quo Diva tibi nimium Victoria nupsit,
Non nisi te solo, TILLI, gavisa Marito.
Cimbrica pagna tua est soboles: quam Rege cadente,
[Note: I.] Affectu Patris, natam a tellure levâsti.
Sanguineaque lavans, in nomine Caesaris, undâ,
Misisti ad reliquos fratres, Duce Marte Viennam:
Ut lovis Austriaci felix aleratur in aula:
Os humerosque Patri similis, nec cetera dispar.
[Note: II.] Pugna cruentato resonans Turlacia campo
Est tua Progenies, primo vaegrandis ab ortu,
Vagituque ferox illo, qui terruit hostes.
Hanc clypeo exceptam, multoque ardore coruscam,
Boiariae misisse Duci memoraris: ubi ingens
Tristitiae strages facta est, optataque partûs
Gaudia maestae urbis dirum pepulere dolorem.
Maximus ille infans ferro stipatus et hastis,
Vexillis tectus laceris, et pulvere plenus,
De tabo fumabat adhuc: tamen omnnia pulcher,
Et facilis vegetusque, et nostris utilis armis.
Talem progentem forsan Pharsalia numquam
Enixa est: neque iam gravidâ Carthagine bellis
Scipio, vel Fabius triginta sustulit annis.
Aut ettam luscus Cannis praegnantibus Afer.
Quam felix pater est, quam tam numerosa propago
Respicit! haec tuus est sanguis, tua vulnera, TILLI:
Sic natos agnosce tuos: quosque auspice tedâ
[Note: III.] Funestâ nimium, thalamisque atrociter usa
Partheno pulchra polis peperit tibi nigra puella.

Optabat sibi quaeque Diva tam strenuam sobolem: Et Belgium quidem: situ hanc, ait, numeras; nae egosterilis Mater non sum.

[Note: Finis Parentalium.] Iam denique ad abitum se paraverant, permistis familiari maerore caerimoniis intenti quidquid Persae et Assyrii laudabile, Aegyptii sacrum, Romani sumptuosum, Alemannivirile in Parentalibus usurpaverunt, in unum cumulum conferentes. Nulla non voces in laudem Funeris solvit. Nulla non Funeri reverens assurrexit. omnium vox erat: Tua, ô TILLI! gloria perennabit in Imperio Romano. Gallia te veneratur: Hungaria te deplorat: Roma telaudat: belgium te colit: Boiaria, Austria atque omnis Alemannia, mirantur: iamque adeo singulae encomium tibi tuum volentes concinimus. Rem autem ita peregerunt, ut, si quaepiam laudibus dictis abire vellet; pededentim recederet, et officiofecisse suo satis censeretur: si, quae permanere; saepius Chorum iteraret, et tandem, gratiis illi a Boiaria habitis, abire sineretur. Boiaria honoris causâ exordiri permissa.

BOIARIA.

AUSTRIA.

GALLIA.

BELGIUM.

ALEMANNIA.

BOIARIA.

AUSTRIA.

ROMA.

Ambitione tumens: is Solis quaerit habenas;
Et Phaethontaeo citius fumabit in amne.

BOIARIA.

AUSTRIA.

BOIARIA.

AUSTRIA.

ALEMANNIA.

AUSTRIA.

BOIARIA.

AUSTRIA.

BOIARIA.

AUSTRIA.

BOIARIA.

Itaque ultimum abscessit Boiatia. atque haeenon sine magnifico pietatis sensu ielicto, manus Ausitiae conserens. Iamque vacua prorsus scena, horrorem temen adhuc Divinuma Dearum verstigiis impressum

spirabat. cum Symphorianus, qui interea contemplatione nobilissimarum laudum, laudesque canentium defixus stupebat, quasi experrectus: Superi me ament, ait: quanta virtus homini parit encomia! Num, si TILLIUS aliis quibuslibet negotiis se implicâsset, tantarum rerum monumenta honori suo deferri vidisset? Virtus igitur, ut ego quidem iudico, bellica pietate Numinis mixta, summum in terris mortalium bonum est. Absque hac dum vivimus, mortui sumus; et simortui, bis sepulti. Ephaestionem denis milibus talentorum extulit Alexander M. in domo, ubi hic exspiravit. Cornelio Syllae post fata, ex thurespicisque Arabicis statua legitimae magnitudinis erecta est. quid haec adhonores TILLIO habitos? qurd vero illi, ut tales haberentur, aequale TILLIO gesserunt?

[Note: Tumba Tillii vel. ut Mundi tabula est.] Ex aspectu huius tumbae erudimur non aliter, quam olim ex mundi tabula Socrates Alcibiadem erudivit. Disco bene vivere, mortem non timere, gloriam contemnendo consequi, divitias conflare spargendo, bellare vincendo: disco, virtutefretus, pericula et calamitates hostiumque minas insuper habere. Video vanitatem mundi, decus virtutis, fruclum honoris. Audivi, quae in milite, quae in Duce requiruntur. Quid autem mirabimur, TILLIO parentâsse integra Regna? cum ipse hostis exstinctum laudatumque militan suspirio honoraverit, dixeritque palam:

[Note: Iudicium Regis Sueci de Tillie] HOC MORTUO NULLUS EST, QUEM METUAM! tumulato TILLIO, quot non iacebunt?

Non dissimilia dicturum alphonsum, occupant sex atrati Iuvenes, qui omnium primi venerant, et eodem habitu, quo prius. Tunc, sine, inquiebam, Alphonse: hi more consueto finient. Intelligo pol! haec omnia adgubernâsse Apollinem. illi hastis inversis pulsantes solum, voce a dulci naturae genio commendabili, ita cecinêre.

CHORUS V. Monet, ut M. Tillium nullus ambitiose aemulari, aut superare contendat: futurum enim prius, ut talis, velut alter Phaethon cum ludibrio deficiat, quam exaequet.

TIllii famam superare nullus
Militum tentet: nisi qui coruscos
Cynthii currus, petulans et alter
Filius Solis Phaethon, tumultu
Commovens caelum petet, insolenti
Huius exemplo Iuvenis futurus
Fabula Mundi.
Ille ubi Patrem properare vidie
Per duos axes, redeunte semper
Praeviâ stella: madidos iugales
Et viâ fessos, simul ac marini
Tinxerint fluctus, iterum citatis
Passibus vasti peragrare caeli
Nobiles campos, sibi nil timendum
Credidit natus, nimium protervis
Viribus fidens. nec opus stupendum
Censuit; nubes super, et planetas
Inter, et stellas prope, concitatâ
Provehi Patrem medium quadrigâ:
Sic, ut aequali spatio viarum
Terga servato regeret Phlegontis.
Quin ubi pulchros ab honore menses,

Et puellares speculatus horas,
Hausit aspectus et amoris ignes:
Vidit, exarsit, petiitque currus.
Heu! miser scandit, subitoque voti
Paenitet. dum vult moderari equorum
Igneos motus, timuit Booten,
Et boum septem glactale pratum:
Quique curuato spatiosus anguis
Sibilat gyro, timuit leonis
Flammeos rictus, et inauspicati
Scorpii chelas. rapit ergo pronum
Bellua currum.
Inde turbatus trepidavit aether,
Palluit Lunae Chorus, et represso
Astra concentu tacuêre muta.
Frigidum coepit rota pervagari
Devians axem, tepidos triones
Sudor invasit nive dissolutâ.
Tu puer, fili male gloriose.
Propter errorem Iovis igne pulsus,
Decidis, fumat Padus, atque fulmen
Eluit lymphâ. miserae sorores
Frondibus rorant querulis, et udo
Luget exstinctum lacrimosa fratrem
Littore silva.
TILLIUM quisquis superare gestis
Rebus, aut bellis cupit aemulari:
Fiet hic alter Phaethon, suisque
Excidet ausis.

Haec audaci vultu multumque praefidentes. Nos, an adhuc aliquas laudes numeraturi essent

plausibilibus metris, praestolati, ereximus audientiam. Verum illi subductovultu, clausisque galeis, inter Decemviros immobiles consedere, vultibus hastisque ad [Note: Quomodo Scriptor Pareutalium, cumsociis inde exierit,]tumbam versis. Et iam sensim calore aetherio subtracto, Cyrrhaeique Numinis vi recedente, speculationes poeticas nos quoque pati desiimus. Post paullo mortalibus ceteris similes, solas vanescentium imaginum umbras deprehendere poteramus; non vero aliquid videre, quod prioribus spectaculis dicendique maiestati congrueret. Demum in illo ipso loco (erat cumprimis Religione singulari, maximamque facundiam spirantium pietate in Caelites venerabilis) stare alter alterum comperimus, quo favorem primum numerosae sapientiae experti, in armati funeris sacrarium nobis ingredi videbamur. Beneficium vivacis memoriae mansit: adeo obiectae species rerum, sacrumque phantasima modo miro efformatum tenaciter cohaerebant. Alphonsus atque Symphorianus mihi gratiis actis, et adhuc ab occurrentium visarum rerum floridiore reminiscentia pene attoniti, quod praeterea dicerent, non habebant: illud unum rogantes, ut ad beneficia adderem promissionem diligentiae meae: atquehaec Parentalia prorsus eo ordine funebrique luxu et dignitate, qua videramus celebrata, conscriberem: dictitantes, nullius operae pretium maius facturum me esse. Sic divisi sumus.

Symphorianus castra sua repetens, clam mihi: At enim ego iam didici, qualem deinceps militem agere debeam, quem Ducem sequi, et quid in Duce imitari. Tu, sinos amas, spectacula haec denotabis Musarum radio, et militibus Tillianis Amicisque ostendes. pollicitus sum.

Ubi abierant, regessi mecum primordia praerogativae tam singularis, aditum ad haec Parentalia concedentis. Iam novi, inquiebam, quae qualesque sint illae Deae, quas somno Religioso involutus, videbar intueri ad TUMBAM TILLIANAM, querelas, amorem, gaudium luctumque miscentes. Itane illa Boiaria fuit? et haec Austria? et tam amabilis atque ex ingenio compositus cum Marte dissensus, consensusque dulcior? Ergo, Mars ille vir tam anxio dolore fuit formidabilis? Ut flebilibus modis Hungaria Belgiumque ingemuit? ut Gallia luculento testimonio virtutem defuncti extulit? Et ô MAGNE TILLI! inquam: ô Heros dignissime iis laudibus, quas audivimus! bellum inchoant etiam inertes; non nisi fortes finiunt: vetus verusque sermo est. Finiisti fortissime, ut vidimus. vidimus illa arma, quae adoranda reliquisti nobis: priusquam te sideribus inferres, vidimus. Contigit tibi, quod quibusdam in certas urbes tendentibus evenire solet; si ingredi velint, statutâ lege arma ad portam relinquere

compulsis. Tu in pacis illam Civitatem beatam, deque vivis lapidibus exstructam Hierosolymam ingressurus, post tot bella stragesque hostium cingendus auro coronario, cogebaris arma et tela deponere: atque ita inermis, sed victor; cinguloque exsolutus, ad decretos tibi triumphos properâsti. Vive, ô bellator orbi in exemplum date: et laudes tuas canentibus in humili, Tu sublimis ignosce!

Regi saeculorum immortali et invisibili, soli Deo honor et gloria. I, Tim, I.

ILLUSTRISSIMI ET EXCELLENTISSIMI COMITIS DD. IOANNIS TILLII CARDIOTAPHIUM Sive EPITAPHIUM CORDIS TILLIANI OETINGAE SEPULTI. CUIUS VITA MILITIA, MORS TRIUMPHUS, ET COR NUNC EST, UBI THESAURUS FUIT. HUMILIS ANCILIAE HUMILITATEM: CASTUS, MATREM CASTITATIS COLUIT: MILES, CERTAMEN DEI CERTAVIT: FIDEM SERVAVIT: CURSUM CONSUMMAVIT: IDEO REPOSIT AM IUSTITIAE CORONAM REDDIDIT ILLI DOMINUS, IUSTUS IUDEX, ULTIMA DIE APRILIS, ANNO CHRISTI, M. DC, XXXII.

Gratulationes Urbani VIII. Pont. Max. ad Illust. et Excell, DD. Comitem IOANNEM de TILLY. De eiusdem laudibus et obtentis ab eo Victoriis.

URBANUS VIII.

Dilecte fili, Nobilis vir, salutem et Apostolicam benedictionem. Conversi sunt totius Europae oculi in Nobilitatem tuam, tibique nationum omnium voces plaudunt. Inimici etiam ipsi, dum tibi iratos Caelites et infestos exercitus precantur, satis luculenter impirs sacrilegi odii votis declarant, quam metuendum caeli fulmen et impietatis flagellum sit hoc tempore in Germania, fortitudo, et pietas Nobilitatis tuae. Haec nominis tui fama, iuventutem bellicaelaudis appetentem, e remotis etiam patriis evocat ad castra tam gloriosi ductoris. Nam praeterquam quod eos istuc allicit exemplar virtutis et spes victoriarum, sperant etiam fore aliquando, ut pro illustri militaris gloriae testimonio, in Europa habeatur, fidem et fortitudinem approbâsse Nobilitati tuae. Ea opinione imbutus dilectus filius Clemens Detus, sub tanto Duce vitam Catholicae Religioni devovit. Quem Florentini generis claritudo, et militaris ingenii

indoles adolescentem ad exteras nationes et Germanica bella deduxit, eum satis commendatum putamus Nobilitati tuae, ipso voto et conatu. Quia tamen singulari charitate eius fratres complectimur, voluimus diligenter Clementem commendare Nobilitati tuae. Gratissimum autem Nobis fuerit, si ille apud te senserit sibi non solum gloriosum, sed fructuosum etiam esse romani Pontificis Patrocinium. Beneficia certe, quibus huius iuvenis spes humanitas tua excitabit, non exiguo erunt Nobis solatio, qui Nobilitati tuae Apostolicam benedictionem peramanter impartimur. Datum Romae apud Sanctum Petrum sub Annulo Piscatoris die xx. Decembris M. DC. XXV. Pontificatûs Nostri Anno Tertio

Ioannes Ciampolus.

URBANUS VIII.

Dilecte fili, Nobilis vir, Salutem et Apostolicam benedictionem. Dextera caeli et flagellum impietatis habetur hoc tempore in Germania, virtus et potentia Nobilitatis tuae. Illuxerunt coruscationes legionum tuarum DANIAE perduelli, et illa ab eis sensit torqueri fulmina ultionis Omnipotentis, foedam testata formidinem, Regis fugâ et deditione oppidorum. Plaudet conatibus tuis fama posteritatis, et Pontificia vox frontem istam galeâ salutis armatam, meritae laudis palmâ coronat. Sequere, dilecte fili, Dominum exercituum in Catholicis castris deproeliantem; ille vero venerabile istud senium, viribus iuventutis roborabit, ut perfectum triumphum de haereticis desertoribus per Tillium Ducem agere possit Religio. Nunc autem cupimus te ad Osnaburgensem Ecclesiam, suo Praesule viduatam, non solum oculos adicere, sed etiam, si res exiget, arma convertere. Quam firmum fidei propugnaculum ibi dirutum sit, moriente dilecto filio nostro Itelio Friderico Cardinali Zollerano, publicus Ecclesiae dolor testatur. Facilius quidem est, tam bono Antistiti subrogari haeredem dignitatis, quam virtutis. Conari tamen debemus, ne sacris illius Episcopatûs infulis, sacrilega impietas

exornetur. Non te latet, qui conatus futuri sint haereticorum, ut tam insignem possessionem Catholicis adimant. Quia vero non nisi contra ius atque fas illuc ascendere possunt; quos ratio et lex non coercet, vi et armis deterrendi sunt ab iniuria. Quid praecipue, et quâ opportunitate conandum sit, melius quam sollicitudo nostra, decernere poterit prudentia Nobilitatis tuae, cui totius ratio est exploratior. Omnino nil est intentatum relinquendum, ut in insigni illa Ecclesia Catholicus Episcopus dominetur. Speramus ex eiusmodi materia, uberes gloriae fructus percipiendos esse a Nobilitate tua, cui Apostolicam benedictionem impartimur. Datum Tusculi sub annulo Piscatoris die XVIII. Octobris M. DC. XXV. Pontificatûs Nostri Anno Tertio.

Ioannes Ciampolus.

URBANUS VIII.

Dilecte fili, Nobilis vir, Salutem et Apostolicam benedictionem. Benedictus dominus, qui docet manus tuas ad proelium, et digitos tuos ad bellum. His verbis alloqui decet Nobilitatem tuam, quae verae militiae leges esse testatur Divina mandata, in timore Domini constituens laudem fortitudinis. Qui has bellandi artes callet, eas victorias consequitur, quas tibi solemne est de haereticorum perfidia reportare. Quare Caesarea castra non solum fortitudinis arcem, sed etiam pietatis templum fieri dicuntur, tam religiosi Ducis exemplo. Harum laudum commemoratione Nobilitatis tuae triumphis plaudit Ecclesia Romana. Trucidatas nuper DANICAS LEGIONES, erepta vexilla, minitantis Regis fugam, nationes omnes in urbe loquuntur Comitis Tillii beneficia. Tantae Victoriae decus Nos tibi gratulamur, atquehoc Pontificiae laetitiae monumentum inter virtutis tuae trophaea extare voluimus. Sane Apostolicae charitatis testimoniis frui par est Nobilitatem tuam, quae metus in gaudium et pericula in victorias convertens, periclitanti Religioni atque Imperio securitatem restituit. Nostra autem solatia non mediocriter auget fortitudinis tuae constantia, quae non solum conscium suae infeli citatis hostem invictum pugnare coegit, sed etiam

insequitur dissipatum. Adhuc oppressae legiones invitant victrices gladios, ad hauriendum reliquum impietatis sanguinem. Eia igitur dilecte fili, in haeresis excidium Deum Ducem, et tuam virtutem sequere. Sciat tantis cladibus superstes Rex Danus, se post turpem fugam nobilioribus Caesaris triumphis, et digniori propriarum miseriarum spectaculo servari, et iniquitatis comitem fore infelicitatem. Nos tantum decus triumphatori exercitui, tantumque beneficium Religioni Catholicae assiduis precibus comparare studemus; ac Nobilitati tuae Apostolicam benedictionem peramanter impartimur. Datum Romae apud S. MARIAM Maiorem sub Annulo Piscatoris die XXVI. Septembris. M. DC. XXVI. Pontificatûs Nostri Anno Tertio.

Ioannes Ciampolus.

URBANUS VIII.

Dilecte fili, Nobilis vir, salutem et Apostolicam benedictione. Impia illa Virgo, quae caelesti sponso nubere noluit, cum facta esset adultera Satanae, MAGDEBURGENSIS CIVITAS, experta tandem est ultoris Numinis furorem coruscantem in dextera Nobilitatis tuae. Contorquere voluit Omnipotens per manus Catholicorum exercituum fulmina caelestis indignationis, quae incolas et tecta Civitatis Ecclesiam aspernantis, devorârunt sicut stipulam. Tu vero post tot stipendia et trophaea, triumphalis senex, tanta auctus victoria, potuisti lavare victrices manus in sanguine peccatorum. O decus dignum, cui Caelites plaudant, quod Reges cupiant! Mutata est per te rerum facies idn Septemtrione. Ubi enim haeretici furentes audaciâ, minitabantur incendia templis, catenas Principibus, contumelias Sanctis, nunc in Magdeburgensi clade consternati cogunturformidare im piae potentiae finem. Vive ac triumpha feliciter Nobilis vir, tu laus Israel, tu honorificentia populi nostri, qui convertere Nobis potuisti sollicitudinem in gratulationem, et metuentem Religionem galeâ salutis et frameâ ultionis armâsti. Nulla plane Natio in hoc Urbis Theatro de tuis laudibus conticescet. Diceris enim munivisse semper

sanctimoniâ, fortitudinem, nec minus feliciter cupiditates in corpore, quam hostes in variis provinciis edomuisse. Iam vero tantarum laudum commemoratione augetur publica spes, quae freta DEO, in Catholicis castris excubanti, et Principibus pii belli auspicibus, videtur non temere in Germania diadema perfecti decoris Catholicae Religioni a tua virtute polliceri. Eia age Nobilis vir, sequere DEUM, qui te hac victoria vocat ad integrum devictae impietatis triumphum. Omnino vero enitere, ne quid in consulentium deliberationibus decernatur, quod dimicantium militum odia irritet, et haberi possit victrici Religioni inutile aut indecorum. Benedicimus tibi, dilecte fili, intimo paterni cordis affectu, atque oramus DEUM, cui omnia vivunt, ut in senio Nobilitatis tuae velit ad publicae spei felicitatem inutile robur revirescere. Datum romae apud S. Mariam Maiorem sub Annulo Piscatoris die XVIII. Iunii M. DC. XXXI. Anno Pontificatûs Nostri Octavo.

Ioannes Ciampolus

FINIS.