[Illustration:

URANIA VICTRIX. Animae Christianae CERTAMINA.

??? ]

---

page )(2a, image: s002

IACOBI BALDE e SOCIETATE IESU URANIA VICTRIX. Cum facultate Superiorum. MONACHII , Typis IOANNIS WILHELMI SCHELL , Sumptibus IOANNIS WAGNERI , Civis ac Bibliopolae Monacensis . ANNO M.DC.LXIII.

SANCTISSIMO D. N. ALEXANDRO VII. Pontifici Maximo .

AD pedes tuos, BEATISSIME PATER, cum Auctore suo, supplex se nostra prosternit Urania . Quo nomine,

quamcumque Christiani Hominis Animam, adversus illecebras Quinque Sensuum Corporis sui, viriliter decertantem, appellare placuit: Victricis quoque titulum merituram, quoties tumultuantes, sibi, et honestae servitutis legibus, vigilans Gubernatrix subiecerit. Antiquum et vetus classicum est: Tentatio, vita hominis super terram. Enimvero ingens bellum, insitivum et occultis fraudibus clandestinum. Quia inimici animae domestici eius: attributi quidem exulanti, a supremo Conditore, in fidele ministerium et solacium. Ideo et illos in corpore magnifico, et metrice composito, unice dilectos circumfert, alit, ostentat. At enim hos suos tales iuratos ad obsequia Dominae famulos, saepe saepius experitur nocentes: quales Plautinae Comoediae exhibent; genio, moribus et astutia [Orig: astutiâ] versatiles. Quippe subdoli, curiosi, adulatores, ut ne dicam lenones; noverunt cupiditatibus suis subservire: dumque strophas texunt, palpum obtrudunt;

Heram circumveniendo decipiunt: ex formula [Orig: formulâ] Parasitorum consueta. Scilicet bruti sensus, nisi assiduo rationis freno coerceantur, velut cetera bruta, quo naturalis impetus fert, exorbitant: adeo nonnumquam periculose, ut nescias, prosit, an obsit magis hic famulatus, elephantorum more: qui in bellum adhibiti, primo aspectu, confusa [Orig: confusâ] membrorum mole, crudo insuper barritu et odore ferino, ex adverso stantibus magnum pavorem iniciunt: et non raro conceptam Ducis spem, praesertim viso sanguine, pugnacissime explent: falcibus ad rotas, seu temonem quadrigarum; vel rhomphaeis ad proboscidem aptatis, hosti quantumvis acri formidabiles. praecipuum non semel ad victoriam adiumentum. Si tamen eaedem belluae, vel clamore militum, vel dolore vulnerum, in rabiem agantur; retro versae, furibundâ [Reg: furibunda] caecitate suosmet incursant, civilique strage totam aciem foedant. ita pariter Quinque Sensus, Animae contra Mundum, Carnem

ac Daemonem pugnanti, utilissima subinde adminicula praestant: oculis, auribus, et sagaci naso indicantes hostilium insidiarum discrimina. Stant pro muro in facie defensores. Verum, ut paene nihil diuturnum in rebus humanis est, ambiguae fidei famuli, quorum fidebatur obsequiis, inconstantes ac leves, subito nonnumquam mutantur: et, seu prava [Orig: pravâ] inclinatione, seu vehementi cupiditate efferati, ad deteriora provehuntur: retroque acti belluino impetu, ipsam Moderatricem suam iugo excutiunt, obteruntque. Quid? quod aliquando audeant palam desciscere, et arma minari: quodque peius est, nil ferri aut terroris habentia. blanditiis, lenociniis, pigmentis res tota peragitur. Visus vano fulgore perstringit: Auditus inani sono deludit: Odoratus fragrantiâ [Reg: fragrantia] florum demulcet: Gustus vario sapore corrumpit: Tactus pestiferâ [Reg: pestifera] voluptate emollit. Quo in conflictu recte quidam exclamavit: crebra pugna, rara Victoria. Ut adeo mirum

non sit, quamquam dolendum; Animam Christianam , nisi in dominatu firma persistat, egregiis virtutibus fulta; posito diademate et gubernaculo, saepe servis succumbere. Sed nos Victricem Uraniam , hac prima [Orig: primâ] parte, cantamus, saltem non probrose victam. Hoc Argumentum totius Scriptionis est, numeris imparibus illigatum; sed non omnibus absolutum. Quod, quia tamen praeliare, ad universi Generis humani bonum, dignamque scitu doctrinam spectans; Certamen, inquam istud Animae Christianae cum Sensibus suis, in arena festivi Poematis, multam partem, allegorice descriptum, supremo in Terris Agonothetae, VICARIO CHRISTI demississime offero. Scimus, neminem coronari, nisi qui legitime certaverit. Atqui omnium certamina ad illius curam pertinent, cui omnes commissi sunt. Si qui eximii in hac lucta [Orig: luctâ] Athletae antecelluerunt ceteros; tuae potestatis est, declarare. Certavit THOMAS DE VILLA NOVA : certavit FRANCISCUS

SALESIUS : vicisse, in caelo coronatos fuisse, ex tuo Oraculo cognovimus. Hunc SANCTORUM numero, Istum BEATORUM Coetui, sollemni ritu adscripsisti. Gloriosos profecto Praesules. quorum alter, semper excubans, tanta [Orig: tantâ] severitate Sensus suos perdomuisse traditur; ut manifestius sanctam tyrannidem, velut in vera mancipia, quam herile imperium exercere videretur. Alterum accepimus tam sollerti industria [Orig: industriâ] , obsequia illorum, ad incrementum Divinae Gloriae dispensasse [Orig: dispensâsse] : ut omnium usus et sanctissimae Pietati submitteretur; et Christianae Caritati felicissime militaret. Haec extra controversiam. Sed qua fiducia [Orig: fiduciâ] , in Sacratissimam Vaticani tui Sedem irrumpat rustica mea Musa , altior quaestio est. respondebo, irrupisse ea fiducia [Orig: eâ fiduciâ] , qua Poetae solent, Domino illius loci non omnino incogniti. fiducia [Orig: fiduciâ] , dico: quam amor bonarum litterarum pollicetur: quam praeveniens favor conciliat; et Germanicarum rerum notitia exauget: qua

intra septem Montes , supra sex alios, stella coruscans invitat. qua erudita Philomusi amoenitas allexit: qua Aemulorum vestigia ad Doctissimi Pontificis Sacrarium praecesserunt. Denique, qua [Orig: quâ] facilis Maiestas olim admisit. Cum adhuc Officio Nuntii Apostolici fungereris, transiresque Monachium , in Westphaliam festinans: dignatum in Templo nostro facere, nomine Collegii, salutare iussus eram. primo congressu, suspexi Fabium Reverendissimum; vidi Chisium Illustrissimum; sensi utrumque in uno humanissimum. Monasterii deinde ad negotia Publicae Pacis componenda incumbenti, cum Lyram resumere monerer, ut aliquam Oden dedicarem, hortabantur amici. expedivi unam: cui diserte respondere sustinuisti. Oden , Anulum Gygis inscripseram; nescio, quo fato, vel augurio afflatae mentis. Qualiscumque iam Vates habear: Certe praesagum omen non multo post impletum fuit. Nam in Italiam redux, in Purpuratorum Patrum Senatum,

ab Innocentio X. vix adlectus eras: et mox eidem suffectus es. Vidit Roma , vidit Orbis exsultans, Anulo Gygis Pastoris successisse ANULUM PETRI PISCATORIS . Utriusque munere in unum coeunte, et iam CHRISTI pascis oves; et caeli claves habes. Ut ad Piscatoris Anulum tandem et Tertius Beatae Aeternitatis accedat; Deum largientem Vitam et Victorias rite precabimur. Hoc summum ultimumque desiderium esto, ad pedum tuorum oscula iterum suppliciter se provoluentis. Ita vovet Sanctitatis Tuae Servus Humillimus IACOBUS BALDE Societ. IESU.

FACULTAS R. P. Visitatoris et Vice-Provincialis Societatis Iesu per Superiorem Germaniam .

CUm Primam Partem Poematis de Urania Victrice, sive Animae Christianae certamine adversus illecebras et insultus Quinque Sensuum, ministrorum corporis sui, Elegiaco carmine descriptam a Iacobo Balde Societatis nostrae Sacerdote, aliquot eiusdem Societates Patres legerint, censuerintque publica luce dignam: ego Christophorus Schorrer Societatis Iesu per Superiorem Germaniam

Visitator, et Vice-Provincialis, potestate ab admodum Reverendo Patre Ioanne Paulo Oliva Vicario Generali ad id mihi concessa typis excudi permitto. In quorum fidem hoc Auctori Chirographum consueto Officii mei Sigillo munitum dedi.

Monachii. 16. Ianuarii 1663.

URANIA VICTRIX SIVE ANIMAE CHRISTIANAE CERTAMINA ADVERSUS ILLECEBRAS ET INSULTUS QUINQUE SENSUUM, MINISTRORUM CORPORIS SUI ELEGIACO CARMINE DESCRIPTA a IACOBO BALDE e Societate Iesu . PARS I.

---

page A1b, image: s014

OPUS TRIPARTITUM.

Pars I. Quae hic exhibetur, continet Epistolas triginta.

Pars II. Complectitur Elegias , in quibus animae Christianae adhuc ergastulo corporis inclusae alternantes motus, vicissitudines, laeta ac tristia; vitae item religiosae praecepta traduntur. Denique Uraniae iam utcumque a rebellione sensuum liberae referuntur amores, gemitus et suspiria ad caelestem Sponsum .

Pars III. Exhibet Uraniae sacra spectacula.

Candido Lectori. AD MELIOREM NOtitiam huius Scripti ISAGOGE.

UT aliquid mollioribus metris illigarem; invitatus, dicam, an irritatus, assensi tandem; sive facundis afflatibus faventium motus; sive insidiantium dubiis querimoniis incitatus: quibus nescias, incendere me probandum voluerint, an exagitare contumacem. Mussabat nimirum aliquis: omnino debes adhuc gratiam istam mansuetioribus Musis , ut tenerum vel masculum quodcumque commentum, cum lauro meriturus et myrtum, numeris imparibus canas. imparibus inquam: quoniam

numero Deus impare gaudet

conceptuum aestuosis torrentibus. moderandum nunc esse ingenium, excutiendos vel refrenandos furores. Iactabant alii callidius: facile esse nonnullis, dum fervet sanguis, in diversa et quodammodo ab humanis usibus abstracta Themata, quasi lymphatos rapi. illum Poetam magni nominis censendum, qui in certo pulchroque sed leniori argumento, stabilem pedem haud inglorius fixisset. Elegiaco stylo aliquid scribere, molli atque Ionico : hoc esse quod pervadat animos, et famam consummet. atque hoc iactantius improperabant. credo, ut periclitarentur, an ex Satyrico Lyrico que Poeta, elegiacus fieri possem: hoc est, ex feroci vena, mitiorem limpidumque humorem Castalium , absque spuma fundere. Quacumque mente vel amphibologia me aggressi sint amici; parum refert. in illorum demum sententiam concessum est.

Circumspicientem deinde materiae delectum, variae cogitationes distrinxere. Quid enim flebilibus modis non deploratum, aut eroticis non decantatum est? Thalami, horti, nemora, montes, flumina, cellae, triclinia, templa, sepulchra; sed ante omnia Domus Veneris , Paphus , Cythera , Gnidus , Amathus , Cyprus , patentibus foliis disertissime celebrata sunt. Quidquid urit, ardet, friget, gemit, ridet, salit, vernat, viret; iam olim ad claudicantem Deam delatu

fuit, per undenos pedes emodulandum. Ut Batavorum Anglorum que amores taceam elegis vulgatos; in quibus enarrandis, omnis paene Heterodoxorum studiosa lascivia desudat: quis non putet sacri profanique Amoris pharetram exhaustam esse? Magdalenae lacrimae Scaldim , Antuerpiam , totumque Belgium irrigarunt [Orig: irrigârunt] . Romanae Sponsae fletibus, post Alexii fugam Thybris [Orig: Tybris] crevit. Passim volitant Heroum Heroidumque Epistolae . Theophilus salutat suam Dorotheam : Valerianus Sponsus Tiburtium fratrem. Gilimer Rex gemit, Emmanuel Sosa naufragus tremit. Polydora scribit Alexio : Theodora Didymo , Alenia Phosphoriano , Barbara Dioscoro , Theopista Eustachio ; scilicet altera Penelope suo Ulyssi . Quin et Evam habemus protoplastam matrem, aviam nostram; tam cultum, quam dispendia terrestris Paradisi nobis luctuose ingerentem: Tiraea scribit de mundi naufragio: Sibylla de Babyloniae Turris insana substructione: Maria de Pharaone submerso: Iuditha de Holoferne occiso. Iam vero Pia desideria quis non desiderat? teneri amores etiam in tenerrimis legentium amoribus resultant et liquescunt. Quid igitur adderemus ad ista? quandoquidem decoctus assis exhaustae Elegiae videatur. amandi quidem lugendique materia semper suppetit: at iidem affectus, eodem rore manantes, plerumque

redeunt. Ortum autem solis et occasum quis non descripsit? Ver et Aestas defluxere, ut tempora solent. Quin anni Quattuor Tempora, nonnemo floridis compedibus impedivit, succincte et eleganter. scires nihil superesse nisi vetera.

Haec aliaque expendenti, redit in memoriam B[eati] Iacoponi , ex D[ivi] Francisci Familia Viri clarissimi, sancteque iucundi Apologus [Note: Vid. lib.7. Silvarum Lyr. Oden 2 A] , de Quinque Sensibus humani corporis, imperio Animae relictis: traxique in Argumentum propositi mei. Dixeram, quod quaedam apud Ovidium l. 4. Metamorphos. Fab. [Abbr.: libri 4. Metamorphoseon Fabula] 3.

Haec placet, haec: quoniam vulgaris fabula non est.

Virgo erat: et huic quinque Fratres. Primus, Pictor: alter, Musicus: tertius, Pharmacopola: quartus, Cocus: ultimus, Caupo; homines exigui census [Orig: censûs] . Horum sororem fecit opulentam nobilissimus unio. Hunc pauperculi fratres precibus extorquere certatim institerunt. Musicus: nosti [Reg: novisti] , ait, rem esse tenuem; da gemmam tuam, et

---

page 5, image: s019

servasti [Orig: servâsti] vitam meam. pro ea ego modos musicos faciam, quos laudes. Tu vero abi, mi frater, inquit Virgo, tantillo pretio gemma mihi mea venalis non est. Pictor ut gemmam impetraret, picturam promisit, quam haberet elegantissimam. sed repulsam tulit. Idem temptavit [Orig: tentavit] et pharmacopola, nescio quid novae fragrantiae pollicitus: sed eadem repulsa [Orig: eâdem repulsâ] dimissus est. Nec aliud tulit responsum coquus; etsi Iovis cerebrum et delicias exquisitissimas sponderet. Caupo homo impudens, scire se aiebat lectissimos Iuvenes, qui omnes eius esse cuperent mariti: hac in re sollertem se fore actorem recepit. Minime placuit, qui maximam sperabat gratiam, extemplo reiectus.

Hanc demum gemmam Optimas obtinuit, in cuius una thalamum denupsit Virgo.

Hoc ita Iacoponus explicabat: Anima, Virgo est: Voluntas gemma. Virginis fratres sensus exteriores: Visus, Pictor: Auditus, Musicus: Odoratus, Pharmacopola: Gustus, coquus: Tactus, Caupo. sed an non insigniter delirasset [Orig: delirâsset] Virgo; si pro reculis vilissimis sua se gemma privasset [Orig: privâsset] ? OPTIMATI CHRISTO DOMINO erat servanda. atqui nos longe stultiores sumus, et vero nomine insani: qui arbitrii nostri, seu nostrae [(printer); sic: nostra] voluntatis pretiosissimum unionem, pro deliciis escariis, pro obscoenis [Orig: obscenis] narratiunculis, pro Venereis delectatiunculis, pro vitreis fragmentis et pupis; vere pro Scarabaei umbra, non vendimus, sed turpissime abicimus.

Itaque hunc Apologum latius pertractandum arripui: quod viderem in molliores numeros satis apte conici posse; si aliquem tractabilis ingenii Poetam nancisceretur. Quid igitur? ego nempe ille! hactenus

Romanae Fidicen Lyrae

aquis, quas fluctus crispant. tandem omne sternitur, quod turbatum erat: et ad amoenae quietis imaginem renidet. Haec origo et Argumentum scriptionis. quam in tres partes tribuimus. Pars I. continet triginta epistolas praesentes: in quibus Anima cum sensibus suis, tamquam cum ambiguae fidei ministris, subdolis amatoribus et procis certare cogitur. Caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem. haec enim duo sibi invicem adversantur. Pars II. Uraniae Victricis saltem a sensuum periculoso iugo iam utcumque liberae, sacros amores refert: pios item gemitus et suspiria ad caelestem Sponsum, per elegias deducta. Pars III. in Uraniae Deo consecratae divinis spectaculis consumitur.

De Nomine URANIAE .

QUi Quinque sensus puellari specie exhibent, ut passim Pictores: Animum, velut Dominum illorum constituunt: ut revera esse debet; nisi paullatim propudiose subigi, prosternique ac perire velit, ad siliquas et famem damnandus. Qui vero eosdem schemate virili iuveniliter formosos repraesentant; ut aliqua sit diversitas sexus [Orig: sexûs] ; Animam, tamquam mulierem fortem, et de ultimis finibus pretiosam; Dominamque suarum rerum venerantur ac salutant: utpote quam Ministri sensus omnes corporei, iusto

gratoque obsequio semper, satellitum more, stipent; tutentur ac iuvent. Nos, neglecta Lege Salica, cum B[eato] Iacopono ultimum schema eligentes, Animam producimus Reginam sui, et, si velit, totius Mundi: dotibus a Deo concessis, et in primis Libero Arbitrio, nobilem; membrisque insuper ad omnem usum habilibus cinctam. Hanc ergo Uraniam dicimus. Hoc nomine insignire Animam placuit. non, quomodo Platonici delirantes philosophati sunt; vel Origenes existimavit: quasi ex caelesti materia decisam; et iam ante corporis fabricam inter sidera vagam; mox in corporis ergastulum, propter delicta retrusam: sed ut est, Spiraculum vitae, a Deo ex nihilo creatum, infusumque; caelo debitum, caelo inserendum, ad contemplationem rerum caelestium conditum. Quo nomine et Musa quaedam, inter Novem, cursibus astrorum intenta nuncupatur Uranie .

Accipe Origenis errorem ex S[ancto] August[ino] [Note: De ecclesiast Dogm. c. 14.]

Animas hominum non esse ab initio inter ceteras intellectuales naturas, nec simul creatas, sicut Origenes fingit: sed dicimus creationem Animae, solum creatorem nosse.

Aliqui dixerunt, quia Animae sursum in coelo peccant; et secundum sua peccata ad corpora rursus diriguntur, et dignis sibi quasi carceribus includuntur. Hoc autem propter Apostoli evidentem sententiam respuit Catholica

---

page 9, image: s023

Fides: Quod Animae in caelis prius vivant, et conversentur: et illic recipiendorum corporum merita assumant.

Quemadmodum ergo Caro non redit ad homines, ex quibus creata est; sed ad terram, unde homini primo formata est: ita et spiritus non redit ad homines; a quibus transfusus est; sed ad Deum , a quo illi Carni datus est.

De Dignitate Animae Humanae.

Ex S[ancto] Augustino .

NAtura Animae praestantior est, quam natura Corporis.

nam sicut Deus omnem creaturam, sic Anima omnem corpoream creaturam, naturae dignitate praecellit.

excellit multum. res spiritualis est. res incorporea est: vicina substantiae Dei . invisibile quiddam est. regit corpus, movet membra, dirigit sensus, praeparat cogitationes, erigit actiones: capit rerum infinitarum imagines.

Omne quod scit Animus, in sese habet: nec ullam rem scientia complectitur, nisi quae ad aliquam pertineat disciplinam. est enim quarumcumque rerum scientia. semper igitur Animus humanus vivit.

Propriam quandam habitationem eius ac Patriam, Deum ipsum credo esse, a quo creata est. substantiam vero eius nominare non possum. non enim eam puto

---

page 10, image: s024

esse ex his usitatis notisque naturis, quas istis sensibus corporis tangimus. nam neque ex terra, neque ex aqua, neque ex aere, neque ex igni, neque ex his omnibus, neque ex aliquibus horum coniunctis constare Animum puto. Simplex animae natura dici potest; quia ex aliis naturis non est.

Anima, quam creasti [Orig: creâsti] Domine, non de te, sed per Verbum tuum, non ex qualibet elementorum materia, sed ex nihilo. quae quidem rationalis, intellectualis, spiritualis, semper vivens, semper in motu: quam signasti [Orig: signâsti] lumine vultus [Orig: vultûs] tui; et consecrasti [Orig: consecrâsti] virtute lavacri tui. ita facta est capax maiestatis tuae: quod a te solo, et a nullo alio possit impleri. quando autem te habet, plenum est desiderium eius: et iam nihil aliud, quod desideretur, exterius restat. dum autem aliquid exterius desiderat; manifestum est, quod te non habet interius. quo habito, nihil est, quod ultra desideret.

Ab hanc [(printer); sic: hac] quantitas excluditur, dum nec altitudine, aut latitudine, aut longitudine metitur. Qualitas etiam formae vel coloris ab hac secernitur: dum nulla forma, vel humani corporis, vel ullius coloratae rei adscribitur. haec est memorialis, quia praeterita recolit: est etiam rationalis, quia praesentia discernit: est intellectualis; quia futura intelligit. Hanc esse immortalem, hinc quoque constat, quod memoriam sui apud posteros perenniter durare laboret.

Solum

---

page 11, image: s025

hominem credimus habere Animam substantivam: quae exuta corpore vivit; et sensus suos atque ingenia vivaciter tenet.

Ad similitudinem totius sapientiae facta, rerum omnium in se gerit similitudinem. unde a Philosopho definita est omnium rerum similitudo. habet siquidem in se vires, quibus omnia apprehendit, sive investigat: et omnibus similis exsistit, cum sit una.

Dum vivificat corpus, Anima est: dum vult, Animus: dum scit, Mens est: dum recolit, Memoria est: dum iudicat, Ratio est: dum spirat vel contemplatur, Spiritus est: dum sentit, Sensus est.

De Dignitate Animae Humanae ut Christiana est.

Ex S[ancto] Bernardo .

[Note: De Interiore Domo. cap. 69.] QUanta est nobilitas Animae, Christum Iesum habere Sponsum! Intellige dignitatem tuam, [Note: cap. 68] nobilis creatura: quoniam non solum insignita es Dei imagine, verum etiam decorata similitudine. [Note: cap.68] considera ergo nobilitatem tuam: quoniam sicut Deus est ubique totus, omnia vivificans, omnia movens et gubernans. Et sicut Deus est, vivit et sapit: ita tu secundum modum tuum es, vivis et sapis. Et sicut in Deo tres sunt personae, Pater, Filius,

et Spiritus Sanctus: sic et tu habes tres vires scilicet Intellectum, Memoriam, et Voluntatem. Et sicut ex Patre generatur Filius, et ex utroque procedit Spiritus S[anctus] ita ex intellectu generatur Voluntas, et ex utroque procedit Memoria. Et sicut Deus est Pater, Deus est Filius, Deus est Spiritus S[anctus] non tamen tres Dii, sed unus Deus, et tres Personae: ita Anima est Intellectus, Anima Voluntas, Anima Memoria: non tamen tres Animae, sed una anima, et tres vires. [Note: De triplici Adventu, et Carnis resurrectione. Serm. 6.] Nobilem Hospitem habes, o Caro, nobilem valde. tota salus tua pendet de eius salute. Da honorem hospiti tanto. Tu quidem habitas in regione tua: Anima vero peregrina et exul apud te est hospitata. ac ne forte despicias aut parvi pendas hospitem tuum pro eo, quod peregrinus tibi videtur et advena: diligenter attende, quid hospitis huius tibi praesentia largiatur. Ipse enim est, qui tribuit Oculis visum: Auribus auditum praestat: ipse est, qui Linguae vocem, Palato gustum, motum membris omnibus subministrat. Siquid vitae, siquid sensus, siquid in te decoris est, huius hospitis beneficium recognosce. Denique discessus eius probat, quid praesentia conferebat. protinus enim Anima [Orig: Animâ] discedente, lingua silebit: oculi nihil videbunt: obsurdescent aures, corpus omne rigebit, facies expallescet etc.

De Dignitate Animae Humanae ut Sponsa Christi est.

Ex eodem S[ancto] Bernardo .

ET sponsabo te mihi in sempiternum: et Sponsabo te mihi in iustitia, et iudicio, et in misericordia et miserationibus. Et Sponsabo te mihi in fide. Osee c[aput] 2. v[ersus] 19. [Note: Serm. 7. in Cantica] Anima, quae diligit Deum, Sponsa vocatur. haec enim duo nomina, Sponsa et Sponsus, maxime indicant internos affectus. his enim omnia communia sunt; una hereditas, una domus, una mensa, unus lectus. [Note: Serm[o] 2. Dom. 1. post Epiphan.] Unde tibi o humana Anima, unde tibi hoc? unde tam inaestimabilis gloria, ut eius sponsa merearis esse, in quem desiderant Angeli prospicere. Unde tibi hoc, ut ipse sit Sponsus tuus, cuius pulchritudinem Sol et Luna mirantur: ad cuius nutum universa mutantur? Quid retribues Domino pro omnibus, quae retribuit tibi: ut sis socia mensae, socia regni, et socia thalami; ut introducat te rex in cubiculum suum? vide, quibus brachiis vicariae caritatis redamandus et amplectendus sit. [Note: De interiori Domo c. 69.] Sancta ergo Anima, et veri Sponsi Amica, ad Dilecti sui adventum summo cum desiderio semper debet inhiare. ibi ad se ipsam revertitur: et cum Dilecto suo usque ad intima cordis

sui penetralia ingreditur. Quid namque est eius introire, nisi se totam in semet ipsam colligere? quid vero est eius exire, nisi se ipsam, extra semet ipsam, totam effundere? [Note: Scala claustralis. §.7.] Deus solus vult amari, et coli. Zelotypus est Sponsus iste, si forte alium amatorem receperis. si aliis magis placere studueris; statim discedet a te, et adhaerebit aliis adulescentulis.

DE QUINQUE SENSIBUS CORPORIS HUMANI MINISTRIS URANIAE Sive Animae Christianae .

Ex S[ancto] Augustino .

[Note: Lib. 7. de Genesi ad Literam. c. 13.] IGnis non solum fervidam habet qualitatem, cuius sedes in iecore est et cerebro, verum etiam luculentam, quam velut eliquari ac subvolare ostendunt in excelsum cerebri locum, tamquam in coelum corporis nostri: unde et radii emicant oculorum: et de cuius medio, velut centro quodam, non solum ad oculos, sed etiam ad sensus ceteros, tenues fistulae deducuntur: ad aures scilicet, ad nares, ad palatum: propter audiendum, olfaciendum atque gustandum, ipsumque tangendi sensum; qui per totum corpus est. [Note: In Evangel. Ioannis Trac. 23.] Dominus Iesus insinuavit nobis, Animam humanam,

per corporalia mulceri posse sensus corporis, vel offendi: et propter hoc, id est, propter consortium quoddam naturae et corporis in hac vita, atque complexum, delectari Animam lenitis, contristari offensis corporis sensibus. [Note: Serm. de Temperant. 186.] Videtis, quid Anima faciat in corpore. omnia membra vegetat. per Oculos videt, per Aures audit, per Nares olfacit, per Linguam loquitur, per Manus operatur, per Pedes ambulat: omnibus simul adest membris, ut vivant. vitam dat omnibus, officium singulis. Non audit oculus, non videt auris, non videt lingua: nec loquitur auris et oculus; sed tamen vivit. vivit auris, vivit lingua. officia diversa sunt, vita communis. [Note: De cognitione verae vitae. c. 5.] Animam sensibilem esse constat, dum oculis colores, auribus sonores, naribus odores, manibus aspera vel lenia sentire praestat. [Note: De Eccles. Dogmat[e] c. 19.] Sensus absque animae societate non movet corpus: anima vero et sine corpore rationale suum tenet.

Ex S[ancto] Bernardo .

[Note: De natura et dignit. amoris divini. c. 6.] SIcut corpus habet suos Quinque sensus, quibus animae coniungitur, vita mediante: sic et Anima suos Quinque sensus habet, quibus DEO coniungitur, mediante caritate. per sensus corporis veterascimus, et huic saeculo conformamur. per

sensum vero mentis renovamur in agnitionem Dei . Quinque enim sunt Sensus animales, vel corporales, quibus anima corpus suum vivificat. ut ab inferiori incipiam; Tactus, Gustus, Odoratus, Auditus, Visus. Similiter sunt Quinque Sensus spirituales; quibus Caritas vivificat Animam: id est, Amor carnalis Parentum, Amor socialis, Amor naturalis, Amor spiritualis; Amor DEI. per Quinque Sensus corporis, mediante vita, corpus animae coniungitur: per Quinque Sensus pastorales, mediante caritate, anima DEO consociatur.

De Dominatu Animae in suos Quinque Sensus.

Ex S[ancto] Augustino .

[Note: Lib. 2. contra Iulianum . ] PRinceps et Domina carnis, naturaliter Anima est: quae domare carnem debet ac regere. [Note: Lib. 7. de Genesi ad literam. cap. 14.] Cum vult intelligere divina, vel Deum , vel omnino etiam se ipsam; suasque considerare virtutes, ut aliquid veri certique comprehendat; ab hac ipsorum quoque oculorum luce se avertit: eamque, ad hoc negotium non tantum nullo adiumento, verum etiam nonnullo impedimento esse sentiens, se in obtutum mentis attollit. Quomodo ergo ex eo genere aliquid est? cum eiusdem

generis summum, non sit nisi lumen, quod ex oculis emicat: quo illa non adiuvatur, nisi ad corporeas formas coloresque sentiendos: habetque ipsa innumerabilia, longe dissimilia cuncto generi corporum; quae non nisi intellectu atque ratione conspiciat: quo nullius carnis sensus aspirat.

Ex S[ancto] Bernardo .

NEc sane dixerim, ut vel ipsam odio habeas carnem tuam. [Note: Serm. 11. in Ps[almum] qui habitat.] Dilige eam, tamquam tibi in adiutorium, et ad aeternae beatitudinis consortium praeparatam. Ceterum sic amet Anima carnem, ut non ipsa in carnem transisse putetur; dicaturque ei a Domino. non permanebit Spiritus meus in homine, quoniam caro est. Gen[esis]. 6. Claude Anima fenestras morti: obsera aditus: foramina obstrue diligenter. [Note: De conversione ad clericos c.7.] Quis enim prohibeat, quo minus imperem membris meis? indicit igitur Anima gulae ieiunia, crapulam interdicit. Obturari praecipit aures, ne audiant sanguinem: avertit oculos, ne videant Vanitatem.

De pugna Animae rixantis cum Sensibus suis.

Ex S[ancto] Augustino .

[Note: In Psalmos 40.] NOn potest coronari, nisi vicerit; nec potest vincere, nisi certaverit: nec potest certare,

nisi inimicum et tentationes habuerit. [Note: Lib. de continentia.] Quamdiu concupiscit caro adversus spiritum, et spiritus adversus carnem, sat est nobis, non consentire malis, quae sentimus in nobis. nam ipsa continentia, cum frenat cohibetque libidines, simul et appetit bonum, ad cuius immortalitatem tendimus, et respuit malum, cum quo in hac mortalitate contendimus. Hanc pugnam non experiuntur in semet ipsis nisi bellatores virtutum, debellatoresque vitiorum. non expugnat concupiscentiae malum, nisi continentiae bonum. Non regnet peccatum in vestro mortali corpore, ad oboediendum desideriis eius. Milites Christianos , Apostolica Tuba isto sonitu accendit ad praelium. Non regnet peccatum, etc. Tunc autem regnare ostenditur, si desideriis eius obeditur; quibus non est oboediendum. [Note: Lib. 50 Hom. Hom.] Quantum potes, observa blandimenta draconis; ne forte, si incautus fueris, Quinque sensus, qui in te sunt, quasi Quinque Virgines permittas a serpente corrumpi. Quidquid enim pulchrescit Visu, quidquid delectat gustu, quidquid blanditur auditu, quidquid lenocinatur odoratu, quidquid mollescit attactu; in his omnibus concupiscentiis malis, Animae Virginitatem corrumpi permittimus. Et impletur illud, quod per Prophetam dictum est: intravit mors per fenestras vestras. Hier[emias] 9. [Note: Lib. contr. Iulianum . c. 5. ] Concupiscentiam quis ambigat posse minui, [Note: De Verb. Apost. Serm. 6.] non posse

consumi? Plus habet virium Mens ad tenenda membra carnis, ne dentur in arma iniquitatis; quam ipsa concupiscentia ad movenda membra carnis: si tamen Dei gratia [Orig: gratiâ] adiuvetur. ob id scriptum est: subtus te erit appetitus tuus; et tu dominaberis illius. Gen[esis] 4.

Ex S[ancto] Bernardo .

[Note: Serm. 81. super Cant.] UBi non est libertas, nec meritum. propterea quae sunt carentia ratione animalia, nihil merentur. Quia sicut deliberatione, ita et libertate carent. Sensu aguntur, feruntur impetu, rapiuntur appetitu. solus homo inter animalia liber. Et tamen interveniente peccato, patitur quandam vim et ipse, sed a voluntate, non natura; ut ne sic quidem ingenita libertate privetur. Quod enim voluntarium; et liberum est. [Note: Meditationum c. 3.] Quare Animam tuam vilipendis et ei carnem praeponis? Dominam ancillari, et ancillam dominari, magna abusio est. non pro toto Mundo Deus Animam suam dare voluit, quae non nisi sanguine Christi redimi potuit. [Note: De modo bene vivendi. Serm. 26] Non des Animam tuam in potestatem carnis: non consentias carnali delectationi. non potest corpus corrumpi, nisi prius fuerit corruptus animus. si anima labitur, statim corpus ad peccandum paratus est. Anima praecedit carnem. in crimine Anima prima vadit ad peccandum. nil potest corpus facere, nisi quod voluerit animus.

De gloria Animae Victricis sub nomine Uraniae domantis Quinque Sensus suos.

Ex S[ancto] Augustino .

[Note: De agone Christiano c. 12. ] SUbiciamus Animam Deo , si volumus servituti subicere corpus nostrum. [Note: In Evang. 10. Tract. 19.] Quum Anima erigit se ad aliquid, quod ipsa non est, et quod supra ipsam est, et a quo ipsa est; percipit sapientiam, iustitiam, pietatem: sine quibus cum esset, mortua erat, nec vitam habebat, qua ipsa viveret, sed qua corpus vivificaret. aliud est enim in Anima, unde corpus vivificatur; aliud, unde ipsa vivificatur. melius est quippe, quam corpus: sed melius quam ipsa, est Deus. est ergo ipsa, etiamsi sit insipiens, iniusta et impia, vita corporis. Quia vero vita eius, est Deus: quomodo, cum ipsa est in corpore, praestat illi vigorem, decorem, mobilitatem, officia membrorum: sic, cum Deus in ipsa est; praestat illi sapientiam, pietatem, iustitiam, caritatem. aliud est ergo, quod praestatur corpori, de anima: aliud quod praestatur animae, de Deo. vivificat et vivificatur. [Note: Tract. 23.] Unde beatitudo, qua fit beata ipsa Anima? non fit, nisi participatione illius vitae semper vivae, incommutabilis, aeternaeque substantiae: quae Deus est: ut, quomodo Anima, quae

inferior Deo est, id, quod ipsa inferius est, hoc est, corpus facit vivere: sic eandem Animam non facit beate vivere, nisi quod ipsa Anima [Orig: ipsâ Animâ] est superius. superior anima, quam corpus; et superior anima [Orig: animâ] Deus. anima ut praestat aliquid inferiori; sic praestatur illi a superiore. serviat Domino suo, ne conculcetur a servo suo. [Note: Lib. 3. de Lib. arbitrio c. 21.] Non enim ad creaturam iubemur tendere, ut efficiamur beati, sed ad ipsum Creatorem.

Ex S[ancto] Bernardo .

[Note: De natura et dignitate amoris. c. 8.] EX hoc iam Animam, suavitate hactenus et deliciis amoris tenere enutritam; sed et paternae pietatis disciplinis attritam: ex hoc iam, inquam, fortis ut mors dilectio, pervadit amoris gaudio, ab amore et affectu saeculi sic occidens eam funditus, et interimens, sicut mors interimit corpus, in tantum, ut dici de ea possit, quod de Enoch : scilicet, quod non invenitur in saeculi actibus, quia transtulit illum Deus. sed corporeus morte sua mortificatur ab omnibus sensibus suis. anima autem morte sua proficit magis, et vivificatur, et roboratur in suis, fortiter et constanter. [Note: De interiori Domo. c. 19.] Locum superiorem semper Ratio obtineat, nullusque motus adversus eam sit rebellis; sed omnia ei obtemperent, sicut et ipsa obtemperat Deo . Si vero aliquem motum, ad id, quod non debet, vel quomodo non debet, moveri senserit; non consentiat, sed illico resistat.

nam solus consensus reos nos facit. tunc enim Anima mori, sicut scriptum est, dicitur; cum ipsa ratio ad peccatum per consensum curuatur. Anima enim, quae peccaverit, ipsa morietur. resistat ergo, ne moriatur. pugnet, ut coronetur. Molesta est lucta, sed fructuosa: quia si habet poenam, habebit et coronam. non nocet sensus, ubi non est consensus. immo quod resistentem fatigat, vincentem coronat.

De Miseria [Orig: Miseriâ] Animae Humanae a Quinque Sensibus suis victae et sub iugum missae.

Ex S[ancto] Bernardo .

[Note: De Conversione ad clericos. c. 13.] UNde tanta pusillanimitas, et abiectio tam miserabilis? ut egregia creatura, capax aeternae beatitudinis, et gloriae magni Dei : utpote cuius inspiratione condita, similitudine insignita, cruore redempta, fide dotata, spiritu adoptata miseram non erubescat sub putredine hac corporeorum sensuum gerere servitutem. merito plane ne eos quidem apprehendere potest; quae talem deserens sponsum, tales sequitur amatores. sensus a corpore cito recedit; Animam sua mors comitatur euntem. Nec parum Animae, ex hac consideratione doloris accedit: cum per fenestras proprias mors

ista deprehenditur introisse. Multa siquidem admisisse videtur petulantia oculorum; multa pruritus aurium: multa quoque olfaciendi, gustandi, tangendique voluptas. [Note: Ser.21. super Cantica.] Quamquam et quaevis perfectionis Anima, quamdiu quidem gemit sub corpore mortis huius, et huius saeculi nequam retinetur inclusa carcere, vincta necessitatibus, lentius segniusque assurgat, necesse est ad contemplanda sublimia: nec omnino liberum habet, sequi Sponsum, quocumque ierit. [Note: Lib. de Conscientia. c. 4.] Proinde clamat: non est in potestate cor meum, et cogitationes meae, quae improviso effusae mentem meam animumque confundunt, atque alio trahunt, quam ego proposueram. ad secularia revocant, mundana inferunt, voluptates ingerunt, illecebrosa contexunt. [Note: Cap. 5.] Oculi iniquo intuitu me perverterunt, omnemque motum mei corporis ad innumera desideria traxerunt. aures citius aperui verbis otiosis et vanis, quam sanctis. Delectatus est Odoratus variis odoribus, Gustus diversarum rerum diversis saporibus etc. [Note: Serm. 81. super Cantica.] Qui facit peccatum, servus est peccati. Ioann[es] 8. propterea cum peccavit anima, servam se fecit. miro quodam et malo modo, sub hac voluntaria quadam ac libera necessitate, et ancilla tenetur et libera. ancilla propter necessitatem, libera propter voluntatem. [Note: Eccli. 13 Serm. 82.] Anima quae peccaverit, ipsa morietur. Ezech[iel]18. Nonne ista morte duplici incursante,

illa qualiscumque immortalitas, quam retentat, tenebrosa satis redditur et misella? adde, quod appetentia terrenorum (quae quidem omnia ad interitum sunt) densat tenebras; ita, ut in anima sic vivente, nil a parte aliqua; nisi pallida facies, et imago quaedam mortis apparere cernatur. cur non enim quae immortalis est, similia sibi, immortalia appetit et aeterna; ut, quod est, appareat; et quod facta est, vivat? Ceterum contraria sapit et quaerit, et mortalibus sese degeneri conversatione conformans, immortalitatis candorem, quodam mortiferae consuetudinis piceo colore denigrat. Qui tangit picem, inquinabitur ab ea. Eccl[es]i[asticus] 13. [Note: Ibid.] Sed et voluntaria illa necessitas, et contraria Lex inflicta in membris eidem incubat libertati: et liberam natura [Orig: naturâ] creaturam, per propriam ipsius voluntatem, dum allicit, subicit servituti, implens faciem eius ignominia [Orig: ignominiâ] . Quid tu Animae tuae aliam formam, immo deformitatem imprimis alienam? Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus? Thren[i] 4. Homo, cum in honore esset, non intellexit, comparatus est iumentis insipientibus. Psal[mus] 48. [Note: In Dedicatione Ecclesiae. Serm. 6.] sed quid modo necesse est, singulas Animae miserias numerare? quam sit onerata peccatis, obfusa tenebris, irretita illecebris, pruriens concupiscentiis, obnoxia passionibus, impleta illusionibus. [Note: Liber de Conscientia. c. 5.] Omnia mea membra volunt, coniuratione

facta cum inimico meo, de me Dominium ei tradere: cum morte foedus inire; pacisci cum inferno. Haec ex S[ancto] Bernardo . Porro et alii P[atres] quorum testimonia citare supersedemus, miserabilem hunc statum Animae succumbentis sensuum suorum mortiferis illecebris, non minus lamentabiliter exaggerant. S[anctus] Chrysost[omus] [Note: Hom. 9. in 2. ad Cor.] barbarum vocat peccatum, et tyrannidem exercens in Animam semel captam. S[anctus] August[inus] ut qui maxime hanc servitutem olim passus, pluribus locis in Libris Confess[ionum] suarum hoc argumentum per facundos gemitus et atroces querelas deduxit. alicubi clamat: [Note: lib. 8. Conf. c. 5. et 10.] Suspirabam ligatus non ferro alieno, sed mea ferrea voluntate. velle meum tenebat inimicus: et inde mihi catenam fecerat, et constrinxerat me. Duae voluntates meae: una vetus, alia nova; illa carnalis, illa spiritualis, confligebant inter se, atque discordando dissipabant animam meam, etc.

Cur ad Apologum B[eati] Iacoponi exprimendum Epistolae assumptae. Item: De Stylo epistolari Quinque Sensuum Animam ad proclivia sollicitantium.

SEnsibus tamquam nuntiis uti, per quos accipiat, quidquid rerum corporalium non latet: testatur S[anctus] August[inus] [Note: Lib. 7. de Genesi ad liter. c. 14. Lib. 10. Confess. c. 40.] Lustravi, inquit, mundum foris, sensu quo potui; et attendi vitam corporis mei, de me, sensusque ipsos meos. [Note: Lib. 10. Conf. c. 10.] Percurro ianuas omnes carnis meae. Oculi dicunt: si coloratae sunt (imagines transmissae, et in sensu memoriae reconditae) nos eas nuntiavimus. Aures dicunt: si sonuerunt; a nobis indicatae sunt. Nares dicunt: si oluerunt; per nos transierunt. Dicit etiam sensus Gustandi: si sapor non est, nihil me interroges. Tactus dicit: si corpulentum non est, non contrectavi. si non contrectavi, non indicavi. Vides, ecce, nuntios, qui literas ferant ad Animam, tamquam Dominam suam. Domus Animae, est similis Palatio Famae. de quo Ovid[ius] l[ibro] 12. met[amorphoseon].

Innumeros aditus ac mille foramina tectis
Addidit; et nullis inclusit limina portis.
Nocte dieque patet: tota est ex aere sonanti.
Tota fremit: vocesque refert: iteratque, quod audit.
Nulla quies intus, nullaque silentia parte.
Nec tamen est clamor: sed parvae murmura vocis:
Qualia de Pelagi (si quis procul audiat) undis
Esse solent: qualemue sonum, cum Iuppiter atras
Increpuit nubes, extrema tonitrua reddunt.
Illic credulitas, illic temerarius error;
Vanaque Laetitia est, consternatique Timores:
Seditioque recens, dubioque auctore susurri.
Ipsa, quid in caelo rerum, pelagoque geratur
Et tellure, videt, totumque inquirit in orbem.

Haud secus Anima per sensus suos totum quodammodo Mundum peragrat: omnia lustrat beneficio Ministrorum, quamvis non raro infidelium: et vaga curiositate se pascit, saepius noxia [Orig: noxiâ] . quae audisti in aula Famae, a variis et infidis rumoribus spargi semina credulitatis, errorum, vanae laetitiae, timoris, seditionum: eadem in cubili Animae serunt ac referunt adulatores sensus. Tabellarios cogita. tabellas ferunt, qua vera, qua falsa narrantes. impleturque illud, quod sapiens praedixit. [Note: Sap. 14. v. 11] Quoniam creaturae Dei, in odium factae sunt; et in tentationem animabus [Reg: animis] hominum, et in muscipulam pedibus insipientium.

Characteres epistolarum, quas officiosi sensus Dominae suae ingerunt, a Philosophis species dicuntur: Latiniores simulacra rerum et volaticas imagines vocant. ex istarum intuitu haustuve insinuantur Animae omnis generis lenocinia, quibus decepta, a coelesti sponso suo saepe saepius avertitur, et procum quemcumque sensum amat, Hera famulum, Regina mancipium, fornicata a Domino. Qua phrasi Sacra pagina Ieremiae et Ezechielis latissime impleta personat. [Note: S. Aug. l. 1. Confess. c. 1. ] Fecisti nos Domine ad te: et inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te. Hoc pactum nuntii sensus non semel nequissime intervertunt: et, dum fallaciter blandiuntur, a primo Amore Increato, sed omnium recte amantium ultimo fine, hoc est, legitimo sponsi sui thalamo per summum nefas distrahunt. Respice saeculi nostri connubia. Quo tempore Mars populator opum, vastavit agros; iusque omne et nobilitas in armis erat, vidimus non paucas summa claritudine generis florentes Dominas; sed belli iniuriis attritas, praedonum vitio egenas, armatis precibus delenitas [Orig: delinitas] , caloni aut servo suo nupsisse. An non et hîc [Reg: hic] [Reg: hic] verum est: nimia familiaritas contemptum parit? Qua ratione et Anima, Mens in regali solio collocata, paulo minorata ab Angelis , in Conditoris sui probrum, seducta violat fidem, et famulo adultera succumbit. illecebrae autem, a D[ivo] Aug[ustino]

machinae suggestionum vocatae, quibus irretitur Anima, ut rupti foederis infamia [Orig: infamiâ] se taminet, melius atque honestius explicari non poterant, quam simplici epistolari stylo, quo lenones utuntur, amatorie ambitiosi. nam insinuare se norunt miris modis. dum virginibus suas spes ac vota, suos denique amores suppliciter commendant. interdum etiam suas vires ac facta pace belloque insignia: denique potentiam, decora, divitiasque magnifice iactant; ut a principio lenes, sic in fine efficacibus verborum, atque caerimoniarum philtris, speratum consensum extorquere industrii. Perfidi sensus pariter Animam herilem illaqueare ac subigere student, obsequio, blanditiis, curioso variarum rerum ambitu, in oculos et aures, in nares et gulam ingesto. Totum fallendi artificium peritus magister Thomas Kempensis optime declaravit his verbis: [Note: Lib. 1. de imit. Christi . c. 13. ] nam primo occurrit menti simplex cogitatio: deinde fortis imaginatio: postea delectatio, et motus pravus et assensio. Examina primum chirographum Decreti contrarium nobis, quod Christus delevit, affigens illud cruci. Quis mortuales hasce literas exaravit? quis erotica tam funesta scripsit? sensus corporis: Visus, Tactus, Gustus, Evam Dominam decepere. Vidit igitur mulier, quod bonum esset lignum ad vescendum, et pulchrum oculis, aspectuque delectabile: tulitque de fructu, et

comedit: deditque viro, et comedit. feralis pomi succo characteres mortis in Libro Conscientiae scripti duraverunt, durantque ad omnem Posteritatem.

Elenchus Epistolarum in Quinque Libris.

LIBER I. De primo sensu Visus [Orig: Visûs] : Continet scriptas ad URANIAM Epistolas tres: Visus [Orig: Visûs] : Pictoris: Mathematici. totidemque Uraniae : quibus respondet.

LIBER II. De sensu Auditus [Orig: Auditûs] . Continet Epistolas tres: Auditus [Orig: Auditûs] : Musici: Poetae. totidemque Uraniae respondentis.

LIBER III. De tertio sensu Odoratus [Orig: Odoratûs] . Continet Epistolas tres:

Odoratus [Orig: Odoratûs] : Pharmacopolae: Unguentarii. totidemque Uraniae respondentis.

LIBER IV. De quarto sensu Gustus [Orig: Gustûs] . Continet Epistolas tres: Venatoris: Coci: Architriclini. totidemque Uraniae respondentis.

LIBER V. De quinto sensu Tactus [Orig: Tactûs] . Continet Epistolas tres: Cauponis: Mundi. Aulici: Carnis. Militis gloriosi: Daemonis. totidemque Uraniae respondentis.

Hoc numero Epistolae sensuum lenocinantes traduntur in manus Uraniae , Animae Humanae locum atque imperium obtinentis. Ceterum in ipsis sensibus procis, ordine dignitatis servato, tribus tantummodo scribendi licentiam dare placuit. [Note: Iudicum 9.] Si Ioathamo per apologum,

ligna, olivam, ficum, vitem in silvestribus comitiis, licuit alloquentia se introducere: quanto magis sensus, nobiliore anima, quam vegetante praeditos. Quod tamen, ut dictum est, tribus dumtaxat primis, quippe a materia altius elevatis, hoc est, Visui, Auditui, Odoratui tribuimus. Gustus et Tactus, ad pastum et ventrem proiecti, velut muta et bruta pecora silere iubentur. Vicarii substituti causam illorum agunt, et supplent.

Quomodo Urania sive Anima Christiana Sensibus consensum eblandiri cupientibus respondeat.

PUellarum nobilium exemplo: quae nubiles, primo quidem ab honestis amoribus non videntur abhorrere. Simulant enim molles aditus, etsi intus rigidae: foris utcumque blandiuntur, auscultant. Porro, cum desideria procorum accenderunt, exspectationem optatae admissionis destituunt. argumenta, preces, vota argute eventilant. Quid? demum invisos petitores manifestius deludunt, rident: sed et de fenestra exprobrant; verbo: repudiant. quod in Germania vocant corbem dare. Ipsissima imago pugnantis Animae, sive potius pugnare incipientis

cum illecebris sensuum. rudis adhuc; sed neque consentiens, nec omnino abhorrens, conivet interdum, et nonnumquam subrepticiis imaginibus intendit aciem, ut capi posse videatur, spemque praestet potiundae; licet immobilis stet. quem luctandi modum graphice describit S[anctus] August[inus] utpote expertus. [Note: Lib. 8. Confess. c. 11.] Retinebant me nugae nugarum, et vanitas vanitatum, antiquae amicae meae, succutientes vestem meam carneam, et submurmurabant: Dimittisne nos? etc. Et quae alia Eroticae literae per sensus Menti tentatae ingerunt. itaque subinde miratur, colludit, stupet: ac nisi divinae Gratiae filum sequatur, in labyrinthum incidit. Uraniam nostram, media via [Orig: mediâ viâ] incedentem exhibemus: Victricem quidem, et castam: sed non statim sanctissimam, nec omnis periculi expertem. In secunda Parte, a Sensuum tumultu utcumque libera, illustrior proponetur. paullatim proficimus. nunc Anima Humana, humano modo, cum sensibus suis, ministris necessariis agit. Itaque datas Literas, quamvis illecebrosas, et quae narrant delectationes, sed non sicut Lex Domini; legit, examinat, respondet: memor, quod et ipsa Epistola sit, epistolam sollicitantibus reponit: ne rustica habeatur. [Note: 2. Cor. 3.] Epistola nostra vos estis, scribit ad Corinthios Apostolus . epistola scripta non atramento, non in tabulis lapideis

sed in tabulis cordis carnalibus. Annotavit quoque Origenes : [Note: Hom. 13. in Genesin.] Animam peccatricem, peccati sui quodammodo literas scribere. quippini ergo et victricem Deoque fidam, deceat contrarias scribere: peccare se nolle. Hoc proposito firmata, nonnumquam Sensuum suorum votis faventem se ostendit; castigat tamen. laudat ministerium, sed matrimonium aspernatur: et masculinum animum femineo pectori inserens, quasi Machabaea aliqua, neque blanditiis, neque terrore commovetur: monens unumquemque, ut officium faciat suum; hoc est, serviat, dominari nolit. Quin etiam divina ope adiuta, pervicacius insultantibus frena, cruciatus, vigilias, flagella minatur, et infert. Queri interim, obsecrare, indignari, deridere, gemere, irasci, explodere, similesque affectus ciere, tam a sexu muliebri alienum non est, ut quodammodo proprium esse videatur: praesertim in discrimine castitatis, et tuendi honoris gloria. quod enim crescit ad pugnam, virescit in palmam. Feminae autem et Elegiae idem plerumque genius est. non semper ploret, ingemiscat, dissimulet: sed animosius quandoque insurgens, Amazonem se praestet; et pharetrata, missilibus procul agat.

Cur Victrix Urania producitur; Sensuum tamen suorum precibus ac desideriis intenta, subdubitans, paene obnoxia; adeoque propior potius Victae, quam Victrici.

QUi sine peccato est (numquam indulgens aliquid sensibus, aut conivens) primus in illam lapidem mittat; etiam Sisyphium . Certe a iactu D[ivi] Augustini , quantumvis acerrimi ac religiosissimi Praesulis, secura erit. Non loquimur autem de innocentibus columbulis, animulis inquam: quas praeveniens Gratia Dei , extra ordinem, singulari praerogativa [Orig: praerogativâ] , tantum non omnino exemit a corruptae massae contagio. Ad humani generis infecti statum, ut communiter nunc se habet; ad quotidianas miserias, et maxime ad illud, In multis offendimus omnes, provocamus. rara avis ad retia, et viscum sensuum aucupum, non aliquot pennas relinquens. Quem enim non aliquando oculus vel auris decipit? Quis non lapsus est lingua sua [Orig: linguâ suâ] ? Praedictus Antistes , iam conversus, iam ablutus, immo iam Sanctus deplorat insidias illices sensuum; quibus implicitus aliquoties haeserit. [Note: Lib. Conf. 10. cap. 28.] Contendunt laetitiae meae, cum laetandis maeroribus (ecce pugnantem) et ex qua parte stet victoria, nescio (ecce dubitantem). [Note: Cap. 33.] Delectatio carnis meae, cui Mentem

enervandam non oportet dari; saepe me fallit. dum rationem sensus non ita comitatur, ut patienter sit posterior: sed tantum quia propter illam meruit admitti, etiam praecurrere ac ducere conatur. ita in his pecco non sentiens, sed postea sentio. (habes unum extremum vitandum.) aliquando autem hanc ipsam fallaciam immoderantius cavens, erro nimia severitate. (en alterum extremum.) Iam quotusquisque medium semper tangit, in quo tamen sita Virtus est. propterea exclamat idem Doctor, quoties sensuum ministerio uti cogitur: Fluctuo inter periculum voluptatis et experimentum salutis. Quod ut clarius appareat, in usu (qui utique non tollendus est propter abusum) duum [Orig: duûm] honestissimorum sensuum, Visus [Orig: Visûs] et Auditus [Orig: Auditûs] declarat. [Note: Eod. lib. cap. 34.] De visu quidem. Ipsa, inquit, colorum regina lux ista, perfundens cuncta, quae cernimus; ubi per diem fuero, multimodo allapsu blanditur mihi aliud agenti, et eam non advertenti. insinuat autem se ita vehementer; ut, si repente subtrahatur, cum desiderio requiratur: et si diu absit, contristet animum. Verumtamen in quam multis minutissimis et contemptibilibus rebus, curiositas nostra cotidie tentatur. Et quam saepe labamur, quis enumeret? Canem currentem post leporem iam non specto, cum in circo fit: at vero in agro si transeam; avertit me fortassis ab aliqua

magna cogitatione, atque ad se convertit illa venatio: non deviare cogens corpore iumenti, sed cordis inclinatione. Et nisi iam mihi demonstrata infirmitate mea, cito admoneas (Deus) aut ex ipsa visione per aliquam considerationem in te assurgere; aut totum contemnere, atque transire; vanus hebesco. Quid, cum me domi sedentem stellio muscas captans, vel aranea retibus suis implicans saepe intentum facit? huiusmodi rerum conceptaculum fit cor nostrum, et portat copiosae vanitatis catervas. hinc et orationes nostrae saepe interrumpuntur. Haec ex Hipponensi oraculo , denuntiante pericula Visus [Orig: Visûs] . adiunxit tamen et modum evitandi, iismet in summam utilitatem conversis. Talia videns inquit, Pergo inde ad laudandum te Creatorem mirificum, atque ordinatorem rerum omnium. Ergo idem sensus et nocere, et prodesse potest. non igitur semper inclementer habendus, sed caute custodiendus. Audiamus eundem de Auditu. [Note: Cap. eodem.] Quoties narrantes inania, primo quasi toleramus, ne offendamus infirmos. deinde paullatim libenter advertimus. Quid igitur? optanda surditas? minime vero. pateant aures ad honestos sermones, ad Hymnos sacros. [Note: Cap. 33.] Cum reminiscor lacrimas meas, ait, quas fudi ad cantus Ecclesiae tuae, in primordiis recuperatae fidei meae, instituti huius utilitatem agnosco: ut per oblectamenta

aurium, infirmior animus in affectum pietatis assurgat. Nota, Lector, utilitatem nobilissimi sensus [Orig: sensûs] , vix oculo cessuri. at eundem officere posse, testatur idem malo suo edoctus. Tamen cum mihi accidit, ut me amplius cantus, quam res, quae canitur, moveat; poenaliter me peccare profiteor: et tunc mallem non audire cantantem. Hactenus ille. Quae ex sanctissimo Patre descripsi, sine stupida scrupulositate accipienda sunt: (quamquam periculum nullum imminere videtur) ne timiditas ipsam usurpationem sensuum imminuat, aciemque penitus hebetet et obtundat. Si Quinque Sensuum spectemus usum, Naturae munus; quamvis Animae ministri sint: non tamen in illos serviliter agendum est semper: quippe in cognatos, a supremo Numine attributos; ut eorum beneficio atque auxilio, opera Dei discamus, prodigi in nos amorem hauriamus, miremur Conditoris gloriam, nostram felicitatem in aeterna vita sitam consequamur. Audi D[ivum] Bernardum . Quibusdam affectibus, et quadam amicitia, Anima corpori coniungitur: secundum quam amicitiam nemo carnem suam odio habet. sociata namque illi, licet eius societate praegravetur, ineffabili tamen conditione diligit illud. amat carcerem suum, et ideo libera esse non potest. formidat interitum, quae mori non potest. Timet

defectum, quae per naturam non potest deficere. Oculorum pascitur speculatione: sonorum delectatur dulcoribus: larga epulatione reficitur, et licet his rebus nullatenus ipsa utatur: gravi tamen maerore affligitur, si subtrahantur. Ecce amicum consortium Animae cum sensibus suis. equidem agnoscit famulos: sed tenero amore complectitur; scilicet ut suos, ut quodammodo consanguineos, ut aeternum secum mansuros, quocumque statu. barbaricum ius et imperium in amicos, tamquam mancipia Turcica , exercere non sustinet. nescias, sui, an sensuum gratia [Orig: gratiâ] . Ut ne mireris, si Urania , etiam victrix, aliquando ministris suis fidelibus (esto, nonnumquam perfidis) aliquid indulgeat, connivens alludat; dumne coronam capitis sui arbitrio dominantium substernat. Hactenus clemens erit. Quod si petulanter recalcitrent; (nam equorum et sensuum refrenandorum regendorumque eandem esse normam ac curam dixeris:) despotice agendum est. poppysma sic mulceat equum, ut se tamen noscat extra metum calcarium non esse. Inveni unum, qui moribundus, sensibus suis gratias referret amplissimas, propter fidelem operam, tot annis praestitam. [Note: Nicet . lib. 2. cap. 9. §.5.] Rem narrat R[everendus] P[ater] Drexelius noster, his verbis: Memini me legere de homine

aegro, sed rectissime sibi conscio: qui in mortis vicinia, velut orator ad se ipsum, omnibus corporis sensibus meritam gratiam retulit, in hunc modum. O mei oculi, amo vos de hac re, quod passi estis noctem vobis et caecitatem persuaderi, quotiescumque vanitatis aut lasciviae aspiciendae fuit periculum. haec mihi nox, haec caecitas, saepe fuit saluberrima. O meae aures, gratias vobis habeo; quod artificio extemporali obsurduistis, ad omnem inhonestum, obtrectatorium, noxium sermonem. haec mihi surditas saepissime fuit saluti. O Manus meae, vobis memori mente adscribo, quod delicias et Tactu iucunda potuerim aspernari: vestra mihi ad hoc profuit continentia. O mi olfactus: et tuis beneficiis respondeo. tuae fuit virtutis et odores gratos spernere, et ingratos perferre, Dei caussa [Orig: caussâ] . multum me iuvit tua patiens industria. Et o mi Gustus, tibi quoque me gratum praebeo: tibi acceptas refero victorias plurimas. pars salutis meae maxima in te stetit. potuisti et dapibus carere, et inter dapes esurire. abstinendo et sustinendo promovimus. Igitur o meum corpus, sine me brevi temporis spatio a te abesse. iungemur iterum, et una fruemur praemio inexplicabili: felicitate non finienda; Uraniae Victrici debita. [modern editors: Apparatus criticus: [(2b)] IACOBI BALDE ... URANIA VICTRIX] A; URANIA VICTRIX,/ SIVE/ ANIMAE CHRISTIANAE/ CERTAMINA/ ADVERSUS/ ILLECEBRAS ET INSULTUS QUIN-/ QUE SENSUUM MINI-/ STRORUM/ CORPORIS SUI ELEGAICO (sic!)/CARMINE DESCRIPTA. B Pontifici Maximo] A; DEDICATIO. ... Pontifici nostro. B [(3b)] 1 suo,] A; suo B [(4a)] 11 lenones;] A; lenones. B [(4b)] 15 famulatus], A; famulatus. B 16 confusâ] A; confusa B 18 quadrigarum;] A; quadrigarum, B 19 formidabiles.] A; formidabiles: B 20 agantur;] A; agantur? B 21 incursant,] A; incursant. B pariter] A; pariter. B 22 Sensus,] A; Sensus B [(5a)] 32 Victoria] A; victoria B [(5b)] 33 persistat,] A; persistat; B 35 Uraniam, hac primâ parte,] A; Uraniam hisce Elegis B 38 suis,] A; suis. B 39 Terris] A; terris B [(6a)] 43 vicisse,] A; vicisse; B 44 solenni] A; solenni. B adscripsisti. ] B; adscripsist? A 45 Praesules.] A; Praesules, B 48 Pietati] A; pietati B 49 Charitati] A; charitati B 52 conciliat;] A; conciliat, B [(6b)] 58 sensi ... humanissimum] nur in A 62 habear: Certe] A; habear; certe B [(6b)] 64 successisse] A; successisse: B 72 Societat.] A; Soc. B [1] NO-/ticiam huius Scripti] A; NOTITIAM. DE CAUSA, MATERIA, ET MO-/DO SCRIBENDI. B 6 Venusinis] A; venusinis B [2] 19 sepulcra] B; Sepulcra A [4] 38 superesse] A; superesse, B 44 Fab[ula] 3] A; Fab[ula] 7 B 48 Primus,] A; Primus B alter,] B alter A tertius,] A; tertius B 49 ultimus,] A ultimus B 50 unio.] unio A,B [5] 55 eâdem] B; eadem A 56 Iovis B] Iovis A 57 Iuvenes] B; Iuvenes A 60 Iacoponus] B; Iacoponus A Voluntas] A; voluntas B 61 Auditus,] B; Auditus A Gustus] B; Gustatus, A 64 nostri,] A; nostri. B 66 fragmentis] B; fractis A pupis] A; puppis B [6] 72 professus.] A; professus? B [7] 82 Argumentum scriptionis.] A; argumentum scriptionis, B 83 quam ... Pars I] A; quae B epistolas praesentes] A; Epistolas B 85 spiritus] B; Spiritus A haec] A; Haec B 86 Pars II ... 96 consumitur] nur in A [7] Titel: Nomine] B; nomine A 1 Pictores:] A; Pictores, B [8] 7 Nos,] A; Nos B 8 Animam] A; animam B 10 Animam] A; Animum B 11 coelesti] A; caelesti B 13 Spiraculum] A; spiraculum B 15 Ende des Abschnitts 'De nomine Uraniae' in B Die Abschnitte [9-17]De Dignitate Animae Humanae, De Dignitate Animae Humanae ut Christiana est, De Dignitate Animae Humanae ut Sponsa Christi est, DE QUINQUE SENSIBUS CORPORIS HUMANI MINISTRIS URANIAE Sive Animae Christianae, De Dominatu Animae in suos Quinque Sensus nur in A. [15] 7 sensus] sensu A [18] 7 Non] A; non B 10 b Quantum, 16 c Concupiscentiam, d non] In B Buchstabenverweise im Text, aber die Anmerkungen fehlen. Die Abschnitte [19-25] Ex S. Bernardo, De gloria Animae Victricis sub nomine Uraniae domantis Quinque Sensus suos, De Miseriâ Animae humanae a Quinque Sensibus suis victae et sub iugum missae nur in A; ein Teil von [26-30] Cur ad Apologum B[eati] Iacoponi exprimendum Epistolae assumptae ist unter dem Titel De stylo Epistolari in B übernommen. [24] 34 ignominiâ.] ignominiâ, A [27] 24 Anima] Hier setzt der Text von B unter der Überschrift 'De stylo Epistolari/Quinque Sensuum Animam ad procli-/via solicitantium.' wieder ein. 26 quae audîsti ... [28] 37 intervertunt] Nur in A 43 Anima, Mens] A Anima mens B 45 illecebrae] A; Illecebrae B [29] 52 student,] A; student. B 56 chirographum] A Chirographum B 58 decepere] A decipere B quod] B; quod A [30] 60 Conscientiae] A; conscientiae B Die Abschnitte Elenchus Epistolarum, Quomodo Urania sive Anima Christiana Sensibus consensum eblandiri cupientibus respondeat, Cur Victrix Urania producitur [30-40] der Isagoge sind in B gestrichen; dort schließt an den Abschnitt De Stylo Epistolari nmittelbar die Einführung in den Liber primus an. [36] 18 Quod] Quod A ]

Sensus I. Visus. Epistolarum LIBER PRIMUS.

TOtum huius Sensus [Orig: Sensûs] officium, munus, obsequium; sed et periculosam familiaritatem, immo et perniciosam libertatem optime descripsit; et Oculum sub oculos posuit oculatissimus Doctor S[anctus] Augustinus Lib[ro] Confess[ionum] 10. c[apitulo] 35. Huc accedit alia forma tentationis, multiplicius periculosa. praeter eam enim concupiscentiam carnis, quae inest in delectatione omnium Sensuum, et voluptatum, cui servientes pereunt: inest Animae, per eosdem Sensus, experiendi per carnem vana et curiosa cupiditas. Oculi sunt ad cognoscendum in Sensibus principes. Concupiscentia oculorum eloquio divino appellata est. Ad Oculos enim proprie videre pertinet. Utimur autem hoc verbo etiam in ceteris Sensibus, cum eos ad cognoscendum intendimus. Neque enim dicimus, audi, quam rutilet aut olfac, quam niteat: aut gusta, quam splendeat: aut palpa, quam fulgeat. Videri autem dicuntur haec omnia.

Dicimus enim non solum, vide, quid luceat; quod soli Oculi sentire possunt: sed vide etiam; quid sonet: vide, quid oleat: vide, quod sapiant: vide, quam durum sit. ideoque generalis experientia Sensuum, concupiscentia Oculorum vocatur: quia videndi officium, in quo primatum Oculi tenent, etiam ceteri Sensus, sibi de similitudine usurpant; cum aliquid cognitionis explorant. Ex hoc autem evidentius discernitur; quid voluptatis, quid curiositatis agatur per Sensus: quod voluptas, pulchra, canora, suavia, sapida, lenia sectatur. Hactenus Africanum Oraculum . Sit ergo ratum, quanto Visus ceteris Sensibus praestantior atque utilior est, si munus suum recte obeat: tanto nocentiorem experietur Anima,; nisi probe coercitus, Dominae suae non lenocinari, sed tantummodo famulari assuescat. Nullum certe in homine membrum esse, quod ita Cordi satisfaciat atque conspiret, dicere solebat S[ancta] Catharina Senensis , divinitus edocta. Dialogor[um] c[apitulo] 89. Huius itaque Sensus [Orig: Sensûs] blandimenta tentantis Animam, et, si annueret, ad absurda ducturi, sicut et ceterorum Sensuum insidias, in mollia Epistolarum vincula coniecimus. familiaris enim scribendi modus, refert quendam procorum in agendo loquendoque modum: suavi sed tecta atque viscosa facilitate sollicitantium praedam capiendam. Sic Auceps capit Aves, procus puellas, Daemon per Sensus Animas.

Argumentum EPISTOLAE PRIMAE.

VISUS URANIAE .

Sed neque Arachnaeae certent subtilia telae
Viscera: et in teretes stamina ducta rotas.
Laedere pupillam, gravis est iniuria, nostram.
Talitro frontem laedere, ludus erit.
3. Praeterea nihil est oculi velocius ictu.
Non aequat Parthus , non iaculator Arabs .
Praevenit excussae rutilantia fulgura nubis;
Summaque, momento temporis, astra ferit.
Femina praesertim nostris accingitur armis:
Quando alia imbellis sexus inopsque negat.
Militat aspectu, cum vult se fortiter uti.
Hinc velut ex pharetra fulgida tela iacit.
Iacta, Cupidinei penetralia pectoris intrant:
Perque animum rapidi fulminis instar eunt.
4. Da faciem quamvis, nulla non parte venustam.
Ni videat, foeda est: ni videatur, abest.
Turpe rudis catulus, communique aethere cassus.
Idem, cum caecus desinit esse, placet.
Vile pecus talpa est. lynces celebrantur acuti:
Plaustraque non humili Bacchica sorte trahunt.
Solantur maestam Noctem procul aetheris ignes.
Sidera sunt oculi, pulcher Olympe , tui.
Aspice pavonem: quid enim formosius illo?
Nimirum gemmas explicat ille meas.
In me viva suam fixerunt Gaudia sedem.
Hîc [Reg: Hic] habitant Charites : hîc [Reg: hic] genialis Amor.
5. Hinc manant lacrimae: quas cum miseranda profundis:
Amittit vires egeriturque dolor.
Crede mihi, non est humor pretiosior isto.
Unica saepe Deum flectere gutta potest.
Hoc Superum [Orig: Superûm] nectar quoties Metanoea propinat,
Exceptum phialis Angelus ipse bibit.
Flent quoque iucundo vites imitamine nostri.
Fletibus his ridet dulcius uva magis.

6. Cur quidquid carum est, ex me censetur? Et inde
Exauget pretium dos duplicata suum?
Urbs, oculus Regni si qua est Augusta, vocatur:
Urbis ut in vasto Curia pulchra Foro.
Euryalus Niso , Pylades dilectus Oresti ,
Iste meos oculos, dicit, amicus habet.
Hac leviter quoque nemo volet cum parte iocari:
Qui tamen in tergum saeviet usque flagris.
Cum subit intrepidus fulvam gladiator arenam,
Mutuaque adverso conserit arma viro:
Non parcit manibus, latus obicit, omnia pugnam
Membra cient: oculis sed cavet ipse suis.
Vincat: at his laesis queritur de sorte triumphi:
Et, mallet fracto succubuisse genu.
Mecum laetitiae, mecum sunt mille lepores:
Mille voluptates pupula parva capit.
7. Per nostras tamen ipsa soles laetata fenestras
Prospicere, et Mundi commoditate frui.
Utque frui possis, meus est tibi nervus ad usum.
Delicias omnes Opticus ille refert.
Ah dolor! Humani compacta in corporis artus,
Haud secus ac taetro carcere clausa lates.
Tristia praesentis toleras fastidia vitae:
Et pateris tenebras deteriore situ.
Visus adest, aperitque fores, moestumque timorem
Discutit, et magna taedia parte levat.
Ah, quoties longa noctis caligine mersa
Optâsti reducem, me reserante, diem!
Ah, quoties, cum iam caneret cristata volucris
Nuntia Leucotheae ; me vigilare iubes!
Evigila, clamas: quam longo tempore dormis?
Sat somni nebulis est tenebrisque datum.
Vix igitur valuas pando tibi frontis eburnas,
Palpebraque absterso mota sopore micat:

Protinus Auroram , me connivente, salutas;
Et gaudes spatio liberiore poli.
Cernis discursus, studia et contraria vulgi:
Quid vetus hic noster, quid novus Orbis agat.
Est aliquid, speculo, variarum et imagine rerum,
Captivam luctus fallere posse suos.
Flaventes spicis quis te deducit in agros,
Quaeque superfusis prata rigantur aquis?
Unde dari, noscis distinctos floribus hortos,
Albaque purpureis lilia mista rosis?
8. Non tibi praestat idem nasus captator odoris:
Nec Gustus, nec qui Sensus in aure sedet.
His opto meritis in amici foedera sumi
Ante meos fratres: si tamen aequa peto.
Aequa peto: modo tu, sicut propiore ministro
Non gaudes; cupias non propiore frui.
An suspecta timens consortia mobilis astri
Moribus incipies indubitare meis?
Ne timeas noctem, quae nil moderabile suadet.
Odimus hanc. obstat nox inimica mihi.
Lumen amo: tenebras omnes odisse necesse est.
Bubones aquilis ni sociare velis.
Sidereas volucres genio sectamur et ortu.
Sint aliae Veneris ; sum Iovis ales ego.
Pone metus igitur. nobiscum virgo manebis,
A solo VISU nulla puella perit.
Annue: communis te per primordia vitae,
Nec nisi per mortem dissocianda precor.
Per si quid dulce est, fuit aut umquam [Orig: unquam] tibi mecum.
Scis tamen his oculis dulcius esse nihil.
Si quod in Aegypto Pharos optatissima nautis,
Taedifer in cymba [Orig: cumba] corporis usque fui.
Taedifero nunc redde vices, taedamque iugalem.
Dicere iam liceat: Sis mea, Simque tuus.

Ambo felices: ego, quem cumulabis honore;
Tuque, ministerio quod potiare meo.

URANIA VISUI.

Non eadem lynci, quae grata cubilia talpae:
Non habitant uno noxque diesque loco.
Nec bene conveniunt oculatus et aetheris expers:
Idem Tiresias , et simul Argus eris;
Eice, quas oculo putri spes pascis inanes.
Contentus propria condicione mane,
4. Assignata tui frons est, non pectus herile
Usibus ulterius quid petis ergo mei?
Pectore se ponunt Animae stratoque locantur.
Interior nullis Sensibus aula patet.
Hoc velut in thalamo servum renuente quiesco.
Limina defendas exteriora domus [Orig: domûs] .
Impiger observa, ne proditor otia turbet.
Commissas lictor sta vigil ante fores.
5. Nec tamen irascor, quod ames. quis amare vetabit?
Dummodo sit castus, non vitiosus amor.
Hoc quoque enim dubito. nam quid temerarius ambis?
Nil potes in Dominam Iuris habere tuam.
Tecum blanditiae, tecum sunt mille lepores.
Cur totidem fraudes, iunctaque damna siles?
Lene supercilium Cyprios declinat in arcus :
Unde iecur figens, torta sagitta volat.
Grandibus, atque coma [Orig: comâ] maioribus, incubat ingens
Saepe superciliis fastus, et horror inest.
Laudatae quaecumque refers praeconia formae,
Ostentare potest non minus illa culex.
6. Est structura quidem, fateor, mirabilis omnes
Attonitos reddit Numinis istud opus.
Vix tamen inficiunt aliud; vel atrocius urunt
Haemoniae matres, Thessaliae que nurus.
Fascinus infamat: corrumpit dira libido:
Inquinat impuro sanguine turpis anus.
Iam quod pelliculas tunicarum nomine iactes;
Non debes nimium complacuisse tibi.

Has propter tunicas, tunica quandoque molesta [Orig: molestâ]
Moechus Templorum plectitur ante fores.
O quoties ad turpe nefas discinctus adulter
Debuerat simili non nisi veste tegi.
Sit tibi praeterea pupillae nobilis uva:
An non Autumnus letifer inde fluit?
Quando propinavit sese Iuditta videndam?
Expressa est oculis mustea forma nocens.
Ebrius hoc musto, velut a vertigine, Princeps:
Ebria turbati mens Holofernis erat.
Ex facie infusi tantum bibit ille decoris,
Ut rueret titubans, evomeretque animam.
Quod loquor obscuris perplexa aenigmata verbis;
Hoc facio, mihi si credis, amore tui.
Ne sim dura tibi, quantum licet, abdita celo
Crimina, vulgatum diminuoque malum.
Atqui vera loqui me scis: et scire fateris.
Publica sunt nullis infitianda modis.
Nec culpo humores, quibus uteris; hos tamen ipsos
Causam naufragio saepe dedisse queror.
Submersit plures oculi crystallinus humor,
Quam mare, et Hesperiis concitus Auster aquis.
7. At, tua quae fraus est, praecepsque audacia; solo,
Scribis, ab aspectu nulla puella perit.
Dina tamen periit, Sichen que imbellis amator:
Ille suis oculis captus, et illa suis.
Lumina Samsoni meretricis lumen ademit.
Abstulit immeritam Dalila visa comam.
Perdidit et vires una fortissimus Heros,
Pellicis [Reg: Paelicis] infami forfice tonsus Herae.
Quam bona res oculus simplex, sancteque pudicus;
Tam mala lascivus, nequitiaque salax.
Hic et Iessidae transfixit pectora telo;
Et Ducis Assyrii sustulit ense caput.

Argivos Patriae caecus non intulit ignes:
Aut certe solo caecus amore fuit.
Sed neque quam rapuit, secumque ad Pergama duxit
Priamides , legitur lena fuisse myops.
Ut vidi, ut perii, clamat miserabilis Exul ;
Iussus ad Euxini litoris ire fretum.
Se quoque spectantem Narcissus fonte peremit.
Usque adeo et falso lumina visa nocent.
Arte regendus equus: sed non minus arte regendus
Visus; ab indomito nil alienus equo.
Palpebra pro freno datur, ut moderamine certo
Clausa modo astringat; laxet aperta modo.
Hoc uti quoniam neglexit Alypius olim:
Fertur in Ausonio paene perisse foro.
Cum furerent saevi, Circensia publica, Ludi:
Prodideretque suas Roma cruenta neces:
Sedit, spectavit: mox et clamavit et arsit:
Belua cum visis factus et ipse feris.
8. Si tibi thesaurus lacrimarum est creditus uni:
Forte unus causas, cur lacrimeris, habes.
Ex oculis caedes, incendia, bella, rapinae,
Monstraque luxuriae sanguinolenta fluunt.
Tam notum est: animas oculi praedantur amantes;
Quam notum est: oculi sunt in amore duces!
Sint utinam et vitae, qui mortis saepe fuerunt.
Unde haustum est virus, profluat inde salus.
Noscitur ex vultu plerumque domesticus hospes:
Noscitur ex stellis vultus et ipse suis.
Ah, niveae quoties inter duo sidera frontis,
Stella nocens Veneris currere visa fuit!
Ergo per faciem rivi ducantur aquarum.
Turbida laxato flumina fonte ruant.
Ite, quis arcebit? quot stant in vertice crines:
In pectus scatebris tot fluat unda novis.

Idalias aliis flammas restinguite thermis,
Quam quas Baiano littore fundit humus.
Salsa placet Superis placandis victima. Salsae,
Dulcia quae purgent furta, petantur aquae.
Pupillae quoties philtrum fatale biberunt!
Egerat hic medicus blanda venena liquor.
Quid tamen egereret? Nihil est fallacius imbre,
Qui fluit ex oculis: aridiusque nihil.
Nam quis iam lacrimae fidat? Simulare docetur:
Quodque est deterius; iam simulare docet.
Illa nil citius mediis arescit in undis.
Tantalus has aeque non bene prendat aquas.
Coniugis effertur funus, comitante marito;
Flere putes: ficto risus in ore salit.
Luditur alternis vicibus Comoedia fallax.
Deplorat functum Fulvia maesta virum.
Scissa genas, adaperta sinum, percussa lacertos.
Tota madet facies: luctus in ore gemit.
Et tamen (o Manes .) hora levis uxor eadem [Orig: eâdem] ,
Qua plangit, dici iam nova vota potest.
Atra prius, subito candet. nova flammea sumit.
Gutta nec est fletus [Orig: fletûs] lugubris ulla super.
Qualis anas, stagnum longo tenus abdita collo
Immergenda subit, perluiturque caput:
Vix egressa vadis, iam toto corpore sicca est:
Et levis nullo penna liquore madet.
Flevit, et Hypsipylem flendo decepit Iason .
In Lemno madidus, Phaside siccus erat.
Troius Oenonae quondam iuravit amator
Per Paridis lacrimas, per lacrimasque Parin .
Idem deceptor ficti post oscula vultus [Orig: vultûs] ,
Oenonen potuit deseruisse Paris .
9. Nec moveor tantis, quas dotibus ipse recenses:
Quamvis his movear; nec tamen ipsa nego.

Multa quidem, parvoque capis spectacula nervo,
Sed fugiunt Sensum plura videnda tuum.
Tu pecudum ritu tantummodo corpora cernis.
Altius o quanto MENS mea lumen habet!
Subtilis, velox ego sum: leve simplicis aurae
Fulgur: et aeterni proxima imago Dei:
Non potes obductum nebulis transcendere Caelum:
Fulget ubi FACIES invidiosa nimis.
Non potes Aligeras acies, sine labe vagantes,
Obtutu GENIOS interiore sequi.
Divinas penetrare nequit tua pupula fibras:
Intendat sese quamlibet omne iubar.
Cogitur, ut nolit, contentus quisque manere
Materiâ sphaerae conveniente suae.
Sors tua terrestris; nec plene excedit opacum.
Rustica concreto pulvere gemma nites.
Sors tua mortalis. Quid eris tellure sepultus?
Nempe lacertarum denique pastus eris.
10. Ast ego nec Fatis, nec debita tristibus umbris,
Post mortem primum luce micabo mea.
Exspectata simul me transformaverit in se
GLORIA: quod tempus non procul esse reor.
Aspiciam Numen Summum sine fine Beata:
Quale suo Immensum de Mare fonte fluit.
Tunc vere meritura decus nomenque Videntis
URANIE liquidae Filia lucis ero.
11. Ergo cave aequalem Dominae deposcere sortem.
Finio. Responsi summa sit ista mei.
Quos habeo famulos, dedignor habere maritos.
Impar coniugium non bene firmat Hymen .
Me penes est Sensus sceptri dominatus in omnes.
Haud patiar, servos scribere iura tori.
Si tamen admittis leges mentemque Clientis:
Non oculus tantum; noster OCELLUS eris.

Sin aliter sentis; pergisque rebellis, et acer,
Et vagus, erronum more, nocere mihi.
LUCIA fortis ero; frontemque haustura profunde,
Effodiam rapida lumina bina manu.

SYMPHORIANUS CINNA PICTOR URANIAE .

SYMPHORIANUS CINNA PICTOR URANIAE .

Effigiem Pictoris habes. ne plura requiras;
Tantum non loquitur, nostraque verba facit.
Vivimus, URANIE . potes hac vel in icone vitam,
Flabraque pulmonis paene notare mei
Pinximus ad speculum. Quid agat, si quaeris, Imago,
Aut desiderium quod patiatur? amat.
2. Dum ne displiceam, quod nostram invenerit artem,
Pastor, uti perhibent Lydius inter oves.
Quippe pedo signans proiectam, reddidit umbram
Lanigerae pecudis: iustaque forma fuit.
Non est dedecori mihi pastoralis origo:
Nec lucem ex umbris elicuisse pudet.
Pastor erat Moses Soceri Raguelis in agro:
Quem similem meitis; quem dabis ore virum?
Pastor et Obedides : is, qui iuvenilibus annis,
Prostravit funda te, Goliathe , sua [Orig: suâ] .
Pastor et ille fuit; dubiam tres cuius in Ida
Iudicio formam supposuere Deae.
3. Aspice roriferis suspensum nubibus Arcum:
Occidui pictum nobile Solis opus.
Quid sunt graminei, nisi picta tapetia, campi?
Istorum Zephyrus floridus auctor erat.
4. Non ego, ut artifices alii, sum portio vulgi:
Nec mea communi digero fata tribu.
Respuimus nomen vilis triviale Magistri.
Principis hic titulum, qui bene pingit, habet.
Discimus exemplo veterum rituque Sophorum.
Multaque in hunc finem clara Lycea patent.
Floret apud celebres non una Academia Belgas :
Floret in Italia , totaque Roma fovet.
Conveniunt Itali , statuuntque ante ora Senatum.
Gallus , Iber , Scotus , Teuto , Britannus adest.
Hîc [Reg: Hic] et Parrhasii renovant fallacia vela,
Picta tumet botris Zeuxidis uva novis.

Hîc [Reg: Hic] se Nicomachum profert, aliusque Nealces :
Et sonipes picto vivus adhinnit equo.
Timanthis gladio fossus monstrabitur Aiax :
Procumbet passis Iphigenia comis.
Alterius genium ductusque examinat alter:
Ipsaque censuram Linea Coa subit.
5. Sic tandem excolitur, nomen qui grande mereri
Gestit, et aeternum conciliare decus.
Ut sileam priscos: nullum non protulit aevum
Illustres aliquot conspicuosque viros.
Quorum Posteritas cineres quoque sera veretur:
Relliquiasque sacri muneris instar habet.
Angele tunc Michael famose taceberis Urbi:
Cum perdet linguam Roma diserta suam.
Tot poni Raphael Urbinas dignus in aris;
Quot positas eius nomine fama canit.
Palma: tuae semper Iudittae palma virebit:
Dum stabit Veneta Marcus in Urbe Leo.
Saecula Bassano similem non multa tulerunt.
Maiorem, credo, Saecula nulla ferent.
Functorum monumenta satis vel muta loquuntur;
Quae monumenta tuae [(printer); sic: tua] sint, Titiane , manus [Orig: manûs] .
Quamvis Zuccatum subduxerit Atropos Orbi:
Clarus adhuc hominum viva per ora volat.
Bellino debet Gonzagae Iulia formam:
Qua vultus Helenae vincere visa fuit.
Quid Caligarettum Tindorettumque sagacem,
Cumque Trevisano te, Mutiane loquar?
6. Aetas ALBERTUM DURERUM nulla silebit.
Dum Mosa , dum Rhenus , Danubius que fluent.
Noricus hic omnes illo discrimine vincit:
Ars a Natura quo superata latet.
Uxorem ne tuam vis, Collatine , videre?
Urbem, quam MONACHUS nomine monstrat, adi.

Aut hodieque potest dici Lucretia viva:
Aut tua, cum nupsit, sic quoque picta fuit.
Ergo etiam pingi vivam potuisse, fatendum est;
Sit licet unius viva coloris ope.
Vel certe falsum est, talem vixisse puellam,
Libera quae moriens concidit ense suo.
Haec si Tarquinio rursus spectanda daretur;
Cogeret ad saevum rursus adulterium.
Illa videretur mucrone resolvere pectus
Velle; probrum casta fortiter ulta manu.
Concolor ex picta posset Lucretia nasci,
Esset Dureri si quis in orbe gener.
A sonitu vocis vox ut geminata resultat;
Effigiem pareret sic licet umbra suam.
7. Tu quoque non minor es summis, gemmaque notandus
Inter Boiugenas candidiore, NIGER .
SCHWARZIUS in paucis felix, ubi Principis Aulae
Moenia vicinis Isara plangit aquis.
Pictorum potuit, Nasarenae Virginis ora,
Suavius ex omni ducere nemo choro.
Tanquam si praesens coelo delapsa sereno,
Ora propinasset, sidereasque genas:
Ac si sedisset. porrexissetque labella,
Et frontem, et Pueri basia vesca Dei.
Omne tulit punctum NIGER hic, dixere periti.
Inter censores, CANDIDUS ipse fuit.
Contulerant alios; non aequavere vel ipsi
Quis superant alios! tam lepor omnis inest.
Aspice: sunt huius veri, non huius, ocelli!
Haec facies viva est: ista cadaver olet.
Cura dolorque procul. DIVINUS PUSIO vere
Ridet et halanti subsilit ore rosa
Virgo, tamen Virgo est, et vultu MATER eodem.
Ex illo scires non sterilem esse Deam.

Sed nil matris habet luctum redolentis, et Evam:
Nec tamen et vacuum Virginis uber habet.
Miscet utrumque color. genitrix et virgo resultant.
Haec peperit Numen: nesciit ista virum.
8. Iamne vides, Artis quae sit praestantia nostrae.
Nec decus artificis vilius esse scias.
Quin et feminei fuerit non ultima sexus [Orig: sexûs]
Gloria: cui laudi pingere posse datur,
Peniculo, vel acu: sicco madidoque colore.
Inferior tamen est pensa trahentis honos.
Marcia Varronis , Miconis Timareta , Cratonis
Irene , titulos hinc habuere suos.
9. Sed neque opes desunt: nec quae [(printer); sic: quam] commixta colores
Temperet, auriflui deficit unda Tagi .
Unus saepe Puer pharetratus et aliger, aere
Immenso stabit; Tyndareum ve caput.
Augetur pretium censendo: exaggerat Auctor,
Laetior hac vita est! ditior esse potest!
10. Exemplum nostri sit Belga RUBENIUS aevi,
Ingenio felix, divitiisque potens.
Ante suas Scaldis revocabit corniger undas
In caput, et retro fluminis agmen aget:
Quam damnet tenebris, et adhuc memorabile nomen
Rubigo tanti deleat ulla viri.
Ut Iovis ex almo Cerebro Tritonia Pallas
Prosiliit, solo Filia nata Patre:
Sic varias proprio formas e vertice fudit,
Et quasi progenuit corpora mente suâ [Reg: sua] .
Eminet ex tabulis, et anhelat truncus, et Icon
Clamat, se natam Deucalione novo.
Scilicet hic lapides proiecit, et iste colores:
Refert in iactu, pone vel ante, nihil.
Consurgunt utrinque homines, animantur, et exstant.
Membra lacertosos posse movere putes.

Atque hic est Pictor, qui testamenta reliquit
Regia: cui census Persica gaza fuit.
Pransus in argento, laticem sumebat in auro,
Sed de communi non erat ille latex.
Massicus influxit, seu pressus vite Falerna:
Vel minimum praelis, Rhene iocose, tuis.
Ecce: vehebatur late per compita curru:
Si non Hesperii terga premebat equi.
Finge novem Musis operatum: finge secutum
Nomen, et armati castra fuisse Ducis:
Transque peregrinos tractus sulcasse carinis
Aequora: non tantas accumulasset opes.
11. Si rite expendas; ( Manes et funera testor,
Et Dea, cum Parcis te, Libitina , tribus:)
Terrigenum [Orig: Terrigenûm] debent nobis tot milia lucem,
Quae iam perpetua nocte sepulta forent.
Saepe patrem gnatus numquam vidisset ademptum
Posthumus; aut matrem filia rapta suam.
Pictor adest: quaque arte valet, succurrere gaudens
Naufraga Lethaeis eripit ora vadis.
Per nos Heroum spirat sub cespite virtus:
Sparsa licet multo sanguine terra premat.
Tillius occubuit: sed enim post nobile vulnus
Vivit in effigie non minus ille sua.
Gustavum posita Suecum Mors abstulit hasta [Orig: hastâ] :
Pugnantem gladio picta tabella refert.
Sic tenuit ferrum: Sic arma ferebat Adolphus .
Nimirum nostra sic tulit arma manu.
Quae Lycius rapuit campus, nos reddimus illi.
Arduus in nostro Fata triumphat equo.
Mulceat in primis teneras pictura puellas:
Nam formae fragili subvenit illa bono.
Destruit hanc penitus Lachesis, vel deterit aetas.
Nostra resistendo frangit utramque manus.

En, haec Eugenia est Isabella , virilis Amazon:
Demisit faciles cui Leo Belga iubas.
Ista Palatini Constantia Principis Anna :
Haec Ducis Alberti Clara Renata fuit.
Eheu! Caeciliam fixit Mors Sarmata telo.
Perdideras oculum tunc Marianna tuum.
Quam Leopoldinam lugebat Caesaris Aula,
Sic cupis in primo flore videre, potes.
Sic Iovis Austriaci fulsit pulcherrima Iuno :
Purpureum petiit cum generosa torum.
12. Et tua, si nostram non aspernabere concham,
Effigies dabitur conspicienda foro.
Est aliquid, digito monstrari in imagine posse,
Desuper adscripto carmine: Talis erat.
Cum Fama multas ibis spectanda per urbes:
Credenda a populo praetereunte Dea.
Sive Themis digressa Polo: sive una sororum.
Quam putet applaudens esse Thalia suam.
Sive aliqua illarum, quae aversae terga renident,
Altera in alterius mutua nexa manus.
Tu potior pingi: tu dignior omnibus illis.
URANIE Charis est, pro tribus una triplex.
Non Clytie Phoebi , non te Babylonia Thisbe ,
Pulchrior in terris non Atalanta fuit.
Hippomenes si te videat, Schoeneida temnet.
Hippomenes oculos non tamen unus habet.
O nova Schoeneis , vere Schoeneia Virgo.
Nomine quo pulchras Gens Alemanna vocat.
Per te, perque tuum, Schoenia [Orig: Schoenìa] Nympha, decorem.
Qua forma gaudes, utere: CINNA rogat.

SYMPHORIANO CINNAE PICTORI .

URANIA SYMPHORIANO CINNAE PICTORI .

2. Simia missa quoque est, et cercopithecus, et ales
Discolor, Eoae psittacus erro plagae.
Muneribus visis, quibus exaequanda rependam!
Agnovi genii symbola certa tui.
Scilicet humanos mores imitantur ut illi;
Et risum, mimo subsiliente, creant:
Sic tu Naturae dum callidus exprimis ora;
Eiusdem dici simia vera potes.
3. Haud equidem invideo, quod Princeps lege recepta [Orig: receptâ]
Diceris. Haec artis gloria prima tuae est.
Si tamen admittis, nomen tibi dignius edam.
Maius adhuc virtus conciliare potest.
Disce prius castis tua pingere moribus ora:
Disce prius placitis non inhiare bonis.
Non tantum modicus Princeps, sed maior Ibero
Rex eris. Hunc titulum, qui bene vivit, habet.
At nondum appares sceptris regalibus aptus.
Qui servit vitiis quomodo liber homo est?
Cui Puer insultat Paphius: quem verberat arcu,
Collaque captivi sub pede pressa tenet.
Nam quibus illecebris incautam fallere leno
Niteris, blandis illaqueare dolis?
4. In me tanta quidem spargis praeconia formae;
Posset ut auditis ipsa Diana rapi.
Iam sum Schoeneis; iam sum Schoeneia Virgo:
Iam neque Teutoniae pulchrior ulla Dea est.
Quae tam dura silex istis impulsibus obstet?
Nec mihi stat rigido cornea fibra gelu.
Ambiguos sensi concusso pectore motus.
Immeritas etiam laus violenta trahit.
Et cur reiciam, quod donat idoneus auctor?
Si sum, cur faveam non Atalanta mihi?
Sed, qui sic laudat, mercari velle videtur:
Ac pretium linguae me petit esse suae.

Ergo tibi videor deludi posse puella,
Cyprigenae pomis, te iaciente, datis!
Curras, stes, sedeas: pingas fingasve licebit.
Nec meus Hippomenes, nec paranymphus eris.
5. Commendas alios, atque inclita nomina profers
Scimus, et Ausoniis civibus illa patent.
Bellini , Palmae , Titiani , pagina fiunt:
Romanus Michael cum Raphaele suo.
Ultima, mi bone vir, de te fit quaestio. Quales
Exprimis auctores? Quos imitaris avos?
Laudatur DURERUS . Ego quoque laudo. Quid ultra est?
Scilicet ut simus Symphoriane , pares.
Fortibus ut factis aequemus fortia verba.
Nullum maiorem laus aliena facit.
Tu quoque Iudittam Gonzagiades que venustas
Pone sub aspectus: ANGELUS alter eris.
Quid te DURERI Lucretia clara per Orbem;
Quid Caligaretti glauca Minerva iuvat?
Si pro Cassandra Xanthippen pingis anilem:
Quam neque Censores, Socratis esse putent.
Amphora si calamo signatur, et urceus exit.
Proque lupo vulpes, proque leone canis.
Si nescis aliud, quam vel simulare cupressum:
Vel pavidum leporem, saetigerumque suem.
Dic: quoties de te, Fecit, Faciebat, in Urbe
Cantatur? Quota fert nomen imago tuum?
Cuius in aulaeis, cuius monstraris in aula?
Quis dicit: Tantum Cinna peregit opus.
Sed nihil infirmo. Neque enim, quia nescio multa,
Compertum est ideo, te quoque scire parum.
Fac modo me gnaram, tabulasque ostende: favebo
Laudibus ante alios quoslibet ipsa tuis.
Iamque tibi faveo. Plura ac maiora requiris?
Esse utinam posses, Symphoriane , meus.

At meus esse nequis. Voto est aliena voluntas;
Promissamque sibi me tuus alter habet.
Ditior hoc non es, promas licet omne metallum;
Quantum Pactoli ripa Tagi que vomit.
6. Pace tua dicam: modica est opulentia vestrae
Artis; et innumeri, qui celebrantur, egent.
Vidi pannosum quandoque incedere Apellem ;
Pro lauta vacuum qui dape sumpsit olus.
Quamvis penderet pictis onerata canistris,
Artificis mensam pauperis ante Ceres ,
Vidi corrosum gnatis apponere panem.
Mandebant farris mucida frusta nigri.
Plorabant pulli: mater miserabilis una.
Nil facit ad stomachum vanus inopsque color.
7. SCHWARZIUS ipse tuus, famaque usque ad sidera notus;
Qualem laudasti, Cinna diserte, mihi:
Iro pauperior tandem decessit. In arca
Dicitur argenti vix habuisse scobem.
Fertur adhuc hodie naulum debere Charonti .
Defecit miserum nummulus iste, triens.
Paene, quod ad feretrum lacrimas excussit inanes,
Exequiis caruit flebilis umbra suis.
I nunc, et iacta centum sestertia. Frustra
Ad Scaldim caussam magnaque dicta crepas.
8. Nam quotus est isto labente RUBENIUS aevo?
Aut quis, qui micas colligat huius, erit?
Rara avis in terris. Peregrini veris hirundo
Tempora praeveniens, hic, puto, Belga fuit.
Ille quidem meritos opibus cumulavit honores.
Quae poterant Hominem nobilitare Novum.
Sed magno ex numero primus monstratur et unus.
Squalet [Orig: Squallet] , et in trivio cetera turba iacet.
Hîc [Reg: Hic] quoque, non cuivis contingit adire Corinthum ,
Esse rear verum, quod Venusinus ait.

Vive Midae Croesi que bonis dignissime pasci.
Possideas omnes Pygmalionis opes.
Sed madidos vita fratres, quia cuncta veremur.
Vitanda est sociis crebra popina tuis.
Egregium hoc hominum genus insanabile, semper
Potat, et assiduo proluit ora mero.
Tot sunt frugales fortasse, quot ostia Nili ,
Ex centum, septem vix reperire queas.
Malunt ex vitro rubrum sorbere colorem.
Commissus lino siccius ora rigat.
Spernitur in muro plantata a Zeuxide vitis,
Gratius ex vera vina bibenda fluunt.
Ergo diu noctuque tenent spumantia musto
Pocula; qua fuerat concha tenenda manu.
9. Italicae quo fama Scholae? Stoa vestra lupanar
Rectius, aut pecudum mandra vocanda foret.
Nota lues: nullos pictoribus atque poetis,
Maiores foedae Cypridos esse popas.
Tot Veneres Veneri , frontes sine fronte pudendas
Immolat amborum, corpora nuda, furor.
Sunt qui nil aliud chartis inducere possunt
Praeter Hamadryades , cum Satyris que lupas.
Hîc [Reg: Hic] ponit vestes: hîc [Reg: hic] Salmacis Hermaphroditum
Implicat. Ex illo femina mollis aqua est.
Venatur virides Pecoris Deus , ecce, Napaeas .
Hoc stat, ais, centum milibus artis opus.
Non ego dem septem nummos. Insumere gazam,
Atque oculum tanto pascere, stultitia est.
10. Ut bene de vivis fatear functisque mereri:
Culpa tamen multos non facit una reos.
Vana superstitio per vos increscere coepit:
Diis quoque sacrilegis est patefacta via.
Primus in orbe Deum statuit Timor. Impius illum
Primus item Pictor sustulit arte sua.

Innumeros finxit falsos, verumque removit,
Fingendi caussam mors inopina dabat.
Forte patri gnatus Fatis praereptus acerbis,
Aut matri Soboles occidit ante diem.
Ille leonis atrox instar furit, illa leaenae.
Deflebant catulos orbus et orba suos.
Mitiget ut saltem tenuis praesentia luctum;
Funus adumbratur: Supplet imago vicem.
Defuncti effigies Laribus suspenditur altis:
Paullo post cultos inter habenda Lares.
Accedente situ, succrevit gloria Larvae.
Numen habebatur, quod neque nomen erat.
Huic caput inclinant: huic vina et tura ministrant.
Ponitur ad flavos plurima cera pedes.
Spicea serta gerens in imagine filia, dici
Post aliquot messes debuit alma Ceres .
Illius Gnatam [Reg: Natam] , dum laeta vagatur in horto,
Abstulerat, rapta virginitate, procus.
Infremuit Genitrix. Quia cara Proserpina , picta est:
Credita in Elysium denique rapta nemus.
Credita Plutonis coniux, Hecateque triformis:
Matribus infernis exululata nurus.
Purpureus Iuvenis, turgentique uvidus ore,
Mortuus autumni tempore, Bacchus erat.
Hoc illi dederat, lustris ter quinque peractis,
Artificis, curva falce putanda, manus.
Hinc tot falsorum prostat iam turba Deorum:
Semibovesque viri, semivirique boves.
Saturnus , Ianus , Liber , Silenus , Apollo :
Vesta , Thetis , Cybele , Delia , Iuno , Rhea .
Mercurius furtis gaudens, Cythereia stupris:
Marspiter arma sonans, Iuppiter igne tonans.
O utinam formata Iovis cum fulmine primo
Obruta fulmineis esset imago rotis.

11. Atqui et virginibus, dices, sacravimus Aras.
Laudo: nec inficias, maxime Pictor, eo.
Vidi Caecilias : Agnes spectantur et Agnus;
Calcat Thecla feras, et Catharina rotas.
Sed vidi in vestris Erycinam saepius aris;
Quam Divam Costo Pallada rege satam.
12. Plura pudicitiae saeva irritamina laesae
Intulit obscena lubricus arte labor.
Susannam quoties nudam violatis in horto!
Non poterant gemini quam violare Senes.
Iessiden semel una lavans fataliter ussit.
Accendunt plures vestra lavacra faces.
Semper, io, semper vobis Diana lavatur.
Non satis est, visam turpiter esse semel?
13. Forsitan et nostram faciem committere vulgo,
Quae tua libertas est male sana, voles.
Deprecor indignans, quamvis hoc Tyndaris optet,
Prostitui medio publica lena foro.
Contenta est oculis Superum [Orig: Superûm] mea forma probari,
Illis si placeo, sum speciosa satis.
Casta palam refugit vultu quocumque videri.
Quo velata magis, pulchrior intus erit.
Si qua potest capitis sacrum deponere peplum;
Huic quoque cum zona perdere serta, leve est.
Iam delibatur media plus parte pudica,
Cuius in aprico pendet imago loco.
14. Ut tamen ipsa velim faciem praebere colori:
Quid facies? Visum non subit iste decor.
URANIE non est corpus, sed corporis hospes
Spiritus aetheriis sedibus ille venit.
Quomodo me pinges? cuius tibi nulla videndae
Copia, ni claudas [(printer); sic: claudus] lumen utrumque, datur.
Virtus, est animae verus color. Hic latet intus.
Interiore sinu conspicienda mico.

15. Hoc quoque, si nescis, iam dudum est ille receptus,
Quem primum et solum dignor amore meo.
Illius effigiem veram mihi siste: favorem
Non aliter certe, sic meriture meum.
Pinge Crucem, qualemque tibi descripsero, querno
Stipite suspensum saucia membra virum.
Palleat: et, quoniam violae color ornat amantes;
Accumules violas, quotquot habere potes.
Suffixus clavis, concretus sanguine crines.
Sítque, ut sit maior, nullus in ore decor.
Bina premant sentes et acuti tempora rhamni.
Quod caput amplectar, talia serta decent.
Vulnera per lacerum stillent immania corpus.
Ut sunt, QUINA tamen fac spatiosa magis.
Frange oculos: melius sic integra lumina cernam.
Obscura vultum: clarius inde nitet.
Misce et livorem: totus fuit una cicatrix.
Adde rubens ostrum: fluxit, ut unda, cruor.
Cernuus in mediae nutet confinia mortis:
Immortalis ibi nam mea vita latet.
Hic Meus, hic Meus est, quem stringo tenacibus ulnis,
SPONSUS. Abi Pictor. iam tuus alget Amor.

ALLONIUS PHISCO, MATHEMATICUS URANIAE .

ALLONIUS PHISCO MATHEMATICUS URANIAE .

Qui tempestates, Lunae Solisque labores,
Publica qui mundi praevidet ante mala:
Si sinis URANIE , tantusque ac talis Amator
Te salvere iubet, tempus in omne, suam.
2. Possem etiam magnetis acu mea figere verba:
Quo nullum ingenii clarius exstat opus.
Utque lapis virtute sua mirabilis ipse est;
Sic nostri Inventi suspicienda fides.
Tango stylum: tactoque legas distantia longe:
Certior ad votum littera nulla venit.
Non tamen hunc lapidem mihi iam tractare vacavit.
Fortior ipsa trahis. vis tibi maior inest.
Tu facis, ut scribam consueto more procorum,
Pectoris, o Magnes, conscia gemma mei.
Ut rigeant solido constantia lumina ferro:
Nostra tuum visu cogis obire Polum.
Huc contendit Amor remis velisque profectus.
Altera non potior sit Cynosura mihi.
Blanda fave coeptis, et in aequore dirige cursum.
Intrabit portum laeta carina suum.
3. Optimus ut quisque est, sic addictissimus astris
Semper, et Astronomis, ac tibi, Virgo, fuit.
Per reges numeramus avos. Chaldaea vetustas
Testis, et Assyriae Persia iuncta plagae.
Quosque ad Bethlehemias Sidus venerabile cunas
Duxit, odorifera de Regione, MAGOS .
Parthenope Alphonsum, Ptolemaeum [(printer); sic: Ptolomaeum] Memphis adorat.
Rex meritum stellis cinxit uterque caput.
Ambo gemmiferis hanc praeposuere Coronam,
Quam tua sideream frons, Ariadna , tulit.
Ad nos spectat Atlas , caelum qui vertice fulsit:
Donec in Herculeo nobile sedit onus.
Nostri Alpharabius , Manilius , Omar , Aratus ,
Euclides , Proclus . quosque referre mora est.

4. Hipparcho veteri praefert Florentia Paulum ,
Tychonem Archytae Dania tota suum.
TYCHO Mathematicae Classis fuit ultima Thule .
Ultra nec clavum CLAVIUS ipse regat.
Sistendum fuerat doctis, ubi destitit ille.
Propterea Thulen , ultima claustra voco.
Hoc ego perfeci Sphaeram monstrante Magistro.
Unus prae cunctis iste Magister erat.
Ardua stat turris, stagno circumdata curvo:
Populea silva consita ripa iacet.
Huc ego tendentem, sublustri nocte, sequebar
Pervigil adiutor, continuusque comes.
Tum vero innubi defigens lumina coelo,
Caelesti docuit me quoque voce loqui.
Protendensque manus, en, PHISCO , aiebat Orion
Hoc gladio totam findere posset humum.
Cassidis en conum, cristasque ardore comantes!
Cingula quot bullis, ecce, superba micant!
Aspice sublimis labentia sidera Mundi:
Certa ut in occiduas lege vehantur aquas.
Ut quaedam renuant, vel tardent aequore tingi:
Pleraque curriculo praecipitante ruant.
Circuit Arctophylax, Helicenque minaciter urget.
Sicca tamen mergi Parrhasis ursa fugit
Ut rutilat Pollux , fratrique arridet amice!
Idem, mutato nomine, Castor erit.
Lactis in Oceano remis propellitur Argo .
Stellifer Eridanus picta per arua fluit.
Plurima cognosces, verarum imitamine rerum,
Piscibus et variis assimilata feris.
En oculum Tauri, spoliumque immane Leonis!
En Aquilam! placido mobilis igne volat.
Haec avis arripuit Phryga , pincernamque futurum
Sustulit ad mensam, Iuppiter , ungue tuam.

Aureus hic Aries Phryxi , qui perdidit Hellen .
Hoc est Europe trans mare vecta Bove.
Nonne vides ignes LUNAM stipare minores,
Ordine tam longo, quam radiante via [Orig: viâ] ?
Hic praeit, hic sequitur. credas agitare choreas.
Dispositos gyrat tam bene quisque pedes.
5. Talibus ostentis nos oblectare solebat.
Cimber, qui summus, Caesare teste, fuit.
Credis et hoc nobis? Me contemplatus, et inter
Stellas Erigonem , Andromedam que videns:
Talis erit, dixit, vel Virgo simillima tali,
Olim quae cupiet nubere, PHISCO , tibi.
Sic tua fert Genesis primoque Horoscopus ortu
Annuit, et blando numine mota Venus .
Huc ades e coelo promissa ac debita Nympha:
Certe prae stellis omnibus una places,
Quo, nisi ad Astronomum vultus ASTRAEA reflectat?
URANIE proprii Nominis esto memor.
Quo, nisi ad URANIAM coeli vertatur Alumnus?
Admonet officii cura laborque mei.
Utque vides, paribus studiis retinemur uterque:
Inque vicem tibi me, te mihi iungit Hymen .
6. Indecoris nec te venturam in iura mariti,
Nupta Mathematico, degenerisue puta.
Invenies aliquem, visis qui dixerit astris,
Cum Caelum aspicio, quam mihi sordet humus!
Arte mea totum, modo pes stet in aere fixus,
Terarum a propria sede movebo globum.
Arte mea summas ascendent flumina turres:
Rursus et in vallem praecipitata ruent.
Arte mea, aligerum plumbum per inane volabit:
Sulpur [Orig: Sulphur] inexstinctae lampadis unda vomet:
Arte mea Solem referet crystallinus orbis:
Qualis ab Eoo surgere fonte solet.

Arte mea, vitro Siren inclusa natabit:
Adque [(printer); sic: Atque] lyram saliens Virgine ludet aqua [Orig: aquâ] .
Arte mea statuens numeratis regia saxis
Culmina tot dicam, saxa colossus habet.
7. Eminus ingentis succendam robora navis:
Aequoreque in medio fiet adusta cinis.
Nec tamen infartum pyrio tonitrale metallum
Pulvere, fulmineis exonerabo globis.
Opponam Speculum facili tantummodo flexu:
Non aliter, clypeum quam Geta Thrax que suum.
Aeris in umbonem convexum, flammea forti
Sole lacessitum rectaque tela cadant:
Collectos centro radios iaculabor in hostem.
Iuverit urendas nec maris unda rates.
Nempe Syracusis se defendentibus olim,
Hoc Siculus civis fortiter usus erat.
Heu mihi, si solam te non accendere possum:
Et triplicis ferri in pectore frigus habes.
8. Virgo meis assuesce libens mitescere votis.
Tam mollem sexum non decet iste rigor.
At non et totum PHISCONEM ex carmine nosti [Reg: novisti] .
Plura tenet, paucis quam numerare queat.
Christophoro videor mihi non minor, esse COLUMBO ;
Orbem qui reperit perdomuitque Novum.
Praecessit tantum: laudes non abstulit omnes.
Exaequet sumptus regia gaza: sequar.
Et sequar Americum , Magellanum que, Dracum que:
Quotquot sub pedibus nos habuere suis.
Sub Tropicum cancri, nudos veniemus ad Indos:
Semper ubi Meroe torrida Sole calet.
Nullam ubi, vel dextram tibi nunc miraberis umbram,
A laeva capitis serpere parte tui.
Aspicies cristata suis capita alta sagittis.
Annulus inseritur naribus: ora tument.

Lumbos praecingunt pennis. fert dextera clavam.
Herbarum succo pingitur uda cutis.
Rex horum assiduo radicem mandit odoram:
Quem, pro lectica, pensile rete gerit.
9. Quamquam non opus est, pedibus percurrere Mundum:
Aut longinqua cava puppe secare freta.
Ne labor, URANIE , vel te via longa fatiget;
Cuncta sub aspectus unica Mappa dabit.
Cosmographus mecum te per compendia ducam,
Quae neque Triptolemus novit, et ipsa Ceres.
Quamvis aligero serpente vehatur uterque;
Et volucrem currum ventilet aura levis.
Unius folii Liber, et non grande Volumen,
Exhibet immensas totius orbis opes.
Clauditur hoc gyro; quidquid complectitur aer,
Quidquid terra parit, quidquid Olympus habet.
In tabula videas aeque, quo cardine coeli
Diversis iaceant maxima Regna locis.
Monstrorum fecunda parens hoc Africa tractu;
Divitis hoc Asiae barbara terra iacet.
Oppida cum castris numerare licebit et urbes.
Coctilis hîc [Reg: hic] Babylon , hîc [Reg: hic] sita Memphis erat.
Surrexere novi post diruta moenia muri.
Euphrates , Tigris , Nilus , ut ante, fluunt.
Ultimus hoc barathro caput abscondisse putatur.
Iam tantum septem bracchia nuda patent.
Ecce Palaestinam , Libani que virentia terga.
Hîc [Reg: Hic] Banda , hîc [Reg: hic] mixtis est Balaguata Syris .
Cernis Abyssinos . Mardochos , atque Iavanos ?
Hîc [Reg: Hic] habitant Cafri : gens fera, siqua fera est.
Haec elephantorum patria est: haec ora camelis
Utitur. hîc [Reg: hic] frenis impediuntur oves.
China potens fastuque ferox: numerosus Iapon .
Florida nil spinas praeter et arma parit.

En, decantata est haec illa Canaria felix:
Unde sua excellens nomina sumpsit avis.
10. Heu me! non Ludos, heu! nondum cetera dixi.
Uranie , iam nunc pande, quod opto, sinum.
Pegmata suspendam nullo nitentia tigno.
Nixa tamen iures: machina tanta crepat.
Armatis venient e nubibus, inque theatrum
Descendent prono corpore Martis equi.
Si volo, stat Templum positis immane columnis:
Falsus ubi refluas Nereus egit aquas.
Vix oculum vertas: eadem structura dehiscet;
Hesperidumque recens fertilis hortus erit.
Ridebunt flores: ridebunt aurea mala
Arboris: Uraniae qualia vultus habet.
Vis, ut in Orchestram prorumpant plana viarum?
Et fiat campus, quod fuit ante domus?
Nulla mora est: subitis mutabo frondibus urbem.
Uva teget colles: vestiet arua seges.
Silenus tardo curvus gradietur asello:
Et Fauni comites otia ruris agent.
Protinus, ad nutum, simulati germina Veris,
Horrida momento depopulatur hiems.
Crinitum calvus Maium migrare December
Coget: et in scenam grando nivesque cadent.
Nonnumquam veros imitamur fulminis ignes.
Insternit canam saxeus imber humum.
Audiet ipse Tonans, dicetque: hic nubis hiulcae
Esse solet strepitus, cum mea tela probo.
Efficiam, celeres ut libret lignea pennas,
Ac volet occultis acta columba rotis:
Indicet ex auro fabre factus araneus horas;
Visceraque in mensae circinet orbe sua.
11. Adice iam dictis me prosagire futura.
Vulgo fatidici numinis esse loco.

Dii sumus in terris: neque nobis maior Apollo est;
Intra cortinam mugiat usque licet:
Multaque ab Aonio spiret praesagia luco;
Concitet et sacras Phocidos omnis aquas.
Nos paria audemus sine motu fontis equini.
Nulla per obscurum sibilat aura nemus.
Spernentes Tripodem, solis innitimur astris,
Pendet ab his nostri Diphthera vera Iovis .
Hinc derivamus monitus: arcanetque Fata
Monstrant Oleniae vellera visa Caprae.
Quid matutinae dubitanda crepuscula lucis;
Quid serus Vesper, noxque soporque vehant.
Quid vacuo cornu, quid pleno nuntiet ore
Luna: quid expallens, aut rubicunda genas.
Praelia ventorum, ventisque tonitrua mista,
Frigoraque et madidos, vel sine nube dies,
Signamus Fastis; multo praedicimus [(printer); sic: perdicimus] ante
Ubertatis opes, bella, venena, famem.
Ex nobis sterilis, vel opimus dicitur annus.
Scita Kalendarum continet ista liber.
Praedico: nisi, te, nisi me tibi iunxeris uni:
Omine non fausto cuncta sinistra cadent.
Assensum praebe: totus consentiet aether:
Laetaque cantantes experieris aves.
12. Utque velis (utinamque velis) haec splendida, nostro
Quantumvis voto dona minora cape,
Quod referat varias, Vitrum tibi mitto trigonum,
Irides, et pictis atria plena rosis.
Apparent viridi pendentes aere silvae;
Hybla que cum pratis, Coryrium que nemus.
Florida in acclives cuneos tentoria surgunt:
Qualis et in tremulis flamma renidet aquis.
Colludunt beryllus, onyx, hyacinthus, iaspis.
Multus ubique color, nullus et omnis adest.

Praeterea donanda tibi debetur Imago.
Prima quidem facies, lurida, curua, minax.
Si plebs aspiciat rudis atque ignara: Medusam
Anguineis cinctam crinibus esse putet.
Admoveas oculum puncto: spectabis Adonin .
Acis erit, Sponsus, Siceli Nympha, tuus.
Me miserum! nostro nova si Galatea moveris
Nequidquam ingenio, difficilisque manes.
Quid? quod in abstrusos rerum simulacra recessus
Adriaco fundam qualiacumque tubo.
Plenus fusilibus formis immittitur aer:
Qua cerebrum noctu Morpheus arte subit.
Protinus antipodes nanos obiecta papyrus
Excipit. erectos altera charta refert.
Heu mihi! quod nanus quoque se penetraverit una,
Certa nimis figens tela Cupido puer.
Improvisus enim tacitas immiscuit alas:
Et nunc in vacuo pectore regnat Amor.
Adiicimus speculum, quod nos conflavimus ipsi.
Vix hoc crystallus clarior esse potest.
Utile, cum Libyco distingues pectine crines:
Aut quoties formam conciliare cupis.
Insuper, oppositum Soli, me luce reflexa [Orig: reflexâ]
Exhibet. ingenio disce favere meo.
Hoc igitur, donec firment connubia taedae,
Perpetuum nostri pignus amoris habe.

URANIA ALLONIO PHISCONI MATHEMATICO .

URANIA ALLONIO PHISCONI MATHEMATICO .

Forsan et ipse tuus vitro splendente probetur
Non durabilior, qui simulatur, amor.
Iridis utque color, te iudice, nullus et omnis;
Sic amor apparens, nullus et omnis adest.
Falluntur donis speciosis saepe puellae:
Quomodo viscatae decipiuntur aves.
3. Si verum est, quod amas: cur non ex aere polito
Misisti solidum, nobilis auctor, opus?
Vitrea non durant pascentia munera VISUM.
A minimo flatu talis arena perit.
Nec tu succense. facilis iactura bonorum:
Qualia Fortunae cernimus esse levis.
Tune coruscantis credebas atque subacti
Pulveris aspectu, me potuisse capi?
Atqui non soleo nitidis specularibus uti:
Cura nec Idalii pectinis ulla tenet.
Siqua volet Virgo dimittere nominis usum,
Et castum certa iungere lege torum:
Haud ea propter opes, aut dona fugacia nubet:
Mutua legitimus foedera sancit amor.
Plus multo est, votis quod me certantibus ambis:
Innuba, quod videor digna favore tuo;
Quod mire sollers opifex spectacula centum,
Mille novas artes polliceare mihi.
Metator coeli, Geometres, Pictor, Aruspex,
Augur, Schoenobates, nauta, Tragoedus ades:
Magna, nec invideo, magnasque moventia mentes
Nomina. Dent Superi plura, dabuntque, precor.
4. Ah, tener Alloni ! quandoque scientia, ne nos
Strangulet, est numero diminuenda suo.
Divide tot dotes: non sufficis omnibus unus.
Vitibus haud prodest luxuriare nimis.
Iugera destituunt male multiplicata colonum.
Proficit exiguo limite cultus ager.
Quod bene te iactes, et grandia verba loquaris;
Nautica quae flatu trudere vela queant.

Si non ardelio es, certe potes esse videri.
Talis ego coniux ardelionis ero?
Bellus es arte lyrae, quantus fuit Attalus olim:
Depositaque lyra, bellus es arte pilae.
Credamus: neque enim mihi sit dubitabilis ille,
Concita qui sistit flumina, pigra movet.
Qui trutinat montes, terram metitur et undas.
Vix ego te possim, PHISCO , negare Deum.
5. Explorare libet. speculeris in aere tantum,
Scitor; an et iustum te duce surgat opus?
Nam, nisi me fallo, successus iudicat artes.
Eventus pretii libra fit apta sui.
Multa quidem spondes: tamen experientia mussat:
Famaque non timide testificata negat.
Arte tua, coluber vel aranea nuntiat horas!
Saepe nec ad Solem tangis, amice, scopum.
Vidimus errantes bene correxisse cylindros,
Custodem nostri Baucida ruris anum.
Quas tabulas, bone vir, muro depangis aprico,
Retrahe ad octonos, dixerat illa, pedes.
Fecit: et in puncto Lampas Titania tempus
Reddidit; umbrantem restituitque stylum.
Hic lepor, ista fides, haec coetus [Orig: coetûs] gloria vestri!
Cum iactas, istud provenit, Arte mea.
Arte tua nitens pennis testudo volabit!
Fac prius, ut plano tramite repat humi.
Arte tua volucrem ceram librabis in auras.
Icarus es, quando Daedalus esse cupis.
Arte tua, magni sumptu pereunte canalis,
Nil profecturis fontibus haesit aqua.
Arte tua, steterant quae proxima culmina coelo,
Diruta succusso procubuere solo.
Sic loculi procerum, regum fraudantur hiatus.
Dum struitis lapides, dilapidatis opes.
6. Multa Mathematicus temere promittit; et audet.
Facta tamen verbis inferiora scias.

Si potes e medio proferre oracula coelo;
Et supra Phoebum Pierides que sapis:
Fac Domino lucrosa suo Sapientia prosit.
Eia: tibi vates vaticinare prius.
Cuius in amplexus ibis? quando omnia nosti [Reg: novisti] ;
Cur nescis Sponsae foedera certa tuae?
7. Iactatis vanos, ventosa volumina, Fastos:
Fata Sibyllarum ceu veneranda decem.
Plurima narrantur Graias visura Calendas:
Somnia, Prudentum non meritura fidem.
Signatum Nonis, implebitur Idibus: Idus
Praedictas, Nonis saepe videmus agi.
Venduntur positis caro mendacia nummis.
Pro verbis, populus cogitur aera dare.
Heu, miseris tantum constant exordia Iani!
An non dicatur Ianus hic esse biceps?
Nec modo bifrontem, sed eundem et saepe bilinguem
Invenias. gemino friget et ore calet.
O quoties signum nivis algorisque tremendi
Ponitur: et Zephyris mollibus aura tepet!
O quoties tepidum stillans promittitur Auster:
Arvaque cum fluviis, flante Aquilone, rigent!
Versuti quales iam notae fraudis agyrtae;
Undosum populo circumeunte forum;
Pro botris fungos, pro baccis poma loquuntur:
Alia [Orig: Allia] pro caepis, pro cerasisque nuces.
Qui non vult falli, teneat contraria Fastis.
Fixa leget quoties nubila; nulla legat.
Pro pluvia sudum; glaciem pro fulmine ponat.
Vincet ridiculas hac ratione minas.
Aestus erit? densas ursi circumspice pelles;
Pluraque languenti suffice ligna foco.
Acre gelu? nullas opus est conducere vulpes.
Arcebit gelidum trita lacerna Iovem.
Fumabit rapidis fortasse vaporibus aer:
Haud aliter, quam cum Sirius urit agros.

Saepius agricolae discernunt doctius Annum:
Perque suas numerant tempora certa vices.
Praecipiunt ventos: (horum quoque gratia fratrum,
Rara; nec Hippotades abnegat ipse pater.)
Praesensuque notant discrimina Solis in ortu:
Ancipites Lunas, Mercurii que dolos.
8. Auriculas asini vestris Rex praetulit unus.
Dixerat his motis: demite frena; pluet:
Cumque reducendis venatica plaustra molossis
Sistite. caeruleis imminet imber aquis.
Unus ad haec ringens: quae vani caussa timoris?
Panicus inceptum cur remoratur iter?
Venari iubeo. nihil hic discriminis. aura
Dianae studiis aptior esse nequit.
Ite bonis avibus: constans promitto serenum.
Ite bonis canibus: certior, auctor ego.
Itur. itum vix est: cum Iuppiter omnis, et omnis
Iuno madet. nimbi, qua data porta, ruunt.
Abruptique micant laceratis nubibus ignes,
Cum tonitru. relegit tota caterva viam.
E campo reduces Asinus clamore feroci
Excipit; et rauco fortius ore rudit.
Vapulat Astrologus furcis, sannisque iocisque.
Cetera continuus poena cachinnus erat.
Riserunt Dryades : risere et Oreades omnes;
Et Satyri bifido subsiliere pede.
Arcadicam pecudem placuit redimire corona [Orig: coronâ] ,
Sumpta de ramis, Thessala Virgo , tuis.
Iudice me, quadrupes ostro velandus, et alta
Prae Tychone fuit dignus ad astra rapi.
Iamque illo radiare loco: quo Castoris albus
Fulget, et alatus Bellerophontis equus.
9. Prô! quae [(printer); sic: quem] monstra Polo miseri statuistis utroque.
Stridet apud Boream maior et Ursa minor.
Scorpius et Cancer, Delphin, sed et ipse Medusae
Inter Centauros trux quoque vultus adest.

Hinnit equus, rugit Nemees Leo , sibilat Hydra ,
Balat ovis, mugit bos, ululantque canes.
Augiae stabulum vestri, puto, regia caeli est!
Herculis emeriti sudat ubique labor.
10. Adde, quod inter vos summa est discordia rerum.
Quaeque serit litem secta superba novam.
Alter enim liquidi nos lactat imagine coeli:
Alter idem solido firmius aere putat.
Huic stellae per inane natant, ut in aequore pisces:
Illi sunt fixae, sicut in orbe globi.
Hic probat immoto Terram Titane moveri,
Producens tabulas, docte POLONE , tuas.
Iste negat: totoque, ait, axe Copernicus errat.
Sarmata [Reg: Sarmatia] , quis mentem devius error agit [(printer); sic: egit] ?
Sarmata [Reg: Sarmatia] , quae patrium gyrat vertigo Booten!
Sarmata [Reg: Sarmatia] , quo capitis tegula rupta modo est?
11. Credo equidem, nec vana fides: sine fine tuenti
Plurima noctivagas damna creare faces.
Multi adeo ex vobis stellis fatalibus icti,
Impressum cerebro non leve vulnus habent!
Martis obest acies, observatique Triones.
Cynthia nocturnum verberat alba caput.
Astrologus pernox plures, quam Luna laborans
Creditur eclipses corde animoque pati.
Illa tamen redit ad sese, vultumque serenat
Fratris ope, et tenebras discutit ore suas.
Sed quotus aspecto semel obfuscatus Olympo ,
Lumen ad amissum iudiciumque redit?
Ut Phaethon curru semel est excussus ab alto,
Numquam praecipites deinde recepit equos.
Haec tibi sic refero: non quod iam vulnera passum,
Viribus hellebori fortis egere putem.
Vivis, et exultas (vivas, precor) integer aevi:
Certaque florenti sanguine vena tremit.

Et rubor in malis, et flos iuvenilis in ore:
Et validum caput est, ingeniumque micat.
Nec non et pretio, nec non et dignus amore:
Et peream, si non bellus et aptus homo es.
Sed metuo, ne, quod potuit contingere multis,
Et tibi contingat. Casus ubique valet.
Obscuris volitant passim Infortunia pennis.
Sollicitam reddit me tua, PHISCO , salus.
Nam quamvis nullas mediter coniungere taedas;
Certe aliquem culpa nolo perire mea [Orig: meâ] .
Parcius ergo tubis rimantibus utere caelum:
Quippe maligna diu sidera visa nocent.
Praecipue vita Capricorni sidus iniquum.
Arietat in frontes: cornibus ora ferit.
Post hunc, ingentem metuas Orionis ensem.
Imminet hinc capiti maxima plaga tuo.
Falx quoque Saturni curuato dente timenda est.
Iste senex pueros falce virosque metit.
Inflictum nullo cures medicamine vulnus.
Vitta piae Matris, cuspide laesa, nocet.
Quo magis Haemonios etiam vitaveris arcus.
Lucida Nessaeum spicula virus habent.
Heu! fuge serpentem, qui nexibus implicat Arcton.
Caussa venenato mortis in angue latet.
An dubitas, nocitura tibi, quae brachia curuat
Scorpius? in cauda noxia stella sedet.
12. Ah, miser ALLONI ! iam saucius esse videris:
Quî [Reg: Qui] speres nostri foedus inire tori?
Serius hoc poscis. dudum praevenit Amator
Dignior. alterius ius violare cave.
Scribis, ut ex proprio connubia nomine discam:
Clara Mathematicum poscere Fata virum.
Crede mihi, nondum potavi flumina Lethes .
URANIE memor est nominis usque sui.

Ut non displiceas; tamen haud potes esse maritus.
Alter nobilior me sibi vinxit Hymen .
13. Non ignoramus, cuius vox illa feratur:
Cum Caelum aspicio, quam mihi sordet humus!
Scimus et hoc: visis idem quod dixerit astris:
Pulchrior o quanto est, qui super astra nitet!
Ille mihi ante alios, qui me, qui condidit illa,
Milibus e multis semper amandus erit.
Quantumvis toto me latius aethere pascam:
Non satiant Animum summa vel ima meum.
Despicienda mihi promisit sidera Sponsus.
Omnibus ex aequo suspicienda patent.

[Illustration: Picture ]

---

page 93, image: s109

SENSUS II. AUDITUS. Epistolarum LIBER SECUNDUS.

DUbites utrum periculosior utiliorque Animae Sensus sit, Visus an Auditus. De praestantia iam olim disceptatum fuit. Certe aliqui Sancti maluerunt esse caeci, quam surdi. Ceterum insidiosas huius Sensus [Orig: Sensûs] illecebras S[anctus] August[inus] scite descripsit lib[ro] 10. Confess[ionum] c[apitulo] 33. Voluptates aurium tenacius me implicaverant, et subiugaverant. sed resoluisti et liberasti me. Nunc in sonis, quos animant eloquia tua; cum inani et artificiosa voce cantantur, fateor, aliquantulum acquiesco: non quidem, ut haeream, sed ut surgam, cum volo, etc. Audis? etiam sacri Cantus et Psalmorum modulatam suavitatem suspectam habuit. Quid de impudicis cantilenis, iocis inhonestis dicturus erat? Scilicet verba praetextata per aures transmissa, certa sunt incitamenta vitiorum, quandoquidem et ista castum pectus convellunt,

et assensum delectationis petunt. Vocis suavitas gignit in mente cogitationes, cupiditatesque lascivas. Ita S[anctus] Basil[ius] Magnus , de vera Virginit[ate] nam dum dulcia resonant, ad noxia inclinant, ait Gregor[ius] M[agnus] lib[ro] 32. Moral[ium] c[apitulo] 17. Qui eodem capite explicaturus illa verba: Ossa eius, sicut fistulae aeris. Iob. c[apituli] 40. v[ersu] 13. totum Argumentum huius libri de Auditu absolvit. Fistula, inquit, sonoris aptari cantibus solent: quae admotae auribus, dum blandum Carmen subtiliter concinunt, interiora mentis, in exteriora delectationis trahunt: et, dum dulce est, quod in auribus sonat, virilitatem cordis in voluptatis fluxu debilitat: cumque Auditus ad delectationem trahitur, Sensus ab statu suae fortitudinis eneruatur. Quid Sirenum Cantus aliud indicant, quas multo ante Iasias Propheta in delubris voluptatis vidit? c[apituli]13. v[ersu] 22. Haec igitur irritamenta expressuri, proponimus primo ipsum Auditum, sonos suos Uraniae vendere cupientem; sed frustra. Deinde Musicum et Poetam: isti namque aures implent; et scenae vocalis gaudia, sive vera, sive falsa consummant.

AUDITUS URANIAE .

AUDITUS URANIAE .

ECquid , ut accepta est, et Epistola venit ad aures,
AUDITUM sentis, haec tibi vera loqui?
1. Nec, quia rivalis Visus praevenerit, obstat.
AUDITUM primas nunc quoque ferre decet.
Ipsa tamen dubites, si flebilis optio detur,
Auribus, anne oculis, orba carere velis.
Sunt, tenebras qui noctis ament: modo voce canora
Praeconis possint eloquioque frui.
2. Quis non optaret Ciceronem audire loquentem?
Triste novus strueret si Catilina nefas:

Dicturum, o mores, o tempora; Conditor Urbis!
Hoc ausi cives, Romule Dive, tui!
Illa tonans Latiis famosa Philippica Rostris,
Deciderit quanto Rhetoris ore, putas?
Exundare forum: mirari lapsa Senatus
Flumina, quae in gyrum lingua diserta rotat.
3. Tale nihil surdus: qui bruti marmoris instar
Adstat, et, ut vacuum mente cadaver, hiat.
Alloqueris? saxum pulsas. blandiris? anhelat.
Concinis? ignorans ad tua verba stupet,
Non intellectos sermones perdis ad huius
Pasquini statuam. desine plura loqui.
Cui bona verba bono? quid sollers fabula surdo?
Fas sit, eum scopulis annumerare maris.
Litoreae cautes dicantur et aequora surda.
Quando procellosis sunt agitata Notis.
Mors quoque cuncta metens, et inexorabile Fatum;
Stagnaque Tartareae surda vocentur aquae
Quaeque omnes superat ventos, stygias que paludes,
Ferrea nocturno ianua clausa proco.
Heu! nimis infelix Fato damnatus eodem:
Heu! nimis adverso sidere natus homo.
4. In caecis tamen esse solet Sapientia quaedam:
Ac saepe his duplici faenore maior inest.
Pro cuius patria decertavere tot urbes,
Publica lux vatum, caecus Homerus erat.
Caecus Tiresias, tenebris oculatus in ipsis:
AUDITU Vates non minus ille fuit.
Narcissum monuit, sese ut speculumque caveret.
Eventus, verum praemonuisse, dedit.
Caecus et ille fuit, Mundi qui grande volumen
Nullius didicit luminis usus ope.
5. Quisquis in Auditum peccat, vel plectitur illo
Vindice, surdaster fit miserandus homo.

Ingeniis faveo, studiisque ex omnibus unus,
Si quisquam Musis ingeniisque favet.
In cerebri sedem largo Sapientia fluxu
Derivata meat, me faciente Viam.
Multa trahit secum simulacra scientia rerum.
Castalis est Vatum lympha: canalis ego.
Scilicet ut rorem, matutinamque pruinam
Diducto potat concha marina sinu:
Sic geminae pendent circum quae tempora conchae,
Tractibus arcanis versa profusa bibunt.
Hoc Sensu vacuum doceant vel mille Platones:
Nemo discipulus, nemo Magister erit.
Ausculta, clamat relegens praecepta Palaemon:
Huc adverte puer; Quintilianus ait.
Cecropiae frustra sine me panduntur Athenae.
Totus Aristotelis plausus in aure sedet.
6. Iactet nunc caros pro cunctis Visus ocellos:
Extollat gemmas, lumina bina, suas.
At certe auriculis grandes mandantur elenchi.
Pendet ab his rubri splendida gemma maris.
Pendent berylli, nexique adamante Smaragdi.
Corporis haec colitur pars pretiosa magis.
Integra nonnumquam regni patrimonia portant.
Testis erit sceptri dos, Cleopatra, tui.
Candentem baccam perfossae detrahis auri.
Illa diluitur prodigiale merum.
Sumis, et Aegypto tota te proluis unam.
Stante Pharo, tanti non stetit ulla sitis.
7. Utilis inprimis ad magna negotia Sensus,
Tela per et flammas expedienda valet.
Qualia multa foro tractat Mercator, et Hermes.
Qualia Mars campo sanguinolenta gerit.
Ante tubam marcent acies, segnique pavore,
Aut luxu nimio languida castra iacent.

At simul insonuit turmali buccina signo:
Militiam residem classica rauca movent.
Pectora continuo belli furor altius intrat:
Cumque viris alacres exhilarantur equi.
Proicitur leti terror, vitaeque cupido,
Miles, io, magna voce, triumphe, canit.
8. Disce alias vires: rumpuntur cantibus angues,
Rumpuntur Pario marmora caesa [(printer); sic: celsa] iugo.
Sopitur tremulo plorans infantia cantu,
Cum sedet ad cunas, et pede motat anus.
Labitur in dulcem somnum sub fronde viator:
Quam prope lene fluens vitrea garrit aqua.
Cantantis pariter, pariter data pensa trahentis
Fallitur ancillae decipiturque labor.
Fallitur et duro campum sulcantis aratro:
Quíque sub aestivo sidere farra metit.
Promovet adiecto per flumen carmine cymbam
Laetior, et refluum navita scindit iter.
Nil animos aeque rapit ac Symphonia discors:
Nil aeque lacrimas tristitiamque ciet.
Haec facit, ut, mersus veluti sub gurgite piscis,
Tota in deliciis mens liquefacta natet.
9. Utque extra sese ferri videatur in altum,
Terra, vale, coeli vita beata vocat.
Non est vana fides: aliquem tria saecula passum,
Unica detinuit, filia lucis, avis.
Illa ter, illa quater circumvolitavit euntem:
Traxit in Elysium denique rapta nemus.
Si non traxit eum: potuit traxisse videri.
Vim gratam passus dulce peregit iter.
Temporis hoc spatium vix unam credidit horam.
Ergo momentum vix trieteris erat.
Ah tota [(printer); sic: Ahtota] , Uranie , fieri, sine Solibus, auris
Optares: ad idem si raperere melos.

Tunc oculo cuperes fortassis utroque carere: [(printer); sic: verse transposed]
Dummodo concentum continuaret avis. [(printer); sic: verse transposed]
Hoc demum movear, ne sim tibi vilior aequo.
Spretus peccanti tristia damna creo.
Noxa, male audire est: virtus, bene. sensus honorat
Iste suam Dominam: dignus et ipse coli.
AUDITUS [Orig: AUDITÛS] Sensum non est contemnere tutum.
Dii melius! votis annue Nympha meis.

URANIA AUDITUI.

Synopsis.

URANIA AUDITUI.

AC si quis tacite nobis pervelleret aurem,
Sensimus ex scripto vulnera facta tuo:
Nulla tamen fixas odio testantia fibras.
Unum praecipue vulnus amoris erat.
1. Ne te postponam cognatis Sensibus, instas.
Nescis, quid metuas: omnia tuta times.
Nam tibi nos ultro multum debere fatemur.
Nec scio, post Oculum quo magis utar ego.
Auxilio cuius rara atque incognita disco.
Impletur multis rasa tabella notis.
Hactenus ergo tibi post VISUM defero primas:
Delicium Dominae praesidiumque tuae.

Si tamen in fratres dominatum quaeris honoris:
Difficili clivum quaeris adire via.
Heu! cave, ne rumpas naturae foedera sanctae;
Iuraque convellas, quae temerasse nocet.
Cuique suum munus certum assignasse notabis:
Et, quo contentus debeat esse loco.
Anne etiam hîc [Reg: hic] verum: fratrum quoque gratia rara est,
Per te, perque tuum, perfide crimen erit.
Interea patiar medio in discrimine pugnae!
Quae non peccavi, iurgia vestra luam!
Sin etiam primus dici praesumis amator;
Spes abit in ventos. nomen inane petis.
Scilicet hoc Oculi patientur, et ante fideles
Excubias frontis carior Auris erit!
Quantis aspicerent praelatum et qualibus hircis [Orig: hirquis] !
Aegre liventes lis aliena videt.
Urimus invidia, quoties vicinus abundat:
Censeturque bonis nos cruciare suis.
2. Ne cupias nostri pervertere Corporis usum,
Dixit non nemo: quidquid es, esse velis.
Indigne ferres, si te praecedere vellent,
Partibus officii pesve manusve [Orig: manûsve] sui.
Ergo et Luminibus per te sua gloria constet,
Dignior illorum functio: maior honos.
Munere nativo non hos assurgis ad actus.
AUDITUM VISUS vincere iure potest.
Vile animal porcus: tamen hoc praecellere fertur.
Ille notat mutos per fruticeta canes.
Quantumvis tacitus silvarum confraga lustres:
Tenûia praecerpit murmura Marsus aper.
3. Plus etiam iusto celebranda largus in aure es.
Hinc fit, ut auritum plus satis esse rear.
Invenies fratres, Cadmeum Actaeona falso
Mutatum cervo, Mygdonium que Midam .

Ambobus longum cava mobile tempora circum
Delius huic, illi Delia laesa dedit.
4. At sine te populum nequeat mulcere disertus
Tullius in patria, pro patriaque sua.
Attonitam Cicero dicendo fecerit urbem,
Callidus Ausonios detinuisse Patres.
Praestiterat potius, linguam frenasse loquacem.
Eloquii torrens, ni modereris, obest.
Quamvis Laurigeros attollat Curia fasces;
Liberaque exsultet Consule Roma suo:
Eius, quae coetu plaudente Philippica dicta est,
Merces, Popilii stricta securis erat.
5. Non semper prodest audiri, et dicere: Dixi.
Saepe nec audire est utile quemque sonum.
Nonne aliqui posito pretio obsurdescere mallent?
Stridet ubi rauco mobilis axe mola.
Quem non, Ranarum sub aqua clamantia, vexant?
Perstrepit in putri pessima rixa lacu.
Cum tonat, et rapidae quatiuntur in aethere nubes:
Quam multi cuperent auris habere nihil.
Audit, et expallet, seque imis occulit umbris:
Et folium lauri ruminat ore Nero.
Turbidus atque tremens Iovis ignea tela, relictis
In mensa muscis, Flavius antra subit.
Quam misera est uxor, fremitus audire mariti
Ferventesque mero ferre coacta minas.
O venti, nostrum procul hinc avellite corpus,
Territa crudeli dixerat una viro.
Quid? cum nocte canes ululant, adimuntque soporem:
Quid? cum bubones tristia fata gemunt?
Multi nec galli cantum, cum plaudit, et alis
Suscitat Auroram, tempore noctis amant.
Ismariae volucris dulci testudine surdus
Fraudatur: sed nec pavo molestus erit.

Nec passer, nec pica loquax, convicia mille
Praetereunt talem more silentis aquae.
Crastina furacis cessant fastidia corvi:
Nec curat lessum noctua dira tuum.
6. Quandoque est virtus, ut saxum adstare loquenti:
Vultu marmoreo, fronte, Medusa, tua [Orig: tuâ] .
Impia cum levibus volitant periuria pennis:
Per fas atque nefas cum violatur honos.
Ac veluti funda [Orig: fundâ] stridente calumnia torta,
Spargitur in Reges: in populare forum.
Laudabor, si stem veluti Marpesia cautes.
Si fiam Niobe, vel lacrimosa silex.
Saepe homines oculis peccant; sed saepius aure.
Nam quoties lingua taetra venena bibit!
Non datur ebrietas Bacchaea nocentior illa [Orig: illâ] .
Hausta per AUDITUM crimina mane vomit.
Idcirco spinis aures saepire monemur.
Creditur ex rhamno spina nocere minus.
Quaere, quid astuta laudetur in aspide: cuius
Exemplo, si vis, providus esse, potes.
Illa canente Mago, ne torpens audiat hostem,
Colligit in teretem squamea membra globum.
Spira fit, atque caput subductum obturat et aures.
Sic a Thessalico carmine tuta manet.
Aspidis in morem, Sirenum ad cantica quisquis
Temporibus valvas obstruit, ille sapit.
Non tam Dulichii clypeum miramur Ulyssis
Quam quibus effugit, cerea claustra, necem.
Felix, qui quoties tinnit malesuada voluptas,
Aure soporata dissimulare potest.
An non in laqueos cadit ales et Aucupis uncum,
Quando sub arbustis fistula dulce canit?
Excute Fastorum libros. plerumque Tragoedos
Plenior exemplis tristibus Auris alit.

7. Cur igitur membrum hoc gemmis ornemus et auro?
Nonne stylis ideo vulneribusque patet?
Mirer ego, aut laudem sumptus luxumve puellae,
Fert ibi quae dotem Sardonychata suam?
De qua scripsisti, Meretrix famosa Canopi,
Ex Ptolemaeorum [Orig: Ptolomaeorum] sanguine nata fuit.
Nulla bibit sapiens sic Virgo, nulla propinat,
Regali scorto, quae libuere, licent.
Ut caream gemmis, quales Ptolemais habebat,
Coram Romano prodiga lena Duce:
Si nescis, alias nobis donavit in aures,
Qui sedet in medio pectore sanctus Amor.
Quales nec legitur pulchrae donasse Rebeccae
Tangere iuratus servus herile femur.
Celsior Abramide Sponsus praecordia circum
Ludit, in aure sedens interiore tamen.
8. Sperne leves crotalos, luxumque et tinnula sistra:
Nil citharae prosunt, nil lyra mollis, ait.
Nil satiant Animam vocalia. cantus, inanis
Est sonus, et flatus: praetereaque nihil.

PAMPHILUS SARGA MUSICUS URANIAE .

PAMPHILUS SARGA MUSICUS URANIAE .

Non iniucundo sic dulcis tibia flatu,
Curas atque metus, tristitiamque fugat.
Dum secat Alsaticas messor Burgundus aristas,
Mitiget ut falcem, lassaque membra, canit.
Sole cadente redux saltando tendit in urbem:
Praevia sed buxus dat sine lege modos.
3. Eia; Tagasteno si quidquam credimus Afro ;
Cuius canitiem Mitra verenda premit.
Quantus hic est, una est totus Symphonia Mundus.
Cantat in hoc Libro, quidquid ubique vides.
Pondere, Mensura, numeroque haec machina constat:
Quae tria perficiunt consona dulce melos.
Sol et Luna canunt: nec non vaga Sidera coeli.
Hinc causam sumpsit Pythagoraea Lyra.
Arduus urgetur metricis concentibus Aether,
Continua in geminis volvitur oda Polis.
Silva, ferae, volucres, montesque et grandia Cete,
Ipsaque divinae sunt Elementa notae.
Mollia dum duris, crassisque liquentia pugnant;
Miscent discordes, conveniuntque, sonos.
Corporis humani structura, est Numinis Hymnus:
Artificem cantant singula membra DEUM.
4. Non puduit Solymae Regem contingere chordas,
Iessides sacrum percutiebat ebur.
Cum socer attonitus furias pateretur Averni:
Sacraque convulsum stringeret ira iecur:
Vexatum rabie, Generi medicina levavit.
Illa, nihil praeter fila Davidis erant.
Lusit, et immitem genium pacator abegit.
Est aliquid, stygium perdomuisse canem.
Quondam etiam citharam fortis percussit Achilles ,
Illa, qua vertit Pergama capta, manu.
5. Nostrum aliquis sola testudine condidit urbem.
Hinc veteres Thebae nobile nomen habent.

Nostrûm aliquem montes, silvaeque fuere secutae:
Fluminaque in ripis clausa stetere suis.
Vidisses mota radice incedere quercus,
Agmine, quo pulsans Tympana miles ovat.
Ibant et Cedri, mistaeque virentibus alnis;
Nigra comas abies, populus alba comas.
Ibant et si quas non impediere cupressus
Funera: nam tumulos visere saepe solent.
Ingemuere truces ursi: flevere leones,
Insontes agnis accubuere lupi.
6. Hinc nobis accessit honos; hinc gloria crevit.
Gloria non vacua est; sed nec inanis honor.
Purpurei Patres, diadematique Dynastae
Conducunt pretio. nos quoque Caesar emit.
Annuimus tarde: tamen allicit aurea vulpes:
Qua visa, cuius sit taciturna chelys!
Mille per ambages alios prudentia Iuris
Efficiat claros: me mea Musa beat.
Quasque aliis toto sudor vix afferet anno;
Unicus ingentes fert mihi Mensis opes.
Quam facile est, graciles digitos intendere plectro!
Quam facile ex collo vox modulata fluit!
Gutturis exemplo tali flavissima merces
(Scis bene, de quali flumine sumpta) datur.
Nobis Pactolus rutilas eructat arenas:
Delinit et fauces divitis unda Tagi.
Nuper cum belle canerem, e fulgente metallo
Iniecta est humeris torquis opima meis.
Cingula resplendent: chlamydes subteximus auro.
Auratis clavis tendimus, ecce, fides.
Tinnit in aures sonus: tinnit quoque nummus in arca.
Dulce est, alternis hunc variare chorum.

Iamque adeo sentis, haud dona uxoria quaeri [(printer); sic: quaerit] .
Te peto, non dotem, cara puella, tuam.
7. Hoc ita non pridem memoranda nocte canebam:
Cum tibi delicias fecimus ante domum.
Ibam cum sociis calcantum more plateas.
Intremuit solidas passibus icta silex.
Non tunc excubias, non ferrum, umbrasque volantes,
Non timui strictas in mea Fata manus.
Ventum erat ad limen: tunc nostra resolvimus ora,
Instructi gladio, pectine quisque suo.
Ac nisi decipior, visa es mihi signa dedisse,
Ter rota, ter strepitu mota fenestra fuit.
Cynthia, cantabam, toto nitidissima coelo.
Numine mutato, tu mihi Sidus eras.
Phyllida dicebam: salve dignissima custos
Elysiae villae: tu mea Phyllis eras.
Chloris , io, florens, Zephyro dilecta marito,
In mea prata veni: tu mea Chloris eras.
8. Musica Gens laeta est, pronoque in gaudia sensu
Fertur, et affectus ad sua vota rapit.
Finge coronatos onerari lancibus orbes:
Fercula mutari; Massica vina bibi.
Si lyra nulla sonat, quid sunt convivia muta?
Orgia quid Bacchi ? si lyra nulla sonat.
Luxus iners, ubi nulla fides, et barbita torpent.
Mota movent animos, exhilarantque dapes.
Ipsa quoque hac anima nisi se Comoedia ludens
Induat: absque choro, triste cadaver erit.
Ne dubites igitur sociare cubilia mecum.
Quam mihi das vitam, reddere, Virgo, volo.
Quemcumque anteferas: sterilis, vel frigidus Hymen ,
Vel morosus erit; si Citharoedus abest.
9. Non potes, ut cupias etiam, sine nubere nobis.
Ni, ceu Persephone , nubere rapta velis.

Durior ut quercu rigeas, scopulisque marinis
Surdior: in partes arte trahere meas.
Si Geta Diis genitus (nam Dii genuisse feruntur;)
Threicia potuit saxa movere lyra [Orig: lyrâ] :
Non ego te fidibus nostris adducere possim!
Et mihi Testudo est. et mea fila trahunt.
10. Dummodo non metuas; ne, qui nunc ardet, ut ignis
Vanescit fatuus, sic vagus erret amor.
Chorda levis nobis: sed sunt constantia corda.
Mobilis est citharae, non animique fides.
An non Eurydicen [(printer); sic: Eurydicem] Orpheus constanter amavit?
Moestus ab infernis cum revocavit aquis.
Tu quoque descendens [(printer); sic: descendes] Erebum, post Fata, sub imum,
Per nos ex Hecates eripiere sinu.
11. Te propter rapido peterem nigra Taenara saltu:
Nulla moraretur Cymba Charontis iter.
Item Cerbereos cantu sopire colubros,
Demulcens placida colla torosa manu.
Haec, si non ita sunt, sicut tibi iuro: trisulco
Fulmine Taenarii mergar ad ima lacus [Orig: lacûs] .
Hac me obstringo fide. tu, quid nolisve, velisve;
Responso facili (nam puto, velle) refer.

URANIA PAMPHILO SARGAE MUSICO .

URANIA PAMPHILO SARGAE MUSICO .

3. Quin igitur patrias exerces callidus artes?
Et pariter fluvios, saxa ferasque trahis?
Cur me sollicitas precibus, cum cogere possis?
Quae duci renuit, nonne trahenda fuit?
Si videor tibi dura silex, torrentior amne,
Saevior Hyrcana tigride: fila move.
Nimirum vanis rumoribus improba serpit
Fabula: veridici nil ea vatis habet.
Fabula sunt veteres, saltantia moenia, Thebae .
In terris, Cadmi non fuit ille nepos.
Fabula, quem Bacchae Thyrsis mactasse feruntur:
Aut cui delphines supposuere caput.
4. Qui propria plerumque domo Laribusque caretis;
Posse rear muros aedificare lyra [Orig: lyrâ] !
Nullus ab Aegypto tam late Cingarus errat;
Quam grex, qui vocem vendere et ora solet.
Iamque Ducum pronas, Regum iam raditis aures:
Ultima Romani Caesaris Aula tenet.
Interea indocti, nullo sermone politi,
Otia per noctes ducitis atque dies.
Ex his qui norunt septem discrimina vocum,
Pierii quota pars est studiosa Chori?
Quis canit, et pariter studiis operatur honestis?
Musicus, et Musas vix reperitur amans.
Oderunt potius: quoniam plerumque vagantur.
Unde vagabundi mobile nomen habent.
Annua sollemnis redeant certamina Ludi:
Non qualem spectat campus, Olympe , tuus.
Sed qualem merito statuit Parnassus Honori.
Qui bene stat, currit: Qui sedet, illa volat.
Curritur hîc [Reg: hic] pedibus, quibus aut Elegia movetur;
Aut tuus Aeneas , Dauniades que, Maro .
Ingeniis certant Iuvenes. nova lucta Palaestrae
Incipit, atque oleo gaudet inuncta cutis.

Sumitur hoc oleum nocturna ex lampade: qualem
Ipsa rigat cerebri rore Minerva sui.
Tum vero ad caestus, arcusque: asperrima cernas
Virtute et doctis bella movere dolis.
Quisque suos acuunt calamos et spicula tergunt:
Quot pleni capitis viva pharetra gerit.
Contrahitur facies: oculi sub fronte reducta
Invigilant: mutat pallidus ora color.
Scanditur exacto ludo sublime theatrum.
Ordine, Victorum nomina praeco legit.
Hic apium, hic sertum de glauca tollit oliva.
Sunt, quos [(printer); sic: Sunt quas] Laurigeros Thessala Virgo facit.
Saepius adversum est: Phonasci, debita iure
Praemia pauca ferunt: si tamen ulla ferunt.
5. Quid iactas artem? cuius primordia, priscis
Si qua fides, haec sunt; Malleus, atque faber.
Ferrea Cyclopum , repetitis ictibus, Echo
Intonat, alterna percutienda manu.
Hinc observatus resono concentus ab aere;
Fit subito mollis, qui modo durus erat.
6. Non puduit Solymae Regem contingere chordas.
Credo equidem. Vates Entheus ille fuit.
Admovitque fides dignas caelestibus Aris.
Non poterant tangi nobiliore manu.
Praesagus fibris divinas expulit odas :
Ad quarum sonitus intonuere Poli.
Sacraque quam Genii velarunt grandibus alis;
Sensit, et arcanis annuit ARCA modis.
Ille potens totum cantu tremefecit Avernum :
Ut retro versis Styx ulularet aquis.
Tu quis es ad tantum, nervis instructus ovinis?
Non mulcet Phoebum , Faune , Camena tua.
Quod certamen erit, si sus doctura Minervam est?
Scilicet ad cygnum corvus inane strepit.

Plerumque impuros tantum cantatis amores:
Quaeque manu geritis plectra, Cupido dedit.
Illius ardentes iaculantur vestra sagittas
Ora: nec auditur vox, nisi bella Venus ,
Bella Venus scenas omnes et comica tecta
Personat: haec stultis fabula sola placet.
7. Quin etiam Aeaciden , animosaque nomina profers,
Nullus Achillaeo maior habetur honos.
Heu miser! ille fuit magni Chironis alumnus.
Cuius tu fueris; forte referre pudet.
Inter equos, interque tubas, interque leones
Nutritum docuit, quae cecinisse iuvet.
Et tu femineam bello committere buxum!
Et tu, Semiviri quae docuere Phryges !
Frange lyram Paridis molles agitantis amores.
Illa nihil prorsus fortis Achillis habet.
Musicus in castris, quamvis armatus oberret,
Scilicet in curru deside quinta rota est.
Quem Suecum terrebit enim Philomela canendo?
Cantum alio tactu fortius ille movet.
Parce, precor, lituis citharas confundere, Sarga .
Non bene conveniunt, nec modulantur idem.
Terribilis nostra leviorem aetate repellit
Fistula nec valet hîc [Reg: hic] : fistula dulce canit.
Haec quoque Martis aves, aquilas, corvosque rapaces,
Nedum luscinias, agmina parva fuget.
Suadeo, si me audis, Dilecte, domestica castra
Pace tua: pacem Protesilaus ames.
8. Quam neque securam tamen, aut sine crimine puram
Audio te solitum continuare diu.
Dicitur et vobis mirabilis Humor inesse.
Nescio, quo monstrum nomine tale vocent.
Verminat introrsum, subitosque ad Gorgonis ictus,
Innato lepidum sibilat angue caput.

Nunc celeres animi motus: nunc pondere mens est
Tardior: et stertit non madefacta chelys.
Nonnumquam subeunt primi fastidia coepti.
Mox desperatum continuatur opus.
Vina resumuntur, plectrumque resumitur una,
Sobrius hesterna non volet ire via [Orig: viâ] .
Invito quondam canitis: cantare rogati
Abnuitis: quamvis Caesaris ANNA roget.
Haeret propositum Phalaris licet ipse minetur:
Non solvet nisi bos aureus ora datus.
Nec tamen hoc oestrum censura damno severa [Orig: severâ] :
Fertilis ingenii cum sit amoena seges.
Magnorum caussa est operum: sine vermibus istis
Vis animi marcet: nullaque vena micat.
At simul erepunt, tractimque a fronte moventur:
Titillant nervos, succutiturque caput.
Gaudia subsultu crispant praecordia miro.
Ostendunt certas os oculique notas,
Se sapiens prodit furor; et vivacior ardet
Impetus: et risum laeta Medusa ciet.
Libertas timidis non displicet illa puellis.
Austeros etenim non decet esse viros.
Certe ego festivo malim nupsisse marito:
Radicem cerebri cuius hic Humor alit;
Quam tetrico vultu semper qui durat eodem,
Seu Capricorne tuo, bubale sive tuo.
9. Dummodo non tandem manifesta insania rixas
Inchoet: et vermis, fiat echidna nocens.
Hoc quoque enim timeo. vidi considere septem
Sub platano foliis luxuriante novis.
Bacchus adest: (bacchantur enim) maioribus urnis
Poscitur; et crescit, dum bibit, ipsa sitis.
Iamque suo vehitur Senior Silenus asello:
Et quae Bassarides cum sene semper eunt.

Ergo simul caluere mero, caluere tumultu:
Fit fragor, et sparsim pocula iacta volant.
Mensa supinatur. mox instrumenta canendi,
Telorum subeunt nablia fracta vicem.
Frusta resumptorum tristes adhibentur ad usus.
Vulnera distillant: sanguine mappa rubet.
Cum Lapithis summas Pindi iaculantibus ornos,
Ipsos Centauros accubuisse putes.
Centauris ut ego coelestis Filia nubam!
Non sum Peliacis edita Virgo iugis.
10. Sis tamen exceptus, neque turba notus in ista.
Sarga meus comis: Sarga benignus homo.
Sed mitem genium posito quo pignore sancis?
Quis pro te Sponsor, quis volet esse vadis?
Omnia nam metuunt, quibus haec sunt praelia nota.
Sollicitant iusta suspicione leva.
Dissimulant, simulantque: et multa precantur abusi
saepe puellarum simplicitate proci.
O quoties dicunt: mea lux, mea sola voluptas!
Nec mea, nec sola est, et mea sola minus.
Invidiosus amor fatuos transfumat in ignes:
Inque truces iras suspiciosus amor.
Mille sonans fidibus laetis promittitur aether:
Ex his servatur saepe nec una fides.
Succedunt valles lacrimarum montibus aureis:
In quibus infelix moestaque nupta iacet.
11. At Phrygio cultu spectandi incedimus, inquis.
Hoc est, quod lites invidiamque movet.
Musicus induitur Sutoris filius auro:
Cerdonem Tyrio murice lana tegit.
Teutona Maiorum claris natalibus ortum,
Nobilitas panno vestit avita rudi.
Unica Vox, caussa est tanti discriminis huius.
Atque adeo refert: vir canat, anne spado.

Dives fit, Tuscis ferro castratus in Oris:
Integer, et nullo vulnere castus, eget.
Plus igitur fuerit, Martis cecinisse tropaea:
Hostes in campo quam superasse suos?
Cedunt arma togae: concedit laurea linguae:
Arpinas vere vaticinatus erat.
Cogitur ignavis Labor, et, quae classica proflat,
Imbelli citharae succubuisse Tuba.
Vertere Rhene retro: virtutem gratia vincit;
Eunuchusque viros: vertere Moene retro.
12. Quo rapior demens? quales effundo querelas?
Turpis an offensam me quoque livor edit?
Gratari potius, quam sugillare decebat.
Ex aequo partas Dii tueantur opes.
Haud equidem invideo: multo flavete metallo:
Gratia quos Regum, voxque canora beat.
Sed paucos Fortuna levat. quos tollet in altum,
Forsitan e multis unus et alter erit.
O quot ieiuni rumpunt ad pulpita fauces!
Insignes Codros iure vocare queas.
Dum cantant, saturi tosta perdice putantur:
Sed redolet lentem pulchraque vestis olus.
Ore fluunt voces; quas credas Attidos esse:
Latrat in exeso ventre canina fames.
Funera nonnulli fiant, si funera desint.
Macra sepulcralis corpora lessus alit.
Ah! praeeunt funus, lugentque cadaver inane.
Verius ob proprium corpus inane gemunt.
Dira fames cruciat, roditque domesticus hostis.
Occidet miseros: ni Libitina iuvet.
Illa iuvat, nummoque dato solatur egenos.
Cur tu non etiam dives avare iuvas?
Fratres nempe tuos. quot mendicabula cantant
Ante fores tenebras, atque Numisma petunt!

Quos inter quidam lacero centone teguntur:
Multorum in pedibus calceus alter hiat.
Tu facie torua transis, et despicis illos.
Ecce hoc est; mihi quo SARGA placere nequis.
13. Saepe etiam vestris concentibus Ecloga praestat.
Tam tremulo vanos editis ore modos.
Hic interrupto gemitu luctatur; et hiscit:
Ac si Stultitiae tura litare velit.
Ille sonum obfuscat, tractimque resorbet eundem.
Miscetur corvo nescio qualis olor!
Alterius credas veluti labentia vocem
Flumina, confusae radere littus aquae.
Praefero lucis aves: carmen meditantur ineptum
Omnibus in silvis. Praefero ruris aves.
Hae non emungunt proceres: nec carmina vendunt;
Aut pro gratuita voce talenta petunt.
Vos nimium caro sumptu suspiria vestra
Venditis, et rauci gutturis exsequias.
Quadringenta sono demus! sestertia [(printer); sic: sitertia] sumat
Musicus! an tanti stet mihi pulmo tuus!
14. Forsitan exspectas illius praemia noctis,
Quae nuper, Maio mense, canora fuit.
Scilicet applausi: ter motis laeta fenestris
Cantanti signum visa dedisse tibi!
Heu! nimium simplex! decepit opinio vana.
Mentitur votis saepe cupido suis.
Increpui temere rotulas, digitoque removi,
Quae retinent vitreas claustra minore fores.
Audivi celebrem nostris de laudibus oden :
Cuius nec minimo pectine digna fui.
Illa vel aversam poterat placare Dianam :
Iunonemque trucem conciliare tibi.
Cynthia iam pleno vultu formosa vocabar:
Casu fulgebat Cynthia , et alba quidem.

Floraque dicebar flores dispergere digna:
Qualibus exsultim fertilis Hybla fragrat.
Sunt suspecta mihi de coelo encomia lapsa.
Non cupio falsae nomen habere Deae.
Phyllida cantasti. quoniam fuit illa modesta:
Illius exemplo rustica Phyllis ero.
Rustica sim sane, dicarque ligonibus apta:
Rustica dum vitae sim sine labe meae.
Callosis manibus glebas fregere Sabinae.
Castior his Virgo nulla Latina fuit.
At non Matronas tales aequare vetabor;
Moribus et factis annumeranda meis.
Qui bene noverunt, nullo me crimine damnant.
Nostra (velim, quaeras) fama pudica manet.
Illam tu primus laeso libabis honore:
Ut citharae pretium nobile dicar ego!
Constarent audita nimis tua barbita magno,
Quae cupio semper Virgo manere, mihi.
15. Adde: quod exsilii locus hic epicedia poscit:
Non Fescenninos, cantica blanda, iocos.
Tempus plangendi. gaudendi sera sequentur
Tempora, post longas non properata moras.
Interea Salicum suspendimus organa ramis.
Non patitur cantum terra aliena tuum.
Flere vacat. nondum maturi cedite risus.
Pronior ex oculis tristibus unda cadit.
Undique circumstant me tot mala, totque dolores;
Littora quot conchas, gramina campus habet.
Mole sub hac laeter! frontemque ad falsa serenem
Gaudia, cum mentem nubila moesta premant!
Immo ais, hoc ipso, tibi opos cantore marito,
Qui pellat. fateor; pellere multa queas:
16. Quod nisi iam mecum statuissem vivere sola,
Et sic bis genito vivere certa Deo:

Uni forte tibi poteram promittere taedas,
Et canis, et mulces, et placuisse potes.
Non adeo a plectris hic noster sexus abhorret.
Inter Pierides nos quoque turba sumus.
Quae procul Aonios distinguunt vocibus hortos,
An non sunt Musae , terque Puella triplex?
An non Calliope liquidas dat gutture voces?
An non divinos nostra Thalia modos?
Omnia si fias, numquam Polyhymnia fies.
Ter centum similes vinceret illa tui.
Hanc quoque contemnam. video meliora, proboque:
Sed non, ut Colchis , deteriora sequar.
Ergo, quas caelo pridem sacravimus aures;
Parce supervacua SARGA ferire lyra [Orig: lyrâ] .
Altera quae medio scintillat in aethere, maior
Me Lyra delectat; cedat in Orbe minor.
Nonne vides volucrem, quae a laude vocatur Alauda,
Aeria sursum tendere in astra via [Orig: viâ] .
Describit pennis gyros, et circinat auras.
Quo propior coelo est, suavius illa canit.
Sidereis lapsus de Sedibus Aliger oscen,
FRANCISCI steterat debilis ante torum.
Vixque chelyn strinxit; cum plaudit et exsilit aeger:
Ut prae laetitia pectora paene crepent.
Iste, precor, fidicen nobis quoque ludere pergat.
Angele caste veni: Pamphile noster abi.

TH. ROPERTUS GAMBARA POETA LAUREATUS URANIAE .

TH. ROPERTUS GAMBARA POETA LAUREATUS URANIAE .

Si videas, tota perculsa movebere mente;
Et dices: Superos hic habitare puto.
Ne dubites, habitant, nostroque in corde morantur.
Delius hic sedem fixit Apollo suam.
Me quoque praefecit luco, Montique bicorni.
Officium nobis utile spero fore.
2. Est locus in medio Parnassi vertice, iuxta
Fontem, quem scalpens ungula fecit equi.
Vallis ibi platanis et amica consita lauro,
Herbida vivaces pone residit aquas.
Circumstant modici colles: formamque theatri
Exhibet incurvis silva reducta iugis.
Pegaseo de fonte fluens, per gramen et herbas,
Purior illimi rivulus exit aqua.
Hîc [Reg: Hic] ego, dum saltus, devexaque confraga lustro;
Obviaque incertis profero verba sonis:
Clara repercussae me vocis imago salutat:
Cumque loquebar, ave: vox remeavit, ave.
Intremui circumspiciens. nihil usque videbam.
Protinus agnovi Montis adesse Deam.
Echo, dulce decus, nostrarumque una sororum,
Alloquor: infelix ecce Poeta tuus.
Heu miser, et cura thalami non anxius una [Orig: unâ] !
Unam, non multas, in mea vota peto.
Sed quod mireris: quae dat mihi vivere, non vult,
Quamvis sollicitem, nubere Virgo mihi.
Nescio quem Sponsum nostro praeponit amori:
Cuius percipiat Mentis in aure sonum.
Qualem credideram tantummodo corporis esse,
Deberique meis auribus: illa negat.
Vaticinare soror: coniux erit illa petentis,
Quae festiva procos ludere quaerit? erit.
Quae modo stat nostro metuendae cura repulsae,
Semper in afflicto pectore stabit? abit.

Atque adeo Uraniae socianda iugalia vincla
Duratura putas, et fore grata? rata.
Si rata sunt, cur ergo fugit, velut avia Daphne:
Tam cito, quam remis concita navis? avis.
Opto: sit Halcyone ; Ceyx ego. prospera curret
Tunc vita. ad nomen, Vita; remisit, ita.
Sufficit. in noctem declinat vespera. dices.
Commodius reduci cetera mane. mane.
Cur maneam? Dic ergo: meas cupiatne fovere
Spes, an ludibrio ducere malit? alit.
O alat. interea resonent mea carmina silvis.
Ingeminet voces laetior Hymen . Hymen .
Dixerat: exsilio, mecumque audita reporto.
Iam saltem, Uranie , durior esse nequis.
3. Irridere Deam, (certe est Dea Pieris Echo:
Quamvis responsum det breviore sono.)
Irridere Deam, vanoque eludere fastu,
Consultum non est. haud ea tuta fides.
Scis, quantum obfuerit despectus Acontius olim
Cydippae: poenas Corporis aegra dedit.
Quod contempsisset, coram praesente Diana,
Verba Pharetratam testificata Deam;
Febribus incaluit: nec erat spes ulla salutis.
Paenituisse, simul convaluisse fuit.
Tanti etiam refert, non temni Numina: solo
Quando vel in pomo se quoque culta velint.
Si potes exemplis veterum poenisque moveri.
Cypris Anaxarete Virgo superba fuit.
Atque ideo in saxum membris concrevit obortum:
Diriguere manus, diriguere pedes.
4. Cur me despicias? non sunt de plebe Poetae.
Cedat Laurigero turba profana choro.
Prisca sacerdotes Phoebi nos Roma vocavit.
Esse quid hoc tanto maius honore potest!

Marmoreis quondam statuis donamur, et aris.
Quid superest, nisi tus, prociduumque genu?
Inque foro Vatem signata orichalca loquuntur.
Proxima purpureis Regibus ora gerit.
Quod vultus altis sublimes fontibus exstant:
Fontis Castalii numine surgit honos.
Effigies steterat Stilichonia bella canentis
Aenea , Traiano conspicienda Foro .
Tam Verona suo, quam Mantua debet Alumno,
Altius erectum tollere visa caput.
Plus dedit Andinus pastor tibi, Roma triumphans:
Quam dederit niveis Scipio vectus equis.
5. Dic: ubi sciretur toties celebrata Lycoris ?
Si non a Gallo sic celebrata foret.
Lucet adhuc hodie facundi clara Properti
Cynthia : caelestis, plus neque lucis habet.
Oppetiit duram cum passere Lesbia mortem:
Sed vivit versu, docte Catulle , tuo.
Dilectam Lalagen transcripsit Horatius aevo.
Quid plus a Fabiis Paulla recepit avis?
Gracchorum fuerit grandis Cornelia mater:
Non minus est Flacco Lydia nota suo.
Famosam fecit Phoenissam Musa Maronis .
Huius enim Dido regia claret ope.
Exulis ob meritum, toto non exsulat Orbe
Nominis et Formae fama, Corinna , tuae.
Frustra se gemmis coluisset pulchra Neaera :
Ni tuus auxisset, culte Tibulle , decor.
Illa, illa ingenuae frontis notissima Laura ,
Petrarchae Lauro vindice, nota viret.
6. Est ubi vos ipsae clarum nomenque decusque
Quaeritis: et coeptis blanda Thalia favet.
Hinc decus aeternum famosa Poetria Sappho
Promeruit, Musas inter habenda novem.

Quid memorem Pollam ? Polla Argentaria Vates
Pharsaliae Vatem iuvit et ipsa virum.
Bella per Emathios plus quam civilia campos
Fertur Lucano concinuisse suo.
Tu quoque digna tuo (fuit ille Boethius ) Elpis
Coniuge, Romulidas clarior inter eras.
Elpis , io, sperata tenes encomia famae:
Subque tuo Clio nomine tecta latet.
Tales, URANIE , felix Heroidas aequa.
Quae tibi perpetuae copia laudis erunt.
7. Utque velis, tamen ipsa nequis odisse Poetas.
Forsitan ignoras, quis tuus auctor erat.
Numinis, URANIE , nihil es nisi Carmen amantis:
Virgo divinis emodulata modis.
Qui te composuit, nitidumque exegit ad unguem;
Ille Pelasgorum voce Poeta fuit.
Finxit enim, figulique modo sua vasa rotantis,
Corporis eduxit singula membra tui.
Finxit: ut ex cerebro lepidas miscente figuras,
Sacra Poetarum Carmina mille fluunt.
Cum tam formosam sacro te fudit ab ore:
An non tunc cedro digna locutus erat?
Carmen Parthenium, scriptumque in Virgine charta es.
Carmen, quod iungi versibus opto meis.
O Nymphe gracili constans pulcherrima metro:
O ebur, o Libycae dente polita ferae.
8. O Carmen minioque rubens, et pumice rasum!
Condere quale potest ingeniosa manus.
Regali folio impressum Rex edidit ille,
Edere qui potuit non nisi solus Amor.
Oblectat Superos tam suave Poema: suique
Nobilis auctorem mulcet Imago Deum.
Ah! modo ne versum cogar te dicere durum:
Aut male tornatum, degeneremque sibi!

Ille placet, qui lene fluit. placet illa Poetae,
Cuius amica nihil vena rigoris habet.
Da mihi te facilem, sicut mea carmina se dant.
Illis asperior ne, precor, esse velis.
Ecce, velut Sponsae dilecta ad vincula currunt.
Ecce, fluunt liquido nil remorata pede.
Sponte sua numeros, sine vi, glomerantur in aptos;
Sponte sua veniunt; tu quoque sponte veni.
Et venies. pendent cognatae ut vitibus uvae:
Carmina sic haerent Vatibus usque suis.

URANIA TH. ROPERTO GAMBARAE POETAE LAUREATO .

Synopsis.

URANIA TH. ROPERTO GAMBARAE POETAE LAUREATO .

Ede: quis ex vobis insedit Pegason umquam [Orig: unquam] ?
Frena quis alipedis, quis iuga vidit equi?
Non est, et numquam visus fuit iste caballus.
Troia suum saltem capta fuisse probat.
Fons ubi? quem potans, secreti Numinis haustu
Ebrius, extemplo fata futura videt.
Vultus ubi? quem si videam, lapidescere cogar!
Tam rigidus colubris stantibus horror inest.
Aut ubi spirantes furtiva oracula silvae?
Scilicet in ramis Phocidos illa sedent.
Scilicet ex illis, mota velut arbore poma,
Cumque suis nidis decutiuntur aves.
Gurgite limosos natat anceps gloria Vatum:
Quaeque etiam summa est, saepius ima petit.
2. Ut verbo dicam: furor est sapientia vestra.
Idem Thyrsigeros sonticus humor agit.
Quando insanitis, sanos vos esse putatis.
Ille magis, sibi qui credit inesse Deos.
Quisque suos patimur manes, clamatis et ipsi.
Constat vos cunctos pectore posse pati.
Spes, timor, ira, dolor: (sed amor magis omnibus istis)
Omnibus in libris pagina vestra canit.
Sirenum quod in ore sonat, quod in Aegide terret,
Quod salit in Circe , corde Poeta fovet.
Invenies aliquos, emota mente, putantes,
Omnia rimari, muneris esse sui.
Scire, quid occulte frater Iunonis in aurem
Dixerit; atque viro non bene nupta soror.
3. At sacer est Helicon; Sacer, Aetheriusque Poeta.
Ignea divinae semina mentis habet.
Tota Sacerdotum titulo nos, scribis, honorat
Curia Achivorum, Dardaniumque Domus.
Vos sacri! qui pro Templis delubra subitis;
Fulgentes tenebris, impietate pii.

Vos Sancti! vestris qui Diis affingitis omnes
Nequitias: quaevis furta probante Iove.
Vos sacri! quorum doctrina et vita profana est:
Unguis equi, crater: Delphicus, Ara, tripus.
Vos Sancti! quos dedecorum scelerumque magistros
In vitium praeceps esse Iuventa probat.
Vos Sacri! per quos discincta licentia regnat:
Exuitur virtus: induiturque Venus.
Auri Sacra fames: morbus Sacer esse Dianae
Dicitur: et Sacer est, quem sua furca gravat.
Hoc fortasse modo, si divinare licebit,
Ex vobis aliquis ter sacer esse queat.
Quo Gallus Corybas Cybeleia tympana pulsans:
Mystica Curetes dum Iovis arma rotant.
Multa per Antiphrasin veterum sunt dicta Sophorum.
Visne per hanc titulis pondus inesse tuis?
Sic Parcae parcunt: lucus caligine lucet.
Eumenides , Furias , lingua iocosa vocat.
4. O detestandi, genus exitiale, Poetae!
Per quos nec Caelum sordibus omne caret.
Totus adulteriis vestris impletur Olympus .
Omnibus ex stellis Unica Virgo nitet.
Quid facit in Superis Ganymedes Troius oris?
Sparsaque caeruleas Cassiopeia comas?
Quid faciunt Hyades, et maesta Pleiade natus?
Quid Nonacrinae Paelicis Arcas agit?
Falsa avis; ausa sinum pulchrae incestare Lacaenae ,
In medio petulans Aethere Cygnus ovat.
Leda sciet melius, quo tempore venerit ales:
Tunc saltem in nido non fuit ille suo.
Crimina plura micant: scintillantesque choreas
Prô pudor! ex alto fabula turpis agit.
Ante chaos vestrum fulsit castissimus Aether:
Nunc nimis a facie dissidet ille sua.

Non tanto in caelum [Orig: coelum] pugnavit Phlegra tumultu,
Horridus Aegeon, Enceladusque gigas.
5. Nempe etiam vestri vultus ducuntur in aere:
Marmoreoque levat celsa columna tholo!
Accipio hoc omen, vigeat modus iste loquendi,
Laus Statuis non est invidiosa tuis.
Multi prae vivis, fateor, verique Poetis,
Tantum sunt statuae: mutaque signa voces.
Tam rigido miseram constringunt frigore chartam.
Tot spargunt febres, totque venena vomunt.
Non omnis, quicumque canit, dicetur Apollo :
Nec quivis vacuans pocula, Bacchus erit.
Quantula res, aliquem metro contexere nodum:
Stridulaque in numeros cogere verba suos.
Saepe aliquos crines vincit Peneia Daphne ,
Ut ducibus credas Caesaribusque pares.
Proteus urticis caput, atque palustribus ulvis,
Stramineoque liget dignius orbe Ceres .
6. Quid? quod egestatis Parnassus labe notetur!
Non multum argenti clivus inanis habet.
Nec Mons Svvacensis , quem profert alta Tyrolis ,
Uncis fossorum tot fabricatus hiat;
Quot Mons iste biceps. vix spes tamen ulla metalli:
Quale decet Reges: unde corona micat.
Res angusta domi vexat plerumque Poetas.
Vilius ingenium ditior arca beat.
Quo mihi sit coniux ornatus imagine macra:
Squalida nil adipis si trahit inde penus?
Quo foliis aliquot succinctus tempora glaucis,
Qualia cum salicis flore capella metit?
Quid prosunt virides, marcentia serta, corymbi,
Si numquam ex hederis aurea gutta fluit?
Quo calor, et fervens Thebano Statius aestu?
Si tenuis friget mensa focusque domi.

Paucos viderunt Lucanos secula Romae.
In tota locuples unicus Urbe fuit,
Quid multis opus est? ipse insimulatur Homerus
Pauper in angusta consenuisse casa.
Scribenti Iliadem, Phrygio que Agamemnona [(printer); sic: Agamemnone] bello
Implicitum, et summi Dorica castra Ducis:
Si vellet placare famem, sine nectare, cocta
Servulus in patina pisa fabasque tulit.
Nupturae in dotem numeravit carmina natae.
Maeonides nullas ipse reliquit opes.
Vendidit Euripides lacerum Sophocles que cothurnum:
Exhausti merces pulveris, hircus erat.
Vilius hoc aliquid! quo sex in fercula forte
Digesto, rediit tristis et atra fames.
Ah miseri! totam noctem impallescere chartis!
Pervigiles nullo mane rubere mero!
7. Sic saturat vos solus Honor! quo me quoque vultis
Pascere. sed fumum non reor esse cibum.
Scilicet ut dicar famosa Poetria! numquam
In vacuas laudes ambitiosa fui.
Lesbia cum Lalage, cantata Neaera, Lycoris,
Nomina virginibus ne memoranda quidem:
O quanto satius, quantoque decentius essent
Tradita vel ventis, vel putrefacta situ.
Malo pudicitiae cum laude obscura latere;
Quam tua cum probro, Naso, Corinna legi.
Nondum me taedet castam producere vitam.
Durat adhuc primus Virginitatis amor.
8. Sed promissa fui. Quis me promittere quivit?
Cuius mandato Sponsa vel uxor ero?
Nimirum cultrix nemorum resonabilis Echo,
Hoc tibi iam pridem vaticinata fuit.
Credere mira iubes, si tam quoque vera iuberes:
Deciperes aliquam non sine laude sua.
Quid mihi cum spectris habitantibus antra ferarum:
Aut prope convalles praetereuntis aquae?

Quam Iuno punivit, erit mihi pronuba Iuno!
Illa memor nostri, quae nequit esse sui?
Nam memor esse sui qui [Orig: quî] possit vocis Imago?
Aut qualis tandem vocis Imago Dea est?
Non igitur spondens alienae foedera taedae,
Ad nutus potuit flectere vota tuos.
Ipse perorasti: quaesita novissima carptim
Ipse recepisti. Tu tuus augur eras.
Scilicet agnoscam clamantem in valle Sibyllam:
Quae numquam prodit, nec tibi visa fuit.
Prodierit, fueritque tibi per somnia visa:
In me quid Nymphe garrula iuris habet?
Improba connubiis si tam bene praesidet Echo:
Favisset thalamis rectius ante suis.
Non potuit supplex lacrimis gemituque remisso
Narcissi celerem sistere questa fugam.
Elusit cupidas Iuvenis Cephisius ulnas.
Montibus ex illo spreta pudore latet.
O lateat. quid enim saevo transcribit amori
Invitam? sortes temperet illa meas!
9. Aut ego Virgo pias ibo intemerata sub umbras;
Et spolium de me nullus habebit Hymen .
Aut ego te potius; quando Deus ipse Poeta est,
Quam vilis Lenae perdita verba sequar.
Ecquid ais? numero, mensura, et pondere consto!
Virgo divinis emodulata modis!
Ergo ego sum Versus! sum Carmen amabile magni
Numinis! o faveo laudibus ipsa meis.
Et quid ni faveam? quantum est, ex arte placere!
Si cedro, qui me, digna locutus erat!
Gambara , quis possit blandos odisse Poetas?
Ingenii partus, Carmina fusa sumus.
An non quodque suum genitorem pignus amare
Cogitur: et genitor pignus amare suum?
Quod si vera canis, nimirum debeor illi;
Qui meus ut Vates, sic meus auctor erat.

Desine velle meum Metrum convellere. qui me
Condidit, hic habeat Carmen ametque suum.
Ille manus dedit atque pedes, quibus ambulo, constant,
Ut nosti [Reg: novisti] , pedibus carmina quaeque suis.
10. Si sum Carmen ego: caveam, ne censear inter
Sapphica: nam Sappho lubrica Musa fuit.
Sed neque contingat me Vates Teius [Orig: Teïus] , opto.
Tu quoque nil casti mollis Adonis habes.
Herois potius cur non Heroica tentem?
Quorum Principium est: Arma virumque canam.
At non Aeneam, Troiae qui pulsus ab oris
Multa tulit, multa pericla mari.
Arma virumque canam, caeli [Orig: coeli] qui missus ab oris
Mira quidem fecit, sed graviora tulit.
Arma, Flagella Crucem, galeamque ex vepribus hirtam;
Vertice gestantem spinea serta Virum.
Arma: Catenarum nodos, et vincla columnae:
Diraque portantem corpore [(printer); sic: corpora] flagra Virum.
Arma: truces clavos, laterique Hastile refixum:
Perfusumque sui Sanguinis imbre Virum.
11. Haec maiore sono, coelesti innixa cothurno,
Non Phryga semivirum Virgiliana canam.
Vergiliae pro Virgilio plorantia fundent
Carmina. septenis associabor ego.
Ite profanato versus Helicone profusi:
Cumque Elegis lepidi mollibus ite ioci.
Non ero lasciuum, praetextatumque Poema:
Quale sed in charta Virgine pinget AMOR;
Rubrica dorsi, ductis vibicibus alte;
Prodiga de scisso corpore vena fluet.
Pumice non poliar; sed adacto ad pectora saxo,
Quod Stridonensis Dalmata fecit, agam.
Tegmine purpureo nolim spectanda notari.
Non est conveniens luctibus iste color.
In vili corio flagris compacta rubebo:
Quale diu versans cerdo parabit Amor.

Hoc habitu si me vis Gambara noster habere:
Ad sacco indutam lugubris ipse veni.
Sin aliter sentis; neque nos hoc schemate curas;
Parnassi repetas claustra relicta tui.
Mons meus est Solymae, quem sacra attollit Oliva:
Mons meus est, nomen cui sua Calva dedit.
Hic tragicos meditata modos in Syrmate longo,
Flens super extinctum, mortua lessus ero.
Altius egressis hinc nobis [(printer); sic: egressae, nobis hinc] carmina Regis
Maesta [Orig: Moesta] Palaestini, Psalmus et Hymnus erunt.
Nil aliud speres: instes, ut Apollo licebit:
Protinus effugiens altera Laurus ero.
Qua potero, fugiam: qua continuare negatur;
In virides arbor versa manebo comas.

Sensus III. Odoratus. Epistolarum Liber Tertius.

Quid odore gratius? Quid odoratu innocentius? Num et iste Sensus, medium inter fratres locum occupans, insidiatur Uraniae Dominae suae? Invenietur ergo Anima, ideo Deum Sponsum desertura, ut delibuta meretriciis unguentis, tanto licentius frui possit, aut florum brevem sentire fragrantiam? Sed nempe ut cupiat olfactus animae nocere; summas vires non habet ad parva trahendi. Certe S. Augustinum , utcumque a sensuum conflictu crebrius exagitatum, non traxit, sic enim lib. 10 Confess. C. 32.

De illecebra odorum non satago nimis. Cum absunt, non requiro: cum adsunt, non respuo; paratus etiam his semper carere.

[Illustration:

et intentionem cordis inflectit. Odoratus cogitationem impedit, os loquitur, et fallit. Per tactum libidinis ardor urit et incendit. Idem Serm. De vita et V. sensibus Animae, licet prae Gustu et Tacto Odoratum commendasset, utpote subtiliorem, quippe iam remotiora percipientem: fatetur tamen, ex toto carnalis delectationis expertem non esse; sed eo tenuiorem habere, quo diffusiorem. Haec Doctor, qui possit Myropola caelestis nominari. Tot aromata spiritum spiritu refectura, in Cant. Cant . Propinat Animae; adeoque odoriferis thecis non infensus. Ut ut sit: patent exempla, testantur experientiae; oleo inungi fortes, balsamo molles: hos rosas spirare, illos allia virilis Anima Athletas imitabitur, non Sardanapalum. Verbo: etiam per nares trahuntur semina nequitiae. Quid? Quod in cubilibus, et conviviis, dum regnat rosa, dum madent capilli, pretiosi odores impensius ad luxum incitent; voluptatem flagrantissime promoveant. Quippeni ergo Urania firmitatem animi et castitatem defensura, etiam his se opponat. Nos B. Iacoponi pharmacopolae, unguentarium Agyrtam adiecimus.

Odoratus Uraniae.

Odoratus Uraniae.

Praestat Odoratus nec tota est vana voluptas;
Quam, licet aeriam, spica Cilissa facit.
Abdomen fateor, pingui non impleo perna.
Ex nidore satur non parasitus erit.
Altius assurgo supra mantelia Gustus.
Infra me dentes et gula bruta iacet.
Quid? Quod et Assyriis , Latiamque tenentibus urbem
Regales sine me despuere dapes.
Splendida fragrabant nostro convivia nardo.
Murreus unguentem nobile fudit onyx.
Gramen Orontaeum spirabant cenae Neronis ;
Et Corcyreas circa mensa rosas.
Gratius Uranie tibi signa parabo:
Si modo nos aliquo ducis habere loco:
Nec, quod amem, culpes. Optemque admissus amari.
Est ab Odoratu non alienus amor.
Praecipuos Iuvenes, florum modo nomen habentes,
Iamque omnes nostri iuris amasse scias.
Narcissus pulcherque comas Hyacinthus , amati:
Ignibus ille suis notus, et ille suis.
Huic nocuit discus: illum sua forma peremit.
Ambo iam prosunt germina culta mihi.
Pulcher Atys quondam, nunc pulchra est pinus in hortis:
Mutavit folio luxuriante comas.
Dilectique puer moriens in funere cervi,
Plorat cupressus, qui Cyparissus erat.
Carpitur, ut plagas Anemone caerula sanet
Sic ipsum medicus mactat Adonis aprum.
Vulnera quae pando figit sus improba rostro;
Haec, mora ni fuerit tardior, herba levat.
Quid Crocus et Smilax? An non fuit utraque Virgo ?
Laudantur rubri mollia fila croci.
In mentham Menthe concessit aquatica Lotos,
Indole levata nunc quoque lambit aquam.

Leucothoe sudat manantque ex cortice guttae:
Unde Sacerdotum maior acerra litat.
Populeis liquidum destillat frondibus aurum.
Affluit electro divite ripa Padi .
Sunt Phaethontiadum lacrimae: quibus usa peremptum
Deflevit fratrem praefica Silva suum.
Caraque tum fuerit Clytie notissima soli,
Flos novus ad Solis vertitur ora sui.
Observat gyros igitur cursumque maritis
Cum surgente oritur, cumque cadente cadit.
Quid melius Myrrha fuerat sata sanguine regum,
Progenies Cynarae multaque rixa procis.
In nomen conversa suum post vota Deosque
Fata frutex. frutici nobilis humor inest.
Durat enim arcanis imbuta cadavera succis.
Integraque et nulla tabe solita manent.
Purpureas mortes ceroma hoc sancit in aevum
Plebeias etiam trans mare nauta vehit:
Aegrotis medicos ut dispensentur in usus.
Viribus his pollet lotus et unctus homo.
Me scit vera loqui Nilo circumflua Memphis .
Mumia, tres cara est. hoc quoque nomen habet.
Servat munitos artus ab edacibus aevi
Dentibus: et mutilat, debilitatque necem.
Si mihi te dederis, neque dedigneris amantem:
Tecum etiam Pario modo videbis agi.
Quod semel amplector, nec in ipsa morte relinquo
Habeas; et aeterni nectaris imbre rigo.
Defendo a colubris: servo putredinis expers.
Effugies per me secula, Fata, situm.
Dilectae exuvias rapiam de faucibus Orci :
Inque tuos cineres murrhea dona dabo.
Adiciamque super sudantia balsama funus.
Tanto fragrabit postuma fama magis.

An quoque tura piis adoleri manibus optas.
Dona potestatis religiosa meae?
Tura Deum placant: hominumque petentia tristem
Vindictam grata crimina nube tegunt.
O quotiens meritum laniarent fulmina Mundum!
Per me si poste mittere tela Tonans .
Offundo suaves nebulas, velamina, fumi,
Apta oculos etiam fallere Caelicolum
Qualem succendit pater obiecitque Noemus :
Cum salva Armeniae constitit ARCA iugis.
Dumque Deus nostrae suffitu pascitur arae;
Exarmo tacite, surripioque faces.
Illecebra hac captus demi sibi tela trisulca
Vix sentit: placiti tantus odoris amor.
Utque solet genetrix plectendum abscondere natum
Patris ab irati praecipitante manu:
Sic interposito celans peccata vapore,
Eripio poenis, quas metuere rei.
Auditu et Visu quidquid peccatur in Orbe,
Expiat olfactus! Pro populoque facit.
Iam mereor mundi communis Mysta vocari:
Terrigenum [Orig: Terrigenûm] culpas deleo ture meo.
Adde: quod ad caussas humanae sortis agendas,
Sensus hic in pretio est, utiliterque sagax.
Sive Forum visas, merces empturus iniquum:
Sive Palatinos , Regia tecta Lares :
Si non olfacias nummum, technasque latentes:
Fraudibus et centum decipiere dolis.
Praemoneo: teneris opus est hic moribus aula
Vulpes astutas insidiosa tegit.
Qui naso caret, accipiet manus improba qualem,
Aut crepitans rostro candida format avis.
Laudentur, si vis, oculi; laudentur et aures:
Sed nasus pars est suspicienda magis.

Fronte licet niteas alta: stet eburnea cervix:
Involitent nigrae colla per alba comae:
Pingat flamma genas: flagrans rosa surgat ab ore.
Fulguret ex oculo mirus utroque decor:
Si nasum tamen aut nullum, aut fortassis ineptum
Vultus habet: speculum consule turpis eris.
Decedat clavo talis puppemque relinquat:
Nec pisces, nec aves, terrigenasve reget.
Ille nec in terris bigam nec in aequore cymbam
Torquebit: nullis Fascibus aptus erit.
Maiestatem olim nasos regnantibus addit.
Egregios index arguit iste viros.
Quique aquilae in morem modice curvantur, et exstat:
Dignior est aquilis Imperioque Iovis
Effigies Veterum lustrentur ab Alpibus usque:
Claruit hoc signo Romulus atque Remus .
Dentati, Numa , Scipiades , Nasica , Camillus
Armaque Serranus sed magis arva colens.
Et Fabius Fasces iussus carpere inter arandum:
Ut dignus trabea, sic meliore faba.
Tempore, quo Consul bobus iuga misit ovans.
Claruit et Brutus libertatemque perosus
Caesar Iulaeis Iulius ortus avis.
Quid Constantinum decuit magis? Ille veredum
Frenavit Latium Memnoniasque Plagas.
Perque suam solitus barbam iurare tyrannus.
Et meritus Magni nobile nomen Otho .
Post hos Austriaci , nulli virtute secundi
Fructibus et ramis stirps animosa suis..
Rudolphus veterem tollens Habsburgicus arcem
Celsius: ut summus sidera pulset apex.
Albertus sapiens et Maximus Aemilianus ,
Notus aquis, notus montibus, Oene , tuis:

Carolus (et qui non?) illustres pace vel armis.
Hoc signo vultus enituere sui [(printer); sic: fui] .
Hanc sibi Naturae ductu sapientia sedem
Eligit, in naso docta Minerva sedet.
Quis non contemnat Boeotos maris obesae?
Plerumque his etiam crassior auris inest.
Nasutos, non auritos laudare solemus:
Nec probo est nasus longus, at auris erit.
Hinc resonant rhonchi censores usque timendi.
Aegre quos meritus rabula ferre potest.
Odit Aristarchus : Momusque et Zoilus horrent,
Et capiunt passu quadrupedante fugam,
Quam scribet Satyram, facies cui planior ovo est?
Vixque styli modica parte notata sui?
Ille Tragoedus erit, cui nec levis umbra cothurni
Prominet in vultu: scaenaque tota patet!
Quid referam Senecas , Lucanos atque Marones ;
Et reliquos, quorum Carmen acumen habet.
Tu quoque Paelignis felix sumpsisse Camenis [Orig: Camoenis]
Diceris hinc nomen Naso [(printer); sic: Nato] poeta tuum.
Dumque Helicon stabit; dum Laurus sacra virebit,
Cingent et crines Laurea serta tuos.
Naso Delicium Phoebique et Phocidos audit.
Nasonem Dryades Nereidesque canunt.
Illius numeros, biga florente Cupido ,
Detulit in Matris, vectus olore domum.
Ipse vel audito Nasonis nomine solo
Gaudet et ad vias Pegasus hinnit aquas.
Eu, quid Odoratus valeat, quid Gloria nasi.
Auditus cur me sit potiore loco?
Virgo pari nubat, quae bene nubere lites
Disparias semper multaque damna tulit.
Spiritus es, quid me mulcet nisi flabis aura?
Non mulsit Cephalum tam bene, Procri tuum.

Spiritus et per me, spirando ducitur aer
Vitalis Titulus te facit iste meam.
Pone metus: non sum casti praedator [(printer); sic: praedatur] honoris.
An non, quae campis surgunt argentea nostris,
Signa sui floris lilia Virgo gerit?
Nil magis innocuum viola: quae in limine Veris
Pullulat et primo germine rumpit humum.
Hac te, si pateris, sertum referente ligabo
Serta alii lacerant, nos damus illa, proci.
Non ute te violem, violas affundo cunabis.
Castius in violis inviolatu meis.

Urania Odoratu I.

Synopsis.

Urania Odoratu I.

Cara salutantis Dominam fragrantia charta;
Reddita vix coepi solvere fila manu.
Fallor an Elysiis dicebam, afflamur ab hortis?
Aspirant Zephyri : tota papyrus olet,
Absque tuo poetam dignoscere nomine certum
Auctorem. sed nec gemma videnda fuit,
Prodit Odoratus propriis se dotibus ipsum.
Quod satis ostendit dux gregis ipse caper
Cominus inter oves sentiri atque eminus hircus
Ut possit; pars est muneris tua tui.
Ecce rubens subita nasus tibi pingitur ira:
Nec potes insontem dissimulare iocum!
Quid fremis? Hunc Sensum sexus tener aestimat omnis.
Mitte supervacuos, Nasus amice, metus.
Auxilio cuius memini, sum saepe refecta:
Cum iacui vitae nescia paene meae.
Balsama linquentes animos admota reducunt.
Si quando subitis obstipuere malis.
Membra reviviscunt; redeuntque in corporis usum:
Ut solet affuso surgere flamma mero.
Ni te diligerem; nollem festiva videri
Cum famulo scribens esse iocosa meo.
An maius nomen cupis extorquere mariti?
Difficile est, servo dicere, noster amor.
Officium transire suum non debet alumnus:
Nec Dominae dextrum poscere verna lacus.
Germina grata mihi, fateor, transmissa fuerunt.
Quis non Veris amet multicoloris opes?

Caltha, chamaedriades, et certans nardus anetho:
Salvia, bettonica [Reg: vettonica] , lychnides, euphrasiae:
Buphtalmi, heliopus, cava tintinnabula, bellis,
Iunctaque Corycio roscida thymbra croco:
Missa quoque est Cyane; stellaeque nitens amelli:
Et cum chrysantho flos, amarante, tuus.
Laudo quidem studium desideriumque placendi:
Sed cerebro florum copia tanta nocet.
Laeditur illud enim, nimioque offenditur usu.
Est modus in rebus, qui violatus obest.
Candida quin etiam, quia fortia, lilia turbant:
Ac tanto, quo sunt candidiora, magis.
Tolle rosas: Paphii detestor signa doloris.
Spina, est e Veneris vulnere facta rosa.
Nil castae mentis redolent, nil virginis halant
Flores, quos Amathus , blandaque Cyprus alit.
Asseris et reliquos, iuvenes plerosque fuisse:
Quorum florentes Diis placuere genae.
Hinc Metamorphoses lepidas ab origine mundi,
In tam diversis nomen habere locis.
Corpore mutato Cyparissum in funus odorum
Languidulam quoque post fata fragrare animam
Scimus Amatorum varias spirare figuras:
Scimus flagitiis emeruisse decus.
Si Laurum excipias; nemo non desiit ante
Moribus, et vita floridus esse sua.
Vincla pudicitiae rupere. Hic turpis adulter,
Moechus hic; haec meretrix, hic catamitus erat.
Audes incestam tumulo producere myrrham!
Infra omnes frutices quae tumulanda foret.
Myrrha patrem, sed non ut filia debet, amavit:
Foeda suae paelex [Orig: pellex] matris, avique nurus.
Ah, quanto satius siluisses [(printer); sic: siluisset] flebile monstrum:
Quod peperit diri ventris, Adonin , onus.

Ipse tamen vates, qui prodidit: Illac nova tanti
Utilis utcumque est, non fuit arbor, ait.
Hoc unguen mihi tu, pretiosa Fata, minaris?
Stulte: sed ex nostro forsan amore sapis.
Ne mihi promittas fragrantius, oro, sepulchrum.
Spe tumuli, nubet femina nulla viro.
Sandapilam fabrices ex cedro, sive cupressu:
Mollius Uranie viva iacebit humi.
Malo sine ungentis sub aperto degere caelo:
Mortua quam nigras uncta subire specus.
Non patiar lacrimis me paelicis [Orig: pellicis] huius inungi,
Ante scatens fieri vermibus esca velim.
Nil costum, Cilicumque libros, vel cinnama curo:
Dum bonus ex tumulo nominis halet odor.
At tu Romanos pergis iactare paratus:
Flore coronatus impediente scyphos:
Dispersam nardi pluviam! Stillavit amomum
Nubibus! Assyrius fluxit in ora liquor!
Exoptasse aliquos inter convivia, toti
Ut fierent nasus tantus olebat Arabs .
Ut nihil infirmem: saltem hoc fatearis oportet:
Aere qui solo pascitur, hic miser est.
Nemo, reor sitiens, seu quem premit ardor edendi,
Cauponem siccum vult vel habere coquum.
Spes quamvis animosa rei concedit: et anser
Tostus nidorem ponitur ante suum.
Responde: Sponsam sectaris, an illius umbram?
Si prius: asserti testis es ipse mei.
Quod si posterus; sequerisque umbrantia tantum:
Sufficiet tenuis solus amoris odor.
Audio non pulchra est facies, quae planiore ovo:
Sed trabe terribilis, vel scopulosa, minus

Et nimium et minimum formam corrumpit utrumque
In medio Virtus, lausque decora sedet.
Exornat faciem nasus: sed polypus ingens
Addit ei clivum saepe: quis ille decor?
Ut maneat Virgo, secat hunc Euphemia cultro:
Amputat et stricto Margaris ense comes.
Virtutis species tanta formosius aucta est.
Plana fuit facies visa nitere magis.
At genius sollers, at inest prudentia naso!
Effatus vulgi saepius error inest.
Vidi nasutum, longo temone ferocem.
Ceu stupidum, doctus ante stetisse, bovem.
Et miraris adhuc, si quis puerilibus annis
Bullatus nasum rhinocerotis habet!
Naso poeta tuus te seduxisse videntur.
Ille quidem Latii fabula bella chori,
Omne tulit punctum: sed non fuit illud honoris.
Qualem laudas, Scythicum Patria proscriptus ad Histrum
Mandato iusti Caesaris , exul erat.
Verba rei lugentis habes, culpamque fatentis:
Ingenio peri Naso poeta meo.
Denique quid magni est, quo vincit odora canum vis:
Quantula laus homini, succubuisse ferae!
Ut fis nare sagax; nequeas aequare Melampum :
Docreaque aut Lanachen , praevalidamque Napen
Te trux Ichnobates , et Oribasus atque Lycisca ;
Et Dromas et Pterelas , te superabit Hylax .
Si tantam in rostro laudem famamque reponis;
Vertit aper solidam, vomeris instar, humum.
Sis licet ingenti signatus gnomone vultum,
Umbrarum longas proiciente notas:
Nondum te tangit mensura proboscidis ulla;
Marmaricus qualem barrus et Indus habent.

Quid? Quod odoratu, genus exitiabile, vultur
Praestat? At hic diras militat Inter. Aves.
A septem stadiis prostrata cadavera bello
Praecipit in campis: moxque sub unge tenet.
Desine iam tandem sponsum te obtrudere nobis.
Nos alter dudum pascit odore suo.
Coelesti fragrans a Salomone trahor.
Utque tibi placeam, possum generosa placere
Pluribus. an nasum forsitan unus habes?
Me Botane , me Chloris amat iactantior inquis.
Ergo te Botane , te tua Chloris amet.
Urania tanto poteris renuente carere
Suavius appendix tertia dicar ego!
Odi, qui nymphas naso suspendit adunco:
Quod tu saepe facis: quod similesque tui.
Fallere credentes non est operosa puellas
Gloria Simplicitas digna favore fuit.
Illud ridiculum: quod saltu quaeris honorem:
Dum iactas rhonchos, leno timende, tuos.
Dote mala fruere, atque indulge naribus uncis.
Quae sapiet, talem nolit habere virum.
Aptior ad Martem cur non accingeris armis?
Pro lituis rhonchi classica rauca sonent.
Blandior alter amet: tu formidandus in hostes
Irrue et hoc strepitu Suecica castra fuga.
Parce mihi saltem: nolo Nasutia dici:
Nec meus, ut spero, Naso maritus erit.
Contempsi Auditum: reieci interrita Visum:
Me tibi submittam, qui nihil eius habes?
Nube pari, scribis: tamquam si Spiritus esses!
Corporis es membrum. Spiritus esse nequis.
Mucorem ex cerebro debes educere et almum
Aerio flatu continuare diem.

Visus et Auditus te sunt in honore priores.
Iste mihi rectam monstrat ad astra viam:
Hic docet, et vitae tradit praecepta beatae.
Multa per hunc disco, quae didicisse iuvat.
Tu tantum flores, tantum proponis odores,
Cedere te geminis Fratribus ergo decet.
Haec mea censura est. iubeo substringere vota.
Instanti verbum tristius addo: nego.

Marcus Caecilianus Sasafras Pharmacopola Uraniae .

Synopsis

M. Caecilianus Sasafras Uraniae

Nec confusa iacent, quamquam genus omne supellex
Implevit te versum splendidus ordo facit.
Amphora, trullae, orbes, paterae, chrysendeta, capsae:
Omnia sunt forulis recte locata suis.
Pyxides innumeras vario fulgere metallo,
Ex his tornatum stare videbis ebur.
In quibus aut nitidae, concharum pignora gemmae,
Aut mira electri, nostra hac aetate reperti
Nunc primum. Stomachi claustra calore fovet:
Tunc quoque cognati rodunt cum viscera vermes.
Hoc piper est albo carius atque nigro.
Olfacis miris pollentes viribus herbas:
Quas Epirus alit, quasque Canopus alit.
Bulborum hic tunicae, calamus, colocasia, cannae
Innatat huic ardens, huic aqua vivo vitro.
His oculis casiae messis, costumque resectam,
Ex Oriente recens his tamariscus inest.
Spectabis dentes immensi ponderis albos:
Gerulae quantos ora tulere ferae.
Ovum Phoenicis : desectam Gorgona collo:
Alipedemque lupum, Niligenamque canem.
Nec, quia paremus Medicis, nos vilius aequo,
State gradu positos inferiore putes
Praescribunt, sed quid sine nobis ipse Machaon
Possit; et intonsi Filius ipse Dei?
Praescribant et nos in famam exsurgimus olim:
Et nos fomentum, consiliumque damus.
An Medici possunt apices male pingere soli!
Possum et ergo dando nil dare, ne Hippocrates .
Chaldaeis Arabum vicinam calleo linguam.
Nec non Cecropidum nota Pelasga mihi est.
Gundora Cosmopoli, celebres ubi degimus ambo,
Collatus nobis quid nisi fungus erit?

Certe Burrano iam saepius argumentum
Correxi. experto certior usus adest.
Scripserat abrotonum: quia pro pulmone caduco,
Hellebori sucus [Orig: succus] substituendus erat.
Talis ego sed non memorarem talia multis:
Ni de te nollem non meruisse bene.
Utque nihil dubites de nostra divite gaza:
In rem praesentem ducere dona queunt.
Mittimus arcani munus, caeleste liquoris.
Crede mihi: paucis cognitus iste, liquor.
Quas Sol exsurgens lustrat mediusque cadensque;
Inter eas praestat peregrini germinis humor,
Radice expressus, decolor Inde , tua
Creditur affines traxisse ex arbore Vitae.
Reliquias: felix dum Paradisus erat.
Cara simul sese diffudit potio venis.
Florida continuo permeat ossa vigor.
Mittimus et lapidem decisum ex Perside capra.
Maiorem neque Rex forsan Iberus habet.
Hunc lapidem serva fulvo pretiosior auro,
Pellere contritus cuncta venena potest.
Vidimus in nigram liventia corpora mortem.
Protinus expulsa convaluisse licet:
Quamquam etiam est auri liquefacti copia nobis:
Unde redit solidum; fenoris ampla seges.
Praeparo lucentes guttas, tradoque bibendas.
Haustus hic aegrotos mortis ab ungue rapit.
Mittimus et cyanen, et pinguia Poppaeana
Haec acuunt formam, conciliantque decus.
Addidimus nardi fibras, serpilla marina.
Verrucas abigit sucus [Orig: succus] uterque genis,
Ut flos aspalathi, maculas, ecce, omnia tempto [Orig: tento] :
Dignus inveniar sponsus amore tuo.

Ture quoque incenso te sum veneratus ad Aram:
Ac si de magnis sis tribus una Dea.
Cum Trivia Pallas , Iuno sint numina magna.
Praeferet, Uranie , tamen ipse Paris .
Heu mihi si, incensum veluti tus fertur in auras:
Sic tuus in ventos omnis abibit amor.
Et quia te audieram, multorum (ignosce) procorum
Stante supercilio dissimulasse preces:
Pertimui merito, si iuncta superbia formae est,
Ne quoque dura mihi difficilisque fores.
Sed metuo frustra: famaeque licentia saepe
Peccat, et insontes arguit esse reos.
Te quam formosam tam suspicor esse modestam.
Nullum tu tristem mitis abire manus.
Evinctis myrto foribus suspendo corollas.
Suasit, et has vario flore ligavit amor.
Unus in his flos est: non obliviscere nostri.
Immortalem alii vel sine fine vocant.
Ut gemmae semper vireant, neque rure rigentur
Lethaeo ; lacrimis immaduere meis.

Urania M. Caeciliano Sasafras Pharmacopolae .

Urania M. Caeciliano Sasafras Pharmacopolae .

Vidistine canem generatum gurgite Nili ?
Atqui istum fluvium pertimuere canes.
Ut canis e Nilo , Naturae ex fonte videris,
Hoc est, exigua mente bibisse parum
Te tamen Hebraei gnarum et sermonis Achivi
Iactas? Ceu lingua gnarus utraque loqui.
Ut credam toties deprenso caedere ventos:
Fallacique procul fixa ferire sono!
Qui semel assuerit ceris mendacibus uti:
Aerium, nullo tramite, scindit iter.
Ludit, et ambiguis Verum praetervolat alis.
Tam leve remigium gloria vana regit.
Ergo meus Sasafras etiam tonat ore Pelasgo !
Dii faciant, laudis summa sit ista tuae.
Longe alio sed vos titulo proverbia vulgi.
Condecorant: quae si vera, peritus homo es
Quam vereor, ne nunc etiam iacularis in altum:
Ut levis a tergo sibilat aura tuo.
Forsitan idcirco, quod Graecum saepius album
Miscueris; meritum Graecule nomen habes.
Haec inter clamas: et nos emergimus olim.
Nos quoque iam Medici non sine laude sumus.
Echo clamat ad haec: et vos occiditis olim;
Adque necem vires consiliumque datis.
Unde autem tales animi, phalerataque verba?
Aestu quo pelagi tanta procella fremit?
Ventosum pectus magnis Siphonibus inflat
Aeolus : hinc fastu spuma superba ruit.
Pharmaca miscentes raro tam magna loquuntur.
Non est multorum dicere: Tantus ego!
Sors tenuis vestra est, maior iactantia rerum
Saepius: et mimum luxus inanis agit.
Suspectas crocodilus opes ostentat et alcis;
Pendulaque Ionii barbara monstra maris.

Ex Samio confecta luto, stannoque Britanno ,
Occupat ingentem plurima testa locum.
Heliadum crustas aperi: totam excute thecam:
Invenies, praeter paucula grana nihil.
Caesareas facies, musiva insignia, Regum
Effigies videas praeradiare foris.
Fulget, io, vacuis paupertas splendida vasis.
Coniunctum imperium Croesus et Irus habent.
Et tamen Epirum Pelusiacumque Canopum ;
Denique nescio quas saepe crepatis opes.
Pauper es o Sasafras ? Et Regina munera mittis!
Ferrea sim si non hoc ego pectus amem.
Ferrea sed non sum: nec tu aureus esse videris.
Ditior, ah, inopem cur spoliare velim?
Defraudare, nefas, donanda famelice serva
Munera non tanti sunt tua missa mihi.
Contextam Cyprio misisti flore corollam.
Hoc signo fassus carpere velle meam.
Maiori sed enim Domino servabitur illa:
Cuius es indignus lambere, Marce , pedes.
Fragrat Achaemenio crinalis odore calyptra:
Missaque ad ornandas dactylotheca manus.
Mallem Nessaeo vestis mihi tincta veneno,
Sordida Centauri sanguine, missa foret.
Indorum mures scribis redolere: quid ad me
Indorum mures? Plus satis unus habes.
Helleborum, miror, cur non et miseris una:
Natus in Anticyrae cum videare sinu.
Corrigo: non miror. Sola haec tibi proderit herba.
Utere divitiis, Caeciliane , tuis.
Tolle cupidineum munus: minimeque decorum.
Non bene olet sponsus, qui bene semper olet.
Si nescis, rigidis assuevi cruda Lacaenis.
At Lacedaemonias balsama nulla iuvant.

Idalius corrumpit odor iuvenesque senesque.
Mollibus illecebris fama pudorque perit.
Fasti demonstrant. Annis secura trecentis
Casta, per unguentem perdita Roma fuit.
Foetorem hircinum malim submittere naso:
Quam Paestane tuas, vel Sybarita , rosas.
Patricius Iuvenis sumptum spirabat amomum,
Cetera nec Patriae dissimulandus eques.
Caesar odoratus; suboleres allia, mallem,
Torvus et indignans Vespasianus ait.
Protinus officii revocato munere motum.
Res ab Honore suas iussit habere procul.
Est, ubi fragranti damnum letale creatur:
Inque croco et myrrha mors inopina latet.
Nonne Tunetanus Muleasses captus ab hoste est?
Sed prius et tunicae captus odore suae.
Addideras stacten. Pigmenta rubentia cocco,
Nescio quae in concha versicolore natant.
Exornent aliae ficto medicamine vultum;
Ingenuus nulla noster ab arte nitet.
Virtus formosas reddit gratasque puellas:
Quamque ea non unxit: turpis, anusque manet.
Tura quoque accepi: sed non accepta fuerunt.
Parce, precor, formae tus adolere meae.
Ergo tibi Pallas videor, vel magna Diana ,
Vel magni coniunx Iuno Sororque Iovis !
Haud ego me Divum caelesti dignor honore.
Me doceat Niobe non nimis alta loqui,
Me doceat Semele , non exoptare ferocem,
Nubibus obducto qui tonet ore, virum.
Costigenae proles didici; discrimine quanto,
Tangantur soli debita tura Deo.
Pomum inconcessum genetrix primaeva momordit:
Continuo dentes obstupuere mei.

Hinc procul este faces et pulvinaria Divum.
Aversor pomum rixa futura Phrygis .
Hactenus ad fatuum sceleratum incessere porro
Mens est: atque utinam vis stimulusque foret;
Quo foderem meritum latus impostoris inepti.
Saltem iam nostri Carminis Ibis eris
Ibis eris: qualem lavit Sulmone poeta,
Felle prius, multo perfricuitque sale.
Tantane nequitiae tenuit fiducia mentem
Et rabies et fraus inveterata tuam!
Guttum Tartarei plenum dirique liquoris,
Ausus es incesta mittere, leno, manu.
Vix tetigi, et tremui nares micuere supinae:
Pallidaque infecit luridus ora color.
Erego vitrum fragrans hanc, dico, Cerberus offam
Devoret. Eumenides haec aconita bibant.
Tune mihi philtrum! Tu crudelissime philtrum!
Philtra nocent animis, vimque furoris habent.
Libera res amor est. Nullus Busiris ad aram;
Nemo vel admoto cogit amare bove.
Tune mihi philtrum cum tot furialibus herbis!
Hic lepor, haec ars est, haec apotheca tua!
Quid faceres hostis, qui sic illudis amator?
Extinctamne tuam me procus esse cupis?
Tune mihi philtrum Stygiae de lacte capellae:
Aut quibus exuta est pexa Megaera comis!
Qui primus potuit talem componere sucum [Orig: succum] ,
Et dare suspecto mista venena favo:
Ille etiam propriam potuit iugulare parentem:
Ille superiectum contumulare patrem.
Ille trucidavit pulsa cum coniuge socrum,
Sustulit et natos ense vel igne suos.
Tune mihi philtrum! Qui te genuere leones?
Hyrcanae in silvis an peperere tigres?

Excisum scopulis invenit nauta marinis:
Lactentis nutrix turpis hyaena fuit.
Matribus Haemoniis [Orig: Aemoniis] et amara Colchida peior,
Sanguine mutasti flumina versa retro.
Per te sopitis Luna incantata iuvencis
Haesit, telluris non subeunte globo.
Si mihi misisses manifesta piacula: virus
Castoreum , Euboici gramina nota soli;
Aut strigis exuvias; fortasse ignoscere possem.
Talia non animum laedere sumpta valent.
Fraudibus insontem vetitis voluisse puellam
Perdere, quid sontem, te meruisse putas?
I procul. I nostri funestum dedecus aevi:
Et pete cum sucis [Orig: succis] Thracia Regna tuis.
Simia cum gallo comitetur et anguis iturum.
Sit species tumuli Culleus [(transcriber); sic: Culeus] iste novi.

Geraldus Battalianus Alesso Archiater Botanicus Uraniae .

Geraldus Battalianus Alesso Archiater Botanicus Uraniae .

Te salvere iubet, qui, si caritura salute es,
Ferre potest medicam Battalianus opem.
Quae verbis alii non pondus habentibus optant,
Praesto ego: nec nostrum est salve et inane vale.
Ille valet, iubeo quem nostra ex arte valere.
Scribimus: et vitam charta salubris olet.
Hanc aeger poscens recipit: simul atque recepit;
Germinat afflicti corporis aegra salus.
Incipiunt vivis artus revirescere ramis.
Ex radice nova pullulat arbor homo.
Arbor homo inversa est: per nos exsurgit in altum,
Quae iam spectabat fronde caduca solum.
Optimus est Olitor tali Galenus in horto.
Semanimes truncos ipse animare potest.
Quod nos arboribus sumus; hoc pulcherrima nobis,
Si stirpem Medicam diligis, esse potes.
Morbus amor. Delicta iuva. Tu vulnera sanas
Intima: tu plagis utilis herba meis.
Inventum Medicina Die est: oracula certe
Eius, honorari nos manifesta iubent.
Ipse opifex rerum: nec scitur Apolline quisquam
Inter adorandos mitior esse Deos.
Ipse modum reperit, Mortales arte iuvandi;
Atque salutiferas sulpure [Orig: sulphure] sparsit aquas.
Ipse salem per stagna sacrum canentia fudit:
Unde suum Tellus, ceu Thetis uber habet.