DE ECLIPSI SOLARI
ANNO M. DC. LIV. Die XII. Augusti,
In Europa, A pluribus spectata TVBO OPTICO:
Nunc iterum a JACOBO BALDE e Societate JESV TUBO SATYRICO perlustrata.
LIBRI DVO.
Cum facultate Superiorum.
MONACHII. Typis LVCAE STRAVB. Sumptibus JOANNIS WAGNERI Bibliopolae.
M. DC. LXII.
QVod operae pretium mihi visum fuit in Solation Podagricorum nuper edito: ut Poema confectum, dissertatione medica de morbo Podagrae, proludens de linirem, quo instructior ad Lusum Satyricum accederet, quisquis lepidae captivitatis mysteria legere dignaretur: idem quoque ut tentarem in hoc ecliptici Carminis opere, persuasit prioris tentamenti successus. et nunc quidem instituti nostri rationem, tanto magis videbatur ipsa necessitas urgere pauci enim scient, quibus de caussis, quove tumultu, propter eclipsin praeteritam, a nobis iterum tubo Satyrico lustratam, Europa regionatim perculsa, insaniverit pene universa. Quomodo modicum fermentum totam massam corrumpit: ita unius alteriusve Schiomantae futilis opinio potius, quam justa praesagiendi caussa, regna populosque ridiculo terrore concussit. Quae
omnia in Poemate quidem fuse per partes explicata, ut tamen tanto melius clariusque intelligerentur; in gratiam eorum maxime, qui astrologiae ignari, ecliposiographiam vel canoras artes parcius hauserunt; sequentem Dialogum praefiximus, velut Isagogen, introducturam Lectorem non omnino hebetem, ad notitiam maiorem siderum, Solisque et Lunae labores penitius dignoscendos. quippe nullam vel exiguam delectationem mentis sentimus exsurgere, in caligine sive rerum, sive verborum, qualem eclipsis affundit, versantibus. ideo vivaciorem accessuram putamus; si rudis animus, ante quam ipsum Poema delibet, praeviis quodammodo radiis illustretur. Id efficiet, ut speramus, Dialogus iste in hunc quoque finem prolixior institutus, inter Didacum Cyrisatum, et Alphonsum Persium Pernumiam . Didacus, Poetae partes agit, et scriptionem qualemcunque tutatur. Pernumia , inclyti nominis vir, mathematum coelestium cultor, pro And. Argolo Italo, et pro Israele Hiebnero Germano, utcumque stat. collisio sententiarum in speciem dissentientium, ex Auctoris autem proposito ad eundem tendentium finem,
veritatem familiari alloquio liquidius aperit, et uranometriae studiosis lacteam viam sternit. Quae hoc Dialogo tractavimus, in Synopsin digesta paucis accipe.
1. Andreae Argoli, et Israelis Hiebneri Astrologorum de Eclipsi Anni 1654. doctrina in compendio, jam Anno 1652. in vulgus sparsa, DIDACVS.
2. De Saturno et Marte, inimicis satellitibus obsessi Solis, aliqua inquisitio. Did.
3 An Planetae, puta Martis, Veneris, vi nominum efficaces sint: id est, an ille globus, Mars dictus, si dictus Venus fuisset, non accenderet iras, sed amores conciliaret. Did.
4. Theoria Planetarum explicata: non servato ordine Sphaerae, sed argumenti, cui subservit. Alphonsus.
5. Theoria Solis Astrorum principis; adjuncto eiusdem encomio Physico et Poetico. Alph Did.
6. Tum Lunae: Saturni, Martis, Iovis, Veneris, Mercurii, Alph.
7. Aliquod de stellis fixis additamentum. Alph.
8. Nihil in Mundo tam vile esse, quod non ad plura dirigatur. quid igitur dicendum
de coelestium corporum multiplici utilitate? Alph.
9. A fabrica Microcosmi, ad Macrocosmi immensum splendorem altius assurgendum esse. Alph.
10. Planetarum vim maximam, ac pene incredibilem, affirmare ipsum sapientissimum Regem Salomonem , Alph. Sed utique et hanc limitatam esse. Did.
11. Abusum Astrologiae judiciariae, non praeiudicare pulcherrimae scientiae, quasi in totum contemnendae. S. Thom. Aquinatis testimonium profertur. Alph.
12. Interea Genethliaci examinantur, et exagitantur. Did.
13. Quid de genialibus stellis, quasque fatales vocare audent, sentiendum. Did.
14. Arbitrium hominis liberum nullatenus illis subici: temperiem corporis aliquo modo. Did.
15. Ineptia divinantium de praeterita Eclipsi multiplex. Did.
16. Religiosi et pii admodum viri Anonymi, de eadem firmum judicium. Alph. Illum certe Argolo favisse. Alph.
17. At enim errasse Argolum saltem in hoc; quod Extremi Iudicii Diem, jam
nunc certo venturum, ex sola eclipsi praedixerit. Did.
18. Astrorum vis in animas hominum, eorumque fortunas et fata prolixe convellitur, et enervatur. Did.
19. Etiam clarissimorum virorum testimoniis, Basilii M. Pici Mirandulae, etc. in medium adductis. Did. Quae tamen Alphonso minus arrident.
20. Chaldaeorum ex sideribus fata enunciantium mores, et astutiae. Did.
21. Dictum Catonis de aruspicibus, accommodatum Astrologis. Did.
22. De Hermanno VVervaeo. Did.
23. Martini Lutheri, in propria caussa, de Genethliacis sententia. Did.
24. Atqui non pauca extare verissimarum praesagitionum exempla. quorsum ergo convicia vel murmura? Alph.
25. Exempla citata, non magnopere esse curanda. Did.
26. Pontificum fulmina in Astrologiam judiciariam. Did.
27. Hermanni VVervaei ridicula Prognostica. Did.
28. Quale judicium ferre possint Astrologi, extraordinaria coeli phoenomena
speculantes: apparere ex praesagiis Fastorum, quos Calendaria vulgus appellat. quantis enim erroribus tempestates adducant et praegravent! quantis itidem decepti decipiant, adeo neminem nescire, ut in proverbium quoque iverit mentiendi licentia. Did.
29. Typographi cuiusdam, Auctori bene noti, felix audacia, rudi licet ingenio praesignantis eadem Prognostica in Calendariis suis, inempta oracula, sive mendacia jocosa (nam quid interest?) quae alii Astrologi magno vendere et prostituere solent. Did.
30. R. P. Cornelii a Lapide pronuntiatum memorabile de Genethliacis divinantibus. in c. 19 Act Apost. post. vers. 19. Did.
31. Auctoritas S. Basilii Magni aggravans.
32. Recentissima exempla divinatorum a scopo aberrantium. Did.
33. Si in hominis ortu et occasu prognostica sic abludunt, quamvis ex caussis naturalibus penetrabilia: quot parasangis Persicis avii divertent Astrologi, arcana pronuntiantes, quae utique tempora et
momenta sunt, quae posuit Pater in potestate sua. Act. Apost c.I. Did.
34. Argolum domus Austriacae, et Imperii Rom. ruinam, ex hac unica Solis eclipsi imprudenter praedixisse. Did.
35. Quid? quod sol nunquam eclipsin patiatur, sed soli homines, lumine solis, propter interpositum Lunae corpus tantisper privati. quorsum ergo minae, metus, horror? Did.
36. Eclipses solares veteribus, Platoni, Ptolomaeo etc. semper suspectas fuisse, ut periculosissimas. Alph.
37. Nihil inde probari. Did.
38. Quae in Solari et Lunari eclipsi, ex Ptolomaei sententia potissimum observanda sint. Alph.
39. Saturni et Martis nimia vis, quam Mathematici in eclipsibus tantopere excandefaciunt, explosa. Did.
40. Mutationem regnorum non sequi ex eclipsibus, contra Argolum. Did.
41. Regnorum mutationem, quam Daniel Propheta descripsit, contigisse absque ulla eclipsi. Did.
42. Solem totum a Luna obscuratum, Signum esse Romani Imperii, a Luna Turcica
obscurandi, frigidissime juxta et stolidissime dici. Did.
43. A septem Planetis, ad Septemviros Imperii, vanam comparationem institui. Did.
44. Immo ex praeterita eclipsi validius probari potuisse, Turcarum ex rapto viventium splendorem, in tenebras migraturum. Did.
45. Digressio ad Augustissimum Imperatorem Leopoldum , huius nominis primum, vanam eclipsin ferro refutaturum. Did.
46. Classicum ad Principes Rom. Imperii, adversus Turcam, jam olim ab Auctore compositum, huic Dialogo ad animandos milites insertum.
47. Regressus ad Argolica somnia, a non somniante solertius examinata. nec Turcam triumphaturum, nec Iudicii extremi diem imminere tam propinquum, quam Argolus ecliptice praedixerit. Did.
48. Mundi catastrophe. Extremi Iudicii imago artificiosissime picta. Opus eximium Petri Pauli Rubenii Belgae, visendum Neoburgi ad Istrum, in Templo PP Societ. IESV .
49. Nunquam ex oculis, nunquam ex
animo dimittendam esse considerationem formidabilis Iudicii novissimi. ita praeter sacra oracula suadere Maiores, et a tot seculis venerandam Antiquitatem Christianam. Alph.
50. Certe Argolum eius terrores ingeminando plurimum toti Germaniae profuisse. Alph.
51. An schola Mathematicorum, sit etiam schola pietatis. Did.
52. Non esse facienda mala, ut eveniant bona: monere S. Aug.
53. Cur Poema hoc, ad typum neque citius maturatum, neque serius dilatum.
54. Ad ultimum discutiuntur aliquot Quaestiones Poeticae; Poema praesens lecturis non inutiles futurae.
Facultas R. P. Visitatoris et Vice Provincialis Societatis JESV per Superiorem Germaniam. CVm Eclipsin Anni 1654. tubo Satyrico iterum perlustratam, et duobus libris comprehensam a Jacobo Balde Societatis nostrae Sacerdote, aliquot eiusdem Societatis Patres legerint, censuerintque publica luce dignam: ego Christophorus Schorrer Societatis JESV per Superiorem Germaniam Visitator, et Vice Praepositus Provincialis, potestate ab admodum Reverendo Patre Joanne Paulo Oliva Vicario Generali ad id mihi concessa typis excudi permitto. In quorum fidem hoc Auctori chirographum consueto Officii mei sigillo munitum dedi. Dilingae 13. Maii. Anno 1662 . Christophorus Schorrer.
Inter Alphonsum Persium Pernumiam Mathematicum, et Didacum Cyrisatum Poetam, disputantes de Eclipsi Anni 1654. deque siderum in haec inferiora influxu.
Alphonsus. Didacus.
Alph:ALphons. Quaeso: sine caeremoniis. parcamus et tempori. praeterquam, quod Mathematici non ament has elegantias, aut verius supervacaneas honoris suspecti bracteas.
Dida:DID. Profecto nec ego insuevi deliciis istis. aularum et vanitatis mancipia, quae polirica hac larva mores suos obvelant, sic honorice gesticulari gaudent. Amici, esto, aliquanto crudius, tamen sincerius agunt. consideramus, si placet.
Alph:ALPH. Per me licet. ignoscas non ultro invitanti. praevenisti vota et debitum obsequium meum. hic duo hemicycli. juuabit acquiescere. Quid igitur rerum nunc agitur?
Dida:Did. Cum nudius tertius Poetae nostri recens Carmen de Argolica Eclipsi offerrem: tuque perlecta synopsi, de mirabili Planetarum cursu disserere
inciperes: scis, quo impetu irruens Murtonius Garzon, utriusque colloquium turbaverit. Fateor, viri caetera clarissimi adventum, tunc gratum non fuisse. cedendum tamen erat hominis auctoritati: atque, ut urgebat periculum in mora, prae festinandi cupiditate, nescio ex qua aula anhelantibus negotiis. Itaque in manibus tuis relicto Poemate, quam potui, molli passu, ab arcanis vestris me subduxeram. Confecistis ea, opinor, quae stylus seculi et Curiae fert, ergo nuper coepta, nunc commodius exequi licebit. In tanta caligine Solis et Lunae, illabere, obsecro, et radiis coelestibus tu, qui Coeli frustum videris, tenebras ignorantiae parumper discute. Summum apud memorem beneficium pones.
Alph:ALPH. Vt molestus mihi fuit interpellator iste Garzon! proponebat odiosa, et coalitura in spissas invidiae nubes: unde quid exspectem, nisi tonitrua et fulmina? fatui cudant fabas in proprium caput casuras. proinde celerrime expedivi ambiguis verborum blandimentis. Scilicet pararium aut procum agam! ut ne fraudem notemus, affundunt suaves nebulas. quanto suavius noctes stellatas contempler.
Dida:Did. Et quid ni etiam Eclipses qualescunque observes. utique de prodigiosa illa, porrectam nuperrime scriptionem, lustrando evolueris.
Alph:ALPH. utique, Sed statim in primo Libri Titulo
haesi. nam quis unquam Tubum Satyricum dari audivit! nos tantummodo opticos novimus. Lingua et calamus, Poetam tuum manifestant, in Mathematicis disciplinis adhuc rudem Galilaeum esse: ut, qui Tubum Galilaei recens inventum, nunquam usurpaverit. illo Argolicam Eclipsin acutius pervidisset.
Dida:Did. Affirmo tibi: Quid Tubus Itali Galilaei fit, nimirum Quatuor satellitum Iovem stipantium primus speculator, probe novit. Cur autem Tubum Satyricum, non vero Opticum. jam nunc coelo admoverit; rationem ipse reddit in argumento Poematis sui: quod fortasse nondum legeris. ALPH. Sic est. Sed cur Mathematicos passim irridet, et ludibrio exponit? statim prima parte, in praeludiis: quasi populum decipiant. an Eclipsis praedicta Anno 1654. nominato tempore, stato die, hora definita, et quasi ipso momento non contigit? deinde, an coeli facies mutata Orbem non deterruit? hominum corda non perculit?
Dida:DID. si recte memini, non Astronomos, sed Astrologorum quorundam nimiam libertatem, et temeraria judicia damnat; fatales minas, ad usque instantem Extremi Iudicii Diem; censurasque adversus Reges et Caesares, ex uno labore unius Planetae, eximii quidem, sed nihil passuri, porrigentium. Cetera si quae molliore risu excepit; prudentes viros juxta secum facere vidit. S. August. epist, ad Ianuarium
99. monet, Mathematicorum deliramenta, cum detestatione irridenda esse. Quod ergo piaculum! an et tu praecox Prognosticum de hac Eclipsi datum, oraculum putas?
Alph:ALPH. Ne contempseris viros spectatissimos.
Dida:DID. In spectatissimos arrociter non imus: neque scientiae famam vel in minima fimbria laceramus. Vivant, celebrique nomine terras impleant, coelos ornent. Venum hoc articulo rerum, commenta duntaxat Panicosque terrores, quibus mortalium praecordia, ante diem, nulla caussa, nulloque eventu, ad solam ostentationem distrinxere, refutarunt, non tam Auctor huius scripti, quam ipsimet Mathematici numero plures, scientia et fama aeque praestantes: discutienda praecipitantium puncta, si vis, ex autographo ipsorum recitabo.
Alph:ALPH. Recita Sodes, sed tanquam ex Tabula.
Dida:DID. Primo asseverabat Argolus, in meridie noctem fore, vel certe confinium noctis, tam caliginosae, ut ad cernendum, usuta solis, quippe intercepti, et tantum non penitus extincti, minime suffectura sit: proinde accenso cereo vel lampade utendum. Addiderunt aliqui: etiam lucis aves, stupore quodam corripiendas, ex aere tenebricoso late casuras in terram; pennis, Icari exemplo, deorsum non sponte fluentibus. adeoque solos bubonum et noctuarum exercitus, illo inauspicatissimi temporis cursu, tripudium agitaturos. Ad haec
minitabantur, severe denunciantes, Saturnum et Martem, sonticos Planetas, solem in supremo coeli gradu (quid tristius?) deprehensum, et quidem in corde Leonis (quid indignius?) in Domo majestatis suae (quid periculosius?) violenter aggressuros. qualis astrorum non tam conjunctio, quam hostilis concursus, a conditis sideribus nunquam acciderit. Tertio. conflictum hunc eclipticum, Mundi nutantis ruinam, biennio post, hoc est, anno quinquagesimo sexto, haud dubie secuturam, cum internecione omnium rerum. ne tantum verba viderentur dare, dederunt et rationem, eundo ad mundi primordia. man ab ortu natalis sui, inquiebant, fluxerunt anni mille secenti, quinquaginta sex, quum aquis periit, diluvio Noetico. videtur idem numerus fatalis in reciprocum occasum, ut elementa contraria respondeant, urgere periturum modo ignibus. Quo argumento, vt efficacius furerent, insuper Romani caput Imperii, et Domum Austriacam Turcicae Tiarae coeperunt transcribere. Ain tu? consentis hisce vatibus? jam octavum annum post haec vaticinia vivimus: sed illorum eventibus nec micam veritatis accessisse videmus. Quam audacter, quam fastuose, quam pancratice, ut ne dicam, propudiose talia in vulgus sparguntur, a sortis tuae tribulibus! miratur igitur Poeta, et quaerit: unde haec protervia divinandi, sine stimulo motuque
altiore? iam saeculorum finem appetiisse: scilicet hoc ipsum judicante naturali necessitate siderum! cum illum ultimum et decretorium Diem, praeter aeternum Patrem nemo ullus noverit. Miratur praeterea, quod hi scioli, Cimmeriae noctis horrorem interminentur ex unica (esto exotica) eclipsi Solis, qui ad aliquam moram totus obscurari nequit: multo minus omnem lucem penitus auferre. cur omnia susque deque vertenda existimarint, modico defectu communis Astri: quod alioqui stato tempore, post vesperam, nobis legitime semper subtrahitur, nullo prorsus damno. scilicet tam formidolosa ataxia omnium rerum, sicut perhibebant, quantavis licet interposita subjectione Lunae efficeretur! Vnde autem tam atrocia terriculamenta? Saturnus Falciger, inquiunt, et Mars armiger (quam nos in speciem erudita figmenta demulcent!) obsidentin arcto cohibitum Solem, Regem Planetarum. O periculum1 stringit nimirum argumenti nodus Gordius. ergo Mundus hoc ipso ruet. Ex quo coelo, quibus argutiis, aut enthusiasmis hauriuntur ista praesagia? pompam magis redolent, quam veritatem. ut multum virium utrique Planetae, etiam ex vestro armamentario concedamus; tamen secundum publica scita, Saturnus natura sua frigidus, fervidi Martis calorem utique temperat; inque vicem, Mars luxuriante flamma
torrentior, Saturnium torporem excitat: ex quo mutuo juvantium semet auxilio, mitigari potius tempestatem, quam ad extrema deduci, vero mihi similius est. Quomodo olim Romani consules, belli domique, amicissime dignitatem partiti, diversos et vero saepe adversos genios, sic jubente senatu, temperavere. Quid igitur periculi ab istis non omnino inimicis subsessoribus? aut si inimicis, certe ipsa hostilitate mutuam nocendi vim retundentibus. Deinde, ista nomina Martis et Saturni, nonne figmenta sunt Poetarum? qua fronte autem damnatis auctores fabularum, quas fovetis? si ipsimet ludibria sua in vobis aliquando derident, jure suo hoc facere videntur. Quid si ardentem Gradivi globum Venerem appellassent, quod aeque poterant, non una de caussa; quippe incendia Mundo latissime spargentem. nun et Venus strinxisset arma? vertisset urbes? caedibus miscuisset populos? at enim jam ut beneficum sidus celebratur: quia feminae pellicis et fecundae nomen, ille globus apud utrosque obtinet, illecebrosis fulgoribus conspicuus. Sed et astrum, quod cor Leonis vocatis, ignivomas coelo jubas effundere creditur: et, quia Leo rex ferarum est, ideo magnanimum, generosum, regium, pollens. hinc, nonnisi summa capita Caesarum Regumque, aut illustrium bellatorum galeas ferit. Quid si cor Lupi fuisset nominatum, si Lyncis,
elephanti, et quid ni etiam Turturis? Tunc enimvero cor huius astri, qua lupinum erat, vestris auspiciis praedones fovisset: lynceum, favisset ophthalmicis. sin elephanti: Senatorum corda, et quotquot a consiliis Principum sunt, prudentiam designasset. sub Turturis stellati signo gemerent pupilli et viduae. haec et eiusmodi plura, timide credentibus, non timidos risus cient. quale enim et istud est? prout coelestium facum Sysigia disponitur; praedicunt Paranymphi vestri matrimonia; Genethliaci fortunam, Martiales praelia, mensores annonam, vespillones funera. Qua fide? obsecro. quibus divinitatis stimulis acti occupatis venturi scientiam? qua audacia in futurarum rerum caliginem, etiam Superos propius arcentem, immergitis oculos? qua vero oris fiducia, ex his nebulis secretissima quaeque depromitis avidis mortalibus? nisi forte, quia volentes decipi, fallere non erubescitis.
Alph:ALPH. Video te, Didace, cum Poeta tuo, in maximo errore versari; neque expedire possum, nisi prius utrumque Theoria Planetarum imbuam: ut ex eorum noticia, in sidera erecti, Mathematicorum spiritum hauriatis. An auctorem Naturae, tam immensa corpora, putatis frustra in Mundo, ac pene gratis posuisse?
Dida:DID. Neutiquam, perge: vacivas aures praebeo,
Alph:ALPH. Pone igitur tibi primo ante oculos Solem et Lunam, qui totum nobis negotium,
ac praesertim hunc Dialogum faciunt. SOL, vas admirabile, de quo omnis rerum pulchritudo vigorque fecundae lucis, tanquam ex formoso Oceano manat, ille fons vitae, et summae mentis in hoc Vniverso praecipuus administer, in omnia diffundit salutares radios. et quia Terram magnitudine sua centies et quadragies continet, inexhaustas vires, in intima eius viscera, efficaci constantia propagat.
Dida:DID. Nec est, qui se abscondat a calore eius. ut merito dicatur Pater luminum, artifex operum, Penicillus Numinis, mille coloribus in voluminibus nubium ludentis: plectrum supremi Phonasci, nunquam permittentis dormire concentum coeli: proinde coelestium chorearum aequissimus Moderator, Princeps temporum, siderum rector, metator anni: omnigenae varietatis in herbis, floribus, metallis auctor, altor denique illustrium ingeniorum.
Alph:ALPH. Cessa. haec efferenda altius, mihi debebantur. a Poeta tuo instinctus es, ut praeoccupares, vel dicenti influeres. Dixisses uno verbo: Solem esse Praepotentis Dei maximum et immortale simulacrum: tale quidem, ut nimis strictam oculorum aciem curiose intendentibus timendum fir, ne servator maiestatis opprimatur a gloria. Nullius debitor, omnes Planetas debitores habet. Ex illo hauriunt, quod micant; quod videntur; quod aliquod nomen habent. Quid dicam de stellis, viam lacteam
stipantibus? an non perpetuo ex aspecti soliore, velut ex ubere ucis semper pleno, scintillas suas quasi sugunt? Brevi: Solem scito omnium Astrorum et maxime Planetarum delicium, refugium, nutritorem, ac centrum esse (non tamen eo modo, quo Copernicus edixit) excepta Luna. Quare circa ipsum per ingentes epicyclos, ac spirales ductus moventur. Dominum agnoscunt: se vectigales et tributarios profitentur. humano more, ad politicum canonem, accedunt supplices, recedunt divites: ut possunt, blandi demulcent, famulantur obsequiosi. certati, ut liberalissimum Regem cingunt. totus Zodiaci coelestis circulus, duodena signa peragranti, pro corona est.
Dida:DID. Liceat interfari, Doctissime vir. perquam nitide siderum principem laudasti. ut non tam Persius mihi, quam Persa videaris, cultor Mithrae, eidem Sacerdos thura laturus, si vera Religio permitteret. Quo in encomiorum genere conferendo, prorsus cum Poeta nostro facis. aut ille olim eadem canens, inspexit in animum tuum, aut tu eius scita requisivisti. Ille in Thesibus, quae sex Dierum opus declarandum proposuerant Ingolstadii ; Solem, sicut rogatus erat, sibi sumpserat celebrandum adhuc Iuvenis, Academicae Disputationis Argumento floridum carmen subscribens. in quo Regii sideris dignitatem magnificis laudibus extulit. nam et Augustissimo
Caesari Septemvirale Collegium temperanti comparaverat; et Dictatori Romano: penes quem omnis summa rerum, ac Reipubl. salus stabat. libet audire? recitabo.
Alph:ALPH.ut qui maxime. recita.
Dida:DID. In hunc modum cecinit.
SOL, qui cuncta vides: et me tua Regna canentem
Aspice, non moesto vultu pluviisque madente
Luridus ac pallens: Sed qualis amaris ab ipsis
Vatibus; et supplex optat sibi Persia votis
Formosum, similemque tui. nam, judice Munde,
Par solus potes esse tibi. Dominaris in axe
Arduus, et tanto coelum se CAESARE jactat.
Phoebe Parens, Coelum est tua maxima Roma nec ullut
Audeat esse Cato, Pompejanusve Planeta:
Affectare manu sceptrum, vel aperta mevere
Bella per aetherios minime civilia campos.
Perpetuus DICTATOR ades. Pharsalia nulla est,
Quam timeas; nullus consors: omnisque potestas
Temporis ac lucis, fontem revocatur ad unum.
Solus habes aquilas, trabeamque, et caetera toto
Sidera sparsa Polo, parvorum jura Quiritum
Imperio frenata tenes. Tua magnus ORION
Ense latus cinctus circum praetoria lictor
Excubat, et fasces praefert, populique tumultum
Submovet, et minimum stellarum ignobite vulgus
Dignus adorari CONSVL. tua digna videri
Pompa, triumphales quoties duodena per Arcus
Signa viam carpens, laetis et ovantibus astris,
Zodiacum penetras. Tunc toto pulchrior ore
Surgit honos, oculique micant, flagrantius auro,
Ceu Soles de Sole suo: nimiumque venusti
Illecebris, multumque tui. sine muricis usu
Perfundit bu tincta chlamys, radiataque totum
Purpure circumdat. placido gemmata pharetrae
Spicula subsiliunt motu. caput ardet honestum
Majestate sua. blando Diadema nitore
Fulgurat; et cranes redimito vertive florent.
Ingrederis medius Procerum stipante corona.
Hinc IOVIS attoniti sese venerabile sistit
Obsequium. posito fastu servire paratus,
Poplitibusque miner, nutus agnoscit heriles:
Permulcetque manum, placataque fulmina dextra
Porrigit, aque tuis vinci sua tela fatetur.
Inde fatigatis pedibus CYLLENIUS adstat.
Aulae verna tuae. sequitur tardante sonecta
SATURNUS, junctosque globo moderatur ephebos.
Pone GRADIVUS agit turmas seriemque locorum
Mutat: et ex una, qua vult statione, relicta
Translatus, mox ante volat; clypsoque corusco
Protogit ingentem Dominum. deserta maritum
Inelamat [(reading uncertain: print unclear)] CYTHEREA suum; lentasque columbai
Urget, et inclinat festivos Hesperus igneis.
Aeternum devota tibi, jurataque tanti
Caesaris auspiciis famulari sidera gaudent.
Nec gratis. nam semper alis, vestisque decore.
Scintillant mercede data: pretiumque nitoris
Annumerant, quantum capiunt; largisque profusus
Sumptibus, argento praesenti debita solvis.
Hinc certus civilis amor. nam cuncta gubernas
Vitali fulgore fovens: nullique necessum
Mendicare faces, proprior quae stella ministrat.
Te sine caeca forent et inania monstra, Triones,
Et Gemini, virgoque tuo vioina Leoni.
Tu sidus rugire facis: tu lumine vivo
Das Veneri venerem, Martemque accendis amore.
Quid memorem, quod tota tuo Natura sereno
Rideat, et dulcem, quando submergeris, ortum
Aurorae lacrimis per cuncta madentibus arua
Exorare paret. Crocco simul atque cisbili [(reading uncertain: print unclear)]
Consurgis, pectisque comas; simul omnia turgent
Afflatu percussa tuo. pubescere Tellus
Incipit, et virides silvae volucresque moventur.
Dida:
Ex his agnoscas, licet, duarum mentium sensa saepe conspirare.
Alph:ALPH. Aintu, haec cecinisse juvenem?
Dida:Did. Ajo. scis ipse, tempestiva Vatum esse commercia, et Phoebi eorum praesidis. utique: quando idem Numen, quamvis remotos montes, Olympum et Parnassum , radiis suis illustrat.
Alph:ALPH. cur ego primo Solis faciem expinxerim: deinde potentiam atque divitias tanti Monarchae ostentaverim, postea intelliges. Nunc fororium Astrum, citimum nobis inspiciamus, LVNAM: Terra quidem, (sicut ex eius umbra, quam vicina vastius ingreditur, colligimus) quadragies minorem: caererum mutationibus vultuosis, hoc est, constantissima inconstantia, certissimoque errorum numero; (omnes quippe Planetarum errores stati sunt et harmonici) insuper cornibus tanta varietate crescentibus iterumque minuendis iterumque augendis; adhaec, virtute agendi patiendique prorsus admirabilem. quasi vicariam Solis, simul eius face delibatum cornu extendit, omnia generanda et genita experiuntur. Calefacit, illuminat, et noctem quodammodo dispescit. non fugat, sed decorat, formosa velut inter ignes Luna minores, ut Flaccus canit. mutuato lumine fecundat omnia, et stimulat ad maturitatem. immo in regionibus, quae ad Polos proprius accedunt, si Cardano fidem habes, tanquam Regina temporum, hiemes et aestates, ex
suo quoque aspectu, decernit. Maculas, quae in eius globo cernuntur, nihil aliud esse putes, quam partes rariores, quae transparent, lumenque Solis admittunt quidem, sed non sistunt. Plura memorare, huc non pertinet, nec tu requires.
Dida:Did. Proximum est, ut de SATVRNO et MARTE REFERAS. hos enim Satellites odiosissime describit Argolus, Catilinariis facibus Solis quasi jugulum petituros. etiamne ad astra perfidae seditiones pertingunt! O tempora! O mores! O tempora, inquam, quae PATER TEMPORVM pati cogitur, Hoccine solis Imperium, quod tu et Poeta commendabatis, tam bene, tam politice, tamque solerter ab opifice Mundi institutum; ut inde Rom. Imperii Majestas suam ideam acceperit? Pacem summa tenent; Veterum aliquis cecinit, et ipse Romanus. Quis novus Enceladus Superos turbat, saeviorem gigantomachiam captivis invehens? patietur ergo Rex siderum obsessus a suis, quod Rex Darius a perfido Besso? sed vos Astrologi eiusmodi Fabulis populum deluditis. Quasi vero coelestia mortalium curis affici, et humanis nugis assimilari deceat!
Alph:ALPH. Audacter tu quidem ista. Sed totum coelorum volumen, cum praecipuis incolis suis prius evolvam; quam sanctionibus nostris subscribere invitem. Multi indocti Mathematum, imperite judicant. Si iisdem profundius imbuti essent, ultro assentirentur,
Dida:Did. mitigabis ignorantiam
meam, si promissa demonstraveris. Demonstrationes autem nemo crebrius jactat, quam scientia vestra.
Alph:ALPH. Siperstas, patientiam tuam meris oraculis implebo.
Dida:Did. ut soletis. ausculto.
Alph:ALPH. SATVRNVM, illum ipsum, qui Soli caliganti deterrimam molestiam facessivit, inter omnes aliorum sphaeras multis parasangis transcendere: eius distantiam a Terra ad huius semidiametros decies millenos quingentos quinquaginta pertingere, probavit Tycho Brache.
Dida:Did. Phoenix vester.
Alph:ALPH. non erubescendus, diligens, solers, sumptuosus, quippe qui in Dania, Huvenae, Vranopoli sua (arx erat) ducenta millia aureorum, sagacissimae curiositati impenderit.
Dida:Did. Num vero certam fidem in hac sua probatione meretur?
Alph:ALPH. caussa ambigendi nulla est. Hoc parallexis indicat: hoc Iuppiter, qui Saturnum objectu corporis sui occultat: hoc motus percurrentis editissimum gyrum. Discas hinc rudis vulgi, et a vulgo pendentium errorem. putant planetam tardissimum esse. quandoquidem Zodiacum totum non nisi viginti novem annorum spacio absolvat. Sed errant. nullus velocior. nam longitudine itineris, quod metitur, expenso, ipsa quoque Luna, quae tamen celerrima creditur, utpote singulis mensibus periodos suas conficiens, pigritiae damnabitur.
Dida:Did. Cum caeterae stellae rutilantibus comis florere videantur:
cur praecipua, ut dicis, livido et quasi plumbeo colore, senili vultu, canicie inculta horrere traditur?
Alph:ALPH. Iam dudum exspectaveram, ut quaereres aliquid dignum te, et contemplationibus nostris, supra plebis subsellia evehendus ad Coeli convexa. Caussam quaestionis tuae in promptu expediam. Planeta iste, cuius mentionem fecisti, solitarius, quoniam a sole, tanquam perenni lucis ao laetitiae fonte remotissimus, vagatur; idcirco minus etiam radiorum haurit, quos traicere ad nos possit.
Dida:Did. Quomodo igitur agendo tam efficax, ut calidioris naturae Planetis longe potentior, per immensa spatia, terris praevalens frigus insinuet? morbos, tristitiam, morumque asperitatem inducat? experimur autem, frigida habitudine impeditis corporibus, quam minimum energiae et virium inesse.
Alph:ALPH. Alia terrestrium corporum, alia coelestium conditio est. neque astrorum vis examinanda ad modum glebae sub Luna jacentis. accedit immanis magnitudo Saturni. nam tricorporis est formae, terramque vicies et bis adaequat.
Dida:Did. pro horror et tremor! assentiri me cogis. credo: ne adhuc grandius aliquid miniteris. quanta enim erit falx Saturnia: qui Orionis ense jactatis Terram centuplo maiorem dividi posse,uno ictu. Nulla mediocritas apud Mathematicos regnat. Surgere mihi jam incipiunt crines. Perge ad MARTEM,
si lubet. hic alter infestus Solis eclipsici proclamatus obsessor, utique non humilios imrhomphaeam furens coruscabit.
Alph:Alphons. Si cum Orione conferas, cedet. quippe ter decies a Terra continetur: Sicut Mercurius unde vicies; Venus sexies.
Dida:Did. Et Iuppiter? quandoquidem caeteros nominasti.
Alph:ALPH. Hic enimvero Terram quaterdecies superat; si Tychoni Dano credimus, in sua Vranopoli splendide habitanti.
Dida:Did. ut credere fas est.
Alph:ALPH. Caeterum MARTIS praeferuidum sidus ac prorsus igneum, mira vertigine supra infraque Solem rapitur: per labyrinthos et flexus pene inextricabiles, omnium Mathematicorum ingenia fatigans. Qui telescopiis utuntur, observarunt, instar ardentis Vesuvii aestuosum, continuo quasi undantes flammarum globos eructare. Hinc propter caloris siccitatisque intemperiem naturae infestus: in conjunctione Luminarium vehemens, et saepe horrificus. percellit inferiora: in hominibus sanguinem adurens, bilemque inflammans. unde furor, iracundia, bella, inimicitiae. Festino ad prosperos Planetas IOVEM et VENEREM. nam MERCVRIVS infidum sidus est, et omnium horarum. malae societati colludit. bonam nactus, aeque se virum bonum praestat. Et Iovis quidem tali, ut proverbio constat, semper feliciter cadunt. sub illo nasci, optabile. Soli et Lunae configuratus
levat corpora, mulcet animos: omnia exhilarat, temperatus, aerius, sanguineus. fugat nubila, serenitatem adducit. ut mirer, quibus caussarum stimulis perciti Poetae, Iovem Tonantem finxerint, fulminibus armatum. Nihil illo aut ad vitam efficacius, aut ad alaeritatem jucundius. quod consequitur; ingeniis et moribus formandis aptissimus, mortalium votis merito expetitur. Veneris autem stella, quam benigna et genialis! humidi convenientis temperamento gaudet. ideoque non solum Luna ad fovendam humectationem, sed etiam Soli ad informanda corpora deservit. Vis, ut et Mercurium describam? jam dixi. desultorium sidus, acutum humorem excitare solet in corporibus: subtili penetratione ingeniosos efficit. Addo pauca de motu stellarum Fixarum. quarum illae, quae primae magnitudinis vocantur, Terram septuagesies continent. sive enim solido firmamento quasi clavi inhaereant, sive in permeabili coelo so, lutae moveantur, (ut pisces in lacteo mari, aves in aere) certum est, diurno motu, ut caetera circumagi. statae sunt: eosdem semper vultus, eandemque formam referunt. aciem suam servantes mirabiliter instructam, cum innumerabiles sint, confusionem nullam faciunt.
Dida:DID. Dissertationi tuae, vera utique et magnifica promenti, vir clarissime, nihil repugno. Coeli, Sapientiam DEI et potentiam,
ut scimus, enarrant. Quid autem haec, quae erudite facundeque in medium protulisti, astrologorum scita, sive volubiles strophas; et in primis Argoli Prognostica, quibus Mundum sub Eclipsi sua laborantem temere aggressus est, juvent, nondum intelligo.
Alph:ALPH. Veniamus ergo ad rem. An tu credis, tantas et tam illustres stellarum turmas circa nos otiosas esse?
Dida:DID. Minime.
Alph:ALPH. Et praesertim illae, quae in excelsa Mundi sede collocatae, multa mortalibus quasi de altiore suggestu pronunciant.
Dida:DID. suspicio.
Alph:ALPH. Circumspice hoc universum. nihil, ex omnibus rebus, tantum unum usum habet, ne vilissimum quidem membrum corporis humani: et coelestium unicum officium erit, lucere per noctem? Solis, per diem? Teste D. August. lib. 22. de civ. Dei, cap. 24. Nihil videmus creatum in corpore, utilitatis caussa, quod non habeat etiam decoris locum, etc. Caput humanum considera. quanta in eo dignitas, venustas, utilitas! partes expende. omnia tria semper concurrent. De oculis dubitare, piaculum esset. Quid dices de auribus? utilitatem illis nemo derogabit. at ego ornamentum quoque esse pronuntio. scitare a mutilatis et saucio Malcho similibus: (quorum furta nimirum nondum quidem ad laqueum et gladium, sed tamen ad carnificis culrrum pervenerunt) cur damnum abscissarum aurium prolixiore
capillitio celent. Aliquis certe (Claudius Barando dictus) jam aliquoties huic multae obnoxius; cum effusis ideo crinibus tempora velaret, ignominiam vitaturus, lictori infestius amputanda conchylia scrutanti, ridicule admirans respondisse fertur, quod olim Mezentius Aeneae: Hostis amare, quid increpitas? quam partem auditus mei rimaris? nonne duas aurisulas projecisse sat est? Natura, omnium largissima Parens, plures non dedit: et tu plures requiras? demessae haud recrescunt instar graminis. praevenerunt alii praedones. Spicilegium ad te serum pervenit.
Dida:DID. Et huic furi quidem sic jocari libuit! duas duntaxat aures, scimus, poterat amittere; sed laqueo merebatur citius unum eiusdem collum innecti.
Alph:ALPH. Immo enimvero nisi vitas hominum negligimus, festivo suo dicto merebatur absolvi. ex quo intelligas: nebulones quoque, caetera famae et vitae contemptores, scire tamen, quod membrum perdidisse, non ex magnificis unum, nihilominus dedeceat. De naso quid dicam? projectum in humano vultu membrarum, si non et abjectum judices. tolle: deformaberis. non emunges: cerebrum faeces implebunt: quae, nisi evacuentur, machinam inferiorem submergent. caput in continuis nubibus tempestates et fulmina cudet an putas omnes insanite, qui tabacum sumunt? Haec de utili.
Honestum expende: quod hic cum Virgilio et caeteris Poetis Pulchrum voco. quae dempto naso absurdior facies, si planior ovo est? unde Tros Anchisiades apud Poetam deflet Deiphobum: populataque tempora raptis Auribus, et truncas inhonesto vulnere nareis. Ecce, inhonestum vulnus vocat, truncarum narium dedecus. Summa quidem pulchritudo in oculis. naso autem dempto, facibus jactis nihil impetrabunt. sentient consortia damni. neque munere suo rite fungi poterunt. diastimate ablato, oculorum fulgor abludet; alter alterum divaricando pupulam, impediet.
Dida:DID. Quorsum ista?
Alph:ALPH. Vt a fabrica Microcosmi consurgas ad Macrocosmum. S. Augustinus Deum inquisiturus, nonne ab immis ad summa ascendit? Audi, quae in soliloquiis dicat. Circumibam enim omnia, quaerens te: et propter omnia derelinquens me. Interrogavi terram, si esset DEVS meus: et dixit mihi, quod non. et omnia, quae in ea sunt, hoc idem confessa sunt. Interrogavi mare, et abyssos, et reptilia, quae in eis sunt et responderunt: Non sumus DEVS tuus, quaere super nos eum. Interrogavi flabilem aerem: et inquit universus aer cum omnibus incolis suis: fallitur Anaximenes; non sum ego DEVS tuus. Interrogavi coelum, solem, Lunam et stellas: neque nos sumus DEVS tuus, in quiunt, etc.
Dida:DID. Necdum capio, quo rendas.
Alph:
ALPH. Vides Praesulem Hipponensem, non contentum fuisse humili gyro Terrae, caeterisque feracibus Elementis, ut desideratum Numen inveniret: verum adhuc sublimius animi contemplationem sustulisse. tametsi conditor ex omnibus rebus conditis, aliquo saltem modo, signi vel vestigii reluceat, sollicitavit ipsa sidera, tanquam nobiliora Divinae Sapientiae sigilla. talia autem non essent; si omnis nobilitas illorum unius simplici pulchritudinis modulo constringeretur. superest ergo, ut iis praeter insignem formam et incomparabile decus luminum, arcanas vires agendi, influendi, mira patrandi concedamus. proinde fulgent, ornant, monent, prosunt, humectant, calefaciunt, exsiccant, fecundant, docent, signant, illustrant, terrent, mulcent. confusa et distincta multitudine beneficiorum, tantum non obruunt ingratos mortales: haud digna in summis Mundi partibus collocari; si hoc facere non possent. scilicet tot astra conspicuae varietatis, distincti nitoris, tam ordinato et mirabili concentu voluantur, ut amoenam quantummodo redditura noctem, crispatis ignibus pingant! quilibet Planeta in peculiari coelo, velut palatio suo, regnabit, ut tantum currat, mendicato luceat! si stellarum multitudini, earumque notitiae nil virium tribuimus: cur igitur sapientissimus Salomon Sap; 7, et 8. gloriatur; se a DEO accepisse stellarum
dispositiones, et tenere scientiam illam, quae de futuris aestimet: sciat monstra et signa. antequam fiant: eventus quoque temporum et saeculorum. Noverat ille, ne dubites, motus astrorum, defectus Luminarium. Per crinitas stellas, et maximarum Eclipsium minas, perque altissimorum Planetarum conjunctio.nes sciebat; unde bella et clades impenderent: unde fluvii tumerent, et exundarent maria: unde insanae hyemes, et calores ardentissimi; unde diluvia, conflagrationesque terrarum: unde anni amoeni et tristes; pingues et macilenti: unde seditionum faces, et novarum sectarum virus, unde flagella, et flagellorum solatia. unde pax et libertas, et annona, et morbi, et sanitas. In coeli quippe tabulis, per signa et ostenta, quid sit facturus in terris Deus, significat. Dib. Equidem Fata admiserim naturali philosophiae conformia. mutationes ad agriculturam, artem natificam, medicam spectantes. motus item animorum et propensiones: nulla tamen necessitate pronuntiata constringentes. sed nondum persuades, ex astris, una alterave eclipsi etiam maxima, futura certo cognosci, aut praedici posse: ut, vastitates regnorum, conspirationes adversus Monarchas, mores hominum, atque fortunas: sed neque pestem, famem, bellum; nedum occasum Mundi.
Alph:ALPH. II. pol! Nimi multa commisces. Liberum arbitrium,
et quae DEVS sanxit, a sideribus eximas. caetera non item posis. neque tamen facio cum Astrologis judiciariis, aut insulsis Genethliacis, qui vanissima spargunt in vulgus, quam superstitiosa, tam ridicula: ut horrorem probis, odium sapientibus, nauseam omnibus pariant. cum his, inquam, Plaoetariis trivialibus non facio. at si propter abusum omnis tollendus est usus: jam nulla Dei dona, nullae scientiae, nullae artes securae fuerint. proscribas, licet, et Theologiam: Haeresiarchas peperit. proscribas philosophiam cum aeternitate Mundi, immortalitate animae, aliisque articulis Catholicae Fidei luctantem. Deicias Rostra Rhetorum cum vaniloquentia sua: Poesin cum eroticis versibus et Milefiis fabulis; musicam cum inanium Deorum hymnis. Vix autem vnquam aut raro contingit; ut quod non una urbs, non una prointia, non una gens sed qui toto orbe diffusi sunt populi, agnoscunt et credunt, inter falsarum opinionum commenta numeretur. At istud omnibus pene hominibus inditum est, ut potent esse signa quaedam in coelo, quae nos erudiant esse caussas, quibus multa in rebus inferioribus nascantur. Lege si vis S. Thomam , qui in opusculo 21. Fratri Reginaldo sollicire de hac re interroganti in hunc modum respondit. In primis oportet te scire. quod virtus coelestium corporum, ad immutanda
corpora inferiora se extendit: et ideo si quis astrorum sudiciis utatur, ad praenoscendum corporales effectus: puta, tempestatum et serenitatum aeris; sanitatem vel infirmitatem corporis, et similia, quae ex naturalibus et corporalibus caussis pendent; nullum videtur esse peccatum. Si Solem et Lunam in haec inferiora agere concesseris: cur non et caeteros Planetas, omnesque stellarum choros. astra a Deo condita esse in signa, liquet ex Genesi.
Dida:DID. Non negaverim aliqua in signum statui, quaedam ex iis praenuntiari posse. sed multi vestium quasi Deorum videri volunt occupasse imperium; et ipsius Diphtheram Iovis, tabulasque Fatorum inspexisse. Fabulantur ineptius, quam Poetae mediastini de Parcis, a quarum colu et forfice universae vitae fila pendere finguntur. reperies Chaldaeum dicentem: Dummodo momenta primumque halitum pueri nascentis in lucem noscam, edicere non verebor illi ventura, laeta sive tristia, dulcia vel amara; non more enthei vatis (nullo enim mihi stimulo opus est, aut oestro) sed intelligentis circuitus et virtutes siderum: ex quarum formatis domibus certo eliciam, quae speret, quae timear. aio omnia humana ad astrorum motus regi, illisque vim inesse, quae ut aetates et secula definit, ita usurpantibus illa prosperos successus, vel laevos eventus, prout nato fulserint, disposuerunt, Haec
ubi: finget serpentinos characteres, et chartam variis apicibus, in ambiguam tamen interpretationem potentibus latissime cruciabit, mercenarias amphibologias, immo opulenea mendacia pro oraculis venditurus. Quaenam haec fingendi libido? sic abuti miserorum hominum patientia et marsupio? nega, fi potes, hoc fieri.
Alph:ALPH. Genethliacorum plurium arrogantiam, cum pari inscitia et saepe nequitia conjunctam non probo. Caeterum genialibus stellis nimium tribuere, vel omnia derogare, puto paris esse dementiae. certissimo credas, deprendi stationes nexusque Planetarum prosperos et infelices: quorum aspectus infantem serenior ad divitias et sceptrum evehat, morosior et nubilus ad ligonem et siliquas damnet. hunc ensis, hunc ferae devorabunt: illum mitior senectus exsolvet. itaque Horoscopis omnem fidem frustra abnegaveris: qualem vero imperiti et stolide feroces exigunt, aeque imprudenter totam annues.
Dida:DID. Ego autem nullam prorsus puto concedendam: apotelesmata ipsorum prorsus abicienda esse contendo. Quid coniciant ex astris? cum effusa coeli rapiditas, singulis mementis, avolantium siderum statum longius vehat et mutet; promissa et minas incerta vertigine confundens. Celeritatem immensorum orbium quis comprehendat? vix cogitatione concipere possumus; ne dum certi aliquid
ex volubilibus horum spiris deducere.
Alph:ALPH. Nihil evincis. moventur quidem coeli rapide, sed per immensa spatia moventur, ut recte ais. hoc ipso vane existimas, per singula momenta sic mutari coeli faciem, ut alia atque alia nascentibus fata imponat. nimis extra artem est, credere, sic coelum verti, ut nullum annotandis sideribus relinquat locum. nam sive motum diurnum consideres, sive proprium cuiusque planetae; uterque iam sagacissime deprehensus, et acuratissimo calculo annotatus est. Si omnia momentis et non horis transiguntur: cur umbris properantem lucem sequimur? cur diem in horas, horam in momenta dividimus? cur aequinoctia et solstitia, sicut puncta Mathematicorum destinarunt, constantissime redeunt? cur denique Solis et Lunae Eclipses, propter quas haec Disputatio instituta est, observantium calculos non effugiunt?
Dida:DID. De his postea. Genethliacorum caussa nondum exacta est. habeantur solaria, ut dicis. rotentur machinae ex ingenio inventae. Quia pater, quae obstetrix, dum puerpera luctatur, articulum stationis supernae in nasciturum inclinantis observabit? quis illo ipso tempore caudam stellae infanti imminentis deprehendet? Dices: ut nullus deprehendat, fata nihilominus ex affluxu et vigore genialium planetarum emergere, ingerique sensim stupentibus, etsi caussarum ignaris. at refuto.
esto enim: nobis aliqua contingant ex certorum siderum positionibus et vi: unde Genethliaci rescient propitios vel inimicos stellarum aspectus, quibus perstricta vel temperata regatur nascentium genesis? prodigunt ergo hominum fata. quaesturam falsis divinationibus exercent. Pro pedo pastoris, si forte allubescat, sceptrum illi regium, per Iovem mentiti, pollicebuntur. non enim his novum est, etiam armentario, ut arti admirabilitatem et gratiam concilient, ex occursu regiae stelle, diadema imponendum vaticinari.
Alph:ALPH. Hoc vani. vestem sine panno promittere! Non sic agunt caussae coelestes, ut non requirant materiam, ad suas vires suscipiendas, apte et concinne dispositam. Radium Solis ex speculis ardentibus reflexum, omnia quae circumstant corpora recipiunt; non omnia aeque uruntur. ramenta et paleae longe vivacius concipiunt flammas. Quaeris, cur omnes, qui Virginem in HOroscopo, aut stellas regias cum Luminaribus conjunctas habent, non evadant reges aut Principes? in promptu caussa est: deest artifici stellae materia: Domus, parentes, census, amici, clientele grandes, et superba occasio.
Dida:DID. Hoc est, dicere: ideo non est Rex, quia non nascitur rex. Quis posset magnificentius nugari?
Alph:ALPH. Immo vero, erunt, qui sic nascuntur, sive pastores, sive opifices, in sua natione primi: et coelestibus notis, vel in hoc sortis. obscuro,
aliquo modo conspicui. Quaeris: cur pluviarum occursus stellarum non semper imbres generet: nulla in coelo mora est. per aerem et nubes stat; quae nondum ad partus aquarum apte coaluerunt.
Dida:DID. Talia, ut ego quidem arbitror, ex ahenis commentariis affers; utcunque toleranda, si sano sensu accipiantur. neque enim omnia negaverim sideribus. experimento, novimus, ad illorum motus terrena regi, definiri annos, ubettatem frugum aut inopiam portendi: jam melius valere corpora: jam contagiis et corrupto halitu afflari. Sortiuntur inde vitam eiusdemque conservandae alimenta: atque pro varia conjunctione, vel aversione, modo sontico moerore affliguntur; modo alacriore solvuntur laetitia. adhaec Solem, Iovemque et Venerem, inter optimos Planetas recte statuitis: contrarios, Sturnum ac Martem. Mercurius et Luna mutabiles, ambiguam bonitatem saepe inexspectatis occursibus sedant. prout enim Iovis insidunt, ex quorum recessibus fluxus in in feriora derivatur, errantium flammarum vario circuitu, favores vel damna spargunt. sed multi nimirum contenti non sunt praesagitione, ex natura rei hausta divinatoriam securim, velut ancile Romulo de coelo jactum, in nescio quas latebras, et arcana, nonnisi superis nota, proiciunt.
Alph:ALPH.video, quo tendas. temeritatem arguis, suspectasque morem docentium, homines, ab astris humores moderantibus comcitari ad iracundiam,
libidinem, voluptates, superbiam, pavorem, segnitiem. atqui sapientes viri, neque salutis suae immemores, fatentur ab natalibus radiis pueros diversam indolem, hoc est, teneram et mollem, vel crudam et asperam nancisci: cuius impetu, nisi resistant, praecipitentur in vitia; refraenato autem, ad virtutis fastigium feliciter assurgant. Si stellae in corpora nil agunt: unde tanta in vultibus humanis, in moribus, appetentiis, gestibus, ingeniis varietas? nisi ex impulsi sanguinis aestu vel torpore, quem coelestis impressio adjuvat, si non etiam orditur. haud dubie turbulenta sidera animum in ferociam, placida in serenam comitatem inclinant. hinc videas sortitos ignei Martis aspectum, feruere in praelia; pigros ab saturno ad moestam solitudinem cogi.
Dida:DID. Non pervidisti, quo tenderem. requisitus sum Thebis, cum Athenis essem. alia sunt, quae me tibi committunt. In illos pugno, quibus lusus est, libertatis humanae jura convellere: grassari in praerogativam ratione utentium praecipuam: cuius belluae participes esse non possunt. ingenuas mentes indeclinabili fato, hoc est, bruta necessitate obrui, piaculum interpretor. Finge, aliquem ad virtutem niti velle. superstitione hac correptus dicet: Quid faciam? a praescripto siderum frustra conabor recedere. potentiam eorum non aequiparo. fortiora impellunt invitum.
jam mihi nascenti dispositae sunt Tabulae: in quibus descripta sunt omnia, quae evenient. obsequi cogor. imprudenter detrectabo sive onus imminens, sive honorem importunum. permittamus astris cursum, et subiciamur illis. nempe hoc est, quod veteres Poetae cecinerunt. precibus simul astra fatigant. duplices tollunt ad sidera palmas. Quid siderum Conditorem curem, aut timeam! subjecit me iis, quae condidit, his igitur thura feram. his supplicem pietatem adsternam. fatales cupiditates, fato attributas, fato assignatas nemo tenetur infringere. Haec sunt, quae nos trivialibus planetariis, et Cingaris, et pannosis Genethliacis collidunt. Disputanti de sphaera, intra sphaeram manendum esset. hi tales egrediuntur latissime. indigesta evomunt, et famelico ructu pascunt plebem; ut vicissim aurum emulgeant. gratis certe non mentientur. Porro [transcriber: Chaldaeorum] asseclas istos, intra artis suae cancellos non consistere, argumento sit ipsa Eclipsis Argolica, quae huic Dissertationi praebuit materiam, orbi risum. Calculo, astronomico deprehendi potuisse tempus et duodecimum diem Augusti, insuper et horam, annexamque diuturnitatem; nemo est, qui abnuat: squallidam item et tristem futuram, ut quae corpus Solare pene totum obtectura esset obscuritate insolita, coloris ferruginei, ex nigro rubroque permisti; adhaec, quia infesti
Martis et inamoeni Saturni satellitio cingenda, non omnino innoxiam sensura hominum atque jumentorum corpora; quippe salutaribus radiis ad notabile spatium subtractis: unde corrumpendus vel immutandus aer, pascua debilitanda, vigor subjectarum rerum imminuendus: quae, teste experientia, crebro consequantur lues, febris; forsitan et bella bellorumque appendices, fames, pestis. Haec inquam, et eiusmodi alia, tolerabili conjectura assequi peritos, non inficiamur. sed adverte jam, quantis passibus gyro vagi extra oleam saltaverint. ut idola Phantasmatum suorum, terrore plus quam populari venerabiliora redderent, ut auctoritas tanto maior sacrae caligini conciliaretur; ut denique tumultu et formidine succussa plebs, stupidius admirari disceret oracula novorum vatum: addidere (per fictionem juris ignoti) Tragico spectaculo exhibendo Comica interludia: 1. a Noetico Diluvio tam formidolosam eclipsin nunquam apparuisse, neque amplius posthac apparituram; revocata Thyestae noctis memoria, qua tempus prandii in coenam contrahebatur. 2. praedixere aucupium inauditum labentium ex alto volucrum, tenebris omnia praecingentibus. 3. stellarum agmina, nullo Hespero praeeunte, oculis incursura, de medio die. proinde candelas a sollicitis patribus, matribusque-familias mature accendendas; nisi si dormine malint. 4. Cuncta fragoribus tubarum
praeliique ac caedibus complenda. Domum Austriacam excidio proximam, aquilam Imperii Romani avolaturam, vix uno capite retento, sceptro et gladio ex unguibus dimissis. Viennam Byzantium transferendam: (fuimus Troes) quid haec funestissima parerga? 5. Verbo: instare ultimum et decretorium Mundi diem: adeoque Tempora, qua Deus Pater in sua potestate posuit, audacia Promethei aetherium ignem subtrahere ausi, ex secretissimo Omnipotentis scrinio praeripere conati, ante fores miserorum mortalium, puerilem Sciomachiam statuerunt.
Alph:ALPH. Licet interfari?
Dida:DID. Quippe ni?
Alph:ALPH. ut video, paratus descendisti mecum in arenam. sed scito, Astrologiam certo temperamento acceptam, non esse crudius exagitandam. Multi religiosissimi viri, iidemque prudentiae et doctrinae laude conspicui, aestimant coluntque. Ne palliatos homines tantum insimules, narro tibi, novisse me olim togatum virum, suavitate morum, integritate vitae, contemptu terrenarum rerum prorsus insignem sed et Mathematicis disciplinis non mediocriter excultum: qui, licet Eclipsi nostrae superstes non fuerit; de ea tamen sex annis ante quam contingeret, in hanc sententiam auditus est loqui: nisi timeret se deridiculo habendum, si animi sui sensa promeret; omnino dicturum; intuitu anni quinquagesimi quarti, quo terrifica Eclipsis ingruet; intra decennium
cuncta finem habitura. Obicientibus, adhuc plura signa requiri, Adventum Domini praecessura, respondit; intra hoc spatium omnia consummari posse. Intelligis opinor, et pios, et eruditos, et submisse de se sentientes, etiam cum Argolo facere.
Dida:DID. Intelligo et hoc: pium quoque et eruditum posse suos maneis pati: suis imaginibus pasci. deinde ipsemet asseverabat, nisi timeret etc. Timuit. erubuit, repressit impetum. laudo modestiam. At enim male feriati quidam, ruptis verecundiae repagulis, liberrime pronuntiarunt ab omni humano ingenio subducta. cum nullus ignis fatalis urgeret, nullius arsuri indicia appaerent; jam horum judicio flagrantissimo, totus orbis in cinerem redigebatur. non exspectarunt prodromos, quibus ingruentibus Dies irae, dies illa solvet saeclum in favilla, Teste David cum Sibylla. Huius rei indignitas Poetae nostro pharetram expedivit, arcum et calamos in manus dedit. Quae idcirco strictim commemoravi, ut ostenderem, quam lepide simul et inficete peccent Mathematici Sphaeram egressi suam. Naturalia documenta non culpamus. pulcherrima inventa suspicimus. sed extra vim humani ingenii posita nosse velle, et multo magis temere praedicere, dementia est. Caeterum ecliptica ad ultimum reseruemus. redeamus, unde digressi sumus. Astrologos illustrissimo honore dignos judico,
quamdiu judiciariam contumacem non exerent: neque in fata irrumpunt, et penetralia liberi arbitrii: dumne mortalium Geneses certa inscitia, aut ut mollius loquar, incerta scientia infestent: dumne quid futurum sit, perversa curiositate inquirant. Vtque membratim tibi indicem, quid displiceat; nego ab astrorum violentia cogi quemquam ad impie agendum; ad cupiditatem honestam erigi vel pravam detorqueri. quod si mecum neges, quomodo fastorum praesagia ab humana libertate pendentium stabunt? addo: intelligi non posse, quae sidera, et quomodo, quaque via et meatu cunabula infantium percurrant. quo igitur divinatrix Astromantia? proinde nego, etiam in volumine coelorum, quantiscunque stellis, velut characteribus picto, explicate legi, sive certo colligi posse fata fortunasque hominum, nedum finem et exitum consequentem, quem statuerit Moderator DEVS; cui soli parent universa. Denique constantissime pro levi fabula habeo opinionem invehentium necessitatem naturae, per se liberae. quamvis torrens omnium siderum, ipsiusque coelestis Eridani et Aquarii inundet in illam; nihilominus regia Voluntas, fictam servitutem, a dominatu actionum suarum atque affectionum longe propulsat. argumentis et testimoniis a [(reading uncertain: print unclear)] Tuum erit, sicubi errem, exorbitanten intra orbitam reducere. non enim ponam, ut
doceare; se ut discam.
Alph:ALPH. Age, quandoquidem sidereum hoc curriculum, cum Phaethonte ingressus es. tacitum tamen risum mihi saepe ciebis.
Dida:DID. Ne cadam, cavebo. Dico itaque Primo: astra non dominari sapientibus, sed hos potius ipsis; vel in juvenum Philosophorum Schola tritissimum est. quemadmodum annuli gemma contra venenum valente digitus induitur; nominatissima sententia, pectus adversus omnes Fortunae insultus armant et ornant. amuletum vitiorum dicas, admonens, liberum esse, qui peccat. si non liber; facinus, perdit nomen culpae, et supplicium, poenae; virtus titulum honoris, et spem mercedis. Quare ridendum se propinaret Academicus, si flagitia velo necessitatis obumbrare contenderet, obtentui sumpturus: in potestate sua non esse, quo minus iracundiae, libidini, amoribus frena laxet, vel astringat. urgeri a Marte, stimulari a Venere, frustra deliria, secretique incumbentium stellarum impulsus. nemo reus, nisi conscientia reste. ad coelum conditi sumus: eo ipsum Coelum nos arceat! qualecunque fingas obstaculum; mens operum mandatrix, extra materiae vilitatem, in anima radiat. nulla vi opprimi potest. insidias, pericula, blanda et aspera, illecebrosas omnes larvas leridet. innumerabiles viri feminaeque, fanatimoniae fama fulgentes, usque ad contemptum siderum, pedibus suis subiciendorum,
exarsere. Iam vero longe minus perspicio, qua ratione inducti quidam Astrologi fatales stellas infantibus assignent: ex quo momento computent. vorticosam scimus esse rapiditatem axis aetherii. eam cogitatione vix assequi possumus, nedum oculo et manu circumscribere, in certa puncta digestam. Quoties infans exiturus moram trahit, uno alterove membro tantum exerto? Quaero: tunc temporis, totum corpusculum, an unam solum partem propitium vel malignum sidus afflat? quidquid responderit Chaldaeus, (sive Cingarus) intricabitur. Quidni autem et foetus consideretur, adhuc in utero jacens, dum animatur, dum instruitur ad usuram lucis capiendam, et, ut quidam dicere amat, vivendi patientiam. An fata Mathematica nascentes tantummodo natosque exspectant; non item nascituros? quasi vero praegnantium reconditus labor, privetur stato influxu siderum, et in primis Lunae, puerperas gubernantis: ut quae vel maxime cuncta generanda potentibus radiis fermentare creditur. quamquam unum ex vestro coetu noveram virum, etiam Thesibus Mathematicis in lucem editis clarum; qui omnem agendi vim Lunae ademerat. nova et vetus, inanis et plena, quarta et tota, tantundem apud ipsum potuere.
Alph:ALPH. Morosum ac stoicum Timonem, et, pene dixerim, a Luna percussum mihi obicis. aversor homines, si
possent, omnium hominum judicia eversuros. Odi vitio superbae cephaleae laborantes, super caeterorum capita, qui caecis ipsorum opinionibus resistunt, modo occasio et vires dentur, ferrata carpenta ducturos. nun unicum hoc frustum obstinati homuncionis sapiet? prudentius alio modo quaestionem arbitror posse decidi. Fatendum est: aliquos vanissimis erroribus delusos, Astrologiam adeo extendere, ut velint omnia vitae momenta, ad siderum veluti calculos revocari; alios tam rigide agere cum coelo, ut nihil ei tribuant, omnia Fortunae imputantes. plane ut primi philosophi, adhuc caeci, et veri Numinis ignari, primordia Mundi diversis atque contrariis principiis, quae phantasias rectius appelles, colliserunt. pars ex atomis conglobavit: pars ex aqua hausit. aliqui silice ignem extuderunt: inde orbis flammeus emicuit. Ita sublimis alioqui de coelo scientia, odiis sapientum onerata, in omnem aetatem, per ambitiosas nugandi strophas, infamia taminatur. Genethliaci si intra terminos consisterent, non essent fortassis omnino spernendi. sed exerrantes cum epicyclis suis, postquam inflatos credulitate spiritus distendere; auctores cum arte prostituti sunt.
Dida:DID. Vt ais. In eandem sententiam concessit Picus Mirandulae Comes, nescias, praepetis ingenii pennis velocior, an nobilis prosapiae ceris illustrior. IS lib. 9. in
Astrologiam. c. 2. Momentum, quo quis nascitur, ait, exploratum habere non potest: nisi forte accinctus (cum prodit infans) astrolabio, coelestia metiatur. sed hoc sit quam rarissime: nec fieri nobis volentibus semper potest; ut noctu, et aere nubilo; cum sit labi quoque facillimum: nam si non sit exactissimum instrumentum (quale forsan nunquam est) quod inspectione, momento egressionis ad liquidum respondeat, ratio partilis horoscopi vacillabit. Verum ut sit vera per astolabium horae perscrutatio, rarissime, ut dicebamus fieri, hoc contingit: illud frequens, fereque perpetuum, ut parentes dominusve geniturae, talem nativitatis horam dicat Astrologo: cui fidendum non esse, nec Astrologi diffitentur: fallax enim plerumque. Quare dicitur apud nos Hora existimata, seu suspecta: de qua scilicet suspicio. certitudo nulla. nam solaria mentiuntur: et horologia quidem, si nihil fallant; ea tamen, quae mediis horis cadunt intervalla, non demonstrant. Qui placet tibi iste auctor?
Alph:ALPH. Iam ante benevolum animum addixeram. at modo juratum Mathematicorum hostem citasti. qui feram? ubicunque potest, cavillatur.
Dida:DID. Si hic displicet: possum ex D. Basilio, cui Magni nomen veneranda antiquitas dedit, plura recitare. utique testem omni exceptione maiorem non respues? cum Pico facit. in Hexaem. Hom 6.
Alph:ALPH. Non respuo. sed
neque vacat longos audire sermones Patrum. Credis tu autem his, esto, quantaecunque sanctimoniae ac doctrinae viris, cuncta Mathemata tam perspicua fuisse, uti nunc sunt? Multa dies, multa experientia observationibus innixa, ducit in lucem, quae prius abstrusa altissime tegebantur. Mundus hominum Disputationi a Deo traditus, Theatro similis, nunquam se totum simul aperit. una scena post aliam patescit. Quis statim omnia sacra excutiat? quotidie discimus. utque plurima veteribus natura manifestarit, tamen aliquid etiam Posterorum diligentiae reservavit. Itaque, si me audis, etsi detesteris illos, qui siderum curus perverso studio ad sui ingenii commenta detorquent; non tamen illos contemnes, qui et arcanas vires in acie castrorum coelestium ordinata agnoscunt, et, quantum licet, agnitis utuntur, Merito aliquis in haec verba: Si planetae nihil agerent, idem et perpetuus esset statis temporibus omnium tempestatum tenor. nullae unquam hyemes calidae, nullae aestates frigidae: omnes anni immota aequabilitate suum orbem decurrerent. cur olea, salix, tilia, ulmus, cur maium punicum, pulegium, cepae, cur elephanti, feles, caprae, brutae animantes; cur maris accessus et recessus efficacem siderum impressionem sentiunt, si nulla defluit? cessamus a caelo averti: stamus noctu ante rimosa lucis atriae. hiscentes et stupidi; dum in patrimonium nostrum
quadrupedes invadunt.
Dida:DID. Docuisti me praeclare: et a tuis partibus stare profiteor. illud ferre aequo animo non possum, quosdam manducos, quamvis aureis torquibus insignes, ex inspectorum siderum scientia in futurum se porrigere, et vates velle dici. Homines sensu et fama corrupti, praedicere sustinent certo eventura, soli Deo nota, pollicentur honores, minantur contumelias, opprobria, triremes; dividunt mortis genera, innocentem lectum, eruentum, incestificum, naufragia, laqueum, cruces, ensem. quae prorsus absona sunt, bonisque moribus, et sanctissimorum Pontificum Decretis vetita. Audian aliquem, ut jam supra monuimus, quasi alto Numine afflatum sic loqui. Liceat scire momentum, quo in lucem effusus es. observabo gradum Domus, congressumque et angulos Planetarum, se mutuo trudentium. illic deprehendam, nihil ambige, sortes vitae tuae. postquam animos populares impleverit longa exspectatione successus; Domos aerias suspendet in charta. grande palimpsestum variis figuris, et fortasse repugnantibus ac dyscolis perarabit. Tum lato atque ampullanti ore pronunciabit: iste cervices franget. hunc murus opprimet. hic in foro mercator, hic per silvas latro futurus. De alio: evadet in strenuum belli Ducem: Iustiniani legibus Rempub. moderabitur. Hippocratis aphorismos discet, magnas
opes collecturus. De alio: occumbet duello, pascet corvos, submergendum pisces devorabunt. eiusmodi ridiculis Divinatoribus jus fas sit illud Catonis dictum accommodare. Demirari se, ajebat, aruspicem, si alterum, eiusdem farinae et pollinis popam, suppresso risu, posset aspicere. Quid enim? Tres quatuorve Iovis , Iunonis aut Martis , nequam Sacrificuli, mactati bovis viscera rimabantur, in adulationem compositi. viso auro, quantum Alexander Hammonis Libyci ministris obtulit, renunciabant emptoribus victimae, (sive maioribus, sive minoribus quis faceret) quae placebant. egregie litasti. secundis Superis ingressus es Fanum. micant exta pulcherrima, vittatum jecur fuit. ab laeva dextraque parte jacentia membra annuunt. vade, hostiae beneficio securus. Ducturo uxorem Helena Lacaena in manus veniet. iturum ad bella comitabuntur victoriae: immensas collig es divitias adiuvante Mercurio, sub cuius tutela natus es. Haec oracula pro nummis! Haec sine tacito risu? immo quis teneat cachinnos? dum sic Mercurio DEO furum litatur: liceat utique et spleni litare. An Genethliaci vestri victimariis impostoribus desipiunt sapientius? aut, ut rem loquar, simplicius fallunt male credulam plebem, etiam Dominos, et qui videri volunt Heroes? Tales Astrologos dignos judico, qui cum ipsis aruspicibus ad eviscerationem, in ara Dianae
Tauricae, mactentur.
Alph:ALPH. Ne praecipitae sententiam. quasi omnia Genethliacorum vaticinia ex vano hausta sint. Equidem vel mihi comperta quaedam Viennae in Austria , Pragae in Bohemia , Moguntiae ad Rhenum contigerunt, dictorum fidem eventu secuto aequantia.
Dida:DID. Nempe Hern. VVervaeum aliquem mihi citabis: qui ad convivium vocatus, dum orgia feruerent, abjecto pileo dicitur excessisse; quod Centaureas epulas sagaci naso subodoraretur, et quasi praegustaret. duello autem paullo post media inter vina, ut praedixerat, peracto, immensum decus arti suae conciliasse. quasi vero ex inspecto siderum conflictu, improvisam duum procerum caedem conjectare potuerit! tamne albae mentis homines sumus, ut haec credamus? Habent hoc in more veteratores isti, (pace tua dixerim) ut supercilio ducto torvi, et nonnunquam quasi enthei, mira denuncient, sed plerumque in ambiguos sensus reducta, et ad varios eventus trahenda, quorum aliquid si furtuito accidat; tum enimvero Marti et Orioni, totique militiae caelesti pares erigunt cristas: tum contestatam venerationem colligere student, collectamque amplissimis modis, viritim per omnia symposia, exaugere nituntur.
Alph:ALPH. Vt scias, etiam alii magni nominis viri, Tragoediae, cuius mentionem fecisti, VVervaeanum oraculum attoniti cum horrore suspexerunt.
Dida:DID. Ego nec
horresco, nec suspicio; sed suspecto. an non et somnia quaedam vigilem reipsa illaquant? num idcirco fidem et somniis habere jubemur? frustra ergo quidam et inepte dubius cecinit: an habent et somnia pondus? an non andabatae, caeco more irruentes, licet saepius exerrent, aversarium suum aliquando percutiunt? num in justa pugilum corona propterea primos statues? pueros quoque in littore ludentes, si vim maximam concharum spargant, praefixum scopum nonnunquam tangere videmus. hos tu exercitatis jaculatoribus aequabis aut antepones? Audi Picum Mirandulam rursus obstrepentem. lib. 2. sic philosophatur. Sed eveniunt tamen interdum, quae praedixerunt: at cum multo sint plura, quae non eveniunt; cur incidisse eos casu in veritatem non arbitremur? quid, quod nulla est ars tam anilis, tam vanae superstitionis, quae non eodem argumento vera comprobetur; quia aliquando scilicet accidat, quod ex ea praedictum sit. Quare dicant mihi, qui ista ratione moventur: Putentne omnem artem divinatricem veram, an multas potius vanas et falsas? si multas falsas; probabo ego illas veras, eodem argumento. Si omnes veras, pugnantia eos credere demonstrabo: quia de eisdem rebus, diversae artes divinatrices, idem non respondent.
Alph:ALPH. Iterum Mirandulam! cessa. inimicum artis nostrae, proprii judicii gurgites
absorbent.
Dida:DID. Quandoquidem Catholicum virum, Italiae clarissimum Lumen videre detrectas: ausculta Acatholicum, Haeresiarcham insignem. Lutherus in Sympos. cap.70. vitae suae fabulam contexens: Bacca, inquit, laureae et Magisterii titulo philosophus olim donatus fui. postea in monachum attonsus, litem mevi Papae. transfugam deinde monialem accepi in coniugem; ipsa ex me marito fecundam sobolem. nunquid haec omnia aut stellis signata erant, aut astris inseripta? Haec exsultim et joculariter de se Lutherus ipse. miror periculum fulminis, quod proxime i cervicibus aberat, subticuisse; uti et sex modios salie nigri, in mensa Proserpinae stantis, quos cum tertio Iove, in amicitiae tesseram absumpserat. Expende, si placet, gensin famosissimi Patriarchae: confer annales vitae; tot disparata, diversa, repugnantia, contraria, paradoxa complexos: et fateberis, ab nulla serie stellarum pependisse, multo minus ab ullo Astrologo praenuntiari potuisse. Ex cuius instrumenti Mathematici usu sciri poterat, Islebicum Infantem, fore Monachum, Mystam, maritum. philosophum? et quidem olim quadruplici fectae adhaesurum; in variandis opinionibus, Peripateticae, in contumaciter defendendis, Stoicae; in conviviis, Epicuraeae; in moribus Cynicae? fore Christianae Libertatis Instauratorem, Patriae Patrem, Principem Pacis, Lumen et columen
Europae: Christo Nomen amabile, soli Antichristo, Romano Pontifici, terribile. Quis eius aevi Astrologus, quo mitissima parens Natura, bellissimum pusionem visceribus maternis exsolvit, conjectare poterat, quavis Domo fiderum pervisa, Martinellum, Quintum Evangelistam futurum, alterum Moysen Legislatorem, tertium Eliam fulmineos ignes spirantem, Quatuor Prophetis Maioribus Quintum addendum. Non Lycius, non VVervaeus his prodigiis eruendis suffecissent. Quid caetera memorem? viam viri in adolescentia nec Salomon noverat. via Lutheri in virili quoque aetate Carolum V. fefellit. tam lubrico passu, sive, ut alii dicere malunt, tam sublimi cothurno ad apicem mirabilium desideriorum ferebatur. Puer tenellum corpusculum fortitus erat. post, Catecheticis sorbitiunculis usque adeo profecit, ut abdomen decempeda vix metiendum extenderet. nodosa vitra coctae Cereris, maiorem vim saginandi habuere, quam Crater coelestis, stellarum illa congeries, vana et vacua. nunquid, hoc inspecto signo, Genethliacus praesagire potuit cucurbitam? Quis tantam familiaritatem cum Orcinianis sporitibus? quos omnes mos exhorrescimus, religiosissimus vir domitaverat, gnarus et severe illis parere, et molliter dominari. Lutherum non generosa nobilium stirps commendabat, privata domo natum: sed prudentia,
vigorque exporrecti in omnes casus judicii, et facundia popularis maximum fecerat. Quidquid tentabat, successu claruit: etiam cum honestati claustris armatae vim intulisse visus. argumentis reconditis onustus prodibat in publicum, perorata caussa victor ascedens. animadverterat sanctissimus Dei naturaeque interpres, coelibatu nec hominum genus multiplicari, nec coeli incolas augeri. sumpsit animum obterendi jura severioris, quam par crat, pudicitiae, etiam voto firmata. sed quam sapienter et modeste! ab acerra Numinis ad thura Veneris (ancillae, sive legitimae conjugis; juxta erat) traducto Sacerdoti, non sapuit nisi sacra caro. procul pelles profanae. itaque aucturus Adami posteritatem, in Deo dicatae Virginis castissimos amplexus transit. ab ara Vestae, Catharina Borna ad Focum Cithereae abstracta est. pro Hymno Hymen cantabatur. pro psallere, salire assumptum. pro cucullo culullus gestabatur. Dicat VVervaeus, num ullus ex tam illustri praenoscentium tribu artifex, hunc ordinem rerum et praesertim matrimonii curiosam libertatem ex Erigone, Astraea, Ariadna, Andromeda, Cassiopea Virginibus, vel alia quacunque positura siderum collegisset? ergo recte Lutherus scita Astrologiae judiciariae, tanquam inutiles et vanas phantasias, suavissime exsibilavit.
Alph:ALPH. Perdidisti bona verba, mi Didace . pro fragmento inexspectari
Panegyrici, didactrum a Praeconibus Lutheranis petes. protestor: ego non numerabo. Nimis formose laudasti Islebium verrem. prodigiosa encomia suspecta sunt. Lutheri vita neque ex astris deduci potuit, neque super astra evehi. putas autem tunicatum scurram, dum Genethliacos derisit, oracula ructasse? qualis scilicet sannio solet. non alia cadunt ex tripode siliquis fumantibus pleno. ab illius ergo judicio stabimus? Ego veriora recensebo: tu, si potes, eadem facilitate exsuffla. Accepi, in aula Regia, nostro aevo, nobilis viri Filium inter proceres adlectum fuisse. Peritus astrorum, monuerat patrem, ut gnatum obsequiis Aulae, certo signatoque die, tantisper subduceret. quippe fatalem fore. neglexerat ille, velut ridiculam praedictionem, alter denuo instare impensius, ut saltem viridi sive venatoria veste incinctum non sineret comparere: addidit, simili colore insignitum vitaret, Filius. cui sacra Dianae placebant, sive inscius vaticinii, sive contemptor, caput viridi colore tectus, palatium vetitum nihilominus intravit. Vix hora effluxerat, cum offendit in aemulum, coloris itidem glauci integumento conspicuum. serebantur alternis varii sermones: primo amisi, candidi, innoxii: deinde ut famigeratione:
colloquiorum paullatim se differunt, amariusculi. nec mora: altercatione subito orta, filius luculentam in facie plagam accepit. manans sanguis totam faciem oppleverat. Pater certior plagae factus, praesagii spreti memor, ac simul anceps, in utramque partem diu versavit animum: et tantum non denique sidereo vati assensus est. Animadverto te, Didace, jam responsum parare. sed permitte me alterum mirabilius subnectere. tum libenter animi tui sententiam intelligam. Galeatio mediolanensium Duci (ita historiae italicae tradunt) mortis subeundae genus cruentum ab Assyrio hospite denuntiatum fuerat. Offensus Dux, quas tamen nugas arbitrabatur, elusurus; quod autem te exspectat, inquit, fatum Astrologe, si meum tam bene nosti? utique et illud perspicies, alieni tam certus explorator. Quid faceret in lubrico haerens? animose respondit: se vero in via publica, ex casu superlapsurae trabie hinc excessurum. erras, ait Dux. nam gladius et caput tibi improbum, simul et linguam mendacem demetet. iamque ducebatur capitis damnatus, effusa omni civitate ad spectaculum. cum ecce tibi, transeuntem in platea reum, trabs superne delapsa ex aedificio, cum carnifice elisit. Ipsum Galeatium, ex hoc sibi ominose metuentem, sicut oppressus praedixerat, non
multo post peremit ex improviso irruens sicarius. Dic, amabo te, Didace: talia fortuito contigisse existimabimus? an potius, altiore nexu vel impulsu rerum?
Dida:DID. Necdum constringi me sentio memorabilibus, an dicam mirabilibus tuis. Quae recensuisti, malim fortunae adscribere, quam sideribus. si tamen fortunae temeritatem non admittis; duo certissima mihi persuadeo: aut nefandorum spirituum commercia intercedere; aut vindicis Dei justitiam ponas ab impia credulitate exegisse. Ne tamen verba dare videar, sic arguo. Avernales Genios humanis negotiis saepe saepius admisceri, non inficiaberis, opinor. super haec, a sceleratis vel superstitiosis mortalibus accitos, tanto detestabiliora patrare posse, quis neget? subtiles Spiritus, velocis ingenii, omnium rerum naturalium gnari, experientiis variis instructissimi, praeterita intuentur, praesentia conferunt, ex utrisque futura sagaciter coniciunt: secreta accurate explorant, longo usu nequitiae edocti, penetrant omnia. Iam ut Astrologiae judiciariae dignitatem astruant, ad perniciosissimos errores multotumque interitum subservituram; in tempore adsunt, machinantur, votis subremigant: ut servulorum conjectantium auctoritas aliquo firmetur eventu. quem si nonnunquam obtinuerint; (nam semper non possunt, divinitus impediti) tum enimvero Astromantiae feruere
studia, urgeri popularis admiratio, vana scientia favoribus super Delphos, et Hammonis cornua extolli.
Alph:ALPHONS. audacter tu ista quidem.
Dida:DID. Non audacius, quam illi, qui materiam loquendi praebent. Ita sane credibile est, Thrasyllum Astrologum a Daemone accepisse, cum Tiberio, caesari dixit, ab eo sibi mortem imminere, quam tamen eidem ille, nemine conscio moliebatur. Ita Nigidium Figulum, a Mathematicis divinationibus clarissimum, accepta hora ortus Augusti, et natalitiis eius sideribus observatis, subito exclamasse: Dominum orbis natum esse. lege Suetonium. nisi si et supremum Mundi Dominum, arcanis ex caussis, per eum hominem locutum esse statuamus: quomodo olim per Sibyllas Gentiles multa vera praenunciavit. Redi nunc ad venatorem tuum purpuratum, saucium, confusum; redi ad Ducem Galeatium duplici catastrophe nobilem: aut Astrologum superba temeritate effutiisse, quae dixit; aut vaticiniis ex antro Taenari haustis elicuisse Fata, reperies: Panurgo stygio strenuam operam navante deceptionibus procurandis; quibus et arrogans vaniloquentia, et stulta credulitas implicaretur. si his diutius immorari liberet; possem tibi plura exempla referte, aeque funesta, omne genus flagitiorum oculis ingestura. Haec futilis et damnosae artis jactantia, quot viros caetera prudentes.
saevis Zelotypiae stimulis confixit, erositque, velut in medium formicarum agmen conjectos l quot castissimas conjuges, postquam propter siderum malignam inclinationem, a maritis suspectari pudicitiam suam notaverant, tum primum intemperie actas in adulteria provoluit! Quid? quod non una tantum Domina usu matrimonii abstinuit, contra omne fas a toro maritali separata: obtentui sumens Horoscopum, monentem, proximo partu sibi et proli una intereundum. hinc jurgia et lites, querelae et gemitus, multaque alia indigna proferri, puniri digniora. Eadem Furia orbatrix foederum, amicos quoque ad ultimum letalibus praeliis collisit. Fraterna funera, sororii conflictus, soceri et generi odia hinc caussas habuere. aegri strinxere ferrum in sanos: valentium telo cecidere infirmi: timidi terrentesque sanguinem fuderunt. ut horrenda, quanquam a Medicia fide dignis relata praeteream, duo narrabo, non tam stomachum quam pulmones motura. ridentem dicere vera quid vetat? In urbe, ubi et Academia celebris et Iuventus frequens floret, ut proditum est nobis, olim Genethliacus degebat, Matheseos professor famosus. vidi intravique domum, quam habitaverat. Vxor eius gravida, et prope partum, jam opem Lucinae clamabat. Dum ergo noctu Dominus turriculam suam, more
solito, occupat, ac beneficio sudi coeli, stelis tacite labentibus imminer: accurrit servulus prae laetitia et spe praemii anhelans; et liba Iunonia meriturus ante alios, gratare, inquit, Domine: exsulta, bonum nuntium affero. Conjux tua feliciter enixa est masculum. exhorruit alter, mutato oris colore. mox siquidem, ajebat, hoc temporis puncto peperit uxor, peperit stultum. hoc sidera portendunt. Dictum factum. Filis adultus Patris omen implevit. accipe lepidius. alius usum thalami non nisi ad coelestium signorum sysigiam exigebat, meros, ut putabat, Salomones generaturus. Si stella paullo tertior, si benigna quidem, sed ex obliquo minus liquide, aut dubie annueret; solus oppido dormiebat. vis exitum? totam familiam fatuis Roboamis auxit. insaniverunt omnes.
Alph:ALPH. Profecto haec et mihi jam risum excutiunt.
Dida:DID. Cachinno nihil proficimus. exclames etiam licet. O sanctam justamque Nemesin, phanaticas insipientium illusiones, dignis eventibus plectentem! Quanto autem scelestiores adhuc illos dicemus, qui Astrologiae judiciariae licentia semel permissa, convincuntur, humanae naturae dignitatem longe infestius aggredi, mutilare, pessumdare. non sinunt nos quiere libertatis privilegio frui: sed omnia ex praescripto astrorum agere contendunt.
ex tali ego scitarer primum, num ad hoc ipsum dicendum adigeretur vi aliena. si asserat, tunc ego hunc infelicem suae libertatis decoctorem, meae vero violentum raptorem, infra scalas Gemonias et catastam mediastinorum abjecero. ingenuus non est: cur toleretur ab ingenuis? Dicerem: Quid ais Veterator, Chaldaeis observationibus, aut verius nugis suffulte? necessitas siderea invito mihi obtrudit noxam? inevitabiles inimicitias? dolosum honorem? rixosam conjugem? Si nolentem alligat vinculis uxoriis, aut solvit ingratiis: si cogit ad Hymenaeum, ut plorem; ad caelibatum, ad mercimonia, ad triremes, ut peream: Si Mercurius me facit furem, Venus incestum, Mars homicidam: quorsum ergo divinarum humanarumque legum strues, scelera vetantium? Qui gladio aut laqueo, qui igni aut aquis debetur ab ortu suo; fatales minas stolide tentabit evadere. ut Poeta intellexit canens: Fatis agimur, cedite Fatis. atqui omnium gentium consensus, praedicta, vel inter libera ponit exercitia, vel inter casus fortuitos refert. qualia sunt, ducere uxorem, vitare connubia, colere rura, frequentare aulas, sequi militiam: saginare ventrem, pascere coruos, suffocari aquis, exuri flammis. Fortuna, natura, vitium, virtus, casus huc ducunt: astra nullo modo. alioquin non immerito conqueri possent, et clamare fures, moechi,
latrones. Quid nostrum cruciatis liberum arbitrium? quod nullum habuimus. possederunt geniales stellae. Furcas, secures, rotas, equuleos, aliaque tormenta a Siculis in venta, in coelo statuite, non terris. Armato Orioni ultio flagitiorum mandetur. hid sit lictor astrorum. hunc sentiant carnificem nefarii Planetae, ad caedes, rapinas, lasciviam instigantes, immo et a cunis jam protinus urgentes, sinamus cuncta volvi, sicut orbes supra nos positi volvuntur. immensorum corporum impressiones despoticas et vim anancaeam, sistere non valebimus. Quae igitur religio, pietas, virtus, summi Numinis cura, rebus ita constitutis, locum habet? cur utili praeponam honestum? cur in vitia jucunda pugnem? si nec liber, nec tam vigilans sum meus, quam dormiens: si jam omnia in astris pueto descripta sunt, quae juvenis aut vir maturus explere cogar. Cuperem autem scire, an illa natalium facum vis, in stellarum primaevo nexu perduret; an imprimatur infanti, et tenellis membris inolescat: donec ab uberibus fota, in solidam aetatem, et aequalem fortunam erumpat. sunt enim, qui diversa loquuntur, et incertum desipiunt, prout cerebrum ipsorum ab aestu Lunae fumat. prius in manifestis mendaciis numerare non dubito. etenim ille foederatorum siderum concursus quotidie mutatur. mutatis autem aspectibus,
jugo fatalium flammarum solito, quae urna interim coelestis vigorem decretorium conservabit? quandoquidem non statim, sed multo post tempore sortietur spatia prodeundi, ut geniale jubar in alumno suo exerceat. posterius Aesopi fabulis rectius accenseas. nam si indeclinabili necessitate, et quidem in visceribus haerente impellitur, ubicunque pedem fixierit, terra marique, nolens volens, fatis per cuniculos se aperientibus, funera edet, aut funus fiet. itaque debitus undis, quamvis firmissima navi vectus, cum sodalibus diversissimo sidere genitis, excitabit tranquillo pelago fluctus: caussa erit communis exitii: aut certe, cunctis enatantibus, ipse fatis damnatus, vel sabulo in littore maris, solus absorbebitur. Deputatos laqueo, direptum capiti diadema strangulabit. ad ruinam a Genethliacis destinato, non erit opus Curtii lacu, non Amphiarai lapsu: sed vel ara cuiuscunque delubri, sub pedibus etiam sacerdotis dehiscet. quam crudeles hae ineptiae! Qui vero candidiore calculo notabuntur, quamvis desides, ignavos, perjuros, sacrilegos manent coronae. ostro designatus, sceptrum reperiet in humili tugurio. stupris acquiret divitias, fraudibus clientelas; et, quod mirabilius, sine ambitu summos honores consequetur. incidet in gratiam Principum: nec excidet. quia sidera sic sanxerunt. rursus infelix, utcunque
nitatur ad ardua, virtutibus vacet; exponetur injuriis, contumeliis obruetur, astrorum nocentium vi fortius incumbente. Ad summam. mutatis exemplis, novos Parides conjugio beandos, obviam occursurae rapient Tyndarides. Agamemnon Clytemnestram occidet. Pylades Orestem mactabit. quia sic sidera sanxerunt. Vesania incondite divinantium, augetur ex eo quoque capite, quod naturae et rerum humanarum cursui vim inexplicabilem inferant. nec prudentes intelligunt satis portenta ipsorum, qua ratione impleri queant, absque plurium injuria. Cedo enim, si viator in silva obtruncetur: hoc ex astris fatale fuisse, respondebit nugator Assyrius, vel quisquis huic nomini succedet. Quaero iterum: uni, an utrique; et qui periit, et qui alterum perdidit. si utrique; ergo diversa astra, codem fato damnarunt et pereuntem et perimentem: poterat tamen latro (ex facto sic nominandus) aliquot ante lustris fortasse jam extitisse, sub Iove et Venere, benignissimis sideribus natus. Quid si per nemus transeuntem casu putris arbor occupasset, una secum strage miserum involuens; scilicet homicidii ream quercum Genethliacus faceret: dignam sane cum ipso de coelo tangi; ut quae e Mathematico coelo fabulosum mandarum acceperit, innocentem opprimendi. O iterum
crudeles ineptiae! idem dixeris de damnato ad naufragia, in communi classe. quam multi submerguntur dispares ortus nacti, eodem exitio involuti! Quid autem? addixere alicui sidera dignitatem, fasces, purpuram. nunquid voluntates illa legitimo jure ferentium, sunt in eadem potestate Planetarum, quemadmodum unius Candidati nomen ac votum? ut haec dissimulemus, quid magis esse liberum debeat, quam nuptiae? ducere et duci velle, vel nolle? atqui cui nato stellae uxoriae fulserunt, cogetur submittere collum jugo. Hesperus blandior offeret Laida formam, sed suspectam: quae vero sidera auro comata, habuerint Iovem in propria Domo, ut caetera defuerint, promittunt divitem: at quae lurida, Venerem offenderint in Domo Saturni; vetulam, annosam, turpem, rugis obsitam: quae denique Martem in trino Lunae; inconstantem, rixosam, lascivam. pulchra judicia Christianae pietatis, incitamenta sinceri amoris, duraturae fidei. sic itur ad astra, si Diis placet, ducentibus astris.
Alph:ALPH. Nae tu anxie et vehementer anquiris in minima et maxima Astrologorum inventa. ego de eclipsi sperabam te sermocinaturum. proposito relicto, inveheris in garrulum hominum genus, quod nec ego ex omni parte probo.
Dida:DID. Ex omni dicis. quia scio te ex aliqua adhaerere. Ne tamen putes, quae in medium protuli, ad eclipsin illustrandam
nihil facere. ex dictis namque, demonstrari potest, Astrologos primum falli et fallere, dum discernere et praeloqui conatur fata Microcosmi (cuiuslibet hominis) quanto immanius errabunt, ausuri denunciare occasum et ultimum agonem Macrocosmi, (hoc est Totius universi:) et istud quidem ex occasione duum duntaxat Astrorum, naturalibus de caussis, stato tempore, se quandoque obscurantium. De quo mox plura. sed, ne vanitatis aut ferociae arguar, permitte me prius, pace tua, quaecunque hactenus disserui, consonis virorum omni exceptione maiorum sententiis firmare. amantibus coeli faces, clarissima lumina admovebo. sideratis veriora tutioraque sidera opponam. denique supra nubes vagari solitos, deisissima nube Testium obruam.
Alph:ALPH. Dummodo haec nubes non tonet et fulminet.
Dida:Did. Fulminabit certe, ex Vaticano Monte suspensa. Sixtus V. Vrbanus VIII. Pontifices Maximi, jam olim gravissimis minis intonuerunt. Astrologiae judiciariae temeritatem edictis poenisque subjecere. Ante illos Concilium Tridentinum, ut antiquiora sileam, in Indice Libr. damnatorum sic loquitur. Episcopi diligenter provideant, ne Astrologiae sudiciariae libri, tractatus, Indices legantur vel habeantur: quide futuris contingentibus successibus, fortuitisue casibus, aut iis actionibus, quae ab humana voluntate
pendent, certo aliquid affirmare audeant
Alph:ALPH. Audin? certo aliquid. hoc prohibetur. igitur conjectare licet. Absolvis Astrologos, dum damnas. nemo vaticinatur, sicut entheus: alioqui comas jactaret, volueret oculos, mutaret ora, juberet adduci psalten: quo inchoante terribilis et stimulis incitatus, concussum animum in oraculo laxaret. Nostrum aliquis stellam curiosius speculatur, observat domos, contuetur vultus humanos, natalibus arcessitis expensisque ad calculum, pronuntiat ingeniosa sagacitas, quae videntur proclivia, et arti obedit.
Dida:Did. Et arti obedit! quae nulla est fi auscultasti, Iudiciaria proscripta est quam aliam nominas? si intra cancellos amphibologia Morionum (ignosce vocabulo) amaneret, ignosci posset. quales scilicet praescripsit D. Thomas de Aquino, sic statuens: Astrologus non debet dicere rem specialiter, sed universaliter: quia scilicet impressio stellarum, in pluribus soritur effectum, qui non resistunt inclinationi, quae est ex corpore: non autem semper in hoc vel illo, qui forte per rationem naturali inclinationi resistit. Angelici Doctoris Canon utique Hermannum VVervaeum similesque Prognostas ferit; et tumorem vanarum mentium, quas opiniones (nedum scientia) inflant, prorsus evacuat. vidisti petnumia, calendaria VVervaeana Norinbergae excusa? vidisti, voluisti, examinasti? mera
oracula loquuntur pro signatis mensibus ac diebus: et, ne segniores oculos fugiant, rubrica notata Caput magnum, caput Ioviale, Martiale periculo mortique vicinum est. consilia vana: Faba in caput auctoris cudenda, conflictus Domui Austriacae et Coronae Hispanicae periculosus. Civitas famosa ad hostem transitura. Convivium sanguinarium, Thyestaeum. vesperae Siculae. In Gallia classicum Mense Martio. Trium purpuratorum subita mors. Magni nominis femina in adulterio deprehensa. Crux flava in albo campo Iani Templum claudit. Magno Principi venenum paratur. Hoc mense, isto in loco clamabitur victoria. Portugalliae, casei Hollandorum non sapiunt. Quid hoc? vinum adustum ex Polonia allatum nihil ad gulam elephanti dentibus exarmati. Argentoratum, Spira, Francofurtum ad Moenum ululabunt psalmum Miserere. milites tumultuantur. Quidam arcu intento spiculum per scorpionis viscera molitur traiicere. Tres nigri leunculi in flavo campo triumphant. Quid gallo gallinaceo cum novemdecim liliis? Superbus pavo audet cygnum ad certamen cantu provocare Vellus aureum rubro struthioni cristas demit. Cataphractus eques albo caballo insidens improvisis militibus, qui fulvam turrim impugnant, minatur interitum. Haec pauca in specimen sufficiant. scatent Fasti similibus nugis. si intra iocandi licentiam
vanitas annua peccaret, tolerari aliquatenus posset: quomodo inventum Poeticum ad honestam delectationem sive factu, sive fictum novitatis gratia delectationem moturum toleratur. nihil enim aliud evinceretur, quam ut venales chartae Ianuariae, popularibus versiculis insignitae, apud conscios usu nugandi risum cierent. sed jam, praeterquam quod Logodaedali fucum pro veritate obtrudere non vereantur, audent insuper figmenta sua nuncupare oracula, ex astris decisa. Folia emporetica, pro foliis Sibyllae venduntur. Ego credam hos caeculos futura praevidere posse, a liberis arbitriis pendentia: qui res naturali commercio siderum nexas, puta, tempestates, serenos vel nubilos soles exploratos non liabent! Enimvero utcunque, fateor, agnoscimus aliquam artem, ex sobria observatione astrorum, quibus elementa et mixta subiciuntur, prognostica curiosorum mortalium quali quali bono invehentem. laudamus etiam: non sane quod summam aut eximiam putemus. quantula enim praxis! Augusto vel Iulio mense, tonitrua caloresque ciere; Decembrem vel Februarum glacie et ventis constringere! adeo tamen etiam de his promissa inter vulgi oculos et eexspectationem saepe evanescunt; ut prodigium ist, si interdum vera loquuntur: nullum pene ludibrium, si frequentius falsa: co quod errandi libido, et quasi continuata
suavitas montiendi, in quotidianum morem et proverbium transierit. destinant sudos dies: pro quibus faedi et turbidi oriuntur. minantur nives et grandinem: et ecce, Flores vernant, violae serpunt: serena omnia. Quid multis? jam Typographorum manus, decumanis tot erroribus imprimendis, occalluerunt. nemo amplius Calendario inspecto erubescit. Audi, obsecro, jucundam historiam, facinus Typothetae spectatissimi Fastis dignum, et propter Fasto sannous peratum, et in acta referendum. Vir erat in celeberrima urbe, mihi familiaris, acer, strenuus, ingeniosae industriae, lucri studiosus: et, quiae attentus ad rem, nolebat deperdi aliquid aut prodigi in gratiam insturandi quotannis Calendarii. Oderat super vacancas emunctiones crumenarum, neomenias mendicantes, quasi uero, dicebat, soli Astrologi opulenta mercede conducti. hominibus possint illud ere? ergo vigil in antecessum, ut ad novi lani limina lepidius nundinaretur, tempora observans, peritum sacerdotem adire solebat, precibus quoque admotis, nec non promisso donario: componere dignaretur Romano ritu Dies Festos Sanctorum, item Dominicos cum Evangeliis. si rogatus reponeret: o homo: ego autem inter Astrologos nomen meum non profiteor: nullas Nonas aut Idus caelestibus signis lustrare novi; in quibus continatur quatuor totius anni partium Symmetnia, varietas, totque contrariorum occulti
repercussus. indicare tempestaturm, et procellarum, et turbinum instabilem scenam, non est meum. altius forum spectat. accedas, licet Mathematicum. ille diem faustum creta, infaustum carbone distinguet. Tum alter subridens: Venerabilis Domine, dummodo seriem Divorum digestam habeamus, reliqua ipsi supplebimus. Quid sit suturum cras. fuge quaerere. mihi hanc curam manda. inveniam pluviis sonantibus viam. nives, grandinem, tontrua, fulmina, more meo disponam, prout mensibus suis congruere censebo. prima et secunda regio aeris, cum tota Aeolia penes me sunt: cerebrum istud tempestatum omnium capax est. jam plures anni fluxere: ex quo Calendas non aliter ordino. affirmo tibi persancte: si non semper at plerumque certius mercenariis Astrologis scopum tetigi. cuncta temere agens, nullum calculum subduxi, hoc tantum sollicitus, ne aestivos menses frigoribus exasperarem: (velut olim collis Exquilinus Romae, dum ultima regnaret aestas, tectus nivibus fuisse legitur.) deinde cavi, ne hibernos rosis ac violis inducerem. Caetera salva, Regi saeculorum commisi, experientiae confisus.
Alph:ALPH. Atqui dignus erat hic idiota, qui ab Vrania, quippe per summum nefas contempta, coelesti Bubulco traderetur, alligandus ad plaustrum, et ad satietatem scurica caedendus. O hominem stolidum et audacem, meritum tot flagra, quot dies numerat
annus.
Dida:Did. Quin tu potius, Pernumia, substringis iram. frustra in larvam saeuis. indignaris mortuo. cadaver vis caedi, Typographus iste, quem bobus flammas spirantibus obicere paras, jam dudum (ita pietas eius sperare jubet) sidereas domos vestras transgressus Bibliotola Librum vitae legit, in quo et suum nomen impressum inveniet. Quod tempestates creandas ipse Calendariis assigaverit, neglecta Mathematicorum factione, capital non est. ingenio imputes. voluit minoribus impensis innocentius errare: immo certiore lucello veritatem arcesset. si usuram astrorum superstitiosam adhuc mordicus defendis, si Generhliacis faves; scire velim, an et Genesin tuam calleas.
Alph:ALPH. quippeni! calleo.
Dida:Did. Quaero igitur, an ex ea praesciveris, aliquem Typographum, et quidem jam extinctum, tibi vivo crabrones excitaturum; me tibi hodre fore molestum. si haec ignorasti, aegre persuadebis, aliena nihilominus fata a vobis perspici, nedum praedici posse: profecto minuc illa, quae libertatem animi, vel conditionem Fortunae versatilem respiciunt qualem deserendi Magistratus, vel honores eligentium calculis distribuendi, vel potentia ostracismo moderanda requirunt vide autem, quantope re fallantur ambitiosi, qui spes suas omnes im Mathematico vate ponunt. recitabo gravissimum testimonium Scriptoris nostra aetate
clarissimi, atque in divinis humanisque literis versatissimi. Is est Cornel. de Lapide, Belga, e Societ. Iesu: qui assertionem meam in cap. 19. Act. apost. his verbis confirmat. sane paucis annis, quibus Romae fui, vidi plures viros magnos ab Astrologis deceptos: dum huic vitam longiorem, illi Cardinalatum, alteri Papatum praedicunt, et promittunt. quos omnes vana spe et mendacio delusos fuisse eventus docuit, magno eorum periculo et damno. Dum enim se non credunt morituros. nisi prius adepti, sint praelaturam, quam promiserunt Mathematici; etiam letali morbo icti, ad mortem se non parant. quare imparati et improvidi morantur. Quid amplius desideres?
Alph:ALPH. Hoc: ut aliquid contra me afferas. aliena nil curo. jam non nescio multos, sphaerae coelestis vix gnaros proletarios, sed ad famem placandam industrios, pectora mortalium avida futuri, non tam praesagiis, quam praestigiis mulcere. cum his, bone vir, non facio. in civinationibus experientia solers ac crebra, cauta prudentia et moderatum judicium requiritur.
Dida:Did. Recte judicas. habes assentientem tibi Basilium magnum in cap. decimum quartum Isaiae. Chaldaeorum studium et curiosa inquisitio, Astrologia est: per quam asserant, etiam caussas a se ipsis dependere, non item a Deo; resque omnes lationi ac progressui astrorum substernentes: providentiam
ip sam, rerum humanarum moderatricem prorsus a se ablegant; adeo ut orationem ad Deum effusam, et ipsam, qua colitur Deus, pietatem, negent quidvis posse: quin potius si quae horum credantur contingere, ind omne reforant ad caussam fatalem. vel nullo profitente agnoscis, Alphones, quid ante tot secula senserint viri sapientissimi, de periculosae artis commercio. audet vana, tentat pudenda, evomit indigesta, sperat illicita, promittit inania, ducit ad noxia. Quicunque vero libertatem hominis vel modice delibant, vel raptim, vel omnino adimunt; censeo ego tales sine mora abstractos ab humani generis consortio, in caulas ablegandos esse. detestatur idem sanctus Pater homil. 6. in Hexaem. et eorum phasmata refutat. Deinde si non probarum atque improbarum operationum principia penes nos sita sunt, sed ex ortu necessitudinis emergunt: frustra profecto legum latores, agendas res et non agendas, ses fugiendas praescribunt. frustra sunt indices etiam, virtutem honore, vitium poenis afficientes. non enim hoc pacto iniuria commissa, furis est aut homicide: quippe cui neque volenti quidem, ob inevitabilem ipsum impellentem ad agendum necessitudinem, manum continere licuerit. vanissimi denique homines sunt, et qui dant artibus operam, in ipsisque elaborant: quando recte quidem videtur facturus agricola, si neque
semen ullum in terram deiecerit, neque ad messem falcem exacuerit suam. quin et mercator, velit nolit, supra modum ditescet; quando ipsi Fatum affatim accumulat luculentas et uberes divitias. spes porro magnae illae Christianorum, evanescent omnino nobis, atque peribunt! quippe cum neque iustitia honoribus ullis afficiatur; neque peccata puniantur: propterea quod nihil prorsus ab hominibus libero animi proposito agatur. Huc ruunt praefidentes volaticis opinionibus. atque naturae suae dignitatem quodammode castrant, et masculam animi dotem, illam nobilem, pretiosam, regiam, Libertatem inquam, penitus auferunt. sed nihil inausum Mathematicis, nihil etiam consentiens. fluctuant plerumque in contrariis. Duo Poli sunt: exspecto brevi et horum mutationem, si non et alios duos ab axe priori diversos. De Sole jam unus edixit: eius continuum descensum, terram comburere: nam spatio quinque millium quingentarum leucarum descendisse: sed potius fingit, quam probat. praeterea Solem stare, Terram gyrari jam olim docit Copernicus, vir magni auque audacis ingenii. totum se dederat speculationibus reconditis, atque novitatem mirantium excitaturis. Quaero interim, an modo non instabilis cerebri haberetur, qui instabilem terram diceret. aliud certamen de ipso coelo. qui fusile extendunt instar maris lactei; sententiam
fuam pertinacissime propugnant. caussas afferunt (vel afferre videntur) oculatis Demonstrationibus proximas. nam argu menta, aiunt, quibus soliditas astruitur, facile liquescere. Hae altercationes in primis principiis virorum aevo famaque celebrium. Quid polliceatur mihi Chaldaei nepos, vix gustu coelestium signorum imbutus? ergo talis, ut idem Basil. eadem Hom, describit, in terram, instar Vulcani, e coelo relapsus, incipit puerperis stellas explicare venales, et infantibus per commenta iludere. Fames ingeniosa, auri etiam sacra. (quasi dicat Iuvenalis: Graeculus esuriens in coelum, iusseris, ibit.) Talis, inquiunt, crispanti decorabitur capillitio, eritque aspectu mire gratiosus: est enim editus in lucem Artetis tempore. tale autem ipsum animal aspectu quodammode videtur esse. at erit et animo grandi atque elato: quippe cum et aries dux sit gregis: faciet etiam omnia animo prompto: denique ad quaestum ingenio erit solerti ac provido nam hoc animal et citra molestiam vellus laneum deponit, et a natura facile rursum eodem vestitur: sed in Tauro natum tolerantem esse laborum dicunt atque servilem, quoniam et taurus iugo subicitur. Est et qui ortus in scorpio propensus ad feriendum atque ad inferendos ictus paratus, ob similitudinem eius bestiae. Et iustitia praeditus itidem is, quem enixa est sua parens tempore Librae,
non nisi ob trutinam, lanciumque, nostri inquam instrumenti, quo pondera libramus, aequalitatem. istis quid ineptius, aut deridiculum magis? Hactenus verba sanctissimi Cappadocis: cui regale nomen, regale sacerdotium, regalis sapientia Titulum Magni contulerunt, adversus hunc insurgere, esset contra stimulum calcitrare. Idem enim doctissimus Achenis habitus Philosophus et Theologus, Divi Greg. Nazianzei delicium, et naturae arcana subtelli indagatione penetravit, ut Hexaemeron ab ipso conscriptum declarat; et adhuc tanto nobiliores curas, siderum orbibus intulit. Ne frustra laudasse videar, neu te sectamque tuam conviciis onerasse, accipe ex hoc ipso Basilio Magno totum compendium. verba annumerabo. Genehliacae artu inventores, cum in temporis amplo spatio, complures figuras suam ipsorum conscientiam fugere percepissent, in angustum admodum temporis contraxere men, suras, ut minutissimo quoque et subitaneo articulo, quale est, quod Apostolus dicit, in momento, in ictu oculi, plurimum differentia sit inter nativitatem: ut is quidem, qui in momento genitus est, tyrannus sit, civitatum populorumque princeps, locu pletissimus, praepotens: is autem, qui natus est, temporis sequenti momento, pauper quidam sit futurus, aut mendicus, circulator, vel praestigiator, ex ostia ostia permutans, quotidiani consequendi caussa victus.
Posito igitur enixu eorum, qui in lucem eduntur, videamus, obsecro, si hanc exactissimam temporis divisionem, auctores sibi valeant conservare. nam simul atque editus pusio est, mas an femella sit, obstetrix explorat: tum vagitum exspectat infantis; nimirum indicium vitae eius, qui recens natus est. quot hoc tempore sexagesima vis praeteriisse minuta? Dicit obstetrix deinde Chaldae partum: qui editus est, quot minutissima momenta vis interea, dum obstetrix loquitur, praetercurrisse? praesertim, si forte fortuna, fuerit non in conclavi mulierum Chaldaeus ille praesens; sed in aedium atrio vel vestibulo, tempus horamque reponens. Et, cum eum, qui definitures ust, diligenter tempus ac horam, exploratoria nimirum horarum percipere oporteat, sive diurna fuerint sive nocturna: quot minutorum, quaeso, praetervolat praeteritque examen? comperto enim cam esse stellam, qua hora et tempus sint exploranda, non solum in quanta sit in parte duodecima, sed etiam quam iuxta duodecimae portionem partis; in quoque minuto sexagesimae, eorum, inquam, in quae dividi diximus portionem: aut ut exactissime comperiatur, quoto in sexag esimo eorum, in quae subdivisa sunt singula, sexagesima illa prima, necesse est. Quae cum ita sint, si fieri non potest, ut tempus illud exactissime quisquam attingat? variatione vel brevissimi temporis fit, ut tot a via penitus
aberretur: decipiendi profecto non mediocriter esse videntur, tam ii, qui studio indulserunt huius artis, quam in ratione rerum nunquam esse constat. quam ii; qui hiantes ab illorum ore pendent intenti. Haec magnum Graeciae Lumen. Ne autem putes me morosa tantum Priscorum PP. judicia obtrudere velle reluctanti: accipe et Neotericum, factionis tuae coryphaeum, Ioann. Keplerum, Caesarum Mathematicum: a Tychone secundum. ambo novis sectis addicti: ambo Romanarum sanctionum contemptores vel dissimulatores; ambo famosi in artis suae praestantia magistri. et Keplerus quidem correctis quasi primae adolescentiae erroribus, quibus implicatum aliquando se fuisse fatetur ultro: vanitatem divinandi ex sideribus demonstravit in illo libro, cui titulus est Tertius interveniens. ibi horoscopos omnes damnat descriptos; ex quibus temerarii audent certo praedicere nascentiim vitam et mortem, fortunam et infortunium, pericula et casus. Negat Iudiciarios ostendere posse, sub certo aliquo signo natum fore divitem, sapientem, lusorem, uxorium, violenta morte interturum. Irridet tanquam fatuos et famelica superstitione contactos sycophantas, quos nempe propter exigua admodum stipendia, mendicitas et latrans venter, ad inepta vaticinia compulerunt, ex solis astris jam felicitatem promittentium, jam intentantium minas, tori
alicui regno, provinciae, civitati; (nedum obri universo excidium) Tute ipse, Persi, cum vacabit, caeteras huius libri stricturas excipe oculis: et intelligens D. August. Serm. 34. de Temp. rectissime multo ante pronuntiasse: De genituris hominum vani homines loquuntur, quod insipienter opinantur. vt autem pateat insipientiae specimen, Dictum S. Patris recentissimo audacissimi Genethliaci exemplo confirmabo. Prandebat apud Iuris prudentem Astrologus. laute habebatur ab amante omnes literas. laborabat enim cupidine multa sciendi. Assederat mensae et Domina conjux Iurisconsulti, jam gravida, post unum alterumue missum ferculorum a marito vocata, qui mos Germaniae est. dum laete vivitur, poscitur, bibitur; Genethliacus speculari faciem feminae tam opiparae, tam liberalis. postquam ad secundam mensam, inter jocos et hilaritatem aliquantis per secesserat, penum curatura, utpote mater familias. Parasitus ad Hospitem conversus (ceu Symbolam verbose compendio soluturus) gaude dulcissime Mecaenas, inquiebat: gratulor. egregiam uxorem habes, et fecundam tuo nomini ac gloriae, namque, nisi omnia artis meae mysteria fallunt (ni frustra augurium vani docuere parentes, dixisset potius et Virgilio) dabit tibi filium concolorem vultu, et moribus simillimum, carum principibus; Iurisprudentiae studio prorsus admirabilem.
Vnde hoc sciam, nolis inquirere. signa notavi, quae non fallent, Implevitque mero pateram: quamque impiger hausit spumantem, et peno increpitans se proluit auro. Laetari alter, et ingeminare libamina. commendare fiduciam et felicitatem divinandi. quippe masculus heres in votis erat. tres puellae jam praecesserant. gnatus desiderabatur, quaesitarum opum possessor, bartholi Baliduque codicem et salinum lincturus. Quem speras exitum? Parturiunt montes; nascetur ridiculus mas. post decimi mensis fastidia prodiie quarta Filiola. Ingemuit mater: pallens pater ora retorsit. ambo nugivendum sumptuose mentitum exsecrari. Ille objectam falsitatem sic diluere. Non in totum aberravit augurim meum. scitote filiam vestram Iuris Doctori nupturam, prudentia et consiliis supra famam Vlpiani evehendo, parum a vero ablusum est, si eatenus votis respondebit eventus. non igitur latuit me, aliquid clausum hoc utero latuisse, quod ad Iustinianum pertineret, Pandectas saperet, corpus juris oleret, Alphonse , vix me contineo, quin exlamem cum Martiale Poeta ex libr, spectac. o quantum est subitis casibus ingenium! euge, belle, sagaciter, Genethliace. invenisti huic nodo cuneum aptissimum. Diespiter! ut haec angulla ipsis in natalibus capta, subito elapsa est! ut nobilis iste ganeo quamvis densis cassibus implicitus,
solertissime se extricavit! Video, nec te jam risui parcere, Pernumia; agnoscis tandem, opinor: quam lubrice aruspices amicti stellis intedant. minaces jaculantur fulmina de pelui: placidi fundunt oracula ex scaphio. vere auidam dixit: oculo fixo intuentes saepe solem, obtunduntur, ut caecutiant; Planetarii astris errantibus avidius intenti, cum iisdem errare discunt, et errant turpissime.
Alph:ALPH. Cyrisate: ambo deludimur: ego, qui te non tam ferociter instructum credideram adversus nostra Mathemata, sicut modo experio: tu vero, quia ab eclipsiographiae examine, quod promiseres, imane quantum abiisti. Quaeso: quid Genethliaci in ortum tuum peccaverunt, quod primi oblitus propositi, contra hos solos tam furiose detones. Argolum, Hiebnerum, aliosque tribules eclipticos consultare debueras, qui tibi tuoque Poetae negotium facessivere.
Dida:Did. optime Pernumia, ineptae seu fastidiosae Dissertationi meae, ut longius protraheretur, tu ipse caussam ansamque praebuisti. Theoria Planetarum tanquam ignorantem volebas obruere potius, quam imbuere: ut illorum altitudinem, vastitatem, vires, motus, errores, ancipites congressus, efficaces aspectus admirans, ante siderum agmen, illam militiam coelestem, quam Rex Manasses adoravit, ego quoque attonitus starem; tum deinde facillime omnibus
fidem habiturus, quae Astrologi effutiunt. secus accidit; et praeliare ingenium contrahas strophas exacuendum erat. Revoca pedem ad limina Dialogismi nostri. Argolica pronuntiata, de Eclipsi, nescio quae mala quasve tempestates invectura quum deriderem, ut retardares impetum, continuo minatus es embolismum, et horrendas veritates, ex magnitudine siderum demonstrata, varioque cursu et arcanis viribus deducendas. auscultavi diligenter. dicta probe retineo; nec omnem fidem effatis abnego. sed non perinde probaveris, Astrologum quantivis ingenii, nominis, experientiae, famae; ex Eclipsi quacunque naturali, etiam profundissima, praesagire posse excidium orbis. addat Soli in totum inpedito caecoque, quod tamen fieri nequit, turbulenta stellarum agmina: nec sic persuadebit. Non poterit Argolus, quantumvis industrius, ex concessis tabulis atque aspectibus, crastinum diem mihi serenum certo polliceri: qua audacia jam jam offore ultimum mundi, quod vetatur, praenuntiet? Sacrae literae non damnant prognostica tempestatum, ex signis coeli. immo hortantur, instruunt, ac docent. (et tamen quot errores! quot eclipses aliae nimborum, in Fastis non praevisae! enimvero ultimum mundi diem protrahere velle ex adytis summi Metatoris temporum, conceptissimis verbis prohibent. In Act. Apost. c. 1. Dixit autem eis: non est
vestrum, nosse tempora vel momenta, quae Pater posuit in sua potestate. Item Matt. 24. De die autem illa et hora nemo scit, neque Angeli coelorum; nisi solus Pater (an et Argolus? (nempe quem admodum Arnoldus Villanovanus: contra quem Leo X. Iulius II. propter similes ineptias reum gravissime censuerunt. Itaque ut concedam, sicut supra asseruisti, Saturnum sidus esse periculosum aeque ac Martem flagrantissimo vultu terribilem (nam hi duo Planetae conjuncti, Astrologos quam maxime tremefecerant.) ut adiciam Regulum, cor Leonis, petitum ac laesum: praeterea solem, fontem lucis, a Luna in Domo propria obsessum: num idcirco statim fractus illabetur Orbis, ut pavidox feriant ruiae! num hoc ipso Domus Austriaca Argolicis praesagitionibus corruet, ut Othomannica surgat? num propterea avium turmae aeris extorres, tempore indebito, cum Aquila Imperii decident exalto in terras, defectu luminis, et metu bubonum! nihil horum consecutem vidimus. nihil vi caussarum, sive materiae, sive formae; sive opinionum, sive praesagiorum consequi potuit. scis, opinor, Alphonse, et audisti solemne illud epiphonema, a Philosophis, ineptum syllogismum explodentibus usurpari solitum: ergo baculus est in angulo. Ad ratiocinationem Argolicam, et quae inde ecliptice
deducuntur, prorsus eodem modo respondebo ergo Bauculus S. Iacobi (certa pofitio astrorum) est in Triangulo (itidem diversa siderum figura) nam et hoc affertum fuit: excisa Vienna roborandam esse Constantinopolim . an vero aliam rationem, propter quam regna mutantur, exquirimus, quam a Prophetis revelatam? Ipse (Dominus) mutat tempora et aetates: transfert regna atque constituit Dan. 2.v.21.
Alph:Alph., Eclipses igitur nihili facis omnes? nullum damnum inferunt aut portendunt, ne quidem solares? Atqui Archelaus rex, in eclipsi solis, regiam clausit suam; filiumque totondit, ut in publica calamitate.
Dida:DID. Caeremonia regalis est, in favorem regum instituta: ut populus, dam solem astrorum Principem repente afflictum lugere putat, et luget in coelo: parcat Principibus opprimendis in terra: oppressi vero condolere discat. Solis quippe labores, redundare in mortalium damna: nullum quoque Monarcham seditionibus peti, aut perire, nisi in perniciem rebellium. merito moerere subditos Domino extincto. metuentes peiora perpessis. revoca in memoriam Alexandri M. dictum, quo Darium Persarum Regem , Regisque Mythram tremefecit. Nec Mundus duobus Solibus potest regi: nec duo summa regna, salvo statu rerum, potest habere. Curt. Sol iste Pellaeus, eclipsin corporis
supremam Babylone passus, (hoc est mortuus) plures habuit spectatores, quam serenissimis victoriarum radiis micans Persepoli. Tata urbs consternata ab insolitum spectaculum, horrido lugubrique pavore infremuit. Ac primo ploratu lamentisque, et planctibus tota regia personabat. mox velut in vasta solitudine, omnia tristi silentio muta torpebant: ad cogitationes, quid deinde futurum esset, dolore converso. Curt. nonnen vides, superbum Pellaei Iuvenis funus, ambitioso satraparum squallore fuisse impensius adoratum? Haec et Archelai Regis sollicitudo, sive ambitio fuit. Solis ortum, Solis occasum aemulari volunt et solent Reges. inter plebeia funera, etsi jam plebe minores, censeri dedignantur,
Alph:Alph. Atqui et Platonis aevo capitale fuit, dicere, Solem a Luna obscurari.
Dida:DID. Mirum profecto, si Ignorantia, quae multum cerebri et capitis non habet, aliquo capite plexa fuit! Solem enim ecliptice obscurari, tantum Idiotae putant Soli nihil unquam decedit, quod melius me calles. ergo ad alium finem dirigebatur edictum summis capitibus mystice cavebatur. picaulum esse; si dicatur a Luna Solem obscurari: hoc est, a cive Principem obsideri, aut magistratum in vinculis teneri captivum. superstitione regitur vulgus, utque timidius ac fidelius serviat, coelestibus ostentis etiam terretur. Legimus integros exercitus ad improvisum Lunae
deliquium stetisse attonitos, quippe naturalia caussarum ignaros: quarum periti, inconditam multitudinem, omnibusque vel nullis religionibus obnoxiam, velut opportuno remedio flexere perculsam. minima nonnunquam ex ingenio usurpata, magnam animorum inclinationem faciunt. nescis, Purpuratum aliquem occidisse nobilissimum falconem, quod sustinuisset aquilae congredi: conjugi nimirum et populo in exemplum timendi supplicii, si quid simile in Dominum auderent?
Alph:Alph. Recte tu quidem ista memorares, dummodo et agnosceres quandam vim immutandi corpora vere eclipsibus inesse, non tantum superstitiose ad vulgus in officio concinendum asscribi. certe Ptolomaeus (qualis quantusque vir! agnovit. num et hunc spernes?
Dida:DID. Minime vero. Mathematico, quem omnes eximium habent, et nos submittere judicium par est.
Alph:Alph. Monuit autem iste eximius. considerandum esse, quanto temporis inter vallo durent. quotquot enim horas ad aequinoctium porrectas invenerimus; ton in solari quidem deliquio annos; Lunari vero Menses durabunt, in spem metumque prodigiosorum eventuum extraordinariam caliginem secuturi. Si defectui Saturnus dominetur: scias rigidam portendi hyemem, morbos diuturnos, labes, molestas fluxiones, febres quartanas, exsilia, inopiam, angustias, luctus, terrores, mortes aetate provectorum.
Dida:
DID. Nunquid quia senili specie Saturnus pingitur, senibus duntaxat sandapilam statuitis? Deinde ut febriculosum aliquid de febribus invehendis concedam; nunquid et exsilia in censum malorum venient? at enim qui prosoribuntur, plerumque flagitio proseribi merentur. hoc ex libertate animi pullulat, in quam astra nil valent.
Alph:Alph. De libertate non disputo. nisi quatenus Galenus dixit, ex mutanda humorum temperie, mutari et animorum desideria, caeterasque carses.
Dida:DID. Quid tum postea?
Alph:Alph. Homo animal est. animalia persentiunt Eclipsin
Dida:DID. Quomodo?
Alph:Alph. Vescentia pabulo depascitur, et imminuit illud atque debilitat, vi morbifera malorum inficiens. excitat frigus nebulosum, tempestates adversas; densas nubes, nivis magnam et importunam molem: unde serpentum multitudo concrescit. in fluviis et mari creat hyemes, naufragia, piscium intertus in terra vastitacem per erucas, locustas, grandines, inun. dationes
Dida:DID. O pessimum Saturnum! quid porro?
Alph:Alph. Porro hoc. Mars feruore nimio fata et corpora corrumpit. affert febres tertianas
Dida:DID. Absiste jam febriturio. immo concutis offa.
Alph:Alph. Si molestus sum, recensere desino atque disetissimus explorator haec scripsit,
Dida:DID. Nihil infringo paroxysmum nescio unde inserpentem visus sum mihi aliquem sentire. tu tamen perge referre, quae refers.
Alph:
Alph. Aio Martem, si ab Ecliptico sole propius absit, minari sanguinis eruptiones, morbos acutos, violentas mortes, contumelias, injurias, incendia, homicidia, rapinas, latrocinia. saevit bellis, seditionibus intestinis, carcere, populationibus, inopinatis caedibus, et principum iracundia.
Dida:DID. Ohe! fatis est. rumpis ilia. Eclipsis iracundiam Principum procuret! quae caussa huius liberrimae affectionis, qualem praecordia et fel tantum cient.
Alph:Alph. Quia commovet calidos ventos, pestilentes, tabificos, fulminum jaculationes et flammas. inde insaniae.
Dida:DID. Quaeso, non insaniamus ambo. tu fabulando; ego auscultando. tu loquendo; ego credendo. Iam dixi: Magnam multamque vim stellis inesse, minime inficior. sed tantam nego. missis nugis oppugno Argolum, eiusque asseclas. pero, qua fronte, quave audacia, quibus argumentis, ex hoc deliquio solis regna terrarum eversum iri voluerint. opinari, non satis est ad tantae rei certamen.
Alph:Alph. Idem Ptolomaeus, cuius ingenio atque scientiae paullo ante honorem asseruisti, mutationem regnorum Defectibus Solis atque Lunae imputat. praesertim si (inquit) ex cursu stellarum, loca inimica peragrantium, horror invisus accesserit.
Dida:DID. Ptolomaeo vestro fidem in omnibus utique non derogo; in hoc tamen a Fide Christiana alienum sequi piget. Aegypti
placitis subscribere erubesco. Regna transferri per eclipses (nisti grammatice velis, aut poetice potius, per Metaphoram, Metathesin, Metaplasmum ludere) insolitum est. Quis Regna mutet, Ecclesiasticus pronunciat. cap. 10. v. 16. Exhonoravit Dominus conventus malignorum, et destruxit eos usque in finem. radices gentium arefecit Dominus, et plantavit humiles ex ipsis gentibus.
Alph:Alph. quasi dicas: eclipses signa erunt, quibus orientibus, Deus regna mutabit.
Dida:DID. Nihil minus. Multos deposuit potentes de sede Deus, nullo defectu Solis Lunaeve praecedente. Astrologorum frivolae divinationes ad hunc apicem non pertingunt. Cum Regi Babylonis Nabuchodo nosori somnium divinitus injectum fuisset, quatuor ingentium regnorum successionibus gravidum, nullus Mathematicorum explicare potuit. Chaldaei tum praecipui erant. sermo enim, inquiebant, quem tu quaeris, Rex, gra. vis est. nec reperietur quisquam, qui indicet illum. Sed neque Regum quisquam magnus et potens verbum huiuscemodi sciscitatur ab ab omni Ariolo, Mago, et Chaldaeo. audin? Quis hic locus eclipsographiae? Tunc Danieli (non Chaldaeo) mysterium per visionem no. ctu revelatum est. audin? Coeli conditor, non coeli ostentum, arcana aperit; Vatibus, non Mathematicis. Itaque imprudenter Argolus putavit, ex eclipsi Solis prodigiosa, Romanae
Monarchiae majestatem Constantinopolim translatum iri: Austriacae Domus gloriam a barbaris proculcandam esse, imprudenter, dico, putavit hoc Argolus? addo, etiam impudenter, et secundum veriorem Mathesin, imperite. quippe contrarium, certiore judicio, ominose eliciendum erat.
Alph:Alph. Quomodo? antiquum versum nosti. Caesaris Imperium purissima Solis imago est. Septem Electores, referunt septem Planetas: numerumque et dignitatem ab illis olim sumpserunt. ut ad coelestis regiminis formam et modum terrestre aliquantum componeret. Sol in coelis, Caesar est. Caesar in terris, Sol est. hinc deducas, licebit, auguria. ut magna ingenia conspirare dicuntur, sic maximi rerum Domini. Caesar et Sol, sympathice consentiunt, ecliptice obscurantur. Atqui Luna. Turcarum sidus, Solem Romani Imperatoris Typum, pene totum obtexerat. ergo merito conjectabat Argolus, Romanum Imperium totum a barbaris obterendum.
Dida:DID. ergo, ut supra dixi, Baculus S. Iacobi iterum est in Triangulo coelesti. Ne tibi nimium complacent inventa similitudo septem Planetarum, et Septemvirum. scimus, aliqua elegantiae figura quaedam necti, non natura: figmento, non incremento: dignitate accommoda, non patili virtute, alioqui fi accito Planetarum numero, perque omnia responsurae convenientiae obstinatius indulges, probaturus
Caesaris sequiorem fortunam, et quodammodo tenebras ex ecliptica solis caligine derivari: Si Curia Planetarum coelestium, septemviralem nostram terrestrium penitus repraesentat: ostende mihi octauum Planetam; ego tibi tamen octavum Electorem ostendam. Vides, saepe decorem quaeri ab istis comparationibus, non rei veritatem? nisi dissimulare alienam laudem velimus, et Poetarum ingeniis, huius inventionis acceptata venustas fluxit: ut Sol diceretur. enumerandis supersedeo caussis. inde tamen necessitatem agendi patiendique cum Sole communem deducere, quam stolidum sit, quis non videt? aut si ubique astrologice nugari licet, ecce, quae ego summa facilitate, ex vestri Ptolomaei praeceptionibus deducam. sic arguo. Vbi maior Solis atque terribilior eclipsis apparet, ibi maiora damna, sicut Mathematici tradunt, sentiri necesse est: sed anno quinquagesimo quarto, haec, de qua disputamus, eclipsis maxima Constantinopoli apparuit. ergo, quanta enim potest contingere in sole, extitit ibi; et Viennae visam integro digito supera vir. possem itaque longe prudentius dicere: totum Byzantinum Tractum cum Chalcedone cum Phosphoro et Bosporo, omnibusque aruis, quae Suldanus possidet, exitio aeternaeque nocti concessura. Dicerem, Martem in via Lunae subicientis se Soli, stetisse, interminatum tyranno Mechmeti
Han, qui nunc summum acinacem pro sceptro gerit; nisi ad eum modum cornua subjecerit Imperatori Romano; cum Ottomannigenis funditus excindendum. Dicerem, Saturnum, quod ab ingressu Solis-steterit, submoturum omnes Martis minas, si Phracius forte Thracibus favere mallet. Dicerem. sed quid opus? cum ipsa annorum spatia, terrores Argolicos secuta, vanos eventus eluserint. Orbis adhuc stat: homines vivunt: Austria floret: Romana Majestas in Leopoldo huius nominis primo, utque nonnulli opinantur, Turcis fatali, resplendet. Piarum mentium vota, sapientum etiam sunt omina. facessant Lunatici cum Luna Machometica. Faxit Deus, et jubeat, ut Austriaco Soli, in Templo S. Sophiae , Arabes quoque bello capti, thura adolere cogantur!
Alph:Alph. Votis quidem et desideriis divites sumus. sed Argolum praesensisse autumo Bellum Turcicum, quod anno hoc sexagesimo primo, totam Vngariam , immo totam Europam concutit, utique vi ecliptica.
Dida:DID. vi phanatica, dicas: quid concutit, aut quis? Turca! nullum hostem contemnendum esse censeam. sed si Germania et Germana virtus conspirarent; brevi tempore, non universo conflictu, adigerent purpuratos Bassas, cum Suldano suo, usque ad incitas; stipem Viennae ostiatim quaesituros. si non fiat, culpa fatali ignaviae aut promeritae infelicitati asscribetur. absit autem, ut
hoc augurer. jam praesagis temperum notis olim signatum intelligo. Leopoldus stabILIet orbeM. DelICIet LVnaM. propterea etiam DeLICIVM orbIs vocabitur.
Tantaque se rudibus Pietas ostentat in annis.
Sic aetas animo cessit: fateantur ut omnes,
Romani Imperii venerabile pondus et ostrum,
Quamvis in teneris, et adhuc juvenile rubenti
Sic quoque sero datum. Prudentia transilit annos.
Majestas in fronte sedet. Clementia Divi
Patris in ore natat: virtus in pectore toto est.
Haud equidem illecebras spirat, vultusque decorem
Femineum. faciem generosam armata voluptas
Dignius incendit, repletam Caesare multo.
Latis caesaries humeris infunditur atra,
Et male pexa fluens, ignaraque dentis eburni;
Neglectu formosa suo. Qui Quintus habetur,
Carolus ex oculis, et non sine fulgure lucet
Mens Animusque capax, et torui gratia Martis.
Alph. Vt adverto, encomiasten agis, et ipse Laurum momordisti, Caesaribus imponendam.
Dida:DID. Aliquid, nostro Poeta monstrante, didici eluctari tamen necdum valeo in apicem, quem Austriaci laudandi mererentur. Qui Templum Honoris virtute Ferdinandi III. apertum descripsit: ille credebatur aliquam partem debitae magnitudinis explesse. Ingredere hanc Basilicam: circumspice ornamenta gloriae, dotesque naturae, et trophaea victoriarum, convestita sententiis ac sonantibus phaleris. quidquid ibi inveneris pulchrum, quidquid de augustissimis Progenitoribus assertum ab
avis et Patre, in augustissimum quoque nepotem et filium, recta linea, transferas, licet. hereditate regna, et ea relinquentium virtures possidere, publica fama est. Caererum universae Domus Austriacae gloriam, contra putidas Argoli suspiciones, Poeta noster hoc ipso Poemate, defendendam atque exprimendam suscepit. Lib. 2. n. 14. Sinamus, sinamus Alphonse, Leopoldum huius nominis primum, communibus auspiciis ire in Turcam. Quanquam divinandi scientiam ex astris, mihi Argolice non arrogo: at juvat pia vota accumulare, prudentibus conjecturis stimulare fiduciam; et faventibus Superis polliceri optima. Iuventa florens cum innocentia vitae; viridis aetas cum maturitate morum; in tanta curarum mole par consiliorum pondus; mediis in belli pacisque negotiis crecta mens, et singularis Pietas erga Deum ac Superos; audacter dico, promittunt plurima, si non omnia. eatur bonis avibus Byzantium. honestius hoc saltem optare licebit, quam et vano pavore ab Astrologrum, universam Domum Austriacam acinaci devovere immolandam. repetatur ferro ablata Magni Constantini sedes ac ganza, cum omnibus spoliis, quae ex Vngaria in spoliarium barbarorum avecta sunt, utinam ossa Georgii Castrioti Scanderbegi una excitarentur: et Epirotarum gloriosi Manes e tumulis redivivi, ad animandum exercitum in omnium militum praecordiis
tonarent. Quem in finem jam olim Poeta oden composuit Classicum inscriptam, reperiendam in vestibulo Libri Epodon. ibi Lyra in Tubam mutata, exhortatur Ordines S. Rom. Imperii, ut intestini belli sedem a Patria in Turciam transferant. Carminis habe synopsin. indignatur vecordiae Teutonum, Popularium suorum, in propria viscera crudeles dextras dirigentium: quibus oportebat colla Thracum detruncari. describit provincias, quarum spoliis ac raptu, Osmanni gregaria vilitas, saginata intumuit. demonstrat, Bistoniam Lunam sua incrementa ex radiis Rom. Solis sumpsisse. Queritur, per diram Ottomannidarum Portam trahi evoluique, tanquam per macellum, captiva Christianorum corpora, in durissimam servitutem, et saevis imas caedes Digreditur deinde admondos, quibus infestissimus Europae, Asiaequiae, et Africae tyrannus cohiberi, comminui, aboleri possit. Denique excitat spem vivam ex relatis pluribus victoriis: non impares adhuc hodie ex immanissimo hoste referri posse: modo arma et animus adsint. sed cur singularim quasi per indicem, Auctoris propositum, et armati Poematis sensum mutilo? nisi respuis, ipsissimum Carminis militare corpus integrum oculis subicio. perlege, si placet: dum ego hanc Tabulam, Extremum Iudicium referentem contemplor.
Alph:Alph. omnino. non vulgari penicillo, aut inai pictura
lumina animumque pasces. manum summi artificis, Petri Pauli Rubenii vides, curiosi et horribilis oblectamenti inventricem. perge speculari. interea hos versus polemicos evolvam.
Ut intestini Belli sedem, a Patria in Turciam transferant.
QVid juvat in proprium corpus saevire. QVIRITES:
Hostisque nil parcentis, heu fungi vice?
In patria morteis, et vestras perditis iras:
Efferte dignis commodandas stragibus.
Finibus IMPERII sonteis efferte triumphos,
Nocentiori diluendos sanguine,
Ire decet, qua Thraces arant: ubi Bosporus ingene
Ad summa tollit astra nimbosum, caput.
Hic habitat cervix toto mucrone rotanda.
In huius omnis saeviat sibras chalybs.
Iste odium Mundi, Mundo ulciscente, meretur.
Cum stirpe tota, totus exscindi nepos.
Quis nescit, quo se gens haec promoverit ortu?
Vt illa vestris laeta damnis creverit?
E tenui nido pennas OSSMANNVS in Orbem
Late tetendit, et volando latius:
Romanis AQVILIS infra sua sceptra relictis,
Spretoque vani fulminis bitumine.
Heu, ubi nunc florens mutato GRAECIA vultis?
Maeret probroso sub Gelonorum jugo.
Et campi et montes, et silvae et flumina lugent;
Populique et urbes, et tenaces Insulae.
Lugent THESSALIAE saltus, et Pindus et Othrys,
Athosaque et Ossa, cumque Hymetto Pelius.
Te quoque barbaries, HELICO Nadoctissime, sepsit:
Quod Phoebus unum forsan haud praesenserat.
Quasque feras nutris; nunquam, licet Orpheus altey
Cantet, sonantis voce mansuescunt Lyrae.
Perditus Eurotas, liquidique Alphaeus amoris,
Luctante puppes Thracias tergo ferunt.
Innache, quaesita est olim ubi filia, sed nunc
Amissus ipse, gemina defles funera.
Herculeis frangi malles Achelome lacertis;
Libidinoso quam subesse Concano.
Addidit et Lemno Scyron, Lesbonque, Rhodonque.
Qui Chia vina, potat idem Cypria.
His fruitur Praedo, cuius Bithynia tota est;
Et quidquid inter funditur Chalcedona
Indomitos idem Pisidas parere coegit.
Paret subactus Cappadox, paret Cilix.
Nil pene ex toto superest Oriente decoris.
Quod non recenti Thrax rapina polluit.
Ivit in amplexus turpeis AVRORA Tyranni,
Deserere castum jussa Tithoni torum.
Non tam mane gemens occisum Memnona plorat.
Quam parricidae vim suumque dedecus.
Prima dies, nostris modice libanda fenestris,
Infecta diro prodit huius halitu.
Vnde per Europam corrupto sidere pestes,
Centumque eodem fonte fluxerunt mala.
At neque devexo petulans ament ja Soli
Parcit, nec ulla raptor exspirat mora.
Pannoniam quoties ferro populatus et igni,
Venerumque fineis Marte cuncta miscuit.
Eheu, rasa caput famulatur Buda Tiarae:
Regalis Alba periyt, et Strigonium.
Ausus et Austriacam subter penertrare VIENNAM .
Quantum minarum fossor ejecit solo!
Servorum lamenta querar tristesque catastas,
Infraque scalam vincla captivi gregis?
Mors miseris optanda quidem, sed amata negatur;
Et maesta magnis vita mactatur malis.
Ergo homines, ritu pecorum, terraque marique,
Sparis aguntur, aut trahuntur cannabe,
Passim Nicopoli resonant immane catenae.
Et Christianus influit sanguis fore.
Antiochi muros intra, caulasque Damasci,
Merx flenda vaenit atque flent, et vopulat.
Delectu rabies gaudes, formosior atas
Mollita cultris, non amare cogitur.
Deformis, tanto pulchris felicior annis,
Graveis frementis tolerat insultus Heri.
Scinditur, et talo sic castigatur ab immo;
Vt macerante plaga verminet sale.
Femina nobilior, servata in pellicis usum;
Caveis, ut olim bella clauditur fera.
Deterior pellis, praedae in fastidia cedit;
Formamque praesens sexus absentem luit:
Damnatusque fame, duris aut sudat aratris,
Aut discit ovibus invidere pascua.
Servi in transtra cadunt, illos rostrata triremis,
Medioque ponto durus exercet labor
Vixque fatigat respirant: cum male nautas
Terribilis ultor multas, ac remor cien;
Fortiter impacti strident in terga cameli,
Crepante ventris tauriformi tympano.
TEVTONIAE proceres vosque o, quicunque cruore
Gaudetis uti perditorum Teutonum:
Ista, precor, vestram moveant spectacula mentem.
Cur heu, (pudendum!) civis in civem ruit?
Si fera bella placent, placeant et opima. suasque
Meritura laudes ac secundos auspices.
Cadibus Odrysiis iustum satiate dolorem.
Mergatur avida fonte Strymonio sitis.
Pars autem vestri petitur quotacunque Gradivi,
Vt Turca toto pereat expulsus die?
Non opus est Geticae vires adhibere ruinae,
Cum scelore quantas vestra clades exigit.
Sufficit immodici centesima portio belli,
Et ira deses, nullius cotis memor.
Hoc, quem fuderunt septem jam sanguine lustra,
Quoties Eoum potuit acquiri caput?
Vos CONSTANTINI summam jam sede locati,
Regeretis uno duplicem nutu Polum.
Iret ab Occasis ROMANVM NOMEN ad Ortum:
Et ubique CAESAR diceretur Flavius.
Vester Halys, vester Tigris foret; Aulide portu.
Iam vestra staret classis in Boeotia.
Vitra Caucaseas, et Tauri claustra, pruinas,
Spoliis superbus miles isset barbaris.
Qui nunc mentis inops patriaeque in finibus haerens,
Seu vincat hostem, sive vincatur, furit.
Stultitiae genus est peilis opponere peila;
Et avis nepotes, atque natos patribus:
Spicula cum possent aliena in viscera mergi,
Laudante coelo teste ferientis manum.
At neque militiae tali sua laurea constat;
Nec digna ferrum nundinatur praemia.
Pro veteri claustro, vilis pro cespite glebae,
Sterilique saltu tanta sudant crimina,
Pinguius o quanto daret uber ACHAIA: quant.
Fertilior illis nascitur campis seges!
Vitibus arva rubent, plenisque canalibus exit;
Es navigando spumat Autumnus lacu.
Innumeris auri venis secreta coruscat,
Partuque tellus gestit exsolvi suo.
Arma modo in diros convertite Bistonat, arma.
Opulenta nullam praeda destituet famem,
Irruite, et Fatis, et vestro credite vati:
Ne dissidenteis occupet prior Scytha.
Inferiis totam, sociis solatia caesis,
Tot liberorum millibus gentem date.
Effetas Veneris pecudes, recutitaque Lunae
Armenta, laetis submovete pascuis.
Alcides veros Ottomannica sentiat Hydra
Ne viperino colla trunco pullulent.
Si pelagus tentare placet; fluitantia venti
Iam bella spirant, et petunt stipendium.
Spondet opem Boreas et mobilis Africus alis:
Notusque et Eurus littore accincti sedent;
Immensam Oceano stragem renovare parati:
Qualem CORINTHVS vidit olim territa.
Cum super Hispanas acies Victoria sedit,
Sidera pulchra similu ora virgini.
Treiciosque canes in gurgite Naupactao
Oppressit altis, susque deque fluctibus.
Ite alacres, plenusque viris infundite puppes.
Praestabit ipse tuta Nereus aequora.
Iam buccas inflat. toto patre turgidus Auster;
Siccasque pennas spargit ingenti salo.
Desuper armatis in Turcas nubibus aether
Piceisque: aedis atra tempestas ruet.
Vobis (Omen enim pronum est, deducere coelo)
Manifesta dextro signa fulgent Castore;
Hortanturque viam. Vadant, proclamat ORION:
Et acuta primus astra vagina eripit,
Vt juvet, et strictos tantisper commodat igneis.
Arripite fulgur militaris balthei.
Quanquam etiam si nulla foret super hasta, vel ensiae,
Adhuc in hostem recta eundem censeam
Quid petitis gladios? odio pugnatur et ira:
Manuumque maius ipsa sit telum manus
Alph. absolvi pensum meum castrense: Poema, non diffiteor, operosum et Martem spirans.
At tu, Didace, adhuc in imagine defixus occuparis.
Dida:Did. Integra dies tuenti vix suffecerit. Tam formidolosum ultimae diei Theatrum, pro Christo Iudice exstructum, ingeniosus et diligens Belga justis coloribus expressit. Quid enim? Iudex vivorum et mortuorum, in versicolore sedet arcu. Deus homo elucet ex situ. quam blanda majestate demulcet a dextris cubanres in nubibus: tam severa percellit ad laevam tremefactos in terra nisi fallor, oculum sinistrum damnatis fecit torviorem: cum tamen dexter amabili aspectu Beatorum renideat, ut Genii coelestes affabre facti a quatuor ventis spirare videntur! commovent auras, turbant maria, conquassant fundamentae terrae. pures audiri clangorem buccinae insonantis illud D. Hieronymi: Surgite mortui, venite ad Iudicium. Credas adverti posse igniflui maris aestum: et quodammodo tonitrua fulminibus densa concurrere. apparet Luna versa in sanguinem. cineris sacco Sol operuit caput. insuper ignis omnia devorans saevit. montes fumant: elementa solvuntur. solum crepat: videas sepulchra hiatu aperta discedere, jamque egressi manes vestiri incipiunt. pars, mutati laetius comuntur: pars, in obscuro relicti, funereo squallore sordent, ecce, hic Maurus aliquis, saxo removo, cavum eluctatur hic nondum omnis emersit. iste in plenum hominem ex ossibus attollere se conatur.
aliquorum vultus dimidios cadaverosus horror adhuc inficit: aliquorum felicitas excussit. Angelorumope, quantumvis stupente natura, ubi triumphat ANASTASIS. Stat immensa multitudo terrigenarum ante Iudicem; nondum tamen omnis discreta. Quam distinctorum corporum diversae sunt formae! hinc laetae, hinc tristes: hinc pulchrae, hinc turpes: virtutum scilicet et vitiorum proemia. Demiror virum unum, qui inter caeteros jam tumulo exemptus, humi etiamnum reptans caput quantiscunque viribus erigere nititur; et ceu Iobus redivivus esset, os adhuc funebri gaudio dilutum, quasi in haec verba laxat. Scio, quod Redemptor meus vivit, et in novissimo die, de terra surrecturus sum: et rursum circumdabor pelle mea: et in carne mea videbo Deum meum, Iob. 19. v. 26.
Alph:Alph. Recte censes Cyrisate: sed in figura Iobilcias Rubenium, Apellem seculi nostri, suammet effigiem propinasse. quae Christiana cogitatio tantum artificem utique non dedecuit. dignum proinde, cui mortuo Illustriss. ac Reverendiss. Episcopus Antuerpiensis ipsemet, Romano more, parentaverit: ad sonitum fatalis tubae, cum Hussaeo Principe rursus excitandum; atque ut speramus, rapiendum in aera obviam Christo.
Dida:DID. Itane vero. tam sancte vixit? non omnium Pictorum hic genius est, illorum praesertim, qui officinam suam, in cauponam
vel lupanar convertunt ubi prostant meretrices potius, quam imagines.
Alph:Alph. Vir integer et rectus, permisit nonnunquam arti suae cursum: ut quasdam icones ad hilaritatem corporum, (sicut et in hac Tabula vides) videnderum laxaverit; nihil tamen nisi ex honesto egit. nullum lasciviae sive decus, sive probrum, ex omnibus quaesitum est. arrem ostendit: scelus contempsit. tanquam si in Iconoclastas pugnaret, arma colorata strinxit: s. Damascenus calamum, Rubenius penicillum. Iam vero Christi Nascentis Patientisque mysteria, incunabula et crucem, et in hac Tabula Iudicantis gloriam, quis vivacius expressit? sed et D. Virg. Genitricis Dei eximium cultorem, omnia eius opera probant. quomodo aliquos cursores, Dominorum ministros, a pedibus vocamus; ita hic, Terrarum Coelique Reginae, a manibus quodammodo fuisse videtur. tot venustas illius facies tam perita manu, tamque diversis modis, et Libro vitae, tanquam ex coelesti speculo repercussas, eleganter excripsit. nonne vides in hoc ipso ultimi horroris et honoris spectaculo, quam decore coram Filio mater cernua se gerat! demissam, stantem tamen pinxit, non supplicem. Vir prudens cogitabat ex vero, Virginem prudentissimam, utique non amplius preces oblaturam de genu (qualiter illiterati pictores curuant) pro damnandis, illo tempore, quo desinet esse tempus.
Hic enimvero Belga, et liberalibus disciplinis excultus, et arris suae specimen, extremum Iudicium, cum judicio editurus, toties laudatum Pictoribus Decorum, exquisitius servare noverat. quod alii parcius distribuunt, quibus nullum cum Musis et eruditione commercium est, adhaec non tantum meliora caeteris, sed et plura perhibent statuisse monumenta gloriosae industriae, intra triginta annorum spatium: quam omnes Pictores Germaniae simul ediderint.
Dida:DID. insolens pulchrumque praeconum .
Alph:Alph. Et medius fidius verissimum. testabuntur hoc ipsum opes heredibus relictae. in aestimationem regiae gazae computari poterant.
Dida:DID. Dicta tua saffragium quoque approbat meum, vel sola hac TAbula pervisa aspice gloriosorum corporum in auras subvectorum miram dignitatem. singularem iis gratiam, singulare decus, terrestribus glebis Adamitarum non debitum, afflavit. ac si ostentent quatuor Dotes suas, rubent, candent, florent, fulgent, blandiuntur, oblectant, volant, coruscant. formosissima species ex mixtura colorum incognita, cognata tamen corporibus humanis splendide resultat. Censores artis, qui rem intelligunt, in hoc chromatum miscendorum genere, existimant cunctis palmam praeripuisse Rubenium. sed enim, aspice, damnandis Orco cadaveribus, alia harmoge parata est. pro lurorem et seda spectra! en, capripes
Alastor, reum eiulantem, secum in flammeas barathri fauces praecipitat. terribiles visu formae mediis in incendiis fumant. consummatae artis miraculum habes, Pernumia, Quid rides?
Alph:Alph. Ignosce, obsecro, Didace. non ipsum archetypon Rubenianum cernis, imago, i perito quidem et in primis addicto mihi viro, in hoc compendium, imitatione quadam derivata est, ut ipse censes, feliciter. Caeterum Ideam de fonte suo manantem, exhiber Templum PP. Societatis Issu, Neoburgi ad Istrum. illic spectabis, in Ara summa, si velamen amoveatur, ingenti spatio exporrectam: Donum Serenissimi Principis VVolfgangi VVilhelmi , Com. Pal. qui et Collegium cum ornatissima Aede fundavit. cuius ad sidera, ut speramus, sublati loco, Sereniss. Fil. Philippus VVilhelmus Danubio nostro praeest: cumque Sereniss. conjuge Amelia , propediem Dusseldorfio redux, in Patria exspectatur. Accipe et hoc de Rubenio memorandum, quod pauci sciunt: ego a Belga accepi. Fama est, Rubenium, exultantem adhuc in gloriam Iuvenem. quum discendi gratia Romae versaretur; aspectu Extremi Iudicii, a Michele Angelo Bugonoto, sui temporis Principe, in Vaticano adumbrati, excitatum, jam tum proposuisse: simul atque Antuerpiam reme asset, usu ad justam sui fiduciam erectum, similia ausurum. nimirum decantata fama, et non inanis splendor
Italiae, quem mirabatur, etiam Germanum pectus incenderat, capax consimilis gloriae: opinor, quemadmodum Alcibiadis trophaea Themistoclem ; Achillis nomen Alexandrum M. huius ex Oriente spolia Iulium Caesarem exstimularunt ad ardua. ut ut sit: Rubenii conatus non ablusit a voto. successum habuere desideria. artem in summo posuit, vel Michaeli Angelo invidendam. Quotquot enim praedictam Iconem, latissimo volumine diffusam contemplantur, (sint licet Protogenes , Zeuzis et Nealces ) curiosum elegantis penicilli artificium suspiciunt, atque commendant. Quod ego in minorem formam tantum opus redigi curaverim, impulit Religio, et qualiscunque metus futuris: denique sapientis oraculum, semper memorare Novissima jubentis. inter quae Iudicum Extremum cui non in altum canos subrigat? certe nihil utilius ad Timorem Domini fovendum ser vandumque considerare possumus. Vtinam tam grande ac formidolosum Mysterium, tapetibus Principum, mantilibus Procerum, peplis virginum, mappis civium, crumenis mercatorum (plus audeo) et lodicibus Rusticorum intextum esset. sane idcirco Maiores nostri, in omnibus Templis, praesertim Parochorum, voluere magnifice expressum: ut populus, quia rudis et ad omnem licentiam vitae effusus, quotidie contuens;
huius ultimi, quam lugubris, tam periculosi spectaculi quasi freno, intra honestatis limites coerceretur. Vtque semel edicam, quod sentio, divino quodam, sed secreto impetu instinctus mihi Argolus videtur, hanc eclipsin, esto, naturalem, ut flagitiosos terreret, flagitia averteret, portentosam enuntiasse, seculum hoc multis infame sceleribus, quod scimus et fatemur, post aurum regnorum, argentumque et aes consumptum, propemodum infra scobem ferri, jam ad lutum descendisse videmus. Tamen et Poeta tuus hoc ipsum non dissimulavit exaggerare Lib.2.n.61. et in lib. Epod. integra Ode ataxiam nostri seculi describit: Mundique ad occasum vergentis signa enumerat. Exinde autem, postquam emanavit in vulgus excidii instantis discrimen; coepitque horror audientium corda distringere; quanti subito motus exarsere in animis mortalium! quae mutatio morum facta in summis et immis, proceribus ac plebe! plus Argolus evicit de coelo concionatus, longeque efficacius, quam si omnes Oratores de pulpito, ex cathedris rostrisque despumassent. in plerisque urbibus, oppidis atque pagis, Tribunalia sacra Poenitentibus plens, lacrimis atque suspiriis veniam noxarum precabantur. et tum quidem vetitis voluptatibus, cum Mundi fine, quem ruiturum rebantur, findem fecere. acerrime castigata libido est, ereptae opes rediere ad Dominos
foenebre malum exaruit. Modestia, pudor, et Astraea in Terras revenire visa. haec terrore imminentis in foribus Extremi Iudicii utilissime confecta esse, omnes meminere. Felix necessitas, quae ad meliora compellit. inquiebat S. Augustinus.
Dida:DID. Deum immortalem! quid audio? huc deventum est? ergo arcessitur Pietas ex Mathematicorum Schola! Pietas Astrolabiis debetur? Pietatem ex Sphaera producimus! novum prodigium supra et infra omnes eclipses memorabile ne succenseas, optime Pernumia, ex adverso irrumpenti in considerationes tuas. De Togaris Astrologis, qui in sacris familiis degunt, dubitare nefas est sin profanos respicias, aciem oculorum arque ingenii, ex curiosa voluptate sideribus obicientes, valde raros invenias, qui exterius coelum aspiciendo, meliores fiant, et digni Coelo. Calumnia, ais. percipe me totum: ipse absolves. constanter multi dicunt: Nullos minus Astrorum Conditorem colere, quam qui eorum vias facesque describunt. observant siderum cursus, non et mandata eius, qui fecit sidera. atqui velex Thomae Kempensis oraculo, Melior est humilis rusticus, quam superbus Philosophus, qui, se neglecto, coeli cur sum considerat. audi D. August. in P. 3. Quaest. mixtarum: unde non literatis seculi regnum Deus promisit, sed fidelibus: neque scrutatoribus
siderum, aeternitatem pollicetur, sed recte aegentibus. subinde acide exprobramus aedituis Templorum, nullos coelitibus propiores esse, nullos remotiores. frequentes altaribus adornandis, ipsum Numen infrequentius adorant. prae nimia familiaritate, familiares esse desinunt. vix genu curuant, ante quem curvatur orbis. Quotidiana admissio venerationem imminuit. Astrologorum plurium oculus et mens in pavimento coeli haeret: interius atrium sedesque Beatorum penetrare necessariis virtutibus taedet, contenti nobilissimo propylaeo illustris Regiae summi Dei, errantibus fixisque stellis intenti, per angustam portam in ipsam Regis aulam, Coelum Empyreum intrare nequidquam contendunt. igitur praecepta bene vivendi censeo potius petenda esse a fabris, cerdonibus et lanistis, quam ab heterodoxis aut perversis Astrologis, quod probe intelligens S. August. 1. 2. de Doctrina Christiana c. 11. nihil, inquit, tam contra Christianos, quam si arti Matheseos (Astrologicae) adhibeant curam: haec enim inimica dignoscitur Dei. non ergo solus Picus Mirandula oblatrat fallacibus, et nomine magis, quam re Christianis. Dic: an non praestantes Mathematici quam a vera Fide Catholica alieni, tam a recto virtutum tramite plures devii sunt? Quid sperare habent post fata ex his, quae modo
sollicitis obtutibus ac tubis indefessi metiuntur? D. Fulgentius lumine ingenii et sanctimoniae fulgens Episcopus, astra noctu, sudo coelo contemplatus, tam ordinato agmine incedentia, protendens manus in altum exclamare solebat: Haec impii non possidebunt. videre possunt: apprehendere contemnunt. Quotus Astrologorum dicere audeat cum sancto Ignatio S. I. Fund. Heu! quam sordet Terra, cum Coelum aspicio. Martem, Venerem, Mer curium ex Planetis, cupiditatum suarum fautores sequuntur in terris. Quocirca rursus pronuntio: De Re Christiana, siquidem sulcienda sit instrumentis Mathematicorum, actum videri. atqui experientia probavit, dices, Eclipsin tuba Argolica promulgatam, multis ad salutem profuisse. enimvero hoc egregie asseritur. Quis autem nescit, Deum erroribus hominum, addo et peccatis, ad astruendam gloriam suam, magnifice uti scire, ac posse? peccandi facultas in bilance liberi arbitrii pendet. patrati sceleris usus, penes Deum justum et misericordem stat. Felix, inquis, necessitas, quae ad meliora compellit. placet oraculum S. Augustini, hoc est Solis in Africa exorti, nullam eclipsin timentis: istud autem eiusdem non minus. Non sunt facienda mala, ut eveniant bona, ergo putas Argolo, Hiebnero aliisque mentiri licuisse, ut caeteri metu perculsi, mendacia sua Sacerdoti
confiterentur, et expiaret? At poeta quoque insolitas metamorphoses animorum Lib. 2. n. 34. recensere sustinuit, fructum ex qualicunque terrore provenientem aestimans. Sic est. idem tamen num. seq. admirabundus et stupens, nescio quid cum eodem S. Doctore exclamat. vide locum. Sed haec hactenus de extremo Ludicio, ex occasione picturae mihi objectae. Tu quid censes de Classico Auctoris adversus Turcam, a te interim perlecto?
Alph:Alph. Poema galeatum et cataphractum, arma spirat. sed facile est, exhortari scripto canoro milites: difficile, cum ad teli jactum venitur, in hostem proritare conspirantibus tubis. invictis stimulos, metiqulosis animos addere. hic labor. Mentem adhuc plenam Argolicis praesagitionibus gero. seu timorem auguria ingerant, sive vnde unde illabens spiritus percellat: praeteritae eclipsios arcana vis, nondum omnis videtur evanuisse. adhuc operatur.
Dida:DID. Nugae! secundum positiones Ptolomaei tui altius assertas, jam exspiravit omnino. ego quidem nihil timeo, nisi moram Christianorum: Deus bene vortat.
Alph:Alph. Idem et ego precor: bonas aves, secunda omina, fausta sidera, dextrum Martem, laeva tonitrua. unum est, quod miror in Poeta tuo.
Dida:DID. Quid illud?
Alph:Alph. Cur tam sero Eclipsin praeteritam, in memoriam hominum revocavit?
Dida:DID. Habuerit
utique caussas suas. (praeterquam quod hinc et inde petitionibus novorum Poematum infestetur.) fortasse, ne Argolus aliique obicere possent praecocem censuram, dicturi: Quid exagitas nos? quid exprobras temeritatem male praesagientium, nondum omne tempus effluxit. quomodo aera campana, etiam cessante pulsu, non statim desinunt resonare; sed per aliquantulam moram tinnitum continuant: donec languidior echo sensim penitus evanescat: ita ecliptica quoque momenta, postquam inducta caligo disparuit, productioribus, sed arcanis modis tacite sublabuntur ad destinata sibi tempora, et vim impressam explicant. praestolare annum sexagesimum primum. tum videlicet experieris, quam indigne praedamnaveris insontes Astrologos. Cur non et septuagesimum secundum? nam illum aliqui non tantum prorsus criticum, sed et decretorium statuebant, omnia consummaturum. at enim septem annorum spatium in experimentum existimabat auctor sufficere. longior comperendinatio non placuit. quod in senium vergens timidius speret illa tempora se visurum. fallacia est, caussas morandi prolixiores innectere. siquid amplius habes contra ipsum Poema; ne celes, oro. novi virum. errores ostendentibus annuit. audet, si delenda videntur, cicatricem per integram paginam ducere. momos non curat, securus invidiae. provocat ad
Oden 14. Libr. 7. Silvarum, Andreae Germanico Tyrolensi inscriptam. cuius tenor hic est.
Omnibus semper placuisse, res est Plena fortunae: placuisse paucis, Plena virtutis: placuisse nulli, plena doloris. Si quid extremi tamen eligendi Optio detur, medio relicto: Praeferam nulli placuisse, quam, Germanice, cunctis.
Alph:Alph. Quando ita se res habet: et pectus aere fusum, storicam firmitudinem promittit: sumam mihi animos; quaeque annotavi, dum Poema perlegerem, non verebor dare.
Dida:DID. Gratum feceris, sententiam tuam cum auctore non invito communicabo. agnoscet beneficium. et praeclare merituro censori grates aget. ut tamen et absentis ratio habeatur; Patroni vicessus tinebo: et siqua opus erit, aequam caussam contra Iudicium iniquum, vel non omnino certum defendam.
Alph:Alph. Per me licet. Quae enim proponam, rigidius non tuebor. Scio utique, Criticos, corrupto sapientiae gustu, saepe decipi: et facilius esse, Aristarchum, quam Maronem agere.
Dida:DID. Haec criss sanctissima est, nunc incipe.
Alph:Alph. Poematis Pars prima, si rite memini, propemodum tota in Mathematicis vexandis consumitur.
Dida:
DID. Minime vero. Non vexat: sed multa figmenta Poetarum primae magnitudinis, utiliora, figmentis Astrologicis secundae magnitudinis, esse contendit; et minus quandoque a similitudine veri abhorrere, demonstrat.
Alph:Alph. Part. 2. num.11. multa refert, quasi Egrae contigissent, in finibus Bohemiae. num vidit urbem magno olim sanguine cruentatam?
Dida:DID. Vidit, intravit, inquisivit. nihil ambigas. vera narrat.
Alph:Alph. De fontibus obstruendis ridicula quaedam commemorat, ex vero, an vano hausta?
Dida:DID. Tu solus peregrinus es in Germanis, ut nescias, anno 54. ubique regnasse Dominam Moriam? multis deliriis laborasse mortales, etiam canos, etiam latum cla. vum, etiam purpuram gerentes? non necessum fuit Auctori, caput scabere, ut fabulae exciderent. Veras, quanquam incredibiles historias, adeoque fabulis simillimas, fecunda monstrorum eclipsis in medium protulit memorare omnes fastidiosum fuisset multo plura dementiae exempla post conditum hoc qualecunque carmen intellexit; sed reliquit intacta. Posteritati satis fiet recensitis. at tu, cum scires haec, ludificantium more suspensurus animum meum, coacta dissimulatione, tanquam de ignotis rebus dubitasti.
Alph:Alph. Quis autem ille Male cantentus? P. 2. n. 26.
Dida:DID. Et hoc demiror te scitari. Perplexi, obtusi, male contenti dantur omni tempore passim. tunc plurimi
extiterant. fictum nomen pro vero positum scias, unum pro omnibus. quisquis autem sub illo schemate latet, auctoris pincerna fuit.
Alph:Alph. Praeterea dissimulare non possum: Forum Ambergense eclipticis feminarum clamoribus oppletum, humili modo descripsisse per similiter cadentia. quod vilitatem quandam vel proterviam sapit.
Dida:DID. Vana opinio. propositum Auctori fuit, festivum aliquid in lucem dare, quod caliginosum moerorem metumque, si quis adhuc ex veteri procella palpitat, penitus abstergeret: ut quantum terroris hyperbolicae Eclipsis intulit orbi; tantum leporis atque laetitiae referrer depulsa. Itaque dum Forum femineum celebrat, ubi vaticinia et ecliptici timores spargebantur, non absurdum putavit convenientibus modis ciere tinnitus, et Cybeleia aera quassare. Scimus vel tres mulieres ad fontem garrulas posse forum facere. quam clamosum reddent viginti, quinquaginta a variis rumoribus pavefactae! stridulum examen apum non ita feruet:
tot pelues, tot tintinabula credaseiusmodi nundinas visas oculis, usurpatas auribus quoquo modo descripturus, per similiter cadentia et sonora, pol! ineptiam adhibuit pollentissimam. dum velut in vocali Famae domo, ubi omnia resonant, imagines vocum toties resultantes, muliebri volubilitate atque mollitie
multiplicat. Libuit Virgilio quadrare verba, et accommodare metra rebus, quas expressius significare voluit, videlicet celeritatem, tempestatem, moram, majestatem: licuit Ovidio passim in eundem finem venuste nugari. ut cum ranarum clamantium convitia et rixam.aquatico versu aemulatur:
Quamvis sint sub aqua, sub aqua maledi cere tentant.Quaenam haec invidia est, prohibere ausurum, quantum fieri potest, similia.
Alph:Alph. Sed et alicubi Latinis verbis (qualia sunt grassari, consternatum) amphibologice positis, alludit ad Teutonicum idioma. quae omnino mihi videtur osse quaesita libido nugandi.
Dida:DID. Nulla. neque enim anxie consue vit, ex remotis insulis, accersere huius genii simplices facetias. sponte affluentibus nonnunquam diverticulum praebet, non stabilem domum. Cum omnia tremerent tempore patientis Christi, coelum medio die consternatum ferre non potes: quod tamen verbum duplici sensu cumulatum, casus stellis in Germania sub meridiem lucentibus invexit: qui igitur feres Angelinum Gazaeum, cum sua cicada cicadice loquentem? denique auctorem vivum adhuc in consinnio habes. ipsum convenias et interroges, licet: liberabit fortasse animum religione. equidem semel audivi sic disserentem. Mi Didace: aliqui se Poeticae facultatis gnaros jactant hoc solo nomine,
quod viles tricas canentibus inicere et sufflaminare norint curricula bonarum mentium. addidit hoc quoque: Iusta Poemata eo spiritu legenda esse, quo scripta sunt. quod quidem pronuntiatum ex ore celeberrimi Ascetae, de lectione divinorum Carminum, Regii Prophetae, rectius intelligas: nihil tamen obstat, inquit, quo minus per honestam mimesin transferre liceat ad nostros quoque vates, requirit ergo lectoris cuiuscunque spiritum, non hebetem, non stupidum, non saltem brutum; aut ex amurca invidiae, sive malevolentiae veneno nigrum. in laeta carmina laetus intret; in tristia moerens; in mollia tener; in Martia fortis. alioqui continget, quod utenti specularibus vitris. si admoveat imbecillibus oculis nigra; omnia atra videbit: si viridia; glaucis coloribus reficietur: si rubra; cuncta ostrum et sanguis erunt. Si denique simplicia, pura, candida; res, prout sub visum cadunt, non sine benefica claritate ad satietatem usque intuebitur. Nam favore Musarum destitutus adhaec nulla animi capacis promptitudine, sive aliqua appetentia stimulatus; si forte in exaggerati caloris Poetam, divina patientem spirantemque incidat; tantum legendo profecerit, quantum profanus amator evoluendo sacrum Salomonis Epithalamium. citra imminutionem reverentiae coelestibus oraculis debitae, perfectum Poema, praeter currentem literam
plures sensus aeque continere potest ac debet; puta Mysticum, allegoricum, ethicum, Politicum, Metaphoricum: et subinde Ironicum. immo, nisi contineat; inane potius crepitaculum, quam vera Heliconis Lyra pulsata censebitur. cadent versus sine neruo, phalerae sonabant sine pondere: laurus sine baccis, et cortex sine nucleo trudetur. flores phrasesque, quantumvis accumulentur, sine succo et spiritu marcebunt, quo statu rerum, cur sacra dicatur Poesis? cur ex aethere deducta? frustra, per Phoebum, nostri vates, divini habeantur: frustra enthei: frustra numine afflati. arguas tales nec perite canere, nec sapienter furere: sed ritu plebeiae multitudinis, cum aliis cerdonibus, triviale loqui. altior vis et faeta mysteriis facundia, populi subselliis eximet verum Poetam.
Alph:Alph. Ita re, Tuumque, Superi ament: quorum auxilio tam strenuum nactus est defensorem. Videmini fratres esse: tam sollicite caussam eius egisti.
Dida:DID. Si nescis, est meus alter ego. diu conviximus. ego Gallus, ille Alsata.
Alph:Alph. ergo non semper fratrum gratia rara est. nostro quoque aevo Pylades et Orestes per intervalla revisunt orbem. unum, quando omnia eiusdem arcana, te penes latere nullus dubito, unum desidero scire, et alii mecum. Quousque suam Vraniam differet emittere in lucem? an forte spes ludificat, et nostram xspectationem frustratur? atqui catalogo librorum vendibilium,
Francofurti ad Moenum, jam insertam intelligat.
Dida:DID. audivit hoc ipsum, non sine indignatione, miratus ingratiis suis, novo invento beneficium extorquendae promissionis urgeri: ut cunctari vix jam liceat. sed mitte curas. non frustrabitur vota. verbis stabit. per quem tamen impetum omnia simul conficiet? num et Poetae centimani dantur, quomodo Gigantes? repete et computa libellos, quos jam edidit: saltem numero, si non pondere, vincet caeteros. quamvis ad Homeri et Ovidii acervum nondum pervenerit. adeo difficile est, vel molem aequare; nedum eiusdem ordinis dignitatem. adde: hinc et inde vellicari hominem: his ista, istis alia, saepe contraria petentibus. quo ambitu nonnunquam pictores premuntur. quos copia destinatarum imaginum, sed supremae manus adhuc egentium, non tam inopes, quam anxios et morosos facit. ex quo tempore prima Vraniae lineamenta duxit curiosa elegorum periclitatio: stimulatus, irruit subinde in amatores tabaci, quomodo Samson in Philisthaeos: quem impetum ipse laudasti postea monitus defendit macros; rogatus ornavit toruos; miserans delinivit Podagricos. omnia intercalari opera: sed non quasi per somnium otiosa, aut per ferias perfunctoria. Hanc ipsam Eclipsiographiam, multis hortantibus susceptam, putas ex manica, quod aiunt, torrentis ritu fluxisse? ita quidem ignari rerum
loquuntur. ignari, dico. quia nesciunt, quid loquantur. tu tamen omnino post tenebras spera lucem, post eclipsin Vraniam.
Alph:Alph. Optime. placet promissum. sed maturandum. defloratur enim gratia, exspectationis longiore circuitu.
Dida:DID. Adnitar et ego persuadere festinationem. quia ars longa, vita brevis: Spes fallax, filum a quo pendemus, fragile. quanquam scio, statim ex contumaci ingenio repositurum: Hem! ut me cum Pegaso violentius incitato praecipitare in foveam volunt: multos annos aetati devexae superaddendos sperare non possum. sed neque, ut praecipitem, valetudini toties labefactatae confidere audeo. Tu, Didace , firmissime animo retine hanc celebrem paronomasiam Rhetorum. Non vivo, ut edam, inquiebat aliquis, sed edo, ut viuam. et ego, Domine Cyrisate, non vivo, ut edam libros, sed edo libros, ut vivam. quin spes est, non prius clausis oculis visurum me ultimam noctem, quam Vrania apertis aspectura sit primum diem. Videote assurgentem, Pernumia. bene est. ago immortales gratias: quod et benevole me audiveris, et tuis insuper disciplinis magnifice instruxeris.
Alph:Alph. est, quod tibi me potius obnoxium praebeam: cuius vota suavissimis sermonibus abunde satiasti, unum adhuc rogo, iterum atque iterum: mone Poetam tuum, ut properet. nescio enim, quid animus praesentiens addicat sibi.
Dida:DID. Ac si mandasses,
exsequar. De Sole incepimus colloqui: in Sole finiamus. Dissimulare nequeo eiusdem lepidam inventionem, qua, cum aliquando ad properandum urgeretur, Ovidianos versus de indignatione Solis Phaethonem filium occisum lugentis. proposito suo accommodaverat. Sol, ut scis ex fabulis 2. Metamorphos. natum. quod Orbem temeritate sua incendisset, e curru paterno repente fulminatum, graviter doluisse fertur; usque adeo, ut supra omnes eclipses squallidus, in luctu perseverare velle videretur; officium lucendi deinceps ingrato Mundo et Lovi Tyranno negaturus. Caussas Naso describit hunc in modum, solem male contentum introducens.
Satis, inquit, ab avi
Sors mea principiis fuit irrequietae, pigetque
Actorum sine fine mihi, sine honore, laborum.
Quilibet alter agat portantes lumina currus
Si nemo est, omnesque Dei non posse fatentur,
Ipse agat, ut saltem dum nostras tentat habenas,
Orbatura patres aliquando fulmina ponat.
Hos versiculos ille noster, in impetu spiritus, sic aptavit sibi.
Satis, inquit, ah annis
Sors mea ter denis fuit irrequieta, pigetque
Actorum sinesine mihi, sine honore, laborum.
Quilibet alter agat quassantem Pegason alas.
Si nemo est, omnesque rudes non posse fatentur.
Ipse agat Orbilius praceps, vel quilibet alter
Zoilus: ut saltem, dum nostras tentat habenas;
Desinat esse ferox sapiatque: et nomine Vates
Orbatura sacros aliquando murmura ponat.
Alph:
Alph. Accipiam, Didace, hoc schediasma mecum. et mihi proderit. in eadem pene negotiorum et ingratitudinis charybdi navigo. jam viginti annos insudo laboribus Aulae, ex officii dignitate arduis molestisque, sed ad fructum sterilibus. me moles et vigiliae et curae gravant: alii emolumenta decerpunt. liceat ergo et mihi hanc solis defatigati querelam usurpare. interea bene vale, precor Solis conditorem, ut eclipsin oculorum tuorum sero videas.
Dida:DID. Et tu optime Pernumia, vale prosperrime. saluta ex me, si placet, Albertum Pollionem Surrentinum, virum humanissimum, in Mathematicis disciplinis praecipuum, et Petrum Stabirium, continuos tuos: iisque me et Poetam nostrum, sicut soles, impense commenda.
Finis Libri I. De Eclipsi Anni 1654.
ECLIPSIS SOLARIS Anno M. DC. LIV. Die XII. Augusti. a Pluribus in Europa tubo optico spectata: nunc ab uno iterum TVBO SATYRICO perlustrata. IN GRATIAM Nobilissimi Viri M. CASTORII POLLVCINI Ex VETUSTA FAMILIA Tamariscorum.
Pars I. Exhibet praeludia.
Pars II. Antecedentia Eclipsin.
Pars III. Propius accedentia ad Eclipsin.
Pars IV. Diem criticum: sive ipsam Eclipsin.
Pars V. Corollaria ecliptica.
Periochas huius Comoediae, vide ad calcem positas.
NOlim ex titulo Tubi Satyrici opus aculeatum consummatae Satyrae, animo praecipias, Amice Lector. Nam, ut alibi monuimus, nomen armatae scriptionis usurpantes, non idcirco statim duplicatis calcaribus fodicamus ilia, aut cruentandos mucrones stringimus. Simulacra belli duntaxat cientur in arena: in qua et consilium cepimus obsequendi votis illorum, qui hunc laborem a nobis petiverunt. In eloquentiae Palaestra, acie styli ludibunda, ictus minamur innoxios. Ne nescias, Tubus Opticus proposito nostro non suffecerat; qui, licet procul remota, oculis propius admoveat, stimulo magnitudinis in arctum coatae; non tamen valet, nisi in praesentia, quae sub liberum aspectum cadunt. Itaque Optico Tubo
poteram uti Anno 1654, quo famosissima Eclipsis apparebat. Eandem denuo visuro longo post tempore, Anno videlicet 61. quo jam dudum evanuerat; Tubus Satyricus ex officina Heliconis vitriaria promi substituique debuit. Qualem ex feruida et candente arena fontis Caballini, simul arcano numine commotus eructat, calor Poeticus beneficio inflatae fistulae efformare novit: praestantiorem fortassis omnibus micro scopiis: quamvis haud paullo minoris emendum. Isto enimvero Tubo, etiam praeterita spectacula, quantovis spatio lapsuque temporum distantia, speculari fas est. nam quaevis simulacra, quasi vitrei canalis angustiis com prehensa, ad certum mentis intuitum liquidissime reducit. Quod opifex Ophthalmicus omni arte sua nunquam effecerit.
Ad genium Carminis quod attinet, necessario varius, et multiplex est, pro varietate multiplicis materiae: in quam, sicut abicitur, substratam quasi forma fertur, et incubat; toti corpori vitam, singulisque membris, convenientem ac debitum vigorem inspirans. Perlege praemissum Dialogum Alphonsi Persii Pernumiae,
et Didaci Cyrisati, de influxu siderum in haec inferiora: deque habitudine et causis Eclipsium, praesertim nostrae Argolicae, tum deinde totius Poematis Periochas inspice ad calcem subjectas: fateberis Europam, ex quo per mare rapta fuit, lepidiorem mimum non spectasse. Formidolosam, si Superis placet, Eclipsin (et tamen non plenissimam, quippe undecim tantummodo digitorum in Germania) Andreae Argoli Professoris Mathematum Patavini, intem pestiva Prognostica, adhuc horridiorem fecerant. Quae hominum conditio et credulitas est, variis motibus exarsere, ca pacissimi superstitiosarum imaginum. inter spem et metum, et vigilantium somnia, integrae Provinciae, ad nescio quam promiscuorum eventuum exspectationem arrigebantur. Et quidem aliquae tristes horrore scelerum, sed et poenitentes. sic est. orbis occasum garruli praedixerunt, incauti timuerunt, sapientes irriserunt. Hinc caeca ludificatio et mistus pavor: multorum prae coeces conjecturae, ingens opinionum farrago: unde manarunt sollicitudines, metus, desperata quorundam consilia, aliquorum, quod
mireris etiam, salutaria. Quae omnia Poetae quodam modo vim intulerunt, ut rapi se sineret in flexuosa diverticula, et vel in tristibus amaenos recessus. Nam quae canenti se non ingerunt? historiae, fabulae, rumores, paralogismi, Comica, Tragica, vera, falsa, mixta. Proinde referuntur terrores populi, consternationes urbium, pagorum, civium, rusticorum, interpoata suspiria; referuntur suspensarum mentium insana gaudia, amores, caedes. nam quid non licuit utrique fortunae, in confuso orbis Theatro: quod summus Planetarum Rex, SOL, funere suo nobilitaturus credebatur. Haec et similia non uno ordine digeri; neque stylo eundem tenorem servante consignari potuerunt: jam premi, jam erigi debuit. Thema laciniosum, et varie irritans, ut exactius pingeretur, di versos etiam penicillos, alias, aliasque conchas requirebat. Pene, ut chamaeleon, colores induere coactus sum, quos argumentum obtulit; et locus, cui insedi. Quocirca tristia et laeta, ridenda, et flenda, digna sarcasmis et laudibus, uno complexu fovemus. Thema prorsus Dramaticum est. in quo licuit
saepius genio Horatii circum praecordia ludentis, quam Iuvenalis praecordia, verborum fulmine, frangentis, lasci vire et furere.
Sed et hunc scribendi modum persuasit ipse SOL, totius Enthusiasmi Argumentum. unus idemque, quam diversa producit! contemplare eius radios; quanquam ex eodem lucis homogeneae fonte promanant, non aequaliter in astra dispensantur: sed ad capacitatem vasorum diffundit se Vas admirabile, Opus Excelsi. Si usquam, hic verissimum esse dicas illud Philosophorum scitum: Quidquid recipitur, per modum recipientis recipitur. Radii recepti in Saturno algent; in Marte ardent; in love favent; in Venere fovent: in Luna, et Mercurio, nescio quos saltus, ante retroque exercent. Misce aliter Planetarum choros: pro diverso accessu ad Principem suum, recessuque, Saturnus moeret; Venus blanditur, Mars furit; Iupiter tonat: Mercurius inconstans fallit; Luna inconstantior ridet, aut squallet. Idem SOL stellas pingit auro, Lunam argento, Saturnum plumbo. Ab eodem SOLE Mars ferri colorem trahit igniti, Venus
aeris excocti, Iupiter stanni, Hermes electri. Qui radii SOLIS subjecta torrent, communicati cum Sorore humectant, cum falcigero sene congelant. Idem SOL, quam diversis atque illustribus chimaeris, nubes jam crispas, jam praegnantes, jam teneras instar velleris, insignit! in Aurora roseus et roscidus; in Iride multicolor et floridus; oriens albescit, flavescit occumbens. vapores attenuat, grandinem addensat, pluvias fundit, fulmina exacuit: lutum indurat, ceram emollit, glaciem resolvit, crystallum astringit Vides igitur, quomodo Pater luminum naturis rerum se attemperet! Ad Phoebum, puto, aeque Poetae, ac Sidera pertinent; cur ergo fulgorem Regium non aeque conetur aemulari fax afflatae mentis? quando calor aetherius praevio ductu Poeticum lacessit, atque ad imitandum invitat. Ausi sumus Coelestibus irritamentis consentire. Hinc est, quod praesentis scriptionis universum sorpus percurrit superfusi spiritus anomala vis; et aequaliter quidem fluens, inaequali tamen meatu se venis insinuet; more Solis, ut dixi, jubar suum dispensantis in vasa Planetarum. Satyrae Medicinae
gloriam asserentes: subsecuta deinde, abusum Tabaci destruens; Torvitas item, et Antagathyrsus metrice procedunt, pari passit, constanti furore. Hoc Poema scias heteroclitum esse; et, quia de Eclipsi, suas etiam defraudationes, obiectus, hiatusque per intervalla pati; adeoque populare et altum, dulce et amarum, laetum ac triste, serenum ac nubilum, planum et hiulcum, molle et durum, lene et asperum, nunc in montes attollitur; mox in valles subsidit. graditur terra, fluctuat ponto, pervolat auras, penetrat aethera. Quid exspectas? quod modo humilius incedere videtur; repente concutit alas, et sublimi volatu stringit nubes. rapitur supra concavum Lunae. laborantium astrorum bellis interest. iterum delabitur in terras. hominum negotia revisit; audit vulgi murmura, et Astrologorum vaticinantium judicia. Constat, plurima ridicula, decretorium et fatis damnatum diem, duodecimum Augusti, antecessisse. ut ne recenseam, quae consecuta vidimus. Phoenomena Coeli, etiam terrigenarum cerebrum, animumque exagitarunt. Proinde tempori, et larvis, sicut se monstra dabant, accommodandum
fuit Poema. Explico me. Auditis sermonibus de Eclipsi, interloquor. in obvios Mathematicos male feriatos incurro: peritorum scita veneror; conjectantium deliria explodo, Est, ubi praeficam ago, vespillonibus associatus defleo funera, quaedam in antecessum. Deprehendar ingressus Curiam: ubi proferuntur Senatus consulta, occasione metuendae Elipsis, ad valuas affixa. Subinde demulceo timidos, consolor afflictos: castigo impios, rideo ineptos, aversor phanaticos. intrepidis sanisque congratulor. ex consternatione aegris, aut labefactatis, medicamenta praescribo. Haeccine, dicas, ad Satyricum! Quin et liberaliore spiritu raptus, quandoque extemporalis fio Panegyristes: in primis Austriacae Domus, et Helveticae libertatis. Eclipsis admonuit, ut nehanc laudis segetem, oblata occasione, irresectam praeterirem. Iam vero et foeminei sexus virtutes commendo, qua decet; vitupero vitia, qua licet. sed et post naturalem Eclipsin perlustratam, extendor in prodigiosam, supra Naturae vires, caligantem. Cunctis quoque mortalibus sua peculiaris; denuntiatur. Tum vero et Mysticam confido sidero:
quae parem non habuit, parem nunquam habitura. Ad ultimum Tubas ciemus. concutiuntur orbis exurendi sepulchra. Lunae ac Solis extremi labores, signis haud longe distantibus cognoscendis; verae inqua, non tantum imaginariae Astrorum aegritudines, resuscitandis corporibus admoventur. Quo in rerum tam discordantium affluxu, conflictuque necessario, ut supra monui, sursum, deorsumque stylus vertendus erat. Qui similitudinibus capiuntur, percipient facti mei rationes, et decorum in tem pore adhibitum. primo, exempli gratia, ex tapete ostenso, quem barbara Phrygum acus, discretis filis expinxerit. Non ubique lucet aurum, et formarum discurrentium gratia. dantur recessus, miscetur caligo: fila se infringi, abscondique patiuntur, apparent quoque humanae facies, atque in his frons, oculi, genae vivacius, quam quae, neglectu non indiligenti, obscurari vel ipsa Natura monet: et, si belluosus tapes est, quaedam animalia saturo colore exprimuntur. alia diversus angulus exhibet, obtuso formata. quaedam partes nullas divitias ostensant, artem semper. usque adeo, quod tangis
idem est, tamen ultima distant. distare videntur, ut visum pascant, et fallant. non aliter textilis pictura placet. ita et certa Poemata. Deinde, nunquam vidisti malum nitrato pulvere medicatum in undas proici? subtilis vivit, ad imma tendens; iterumque receptis flatibus eluctatur stridentem gurgitem, atque tantisper liberum aerem captat, donec cum sibilo rursus se praecipitet, fluminis interiora rimando. Audi Musicam. Vox levata, certis legibus cadens, premitur. cantus durus in mollem beneficio gutturis transit. liquidus scindit tenorem, varioque tractu in aurem illapsus, tanto gratiorem miscet temperiem sic symphonia consurgit: sic et modulatum Poema. immo proverbium expletur: Varietas delectat. Quod si propius ad Poesin respicis; considera gressus Pegasi. ut de eius volatu nil dicam: etiam solo consistens, plerumque altius ingreditur, et mollia crura reponit. Sessoris insuper arbitrio jam tolutim, mox ut asturco: jam in gyros frangitur; quantum vis ferox, alio alioque modo accipit imperium. Laxatis habenis procurrit adductis obsequiose sistitur, et spumat: incipitque
tardius iterum glomerare volumina. Haec imago Poetae periti exercere ingenium in patentis facundiae campo. hic mos frenantis impetus animi, et canorum dicendi genus. frena moderari dicas illum, qui stylorum callet usum. Convenienter doctrinae, quam in Dissertatione, de studio Poetico nuperrime edita tradidimus. ubi inter caetera et haec leges; huc conducet adhibendi styli necessaria cognitio. quam vis enim omnium Poetarum notitia praeditus, abundes iu super copia verborum exquisit a: si tamen stylorum, vim, ordinem, genium, varietatem, mixturamque nescias aptare materiae, rerum naturis, tempori, per sonis, tibi ipsi, tuique et alterius animi affectibus; inconditum chaos excitabis, similis citharoedo, qui se Orpheum professus, ignorat temperare fides.
Quod illos quoque vellem advertisse, qui Tragoediam meam, Iepthiadem, legentes, sed artificii parum gnari, mussitare auditi sunt. Enimvero hic vates defecit a stylo suo, ab altissimo canendi genere. Sentit utique aetatis injuriam. Senescit. cygni, qui primo illius ore cantabant, videntur jam capitis comas obsidere Nam quantus olim in Lyricis! quoniam, inquiunt,
odas projecit vehementes et exertas. Miris inventionibus, multo flore saginatam dictionem addidit, aequavitque perfusam insolita voluptate Poetica. Enthusiasmi spirant ignem. curiosae venustaris nequitiae, omnibus propemodum paginis aspersae, et multiformibus tropis, ad pompam, magnifice exornatae subsultant. quid, putas, fiet, ubi primum cothurnum induerit! nam omne genus scripti gravitate, Tragoedia vincit. pro Iupiter! qualia verborum et sententiarum rotabit tonitrua! omnia fulmineis Iambis ardebunt. Nulli Euripides aut Senecae , nulli Sophocles ad immanitatem quaesitam suffecerint. At enim in Tragoedia immolante Filiam nihil horum advertas. communis et facilis dictio; de plano pedestris, non asurgit, non fulgurat non furit. exspectatio nostra delusa est. Num omnium Tragoediarum idem character est? de quo loquimur? scilicet Hercules furens, Oedipus incestus, Thyestes domesticus carnifex exhibitus a me fuit! An Medeam produximus, Zelotypam, veneficam, in ultimo limine naturae insanientis constitutam, uterique sui pignora lacerantem, si rite memini, juvenculam
Principem Filiam victimam, quam animosam, tam teneram, ad aram deduximus, a moesto, perplexoque Patre, victore, et victo, in Religionis et furoris, in pietatis et doloris exemplum, votivo ferro interfectam: et quia Vnigenitam; castissimam Virgineae Humanitatis Vnigeniti Filii DEI Christi IESV, in ara Crucis immolatae figuram. sicut ibidem, ex Nicol. Serario et Iac. Saliano pluribus prosecuti sumus. Hanc igitur Virginem, in necem et bustum deicere debueram, cum tonitribus, cum tempestate Poetica, qua totum artificium tam sacri moeroris, copiosius scilicet, quam in Agamemnonis , et Iphigeniae respondentibus fatis consum masset! improvidum me! qui non in tempore praecipitaverim ex alto grandinem catenatorum versuum, succussu terrae resultantis, terribilem sonitum editura. Tenera Virguncula tristissimi Patris gladio collum subjecit. Ah, quae facies rerum, qui gemitus! ineptum me! qui non tubas inflari, non aera et pelues, non tympana pulsari curaverim: qualia audita sunt, Parentibus liberos suos idolo Moloch sacrificantibus. nam
quos Iephte vultus in hoc agone, quos enorma erit Iephtias ! non hoc agebatur in isto celeberrimo luctu occisae Filiae, planctuque sodalium deflentis occisam, non, inquam, hoc agebatur; Delicatius Thema est, quam ut curet phaleras, longisque crepans singultibus aurum, ex Statio. Veri singultus, non Metaphorici petebantur. Iam alibi plus satis ostenderam, quo sagitta, arcu Venusino sublimius acta penetrare posset, Sed enim nisi fallor, non omnia Poemata, in juvenili Euripo spumantis eloquentiae navigant. quaedam in affectionibus consumuntur, facili fluctu per Actus suos, tanquam per alveos. quomodo rivulus a principio tenuis, paulatim crescit sine strepitu augmenti: denique aliquot fluviis in societatem coactis haud secus, quam montanus torrens patentibus ostiis in Oceanum provoluitur. Atque hic modus Patheticae Tragoediae est: nisi objectarum Phrasium repagula distinctum cursum remorentur. certe vix ulli affectiones animi, sive perturbationes mentis, ut Tullius amat dicere, in humano corde aestuant; quin hoc impetu in mare nostrum Tragicum ferantur.
Mirum! ni et Genethliacon, superiore Anno a Musis Neoburgensibus editum, judicetur dignitate sublimis status, quem Heroica in Parnasso obtinent, excidisse. Nihil enim facit ad Papinium, quem olim mitati sumus. Atqui non bimatris Bacchi Cunabula, Thebani videlicet Thebano versu celebravimus; sed Palatini Principis. quem non effudit Semele mariti dovis jugalibus extinctai; sed multo clarior Puerpera, Serenissima Amelia. Infantem quoque exspectatissimum, vernis solibus ortum, vernis potius floribus decebat coronare, quam hispido apparatu spinarum rosa nunquam cingentium. itaque aliae amoenitates conquisitae. repudiatis vulgaribus Generhliacis. ludi, ingeniosi circuitus, figmenta inter se contexta, ex ipsa nativitate dulcissimae Prolis emicantia, cum festivis ignibus. usi sumus Aprili et Maio, in candidum, atque perfacile genus canendi conspirantibus.
Redeo, unde digressus sum, ad praesens hoc scriptum Eclipticum: in quo, jocosa seriia, sacra profanis, mollibus dura, et rosis spinas, idcirco miscuimus, ne characteris Satyrographo debiti penitus obliti
fuisse videremur: piaculo nunquam eluendo. Itaque licet calamum substringamus, cohibita libere vagandi licentia, nullique Iuvenales veris indignationibus saeviant: non tamen omnis mucro est hebes: et quanquam pacifica dictio, ad ostentationem tripudii, sicut in saltatione Pyrricha velitatur; faciles torquentur argutiae, et insperatae. utcunque placidam tempestatem polliceamur; sudo nihilominus Coelo fulgura, et Satyrarum stricturae intermicant. Atque hic totius Poematis genius est: ipsae amoenitates, ipsi flores, ut germina circa montem Vesuvium nata, sulphur olent, non omnino ingratum. Quomodo etiam videmus certa fercula parari, condimentis permista pluribus. ex tam pretiosa Harmoge ciborum, quam Hispani ollam putridam vocant, incoctorum, interque tot varios sapores secum aromatice rixantium, notatur tamen unus praecellere; et palatum calidius argutiusque stimulare. Viennae in Austria, alibique ferunt, mustum praeparari absynthio dilutum, dulce amarum, vocant. quod mirifice fauces mulcet, et mascula voluptate linguam ferit. experimur diversas
Lectorum gulas esse, diversisque modis affici. Alius suavi, alius acri, multi robusto Carmine, nec tamen iniucundo delectantur. ecce, jam nunc ex eodem dolio, vel si mavis, Tripode Delphico, et dulcedinem, et ferociam propinavimus.
Continens Praeludia.
1. SCilicet exclamem cum Tusco Vate feroci,
Atque Volaterris nato intra moenia Lunae:
O curua in terris Antmae, et coelestium inanes!
Quin saepe et nimis impletae: quandoque tenaces.
Plus etiam, quam ferre queant. praerupta cupido
Aetheris inspecti quam late exterruit Orbem!
Nonne MATHEMATICI transcendunt limen Olympi,
Cum penetrant nubes! usque ad suprema feruntur
Sidera, et excussi rimantur viscera Solis.
Sic equidem sublime volant; ut summa petentes
Haud raro Icariae renovent ludibria Cerae.
Argumentum operis, quod rem demonstret ab ovo,
Terribilis quondam Eclipsis Solaris habetur.
Quam retro repetens, ne totam oblivia tollant;
Longique a primis causis Exordia sumam:
More avis illius, cuius timet ardea vireis.
Quando supervolitat, primo fugitiva putatur
Dissimulare suam velle atque relinquere praedam.
Exspatiatur enim, ducitque per aera gyros;
Donec eam superet. tum demum celsior hosti
Irruit, ungue petens, contorti fulminis instar.
Praecipitemque rotat. labuntur ab aethere plumae.
Magnam autem obicitur, quantum patet, aequor arandum.
De lauri ramis remos dum scindo virenteis:
Dumque viam invado nullo mihi tramite notam,
Ingressus Pontum: jam jamque vocantibus Austris
Castalias per aquas fertur Parnassia Puppis.
Clementer, MARCE, adspira (quamquam Adria longe
Distinet, et Dominus Tybris) prositque Poetae,
Castora navarcho te Pollucemque vocari.
Sic ego nequidquam fratres optabo Lacones.
2. Multa mathematici fingunt et multae Poetae:
Fine tamen distant certo ac discrimine utrique?
Hi prodesse volunt et delectare: satisque est;
Si mores pravos animis eradat amice;
Inque vicem insinuet castos facunda voluptas:
Nil refert; fasti peragant, an Fabula. Sive
TROS ANCHISIADES fuerit Carthagine, sive
Non fuerit (Tyrios fineis et Punica Regna,
Constat, Dardanias nunquam tetigisse carinas.)
Nil inquam refert. alium respexit ad usum
Andinus vates, et plenus Apolline multo.
Quid sit Amor, quam vanus Amor, quam saevus et acer;
Quam Iovis, inconstans, furiosus, et ordine nullo
Praecipitans, tandem Tragicos deducat ad Actus:
Istud Virgilium voluisse docere, putabis:
Non sine laude sua, et celebri per secula fama.
Si, quem Parthenope tegit, ex tumulo cinis immo
Surgeret; atque iterum felix Aeneidos Auctor
Appareret humo rupta, ceu functus Achilles;
(Te poscens diro mactanda Polyxena busto)
Absque meru vel dedecoris, vel criminis ullo,
Diceret: o iuvenes, vos o quibus integer aevi
Sanguis adhuc, solidaeque suo stant robore vires:
Otia, et extentos vitate cupidinis arcus.
Praemoneo exemplis: facienda, cavendaque monstro.
Discite figmentis nostris bene vivere. FINXI.
An plus artis habet Ciceronis clausula, DIXI?
Certe fortunae minus. obtruncanda coactus
Colla dare; effuso madefecit sanguine Rostra.
Virgilius placida compostus pace quiescit:
Halat et Aoniis hodie quoque floribus Vrna.
Sed non futilibus replenda est curia verbis:
Turne mones: sequimur. Drancem damnamus iniquum.
Vt credant oculi, quod credere respuit auris:
Musa mihi concham praebe, Clariosque colores.
3. At Regina graviiam dudum saucia cura.
Vulnus alit venis; et caeco carpitur igni.
Vnde mali labes, et tam penetrabile telum?
Multa Viri virtus animo, multusque recursat
Gentis honos. haerentinfixi pectore vultus.
Hos oculis avide nimium sitientibus hausit.
Clausisset potius; ne forma aliena noceret.
Sunt in amore duces. si Dido caeca fuisset
Tunc saltem, vel lusca, atque uno lumine capta:
Cum vita lumen non amisisset utrumque.
Ingenium artificis magnum mirare Poetae.
Nondum omnis periit. sunt semina mentis honestae.
Pugnat in adversum, secum deliberat: audi,
Si mihi non animo fixum immotumque sederet;
Ne cui me uinclo vellem sociare jugali:
Huic uni forsan potui succumbere culpa.
Quae, ne succumbat, metuit; tamen haeret in uno.
Et timide gaudet, speratque, et pigra resistit;
Incipit in media dubitans succumbere pugna.
Solus hic inflexit sensus, animumque labantem
Impulit. agnosco veteris vestigia flammae.
Nupta semel: thalamos gustataque mella relinquet
Aegrius intacta. Babylonia pocula, Virgo
Cunctis cruda viris, casteque abstemia semper,
Spernit, ut ingratum labruscae vilis acetum.
Sed mihi vel Tellus, optem, prius imma dehiscat:
Vel pater omnipotens adigat me fulmine ad Vmbras,
Quando jurat amans; perjuria certa sequentur.
lutat amans Mulier? risum teneamus amici.
Ille meos, primus, qui se mihi junxit amores
Abstulit ille habeat secum, servetque sepulcro.
Pro positum viduae, juvenis, florentis, amoenae,
Divitis; in foliis, Autumno flante, caducis
Et fluida scribatur aqua. consistere nescit.
Decepta est blandis, posis ignoscere, verbis;
Punica cognatae studio seducitur Evae.
Anna Soror, Soror Anna, suam malesuada sororem
Traxit in exitium, ferroque extrema secutam.
Solane perpetua maerens carpere juventa?
Nec dulceis gnatos, Veneris nec proemia noris?
Sibila non Phoenissa notas? tua sibilat Anna.
Id cinerem aut maneis credis curare sepultas?
Observa: semper mortem furiosa libido
Horret, et immersa est praesentibus. omne futurum
Despicitur. Dido defunctum abolere Sichaeum
Incipit, et forma peregrina pascitur. actum est.
Vritur infelix Dido, totaque vagatur
Vrbe furens; qualis coniecta cerua Sagitta.
Hoc habet. haeret enim lateri lethalis arundo.
Transiit in fibras tota cum Matre Cupido.
It portis, jubare exorto, delecta juventus.
Petia rara plagae; lato venabula ferro;
Massylique ruunt equites, et odora canum vis.
Progreditur Dido, magna stipante caterua,
Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo.
O si venatum nunquam cum Conjuge falso
Ivisset! nunquam in saltu lupa capta fuisset.
Speluncam Dido, Dux et Trojanus, eandem
Deveniunt. prima et Tellus, et pronuba Iuno
Dat signum. fulsere ignes, et conscius Aether
Connubii: summoque ulularunt vertice Nymphae.
Turpis Amor refugit lucem, latebrasque requirit.
Non coeptae assurgunt turres: non arma Iuventus
Exercet. pendent opera interrupta, minaeque
Murorum ingentes, aequataque machina coelo.
Otia suadet Amor, socors adilis in hortis
Crebrius atque toris residet, quam moenibus urbis.
Non bene conveniunt labor et lascivia mollis.
Nec jam furtivum Dido meditatur amorem.
Coniugium vocat: hoc praetexit nomine culpam.
In barathrum gradibus descenditur. hoc habet omne
Flagitium, primo timide patratur inaudax:
Deinde placet. Sensim sit se robustius ipso.
Post etiam virtus, et sancta vocatur Honestas.
Pulchra legitimi velatur imagine luris.
Mittitur interea Cyllenius ales ab alto:
Qui Phrygis ingratos Superi objurget amores.
Continuo invadit: Tu nunc Carthaginis altae
Fundamenta locas, pulchramque uxorius Vrbem
Exstruis: heu, regni, rerumque oblite tuarum.
Dicere Amatori possis cuicunque: quid audes?
Aeternisque bonis praefers peritura, volansque
Momentum? heu, coeli, rerumque oblite tuarum!
At vero Aeneas aspectu obmutuit amens.
Amens omnis Amans. Amor est insania Sani.
Ardet abire, fuga dulcesque relinquere Terras.
Ardet abire fuga: nunquam debebat adisse.
Idalium facile est labyrinthum intrare volenti:
Difficile est exire, viamque requirere retro.
Ingenium mulier multa tegit arte dolosum.
Omneis quis numeret fraudeis, animique recessus
Interea pungunt stimuli: Mens conscia mordet.
Quem semel amplexu tenuit viscosa voluptas;
Stringit, ut arreptum praeceps Iovis Armiger uncis
Implicat, hamatisque haerens ligat unguibus anguem.
Heu. quid agat? quo nunc Reginam ambire furentem
Audeat affatu? quae prima exordia sumat?
Iamne etiam sentis Ductor Trojane laborem?
Quo grando et pluvia, et Iuno spectarit, et antrum
Speluncae, Summoque ululantes vertice Nymphae.
Fortiter illecebris primis obstare decebat.
Nondum expertus eras, quid Amans, et femina posset.
Hospes Amor, primo supplex ad limina factus.
Blanda voce aditus petet, admittique rogabit.
Admissus penetrat. postquam posse derit arcem:
Aegrius eicitur quam non admittitur hospes
Hic quoque. Sit nanus, sit tantum pusio bellus:
Saevior est Selymis et Bajazethe tyranno.
At Regina dolo (quis fallere possit amantem?)
Praesensit: motusque excepit prima futuros
Quisquis amore furit, spretus, pendebit, ut Iphis:
Quaeque ab amore dolet, fiet Medea puella.
Mene fugis, per ego has lacrimas, dextramque tuam te,
Si bene quid de te merui, fuit aut tibi quidquam
Dulce meum. miserere Domus labentis, et istam,
Oro, siquis adhuc precibus locus, exue mentem,
Quid faciat, vinclis sese quibus induit ipsum
Captus? in has solvit pallens suspiria voceis.
Italiam Lyciae jussere capessere sortes.
Desine mequetuis incendere teque querelis,
Sero Phryges sapiunt. sequitur Metanoea peractun
Crimen, et Aenean arcano verbere caedit.
Hoc tamen advertas: citius resipiscere tactos
Delicti gravitate viros. vitiosa furensque
Tardius agnoscit commissam femina culpam.
Segnius exuitur; vitiumque invita relinquit.
Talia dicentem: jum dudum aversa tuetur
Luminibus tacitis: et sic accensa profatur.
Nec tibi Diva Parens genitrix, nec Dardanus Auctor.
Perfide: sed auris genuit te cautibus horrens
Caucasus; Hyrcanaeque admorunt ubera tigres.
Didone o quantum Dido distabat ab illa
Hospitis admirante genus, geniumque, genasque,
Et faciem coelo dignam. quum diceret Annae:
Credo equidem, nec vana fides genus esse Deorum.
Quum sic demisse fugitivum affata superbum:
Saltem si qua mihi de te (ascepta fuisset
Ante fugam soboles; si quis mihi parvulus aula
Luderet Aeneas, qui te tantum ore referret;
Non equidem omnino capta, aut deserta viderer.
Tunc et blandicias, et mille novissima movit,
Per Patris Anchisae caput, et surgentis Iuli.
Vertit torva stylum, mutatoque asprea vultu:
Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit?
Num lacrimas victus dedit, aut miseratus amantem est?
Heu furiis incensa feror neque dicta refello.
I sequere Italiam ventis: pete regna per undas.
Omnibus Vmbra locis adero. dabis improbe poenas.
Sed neque et ista diu tempestas durat in ore.
Ire iterum in lachrymas: iterum tentare precando
Cogitur. et supplex animos submittere amori.
Huc dedicit enim damni secura libido,
Et probri propriique status. vilescere, dulce est.
Officii, generis, sceptri reverentia cessat.
Vsque suo indulgens potiatur femina voto;
Calcat humi pedibus raptam de vertice mitram.
Talibus or abat: talesque miserrima fletus
Fertque refertque Soror. sed nullis ille movetur
Fletibus, aut ullas voceis tractabilis audit.
Disece, quid est firmo residens in pectore robur.
Mens immota manet: lacryma volvuntur inanes.
Vnde haec duricies? non est nisi ab aethere virtus.
Fata obstant: placidasque viri Deus obstruit aures.
Adscribat coelo, quisquis superavit Amorem.
Viribus humanis multo Puer altior ille est.
Vicit et Alceiden. domito Domitore ferarum,
Subjecit clavam pharetrae, cygnoque leonem.
Tum vero infelix fatis exterxita Dido
Mortem orat. tadet ceoli convea tueri.
Nescit enim castos ad coelum tollere vultus:
Turpis amor multoque minus super astra levari.
Terra caro est. tendunt et Terra caroque deorsum.
Hinc exaudiri voces. et verba vocantis
Visa viri; nox cum terras obscura teneret:
Solaque culminibus ferali carmine bubo
Saepe queri, et longas in fletum ducere voceis.
Quae lethum propere accersit, vitamque ministrat.
Vna Dea est. eadem thalamis tumulisque praeesse
Creditur. alternis Venus et Libitina vocatur.
Dixerat: atque illam media inter talia ferro
Collapsam aspiciunt comites, ensemque cruore
Spumantem, sparsasque manus. it rumor ad alta
Atria. concussam bacchatur Fama per urbem.
Peccati merces, Mors est. hic exitus ergo
Luxuriam, et tantae Reginae fata coronat.
4. Hactenus ex Quarto. claudamus, MARCE volumen
Dicere si fas est, heic Smyrnam Mantua vicit.
Ardua quod cecinit divini Musa MARONIS;
Seu vero Historiae digneris nomine Carmen:
Seu figmenta voces phaleris ornata; perinde est.
Nonne vides, quae mens fuerit finisque Poetae?
Nempe cothurnatis, quoties audimus, abunde
Instruimur dictis, opportuneque monemur;
Hic et ibi, quid sit magnis in rebus agendum.
Fabula stat talo hoc. ludentem dicere vera
Quid vetat? ex ficto praecepta capessere morum
Quid nocet? Annales veri vix altius haerent.
5. ASTROLOGUS contra nil vult finxisse videri.
Certa tenet semper. velox oracula fari,
Nescio quem Tripodem sublimi versat in axe.
Certe aliquod memo rare solet persaepe Trigonum.
Annulus ignivomus triplex est semper in ore.
Is velute coelo decisa referre superbus,
Gaudet prodigiis auritam tundere plebem.
Dum celebres nugas inter praesagia ponens,
Horrendas canit ambages, antroque remugit.
Tanquam Cumano; pastus radice Sibyllae,
Et foliis, lappisque (et lappis verius albis)
Euboicoque caput novies in pulvere mersus.
Postquam Hyades, Taurique Oculum, caudamque
Torvumque inspexit torvissimus Oriona: (Draconis
Ilicet, audaci flatu, denunciat Orbis
Occasum; et morbos, quales non viderit unquam
Hippocrates; plagasque, et non medicabile virus.
(Cur autem versat Fortunae utriusque Cylindrum:
Immo hominis mores, libertatisque bilancem?)
Per barbam Iovis, ac frameam jurare paratus
Martis, (an et laqueos, queis Lemnius induit illum?)
Producuntur item Veneris cum cyclade cestos:
Saturnique senis falx, Mercuriique galerus:
Et circumductae Lunai cornua rhombo.
Quin etiam Solis diadema, vetusque capistrum,
Quo regit altus equos. Phaethontis montio nullae.
Qui tamen ante omnes foret haec ad signa citandus.
Errores tanti. sed nunquam errasse fatentur:
ADelphis rediisse putes, et Memnonis ara:
A fonte Hammonis Libyci, Sacroque camino.
Diphteraque inspecta est. quid? Diphtera! sic ait unus:
Qua patet, Oleniae pellis pervisa capellae.
6. Hoc docet, et magno Fastos distendit hiatu.
Quos laudat Senior venditque ENTERVS. opum vis
eius in his stat tota, et dulcis massa lucelli.
Fit bene nummatus. faciunt phantasmata pinguem.
In loculis numerat Stellas, astra aurea, fixas.
Ille scit erranteis cista cohibere planetas,
Qui prius aspectus non conjunxere secundos.
Hinc NORIMBERGAE sunt omnia plena Kalendis.
Accurrit, fluitatque animis ignobile vulgus.
Quale fugit Vatem vera ac praeclara canentem.
Sidera monstranti Fixa atque Errantia paret:
Et tremit ad nutus: arrectisque auribus adstat.
7. Ne tantum videar dare verba, nihilque probare;
Incipe promissae venae memor, incipe nostra
EUTERPE, quoniam cauis aspergitur aetas,
Forsitan extremum festive hoc ludere Carmen.
Nec te torua tuens macies deterreat. ante
Quam moriar; sine me, sine me hunc furer ante furorem,
VRANIEN cantare piget: quotiesque ro gamus,
Tristior abnutat. cultorum quippe suorum
Somnia et Eclipses, deliriaque intima noscens
Occultat pudibunda caput, celatque dolorem.
8. INduerat nec dum se Quinquagesimus Annus
In Quartum. jam Fama volat praenuncia luctus,
Impellitque fores Iani, totamque tremore
Succutit Europam. Rumoris praevius Auctor
ARGOLUS, in veteri residens Antenoris urbe
Italus; HIEBNERUS Teuto: responsa Deorum,
Eque Mathematico coelo portenta loquuntur:
Et cerebella hominum miris crabronibus implent.
Consummandum Orbem: properare novissima Fata:
Extremumque instare Diem. mox omnia late
Sessura in cinerem. (sed quo cinis ultimus ibit?)
Extemplo turbati animi. concurritur. ardent
Scire, quid in rem sit. velut unda truditur unda;
Affluxus populi fluctu obluctatur eodem
Estne ita? quid dubitas? sed ain? narratur ubiqie.
Dic, rogo. quam tetrico vultu! quid tandem utero fers?
Surge, age. nil metuo. tanto in discrimine rerum
Dissimulare libet? cur? obsecro. proximus omnis
Vcalegon: Nova Troja! cava nox induet umbra,
Quotquot erunt homines. Tellus marcebit et Aether.
9. Quomodo? jam dixi subiit MEDESIMUS altum
Vociferans. ad quem COLOPHON vicinus: ain tu?
Sic est. Pro Superi! Tota nos esse diurna
Lampade privandes! ac si Nova Zembla teneret,
Seu glaciale fretum, ratibusque impervia Thule.
Totum astrum in tenebras descendet? funditus atrum.
Nimirum digitus restabit forsitan unus:
Ex quo relliquiae Solis videantur operti.
Faedabit reliquum corpus caligo profunda.
Atque adeo spissae glomeranda volumina noctis:
Qualis in Aegypto Pharaonis terruit Aulam:
Multorum hic metus est. aliquanto mitius, opto
Et spero; accensis superari posse lucernis.
Sphaerae fixa suae stellarum castra videnda,
Deque die medie, ceu nocte macantia, volui!
Vt dicis. neque enim obsistet Sol caecus, et aeger.
Casuras avium tenebroso ex aere turmas!
Sic aiunt. plaudent igitur Nycteides unae:
Solaque desertis regnabit noctua tectis;
Iam non ex vano dirum Mortalibus omen,
Sed mortis veros occentatura pavores.
Ast COLOPHON quassansque caput, vulsusque capillos;
Ut video nos Fata urgent. fuga nulla juvabit.
Colligere alveolos, et convasare monemur.
Legibus eversis Naturae, atque ordine rupto,
Quid super est, totum nisi Mundum evertier una.
Extremum mihi vise vale MEDESIME. toto
Pectore adhuc trepido. Eclipsi quid fiet in ipsa?
10. Haec inter primos sunt libamenta susurros.
Sumpserunt etiam maiora augmenta vagando,
Crescentis ritu fluvii. Mox addidit unus:
Militiam coeli totam, omnia sidera in armis
Procinctuque fore: et late increbescere luctum.
Adjecere alii, quae prima insania dictat,
Effigitque timor: conspecta Parelia coelo,
Curribus adversi metuenda, et dispare vultu
Maiorem solito Lunam: excussoque tiara
Romanae similem capiti imposuisse Coronam.
Saepe etiam noctu, quoties procedit Orion,
Flammigeras acies fuluis in nubibus hastas
Conflictu quatere, et belli simulacra ciere.
Crinitumque jubar longo cum syrmate visum,
Caetera terrificis fulgoribus astra fugasse.
Praeterea certo puteos auctore referri
Naturam mutasse suam: multosque cruorem
Fundere pro lymphis lapidesque hinc inde pluisse:
Et nullis causis, nulloque excocta calore
In brumam ac caluos cecidisse ceraunia Menses.
Marmora sanguineo sudore madentia cerni:
Et passim pecudes humano more locutas.
Quae, quid sunt aliud, quam praevia signa supremi?
Excidii instantis. Fama perculsus iniqua
Dicitur HERMANNUS SARTORIUS ingemuisse:
Sartor erat: quo nec melior, nec acutior ullus
Vestimenta novis mire variare figuris.
Posthac in serum tempus non multa reponam.
Parcius invigilabo lucris, duroque labori.
Quo mihi divitiae tanto sudore parandae?
Cui bene parta bono? quae jam neque primus habebit,
Nedum ter decimus, sed enim neque tertius heres.
Occumbet mecum SILVESTER filius una.
Sic fatus pannum manibus projecit, et ulnam
Indignans, calamosque et acus, cerataque fila.
11. Hi tunc sermones. quos inter, mane profectum
Autumno me tollit equus sublimis adulto,
HIRSCHAVIUM versus. cui non haec cognita Memphis?
EGRAE substiteram: meque huc Fortuna ferebat.
Capturum somnos, qua dux Fridlandus in aula
Supremum vidit, Scota porrectus ab hasta.
Evigilans dum pasco oculos, et compita lustro
Incidi in Astrologos POBYBUTEN et PETOSIRIN !
Sed Petosiris erat senior, praenomine dulcis
Ambrosii gaudens, olim Tychonis alumnus.
Iam totam implerant variis rumoribus Vrbem.
Misceo sermones, luctorque adnixus in astra.
Continuo tedas isti jactare sonanteis
De coelo, duplicemque Polum percurrere lingua.
Ventum erat ad SOLEM. Tunc suspirare: sequentis
Anni Fata tremens Alter praedicere Mensem
Augustum: quo triste Chaos revehetur in Orbem.
(non bene junctarum discordia Semina rerum)
Adverti, quorsum PETOSIRIS vergeret, et quid
Vellet eo gemitu. Num tanti caussa timoris,
Percitus ajebam, miseris Mortalibus instat?
Quantas cone ipitis vana formidine vireis,
Nulla Eclipsis habet. Vos haec ludibria sacris
Corporibus coeli! tanton' extinguere probro,
Lucis inexhaustae fontem, Patremque Diei!
Ceu metuat, veluti nostrae de more lucernae,
Faetenteis olim fungos Titantia lampas
Defectumque oleo. jugis fons luminis ipse est.
Sed neque tam multum poterit Nova Luna nocere
Nam minor impediens tanto non sufficit orbis
Celando jubari. nec, si Soror obvia Fratri
Fiat, et opposito praevelet lumina peplo;
Oblimat totum generosi Corporis ignem.
Finge tamen, Phoebum totum oblimarier: eius
Saltus sunt rapidi; volucres agilesque caballi.
Emicat in currum, et manibus molitur habenas.
Quippe gigas magnis exsultat passibus, et se
Otius hinc aufert, Phoebe post terga relicta:
Nulla mora est. Vrget POLYBUTES. Sed mora qualiacunque
nocet. positus sub Luna sentiet orbis.
12. Quid? quod in illustri solio, quia corde leonis
Tale nihil metuens, et non sine criminae laesae
Majestatis, (io Regi succurrite vestro
Sidera!) et in propria SOL oppugnabitur Arce,
O scelus! hinc atque hinc a conjurantibus armis
Obsessus. laevam SATVRNI plumbea Sica
Occupat, et curuo luctatur dente ferire.
MARSPITER infesto dexter mucrone lacessit,
Captivum terrens: sudoremque exprimit atrum,
Quid tum? dicebam. Quid tum? miratur, et addit
Iam tumidus vehemensque, et sese doctior ipso.
Dum coelum, are, terra manet; non tristior unquam
Stellarum positura fuit; conjunctio peior;
Deterior nexus. sub talibus ergo planetis
Non possunt non dira sequi, et spirantia Mortem,
Ni Superi avertant, Vtroque a cardine vulfum
Subsidet coelum (et multae capientur alaudae)
At quia nam? (quare? dedignor quaerere.) nunquid
Non aliquid conforme sibi producere causa
Quaeque solet? retulit. Sic ergo mente tenebis
Discurrens: inclementis si saeviat astri
Nota nimis rabies; laeso fulgore benigno
Alterius, penitusque procaciter interciso:
Haut dubie mala prorumpent horrenda relatu;
Confertimque omnem Europam stipata globoso
Agmine inundabunt. Caedes, discrimina mille,
Mille nocendi artes, tempestatesque cruentae:
Praelia ventorum atque hominum ipsarumque ferarum.
Praeterea malesuada fames, semefaque membra,
Corruptique lacus: aerque infectus, et oestrum
Hungaricae febris, morboque implexa phrenesis.
Ex quo vita fluit, nativique aetheris haustus;
Incestant totum MARS et SATVRNVS Olympum.
13. Dixerat. excepit PETASIRIS, et amplius urgene;
Luna premit Solem. Soli magnoque timetur
Romulidum Imperio. Macho meris acinacis instar.
Iam Chalcedonias late disperget arenas
Bosporus in latium: regnatricemque Viennam
Obruet. hoc Stephani mox sentiet ardua Turris.
Obstupui. Sedere comae: vox faucibus haesit
Nequidquam: patulo sed plenior excidit ore.
Quomodo? percontor. Quid agant super Axe Planetae,
Nimirum curet Caesar, vel Caesaris aula!
Sol promitur. falsum est. apparet pressus; et olli
Nec scintilla suae lucis decesserit unquam.
Non mendicato vivit, se divite felix
Auriflui immensum vacuet quis sideris aequor?
Nos obfuscamur, cum nil de Sole videmus.
Nos caeci sumus. ille Oculus manet inconnivus,
LVNA autem vere splendorem amittit hiulca;
Et vacuas valles vultusque ostendit inanis:
Influxum prohibente globo Telluris opacae.
Qui pisi praeveniat; pauper sitit, esurit, alget:
Turpis, inops, squallens, nuda et maculosa videtur;
A nullo in sponsam tunc Endymione petenda.
Sic adeo insistam te stringere. si tua quidquam
Argumenta probant, potius contraria dices.
Odrysiae tandem frangentur cornua Lunae:
Quam ferus evexit primis Ottomannus habenis
Latius indulgens; proprii Domus ista decoris
Nil habet. hoc Byzas Constantinusque loquuntur.
Omnibus in signis, quae Thrax recutitus adorat,
Vivitur ex rapto, scriptum reperire licebit.
Sacrilegus Machomet Sceptro vitiisque secundus,
Eripuit nobis primae cunabula lucis.
Truca, aliena tenet. praedator praeda futurus
Tempore deficiet: spoliisque orientis onustus,
Evomet Auroram cum tot simul urbibus haustam.
14. AVSTRIACI SOLES proprio fulgore coruscant.
Innatumque sibi fundunt jubar, instar Eoi.
Non aliunde petunt radios: de pectore manant,
Oceanoque suo. Fortunam nulla malorum
Tempestas libare potest. non si omnibus armis
Musulmannigenae nebulas effundere tentent,
Obscurare queant; neque vis exhauserit ulla
Sideris huius opes. pone isto ex semine natum
Plebeios inter, summosque immosque, nitebit.
Prandeat Austriacus cum fabris, et figulis, et
Carbones atros, pellesque parantibus albas:
Vt Sol illustrans Moeotida, labe paludis
Ne quidquam inficitur; nihil imminuetur ab illis,
Majestatis apex media in caligine fulget.
Regibus hoc donum paucis, vix contigit ipsi
Pellaeo. Multos regalis purpura tantum
Guttatim aspergit. Super has effunditur ostrum,
Ceu rapidus torrens. quam claro flumine praeceps
Eridanus liquidi rotat astra madentia coeli.
Sic Superi statuere. virens HABSPVRGICA RADIX.
Crevit in immensum nemus. icta securibus, auget.
Succisis ramis fecunda repullulat arbos.
Quo plureis caedis, maioreis explicat umbras.
Luxuriaturae spatium si dempseris, addis.
Atque adeo vel damna juvant. Discrimina tanto
Celsius attollunt. Quisquis conatur obesse;
Hoc ipso prodest. fureret cum plurimus hostis,
Saevus, inaccessus; captosque includeret arcte:
Profuit, obsessos circumscriptosque fuisse.
Non nocet armatus, qui saepe noceret inermis.
Toxica et aegrotos sanant. Othomannica Porta
Et Porta Inferni (Ditis) torquentur eodem
Cardine. qui pulsat votis vel fraudibus unam.
Vt noceat Rubro-niveu; intrabit utramque.
Pace togata salus sequiturque et stipat eunteis.
In bello galeata salus praecedit ovanteis.
Haec DOMVS electa est, ut, quod facit, imperet. Orbe
Everso, non ante mori cogetur. eundem
Accipiet Mundus casurus et Austria finem.
Vt sint Terrarum Domini, Natura potenteis
Instituit. Fatis ad rerum culmen aguntur.
Libera non ipsis datur optio: publica dici
An privata velint persona. capessere clavum,
Atque, ut multa loquar paucis, regnare rogantur,
Sed videor dixisse parum: regnare jubentur.
Nec sic me explicui totum: regnare necesse est.
Non licet, ut cupiant, grandeis avertere curas.
Vt Leges et Iura ferant, hoc Fata requirunt.
Hac sunt lege dati: sunt hoc et lumine nati,
Vt semper radient. Natalibus ista potestas
Ex aequo affixa est. regimenque et vita cohaerent.
Cum luce aspiciunt sceptrum: gremioque parentum
Vt solio, insidunt. Simul infans hauserit auram;
Affiat eum maior genius meliorque. feroci
Vagitu jam sceptra petit sibi debita tradi.
15. Talia fatus eram. POLYBUTES talia fatus.
Errorem fateor, neque conjectura placebat.
Itala. spargebam, quod vendidit Argolus; ut qui
Pittacus enarrat, dictataque carmina rostro
Excipit, et memorans non intellecta reponit.
Numne autem et falcem Saturni cuncta metentis,
Cum senibus pueros (pueros magis) esse timendam
Vitandamque neges? infanteis illa secabit
Indutos ralla et primis, ceu gramina, bullis.
Vt foenum in pratis. cani et lanugo iacebunt:
Quid porro? nullae segetes, nullique racemi.
Vis, vigor, et virtus in germine, palmite, totis
Exhalabit agris. defectum et caerula Tethys
Sentiet, et cognata Thetis: fontesque, lacusque.
Quid sacrae siet scatebrae Fontique salutis?
Vnde acidus medicusque lates ebullit inemptus.
Amittet vireis, aut exsiccabitur, inquit.
Dummodo, subjeci, fugiente per avia Mundi
Non caput abscondat cum Nilo, et deserat EGRAM.
Tunc fieret primum aegra, malisque obnoxia morbis.
Haec fatus, vis jam cohibens spiracula risus,
Vtrumque Astrophilum, BENDA comitante, reliqui.
16. Par vespillonum multo prudentius Egrae
Se gessit. juvat horum et dicta et facta referre.
Alter Naburgi plebeia stirpe oreatus,
Matre palatina SARCANDEI nomen Habebat:
Alten calvus erat, vicina ex gente Bohemus:
Atque ut fama tulit, juvenis Petroffskius olim
Crudus adhuc viridisque senex. post pocula sermo
Ibat in Eclipsin. neque enim fuit ulla popina,
In qua non madidis super hac facundia verbis.
Luderet, aut gemeret, formidaretque diserte.
Contra hos SARCANDER nihil haec commenta Sophorum
Insanabilium, terroris inania, curo.
Quales vero minae Sol obscurabitur. esto.
Illo utique et noctu careo: cupiamque carere.
Si video somnum, satis est: quotiesque profundum
Findo cavum, ut functus terrae succedere possit:
An nom eclipsin patior, lucemque relinquo
Manibus admotus? tenebras tamen has amo, et illis
Formosum postpono diem. nisi lumina claudant
Mortales, nullum in lucrum mea pandere possum.
Dixit, et immani Zythi se proluit orca.
Fossa sepulcralis, vespillonum aurifodina est.
Hinc fodiuntur opes. PETROFFSKIVS annuit aequus:
Ac socio, quae me spes lactet et impleat, audi.
Pravis cerriri jam judiciis homines sunt.
Cerritos faciunt Fasti, mendacia, terror
Panicus, et quidquid nigris distillat ab astris.
Corpora ad interitum sic disponuntur et umbras.
Inde omen faustum capto. praesciscere longe
Fata licet, nostros consolatura ligones:
Inque manus venient opulenti funera census.
Mortibus utendum est, et acuta forsice Parcae.
Astrologos, si quid mihi credis, eburnec frater.
Defendo, complector, amo: hisme debeo totum.
Vaticinantur enim clades, contagia, pestem:
Quae si defuerint; nullumque eliminet uxor
Fessa virum socrumue nurus, nuptamve maritus:
Nos premit atra fames. scabri tristissima dentes
Otia agunt. vacuis regnant jeiunia malis.
Cum video Hexaphoros, et plangit praefica tumbam;
Lux oritur. redeunt vires: exesse jubetur
Pauperies. nummi crescunt, et cura peculi.
Non nocet HIEBNERVS nobis, non ARGOLUS: et qui
Gaudent prodigiis auritam tundere plebem.
O Medici, eclipses populis immittite multas.
17. Vt saepe ex parva scintilla incendia surgunt!
Qua Salices in nomen eunt jactantius urbis:
(Quod situs exauget, Dominusque Duumvir et Arcis
Vicinae speculan campos PARCSTEINIA RVPES,
(Sicut acuta silex praecisis undique saxis.)
Eclipsis statuit monumentum triste futura.
Namque in caupona fundente utrumque liquorem,
Lenaeum et coctae Cereris fuligine mistum,
Convenere viri, spectandi viribus ambo,
Atque aetate pares, armorumque insuper usu.
Si memini Tigurinus erat procerior unus,
Noscendus lingua cultuque: Silesius alter.
Dum mutant cyathos, dum crebrior amphora vini
Poscitur, et largus potantibus influit humor;
Inque nigra duplices numeri crevere tabella:
Spumat in alloquium tandem vindemia fervens:
Vtque sit, ex Libris de coelo mira loquuntur.
Materiam fandi plerumque bibentibus altam,
Et supra captum rudis ignorantia praebet.
Ille Mathematicos magno defendere nisu:
Iste refurtatos maiore explodere risu.
Ac, quoniam ingesto cerebrum fumabat Iaccho,
Tangebat capulum: Miles non utitur astro
Ad pugnam, nisi Marte suo. sua dextera cuique
Augarium et stella est. si vis, uter aequius ergo
Iudicet, Astrologis nequidquam obnoxius ullis.
An magis addictus; litem hanc interprete ferro
Decidamus, ait. nudo mox fulgidus ense
Adstitit, alterno protendens brachia motu.
Hytracidae foenum jam dudum in cornibus altis
Arserat: et, faxo, respondit turbidus, ut te
Poeniteat sic posse loqui, sic esse locutum.
Congressusque, suo dedit oscula ferre leoni,
Qui sedet in capulo, ac spatioso vulnere stravit.
Sponsus erat. quod ubi sponsa intellexerat, eheu,
Accurrens, truncumque levans in sanguine fuso
Lapsantem: quo me vertam? miseranda gemebat.
Necdum Eclipsis adest, et jam tua lumina clusit,
Care RAPONSILI. Quot quantaque funera praesena
Edet? ad interitum festinant omnia certum.
O diri Astrologi! sic anticipatis agones!
Praestaret nullas, vel Graecas esse Kalendas.
Infelix ut quid supero? sequar ire sub umbras
Conjugis, ut tumulo saltem jungamur eodem.
Quandoquidem thalamum mihi sors infida negavis
Exstinctis redis ultra jam vivere toedet.
Dixit, et os impressa sole, quo funus acerbum
Procubuit: flore aetatis moriemur in ipso?
Sed moriamur, ait. Sic? Sic. Simque altera Thisbe
Concutienique comas, mucronem ex vulnere raptum
Aptauit iugulo, Sed enim vicina cruentis
Eripuit manibus Basilissa, iuuante marito;
Auertensque nesas, clamantem, gloria Leti
Inuitae eripitur, miseram superesse coegit.
Latronem fuga mox et silua Bohemica texit.
18. His animum impletus monstris, sub nocte silenti
AMBERGAM redii. certe haec addicta Planetis
Non erit, aiebam. Sed et haec addicta Planetis
Vrbs erat. inveni corruptam moribus iisdem.
Vana superstitio pagos pervasit et urbes.
ARGOLVS in thermis, in lustris atque Lyceis,
Ante popinarum sedes, et signa sonabat.
In cathedris clamatus item. per pulpita tractus,
Iliacos intra muros regnabat et extra.
19. Quid populi referam tibi, POLLVCINE, tumultu
Per commune Forum, per longa et strata viarum?
Heic, ubi MARTINI prope templum sunt quoque lingue
Venales. ubi garrulitas pulsata resultat,
Raucaque confusis miscetur vocibus Echo.
Femineum A primae classis. sicut vetus est mos.
Praesertim ad FONTEM: cum corbibus aut calathiscis.
Quando conveniunt ancilla, Sybilla, Camilla.
Atque harum Dominae Drusilla, Placilla, Marilla;
Cum Violantilla, necnon Flaccilla pusilla;
Auget clamorem Flavissa, Melissa, Cilissa.
Parte alia blaterant Catharina, Rosina, Sabinae.
Et cum Martina, Dalphina, Marina, Begina:
Adversumque sonant Nerrinna, Barinna, Corinna:
Anseribus stridere putes atque omnia late
Clangere, vel lituis praeeuntibus, arma movere
In vespas examen apum: nubemque canoram,
Explosis fucis, cogi ad tentoria Regis.
Cum veris quoque ficta volant: iterataque crebro
Murmura se impediunt: refluusque eliditur aer.
Tum vero Eclipses quoque multiplicantur; et audent
Iam duplicem Solem, et geminas ostendere Thebas.
Diversas facies, diversis icta videres
Pectora verberibus. variat miratio gestus.
Haec scabit ungue caput: digitis haec perforat aurem.
Ista metum simulat. tunicam quatit illa recinctam.
Haec pede pulsat humum: verba haec ad singula nutat.
Et modo subridet tenere; modo molliter hiscit.
Tentatur crinalis acus, num vertice fixa
Haereat. incomptos solvuntque ligantque capillos:
Et plangunt plauduntque simul, gaudentque gemuntque.
20. Harum unam ut cupidam rerum bibulamque novarum
(CAIA vocabatur, numerans Trieteridas octo:)
Tristibus implevit curis temerarius error:
Irrupit clamore domum; abjectoque quasillo,
O Domina! ecquidnam? gemitum alto a pectore ducens
Complorat, tremulaeque impellunt lumina guttae.
Dice: quid audisti? procumbit, et ultima questa est.
Surge. quid audisti? cum femineo ululatu.
Nullae jam, nullae sumus (atque audita renarrat)
BLANCA, sumus nullae. lugubria sumere tempus
Admonet, atratoque obnubere corpus amictu.
Ergo quid audisti? toto volat una foro vox:
Imminet exitium cunctis. lux ultima rerum.
Occidimus. miseram! cur vincla jugalia novi?
Annulus est frustra datus: et solemnia verba
In ventum spargent, aut jam sparsere procellae.
Mater ego fieri formosa prole volebam.
Virgo mori cogar. cessant mea gaudia, cessant:
Cunctaque in Eclipsin (sed monstri nescio, quid sit;)
Haud aliter, quam si in foveam sperata residant.
BLANCA timore ievat, placideque exercet herile
Imperium, et curas solando abstergit inanes.
21. Hem! quam virginitas nostris est cara Puellis!
Caia suum metuit decus intemerata sub umbras
Ferre. mori mallet praerepto laesa pudore.
Displicet Integritas nullos experta maritos.
Extingui violata minus matrona doleret.
Talia in Europa? coeli regionibus illis,
Quas natura loci moderato frigore sepsit,
Grataque temperies, nec tantae obnoxia flammae.
Quid facient Cafrae, quid tosta caloribus Inda:
Teutonicas si non defendit bruma puellas.
22. Invaluit crudele malum. Timor omnia passim
Discerpit: volitantque nigris phantasmata pennis.
Implentur tetrici saltus; implentur et urbes.
In celebri censebat enim lymphatus aruspex
Lympharum (inspector, debebam dicere) post ver
Exactum, media fontes aestate tegendos:
Non expectandas Septembres esse pruinas.
Ne puteal Blasii misso lictore citaret,
Quos penes est civilis aquae liquidissima cura.
Nam quid si incideret fungus de Iampade Phoebi
Emuncta! vitium traheret communis aquae vis.
Protinus hausta Iues in cives serperet omneis.
Hercule, et Augusto frendentibus atque nepote
Atlantis: quasis non ipsorum cura tuendis
Sufficiat puteis, largeque fluentibus undis.
Quae praefecissent Aediles numina; scirent
Non constare luto vel stramine, verum orichalco.
His adeo clausis acta est sententia retro.
Fontibus, et liquidis mansit sua gratia Nymphis;
Vt non inclusae fluerent firmata facultas,
Derivare palam conchis lucentibus undas.
23. Illum ego TEXTOREM GALLVM probo, nulla morantem
Sidera: non Lunae, Solisque immane cadaver.
Testebatur enim longaevi pectinis usu:
Quid curem Astrologos, metuamue obscura minanteis?
Eclipsis mihi nulla nova est. toto abditus anno
Semper possideo mea subterranea regna.
In quae non memini penetrare crepuscula Phoebi:
Transversos dum moto pedes, trajectaque nostris
Percurrit manibus cum stamine cymbula tramam.
In tenebris aeque sapiet fumosa lagena.
Astris si radios vacar et sua rumpere fila:
Non vacat hoc nobis. studeo pertercere telam.
Talia verba loqui nunquam sine Pallade posset.
Tales verrucas, tu gemmas dixeris esse.
24. Quod jam narrabo, prope moenia divitis VLMAE
Contigit: atque aliis potuit contingere fabris.
Iussus pro functo Titus aedificare recentem
Sandapilam: quid jam pheretris opus, inquit, acernis;
Funera laturis? tamen omnes credimur intra
Haud multos Menses (supremus, ut audio, praesto est)
Cespite communi, coeloque ruente tegendi.
Sparsa fuit vox haec, totamque vagata per urbem.
Mire Praecones exercuit Aemilianos.
(Rectius, appelles fortassis papiliones.)
Hinc aliquis merito contempsit inutile ligni
Officium, nulloque volens sub marmore condi:
Quid modicam Tumuli glebam curamus? inanes
Nil moror inferias. Non parua caverna, sed ingens
Orbis fractus erit mihi nobile Mausoleum.
Pompeius coelo tegitur, si non habet urnam.
Dii me! quam grandeis subito facit ultimus horror,
Et stimulans aerumna Sophos! Quo tempore vires
Desiciunt; redeunt animi praesentius ad se,
Exsultantque alacres. abigit timor ipse timorem:
Atque inter metuenda metus discrimina cessat,
Insultatque malis en, quidam oracula plenis
Faucibus eructant. Senecas, agosque Catones
Libertate pares, et Stocia Fata loquuntur.
Testor: adhuc verum est; sub mortem plus sapere omneis,
Quam cum sana suo decurrit tramite vita.
25. Non tamen hic cunctis rigor et constantia. Multos
Efficiunt inopina mali simulacra futuri
Exangues, foedum in morem; ridendaque suadent.
Parva quidem: sed et haec non praetereunda putamus.
Quidam sollicitus, ne perderet atra columbas
Colluvies tenebrarum, aut lucis rima malignae.
Transtulit. Eclipsin Martes praevenit, et ova
Diripiens, omneis stomacho sepelivit eodem.
Plorabat juvenis: nimirum verius Afro;
Cuius heri conjux animam projecit anilem.
Immodice laetatur enim celare laborat:
Sed lacrimas inter risum vix ore coercet.
Ac merito laetus: neque enim sine felle columbae
Haec rapta est: plenos atra quae bile culullos
Saepius in faciem diffudit amara mariti.
Nescio, qui fiat! Doctis plerumque viris sors
Terribiles obtrudit anus, sociatque jugatas.
Socratici si sunt multi; totidem Xantippae
Et numero, rugisque pares, matulaque dabuntur.
Hic ille Astronomus, fama notissimus AFER:
Qui lustrans coelum, Erigonem optarat habere:
In Terris reperit furiam, duxitque Megaeram,
Adversis fatis, infausto Flamine junctam;
Oscula Tartareo dignam praebere Luperco.
Nunc liber sua colla jugo subtraxit: et altum
Respirans Parcas (magis hanc, quae stamina rupit
Ture, mero, violis, vultum inclinatus, adorat.
26. O si aliqua Eclipsis saltem Lunaris adesset,
Femineum in sexum vireis habitura! vel o si
Suspenso passu Martes (Mors, dico) rediret
Ad nidum thalami; quo nupta Terentia dormit
Mollibus in plumis. Malecontentoque Columbam
Auferret de nocte suam. sic cara vocatur
Vxor Achaemenio dignissima nubere Regi:
Immo Iovi, qui post Neptunum temperat orbem.
Osi, inquam, similis Martes laruata veniret:
Inque fretum Scyllae portaret amabile funus!
(Mors cancri, et talis Nuptae, pulcherrima longe est.)
Quas MALECONTENTVS jactura conjugis huius
Ditior, et viduus gratissima damna lucratus,
Quas ageret grates! Bene jam contentus haberet!
Quae non in Templis supplex monumenta locaret!
Candelam; posset quae malus navibus esse,
Pluribus antennis ac velis apta ferendis.
Aurato ex lirno statuam, Rhodiumque Colossum.
Quis MALECONTENTVS, melius sciet ipse maritus:
TAVGVSAE nobis vultu septemplice questus,
(Tot miseranda modis variaverat ora,) gemensque:
Obsecro, quid feci saccum ducturus inanem,
Pertusum, semper siccum, semperque madentem!
Ah, ubi tunc fueram? quae me subvertit Enyo?
Hymen, ah! Hymenaee, Hymen. Hymen ah! Hymenaee!
Vincla tenent corpus Iunonia: libera Mens est.
O quae me Eclipses tam dura compede solvant!
Cum morbum patiere tuum, mala tubera vultus;
Devoveo tibi, Luna, meam: (non dicere nostram
Ausus Dilectam) succurrat, et aera fatiget.
Hymens ah! Hymnenaee Hymen, Hymen ah! Hymenaee!
Noctes atque dies miseranda haec naenia durat.
Teda stat e contra. sed nil nisi jurgia, lites,
Et fumum, et curas, et caecum ventilat ignem.
27. SEd jam paulatim spatiis propioribus horror
Ingruit: augeturque metus, qui secula terret.
Vae, Vae, Vae in Terris habitantibus! atque iterum Vae!
Donec transierint Vae septem, cum phialis tot
Sanguinea impletis ira, vinoque fureris.
Iam Mensis praecursor adest succinctus, et ardens
Iulius AVGVSTVM fatalem pollice monstrat.
Cui seritur, vel cui metitur? tamen horrea et ipsos
Messores cum frumento rapiet brevis hora.
O fortunati nimium, sua si bona norint,
Agricolae: Veteres monuit vox grata colonos.
Altera personuit: mutata est ecloga lesso.
O infelices nimium, sua si mala nossent,
Agricolae. frustra sudant, frustraque laborant.
Argolus occentat: Veteres migrate coloni.
Saturnus falcem vestris praebebit aristis.
Mars sterneo segetes, convectabitque maniplos.
Humano pingues rorabunt sanguine spicae.
Omnia vastabit properans Eclipsis, et uret.
28. Hoc demum pagos, villasque et rura tremore
Perculit. albenti procedit THESTILIS ore,
Pastoris lippi conjunx Mopsusque maritus
Assiduo repetit ventura sub arbore secum,
Praedictasque minas divinae ruminat irae.
Quo te Moeri, pedes? dulcissime mi Meliboee,
Ad plureis: immo, nisi dissimulamus, ad omneis.
Ecquid enim? nescis pecorum formose Magister?
Supremae luces paucae restare feruntur:
Quando immane crepans totus descendet Olympus
In vallem tenebrarum, et fractus concidet Aether.
Extinctus linquet sine luce Diespiter orbem.
Hoc noster praeco; pullata hoc sidera clamant.
Et jam se accingunt ad Solis funus humandum.
Ad nos si nunquam rediturus deficiat Sol:
Insere nunc Meliboee pyros, pone ordine viteis.
Cui tamen ex illis fructum gustare licebit?
Vltima si admota est perituris linea rebus.
Ite mea, felix quondam pecus, ite capellae.
Non ego vos posthac, viridi projectus in antro,
Dumosa pendere procul de rupe videbo.
29. Quod stupeas, multi, non balba nare, sagaces,
Atque etiam magnae Mentes terroribus istis
Submisere genu tremulum. nam cura futuri
Angit sollicitos. Alibi fert Fama coactum
Concilium, atque habitum sine more fuisse Senatum.
Convenere Patres, (famosam intravimus urbem:)
Lucas Eumolpus, lepido cum Consule Crantor:
Crantoris affinis Papagas, et Bojus Acarian,
Temeti ac cerae dives: lanioque disertus
Arcesilas, olim praetoris munere functus,
Gasparis Herlicii gener, orti stirpe Davidis
Herlicii: inspexit quo nemo sagacius astra,
Et cursus illorum, et quae signantur ab illis.
Tum Mareus Bonzon, et Sturmie tempora canus,
Pistores ambo. postremo accessit omaso
Distenti Ausidii venter, gracilisque Mariscus:
Et gibbus Ruckeri, et russi barba Philippi.
Atque alii, in pretio quorum vel tussis habetur.
Olli sederunt. Consula tunc farier insit.
Imminet Eclipsis, qua non fuit ulla per aevum
Formidabilior. pecudum nocitura putatur
Atque hominum generi. quia creditur ultima Mundi
Eversura statum. Quivos hac nocte geratis;
Qui vestri cives; jam nunc decernite Patres:
Ne detrimentum capiat Respublica
Olli mutarunt voltus, vicibusque severos
Contorsere oculos. postquam est data copia fandi;
Incipit AUFIDIVS (prae abdomine respiravit
Primum, et sic pinguem sermonem exorsus anhelat.)
O socii, o Cives: agitur res seria valde,
Et non de medio Iano, trivioque petita.
In consanguineam Sol pugnam et Luna feruntur.
Victorem optamus fratrem: quia sic quoque nostra
Refert: et vero Mundi totius; aprico
Communem lucis Dominum clarere triumpho.
Astrologi sed enim sagi contraria dicunt.
Luna Soror meretrix, (scimus Pastoris amores)
Nunc etiam geminis furtim subnixa Planetis
Aggreditur solem. quod si prostraverit illum;
Praevideo: petitur jugulus per vulnera noster,
Devicto quoque frusta cadent immania Phoebo;
Scilicet in nostrum caput: obtritique ruina,
Mactatique erimus. Sic ergo censeo, Quisque
Ex nobis sibi prospiciat de casside firma.
Se poterunt inopes saltem cudone tueri.
Censuit ARCESILAS: cum bonus Luna vehatur,
Vt solem incurset clementius, atque recedat
Asphaera solito citius, ponatque tumultum:
Quattuor insigneis donandos esse juvencos.
(Ede tamen: per quem mittes tam nobile donum?)
Non opus hoc sumptu, BONZON moderatior inquit.
(Crassus et hic, ulto somno indulgere solebat.)
Nil Eclipsis obest. quid nox duplicata nocebit?
An non Alcides talem conceptus habebat?
Tanto somnus erit productior, atque eubanti
Suavior: (et tanto siet glis pinguior albus.)
Invideat quisquam lenimen dulce laborum!
Fiat consultum. lecto consurgere nullus
Temporis hoc puncto, vel verrere, vel coquere ausit.
Nemo extra supraque domum consistere. nido
Quisque suo tectus maneat: (Sapienter, ut octo)
Sicque suo soli cursus Lunaeque relinquat.
Ecquis enim nos constituit procul aetheris alti
Observatores? Pauca interfatus ACARNAN:
Ede tamen; si nemo foras exire sinetur,
Quis volucrum nubem capiet toto axe caducam?
Deicientur enim turmatim ex aethere lapsae.
An permittemus putrescere, quae probat usus
Fercula grata, gulam mulcentia, pascere ventrem?
Nempe coturnices, quas detulit humidus Auster
In ludaeorum castra et tentoria, pigrae
Neglexere Tribus! puer unus mille trecentas
Ceperat. ast alii tot corripuere cateruas:
Vt solae vastos exuto corpore montes
Aequarent plumae. PAPAGAS subrisit, et ore
Formato ad sonitum, dat qualem inflata Camoena;
Significansque manu; num fistula, vin, tibi ludens
Auxesin demonstret? ait. sine, Tityrus inflet.
Nam graviore sono dare nos responsa monemur.
Instar montis equum vidit Trojana juventus.
Instar montis aves, quaero,, quis viderit unquam
Congestas? sed enim facile est, attollere plumas
In coelum levitate sua. nunc mitto jocari.
An nostram volumus pestem legere atque vorare?
Praedico: magnum discrimen edentibus instat.
Dilacerabuntur stomachi, intestinaque, et alvus.
Censeo boletos Claudii minus esse nocenteis.
Tunc cautum: (Lex lata fuit censoria) ne quis
Ex avibus, quas more nivis caligo rotabit
In terram, esuriens aliquid sibi sumere tentet:
Quippe venenatis, et rore madentibus atro:
Quem Ditis pascuntur equi per prata soluti.
Addidit EVMOLPVS, vir consultissimus; almo
Sidere corrupto, simul inferiora necesse est
Corrumpi. attractus naso vitiabitur aer.
Terra quoque, et Pontus. Tetrum ergo afflabit odore
Putre solum: putresque lacus faetore maligno
Fumabunt. igitur capitalis tempore pugnae,
Quo Sol andabata est, et luridus; ardua pinus
In medio pinguisque Foro statuenda videtur
In Tedam, piceis lentaque intexta resina
Vndique succensis diffundat aromata ramis.
Ignis odoratus pollutas corriget auras.
Sic avertemus maculantem corpora tabem.
Omnibus auditis LEPIDUS surrexit, et ore
Verba gravi faciens Romano Consule digna:
Nescitis quidquam: neque vestrum cogitat ullus
Quod bene vortat, ait, nostrisque sit utile rebus.
Naturam oppugnes frustra. permittite cursum
Sideribus. sed enim ne perniciosa nocere.
Neve inferre luem: neu Mors irrumpere possit,
Callida per tenebras, nobis torpentibus, uti
Fortuna et furtis; cumuletque occasio damna;
Claudamus portas, coeli dum praelia fervent,
Vectibus atque seris munitas oppositisque
Quatuor armatis custodibus excludamus
Omneis insidias (sed quis custodiet ipsos
Custodes? credo; Bitias et Pandarus ingens
Si ad portam starent Idaeo Alcanore creti,
Abietibus Iuvenes patriis et montibus aqui:
Forsitan excubias taleis Mors coeca timeret.)
Assensum tamen est, et itum in suffragia plurae.
Post ea discessum. Salve Boeotia, salve.
Quis dubitet, Scauros hoc consedisse Senatu?
Et Brutos, Fabiosque, oratoresque Metellos?
Hoc demum sapere est! Horum prudentia monstrat
Summos posse viros. et magna exempla daturos,
Vervecum ex patria, crassoque sub aere nasci.
30. Quo magis increvit rumor, propioraque ventum
Tempora: laxatis formido maior habenis
Per plateas equitare, animosque invadere pergit.
Iamque etiam revolans extendit Epistola pennas:
Dulcis Amice vale: Pylades scribebat Oresti.
(Si tamen est ullus Pylades modo, et ullus Orestes .)
Eurylaus Niso. nugas contemneret istas
Pirithous: quanquam dilexit Thesea multum;
Talia non scripturus erat vel limine in ipso
Eumenidum intrepidus. nec te Proserpina curer.
Scilicet iste metus percellere mollia corda
Femineumque Genus. scripsit Regina Teresae:
Lucia Caeciliae; Trompetta Marina Rosettae,
(Gallinae Vulpes, et Goffonisba Sciuro,
Simia Cassandrae.) magna exspectatio rerum.
Vrget opus: nisi quod tenuit phanaticus error
Capitvas omneis. tamen est laudanda voluntas
Supremi officii. quid enim praestare potest plus
Hoc puncto Pietas mortem opperientibus ipsam?
Omnes oderunt fugiuntque volatile telum,
Quod semel infixum sanguisque animusque sequuntur
Vna eademque via: quia nescit vita reverti.
31. Non satis est chartam linere, aut perarate tabellas
Vana reportanteis pavidae solatia menti.
Conjungunt luctus, et fletibus ora madescunt.
Altera in alterius caris complexibus haeret.
Exsequias peragi credas; ducique stolata
Pergama trans Ithacam, patriam crudelis Vlyssei.
Tot plorant Hecubae, tolerandaque Fata queruntur
Andromachae. Eclipsis sternit ventura paventeis.
Troita, vale, rapimur clamant. dant oscula terrae
Troades: et patriae summantia tecta relinquunt.
Nostrarum Iliadum Iugentum talis imago:
Ajax, illarum, Mars est; Saturnus Achilles .
Supremum sese visurae munera mittunt,
Pignora amicitiae. thecis renovantur eburnis
Balsama, cinnamei rores, atque unguina costi.
Mittunt cum monitis: quam felix usus in illis.
Imbuitur nasus, contactaque tempora fragrant.
Lactea fasciculus Marrhae circum ubera serpit.
In digitis ardent gemmae sudare vetantes.
(Sudor in Eclipsi censetur noxius esse.)
Cera salutaris, multaque aspergine sacra,
Cum casiaeque libris accenditur Indica radix
In carbone rubens Goffliza, ae suaviter halans.
Antidotum contra tenebras, an lumina Solis?
Hactenus audita est nunquam haec Medicina, vel ulli
Applicita. an quodvis pro quovis utile censent!
32. Provehimur portu Mentesque Animique recedunt
Instante Eclipsi. Tunc nos AMBERGA tenebat
Montibus incinctos mediis: ubi Vilsia ferrum
Trudit, et ignavo lentescens gurgit serpit.
Vsque adeo, ingenteis ut vasta mole carinas
Multa vi quamvis vini, salis, aeris onustas
Exiguo modicae tergo ferat improbus undae:
Quas vix dorso asinus vester maiore marinus;
Et si quos inter numerat mare monstra camelos.
FluminIs hic mos est; haec sunt compendia pigri.
Haud itidem ignavae Fluvii sunt Naiades huius.
Vilsiacis Nymphis nihil est praestantius. illas
Commendant labor, et felix industria solersque
Ingenium, et dulcis probitas, et gratia fandi,
Et lepor argutus, castaeque modestia formae.
Ingenunsque pudor, studiumque immane lavandi.
Sunt ibi Reginae, Genovefae, sunt Catharinae,
Eugeniae plus quam CLARAE, super omnia SARAE.
33. Ex harum coetu, pectus percussa decorum,
Accessit fidens FRANCISCA VENINIA Saram,
Magnanimam in paucis. (Dii longa in secula servent.
Vivit adhuc, annosque suos virtutibus implet.)
Tum sic affata est confuso flebilis ore.
SARA, decus nostri fulgens et gloria sexus:
Quid patimur? quae fama volat totamque per Vrbem
Diditur? audimus digna atque indigna relatu-
Quae spes, aut nostris affigitur anhora votis?
Somnia sint utinam. Sed habent et somnia pondus
Saepe suum: et tumor vigilantem illapsus in aurem est.
ARGOLVS, atque alii, quibus est in amore tueri
Sidera, et ex alto praesagia ducere coelo;
Excidium nobis, supremaque fata minantur.
Quippe obscurato lucis Patre, corruet Orbis
Caecus, et oppressas feriet quaecunque ruina.
Noc miseras! in quae Divum pater atque hominum Ren
Imbellem ac pavidum servasti tempora sexum!
Adde et praegnantem. maturum ventre tenetur
Pignus. si pereo: gemini moriemur in una.
O Dilecta juva, meque his, precor, exime curis.
SARA mares animos jam dudum et Amazone dignos
Exertans: quae, cara, Soror, formido ligavit
Pectora? cur subitus pallor subrepsit in ora!
Pelle supervacuos et inanes corde timores.
Augurium Mens aegra sibi non utile praestat.
Non tantum sua quemque trahit vitiosa voluptas:
Sed dubiis etiam cognatus mentibus angor.
Nec raro patimur mala, quae nos fingimus ipsae.
Argolus, Hiebnerus, non fausto sidere nati,
Omnesque Astrologi certe tanti mihi non sunt,
Vt curare velim, vel formidare minaces.
Vrbs Atellanas fabellas Norica vendit:
Aesopisque suis aurum emulgere laborat.
Qualiacunque velint, VVervaei fulmina cudant:
Contemnit nugas humileis subnixa Deo Mens.
Haud teneor fastis. ego me ratione guberno.
Si recolis, scriptum est: sapiens dominabitur astris.
Vt si Luna super lacerum cadat improba Solem;
Marsque super Lunam media in vertigine Mundi
Cras hilaris, Mecastor, ero; et gentale parabo
Convivis epulum. vivant, qui vivere malunt.
Delectat quos ante diem descendere ad umbras:
Hos jubeo vitare meae consortia mensae.
Parce metu, FRANCISCA Soror: te ad gaudia primam
Invito. veniat tecum Regina: nurusque
Euphrosyne, et dulcis Christina, et Barbara neptis.
Ante omnes Bibiana, eiusque Merantia Mater
Invitatae aderunt: et Chia et Lesbia nutrix.
Promisere etiam Tardanda, Orlosia Batti,
Antliaque, et magnae genitrix Geleona Fregattae.
Lenaeo tetricas mergemus in aequore curas.
34. Interea crescente metu, qua Rhenus et Ister
Concussere suas, Patriae vaga flumina, ripas:
Turribus intremuit totis Alemanna Cybelle,
Tandem facta Deo supplex: ponensque coronas,
Verrit humum muris crinalibus, et sua deflet
Crimina; magnanimos luctus clamore professa
Aestuat, et capitis procul abicit ornamentum.
Ergo cum gemitu, lacrimisque ex corde profusis,
Turba virum matrumque simul, juvenumque senumque
Irruere in sacras Aedes: pulsare tribunal
Iudicis; hirsutum prosternere corpus: opumque
Glavibus abjectis, ad PETRI currere CLAVES.
Exuctere Annales vitae: commissa fateri.
Fastidire dapes vetitas, licitisque carere.
Expassis manibus distendi: figere terris
Oscula: contortis tergum sulcare flagellis.
Quodque fidem superat, quod nec sibi somnia fingant:
Tandem, ventosi quam nulla pericula Ponti,
Nullaque naufragiis infamia saxa coercent,
Territa portentis, media in prurigine lucri
Haesit avarities: et amor sceleratus habendi
Sprevit divitias, in dandi versus amorem.
Autolyci fures, et queis foenebria cordi.
Reddiderunt ablata dolo. posuitque nocenteis
Ambitio chelas, turgensque superbia cristas.
Chartaque ludisicans, levis alea, cumque fritillis
Taxilli, in mediis crepuerunt omnia flammis.
Tunc vindicta nocens immis expulsa medullis
Cessit, et in mitem subito leo transiit agnum.
Crederet hoc quisquam? tunc immetata libido
Ipsa sibi metas posuit; frenumque momordit
Infrenatus Amor. casti velamina somni
Pluribus in Thalamis iterum suspensa fuerunt.
Quas in adulteriis prensas, sub fornice stanteis
Oblita flagitiis ornabant tegmina; nigris
Vidimus in saccis tristeis horrere puellas.
35. Vnde autem hoc monstrum est, et quare cernimus istud!
Omnipotens, solus Dominus, Deus ille Deorum,
Servari sua jussa jubet, mandataque mandat:
Intentatque minas frangenti. Nemo movetur.
Increpat Astrologus mendax, et vanus, et exlex:
Conjectatque minas ex aethere. creditur illi.
Vel tali: atque omnes gelida formidine torpent.
Ista videt Numen, secumque exquirit, et ultra
Progreditur. Sanctis adeo vim ponderis addit
Legibus: et mortem, tormentaque dira minatur
Foedifrago; quae nec vidit fabricata Perillus,
Nec fabricare potest: Phalarisque exhorreat ipse.
Sed nihil evincit. saliunt ex pulvere ficti
Terrigenae; sicut saliunt in gurgite ranae
Clamosae, et foedis distendunt litibus orae:
Tanquam sit truncus spatiata ciconia circum,
Nido escam quaerens. Lycios nihil illa colonos
Sic ingressa movet. sed nec Latona movebat.
Quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere tentant.
Vnde autem hoc monstrum. Deus ultra tendit, et ultor
Ne tantum credas spatiari in cardine coeli,
Immemorem nostri, degentemque otia; coram
Adventus dat signa sui: per camina Vatum
Sollicitat, precibusque minas regaliter addit.
Non extinguendos Erebi superingerit igneis;
Infernoque lacum fumantem sulphure, et angues;
Vermem immortalem: nec non canis ora trifaucis.
Adicit et fletum, et stridenteis frigore dente,
Haec oculis quoniam non subiciuntur; in auras
Difflantur. periere minae: periere tenebrae,
Plus quam Cimmeriae. neque nox Aegyptia terrer.
Vnde autem hoc monstrum. cur, non, ait, ingero flammas
Ardenteis oculis? animos praesentia tangunt.
Ergo quatit nubes, et rauca tonitrua miscer
Fulminibus, pluviaque rubra, cuneisque trisuleis
Mox evanescunt. licet hinc exaestuet Aetna:
Illic cocta vomens jaculetur saxa Vesevus.
Talia Parthenope, quamvis ad sidera ducto:
Quippe assueta, rogos mirari desiit olim.
Hinc illi mores: hinc et cum morte pacisci
Audet, et in seram differre piacula noctem.
Insolitum si quid videatur in aere Si quis
Bruta Mathematico deducat fulmina coelo
In pelvim et fatuos monstret novus Argolus igneis:
Continuo terror currit glaciata per ossa.
Continuo flentes procumbunt omnibus aris:
Thuricremasque faces ponunt funalibus altis
Per Templum; croceoque intexunt aethera fumo.
Vnde autem hoc monstrum! quae tanti caussa furoris?
Quae nisi Naturae vitiatae in traduce fomes,
Et furor, et rabies, et libertatis abusus!
Inde animi caligo Deum temnentis. et haec est
Humanae Eclipsis damnosa ac maxuma Mentis.
36. IAmque Dies aderat, Fatis voluentibus, omneis
Extinctura dies: fecitque silentra terror.
Qualia neo Fano servata Serapidis alto.
Nemo salutavit genitricem Memnonis, orium
Aurotae. Turres quoque conticuere supinae.
Non tuba directi, non aris cornua flexi
Vlla sonant. veluti mos est, cum forte timetur
Proditio, et Patriae muros ferus obsidet hostis.
ACsi justitium foret a Praetore Togatis
Givibus indictum fecitque filentiae terror:
Tanquam si Cereris sacrum indixisset Eleusis.
Multis nocturno manavit tempore sudor
Salsus, et in lecto, sicut jacuere pheretro.
Quaesivere etiam funebria lintea multi.
Vmbras dixisses: fecitque silentia terror.
Intrassit ceu clusa Bonae Sacer Antra Deae-dos.
Nullae operae auditae: nulli per compita currus.
Mercis inane forum: non verna ancillave visi,
Non canis in plateis. fecitque silentia terror.
Acsi jam Pestis, medios nigrantibus alis
Per vicos stridens, manibus signata feriret
Ostia. prae foribus quaesita ad straminis orbem
Vectantur plenis tunc densa cadavera plaustris.
Non nisi seralem gemitum vestita rotarum
Curvatura nigro panno plangentibus edit.
Servantur jumenta domi: natasque nurusque
Et pecus et dominos communis caula recepit.
Quae, precor, haec vita est! visae vastissima cunctae
Mandra domus: urbisque status referebat eremum.
Qualis erat Ninive post naufraga pulpita Ionae .
Consertis manibus, proclives stare putasses
Marcida ludaeos memores ad Sabbata Verpos.
Cum laribus frigere Foci; temereque jacentis
Hesterni cineris sine flamma stertere carbo.
Nemo pulmentum coxit: Matresque repertae,
Quae detrectabant propriis infantibus uber
Porgere. rebantur, nil tunc, nisi triste venenum
Reddere maternas etiam, pro lacte, mamillas.
Quid? quod ne parerent, gravidae timuere gravatas
Quamvis urgerent decimi fastidia mensis.
Optabant potius ventrem atque incommoda ferre.
Non nisi strumosum credentes, acephalumque,
Aut fore monstrificum, infausto quod vicera nixu
Fudissent; Patri infantes Matrique timendos.
Toto isto spatio nunquam Lucina vocata est.
An tunc gallinas Eclipsi exterrita vulpes,
An pavidus mures catus interceperit ullos:
Nostri Grammatici, nostri, inqua, in verba ruentes
Grammatici certant, et adhuc sub judice lis est.
37. In quandam perhibent sex divertisse Tabernam
Pontibus innixam Iuvenes. et novimus unum
Narrantem nobis. mirari caupo bibenteis.
Potum aversari; (nam propinaverat unus)
Audaxque Iapeti totum genus. ut quid enim jam
Has faeces! Potes hoc sub casu ducere somnum
Aut calicem! et virus Stygiae damnavit Echidnae.
Omnia in obscaenum verti modo vina cruorem
Argutans. clamavit io, jucundior alter.
Talia dent utinam semper mihi toxica Divi.
Antidotum in promptu est Meus omnia et omnia venter
Digerit: et succi quo plus affuderis huius,
Plus sitio. hoc dulci morbo delector, et uror.
Solibus his! dubitabis? his ipsis Solibus, inquit.
Nonne vides, nobis nihil haec aconita nocere?
(Caecuba) cur infusa tibi, dic, ergo nocerent?
Eja age, conceptos animo dispunge pavores.
Dixit, persuasit. caupo exhilaratus adire:
Discussoque metu securae accumbere Mensae.
Principio timide; mox plenum haurire deuncem
Mox mage: mox magis atque magis: tandemque renidens
Eclipsin madidam dulci sopire Lyaeo.
Hinc igitur gratum sese exhibiturus amicis,
Symbola donavit: contractum aes diruit omne,
Laetitiae dives. sic amens mortuus olim
In speciem, e vivis quem Phantasus exturbarat.
Postquam alios Maneis, simulataque funera vidit
Contrectare cibos gustatis ausus et ipse
Vescier, excussit morbum, et deliria mentis.
38. Iam credi poterat metuendae Nona Diei
Hora rotam movisse suam, si signa darentur,
Et nisi lex tacitas passim instaurasset Amvclas:
Quas torpore graveis constat periisse Silendo.
Scilicet hanc Criticam Vates praedixerat Horam.
Nunc animis opus Aenea, nunc pectore firme.
Rebus enim cunctis nox auferet atra colorem.
Sed tunc Aeneas paucos Germania vidit.
Nescia Mens hominum seu rebus firma secundis,
Seu duris servare modum. nimis ebria laetis
Luxuriat: Fatis eadem desperat iniquis.
Multorum cecidere animi,ceu Gorgone visa:
Aut Scribente Manu TRIA VERBA in pariete, contra
Coenantem Regem Chaldaeum. Ex omnibus unus
Dicitur impavidus quidam mansisse SUEVUS:
Hectoreus totus quantus: mera vita: merum cor,
Im manibus venae pulsum, pedibusque notasses,
In digitis atque articulis, in corpore toto.
Dixerat: heic stamus, Veniat Saturnus, et ipse
Turnus, et Aeacides; Sol, Luna; ineantque duellum,
Intremuere alii. commota ut in arbore rami,
Ramorumque comae, quas coucutit horridus Auster.
39. At nos post offam saturi, et coliphia fortes,
Quanquam tempestas fuerat dubitabilis aethrae;
Molimur cryptam. spatium dedit area late
Sub Dio. heic sculptis picturatisque lacunar
Exstruitur tabulis: tenebrasque inducimus arte
Vnicum in obscuro, sed et hoc exile foramen,
Quo transmittuntur Visus simulacra, relictum est.
Hoc quoque crystallus Venatrix lucida texit,
Fusilibus formis introrsum aptata vehendis.
Adsunt Mussardus, Cosmas, Albertus, et Vrsus,
Et Baslach Barsan, Stephanusque et Parthenopoeus ;
Cumque phasone Moraps. Huic addictissimus Arti
PARTHE NOPOEUS erat, juvenes lepidissimus inter
Boiugenas: ubi flaventeis fert dives arenas
Isara, et excelsum sustollit ad aethera conum:
Venerat et Medicus fama celeberrimus ALLGO,
Suspenso pede, ceu castris elapsus Achivis,
Er cum nocturno Xanthum bibiturus Vlysse.
Non tamen absque omni formidine. nam peregrino
Munitus pomo citreum spargebat odorem:
Si forte afflatu corrupta lacesseret aura,
Eclipsisque caput quateret, tutarier aptum.
Cum vitris LUDOVICUS adest (cantabat eundo)
Sudamus. nulli requies conceditur otii.
Defixis longos, quam longa decempeda, fulcris
Imposuere tubos; quibus exterebratur Olympus.
Oprica Mussardus, Mussardi filius Anci,
Instrumenta tulit, certosque aptavit in usus.
Clavius est Cosmae: capit hunc, et saepe revoluit:
Cysatumque Moraps, Kircherum Albertus et Vrsus.
Adstabat Baslach Barsan illotus et unctus,
Contemplabatur Sphaerae mirabile textum:
Quodque in ea possent numerarier astra, stupebat.
Feruet opus. mandant omnes: mandataque nullus
Exequitur. fer aquam? tetuli; in cratere rotundo:
Factum est. hoc belle. Dispone sedilia circum.
Disposul. recte. Titanis imago reflexa
Spectari poterit. redhibebit lympha figuram
Vibrantem, geminas latam non amplius ulnas.
40. Ecce autem dum multa parant, dum plura parantur;
Intenditque suas spes Exspectatio longa
Tamque avide intendit, quam viso praepete ceruo,
Turba canum coeunt, acuuntque in vulnera dentes:
Scindit se nubes; claroque Hyperione viso:
Eclipsin totam jam praeteriisse, refertur.
Praeteriit! clamo. procurrimus. ecce serena
Tempestas. Solis ludunt impune jugales
Graminibus nitidis saturi; praelargaque sumptae
Naribus elatis testantes pabula flammae.
Ecquis, io, nostrum tenebras inserpere sensit?
Non ego, non alii. livorem nemo notavit.
Quid stamus fatui? quid hiantem ad sidera vultum
Tollimus, et pando vecordes hiscimus ore?
Scilicet Eclipsin visuri! jam satis usque
Lusa fuit. Phoebi Comoedia tota peracta est.
41. Ite, licet. si quid placuit, potuitque placere;
Plaudite confestim. neque enim tam rara, recensque
Fabula bis dabitur. meritos expromite nummos:
Iustum operae pretium, pro mimo postulat aera
ARGOLVS exhibito, dignus mercede sua vir.
Nam mirabilius nil coena ac scena Thyestae
Viderit, Argivis toties spectata theatris.
Istud enim vero est longo suspendere naso:
Ac ferruginea gentes deludere larva.
Vt Spectatores quondam delusit hianteis
Roscius in Scena. nam postquam dixit, Avete;
Cum reliquis simulans Actoribus, atque Chorago,
Per posticum abiit; retro quoque pinsere doctus
Ludibrium, populo in scamnis aulaque relicto.
42. Astrologis toto Socii tunc splene litarunt.
Turbidus exoritur risus, moerorque pudorque
Alternisque jocisse per convicia vexant:
Vidisti volucres coelo, LUDOVICE, cadenteis?
Cur non cepisti? pro quanta haec turba malorum!
Quae tenebrae! Superis grates. evasimus Orcum.
VRSE, die exorto succensam extingue lucernam.
Tandem etiam invisas licuit cognoscere stellas:
Argo, Phoenicem, leporem, coruumque gruemque.
Inspicite in fontem. sine sole videbitis umbras
Salparum, et magni Lydorum Regis acutam
Effigiem, longis digitis digitis utrinque micantem.
Vertimur ad Vatum praesagia. Vah, Petosirin
Ausonium! tetigit rem seirpo. Vah, Polybuten
Teutonicum! ambobus posthac muscasque volanteis
Praestiterit, captasque veru configere ranas.
O David qui maiores? nos, anne popellus!
Anne hi Chrestologi! credo hi, nos atque popellus.
Credibile est ipsum toto quoque pectore Solem
Risisse, atque suae stolidos monstrasse Sorori.
At saltem ludos Aelurus noster agebat.
Forsitan Eclipsin tacitam persenserit ipse.
Qualis ad aspectum Lunae confusam elephantus
Fertur ridiculus molem dentesque movere.
43. Quid si Democritus nostra hac aetate redisset,
Maximus ille Lien, cuius suavissima vita,
Nil, nisi risus, erat; quid diceret: ilia et ora
Haud dubium quateret toto pulmone solutus.
Temporis acta sui ridebat: gaudia vulgi
Vana: Neoptolemos auroque ostroque rubenteis.
Ridebat textas aquilas in vestibus albis:
Pictaque Sidonio vexilla volantia limbo:
In quibus ex auro simulati terga dracones
Spirabant: nec non et tintinnabula currus
Laurigeri, et trabeas, servumque curulibus altis
Cum Domino extantem, et silvestria nomina, Fascer
Signa Magistratus, formidandasque secures.
Ridebat veterem Romam, ridebat Athenas:
Ridebat sumptus, nova quos Victoria fecit:
Interdum et partos caesa de pace triumphos,
Olli materiam risus dabat obvia magni
Principis Aula, et equi, plures asinique sequentes.
Et quaecunque choro deducens tibia nuptam:
Aut vetulam elatam, viduo plaudente marito.
Omnia laeta quidem. Sed nostro tempore curas,
Tristitiam, angores, Divinos, phasmata, verbo;
Stultitiam risurus erat. vidisset enim nunc
Sergestum, fortemque Gyan fortemque Cloanthum
Terriculamentis animum puerilibus ictos.
Luctanteis quosdam vidisset Solis ad umbram,
Caulibus avolsis et musco pallidioreis.
Quae caussa? horum aliquis properae compendia mortis
Finxit, ab Eclipsi trepidans. res digna cachinno.
Quid, si se gallum cristatum fingeret, et mox
Proderet hoc eantu! non tantum est unius olim
Hic morbus. plureis similis dementia cepit.
Qui vitreos, qui se volucres piscesue putabant,
Per liquidum modo jam pinnis, modo ludere pennis.
Posteritas admitte sidem. durante pavore;
Et lino et stupa rimas, et cannabe multo
Stiparunt. fuit obductus, quocunque venires,
Pessulus. immotis haerebat janua claustris.
44. Multos poenituit, TAMARISCE, timoris inepti [(reading uncertain: print unclear)] :
Erroremque suum non erubuere fateri.
Atqui non satis est, naevis se scire notatum
Turpibus, aut laesae plagam cognoscere mentis.
Emaculanda cutis. ferro sanantur et igni
Vulnera, Paeonias queis frustra admoveris herbas.
O Cives, Cives, quos Nox Ecliptica densis
Infecit tenebris: vult in abstergere faeces?
Quanquam alte insedit fuligo sontica: nemo
Desperet. possum Aethiopes Maurosque lavare,
Nam superest Medicina, malum quae corrigat istud.
Nobis in somnis illam dictavit Apollo.
Non vos Anticyras, ad tristia germina, mittam.
Si risus sanare potest, cur fletibus utar,
Et cepis, aut helleboro? melior crocus illis.
Heraclitus abest: sane Heraclitus et absit,
Prodigus in lacrimas, oculi decoctor aquosi.
Accipite haec animis. Apothecam et Pharmaca monstro.
45. Est locus umbriferae juxta confinia Silvae,
Coelum et Terram inter: Zephyrus qua respicit Eursi,
Et rigidus Boreas tepidis obnititur Austris.
In medio bellum Oppidulum, cui nomina Cervus
Indidit. exiguae quondam magalia Villae,
Crevere in portas ac moenia: quomodo Thebas
Facturi lapides coiere, Amphione ducti.
Vndique praecincta est luco, scenaque virenti.
Tota Viatoris visu transmittitur uno:
Tanta patet. fama tamen est super aethere nota.
Constantinopolim vastam, omnigenumque Cairum,
Et Mediolano maioreis provocet urbes.
Quod mireris, ames tamen, invideasque favendo:
Desipere heic nulli licitum est. quia sic statuit mos
Tempore ab anteiquo Maiorum, et Curia priscis
Vt supra renovata notis. ibi cornua victor
Cippus, et Actaeon, sua deposuisse feruntur.
Heic puerinasum, nedum aetas obsita canis,
Rhinocerotis habent, audentque occurrere pugno.
Hanc sibi delegit Regina Facetia sedem
Ex quo divertens Venator Castulus Halton
Caesaris Henrici, cui nomen et Aucupis omen
Fama dedit; cives sensit totumque senatum
Festive sapere, et magnis praeludere Fastis.
Acta probans Caesar, titulis et honoribus auxit
Amplaque jura dedit: confirmavitque Solones,
Sexque alios, numero distinctos impare septem.
Huc intret, qui vult Sapiens Octavus haberi,
Et patrare aliquid, tabulas quod compleat albas.
Vix gressu illato primam captaveris auram:
Signabit rubram facinus memorabile ceram.
Vrbs jam Quarta Charis meruit tribus addita dici.
Mille joci circumvolitant, et mille lepores.
46. Huc, quibus Eclipsis nimis est illapsa profunde
In cerebrum, veniant. nec erit locus iste pudori.
Hic, aut nulla salus. Non si Galenus et omni
Arte senex Cous sudet, meliorque Machaon;
Tantum proficiant. Recipe hoc, dictante recepi
Numine: quod contra nullus Podalirius ausit.
Inprimis modium plenum cape lucis Eoae,
Vespere collectum: et sternutamenta Triformis,
Quando est plena, Deae. roseos his adde colores;
Insignita quibus radiat Thaumantias Iris:
Et picturato si quem dejecerit arcu,
Vt perhibent, concham. Tres eius contere partes.
Tum perfunde duas hircino lacte recenti.
Chelis et aetherii subigatur tertia cancri.
Ac quoniam in semet scimus pugnare venen:
(Quod probat infligens adverso scorpius ictu,
Atque eadem curans expresso vulnera succo.)
Marsque nocens cum Saturno quamplurima damna
Mentibus intulerit pavidis; corradere, sectam
Messoris de falce scobem, galeaque Gradivi
Profuerit multum, et massam compingere in unam.
Insuper et lanam, tribus au. de quinque capellis.
Ex his, atque illis, quae ponit cuculus, ovis
Turundae fiant. tres plumas alitis Euri
Adice de collo, medio vel corpore, sumptas.
Addaturque tubae resonantis in aere clangor
Tyrrhenae: quantum rudentis acutior auris
Vna potest capere: et vacuae tria fulgura nubis.
(Sufficit ex tonitru centesima portio verno.)
Campani sonitus aeris, quod turre sub alta
Ventre cavo immensum jactans Erfordia pulsat.
(Istud enim praestare ferunt:) volucrisque caballi
Hinnitus itidem centum: segmentaque rasa
Vnguis Pegasei, cum sese Aganippide lavit.
Delphicus ista Tripus, novies Permesside lympha
Commista accipiat: sacraque coquantur in olla.
Praeterea, dum spuma tumens exsultat aeno;
Sulphurea NAR albus aqua, notissimus Amnis
Virgilio, summis imma, et permisceat immis
Summa. volat fumus: Lixivia calda parata est,
Subde caput vana maculatus imaginis umbra.
Quisquis subdiderit; quamvis tenebrosus, et astris
Oblitus, exibit, discussis nubibus Aeson:
Lautusio, redivivus io, terroris et expers.
47. At non his nugis fuit externata Sophene
Vnde nec huius eget, semper formosa, lavacri.
Argolicas generosa minas contempserat alto
Torua supercilio; timide quoque credula veris.
Nedum confictis, conjectantumque sinistris
Ominibus. quidquid saevi discriminis Annus
Allaturus erat: Fastis nihil illa moveri,
Nec dare signa metus. imperturbata, suisque
Prae scopulis scopulosa stetit, tam pectore firmo,
Tam solitis constans sibris. Turbanda minaces
Astra objectabat Calchas novus, Albus et Ater,
Italus et Teuto: rumpendi foedera Mundi:
Bella Planetarum plus quam civilia, nunquam
Visa per Europen: obsessi Solis in alto
Aethere conflictus dubios: nihil illa moveri.
Quo nunquam extiterit funestius, affore tempus:
Seu cum sacrilegi sursum jecere Gigantes
Montibus impositos montes, et Pelion Ossae;
His usi scalis. jam Mars captivus; et Aether
Palluit: inque suis tremuerunt sidera castris.
Tetrior Orbis erit facies. nihil illa moveri.
Invitam seu cum sponsam rapturus in Oreum
Sicanias Pluto perfregit cuspide rupes:
Noctis equos, et Solis equos, caligine eadem
Miscuit, et coelo sceleratum impegit Avernum.
Nunc quoque Styx oculis viventum cognita nullis,
Ne Superis deprensa quidem, manifesta patebit.
Vix possunt peiora cani. nihil illa moveri.
Quin ipsam Eclipsin, quo solvit tempore biga
Lunaris, Fratrisque intra stetit orbita jactum
Telorum: risu ducens, evinctaque sertis
Solleni statuit cantores addere ludo.
Ergo exercentes discum, solitisque recincti
Pellibus, ad plenas famosis pultibus ollas,
Euoe, clamabant celebrantes orgia, et Evan.
Cur timeamus enim? Virgo Tritonia Pallas
Defendet, clypeoque suo nos proteget omneis.
Quae situm est: unde haec audacia? quoue calore
Tanti animi! Multi magna et diversa loquuntur.
Credo, quod his habitat virtus genialis in oris.
48. Helvetiis etiam sua laus et gloria constat.
Vivat progenies animosi mascula TELLI:
Et proprias longum laudeis extendat in aevum,
Natio cum larvis haec non luctatur et umbris.
In veras acies pugnare, et corpora vera
Consuevit: non ficta Polo simulataque bella,
Eclipsinue timet. Stant quemvis fortia in hostem
Pectora. Qui pulchra pro libertate feroceis
Projecere animas, curent ludibria vulgi!
Argolicos Fastos, pene ausim dicere, fastus.
Spreverunt igitur figmenta; dieque nefasto
Permisere boves grassari in montibus altis,
Intrepidi, atque nihil metuentes sideris orbi.
Ardua roranteis ibant armenta per herbas.
Propterea non peius erat, vel deterius lac.
Non ignobilius Dominae hinc statuere colostrum.
Candida spumabant aeque mulctralia, et aeque
Caseus hinc pressus potuit sapuisse palato:
Vivat progenies animosi mascula TELLI.
Per quam prisca suos retinet Germania mores,
Germanumque decus, germanaque pectora, et artus
Membrorumque modum spirantem antiquius aevum,
Iaphetisque genus. stant primo laeta vigore
Corpora; et exterrent hostes, immania cerni.
Natio bellatrix. Quanti insurgatis in enses,
Ferratasque cruces: quo turbine torqueat hastam
Svviza ferox: testis Murza est, et Carolus Audax
Sensit: et in Regis campo testantur acerui:
Et Sembacenses manifestant praelia Calvae.
Hinc devota fides, transmissaque gloria. vestro
Aula satellitio certatim splendida gaudet.
Custodes Rex Francus amat: vos poscit Iberus:
Ad Vaticanae sacrata Palatia Sedis
Excubias agitis. Qui vult tutissimus esse
E Diadematis; CANTONUM cingitur armis.
Ipse dolor fecit Dominos rerumque potentes.
Landenbergiaci fastus, et saev a libido,
Praedandique furor; sacraque affixus in hasta
Pileus: haec vestris fecerunt otia terris.
Tangit et heredes virtus proavita nepotes,
Synceros animos. mandata fidelia Regum
Materno cum lacte bibunt intrante medullas.
Quid? quod adhuc infans pacto mercabilis auro,
Gratis non vagit: Regnoque favere docetur;
Vnde micant lances, et fulva crepundia missa.
Hoc succo crescit. Vix septima decidit aestas:
Libertas transit crebro modulata per aures.
Cantatus tenero TELLUS versatur in ore.
Vt renuens aperire caput, contempserit iram
Praefectique minas: vincti de vertice Nati.
Vt fatale suo Pomum deiecerit arcu;
Obliqua errorem non inferiore sagitta
Correctura manus. Cymba ut titubante repulsa,
Brachia diducens fluvios enaverit altos,
Tu primus, GVILIELME, jugum pepulisse tremendum.
Diceris a nostris cervicibus; atque catenas
Cum rupta fregisse sera: pulsoque superbo
Tarquinio, Brutus novus asseruisse Sodales.
Salve CANTONUM decus immortale tuorum:
Helvetiae columen, nostri instaurator honoris.
Talia jam pueri vel blaeso mumure lallant.
49. Vatibus Alsatiae sed siquid creditis, hortor:
Vivite concordes. hoc pacto ac foedere vestra
Libertas stabit. secus: evanescet in auras.
In cunis parui quorum jam sugitis aurum;
Servi fietis. si vel discordia coelo
Irruat, evertet. periit dissensibus ipsa
Roma suis. periit victrix vincentibus armis.
Quam macer et longus, tunicaque incinctus agrest!
Eclipsin Civis vester praedixerat, illam,
Si tangit Patriae propior vos cura, timete.
Tunc primum justa captus formidine Rhenus
Hostem insultantem ripa sentiret utraque;
Lugeretque dolens: immugiretque dolori
Altius, et laceris truncatus cornibus iret.
Iam, satis usque mali apparet, multumque pericli:
Quod vos Calvinus distraxerit, et sacer olim
Zvvinglius: ad dirum nigris tumulum statuendis
Dignior abjetibus, quam cedro, atraque cupressu.
Hanc, moneo, Eclipsin caveat Mavortia pubes.
Altera de coelo, quaecunque est, nulla nocebit.
50. ORdinis alterius signum est caeleste, Cometa
Vnicus: Eclipsi quacunque potentius astrum,
Omnia transcendit justo Meteora tremore.
Ille quidem tantus censu de paupere surgit:
(Non est Patricius, nec caetera sidera civem
Agnoscunt.) tamen officium praestantius ornat.
Illud obit triplex, et habet tot nomina: munus
Legati, lictoris onus, praesagia Vatis.
Praedicit, suadet, cogit, erretque, monetque.
Iudicis ad solium citat et subsellia sonteis,
Vinculaque et poenas. nec vana minatur eundo.
Nam quoties se cunque movet, flammamque comantem
Circinat, atque nothos in terras despuit igneis:
Testibus expertis, certum est praedicere clades.
Hoc etiam lictoris habet: vult nempe timerii.
Si placidum sentire cupis, venerare Cometam.
Flecte. voca Dominum formosum, atque aspice contra.
Hunc titulum certe gratum sibi quondam Hagenoae
Luscus connivens a mendicante recepit,
Divitis ante fores permisso quaerere victum.
Omnis enim lictor magni decus ambit honoris.
Consule quippe suo vix se putat esse minorem.
Qui Decimum Octavum Saecli fedaverat Annum,
Ora rubens, crines promissus: seu vapor infra
Lunam, seu rapidi supra fastigia solis
Congeries stellata fuit: non nomen inane
LEGATI sortitus erat; mandata Monarchae,
Personamque suam cum cauda strenuus egit.
Exinde Europae sparsum genus omne malorum
Incubuit. Saevus Mars et Beliona cruentum
Infrendens, Iani templo prorupit aperto,
Verius effracto. princepsque Bohemia fregit.
Fas erat omne nefas. Furiae cecinere malorum
Classica, et attonitis rapuerunt licia Parcis.
Nulla mora. in fossam detraxit letifer uncus
Purpureos Maneis, et olentia funera myrrham,
Anstriacoe, Bavaraeque Domus. luxere Britanni:
Luxit lber: flevit Gallus; flevere Sicambri.
Et qui non alii summo jam cespite tecti!
Hino, puto, Virga DEI vigilans haec stella vocatur:
Qua Pater iratus Gnatos castigat iniquos.
Ignea Lingua volans. quae sancti munere Vatis
Fungitur, ultoremque reis denunciat arcum:
Quandoquidem clemens spretus fuit IRIDIS arcus.
Sidus non mutum est. totis sublime perorat
Noctibus. ex mento barbata Philippica pendet:
Qualis in Aemathia vindex regione pependit,
Cum rubefecerunt hominum duo frusta Philippos.
Infans si forte hirsutus, vultuque pilosus
Editur; horrescit genitrix: pater ora retorquet.
Hoc Astrum, de quo loquimur, minimumque: recensque
Vix utero egressum est, et adhuc a matre rubescit;
Barbatum tamen est. Sapientia Numinis aequi
Sic statuit. Quoniam THESBITAE more VIDENTIS
Mittitur, et vim vocis habens, terrere rebelles
Indomitosque viros, scelerumque horrore superbos:
Ne contemnatur; veluti puer a Goliatho
Irrisus Pastor: spissum Deus ipse vaporem
Accensum ingenti produxit in aethera tractu:
Illustremque dedit barbam, lateque timendam.
Fax haec non puerum est induta; sed ore virili
Intonat: et nunquam spectatum impune Cometen.
Intonat: et terris vertentem regna Cometen.
Discite justitiam moniti, et non temnere Divos,
Quare adeo Eclipsis se non mihi conferat ulla.
Nimirum hanc certus Naturae dirigit ordo.
Vnde diu nunquam, paucas duntaxat in horas
Durat. et exigua stringit formidine visum.
Ast ego communi digressus ab indole, Terris
Desuper incumbo: nec, ut Hesperus, affero molleis
Blanditias, gracili modulari indoctus avena.
Terribilis Tubicen cieo ferale metallum:
Et supet arma volans hostilia tympana pulso.
Quid mediter, satis hoc mea vestimenta loquuntur.
Cernite caudatum. caput, impexique capilli
Prodigiale rubent. Durus sum Nuntius Orbi
Missus: ONUS jubeor, multasque indicere mortes.
Bella, famem, pestem, sexcentaque fulmina clauso
Porto sinu. Plerumque mihi tunc, vindice coelo,
Apparere datur: noxarum immania quando
Excessere modum; et scelerum per devia torrens
Restagnat. Quid enim? viduas elidere saxo!
Pupillos fraudare bonis! pervertere jura!
Incestos laudare toros! tunc solvere crines
Fata vocant: longo rubrae tunc flumine pallae
Induci, et suticam, toruosque ostendere vultus.
Hirsuti ELIAE squallentem indutus amictum
Imprecor: e coelo descendat Sonticus ignis:
Teque, tuosque viros quinquaginta otius omneis
Devoret. Hoc genus, hi mores, haec forma Cometae.
51. Natales Eclipsis habet, quaecunque sit illa,
Longe diversos. audi, TAMARISCE, canentem.
Cynthius, et sudo resplendens Cynthia coelo,
Sunt Latoni genae. sed Olympum masculus Heres
Possidet, et regnat. tamen ista lege tenetur,
Dimenso radiante suam nutrire Sororem.
Id facit: et quovis alimentum mense reponit,
Argentum purum. nam nobiliore metallo
Gaudens, ipse suos aurum seponit in usus.
Vnde ornamentum capitis, radiosque, comasque
Et praefulgentem chlamydem, torquemque decorum,
Frenaque, et igni pedum soleas instauret equorum.
Regia SOLIS enim magno nitet aurea luxu.
Quantum instaurandis toties insumitur HORIS!
VER breve et acris HIEMS, meliorque AUTUMNUS, et et Aestas,
Servitium gratis non praestant. Scilicet aureis
Incincti sagulis stipendia debita poscunt.
Plus neque LUNA petit, quam quod sociabile pactum
Censibus addixit. simul atque a Sole refecta est;
Et faciem fulgor ditavit menstruus album:
Laetior exsurgens, postquam dedit oscula Fratri:
Et junxere arcus, et concussere pharetras;
Secedit: quoque est abeunte remotior. illo,
Plena magis, solito formosius erigit astrum.
Quanquam autem hoc vetus est: Varium et mutabile semper
Femina; nulla tamen vincit vertigine Lunam.
Nunquam eadem, semperque eadem, mutatur in horas.
Fit gravior levitate sua. leviorque vicissim
Fit gravitate sua. variat: nec vestis babetur
Apta Deae. jam longa togae multitia poscit:
Iam contenta brevi tunica soccisque coruscis.
Iam vultus tenues, et inania cornua tollit.
Stultescit quandoque. etenim cum pallet, et altum,
Telluris subeunte globo, decedere sentir
Splendorem, accusat Fratrem, lucisque rapinam
Imputat, immeritoque ablatos exprobrat igneis.
Tum vero et sagas matres, notasque novercas
Aemoniae, ad luctum vocat, auxiliariaque aera
Implorat. Quatiant pelues, minuantque dolorem.
Inde furens ultrix, poenaeque in imagina tota
Celsius artollit Bigam: nocituraque Soli,
Qua potis, et qua non potis est; Per Sidera, Frater
Redde meam sortem, clamat, Praedator inique.
Debita jura negas sic te partiris, et assem
Maternam! sic assertam me in sceptra reponis!
Scilicet ipse diem ducas, niteasque superbus:
Semper ego caca moerens in nocte relinquar!
Ni mihi des lucem; nequae tu lucebis. opacum
Subiciam corpus. simul obscurabimur ambo.
Qualiter infanticum jam Salomonius ensis
Instaret: turpis dicebat et impia pellex.
Nec mihi, nec tibi sit. ferro dirimente secetur
Iudicium. liteis divisus terminet infans.
Ingenio simili plus quam muliebriter uti
Sueta Soror Phoebi, conscendit in aethere clivum,
Furta parans: et, ubi currus Ecliptica tangit
Linea fraternos, (lustrans quippe omnia movit:)
Insidias struit, atque obliquo tramite sistit.
Ecce venit laxis Titan invectus habenis,
Ignarus rerum, tamque immedicabilis irae,
Qua flagrat vesana soror. Furibunda repente
Prosilit, arrepto tum tempore: et, improbe reddes?
Ingeminat. viden, ui me denigraveris! hic sum
Pauper, inops lucis. simul haec, simul atra juvencos
Obicit. (et magicis credunt urgere venenis
Nonnulli. quoniam triplicem coluere Dianam
Thessalides; Diti, silvis, et in aethere notam.)
Omnia terrisici aurigae mugitibus implent.
Quadriiuges terret novitas inopina: Phlegonque
Et Pvrois reliquique pavent. fit pugna fremorque
Conflictu modico. Donec Sol verbere et ore
Exhortatus equos, superata pericula transit:
Et fatuam linquit post libera terga sororem.
Exclames: Tantaene animis coelestibus irae!
Mirum! tota redit mox gratia. Discite saevi
Mortales, odia haud multos extendere in annos.
Victis, confessisque Reis ignoscere pulchrum est.
Atque ita communis Naturae Eclipsis habet se.
52. Sed moriente Deo, quum diro in stipite clavi
Suffixum ferrent, procul a tellure levatum:
Nulla in sideribus fuerat deprensa simultas.
Pace ferebantur. concordia maxima morum.
Plena incedebat roseo Latonia vultu;
Nec cornu, nec fronte minax, sed amabilis ore,
Inque sinum ridens. nam paullo acceperat ante
Luminis insignem gazam, et praedulce serenum.
Vnde recedendo jam tanto opulentior ibat,
Nocturnos inter Coeli Regina pyropos.
Non illi se ferre parem pulcherrimus ortu
Lucifer, et Veneri nimium dilectus amanti:
Non jubar Arcturi, aut nitida cum conjuge Cepheus.
Cum subito nil tale timens, nihil ausa, nihilque
Ausura, in nodum tortis quasi tracta capillis
Abripitur, fratrisque sui substernitur orbi.
Obtegit, et jactus telorum intercipit omneis.
O stolidum genus Isacidum! hoc deterrima Iudae
Proluvies olidi non observastis Apellae!
Sin observastis; non crimina vestra notastis!
Squallet humus: livet coelum: caligine Mundus
Volvitur, et tenebrae subtexunt omnia densae:
Imptaque aeternam timuerunt secula noctem.
Nam consternatus stellis trepidantibus aether,
De medio pallere die, atque albescere coepit.
Nec micuere faces, propius quas dicere posses
Spectari: verum, constaret ut esse remotas;
Scintilla verunt vibratis crinibus ignes.
Voxque per Aegyptum clarissima Solis in Vrbe
Personuit stupefactus enim clamabat ACHIVUS:
Aut patitur Primus Naturae et Maxumus Auctor:
Aut ejecta Polis solvetur Machina Mundi.
53. Hanc, TAMARISCH, frequens Eclipsin expende, tuamque.
Quaenam? ais. heu, nescis! quam mox patiere: patique:
Cras potes, aut hodie. nihil est incertius. occidui sunt
Mortales. Totus quando obscuraberis ipse,
Nulla tibi Eclipsis poterit contingere maior,
Horridiorque simul. gemini frangentur ocelli:
Palpebra nictabit; dilectaque sidera hebescent.
Incipiet toto visus decedere coelo.
Quicunque aspiciet, sortem miseratus acerbam
Flebit: et huic nocti, dicet, succumbimus omnes.
54. Nempe times istam! recipe haec solamina contra.
Maiorem Eclipsin cum CHRISTO passa MARIA est.
Namque ubi Mons, Solymam prope, tollit in aerae dorsum,
Et putribus squallet feralis Golgotha caluis:
SOLEM IVSTITIAE scis occubuisse, profundis
Submersum tenebris, quas Nigra ut LVNA creavit,
pulchra UT LVNA prius, formosi Femina partus.
A brevibus tenebris, sensim crevere tenebrae
Productae in longum. faciem nox occupat atra.
Sputa, catena, flagrum, spinae, crux, lancea, claui,
Cui non offundant nebulas, lumenque retundant?
Heic SOLEM patientem et corpore LVNA cruentum
Inuasit subjecta Cruci: tanquam ubera monstret,
Astiterat Nato crudelis et aspera virgo.
Alterno aspectu cruciatur VTERQVE PLANETA.
Inque vicem vehemens caligo intenditur. altas
Egit in ambobus radices caussa dolendi.
Saevit amor stimulis, tormentaque mutuus auget;
Ac velut in speculi luctum rotat aere reflexum.
O Fili; o Mater; quin jam nec Filius ille,
Ista nec est Mater; MVLIER (quid tristius?) audit.
Iam Mulier, quae virgo prius, Genitrixque pudica.
Sensit ad hanc vocem succedere maius opacum
LVNA PARENS, quatiturque sacris horroribus artus.
Ante Dei Mater, Mulier nunc incipit esse,
Ex reliquis, ceu passa Virum. communibus una.
Deficit in statuam: nec jam loquiturue, gemitue.
Ipse suas vireis maeror consumpsit; anhelat,
Non clamat dolor inclusus perque omnia magnus;
Sed stupet. hoc quoniam restat de viribus unum.
Isti sunt veri Solis Lunaeque labores,
Has tenebras manibus palpes. SOL denique fixus
In Cruce diriguit, pressoque obmutuit ore.
Flebilis adversum contemplabatur Imago
MATRIS: et, ut multos luctus commiscuit una
In vespertinam demum conversa Figuram
Pallida LVNA pluit, rubicunda flet. alba liquescit
In Lacrimas: lacrimas expresso sanguine mistas:
Lamentabilibus singultibus interjectis.
Stat tamen, ignorans, jaceat miserabilis, an stet,
Exspiraturae similis, ceu virgula fumi.
Sic quoque stat Stabat. legitur; cecidisse, probandum est.
Non illi imponas genus aerumnabile morbi,
Quae sine labe fuit concepta et mortua, Spasmum.
Sed dolor augetur. nigrescunt omnia circum.
Ore color nullus: nisi qualem falce resecta
Buxus habet, Parioque effictum marmore signum.
Tandem animam gladio penetrante elanguit instar
Extincti cerei, cui forma et flamma recessit.
Nulla fuit, nec erit par huic Eclipsis in orbe.
55. Marce: per hos oculos in nocte et morte natanteis,
Posce, per hos, inquam, Solis Lunaque labores.
Vt relevare tuos (quid enim sapientius optes?)
Dignentur. simul atque advertes nubila fundi;
Pupillamque trucis lethi confixerit horror:
Abdere in has tenebras, unaque assuesce moriri.
Quid trepidas? Et ad hoc verbum percelleris oscum.
VERBUM DIVINUM mortali in carne moriri
Pro te sustinuit: cupias tantumne mori tu?
Caesaris Augusti seclo deponere vitam?
Verba pati discas, ut ferre et verbera possis.
Si sapis, et recte sentis, praecepta per osca
Ampliter incicures tolerare asuesce laboses
Ruspari poesnas, aquilis urvatus et alpis.
Si sancti Crucii aestemia est: nist fucile, pilpit
Sardarunt vates, qui contemplare futura
Institerunt; solata libens, et querquera torta.
Caldaque suscepsis, nihil eiulitando: licet te
Talipedantem, incoxatum clunabula scaeva
Vngustique rudes, acieres atque catetae,
Concta inebra, et gramiae vexent. loebesus es inter
Tot viduertates Christo Duce, et auspice Conso.
Huius enim pro te fusus circaneus assir,
Arferiam exsuccat: jam tu reses esse cracensque!
O pudeat, bliteum stlembumque ad sidera ferri.
Crux dat acupedios, celeresque, ut faminat olim
Frendere dura solens Paulus. sollenitus ergo
Malis cum Christo, cumque eius Matre moriri,
Quam quovis cum Rege mori, sis purus honestis
Moribus atque nitens. Letho sed barbarus esto,
Scilicet optares placide concedere Fatis:
Leniter exsolvi: solanteis inter amicos
Componi somno: naturae solvere censure:
Oppetere in thalamo. parere vocantibus umbris:
Exhalare animam floris vel luminis instar.
Sunt isthaec molles nugae Tamarisce, moriri
Te cupiam. manat namque hinc et rursus oriri.
Quod non dat quodcunque mori. Mariana recessit
Post Tres Eclipsis Nasarenaque LUNA refulgens
Splendidior surgente suo cum SOLE revixit.
Tu quoque fatali quamvis caligine mersus,
Nenu despera nece te procitante. memento,
Quod bitiens exsulque fuas: Tempestaque semper
Obveniat natura probis. aliuta nequibis
Verruncare malum. vitai scamberat ardor.
Indecorabilius molto moriere. feramus.
Nemo est impunis prognariter obpuviatus
Vtcunque effudas dacrumas in nocte cnephosa:
Post tenebras spera lucem: post nubila Phoebum.
56. A diverticulo primum redeamus in orbem
Nemo igitur, dicas fortasse, volubilis aevi
Divinare potest finem, et spatia ultima? Nemo,
Ex solo astrorum cursu: nec si Argolus Argus
Factus, centum oculis videat, praeceperit unquam.
ANTEIQVOS VATES, quos nobis sacra vetustas
Proposuit, spiransque Deus: veneramur, amamus:
Excipimusque Novos colaphis, plenaque matella:
Aut sudibus, quoties desunt unguenta, perustis.
Atqui atqui inflata est casuri buccina mundi!
Sed quo successu? Fertur nam musteus atque
Entheus in Bromii spuma, vitroque trilibri:
(Illo illo ingenti, ventremque implente capacem
Saxonis, Antaeum manibus quoque ferre potentis)
Occasum praescisse et praedixisse Lutherus.
Deinde calens vino Praeco Campanus adusto,
Ex umbone ferox. (hodieque est Clivia testis:)
Inque ocreis natus Stiffelius. o Coriandrum!
Vlla virum ex corio scissum num protulit aetas?
Dic: ocream talem genuit quo tempore cerdo?
Barbara vox, inquis. Coriandrum, nobile granum
Significat. Graiae tu sic illudere linguae,
Et Latio! caput humanum conjungere equino!
Ac si in nominibus bacchantum Spermologorum
Non liceat lepide nugari, et flumina risu
Sistere praegelido. sed rem veniamus ad ipsam.
Quis curet nomen? STIFFELIUS iste Propheta,
Si quisquam, magnus, pellitus, digna COTHVRNO
VIVO verba dedit. Cives accurrite, cives
Post sex (HENRICO, nisi fallor dixerat olim
VVOLFGANGUS, melior Vates.) advertite Post sex,
(Menses anne Dies, totum mentire, vel Annos?)
Post sex, eversus succumbet funditus orbis.
Extremusque Dies veniet, compage soluta.
Mox aderit Summus Iudex. estote parati.
Quod superest Cereris Bacchique, absumite laeti.
Factum, ocreate, puta. neque enim calcaribus ullis
Est opus hoc ad iter. Pastorem armenta sequuntur.
Quis novus hie Panthus, arcis Phoebique Sacerdos,
Inclamans Phrygiam Danais vastanibus urbem:
Venit Summa dies et ineluctabile Tempus
Dardaniae. fuimus Traes: fuit Iltum, et ingens
Gloria Teucrorum, (Stultorum Ruricolarum.)
57. Ceu mappa data signa forent; age; Protinus omnes
Confluere ad Thyasos, et, vertere in orgia noctes:
Diffluere in luxum, Venersque exempla nefandae,
Profluere in calices et dolia. ludere in illis.
Quomodo Tyrrheno ludunt Delphines in Alto.
Arcae opibus fractae vacuantur: perque fenestras
Projecere domos, et Mundi frusta labantis.
Cum laribusque Foci, penus, et cum Smilace fornax,
Omnia inexpletae penitus donata gulae sunt.
Vivebatur enim nil Bacchanalia praeter;
Inversoque modo. vesano ululante tumultu,
Centauri, Fauni, Dryades, flavaeque Napaeae
Conjunxere choros. vitulus proponitur assus:
Qualiter Hebrei statuit Gens sanguinis aureum.
Ad vitulum vituli saltant: vitulantur et ipsi
Ludum exercentes. prima optima vina dabantur:
Vltima, post Festum, nil Cotis habentia, cellae
Deterioris erant. Lacrimis plena hydria stabat,
Et salsas fundebat aquas, oculosque liquenteis.
58. Ventum erat ad fundum. vappam jam trulla vomebat:
Deque cadis olei faetens stillabat amurca.
Interea post sex nulli se evolvere Soles
Elysii: nec spes vitae promissa beatae
Affulgere Polo. totum sine fulgure caelum.
Immotae nubes nullum mutire tonitru.
At proculex oculis tunicatus lixa proseuchae
Fugerat in tutum: tanto foetore relicto;
Arunci quantum pingues non mille dedissent.
Ergo truces moestique, etiam vix flere valentes.
(Includebat enim lacrimas dolor) ire per omnes
Quaesitum saltus, per et invia et avia. frustra.
Sero Abderitae sapitis: postquam omnia luxus
Vastavit, mentisque stupor. Stiffelius ipso
Nomine debebat vobis suspectior esse:
Accelerare fugam semper de more paratus.
Poscit equos Ocrea, et rapidis aufertur habenis.
Devoveatis eum dirislicet, et nebulonem
Indignum siliquis, indignum luce vocetis:
Ille saginatus tanto maiore cachinno
Post carecta latet, ficumque ostendit et unguem
Infamis digiti vobis, sannasque sonanteis.
Ite levis vulgi faex, indigenaeque redacti
Ad scabiem, micasque canum, lapidosaque corna.
59. Quis furor, ex Ocrea Mundi producere Fata!
Hoc etiam est ultra erepidam faedissime Sutor.
Prae soccis, aliquid semper plus calceus audet.
Plura requiruntur, toto quae publica coelo
Praecedent orbis supremam signa ruinam.
Longe alio horridior, quam Sol eclipticus, ore,
Delius insolita ferrugine luridus, apparebit
hians. disco obtuso, vultuque minaci.
Delia sanguineum lugubre adversa rubebit.
E cineris sacco mortem Iucere putabis.
Agmina stellarum sine lege, sine ordine mista,
Discurrent instar Iapsi Phaethontis; et igneis
Crinibus excutient, palantia limite nullo.
Nubilus ostentis trucibus replebitur aer.
Vndique fulmineis resonabunt omnia nimbis.
Cuncta suis Elementa locis emota recedent.
Terra tremet: Maris unda fremet; decumamque procellam
Altior attollet, jactis ad littora phocis.
Flammea per medios current incendia campos.
Cum scopulis summi montes, ut cera liquescent.
Quae tunc Terrigenum facies? quis pallor in ore,
Corde pavor? Tellus pedibus quassata dehisce.
Clamabunt; aluoque tua tua viscera conde.
Ne videam, videarue. alius. subsidite cautes,
Dicet; et, o lapsu colles operite sepultum!
Tunc Tuba! sed motos praestat componere fluctus
Numinis, iratique minas lenire precando.
60. Scindite mortales concretum pectore saxum,
Parcite nil meritas vestes lacerare: cruentae
Descendant in corda manus. clangore tubarum
Cogite jeiunos coetus: et adeste vocatis
Procidui; senibus sanctis permista Iuventus.
Conveniant Matres, et cum lactantibus ipsi
Lactentes. aetas omnis se cernua sistat.
Sponsa cubile suum thalamis egressa relinquat:
Sponsus et ipse suum. Solymitides ite puellae.
Addite vos moestis Alemannides, addite Nymphae.
Ite caput cinere aspersae, scissaeque capillos,
Dejectaeque oculos, et palmis pectora tunsae.
Ter pedibus, nudis veneranda altaria circum:
Ter manibus passis sacratum stringite saxum.
Ter curuate genu supplex in pulvere terrae.
Quis scit, si Deus omnipotens ignoscat, et ad nos
Conversus, precibus facileis accommodet aures:
Atque olei mitis cornu, miserantis amore,
Desuper instillet, fletusque abstergat amaros.
61. Haec dicit magno possessus Numine Vates.
Ecce dies Domini, caliginis atque procellae
Imminet. Ecce Dies tenebrarum, et turbinis atri.
Tamque prope est; ut jam sensum percellat odore
Flamma minax. properante gradu, devexus ab ortu
Mundus in occasum, toto cum pondere vergit.
CHALDAEAE STATVAE MOLES pervenit ad immum:
A capite ad calcem. jam dudum evanuit aurum,
Translatum ad Medos. horum in fornace recoctum
Decidit ex humeris argentum. Graecia Persis
Abstulit, et Latro bis Magnus. corruit aere
Suffultum latus Inachium; Romanaque peila
Confixere femur. Modici de poplite ferri
Quid restat? stridente chalybs sese atterit usu,
Pes tremit instabilis, suras rubigo peredit.
Vix jam testa super. digiti bis quinque videntur:
In quibus ut speres duo vel tria posse latere
Secula: sic nec plura reor superesse: licebit
De numero mediam fortassis tollere partem.
62. Dic: quid in Europa (lustra, si tanta cupido est:
Quid pulchri sacrique vides, primique vigoris?
Bella tonant. furit emissis Gradivus habenis.
Armiferam Rhodopen populos effudit in omneis
Ille quidem. sed enim vasto cum fragmine montis
Pars in Teutoniam maior dejecta videtur.
Caesartas aguilas quis jam non vellere tentat?
Decerptis aether plenus volat undique plumis.
Omnibus in galeis pennae figuntur ademptae.
Altera perpetuos iterat Pharsalia motus.
Rastra in loricas, falces conflantur in enses.
Pax, vacuum nomen. medios sparguntur in agros
Semina Cadmaeam fatis aequantia messem.
Civiles sonuere tubae: metiturque metitque
Se seges ipsa crepans; et in horrea fertur opaca,
Filia quae Cereris reserat, jam tertia Iuno.
Res vulgata nimis. Cognatum invectus in hostem
Sanguine fraterno violat natale sepulcrum.
Rugit Belga Leo; perque intervalla jubatus
Concutitur, vacuisque fremens ferit aera malis.
Armantur tectae vulpes: armantur et ursi.
Et celeres pardi, gryphesque in montibus altis.
Et quaecunque fera est clypeata, ant casside fulget;
Militat hoc ipso, cristisque incedit avitis.
Nomina magna sonant: tumulos implere duellis
Ambitus insanit: rectaque ascendere in orcum
Cum phaleris, et cum calcaribus, et nigris Diis.
Trux Othomanni genum pecus in peiora superba
Fronte ruit; tollitque minas, et cornua fastu.
Odrysias vexilla movent errantia Lunas.
Saevit inexpleto feralis bellua rictu.
Iam per Pannoniam conatur adire Viennam.
Iam per Dalmaticos rimatur viscera saltus
Praecipuus furor in Venetos. latrantibus obstant
Patricii canibus. vim masculus Adria ponto
Frangit, et illisos scopulis defraudat hiatus.
Sarmaticam sua Erynnis agit suus ardor in arma
Lechica nil metuit proles: sed Vistula plorat.
Suecia Gustavi necdum satiata trophaeis,
Arctoas acies lituis Borealibus inflat.
Tessera bellorum est, quam dat Mezentius olim.
Nec Mortem horremus, nec Divum parcimus ulli.
Danus inhorrescit: magnoque agitata tumultu
Cimbrica tempestas refluas despumat in iras.
Caedibus a Iternis funest Britannia Sceptrum
Polluit: et jugulis hebetatur lassa securis.
63. Nulla mosa est. aderit tandem praescitus ab omni
Parte nocens: monstrum horrendum, quod se omne supra
Numina jactabit, summaque sedebit in Ara.
Thure calens, plus quam Deus (et quid maius habetur?)
Oppositum Christo. Non longe fertur abesse.
Praecedunt Prodromi: Fastus Fraus, Luxus, Egestas,
Perfidia, Ambitio: Pax personata, Dolique
Visco avium tincti: bifrontes, atque bilingues;
Quorum opus et labor est, oleo inflammare caminum.
Verba quidem balant, sed facta et crimina latrant.
Ancipitem sonitum labra ac praecordia miscent.
Blandiciae, promissa, preces, Iovis omnia plena;
Immensumque nihil uno stabulantur in ore.
Nulla fides pietasque viris, qui castra sequuntur.
Rara fides etiam solitis praecedere castra:
Rarior in mediis castris, vel Punica certe,
Hannibal ante volans et retro perfidus errat.
Iuxta, infra, supraque aciem. Fas omne sub ungue est.
Nunquid (io) propter pacem jam bella geruntur?
Nunquid (io) potius bello Pax alma fugatur?
Dic: quotus ex merito Patriae Pater. omnia Fiscus
Devorat. absorbens mare fit, nunquamque redundat.
Praetextu armorum, vanae sub imagine pompae,
Publica privatis inhiant aeraria nummis.
64. Virtus est, vitium fugere, inquit Horatius. ohe!
Flacce, quid? o mores, o tempora! tempore nostro
Virtus est, vitiis insistere. Qui sine fraude est,
Ibit in exilium reus, ad Garamantas et Indos.
Respice Scriptorem, qualem Florentia pavit.
Amphisboena biceps quas non penetravit in Aulas!
Velleris aurati fit eques: qui vellera ferre
Debuerat piceis infecta. suumque cruentis
Machia-caedendum-Vellus praebere machaeris.
Exin nulla quies; virtus vix proicit umbram.
Vtile laudatur. quod Honestum est, quaerat agaso.
Verba volant: facienda jacent. donanda manebunt
Centum occlusa seris. Nunquam prodire licebit.
Thesauros ratinens Arca, est Daneia Turris;
Cuncta, ovemque ipsum, quamvis se vertat in imbrem,
Eludet. Calvi observa Branconis alumnum.
Pollicitis immane tonat: nec decidet ulla
Stilla tamen. Siccae nubes, semperque coruscae.
Scilicet his aulae splendent, raroque rigantur.
Candida sub sterili dependent vellera Coelo.
Quis Coelum curat? Bona sunt in amore caduca.
Parva Rotae species, Fortunae lubricus axis,
Orbibus immensis summi praefertur Olympi:
Divitias et opes, aliquo vix nomine dignas,
Virtutis contemptor amat. cumulentur ut auri
POndera, crudeli ferro pugnatur et auro.
Quaeque brevi nullius erunt, sibi quisque rapina
Attribuit, praedamque facit. pro vilibus umbris,
Et nitida cinerum gleba, pro pulvere terrae,
In cineres abeunt, et fiunt pulvis et umbra.
His vitiis et vana fides accedit, et ora
Fissa dolis, famae strepitus, mendacia mille.
Seu nova narrantur, seu praelo impressa leguntur;
Quid credas? in quam referas audita bilancem?
Histrio se vultus variat, cordisque Sinones.
Intus atrox habitat Catilina, forisque Camillus
Apparet; totus sibi dissonus. Vnus et idem
Fucus, apis, lupus, agnus erit: et amicus et hostis.
Cui caput optaret demptum cervice recisa,
Pronus adorabit. protendet ad oscula dextram;
Laeva manus sicam solvet. cum fulgure ridens
Flectit: et o dulcem (clam detestatur) Orestem!
Enectumque fame malit, cum invitat ad offam.
Donatur pro pane lapis: monstratur et ovum;
Scorpio porrigitur. piscis mutatur in Ibin.
65. At, puto, IUSTITIAE saltem sua jura relinquunt.
Cras, Tite, solvetur merces tibi debita. falsum est.
Pignus adhuc hodie referam cum foenore: falsum est.
Nullo imbutus heri sum muneris unguine: falsum est.
Bullatae leges, et conceptissima verba,
Et Iusjurandum, signum Maiusque, minusque
Chartaque cum cera plebeia et regia: nugae!
In Testamentis quae corruptela! resignant,
Quo placet, intruso; toto licet asse remotus
In vivum Cossus verbis peccarit et herbis.
Quid valeant tabulae cum Testatore sepultae?
Arguis, et dictis confutas facta? negabit
In collum laqueo dignum mentitus; et astra
Ostendet digito: per eum, qui condidit illa
Captator jurans horrendum, et in aethera frendens.
Et speremus adhuc Mundum consistere posse!
66. An referam, quidquid lasciva insania peccat?
Oedipodes, Phaedrae scelera, Aegisthique silete.
Nostro aevo neptes ex gnata sustulit unus:
Ipse suae prolis (Furiis horrentibus omen,)
Factus avus; mirusque gener: generoque nefanda
Coniugis improbior factus socer. Integer huic vir
Iocastae collatus erit. Tunc scilicet astra
Clauserunt oculos, ne probrum immane viderent;
Quale Mycenaei vix adspexere Penates.
Quos tamen effugiens sol et revolutus in ortum,
Attonitos dira detorsit ab urbe jugales.
Femineo quaenam videas spectacula circo?
Aede Pudicitiae versa, pudet esse pudicas.
Iam non aera petunt omnes, cum corpora vendunt.
Dant etiam: ut saltem merx sic quoque vilis ematur.
67. Aspice Parthenios caetus. Quota Virgo meretur
Nomen adulta suum? titulo contenta superbit
Hypsipyle: canta est, sed non et casta Neaera.
Respicimus fines, non significata frequenter.
Nam quid significet Virgo, non respicit unquam
Filia Mechtildis Glaphyrae: non respicit Hecla,
Quae sedet, et spectat Laribus vicina Bathylli,
Ex maculis, quot praetereant, ut femina culti
Ad speculum juvenes. oculos tunc prodigit omneis,
Et centum geminis plureis optaret habere.
Occurrunt passim pictae sine fronte puellae:
Exertaeque sinum longe Iateque patentem,
(Quem tamen armatus melius velaret echinus;)
Haud secus ac plenae distendunt ubera vaccae.
Ferre putes ad molle forum duo cymbia lactis.
Virginis haec sertum gestet, quae vertice cristas,
Suggestumque comae, tabulataque serica portat!
Virginis haec titulos curet, quae felibus olim
Invida, nocturnas visitque agitatque choreas!
Virginis haec Zonam! cui balthea militis haerent Appensa: et notis fulserunt cingula bullis. Virginis haec florem! quae desiit esse bilustris
Florida, et a Veneris jam dudum saucia spina.
Prostituit corpus: quum nondum ducere fila
Sciret, acuque suos in trama pingere amores!
Virginis ista nives! niveum quae ostendere collum
Gestit, et a media plus quam cervice retectum!
Virginis haec mores! quae cincinnata sub aure
Cum gemmis electra gerit, Electra futura.
Quid refert? Nympha Oceani, an soror impia Orestis.
Virginis haec nomen! quae torua et veste virili
Braccata incedit: sed non nisi mollis Amazon
Alteram amat pharetram petulans, aliasque sagittas.
Virginis haec * * * Caetera desiderantur.
68. Haec ad Danubii ripam propioris: ubi stat
ARX NOVA, jam muris non aspernanda refectis.
Dii liquidi! quantis moles asperrima damnis
Praestructas afflixit Hyems! aduoluit aceruos
Crustarum immaneis! glacialia frangere pontem
Frusta minabantur, porro indignantia sisti.
Intumuere animi Fluvio. Spumosior Ister
Saxea frena ruens, et cuncta repagnia rupit
Claustrorum multoque involvit gurgite campos.
Sed nunc aggeribus reparatis mitior intra
Septa fluit: cursusque modos iterare prioris
Cogitur: et placidis descendit lubricus undis.
Haec est Humanae uitae labentis imago.
Iam fastu erigitur, ceu fluctu, et concitat aestus:
Impatiensque sui spatiosis ludit in arvis.
Mox iterum luctu ac curis, velut aggere septa,
Intra alueum depressa meat; vicinaque morti
Anxia contrahitur: positoque tumore residit.
Danubius quaerit sua Fata ideoque citatis
Passibus Euxini contendit ad ostia Ponti:
Nos scorbe contenti quavis. Dilabimur omnes,
In mare, sicut aquae. Lunae Solisque labores,
Praeteritae Eclipses, cum praeteritisque futurae,
Quique Mathematici in coelum (fiducia gentis!)
Ponitis os vestrum, terroresque inde cietis.
Cum Macris pingues, cum toruis ora venusti:
Pleridumque Chorus Musae, formosa Thaleia:
Tuque o distinguens arguto pectine crines
Euterpe dulcis: quae carmen amabile nobis
Dictasti. Vosque o Manifesta, obscura et Amoena:
Insulsi salsique Ioci, Lepidaeque Camoenae:
Quadrati et teretes Satyri, SAtyraeque valete.
FINIS.
PERIOCHAE PARS I. Continens Praeludia.
1. PRaeludium I. Auli Persii Satyrographi pronuntiatum, falsum. Poeta Coniectantis Astrologiae vanitatem confutaturus, falconis volatum imitatur. Invocatio.
2. Praeludium II. Magnum inveniri discrimen inter figmenta ingeniosa Poetarum, et deliria divinantium Astrologorum, idque deprehendi ex cuiusque proposito et scopo. Vtrum praestantius sit, Ciceronis DIXI, an Maronis FINXI.
3. Praeludium III. Probantur dicta illustri paradigmate, desumpto ex Lib. IV. Virgilianae Aeneidos. Tametsi enim Aeneas Didonem nunquam viderit; adeoque omnia conficta sint: sic tamen explicari et quodammodo demonstrari vesani Amoris indolem, caussas, facta, mores, fata. honesta legentium voluptate, utili ad omnes mortales noticia. Vide, si placet in Silvis nostris Lyricis.
Lib. V. Carmen XI. quod inscribitur Mysterium Delphicum.
4. Sane vel hinc constare, non raro plus deberi Poetis apte falsa canentibus; quam alteri cuivis inepte veri similia narranti.
5. Astrologos plerosque nolle videri, quidquam comminisci: quum tamen saepe saepius terrifice fabulentur; nulla emolumenti habita ratione, nulla oblectamenri illecebra: Sola coniectandi assuetudine, vel mentiendi libidine.
6. Quid passim Calendariis, (ut vocant) vanius! inde peti lucrum ex aere, non ex coelo.
7. Proceditur denique a praeludiis ad ipsam Eclipsin Solarem Anni 1654. illa enim, ad confutandam Mathematicorum vanitatem, efficacius assumi nil posse. Cur Auctor Euterpen invocet prae Vrania.
PARS II. Antecedentia Eclipsin.
8. ANdreae Argoli, Itali, Patavii olim Mathematum Professoris, et Israelis Hiebneri Germani de Eclipsi hac,
praecox sparsa opinio, Anno 1651. inde varii motus in populo.
9. Rumores, paralogismi, terrores!
10. Augmenta fabulosa. Nova novissima. Hermannis Sartorii auxietas, et propositum.
11. Auctoris colloquium, Egrae habitum. cum duobus Mathematicis, super Eclipsi futura.
12. Horrenda ominantium somnia.
13. In primis de Romano Imperio, ad Turcas devolvendo. Caussas Auctore refutante.
14. Serenissimae Domus Austriacae Fortuna, Virtus et Gloria. Nullam Eclipsin huic Soli obstare.
15. Astrologos convictos, partim dedisse manus, partim verba. FONS Acidularum Egrae, an Eclipsin sensurus?
16. Duum Vespillonum Egrae visorum, in caupona madena confabulatio: et animosus Eclipsium contemptus.
17. Inter VVeidam, Superioris Palatinatus oppidum, et Arcem Parcsteinium, flebilis catastrophe excitata a duobus Militibus, ex occasione futurae Eclipsis. Mulieris viduae calamitas.
18. Quomodo Auctor Ambergam reversus, invenerit istam quoque Civitatem, non minus ecliptice laborantem.
19. Iudicium de eadem Eclipsi, Ambergae,
in foro, maxime feminarum, euentilatum; etiam Plautinis famigerationibus.
20. Ancillae cuiusdam, jam desponsae; quam Sycophantici rumores impleuerant, domum reuersae ex foro, miserabilis angor. eiusdem Dirae contra diram Eclipsin.
21. Eclipsin aperuisse, virginitatis cultum apud aliquas parvo in pretio esse.
22. Non tantummodo Ambergae, sed et alibi timorem superstitiosum increvisse: praesertim ad initium fatalis Anni 1654. Agitatum, ante tempus de Fontibus publicis, per aestatem, maturius obuelandis; ipso autem die critico obstruendis.
23. Textoris Augustani, Mathematicorum somnia aspernantis, commendatio.
24. Arcularii Vlmensis sapiens responsum. An Animus Hominis magnis pauoribus obsessi, aliquando vires suas, inter pericula, per Antiperistasin intendat. apparere hoc saepe in ultimis.
25. Columbae; metu Eclipsis translatae, a Marte fera, noctu grassante, occisae, verius deflentur, quam Crinitus Afer Astrologus, suam coniugem Terentiam extinctam deplorauerit, siccissime elatam.
26. VVolfgangi Malecontenti similem fortunam, Lunarem saltem Eclipsin, in efferenda uxore optantis vota: adhuc, quantum scimus, inania.
PARS III. Propius accedentia ad Eclipsin.
27. APpetens Mensis Iulius, Prodromus Eclipticus, Pancios terrores immane quantum exauget. primo in Rusticis.
28. Deinde in pastoribus. tristes simplicium hominum querelae, occasum Mundi et Solis formidantium.
29. Habito Senatu alicubi, propter imminentem Eclipsin, diu deliberatum, quod statuendum erat semel. Sancita, Civibus tempore obscurati Solis, servanda.
30. Invalescente metu, appropinquante Eclipsi, multorum charitatem eminuisse: et in primis feminarum, missis invicem litteris, ad fortiter quaevis ferenda se exhortantium.
31. Earundem luctus et pridiana consternatio ad extrema se parantium. Omnis generis Antidota adversus animi deliquium. Radix Indica mirabilis, Goffliza: si accendatur, magnarum virium.
32. Vilsia fluvius, Ambergam perfluens. Laus Dominarum aliquot Ambergensium, ex
occasione Nympharum huius sluvii expressa.
33. Franciscae Veniniae, et Dominae Sarae Paciecae, de instante Eclipsi colloquium.
34. Quale bonum Divina Providentia, ex vanis Mortalium terroribus elicuerit.
35. Vnde caecitas et stupor humanae Mentis, inquiritur: ad modum D. Augustini in lib. Confess. 8. c. 9. inquirentis: Vnde hoc monstrum, et quare istud? Imperat Animus Corpori, et paretur statim. Imperat animus sibi; et resistitur. ita pariter, et fortius quidem argumentari liceat. Vnde hoc monstrum et quare istud! Obicit Astrologus hominibus ex Eclipsi vana portenta: et timetur. Minatur Deus improbis, per se suosque Prophetas, vera tormenta, cometas, extremum Iudicii diem, Gehennam: non curatur.
PARS IV. Dies Criticus, sive ipsa Eclipsis.
36. DIes Criticus, formidolosam Eclipsin invehens. proinde in urbibus, pagis summa solitudo. triste silentium: terror et tremor. multa ridicula.
37. Caupo quidam, in pago, vulgo Bruck
dicto, inter Monachium et Ingolstadium , media via, sito, phanatica superstitione exoneratus, hospitibus suis gratias habet.
38. Hora Nona. Nempe Temporis punctum definitum, decretorium, Argolicum, fatale. quo plurimae Nationes, collisis genib s, intremuerunt: excepto Suevo Damino, Cosmopolitano.
39. Quomodo ad spectandam Eclipsin tam mirificam, atque Argolice notabilem, Auctor et Socii se praeparaverint.
40. Parturiunt montes: nascetur ridiculus mus.
Parturiunt Mentes: et nasus nascitur ingens; Pro obscuro nitidum tacturus acumine Solem.
41. Astrologicae Comoediae peractae Epiticharisma.
42. Repotia, bellaria Ecliptia, joci, lepores, risus. interea felem domesticum in area delicias fecisse: utique Solis et Lunae influxibus magis instinctum.
43. Ad tam prodigiosas Eclipses contemplandas, novum Democritum requiri.
44. Peccasse et deludentes Astrologos, et delusos ab ipsis: proinde ad poenitentiam respiciendum utrisque. Omni morbo medicinam paratam: huncce Eclipticum, non nisi suavi, salsa tamen, curatum iri.
45. Designatur locus, et Apotheca, in Horizonte nostro, curandis comprimis idonea.
46. Mirabile Lavacrum Heliconium, Eclipticis faecibus, et fuliginosis pavoribus abstergendis efficacissimum.
47. Sophenen tamen hac lixivia non egere: utpote nullo terrore huius Eclipsis infectam. liberam semper et intrepidam ad Astrologorum fabulas stetisse.
48. Vti et Helvetios, nihil commotos terriculamentis Mathematicorum Argolicis gloria Liberae Gentis, ab usque VVilhelmo Tello libertatis principe, toties defiderata decantatur.
49. Caeterum aliam Eclipsin fortissimis viris metuendam esse; quam scilicet Frater Nicolaus Vnderv valdensis, pientissimus Eremicola, popularis ipsorum, praedixerit.
PARS V. Corollaria Ecliptica.
50. ACometa apparente, (sive infra Lunam, sive supra appareat) certius indicium sumi impendentium malorum, quam ab ulla Eclipsi. Tria officia Cometae. De Cometa Anni decimi octavi. Cur haec stella barbata?
51. Schema Poeticum: quo naturales caussae cuiuscunque Eclipsis, sive Solaris, sive Lunaris exponuntur, ad vivum descriptae.
52. Eodem schemate demonstrari: Eclipsin, quae tempore Christi patientis contigit: omnem naturae ordinem, omnesque alias Eclipses, modo, magnitudine, mora, celeri complemento tenebrarum superasse. quippe 15. die Mensis Nisan Phase consuetum celebrabatur; quo Christus occisus, et Luna pllena fuit: adeoque a Sole remotissima, illum obscurare non potuit. Ex quo advertas Divinae Sapienriae lusum, an Consilium? hac enim ratione callida Iudaeorum nequitia, in astutia sua necessario deprehendebatur. Eclipsis ipsos caecitatis, obstinatissimos licet, convincere poterat, divinitus accidisse. ergo ob malum perpetratum: scilicet Innocentissimum condemnatum. An stellae tunc in meridie visae. Exclamatio S. Dionysii Areopagitae, Heliopoli, in Aegypto.
53 Quae Eclipsis mortalibus maxime consideranda. utique propria. cum in morte, fractis luminibus, decor omnis evanescet: De hac Mathematicis potius cogitandum: antequam tenebrescat sol et lumen, et luna, et stellae, etc. Ecclc. 12. Vb1 et caetera morituri hominis signa, symbolice descripta, invenientur.
54. Mystica Caligo: Eclipsis, non tantum
Argolica Naturali, sed et cunctis prioribus admirabilior: quam passus est Sol iustitiae in Cruce; complevit Pulchra ut Luna, tunc Nigra ut Luna sub Cruce:
Corollaria Ecliptica.
IESUS et MARIA. Hic patiens, ista compatiens. Ambo tenebris ineffabilibus immersi, in monte Calvariae An D. Virgo verum animi deliquium sub cruce passa sit.
55. Itaque cuivis moribundo, et suam novissimam Eclipsin passuro, Mortem; inspiciendum esse tunc, in hanc Mysticam caliginem: tenebrasque letales, intuitu huius fortiter corrigendas, certe ferendas. Quid sit Osce moriri cum Christo.
56. Ad Cl. Viri Andreae Argoli Eclipsin, vanis praesagitionibus cruciatam redeundo; statuitur omnino, Extremum Iudicii Diem, ex nulla, quantacunque, qualicunque sola, sive Solis, sive Lunae, praedici posse. Producuntur exempla et errores pseudoprophetarum: Martini Lutheri, Campani Clivensis, Michaelis Stiffelii Apostoli Lutherani in Austriam missi. Vltimi nomenclatura, et Comoedia, priore saeculo exhibita.
57. Actio Stiffeliana: sive Bacchanalia.
Saturnalia, Dionysia sacra. verbo: Moria.
58. Parsimonia in fundo: Poenitentia in sicco: fuga in hyeme.
59. Diem Domini magnum multo plura, horridioraque figna praecessura esse, quam unam Argolicam Eclipsin, aut Stiffelianum vaticinium. Lucae 21. v. 25.
60. Ioel Propheta suadetur legendus c. 2.
61. Quanquam autem de die illo nemo scit, neque Angeli in coelo, etc. Marc. 13. v. 32. Notari tamen posse furtivos passus, quibus Dies Domini magis atque magis irrepat. Ad hanc praesagitionem nullam Eclipsin pertingere. Considera statuam Regi Nabuchodonosori in somnis obiectam, quatuor Regna (Chaldaeorum, Medorum sive Persarum, Graecorum, Romanorum) sibi successura, immanibus et discoloribus membris preterentem. De ultimo quid superest? atqui statua collapsa non recrevit. Ergo sumus ii, in quos fines secu. lorum devenerunt. 1. Cor. 10.
62. Considera item praelia et opiniones praeliorum, initia dolorum. Matth. 24. v. 6. Tota Europa discerpitur. Sed et universus Orbis. Galli, Hispani, Angli, Scoti, Germani, Dani, Sueci, Poloni, Curvi, Recti, calentibus votis, ardentibus armis, MEUM ac TUUM, frigidum illud verbum petunt: quod brevi nullius erit.
63. Antichristi Prodromi, omnis generis exaggerata flagitia, denso agmine, alta cervice
vagantur. Quid fidei, aut fidelitatis cernis in hominibus? Filius hominis veniens, putas, inveniet fidem in terra? Luc. 18. v. 8. examina: Invenies Fidem divinam in paucis; humanam paene in nullis. Qualis bellica Castrensis!
64. Qualis Pace, domi! mores seculi, stylus curiae, character aulae! Machiavellismum et Atheismum passim dominari.
65. Iustitiae oculos non obvelatos esse, sed effossos. Libram gementi relictam esse, pro ludibrio, non aequilibrio.
66. Facinora autemturpia excedere ripas, et omnem modum. Prodigium incestuosae libidinis, omnibus seculis inauditum! Feminarum impudentia.
67. Sed et puellarum: quae casti nitoris decus saltem virgineo nomine professae, mhil minus curant.
68. Epilogus Auctoris, contemplantis Neoburgi praeterfluentem Danubium: ex formula consucta.
Quae Num. 61. in Osca Poesi adhibentur, interpretatio.
AMpliter. Largiter.
Incicures. Immansuetos.
Laboses. Labores. Hinc Nom. sing. Labos: ut honos.
Ruspari. Quaerere, desiderare, Abolitum.
Poesnas. Poenas. Abolitum.
Aquilis. Nigris. Adiectivum. Aquilus, aquila, aquilum. unde Nomen Regina avium habet.
Vrvatus. Cinctus, circumdatus. Abolitum.
Alpis. Albis. Vett. dicebant, alpus, alpa, alpum. credibile est, Alpes hinc nomen suum fortiri ab alpis nivibus.
Crucii. Crucis.
Aestimia. Aestimatio.
Fucile. Futile.
Pitpit. Quidquid. Abolit.
Sardarunt. Cognoverunt, intellexerunt. Abolit.
Contemplare. Vett. dicebant Contemplo. Estque hoc vocabulum a templo deductum,
Solata. Morbos. Abolit.
Querquera. Frigida. Abolit.
Torta. Substantiv. Tormenta.
Calda. Calida.
Eiulitando. Eiulando. Obsolet.
Talipedantem. Vacillantem pedibus.
Incoxatum. In coxas sedentem.
Clunabula. Gladios: quod ad clunes appenderentur. Abolit.
Scaeva. Saeva.
Vngusti. Fustes. Obsoletum.
Acieres. Acutae secures. Abolit.
Cateiae. Clavae. retinuit Virgilius.
Inebra. Infausta. Abolit.
Gramiae. Oculorum vitium. hinc gramiosus.
Lobesus. Liber, laetus.
Viduertates. Calamitates: quasi viduantes.
Conso. Deo consilii.
Circaneus. Circum circa, volubilis. Exundans.
Assir. Sanguis. Prorsus obsoletum, ut jam nesciatur, quid Nominis.
Arferiam. Aquam stygiam, flammatam. Abolit.
Exsuccat. Exsiccat. quasi sine succo facit.
Reses. Deses. hoc mansit in singul. Reses in plural. Hinc apud Virgil. Resides animos. pigros.
Cracens. Gracilis. delicatus. Abolit.
Bliteum. Inutilem. Abolit.
Stlembum. Tardum. Abolit.
Acupedios. Celeres. pedes, quasi ab acubus perstrictos.
Faminat. Dicit. hinc in antiquis Hymnis de S. Ioan: Baptista. famine. id est, verbo.
Frendere. Frangere. hinc Nefrens, porcellus, qui necdum glandes frangere potest.
Sollenitus. Vott. pro solenniter.
Neu. Ne. Neu.
Procitante. Vocante. Abolitum
Bitiens. Peregrinus. Abolitum,
Fuas. Sis.
Tempesta. Media opportuna. hinc tempestiva, intempesta nox, importuna, tempestates ciens.
Aliuta. Aliter. Antiquatum.
Verruncare. Vertere. hinc apud Plautum. Averruncet malum. avertat.
Vitai. Vitae.
Scamberat. Vrit, incitat. Obsoletum.
Indecorabilius. Inhonestius.
Impunis. Sine poena. Mansit adverbium Impune.
Prognariter. Fortiter, strenue, scienter. Obsoletum.
Obpuviatus. Verberatus, contusus. Obsoletum.
Effudas. Effundas.
Dacrumas. Lacrumas,
Cnephosa. Tenebricosa.
FINIS.