2004markuptyped text - structural tagging completed - semantic tagging completed - no spell check01/2005Ruediger Niehlmarkuptitles corrected for Books 1-705/2007Reinhard Gruhlmarkupsome corrections inserted
Iacobi Balde e Societate Iesu Silvae Lyricae. Liber I. De venatione. Ad Nicolaum Stephanum, et Guilielmum Henricum, Lecantas Radagisios. FF Germanos
Non facile tantam morum vultuumque similitudinem, ullis in fratribus videre memini; quantam in vobis, omni ornamentorum genere florentibus, Natura expressit, et Virtus confirmavit. Utrique vivida indoles, par corporis forma, referens in fronte Maiores suos. Ego autem summas inter dotes, multo magis iucundissimam animorum studiorumque coniunctionem semper admiratus sum pulcherrimo quippe invento, Dianam et Palladem, Deas utique dissidentes, ac ferme nullo, praeterquam virginitatis consensu amicas, reconciliatus. Quae in Deorum Conciliis, propter diversam vivendi agendique rationem, feruntur olim mutuis abstinuisse conspectibus; intra limina domus vestrae, familiariter pacem colunt,
neutra alteram impedit: utraque vos iuvat.
Venandi voluptas interposita, cupiditatem sciendi non minuit. Hoc corpus, ista animum exercet in cornibus
Cervorum cithara pendent: venabula plectris sociantur, calamique deversos in usus instructi . Chartam doctissimis epistolis insumendam, luporum aprorumque dentes laevigant. Idem Musarum, Maenalium et Castalium videri possit. Indicta profectione, nullos
Magis deceat agitare equum, insequi feras, dirigere tela, ipsi montes silvaeque, praebere gaudent accessus, et audito clamore subsultant Domi rursus commercia literarum succedunt in solidum. Amoenissime refertis, quid EchoRomana dixerit, describuntur nemora, antrorum recessus, colles fontes. Omnia elegantiae coloribus et genio vestro rident. Cum Musis loquimini, ut sororibus; cum Apolline, ut fratre. Praeterae nihil tam profundum altumque humana sapientia constituit, quo non exporrecti felicitas ingenii perventura videatur. Illud nuperrime placuit; cum Sigismundus Lecanta, Cognatus vester, antequam Bononiam evocaretur peteret a me Dianae sacra versibus celebrari, addidisse vos: caverem autem Palladis auctoritatem delibare religionem Pieridum non esse iniuriosa Faunorum laetitia temerandam. Accepi imperium et conditionem atque honestissimis votis obsecutus, alternis utrique Divae litavi. Caeterum non in omnem venationis ambitum diffusus, sed ex aliquot patribus pauca dumtaxat complexus sum. Antiheses, morosorum hominum fastidiis metiendae sunt: Sub finem Dithyrambus, meo sensu.
I. Venandi voluptatem, et severam, et castam esse.
Nam cui non placeat venatum vita Dearum,Frondosa circum Maenala?Huc pulchre Diana ferox; comitesque Dianae,Adeste, succinctae togam:Flava Leontodame, Britomartis fusca, LycasteVelox et opis caerula.Huc de more plagas, huc gressum tendite, Divae,Formosa nudae brachia.Castus amat silvas. Nam tu quoque casta iugalem,Dictynna, spernis annulum.Quod sua misceri venantibus otia nolletIgnava NymphaSalmacis;Molie pecus facta est, et Virgo desiit esse,Et vera pene femina. Castus amat silvas Veneris nos fallimus igneis,Clavumque clavo pellimus.Nos Eryci, Delon, Cynthum praeponimus Idae,Sudumque coelum fornici:Tota fuit quondam nostrae Germania mentis,Assueta capto vivereNoster et Hippolytus: qui, ne Venus ureret, arcumElusit arcu Cyprium.Innocuum rus est plus peccat in urbe Cupido,Puer fera nocentior.Antithesis.Ad cui Venantem nec laeta, nec integra semperConditio, seu vita placeret?Castus amas silvas sed et haec non unus adulter,Et leno sceleratus, amarunt.Venator Perdix, nemus incestavit eodem.Quo Thebas rex Oedipus igni.Ilice sub densa (fertur monstrasse puellae)Corrupit te Iuppiter, io.Castus amat silvas. Sed non sunt omnia silvae,Quae viridis tegit abdita saltus.Saepe sub arboribus Tros et male conscia DidoFraude latent Iunonis iniquae.Regina exstructae muros Carthaginis intraNon legitur solvisse pudorem.Vix egressa fuit: cum totum abolere SichaeumSuasit amor, specus, horrida grandoExsulis Iliaci demens complexibus arsit,In Maneis periura sepultosHinc lacrymae atroces, mortisque insana cupido,Et sanguis de pectore fluit.Quid prodest, urbem fugisse, urbisque nefandasFerre faces et crimina secum?Insectata foris cervos, currebat et ipsa,Cerva velut grave saucia teloHis capta est Phoenissa plagis, quibus ipsa volebatImplicitam concludere praedam.Quae tulerat crispata manus venabula, pressitLetali praecordia ferro.Non quia formoso cultu succincta DianaVirginei depingitur oris:Quisquis in eiusdem iuravit cornua, coelebsContinuo dormire probatur.Pingeris num gens Satyris magis ulla petulca?Omne tamen nemus incolit illa.Quis nescit Dryadas? meretrix an notior ulla?Non urbeis, sed rura frequentant.GlaucusAmimonen nemorum vitiavit in umbra:Et pharetram gestabat, et arcum.Ipse aper impurum vindex percussit Adonin ,Flente licet sua Cypride damna.Poemenis et Sticte, fuerant ex Arcade matres,Et Theron, et nobilis Alce .Atqui venari labor est: Venus otia mavult,Et thalami stertentis olores.Sed quondam et saevit Venus irritata labore,Et vires capit ignea cursu:Atque aliquam somnum refugit, doctamque quietem;Parnassum, Musasque perosa.
II. Cervorum iucunda venatio in silvis.
Messis adest effer tandem, Venator Orion,Nodosa tectis retia.Tempus prona mane cinctos indagine saltusPercurre nunc, et excuba.In cervos datur ire leveis, simul annua frontisInduruerunt germina.Post, ubi protulerit faciem Pomona decoram,Calvescit haec Occasio.Nam tunc indulgent Veneri furor aestuat intus.Plerumque formidabilis.Ergo prima dies vix evigilavit, ab indisCurru revecta luteo:It longum campis agmen, selecta canum vis,Rostroque captat omnia:Impatiensque morae (notas odor attulit auras)Tentat manus abrumpere.Signa canunt omni rabies mox libera frenoFestiva spirat proelia:Inque recens signata solo vestigia ferturSagax amussis narium.Ecce per ambages cervus clamoribus actusRamosa tollit cornua.Quaerenti per aperta fugam, plaga nexilis obstat,Et impeditum retrahit.Ille volat, ventis etiam post terga relictis,Fontemque quaerit avium.Terga pavore madent. Fruticeta trementia lateRumpuntur, et circumsonantSed iam praeda cadet. Premit arcte candidus illamLeucon, et ater Asbolus.Protinus Arcadio solvuntur viscera cultro.Cor immolantur Deliae.Caetera concordes epulas, concordia pinguiLuxu saginant pocula.Antithesis.Gaudia sint utinam, quae fortiter ter audito dici;Laetitiaeque vacentAequata priscis Orgia:Ista tamen magno, nisi fallimur. Orgia constantOblita quo pretio,Quantum metalli prodigunt!Argentum ferro, plumbo consumitur aurum:Haec Diomedis eratGlaucique per mutatio.Quantula res, cunctis animalia cernere nota;Ut iaculante manuConfixa, cervi palpent!Tantum oculo debes aut tota pascere silva.Sumtibus immodicisCogaris hunc Apicium?Heu cave, ne renoves clamantem Actaeona frustraFabula nobiliorCadmi futurus filio.
III. Festiva agitatio cervorum in aquis.
Quid si cornigeri videas gregis agmen aquosasSubire Nympharum domos?Saepe lacum tranant centum, capita alta levantesVirgulta credas repere.Pompa necis iucunda natat, timidaeque severoLusu lavantur victimae.Cum subito glans torta ferit cava tempora cervi,Luctantis in vivario.Ille prius fusos stagno quam porrigat armos,Sublime rectus tollitur;Assultuque fugit mortem, et mox corpore totoPlaudit cruentos vortices.Gaudent agricolae praedonem messis abactum Poenas dedisse criminum.Respirat placata Ceres, iustamque DianamTanto salutat laetior.Antithesis.Sed iuvet haec vidisse semel: si crebrius instesAc repetas, fastidia ructant.Saepius adspexi trananteis flumina cervos.Plus fuerit, subiisse paludem?Fabra hominis mens est, et novit imagine rerumDiversas coniungere formas.Contrahit in medium, quaecumque extrema vagantur.Ac toto distantia Mundo.Illa domi lepidas acies quascumque ferarum,In cerebri committit arena.Illi barrus adest, quoties desiderat, Indus;Et pede bos sparsurus arenam.Psittacus in cavea, vel cercopithecus in aula,Cumque sua nuce simia ludens.
V. Caerimoniae Venantium.
Interea nulli fas est potuisse galerum.Adhaeret instar cassidis.Non si praeter eant Phoebus, Latonia, Caesar,Nudum videbunt occiput.Post vespertinus Titan ubi liquida magniEnavigavit aetheris,Iamque viae fessus portum prospectat Iberum;Appellitur Venatio.Ergo domum redeunt evincti tempora quercu:Laudant ferinam coniuges.Heic sudata fames conditaque ponitur, olimMultis emenda Regibus.Atque aliquis spissum prosternit in aggere somnum;Et flante naso personat.Capripedes alius Faunos imitatur, et OdenGratam Napaeis accinit.AntithesisInterea nulli fas est vitare calorem:Uruntur instar cerei.Ardet anhela sitis, trepidoque accensa profundumNegat liquori cedere.Dumque canis latrat, venantis et ilia latrant,Bipesque venter ringitur.Ut multi reduces stupam, cupiantque vel ipsamScobem comesse; non habent.VI. Idioma Venatorium.
Sunt certi fines; sunt certa vocabula nobis:Est mira fandi gratia.Qui non vult onager, vertex vel obesus haberi;In verba ne peccaverit.Tutius in luco Triviam spectare lavantemPossis, Iovemque prodere:Quam venatricem temere corrumpere linguam.Hic error, est Piaculum.Indubitata cadit Reus in ludibria cultri,Ceu numen, irritabilis.Omnia si tentes, nequeas evadere ferrumDeae sacrum Facetiae:Missilibus Phoebi, Mavortis dignius hasta,Ipso Tonantis fulmine.Quisque super Cervum porrectus plectitur error,Ictuque fert innoxios.Herbida succssis iam dudum Orchestra cachinnis,Fluctuque pulmonum fremit.Antithesis.Huc igitur ventum est, ut iactent Rhetora silvaeCampi disertum Protea?Cuius se forma: facundia vertat in omneis,Novare felix nomina.Chaonias legimus spirasse oracula quercus,Non vero quamvis arborem.Si tamen ista novae concessa est gloria linguaeUsusque Venatoribus:Nempe suis eadem PataraeusApollo poetisNegabit, ohe, vitricus?Atqui tam bene sim novitatis idoneus auctor,Quam rure natus semifer.Quid dabitur vati, qui mille sonantia verba,Tornata, plena, grandia,Nec strumosa tamen, nec hiulca, nec aspera tractu;Sed Attice virilia,Signaque signatas res exaequantia, nocteExcogitabit unica.Ennius arma sonans olim taratantara dixit:Hac voce castra moverat.Non minus audebo, si, quod pater Ennius hausitPraestat silere caetera.VII. Etiam hiemali tempore venatio optabilis, et commoda.
Taygeti Divae paullo maiora canamus:October infert frigora.Cum nix prima iacet, paullumque incanuit ilex,Tritaeque strident semitae:Eustachiana cohors, lato venabula ferro,Sudes et ambustas para.Arma volutabis infer silvestribus armaDe proeliaturus cape.Mane ruunt equites: et qui de gente LaconumVenit Melampus utilis;DictaeusqueDromas, Tigrisque et matre BritannaNatus Lycisca fortior.Cautus adhuc procul, et solers divinat Aello,Hosteisque tectos arguit.Obliquumque tuens, hic post carecta latet Sus,Hylax acutus indicat.Conveniunt plures aper ocius exsilit, et seAufert tumultu fulminis.Currite veloces, Hecaerge et Oreades omnes:Ut collocetur bellua.Antithesis.Heu, nulla in silvis, certe non plena voluptas!Praeda quidem Calydonia capta est;Non sine clade tamen ferro porrecta iacet sus:Sed denteis in ventre reliquit.Rusticus hic oculos terebravit vepribus; illeEt poplites abiunxit et artus.En, turpem plagam, decumanaque vulnera multi,Effuso cum sanguine monstrant.Inguina diffusus propriam Venator arenam,Et munus ferale Dianae,Seque super culpat; ululatuque aethera complet.Num tanti spectacula ruris!Non praebere queat meliora domesticus olimEt gratis innoxia porcus?Omnibus in plateis grunnire Elpenora late,Et socios audimus Ulyssis.VIII. Venatio Aprorum, bellicosa, et plena robustae voluptatis.
At non ignavis licet esse prementibus aprum.Seria tela paraIn vasta silvae abdomina.Hic tibi Garpophori praesens occurrat imago,Sanguinolenta trucesPugnantis inter bestias.Quaedam vix Geticis distat Venatio bellis,Ense manuque ferox;Martemque verum provocat.Quippe sui meminere ferae. Secat, ecce, lutosamTurbine rapta viam,Globumque stantem perfurit.Qualia in obscuri pluvia caligine coeli, Nube tonante ruuntParsura nulli fulmina.Emicat et LachneSpartana, et OribasusArcas,SetigerasqueNapeDeprendit aureis mordicus.Mulcet corda metus vibrantia gaudia pallent,Erigitur pilus:Sed grata sunt pericula.Adversi confligit apri pinguissima moles:Cum canibusque suosMiscere denteis aestuat.Donec ab innumeris equitata Sagacibus ictumNon removere valet,Obstante coram Pamphago.Sic quoque terribilis: trepidat mortemque minatur.Igne flagrante oculi;Vitreis inictum convocat.Currit, io, frendens, praefixam currit in hastam.Irruat ulterius,Ni fortis obstet lamina.Ergo putreis animam spumantem eructat in herbas.Sic quoque torva iacet,Terraeque sulcos imprimit.Stragibus augetur numerus. Sacer impetus idemPer nemus omne vagus,Sexcenta monstra collocat.Subvehitur plaustris camporum terror in urbem,Nunc amor, et populi Mirantis explet lumina.Pondus iter tardat; pendent immania visuTergora: quamque trahunt,Horrenti iuvenci sarcinam.Pars sale conditur: verubus pars mascula cedit.Ebria sanguineumCulina nidorem vomit.Grande caput mensas obit, et convivia circumFertur, ut in stomachoGulam latentem provocet.Additur hiberni petulans clementia Bacchi,Non sine saevitiaMovente iucundum sitim.AntithesisUnde sonant moti festivo carmine montes?Cur icta clamant sidera?Scilicet a laeto debellatore ferarumConcussa plaudunt Maenala!Ostentantur Apri, perfusaque spicula tabo,Visenda caedes ordine.Credideram Geticum dempta cervice tyrannumDuci subactis Thracibus.Mustea de capto tales Petasone triumphiAguntur inter pocula!Sis tamen immanis (nam quid contendimus ultra?)In strage porci gloria:Maxima nimirum Canibus debetur odoris,Oribaso vel Laelapi.In quorum rictu posuit cataphracta minaceisNatura serras dentium.Hi pugnant, hi colla tenent, hi morsibus instant.Hi devorant coliphia;Et cum Setigeris subeunt discrimina vitae,Luctamque arenis inferunt.Quando Aper huc illuc, omnem curvatus ad ictum,Canes in orbem fulminat;Spectat homo tantum, veluti Circensia quondamPlebs otiosa Romuli.Non nisi securus lascivae commodat iraeIn hoste deprenso manum.O ergo Latium Canibus decerne triumphum,Dignis adire curiam.Primus eat Dorceus; Canachen comiteturHylactor:Lachnen sequatur Pamphagus.Sed Dromas et Ladon generis consortia iungant:Stipet MelanchaetenThous.Tum post Ichnobaten et TheridamantaBritannos,LaconiasqueTigrides,Dictator trabeatus eat Latrator Anubis.Currum trahunt Aegyptii.Sistra procul Nilusque sonent, venerante CanopoRingentis ora numinis.Pone catenatique sues ducantur, et ursi,Fortuna si quos addidit.Sistantur vivi pedibus post terga revinctis:Palam vehantur mortui.Atque ubi contigerit Capitoli ignobile saxumPompae Caninae fabula;Cerberea detur Victori pinguior offa,Et in Macello dormiat.IX. Venatio, Martis rudimenta, et ad crudam pugnam laeta praeparatio.
Qui cupit e terra pulsos AlemannideSuecos,Trans gelidi carecta Bootae:Colligat e turmis aciem Venantibus aptam,In Thracas moturus, et Hunnum.Nos animos, nervumque, irasque, et robur habemus,Iam dociles perferre laborem.Scimus discusso Solem praevertere somno:Ante diem gyramur ad Ortum.Saepe Deam noctu spectamus in aethere nostramVultu alio deducere stellas.Excubias si castra suas silvestribus aequentIn medio Mavortia campo;Aut ubi considunt vigiles ad moenia, iussiObsessos defendere muros:Tam facili numquam saltu se libret in urbemNeglectu felicior hostis.Nec tot vulneribus rubeas lacerata, sinumqueScissa tuo, Germania, damno.Praeterea nos dura fames exercet; et uritSaeva sitis, comitata molossos.Scimus Appollineis etiam certare sagittis,Mentiri metuentibus ictum.Non solus pomum puerili vertice DeliusDeiciat. Feriemus et ipsi.Gustavi regale caput fortasse tulissemIn disco tibi, Maxime Caesar:Si mihi mandasses olim, tua signa sequenti,Vandalicum configere collum.AntithesisAt neque propterea, quisquis venator habetur,Bellator audit strenuus.Invenias multos in pacis proelia forteis,Spondere fastos Herculis.Speres effusos Gradivi renibus, ipsumVisu fugaturos patrem.Horum aliquis summo ieiunus mane, ferociRus verberat suspiro.Quamvis tristis hiems constringat frigore terras,Aetherque spissus mugiat;Admotum conscendit equum festinus, et urgetSpelaea, dumos, confraga.Nil metuens in opaca ruit, non laeditur aestu,Contemnit hibernum gelu.Immemor et coenae vento pulsatur et imbri,Ipsisque duratur malisQuo se cumque rapit, videatur inire duellum,Timens susurros aesculi.Finge levem belli rumorem ad tempora lapsum,Movisse cordis pessulum:Mox prodire metus; vario pallescere vultu,Stillare toto corpore.Pallentem statuam sonipes quoque concitus aufertAbimminente lancea.Seria res ludo, MartiLatona distat;Campoque frondosum nemus.Et tuba terribilis, funestaque nubila proflans,Terret minorem fistulam.X. Fortissimum quemque militem, Venatorem fuisse.
Si recte memini; magni Chironis alumnus,Et generosus Abas,Laudantur a venabulis.Pergama qui fundo subvertit, et Hectora curru;Fertur amasse nemus,Senisque rupem Thessali.Bellipotens Panopes, fortissima dextera LausiInsidiata feris,Gaudebat arcum tendere.Denique Centauris quid ad hostica promtius arma?Gens animosa meaeConsentit asto Cynthiae.Tela, rudes quercus. Aliquot concurrere visis,Ipse pavens clypeoGradivus optet protegi.Arboribus iactis oculi figuntur; et unaFaucibus immodice Quassis molares excidunt.Antithesis.Quis mihi silvicolas tumido crepat ore bimembres,Monychon atque Pholum?Ut venatores fuerint, quos corpore mistoPindus et Ossa tulit;Hinc honor accedet Dianae castra secutis,Eximiumve decus?Utilius sapiens ventosa lauda carebit,Quae nihil artis habet.Obicis Aeaciden sed non in plebe ferarumHaeserat Aeacides.Quem non tentasset Meleager; hic obvius instarStraverat hinnulei.Ursorum cuneos solus turbabat Achilles;Solus in antra ruit.Ille truces catulos, matre inspectante leaena,Eripuisse datur.Si leo se contra mosset, divulsa iubatumFregit in ossa patrem.XI. Recordatio praeteritorum laborum, Venatori iucunda.
Salve Latonae soboles, Regina triformis,Tresque gerens facies;Mihi sed una carior:Qua nemora, et monteis, et amica negotia curas;Cum pharetrata tuumFratrem relinquis aetheriTe moderante manum, certos intendimus arcus:Certaque sulphuraeMandata glandes deferunt.Te duce tres canos, nigranteis quattuor ursos.In nive Sarmatica.Stravi volucri plumbea.Unus in his, postquam praeclusit caespite vulnus,Verberis impatiensIn me bipes surrexerat.Dum voveo pellem, geminato turbidus ictuConcidit ante pedes,Polumque versus Arcticum.Auspice te scopulos, vicinaque scandimus astrisSaxa; licet saliens Nos capricornus impetat.Tres nuper capreas deieci vertice rupis.Ardua picta quidem;Sed est voluptas utilis.His ego vestitus virgatam rideo byssum;Tinctaque SidonioContemno rore vellera.Antithesis.Quod moneo: cave, ne variant invia damis,Ductis in exitium:Dicaris alter Icarus.Utque dedit lapsus celebri sua nomina ponto:Praecipitante gradu,Famosa des et montibus.Martini paries, quo nititur alta Tyrolis;Cum glaciale caputPraerupta coelo subrigit:Illa tuis Rupes, Dux, inclita, Maxime, coeptisAspera vel SatyrosHis terret a vestigiis.Conclamatus eras, nite Deus ipse levasset,Qua via nulla patet,Miro reductum tramite.Lubrica cur miseri discrimina quaerimus ultro?Illa tamen subeuntIniussa, nec praenuntiant.In subitos casus, Mortales, stamus et imus.Fata vehuntur equis:Et saepe turmatim ruunt.Dilectam Cephalus thalamis Hyphileida Pocrin.Ah! miser arcitenens,Transfixit inter arbores.Dum putat esse feram, calamum coniecit aduncum.Torta sagitta volat:Exclamat Uxor, occidi.Error erat; sed erat numquam revocabilis error.Fixa iacebat humi:Figens madebat lacrimis.XII. Venatio leporis illecebrosa.
Obvius, ecce, lepus, grata formidine natus:Praeda, nec aerioCessura phoenicoptero.Ille canem quemvis, nisi sint duo, plurima circumIugera, multipliciFatigat unus circino.Currit in anfractus, morsumque eludit hiantemLaelapis: et dubitat,Seseque pernix eripit.Ac licet interdum pede iam videatur, oreIncrepitante premi;Rubo latronem dimovet.Non tantum celeres Lepori timor addidit alas,Auxit et ingenio,Et delicatis fraudibus.Antithesis.Quo mea me tua te, ducitque trahitque cupido;Hoc melius iuramus amantes.Quot Caesar quidem misceas, tot cuspide MaurosCrediderat stravisse leones.Nos ergo nobis, nos gaudia fingimus ipsi;Et cupimus dulcedine falli.Ei ieiuna canis, leporem sectata fugacem,Spectanteis delectat in agro:Rivalem cum rapta fugat, super ossa recumbens,Non pariter delectet in urbe?Ut tamen admittam discrimen utrimque locorum;Hoc peius venatio distatSaepius et vacuum praedae Silvanus, et aegrum,Et multo cum splene remittit.Quantumvis latebrae speculator in ilia nixus,Bis senas impenderit horas.Ut capias aliquid: quoties amitteris ipse,Teque tibi furaris et annos?Perdita nam vitae censebis tempora, vilisIn studii feritate peracta.XIII Venatio Vulpis ridicula.
Turbantur Vulpes lapidum modulante repulsu,Suis cavernis excitae.Quamvis mille dolos circum praecordia gestent,Falluntur arrectae sono.Sunt et ab unguiculis pumili, genus acre, Catelli.Quos rixa mater edidit;Parvaque. Sed tanto nutrivit acerbior ira,Et imbuit calumniis.Acti nequitiae stimulis in viscera terrae,Clausos lacessunt incolas:Textoresque feros vel sic invadere tentant.Latratus ore maior est.Nil mage pygmaeis vulpecula ralibus odit;Nil experitur saevius.Illud ridiculum: lepido cum cogimus ictuSubire sustuarium.Credas Schoenobaten saltare per aera: tractoSic fune quassa subsilit:Inque trabes recidens, miserandum et funebre gannitAstura mortis victima.Malim vulpini lusum spectare petauri,Quam prima Romae munera.Antithesis.Sed mihi non aeque haec Venatio foetet.Dant pares in tempore poenas.Infamem Vulpes nebulam et nil turis olentemImpingit capientis in ora.Praefero Samsonem: quem non damnabile votumAdmorat nemoralibus antris;Sed vindex animus, potuit cepisse trecentas,Hostili nociturus aristae.Peioris o si vulpeis educeret uncus.Quae Regum stabulantur in Aulis;Ut cultas rodant segetes, vinetaque vastent,Et totum Virtutis Honestum!Maior haberetur, quamvis foret ultimus, ipsoVenator Samsone colonus.XIV. Venatoris propensio, colloquium, somnia, plena innocentis et festivae hilaritatis.
Imus Amycleos, Socii, percurrere saltus.Huc indoles, huc gaudiaMe mihi nota vocant.Ipsa loci facies primo, nemorumque corona,Quem non in agros elicit,Dum modulantur aves?Deinde patens aer, et coelo purus apertoPulmonis haustus integri;Vivaque fontis aqua.Hic tellus aequata iacet, tumet altior illic;Magnisque despectantiaMontibus astra ferit.In modicos alibi colleis suspensa levatur,Devexa ludit vallibus:Quae variata iuvant.Hic coryli fagis, hic mistae quercubus alniScenas virenteis exhibent.Urbs, operosa, vale.Nescio quam vivos in pectore sentio motus:Cum ruris adspectus subit,En, ut in arboribus lanugo nexilis haeret:Lymphae loquaces ut cavoPumice prosiliunt!Multa domi licet invitent remanere negantem;Silvas tamen mens praeripit,Retia rara, plagas.In silvas mens omnis abit cum dormio, FauniIucunda clarant somnia;Semper et ista virent.Mox canibus videor scrutari lustra ferarum.Voceis amicas audio:Vocis imago redit.O abies, bene quae montana vesceris aura:O arbor umbrarum parens,Sideribusque propeContiguum submissa caput; quae semper in altumUmbone surgis florido,Fessaque membra tegis!Tu me ramorum viridi caligine mulces,Et fronde cingis pileum:Tu mihi grata quies.Fallor, an hirtus aper? Videone aequantia fagosProcera cervi cornua?Laevia saxa sonant.Impulit horrenteis, procul audio, bellua dumos.Servi, Lacaenas solviteNebrophonemque iugo.Talia per totam ludunt insomnia noctem.Natura non expellitur.Haec mihi vita placet.Antithesis.Adde; quod in moreis migret venatica Circe,Plerumque miteis efferat:Et placidis longe pulsis inducit agresteis,Crudamque redit indolem.Humani cessat reverentia sanguinis, ex quoSanguis ferinus funditur.Nempe negant aliqui? Iactantius imo fatemur,Et inde captant gloriam,Utque intus habitare feras, Faunosque sciamus,Mistumque Centauri genus;Ante fores pendent rictus atque ora ferarum:Quo more caupo noscitur.Tectum introgresso caput ostentabitur ingensGigantis ursi Sarmatae.Pondus inest verbis, geminatque ostenta luporum.Hic natus est in Anglia.Exuvias huius Tyberinus misit amicus,Nutricis olim Romuli.Hoc trifidum cervi cornu vicinus AmyntasSub iliceto repperit.Istud Rhinoceros medium deiecit in agrum:Increvit illud fraxino.Pulchrius o quanto Curius monstravit aratrum,Quo Consul arva verterat!Ollam Fabricius falcem Serenus et ensem,Scutumque Patris Scipio.Monstrares utinam detractas vertice SuecoCristas ahenae cassidis!Aut tabulas, multoque nigrans lectore volumen,Scriptamque iuris copiam.Quidquid in arguto lusit sapientia prelo,Praefertur istis cornibus.XV. Scientiam Physicae ferinae, penes ingenia Venatorum esse.
Scire iuvat, quo se genio tuentur et astu;Quos fera quaeque dolosEvocet inclusos villis aut pellibus. OmnesHostibus invigilant;Bellaque noverunt et convenientia tela.Haec fodit, illa secat.Haec punctim, caesim ferit: fugit ista nocenteis,Parthia, more tuo.Altera, si circum iaculis urgetur iniquis,cunctaque septa videt;Sese offert, strictosque acuens interrita denteis,Fulmen in ore coquit.Quam diversa canum sunt irritamina! OdorumQualis avarities!Subsessor clamore premit, cursuque ecutor:Nasus ubique sagaxViscera cum praedae dispersa iacentis in orbemDepopulanda damus;Credas infestos Furiis gaudentibus Orci,Accumulare globum,Ira plus aliquid saevaque cupidine latratLuxuriosa fames.Praeterea longo nos plurima discimus usu,Eruimus solo:Quae nec Aristoteles sciri, nec Plinius, orbisFossor uterque, dedit.Sola tuens oculis noto vestigia signo,Protinus augur ero:Coniciam sexum, pecus haec est femina: trimiHaec simulacra maresImpressere solo. Fera parturit ista: sed illaPlenius uber habet.Ardua quot ramos protrudant cornua; cervusIndicat ungue pedis.Inspectis pecudum fibris, Hetruscusaruspex.Scire futura petit.Certius hoc possum, sumtu leviore SororiCedat Apollo suae.Antithesis.Interea, dum se praefert Titania fratri,OreadesTritoniae;Dum Psecas, et Crocale, Phialeque, Hyaleque, Nipheque,Rhanisque Musas posthabent:Blanda quidem cerebro, sed vasta mole trabalisInserpit ignorantia.Ars iacet in tenebris: nullae celebrantur Athenae;Cirrhaea squalent atriaQuae demum laus est, ex ungui discere cervum,Quot lustra iam transmiserit?Si vitreis Magni Senecae specularibus ususTuas videres belluas:Maius in immensi lucem se mitteret aeviNomen sonandum posteris.Intus, si nescis, intus stabula alta ferarumVicina sunt praecordiisHic timidi lepores, et vota canina vagantur,Et ganniens audacia.Hic lupus, hic ululat mens insatiabilis auri:Hic est fames Lycaonis.Hinnit amor: videas saevos mugire dolores:Irae iubatae rugiunt.Spes saliens micat aure, aut desperatio latrat,Et cuncta rumpit retiaMentis agrum viridem setis obducta voluptasRadicitus depascitur.Has, Nemerode, tuis pecudes configito telis.Haec utilis venatio.Ad claram studiis Famam Sapientia tendit,Intra Librorum curiam:Unde bonam capias mentem, discasque secundisPerferre rebus prospera:Et subitos contra fluctus, adversaque FataFirmare pontem pectoris.Rerum occultarum primas ab origine caussasInquire rosis unguibus.In puteo tepeat cur Bruma, et frigeat Aestas,Vicesque gratas misceant.Qua vi naturae ferrum lapis attrahat aterConnubiale pabulum.Quis Ventos per regna ferat spirabilis aer,An buccinae sint aeris.Neptuni glaucos qui frenet Luna iugales,Aestumque deducat maris.Involitent aurae flaventes ora cometae;An Martis aulam transmeent.Annus innato mutet Sol ordine cursum,An Mens gubernet adsita.Car aliquae tingi formident aequore stellae,Quaedam fretis se proluant.Talia Venator novit rarissimus. Ollae,Focus, cubile, porticus.Et Dominus; redolent alpinas omnia silvas.Fauni tuentur ianuam.Ad putrem Fauni ducunt siphonibus undas:Fauni dant manibus gelidam mantilia Fauni.Est Faunus instar omnium.XVI. Optimum venatorem, optimum sui corporis esse medicum.
Non ego Philyriden, tumidumve Machaona supplexAc tremulo sermone lacessam;Ut iuvet, et morbis vireis instauret abactis:Hippocrates procul este tyranniFelix, qui numquam crudelibus indiget herbis.Aut tristis libamine succi!Sanus ergo, corpus patulis exerceo campis:Nec patior mala semina mortisCrescere, funeream poscentia denique falcem.Me proles Epidauria curet?Ludendo , melius medicas eludimus arteis.Non vincit Libitina Dianam.Qui studiis intra pallent? Ergastula clausi;Inferiis debentur et umbris.Collapsae facies, atque infestina putrescunt;Liberior venatus servat vitalia motu,Et pravis humoribus obstat:Ne bellum moveant animae; ne moenia, corpusEx pugnent, ac pectoris arcem.Venatu floret sanguis, mensuraque venaeLaetitiae spirante movetur.Frugalem preciosa penum commendat orexis:Hausta sapit de flumine lympha.O nemus! O liquidis rorantia fontibus antra!O gelidi formosa Lycaei!Me procul in virideis sepostum ferte recessus.Me vestris abscondite silvis.AntithesisParca voluptatem manus, appensamque bilanciCommendat usus rarior.Quod nimium, semper nocuit: mediocria prosunt:Librata durant fortius.Non ego defixum pluteis allidere pectusNoctu diuque suaserim:Sed neque more ferae rapidos intendere cursus,Et aemulari capreas.Venator, quem nota semel sua cepit Enyo,Furorque dulcis imbuit;Fertur in immodicum, fusisque exundat habenis,Mansueta damnans otia:Et sitit et vigilat: tandemque aetate fatiscitNon illaboratus senex.Quod miserum! Duros fractus licet egerit annos,Insomnis, et sub pellibus:Declivem curvo cum portat vertice vitam;Dolet, dolendus nemini.Austeras hiemes tamen, et tulit ignea coeli:Sudavit, alsit, corruit.Sed quia Virtutis non haec toleravit amore,Ridetur in dispendio.Caesareos quae movit equos in vulnera Sueci,Audax mori pro patria:Publica tractavit toto assurgente senatu,Fidem talento praetulit:Illa, vel in morbo laetabitur, illa senectusExtendet aevum laudibus.XVII. Dianae et Palladis Dialogus ac reconciliatio. Ode.
D. rixarum satis est. Cur, age, mutuisNos verbis, Soror, et nostra lacessimus?Turpis causa duelli,En, risum Veneri movet.P. Quae iactare suum plus nimio genus,Incepitque prior tollere cornua;Desistat prior orisIllaudata superbia.D. Tethys, Iuno, Ceres, et Rhea litigent:At nos alma decet pax; quia virgines.Secum bella ferentisExpertes thalami sumus.P. Quando virginei gloria nominis,Et me tangit amor; desino iurgii.Dulcis quid mea porroVis, Latonia? do manus.D. Illam, docta Soror, vertice maximiProles nata Iovis, si sinis, osculor.Iam nunc altera purisOrnet versibus alteram.P. Virgo, quam genuit candida CycladumTunc primum stabili mater in insula,Magni conscia partus;Est praestantior omnibus.D. Virgo, quid gravidae nescia feminae,Fecundi cerebro prosiluit patris,Ceu lux sidere fusa;Est cunctis dea clarior.P. Pulchram, Pierides, dicite Cynthiam;Nam vultu triplici paenitet unica.Certe nulla venustasVultus aequiparet duos.D. Formosam, Dryades dicite Palladem:In cuius facie masculus est decor.Frontis torva voluptasLaxa casside fulgurat.P. Nostram si quateres ardua lanceam,Paulisperque manu spicula poneres;Portas urbis AthenaeVenturae tibi panderent.D. Sumpta si pharetra per iuga montiumInsectere feras; eminus intuensCredat frater ApolloGressus ire sororis.P. Magnorum tetricas, tu potior Dea,Fronteis laetitia solvere Principum;Multi pulveris aulasEt fastidia diluis.D. Non ignobilior, quae celebrat tubaArmatosque duces, bellaque Caesarum.Quanto digna triumphoReges purpureos canis!P. In foedus coeo. Donec equus pedeFisso fundet aquas, seque biverticisPandent culmina clivi;Latonae sobolem colam.D. Coniuro pariter. Dum ferient comisNubeis Taygeti saxa virentibus;Et Tritonia nostrisIn silvis memorabitur.P. Si te, quod posita sindone videritActaeon, iterum rideat Idalis;Vindex Aegide totaCompescam caput improbum.D. Si fors alterutram, quod sumus innubae,Infamis meretrix temnat, et exprobret;Hoc sternetur ab arcu:Huic vitam iaculo dabit.P. Iamque, o nostra, vale viso Monachium[Isthuc nam soleo tendere saepius]Dictatura PoetaeDilecto mihi proelia.D. Et tu cara vale. Me nemorum ferax,Ebersperga vocat. Dux mediabiturIn cervos: eo nostrisSaltum claudere retibus.P. Carmen dulce, meo nomine, de tuisVates composuit laudibus Alsata.Sancti pignus amorisHos dono tibi, Delia.D. Est cornu mihi, quod frons generosiorCervi protulerat, si citharas velisAureo figere ramo,Cras mittam, tibi, Caesar.XVIII. Dithyrambus venatorius, feriis augustalibus cantatus Eberspergae, Anno M. DC. XLII. Ode.
Musa, siquid otiaris,Nec molesta Martis urgentIussa, Teutonumque caedes;Hoc agamus. InnocentisArma non damnosa belliConcinamus, et triumphos Virginis Latoniae.Ex Deabus nulla maiorDigniorque multiformi:Elegantiore vestrosAemulatur nulla vultus,Phocidos novem puellisOre, vita, voce, forma, moribusque concolor.Si feras, nemusque totaMontis ab radice vulsum,Thracius sonante chordaCreditur traxisse VatesOrpheus, famosus Orpheus;Gaudeant nunc et poetae iure venatorio.Ipse Phoebus noster arcumGestat, et leveis sagittasImbuit cruore damae.Ductus et maiore ferriIn trucem Pythona telo,Cum peremit putre monstrum, liberavit patriam.Foederatas iunge caraCum Lycaste, iunge vires,Osculo Thalia rapto.Cedat omnis corde livor!Estis, io, vos sorores.Cynthiam quaecumque laudat, laudat et Tritoniam.Nempe non amica tantumDulcius est AuroraMusis.Mane summo vix madentemPropulit corusca bigam;Iam vigil sopore pulsoFrigidam venator haurit, inque silvis militat.Ille delectatus aethraHumidas vibrante flammas,Floridaeque lucis ostro;Arborum frondosa lustrat:Laelapisque suspicaciSedulus ferina naso tendit in vestigia.Ungue viso, belluosiArbitratur signa saltus,Et latenteis inquilinos.Hac eundem, fune tractoPer fruteta, per vepreta,Vis odora callidorum certa suadet augurum.Praevium secutus omenGlaucus instat, plagarumExplicari terminantumVecta curat involucra.Mox amoeno castra clivoFigit, accubatque subter fraxino vel ilice.Huc sodales convenireMultiplex invitat umbra.Promitur senex in herbaCaseus, Ceresque mollis;Et rubentis feta BacchiSiqua densis tecta ramis intepescit amphora.Sermo falsus, et leporesRus olentes, usitatamCondiunt quietis horam.Artis est, heic absque naevoVerba fari, lubricaequeLegis observare flexus, nec rotari turbineIndicant imaginosasSomniorum mille formas;Phantaso diurna mirisFacta confundente monstris.Primus infit: Mi videbarAliger volare cervus, hinc ad usque sidera.Alter: Ibam pileatusMellis explorator ursus:Veneramque pervetustaeAd foramen grande quercus:Iamque rostro moliebat;Cum repente suscitatus memet ipsum rideo.Tertius: Me tristis, inquit,Morpheus succendit ira,Miscuitque caede somnum.Hinnulum fixurus erro:Rebar occidisse Natum.Funus una, luctus una, noxque tetra vanuit.Rupe, quartus, ex acutaForte contemplabar arva.Praeter hostis ibat agmen.Inde Suecos tot peremi,Quod superne saxa ieci,Obtulique devorandas plumbeas acanthides.Talibus se feriatiProvocant, falluntque tempus.Ante viva, viva pone,Viva, iuxta manat unda;Limpidique per lapillos,Perque gramen, ore fontes murmurant argenteo.Inter haec plumis superbaeAlites cantare pergunt.Magna caesim, parva punctimVerberant decenter auram:Cuius ictus et querelasOscinum iucunda mater temperat Symphonia.Inter haec et flabra luduntMollium Favoniorum;Excitantque ventilandoArbores garrire doctas.Fabulantur, ac vicissimNescio quid de suismet blatterant cunabulis.Quae loquantur, nemo novitPraeter illos, queisApolloMysticus secreta pandit.Pinus,ulmus, robur, alnus,Aesculique populique.Improbas Nasonisarteis exsecrantur Itali.Haec susurrat; se fuisseFeminam, nunc esse fagum.Ista narrat, ut procantemFugerit conversa caprum.Sola Baucis cum marito, Exuisse laeta rugas, obstrepit rixantibus.Otio satis repensiSunt labores. Surge tandem,Pigra venantum Corona.Surge; se propinquus infertImperator, cuius aeriImputas amoena pacis arma, lusum, proelia.Protinus Corona surgit:Itur in seposta silvae;Tesseraeque militaresDividuntur a tribunis.Aestuant spes et cupido;Et pavore laeta pulsat gratus horror pectora.Ductor exin in virentiVeste totum cogit agmen:Silviusque mitioraBella fervens auspicari,In chaos vocale gutturSolvit, et tumultuosi clamat instar Stentoris.Frondeam stans ante scenam,Intonare iussus ambasHinc et hinc occludit aureis.Tum caput siticulosumElevat, pedumque calceis;Ceu canora vox ab imis attrahatur ocreis.Nec diu cunctantur intus,qui ferarum claustra servant:Sed caninis evocatiFaucibus responsa mittunt;Hostiumque cognitorumOrdines, exercitumque Silvio denuntiant.Mugit ille, mugit Echo.Utriusque vox remugit:Quam reciprocante fluctuInter antra, stagna, colleisVolvit aer et revolvit.Hoc celeusma nominatur, et Dianae classicum.Indoles Nembrodiana,Audiens procul feririVugula sonante terram;Belluae de mole certa.Scit quot annos, quamque celsaGerminante silvi cultrix fronte portet cornua.At simul prodire coepitCervus actor in theatrum;Mos iubet favere linguis.Plectitur, quicumque mussat:Stridulum se commoverePunientis inquietos lex vetat silentii.Prodit (o Dyctinna, salve)Corniger pavens videri:Anxio sudoris imbreSparsus, exsertusque linguam,Eruditus ingemiscit,Et sitim desiderantis tunc Davidis ponderat.Spes salutis nulla restat.Hinc ferox subsessor urget:Inde retiariorumSepta, textilesque muri.Currit: et, vel implicatur,Saucius vel sulphuratae glandis ictu porgitur.Iuverit spectare laesum:Ut tripes festinet aegre,Et retro quando versusDevios quaerat recessus.Quod prematur a molosso,Increpans Hylactor instet, nescit eluctarier.Iamque saevit omne ferrum:Latrat omnis silva circum.Alterum secutus alter,Alterumque collocatur.Vesperam sub imminentemHerbido procumbit agro longa strages ordine.Post tremendi blanda cultriExigit vindicta poenas.Conscius peccasse contraScita, Deliaeque numen,Sive voce, sive iactu;Mox citatur ad tribunal. In reos inquiritur.Quod secundent Dii DeaequePraesides Venationis:Ecce Primipilus adstat,Et caduci strata supraExplicatam terga cerviImmolat Diis et Deabus Iudibundis victimam.Hoc habet. Proh sancte risus,Proh cachinni vos profani,Nequiter singultientesPrae dolore gaudiorum:Numquid exsultante plausuIcta sic reverberantur, ut crepent praecordia?Frons severas quaeque curasPonit, abicitque nubem.Rideant heic et Catones.Linquit excitatus altaCapripes LycaeaFaunus:Ex cavernis Pan iocosum currit ad spectaculum.Hunc volente qui MinervaAccinebat Dithyrambum:Visa, non audita, narrat,Quamque post carecta praedamVidit a venante sterni,Pransus hanc et delicata sumpsit ex paropside.Illa, quae de fronte cordisSanguinem nutrita fugit, Illa mulcet pulpa gustum;Dulce pinguis, pingue mollis,Lacteaeque flos medullae.Lautias tam nil nocenteis nec macris negaverim.Hactenus cantatur aestas.Si pari me Bruma lusuDetinebit, cum NovembreisBellicosa fundet aprosPrincipi devota clio;Debitis et ista cinget laureis venabula.