Unde haec dierum certaque noctium
Vicissitudo? Quis vaga nubium,
Solemque, palanteisque [Reg: palantesque] stellas,
Et volucreis [Reg: volucres] moderatur horas?
Hiems tepenti Vere resolvitur.
Succedit aestas et gracilis Ceres.
Quam pulcer Auctumnus racemis
Induit, a Borea fugandus.
Quo tanta motu Machina vertitur?
Quis gyrat axem? Quis refluum mare
Seducit, aurigante Luna
Oceani docileis [Reg: dociles] recursus?
Legam sequuntur cuncta Deus, Deus
Mundo supremus praesidet Arbiter:
Et vallat, o princeps, abyssos
Consilio, tumidosque librat
Fonteis [Reg: Fontes] aquarum! Providus imperi
Fluenta ripis, litoribus freta
Coercet immetatus idem, et
Acre tuens, placideque fortis
Humana torquet numine consono
Ubique praesens. Ille vel attrahit,
Vel frena subterfusa laxat.
Ille vices et utramque sortem
Dispensat Orbi: Terrigenum metus.
Curasque, spesque et regna vagantia.
Somnumque Chaldaei tyranni
Fatidicum, statuamque; quanta
Fulgens metallis versicoloribus
Futura, formosoque totam
Terruerat Babylona monstro.
Qui cuncta certis secula fontibus,
Argenteumque, et ferrum, et aureum
Derivat in terras; serena
Ille tuos, animose, zona,
Septemvir, annos temperat, ac suis
Educit astris, ille recentibus
Antiqua commiscere solers [Reg: sollers] .
Incolumem per acerba rerum
Ac laeta duxit. Cum modo prospera
Parcens fervere dilueret: modo
Afflaret aura mitiore.
Ille tuos tremefecit hosteis [Reg: hostes] .
Elusit astu, turbine reppulit,
Prostravit armis , obruit ignibus.
Delevit undis et frementum
Scuta virum galeasque mersit,
Aequanda Cannis tristibus Appuli [Reg: Apuli]
Wimpfena vici, proluit in putreis [Reg: putres]
Paludis algas luctuosa
Turlaeiae monumenta cladis.
Damnata nigris nunc quoque Daniae
Luthera fastis, incaluit rubra
Spumante Cimbrorum cruore.
Relliquiae, sub opaca noctis.
Stagnum remissae visere patrium,
Formidolosis horrida matribus,
Natisque narravere bella.
Et viduis miseranda lectis.
Haec dico vates: magna sonantibus
Plerumque buccis spes tumidae crepant.
Disrumpit inflatos vapore
Immodico vapor ipse folleis [Reg: folles] .
Sed ista cursu iam medio fores
Periculosas vix patefecerat
Ianus Bohemorum: et micabant
Castra tuis Alemanna [Reg: Alamanna] Rhombis.
Pragensis ex quo perfida futili
Vexilla fastu Regulus extulit:
Sub Martis alternante fluctu,
Quam varios superare casus
Virtus adegit! Qualis in Herculem
Noverca Iuno totque sequacium
Inventor Eurystheus laborum
Incubuit, duplicare fessus
Portenta servo. Dux eadem manu
Fudisse felix, ordine singula;
Nessumque stravisti, et Leonem
Degenerem, ignivomosque tauros;
Hydramque viasque ore nocentius
Lerna venenum spargere viperas.
Rupta est inaequalis catena
Tot scelerum, pereunte nodo .
Quae summa mirer? Grandibus excidit
Antaeus ausis Balthicus, excidit.
Terramque maternam negatum est
In Lycio tetigisse campo.
At Cacus Egrae, bellua saevior.
Toto momordit pectore lanceam.
Caede ruens satiavit iras.
Cuius latenti praescius ariete
Olim monebas imperium quati.
Fraudeis [Reg: Fraudes] odoratus coquentis
Dira, superciliique nidum:
Sub quo tepebat molliter abditum
Implume Crimen donec in aera
Surrexit ales, et tremendum
Rupit atrox Basiliscus ovum
Tunc certa demum, tunc monitis fides
Delata veris tunc sapientia
Calumniantum per procellas
Largior, invidiaeque spissas
Candente nubeis emicuit coma:
Vulgoque prendi substitit obvia
Ambabus ulnis. Hac eadem
Difficileis [Reg: Difficiles] secuisse doctus
Vias reluctantum et cuneos, magis
Inclaruisti; semper ab improbo
Livore, Fortunaque maior.
Cos fuerant inimica tela.
Dolore fortis saepe premi potest,
Quandoque flecti; non tamen opprimi.
Salicta vix contracta cedunt:
Palma suos levat alta ramos.
Non negliguntur, quos bene negligit
Numen probandos: si modo vulnera
Ferant silentes, seque duris
Non metuant aperire Fatis.
Resolve mecum tempora Maxime,
Unaque confer lapsa fluentibus.
Accendit eventu secundo
Oppositus color ater album.
Declivis aetas iam super addidit
Bis quinque Lustris sex Trieteridas,
Integra, nec succo, nec omni
Flore carens. Iuvenile sceptrum
Adhuc fatiges, quamlibet improbam
Molem negoti frangere pertinax,
Hostes peremptum, iamque dudum
Exanimem voluere: vivis,
Tantoque vivis laetior, hostibus
Messis sub umbras. Trudere patria
E Sede tentavere; regnas,
Inque Tuo spoliare victum;
Victoriarum crevit adorea:
Truncare vafris militiam dolis;
Sed cauta bellatrix aperto
Frenigerum volat Ala campo.
Suecus subactum credidit; emines:
Caesum; triumphas: Qui sibimet tuam
Praesagiebant nuper Arcem,
Nunc humili tumulantur urna.
Pars fixa plumbo; pars fluvii vadis,
Pars hausta limo; mortibus impares,
Pares catervatim sepulcris
Funeream subiere fossam.
Ex his fuerunt, qui violentius
Nefas professi, cuncta paraverant
Miscere flammis; flamma sedit:
Quanta patet, populare terram.
Fecunda turget messibus annuis:
Vastare caesis oppida civibus;
Servata, splendorem recenti
Congeminant veterique muro.
Emuniuntur diruta fortius.
Nova exstruuntur. Protrahimus focos.
Ornemus aras templa Finnus
Sacrilegio temeravit ungui;
Formosa celsum plura levant caput.
Tutela Magnae Virginis in Foro
Accessit Urbi, damna prosunt,
Cum Superi statuere lucrum.
Quidam et profundis morsibus erui
Boiam petebant stirpicus [Reg: stirpitus] [(reading uncertain: print faded)] arborem?
Accrevit immortale pomum:
Diminui radios Honoris;
Novo coruscas; stare Potentiam;
Ultra cucurrit: ne iuveni quidem
Optabat Heidelberga prolem;
Mira fides, novitasque rerum!
Solatur heres bisgeminus senem,
Patremque fecit. Iam tibi discutit
Curas, et aetatem coronat
Viva tener rosa Ferdinandus.
Iam Frater audit: iam quoque Castori
Pollux adhaeret. Iam lepidi fluunt
In verba risus: iam pererrat
Parvulus Aemilianus Aulam.
Surgamus. Umbras vespere Iulio
Sol longioreis [Reg: longiores] proicit occidens.
Qui saepe, quamquam non sagatus,
Bella cano tua, Magne Divum:
Ausim et resertas sulphure fistulas
Lustrare tecum, et moenibus additas
Turreis [Reg: Turres] , coronatisque vallum
Turribus, et scopulos minanteis [Reg: minantes] .
Hac exeamus Mars, ubi fulgurant
Augusta summi tecta Palatii.
Quam Fama claravit per Orbem,
Haec Bavari ducis aula. Sedes
Regnantis ingens, sed domino minor.
Si curiosis in penetralia
Nunc detur accessus, pudebit
Te Rhodopes et euntis Hebri:
Altaeque posthac culmina Patriae
Iactare parces, victus ab aemulo.
Splendore Naturaeque, et artis
Ingenio variata miro,
Intus coruscant omnia crederes
Terrestre caelum sunt laquearia
Accensa stellis, et comanti
Picta tremunt anaglypta fulvo.
Calcatur album marmor, et Itala
De rupe caesum: quod solido rubet
Cruore, ramosis virenteis [Reg: virentes]
Quod maculis imitatur herbas;
Iuxtaque guttis nobile lucidis
Irritat ostrum, sanguineo lapis
Imbri columnarum renidet,
Lana velut medicata tinctus,
Passim Myronis signa Corinthio
In aere vivunt. Plurimus ordine
Stat Mentor, et felix ubique
Parrhasius simulacra fingit.
Squalent et auro singula regiae
Distincta pulcra lege cubilia.
Spectator obtusus metallo,
Atque acies stupet icta flammis.
Movi salivam nempe: refer pedem,
Gradive. tune huc protinus ingredi
Tumultuoso cum fragore
Aeripedum? Prius arma pone
Scythamque vultum. Forsitan offeret
Occasionem commodior dies
Tantisper extra, donec aer
Lene favet, spatiemur urbem.
Vides: ut altis cespitibus iuga
Immane crescant: utque coerceat
Faragro decliveis [Reg: declives] arenas,
Gramineo nemorosa morsu.
Hic mollis aequi planities soli
Iacebar olim: nunc caput extulit
Erecta moles, et viarum
E trivio negat una dici.
Calcanda soli semita militi,
Hac, calle trito rectius ad Forum
Ibatur, atqui, stante Porta,
Nunc remoram nociturus hosti,
Obiecit in se flexilis ambitus.
Horti feraces hic olerum forent;
Ni clivus assurgens remosset.
Arboribus procul esse iussis.
Queis [Reg: Quibus] unda vexit mite gelu locis,
Fontis remoto pumice, saxeus
Dependet umbo. Dic triumphe!
Quanta tuis, Dominator Aemi,
Accessit intra tres hiemes opum
Rebus supellex! Durat adhuc labos [Reg: labor] ,
Et fossor ut circum repertis
Stagna fluant latebrosa venis:
Tentatur humens terra ligonibus.
Sed en Tonanteis [Reg: Tonantes] urbis aheneos:
Iam fulmen e pinnis minantur.
Quisque sua statione certam
Servat fenestram, praetereuntibus
Torvus videri. Vade, age, et ultimis
Haec nunciaturus [Reg: nuntiaturus] Batavis,
Plaude redux habitabis aulam.
It, torta qualis fune phalarica
Discindit auras qualis in aere
Succensa, cursu taeda longum
Corripuit stimulata sulcum
Humana si mens arbitrio Dei
Contenta, rebus sciret in asperis
Laetisque caste ferre sortem:
Quam placido frueretur aevo!
Nunc rapta postquam pectoris impetu,
Permisit omni frena licentiae,
Ausura, quodcumque est, et ausa;
Quam furiis agitatur atris!
Mortalis audax horrida perpeti
Amore lucri, prodigialiter
Lascivit; impulsusque Diris
In vetitam ruit usque praedam.
Suspiriorum quis modus est trium,
Quae finis? Eheu! quaerimus omnia
Tristes, et amittenda rursus
Sollicito retinemus ungui.
Exempla passim summa petentium
Vesana sudant: cum tamen omnium
Mensura Fatorum, et movenda
Stare diu negt urna summis.
Seu more teli iacta Cydonii,
Seu nixa pennis vota supervolant
Et concupiscentem sequuntur
Usque suis poterat quietus
Xerxes et omni tutus ab ambitu
Haerere Medis; ni Lacedemona
Stultis lacessivisset armis;
Plura avidus rapuisse, quam quae
Fortuna posset concoquere, et fames
Tanti Leonis. Termopylas [Reg: Thermopylas] supra
Grassatus. Aegaeumque pontum,
Rupit Athon petulante bello;
Marique, nomen qua Nepheleias
Mutavit Helle, supposito pedes
Velut pavimento choragus
Insiluit, numerum quadrigarum
Aequans carinis fluminibus sitim
Minatus eheu, perdidit omnia.
Sceptrumque, remosque, et flagella,
Exsul, et ad Salamina victus.
At quem superbinominis Hybrida
Superbiorem Bucephalus tulit;
Post terga contempti relicta
Sede Patris. Macedumque terra:
Et solis extra currere limites
Conatus omnem vertit ad Aeolum
Inflata grandi vela fastu.
Seque sequens, fugiensque retro.
Iam Bactra suis iunxerat ultima,
Taurumque montem Persepoli; tamen
Ultra tetendit. Sogdiana
Altior inferiorque Petra,
Devexa Mundi, trans Arachosiam,
Gangemque, Indum, quaerere navigat.
Pulsatur exsternata Tethys.
Oceani domus ima mugit.
In puppe prostans ille remugiit:
Suique clausos Oceani cava
Refudit aestus, et procellas,
Pectoris immodici vorago.
Fixisse metam debuerat, nigro
Cadente Poro, qua fluit, ac iacet
Torpetque, debellarat Orbem;
Non satiat tamen unus unum.
Habere partem non voluit: pudet.
Servare totum non potuit: dolet.
Eheu! volaturum per auras
Testa premit, cohibetque saxum
Ridentis intra sex figuli pedes
Hic ille, parvo funere, cogitur
Devicta Persarum cubare
Purpureus super arma praedo.
Ferox in omneis [Reg: omnes] nec sibi parcere
Libido novit, nec nisi mortua
Pacatur immensas habenti,
Semper opes mage sunt timendae,
Quam respuenti mole ruunt sua
Maiora iusto saepius et Ducum
Enses, adoratique vultus
In mediis crepuere flammis,
Tam dives ullus, non puto, vixerit,
Qui nollet Iro pauperior mori:
Nec pauper obrabit sepulto
Ditior occubuisse Croeso .
Caelone tectus non tegitur satis,
Quam vis humetur nudus, et algeat?
Exaggerata si trophaeis
Dedecus est caruisse terra:
Quam Caesar olim quam subiit scrobem
Pompeius ingens? Insatiabilis
Uterque possessis; uterque
Caede madens, vomuit rapacem
Honoris Umbram, tot coeuntibus
Flagis in unam procubuit socer:
Gener Photino praeda factus,
Proram anima fugiente pulsat.
Utcumque dulci Gloria perfurit
Venas tumultu, torquet amarius.
Corona tot gemmata curis,
Plus aloes habet, anne mellis?
Intermissa diu redi
Virgo, Davidicis edita Regibus.
Longi dedecus otii.
Brumarumque sub hac triste silentium
Compensabimus arbuto,
Iam Veris comites aera temperant
Excussa nive limpidum:
Et secum volucres in cavea ferunt
Ridenteis [Reg: Ridentes] hiemis fugam.
Sopitae fluviorum evigilant aquae,
Pulsis noctibus algidis.
Rumpit prata tepor: luxuriat suis
Emissum stabulis pecus.
Iam florent salices scissa recens tuis,
Virgo, serviet usibus,
Exempto viridis cortice fistula.
Nam cui ludimus alteri?
Aut quae Nympha cani dignior altera?
Tu mundi lepor, et decus,
Blando concilias omnia foedere:
Terraeque et pelagi potens,
Semper vota bonos ducis ad exitus:
Numquam credere quae soles
Periuri levibus ludibriis Noti.
O moestis columem Reis:
O tranquilla quies, et pereuntium
Quo te cumque vocant preces,
Opportuna salus! Nos quoque caeteri
Templis Indigetes iuvant.
Sed non tanta fluit vis ab origine,
Et quandoque trahit vadum.
Apparent mediis tubera rivulis.
Fons, Virgo, tuus effluit:
Et vasto pelagus circuit ambitu.
Sunt Divi, quibus agmina
Conspectis fugiunt pallida febrium;
Fractae dissiliunt fore,
Obstrictis cadunt vincula brachiis.
Hunc serpens timet ebria;
Illum funereae pestis anhelitus:
Hic et manibus imperat.
Functosque e tumulo tollit ad aethera.
Metam quisque tamen suam.
Caeli Cursor habet; certaque limite
Arcto iugera contrahit.
Tu commune bonum: tu sine termino,
Sedi proxima Filii,
Immetatusque ager sufficis omnibus.
Cunctis, tu Dea, Publicae
Aram laetitiae pandis et auxili.
Regem non solito nomine Villicum, et
Hortos Regna voces, Targisili, licet
Nam fecunda Coronae
Sunt Alvearia Civium.
Cives mella sub his his condere seduli,
Fingunt Daedalea divitias manu:
Et, ceu floribus Hyblae,
Gratis mercibus incubant.
Quantus, nonne vides? Urbis apes labor
Exercet croceum pulcra simul diem,
Sparso rore per herbas,
Mater Memnonis extulit.
Iam tum mane strepunt: iam vagus artifex
Et fervens operarum, involitat thymis:
Iam cum coniuge ceras
Stipat non sine foenore.
In censum vigilant omnia quaeritur
Semper dulce lucrum: cuius ordor bonus
Ex re qualibet afflat,
Et nareis [Reg: nares] animas trahit.
Hinc sugunt pretiosum unguen, et allinunt:
Quo postquam madidi tecta repleverint,
Plenis annua cellis
Vectigalia profluunt.
Rumpuntur liquidi viscera glutinis.
Perlustrata suas fundit opes domus.
Flavi iura tributi.
Sceptris excutitur Favus.
Refert, quis laticem nectaris eximat.
Saevus pastor Apes mactat et Alveo
Totum diripuit aurum,
Sternens moenibus incolas.
At rerum sapiens Corycius senex,
Iussis in sobolem vivere posteris;
Mellis parte relicta,
Seponit reliquum sibi,
Concessoque Deum munere vescitur.
Seu spumam indomiti frangere Massici
Doctus; sive lagenam
Mensis addere rusticis.
Nunc agnoscere te Targislili , reor
Discrimen gemini nobile Villici.
Primum, iure Tyrannum;
Regem dixeris, alterum
Parvis maxima stant principiis, ac pariter iacent.
Primam tolle casam; et sustuleris moenia Patriae.
Qui rivus minimo montis aquas haurit ab ostio:
Post multas hiemes, cum gemitu pontificum ruit,
Arbos vela ferens, virga fuit: nunc maris hospita
Nubeis ingreditur: se cumulant omnia tempore,
Tam belli mala, quam pacis opes: qui bene providus
Non spernit modicum, sive sago, sive toga; sapit.
Ulvis, an differs leve munus aurae?
Sed spei telam male texis, Ado:
Fila cum vitae Lachesis peractae
Scindit et aufert.
Curta sub terram properatur aetas.
Quae dies non est homini suprema,
Alitum ritu volat, et sagittae:
Ultima stabit,
Durat in Fatis, semel interire:
Durat hoc unum subeuntis ipsi
In sinu causam geniale Mortis
Semen habemus.
Ille naturae sociata nexu,
Corpus hoc instar comitatur umbrae.
Vesperam vivis? Fit et umbra maior:
Denique vera,
Qualis effosso graditur sepulcro.
Qualis et Maneis [Reg: Manes] levis inter errat.
Ter fuit praeceps, hiemante barba,
Nestoris aetas!
Mansit extremum solido rigore
Curva: nec primum potuit reflecti
Nestor in florem, tremuloque fossam
Vertice plausit.
Frangimur tandem puteo frequentes
Urcei. Si sum tibi consul, Ado;
Protinus vives: mala lux sequetur:
Optima nunc est.
Non si Deorum exercitus insolens
Increvit astris, propterea caput
Subduxit Atlas; et gravatum
Questus onus, petiit levari.
Ferenda moles: dones in Herculem
Caeli columnam sidat idoneam.
In te resistentem minaci,
Cuncta licet ferat arma contra;
Fortuna nullum ius habet improba.
Nam nec beatum, nec miserum facit:
Sed esse, congressu repertum
Detegit, opprobriisque vexat
Tunc, cum subegit. Cui potuit semel
Nocere, numquam magnus erat. potes
Felix haberi; si, Marine,
Quae tua sunt, aliena credis.
Nuper ad Fontem Dryadum sedebam:
Qua virens silvis aperit theatrum
Faunus, et ripas sinuosus amnis
Isara plangit.
Heic [Reg: Hic] inumbratum nemus intuentem,
Alloqui moris inopina ramis
Coepit, humana mihi cumque visa
Maior imago:
Celsa turritum caput, alba crines
Hinc et hinc sparsos, inarata vultum
Vomere aetatis subigente rugas,
Nuda mamillam.
Scribe, Boiorum, mea cura, vates:
Scribe, clamabat, sacrate monentis
Iura naturae, memorique fago
Sculpe Querelam.
Vox erat, qualis resonans aquarum:
Cum suas Ister pelago pruinas
Miscet, et primam gelidi salutat
Gurgitis undam.
Stulta Gens: semper cupitis negata.
Hic gruis collum petit, ut saginam
Latius tendat: puer iste nasum
Rhinocerotis;
Alter et pennas alius natatum
Daedalo praefert, agilique cerae.
Ille cornicis tria poscit annos
Secula passae.
Seu Rheam dicant veteres Achivi
Sive Iunonis mihi nomen aptent;
Sive Lucinae gravidas levantis,
Sive Cybeles:
Displicet, quidquid statui profanum
Dona fastidit male nota vulgus:
Millies dignum sua, quae precatur,
Damna mereri.
Si petis collo gruis helluari:
Litteram motis quoque pinge pennis;
Excuba noctu, patiare telo
Denique figi.
Disce, cervinae cupidus senectae,
Praeda venantis fieri, canumque
Lusus; et saevas hiemes sitimque et
Cornua ferre.
Quae simul iunxi, male separantur.
Siquis accepto bene novit uti;
Dante me, cunctis licet esse laetis,
Esse beatis.
Quod genus fingis tibi, quam parentem?
Falsa nimium lapidum propago
Iacta post tergum gravidaeque lactat
Fabula silvae!
Sparsa Getuli [Reg: Gaetuli] super arva campi
Saxa fecundis caluisse flammis:
Dispares quassa nemus edidisse
Ilice foetus.
Post rates mersas, ego Pyrrha vivas
Imbui rupes. Ego Quercus illa:
Cuius ex vero cecidistis omnes
Cortice ventris.
Furta mentitur Scythica Prometheus
Valle confixus: meus ignis ille.
O mihi quanti, soboles, stetisti ex
Aethere rapta.
Additus Caeli Superumque fomes.
Ne qua pars vestri foret impolita;
Principem limum, meliore lima
Ipsa polivi.
Quippe suggestus radiat comarum.
Fronte sublimis facies coruscat:
Os et erectum facili tuetur
Sidera motu.
Nescit, heu, nescit sua vota Momus,
Quisquis optat vitreis videri
Pectus e costis, sua nolit ipse
Septa patere.
Una, mortales, data lingua vobis:
Unde stridentis subito bilingues?
Integros vitae genui, nec ulla
Fraude nocenteis [Reg: nocentes] .
Iam quotus primae similis farinae [(reading uncertain: print faded)] ?
Nemo non saevit, timet, ardet, odit.
Mugiunt tauri, video leones,
Terreor ursis.
Quanta vindictae rabies ab imis
Aestuat venis? Quid amor peius?
Aut quid humanas cumulante caedes
Tristius ira?
Insuper nullus modus est habendi
Magna vix pusam puerumque parvas
Regna post cunas capiunt: nec unus
Sufficit Orbis.
Sciveram coctos nimio vapores
Sole dum splendent oculis nocere:
Hinc nigris auri radios cavernis
Provida texi.
Tecta fossores avidi metalla
Scire scrutantur; penetrantque ad imas
Montium valles procul et feri
Suburbia Ditis.
Quid furens in me Venus et Lyaei
Thyades peccent, taceo. Pudendas
Ipsa speluncis, aliaque nocte
Obruo noctes.
Ut genas servet, liquidamque vocem,
Floridus Musae puer e virili
Tunditur sexu, Phrygii sub ictu
Victima culti.
Proh pudor! quo me fero cumque, secta
Troas occursat, Catamitus aulae.
Stant anus hirtae, fidibusque motis
Molliter hiscunt
Virgines ut se violenter ornant!
Nostra vix ullam satiat venustas.
Pulchra, concessam maculat veneno:
Foeda, negatam
Attrahit fuco. Quota, dic, puella
Non emit vultum? Quota me, meaque
Dote contenta est? Colitur, forasque e
Pyxide prodit.
Plura lassatam memorare taedet.
Opprimor monstris. Quid enim nepotum
Luxus intactum vitio reliquit,
Aut quid insanum?
Cerno currentes, velut astra, mensas
Volvier circum; madidosque nardo
Flante convivas, et odoris imbri
Tingere crines.
Sordet in Maio rosa: quam December
Protulit, fragrat. Glacies paratur
Ad sitim: naso rubicunda Bacchi
Stiria pendet.
Ore caelato salientis hirci
Pressa Setinis fluit uva prelis.
Quae Capri libant, cava sunt et ipsa
Pocula capri.
Faginam nullus sibi sumit ansam
Plenus Auctumno rapitur smaragdus.
Cyprium gemmis bibitur merum
Gemmaeque bibuntur.
Altius tectis pumili Laconum
Marmor attollunt. Lacus in cubili
Vitreo fumat, volitantque supra
Culmina silvae.
Caedit iratus mare Rex flagellis:
Tergus urenti sua tela Soli,
Aeoli buccis colaphum minatur,
Et mihi fustem.
Quo ruis, curvum pecus, o pusilla
Portio terrae? Tibi sic origo
Excidit testae, cinis et favilla et
Ventus et arva?
Heu, parum tuto vetitis inhaeres,
Meque contemnis, male sana proles.
Cur ad occasum properas ab ortu,
Marte relicta?
Testor aequaevam Themin, et sequentem
Crimen a tergo Nemesin: Dolebis.
Has time iustas, memoresque fandi
Atque nefandi.
Haec ubi moto Dea fata luco:
Tristis in sese penitus recessit.
Ast meum canis rigidus caput
Circumstetit horror.
In Regna Mundi prima Pharos venit,
Peculiari nobilis indole,
Circum iacentem ridet Orbem,
Seque clepit pluvio Tonanti,
Et usitatis legibus eximit.
Non illa supplex sternere nubibus
Dignetur Aram; quae caninum
Ante Deos venerata dentem,
Praefert Anubim tergemino Iovi.
Certo sed anni tempore fertilis
Rigatur exundante Nilo,
Inque soli gremium solutis
Lactescit undis, iugera crederes
Remis arari. Spicea mox solo
Se fundit ubertas, et agri
Flavicomis strepuere culmis.
Seu magna ventis pabula flantibus,
Colonus Amnis carpit, et aestuat
Fervente Cancro: seu latentem
Multifido bibit ore brumam:
Et rursus haustae prodigus, evomit
Scisso tumentis divitias sinu:
Simul recenti sole spira
Menta putris caluere terrae:
Natura vix plus Oceano parens
Indulsit ipsi. Sed, quibus influit
Fecundus humor? Cui propinat
Omnigenas, age, Nilus undas?
Ut nulla constant Regna sibi diu!
Olim ferendo sub Latii iugo
Sudavit, et strictas Canopus
Ausoniae tremuit Secures:
Donec revulsam Mars Othomannicus
Praedam tributis apposuit suis.
Heu, Delta famosum Trigonae
Thracibus asseritur Figurae!
Thracesque aristas nil Iovis indigas,
Et viva stirpis balsama colligunt.
Europa quanticumque nasi,
Non fruitur tamen hoc odore.
Insurge tandem Martia Romuli,
Contende Pubes, eripe Barbaris
Opima glebae: Turca semper
Possideat melioris usum?
Paucos videmus surgere Tillios [Reg: Tullios] :
Quibus probetur Mars, sine coniuge
Martis; vel asternanda scuto
Casta quies, gelidique somni.
Plerisque castris agmina vagiunt:
Et qua moventur nocte puerperae,
Portantque, portanturque curru,
Sarcina deterioris aevi.
Atqui rigorem militiae Venus
Damnosa foedis mollit amoribus.
Enervat arcus, et retundit
Blanda mares animos voluptas.
Testis mearum et Punicus Hannibal
Sententiarum: quem Capuae novis
Ultae cruentavere Cannis,
Luxurie dapibusque fractum.
Peltata ni sit femina, sit procul
Torvas in armis Turnus Amazonas
De gente Volsca, non puellas
Indecores habuisse fertur.
Omen secundam qui pius est, habet.
Aruspicinae Thuscus [Reg: Tuscus] inhaereat,
Chaldaeus astris: praelianti
Auspicium dabit una Virtus.
Frustra volabunt, et tibi septies
Plaudent olores: si male conscio
Ferale bubo carmen intus
Occinat, inferiasque Dirae.
Adversa Paci vulnera militent.
Subiecta Palmae lancea floreat:
Urbique, Decretisque Patrum
Laurigeri famulentur enses.
Fatale Tempus. Quisquis idoneae
Occasioni segnius imminet;
Seu fraude, seu peiore fastu:
Imperii, Patriaeque latro est.
Heu, quot triumphos perdidit aemulus
Et regna livor! Quot lacrimas dedit!
Lugentis Europae puellis
Ploro nefas, perisque notum.
Cunctare velox, ut Fabius. Moram
Peritiores aligeram probant.
Matura semper poma carpet,
Qui didicit properare lente.
Duella, Cadmi trade nepotibus
Pugnanda: bellum tu gere publicum.
Furens Arenae lucta, non est
Verus honor, sed Honoris umbrae.
Fas castra septis undique muniat.
Gemmis et auro sit potior Fides:
Famamque, percussumque Foedus
Quo pretio, cave, cumque fraugas [(perhaps: fraudas)] .
Periurus astris Victor, et impius,
Distatne victo? Succubuit sibi:
Saxo, quod attrectavit, Arae
A Nemesi feriendus olim.
Dux subiugatis linque iugum. Boves
Scindant novales: femina surgere
Permitte, Civilis Coronae
Triticeum meriture fertum.
Haec, Cerve, fiunt? Currite flumina
Germana retro: tuque bicorniger.
Natalis abrupto meatu,
Rhene, subi cava fontis antra.
Laedor? An penna trepidante fibras
Somnio tantum potuisse laedi?
Quidquid est, auras aliquid volatu
Movit inaneis [Reg: inanes] .
Et manum nosco moderantis arcum, et
Sentio teli leve pondus haeret
Aureae vulnus calidum pharetrae in
Pectore fixum.
O, ubi nostram sequeris Dianam,
Virginum pulcher chorus ambulantum:
Nuncia, gratis bene laesa capri
Viscera flammis.
A quam sit tota, vides, Mater, Amabilis?
Collectae species viva Modestiae.
Ex ipso licet ore
Matrem discere Virginem.
Mi infans ut bicolor, Candidus et Ruber,
Membris laetitiam spirat ab omnibus!
Ignorans quoque dicat:
Qui sic pingitur, est Deus.
A: Virgo caeruleis nubibus insidet.
Inter pennigeros pulchra Favonios.
Lunae fixa sinistro
Livent sub pede cornua.
M: Erectus gremium molle premit Puer,
Exultimque micat. Conveniunt bene,Ac miscentur in uno
Maiestas et Amor loco.
A: Vestes virgineas non ego divites,
Sed tinctas viola paupere dixerim,
Ullis absque corymbis;
Ut tanto deceant mage.
M: Investis nebula Pusio non eget.
Tectus luce satis: sic quoque gratior.
Pubescentibus altum
Crinitur radiis caput.
A: Matris caesariem carbasus integit:
Frons augusta patet. Teutonicam genae
Potavere pruinam,
Ostrum quam bene diluit.
M: At crispata riget Filioli coma,
Et sol in facie ridet eburnea
Malis lilia vernant:
Et flammas accuunt rosae.
A: Pondus non tetrici dulce supercili,
Arcum supra oculos flectit ianthinum:
Et quam pupula vibrat,
Miti lux oleo nitet.
M: Huius luminibus lacte madentibus
Blandus fulgor inest, uvaque gemmea:
Quam permiscuit igni
Electri teretis liquor.
A: Virgo, nescio quid, non tacet, et suis
Florem Deliciis porrigit accipi.
Commendare videtur
Insertura volae manus.
M: Infans, nescio quid, vagit, an annuit?
Certe non dubiis gestit amoribus.
Ex mulcente labello
Apricus trepidat color.
A: Hanc pinxit Tabulam Parrhasius niger,
Veris quanta fluent gaudia vultibus:
Si tam limpida ficti
Derivant in imaginem?
M: Formosi quia sunt, et Puer et Parens:
An formosa Parens, anne Puer magis?
Et formosa parens, et
Formosus magis est Puer,
Nudi loquantur Chalybes, tace,
O iuste Lipsi. Ferrea praevalent
Mucronis et Romana verba:
Dura quidem, tamen efficacis
Acuta Linguae. Pugio Caesaris,
Effare verum. Iam tibi plurimus
Silet Senatus: pendet Aula
A gladii resonantis ore.
Custos fidelis Regibus additus
Miteis [Reg: Mites] et aequos praesidio vigil
Defendo. Crudeleis [Reg: Crudeles] , iniquos,
Degeneres, Patriaeque noxas
Invado versa cuspide. Nam memor
Prome, vel in me, more Laconico
Dixisse succinctum, Gabina
Cum caperet meus arma Consul.
Detestor illos, quos hominum cruor
Bis purpuratos tinxit: An ostreis
Vesteis [Reg: Vestes] coloratas rubere
Non fuerat satis? Ergo sanguis
Debebat addi corpore Civium
Expressus! Odi nomina Caesarum
Noctu Senatores citantum
Attonitos, spatioque rhombi,
Metuque mortis. Thracia caedibus
Inauguretur. Taurisca Bistones
Aulaea suspendant, ferarum
Terrificis variata formis:
Utatur albis rex meus, et sacri
Cubilis ornet fulcra tapetibus.
Quos intuentem nullus horror
Saevitiae, vel imago laedat.
Iras tyranni praecipitent, equi
Cruore pasti. Rex meus, et pium
Librabit, et fustum dolorem.
Laudo moras, ubi ius ab ense
Ictuque pendet. Quas tamen improbo
Prodesse nolim, si noceat bonis.
Est et, protervos ac rebelleis [Reg: rebelles]
Imperio cohibere, virtus.
Scindantur artus immedicabiles:
Ne ducta labes inquinet integrum
Corpus, putrescentique serpat
In populum vitiosa membro.
Ardente Roma; quod libet, hoc licet,
Clament Nerones: quod licet, hoc libet;
Traiane, dices. At nec omne,
Quod licet, hoc libeat regenti.
Sui imperator latius imperat.
Quam subditorum; quam Tanaim Pado
Gadesque iungens, lege lata,
Ipse sibi bene paret Auctor.
Vitentur omnes dedecorum proci,
Qui criminosis cumque placent modis.
Mordent adulantes catelli
Deterius catulo leonis.
Laus, est venenum: publica blandius,
Privata peius, ficta nocentius:
Letale, si tantum bibatur;
Quantum animo malesanus olim
Pellaeus hausit. Tunc etiam furor
Obest amicis. Tunc subiti Ioves
Nascuntur in mensa, rotantque
Fulmina per pateras sonantes.
Innube caelum frontis, amabile
Quis thura supplex offerat et preces;
Si torva maiestas ad Aram
Igne tonat, iaculisque stridor?
Non Africanis, non Halyatticis
Europa servit legibus, India
Truncos adoret, et per annum
Visa semel simulacra Regum.
Sol ipse tristes ac pluvia graves
Vultus decora temperat iride.
Ros unde labens et metallo
Concha novo pretiosa stillat.
Currunt ut amnes in mare: sic fluant
Opes in Arcam, rursus ut effluant.
Et hic redundet gurges. Auri
Larga manus, sed avara ferri
Vagina clarant, parcite, Principes,
Munire vestro, excubiis Lares.
Ni terreatis, nil timetis.
Pax animi trepidare nescit,
Vulgique fluctus tuta natat super.
Molli lupato fortius attrahit
Tranquilla subiectos Potestas,
Quodque monet, iubet: inquieta
Mandat, nec urget. Lene fluit Tagus,
Diratque ripts [(perhaps: Ditatque ripas)] : lene super Pharon
Extendit almam Nilus undam,
Et tepido fovet ore fruges.
Immane torrens e nivibus ruit:
Campo sed idem fertur inutilis;
Pontesque, clamanteisque [Reg: clamantesque] silvas
Spumeus, ac fata laeta sternit.
O quisquis audes esse bonus, meum
Admitte Traianum. Ille metus fugat
Curasque: et adducit beatum
Imperium sine fine. Dixi.
Virgo: cui natus faciem venustam
Seque concessit, mihi cumque salve:
Dum precor supplex, facioque
Matutinus ad Aram.
Hic catervatim quoque vocatam
Lane sentiri miseris Patronam,
Lingua suspensis loquitur voventum
Cerea signis.
Quem manu mulces, o Amica, flecte.
Non opus multis, o Amica, verbis:
Mater arride semel, et Puellum
Flexeris ore.
O Di bilingues, et pretio fidem
Dato paratos frangere vitream.
Virtus in illo nulla, cuius
Prima, Deum timuisse, non est.
Iustum, Segrati, consilium dabis:
Quod atra nullis sepia fraudibus
Obfuscet; aut privata lactet
Utilitas, aliena sugens.
Charontis hamum reice, munera.
Pulchrum, rubenteis [Reg: rubentes] spernere laminas:
Et cum propinatur toreuma,
Dicere; non sitio metallum.
Qui blandienteis [Reg: blandientes] temnit opes, opes
Supra est, infra se tenet omnia.
Hoc Morus exemplo Britannam
Emicuit moderatus Aulam.
Ille in faventis culmine Gloriae,
Intaminatis maior honoribus,
Sic se regebat, sic tyrannum:
Ut neque fraus, neque vis ab Aequo
Regalis unum, nec metus aut amor
Moveret unguem. Sol citius suo
Dimotus e cursu, quadrigam et
Munia deseruisset axis.
O ista nostro si quoque seculo
Floreret, arbos! Non veluti pila,
Missus per auras, huc et illuc.
Ambiguo fluitaret ictu
Romanus Orbis: nulla facesseret
Tumulantis rixa superbiae
Turbas; neque aeterno vetaret
Exilio remeare Pacem.
Procul rapinis et procul ambitu
Fovente te lites, quisque sua sedens
Sub vite, vel ficu, quietam
Exigeret sine Marte vitam.
Nunc insolentes post Camerarios,
Cuniculosis omnia fraudibus
Suffossa; quadratoque rupit,
Agmine Machiavellus Orcum.
Cretata vendit se sapientia,
Veramque lucris turpibus immolat,
Pelli leoninae scit improvisa suam sociare vulpes.
Per heu tacendas Achitophel suum
Non unus artes nobilitat genus.
Argutus incrustare verba,
Ingenio potiore vincit.
At non triumphis monstra perennibus
Impune nullo vindice saevient.
Iniuriosae Larva mentis
Saepe quidem queat esse tecta,
Sed tuta numquam. Sol radios dolo
Inverget olim. Defluet allitum
Claustris, ab omni parte, gypsum:
Et paries, animique stabit
Structura nudi sub patulo Iove,
Videnda nullis picta coloribus.
Cum protrahentur purulenta
E trepido Stygis ova nido:
Ut palpitabunt ad medium diem,
Et clara caeli spicula noctuae:
In fraude, deprensas aperta
Luce palam feriente pennas!
Ibis, quo ibet unica
Toto circumagens aequore litera:
Sed qua nec violentius
Gaudentem traheret grandis epistola,
O ergo faciem, novis
Incoctus rapidae solibus Indiae,
Augebis pretiosius,
Pulchre barbarico more ferocior;
Bis ferrugineus genas
Fulgenteis [Reg: Fulgentes] tenebreis [Reg: tenebres] ; et bis in annulos
Flexam caesariem mihi suadeas:
Diris Thessalicam devoveam ratem,
Primum quae potuit fretum
Audax aerisonis rumpere puppibus.
Cedamus. Vocat Hispalis.
Per Matris lacrimas, per sororios
Imbreis [Reg: Imbres] , navita nobilis
Ridens vela sui pectoris explicat.
Ah, frustra genetrix sinum
Fles percussa manu! Quid scopulum feris?
Lamentis quid inanibus
Perdis verba nihil proficientia?
In ventos abeunt preces.
Cursuri pelago lintea Filii.
Tot suspira promovent.
Tempestiva gemens stamina sufficis.
Non, si scissa comam, pares
Tortis femineo crine rudentibus
Iniecisse moras; semel
Inspirata Deo carbasa retrahas.
Mens immota sibi manet.
Iam pulsata sonant litora: iam fremit
Ventosi chorus Aeoli:
Et frondosa levans brachia Mexicum,
Complecti parat Hospitem.
Iungamus placidis vota Favoniis
Quam nihil in certas cautum est mortalibus horas!
Omnia vota natant.
Fusce, redi. Vatem si me quoque maxima dicit
Roma; Sabine, redi.
Quid reditum moneo? Numquam, quo dirigis, ibis:
Huc, age, flecte ratem.
Sperasti extremos mollire profectus ad Indos
Barbara corda virum.
Fata vetant: Orbis potuit Germania curas
Pellere nostra Novi
Non gens dura tibi, sed cerea Principis aetas
Erudienda venit.
Nulla Philippinis obtexerit insula claustris:
Teutonis aula vocat.
Qualiter Aeaciden Scyro subduxit Ulysses
Ad fera bella ducem:
Sisteris aequoreae divulsus rupibus orae;
Ne latuisse potes.
Educi latebris prohibebant Mater Achillem:
Sed tua nempe cupit.
Flecte ratem: decus Ausonii nomenque mereri,
Arseniique potes.
Tu nunc nostra quidem praesagia riseris: at mox
Pondus habere scies.
Sic mihi fatidicus noctu praedixit Apollo:
Sic cecinere Novem.
Anne et ego ludor: quid enim Caducifer ales
Missus ab axe monet?
Ille ter, ille quater vigilanti sibila virga
Edidit ante Lyram.
Et tua subduxit subito mihi mobilis ora,
Substituitque virum.
Nec tamen alterius monstrata coloris Imago est,
Dissimilisve tibi
Ista quoque incensum corui nigredine crinem,
Cetera oloris habet.
Num tua sit facies, an non tua, nescio: talem
Turbida vibrat aqua.
Amnis ubi moto resplendent fragmina vitro,
Frons, gena, nasus hiant:
Atque iterum coeunt, iterum divisa resultant,
Ut levis aura movet,
Sed neque constantem licuit pernoscere vultum,
Impediente Deo.
Cumque oculos propius vellem defigere, risit,
Opposuitque manum.
Nolis beatum dicere divitem
Quemcumque, Wolcki; sub nitida cute
Tormenta gestamen profunda.
Omne scelus furit in scelestum.
Iniqua Mens se prius exigit
Poenas nocenteis [Reg: nocentes] , et Nemesis sibi
Fit ipsa: nam quo laeta dormit
Culpa toro? Quibus aut veneni
Secura mensis assidet? Hinc iecur
Extendat anser Thuscus [Reg: Tuscus] , et advolet
Guttata Phasis: Bacchus inde
Vina senex generosa fundat:
Conviva moestis criminibus satur
Iuxta facetos nauseat Hospites:
Aut dente moroso gelatas
Triste dapes, velut Umbra carpit.
Formidat hostem Pacis in Atrio.
Ut ille desit: non bene conscius,
Lictoris instantem securim.
Consule se Mario, timebit.
Audi, Paueria. Non adeo male
Caecis esse, iubet credere Firmio:
Felix accola Mortis,
Et clarus sine lumine.
Seu currum revehit Phoebus ab Indiis:
Seu Tartessiacis fluctibus avehit:
Neutrum sidus adorat.
Formosissimus intimo
Sol est ipse sibi. Mens gerit Hesperi
Auroraeque vices: ac quoties libet,
Festino cita motu
Pertransit duplicem Polum.
Haec secum: vacuo stat facies sinu,
Nec fronti vigilat flamma: quid interest?
Tanto plura quieti
Libertas animi videt.
Ut praeferre nigris candida nesciam:
Virtus qui vitio distet, et utili
Secernatur honestum;
Alter Tiresias scio.
Orbes ille cavos percitus, et sacras
Convertisse manus fertur ad aethera:
Eventuraque cunctis
Explorasse sagacius.
Vates antra petunt, et nemorum domos.
Qui Diis cumque sacer Lucus inhorruit,
Densis reddidit umbris
Obscurum venerabile.
Sic assuesco mori. Manibus integris
Addendus, patior iam mediam necem.
Fatum plenius opto.
Tantum pars obiit mei.
Ibit sub tumulum corpus, et Atropon
Fraudabit, solitam vellere palpebras;
Supremoque nasanteis [Reg: nasantes]
Stellas demere funeri.
At liber veteri carcere Spiritus,
Vivas sese oculo lucis imagines,
Vivo fonte fluentes,
Vivis hauriet amphoris.
O spissum radiis ac nitidum mare!
O aeterna dies, et rapidum iubar!
O caligo serena,
Lumen nobile gloriae!
Quod vetant po??es [(reading uncertain: print blurred)] adamante fulti,
Filius numquam querulo redibit:
Orpheus plectro licet obserata
Limina pulset.
Perdis, Altorfi, lacrimas. Resiste
Fortiter, dum se dolor ipse frangat.
Rapta lugenti fuit una, sed non
Unica proles.
Restat Henricus, roseusque Benno
Cuius octavum trieteris annum
Nuper implevit, puer innocentis
Musteus uvae.
Candido primum pede Magdalena
Propulit lustrum, Catharina quartum.
Anna iam sponso, celebrique digna
Comitur Aulae.
At nec Edmundum periisse dicas.
Corpus tantum, luteasque (membra)
Exuit vestibus, placido daturus
Lumina somno.
Vivit, Altorfi, Tuus ille vivit:
Et sepulcrali positis in urna
Vinculis, felix alium vagari
Vadit in Orbem.
Unde suos hominum genetrix Citherea [Reg: Cytherea] ducat ortus,
Me cogis indagare, Mamiroda.
Argolici natam maris aequore prodidere vates:
Ornantque causis fabulam decoris.
Namque et nomen adhuc Aphrodisia servat, tepenti
Mulcetur ipsa, filiusque, lympha.
Navigat omnes amans: et habet sua, quae Favoniorum
Vexilla flabris explicet Cupido.
Mittant in Venetum cymbas mare, qui volunt amando
Ludi nocentis crimen experiri.
Forsan et hinc Flacco trabs Cypria dicitur Carina;
Quod Diva Cypri navitas gubernet.
Priamides celebrem rapturus adulteram Lacaenis,
Tentavit aequor, impulitque classem.
Per freta Leander spumantia, turbidosque fluctus,
Suum natavit invenire scrotum.
Si vitasset aquas et litora; non fuisset albi
Europa plorans praeda facta Tauri.
An fera caeruleis est luxuriosior iuvencis?
Daturne glaucas inter ulla Virgo?
Innanteis [Reg: Innantes] mediis Nereidas ardor urit undis?
Tritone flagrat inquieta Doris.
Oceano maius non est, neque turpius lupanar.
Impune spernunt Naiades Tridentem:
Vivit Pistrix pendentibus exsoluta mammis;
Cantuque Siren blanda fallit aures.
Iuppiter ingenuum praedo quibus abstulit pudorem,
Mercede pactas iussit esse Nymphas
Humida sunt in aquis incendia, quod probat bitumen,
Salsique thermae sulphurisque foetae.
Mulciber, (haec fama est) uxoris, ut placeret aegrae,
(Vexabat aegram coniugem catarrhus)
Sollicitus morbum depellere, frigidamque tussim,
Implevit ora fontium calore.
Durat adhuc, multisque locis, quibus aestuant cavernae,
Telluris uber flammeum liquescit.
Balnea Naturae Vulcania nominamus. Illis
Lavat Dione, concolorque sexus.
Rata vehunt purum iam flumina sordibus liquorem:
Illime rara trudit urna vitrum.
Saepe quidem primo Pymplea [Reg: Pimplea] ferocius scaturit,
geluque castum pollicetur unda.
Foedo polluitur mox crimine, molliorque Baiis
Enervat artus, feminamque fundit.
Vertitur in fontem post fata libidinosus Acis:
Incesta Byblis solvit ore rivum.
Fronte vel inspecto Narcissus amavit insolenter,
Desideratum se sibi procatus.
Alpheus, fugitiva, tuos, Arethusa, novit ignes,
Antrisque caeca furta sub Sicanis,
Denique quid Paphium multis opus explicare partum?
Loquatur ipse, nominetque Matrem.
Nam mala si corvus ponit malus ova, furque [(reading uncertain: print faded)] furis,
Consecta res est, lupam tenemus.
Illius est infans, cuius bibit impudica moreis [Reg: mores] .
Artesque easdem possidet nocendi:
Ut Thetis e portu placidissima remiges in altum
Invitat aequor, nesciosque mergit:
Sic meretrix oculis ridentibus allicit iuventam.
Sorbetque blanda naufragam Charybdi .
In Scylla facies pulcherrima, sed canina saevum
Latrat papilla, latrat umbilicus
Seu mare, falsa Venus, sua gaudia terminat dolore
Aestu marinos aemulatur aestus.
Innumeros haurit Neptunia, nec redundat, amnes
Avara semper moecha dicit, affer.
Lampade si dira tantum Venus ureret phaselum,
Nullis flagrarent ignibus quadrigae;
Forsitan orta salo credi Dea posset irrepta.
Extra sed undas illa saevit aeque.
Utque exemplo probant, crudelius imperat sub axe
Torrente Mavors pauperes aquai,
Desinat obscuris Graium vetus error involucris
Docere pulchri vim genusque monstri.
Verius ac multo solertius [Reg: sollertius] , Ildephonse, pandis:
Et insitivum fomitem malorum,
Non pelagi bullis candentibus imputas, sed eheu,
Luto rubentis pulverique terrae.
Qua stetit effictus nostrum Pater, omniumque Latro
Ausus superbe velle Numen esse
Antiquas retegis silvas: ubi concupivit Eva
Fatale pomum, noxiumque carpsit.
Corporis humani qui nunc vagus obsidet medullas,
Accendit ignem primus Esuritor.
In stimulo culpae sacer ossibus implicatus ardet,
Undantis Aetna quantus est caminus.
Quod mirer tamen, non nititur evolare sursum,
Instarque plumbi semper ima quaerit.
Terra Venus: terram soboles petit, improbus Cupido
Levi puello cedit omne pondus.
Interea certis habitare cubilibus videmus,
Seu valle prona, colle seu supino.
Illi gratus Eryx, Amathusque dicatur et Cithaera [(reading uncertain: print faded)] [Reg: Cythaera] ,
Taedaeque fabra nuptialis Ida.
Iste per umbrosum volitat nemus, excutitque mala,
Peccantis heres pertinax Adami.
Malo Cydippen delusit Acontius doloso,
Astum nocentis aemulatus anguis.
Mollis adhuc hodie lasciva regnat in viretis,
Lenone serta dividente Maio.
Hic ludit petulans Dryadum chorus, elicuitque saltus
Faunus latenteis [Reg: latentes] capripes Napaeas,
Hic Erycina quatit terram pede; quasque laesa tangit,
Rubore spinas imbuit rosarum:
Hic super arboribus suspira sentiunt amantes,
Alnove glauca, populove cana.
Hoc neque dissimulat vel Achaica, vel Latina Clio,
Flores Amori consecrans et hortos.
Ipsa sub occasum nam funera saepe floruerunt,
Ornata miris frondium capillis,
Pyramus et Thisbe testes tibi: nunc uterque morus;
Olim puellus hic, et haec puella.
Myrrha patri, plus quam licet addere, cara lacrimatur,
Suumque nomen stillat uda myrrham.
Flavos in campis Hyacinthus, et indices Adonis
Leti cruentos explicant colores.
Usque adeo siccam potius Venus asserit parentem,
Sororque dici Naiadum recusat.
Sive tamen Terrae gremio sata, seu maris profundo;
Utroque, quam sit vana, prodit ortu.
Tam cito quippe levis fugit, et brevis interit voluptas
Quam flos in agro, cana spuma ponto.
Adduco pastum sidereis Equum,
Philippe, campis: cui nec Ariona
Adstratus, Aethonemve Solis
Lucifer aequi parare possit.
Huic cedit alae Cyllarus igneae,
Flavique Xanthus pulcer [Reg: pulcher] Achillei,
Ut ore fulvum mandit aurum!
Ut virideis [Reg: virides] agitat smaragdos.
Candetque spumis! Ut male pendula
Ferocit humectare monilia!
Ceu vile dedignetur ostrum,
Impatiens phalerarum, et auri.
In iussa densum colla fluentibus
Erecta cervix luxuriat iubis:
Quas non in Argaei pruinis,
Aut tumidi nive lavit Hebri:
Sed sparsus altis caedibus, in sacro
Iordane tinxit, caeruleus color,
Glaucusque spadicem remiscet:
Quem Pholoe pecorosa laudat.
Mundi lutosas ingrediens vias,
Sustollit argutum ad Superos caput.
Non ille pilentis iugari,
Aut Cyprio patietur arvo
Versare glebis [Reg: glaebis] [(reading uncertain: print faded)] : non scelerum iugo
Pressus pudendam circumaget molam.
Fastidit indignos labores
Arduus opprobriumque culpae.
Undas et ignes per medios fugit,
Ventis et ala fulminis ocior.
Per summa camporum, marinae
Siccus aquae, segetesque fertur;
Ut nulla culmos proterat ungula.
Hinnitus eius, viva tonitura;
Clangorque declamata circum
Colla datus, sonitus acuti.
At non locustae more fugabitur,
Durante pugna gloria narium
Terrore fumat. Nec sagittis,
Nec facibus gladiove cedit.
Hinc vibret hastas ira, ver ambitus:
Illinc pharetrae tela Cupidinis
Figenda promant, aut veneno
Invidiae medicata Fastus:
Subit procellam fortior Alipes,
Fervens fremensque, et sorbet anhelitu
Terram, volaturusque nescit
Stare loco, remorasque damnat.
Nisi te cedant classica, praefurit;
Sibique factus buccina turbidum
Laetatur, hostilique poscit
Pabula diripienda campo.
In Christianos bella moventibus
Late tyrannis: ex stabulo procul
Saevos odoratur Nerones,
Aure micans: Decioque dicit
Vah! Maximino vah! Simul irruit
Flammis, et atrum Ditis Alastora
Contemptor, Orphnaeumque [(perhaps: Orphaeumque)] stricto
Calce ferit simul insidentem
Ad castra tollens nubibus invehit,
Scribitque gyros: Victor Olympica
Donatur, Eleaque palma,
Diis etiam Hippomedon canendus.
O digne tali magnanimum genus,
Equo, iugalem, Mandora, Gratiam
Conscende.Secure veheris
Non alio tamen usus olim
Cruenta stravit monstra Georcius,
Ne fraena captes: te reget invia
Permitte sectari superbo
(Nam labor est inhibere) passu.
Et te canemus: nunc tenui lyra,
Olim turbarum Mercurialium
Fragore magno, Ferdinande,
Austriadum generosa cervix.
Quamquam Cybele
Inclusit altis: iam tamen emines
Sublimis; Europamque, et omnem
Intuitu velut ominoso
Metiris Orbem, iam sapientia
Canis Iuventae caesariem tuae
Ornavit, in matura tendis
Secula, praeripuisse solers [Reg: sollers]
Tantillus aevum conscia mens sui.
Monteis [Reg: Montes] et annos transilit impares.
Sed est et ipsa laude forma
Corporis, imperioque digna.
Frontem venustis Claudia gratiis,
Et Mediceo sidere miscuit:
Deditque Florentina vivuum [(perhaps: vivum)]
In facie radiare florem.
At pectus amplum, et contremere igneum,
Atque incubantem, magnam animam pater
Possedit, implevit venas.
In roseo Leopoldus ore
Sedet, videri laetus et aureo
Fulgore praesens. Ille quidem diem
Exemptus humanum reliquit,
Alterius speculator orbis:
Tu vero vultu moribus, indole
Sic vindicatam reddis imaginem;
Nil distet ut vivo sepultus
O patriae Pietatis haeres
Ex asse, salve, qualiter imbuis
Commune Votum! Verba virum sonant:
Scis culmen inclinare civi.
Cum tot Avis, serieque longa
Possis, et alti fulgure sanguinis,
Virtute mavis Ascanius cani
Sic itur, Princeps, ad astra,
Diis genite, et geniture Divos.
Virtus aetherei conscia sanguinis,
Astrorumque soror non amat, Albula,
Inter serpere fungos,
Et declivia vallium.
Semper summa petit quo, neque nubium
Nautam Romulei flammigerum Iovis,
Pleno concita vento
Transfert penna satellitem.
Illius, labor, est nobile pabulum.
Acclinis clipeo porrigitur quies:
Accenditque soporem
Belli dulce periculum.
Iam cum sidereis otia fratribus;
Iam cum fluminibus praelia dividit:
Lustralique tonantis
Gestit sulphure spargier,
Supra Fata rapax tollere se, domat
Formosis humilem sub pedibus metum.
Si Fortuna lacessit.
Constans adicitur sibi.
At, cum pulvereo fumat ab aequore.
Corpus non gelida fluminis abluit:
Sed sudore lavatur,
Neglectu Dea pulchrior.
Auri nulla fames, nulla sitis lucri.
Dedignatur humum figere spiculis,
Arcus tota cupido
Metam fertur in arduam.
Promittente necem vulnere gloriae,
Migrat cum Domino fida comes suo
Heredique superbit
Linqui, seu spolium, pigre.
Unde deducet tuus orsa Vates,
Virgo, centenis celebrata linguis?
Virgo, centenis celebranda linguis:
Omnia cantant
Hinc tibi circum nemorosa montes
Colla substernunt, ut in astra tollant:
In tuas illinc saliunt aquarum
Murmura laudeis [Reg: laudes] .
Lucus Hermonis, Sabamaea prata,
Collis Engaddi, Balhamonis hortus,
Alta Carmeli iuga te reclini:
Hospite gaudent.
Te capillatam velit Aura Cedrum,
Quanta persultat Libanitis Austros:
Te velit molli Platanum fluento
Lambere rivus.
Posceris flavae, Terebinthe, valli:
Posceris clauso, Cyparisse, campo:
Praeripit celsa tamen arce rupes
Sacra Sionis.
Te petunt saltus virides Phogori:
Te suis Palmae foliis Cadanae,
Virgo, scripserunt; Amanaeque vertex
Curvus adiri.
Ille Iordanes, tibi transeunti,
Hinc at hinc late vitreis in altum
Substitit muris, mediaeque cessit
Foederis Arcae.
Stantis immotas Hesebonis undas
Pinxit insigni Zephyrus figura:
Quae tuos summo tibi, Nympha, reddit
Margine vultus.
Vena tu vitae, puteo salutis
Irrigas siccos; medicamque vivae.
Lucis infundis scatebram, dolore
Mentibus aegris.
Umbra tu crescens et opaca mali.
Protegis fessos, respicisque vireis [Reg: vires] .
In Rubo spargis iubar ominosae
Herbida flammae.
Scala tu caeli, superanda certos
Nexilis fulcri radios ab alto
Ducis in terram, solidoque signas
Aere passus.
Seu Polo dici Cynosura mavis;
Clara nocturno regis igne nautas:
Seu diem faustum bona nunciare [Reg: nuntiare] :
Nobilis Eos.
Illa captivi Patris e fenestra
Missa post tristeis [Reg: tristes] pluvias Columba,
Ore decerptam rediens tulisti
Pacis olivam.
Hispidi quamvis habitemus inter
Saxa Saniri: tamen ex Olympo
Dicere nobis gemuisse visis
Turturis instar.
Plumeum laevis bene cuius alas
Pingat argentum: bene praeter alas
Cuius et collum, varioque dorsum
Palleat auro.
Nos quidem raucae gemitu palumbes
Candidas caeli volucres fugamus:
Sunt tamen raucae tibi visa dignae
Cura palumbes.
Fixa qui caelo numerabit astra,
Et maris guttas, nemorumque crineis [Reg: crines] :
Se tuas iactet numerasse doteis [Reg: dotes]
Falsus Apollo
Verna post longas hiemes Voluptas:
Dulce post nimbos animi serenum:
Grata messori, medioque in aestu
Roscida nubes:
Qualis adversi rubet icta telo
Solis, et presso sinuatur arcu:
Quae novos lucis variat repulsu
Mille colores.
Ista, suspenso licet orbe, nondum
Floridam densos animam per imbreis [Reg: imbres]
Iris exhalat, tamen ex amico
Vulnere rorat.
Ceteri flores cito proteruntur,
Et senes forma pereunte marcent:
Non timet mortem Rosa non aniles
Mystica rugas.
Virgo sed summas quis ad umbilicum
Exigat laudeis [Reg: laudes] ? Niveis et ipse
Liliis venter, gravidoque frugum
Turget acervo.
Partum tueri difficile est, ubi
Collisa Virtus ipsa sibi nocet,
Molesque iusto maior. Hi sunt,
Hi laceri duo frustra Mundi
Damnosa. Canus ferre negat parem.
Calvus priorem dividitur scelus;
Civilis a belli tumultu
Peliacae tonuere valles.
Per ipsa Iuris viscera lanceam,
Per et Senatum torserat aemulus.
Extrema Libertatis umbra
Hoc steterat removenda iactu.
At non eadem mente domabilis
Vultum tyranni sustinuit Cato.
Romana Libertas Catoni
Posthabita placuisse Roma
Vitaque fertur. Carior altera
Non uxor illi. Marmaricas simul
Nudi peragrarunt arenas:
Ense simul periere fixo.
Audire Caesar qui potuit sua
Manu peremptum, non potuit tamen
Videre servum quanta, Iuli,
Funera Thessalicis humasti
Vespillo campis! Rectius alteri
Impensus hosti, Thracibus aut Dahis
Fuisset ulturusque Crassum
Assyriis cruor ille Carrhis.
Sint infecta precor, quae nuper facta volebam
Et ventis commissa ferantur.
Quod tibi sacrilegio, vates, scelus excidit ore?
Tu veterem dimittere, Sectam?
Et, profugus signis, magnoque Catone relicto.
Ad vilem decurrere vulgum:
Isara, curre retro: quique in mare volvitur Ister
Summa petat cunabula Rheni.
Scilicet, offensus rigida virtute recedis:
Et praeceps te semita terret.
Audes laudati studiis contrarius aevi
Antiquos turbare Sodales.
Sed quid ad haec Birrus, quid Varnia dicet amicus
Et maior Bascadus utroque?
Tres istos Thraseae semper conferre solebas.
Helvidio par ipse futurus.
Insuper evulgas canisecreta magistri,
Conatu temerata profano.
Ac merito possint tantum conficta videri
Alsaticae ludibria buccae.
Transfuga praeteritos ut damnes turpiter annos,
Et Cynica de fraude queraris:
Cui noceas? Nulla socii, quos deferis, arte,
Propterea, vel voce moventur.
Sed tua spernentes recto convitia vultu,
Ut rigido stant aere columnae
Non cadit in vere sapientem iniuria cunctis
Ille malis sublimior exstat.
Disce Stoae iam nunc praecepta immania, fundo
Virtutem solidare tenaci.
Disce, quod inculcant: Pulchrum est, ut marmor ad ictus
Durari, tormentaque frontem.
Pulchrum est, in lacrimas numquam subsidere: quamvis
Hinc glacies, hinc torqueat aestus.
Pulchrum est, aeternis animos affigere signis:
Et nullo terrore domandum
Fortunae tergum, Fatisque ostendere pectus,
Quod signet formosa cicatrix
Pulcher contemptus mortis, quaecumque citarit.
Seu velox, seu tardior hora;
Posse loqui fastos, et semper dicere, vixi.
Vos nati coniuxque valete,
Cur igitur sacris fugi periurus ab Aris?
Quis rapidum furor egit in arma?
Me me adsum, qui feci me converte, Riverna,
Nodosum, neque desine, fustem.
Peccavi, fateorque nefas: quod cum cane gallus,
Et serpens et simia plectat,
Posthac si fallam, ruar omnis Porticus in me:
Fracta meum sit testa sepulcrum.
Cochleolas Phrygis assiduo versare paratus,
Et tineas arcere libello:
Omnia quae verax ructavit Corduba, linguam,
Zenonis iuratus Achates:
Et, si fata ferant, sparsurus sanguine thermas,
Cum Seneca mittente cruorem.
Disce, quid prosit, Labiene Marci,
Prima dum floreis imitatur aetas:
Dum comae vernant, per et ora serpit
Umbra iuventae.
Decident olim virides capilli
In nivem, cana subeunte Bruma.
Decidet vivax et amoena fissis
Purpura labris.
Cuncta labuntur, fugiuntque passim
Sole per vastos fugiente campos:
Cumque Saturno reditura numquam
Tempora currunt
Ipsa festinat mora. Qualis unda
Ante se motam pede trudit undam:
Tallis impellit nova semper horam
Hora sororem.
Una stat virtus, medioque durat
Quo loco gressum solidata fixit.
Causa vivendi perit hac remota,
Vitaque mors est,
Mitte cunctari bonus esse, nec te
Differ incertum. Properas habere
Multa, quae non es: nec habere te
Velocius ambis?
Culpa vitetur, fluit haec in omneis [Reg: omnes]
Fertilis poenas, subigitque sontem.
Teste se solo reus, est eodem
Iudice plexus.
Summa ne quaeras, mediis iturus
Tutior campis propiorve ripae.
Semper aut ventos timet, aut ruinam.
Quisquis in alto est.
Scilicet, parvam Borea phaselum
Praeterit glaucas prope litus herbas
Ungue carpentem; medioque sternit
Aequore classeis [Reg: classes] .
Si quid argenti gravis arca perdit,
Parca lamentis onerare caelum.
Quidquid amittes vitii. Vocabis
Utile damnum.
Corporis formam patiens videri,
Laxat astrictos humeris amictus:
Ut bonum cernas Animique doteis [Reg: dotes] ,
Exue corpus.
Intus est, quo sis opulentus: intus
Gaza Persarum latet: intus auri
Vena sublucet penetranda. Frustra
Quaeritur extra.
Vile, Fortunam, Labiene, dices:
Turpe, promissis et amore flecti.
Turpe, mulcenti placidaeque laetum
Porgere vultum.
Turpe, cum blandam faciem retorsit.
Flere et irasci miseranda questum:
More cedentis pueri columnam,
Si caput icit.
Qualis immenso bibet ore dulceis [Reg: dulces] .
Nereus lymphas ; tamen ipsi numquam
Dulce mutatur , sibi semper idem,
Semper amarus.
Talis adversas sapiens procellas
Haurit, et forteis [Reg: fortes] , variosque casus.
Frontis immortale facies colorem
Servat eundem.
Pauper infelix, habet unde sese
Iactet: et Fatis, velut exprobrando,
Maior ostendat nitidum sinistri
Pollicis unguem.
Contemno quaedam, et calco superbia
Laudabili. Cur, Immola, serviam
Famae volutanti susurros?
Cur timeam sine Marte linguas?
Non est meum, si plebs amat aequior,
Gaudere: si plebs odit iniquior,
Dolere permistam lupinis
Dedecorum decorumque mercem,
Quae pisculento venditur in foro,
Pari moneta solvo, quid interest?
Contemnar a vili popello,
An celebrer, digito faventis
Monstrandus, hic est. Seu mihi pollicem
Suburra [Reg: Subura] vertat, seu premat; improba
Virtute tantundem rependo.
Meque mea involvo lacerna.
Ecce Crystallus sine labe pura:
Cui suum toto Deus ore vultum
(Filium) impressit, speculi nitentis
Captus amore.
Tota iam vere, Dea, tota pulcra es.
Tu quidem Virgo quoque pulcra: sed cum
Mater et Virgo celebraris; es te
Pulcrior ipsa.
Sunt in tabernis ac stabulis opes,
Faedumque [Reg: Foedumque] cellis crimen olentibus.
Et in Deorum fulget Ara,
Et cavea meretricis aurum.
Tam latro nummos, quam patriae pater
Fert in crumena, nec magis integer
Ac castus argento sacerdos,
Quam fruitur sceleratus augur.
Quod si potentes illecebris forent,
Alberte, verum Divitiae bonum:
Illas haberet sola Virtus,
Sola daret;neque sic profanis
Concederentur mentibus, ut sacris.
Passim frequenti ridiculum foro
Plebeia mendicaret aera
Flagitium; vacuusque culpae,
Iret per omneis [Reg: omnes] plenus opum vias.
Sic ergo tecum: cur inhio lucris?
Quam magna certatim ferentem
Numquam animo meliore possunt
Donare, quam sit: sed neque reddere
Ablata peiorem? An vacuas manus
Mens plena non compenset, auro
Nobilior? Satis est agellus
Desideranti quod satis. Unice
Possessus a me sufficio mihi.
Quid plura quaeram? Parva si sunt
Optima: si bonus ipse praesto.
Te licet, Virgo, decuisset arcus:
Qualis immani Latiae coruscat
Urbis in templo; crocei sive pingit
Nubibus Iris.
Heic [Reg: Hic] tenebroso tamen in recessu,
Parva contentam facilemque tecti
Ara sustentat; modicaeque gaudes
Nomine Cryptae,
Qui sit, o puri sata luce Solis?
Plurimum gaudes aditu sacrae
Caliginis pleno, bene quam replevit
Entheus horror.
Testis Oetingae celebrata sedes,
Noctis arcanae pretio verenda:
Quaeque famosum nemus Helvetarum
Reddit Eremus.
Anne, quod sicut Cedarena pellis,
Ipsa fis pulcro [Reg: pulchro] quoque nigra vultu;
Decolerantis [(perhaps: Decolorantis)] nimios Olympi
Passa calores;
Anne servorum domitura fastum.
Nunc quoque Ancillam Domini professa,
Culmen Aularum, radiosque, et aurum
Sponte remittis?
Forsan, ut nobis adimas pudorem,
Et scelus toto fateamur ore,
Amoves lumen, nebulaque sepis
Iudicis iram.
Quidquid est, taleis tenebras amamus.
Dulcis obscurae placet Aedis umbra.
Prae palatino mihi ridet iste
Augulus Horto,
Si prisca mecum volvo Palilia;
Quae, cum locaret moenia Romulus,
Dicata pastores quotannis
Iussit agris iterare Pastor:
Augia, metam tu quoque proferes
Ultra fluentem longius Isaram:
Urbique vicinae superba
Contiguas sociabis aedes.
Succrescit altam semen in arborem.
A fonte quamvis exiguo, fluunt
Immensa, per terras, in altum
Flumina, terrificantque classeis [Reg: classes] .
Altricis infans uberibus lupae
Pastus, ferocem stravit Amulium:
Duxitque muros, quaeque primum
Fratre Remo rubuere fossae.
Urbs parva, Mundi facta caput, Patrum
Foecunda [Reg: Fecunda] pleno sidere floruit;
Quando voluptatem Sabinae
Nescierant, mediisque consul
Quaesitus arvis, ante boves stetit;
Qui cras Faliscos sub iuga mitteret
Boum, Fidenatesque victos
Iungeret, et Gabios Latinis.
Orante Pyrrho divite, supplicis
Contemptor auri Fabricius fabam
Coquebat et pulteis: colonus
Hic segetes, alibi rebellem
Messurus hostem. Pauperies manu
Subegit Orbem. Publica rusticus
Dictator e Veiente curru
Iura dabat, populisque leges.
O Alba, numquam tota beatior
Scribenda Fastis. Dii quoque fictiles
Sunt plura concessisse visi
In casula Curibus saligna:
Quam cum Sabeas Iuppiter aureus
Oleret Aras. Sed tibi sanctius
Edico Fatum, Boia Pubes.
Si modico tua tecta sumptu,
Minore vitam duxeris integram:
Maiore Divum templa refeceris:
Tuas in impensas avara,
Virgineae tamen inde Matri,
Hinc purpurato prodiga Carolo;
Augia, cresces: veraque senseris,
Cum iam sepultum terra condet.
Alsatiae cecinisse vatem.
Semper ego inclusus Germanae finibus orae,
In Bavara tellure senescam!
Tristibus imperiis spatio retinentur in arcto,
Et curtum male perdimus aevum.
Atqui vincla licet rupto dissolvere nodo,
Et clausas diducere turreis [Reg: turres] .
Graeculus effugiens aliquis Minoia regna,
Ceratas sibi sumpserat alas.
Sed neque fallaceis [Reg: fallaces] ventos tentare necesse est
Lapsuris super aequora pennis.
Tota mihi quamvis adeo Germania carcer,
Deterius quoque carcere corpus:
Libera Mens tamen est, ubi vult, habitatque volatque.
In pelago non impedit Auster:
In terris non tardat obex. Transcendit et Alpes
Nubiferas, ac sidera pulsat.
Accedit Phoebi donum, divina Poesis.
Hac fretus, velocior Euro,
Euri nascentis Patriam, cunasque videbo.
Aurorae rapiendus in ortum.
Hoc ergo Bizas, quod video, mare
Extrema Thracum ductus ad ostia:
Istamne Constantinus olim
Memnoniis habitaverit oris
Metatus Urbem! Vertere, navita,
Remisque retro pelle liburnicam.
Erramus in portu. Sed alnum
Nec nocet applicuisse terris:
Visamus Urbem. Proh rapidae vices,
Fatique cursus! Heu volucris rota,
Orbisque Fortunae per Orbem
Lubricus, ac facilis moveri!
Nempe ille tanti Conditor Imperi,
Iodoce, Romam condidit alteram
Dotalis Aurorae rubenti
In gremio, stabilemque fixit:
Ut Turca tanto splendidius suas
Fundaret arceis [Reg: arces] ! Quod poterit fretum,
Quae spuma nitri, vos Achivos,
Teque Palaeologum lavare!
En: quo rebelleis [Reg: rebelles] error, et impia
In numen egit seditio! Iacent,
Iacent avita sede pulsi.
Qui tumidos prius ac feroceis [Reg: feroces]
Iusto Gelonos Marte subegerant;
Gemunt subacti, quos tremuit nigra
Et alba Thetys [Reg: Thetis] ; iam flagellat
Argolico rube facta tabo.
Figuntur altis crimina turribus:
Adversa Soli culmina fulgurant:
Lucent adoratae per arcus
Innumeros simulacra Lunae.
Eheu! quot annos pulcraque secula
Dies nepotum perdidit unicus!
Segnis Dragones quam verendi
Caniciem [Reg: Canitiem] violavit aevi!
Isto, Birre, loco, sistere lacrimas
Possis et gemitus! Ipsa, licet silex,
Heic [Reg: Hic] ploret Niobe, si videat malis
Tanto plura suis. En miserabilem
Vincti compedibus proluviem gregis.
Squalent funereis corpora sordibus.
Vultus horrifici, terribilis pilus:
Ungues in digitis sunt digitis pares.
Arctati [Reg: Artati] iuvenes funibus in globum,
Turbatis feriunt questubus aera.
Captivo mulier vellitur a viro.
Torvae deiciunt lumina virgines:
Nudarum nimius pene dolor stupet.
In poenis miseras profuerat mori.
Letum continuum torquet acerbius.
O inculta ferae pectora Thraciae!
Seu vos pasta nigris bellua viperis
In litus pelagi faucibus exspuit;
Seu Getula [Reg: Gaetula] tigris, sive nocentior
Rupes naufragiis tristibus edidit:
Certe non hominis vos uterus tulit.
At quam se nitidis, Gens Othomanica,
Pantherae bipedes vestibus excolunt!
Pendent ex humeris candida galbana,
Ad talos scutulis usque fluentibus.
Omnes imposito turbine vertici,
Sudant vile caput tollere celsus.
Ecquis caeruleas ingreditur senex
Indutus tunicas? Turrigeram virens
Sapphyro [Reg: Sappiro] cidaris caesariem premit.
Summae forsan erit Mufrius [(reading uncertain: print faded)] infulae,
Inter Bistonios nobilior popas.
Ut torrens rapidus, confluit in Forum
Linguis, ore, coma Natio discolor.
Tortis mollis Arabs ambulat et Cilix ,
Et tortis aliter crinibus Aethiops .
Colchis mistus Iber [Reg: Hiber] , Sarmata Teutoni ,
Et Pelusiacis mercibus Italus .
Hi gestant gladios, hi iaculum manu:
Alter gesta ferens. Alter acinacem.
Pars fuscant faciem, pars minio rubent.
Errant heic [Reg: hic] etiam Suevus et Alsata ,
Ambo sub dominis pluribus exsules.
Ex baccis prior agnoscitur; has queas
Vaginam potius dicere corporis.
A rhombis varium versicoloribus
Thoracem religat fibula multiplex.
Qui vero Salii per plateas canunt
Scindentes fatuo brachia vulnere?
Acti ceu furiis, ad Berecynthiae
Spumant castra Deae. Scilicet, obviis
Vendit ludibrium fraus Machometica [Reg: Mahometica] :
Nec gratis rabies carnificum dolet.
Sanguis post pretium, Fallor: an igneas [(reading uncertain: print blurred)]
Sorberi video gutture laminas?
Os impune calens, aspice, sibilat,
Scintillasque vomit. Quo, nisi fascino,
Vulgareis [Reg: Vulgares] oculos decipit histrio?
Hic semet vacuo gyrat in aere.
Auget prodigium fixus aheneis,
Quos portavit equus, tempora calceis.
Emulgere catus Turca pecuniam
Quidvis incipiet, quidlibet audeat.
Signant Hippodromon Caesaris aeneae
Serpentes geminae. Cur ibi plauditur?
Buxo multifori tibia personat.
Deducunt aliquem tympana laetius,
Sparsis purpureum floribus. Ultimas
O quis nos Aquilo portet in insulas?
En, Iodoce , virum: qui Venetos tibi
Iactabat proceres, seque parentibus
Thuscis progenitum, callidus hoc Sinon
Mendicare dolo: nunc tamen et fidem
Eiurat patriam, et Romulidum Sacra:
Et cultri patitur crimina saxei.
Cur non ut Phinees [(perhaps: Phineus)] irruo turpibus
Bacchantem thyasis [Reg: thiasis] sternere Zambrium?
At non sepulti pulvere Thracio Manes avorum, dedecus hoc sua
Post fata sperarunt: nec ipse
Barbaricis, animose Flavi.
Te polluendum credideras notis.
Sacrum profanus scurra Palatium
Incestat: et servire natus
In veteri dominatur aula.
Mutata cernas omnia decolor
Supra fenestras effigies: ubi
Sublimis, in caelum tuenti,
Sidereum tibi visa signum
Crux eminebat; vilis et ultimus
Planeta, summis fulget honoribus:
Tollitque inani plena fastu
Cornua, supplicibus coronis
Ac ture cultus. Caedibus atria
Implentur: et quo dormieras loco.
Praesepe foedatum solutis
Hinnit equis, ululantque lixae.
Et efficacem nullus adhuc manum
Promittit ultor! Nullus atrocium
Contra Gelonorum rapinas
Dardanius movet arma miles!
Ignava quid non imminuit quies!
Sensum malorum perdidimus mali
Doloris heredes. Pudenda
Usque iuvat tolerare probra.
Atqui decebat iam Rhodon et Cyprum
Dempsisse victis: iam iuga Bospori
Calcare victores, et omnem
Hungaria pepulisse Lunam.
O quisquis audes, bella Propontidi
Armatus infer. Bella mari sonent
Terraque. Miles, stringe ferrum,
Scande ratem, propera dolones,
Incumbe in iras, deice, deice
Pinnis iniquum sidus, et obrue
Novis vetustatem ruinis.
Se Geticus Sybarita nostra
In urbe iactet, rideat exules?
Sed haec tenaci, Birre , silentio
Cauti premamus: ne catena
Colla dati laqueove circum
Intertrahamur. Qua capimus fugam
Celoce? Pontum cras iterabimus.
Me Phoebus in somno quietum
Corripuit, simulatus ora
Nautaeque vesteis [Reg: vestes] : et docuit sacra
Ex fronde lauri fingere nobilem
Argo . carinam, transtra, remos,
Velaque, veliferamque malum
Arbos in usum suggerit unica.
Io vehamur. Sic placide domum,
Per stagna portatura Vatem
Pegaseae repetemus undae.
O quam te memorem Dea,
Vitae praesidium et dulce decus meae
Quae tandem niveo redux
Lunae curriculo, pristina languidae
Menti gaudia sufficis.
Iam quae tarda pigro torpuerat gelu,
Altum vena micans fallit.
Rursus tento lyram, certaque mobileis [Reg: mobiles]
Depectit radios manus:
Et carmen tremulum, Virgo, tibi ferit:
Nil gratum, sine te, meae
Respondent Citharae : sed simul halitum
Persensere tuum fides,
Verant Aoniis continuo rosis:
Et fontem prope limpidum,
Luctu deposito lenius insonant.
Auritum nemus assilit.
Sic o saepe veni, Diva, decentium
Mater blanda cupidinum:
Et longas reseca Pieridum moras.
Tecum vivere amem libens:
Et, si Fata vocant, non metuam mori.
Venata summos ambitio viros
Simul tenaceis [Reg: tenaces] fortiter attrahit
Dolosa chelas: vae, retentam
Usque manum, licet eiulantum
Constringit arcte: ni pueri fleant,
Missura numquam. Miserit: ocius
Reddibit [Reg: Reddet] ad poenam libido
Acrior, et cupiet dolere.
Quid istud aevum tristius inquinat,
Quam gloriosae rixa cupidinis?
Statura proh quanto labore
Bella placent, pretioque mortes?
In hoc tumultu propulit integras
Classeis [Reg: Classes] Adolphus; seque Alemanniae
Infudit exsultante cursu,
Nubigenas imitatus amneis [Reg: amnes] .
Hoc Lusitanos, hoc rotat Angliam,
Gallosque torvae miscet Iberiae [Reg: Hiberiae] :
Hoc pene Belgarum Leonem
Sternit, et in sua frangit ossa.
In omne praeceps itur, et ultima
Tentantur armis. Cartigenae mari
Terraque decertant, parati
Per medias equitare strages.
Qua rima regni vel tenuis micat,
Furtim lupinum porrigitur caput:
Circumque balatus ovilis
Dens gladiis hebetandus instat.
Quivis beatum se spoliis fore
Desideratis credit, et aestuat.
Frustra. Voluptas, et triumphi, et
Mars et honor, titulique et aurum,
Non vera nostri sunt animi bona.
Haec dico Vates: cuncta sibi bona!
Ut quisque largiatur uni;
Cuncta negat, sua qui negavit.
Qui verum sibi dicere
Coram, non timide, non muliebriter
Vultu iudicis audeant;
Paucos inveniet nostra severitas;
Plureis [Reg: Plures] copia Zoilos.
Raris pone latens mantica notior,
Quam frontis redimiculum;
Aut mappa alterius tincta paropside.
Fastos excute Dardanos:
Numquam Momus iners defuit urbibus .
Illum gignere si nequit
Infecundus homo, parturient sues,
Omni scropha [Reg: scrofa] sub illice.
His fungis etiam grandinat et pluit.
Cum ranis caput efferunt.
Moreis [Reg: Mores] et faciem praeter euntium
Liventes Animae petunt,
Hamatisque cavant unguibus omnia.
Harpyiae velut improbae
Phineas sanie polluerant dapes.
Nolis tu, Losa, talium
Censorum fieri: qui sibi noctuae
Sint, talpaeque domi; foris
Stricto pervideant omnia lumine,
Ut serpens Epidaurius.
Quando exempla virum fortiter acrium
Te Romana trahunt, age
Nasicam refer, et Pompilium Numam,
Castos moribus integris.
Sis Bruto gravior. Sis rigidus Cato,
Sis Marcus quoque Tullius.
Verum, Marce, tibi. Publica res nihil
Privatum minuat Bonum.
Cui facunda paras ore tonitura?
Quis Romae nocet, aut facies
Tectis sacrilegis turbidus inicit?
Consul, consule patriae.
Sed parces, Cicero, longa minacibus
Curis oppida verrere.
Quemcumque in speculo videris. Hunc time
Infestum Capitolio.
Quae rentis tacito pinnirapus latet
Fors Antonius in sinu.
Illi, docte, tuas, Marce, Philippicas
Impendes animosus.
Discedente die, si male conscia
Mens damnet sceleris reum;
Aude verba loqui grande sonantia.
Cur tu patricius pugil,
Periurus socias arma latronibus?
In me cur gladium geris?
Insonteis [Reg: Insontes] iugulas, civibus invides,
Praeponis Venerem Iovi:
Castis insidias virginibus struis.
Tu nudum populo latus,
Et simplex hominis pectus, adulterae
Monstrasti. Bibis ac vomis
Inter thyrsigera brachia Fulviae.
Exi, si renuit, voca
Lictores: meritis uter Fascibus.
Tum felix (animus) tua
Strabit Roma suo perpetuum loco.
Qui Palatinae tua signa moli,
Virgo, praefixit; colit eminentem
Non foris tantum, sed et intus ipso in
Pectore gestat.
Ille, te propter, medios in hosteis [Reg: hostes]
Vadat exsultans: animamque magnam
Prae suis Princeps oculis amatae
Effundat in ora:
Iure dilecti Ducis ordinatae
Praesides Aulae, moderaris urbem:
Iure Telluris Bavarae Patronam
Fama salutat.
Cuncta te Legum penes est potestas
Regnaque et reges et opes superbae:
Quaeque stellarum vehitur curuli
Gloria tergo.
Sceptra se flectunt, nitidaeque gemmis
Dulce te coram trepidant coronae:
Cum sacrum praesens acuis severi
Fulgur honoris.
At vero vidi. Lux, oculum mihi
Utrumque demes? Vidi ego Sarmatis
Erepta, delubrique summo
Fixa tholo radiare signa:
Circum Polonis illacrumantibus [Reg: illacrimantibus]
Probro suorum. Vidi ego Pannonum
Conscia loris terga. Vidi
Tristibus irrubuisse flagris,
Vinctas gementis Dalmatiae nurus.
Vidi puellas ac pueros foro
Prostare venaleis [Reg: venales] , amarus
Ibat in imperiosa Mango
Pendens adactis verbera taureis.
Lascivus emptor corpora funibus
Traxit catervatim per urbem,
Utque canes ferus egit ante.
Captiva pubes Christiadum solo
Defixa vultum, scissa rudentibus,
Lassata maeandris viarum.
In stabulis ululavit aemi.
Sic Turca nosci gaudet, in omnia
Praelargus irae: qua Tanais fluit
Nilusque et Ister [Reg: Hister] , quaque Orontes,
Et medio maria alta tractus.
At nos tot annis egregie geri
Civile Bellum credimus, haud parum
Incuriosi, quid tyrannus
Orbis agat, genitusque latro:
Quot ille campos demetat ensibus,
Arceisque [Reg: Arcesque] vastet turpius (heu pudor!)
In nostra vesani rotare
Membra globos, calidumque ferrum.
Nondumque finis? Surgite Teutones:
Sat est cruento dedecori datum.
Sit vita, Germanusque sanguis
In pretio; neque more vaccae
Tingat macellum. Degeneres sequi
Negat triumphus. Surgite viribus
Ad arma coniunctis, et una
Frenigeras sociate dextras.
Quam vestra toti nomina fabulam
Fecere mundo, nunc melioribus
Delete signis. Ite porro,
Quo croceo vocat ipsa curru,
Aurora supplex. De grege Bistonum
Orco dicandas mittite victimas.
Omnes ut incumbant securi,
Hanc veniam meruere solam.
Aut ex profundo duxit amystides
Obliviosi fluminis otio,
Mortale vulgus: nec stuporem
Exiguo bibit ore mentis:
Aut stirps caducis arboribus sata,
Iamque exsecratis, quas Scinis [Reg: Sinis] improbi
Scironque latrones, in arcum
Flectere funereum solebant;
Primaeva rursum in robora et horridas
Migravit ornos aut Epimethea,
Certum est, sepulti membra Mundi.
Ex solido reparasse saxo:
Cum pone iecit semina montium,
Truncasque rupeis [Reg: rupes] ; unde novum genus
Surrexit e terra; sed, eheu,
Marmoreo nimis ore durum,
Nimisque iactus et patriae memor
Propago glebae, non libet ardua
Virtute niti non sereno
Sole frui, faciemque dignam
Praebere caelo, quamquam etiam nigras
Minere ranas, regnaque tristia:
Non plus movetur, quam Pachyni
Saxa, Caledoniaeque silvae.
Fides avito quae steterat tholo,
Contusa pugnis et colaphis iacet.
Auriga curru, nata Remo,
Miles equo properant ad Orcum;
Post, nulli se fore creduli
(Vesanus error!) parte superstites.
Hoc fonte derivata manant
In proceres mala purpuratos.
Non una, si fas dicere, paenula
Foetens eodem stillat ab ulcere.
Et numen accensis tonare
Nubibus et quatere ima tetrae
Miramur, Harphi? Nil equidem precor;
Qui cuncta terres secula fulmine,
Insurge Vindex, et trisulcos
Congemina iaculator igneis.
Quod si nocenteis [Reg: nocentes] non satis est pati
Civile bellum: tela Tiphoeis [Reg: Typhoeis]
Maiora vibra iunge vireis [Reg: vires]
Odrysias: redeant ab umbris
Primi Bohemae caedis aruspices.
Turnus Viennam, Gabor Iazygum
Subnixus armis, turbet omnem
Pannoniam; revoletque Corvus
Mansfeldiani signifer agminis.
Et Proditores, et Walesteinii
Bifrontis oestrum, et fas nefasque, et
Flante duplex Aquilone Suecus;
Et motae ab imo grandia Balthidos
Cete, et Batavi rursus Aquarii
Saevire festinent malorum
In cumulum recidiva ferro
Europa pomum flebile mordeat:
Lis unde, morbisque, atque Hecateide,
Pestes in herba, et ex sepulto
Saeva fames oriantur osse.
Impune nullum quadrupedum genus
Tangatur. Ipsae iam noceant oves.
Aratra subvertat coloni
Taurus, et effugiat securim.
Confusa rubro sole parelia
Diem cruentis vultibus inquinent:
Turboque, et insani Cometae
Belligeram vehat aura nubem.
Ruant et amnes, et nemora, et iuga,
Monteisque [Reg: Montesque] totos praecipiter fragor,
Et grando diversi coloris:
Et pluviae picis, ac rudentum
Incocta cano vincula sulphure:
Cocytioque e gurgite spiritus
Tetri procellarum et frementum
Hinnitus aquarum, Acheronte moto,
Et Styx arenas, et Phlegethon truces
Eructet undas. Omnia (sed iuva,
O mater irati Tonantis,
Iam meriti sumus, et meremur.
O Ego qualem feror in triumphum!
Sic ames nosci, generosa Virgo.
Cincta Bernardis liquidi refectis
Ubere caeli.
Tanta Bellatrix videare nondum;
Quanta, cum duri Guilielmus oris
Colla submisit, subito tremore
Fusus humi Dux.
Militem campus probat et duellum:
Mota Tirrheni salis unda nautam:
Cum decem monteis [Reg: montes] struit et propinquis
Nubibus infert.
Facta laudante Superi minores,
Ulceris curent levioris aegrum:
Siqua pallorem reditura duxit
Febris in ore.
Diva Divorum, genus omne morbi
Intimo Mentis fugat ex recessu;
Efficax venis procul insidentem
Pellere mortem.
Turgidus nummis tibi cedit hydrops.
Supplices fastum posuere venti
Cessat amplexu Veneris perulcus
Serpere cancer.
Te nec afflicti pudet ad triremium.
Gloriabundae similis, scelestos
Inter exsultas lepidam per astra
Ducere praedam.
Inter audaceis [Reg: audaces] manifesta fures,
Inter armatos graderis latrones:
Et rotae cultos, placidoque signas
Sedere Furcam.
Culcum quinta meritus securi,
Mille nocturnis laqueos rapinis,
Ignibus flammas, tua sunt sub ipsum
Gaudia bustum.
Saepe peccantis licet obstinatam
Percutis frontem, pluviasque duro
Elicis saxo. Lacrymis [Reg: Lacrimis] fluit
Marpesia cautes.
Te suam, Virgo, vocat illa Matrem,
Quae vel excussit thalamo sorores;
Vel recens turpi mulier luparum e
Fornice prodit.
Thais exemplo. Quotiens ab imo
Invidet stridens et anhelat Orco
Raptor infernus, bifidoque terram
Ter pede pulsat?
Sibilis at tu nihil eiulantis
Mota, subridens: hilarique vultu
Torva, calcatum Nebulonem amaro
Impingis Averno.
Qualem Noemus montibus altior
Enavigaveris, Oceani simul
Subsedit aestus; fertur aram
Ex rudibus statuisse saxis:
Heic [Reg: Hic] pono supplex, o Dea pulchrius
Soluta crineis [Reg: crines] , rustica veritas.
Non Atticum promitto marmor
Arte Scopae variatum, et auro:
Superque eburni pocula Mentoris.
Natura cultu simplice gratius
Divos honorat, prona far, vel
Viva Focis adolere tura.
Quamvis Sabae funera misceas
Odore, faetent [Reg: foetent] : quidquid in ambitum
Libido cogit, seu labore,
Seu pretio; minus enitescit,
Metu veneni. Cinnam ei quoque
Incensa libri pagina, proditur
Halare suspectum vaporem.
Difficile est, volitante fumo.
Nareis [Reg: Nares] aduncas demere Posteris.
Impune Maneis [Reg: Manes] subiciunt sibi,
Moreisque [Reg: Moresque] censendos supinant;
Factaque discutiunt avorum.
Dicenda pictis res phaleris sine
Et absque palpo. Discite strenuum
Audire verum. Me sciente,
Fabula non peragetur ulla.
Non est meum, descendere ad oscula
Impura Famae, et fingere bracteas:
Larvisque luctari superbis.
Aut nimias acuisse laudeis [Reg: laudes] .
Adversa quod si Sors mihi durius,
Numquam ferendis conditionibus
Obstet; reluctantemque cogat
Non nisi delicias loquaceis [Reg: loquaces] ,
Et laureatas scribere literas;
Sparte relicta, corripiam silens
Iniqua tum vindex amaro
Specula, despiciamque risu.
Iamque adeo toti nutu pendemus ab uno.
Alea iacta semel.
Numinis imperio commisimus omnia. Tanti
Sit, retinere nihil.
Iusserit: in Libycis stivam ducemus arenis,
Caucaseoque iugo.
Iusserit: Ionia remos lentabimus unda,
Caucaseoque freto.
Observent timidi mergum, fulicasque marinas?
Quid meditentur aves
Littoreae [Reg: perhaps Litoreae] ; fallax quo vento strideat aer;
Quid nova Luna coquat:
An tristeis [Reg: tristes] vultu protendat lurida nimbos,
Anne serena micet:
Dormiat, an refluum vesano concita cornu
Arietet Oceanum.
Si Deus ire monet, numquam retinebit Orion
Nubilus inter aquas.
Ut gladio findat mediae fundamina navis,
Tutior asser erit.
Sed neque Phoebeis aetatem metiar annis,
Pendulus a radio.
Ile meas, quo non alter formosior, Horas
Temperat. Ille meus:
Sol maior, Parvique faber; totque videndus
Altior axe scopus.
Huc desiderium iaculetur pectoris arcus,
Quanta pharetra pater.
Certior huc pleno, quo Meta remotior, ictu
Nostra sagitta volat.
O diva, vitae praeses, et altera
Spes Vatis: olim cui mea, me super
Servum dicavit: da, prius quam
Fata citent oculosque claudant.
Da poenitenteis [Reg: paenitentes] , et lacrimas sacro
Dolore laetas, in mare Creticum
Quascumque proiectura noxas.
Tum tenera mea fila dextra
Abscinde, Virgo, neu fragilem colum
Tres fabulosae praecipitent Anus.
Diffido. Tu devolve nostram,
Iure tuam potiore lanam.
Hoc esto Votum: sic, precor, ultima
Ex cordis urna vita fluat: meus
Sic stagnet in maiora Aevi
Oceanum, gracileisque [Reg: gracilesque] bullas
Aeternitati misceat Isara.
Sic elabora, sic bene praepara
Praeambulandum luctuosae
Mortis iter; placidoque somno
Compone Maneis [Reg: Manes] . Hi voveant opes,
Aedemque ponant: caedat hic impares
Agnos, pavimentumque sparsis
Visceribus lineat hostiarum:
Ast ipse supplex, ipse ego taeniam
Gestabo, vittasque: ipse tibi cadam,
Evincta circum fronde lauri
Victima, procubitur ad Aras.