EMmanuel Commenus Orientis Imperator, ut securius Imperium transmitteret ad filios suos, relegavit in Insulam Ennam fratrem suum Andronicum, qui diademati insidiabatur; eiusque filios Emmanuelem, et Ioannem carcere detinuit. Defunctus subinde Emmanuel, haeredem Imperii reliquit Alexium Comnenum, annos 15. natum sub Xenes Matris tutela. Haec affectu in Sebastum Aulae Praefectum ducta, commisit huic Imperii gubernationem. Sed quia potentia ad tyrannidem abutebatur, turbis involvit Imperium. Tentarunt permulta, sed incassum, Proceres, ut Sebastum deprimerent. Demum revocant ab exilio Andronicum, ut ei Imperii guber nationem committant. Adest ille; et cum numeroso exercitu urbem ingreditur, sub specie sublevandi Imperii a tyrannide Sebasti, reipsa ut se Imperatorem constituat. Succedit votum. Itaoccupat
affectum populi, ut Imperator acclametur, cogaturque Alexius eum in Imperii Collegam assumere. Solio potitus, exoculari iubet, et ad perpetuum carcerem damnari Sebastum: deinde per falsas criminationes Xenen, ac demum ipsum Alexium vita privari. Vide rei seriem fusius apud Nicetam.
PERSONAE.
Alexius Imperator.
Andronicus, Patruus Alexii.
Emmanuel, filius maior Andronici.
Ioannes, filius minor eiusdem.
Henricus Princeps Ungariae.
Surena, supremus Capitaneus Andronici.
Harpagus Magus.
Adrastus Capitaneus armorum Caesareorum.
Angelus, Praefectus Alexii.
Clearchus, Gubernator urbis.
Isaacius, Praefectus Praesidii.
Orontes, socius Henrici.
Umbra Emmanuelis.
Stephanus, ab Alexio ad Andronicum Legatus.
Legatus Regis Aquitaniae.
Capitaneus.
SALTUS UMBRARUM.
Reflecte; quo te sam. quo sanguis vocat,
Tuoque capiti proxime incumbens honor.
Nimis indecorum est, Regia stirpe editum,
Patruumque magni Caesaris, caeci horrida
Habitare nemoris antra, et agresti dies
Ducere sub umbra. Tanta tolerasse hactenus,
Rege a Tyranno, a fratre germano, est satis.
Iam blandate fortuna ridente aspicit
Tenore vultus. Iamtibi imperium eminus
Adgestiente fronte blanditur: fores
Iam tibi repandit Civitas: iam te tuus
Amante reducem stringit amplexu nepos,
Tuosque pronum ad poplites sceptrum videt
Vereres procellas sidere, et amoena integrae
Tranquillitate pacis insterni mare.
AND:
Consilia vestra laudo: sed prius tamen
Quam gressum ad urbem proferam, ignotus brevem mora
Vicini in umbra nemoris ad lenes aquas
Capiam quictem.
HAR:
Dum tuum ingressum
Fastidiosa protrahis, primum tuum
Exilium adauges altero exilio.
AND:
Nimis
Improvidae esset mentis, ingressum prius
Tentare in urbem, quam urbis explorem statum,
Meumne in aulam rursus adventum probet?
Quis sit nepotis animus? aut quo me paret
Excipere honore? quo Imperi affectu colat?
Qui sintamici?
SUR:
Fiat, affectus tuus
Quod dictat animo: longa mihi tamen est mora,
Unumque credo saeculum quemvis diem;
Augusta utinter brachia in amoris sinu
Cernam Andronicum,
AND:
Dum ergo per fidos meos
Exploro sensa civium, et procerum animos;
Tu Martiali milites ludo occupa,
Ne marceant ab otio: Gravius nihil
Vires, virosque effoe minat, quam si semel
Torpere discant.
SUR:
Nutibus prompti tuis
Paramus animos. Ite, virtutis date
Documenta vestrae, milites.
AND:
Satis est: vigor
Excelsus animi, nobilis virtus, manus
Vis expedita, promptus in Martem calor,
Recreavit oculos. Cura nunc superest mihi,
Dignum calori praemium vestro dare.
Recipite vos in castra. Tu primos Duces
Surena delige, qui meum stipent latus,
Dum me ad sepulchrum fratris affectus vocat.
Harpage, doloris esto tu comes mei.
Sequar labore, quodque concessit polus,
Servem procellis liberum: nec iam putem
Ullum imminere turbinem, Solem meae
Qui possitaulae tegere.
SEB:
Tu Sol es tuae
Aulae Imperator.
AL:
Ergo, quod decet, omnibus
Semper benignus.
SEB:
Imo, quod decet magis,
Semper severus.
AL:
Reddit exolum rigor
SEB:
Vilem facit clementia.
AL:
Et charum suis.
SEB:
Sol ipse, quamvis lucis arrisu piam
Benignitatem spiret, ex imo solo
Trahit vapores; unde nonnunquam suae
Obfuscat aurum frontis, et densis regit
Vultum tenebris.
AL:
Nubium audaces tamen
Iterum procellas frangit; et veluti novum
Typhaea, pluvio in imbre, praecipites agit.
SEB:
Non sine dolore: Namque vel pluviis faces
Milcet volantis fulminis: vel se gelat
Vapor in nocentem grandinem. Quod si polo
Nocere Sol non possit, in terram suas
Effundit iras.
AL:
Turbo sit quam vis procul,
Qui parere vilem possit Augusto metum:
Praesidia nostri militis iubeo tamen
Per fora, per urbis moenia ad portam, et meam
Geminari ad aulam.
SEB:
Non sat est.
AL:
Quid est super!
SEB:
Metenda sunt papavera, et rigida manu
Truncanda capita fortium. Inserior metu
Plebs continenda. Nomine benigno tua
Movendi ab aula Principes: nullus nimis
Potens ferendus: quisque cogendus metu,
Tuo ut superbum verticem adsternat pedi.
AL:
Ponendus ergo sanctus Astraeae timor,
Legumque cultus, iurium cura, et Deum?
SEB:
Suus Monarchis genius est Numen, sua
Lex est voluntas
AL:
Iusta si fuerit.
SEB:
Opus
Quodcumque Regum est, nemo censura notat.
AL:
Si nemo Reges iudicet, Reges Deus
In ius vocabit.
SEB:
Caelites toti suis
Immersi olympi gaudiis, nullis soli
Curis aguntur.
AL:
Ipsa mens intus reos
Agit suorum criminum, et vindex fero
Urget flagello.
SEB:
Regibus quidquid lubet,
Licitum esse causa publici iussit boni.
AL:
Desine Sebaste In nostra fatorum vices
Aptabo vota. Cura nunc alio vocat.
Ne sub molesto pondere Imperii, animus
Pressus fatiscat, iste venatu dies
Est transigendus.
SEB:
Quidquid optabis, tuus
Dabit Sebastus. Ite servorum manus,
Ad inferendam belluis stragem, canes
Aptate: totam excurrere Dianae plagam.
Omnemque caede implere regionem placet.
Tu mihi rigores exprobras: tu me reum
Facis iacentis iuris, et legum, et tuae
Mortis; sub atro turris umbrosae specu.
Sed si daretur cernere, in quanto mihi
Natent dolore viscera: medelam tuo
Pietas dolori adferret; et forsan, mei
Miseratus ipse, diceres: Quantis miser
Fatis Alexi volveris! Verum est: Tua
Graviora sunt tormenta tormentis meis.
Ego catenis sortis adversae ligor,
Te captum amoris fortius nodi tenent.
Ego fero pedibus vincula; at cordis finus
Tibiligatur.
ANG:
Desine, Auguste, auroum
Serenitatem pectoris, et oris diem
Involvere atra nube maeroris. Leve
Malum est, quod ipse auferre, si velis, potes.
ADR:
Est grande probrum Caefari, affectus suos
Nescire regere, Caesarem invictum levi
Vinci dolore
ANG:
Regia potestas cadit,
Ubi voluntas Regia, alterius trahi
Se in vota patitur.
ADR:
Quid iuvat sceptri decus,
Si tua voluntas serva sit? An aequum putas,
Ut, quod benigna sidera in plebem fluunt.
Illud negetur Caesari? Qui non potest
Praestare, quod vult; quod potest, saltem velit.
Tu velle, quidquid pectori arridet, potes.
Indigna solvi vincula imperio iube;
Simulque regno gaudium, ac aulae diem,
Tibique pacem redde.
AL:
Sum victus. probo
Consilia vestra. Adraste, captivum iube,
Suis catenis liberum, in puram diem
Redire ab umbris: Vosque vicinum in nemus
Ubi serarum praelium indixi, meum
Conducite ante vultum, in amplexus meos.
ADR:
Ad iussa propero: gaudium Augusto dabo.
Magnanimum Achillen.
GEOR:
Repete quid honori tuo.
Quid glorioso nomini, quid et indoli
Avarae honesti, quid tui populi anxio
Studio, et saluti debeas.
ORON:
Quamdiu resos
Calcari honorem nominis tanti feres?
Quis vilis animus ille, quis lentus potest
Videre sceptro rusticam impleri manum?
Diadema regni, capite plebeio geri?
In Regio ostro ardere pastorem gregis?
Ab hoc teneri sedis Augustae locum?
Cives gementes opprimi? regnum erui?
Tyranicumque Caesari imponi iugum?
Resume veteres indolis flammas tuae,
Teque tibi redde: regere te hanc molem decat.
Pereat Sebastus.
AL:
Vestra consilia placent.
Sed, ut teratur anguis, aut flammans Hydrae
Caput metatur, arduum est
GEOR:
Facile idmanus
Probabit illa, cui cor Alcidae in sinu ost.
ORON:
Ergo timoris lege suppones iugo
Servile collum? cuique natura et Deus
Dedit imperare, servitus illum premet
Infamis et probrosa? Quem demum exitum
Res sortietur? Nempe in Augustas fibras
Mergetur ensis, perque fatalem impetum
Omnem cruorem exhauriet. Crudum hunc dolum
Cudit Tyrannus. Astra mendacem arguant
O utinam Orontem! Tempus, effatum meum
Verum docebit, quando spectabis tygrin
In execrandos abripi ex cessus, nisi
Malum remedio praevenis.
AR:
Quid tu mihi
Suades Georgi?
GEOR:
Conteri elatum caput.
AL:
Ut conteratur, quis mihi praestet modum?
GEOR:
Contra Tyrannum, vivere indignum, ferox
Furba excitetur: sique non satis est, manus
Armata ferro saeviat, et enses pia
Crudelitate in impium immergat latus.
AL:
Nimium Sebastus praevalet.
ORON:
Nimium times
Auguste servum, Promptus armatam adferet
Manum Andronicus: cuius adventus bonum
Commune spectat, militum armata ut manu
Ferocientis tygridis fastum opprimat.
AL:
Si militari patruus auxilio meam
Causam tuetur, nullus est metui locus.
Oppressa inique Barbare! infamis! tuo
Indigne sceptro, Regia indigne infula,
Tu me propinquum in sanguinem atroci doces
Saevire dextra. Qua manum culpa ream
Contaminasse me arguis? quove in tuam
Auctoritatem scelere deliqui nocens?
Ut turris alto carcere, profundo specu,
Ferro, catenis, vinculis, collum et manus,
Pedesque vinctum stringeres? Quod si meum
Scelus est, propinqui sanguinis nexus; tibi
Affinis esse desino: abiuro tui
Propinquitatem sanguinis. Sed tu quoque
Affinis esse desines. Nam te meus
Rescindet hodie sorte vivorum mucro,
Quae caeca te consilia, sed amato mihi
Concepta voto, ut liberum serro dares,
Movere? Nempe ut ulcio dextra mea
In te veniret. Mille iam turgens sinus
Tormenta ferro parturit. At uno tamen
Letho cadendum est: sed pari meritis tuis,
Immani, atroce, barbaro. Ad pulchram vocor
Pugnam ferarum: Venio, caesurus pari
Venatione belluam, et praedam meae
Irae daturus, spiritum impurum impii
ISM:
Breviore fraeno reprime suorrem Male
In damna celerem propria praecipitas pedem.
EM:
Praerupta nulla nobilis sanguis timet.
Cadamlibenter, si meo casu cadat
Oppressus hostis.
ORON:
Viribus maius tuis
Opus est, quod audes.
EM:
Dexterae vires dabit
Spes ultionis.
ISM:
Ausus imprudens trahit
Post se dolorem.
ORON:
Quis tibi assistet?
EM:
Meus
Genius, manusque, et mentis excelsae vigor.
ISM:
O Stirpis altae germen excelsum! Tuo
O digna virtus sanguine! En, si quid tuis
Iurata studiis dextera Ismeni valer,
Agere parata. Tu tamen motas preme
Animi procellas. Tutius saevit furor,
Dum mens serena est.
EM:
Irritae est dextrae labor,
Undae rapaci obstare, dum torrens ruit.
ORON:
At si tenetur, prata maiore irruens
Furore inundat.
ISM:
Pauculam Princeps moram
Concede moto fluctui. Saevit magis
Vindicta, cum maturuit.
EM:
Sed quid tenet?
ISM:
Aures benignas exhibe Ismeno, et tace.
Venationi milite accinctus suo
Henricus aderit. Ille condensum nemus
Cinget corona Martia, et cautum minus
In rete coget Caesarem.
EM:
Opponet latus
Nostris Sebastus ausibus.
ISM:
Sua huic quoquive
Iam sunt parata vincula: exeubias meum
Corrupit aurum: recta perfidia latet.
Cum vinculato filio, et Xene suas
Refert catenas.
EM:
Sed quid invinctos erit
Definiendum?
ISM:
Statuet id genitortuus,
Quinon remota hinc sede collecta; habet
Martis parati copias.
EM:
Genitor meus,
Propinqua Martis agmina in bellum trahit?
Valete socii: patris in amplexus ruo.
ISM:
Abi, parentioccurre: nosturrim interim
Tentamus aditu, qua tuus frater gemit
Inter catenas; fausta si nostro annuat
Fortuna voto, aut erutum tristi caro
Dabimus sereno Solis aspectu frui;
Aut nostra discet fudia.
EM:
Properandum est opus.
Quam sit ferocis spiritus, qua mque indolis
Pronae in furores mentis Emmanuel, dedit
Saepe documenta: nec minae frangunt fibras,
Nec blanda pectus molliunt! totum trahet
Imperium in arma
CL:
Videre mihi videor ferum
Congesta per cadavera, et lethi strues
Agi leonem; more fulmineae facis
Cives ruina sternere; innocuos viros
Ungue lacerare, dente laniare; undique
Cumulare caedes, funera, exitia, omnium
Populationes urbium, iteritum Imperi.
Hinc maestus Oriens, sanguine exhaustus, sua
Sastusus ora lacrimis pacem regat,
Pia astra pacem: et devovet Averno diem,
Qui tam ferocem belluam ex antri cavo
Eliberatam publico Soli dedit.
SEB:
Consilia in unum nostra conspirant: Modus,
Quo sortiamur exitum optatum rei,
Est cogitandus, quoque securi obvium
Discrimen evitemus. Adversae impetum
Qui sortis antevertit, in faustum trahit
Sua fata cursum.
STEPH:
Modica scintilla unica
Sopitur undae guttula: at vires ubi
Concepit ignis, maius affusis capit
Ipsis ab undis robur
SEB:
In vulnus recens
Facilis medela est: quando iam serpsit malum
Violentum ad arcem cordis, et vitae occupat
Sedem latentis; irritus ferri est rigor,
Et vanus ardor ignis admori.
CL:
Morae
Truncentur omnes: ense nascentis caput
Hydrae amputetur, antequam Imperiimalo
Caput secundum pulluler: iusto omnium,
Censum, timori pendat unius cruor.
SEB:
S. c res agatur Cura nunc ista est mea,
Venatione in proxima arcano dolo
Parate laqueos, que is pede incauto fera
Irretiatur, perque dispositas manus
Ferro immoletur. Interim, ne quae notet
Indicia fraudis Caesar, Henrico est rei
Pandenda series, ceterum nulli. Fides
Huius probata saepius, certam mihi
Spem pollicetur.
CL:
Sola discrimen mora est,
Si differamus.
SEB:
Ergo truncentur morae.
ST:
Properate: votis annuit nostris polus.
Repeto dolores; et pia officia sacris
Depono fratris ossibus. Tandem iaces
Scelerate frater; quoque te duxit tuus
Error, suprema ad fata venisti! Male
Postquam nefandus spiritus ad umbras stygis
Abreptus ivit, marmore sub isto iacet
Cinis superstes: Canibus aut dandum fuit
Corpus vorandum, aut vile ludibrium in levem
Auram cinis spargendus: Hic tumulus tuas
Male tegit umbras: ruite, quae tanto probro
Datis sepulchrum marmora in vilem struem;
Vellem in minutum pulverem, quem vel cadens
Abominandum redderet nimbus lutum,
Vel sparsum in auras raperet Aquilonis furor,
Ut nulla vestri memoria exstaret super.
At tu sepulta mole sub grandi sera,
Mihi leo, pardus, ursus, humanis tygris
Induta membris, si potes Averni ultima
In sede, qua te sulphure, et flamma, et flagro
Tota furiarum immanium exercet trias:
Si potes, acerba sensa Germani tui
Se vindicantis excipe. Triumpho, tuo
Letho superstes: vindice exuvias tuas
Calcare planta gaudeo: extinctum iacet
Hoc marmore odium, quo tuum fratrem impius
Frater petebas: nunc meo aperitur locus
In te Tyranne. Te licet fatum meae
Rapuerit irae; sanguis est tuus super,
In quem furore dextera haec saevotonet,
Iustasque tolerati exilii, et atri specus
Poena reposcat, Quamdiu stirpis tuae
Vivit vel unus surculus, nunquam manus
Quiescet ista, donec extinctum igneo
Transmittam Averno. Barbare! infande! impie!
Nihi! reponis? surge, si potes, tuo
Scelerate tumulo: surge, et in fratrem tuos
Repete furores.
STATUA:
Ecce me, nondum satur Erigit se statua.
Meo tyranne funere! Et cineres quoque
Audes iacentum Manium insano impetu
Turbare! Mundi bellua, en coram vides,
Quem provocasti, Caesarem, ac fratrem tuum,
Quem persecutus vivum es, et tumulo in suo
Adhuc lacessis mortuum. Extingue impii
Sitim furoris. Longa non ibit mora,
Cadet superbae mentis insanus tumor,
Et somniati gaudium Imperii ruet
Ultore caelo. Lenta si vindex Deus
Fonitrua librat, at manu tandem tamen
Severiore torquet. Has sati tui
Aspice columnas. Caeca sinondum tuum
Evolvit telam, in qua picta sunt Columna
qua sunt in foro Constantinopoli,
Ambitio et ira pectus obse dit, vide,
Quae tibi paravit lentus in poenas Deus.
Supplicia fcelerum. Proximus dies adest,
Qui te paratas poscat in poenas. Abi,
Dum me reponit pristinae paci quies.
Reponit se statua ad priorem situm.
AND:
Adeste amici, adeste! Quae species meos
Turbavit oculos? Umbra quae trepidum metu
Concussit an mum? Fata quo retro meam
Sortem revolvunt? Frater, ah! fratris minax
Umbra ruculento fulmine audacem tonat
In Andronicum! Ferte ventorum procul
Hinc me procellae.
SUR:
Nam quis hero im metus
Incessit animum?
AND:
Ah! versa fortunae est rota;
Et Andronici fata retrorsum fugat
Germanus ultor. Imperi vanae spei
Quid servio ultra? Pone, queis bullit sinus,
Vota Andronice: pone speratae diu
Coronae amorem: vita privata est tibi
Ducenda posthac. Invide o caeli furor!
Crudelis aether!
HAR:
Quis tuam audaci manu
Retro agere sortem possit? Heroo excute
Vanos timores pectore, et temet tibi
Repone Princeps.
AND:
Frater, extremum nieo
Capiti minatur fulmen
SUR:
Est vanus metus,
Quo ludit umbra.
AND:
Serius nimium mihi
Est iste lusus.
SUR:
Quis que quod gravius timet,
Credit facilius. Crede, quod suadet sine
Nebula serenus animus.
AND:
Haec vidi vigil,
Quae mihi cruenta exulcerant plaga sinum.
HAR:
Et vigil aberras. Nempe, non cernis, tuis
Quod servitutis impiae imponat iugum
Nacis Sebastus: non vides, quanta opprimat
Regnum ruina: non vides quanto tuos
Spectet dolores gaudio; quanto petat
Tua damna fastu; quam superbifico gradu,
Quem tibi subesle sorte nascendi sua
Conditio iussit, vertici incumbat tuo.
AND:
Pectus timore solvitur, et animus suae
Serenitati redditur: video nimis,
Quos moliatur umbra Avernalis dolos.
Ingrate frater lulula stygiali lacu
Edita! Quod ante u vus in fratrem scelus
Per vim patrasti, credis extinctus sti gis
Firmare larvis? sed timor cessit; prior
Furor, ultionis avidus, in pectus redit.
Nihil huius iram dexterae effugiet; ruam
Obstantis urbis moenia, et caelo invido
Per hostium cadavera ad solium serar.
Sifors sinistna pugnet adverso impetu,
Pugnantis ipsam sortis effringam rotam.
Sicilia quondam pulchra Semidcum parens,
Et pace et armis inclita, Heroum satu
Fecunda Mater, gemma regnorum, tuo
Iurata sceptro; sanguinem tuo dare
Parata bonori, verticem pernos suum
Tibi supinat: Iamque vix veteris memor
Amplius honoris, lugubrem sortem gemit,
Qua mise ra premitur. Optat aetatis quidem
Sibiprioris gemmeos reddi dies.
Sperare sed nondum potest: adeo statum
Rei secundum publicae. Harpyiae truci
Ungue lacerarunt Una tu spes es super
Benigne Caesar, perditis rebus, tibi
Populi fidelis Sidera imperiis tuis
Nos obligarunt: sponte subiectos amor
Fidesque stringit: Civium sedtu Deus
Aeque bilancem Themidis et ferrum vibra.
Facilis, quod horret lingua proferte, excipe.
Tui, Imperator, filii (sic tu tues
Siculos vocabas) per ministrorum dolor,
Servile collo subdito iugum ferunt.
Quid rapta Civispolia, quid memorem suis
Sublata Dominis tecta, et ingentes opes?
Augusta Divum templa congestus iacent
Saxorum acervus: thura, desertis Diis,
Turpes adhalant belluas: miser et inops
Aerisque vacuus victimam dandam Diis
Frustra Sacerdos postulat: quidquid sacri,
Quidquid profani conditum precii fuit,
Tenent Tyranni: tota Nobilitas gemit
Impar tributis: exulatregno Themis,
Legnat tyrannis; et, vel intolerabiles
Census reposcit, vel manu armata suis
Venis latentem sanguinem exhaurit: sacra
Pedibus teruntur iura, calcantur pii
Ritus Deorum, sancta Relligio iacet,
Et quidquid ante legibus fultum stetit,
Libido saevo subditum imperio premit.
Succurre, magne Caesar, et patrium exhibe
Tuis amorem. Prompta nisitantis malls
Remedia celeras, Insulam cernes suis
Vacuam inquilinis: quisque tot preffus malis
Spelaea scelerum fugiet, et sedes suas
Coactus alio transferet. Quae tunc rei
Facies subibit?
LEG_II:
Caesar, hoc demum vides,
Quae sit voluptas sideri adverso, tuos
Lacerare populos. Ergo qui solus tuo
Utramque sortem flectere arbitrio potes;
Et vel beatae sortis eversum statum
Erigere; vel iners nostra, et oppreslae Insulae
Spectare damna: lumine benigno aspice
Quae sint tuorum Civium aerumnae, quibus
Ipsa in querelas aura, quae trahitur, migrat.
O magne Caesar, exere affectum Patris,
Manumque fortem Casaris: quaeque in tuum
Impune regnum pestis exerrat, preme.
An tibi paternum deripi Augusta manu
Patiere sceptrum? Rebus humanis iubent
Te praesidere sidera: intactum decet
Te regere sceptrum, nec pati, ut solio inferat
Pedem tyrannis.
AL:
Vestra quid poscat fides,
Quid acerba Regni damna, quid amoris mei
Affectus, et quid Caesaris munus, probe
Teneo, voloque. Longa non ibit mora,
Et dissipatae nubium ardentum minae
Iterum serenos Cynthii reducis dabunt
Spectare vultus. Vos in amplexus meos
Dum stringo, sancte spondeo affectum patris,
Stabilemque amorem, nulla quem infirmum dies,
Nox nulla videat Ite, et afflictis date
Solamen animis, et mei certas notas
Spondete amoris Lapsa meliorum fuit
Si spes dierum, surgat in certum suae
Studium salutis. Quanta vos tenuit gravi
Turbine procella, tanta depressos quies
Recreabit animos. Gratior Titan redit
Post noctis umbras: gratior regno quoque
Tolerata post tot damna se reddet salus.
LEG_I:
Augusta verba spiritum extinctum sucs
Revocant in artus Iupiter caelo tua,
Et nostra vota prospero eventubeet.
LEG_II:
Haec prima pars est Regii voti: alteri
Annuere placeat. Sanguinis sui unica,
Sed digna Patre, filia est, in quam polus
Congessit omnes gratias; cuius labra
Aurora pingit murice, in genis rosae
Vernae iocantur, in supercilis obit
Caelestis Iris, geminuz ex oculis nitor
Solie relucet, fronte maiesta: sedet,
Tractus humerorum, gestus, incessus, tenor
Animum latentem prodit, et dignam Diis
Sponsam fatetur: et quia aequalem sua
De stirpe poscit surculum, quem olim suo
Sedere solio videat, hanc sacro tibi
Optat Hymenaei vinculo iungi.
AL:
Nimis
Me Rex honorat: teneor obstrictus pari
Fide ac amore: ac ante sine radiis polum
Titan obidit, quam meo haec animo excidant.
Sed magna rerum pondera, a quibus status
Pendet secundus Imperi, iusta exigunt
Examinari lance; nec vitio dabit
Regis Aquitani genius excelsus, rei
Considerandae tempus exposci. Interim
Nostri vicissim pectoris amicam fidem,
Sinceri amoris vinculum, pacem integram
Referte Regi, Filia oblata in thori
Connubialis foedus, est certum suae
Fidelitatis pignus: at quae sint meae
Consilia mentis, quantus affectus calor,
Quae sensa Procerum, certa solenni dabo
Legatione signa.
LEG:
I. Spe pleni sacrae
Iubar veremur frontis, et patrias iter
Vertimus in oras
AL:
Nube detersa polus,
Stratisque pontus fluctibus praestet suos
Vobis favores.
Attendo verbis aure suspensa. Labor
Communis erat utrique, captivum ad fugam
Movere. At ille renuit. In partem tra hunt
Iuvenem, et silente voce oppressae sono
Aliquid in aurem murmurant; et mox vale
Facto recedunt. Post, ubi extulerant pedem,
Modicum Ioannes siluit, et paucas notas
Inaravit isti paginae. Mox me vocat,
Trepidaque dextra portigens chartam hanc, ait:
Si vita, Isaaci, Caesaris cordi est tibi,
Hanc defer illi paginam, et cura, ut legat.
Huc inde propero: narro, quod factum, et tuis
Exhibeo manibus litteras.
AL:
Nigrae hae notae Litteras legis.
Tibi, magne Caesar, candidum affectum exhibent.
Amo, vereorque Caesarem, quamvis meum
Non aequa merces redeat in amorem. Eidem
Meam experiri, Caesar, hoc signo potes.
Prospice saluti capitis Augusti. Doli
In te parantur. Charus Emmanuel tuus
Movet omne facinus Praeda nefias, cave,
Venationis ipse, quam Caesar paras.
Huc struitur omnis astus, ut Dominum suum
Aut in catenas cogat, aut ferro immolet.
Sortem affluentem stringe, ne elapsam gemas.
In servitutem coge nunc, quando potes.
Licetque sortem, ne tib: imponat iugum.
Si firma poscis regna, perfidiam opprime.
Hanc intueri pedibus optritam tuus
Optat Ioannes O inhumano latens
Inpectore animus barbarus! In istud caput?
In pectus istud ille feralis coquit
Consilia mortis, cuius ego vitam manu
Mortemque verso? siccine Emmanuel! Fugit,
Et horret animus credere. Emmanuel mihi
Ingratus, armis Caesarem insontem petit?
Suspicio, quo me mente praecipitem rapis!
Sua danda lentis hora consiliis Dolo
Facile implicatur, qui nimis credit cito.
Quid si sub isto pallio astutus Sinon
In nostra facilem damna sibi quaerat viam?
Nostioque amicum latere Manuelem velit
Proculremotum: Hic ipse perfidiae est dolus,
Regum ut per aulas tuta grassari queat,
Fideliorum facere suspectam fidem.
ISA:
Consilia nimium lenia, o Princeps, agis.
Non est, ut arbitraris aut firma fide,
Aut mite Manuel pectore: est genio aspero,
Audace mentis indole et praeceps manu;
Sed doctus aliam fingere in vultu indolem,
Verbis que genium. Consule, o Caesar, tui
Capitis saluti. Aut falsa sunt, aut vera sunt,
Quae de parata fraude Manuelis docet
Haec charta. Si sunt falfa: nihil oberit tui
Securitati capitis impensus labor.
At vera si sunt provide. Sero nimis
Neglecta flemus, quando iam fervet maulum.
AL:
Ad vestra mentem flecto consilia. Hinc abi
Et haec gementi in carcere Ioanni refer:
Si vera narrat, sique non fictum mei
Studium fuisse capitis, eventus dabit,
Tetro solutus carcere et liber suis
Ibit catenis; quodque testatem decet
Fidelitatem, nobilem Imperii mei
Partem probatae in praemium fidei feret.
Angues iacebunt. Ille, qui cunctos premit.
Primus Sebastus, ferre condiscet iugum
Posito tumore. Si manus genio favet,
Hodie videbit pulchra libertas diem.
Quid impera vit crudus insani furor?
Ut me ministro in vincula Emmanuel cadat,
Atroque mersus carcere insamem trahat
Sine luce vitam. perfidum sic me facit
Patriae saluti. Nolo tam soedo meam
Scelere inquinare dexteram. Non sum mei,
Non sum salutis publicae, aut regni, aut status
Felicioris carnifex. Alia via
Malo obviandum est. Morbus extremus piam
Nescit medelam. Lenta Chirurgi manus
Pietate saevit, quando violentum malum
Et ferrum, et ignem postulat. Sic, sic placet
Malo mederi. Liber Emmanuel eat,
Ferat imperator vincula Statutum est. Deos,
Deas que testes invoco, ad patrui pedes
Sistam implicatum vinculis Alexium.
Pium pia astra spiritum dextrae date;
Quam solaecura civium, patriae salus,
Bonique studium publici audacem facit.
Favente penna
AND:
Quidquid id fuerit, suo
Auxilia certa ab Hungaris Marti feret.
Gens illa bellicosa magnanimas alit
In corde flammas, robur in ferro, in manu
Vivacis iram spiritus toto in sinu
Victoriosi Martis animosum gelu.
Ministres ergo hic populus Henrico manus,
Quae ruet in urbes vastitas? in quos aget
Fluctus quietem publicam?
ISM:
Non est minus
Nobis caloris, nec minus ferri in manu.
AND:
Sed et occidentis Caesar auxilio suas
Dabit conortes, Imperi ut clavum occupet.
ORON:
Sint ista. Sed quo rebus extremis modo
Est obviandum?
AN:
Vita de Henrici sinu
Ferro exigatur.
ISM:
Sed color tantae rei
Est illinendus.
AND:
Cum minus timet, magis
Ira imprimatur, ut repentino cadat
Ictu interemptus.
ORON:
Concipi id quidem potest,
Non ita faventem ad exitum duci Sui
Cinctus cohorte militis nullum timet.
ISM:
Venationis studia dum totis calent
Difsusa silvis, seque divisis trahunt
Et huc, et illuc semitis, fidaemanus
Ferro obruatur.
AND:
Istud in grandes traber
Aulam rumultus.
ISM:
Si placet,totam mihi
Committe molem, hac dextera occisi putre
Hodie cadaver pedibus adsternam tuis,
AND:
Operis agendi libeat effari modum.
SUR:
Ad singulare praelium, in arenam, feram
Hanc evocabo, et impetu primo imprimam
Costis mucronem.
Pati ere nostrae mentis arcana: in diem
Venere fraudes: arguit nostram fidem.
Caure in recessus abdisos silvae caput
Est subtrahendum.
AL:
Qui feras numit sinu,
Frustra per umbras quaerit,
HEN:
Entandem diu
Qui vota provocavit, immanes aper
Hic spumat iras.
AL:
Specto iam propius feram
Crudeliorem. Haec praeda debetur mihi
Sinite, ut furorem belluae haec caedat manus.
Henricus assilit Imperatorem.
ADR:
Adarma miles, ad arma, non segnes manus
Vocat Imperator Proditor, ferro abstine,
Sicique vitam Caesaris turpicave
Violare facto. Perfide! haec fides tuo
Iurata nuper Caesari: haec reverentia
Auctoritati debita supremae.
HEN:
Hic tepor
Occurrit Emmanueli,
Est vilis animi, quando libertas cadit,
Gravique civis omnis opprimitur iugo?
Hic zelus estpro patria? pro aris, focis,
Diisque laribus, atque fortunae bonis?
Diis execrande proditor!
EM:
Torvo nimis
Fortuna vultu nostra meditata aspicit.
O nimis inertis pectoris deses calor!
HENR:
Quid studia sortis arguis: tuum argue Fugiendo.
Animiteporem:
ADR:
Auguste, um capitis tui
Evanuit periculum: insamis fuga
Abripuit hostem. Cura nunc tuae monet
Securitatis nemore deseito, lares
Tutos subire Regiae.
AL:
Sic mefacit
Sinistra sors ludibrium Sic sum iocus
Vilis meorum? Quos meus lambit favor,
Quos foveo studiis, queis prope in sinum fluo
Manante honore et gratiis, illi meum
Caput scelesti barbaro ferro impetunt?
Augustus istud meruit? hoc meruit sacri
Fortuna capitis, ac adorandum iubar?
Henrice, vortex criminum regni lues,
Scelerum charyodis, spuma tergemini canis,
Rabiosa tigris; impia Megaera, ignei
Furia Acherontis? Cassus hic vit furor,
Sed non inulta laesa Maiestas face
In te tonabit. Adraste, qua viam lego,
Prosequere euntem.
Occasionis deseror: solum impia
Me fata produnt, mille iuratos regunt.
Hencicus ergo solus? Henricus, cui
Intaminata vita, cui purum in sinu
Studium salutis patriae, folus reus
Agar ad tribunal Caesaris? solus luam?
Crudele caelum! perage, si quidquam potes;
Convolve nubes, fulminum fracto aethere
Evome procellas, turbines venti cie;
Nunquam ipfidelis patriae evadam. Miser!
Qua parte rebus sana consiha petam?
Hinc me paternum poscit in fugam solum,
Spondetque latebras: inde me castra in sua
Vocat Andronicus: Cui obsequar? siquam mora
Regione in ista protraho, certum est mori
Sine honore, fama prodita, sceleris reum,
Sine ultione. Stulte: quae mentem tranis
Per cogitata? Lingua, tu prodis mei
Arcana cordis. Ergone ad primum impetum
Ponendus animus? Ergo cum navi obviat
Aura insecunda; nullus in remum labor
Adhibendus ultra est? Vilis, atque excors, tui
Oblite genii, turpe consilium fugae
Admitters audes? Non solet primo impetu
Frahere ruinam turris Ubicassus semel
Repulsus est a moenibus Martis labor,
Tentandus alter. Gutta si marmor nequit
Semel cadendo frangere, frequenter cadens
Tandem excavabit. Videat Imperium, sui
Int minatam vivere Henrici fidem,
Qui certa per pericula audaci manu
Asserere studuit patriae antiquum decus,
Exurge mens fidelis, et dignos tuo
Genio labores concipe, Sebasti impium
Domitura fastum; quoque par graditur tygri
Per innocentum funera; tumorem premc.
Spes certa fulget; adiice audacem manum
Spei emicanti. Cardines hi sunt, quibus
Heroicarum volvitur rerumstatus,
Audere dextra, mente sperare exitum.
Spiendor coronae purpurae augustus color:
At nunc procellis agimur, et pulsa procul
Serenitate, veteris eiecti sinu
Tranquillitatis, inter ambiguos metus
Insanientis volvimur fluctu maris.
Fortuna, mendax frontis extinxit iubar,
Fausteque euntis impetum vertit rotae
In nostra damna Videonunc, sero licet,
Affine semper esse maerori iubar,
Sceptrum dolori. Iuncta sunt nodo sibi,
Regere, et dolere. Quam miser Regum status?
Quam sors amara! Cingimus gemmis caput,
Auroque frontem: at spina sub gemmis latet,
Et acuta tela veritici augusto imprimit.
Diadema, non est nodus errantis comae:
Est servitutis vinculum. Sub tam gravi
Pondere, nec esse pax, nec optatae potest
Status quietis. Titii in poenas cadit,
Quicumque populo celsior solium tenet.
Infernus ipsa est aula, suspicio aemuli
Est vultur atrox, cuius audenti fami
Cor exedendum prostat, et sermper gravi
Laceratur ungue, et tunditur rostro; et semel
Evisceratum rursus in poenas novas
Nova esca crescit. Tantalus Rex est, cui
Inter voluptae gaudia natanti labra
Allambit unda, et pendulam fudit sitim.
O dignitas indigna! deludens iocus!
Et vana pompa! sic eine a fastu tuo
Sperare nunquam potero tranquillum diem?
Sic tu doloris semper infesti mihi
Signabis horas? Miser! et infelix nimis
Sors tua, Sebaste! si esca tormenti tibi
Fit ipsa regni dignitas! Quid vos moror?
Abite pulchra semina ingentis mali,
Matres doloris, blanda tormenti seges,
Suaves tyranni, dulcis animorum inquies,
Sapidum venenum, acerba dulcedo, adiocans
Cordis catasta, nectar ad mortem, via
Strata ad ruinam. Cura communis boni,
Qua pectus istud aestuat, vestris procul
Subdcuere hanc periculis mentem iubet.
AL:
Sebaste, quae consilia meditaris? quibus
Ageris procellis? tanta regnandi tibi
Fastidia animum sede deturbant sua?
Solem tuae prudentiae extinctum excita,
Teque tibi tedde.
SEB:
Magne Rex, prudentia
Non flectit astra: fata nolentem trahunt;
Et obsequendum est. Iustus est mentis timor,
Ubi structa fraus in verticem tuum patet.
Nec esse amoena regna mihi possunt, ubi
Crudus tyrannus exedit mentem timor.
AL:
Sebaste, aberras: triste consilium abiice.
Fidelitatis alia depofcit tuae
Documenta menti genius innatus meae.
SEB:
Fidelitatem Numini nuper tuo
Intaminatam teste iuravi polo,
Et, quod decebat, hactenus semper sacram,
Semperque puram praestiti: sed, si mei
Causa, tot astra immitia accendunt faces,
Tuo minantes vertici, quae me decet
Exempla fidei Caesaris vitae dare?
Satius recedosponte in exilium, et meum
Caput tenebris tumulo, sed servo tuum.
Immane si se pondus in collum meum
Inclinat, ante discuti, aut rumpi decet,
Perfidia quam se firmet, et tuum in caput,
Meumque saeva toqueat fulmen manu.
Ergo Sebastus fugiat. Hoc non est, tuo
Favore abuti: est Imperi illaesum decus
Servare, libertatis antiquae iubar
Revocare, lanctam Civibus pacem dare.
Si ratio Magno Caesari haec facit satis,
Patere Sebastum excedere paterno solo.
Patiatur unus, commoda in plures cant.
AL:
Abominanda nomen ut macules fuga,
Nunquam feremus. Nam quis in populum fluet
Civemque sensus? Audiant turpi fuga
Movisse te de patrio regno pedem,
Dicent, favente sortis affluxu, tuam
Fidem stetisse, quamve se servam diu
Fortuna nobis praestitit, tam te diu
Haesisse comitem lateris Augusti: at suae
Ubi torvitatis impiam aversa exerit
Fortuna frontem, quaerere salutem suga,
Et involutum fluctibus regnum, dare
Praedam aestuanti turbini. Quaenam haectua
Fides, Sebaste est? Esse diceris meae
Fortunae amicus, dum favet, sed non meus.
Nullas amicus verus, attendit vices
Fortunae euntis: five ridentem exerat
Inimica frontem, sive fe nebulis tegat,
Est semper idem. Tune patieris tuae
Hoc famae elogium? Caesari affixus fuit,
Dum favit aura; peior ubi navem impulit
Ventus recessit. Tune, quem tanto loco
Natura statuit, nominis honorem tui
Tolerabis isto, a plebe, maculari probro?
SEB:
Auguste, fatis est: porrigo victas manus.
Facundus iste spiritus, et oris sacri
Ignis calente incendio se per meas
Trahit medullas: ardeo, votis tuis
Praebere specimen subditi, quod vis, iube:
Habes paratum, mente, consilio, opera,
Studioque, Caesar, nutibus
AL:
Id ipsum mihi
Spondebat alti pectoris constans fides:
Nosti Andronicum ferre in Imperium manus,
Lectoque Martis agmine, et ferri minis
Terrere cives: fare, quem ponam modum
Necessitati publicae? An campo meas
Sistam cohortes, quamque iam certam parar
Vim, vi retundam?
SEB:
Patruus nam quid tibi
Hostilitatis intulit?
AL:
Miles gravi
Numero coactus, quo suum stipat latus,
Nil sapit amicum; meque non vanos agit
Animo in timores.
SEB:
Antequam bellum pares,
Scrutare, quae consilia meditetur? cui
Haec arma fini destinet? post, si tumor
Violentus animi pateat, aut regnum impeti;
Animum protervum milite opposito, et minas
Frangere licebit.
AL:
Quis tenebrosi queat
Penetrare cordis abdita?
SEB:
in campum expedi
Legatum, ut arma ponat, et tubas procul
Removeat alta pace; ne belli metu
Regnum inquietet: sanguinem, et honorem, et fidem
Revocat in memoriam.
AL:
Fronte simulabit pios
Sanctosque sensus; mente secretam teget
Rebellionem, perque non notos dolos
In nostra damna saeviet.
SEB:
Et istud quoque
Legatus addat: Visere antiquas Patrum
Si lubeat aedes, quasque Maiores sui
Coluere terias, arma dimittat prius,
Militeque vacuus inferat portis pedem.
Parere si detrectet, indicium dabit
Mentis sinistrae in Caesarem, in patriam, in Deum.
Exin iubendus, patriis umbram fui
Esterre terris, seque in exilium vetus
Subtrahere: quod si differat, grandi tuum
Mole ruiturumfulmen; ut serues ruos
Patrioque vastum incendium avertas solo.
AL:
Fiat, quod optas: experimentum feres,
Hunc nec moveri laude, nec frangi minis,
Quis novit, annon huius impulsu, nefas
Quod adhuc inhaeret pectori, et mentem quatit,
Henricus attentaverit?
SEB:
Vires prius
Quam perduellis augeat, tetro specus
Claudatur antro. Militum denso globo
Aula instruatur: illa vel cogat manus
Dare vinciendas; vel animam impuram stygis
Transmittat umbris.
ADR:
Sed quid Augusto fides
Praestira Ioannis referet?
AL:
Et quaenam fides?
Quis hic Ioannes? Ille, quem carcer tenet?
Infida missa pagina infidum probat,
In innocentis verticem dolos struit.
ADR:
Auguste, cuius arguis fraudis reum?
Non veritatem pagina, et apertum scelus
Tibi locuta est?
AL:
Mentis innocuae virum
Arguere sceleris, quemque scit culpae reum,
Tacere, non est debitus Regis suo
Candor. Notatur fraudis Emmanulel reus,
Qui me per arma protegit, et alta probat
Virtute stabilem mentis erectae fidem:
At proditorem reticet Henricum. Fides
Quid haec meretur? Loquere: quid dubitas? taces?
Profundiore carceris mergi specu,
Stringi catenis arctius; fame premi,
Sibi perire. Sic iubeo: ferro gravis
Profundiore carcere henricus gemat:
Ac qui fidelem praestitit Regi manum,
Meliore vitam sorte felicem trahat.
Me Rege certum praemium intactam fidem
Semper sequctur, et scelus poenam feret.
Spelunca.
ANDRONICUS. HARPAGUS.
AND:
DIu inquietus animus, et motus sua
Sede in procellas agitur, ac nulla frui
Datur quiete: volvor huc, illuc, neque
Me parte ab ulla pacis arridet iubar.
Huc ergo studium pacis optatae, ac amor
Secreta caeli fata noscendi trahit
Animum inquietum. Tibi, characteres poli
Legere, benignus aetheris favor dedit:
Tuscis reposta in abdito caeli sinu
Decreta fati, tu futuror um ordinem,
Seriemque propius aspicis: tu, quis mihi
Sit amicus, aut inimicus, in claro vides
Puroque Sole; nomina, et stirpem, et genus,
Omnemque proprii lineam vultus tenes,
Quin cogitata mentium arcana inspicis,
Quos quisque volvat, certus observas, dolos.
Tu mihi, quod artis Colchicae auxilio potes,
Impende studium; ut sive abinferni lacu.
Sive meliore a siderum aspectu, mea
Videre fata liceat: an facilis mihi
Ad vota ludat ventus; an motum mare
Desiderato littore arcebit ratem?
HAR:
Generosus animi spiritus sortem tibi
Spondet secundam.
AND:
Saepe generosum doluc
Eludit animum.
HAR:
Nullus est doli metus,
Ubi causa honoris agitur, aut patria exigit.
AND:
Quae certitudo amabilem hunc sensum probat?
HAR:
Quam fers in armis, aequitas.
AND:
Saepe exitum
Non bene secundum laeta principia trahunt.
HAR:
Inanis est ratio omnis, ubi fatum trahit.
AN:
Hoc est, quod opto discere; an fatum meum
Mihi secunda spondeat certis notis,
An insecunda: quidquid ex astris potes
Eruere, quidquid ex Avernali lacu
Trahere in apertum, quo meam sortem legas,
Manus adapta.
HAR:
Facinus est audax nimis,
Tentare caelum, aut stringere invitam stygem.
AND:
Sit aequum, iniquum; te voluntati meae
Obtemperare convenit. Ad opus manum.
HAR:
Violenta tute nullus imperia excutit,
Habes paratum iussibus princeps tuis.
Hac parte mutus conside. En virgam mei
Operis magistram, consciam caeli, et stygis.
Hac moveo pigra sidera, et Avernie lacu
Manes patenrom Solis in lucem evoco
Suis ab umbris. circulum hac ternum noto,
Sinuque medio scribo geniorum notas.
Quos obsequentes nutibus Avernus meis
Praestare gaudet. Iam Deos notos voco:
Antra ditis, antra densis consepulta nubibus,
Inter ignes, inter undas sulphuris natantia,
Dii marini, Diique Averni, Diifluentis aeris,
Profutura, si precamur, huc adeste Numina.
En liquores, quos amatis hac propino amystide,
Et liquori non nocentis misceo agnae sanguinem:
Spargo vina, tingo terram: signa pacis ista sunt.
Ergo nemo ad imperata nostra tardus advolet.
Thura vestras uro ad aras, magna Ditis Numina!
Ergo iussa in nostra promptum quisque cursum concitet.
Ni volante penna adestis, intonabo carmina,
Queis et astra stringo, et Orcum, Nereumque torqueo.
Horridi Dei, superbi furva Averni Numina,
Quos suum scelus beatis expulit de sedibus,
Gorgonesque, harpyiaeque, vultures que Titii,
Tartari canes trifauces; quidquid Orcus horridum
Nutrit altas inter umbras; per paludem flammeam,
Quam timetis, quam profusis lacrimis accenditis;
Per Iovis verenda sceptra, per tridentem nerei,
Per nigram Ditis securim, per trifaucem Cerberum
Per tot hydrae pullulantis colla, vos huc advoco.
Mota terra pande hiatus, oscita in voraginem,
Unde spiritus vocati sortiantur exitum.
Huc adeste fata, sortesque Andronici prodite.
Quid morarum? non volatis iussa nostra persequi?
Ergo carmen, quod pavetis, horridum execrabile
Intonabo. Iam rece dit fax diurni luminis,
Noxque tetro furva peplo caeli obumbrat sidera.
Obsequentes advolarunt noctis atrae filii.
Eia nostra adiussa sortes Andronici prodite.
Nox. Saltus. Cometa primum clarus,
deinde sanguineus, disparet.
Inter saltum Geniorum ostenditur
Andronico diadema, et alia signa
Imperii obtinendi.
Aperta res est: Ipse vidisti: tuo
Benigna caeli fata venerandum parant
Diadem-a capiti. Quidquid optabas, habes.
Recedo in antrum: gravia me poscunt: vale.
Id moneo: quae sese ingerit sponte in sinum,
Spei obsecunda, sequere fatorum viam,
Geniique ductum: vetera, quae infelix diu
Princeps tulisit. ad gloriam calcar dabunt.
Discetque mundus, esse me sceptro parem.
LEG:
Legatus adsum Caesaris; Pacem Imperi
Posco et quietem: verba mansueta excipe
Benignus aure; queis suum, et regnis tibi
Loquitur dolorem; quodque te, Princeps, decet,
Augere vulnus vulneris metu abstine.
AND:
Quaecumque iussit, loquere. Mihi gratum accidet
Expergefactum cernere nepotem meum
Lento a sopore, et nobili in mente indolem
Vivere capacem gloriae et avaram simul.
LEG:
Tibi hospitalem Alexius pandit sinum,
Amatque charum patruum amplecti, cui
Invisa tot per lustra fortuna auream
Invidit horam: at quando tam dubiae rotant
Regnum procellae, seque communis pavor
Fundit per urbem, milite adducto metus
Augere parce. Caesar hoc nota a tua
Fide reposcit: quas trahis tecum, iube
Cedere cohortes: dignitas quantum tui
Expostulabit militem, qui te suis
Tueatur armis, ipse selectum tuo
Lateri adhibebit. Sic suo regnum metu
Plene solutum, laetum in amplexus tuos
Se sponte fundet
AND:
Nomini Augustus meo
Parum studere proditur. Nam quod meam
Fidelitatem crimen in dubium vocat?
Cohorte lecta militum stipor latus,
Verum est: sed inde nulla metuenda est suo
Regno procella. Patruus advenio: scio
Quid ratio poscat sanguinis. Legem dedit
Natura amoris sanguini inscriptam. Suae
Si me quieti turbinem inserre autumas,
Errore vano ducitur; neque hic metus
Decet nepotem. Cura si Imperii animum
Flagellat aliqua, publicum in populi statum
Convertat oculos, et notet quales ferae,
Quam avidae cruoris, totque caesorum nece
Contam inatae, nobile Imperium occupent.
Quocumque vertas lumina, Oceanus mali est,
Et omne late inundat Orientis decus.
At is prementem turbinem vel non videt,
Vel non videre simulat. Hinc pestem reo
Quae de Sebasto in Civium damnum fluit,
Xenesque mores, sanguinis nostri probrum,
Indormiente negligit cura Si honor,
Studiumque honoris omne dimisit puer,
Ego impudenti fastui opponam virum,
Ego superbam, barbaram, atrocem, impiam!
Immanitatem pedibus attritam dabo.
Mihi suadet istud publica Imperii salus,
Debita saluti civium cura, et mei
Sanguinis honestas.
LEG:
Ergo decretum tibi est,
Non amovere militem?
AN:
Aquoniam idpetis?
Ab Andronico? vindicem iuro Deum,
Non ante latere miles abscedet meo,
Quam se Sebasti perfidus ponat tumor
Aulae remotus munere, et reliquos dies
Contrahere ad ima iura privati sciam.
LEG:
Audi ergo iussa: Caesaris laesi reum,
Patriae rebellem, perfi dum Imperio, boni
Communis hostem enuncio. ita Caesar iabet.
Vade hinc, et irae Caesaris adapta caput.
AN:
Mihi ista? sum rebellis? in patriam reus?
Communis hostis commodi? Capiti meo
Inceumbit ira Caesaris? Labem hanc mihi
Patiar inuri? et interim, tanquam integrae
Fidei, Sebastus Regiam et Procerer suo
Lubitu rotabit? Iste decernet dies,
An plus Sebasti possit insidi fides?
An ista iustis ignibus calens manus?
ADR:
Geminus beatitatis est nostrae polus,
Curare pacem, et publicum Imperii bonum,
Cardinibus istis nostra versatur fides.
At iam supremum morbus ubi cumen tenet,
Certo supremum pharmacum adhibendum est malo.
Nota est malorum causa, quam populus palam
Proceresque clamant; notus, eversor sacrae
Pacis, Sebastus Stirpitus radix mali
Haec eruneda est. Inde quam tanta prece
Populus anhelat, pacis adveniet dies.
Quid ergo lentas desides trahimus morae?
Scelusque patimur libero frui die?
Mentem erigamus, mentis erectae manu
Rumpamus illa vincula, in quibus diu
Patriae iacentis pulchra libertas gemit:
His proditoris Imperi, arctemus manus:
Et si secundos exerit tandem bona
Fortuna vultus, vinculis gravem suo
Sistamus hosti: geminus hinc fructus gemens
Regnum beabit: Laetus hae praeda, suam
Iram Andronicus ponet, et muris procul
Arma amovebit; quique iam impunis fremit
Sebastus, ultra desinet Cives suo
Premere furore.
CL:
Saeviat in unum calor
Iustae ultionis, quando de unius nece
Meare totum vita in Imperium potest.
Cadat una ferro victima, ut vivant super
Multi innocentes. Nempe privatus cadet,
De plebe genitus, stirpe vulgari edirus,
Quem Caeca, et invida optimis viris Dea
Vulgi iacentis orutum fluctu, arduos
Tulit ad honores, civium ut fastu suo
Inambularet colla, et immani iugo
Subiiceret Aulam. Mitoor fensus tamen
Si suadeat clementiam, ferro gravis
Procul in remotas ultimi mundi plagas,
Nullique nota littora ablatus gemat;
Secundioris sortis eversas vices,
Iraeque flammam exercitae assiduo riget
Imbre lacrimarum. Regiam sperohac via
Sereniorem posse restitui in diem.
ST:
Sapientis ista pectoris sensa approbo.
Pereat Sebastus. Istud et caelum iubet,
Et ratio suadet. Ista sed coepta ut suo
Fine potiantur, quanta tempestas mare
Rei movebit publicae! quantus furor
Et hinc, et inde saeviet! quantas se aget
In scissiones populus! Armatae latus
Cingunt cohortes impii: quanto hic opus,
Ut vinculetur, robore? aut quantis dolis!
Hic ars labores, adiuvet et artem labor.
ISA:
Tumultuosis motibus ne se levent
Vulgi procellae, prima sit fraudi via.
Si fraus paratae fraudis ingenio obviet,
Dolosque frangat; viribus agendum reor,
Quem sraus nequivit, occupant vires locum.
HEN:
Nec fraudibus, nec artibus vivax: caret
Animus, iacentis Imperi intentus bono.
Surge anime! felix anime! qua caelum vocat.
Sed cardo strepuit: prodit Augustus: gradum
Firmate vos hac sede, dum latebris caput
Tantisper abdo, et Caesaris sensa aucupor.
Timorque agenda turbat, In solio suo
Si Domina constet ratio, constabit salus.
Consilio et arte quodque discrimen cadit.
ST:
Opinione, fausti et infausti sumus.
Miseria tanta est, quanta concipitur: tamen
Non tanta caeli aversio est, quantam putas.
Prudentis animi sensa, rationis facem,
Consilia rebus apta convulsis para;
Sperare laetos poteris Imperio dies.
AL:
Audite vestrum Caesarem Heroes viri.
Conditio praesens Imperi, et rerum status
Oculum excubantem poscit, Hinc Argos meos
Vos esse iubeo. Stephane, tu classem mari
Statue propinquo; et forte si pontum sua
Tabulare classe patruus attentet, pares
Oppone vires. Isaci, in campo ordine
Digere cohortes. alter exemplum alteri
Sit Martialis roboris: quoquo loco
Rimetur aditum, pessulum inveniat. Pari
Virtute agendum est, donec excussum hoc solo
Videamus hostem. Tu forum, et muros tene
Clearche, et omnem divide in partem vigil
Curas Gradivi, parte quo nulla queat
Coire civis, seque capitali Imperi
Coniungere hosti Regiae nostrae tene
Portas Adraste, ne quis irrumpat dolus.
At militi gregario haud minimum mei
Dabo pondus auri Sola plebeiam fidem
Sonantis auri massa in officio tenet.
Et vi feriri carceris tetri fores.
Mox rupta claustra ferrea in terram ruunt,
Oculisque reddunt limpidum attonitis diem.
Circum iacentes video custodes suo
Sanguine natantes, arma disiecta, et viros,
Civesque, militesque communi impetu
Fervere: tandem medius e turba ruit
Henricus, et de vinculis manus mihi
Pedesque solvit: surge, dicebat, reses,
Et in ultionem vindicem dextram para.
Pudeat honestam Regia a stirpe indolem
Duxisse, si, quae sanguinem in tuum probra
Fluxere, lentus aspicis, nec te illico
In ultionem iustus accendit furor.
Ego pura iuro sidera, Sebasti impium
Ruam in tumorem, auda ciam ferro oppriman.
Scintilla si par pectori insedit tuo,
Aude Ioannes; proximum accede ad patrem,
Ora, ut paratam praestet henrico suae
Cohortis iram: causa non patitur moram;
Gressus adurge. Talia effatus loco
Pernix recedit. Tenuit attonitum stupor
Animum, rigensque in ossa se fudit pavor.
Sed subiit etiam candor antiquus, fides,
Amorque mentem, queis adorabam tua
Auguste merita; meque iusserunt sacra
Ad genua fusum pandere nesandam doli
Seriem parati. Auguste, si fidem aestimas,
Tibi probatem saepius, quae mens mihi
Consilia dictat, accipe. Ut atroci malo,
Fraudique larvam detrahas, Xenen iube
Se sponte claustro condere; repressam hostium
Flammam videbis; quaeque sub muris fremunt
ARma, et minante funera in ferro gerunt.
Piocalrecedent. Nec patere (quantam tuo,
Contra parentem proprium exhibeo fidem!
Agnosce Caesar) ne patere patri meo
Urbem patare. Nec grave id fuerit, mea
Consilia si non despicis, Primum suo
Latere abstrahatur populus, et nimbo aureo
Emptam saluti Caesaris voveat fidem:
Deinde Proceres Stringe. Sic stabit tuo
Devota sceptro patria, et patriae salus,
AL:
Audace nimium graderis ad fraudem pede.
Suspecta sunt consilia, quae Domini sui
Excogitavit proditor Quisquis semel
Incepit esse perfidus, nunquam fidem
Resumit animo.
EM:
Auguste, quos fingis metus?
Meo a parente? vilis est genius, cui
Hostis timori est, quem nec ar mato satis
Miles tuetu robore, nec ullas potest
Aliunde vires legere. Si causa exigat,
Ipse in parentem filius vindex ruam,
Et in sa vorem Caesaris ferro impiam
Vim vi repellam. Sanguini dandum est nihil,
Ubi res aguntur Principis, cui nos Deus
Subesse iussit. Nullus est genitor mihi
Si machinatur Caesari Augusto dolos.
IOAN:
Auguste Princeps!
AL:
Proditor, cede, et tace,
Satis malorum voce funesta editum est.
Super est id unum, ut laesa Maiestas suum
Vindicet hoaorem, et pectore ex imo inpiam
Extrudat animam. Tollite hinc famuli scelus,
Vinctumque ferro condite abstruso specu.
IOAN:
Auguste!
AL:
Lingua perfida! et non dum siles?
IOAN:
Quo scelere stringor?
AL:
Principum non est sui
Iussi, velacti cuique rationem dare.
IOAN:
Auguste Rex!
AL:
Sum Rex, tuo damno; ut nefas,
Quod perpetrasti, vindicem.
IOAN:
O terra! o poli!
Audite miserum!
AL:
Surda sunt astra ad preces
Linguae impiatae.
IOAN:
Sidera! imprudens nefas
Quod perpetravi! Casear infelix! tuam
Deploro sortem, non meam dum me loqui
Prohibes, latentes noste detrectas dolos,
Et obstinatus propriam in caedem ruis.
Sed acuat arma Avernus in caput meum,
Furantque abyssi; quamdiu in venis mihi
Sanguis meabit, ense confossus licet,
Qua me obligavi Caesari, hac moriar fide.
EPH:
Tota est in armis Civitas: miles futit
Vicos per omnes; quaque vasano impetu
Rapit ira torvi militis atrocem manum,
Flu minae profusi sanguinis inundant solum,
Cadaverumque mixta congeries iacet.
AL:
In quod ferocit ista tempestas caput?
EPH:
Communis inter arma vox plebis calet,
Pereat Sebastus, pereat Imperii ultima
Procella nostri.
AL:
Quis sceleris auctor, facem
Praefert furorit
EPH:
Henricus hunc fluctum movets
Iamque superato colle, castelli loco,
Fanum occupavit, utque verborum est potens,
In concitatum turbinem plebis suas
Transfundit iras.
AL:
Sufficit. Mendax nimis
Fortuna! quo progrederis? et tantum tibi
Impune liceat? Flamma si veteris calet
Fidelitatis pectore in vestro viri,
Nunc est probandum Caesari, Huc mecum adlares.
Si contumace pectore obsritat, neque
In pacta durum mentis inclinet gelu;
Templum corona militis lecti obside;
Ferroque et igne mortis extremae iniice
Iustos timores. Si metus nondum exprimae
Oblata pacta, caede permixta obrut
Iuvenes, senesque: neminem ferri impetu
Sexus, vel aetas eximat. Quando scelus
Commune fecit unus, in poenam parem
Trahantur omnes.
ANG:
Ecce, quae Imperii statum
Fortuna versat! Ruimus; et nullus spei
Locus est superstes. Unicum hoc miseros iuvat,
Sperare dum nil possumus, pariter nihil
Optare.
SEB:
Quid ais? anne seditionovo
Impulsa fluctu vertici incumbit meo?
ANG:
Quod ominaris, verticem, Princeps, tuum
Petit haec procella. Stephanus, Isaclus (probrum
Palmare magno Caesari!) in partes eunt
Saevi Andronici, cuius adventum brevis
Dabit hora in urbem: populus exultans fremit,
Et infecundum patrui advent um vovet.
ADR:
Meliora iam sperare fortunae vetat
Fluxus sinistrae Nulla spes navi est fuper,
Ubi vela, clavum, et anchoram abripuit Notut.
Aspice, Sebaste publicae afflictum rei
Statum, frementes plebis insanae globos,
Periclitantem Caesarem, Civestuo
Capiti minantes, militis densi impio
Furore strata funera: et parva manu
Tantam piocellam posse componi putas?
Ergo, ut supersit unus, Imperium ruat?
Haec urbs, voluptas Numinum, sedes Deum,
Et gratiarum Regia, repente obruta
Arena fiet caedium, ac tumulus suo
Civisupremus? Quamdiu clavum tenes
Potentis aulae, et primus Augustum latus
Stipas minister; turbinem turbo premet,
Fluctusque fluctum trudet, et fuso viae (probrum)
Sanguine natabunt: tuque (quod grande est)
Tot innocentes victimas fastus tui,
Voles perire? Ah! publiciad scopum boni
Tua meditata flecte Si sapis, caput
Eripe procellae, teque semoti tege
Regione mundi: turbidis rebus dabit
Serenitatem melior optatam dies.
Consilia amantis accipe, Sebaste, et tuit
Attende rebus. Parce, (si renuis) tuis
Favere studiis nulla me ratio sinet.
Equidem tuis periculis meum latus
Opponere velim; at stringere armatam manum
In ipfa tecta patriae, et cruda nimis
Saevire caede Civium: hoc pietas vetat,
Natura prohibet, improbat caelum, omnia
Iura execrantur. Ergo, quod praesens petit
Tempus, quietis sanctae in amplexum rue,
Cede Androaico, cede violento aestui
Populi furentis. Praestat, e patriae sinu
Sponte emigrare, patriae ut constet vigor,
Quam vel cadentis patriae cinere obrui,
Vel a furente tarpiter plebe eiici.
SEB:
Quid anime suades? Cedere e campo prius,
Quam tela sumam dextera, atque hosti obviem
Et serro, et igne? Vilis haec genii est nota.
Non, non migrabo. Sed mea possum fuga
Servare vitam Civium In fugam pedes
Aptemus ergo. Desipis: sic te reum
Damnabis ipse Innoxiam mentem, fuga
Probat nocentem Parte qua dici potes
Nocens, Sebaste? Fide vel iusto tuam
Caelo salutem, vel nece inhonesta occuba.
Absiste: caelum fronte eontraxit minas,
Et te severo luminum obtutu aspicit.
Fuge ergo, clima quaere, quo terram dies
Purior inaurat. Vilis ah! anime! iterum
Plebeia sensa concipis. Firma gradum,
Hosti resiste; vid eat Augustus tuam
Fidem, probetque, Caesarem quis quis petit
Turbo, per istud ante penetrabit latus.
Quae cumque regni est cura, quam Caesar meis
Imposuit humeris, pectore inseacto feram.
Illum rebellem Caesari edico suo,
Patriae saluti perfidum, infestum Diis,
Orco execrandum; iussibus quis quis meis
Obtemperare renuit, et in hostem impium
Armare dextram, Surgite in ferrum viri,
Micumque.
ADR:
Siste. Sera medicina est malo,
Quod provocasti Iam potestatis tuae,
Sebaste, vela contrahe: est regnisatis?
Nunc imperare desine, et ferro manus
Da vinciendas.
SEB:
Istud Adrastus mihi?
Sebasto Adrastus? Iuro stellantes polos.
ADR:
Ferrum involate milites.
SEB:
Fata impia!
ADR:
Tuum ipse iusta fata traxisti in caput,
Consilia quisquis sana detrectat sequi;
Stratam faventis deserit sortis viam,
Carpitque iniquam. Quod malum toleras, tibi
Debes Sebaste. Monita voluisses mea
Arripere, poteras sorte meliori frui.
SEB:
Iniqua fata!
ADR:
Iusta fatorum via.
Praeoccupemus impetus, quorum metum
Ipsa affiat umbra.
ANG:
Mente quam sortem sibi
Describat Andronicus, id nondum patet.
Hinc partem in omnem cura ducenda est. Nihil
Non praecavendum est, quando suspecta omnia
Merito timentur, Sive sincerotegat
Auxilio am: cum, sive conductis ferat
Hostem sub armis; cautius tota procul
Arcetur urbe. Qui sapit, prudens cavet
Potentem amicum, quem potestiequens dies
Facere inimicum. Neino fortunam suam
Nutare patitur, quan do firmari potest.
ISA:
Ut arceatur urbe, prudenti est satis,
Quod obesse possit. Saepe discrimen leve est,
Quando est remotum; crescit accessu suo, et
Propinquitate gravius accersit malum.
ST:
Securus anguem nullus in sinu gerit:
Quo lubricante blandius motu subit,
Hocsua venena tutius in imas agit
Cordis medullas.
HEN:
Radius at quidam mihi
Fulget quietis, nostra si vester probat
Consilia nutus. Mittere Sebastum licet
Loris, catenis, vinculis ferro gravem
Ad Andronicum: forte placatus, sui
Animi furorem in sanguinem indignum evomet
Urbique parcet. Ante iuravit, prius
Non liberare militum hanc urbem metu,
Qliam dignitatis apice deiectum suae
Videat Sebastum. Vota cum cernet suum
Tenuisse portum, pondus irarum exuet
Unumin Sebastum, nosque tranquilla frui
Dabit quiete.
ISA:
Sancta consilia probo.
ANG:
Sed, dic, quis animus Caesari? quantos vomu
In nos furores?
HEN:
Caesarem velox adi,
Aperi, quod actum est: credatin bonum suum
Sudasse nostra studia: nos aequi piis
Legibus adactos; ne gravis fluctus, sacrum
Quiiam petebat Caesaris magni caput,
Una in ruinam traheret Imperiistatum:
Nihilesse iam, quod Caesaris grandem metu
Percellat animum: nostra nos pedibus sacris
Affundere arma: sanguinem et vitam suo
Nos immolare vertici, promptos gradum
Per tela, et ignes ferre, si forte impetus
Vel hac, vel illa parte in Augustum ruat.
Necessitatem denique supremam exhibe.
Quae nos ad istud facinus audendum impulit;
Et fac, placere gesta, queis ipsi salus,
Pax alma regno, civibus rediit quies.
ANG:
Consilia sancta appropero. Si caelumbona
Inclinet astra. a Caesare probandum reor,
Quodcumque gestum est.
ISA:
Ecce sed scenamsubit
Reus Sebastus; sistite hic tacitum gradum.
Ferisque: rides, lacrimas risu cies:
Puros in oculis explicas Soles, gravem
Atrae procellae turbinem in sinu foves:
In fronte Charites prodis, at subtus tegis
Immane monstrum: gaudium obtrudis fugax.
Sed sempiterna gaudium poena excrpis,
Fugax voluptas, maeror ignarus fugae,
Dulcedo amara, dulcis et amaror, brevis
Vena Paradisi, longus Inferni vapor.
Habes Sebastum, perfida, exutum omnibus,
Miserum, dolentem, perditum: exsaturameo
Famem dolore: par mihi aerumnis sinum
Anima occupavit, ut furere quantum potes,
Tolerare valeam. Disco (sed sero tamen)
Nullum beatum credere in terris, licet
Fecunda sors, et gratiae in sinum fluant.
HEN:
Sero favorem sortis elusum gemis.
Ad Andronicum ducite Seba stum reum.
ISA:
Sed quis repente Martiae clangor tubae,
Increpuit aures?
ST:
Pansa regales notas
Vexilla referunt. Ipse, nisi fallor, gradum
Huc Andronicus urget
HEN:
Infaustum diem!
Quid agimus? animos hora constantes petit.
Captum Andronico tradere Sebastum licet.
ANDRONICUS CUM EXERCITU, ET IIDEM, QUI SUPRA.
HEN:
TUtela nostri Martis, Heroum decus,
Et pace, et armis inclite, ad tuos pedec
Obsequia cordis ponimus, honorituo
Meritum in tributum, vinculis fern gravem
Damus Sabastum, regni Avernalem facem,
Iuris tyrannum publici, patriae tygrin,
Qui solus omne oppressit Imperit decus.
Quae vincla stringunt impium, haec eadem tui
Animi furores vinciant. Iustam quidem
Iram attulisti; sed tamen pari potes
Discriminare lance, quos reos agas,
Quos innocentes candor excuet suus.
AND:
Arridet oculis munus et vestram fidem
Amplector animo: sidera adventu meo
Nihil evenire turbidum Imperio sinant.
Calcata regni iura, suppressus vigor
Legum, tyrannis impio incedens gradu
Huc me vocarunt, patriae ut lacerae suam
Integritatem sanciam, et nimium grave
Collo proborum Civium excutiam iugum,
U que pietatem cernat Imperium, et mei
Moderationem pectoris, vitam (licet.
Mortem mermerenti) mille facinorum reo
Dono Sebasto. Vivat: hoc pietas iubet:
Sed vivat oculis cassus, et caeco specu
Antrisepultus duplicem noctem ferat:
Hocsancta poscit aequitas, nesit scelus
Impune, nec vindicta transcendat modum.
SEB:
Est cruda pietas, barbara est clementia.
Crudele monstrum, bellua immanis, tuos
Satia furores, exple et indignam sitim
In innocente sanguine ebasti, Feram,
Quodcumque crudus barbarae mentis furor
Excogitare possit: est capax mihi
Mortis obeundae, et inter aerumnas diu
Vitae trahendae pectus. Effossis magis
Laetabor oculis; nempe, ne videam Impera
Lapsum cadentis, quamque tu ferro paras
Regni ruinam. Saeve! quin etiam mihi
Rescindis aures, ne vel immitis ferae
In voce tonitru, et arma sacrilega et pios
Gemitus cadentum prolium, et matrum et patrum
Audire cogar. Hoc tamen tuoultimum
Ab hoste disce: parcius euntis rotae
Credere favori. Nos quoque excelsumtulit
Fortuna ad Auge. Credidi firmo loco
Fixisse gressum; lubricum, et praeceps fuit
Iter ad ruinam. Concidi, et mecum meae
Spes conciderunt,
AND:
Ite, quod iussi, date.
Ut tam potentis hostis in partes eas?
AND:
Hoc curiosi filii ingenium procax,
Me suspicari plura prudentem iubet. ad partem.
Brevis docebit hora, quod patrem rogas.
Paulum hinc recede nate: tu mecum gradum
Siste hic Ioannes: pauculis tecum iuvat
Conferre plura Nate, visceribus magis
Mihi chare nate; quem ordo fatorum aspicit,
Benigniore lumine, et magnis parat
Titulis honorum, purpurae, et sceptris: tuae
Fidei profundos detego cordis sinus,
Tu, quae revelo, pariter arcana tege
Pectoris in umbra: nate, fortunae tuae
Martem hunc ferocem ab littore remoto traho.
Quae pervicacis sortis invidia meos
Rotarit annos; quantus in caput meum,
Tuumque fluctus turbine insanosuas
Versarit iras, quodque meminisse est dolor,
Quam proprius in me fuerit immitis nepot,
Crudelis inte patruus, nosti. Emicat
Nunc ultionis hora sumendae, et tibi
Regni obtinendi: tota plebs nutus meos
Suo furore sequitur, et nostram vocat
Adsceptra dextram. Sponte venienti sinum
Subtrahere sorti nemo, nisi demens, velit.
Hodie imperabo; tuque sublimem patrem
Hodie videbis Regio in solio. Tibi
Sors haec paratur, nate, spes generis mei,
Unumque columen patriae, et fessi patris.
IOAN:
Pridem decebat, sede regali tua
Merita locari, genitor; at, quo me voca:
Quis ausit ire intrepidus? Emmanuel gradum
Hunc iure poscit, maior aetate, et sinu
Prudentis animi.
AND:
Candida est sides tua,
Suspecta fratris. Iusta decrevi: tibi
Debetur altum Regiae frontis iubar,
Soliumque regni. Velle te fili decet,
Quod velle patrem videris.
IOAN:
Veneror patrit
In me favorem: at quantus in collum tuum
Calumniarum turbose fundetus! manu
Rapuisse debitum alteri sceptrum arguent,
Regni tyrannus audies.
AND:
Unde haec canis?
IOAN:
Alexius adhuc iura regnanditenet.
AND:
Sed non tenebit, Caesar ignavus, mera
Umbra imperantis.
IOAN:
Impiam mentem sapit,
Maculare velle regias fuso manus
Sanguine nepotis.
AND:
Nulla si ratio meet
Fulciret ausus. Retia tetendi: sera
Nunc est agenda, nulla cui superest via,
Per quam salutem quaerat, aut ineat fugam.
IOAN:
Simulandus animus alius est. Genitor habet Ad parteus.
Natum obsequentem: quod voles, nutu iube.
AND:
Prudentis istud filii est: pridem mihi
Spondebat istus indolis genius tuae.
Tenace laniant. Unde (sed frustra) piis
Sua damna lacrimis defleo Erravi: meas,
Dicere decebat, lacrima aerumnas sequor.
Nam fata sic sinistra in aversum trahunt,
Ut quanto amoris crescit in fibris calor,
Tanto ira moior Caesaris Gaavius meo
Capiti minetur, Causa quae tanti est mali?
Meliora cupio Caesari, at boni in vicem
Peiora resero. Diligo; at amorem mihi
Odio rependit: Caesarem studeo neci
Eripere; at ille rapere me in mortem studet.
Sed ista fati iura sunt: Alexium
Volunt perire sponte; dum lucem sinunt
Rationis odiis obtegi, ne per meae
Alloquia fidei videat interitum suum.
LEG:
Quae mihi pericula loqueris? vel qua minies
Fortuna parte in Caesarem innocuum iacit?
IOAN:
Sagax amori est indoles. Facile est mihi
Adinvenire rebus extremis modum,
Quo mitigentur fata, violentum licet,
LEG:
Periclitanti Caesari aperire hunc decet.
IOAN:
Equidem deceret; iamque tentavi; locus
Fidei est negatus. Sana quid porro iuvent
Consilia, si suspecta sit dantis fides,
Nec merear aliud inde, quam laevo aspici
Oculo, et prosundo carceris mergi specu?
LEG:
Ergo mihi, qui te candida novi fide,
Pectoreque aperto, retege consilia.
IOAN:
Tib
Arcana pando cordis, O utinamquoque
Incautus ista Caesar audiret! Periit
Spes imperandi Alexio: ambitio impotens
Solium occupabit, perque calcatum caput
Caesaris ad ostrum saliet. Hoc unum est super
Fugere imminentem turbinem, ac tuto loco
Suam salutem figere: hic omnis mora
Morti appropinquat, Quid tuum ad Regem vetit
Convertere animum? ertus hinc fulget spei
Radius; amatae pacis hic soedus prior
Desideravit, pacta conclusit, fidem
Sanctam spopondit; filiam Augustae domcis
Columen, marita Caesari optavit fide,
Toroque iungi. Haec indoles, quodquod miler
Sperare Carsar potuit, aerumnis suis
Dabit levamen. Deseret regnum impio
Ab hoste raptum: non tamen tota cadet
Spe vindicandi: veniet illustri dies
Radiatus auro, cuius exortu queat
Repet ere sceptrum perditum. Quid non manus
Possit Aquitani Martis, ubi iusto furit
Calore in arma? Longa non iret mora,
Gemeret tyrannus Regio eiectus gradu,
Exutus ostro, purpura, et regni notis;
Alexiusque rursus esolio suo
Sereniore regeret Imperium manu.
Haec temperandis unica aerumnis via est.
LEG:
Prudentis animi sensa. Sed Caesar venit.
IOAN:
Cedo hinc, Favete Caesari o mites poli!
Et dignitate regia indignus, nisi
Ad arma tendas dexteram, et Martem serum
Pari retundas Marte. Sed desunt viri
Viresque votis! Regio vilem metum
Expunge corde: Aquitania in partes tuas
Armata veniet, Ungarus belli inclitus,
Germanus armis clarus ediungent suas
Tuis cohortes: inde consurget seges
Tam rigida in arma, quam nec aspectuaudeat
Tentate tum: dus hostis, et abactus metu
Evacuet omnem Marte fugitivo plagam.
AL:
Remota suades, quaeque vix possint prius:
Bene inchoari, quam repentino impetu
Aulam Andronicus teneat, et victum premat
Victore calce Alexium.
ANG:
Arcano sinu
Tegenda sunt consilia. Dissimula metum,
Simula favorem, gratiam et amorem: nihill
Nega superbo: tempori aptari decet;
Ne construendis Impei reversor dolis
Occasionem sumat, et plebem excitet
Tuam in ruinam. Sed quis ex aula fragoc
Allapsus aurem verberat?
AL:
Novas mihit
Tumultus hic insolitus aerumnas canit.
Omnemque vestro capite feritatem arcuit,
Fecisse laudabilia contentus, nihil
Laudis reposcit. Indoli excelsae est satis,
Meruisse laudem.
CHORUS:
Hinc voce festiva tibi
Vitam, Andronice, populus, et sceptrum vovet.
AL:
Obtemperandum fluctui est. Prorsus mei
Ad partem.
Attingit animi vota, qui gaudet tuo
Populus honore. Magna fecisse, est tuum;
Meum est, reserre praemia. Accede, et meo
Lateri Imperator asside: tutus tua
Per merita solium inscende. Tuvices obi
In me parentis: quodque inassuetos nimis
Humeros molestat, Imperi pondus pari
Honore mecum sustine. In partem mei
Recidit honoris, quid quid accedit tuo.
Accede, et orbi iura dictare incipe.
AND:
Maiora meritis imperas. Hoc me vetar
Modestus animi genius, et vitae tenor.
Geminus eodem Caesar ex solio male
Populos gubernat: nec polus geminos sibi
Praeesse Soles patitur.
CHORUS:
Has frustra moras
Trahis Andronice. Quo fugis honorem magis,
Magis mereris Pergis obniti? acrius
Accendis animi studia; queis populus avet
Colere Andronicum Caesarem. Renuis? Manus
Aptate socii: nostra vis solio inferat,
Quem sua modestia arcet.
AND:
Invitus licet,
Haec studia patior Quando me maior loco
Vis posuit isto, tuque sic Caesar iubes,
Scelus est renuere. Sic tamen solium occupo,
Ut servus esse haud desinam, semper tuis,
Auguste, iussis, publici semper boni
Patere votis promptus. Hoc tamdiu loco
Sedebo, donec floridae aetatis vigor
Attingat annos regno et Imperio pares;
Atlasque possis solus hoc caelum Impera
Gestare propriis viribus.
CH:
Quamvis tuos
Nolis honores esse, tu nobis tamen
Vive Andronice, Caesari, et regni bono.
Fedem: quis isthinc argui fastus potesi?
Aut quae tumoris umbra? Non equidem nego,
Quod Andronico debeo; at cautum magis
Me decuit esse; quamlibet seirem probe,
Non inserenum frontis Augustae iubar
Mihi explicandum, et pectoris amici in sinum
Aditum futurum liberum: Nam me suo
Staduisse honori plurimum, et, quam nunc tenet,
Curasse sortem, novit. At ab ista procul
Me retinet aula cauta suspicio, et monet
Lenta Andronici progredi in plausus mora.
SUR:
Ap: e modestus frontis extersae renor
Tumidum latentis ambitus fastum tegit,
Quem gloriosus thraso per verba exprimis.
HEN:
Sed vera narro.
SUR:
Narret haec alter., Sus
Quicumque iactat opera, laudari minus
Aliis meretur. Nemo si damnet, satis
Laudando damnat ipse, qui iactat sua,
HEN:
Non fabulosa iacto: quae feci, patent,
Meamque veraxaula testatur fidem.
SUR:
Quae nempe proprio commodo intentum arguit.
HEN:
Quicumque spargit ista, mentitur. Scopus
Mihi semper una patriae salus fuit.
SUR:
Quae facta tandem iactitas?
HEN:
Iustam mihi
Accendit iram liberum hoc linguae probrum.
SUR:
Exsuscitare veritas iram solet.
HEN:
Mendaciaeesse, causa siforsanpetat,
Haec sustinebit dextera.
SUR:
At pedes magis.
HEN:
Libet experiri. Dexteram ferro admove.
Et promptiorem Marte ventoso manum
Tibi esse, pulchro miles exemplo proba,
Primus secundum vulnus impressit calor.
Abi, et virorum facta hon estorum stygi
Disce exprobrare.
AND:
Quis manus armat furor?
Et impudente audacia, hoc sacro loco,
Intraque sedes regias ferrum impium
Agit in duellum? Caesari hunc reddistuo
Audax honorem? sic cine fidelem mihi
Sacrilega amieum dextera e vita fugas?
Spectante me? me Caesare, et Domino tuo?
HEN:
Hanc ipse provocavit in ferrum manum,
AND:
Scelerate, verba comprime: temeritas tua!
Sceleri patrato paria supplicia dabit.
Deiicite in umbras carceris iniquum caput,
Suoque tantum sanguine extinguat nefas.
HEN:
Quod aequitatis iura deposcunt, reum
Audi Imperator
AND:
Aequitas poscit reum
Trahi in catenas,
HEN:
Non inauditum.
AND:
Scelus
Cum patuit ipsum, quid reum audiri iuvat?
HEN:
Aperta nondum est causa
AND:
Quod iubeo, agite.
HEN:
Nulla Imperator parte te laesi.
AND:
Nimis
Me laedit ille, quisquis in amicum meum
Sua stringit arma
HEN:
Me prior laesit probro,
Et proditorem dixit.
AND:
Id non est probrum,
Quod firmat ipsa veritas. Crimen tuum
Hinc crescit, unde innoxium temet facis.
HEN:
Sinon perorat causa pro capite satis,
Meus peroret sanguis, et pietas tua.
AND:
Qui non veretur scelere tam atroci suum
Contaminare sanguinem, nullam quoque
Veniam meretur sceleris. Est pietas nocens.
Quae male merentem audaciam impunem facit.
HEN:
Suspende modica mentis ardorem mora,
Iraeque tempus cede. Quem capitis reum
Furore primo enuncias? Illum, cui
Fortuna tua se debet Ego primus tibi
Ad dignitatem reglam instravi viam:
Ego tibi peperi purpuram, ego sceptrum dedi;
Ego diadema vertici imposui tuo?
Et tu (quod istud mentis ingratae est nefas?)
Tu pendis isti affectui indignam necem?
AND:
Perte quod actum est, debitum exegit tuum.
Nunc ultionem laesa Maiestas vocat.
Graviora meritum rapite ad indignam necem.
HEN:
Atrox, cruente barbare, invise et piis
Astris, tyranne! Agnosco, sum mortis reus,
Supplicia merui mille, millena nece
Merui perire, skudia quod honori tuo
Mea elocarim, ut Regio excelsus loco
Rex consideres Fateor, hoc crimen meum est,
Saevite fata; sim iocus vilis; meis
Sint ista meritis praemia, infami nece
Periisse Stratam pandite ad mortem viam
Turba famularis. Veniet aliquando dies,
Pietate qui astra tangat, et sidem meam
Per ultionis fulmen ingrato probet.
Sua ipse damna diligit. Sed qua via
Mulo obviemus Deseram infaustum nimis
In hac procella Caesarem Hoc fides mea,
Sanctusque proprium in sanguinem assectus vetat.
LEG:
Medela tantis omnis exhausta est malis,
Meliora dum consilia detrectat sequi.
IOAN:
Insanientem Medicus expertus febri
Phrenetica aegrum, praeda ne morti cadat,
Cavet undequaque; sique detrectet sequi
Consilia profutura, violentam admovet
Manum furenti.
LEG:
Caesari Augusto, impium est.
Manum admovere.
IOAN:
Inferre vim Regi licet.
Imo et necesse est, quando vis eius caput.
S rvansaluti publicae. Pandamtibi,
Quod dictat animus Navis in portu suis
Instructa velis sistat, ad nostros mere
In tura nutus: ira si fati irruat,
Et contumace Alexaiumtelo petat;
Raptum eruemus turbine, atque urbe hac procul,
Procul tyranni atrocia tuto loco
Ponemus, irae donec oppressae impia
Procella sidat, spesque non dubiis notis
Iterum imperandi iura promittat.
LEG:
Placet:
Sed ista studium cura properatum exigit.
Quae cumque trahitur, proxima ad mortem est mora.
IOAN:
Tua er goprima cura sit, specie tui
Abitus, studere congruae navi, et suum
Deligere navi Typhin: ego cauto pede
Aulam subibo, ut Caesaris discam novi
Consiliae, motus, studia. Sic tempus iubet.
Vocare dignas horret ad poenas, licet
Sint altiore stemmate oriundi, et suum
Genus ab eodem sanguinis rivo trabant.
Hinc tempus illud execror, quo me impia
Sors elevavit, et reluctantem manum
Sceptro admovere iussit: hinc namque in mear
Sese medullas acrior adurget dolor.
Mallem (micantem Cynthii testor facem!)
Consorte posito Caesaris, dira legi
A morte consors. Sed tamen, fera sit licet,
Ferenda sors est: quodque celatum velim,
Cogor aperire, Augusta, (permitte o dolor!)
Augusta, Mater Caesaris, sanctae cadit
In iura Themidis, proditi regni rea.
Henricus ante fata, non cautus satis,
Scelus omne Xenes prodidit certis notis.
Xene, inquiebat, vindicet mortem meam.
Germana iam subsidia, et Ungarica, sua
Vexilla librant, et prope adventat furor
Huic in ruinam patriae, quo, qui in necem
Meam laborat, sanguine effuso cadat.
Quid ad ista, fidi Principes? Xenen ream
Henricus obiens arguit.
ST:
Apertae rea est
Rebellionis. Sancta sic loquitur Themis
AND:
Quid ad hoc Senatus?
ST:
Laesa Maiestas ream
Quam fecit, una voce condemnatream
Senatus omnis.
AND:
Ergo quod sancta iubet
Astraea lege, sepiam et chartam date.
Trepidante dextra scribo decretum necis.
Scribit. et exhibet Alexu
Sed aequitatis iusta lex ducit manum.
Subscribe Caesar nomen augustum: petit
Id causa praesens, ae quitas mandat, bonum
Patriae reposcit, criminum vindex iubet.
AL:
Immane quiddam specto, nec dignum mea
Pietate monstrum. Filius matris neci
Subscribat? hoc est dicere: in proprium caput
Decreta mortis sanciat. Non sum fera;
Non belluino lacte nutritus Geta.
Quis tibi medullastangeret sensus, parens,
Si me videres impiam sobolem, tuo
Consentientem funeri? Non hoc foret,
Geminare cordi Regio aerumnas suas?
Procul hoc benignum Numen avertat scelus.
Non admovebo paginae augustam manum.
Est mihi sub imo pectore eruoris satis,
Pro Matre, cumque Matre quem promptus dabo.
Osi videres, quanta dilanient meum
Tormenta pectus, lacrimis quantis sinum
Mater rigares, atque fortunam meam,
Tuamque fleres! Egone condemnemream-
Matrem innocentem? quaeque mihi vitam dedit,
Moriiubebo? sanguinem ex illotraham
Sinu, cruentus filius, cuius puer
Sum lacte pastus? Astra prohibete, impium
Ac tzam scelestum ne ulla me cernat dies.
Me lege nulla iura ad hoc nefas trahent.
Dilecta genitrix vivat! et fatum prius
In me furoris iaciat accensi faces,
Quam tam nefandum mente designem scelus.
AND:
Audite Patres incliti; ad vestras pedes
Diadema pono regium, et sceptro hoc manum
Exonero rursus: ante quos placuit mihi
Conferre honores, reddo. Sivobis placot,
Impune tantum cernere augustae nefas,
Me non habetis Caesarem. Quod si potest
Rebellionis crimen absolvi, impium
Cui non licebit esse? Qui crimen semel
Impune quoddam patitur, alterius iacit
Non sterile semen Noxium est veniae genus,
Transire inulta scelera, quae magni patrant.
Haec Andronicus ferre non ultra potest.
Hinc iubare poito capitis et sceptro, meam
Resumo sortem, publici ignarus, mihi
Victurus uni
OMN:
Pereat Augusta at super
Diu Andronicus vivat.
AND:
Impunis manet
Si perduellis culpa, quid prosit mihi
Producta vita? nempe, ut hoc regnum, nefas
Per omne pressum defleam. Quantum tuo
Auguste amore doleo! si aftectum poter
Hunc temperare Caesar, optata potes
Frui quiete. Cogit hoc durae rigor
Necessitatis. Regere si porro velis,
Protegere sanctae iura te Themidis decet.
In hoc salutis causa versatur tuae.
AL:
Necessitatis durus o nimium rigor!
Nomine notatam paginam Augusto accipe.
Meliora in animum admitte consilia
AL:
Negas
An me Tyrannum? tela si caelum mihi,
Ut fulminantes ignium flammas negat,
Si parcit Erebus, si nigra Eumenidum trias
Rumpere veretur claustra Avernalis specus,
Ut fusa in auras urat hoc monstrum pice;
Vos, vos ab antris belluae, a silvis ferae
Hoc involate pectus, et acerbo fibras
Lacerate dente. Vos quoque innatae modum
Statuitis irae? Nempe vos saevum pudet
In matricidam furere.
ANG:
Noverunt tuam
Integritatem sidera: hinc certam cape
Tuo medelam luctui: at cura magis
Tui salutem capitis: haud abest procul
Ulrima ruina.
AL:
Nulla si pietas movet
Sidera, vel Orcum, aut in colas nemorum feras,
Ut in ultionem sceleris assurgant mei;
Vindicta saltem debita hanc armet manum:
Illa perire filium dextra decet,
Qua matri iniquus filius mortem intulit.
IOAN:
Augulle Caesar, abstine ferro, parum
Tibi profuturo, Ratio prudenti regat
Fraeno dolorem. Si innocens animus tibi est,
Vertatur iste in impios ferri rigor;
Quodque hora praesens postulat, cura tui
Capitis salutem
AL:
Mortua matre, impiam
Quid duco vitam? nullus Imperii est amor,
Nullum salutis propriae studium. Mori,
Una est voluptas. Parte quacumque impia
Converto vultus lumina, crrantem mihi
Xenen videre videor, et gemitu suum
Plorare satum, aut potius immanem sui
Crudelitatem silii; ac verbis minas
Miscere: matricida crudelis! tuam
Postquam cruore Matris explesti sitim.
Tuo a cruore fata vindictam exigent.
Vestras severo calce cervices premet?
Indigne sacris Imperi Caeiar notis,
Et infidelis publico regni bono,
Si non volebas sceptra consortis manu
Tecum rotari, Regii ad solium gradus
Cur me vocasti modica sectantem? Opia
Sidera favete! scelere ne unius ruat
Haec tota regni machina! et quod iam prope est,
Pectora Aquitanus nostra rimatus, sui
Satiet furoris sanguine in nostro sitim.
AL:
Ad vos, Senatus Principum, pauca eloquar,
Non ut reatum diluam, cuius reum
Me faciat animus (integrum nam me scio,
Et labe purum mentis istius sinum)
Sed ne meorum patria factorum inscia,
Sequiora rebus iudicet. Verum est, nihil.
Quod est negamus! integram Aquitanus mihi
Fidem spopondit: sed quid hic sceleris subest?
Non est iniquum, pacta servanti fidem
Reddere vicissim: quin bonum hoc regni exigit,
Reges propinquos foederum nexu sibi
Servare amicos. Filiam suam quoque
Mihi copulandam foedere marito obtulit:
Nihil hic spopondi, voce consensum meum
Nulla explicavi. Quin Senatorum, addidi,
Sensa audienda. Si hoc inauditum nefas
Liceat vocare, dicite, quis unquam virum
Laudem mereri poterit? aut facto suo
Prudens vocari? sum tamen, fateor, nocens,
Non quod Aquitanae reddidi fidei fidem,
Aut iura vestra laeserim, aut patriae bono
Praeiudicarim: sed quod in proprium mihi
Damna cumularim verticem. Fa cile muimis
Fidem tyranno praebui toties reo,
Patriae infideli, in astra periuro, impio
In iura proptu sanguinis, honesti, piae
Humanitatis, gratiae experti, fero,
Immiti, atroci, barbaro, ac inter tigres
Male educato.
AND:
Desine infamis puer
Temerare lingua Caesarem, quem nunc habes
Scelerum tuorum vindicem. Ad pedes meos
Pone diadema, frontis augustae iubar
Sceptrumque et ostrum. Disce privatas pati
Leges, modesto Regias leges dare
Qui nesciebas ordine
AL:
Augustum in caput
Haec ratio agendi? Caesari si quis suo
Vivit fidelis, arma corripiat manu,
Tantumque crimen vindicet. Nemo suam
Periclitanti Alexio fidem probat?
Cruenta sata! perfida! ingrata! impia!
AND:
Frustra tenorem sortis eversae arguis:
Tua arguenda est perfidia, quae se in diem
Sponte ipsa trudit.
AL:
Barbarum, et solo, et polo
Caput execrandum! Doleo! sed factum meum.
Quod te fidelem credidi, et regno, et mihi.
AND:
Quod tota sentin aula, quod cives probi
De me loquuntur, esse me integra fide
In ampla Regni commoda intentum, tua
Assertione comprobas. Hinc me iubent
Solio insidere Principes; at te rapi
Diram ad se curim Causa quae reum sacit,
Est obligata Principi externo fides,
Promissa Regis filia Aquitani ad thori
Connubialis foedera. Haec puro die
Sunt clariora. Morere. Sic omnes boni,
Sic ipsa culpa, et iura naturae iubent.
Fidelitati hoc munus incumbit tuae:
Phoebus priusquam mergat Oceano rotas
Truncare morte debita indignum caput.
Neque cura pulsat. Integer vitae tenor
Nescit timores. Qui tamen ferro meum
Hauris cruorem pectore, haud diu feres
Inultus ista scelera. Fatorum iocus
Est vita Regum. Morior; et morior lubens.
Quid poscis ultra? Quae sinu hoc anima latet,
Trepidare nescit mortis ad falcem metu,
Funesta mortis hora momentum advehat.
Quo iubear istas ponere exuvias! dabo
Passa venienti brachia, et laetus meam
Subibo sortem. Forsitan letho meo
Fortuna sangumis avidam explebit sitim,
Et lassa parcet Civibus quod si tamen
Saevire nostras placeat in poenas magis,
En me paratum ad plura, quam possint tui
In me furores. Longa quid trahitur mora?
Mori volenti sufficit nutus: iube.
IOAN:
Auguste, gressum siste: quo infelix ruis?
Accipe supremos Caesar amplexus, mei
Amoris in te pignus. Agnoscis fidem,
Quate colebam? nocuus at visus fui,
Et infidelis, sana cumtuis darem
Consilia rebus: sed vides, sero tamen,
Quam profuturo amore praesentis furo:
Cecidisset horae, si fidem verbis meis
Non denegasses.
AL:
Nosco. sed sero nimis,
Merito probandam candidae mentis fidem.
Sors melior est elapsa, qua reddam tuo
Vices amori: quod tamen nemo mihi
Prohibere poterit, veneror affectum, et colo,
Quem respuebam
IOAN:
Quem semel licuit tui
Concipere amorem, nullus extinxit dies,
Nullus sinistrae sortis extinguet furor,
Duce huc amore convolo. et, si sors ferat,
Tuisalutem capitis effuso meo
Cruore redimam.
AL:
O candidum mentis sinum
Quo te coegit flammeus amoris calor?
Pietate ne pericula incurras, cave.
Tua, dum valebam, monita non volui sequi;
Nunc, quando vellem, fata me se qui vetant.
Quod ergosuperest, cede fatorum ordini,
Et corde placido suffer aerumnas tuas,
Quo me ferentam proprios casus vides.
Quod si suavi affectui ingratus fui,
Amore tu constante condenahoc scelus
Dolenti amico, cui omne rationis iubar
Eripuit error
IOAN:
Istud, Auguste, haud ferit
Amantis animu.
AL:
Nomen Augusti tace:
Fui: sed istam nominis larvam iubent
Me ponere astra. Nomen hoc patris tui est:
Et, si secundus vera mihi loquitur polus,
Tu quondam amabile nomen Augusti geres.
Sic fata, semper aequa, vos servent diu,
Et ad nepotes transeat regni iubat.
IOAN:
Benignus: stud Caelitum avertat faver.
Si me loquentis cordis internus sinus
Errore non seducit, est adhuc tuae
Spes aliqua vitae. Vana sed si spes cadat.
Una, duorum vita, perimetur nece.
AL:
Veniam meretur coecus affectus, tuum
Qui ludit animum Stamen est fractum spei.
Superesse si quae poterat, aut vitae meae,
Aut dignitatis. Versa Fortunae rota
Te sublevavit Fruere melioris bono
Favore sortis, quem tibi caelum parat,
Est nobilis animi indoles, omnem viam
Tentare, qua se sortis eripiat iugo,
Dum adhuc minatur eminus: postquam suo
Iam premere collum pondere incepit, decet
Constante stare mentis excelsae iugo,
Et utramque ferre fronte fortunam pari.
CAP:
Truncate verba, Iussa me Augusti vocant.
AL:
Ad mortem eundum est.
IOAN:
Nulla me avellet tuo
Fortuna latere: vel duos eadem dabit
Morti securis, una vel pariter duos
Vitae quieto littore excipiet salus.
Insundat oculis? nescio. Mentem stupor
Attonat; at ira pectore stuporem fugat,
Graviorque totos occupat furor sinus.
LEG:
Iustum furorem concipis tantum in nefaas,
Quod nulla tigris ausit, aut tentet Leo.
Nec ira Regem languida accendet meum,
Diesque pauci signa vindictae dabunt.
ANG:
Haec signa nobis gaudii tantum ferent,
Quantum doloris casus infaustus tulit.
Testor Tonantis languidam in fulmen manum,
Puraque scelus hoc luce spectantem diem!
Non ante fessa lumina involvet sopor,
Quam Regicidae barbaro extrudam impio
De corde vitam, et sanguinem Acheronti litem.
ST:
Exhauriatur barbarus venis cruor,
Vellantur artus artubus, sociis cadant
Discerpta membris membra, lanientur fibrae
Canes que sparsi corporis partes vorent.
Humanitatis iura inhumanam petunt
Poenam tyranni.
LEG:
Vestra consilia suo
Nutu bonatum meitum Rector probet,
Non longa ab bit hora, vindictam meus
Rexpraeparabit. Densus, et multa gravis
Victoriarum laurea miles suas
In ultionem Regis occisi manus
Acuet, et enses; seque, qua campi patent,
Metuenda saevi Martis extollet seges:
Unde trepidare discat horrendus Leo.
ANG:
En prodit ipse: retro vertamus gradum.
Nemo furenti tutus occurrit tigri.
Rea est voluntas. Si lubet, ferro indue
Auguste dextram, neque laniatum igneo
Immerge Averno
AND:
Quid iterum adversi parat
Fortuna fluctus? Obvio quae me premit
Procella cursu? Forsan occulto dolo,
Aut vi, furentis manibus elapsus puer
Sua fata lusit, seque subripuit neci?
CAP:
Tentavit equidem, non tamen reperit fugam:
Fata obstitere. Portus ubi claudit mare,
Occubuit ille: quodque restabat, reo
Liquidum sepulchrum corpori pontus dedit,
AND:
Iniussa narras. Quis vel in portu neci
Dari imperavit? membra velliquido maris
Mergi sepulehro? Regia in turri mori
Reum imperavi.
CAP:
Sustine brevem moram,
Dum narto roliqua. Clauseramturrireum,
Ut parte nulla posset elabi fuga:
Spatiumque deder am temporis, quo se impetus
Primi doloris frangeret. Non diu suos
Gemitu dolores prodere auditus, filet
Repente, ceuque marmor attonitus stupet.
Ingreditur ergo carnifex, serro tua
Facturus imperata: conversa videt
Iuvenem ad parietem fronte, cui stricto caput
Obtruncat ense, et mortuum affligit solo.
Ingredior ipse carcerem, ut spectem suo
Tabo cadaver innatans. Sed heu! dolor.
AND:
Impone frenos luctui, et totam rei
Expone seriem.
CAP:
Video: Sed rursus dolor
Linguae, volenti proloqui, officium negat.
Sed obsequendum est. Video, non Alexium,
At innatantem sanguini natum tuum
Video Ioannem.
AND:
Fata! quam demum mihi
Sortem paratis! casus errorem dedit?
An et voluntas?
CAP:
Casus, et Rei dolus.
Dumreus ad antrum Alexius feiret gradum.
Adest Ioannes, conspicit amatum trahi
Ad antra Alexium; eximio hunc poenis rogat,
Aut morte eadem claudere supremum diem:
Repuli rogantem: sequitur ad turrim tamen;
Non impedivi; ut aliquid antiquo darem
Utriusque amori, et alteri alterius dolor
Esset levamen. Interim vestes suas
Utrinque mutant, facilis ut reo ad sugam
Via aperiatur. Cecidit ad votum dolus.
Dum se ferire Carnifex credit Reum,
Ferit Ioannem
AND:
O geminus afflicti dolor!
Periit levamen Patris, et vivit super
Meam in ruinam Alexius!
CAP:
Quo te dolor
Auguste raptat? Periit et nepostuus.
Fugisse postquam constitit, gressum premo
Fugientis; et, ubi portus abscindit mare,
Deprendo; dumque Regis Aquitani parat
Navim subire, demeto ferro caput,
Truncumque corpus fluctibus trado maris.
Hic populus in me fremere, turbari, manus
Armare saxis, insequi: effugio tamen,
Et hoc Asylo, pedibus affusns tuis
Me sisto nocuum. Si reum agnoscis, fode
Hoc ense pectus, vel caput vindex mete.
ANG:
abite lauri plexiles, maestae caput
Ligent cupressi. Regio quid me coli
Honore prodest, fata si semper meis
Sinistra spebus obviant. Cito ah! nimis
Meos sinistram credidi abiectam ad pedes
Iacere sortem! Nate, solamen patris,
Spes una magni stemmatis, stirpis basis,
Nate occidisti! sancta sic mandat Themis,
Errore puniri impii errorem partis.
Abeo, ut reliquias fili ex antro legam.
Vos sancta mecum sidera recurvo genu
Colite, et profundo sculpite hoc animi sinu:
Poena est prioris sceleris iteratum scelus.
FINIS.